Sie sind auf Seite 1von 90

VOCABULARIO COMPARATIVO

Indice
pgina: Castellano - Quechua ecuatoriano - Quechua ancashino - English English - Quechua ecuatoriano - Quechua ancashino - Castellano Quechua ecuatoriano - Quechua ancashino - Castellano - English Quechua ancashino - Quechua ecuatoriano - Castellano - English
Este vocabulario contiene 1256 entradas.

1 23 45 66

Kay parlaykunas libritota ruarqa Robert Ber, Armando Muyolemaj (Ecuador qheshwa) Dr. Hernn S. Aguilarpaj (Ancash qheshwa) yanapayninwan. Brighton llajtapi. Octubre killapi, 2006 watapi. Compilado por Robert Ber, ayudado por Armando Muyolema (quechua ecuatoriano) de la Universidad de Wisconsin, Madison, EE.UU. y Dr. Hernn S. Aguilar (quechua ancashino) de la Technische Universitt, Berlin y de la Freie Universitt, Berlin. Brighton. Octobre 2006.

CASTELLANO - QUECHUA ECUATORIANO - QUECHUA ANCASHINO - ENGLISH


Castellano A veces Abajo Abandonar Abierto Abofetear Abortar Abrazar Abridor Abrir Abuela Abuelo Acarrear Acequia Acercarse Acoger Acordarse Acostarse Acostumbrado Acostumbrarse Activo Acusar Adelantarse Adelante Adentro Adherir Adis Adivinanza Adolescente Adoptar Adorar Afable Afeitar Afuera Agacharse Agarrar Agradable Agricultor Agrio Agua Aguja Agujerear Agujero Ahora Aire Ajeno Aj Ajo Ajustado Ala Alargado Quechua ecuatoriano Wakinpi; maikan kuti Ura; uray Hichuna; shitana Paskashka Sakmana Shulluna Ukllarina Paskana Paskana Apamama; hatun mama Hatun yaya; hatun tayta Ashtana Larka Kuchuyana; kimirina Chaskina Yuyarina Siririna Yachashka Yacharina Kusi Achakana; huchanchina awpana awpa Uku Llutarina Minchakama Imashi imashi Malta Wiachina Muchana; yupaychina Kuyak shunku Pichana Kancha; hawa Kumurina Charina; hapina Sumak Tarpuk; allpata tarpuk Hayak Yaku Siray-hilla Utkuna Utku; hutku Kunan Waira Shukpak Uchu Aju Kickki; kinku Patpa Suniyashka Quechua ancashino Mayllapis Ura; uray Haqiy Kichashqa Laqlay; laapiiy; laapuy Shulluy Makallay Kichana Kichay Awila Awilu Ashtay Sekya; pintsa Witiy Chaskiy Yarpay Patsaakuy Yachashqa Yachakaay Wayralla(-runa) Rimay Puntakuy Punta; aupa Ruri(n) Laqay; lashtay Aywallaa Hamutsiy; hamutsinaku Mallwa
Tsuritsaakuy; wawatsaakuy

Mutsay Alli-shonqu Hichkay; mumiy; shikay Waqta Puktiy; kukuy; unchuy Tsariy Shumaq Chakra runa Pochqu Yaku Auha; heerukasha Uchkuy Uchku Kanan Wayra Hukpa Utsu Aahus Kichki Aala Huytu; shuytu

English Sometimes Below; under Abandon Open Slap Abort Embrace; hug Opener Open Grandmother Grandfather Transport; carry Irrigation channel Approach Receive; welcome Remember Lie down Used Get used Energetic; diligent Accuse Go in front In front Inside Adhere Goodbye Riddle Adolescent Adopt Adore; worship Affable; nice Shave Outside Bend down Seize; grab Pleasant Farmer Bitter Water Needle Perforate Hole Ahora Air Somebody else's Hot pepper Garlic Tight Wing Oblong

2
Castellano Alba Albergar Alcanzar Alegrarse Alegre Algunos; algunas Aliento All All Almorzar Alpaca Alrededor de Alumbrar Alumno; estudiante Alzarse Amable Amamantar Amante Amar Amarillo Amarrar Ambos Amigo, -a Amonestar Amontonar Amor Amputar Aadir; aumentar Andar Andariego Angosto Animal domstico Animar Ao Ao pasado Anoche Anochecer Anteanoche Anteayer Anterior Anteriormente Antes Anticuado Antiguo Apacheta Apagar Aparecer Apenas Apodo Aprender Apto Apurarse Aquel, -lla, llo Aqu Araa Arar Arbol Arbusto Arco iris Quechua ecuatoriano Luryamuna; pakarimuna Minkachina Paktana Kushina; kushiyana Kushi; kushilla Wakin; maykankuna Samay Chaypi Chaypi Almuzana Alpaka Muyuntin Achikyachina Yachakuk Hatarina; shayarina Kuyak; kuyaylla Chuchuchina Waina Kuyana Killu Watana; watallina Ishkantin Mashi Kunana Tantana Kuyay Kuchuna Yapana Purina Yanka purik Kichki Wiwa Sinchiyachina Wata Kayna wata Kayna tuta Tutayana Saruntuta Sarun puncha; sarun awpak; awpa awpa awpak; awpa Mawkayashka; mawka awpa Tula Wauchina Ricurina; uyarina Imashinachari Kamina shuti Yachakuna Alli Utkana Chay Kaypi Uru Yapuna Yura Uchilla yura Kuychi Quechua ancashino Atsikya Patsatsiy Aypay Kushikuy Kushi-kushi; kushish Waki; huk ishkay Hamay Wakchau; taqaychau Tsaychau Almusay; almusakuy Alpaka; paku Hiruroq Aktsiy Yachakuq Shaariy; sharkuy
Kushitsikoq; shonqu suwaq

Chichitsiy; chuchutsiy Wayna; china; indya Kuyay; waylluy Qarwash; qallwash Watay IshkaYanaqi; yanasa Ayniy Pelay; qotuy Kuyay; waylluy Kututsay Yapay Puriy Tsullqa; purichaki;purikoq Kichki Waata; wiwa Sinchiyaatsiy;paqchipaay Wata Qanyan wata Qanyan paqas Paqasyay Qanyaatin; shipshi Qanyantin; qanyaatin Punta; aupa Punta; aupa Punta; aupa Mauka aupa; unay Apachita Upitsiy Rikakuy Ichikllapa; kaasilla Ashana; ashana suti Yachay; yachakuy Imapapis-allim Apurakuy Taqay Kaychau Pachka Yapyay; haruy Munti; qeru Hacha Turmanyay

English Dawn Lodge Pass; hand over Be happy Happy Some Breath Over there There Have lunch Alpaca Around Illuminate Pupil; student Rise; get up Kind Breastfeed Lover Love Yellow Tie Both Friend Tell off Pile up Love Amputate Add; increase Walk; travel Roving; restless Narrow Domestic animal Encourage; cheer up Year Last year Last night Get dark Night before last Day before yesterday Previous; ancient Previously First Old-fashioned Ancient Mountain shrine Extinguish Appear Scarcely Nickname Learn Suitable Hurry That over there Here Spider Plough Tree Bush Rainbow

3
Castellano Arder Armadillo Aro del huso (tortera) Aroma Arrastrar Arrear Arreglar Arrepentirse Arriba Arrodillarse Arrojar Arrugarse (piel) Asemejar As Asimismo Asombrarse Aspero (superficie) Atardecer Atrs Avaro Avergonzarse Avisar Ay! (dolor) Ayer Azul Baba Bailar Bajar Baar Barba Barbudo Barrer Barro Bautismo Bautizar Beb Beber Bello Besar Bien Blanco Blando Boca Bolsa con tirante Bondadoso Borracho Botar Brazo Brillar Brujo Bulto (atado) Burbuja Buscar Caballero Cabello Cabeza Caca; excremento Cada Calentar Quechua ecuatoriano Rupana; rawrana Kachikampu; Kirkinchu Puska piruru Mishki mutki Aysana Karkuna; katina Allichina Nanarina (-manta) Hanak; wichay Kunkurina Shitana; akruna Sipurina Rikchana Shina; chashna; kashna
Shinallatak; chashnallatak

Manchana; upa tukuna Sakra; charu Tutayana Washa Misak; misa Pinkana; pinkay tukuna Willana Alaw! Ayaw! Ayayay! Kayna Ankas Llawsa Tushuna; yumpuna Uriyana; urikuna Armachina awi millma awi millmayuk Pichana Turu Bawtismu Bawtisana Wawa Upyana Sumak; kuyaylla; munaylla Muchana Alli; allimi; allita Yurak Llampu Shimi Shikra Alli; alli shunkuyuk Machashka; machak Shitana Rikra Rupana; llipiana Layka Kipi Pukpuy Mashkana Wirakocha Akcha Uma Isma; wanu -nta; repetir sustantivo r Kunuchina

Quechua ancashino Rupay; rawray Kirkinchu Putska piruru Pukutee, tuuku Qarahaay; qarachay Qatiy Altsay; allitsay Wanakuy Hanaq Qunqurikuy Hitay; hichay Eellukaay; inkuy; uktuy Niraq; rikoq; -nau Hina; kaynau Jinallaman-ruraman Numpa niy Qachqa Tardiyay Qepa; waqta Micha; kallpulli Penqakuy Willay Ay! Waw! Qanyan Anqas Llausa Qatsway; tushuy Yarpuy; uraay Armay Shapra; sapra Atska shaprayuq Pitsay Mitu; leqita Ushakuy Ushatsiy Irqi Upyay Shumaq Mutsay Alli; allimi; allita Yuraq Llampu Shimi Chuspa; wallqi Alliwarmi; alliruna Machashqa Hitay; qarquy Rikra Chipipiy; chipikyay Layqa; bruuhu Qipi; qepi Puillag Ashiy Wiraqocha Aqtsa Peqa; uma Ismay repetir sustantivo Qoutsiy

English Burn Armadillo Disk of spinning spindle Smell Drag Drive (flock, herd) Mend; put right Repent; regret Up Kneel Throw Wrinkle Look like So Likewise Be surprised Rough (surface) Get dark Behind Mean Be ashamed Tell Ow! Ouch! Yesterday Blue Dribble Dance Descend Bathe; wash oneself Beard Bearded Sweep Mud Baptism Baptise Baby Drink Beautiful Kiss Good; well White Soft Mouth Shoulder bag Kind Drunk Throw away Arm Shine Witch (male) Carry-cloth bundle Bubble Look for Gentleman Hair Head Excrement Each Heat; warm

4
Castellano Caliente Callarse Calor Cama Caminar Camino Cancin Cansado Cansarse Cantar Cntaro Cara Cargador Cario Cariosamente Carne Carne seca Carnero Caro Casa Casada Casado Casarse Cascada Cscara Casi Catorce Cavar Cementerio Ceniza Centro Cerca Cerdo Cerrar Cerrar el ojo Cerro Chacra Charango Chica Chicha Chichera Chico Choclo Choza Chuo Chupar Ciego Cielo Cien; ciento Ciervo Cinco Cincuenta Circular Crculo Ciudad Claro Clase Coca Cocina (cuarto) Quechua ecuatoriano Kunuk Upallana Kunuy Kawitu Purina an Kantiku; kantu Shaykushka Shaykuna; shaykurina Kantana; takina Puu; wallu; makma awi Aparik Kuyay Kuyaylla Aycha Charki Llama; llaminku; karniru Ancha kullkipi (katurik) Wasi Kusayuk Warmiyuk Cazarana; sawarina Taski Kara aka; akalla; alla Chunkachusku Allana Aya pampa Ushpa; uchupa Chawpi (shunku) Kayllapi; kincha Kuchi Wishkana awita sipui Urku Chakra Charanku Kwitsa; warmi wamra Aswa Aswa wasi Kari wamra; wamra Chukllu Chuklla Chuu Sunkana awi-illak; mana rikuk
Hanak pacha; hawa pacha

Pachak; pacha Taruka


Pichka;pishka;picha;pichica

Pichkachunka Muyuntita rurashka Muyuy Llakta Achik(lla); achikyakuk Laya Kuka Yanuna uku

Quechua ancashino Achaq Upaallay; tsunyay Achay Puuna Puriy Naani Qutsu Pishipaashqa; utishqa Pishipaay; utikay Qutsuy; kantay Uyllu; urpu; wichi Qaqlla Kataq Kuyay Kuyaypa Aytsa Tsarki, sisina Karne; karnish Chani, chaniyoq Wayi Qowayuq Warmiyuq Kasaray; kasarakuy Paqtsa Qara Ichikpa; kaasi Chunka chusku Uchkuy; allay Pantiyun; aya marka Uchpa Chaupi; pullan Tsaylla Kuchi Wichqay Qemtsiy; qewratyay Hirka Chakra Kirkinchu Warmi wamra; moosa Aswa Aswa wayi Chuulu Tsoqllu Tsuklla Chunu Shoquy Qapra; wisku Syelu; hanaq patsa Pachak Taruka; tarush Pitsqa Pitsqa chunka Ruyru Ruyru Marka Tsuya Laaya Kuka Kusna

English Hot Be quiet Heat; warmth Bed Walk Path; road; street Song Tired Get tired Sing Earthenware jar Face Market porter Affection Affectionately Meat Jerky Ram Expensive House Married (woman) Married (man) Get married Waterfall Skin (of fruit) Almost Fourteen Dig Cemetery Ash Centre Near Pig Close; shut Close eye(s) Mountain Farm Charango Girl Maize beer Maize beer bar Boy Maize cob Hut Freeze-dried potato Suck Blind Sky Hundred Deer; stag Five Fifty Circular Circle City Clear Kind; sort Coca Kitchen

5
Castellano Cocina (fogn) Cocinar Codo Cojo Cola Colar Colega Colgar Colibr Color Comenzar Comer Comida Como Como (preposicin) Como se Como ste Compadecer Compaero Compatriota Completamente Comprar Cndor Conducir (persona) Conejo Conocer (persona) Conocimiento Contar Contar (un cuento) Contestar Convertirse (en) Cnyuge Cooperacin Corazn Cordn Corral Correcto Correr Cortar Corteza Cosecha Coser Costar Crecer Creer Cra (de animales) Criar Crudo Cruzar Cul Cuando Cunto Cuarenta Cuatro Cuello Cuerno Cuero Cuerpo Cueva Quechua ecuatoriano Tullpa Yanuna Rikra muku Hanka Chupa Llutana Mashi Warkuna Kinti Chukuri Kallarina Mikuna Mikuna Imashina Shina Chashna Kashna
Shukpa llakimanta nanarina

Mashi
ukanchi llaktapi wiashka

Illikta; -pacha Rantina Kuntur Pushana Kunu; wallimku; kuy Riksina Yachay Yupana Willana Kutichina; tikrachina Tukuna
Karipak warmi;warmipakkari

Quechua ancashino Tullpa Aruy Kukush; kukuchi Rata Chupa Laqay, lashtay Mayi Warkuy; wayuy Winchus Waywash; mashallu Qallay; qallaykuy Mikuy Mikuy; mikuna Imanau -nau Tsaynau Kaynau Llakipaay; kuyapay Mayi Marka mayi Pasaypa Rantiy Kuntur Pushay Kui Reqiy Yachay Yupay Willay Yaskiy Tukuy
Qowapa warmin;warmipaqowan

Ayni Shunku Watu; kawchu Kancha Alli Kallpana Kuchuna; pitina Kaspi kara Pallana Sirana Valina Wiana; hatunyana Kriina; iina Wawa Wiachina Chawa Chimpana Maikantak Hayka(pi); ima uras? Mashna Chuskuchunka Chusku Kunka Kachu Kara Aycha Machay

Ayni Shonqu Haytu; watu; waska Kancha; chiku Alli, rasompa Ayqey Roquy; walluy Qara Koseecha Hiray Valiy Wiay Kreyiy Wawa Waatay Chawa Tsimpay Mayqan Imay Ayka Chusku chunka Chusku Kunka Waqra Qara Cuerpo Machay

English Rustic cooking-fire Cook Elbow Lame Tail Stick; glue Colleague Hang Hummingbird Weasel Begin Eat Food How Like Like that Like this Feel sorry for Friend Compatriot Completely Buy Condor Lead (a person) Guinea pig Know (a person) Knowledge Count Tell (a story) Answer Change (into ) Partner (relationship) Cooperation Heart Cord Animal pen Correct Run Cut Bark Harvest Sew Cost Grow Believe Young (of animals) Breed; keep (animals) Raw Cross Which When How much/many Forty Four Neck Horn Leather Body Cave

6
Castellano Cuidado! Cuidar Culpa Cumbre Cumplir Cura Curandero Curar Dar De nada De quien De una vez Debajo Decir Dedo Defecar Degollar Dejar Delante Delgado cosa cilndrica Delgado cosas planas Demasiado Dentro Derecha Derecho Desaparecer Desayunar Desayuno Descansar Desgastado Desnudo Despedir lDespertarse Despus Despus (conj) Detenerse Detrs Devolver Da Diablo Diecinueve Dieciocho Dieciseis Diecisiete Diente Diez Diferente Difcil Dinero Dios Distribuir Doce Doler Donde Dormir Dos Doscientos Dulce Echar Quechua ecuatoriano Paktak! Pakta! atak! Rikurana; -manta rikuna Hucha Uma Paktana; paktachina Kushipata; taita cura Hampik Hampina Kuna
Mana imamanta; mana imas

Pipak Shukllapi; shukray Ukupi Nina Riru Kakana Llushtina Sakina awpak au au Yallimana; yapa; huin Uku; uray Alli maki; alli ladu Derecho; mana wistu Chinkarina Chinchina Chinchi Samana Mawka; mawkayashka Llushti; llatan Dispidirina -wan Rikcharina Chay kati; chay kipa -kipa; -washa Shayarina Washa Kutichina Puncha; punlla Supay Chunka-iskun Chunkapusak Chunkasokta Chunkakanchis Kiru Chunka Chikan; shuktak shuktak Sinchi Kullki Apunchik; pachataita Rakina Chunkaishkay Nanana May Puuna Ishkay Ishkaypasak Mishki Hichana

Quechua ancashino Paqtataq! Taapay Hutsa Kumpa, senqa Tinkuy Tayta kuura Hampeq; hampikuq Hampiy Qoy Imapiq Pipa Huklla Ura Niy Dedu Ismay Pishtay Haqiy Punta; aupa Llanu Llapsha Allaapa; llumpay Ruri(n) Allauka maki; alli maki Diriichu Illakaay Kashkiyay Yaku shanaq Hamay Mauka Qala; qalapaachu Aywallaa Riyakuy Tsayna -qhipa Shaykuy; shaay Waqta; qipa Kutitsiy Hunaq Supay Chunka isqun Chunka puwaq Chunka hoqta Chunka qanchis Kiru Chunka Huklaaya Aha Qillay Dius Yaya Aypuy; rakiy Chunka ishkay Nanay May Puuy Ishkay Ishkay pachak Mishki Hitay; talliy

English Careful! Look after Fault Summit Fulfil; comply Priest (catholic) Native healer Cure Give Don't mention it Whose In one go; outright Under; below Say Finger; toe Defecate Slaughter Leave; let, allow Before; in front of Thin (cylindrical objects) Thin (flat objects) Too (many/much) Inside Right Straight on Disappear Have breakfast Breakfast Rest Worn Naked Say goodbye;take leave Wake up After Then Stop Behind Return; give back Day Devil Nineteen Eighteen Sixteen Seventeen Tooth Ten Different Difficult Money God Distribute Twelve Hurt Where Sleep Two Two hundred Sweet Pour out

7
Castellano Echar de menos El; ella Ellos; ellas Embarazada Emborracharse Embrujar Empujar En esta forma En persona En vano Encender Encima Encomienda Encontrar Enfermarse Enfermedad Enfermo Enfrente Engaar Enojado Enojarse Ensear Entender Enterrar Entrar Entre Entristecerse Envejecerse Enviar (cosa) Enviar (persona) Envolver Equivocarse Escarcha; hielo Escoba Escoger Esconder Escribir Escuchar; or Escuela Ese; esa; eso Esforzarse Esos; esas Esta noche Este ao Estirar; jalar Estmago Estos; estas Estrella Estudiar Eterno Excelente Expulsar Ey! Fcil Faja (tejida) Falda Familia Famoso Fantasma Quechua ecuatoriano Watuna Pay Paykuna Wiksayuk; chichu Macharina; machana Chakchana Tankana Kashna Kikin Yankamanta Hapichina Kancha; hawa; hanak Minka Tarina Unkuna Unkuy Unkuk; unkushka Chimpa Umana Piashka Piarina Yachachina Intindina Pampana Yaykuna Pura; -nti Llakirina; llaki tukuna Rukuyana; payayana Kachana Kachana Pilluna; maytuna Pantana Shulla; kasay Pichana Akllana Pakana Killkana Uyana; uyarana Yachana wasi Chay Sinchiyarina Chaykuna Kunan tuta Kunan wata Chutana Wiksa Kaykuna Kuyllur Yachakuna Wiay Allipacha Karkuna Uyapay! Hawalla; ruranalla Chumpi Anaku Aillu Riksishka Aya Quechua ancashino Watukay Pay Paykuna Qishyaq; chichu Machay; machaakuy Nahikuy; chaqchapaay Kumay Kaynau Kikin Di baldi Tsaritsiy Hana Kunay, qepi Tariy Qishyay Qishya Qishyaq; qishyashqa Wak; chimpachu Uliy; ulikuy Piashqa Piakuy Yachatsiy Kaayiy Pampay Yaykuy Pura Llakikuy Aukisyay; chakwasyay Apatsiy Kachay Wankuy; pituy Pantay Tsururu Pitsana Akrana Pakay Qillqay Wiyay Yachay wasi Tsay Sinchikuy; kallpakuy Tsaykuna Kanan paqas Kanan wata Sutay Pacha Kaykuna Quyllur Yachakuy Wiay Allismanta Qarquy Au! Hawalla; ankash Wachuku; wachku Ruripa Kasta Riqishqa Kuku English Miss He; she; it They Pregnant Get drunk Bewitch Push Thus In person In vain Light Above Sthg sent with someone Find Get ill Illness Ill In front; opposite Deceive Angry Get angry Teach Understand Bury Enter
Between (persons togthr)

Be sad Get old Send (something) Send (person) Wrap Make mistake; bewrong Frost; ice Broom Choose Hide Write Listen; hear School That Make an effort Those Tonight This year Stretch; pull Stomach These Star Study Eternal Excellent Expel Hey! Easy Indian woollen belt Skirt Family Famous Ghost

8
Castellano Quechua ecuatoriano Fastidiar Piachina Feo Hiru; millanay Fermentar Pukuna Feroz Manchanaypak pia Feto Shullu Fiambre Kukayu; kukawi Fiesta Fishta; raymi Filudo Mulashka Fin Tukurina pacha Firma Shuti-aspi Flaco Tullu Flauta Pinkullu Floja (mujer) Killa Flojo; holgazn Killa Flor Sisa Flotar Wampuna Fogata Nina Forastero Karu(manta)runa; chikanllakta Fsforo Puspuru Fragancia Mishki mutki Frazada Kata; pullu Frer Kusana Frente (de la cara) Mati Fresco (verduras) Llullu Frijol Purutu Fro Chiri Frotar Kakuna Fruto Muru Fuego Nina Fuerte (personas) Sinchi Fuerza Sinchi kay Fumar Kushnina Funcionar Purina Ftbol Futbol Futuro Shamuk; kipa Gallina Atallpa Gallo Kari atallpa Garganta Kunka Gato Misi Gente Runa(kuna) Gobernante Kamak Gobernar Kamana Goloso Hillu Golpear (con palo) Waktana Golpear (cosa) Takana Gordo Wira; wirasapa Gorro (de lana) Chullu; umallina Gotear Shutuna Gracias Yupaychani; pay shunkulla Grande Hatun Granizo Runtu Grasa Wira Gratis Yanka Grillo Chipu Gripe Uhuy Gris Shiru Gritar Kaparina Grosero Llashak; batu Grueso (cosa cilndrica) Raku Quechua ancashino Qallapay Feyu Poquy Pia Shullu Millkapa; mirkapa Fyesta; hwesta Fiiluyuq; fiilu Ushakashqa Jutikita qelqay Tullu Pinkullu Ushma; qela Ushma; qela Wayta Wampuy Qoukuna tullpa Haq runa Puspuru Pukutee; tuuhu Presada; herga Friyiy; kankay Urku Llullu Pushku; pushpu Alalaay; alay Kupay; qaquy Wayu; fruta Nina Hinchi; chachak Hinchi kay Shoquy Purina Futbol Shamuq Wallpa Gaallu; kakash Tunqur; kunka Mishi Nuna(kuna) Kamachikuq Kamachiy Sillu Wiruy; wiluy Takay Wira Chullu Hutuy; shutuy Yosulpaaki Hatun Runtu Wira Mana pagakuypaq Chukllus Wishqa Soqu Qayaray; qapariy Taqra shimi Raku English Annoy; tease Ugly Ferment Ferocious Foetus Field/Travel lunch Fiesta; party Sharp (knife, etc) End Signature Thin Flute Lazy (woman) Lazy Flower Float Fire; bonfire Stranger Match Fragrance Blanket Fry Forehead Fresh Bean Cold Rub Fruit Fire Strong (persons) Strength Smoke Work (mechanically) Football Future Hen Cock Throat Cat People; person Governor Govern Fond of dainties Hit (with stick) Hit (object) Fat Indian woollen hat Drip Thank you Big; large Hail Fat Free Grasshopper Cold; flu Grey Shout Rude; vulgar
Thick (cylindrical objects)

9
Castellano Grueso (cosa plana) Grupo Guardar Gua Guiar Guiar Gusano Gustar Haba Hbil Hablar Hacer Hacer cosquillas Hacer viento Hambre Harapiento Harina Hay Heder Helada Hembra (animales) Hembra (personas) Herida Herir Hermana de la mujer Hermana del hombre Hermano de la mujer Hermano del hombre Hervir Hierba Hierba mala Hgado Hija Hijo Hilar Hilo Hincharse Hipo Hoja Hoja (mazorca maz) Hombre Hombro Honda Hormiga Horrible Hotel Hoy Hoz Hurfano Hueso Huevo Huir Hmedo Humo Huso Idea Idntico Idioma Igualmente Quechua ecuatoriano Raku Muntun; kancha Wakaychina anta rikuchishpa rik Pushana Kimllana Kuru Gustana; munana Habas Sayti Rimana Rurana Shikshi Wayrana Yarkay Llachapa hunta Kuta; machka Tiyan Asnana Kasay Warmi Warmi Chukri Chukrina aa Pani Turi Wawki Timpuna Kiwa; yuya Yanka kiwa Yana shunku Ushi; ushushi; wawa Churi; wawa Puchkana Puchka Punkina; punkillina Hiki Panka Panka Runa; kari Wamani; rikra hawa Waraka Aanku Manchanaipak Tampu; paskana Kunan puncha Kuchuna Wakcha Tullu Lulun Mitikuna Ashalla huku Kushni Siksi; puchkana Yuyay Paikikin; chaillata Rimay; shimi; kallu Shinallatak Quechua ancashino Rakta Qotukashqa Taapay Naanita riqitsiq Pushay Qemsipay; qewsapaay Kuru Gustay; munapay Aabas Llaawi maki Parlay Ruray Chiksay; chiksapaay Wayray Mallaqay Ratay; tankay siki Kuta; machka Kan Asnay Qahapa China Warmi Qeri Nanatsiy Nana; aa Pani Turi Wauqi Timpuy Qura Qura atin; natiw Ususi; wawa Churi; wawa Putskay Hiilu Hakay Iktsu Rapra Panqa Nuna; ollqu Umru Waraka Anwaqshi Mantsaypa Puuna wayi Kanan hunaq Oosi Waktsa Tullu Runtu Ayqiy; qeshpiy Oqu Qoshni; qoshi Putska pirwa Yarparkushqa Paqta Parla; shimi Chayhinalla English Thick (flat objects) Group Keep; put away Guide Guide Wink Worm Like Broad bean Clever; skilful Speak Do; make Tickle Be windy Hunger Ragged Flour There is; there are Stink Frost Female (animals) Female (persons) Wound Wound Woman's sister Man's sister Woman's brother Man's brother Boil Herb Weed Liver Daughter Son Spin Thread Swell Hiccoughs Leaf Leaf (around maizecob) Man Shoulder Sling Ant Horrible Hotel Today Sickle Orphan Bone Egg Flee Wet Smoke Spinning spindle Idea Identical Language Likewise

10
Castellano Quechua ecuatoriano Imitar Shina rurana; shinana Impar Chulla Impedir Harkana Incapaz Manavali Incendiar Rupachina Incendio Rupay Inepto Mana yachakuk;rumiuma Infierno Ukupacha; millai pacha Inmenso; enorme Yupai hatun; hatunruku Inspido Gamu Instante Pacha Insultar Kamina Inteligente Sumak umayuk Interior Ukupi tiyak Intestino Chunchulli Ir Rina Irracional Mana yuyayuk Irrigar; regar Parkuna Irse Ri(lla)na Izquierda Llukimaki; lluki ladu Jefe Apu; apak Jefe indgena Kuraka; apu Juego Pukllay Jugar Pukllana Jugo Yaku Juguete Pukllana Juntar Tantana Juntarse Tantanakuna Junto Tanta(illa) Justicia Justicia Justo May alli Labio Wirpa Lactar Chuchuna Ladera Wichay; kinkray Ladrar Waknina Ladrn Shuwa Lagartija Palu; iuylampalu; kuylan Lago Kucha Lgrima Wiki Lamer Llawana Largo Suni Latir Kuyuy Lavar (cuerpo,cosas) Mayllana; hawana Lavar (otras cosas) Mayllana; hawana Lavar la cara awita mayllana Lavar(ropa,lana,cabellos)Takshana Leche uu Lechuza Chushik; kuskunku Leer Rizana; killka-rimana Lejos Karu Lea Yanta Lengua Kallu Lentamente Allilla(manta) Levantar Hatarichina; hawachina Levantarse Hatarina; shayarina Liberar Kishpichina Libro Panka; kamu Liendre Siya Limpiar Pichana Quechua ancashino Yachapaay Tsulla Harkay Mana valeq Kayay Kayapakuy Mana imapis yachay Uku patsa Tsikankaray; hatusaq Qamla; qamya Pun Aashay; rimay Alli piqayuq Ruri Aqish; chunchuli Ayway Mana rasonta wiyaq Qarpay Aywakuy Itsoq Apu Kuraka Puklla Pukllay Yaku Pukllana Aylluy; huntay Huntanakuy Paqta Justicia Allaapa alli Wirpa Chichiy; uuy Pachan Awllay; waqyay Suwa; makiyuq Arash; shullapakuy Qocha Weqi Laqway; llaqway Shotqu; shututu Pumpunyaay; kuyuy Awiy Awiy Shuupakuy Taqshay; paqakuy (pelo) Lichi Paqpa; piqpi Liyiy Karu Yanta Qallu
Shumaq;hapeepa;ichikllapayan

Pallay Shaariy; sharkuy Qishpitsiy Libru Iski Limpyay

English Imitate; copy Odd Prevent Incapable Set on fire Fire Inept Hell Immense; enormous Tasteless Instant Insult Intelligent Interior Intestine Go Irrational Irrigate Go away Left Chief; leader Indigenous chief Game Play Juice Toy Unite; collect Gather; meet Together Justice Just; fair Lip Suckle Slope Bark Thief Lizard Lake Tear Lick Long Beat Wash (body,things) Wash (other things) Wash one's face Wash(clothes,wool,hair) Milk Owl Read Far Firewood Tongue Slowly Lift; raise Get up Free Book Nit Clean

11
Castellano Quechua ecuatoriano Limpio Chuya Lindo Sumaimana Liso Llampu Liviano Pankalla Llama Llama Llamar Kayana Llano; llanura Pampa Llegar Chayana Llenar Huntachina Lleno Hunta Llevar Apana Llevar en enfaldo Mikllana Llorar Wakana Llorn Wikisapa; wikihunta Llover Tamiana Llovizna utu tamya; ichi Lloviznar Ichina Lluvia Tamya Loco Yuyay-illak; muspak Locoto Rukutu Lombriz Kuyka Lucirnaga Ninakuru Luego Kipa Lugar Kuska Luminoso Achikyak; kunyak Luna Killa Luz Achik Luz del sol Rupay Macho (de animales) Kari Machucar Chankana Madera Kaspi; kiru Madre Mama Madrina (de bautizo) Markak mama; achik mama Madrina (de matrimonio)Achik-mama Madrugada Pakarina; luryana Madurar Pukuna Maduro Pukushka Maz Sara Malo Mana alli; millai Mala suerte Llaki Maana Kaya Maana (no tarde) Tutamanta Manantial Hundu Mandar Kamana; kachana Manga Mankas Manjar Mishki mikuy Mano Maki Manso Mana pia Manta Pacha; lliklla Mar Mama Kucha Maravillosamente Sumaimana Marido Kusa Marimacho Karishina Mariposa Pilpintu; chabul Marrn Uki Ms Ashtawan; ashun Ms luego Kipa; ashtawan kipa Ms o menos Shina shinalla Mascar Kashtuna Quechua ancashino Chipyaq Shumaq Llushpi; lluchpi Ankash Llama Qayay Pampa Chaay Huntay; winay Hunta Apay Millqay Waqay Waqalliishu Tamyay Shiwsha Tamyanay Tamya Uti Roqutu Kuyka; wiqu Nina kuru Tsayna Sitiu Chillapyaq; chipikyaq Killa Aktsi; atsikya Inti aktsi Orqu Kimtsiy; tanuy Qeru Mama Madrina Madrina Tsakaq Poquy Poqu; poqush Hara Mana alli; allitsu Llaki Waray Waaraylla Pukyu Kamachiy Mangas Llampa Maki Mana pia; manshu Haku; aqshu Lamar Espantakuypa Qowa Qarishina; urqutuuna Pillpintuy Paqu; liinu Mas Tsayna -chi, -naa, -noo Amuy; kachuy English Clean Pretty Smooth Light Llama Call Plain Arrive Fill Full Take Carry in skirt or poncho Cry Cry baby Rain Drizzle Drizzle Rain Mad; crazy A very hot pepper Earthworm Glowworm After a short while Place Bright; luminous Moon Light Sunlight Male (of animals) Pound; crush Wood Mother Godmother (baptismal) Godmother (wedding) Dawn Ripen Ripe Maize Bad Bad luck Tomorrow Morning Spring Order; command Sleeve Tasty dish Hand Tame Indian shawl Sea Marvellously Husband Tomboy Butterfly Brown More Later More or less Chew

12
Castellano Mascar coca Mata (de la planta) Matar Mayor Mazamorra Mazo Medicina Mdico Medio Medioda Medir Meditar Mdula Mejilla Mejor, ms bien Mejorar Memoria Menor Menstruacin Mentir Mentira Mentiroso Menudo Mercado Mes Mes pasado Mestizo Meter Mezclar Miedoso Mientras tanto Mil Milln Mo Mirar Mismo Mitad Moco Mocoso Mojado Mojar la lluvia Moler Momento Mondar Monedero Mono Montar Montn Morado Morder Morir Morro; colina Mosca Mosquito Mostrar (objetos) Mostrar (sitios) Motoso Mover Moverse Quechua ecuatoriano Chakchay Yura Wauchina Punta (wawa) Api Waktana kutu kaspi Hampi Hampik Chawpi Chawpi puncha Tupuna Yuyarayana utu Uya Ashtawan; ashun Alliyana Yuyay Kipa; washa Mapakuy Llullana Llulla Llulla utu Katuna pampa Killa Kayna killa Mishu; chasu; laichu;sala Satina Chapuna Manchaysapa Chaikama Waranka Waranka waranka ukapak Chapana; rikuna Kikin Chawpi Kua Kuasapa Hukushka Tamiapi hukuchirina Kutana Pacha; ashata Tipkana Kullki churay Machi; kusillu Tiyarina pi Shuntur; muntun Sai Kanina Wauna Pata (colina) Chuspi utuchuspi Rikuchina Rikuchina Mana mulashka Kuyuchina Kuyuna Quechua ancashino Kukay; chaqchay Yura Wauchiy Yashqa Api Maasu; wiruna Hampi Hampikuq Pullan Pullan hunaq Tupuy; midiy Yarpachakuy uqtu; urus Qaqlla Mehor Alliy Yarpay Shullka; pishi Killa ratakay Ulikuy; llullakuy Llulla Uli; llulla utu Qatu Killa Tutay killa Mishti Hatiy; yakay Anuy; takuy; talluy Mantsalli Tsaykama Waranqa Waranqa waranqa Noqapa Rikay KikiPullan Toqru; pisqa Pisqa senqa Nuyushqa Tamyachau nuyukay Aqay; qochquy Pun Munday Piksha; qillay apananpaq Maki sapa Lloqay Qotu; shuntu Moraadu Aniy; kaniy Wauy Pirushtu (colina) Chuspi Sankuyru Riqitsiy Riqitsiy Mana afilashqa Kuyutsiy Kuyuy; kuyukuy English Chew coca Shrub Kill Eldest (child) Thick maize drink Large wooden mallet Medicine Doctor Half Midday Measure Meditate Marrow Cheek Rather Get better; improve Memory Younger; youngest Menstruation Lie Lie Liar Tiny; powder Market Month Last month Mestizo; half-blood Put in Mix Fearful; timid Meanwhile Thousand Million My; mine Look at; watch Same Half Snot Snotty Wet Get wet in the rain Grind Moment Peel Purse Monkey Ride (eg a horse) Pile Purple Bite Die Hill Fly Mosquito Show (objects) Show (places) Blunt Move (transitive) Move (intransitive)

13
Castellano Mudo Muerte Mujer Multiplicarse Mundo Murcilago Mutilar Muy Muy; mucho Nacer Nacin Nadar Nalga Naranja Narign Nariz Neblina Necesitar Negro Nevar Ni Nido Nieto, -a Nieve No Noche Noche anterior Nombrar Nombre Nosotros (exclusivo) Nosotros (inclusivo) Novecientos Noventa Novio Nube Nublado Nudo Nuera Nuestro (exclusivo) Nuestro (inclusivo) Nuevamente Nueve Nuevo O (en afirmaciones) O (en preguntas) Obedecer Obediente Obrero Oca Ochenta Ocho Ochocientos Ociosear Ocupado Ocurrir Odiar Or; escuchar Ojal Ojo Quechua ecuatoriano Rimay-illak Wauy Warmi Mirana Kaipacha; pacha Mashu; tutapishku Kuchuna; mutuyachina Ancha; may; yupay Achka Wacharina; wiarina Llakta Wampuna Siki; siki pata Naranja Sinkasapa Sinka Puyu Ministina Yana Rasuna Mana pish Kucha Nitu Rasu Mana Tuta Kayna tuta Shutichina Shuti ukanchik ukanchik Iskunpachak Iskunchunka Kusakana Puyu Puyuhunta Watay; kipu Kachun ukanchikpak ukanchikpak Kutin Iskun Mushuk o -chu -chu Uyana Nishka ruray Llankak Uka Pusakchunka Pusak Pusakpachak Yanka purina Ruranayuk Tukuna; urmana Millana Uyana Icha(pish); ujala awi Quechua ancashino Upa Wauy Warmi; chiina Miray Patsa Tseqtsi Mutuy Allaapa; aysi Allaapa; atska Yuriy; nasiy Marka Naday Siki patak Naranha Sinqasapa; llanqi sinqa Sinqa Pukutay Minishtiy Yana; chiwi Rashtay Mana pis; ni Qeshu Willka Rashta; rahu Mana Paqas Qanyan paqas Churay Huti; shuti Noqakuna Noqantsik Isqun pachak Isqun chunka Wayna Pukutay Pukutaraay; qetqaraay Tinki; kipu Lumtsuy; llumtsuy Noqakunapa Noqantsikpa Yapay; bwelta Isqun Mushoq o ...-chu -chu Kaasuy Kaasukuq Uryaq Oqa Puwaq chunka Puwaq Puwaq pachak Mukipakuy; mukipay Ruranayuq Imanay Chiqniy; chikiy Wiyay Amalaaya Nawi; awi English Silent Death Woman Multiply; increase World Bat Mutilate Very Very; many/much Be born Country Swim Buttock Orange Big nose Nose Mist Need Black Snow Not even; neither Nest Grandson, -daughter Snow
Forms negative (with -chu)

Night Last night Name Name We We Nine hundred Ninety Fiance Cloud Cloudy Knot Daughter-in-law Our; ours Our; ours Again Nine New Or Or Obey Obediente Worker Oca Eighty Eight Eight hundred Be lazy Busy Happen Hate Hear; listen to I hope ! Eye

14
Castellano Quechua ecuatoriano Oler (intransitivo) Asnana Oler (transitivo) Mutkina Olfatear Mutkirana Olla Manka Olvidadizo Kunkaklla Olvidar Kunkana Ombligo Pupu Once Chunkashuk Orar; rezar Maarina Orden (mandato) Kachashka; mandashka Ordear Kapina Oreja Ringri; rinri Orgulloso; soberbio Hatun-tukuk Orilla Mana; maya Orinar Ishpana Oro Kuri Oruga Kuru Oscurecer Amsayana Oscuro Amsa Oso Uturunku; ukumari Otra vez Kutin; shuk kuti Otro Shuk; shuktak; kutishuk Oveja Llama; ubija Ovejita Washki Ovillo Kururu Oye! Uyapai! Pacae Pakai Padre Taita; yaya Padrino (de bautizo) Markak yaya; achik taita Padrino (de matrimonio)Achik tayta Pagar Kuna; pagana Pas Llakta Paja Uksha Pjaro Pishku Palabra Shimi Plido Killuyashka Palma (de la mano) Maki pampa Palo Kaspi; kiru Paloma Urpi Palta Palta Paludismo Chukchuy unkuy Pan Tanta Paal Wawamaytuna; maytu Pantaln Balun Pantorrilla Chanka Panzn Wiksasapa Papa Papa Papa lisa Milluku Papaya Papaya Pararse Shayarina Parecerse Rikchana Parecido Laya; rikchak Pared Pirka Pareja Ishkantin; yunta Pariente Ayllu Parir Wachana Pasear Purina; pasiana Paso (del pie) Tatki Pastorear Michina Quechua ancashino Asnay Muskiy; shenqay Muskikachay Manka Qonqaq Qonqay Pupu Chunka huk Resakuy Kamatsikii Qapiy Rinri Nikachaq Kuchu; kuta Ishpakuy Qori Kuru Tsakay; ampiy Ampi; tsakay Ukuku; ukumari Yapay; bwelta Huk; wak Uusha Washki Kuruy Haw! Haay! Yaw! Paqay Tayta; yaya Padrinu Padrinu Paagay Marka Paha; uqsha Pishqu Shimi; nina; parla Qilluyashqa, utku hina Maki palta Qeru Paluma; urpi Palta; paltay Tsuktsu Tanta Inchana; ayu Pantalu; pantalun Pinkuullu Pachasapa; pachun Papa Ulluku Papaya Shaay Rikoq; niraq; -nau Rikoq; niraq; -nau Perqa
Wayna, enamorado; Ishkantin

English Smell (intransitive) Smell (transitive) Smell (transitive)


Earthenware cooking pot

Forgetful Forget Navel Eleven Pray Order; command Milk Ear Proud; arrogant
Edge (of sea, lake & river)

Yawar mayi Wachay Puriy Hapa; hapay Mitsiy

Urinate Gold Caterpillar Get dark Dark Bear Again Other; another Sheep Pet sheep Ball of wool Hey! Pacae Father Godfather (baptismal) Godfather (wedding) Pay Country High altitude grass Bird Word Pale Palm (of hand) Stick Dove Avocado pear Tropical fever Bread Nappy Trousers Calf (of leg) Fat; paunchy Potato Papa lisa Papaya Stand Look like; seem like Similar Wall Partner Relative Give birth to Go for a walk Step (of foot) Pasture

15
Castellano Quechua ecuatoriano Patear Haytana Pato Kulta Pecado Hucha Pecador Huchallik; huchayuk Pecar Huchallina Pecho (de hombre) Kasku; pichu Pedir Maana Pedo Supi Peer Supina Pegar Makana Peinar akchana Peine akcha Pelea Makanakuy Pelear Makanakuna Pellizcar Tispina Pelo (del cuerpo) Millma Pena Llaki Pea Kaka Pene Ullu; pishqu Pensamiento Yuyay Pensar Yuyana Pepa Muru; ruru Pequeo Uchilla; kutu Perder Chinkachina Perderse Chinkarina; chinkana Perdonar Kishpichina Pero Shinapish Perro Allku Persona Runa Pesado Llashak Pesar Pisana Pescar Challwata hapina Pestaas Kimlla Pez Challwa Picaflor Kinti Picante Hayak Pie Chaki Piedra Rumi Piedra moledora grandeKutana rumi Piedra moledora peque Kutana rumi Piel Kara Pierna Chanka Pintar Tullpuna Piojo Usa; pilis Pisar Saruna Pistaco Millay aya Plano Pampa Planta Yura Planta del pie Chaki saruna Plata Kullki Pltano Palanta Plato Mulu; mika; mati Pluma Patpa Pobre Wakcha Poco Ashalla; pitilla Poder Ushana; tukuna; valina Polilla Puyu Pollera Anaku Polluelo Chuchi Quechua ancashino Haytay Paatu Hutsa Hutsayuq Hutsaakuy Peechu; qasqu Maay Supi Supiy Maqay aqtsay aqtsa Lirya, liryee Maqanakuy Tipshiy; chipshiy Sapra; shapra Llakiku Qaqa Rani Yarpay Yarpachakuy Muru Ichik; uchuk Oqray Oqrakuy Pampatsaykuy Nirpis Allqu Nuna Lasaq Lasay; peesay Challwata tsariy Qepsha Challwa Winchus Ayay; ayaq Chaki Rumi Tunay Qollushta Qara Chanka Llushiy Usha Haruy Pishtaaku; pishtakuq Palta Yura; hacha Chaki palta Qullqi; qillay Plaatanu; sipra Plaatu Patpa Waktsa Ichik; wallka Pwediy Puyu Ruripa Chipi; chipsha English Kick Duck Sin Sinner Sin Chest Ask for Fart Fart Hit (someone) Comb Comb Fight Fight Pinch Hair (on body) Sadness Cliff; crag Penis Thought Think Pip; stone Small; little Lose Get lost Forgive But Dog Person Heavy Weigh Fish Eyelashes Fish Hummingbird Hot (spicy) Foot Stone Large grinding stone Small grinding stone Skin Leg Paint Louse Tread (on) Evil spirit Flat Plant Sole of foot Silver Banana Earthenware plate Feather Poor Little; few Be able to Moth Indian skirt Chick

16
Castellano Polvo Poncho Poner Ponerse Por eso Por favor Por qu Por supuesto Poroto Posterior Posteriormente Prado; pastizal Precio Preguntar Preocuparse Presentar Prestar Prima Primer; primero Primero Primo Primognito Probar Profesor Profundo Prjimo Prostituta Proteger Prximo Pudrir Pueblo Puente Puerta Puesta del sol Pulga Pulmn Puma Puna Puntiagudo Pus Qu Qu calor! Qu cansancio! Qu dolor! Qu feo! Qu fro! Qu lstima! Qu lindo! Qu picante! Qu rico! Qu risa! Quebrada Quechua Quedar Quedarse Quemar Quemarse Querer Queso Quechua ecuatoriano utu allpa; utu kuta Punchu; ruana Churana Churarina Chaimanta -paImarayku; imamanta Shinallami Purutu Kipa Kipapi; kipa Kiwayuk pampa Kuna kullki Tapuna Llakirina Riksichina Maachina Pani; aa aupa; aupak awpakpi Turi; wawki Punta wawa Mallina Yachachik Uku; pukru Runa mashi Aricha Wakaichina Shamuk; kipa Ismuna Llakta Chaka Punku Tutayay Piki Yurak shunku Puma Urku Hilushka Kia Ima Ararai! Ukk! Ayaw! Atatai! Tatai! Achachaw! Llakimari! Aaai! Huin hayak! Ima gustu ! Ahahai! Wayku Kichua Sakina Sakirina Rupachina Rupachirina Munana Kisu Quechua ancashino Qochqu allpa; polbu Punchu Churay Churakay Chayraykur -lla-, -ykuImanir; imaq Achyaa Pushku Qipa Tsayna
Waylla pampa; panqar pampa

Chani; chanin Tapuy Llakikuy Riqitsiy Maay; prestay Pani; aa Punta Punta Shay; wauqe; turi Punta wawa Llamiy; yaway Yachatsiq Ruri Nuna mayi Kuchi; rakcha warmi Tsapay Shamuq; qipa Ismuy Marka Tsaka Punku Llumpay Pulga Puywan; puywash Puma Hallqa; puna Puncha Poqru Ima Achachw! Ananau! Anany! Achachaaw! Ananaaw! Atataay! Atataaw! Alaly! Allaaw! Achachaaw! Aaaaw! Allaapa ayay/ayaq! Mishkiq! Asinakuypaq Sanha; raqra Kechwa; qechwa Keeday Keedakuy Kayay; rupatsiy Rupakuy; kayakuy Munay Kiisu

English Powder; dust Poncho Put Put on (clothes) That's why Please Why Of course Bean Later Later Meadow Price Ask Worry Present (someone) Lend Cousin (fem.) First First Cousin (masc.) First-born Try (food, drink) Teacher Deep Fellow human being Prostitute Protect Next Rot Town; village Bridge Door Sunset Flea Lung Puma Highlands Sharp Pus What How hot! How exhausting! Ow! Ouch! How horrible! How cold! What a pity! How beautiful! How hot (spicy)! How delicious! What a joke! Ravine Quechua Stay Stay Burn Burn Want; love Cheese

17
Castellano Quien Quieto Quijada; mentn Quince Quinientos Quinua Quipu Quitar Quizs Raz Rajar (con hacha) Rama Rana Rpidamente Rascar Rato Ratn Rebalsar Rebuznar Recibir Recin Reciprocidad Recoger Recto Redondo Refresco Regalar Regalo Regar Reino; mandato Rer Rerse de Relmpago Relatar Relato; cuento Remojar Renacuajo Renegn Reparar Repentinamente Repetir Reprender Represa Resbalar Resbaloso Respirar Resto; sobra Reunin Reventar Revivir Revolcarse Rezar Rezo Ribera Rico Rico (comida,bebida) Rincn Rin Ro Quechua ecuatoriano Pi Kasi; kasilla Hasha Chunkapichka Pichkapachak Kinua Kipu Kichuna; anchuchina Icha; ichapish Sapi Chiktana Yura rikra; kallma Hampatu Utka; pawashpa Aspina Pacha; ashata Ukucha Wampuna Wakana Chaskina Kunanlla Ayni Pallana; tantana Mana wistu Kurpa; muyu Mishkiyaku Kuna; karana Kamari; wancha Parkuna Kamachina Asina Asina (-ta) Lliu lliu Willana Parlu Nuyuchina Chullshik Piarik Allichina Haikamanta; kunkailla Yanantichina Kamina Yaku harkana Lluchkana Llushka Samayta aysana Puchu Tantanakuy Tukyana Kawsarina Sinkuna Maarina Maariy Mana; maya Chayuk; kullkiyuk Sumaymana Kuchu Ruru Yaku Quechua ancashino Pi Qasi Chakallwa Chunka pitsqa Pitsqa pachak Kinwa Kipu Qechuy; qochiy Awchi; awku; itsa Matsu; sapi Tseqtay; raahay Llimlla Rachak Raslla; wayralla Ashpiy; apsiy Pun Ukush Puusiy Haachiy; haachinyaay Chaskiy Tsayraq; tsayran Ayni Pallay Diriichu; kinray Ruuru; ruyru Fresco hampi Qaray Qaray Qarpay Qhapaq suyu Asiy Asipaay Tillapya; illapa; tillaqu Willay Wasa Tullpuy Choqyas; ultu Piakuq Altsay; alitsay -rkuYapay Piapay Pilanku Lutskay; lutspiy Lusoq; llushoq Shuutay Katupi; kachupi Ayllunakuy Pashtay Kawariy Pillquy; qoshpay Rezakuy Maakuy Kuchu Kapoqyoq Mishki Kuta; kuchu Ruru Mayu English Who Still; calm Jaw; chin Fifteen Fifty Quinoa Quipu Take away Perhaps Root Chop (up) Branch Frog Fast Scratch Moment Mouse Overflow Bray Receive Just (time) Reciprocity Gather (up) Straight Round Soft drink Give a present Present Irrigate Reign; mandate Laugh Make fun of Lightening Tell (a story) Story Steep; soak; dunk Tadpole Grumbling; grouchy Repair Suddenly Repeat Tell off Dam Slip (up); slide Slippery Breathe Left over Meeting Burst Come to life again Wallow Pray Prayer Bank (of river) Rich (person) Delicious Corner Kidney River

18
Castellano Robar Roca Rociar chicha Roco Rodilla Roer Rogar Rojo Romper Roncar Ronco Ropa Ropero Rosado Rueca Rumiar Sbana Saber Sabidura Sabio Sacar Saciarse Saco Sacudir Sal Salado Salida Salida del sol Salir Saliva Saltar Saludar Salvar Sanar Sandalia Sangre Sano Sapo Secar Seco Sed Segar Seguir Seis Seiscientos Selva Semana Semana pasada Semana siguiente Sembrar Semilla Sendero Seno Seor Seora Sentarse Separadamente Separar Ser Quechua ecuatoriano Shuana Rumi Aswata chaspina Shulla Kunkuri Kashtuna Maarana Puka; pichi Pakina Kurkuna Chakikunka; chaka Churana Churana Rusadu Siksi; puchkana Kashtuna Kata Yachana Yachay May yachak; yachak Surkuna Ahitana Tulu Chaspina Kachi May kachichishka Llukshina Inti llukshiy Llukshina Tuka; tiuka Tushuna Saludana Kishpichina Alliyay Ushuta Yawar Alli; mana unkushka Hampatu Chakichina Chaki; chakishka Yakunayay Kachuna; kalchana Katina Sukta Suktapasak Sacha Kanchis puncha; simana Kayna simana Katik simana Tarpuna Muyu; muru an uu; chuchu Wirakocha; taita Mama Tiyarina Chikan chikanlla Chikanchina Kana Quechua ancashino Suway Rumi; wanka Asuawan tsaqtsukuy Shullya; shulla Qonqor; qonqu Rupyay; kuchkuy Rogay; shoqay Puka Pakiy Qaryay; quryay Hasma; qasma Ratash Churana; shawana Mullu Putska pirwa; pirwa Chaqchay; kutipay Sabana; qatakuna Yachay; musyay Yachay Yachaq; amauta Horquy; wititsiy Himay Kustal Tapsiy; tsapiy Kachi Pochqoq; kachiyoq Yarquna Ratamuy; heqamuy Yarquy Toqani; toqay Tiwyay; saltay Rimaykuy Qeshpiy; salbay Alliyay; kutikay Llanqi Yawar; yayar Alli Saapu Tsakitsiy Tsaki; shupiy Yakunay Itsuy; sigay Qatiy; qatipay Hoqta Hoqta pachak Munti Qanchis hunaq Pasaq simana Shamuq simana Muruy Muru Naani; purikuna uu; chuchu Wiraqocha; tayta Mama Taay; hamay Shuyni shuyni Rakiy Kay English Steal Rock Sprinkle chicha Dew Knee Gnaw Beg; entreat Red Break Snore Hoarse Clothes Wardrobe Pink Distaff; spinning spindle Chew Sheet Know Wisdom Wise Take out Satiate oneself Sack Shake Salt Salty Exit Sunrise Go/come out Saliva Jump Greet Save Get better; recover Sandal Blood Well (health) Toad Dry Dry Thirst Mow Follow Six Six hundred Jungle Week Last week Next week Sow Seed Path Breast (woman) Sir Madam Sit down Separately Separate Be

19
Castellano Serpiente Sesenta Seso Setecientos Setenta S Siempre Siete Significar Silbar Silencio Silla; asiento Sin motivo Sobaco Sobornar Sobrar Sobre Sobrio Soga Sol Solo Soltar Soltera Soltero Sombra Sombrero Soar Sonrer Sonso Sopa Soplador Soplar Sordo Soroche Subir Suciedad Sucio Sudar Sudor Suegra Suegro Suelo Sueo Sufrimiento Sufrir Sumergir Surco Suyo Tacao Tallar (madera) Taln Tamao Tapa Tarntula Tarde Tarea Tartamudear Tartamudo T Quechua ecuatoriano Machakuy Suktachunka utu Kanchispachak Kanchischunka Ari Tukui pachapi; wiai Kanchis Nisha nina Huynina; silbana Upallay Tiyarina Yankamanta Rikrauku; wallwaku Maki-lampina Puchuna Hawa Mana machashka Waska Inti Sapalla Kacharina Mana kusayuk Mana warmiyuk Llantu Muchiku Muskuna Asirina Muspa; upa Lukru Pukuna Pukuna Mana-uyak Suruchi Wichiyana; wichikuna Mapa Mapa Humpina Humpi
Kusapak mama;warmipakmama Kusapak yaya; warmipak yaya

Quechua ancashino Machakuy; culebra Hoqta chunka Toqshu Qanchis pachak Qanchis chunka Aumi Wiay Qanchis Ninay Shukay; wichyay Tsunyay; upaalla Taakuna Mana motivoyoq Liklakchu Hatipuy Putsuy; katuy Hunish; hunaq Mallaq shunqu Waska; laasu Inti Hapalla Kachay Mana qowayuq Mana warmiyuq Llantu; hupani Tsuku Musquy Asinaariy Tuqtu uma; upa Kashki; roqru Nina puukana Puukay Upa; karu wiya Suruuchi Witsay; yarkuy Mapa Qanra; iska; taqra Humpiy Humpi
Warminpa maman; qowanpa Warminpa yayan; qowanpa ya..

Pampa Muskuy akariy akarina; llaki tukuna Yakupi pampana Wachu Paypak; paykunapak Micha; tili Llakllana Talun Hatun Kirpana Araa Chishi; unayashpa Rurana Panta rimana Panta-rimay Mishki yaku; kununsitu

Patsa Musqu Llakiku Nakay; akay Tullpuy Raway Paypa; paykunapa Micha Llaqllay Ataka; witsu; ataki Tsikan Killpana Arampakuy Chisi; tardi Rurana Patpatyaay Wataaku; rakta qallu Te

English Snake Sixty Brain Seven hundred Seventy Yes Always Seven Mean Whistle Silence Chair; seat For no reason at all Armpit Bribe Be left over On; over Sober Rope Sun Alone Let go of; release Single (fem.) Single (masc.) Shade; shadow Hat Dream Smile Idiot; stupid Soup Blowing-tube for fire Blow Deaf Altitude sickness Ascend; go/come up Dirt Dirty Sweat Sweat Mother-in-law Father-in-law Ground Dream Suffering Suffer Submerge Furrow
Their; theirs (sing. & plur.)

Mean Carve (wood) Heel Height Lid Tarantula Afternoon; late Task Stutter; stammer Stutterer Tea

20
Castellano Tejer Tela Temblar Temprano Tender Tendn Tener Tener calor Tener fro Tener hambre Tener miedo Tener pena Tener sed Tener sueo Teir Terminar Terrible Terrn Testculo Ta Tierno Tierra To Tocar Todas partes Todo Tonto Torcer Tos Toser Tostado Trabajar Trabajo Trabajo; empleo Traer Tragar Trasero Trasladar Trasladarse Trasquilar Travieso Trece Treinta Tren Trenza Tres Trescientos Trigo Triste Trocar Tronar Tronco Tropezar Trueno T Tuerto Tutano Tumbar Tumbarse Quechua ecuatoriano Awana Pacha Chukchuna Tutamanta Mantana Waru anku; waru Charina Astaray! Chiriyana
Yarkaywan kana; mikunayana

Manchana Llakirina Yakunayana Puunayay Tiina Tukuchina


Manchaypak; manchanaypak

Champa Ruru
Yayapak pani; mamapak aa

Llullu Allpa
Yayapak wawki; mamapak turi

Tupana Maipipish; maikunapi Tukui Muspa; upa Wistuchina Uhu Uhuna Kamcha Llankana; trabahana Ruray; trabahay Llankay Apamuna Millpuna Siki Astana Rina; tikrana Rutuna Pukllak; trabisu Chunkakimsa Kimsachunka Antakuru Himpa Kimsa Kimsapachak Trigu Llaki; llakisapa Tikrachina (-wan) Tulun/kulun nina Kaspi; kullku Mitkana Tulun tulun; kulun kulun Kan Chulla awi utku Urmachina Sirina

Quechua ancashino Away Tiila Karkaryaay Tempraanu Mashtay Anku Kapuy Achachaatsikuy Alalaatsikuy; alatsikuy Mallaqay Mantsakuy; wamayaay Llakikuy Yakunay Pununay Tiiy Ushay Milanay Kurpa Qoruta; runtu Tiya Llullu Patsa Tiyu Yatay; laptay; shullpay Hinantinpa;maypa tsaypa Llapan Kullu uma; ruqtu Milluy Qusu; chuqa Chuqay Kamtsa Uryay Uryana Uryay Apamuy Ultay Siki Ashtana Ashtapakuy; taakamuy Rutuy Trabyeesu Chunka kima Kima chunka Tren Pillta Kima Kima pachak Triigu Llaki; llakishqa Trukay Punruruy; kunruruy Kullu Tsankapakay Toqyay; illapa; bururi Qam Wisku Tuqshu Saqtay Chachaay

English Weave Cloth Tremble Early Spread out Tendon; sinew Have Be hot Be cold Be hungry Be afraid Be sad Be thirsty Be sleepy Dye Finish Terrible Clod Testicle Aunt Young; tender Earth Uncle Touch Everywhere All Idiot; stupid Twist Cough Cough
Roast (maize, beans, etc)

Work Work; job Work; job Bring Swallow Backside Move; transfer Move (house) Shear Naughty Thirteen Thirty Train Plait Three Three hundred Wheat Sad Barter Thunder Tree trunk Stumble Thunder You (sing.)
One-eyed; blind in 1 eye

Marrow Knock down Lie down

21
Castellano Tumbo Turbio Tuyo Ultimo Un; una Ua Ungir Unido Unir Unos Untar Urgente Usado Usted Ustedes Vaca Vaco Vagina Valer Valiente Valle Vamos! Vapor Vario Varn Vecino Veinte Vejiga Vencer Venda Vendar Venerar Venir Ver Verdad Verdaderamente Verdadero Verde Verdura Vergenza Verruga Vestido (ropa) Vestir Vestirse Vez Viajar Viaje Viajero Vicua Vida Vidrio Vieja Viejo Viejo (cosas) Viento Visible Visitar Viuda Viva! Quechua ecuatoriano Taksu Mapa Kanpak Kipa Shuk Shillu Llunshina Tantanakushka Tantanakuchina Wakinkuna Llutana Utka utkalla Maukalla Kan Kankuna Wakra Chushak Chuspa; raka; kuu Valina Kari; kari kari Pampa Haku! Kushni; kankil Acka sami Kari Kaylla kawsak Ishkay chunka Ishpapuru Atina; mishana; yallina Wankuna Wankuna Yupaychina Shamuna Rikuna Shutikashka; shuti Shutita; -llami mari Shutikashka Wailla Yuyu Pinkay Misha Churarina Churachina Churarina Kuti Purina Purina Karuta purik Wikua Kawsay Kispi Paya Ruku Mawka Waira Rikuypak; rikurikuk Rikukrina; rikuna Viuda Kawsachun! Quechua ancashino Purush Putka; puchka Qampa Qipa Huk Shillu Llushiy Hukllawashqa Hukllaway Wakinkuna Llushiy; shullpay Utka utkalla Mauka Qam Qamkuna Waaka Waylla; wayllaq Raka; chupi; kashki Baaliy Choolu; gaallu Raqra; qechwa Aku! Wapul Tukuy laaya Ollqu Vecino Ishkay chunka Puukash Binsiy; llalliy Wankuna Wankuy Yupaychay Shamuy; aywamuy Rikay Rasun; rasun kaq Rasunpa; tseqepa Kiki- +; chhaypam Cheqlla; berdi Hacha; yuyu Penqay Tikti; berruga Hana; modana Hatitsiy Hatikuy Kuti; pun Puriy Viaje Puriq Wikua Kawa Qispi Chakwas Aukis Mauka Wayra Rikaychinalla Bisitay Biyuda Kawatsun! English Tumbo fruit Cloudy; turbid Your; yours (sing.) Last One Nail Anoint United Unite Some Smear Urgent Used You (sing.) You (plur.) Cow Empty Vagina Be worth; cost Brave Valley Let's go! Steam All kinds of Man Neighbour Twenty Bladder Defeat; beat Bandage Sell Worship Come See Truth Really Real Green Vegetables Shame Wart Dress Dress Dress Time Travel Journey Traveller Vicua Life Glass Old woman Old man Old (things) Wind Visible Visit Viuda Long live!

22
Castellano Vivir (existir) Vivir (residir) Vizcacha Volar Voltear Voluntad Volver (hacia all) Volver (hacia aqu) Vomitar Vosotros Voz Vuestro Y Ya Yerno Yo Yuca Yugo Yunta Zampoa Zancudo Zapallo Zorrillo; zorrino Zorro Zumo Zurdo Quechua ecuatoriano Kawsana Kawsana Wiskacha Pawana Tikrachina Munay Tikrana; kutina Tikramuna; kutimuna Shunku tikrana Kankuna Shimi; rimay Kankunapak -pish; -pash a Masha uka Lumu Yuku Yunta Sampua utuchuspi Sapallu Aas Atuk Yaku Lluki Quechua ancashino Kaway Yachay; taay Wiskacha Paariy; pahariy Tikray Munay; gustu Kutiy Kutimuy Wikyay; gomitay Qamkuna Bos; shimi Qamkunapa -pish Na Masha Noqa Yuka Yuugu Yunta Antara Sankuyru Shapallu Aas; aaaku Atoq Caldu Lluqi English Live (exist) Live (reside) Vizcacha Fly Turn over Will Return; go back Return; come back Vomit You (plur.) Voice Your; yours (plur.) Also; too Already Son-in-law I Manioc root; cassava Yoke Yoke; team of oxen Panpipes Mosquito Pumpkin Skunk Fox Juice Left-handed

23

ENGLISH - QUECHUA ECUATORIANO - QUECHUA ANCASHINO - CASTELLANO


English A very hot pepper Abandon Abort Above Accuse Add; increase Adhere Adolescent Adopt Adore; worship Affable; nice Affection Affectionately After After a short while Afternoon; late Again Again Ahora Air All All kinds of Almost Alone Alpaca Already Also; too Altitude sickness Always Amputate Ancient Angry Animal pen Annoy; tease Anoint Answer Ant Appear Approach Arm Armadillo Armpit Around Arrive Ascend; go/come up Ash Ask Ask for Aunt Avocado pear Quechua ecuatoriano Rukutu Hichuna; shitana Shulluna Kancha; hawa; hanak Achakana; huchanchina Yapana Llutarina Malta Wiachina Muchana; yupaychina Kuyak shunku Kuyay Kuyaylla Chay kati; chay kipa Kipa Chishi; unayashpa Kutin Kutin; shuk kuti Kunan Waira Tukui Acka sami aka; akalla; alla Sapalla Alpaka a -pish; -pash Suruchi Tukui pachapi; wiai Kuchuna awpa Piashka Kancha Piachina Llunshina Kutichina; tikrachina Aanku Ricurina; uyarina Kuchuyana; kimirina Rikra Kachikampu; kirkinchu Rikrauku; wallwaku Muyuntin Chayana Wichiyana; wichikuna Ushpa; uchupa Tapuna Maana
Yayapak pani; mamapak aa

Quechua ancashino Roqutu Haqiy Shulluy Hana Rimay Yapay Laqay; lashtay Mallwa
Tsuritsaakuy; wawatsaakuy

Palta

Mutsay Alli-shonqu Kuyay Kuyaypa Tsayna Tsayna Chisi; tardi Yapay; bwelta Yapay; bwelta Kanan Wayra Llapan Tukuy laaya Ichikpa; kaasi Hapalla Alpaka; paku Na -pish Suruuchi Wiay Kututsay aupa; unay Piashqa Kancha; chiku Qallapay Llushiy Yaskiy Anwaqshi Rikakuy Witiy Rikra Kirkinchu Liklakchu Hiruroq Chaay Witsay; yarkuy Uchpa Tapuy Maay Tiya Palta; paltay

Castellano Locoto Abandonar Abortar Encima Acusar Aadir; aumentar Adherir Adolescente Adoptar Adorar Afable Cario Cariosamente Despus Luego Tarde Nuevamente Otra vez Ahora Aire Todo Vario Casi Solo Alpaca Ya Y Soroche Siempre Amputar Antiguo Enojado Corral Fastidiar Ungir Contestar Hormiga Aparecer Acercarse Brazo Armadillo Sobaco Alrededor de Llegar Subir Ceniza Preguntar Pedir Ta Palta

24
English Quechua ecuatoriano Baby Wawa Backside Siki Bad Mana alli; millai Bad luck Llaki Ball of wool Kururu Banana Palanta Bandage Wankuna Bandage Wankuna Bank (of river) Mana; maya Baptise Bawtisana Baptism Bawtismu Bark Kaspi kara Bark Waknina Barter Tikrachina (-wan) Bat Mashu; tutapishku Bathe; wash oneself Armachina Be Kana Be able to Ushana; tukuna; valina Be afraid Manchana Be ashamed Pinkana; pinkay tukuna Be born Wacharina; wiarina Be cold Chiriyana Be happy Kushina; kushiyana Be hot Astaray! Be hungry Yarkaywan kana; mikunayana Be lazy Yanka purina Be left over Puchuna Be quiet Upallana Be sad Llakirina; llaki tukuna Be sad Llakirina Be sleepy Puunayay Be surprised Manchana; upa tukuna Be thirsty Yakunayana Be windy Wayrana Be worth; cost Valina Bean Purutu Bean Purutu Bear Uturunku; ukumari Beard awi millma Bearded awi millmayuk Beat Kuyuy Beautiful Sumak; kuyaylla; munaylla Bed Kawitu Before; in front of awpak Beg; entreat Maarana Begin Kallarina Behind Washa Behind Washa Believe Kriina; iina Below; under Ura; uray Bend down Kumurina Between (persons togthr)Pura; -nti Bewitch Chakchana Big nose Sinkasapa Big; large Hatun Bird Pishku Bite Kanina Bitter Hayak Black Yana Quechua ancashino Irqi Siki Mana alli; allitsu Llaki Kuruy Plaatanu; sipra Wankuna Wankuy Kuchu Ushatsiy Ushakuy Qara Awllay; waqyay Trukay Tseqtsi Armay Kay Pwediy Mantsakuy; wamayaay Penqakuy Yuriy; nasiy Alalaatsikuy; alatsikuy Kushikuy Achachaatsikuy Mallaqay Mukipakuy; mukipay Putsuy; katuy Upaallay; tsunyay Llakikuy Llakikuy Pununay Numpa niy Yakunay Wayray Baaliy Pushku; pushpu Pushku Ukuku; ukumari Shapra; sapra Atska shaprayuq Pumpunyaay; kuyuy Shumaq Puuna Punta; aupa Rogay; shoqay Qallay; qallaykuy Qepa; waqta Waqta; qipa Kreyiy Ura; uray Puktiy; kukuy; unchuy Pura Nahikuy; chaqchapaay Sinqasapa; llanqi sinqa Hatun Pishqu Aniy; kaniy Pochqu Yana; chiwi Castellano Beb Trasero Malo Mala suerte Ovillo Pltano Venda Vendar Ribera Bautizar Bautismo Corteza Ladrar Trocar Murcilago Baar Ser Poder Tener miedo Avergonzarse Nacer Tener fro Alegrarse Tener calor Tener hambre Ociosear Sobrar Callarse Entristecerse Tener pena Tener sueo Asombrarse Tener sed Hacer viento Valer Frijol Poroto Oso Barba Barbudo Latir Bello Cama Delante Rogar Comenzar Atrs Detrs Creer Abajo Agacharse Entre Embrujar Narign Grande Pjaro Morder Agrio Negro

25
English Bladder Blanket Blind Blood Blow Blowing-tube for fire Blue Blunt Body Boil Bone Book Both Boy Brain Branch Brave Bray Bread Break Breakfast Breast (woman) Breastfeed Breath Breathe Breed; keep (animals) Bribe Bridge Bright; luminous Bring Broad bean Broom Brown Bubble Burn Burn Burn Burst Bury Bush Busy But Butterfly Buttock Buy Calf (of leg) Call Careful! Carry in skirt or poncho Carry-cloth bundle Carve (wood) Cat Caterpillar Cave Cemetery Centre Chair; seat Change (into ) Charango Quechua ecuatoriano Ishpapuru Kata; pullu awi-illak; mana rikuk Yawar Pukuna Pukuna Ankas Mana mulashka Aycha Timpuna Tullu Panka; kamu Ishkantin Kari wamra; wamra utu Yura rikra; kallma Kari; kari kari Wakana Tanta Pakina Chinchi uu; chuchu Chuchuchina Samay Samayta aysana Wiachina Maki-lampina Chaka Achikyak; kunyak Apamuna Habas Pichana Uki Pukpuy Rupana; rawrana Rupachina Rupachirina Tukyana Pampana Uchilla yura Ruranayuk Shinapish Pilpintu; chabul Siki; siki pata Rantina Chanka Kayana Paktak! Pakta! atak! Mikllana Kipi Llakllana Misi Kuru Machay Aya pampa Chawpi (shunku) Tiyarina Tukuna Charanku Quechua ancashino Puukash Presada; herga Qapra; wisku Yawar; yayar Puukay Nina puukana Anqas Mana afilashqa Cuerpo Timpuy Tullu Libru IshkaChuulu Toqshu Llimlla Choolu; gaallu Haachiy; haachinyaay Tanta Pakiy Yaku shanaq uu; chuchu Chichitsiy; chuchutsiy Hamay Shuutay Waatay Hatipuy Tsaka Chillapyaq; chipikyaq Apamuy Aabas Pitsana Paqu; liinu Puillag Rupay; rawray Kayay; rupatsiy Rupakuy; kayakuy Pashtay Pampay Hacha Ruranayuq Nirpis Pillpintuy Siki patak Rantiy Pinkuullu Qayay Paqtataq! Millqay Qipi; qepi Llaqllay Mishi Kuru Machay Pantiyun; aya marka Chaupi; pullan Taakuna Tukuy Kirkinchu Castellano Vejiga Frazada Ciego Sangre Soplar Soplador Azul Motoso Cuerpo Hervir Hueso Libro Ambos Chico Seso Rama Valiente Rebuznar Pan Romper Desayuno Seno Amamantar Aliento Respirar Criar Sobornar Puente Luminoso Traer Haba Escoba Marrn Burbuja Arder Quemar Quemarse Reventar Enterrar Arbusto Ocupado Pero Mariposa Nalga Comprar Pantorrilla Llamar Cuidado! Llevar en enfaldo Bulto (atado) Tallar (madera) Gato Oruga Cueva Cementerio Centro Silla; asiento Convertirse (en) Charango

26
English Cheek Cheese Chest Chew Chew Chew coca Chick Chief; leader Choose Chop (up) Circle Circular City Clean Clean Clear Clever; skilful Cliff; crag Clod Close eye(s) Close; shut Cloth Clothes Cloud Cloudy Cloudy; turbid Coca Cock Cold Cold; flu Colleague Colour Comb Comb Come Come to life again Compatriot Completely Condor Cook Cooperation Cord Corner Correct Cost Cough Cough Count Country Country Cousin (fem.) Cousin (masc.) Cow Cross Cry Cry baby Cure Cut Dam Quechua ecuatoriano Uya Kisu Kasku; pichu Kashtuna Kashtuna Chakchay Chuchi Apu; apak Akllana Chiktana Muyuy Muyuntita rurashka Llakta Pichana Chuya Achik(lla); achikyakuk Sayti Kaka Champa awita sipui Wishkana Pacha Churana Puyu Puyuhunta Mapa Kuka Kari atallpa Chiri Uhuy Mashi Tullpuy akchana akcha Shamuna Kawsarina
ukanchi llaktapi wiashka

Illikta; -pacha Kuntur Yanuna Ayni Watu; kawchu Kuchu Alli Valina Uhu Uhuna Yupana Llakta Llakta Pani; aa Turi; wawki Wakra Chimpana Wakana Wikisapa; wikihunta Hampina Kuchuna; pitina Yaku harkana

Quechua ancashino Qaqlla Kiisu Peechu; qasqu Amuy; kachuy Chaqchay; kutipay Kukay; chaqchay Chipi; chipsha Apu Akrana Tseqtay; raahay Ruyru Ruyru Marka Limpyay Chipyaq Tsuya Llaawi maki Qaqa Kurpa Qemtsiy; qewratyay Wichqay Tiila Ratash Pukutay Pukutaraay; qetqaraay Putka; puchka Kuka Gaallu; kakash Alalaay; alay Wishqa Mayi Kolor; laaya aqtsay aqtsa Shamuy; aywamuy Kawariy Marka mayi Pasaypa Kuntur Aruy Ayni Haytu; watu; waska Kuta; kuchu Alli, rasompa Valiy Qusu; chuqa Chuqay Yupay Marka Marka Pani; aa Shay; wauqe; turi Waaka Tsimpay Waqay Waqalliishu Hampiy Roquy; walluy Pilanku

Castellano Mejilla Queso Pecho (de hombre) Mascar Rumiar Mascar coca Polluelo Jefe Escoger Rajar (con hacha) Crculo Circular Ciudad Limpiar Limpio Claro Hbil Pea Terrn Cerrar el ojo Cerrar Tela Ropa Nube Nublado Turbio Coca Gallo Fro Gripe Colega Color Peinar Peine Venir Revivir Compatriota Completamente Cndor Cocinar Cooperacin Cordn Rincn Correcto Costar Tos Toser Contar Nacin Pas Prima Primo Vaca Cruzar Llorar Llorn Curar Cortar Represa

27
English Quechua ecuatoriano Dance Tushuna; yumpuna Dark Amsa Daughter Ushi; ushushi; wawa Daughter-in-law Kachun Dawn Luryamuna; pakarimuna Dawn Pakarina; luryana Day Puncha; punlla Day before yesterday Sarun puncha; sarun Deaf Mana-uyak Death Wauy Deceive Umana Deep Uku; pukru Deer; stag Taruka Defeat; beat Atina; mishana; yallina Defecate Kakana Delicious Sumaymana Descend Uriyana; urikuna Devil Supay Dew Shulla Die Wauna Different Chikan; shuktak shuktak Difficult Sinchi Dig Allana Dirt Mapa Dirty Mapa Disappear Chinkarina Disk of spinning spindle Puska piruru Distaff; spinning spindle Siksi; puchkana Distribute Rakina Do; make Rurana Doctor Hampik Dog Allku Domestic animal Wiwa Don't mention it Mana imamanta; mana imas Door Punku Dove Urpi Drag Aysana Dream Muskuna Dream Muskuy Dress Churarina Dress Churachina Dress Churarina Dribble Llawsa Drink Upyana Drip Shutuna Drive (flock, herd) Karkuna; katina Drizzle utu tamya; ichi Drizzle Ichina Drunk Machashka; machak Dry Chakichina Dry Chaki; chakishka Duck Kulta Dye Tiina Each -nta; repetir sustantivo Ear Ringri; rinri Early Tutamanta Earth Allpa Earthenware cooking potManka Earthenware jar Puu; wallu; makma Quechua ancashino Qatsway; tushuy Ampi; tsakay Ususi; wawa Lumtsuy; llumtsuy Atsikya Tsakaq Hunaq Qanyantin; qanyaatin Upa; karu wiya Wauy Uliy; ulikuy Ruri Taruka; tarush Binsiy; llalliy Ismay Mishki Yarpuy; uraay Supay Shullya; shulla Wauy Huklaaya Aha Uchkuy; allay Mapa Qanra; iska; taqra Illakaay Putska piruru Putska pirwa; pirwa Aypuy; rakiy Ruray Hampikuq Allqu Waata; wiwa Imapiq Punku Paluma; urpi Qarahaay; qarachay Musquy Musqu Hana; modana Hatitsiy Hatikuy Llausa Upyay Hutuy; shutuy Qatiy Shiwsha Tamyanay Machashqa Tsakitsiy Tsaki; shupiy Paatu Tiiy repetir sustantivo Rinri Tempraanu Patsa Manka Uyllu; urpu; wichi Castellano Bailar Oscuro Hija Nuera Alba Madrugada Da Anteayer Sordo Muerte Engaar Profundo Ciervo Vencer Defecar Rico (comida,bebida) Bajar Diablo Roco Morir Diferente Difcil Cavar Suciedad Sucio Desaparecer Aro del huso (tortera) Rueca Distribuir Hacer Mdico Perro Animal domstico De nada Puerta Paloma Arrastrar Soar Sueo Vestido (ropa) Vestir Vestirse Baba Beber Gotear Arrear Llovizna Lloviznar Borracho Secar Seco Pato Teir Cada Oreja Temprano Tierra Olla Cntaro

28
English Quechua ecuatoriano Earthenware plate Mulu; mika; mati Earthworm Kuyka Easy Hawalla; ruranalla Eat Mikuna Edge (of sea, lake & river)Mana; maya Egg Lulun Eight Pusak Eight hundred Pusakpachak Eighteen Chunkapusak Eighty Pusakchunka Elbow Rikra muku Eldest (child) Punta (wawa) Eleven Chunkashuk Embrace; hug Ukllarina Empty Chushak Encourage; cheer up Sinchiyachina End Tukurina pacha Energetic; diligent Kusi Enter Yaykuna Eternal Wiay Everywhere Maipipish; maikunapi Evil spirit Millay aya Excellent Allipacha Excrement Isma; wanu Exit Llukshina Expel Karkuna Expensive Ancha kullkipi (katurik) Extinguish Wauchina Eye awi Eyelashes Kimlla Face awi Family Aillu Famous Riksishka Far Karu Farm Chakra Farmer Tarpuk; allpata tarpuk Fart Supi Fart Supina Fast Utka; pawashpa Fat Wira; wirasapa Fat Wira Fat; paunchy Wiksasapa Father Taita; yaya Father-in-law Kusapak yaya; warmipak yaya Fault Hucha Fearful; timid Manchaysapa Feather Patpa Feel sorry for Shukpa llakimanta nanarina Fellow human being Runa mashi Female (animals) Warmi Female (persons) Warmi Ferment Pukuna Ferocious Manchanaypak pia Fiance Kusakana Field/Travel lunch Kukayu; kukawi Fiesta; party Fishta; raymi Fifteen Chunkapichka Fifty Pichkachunka Fifty Pichkapachak Quechua ancashino Plaatu Kuyka; wiqu Hawalla; ankash Mikuy Kuchu; kuta Runtu Puwaq Puwaq pachak Chunka puwaq Puwaq chunka Kukush; kukuchi Yashqa Chunka huk Makallay Waylla; wayllaq Sinchiyaatsiy;paqchipaay Ushakashqa Wayralla(-runa) Yaykuy Wiay Hinantinpa;maypa tsaypa Pishtaaku; pishtakuq Allismanta Ismay Yarquna Qarquy Chani, chaniyoq Upitsiy Nawi; awi Qepsha Qaqlla Kasta Riqishqa Karu Chakra Chakra runa Supi Supiy Raslla; wayralla Wira Wira Pachasapa; pachun Tayta; yaya
Warminpa yayan; qowanpa ya..

Hutsa Mantsalli Patpa Llakipaay; kuyapay Nuna mayi China Warmi Poquy Pia Wayna Millkapa; mirkapa Fyesta; hwesta Chunka pitsqa Pitsqa chunka Pitsqa pachak

Castellano Plato Lombriz Fcil Comer Orilla Huevo Ocho Ochocientos Dieciocho Ochenta Codo Mayor Once Abrazar Vaco Animar Fin Activo Entrar Eterno Todas partes Pistaco Excelente Caca; excremento Salida Expulsar Caro Apagar Ojo Pestaas Cara Familia Famoso Lejos Chacra Agricultor Pedo Peer Rpidamente Gordo Grasa Panzn Padre Suegro Culpa Miedoso Pluma Compadecer Prjimo Hembra (animales) Hembra (personas) Fermentar Feroz Novio Fiambre Fiesta Quince Cincuenta Quinientos

29
English Quechua ecuatoriano Fight Makanakuy Fight Makanakuna Fill Huntachina Find Tarina Finger; toe Riru Finish Tukuchina Fire Nina Fire Rupay Fire; bonfire Nina Firewood Yanta First awpak; awpa First aupa; aupak First awpakpi First-born Punta wawa Fish Challwata hapina Fish Challwa Five Pichka;pishka;picha;pichica Flat Pampa Flea Piki Flee Mitikuna Float Wampuna Flour Kuta; machka Flower Sisa Flute Pinkullu Fly Chuspi Fly Pawana Foetus Shullu Follow Katina Fond of dainties Hillu Food Mikuna Foot Chaki Football Futbol For no reason at all Yankamanta Forehead Mati Forget Kunkana Forgetful Kunkaklla Forgive Kishpichina Forms negative (with -chu)Mana Forty Chuskuchunka Four Chusku Fourteen Chunkachusku Fox Atuk Fragrance Mishki mutki Free Yanka Free Kishpichina Freeze-dried potato Chuu Fresh Llullu Friend Mashi Friend Mashi Frog Hampatu Frost Kasay Frost; ice Shulla; kasay Fruit Muru Fry Kusana Fulfil; comply Paktana; paktachina Full Hunta Furrow Wachu Future Shamuk; kipa Game Pukllay Quechua ancashino Lirya, liryee Maqanakuy Huntay; winay Tariy Dedu Ushay Nina Kayapakuy Qoukuna tullpa Yanta Punta; aupa Punta Punta Punta wawa Challwata tsariy Challwa Pitsqa Palta Pulga Ayqiy; qeshpiy Wampuy Kuta; machka Wayta Pinkullu Chuspi Paariy; pahariy Shullu Qatiy; qatipay Sillu Mikuy; mikuna Chaki Futbol Mana motivoyoq Urku Qonqay Qonqaq Pampatsaykuy Mana Chusku chunka Chusku Chunka chusku Atoq Pukutee; tuuhu Mana pagakuypaq Qishpitsiy Chunu Llullu Yanaqi; yanasa Mayi Rachak Qahapa Tsururu Wayu; fruta Friyiy; kankay Tinkuy Hunta Raway Shamuq Puklla Castellano Pelea Pelear Llenar Encontrar Dedo Terminar Fuego Incendio Fogata Lea Antes Primer; primero Primero Primognito Pescar Pez Cinco Plano Pulga Huir Flotar Harina Flor Flauta Mosca Volar Feto Seguir Goloso Comida Pie Ftbol Sin motivo Frente (de la cara) Olvidar Olvidadizo Perdonar No Cuarenta Cuatro Catorce Zorro Fragancia Gratis Liberar Chuo Fresco (verduras) Amigo, -a Compaero Rana Helada Escarcha; hielo Fruto Frer Cumplir Lleno Surco Futuro Juego

30
English Garlic Gather (up) Gather; meet Gentleman Get angry Get better; improve Get better; recover Get dark Get dark Get dark Get drunk Get ill Get lost Get married Get old Get tired Get up Get used Get wet in the rain Ghost Girl Give Give a present Give birth to Glass Glowworm Gnaw Go Go away Go for a walk Go in front Go/come out God Godfather (baptismal) Godfather (wedding) Godmother (baptismal) Godmother (wedding) Gold Good; well Goodbye Govern Governor Grandfather Grandmother Grandson, -daughter Grasshopper Green Greet Grey Grind Ground Group Grow Grumbling; grouchy Guide Guide Guinea pig Hail Hair Quechua ecuatoriano Aju Pallana; tantana Tantanakuna Wirakocha Piarina Alliyana Alliyay Tutayana Tutayana Amsayana Macharina; machana Unkuna Chinkarina; chinkana Cazarana; sawarina Rukuyana; payayana Shaykuna; shaykurina Hatarina; shayarina Yacharina Tamiapi hukuchirina Aya Kwitsa; warmi wamra Kuna Kuna; karana Wachana Kispi Ninakuru Kashtuna Rina Ri(lla)na Purina; pasiana awpana Llukshina Apunchik; pachataita Markak yaya; achik taita Achik tayta
Markak mama; achik mama

Achik-mama Kuri Alli; allimi; allita Minchakama Kamana Kamak Hatun yaya; hatun tayta Apamama; hatun mama Nitu Chipu Wailla Saludana Shiru Kutana Pampa Muntun; kancha Wiana; hatunyana Piarik anta rikuchishpa rik Pushana Kunu; wallimku; kuy Runtu Akcha

Quechua ancashino Aahus Pallay Huntanakuy Wiraqocha Piakuy Alliy Alliyay; kutikay Paqasyay Tardiyay Tsakay; ampiy Machay; machaakuy Qishyay Oqrakuy Kasaray; kasarakuy Aukisyay; chakwasyay Pishipaay; utikay Shaariy; sharkuy Yachakaay Tamyachau nuyukay Kuku Warmi wamra; moosa Qoy Qaray Wachay Qispi Nina kuru Rupyay; kuchkuy Ayway Aywakuy Puriy Puntakuy Yarquy Dius Yaya Padrinu Padrinu Madrina Madrina Qori Alli; allimi; allita Aywallaa Kamachiy Kamachikuq Awilu Awila Willka Chukllus Cheqlla; berdi Rimaykuy Soqu Aqay; qochquy Patsa Qotukashqa Wiay Piakuq Naanita riqitsiq Pushay Kui Runtu Aqtsa

Castellano Ajo Recoger Juntarse Caballero Enojarse Mejorar Sanar Anochecer Atardecer Oscurecer Emborracharse Enfermarse Perderse Casarse Envejecerse Cansarse Levantarse Acostumbrarse Mojar la lluvia Fantasma Chica Dar Regalar Parir Vidrio Lucirnaga Roer Ir Irse Pasear Adelantarse Salir Dios Padrino (de bautizo) Padrino (de matrimonio) Madrina (de bautizo) Madrina(de matrimonio) Oro Bien Adis Gobernar Gobernante Abuelo Abuela Nieto, -a Grillo Verde Saludar Gris Moler Suelo Grupo Crecer Renegn Gua Guiar Conejo Granizo Cabello

31
English Hair (on body) Half Half Hand Hang Happen Happy Harvest Hat Hate Have Have breakfast Have lunch He; she; it Head Hear; listen to Heart Heat; warm Heat; warmth Heavy Heel Height Hell Hen Herb Here Hey! Hey! Hiccoughs Hide High altitude grass Highlands Hill Hit (object) Hit (someone) Hit (with stick) Hoarse Hole Horn Horrible Hot Hot (spicy) Hot pepper Hotel House How How beautiful! How cold! How delicious! How exhausting! How horrible! How hot (spicy)! How hot! How much/many Hummingbird Hummingbird Hundred Hunger Hurry Quechua ecuatoriano Millma Chawpi Chawpi Maki Warkuna Tukuna; urmana Kushi; kushilla Pallana Muchiku Millana Charina Chinchina Almuzana Pay Uma Uyana Shunku Kunuchina Kunuy Llashak Talun Hatun Ukupacha; millai pacha Atallpa Kiwa; yuya Kaypi Uyapay! Uyapai! Hiki Pakana Uksha Urku Pata (colina) Takana Makana Waktana Chakikunka; chaka Utku; hutku Kachu Manchanaipak Kunuk Hayak Uchu Tampu; paskana Wasi Imashina Aaai! Achachaw! Ima gustu ! Ukk! Atatai! Tatai! Huin hayak! Ararai! Mashna Kinti Kinti Pachak; pacha Yarkay Utkana Quechua ancashino Sapra; shapra Pullan Pullan Maki Warkuy; wayuy Imanay Kushi-kushi; kushish Koseecha Tsuku Chiqniy; chikiy Kapuy Kashkiyay Almusay; almusakuy Pay Peqa; uma Wiyay Shonqu Qoutsiy Achay Lasaq Ataka; witsu; ataki Tsikan Uku patsa Wallpa Qura Kaychau Au! Haw! Haay! Yaw! Iktsu Pakay Paha; uqsha Hallqa; puna Pirushtu (colina) Takay Maqay Wiruy; wiluy Hasma; qasma Uchku Waqra Mantsaypa Achaq Ayay; ayaq Utsu Puuna wayi Wayi Imanau Aaaaw! Alaly! Mishkiq! Ananau! Anany! Atataay! Atataaw! Allaapa ayay/ayaq! Achachw! Ayka Winchus Winchus Pachak Mallaqay Apurakuy Castellano Pelo (del cuerpo) Medio Mitad Mano Colgar Ocurrir Alegre Cosecha Sombrero Odiar Tener Desayunar Almorzar El; ella Cabeza Or; escuchar Corazn Calentar Calor Pesado Taln Tamao Infierno Gallina Hierba Aqu Ey! Oye! Hipo Esconder Paja Puna Morro; colina Golpear (cosa) Pegar Golpear (con palo) Ronco Agujero Cuerno Horrible Caliente Picante Aj Hotel Casa Como Qu lindo! Qu fro! Qu rico! Qu cansancio! Qu feo! Qu picante! Qu calor! Cunto Colibr Picaflor Cien; ciento Hambre Apurarse

32
English Hurt Husband Hut I I hope ! Idea Identical Idiot; stupid Idiot; stupid Ill Illness Illuminate Imitate; copy Immense; enormous In front In front; opposite In one go; outright In person In vain Incapable Indian shawl Indian skirt Indian woollen belt Indian woollen hat Indigenous chief Inept Inside Inside Instant Insult Intelligent Interior Intestine Irrational Irrigate Irrigation channel Jaw; chin Jerky Journey Juice Juice Jump Jungle Just (time) Just; fair Justice Keep; put away Kick Kidney Kill Kind Kind Kind; sort Kiss Kitchen Knee Kneel Knock down Knot Quechua ecuatoriano Nanana Kusa Chuklla uka Icha(pish); ujala Yuyay Paikikin; chaillata Muspa; upa Muspa; upa Unkuk; unkushka Unkuy Achikyachina Shina rurana; shinana Yupai hatun; hatunruku awpa Chimpa Shukllapi; shukray Kikin Yankamanta Manavali Pacha; lliklla Anaku Chumpi Chullu; umallina Kuraka; apu Mana yachakuk;rumiuma Uku Uku; uray Pacha Kamina Sumak umayuk Ukupi tiyak Chunchulli Mana yuyayuk Parkuna Larka Hasha Charki Purina Yaku Yaku Tushuna Sacha Kunanlla May alli Justicia Wakaychina Haytana Ruru Wauchina Kuyak; kuyaylla Alli; alli shunkuyuk Laya Muchana Yanuna uku Kunkuri Kunkurina Urmachina Watay; kipu Quechua ancashino Nanay Qowa Tsuklla Noqa Amalaaya Yarparkushqa Paqta Tuqtu uma; upa Kullu uma; ruqtu Qishyaq; qishyashqa Qishya Aktsiy Yachapaay Tsikankaray; hatusaq Punta; aupa Wak; chimpachu Huklla Kikin Di baldi Mana valeq Haku; aqshu Ruripa Wachuku; wachku Chullu Kuraka Mana imapis yachay Ruri(n) Ruri(n) Pun Aashay; rimay Alli piqayuq Ruri Aqish; chunchuli Mana rasonta wiyaq Qarpay Sekya; pintsa Chakallwa Tsarki, sisina Viaje Yaku Caldu Tiwyay; saltay Munti Tsayraq; tsayran Allaapa alli Justicia Taapay Haytay Ruru Wauchiy
Kushitsikoq; shonqu suwaq

Alliwarmi; alliruna Laaya Mutsay Kusna Qonqor; qonqu Qunqurikuy Saqtay Tinki; kipu

Castellano Doler Marido Choza Yo Ojal Idea Idntico Sonso Tonto Enfermo Enfermedad Alumbrar Imitar Inmenso; enorme Adelante Enfrente De una vez En persona En vano Incapaz Manta Pollera Faja (tejida) Gorro (de lana) Jefe indgena Inepto Adentro Dentro Instante Insultar Inteligente Interior Intestino Irracional Irrigar; regar Acequia Quijada; mentn Carne seca Viaje Jugo Zumo Saltar Selva Recin Justo Justicia Guardar Patear Rin Matar Amable Bondadoso Clase Besar Cocina (cuarto) Rodilla Arrodillarse Tumbar Nudo

33
English Quechua ecuatoriano Know Yachana Know (a person) Riksina Knowledge Yachay Lake Kucha Lame Hanka Language Rimay; shimi; kallu Large grinding stone Kutana rumi Large wooden mallet Waktana kutu kaspi Last Kipa Last month Kayna killa Last night Kayna tuta Last night Kayna tuta Last week Kayna simana Last year Kayna wata Later Kipa; ashtawan kipa Later Kipa Later Kipapi; kipa Laugh Asina Lazy Killa Lazy (woman) Killa Lead (a person) Pushana Leaf Panka Leaf (around maize cob)Panka Learn Yachakuna Leather Kara Leave; let, allow Sakina Left Llukimaki; lluki ladu Left over Puchu Left-handed Lluki Leg Chanka Lend Maachina Let go of; release Kacharina Let's go! Haku! Liar Llulla Lick Llawana Lid Kirpana Lie Llullana Lie Llulla Lie down Siririna Lie down Sirina Life Kawsay Lift; raise Hatarichina; hawachina Light Hapichina Light Pankalla Light Achik Lightening Lliu lliu Like Shina Like Gustana; munana Like that Chashna Like this Kashna Likewise Shinallatak; chashnallatak Likewise Shinallatak Lip Wirpa Listen; hear Uyana; uyarana Little; few Ashalla; pitilla Live (exist) Kawsana Live (reside) Kawsana Liver Yana shunku Lizard Palu; iuylampalu; kuylan Quechua ancashino Yachay; musyay Reqiy Yachay Qocha Rata Parla; shimi Tunay Maasu; wiruna Qipa Tutay killa Qanyan paqas Qanyan paqas Pasaq simana Qanyan wata Tsayna Qipa Tsayna Asiy Ushma; qela Ushma; qela Pushay Rapra Panqa Yachay; yachakuy Qara Haqiy Itsoq Katupi; kachupi Lluqi Chanka Maay; prestay Kachay Aku! Uli; llulla Laqway; llaqway Killpana Ulikuy; llullakuy Llulla Patsaakuy Chachaay Kawa Pallay Tsaritsiy Ankash Aktsi; atsikya Tillapya; illapa; tillaqu -nau Gustay; munapay Tsaynau Kaynau Jinallaman-ruraman Chayhinalla Wirpa Wiyay Ichik; wallka Kaway Yachay; taay atin; natiw Arash; shullapakuy Castellano Saber Conocer (persona) Conocimiento Lago Cojo Idioma Piedra moledora grande Mazo Ultimo Mes pasado Anoche Noche anterior Semana pasada Ao pasado Ms luego Posterior Posteriormente Rer Flojo; holgazn Floja (mujer) Conducir (persona) Hoja Hoja (mazorca maz) Aprender Cuero Dejar Izquierda Resto; sobra Zurdo Pierna Prestar Soltar Vamos! Mentiroso Lamer Tapa Mentir Mentira Acostarse Tumbarse Vida Levantar Encender Liviano Luz Relmpago Como (preposicin) Gustar Como se Como ste Asimismo Igualmente Labio Escuchar; or Poco Vivir (existir) Vivir (residir) Hgado Lagartija

34
English Quechua ecuatoriano Llama Llama Lodge Minkachina Long Suni Long live! Kawsachun! Look after Rikurana; -manta rikuna Look at; watch Chapana; rikuna Look for Mashkana Look like Rikchana Look like; seem like Rikchana Lose Chinkachina Louse Usa; pilis Love Kuyana Love Kuyay Lover Waina Lung Yurak shunku Mad; crazy Yuyay-illak; muspak Madam Mama Maize Sara Maize beer Aswa Maize beer bar Aswa wasi Maize cob Chukllu Make an effort Sinchiyarina Make fun of Asina (-ta) Make mistake; be wrongPantana Male (of animals) Kari Man Runa; kari Man Kari Manioc root; cassava Lumu Man's brother Wawki Man's sister Pani Market Katuna pampa Market porter Aparik Married (man) Warmiyuk Married (woman) Kusayuk Marrow utu Marrow utku Marvellously Sumaimana Match Puspuru Meadow Kiwayuk pampa Mean Misak; misa Mean Nisha nina Mean Micha; tili Meanwhile Chaikama Measure Tupuna Meat Aycha Medicine Hampi Meditate Yuyarayana Meeting Tantanakuy Memory Yuyay Mend; put right Allichina Menstruation Mapakuy Mestizo; half-blood Mishu; chasu; laichu;sala Midday Chawpi puncha Milk uu Milk Kapina Million Waranka waranka Miss Watuna Mist Puyu Mix Chapuna Quechua ancashino Llama Patsatsiy Shotqu; shututu Kawatsun! Taapay Rikay Ashiy Niraq; rikoq; -nau Rikoq; niraq; -nau Oqray Usha Kuyay; waylluy Kuyay; waylluy Wayna; china; indya Puywan; puywash Uti Mama Hara Aswa Aswa wayi Tsoqllu Sinchikuy; kallpakuy Asipaay Pantay Orqu Nuna; ollqu Ollqu Yuka Wauqi Pani Qatu Kataq Warmiyuq Qowayuq uqtu; urus Tuqshu Espantakuypa Puspuru
Waylla pampa; panqar pampa

Micha; kallpulli Ninay Micha Tsaykama Tupuy; midiy Aytsa Hampi Yarpachakuy Ayllunakuy Yarpay Altsay; allitsay Killa ratakay Mishti Pullan hunaq Lichi Qapiy Waranqa waranqa Watukay Pukutay Anuy; takuy; talluy

Castellano Llama Albergar Largo Viva! Cuidar Mirar Buscar Asemejar Parecerse Perder Piojo Amar Amor Amante Pulmn Loco Seora Maz Chicha Chichera Choclo Esforzarse Rerse de Equivocarse Macho (de animales) Hombre Varn Yuca Hermano del hombre Hermana del hombre Mercado Cargador Casado Casada Mdula Tutano Maravillosamente Fsforo Prado; pastizal Avaro Significar Tacao Mientras tanto Medir Carne Medicina Meditar Reunin Memoria Arreglar Menstruacin Mestizo Medioda Leche Ordear Milln Echar de menos Neblina Mezclar

35
English Moment Moment Money Monkey Month Moon More More or less Morning Mosquito Mosquito Moth Mother Mother-in-law Mountain Mountain shrine Mouse Mouth Move (house) Move (intransitive) Move (transitive) Move; transfer Mow Mud Multiply; increase Mutilate My; mine Nail Naked Name Name Nappy Narrow Native healer Naughty Navel Near Neck Need Needle Neighbour Nest New Next Next week Nickname Night Night before last Nine Nine hundred Nineteen Ninety Nit Nose Not even; neither Obediente Obey Oblong Oca Quechua ecuatoriano Pacha; ashata Pacha; ashata Kullki Machi; kusillu Killa Killa Ashtawan; ashun Shina shinalla Tutamanta utuchuspi utuchuspi Puyu Mama
Kusapak mama;warmipakmama

Quechua ancashino Pun Pun Qillay Maki sapa Killa Killa Mas -chi, -naa, -noo Waaraylla Sankuyru Sankuyru Puyu Mama
Warminpa maman; qowanpa

Urku Tula Ukucha Shimi Rina; tikrana Kuyuna Kuyuchina Astana Kachuna; kalchana Turu Mirana Kuchuna; mutuyachina ukapak Shillu Llushti; llatan Shutichina Shuti Wawamaytuna; maytu Kichki Hampik Pukllak; trabisu Pupu Kayllapi; kincha Kunka Ministina Siray-hilla Kaylla kawsak Kucha Mushuk Shamuk; kipa Katik simana Kamina shuti Tuta Saruntuta Iskun Iskunpachak Chunka-iskun Iskunchunka Siya Sinka Mana pish Nishka ruray Uyana Suniyashka Uka

Hirka Apachita Ukush Shimi Ashtapakuy; taakamuy Kuyuy; kuyukuy Kuyutsiy Ashtana Itsuy; sigay Mitu; leqita Miray Mutuy Noqapa Shillu Qala; qalapaachu Churay Huti; shuti Inchana; ayu Kichki Hampeq; hampikuq Trabyeesu Pupu Tsaylla Kunka Minishtiy Auha; heerukasha Vecino Qeshu Mushoq Shamuq; qipa Shamuq simana Ashana; ashana suti Paqas Qanyaatin; shipshi Isqun Isqun pachak Chunka isqun Isqun chunka Iski Sinqa Mana pis; ni Kaasukuq Kaasuy Huytu; shuytu Oqa

Castellano Momento Rato Dinero Mono Mes Luna Ms Ms o menos Maana (no tarde) Mosquito Zancudo Polilla Madre Suegra Cerro Apacheta Ratn Boca Trasladarse Moverse Mover Trasladar Segar Barro Multiplicarse Mutilar Mo Ua Desnudo Nombrar Nombre Paal Angosto Curandero Travieso Ombligo Cerca Cuello Necesitar Aguja Vecino Nido Nuevo Prximo Semana siguiente Apodo Noche Anteanoche Nueve Novecientos Diecinueve Noventa Liendre Nariz Ni Obediente Obedecer Alargado Oca

36
English Quechua ecuatoriano Odd Chulla Of course Shinallami Old (things) Mawka Old man Ruku Old woman Paya Old-fashioned Mawkayashka; mawka On; over Hawa One Shuk One-eyed; blind in 1 eyeChulla awi Open Paskashka Open Paskana Opener Paskana Or O Or -chu -chu Orange Naranja Order; command Kamana; kachana Order; command Kachashka; mandashka Orphan Wakcha Other; another Shuk; shuktak; kutishuk Our; ours ukanchikpak Our; ours ukanchikpak Outside Kancha; hawa Over there Chaypi Overflow Wampuna Ow! Ouch! Alaw! Ayaw! Ayayay! Ow! Ouch! Ayaw! Owl Chushik; kuskunku Pacae Pakai Paint Tullpuna Pale Killuyashka Palm (of hand) Maki pampa Panpipes Sampua Papa lisa Milluku Papaya Papaya Partner Ishkantin; yunta Partner (relationship) Karipak warmi;warmipakkari Pass; hand over Paktana Pasture Michina Path an Path; road; street an Pay Kuna; pagana Peel Tipkana Penis Ullu; pishqu People; person Runa(kuna) Perforate Utkuna Perhaps Icha; ichapish Person Runa Pet sheep Washki Pig Kuchi Pile Shuntur; muntun Pile up Tantana Pinch Tispina Pink Rusadu Pip; stone Muru; ruru Place Kuska Plain Pampa Plait Himpa Plant Yura Play Pukllana Quechua ancashino Tsulla Achyaa Mauka Aukis Chakwas Mauka Hunish; hunaq Huk Wisku Kichashqa Kichay Kichana O ...-chu -chu Naranha Kamachiy Kamatsikii Waktsa Huk; wak Noqakunapa Noqantsikpa Waqta Wakchau; taqaychau Puusiy Ay! Waw! Achachaaw! Ananaaw! Paqpa; piqpi Paqay Llushiy Qilluyashqa, utku hina Maki palta Antara Ulluku Papaya
Wayna, enamorado; Ishkantin Qowapa warmin;warmipaqowan

Aypay Mitsiy Naani; purikuna Naani Paagay Munday Rani Nuna(kuna) Uchkuy Awchi; awku; itsa Nuna Washki Kuchi Qotu; shuntu Pelay; qotuy Tipshiy; chipshiy Mullu Muru Sitiu Pampa Pillta Yura; hacha Pukllay

Castellano Impar Por supuesto Viejo (cosas) Viejo Vieja Anticuado Sobre Un; una Tuerto Abierto Abrir Abridor O (en afirmaciones) O (en preguntas) Naranja Mandar Orden (mandato) Hurfano Otro Nuestro (exclusivo) Nuestro (inclusivo) Afuera All Rebalsar Ay! (dolor) Qu dolor! Lechuza Pacae Pintar Plido Palma (de la mano) Zampoa Papa lisa Papaya Pareja Cnyuge Alcanzar Pastorear Sendero Camino Pagar Mondar Pene Gente Agujerear Quizs Persona Ovejita Cerdo Montn Amontonar Pellizcar Rosado Pepa Lugar Llano; llanura Trenza Planta Jugar

37
English Pleasant Please Plough Poncho Poor Potato Pound; crush Pour out Powder; dust Pray Pray Prayer Pregnant Present Present (someone) Pretty Prevent Previous; ancient Previously Price Priest (catholic) Prostitute Protect Proud; arrogant Puma Pumpkin Pupil; student Purple Purse Pus Push Put Put in Put on (clothes) Quechua Quinoa Quipu Ragged Rain Rain Rainbow Ram Rather Ravine Raw Read Real Really Receive Receive; welcome Reciprocity Red Reign; mandate Relative Remember Repair Repeat Repent; regret Rest Quechua ecuatoriano Sumak -paYapuna Punchu; ruana Wakcha Papa Chankana Hichana utu allpa; utu kuta Maarina Maarina Maariy Wiksayuk; chichu Kamari; wancha Riksichina Sumaimana Harkana awpak; awpa awpa Kuna kullki Kushipata; taita cura Aricha Wakaichina Hatun-tukuk Puma Sapallu Yachakuk Sai Kullki churay Kia Tankana Churana Satina Churarina Kichua Kinua Kipu Llachapa hunta Tamiana Tamya Kuychi Llama; llaminku; karniru Ashtawan; ashun Wayku Chawa Rizana; killka-rimana Shutikashka Shutita; -llami mari Chaskina Chaskina Ayni Puka; pichi Kamachina Ayllu Yuyarina Allichina Yanantichina Nanarina (-manta) Samana Quechua ancashino Shumaq -lla-, -ykuYapyay; haruy Punchu Waktsa Papa Kimtsiy; tanuy Hitay; talliy Qochqu allpa; polbu Resakuy Rezakuy Maakuy Qishyaq; chichu Qaray Riqitsiy Shumaq Harkay Punta; aupa Punta; aupa Chani; chanin Tayta kuura Kuchi; rakcha warmi Tsapay Nikachaq Puma Shapallu Yachakuq Moraadu Piksha; qillay apananpaq Poqru Kumay Churay Hatiy; yakay Churakay Kechwa; qechwa Kinwa Kipu Ratay; tankay siki Tamyay Tamya Turmanyay Karne; karnish Mehor Sanha; raqra Chawa Liyiy Kiki- +; chhaypam Rasunpa; tseqepa Chaskiy Chaskiy Ayni Puka Qhapaq suyu Yawar mayi Yarpay Altsay; alitsay Yapay Wanakuy Hamay Castellano Agradable Por favor Arar Poncho Pobre Papa Machucar Echar Polvo Orar; rezar Rezar Rezo Embarazada Regalo Presentar Lindo Impedir Anterior Anteriormente Precio Cura Prostituta Proteger Orgulloso; soberbio Puma Zapallo Alumno; estudiante Morado Monedero Pus Empujar Poner Meter Ponerse Quechua Quinua Quipu Harapiento Llover Lluvia Arco iris Carnero Mejor, ms bien Quebrada Crudo Leer Verdadero Verdaderamente Recibir Acoger Reciprocidad Rojo Reino; mandato Pariente Acordarse Reparar Repetir Arrepentirse Descansar

38
English Quechua ecuatoriano Return; come back Tikramuna; kutimuna Return; give back Kutichina Return; go back Tikrana; kutina Rich (person) Chayuk; kullkiyuk Riddle Imashi imashi Ride (eg a horse) Tiyarina pi Right Alli maki; alli ladu Ripe Pukushka Ripen Pukuna Rise; get up Hatarina; shayarina River Yaku Roast (maize, beans, etc)Kamcha Rock Rumi Root Sapi Rope Waska Rot Ismuna Rough (surface) Sakra; charu Round Kurpa; muyu Roving; restless Yanka purik Rub Kakuna Rude; vulgar Llashak; batu Run Kallpana Rustic cooking-fire Tullpa Sack Tulu Sad Llaki; llakisapa Sadness Llaki Saliva Tuka; tiuka Salt Kachi Salty May kachichishka Same Kikin Sandal Ushuta Satiate oneself Ahitana Save Kishpichina Say Nina Say goodbye; take leaveDispidirina -wan Scarcely Imashinachari School Yachana wasi Scratch Aspina Sea Mama Kucha See Rikuna Seed Muyu; muru Seize; grab Charina; hapina Sell Katuna; rantichina Send (person) Kachana Send (something) Kachana Separate Chikanchina Separately Chikan chikanlla Set on fire Rupachina Seven Kanchis Seven hundred Kanchispachak Seventeen Chunkakanchis Seventy Kanchischunka Sew Sirana Shade; shadow Llantu Shake Chaspina Shame Pinkay Sharp Hilushka Sharp (knife, etc) Mulashka Shave Pichana Quechua ancashino Kutimuy Kutitsiy Kutiy Kapoqyoq Hamutsiy; hamutsinaku Lloqay Allauka maki; alli maki Poqu; poqush Poquy Shaariy; sharkuy Mayu Kamtsa Rumi; wanka Matsu; sapi Waska; laasu Ismuy Qachqa Ruuru; ruyru Tsullqa; purichaki; purikoq Kupay; qaquy Taqra shimi Ayqey Tullpa Kustal Llaki; llakishqa Llakiku Toqani; toqay Kachi Pochqoq; kachiyoq KikiLlanqi Himay Qeshpiy; salbay Niy Aywallaa Ichikllapa; kaasilla Yachay wasi Ashpiy; apsiy Lamar Rikay Muru Tsariy Rantikuy Kachay Apatsiy Rakiy Shuyni shuyni Kayay Qanchis Qanchis pachak Chunka qanchis Qanchis chunka Hiray Llantu; hupani Tapsiy; tsapiy Penqay Puncha Fiiluyuq; fiilu Hichkay; mumiy; shikay Castellano Volver (hacia aqu) Devolver Volver (hacia all) Rico Adivinanza Montar Derecha Maduro Madurar Alzarse Ro Tostado Roca Raz Soga Pudrir Aspero (superficie) Redondo Andariego Frotar Grosero Correr Cocina (fogn) Saco Triste Pena Saliva Sal Salado Mismo Sandalia Saciarse Salvar Decir Despedir Apenas Escuela Rascar Mar Ver Semilla Agarrar Vender Enviar (persona) Enviar (cosa) Separar Separadamente Incendiar Siete Setecientos Diecisiete Setenta Coser Sombra Sacudir Vergenza Puntiagudo Filudo Afeitar

39
English Shear Sheep Sheet Shine Shoulder Shoulder bag Shout Show (objects) Show (places) Shrub Sickle Signature Silence Silent Silver Similar Sin Sin Sing Single (fem.) Single (masc.) Sinner Sir Sit down Six Six hundred Sixteen Sixty Skin Skin (of fruit) Skirt Skunk Sky Slap Slaughter Sleep Sleeve Sling Slip (up); slide Slippery Slope Slowly Small grinding stone Small; little Smear Smell Smell (intransitive) Smell (transitive) Smell (transitive) Smile Smoke Smoke Smooth Snake Snore Snot Snotty Snow Snow Quechua ecuatoriano Rutuna Llama; ubija Kata Rupana; llipiana Wamani; rikra hawa Shikra Kaparina Rikuchina Rikuchina Yura Kuchuna Shuti-aspi Upallay Rimay-illak Kullki Laya; rikchak Hucha Huchallina Kantana; takina Mana kusayuk Mana warmiyuk Huchallik; huchayuk Wirakocha; taita Tiyarina Sukta Suktapasak Chunkasokta Suktachunka Kara Kara Anaku Aas
Hanak pacha; hawa pacha

Sakmana Llushtina Puuna Mankas Waraka Lluchkana Llushka Wichay; kinkray Allilla(manta) Kutana rumi Uchilla; kutu Llutana Mishki mutki Asnana Mutkina Mutkirana Asirina Kushnina Kushni Llampu Machakuy Kurkuna Kua Kuasapa Rasuna Rasu

Quechua ancashino Rutuy Uusha Sabana; qatakuna Chipipiy; chipikyay Umru Chuspa; wallqi Qayaray; qapariy Riqitsiy Riqitsiy Yura Oosi Jutikita qelqay Tsunyay; upaalla Upa Qullqi; qillay Rikoq; niraq; -nau Hutsa Hutsaakuy Qutsuy; kantay Mana qowayuq Mana warmiyuq Hutsayuq Wiraqocha; tayta Taay; hamay Hoqta Hoqta pachak Chunka hoqta Hoqta chunka Qara Qara Ruripa Aas; aaaku Syelu; hanaq patsa Laqlay; laapiiy; laapuy Pishtay Puuy Mangas Waraka Lutskay; lutspiy Lusoq; llushoq Pachan
Shumaq;hapeepa;ichikllapayan

Qollushta Ichik; uchuk Llushiy; shullpay Pukutee, tuuku Asnay Muskiy; shenqay Muskikachay Asinaariy Shoquy Qoshni; qoshi Llushpi; lluchpi Machakuy; culebra Qaryay; quryay Toqru; pisqa Pisqa senqa Rashtay Rashta; rahu

Castellano Trasquilar Oveja Sbana Brillar Hombro Bolsa con tirante Gritar Mostrar (objetos) Mostrar (sitios) Mata (de la planta) Hoz Firma Silencio Mudo Plata Parecido Pecado Pecar Cantar Soltera Soltero Pecador Seor Sentarse Seis Seiscientos Dieciseis Sesenta Piel Cscara Falda Zorrillo; zorrino Cielo Abofetear Degollar Dormir Manga Honda Resbalar Resbaloso Ladera Lentamente Piedra moledora peque Pequeo Untar Aroma Oler (intransitivo) Oler (transitivo) Olfatear Sonrer Fumar Humo Liso Serpiente Roncar Moco Mocoso Nevar Nieve

40
English Quechua ecuatoriano So Shina; chashna; kashna Sober Mana machashka Soft Llampu Soft drink Mishkiyaku Sole of foot Chaki saruna Some Wakin; maykankuna Some Wakinkuna Somebody else's Shukpak Sometimes Wakinpi; maikan kuti Son Churi; wawa Song Kantiku; kantu Son-in-law Masha Soup Lukru Sow Tarpuna Speak Rimana Spider Uru Spin Puchkana Spinning spindle Siksi; puchkana Spread out Mantana Spring Hundu Sprinkle chicha Aswata chaspina Stand Shayarina Star Kuyllur Stay Sakina Stay Sakirina Steal Shuana Steam Kushni; kankil Steep; soak; dunk Nuyuchina Step (of foot) Tatki Sthg sent with someone Minka Stick Kaspi; kiru Stick; glue Llutana Still; calm Kasi; kasilla Stink Asnana Stomach Wiksa Stone Rumi Stop Shayarina Story Parlu Straight Mana wistu Straight on Derecho; mana wistu Stranger Karu(manta)runa; chikanllakta Strength Sinchi kay Stretch; pull Chutana Strong (persons) Sinchi Study Yachakuna Stumble Mitkana Stutter; stammer Panta rimana Stutterer Panta-rimay Submerge Yakupi pampana Suck Sunkana Suckle Chuchuna Suddenly Haikamanta; kunkailla Suffer akarina; llaki tukuna Suffering akariy Suitable Alli Summit Uma Sun Inti Sunlight Rupay Sunrise Inti llukshiy Quechua ancashino Hina; kaynau Mallaq shunqu Llampu Fresco hampi Chaki palta Waki; huk ishkay Wakinkuna Hukpa Mayllapis Churi; wawa Qutsu Masha Kashki; roqru Muruy Parlay Pachka Putskay Putska pirwa Mashtay Pukyu Asuawan tsaqtsukuy Shaay Quyllur Keeday Keedakuy Suway Wapul Tullpuy Hapa; hapay Kunay, qepi Qeru Laqay, lashtay Qasi Asnay Pacha Rumi Shaykuy; shaay Wasa Diriichu; kinray Diriichu Haq runa Hinchi kay Sutay Hinchi; chachak Yachakuy Tsankapakay Patpatyaay Wataaku; rakta qallu Tullpuy Shoquy Chichiy; uuy -rkuNakay; akay Llakiku Imapapis-allim Kumpa, senqa Inti Inti aktsi Ratamuy; heqamuy Castellano As Sobrio Blando Refresco Planta del pie Algunos; algunas Unos Ajeno A veces Hijo Cancin Yerno Sopa Sembrar Hablar Araa Hilar Huso Tender Manantial Rociar chicha Pararse Estrella Quedar Quedarse Robar Vapor Remojar Paso (del pie) Encomienda Palo Colar Quieto Heder Estmago Piedra Detenerse Relato; cuento Recto Derecho Forastero Fuerza Estirar; jalar Fuerte (personas) Estudiar Tropezar Tartamudear Tartamudo Sumergir Chupar Lactar Repentinamente Sufrir Sufrimiento Apto Cumbre Sol Luz del sol Salida del sol

41
English Quechua ecuatoriano Sunset Tutayay Swallow Millpuna Sweat Humpina Sweat Humpi Sweep Pichana Sweet Mishki Swell Punkina; punkillina Swim Wampuna Tadpole Chullshik Tail Chupa Take Apana Take away Kichuna; anchuchina Take out Surkuna Tame Mana pia Tarantula Araa Task Rurana Tasteless Gamu Tasty dish Mishki mikuy Tea Mishki yaku; kununsitu Teach Yachachina Teacher Yachachik Tear Wiki Tell Willana Tell (a story) Willana Tell (a story) Willana Tell off Kunana Tell off Kamina Ten Chunka Tendon; sinew Waru anku; waru Terrible Manchaypak; manchanaypak Testicle Ruru Thank you Yupaychani; pay shunkulla That Chay That over there Chay That's why Chaimanta Their; theirs (sing. & plur.)Paypak; paykunapak Then -kipa; -washa There Chaypi There is; there are Tiyan These Kaykuna They Paykuna Thick (cylindrical objects)Raku Thick (flat objects) Raku Thick maize drink Api Thief Shuwa Thin Tullu Thin (cylindrical objects)au Thin (flat objects) au Think Yuyana Thirst Yakunayay Thirteen Chunkakimsa Thirty Kimsachunka This year Kunan wata Those Chaykuna Thought Yuyay Thousand Waranka Thread Puchka Three Kimsa Three hundred Kimsapachak Quechua ancashino Llumpay Ultay Humpiy Humpi Pitsay Mishki Hakay Naday Choqyas; ultu Chupa Apay Qechuy; qochiy Horquy; wititsiy Mana pia; manshu Arampakuy Rurana Qamla; qamya Llampa Te Yachatsiy Yachatsiq Weqi Willay Willay Willay Ayniy Piapay Chunka Anku Milanay Qoruta; runtu Yosulpaaki Tsay Taqay Chayraykur Paypa; paykunapa -qhipa Tsaychau Kan Kaykuna Paykuna Raku Rakta Api Suwa; makiyuq Tullu Llanu Llapsha Yarpachakuy Yakunay Chunka kima Kima chunka Kanan wata Tsaykuna Yarpay Waranqa Hiilu Kima Kima pachak Castellano Puesta del sol Tragar Sudar Sudor Barrer Dulce Hincharse Nadar Renacuajo Cola Llevar Quitar Sacar Manso Tarntula Tarea Inspido Manjar T Ensear Profesor Lgrima Avisar Contar (un cuento) Relatar Amonestar Reprender Diez Tendn Terrible Testculo Gracias Ese; esa; eso Aquel, -lla, llo Por eso Suyo Despus (conj) All Hay Estos; estas Ellos; ellas Grueso (cosa cilndrica) Grueso (cosa plana) Mazamorra Ladrn Flaco Delgado cosa cilndrica Delgado cosas planas Pensar Sed Trece Treinta Este ao Esos; esas Pensamiento Mil Hilo Tres Trescientos

42
English Throat Throw Throw away Thunder Thunder Thus Tickle Tie Tight Time Tiny; powder Tired Toad Today Together Tomboy Tomorrow Tongue Tonight Too (many/much) Tooth Touch Town; village Toy Train Transport; carry Travel Traveller Tread (on) Tree Tree trunk Tremble Tropical fever Trousers Truth Try (food, drink) Tumbo fruit Turn over Twelve Twenty Twist Two Two hundred Ugly Uncle Under; below Understand Unite Unite; collect United Up Urgent Urinate Used Used Vagina Valley Vegetables Very Quechua ecuatoriano Kunka Shitana; akruna Shitana Tulun/kulun nina Tulun tulun; kulun kulun Kashna Shikshi Watana; watallina Kickki; kinku Kuti utu Shaykushka Hampatu Kunan puncha Tanta(illa) Karishina Kaya Kallu Kunan tuta Yallimana; yapa; huin Kiru Tupana Llakta Pukllana Antakuru Ashtana Purina Karuta purik Saruna Yura Kaspi; kullku Chukchuna Chukchuy unkuy Balun Shutikashka; shuti Mallina Taksu Tikrachina Chunkaishkay Ishkay chunka Wistuchina Ishkay Ishkaypasak Hiru; millanay
Yayapak wawki; mamapak turi

Ukupi Intindina Tantanakuchina Tantana Tantanakushka Hanak; wichay Utka utkalla Ishpana Yachashka Maukalla Chuspa; raka; kuu Pampa Yuyu Ancha; may; yupay

Quechua ancashino Tunqur; kunka Hitay; hichay Hitay; qarquy Punruruy; kunruruy Toqyay; illapa; bururi Kaynau Chiksay; chiksapaay Watay Kichki Kuti; pun utu Pishipaashqa; utishqa Saapu Kanan hunaq Paqta Qarishina; urqutuuna Waray Qallu Kanan paqas Allaapa; llumpay Kiru Yatay; laptay; shullpay Marka Pukllana Tren Ashtay Puriy Puriq Haruy Munti; qeru Kullu Karkaryaay Tsuktsu Pantalu; pantalun Rasun; rasun kaq Llamiy; yaway Purush Tikray Chunka ishkay Ishkay chunka Milluy Ishkay Ishkay pachak Feyu Tiyu Ura Kaayiy Hukllaway Aylluy; huntay Hukllawashqa Hanaq Utka utkalla Ishpakuy Yachashqa Mauka Raka; chupi; kashki Raqra; qechwa Hacha; yuyu Allaapa; aysi

Castellano Garganta Arrojar Botar Tronar Trueno En esta forma Hacer cosquillas Amarrar Ajustado Vez Menudo Cansado Sapo Hoy Junto Marimacho Maana Lengua Esta noche Demasiado Diente Tocar Pueblo Juguete Tren Acarrear Viajar Viajero Pisar Arbol Tronco Temblar Paludismo Pantaln Verdad Probar Tumbo Voltear Doce Veinte Torcer Dos Doscientos Feo To Debajo Entender Unir Juntar Unido Arriba Urgente Orinar Acostumbrado Usado Vagina Valle Verdura Muy

43
English Quechua ecuatoriano Very; many/much Achka Vicua Wikua Visible Rikuypak; rikurikuk Visit Rikukrina; rikuna Viuda Viuda Vizcacha Wiskacha Voice Shimi; rimay Vomit Shunku tikrana Wake up Rikcharina Walk Purina Walk; travel Purina Wall Pirka Wallow Sinkuna Want; love Munana Wardrobe Churana Wart Misha Wash (body,things) Mayllana; hawana Wash (clothes,wool,hair)Takshana Wash (other things) Mayllana; hawana Wash one's face awita mayllana Water Yaku Waterfall Taski We ukanchik We ukanchik Weasel Chukuri Weave Awana Weed Yanka kiwa Week Kanchis puncha; simana Weigh Pisana Well (health) Alli; mana unkushka Wet Ashalla huku Wet Hukushka What Ima What a joke! Ahahai! What a pity! Llakimari! Wheat Trigu When Hayka(pi); ima uras? Where May Which Maikantak Whistle Huynina; silbana White Yurak Who Pi Whose Pipak Why Imarayku; imamanta Will Munay Wind Waira Wing Patpa Wink Kimllana Wisdom Yachay Wise May yachak; yachak Witch (male) Layka Woman Warmi Woman's brother Turi Woman's sister aa Wood Kaspi; kiru Word Shimi Work Llankana; trabahana Work (mechanically) Purina Work; job Ruray; trabahay Quechua ancashino Allaapa; atska Wikua Rikaychinalla Bisitay Biyuda Wiskacha Bos; shimi Wikyay; gomitay Riyakuy Puriy Puriy Perqa Pillquy; qoshpay Munay Churana; shawana Tikti; berruga Awiy Taqshay; paqakuy (pelo) Awiy Shuupakuy Yaku Paqtsa Noqakuna Noqantsik Waywash; mashallu Away Qura Qanchis hunaq Lasay; peesay Alli Oqu Nuyushqa Ima Asinakuypaq Allaaw! Achachaaw! Triigu Imay May Mayqan Shukay; wichyay Yuraq Pi Pipa Imanir; imaq Munay; gustu Wayra Aala Qemsipay; qewsapaay Yachay Yachaq; amauta Layqa; bruuhu Warmi; chiina Turi Nana; aa Qeru Shimi; nina; parla Uryay Purina Uryana Castellano Muy; mucho Vicua Visible Visitar Viuda Vizcacha Voz Vomitar Despertarse Caminar Andar Pared Revolcarse Querer Ropero Verruga Lavar (cuerpo,cosas)
Lavar(ropa,lana,cabellos)

Lavar (otras cosas) Lavar la cara Agua Cascada Nosotros (exclusivo) Nosotros (inclusivo) Comadreja Tejer Hierba mala Semana Pesar Sano Hmedo Mojado Qu Qu risa! Qu lstima! Trigo Cuando Donde Cul Silbar Blanco Quien De quien Por qu Voluntad Viento Ala Guiar Sabidura Sabio Brujo Mujer Hermano de la mujer Hermana de la mujer Madera Palabra Trabajar Funcionar Trabajo

44
English Work; job Worker World Worm Worn Worry Worship Wound Wound Wrap Wrinkle Write Year Yellow Yes Yesterday Yoke Yoke; team of oxen You (plur.) You (plur.) You (sing.) You (sing.) Young (of animals) Young; tender Younger; youngest Your; yours (plur.) Your; yours (sing.) Quechua ecuatoriano Llankay Llankak Kaipacha; pacha Kuru Mawka; mawkayashka Llakirina Yupaychina Chukri Chukrina Pilluna; maytuna Sipurina Killkana Wata Killu Ari Kayna Yuku Yunta Kankuna Kankuna Kan Kan Wawa Llullu Kipa; washa Kankunapak Kanpak Quechua ancashino Uryay Uryaq Patsa Kuru Mauka Llakikuy Yupaychay Qeri Nanatsiy Wankuy; pituy Eellukaay; inkuy; uktuy Qillqay Wata Qarwash; qallwash Aumi Qanyan Yuugu Yunta Qamkuna Qamkuna Qam Qam Wawa Llullu Shullka; pishi Qamkunapa Qampa Castellano Trabajo; empleo Obrero Mundo Gusano Desgastado Preocuparse Venerar Herida Herir Envolver Arrugarse (piel) Escribir Ao Amarillo S Ayer Yugo Yunta Ustedes Vosotros T Usted Cra (de animales) Tierno Menor Vuestro Tuyo

45

QUECHUA ECUATORIANO - QUECHUA ANCASHINO - CASTELLANO - ENGLISH


Quechua ecuatoriano Quechua ancashino -chu -chu ...-chu -chu Achachaw! Alaly! Achakana; huchanchina Rimay Achik Aktsi; atsikya Achik tayta Padrinu Achik(lla); achikyakuk Tsuya Achik-mama Madrina Achikyachina Aktsiy Achikyak; kunyak Chillapyaq; chipikyaq Achka Allaapa; atska Acka sami Tukuy laaya Ahahai! Asinakuypaq Ahitana Himay Aillu Kasta Aju Aahus Akcha Aqtsa Akllana Akrana Alaw! Ayaw! Ayayay! Ay! Waw! Allana Uchkuy; allay Alli Imapapis-allim Alli Alli, rasompa Alli maki; alli ladu Allauka maki; alli maki Alli; alli shunkuyuk Alliwarmi; alliruna Alli; allimi; allita Alli; allimi; allita Alli; mana unkushka Alli Allichina Altsay; allitsay Allichina Altsay; alitsay Allilla(manta) Shumaq;hapeepa;ichikllapayan Allipacha Allismanta Alliyana Alliy Alliyay Alliyay; kutikay Allku Allqu Allpa Patsa Almuzana Almusay; almusakuy Alpaka Alpaka; paku Amsa Ampi; tsakay Amsayana Tsakay; ampiy Anaku Ruripa Anaku Ruripa Aaai! Aaaaw! Aanku Anwaqshi Aas Aas; aaaku Ancha kullkipi (katurik) Chani, chaniyoq Ancha; may; yupay Allaapa; aysi Ankas Anqas Antakuru Tren Apamama; hatun mama Awila Apamuna Apamuy Apana Apay Aparik Kataq Castellano O (en preguntas) Qu fro! Acusar Luz Padrino (de matrimonio) Claro Madrina (de matrimonio) Alumbrar Luminoso Muy; mucho Vario Qu risa! Saciarse Familia Ajo Cabello Escoger Ay! (dolor) Cavar Apto Correcto Derecha Bondadoso Bien Sano Arreglar Reparar Lentamente Excelente Mejorar Sanar Perro Tierra Almorzar Alpaca Oscuro Oscurecer Falda Pollera Qu lindo! Hormiga Zorrillo; zorrino Caro Muy Azul Tren Abuela Traer Llevar Cargador English Or How cold! Accuse Light Godfather (wedding) Clear Godmother (wedding) Illuminate Bright; luminous Very; many/much All kinds of What a joke! Satiate oneself Family Garlic Hair Choose Ow! Ouch! Dig Suitable Correct Right Kind Good; well Well (health) Mend; put right Repair Slowly Excellent Get better; improve Get better; recover Dog Earth Have lunch Alpaca Dark Get dark Skirt Indian skirt How beautiful! Ant Skunk Expensive Very Blue Train Grandmother Bring Take Market porter

46
Quechua ecuatoriano Api Apu; apak Apunchik; pachataita Araa Ararai! Ari Aricha Armachina Ashalla huku Ashalla; pitilla Ashtana Ashtawan; ashun Ashtawan; ashun Asina Asina (-ta) Asirina Asnana Asnana Aspina Astana Astaray! Aswa Aswa wasi Aswata chaspina Atallpa Atatai! Tatai! Atina; mishana; yallina Atuk Awana Aya Aya pampa Ayaw! Aycha Aycha Ayllu Ayni Ayni Aysana Balun Bawtisana Bawtismu Cazarana; sawarina Chaikama Chaimanta Chaka chakchana Chakchay Chaki Chaki saruna Chaki; chakishka Chakichina Chakikunka; chaka Chakra Challwa Challwata hapina Champa Chanka Chanka Chankana Quechua ancashino Api Apu Dius Yaya Arampakuy Achachw! Aumi Kuchi; rakcha warmi Armay Oqu Ichik; wallka Ashtay Mas Mehor Asiy Asipaay Asinaariy Asnay Asnay Ashpiy; apsiy Ashtana Achachaatsikuy Aswa Aswa wayi Asuawan tsaqtsukuy Wallpa Atataay! Atataaw! Binsiy; llalliy Atoq Away Kuku Pantiyun; aya marka Achachaaw! Ananaaw! Aytsa Cuerpo Yawar mayi Ayni Ayni Qarahaay; qarachay Pantalu; pantalun Ushatsiy Ushakuy Kasaray; kasarakuy Tsaykama Chayraykur Tsaka Nahikuy; chaqchapaay Kukay; chaqchay Chaki Chaki palta Tsaki; shupiy Tsakitsiy Hasma; qasma Chakra Challwa Challwata tsariy Kurpa Pinkuullu Chanka Kimtsiy; tanuy Castellano Mazamorra Jefe Dios Tarntula Qu calor! S Prostituta Baar Hmedo Poco Acarrear Ms Mejor, ms bien Rer Rerse de Sonrer Heder Oler (intransitivo) Rascar Trasladar Tener calor Chicha Chichera Rociar chicha Gallina Qu feo! Vencer Zorro Tejer Fantasma Cementerio Qu dolor! Carne Cuerpo Pariente Cooperacin Reciprocidad Arrastrar Pantaln Bautizar Bautismo Casarse Mientras tanto Por eso Puente Embrujar Mascar coca Pie Planta del pie Seco Secar Ronco Chacra Pez Pescar Terrn Pantorrilla Pierna Machucar English Thick maize drink Chief; leader God Tarantula How hot! Yes Prostitute Bathe; wash oneself Wet Little; few Transport; carry More Rather Laugh Make fun of Smile Stink Smell (intransitive) Scratch Move; transfer Be hot Maize beer Maize beer bar Sprinkle chicha Hen How horrible! Defeat; beat Fox Weave Ghost Cemetery Ow! Ouch! Meat Body Relative Cooperation Reciprocity Drag Trousers Baptise Baptism Get married Meanwhile That's why Bridge Bewitch Chew coca Foot Sole of foot Dry Dry Hoarse Farm Fish Fish Clod Calf (of leg) Leg Pound; crush

47
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Chapana; rikuna Rikay Chapuna Anuy; takuy; talluy Charanku Kirkinchu Charina Kapuy Charina; hapina Tsariy Charki Tsarki, sisina Chashna Tsaynau Chaskina Chaskiy Chaskina Chaskiy Chaspina Tapsiy; tsapiy Chawa Chawa Chawpi Pullan Chawpi Pullan Chawpi (shunku) Chaupi; pullan Chawpi puncha Pullan hunaq Chay Taqay Chay Tsay Chay kati; chay kipa Tsayna Chayana Chaay Chaykuna Tsaykuna Chaypi Wakchau; taqaychau Chaypi Tsaychau Chayuk; kullkiyuk Kapoqyoq Chikan chikanlla Shuyni shuyni Chikan; shuktak shuktakHuklaaya Chikanchina Rakiy Chiktana Tseqtay; raahay Chimpa Wak; chimpachu Chimpana Tsimpay Chinchi Yaku shanaq Chinchina Kashkiyay Chinkachina Oqray Chinkarina Illakaay Chinkarina; chinkana Oqrakuy Chipu Chukllus Chiri Alalaay; alay Chiriyana Alalaatsikuy; alatsikuy Chishi; unayashpa Chisi; tardi Chuchi Chipi; chipsha Chuchuchina Chichitsiy; chuchutsiy Chuchuna Chichiy; uuy Chukchuna Karkaryaay Chukchuy unkuy Tsuktsu Chuklla Tsuklla Chukllu Tsoqllu Chukri Qeri Chukrina Nanatsiy Chukuri Waywash; mashallu Chulla Tsulla Chulla awi Wisku Chullshik Choqyas; ultu Chullu; umallina Chullu Chumpi Wachuku; wachku Chunchulli Aqish; chunchuli Chunka Chunka Chunkachusku Chunka chusku Chunkaishkay Chunka ishkay Chunka-iskun Chunka isqun Chunkakanchis Chunka qanchis Castellano Mirar Mezclar Charango Tener Agarrar Carne seca Como se Acoger Recibir Sacudir Crudo Medio Mitad Centro Medioda Aquel, -lla, llo Ese; esa; eso Despus Llegar Esos; esas All All Rico Separadamente Diferente Separar Rajar (con hacha) Enfrente Cruzar Desayuno Desayunar Perder Desaparecer Perderse Grillo Fro Tener fro Tarde Polluelo Amamantar Lactar Temblar Paludismo Choza Choclo Herida Herir Comadreja Impar Tuerto Renacuajo Gorro (de lana) Faja (tejida) Intestino Diez Catorce Doce Diecinueve Diecisiete English Look at; watch Mix Charango Have Seize; grab Jerky Like that Receive; welcome Receive Shake Raw Half Half Centre Midday That over there That After Arrive Those Over there There Rich (person) Separately Different Separate Chop (up) In front; opposite Cross Breakfast Have breakfast Lose Disappear Get lost Grasshopper Cold Be cold Afternoon; late Chick Breastfeed Suckle Tremble Tropical fever Hut Maize cob Wound Wound Weasel Odd One-eyed; blind in 1eye Tadpole Indian woollen hat Indian woollen belt Intestine Ten Fourteen Twelve Nineteen Seventeen

48
Quechua ecuatoriano Chunkakimsa Chunkapichka Chunkapusak Chunkashuk Chunkasokta Chuu Chupa Churachina Churana Churana Churana Churarina Churarina Churarina Churi; wawa Chushak Chushik; kuskunku Chusku Chuskuchunka Chuspa; raka; kuu Chuspi Chutana Chuya Derecho; mana wistu Dispidirina -wan Fishta; raymi Futbol Gamu Gustana; munana Habas Haikamanta; kunkailla Haku! Hampatu Hampatu Hampi Hampik Hampik Hampina Quechua ancashino Chunka kima Chunka pitsqa Chunka puwaq Chunka huk Chunka hoqta Chunu Chupa Hatitsiy Churay Ratash Churana; shawana Churakay Hana; modana Hatikuy Churi; wawa Waylla; wayllaq Paqpa; piqpi Chusku Chusku chunka Raka; chupi; kashki Chuspi Sutay Chipyaq Diriichu Aywallaa Fyesta; hwesta Futbol Qamla; qamya Gustay; munapay Aabas -rkuAku! Rachak Saapu Hampi Hampeq; hampikuq Hampikuq Hampiy Hanak pacha; hawa pacha Syelu; hanaq patsa Hanak; wichay Hanaq Hanka Rata Hapichina Tsaritsiy Harkana Harkay Hasha Chakallwa Hatarichina; hawachina Pallay Hatarina; shayarina Shaariy; sharkuy Hatarina; shayarina Shaariy; sharkuy Hatun Hatun Hatun Tsikan Hatun yaya; hatun tayta Awilu Hatun-tukuk Nikachaq Hawa Hunish; hunaq Hawalla; ruranalla Hawalla; ankash Hayak Pochqu Hayak Ayay; ayaq Hayka(pi); ima uras? Imay Haytana Haytay Hichana Hitay; talliy Hichuna; shitana Haqiy Castellano Trece Quince Dieciocho Once Dieciseis Chuo Cola Vestir Poner Ropa Ropero Ponerse Vestido (ropa) Vestirse Hijo Vaco Lechuza Cuatro Cuarenta Vagina Mosca Estirar; jalar Limpio Derecho Despedir Fiesta Ftbol Inspido Gustar Haba Repentinamente Vamos! Rana Sapo Medicina Curandero Mdico Curar Cielo Arriba Cojo Encender Impedir Quijada; mentn Levantar Alzarse Levantarse Grande Tamao Abuelo Orgulloso; soberbio Sobre Fcil Agrio Picante Cuando Patear Echar Abandonar English Thirteen Fifteen Eighteen Eleven Sixteen Freeze-dried potato Tail Dress Put Clothes Wardrobe Put on (clothes) Dress Dress Son Empty Owl Four Forty Vagina Fly Stretch; pull Clean Straight on Say goodbye; takeleave Fiesta; party Football Tasteless Like Broad bean Suddenly Let's go! Frog Toad Medicine Native healer Doctor Cure Sky Up Lame Light Prevent Jaw; chin Lift; raise Rise; get up Get up Big; large Height Grandfather Proud; arrogant On; over Easy Bitter Hot (spicy) When Kick Pour out Abandon

49
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Hiki Iktsu Hillu Sillu Hilushka Puncha Himpa Pillta Hiru; millanay Feyu Hucha Hutsa Hucha Hutsa Huchallik; huchayuk Hutsayuq Huchallina Hutsaakuy Huin hayak! Allaapa ayay/ayaq! Hukushka Nuyushqa Humpi Humpi Humpina Humpiy Hundu Pukyu Hunta Hunta Huntachina Huntay; winay Huynina; silbana Shukay; wichyay Icha(pish); ujala Amalaaya Icha; ichapish Awchi; awku; itsa Ichina Tamyanay Illikta; -pacha Pasaypa Ima Ima Ima gustu ! Mishkiq! Imarayku; imamanta Imanir; imaq Imashi imashi Hamutsiy; hamutsinaku Imashina Imanau Imashinachari Ichikllapa; kaasilla Inti Inti Inti llukshiy Ratamuy; heqamuy Intindina Kaayiy Ishkantin IshkaIshkantin; yunta Wayna, enamorado; Ishkantin Ishkay Ishkay Ishkay chunka Ishkay chunka Ishkaypasak Ishkay pachak Ishpana Ishpakuy Ishpapuru Puukash Iskun Isqun Iskunchunka Isqun chunka Iskunpachak Isqun pachak Isma; wanu Ismay Ismuna Ismuy Justicia Justicia Kachana Apatsiy Kachana Kachay Kacharina Kachay Kachashka; mandashka Kamatsikii Kachi Kachi Kachikampu; kirkinchu Kirkinchu Kachu Waqra Kachun Lumtsuy; llumtsuy Kachuna; kalchana Itsuy; sigay Kaipacha; pacha Patsa Kaka Qaqa Kakana Ismay Kakuna Kupay; qaquy Kallarina Qallay; qallaykuy Kallpana Ayqey Kallu Qallu Castellano Hipo Goloso Puntiagudo Trenza Feo Culpa Pecado Pecador Pecar Qu picante! Mojado Sudor Sudar Manantial Lleno Llenar Silbar Ojal Quizs Lloviznar Completamente Qu Qu rico! Por qu Adivinanza Como Apenas Sol Salida del sol Entender Ambos Pareja Dos Veinte Doscientos Orinar Vejiga Nueve Noventa Novecientos Caca; excremento Pudrir Justicia Enviar (cosa) Enviar (persona) Soltar Orden (mandato) Sal Armadillo Cuerno Nuera Segar Mundo Pea Defecar Frotar Comenzar Correr Lengua English Hiccoughs Fond of dainties Sharp Plait Ugly Fault Sin Sinner Sin How hot (spicy)! Wet Sweat Sweat Spring Full Fill Whistle I hope ! Perhaps Drizzle Completely What How delicious! Why Riddle How Scarcely Sun Sunrise Understand Both Partner Two Twenty Two hundred Urinate Bladder Nine Ninety Nine hundred Excrement Rot Justice Send (something) Send (person) Let go of; release Order; command Salt Armadillo Horn Daughter-in-law Mow World Cliff; crag Defecate Rub Begin Run Tongue

50
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Kamachina Qhapaq suyu Kamak Kamachikuq Kamana Kamachiy Kamana; kachana Kamachiy Kamari; wancha Qaray Kamcha Kamtsa Kamina Aashay; rimay Kamina Piapay Kamina shuti Ashana; ashana suti Kan Qam Kan Qam Kana Kay Kancha Kancha; chiku Kancha; hawa Waqta Kancha; hawa; hanak Hana Kanchis Qanchis Kanchis puncha; simanaQanchis hunaq Kanchischunka Qanchis chunka Kanchispachak Qanchis pachak Kanina Aniy; kaniy Kankuna Qamkuna Kankuna Qamkuna Kankunapak Qamkunapa Kanpak Qampa Kantana; takina Qutsuy; kantay Kantiku; kantu Qutsu Kaparina Qayaray; qapariy Kapina Qapiy Kara Qara Kara Qara Kara Qara Kari Orqu Kari Ollqu Kari atallpa Gaallu; kakash Kari wamra; wamra Chuulu Kari; kari kari Choolu; gaallu
Karipak warmi;warmipakkariQowapa warmin;warmipaqowan

Karishina Karkuna Karkuna; katina Karu

Qarishina; urqutuuna Qarquy Qatiy Karu Karu(manta)runa; chikanllakta Haq runa Karuta purik Puriq Kasay Qahapa Kashna Kaynau Kashna Kaynau Kashtuna Amuy; kachuy Kashtuna Rupyay; kuchkuy Kashtuna Chaqchay; kutipay Kasi; kasilla Qasi Kasku; pichu Peechu; qasqu Kaspi kara Qara Kaspi; kiru Qeru Kaspi; kiru Qeru Kaspi; kullku Kullu Kata Sabana; qatakuna Kata; pullu Presada; herga Katik simana Shamuq simana Katina Qatiy; qatipay

Castellano Reino; mandato Gobernante Gobernar Mandar Regalo Tostado Insultar Reprender Apodo T Usted Ser Corral Afuera Encima Siete Semana Setenta Setecientos Morder Ustedes Vosotros Vuestro Tuyo Cantar Cancin Gritar Ordear Cscara Cuero Piel Macho (de animales) Varn Gallo Chico Valiente Cnyuge Marimacho Expulsar Arrear Lejos Forastero Viajero Helada Como ste En esta forma Mascar Roer Rumiar Quieto Pecho (de hombre) Corteza Madera Palo Tronco Sbana Frazada Semana siguiente Seguir

English Reign; mandate Governor Govern Order; command Present


Roast (maize, beans, etc)

Insult Tell off Nickname You (sing.) You (sing.) Be Animal pen Outside Above Seven Week Seventy Seven hundred Bite You (plur.) You (plur.) Your; yours (plur.) Your; yours (sing.) Sing Song Shout Milk Skin (of fruit) Leather Skin Male (of animals) Man Cock Boy Brave Partner (relationship) Tomboy Expel Drive (flock, herd) Far Stranger Traveller Frost Like this Thus Chew Gnaw Chew Still; calm Chest Bark Wood Stick Tree trunk Sheet Blanket Next week Follow

51
Quechua ecuatoriano Katuna pampa Katuna; rantichina Kawitu Kawsachun! Kawsana Kawsana Kawsarina Kawsay Kaya Kayana Kaykuna Kaylla kawsak Kayllapi; kincha Kayna Kayna killa Kayna simana Kayna tuta Kayna tuta Kayna wata Kaypi Kia Kichki Kichua Kichuna; anchuchina Kickki; kinku Kikin Kikin Killa Killa Killa Killa Killkana Killu Killuyashka Kimlla Kimllana Kimsa Kimsachunka Kimsapachak Kinti Kinti Kinua Kipa Kipa Kipa Kipa; ashtawan kipa Kipa; washa -kipa; -washa Kipapi; kipa Kipi Kipu Kirpana Kiru Kishpichina Kishpichina Kishpichina Kispi Kisu Kiwa; yuya Quechua ancashino Qatu Rantikuy Puuna Kawatsun! Kaway Yachay; taay Kawariy Kawa Waray Qayay Kaykuna Vecino Tsaylla Qanyan Tutay killa Pasaq simana Qanyan paqas Qanyan paqas Qanyan wata Kaychau Poqru Kichki Kechwa; qechwa Qechuy; qochiy Kichki Kikin KikiUshma; qela Ushma; qela Killa Killa Qillqay Qarwash; qallwash Qilluyashqa, utku hina Qepsha Qemsipay; qewsapaay Kima Kima chunka Kima pachak Winchus Winchus Kinwa Tsayna Qipa Qipa Tsayna Shullka; pishi -qhipa Tsayna Qipi; qepi Kipu Killpana Kiru Qishpitsiy Pampatsaykuy Qeshpiy; salbay Qispi Kiisu Qura Castellano Mercado Vender Cama Viva! Vivir (existir) Vivir (residir) Revivir Vida Maana Llamar Estos; estas Vecino Cerca Ayer Mes pasado Semana pasada Anoche Noche anterior Ao pasado Aqu Pus Angosto Quechua Quitar Ajustado En persona Mismo Floja (mujer) Flojo; holgazn Luna Mes Escribir Amarillo Plido Pestaas Guiar Tres Treinta Trescientos Colibr Picaflor Quinua Luego Posterior Ultimo Ms luego Menor Despus (conj) Posteriormente Bulto (atado) Quipu Tapa Diente Liberar Perdonar Salvar Vidrio Queso Hierba English Market Sell Bed Long live! Live (exist) Live (reside) Come to life again Life Tomorrow Call These Neighbour Near Yesterday Last month Last week Last night Last night Last year Here Pus Narrow Quechua Take away Tight In person Same Lazy (woman) Lazy Moon Month Write Yellow Pale Eyelashes Wink Three Thirty Three hundred Hummingbird Hummingbird Quinoa After a short while Later Last Later Younger; youngest Then Later Carry-cloth bundle Quipu Lid Tooth Free Forgive Save Glass Cheese Herb

52
Quechua ecuatoriano Kiwayuk pampa Kriina; iina Kucha Kucha Kuchi Kuchu Kuchuna Kuchuna Kuchuna; mutuyachina Kuchuna; pitina Kuchuyana; kimirina Kuka Kukayu; kukawi Kullki Kullki Kullki churay Kulta Kumurina Kuna Kua Kuna kullki Kuna; karana Kuna; pagana Kunan Kunan puncha Kunan tuta Kunan wata Kunana Kunanlla Kuasapa Kunka Kunka Kunkaklla Kunkana Kunkuri Kunkurina Kuntur Kunu; wallimku; kuy Kunuchina Kunuk Kunuy Kuraka; apu Kuri Kurkuna Kurpa; muyu Kuru Kuru Kururu Kusa Kusakana Kusana Quechua ancashino
Waylla pampa; panqar pampa

Kreyiy Qocha Qeshu Kuchi Kuta; kuchu Kututsay Oosi Mutuy Roquy; walluy Witiy Kuka Millkapa; mirkapa Qillay Qullqi; qillay Piksha; qillay apananpaq Paatu Puktiy; kukuy; unchuy Qoy Toqru; pisqa Chani; chanin Qaray Paagay Kanan Kanan hunaq Kanan paqas Kanan wata Ayniy Tsayraq; tsayran Pisqa senqa Kunka Tunqur; kunka Qonqaq Qonqay Qonqor; qonqu Qunqurikuy Kuntur Kui Qoutsiy Achaq Achay Kuraka Qori Qaryay; quryay Ruuru; ruyru Kuru Kuru Kuruy Qowa Wayna Friyiy; kankay

Kusapak mama;warmipakmamaWarminpa maman; qowanpa Kusapak yaya; warmipak yayaWarminpa yayan; qowanpa ya..

Kusayuk Kushi; kushilla Kushina; kushiyana Kushipata; taita cura Kushni Kushni; kankil

Qowayuq Kushi-kushi; kushish Kushikuy Tayta kuura Qoshni; qoshi Wapul

Castellano Prado; pastizal Creer Lago Nido Cerdo Rincn Amputar Hoz Mutilar Cortar Acercarse Coca Fiambre Dinero Plata Monedero Pato Agacharse Dar Moco Precio Regalar Pagar Ahora Hoy Esta noche Este ao Amonestar Recin Mocoso Cuello Garganta Olvidadizo Olvidar Rodilla Arrodillarse Cndor Conejo Calentar Caliente Calor Jefe indgena Oro Roncar Redondo Gusano Oruga Ovillo Marido Novio Frer Suegra Suegro Casada Alegre Alegrarse Cura Humo Vapor

English Meadow Believe Lake Nest Pig Corner Amputate Sickle Mutilate Cut Approach Coca Field/Travel lunch Money Silver Purse Duck Bend down Give Snot Price Give a present Pay Ahora Today Tonight This year Tell off Just (time) Snotty Neck Throat Forgetful Forget Knee Kneel Condor Guinea pig Heat; warm Hot Heat; warmth Indigenous chief Gold Snore Round Worm Caterpillar Ball of wool Husband Fiance Fry Mother-in-law Father-in-law Married (woman) Happy Be happy Priest (catholic) Smoke Steam

53
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Kushnina Shoquy Kusi Wayralla(-runa) Kuska Sitiu Kuta; machka Kuta; machka Kutana Aqay; qochquy Kutana rumi Tunay Kutana rumi Qollushta Kuti Kuti; pun Kutichina Kutitsiy Kutichina; tikrachina Yaskiy Kutin Yapay; bwelta Kutin; shuk kuti Yapay; bwelta Kuyak shunku Alli-shonqu Kuyak; kuyaylla Kushitsikoq; shonqu suwaq Kuyana Kuyay; waylluy Kuyay Kuyay; waylluy Kuyay Kuyay Kuyaylla Kuyaypa Kuychi Turmanyay Kuyka Kuyka; wiqu Kuyllur Quyllur Kuyuchina Kuyutsiy Kuyuna Kuyuy; kuyukuy Kuyuy Pumpunyaay; kuyuy Kwitsa; warmi wamra Warmi wamra; moosa Larka Sekya; pintsa Laya Laaya Laya; rikchak Rikoq; niraq; -nau Layka Layqa; bruuhu Llachapa hunta Ratay; tankay siki Llaki Llaki Llaki Llakiku Llaki; llakisapa Llaki; llakishqa Llakimari! Allaaw! Achachaaw! Llakirina Llakikuy Llakirina Llakikuy Llakirina; llaki tukuna Llakikuy Llakllana Llaqllay Llakta Marka Llakta Marka Llakta Marka Llakta Marka Llama Llama Llama; llaminku; karniru Karne; karnish Llama; ubija Uusha Llampu Llampu Llampu Llushpi; lluchpi Llankak Uryaq Llankana; trabahana Uryay Llankay Uryay Llantu Llantu; hupani Llashak Lasaq Llashak; batu Taqra shimi Llawana Laqway; llaqway Llawsa Llausa Lliu lliu Tillapya; illapa; tillaqu Lluchkana Lutskay; lutspiy Lluki Lluqi llukimaki; lluki ladu Itsoq Castellano Fumar Activo Lugar Harina Moler Piedra moledora grande Piedra moledora pequea Vez Devolver Contestar Nuevamente Otra vez Afable Amable Amar Amor Cario Cariosamente Arco iris Lombriz Estrella Mover Moverse Latir Chica Acequia Clase Parecido Brujo Harapiento Mala suerte Pena Triste Qu lstima! Preocuparse Tener pena Entristecerse Tallar (madera) Ciudad Nacin Pas Pueblo Llama Carnero Oveja Blando Liso Obrero Trabajar Trabajo; empleo Sombra Pesado Grosero Lamer Baba Relmpago Resbalar Zurdo Izquierda English Smoke Energetic; diligent Place Flour Grind Large grinding stone Small grinding stone Time Return; give back Answer Again Again Affable; nice Kind Love Love Affection Affectionately Rainbow Earthworm Star Move (transitive) Move (intransitive) Beat Girl Irrigation channel Kind; sort Similar Witch (male) Ragged Bad luck Sadness Sad What a pity! Worry Be sad Be sad Carve (wood) City Country Country Town; village Llama Ram Sheep Soft Smooth Worker Work Work; job Shade; shadow Heavy Rude; vulgar Lick Dribble Lightening Slip (up); slide Left-handed Left

54
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Llukshina Yarquna Llukshina Yarquy Llulla Llulla Llulla Uli; llulla Llullana Ulikuy; llullakuy Llullu Llullu Llullu Llullu Llunshina Llushiy Llushka Lusoq; llushoq Llushti; llatan Qala; qalapaachu Llushtina Pishtay Llutana Laqay, lashtay Llutana Llushiy; shullpay Llutarina Laqay; lashtay Lukru Kashki; roqru Lulun Runtu Lumu Yuka Luryamuna; pakarimunaAtsikya Machakuy Machakuy; culebra Macharina; machana Machay; machaakuy Machashka; machak Machashqa Machay Machay Machi; kusillu Maki sapa Maikantak Mayqan Maipipish; maikunapi Hinantinpa;maypa tsaypa Makana Maqay Makanakuna Maqanakuy Makanakuy Lirya, liryee Maki Maki Maki pampa Maki palta Maki-lampina Hatipuy Mallina Llamiy; yaway Malta Mallwa Mama Mama Mama Mama Mama Kucha Lamar Mana Mana Mana pish Mana pis; ni Mana alli; millai Mana alli; allitsu Mana imamanta; mana imasImapiq Mana kusayuk Mana qowayuq Mana machashka Mallaq shunqu Mana mulashka Mana afilashqa Mana pia Mana pia; manshu Mana warmiyuk Mana warmiyuq Mana wistu Diriichu; kinray Mana yachakuk;rumiumaMana imapis yachay Mana yuyayuk Mana rasonta wiyaq Maachina Maay; prestay Maana Maay Maarana Rogay; shoqay Maarina Resakuy Maarina Rezakuy Maariy Maakuy Mana-uyak Upa; karu wiya Manavali Mana valeq Manchana Mantsakuy; wamayaay Manchana; upa tukuna Numpa niy Manchanaipak Mantsaypa Castellano Salida Salir Mentira Mentiroso Mentir Fresco (verduras) Tierno Ungir Resbaloso Desnudo Degollar Colar Untar Adherir Sopa Huevo Yuca Alba Serpiente Emborracharse Borracho Cueva Mono Cul Todas partes Pegar Pelear Pelea Mano Palma (de la mano) Sobornar Probar Adolescente Madre Seora Mar No Ni Malo De nada Soltera Sobrio Motoso Manso Soltero Recto Inepto Irracional Prestar Pedir Rogar Orar; rezar Rezar Rezo Sordo Incapaz Tener miedo Asombrarse Horrible English Exit Go/come out Lie Liar Lie Fresh Young; tender Anoint Slippery Naked Slaughter Stick; glue Smear Adhere Soup Egg Manioc root; cassava Dawn Snake Get drunk Drunk Cave Monkey Which Everywhere Hit (someone) Fight Fight Hand Palm (of hand) Bribe Try (food, drink) Adolescent Mother Madam Sea
Forms negative (with -chu)

Not even; neither Bad Don't mention it Single (fem.) Sober Blunt Tame Single (masc.) Straight Inept Irrational Lend Ask for Beg; entreat Pray Pray Prayer Deaf Incapable Be afraid Be surprised Horrible

55
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Manchanaypak pia Pia Manchaypak; manchanaypak Milanay Manchaysapa Mantsalli Manka Manka Mankas Mangas Mana; maya Kuchu; kuta Mana; maya Kuchu Mantana Mashtay Mapa Mapa Mapa Qanra; iska; taqra Mapa Putka; puchka Mapakuy Killa ratakay Markak mama; achik mamaMadrina Markak yaya; achik taita Padrinu Masha Masha Mashi Yanaqi; yanasa Mashi Mayi Mashi Mayi Mashkana Ashiy Mashna Ayka Mashu; tutapishku Tseqtsi Mati Urku Maukalla Mauka Mawka Mauka Mawka; mawkayashka Mauka Mawkayashka; mawka Mauka May May May alli Allaapa alli May kachichishka Pochqoq; kachiyoq May yachak; yachak Yachaq; amauta Mayllana; hawana Awiy Mayllana; hawana Awiy Micha; tili Micha Michina Mitsiy Mikllana Millqay Mikuna Mikuy Mikuna Mikuy; mikuna Millana Chiqniy; chikiy Millay aya Pishtaaku; pishtakuq Millma Sapra; shapra Millpuna Ultay Milluku Ulluku Minchakama Aywallaa Ministina Minishtiy Minka Kunay, qepi Minkachina Patsatsiy Mirana Miray Misak; misa Micha; kallpulli Misha Tikti; berruga Mishki Mishki Mishki mikuy Llampa Mishki mutki Pukutee, tuuku Mishki mutki Pukutee; tuuhu Mishki yaku; kununsitu Te Mishkiyaku Fresco hampi Mishu; chasu; laichu;salaMishti Misi Mishi Mitikuna Ayqiy; qeshpiy Mitkana Tsankapakay Castellano Feroz Terrible Miedoso Olla Manga Orilla Ribera Tender Suciedad Sucio Turbio Menstruacin Madrina (de bautizo) Padrino (de bautizo) Yerno Amigo, -a Colega Compaero Buscar Cunto Murcilago Frente (de la cara) Usado Viejo (cosas) Desgastado Anticuado Donde Justo Salado Sabio Lavar (cuerpo,cosas) Lavar (otras cosas) Tacao Pastorear Llevar en enfaldo Comer Comida Odiar Pistaco Pelo (del cuerpo) Tragar Papa lisa Adis Necesitar Encomienda Albergar Multiplicarse Avaro Verruga Dulce Manjar Aroma Fragancia T Refresco Mestizo Gato Huir Tropezar English Ferocious Terrible Fearful; timid
Earthenware cooking pot

Sleeve
Edge (of sea, lake & river)

Bank (of river) Spread out Dirt Dirty Cloudy; turbid Menstruation Godmother (baptismal) Godfather (baptismal) Son-in-law Friend Colleague Friend Look for How much/many Bat Forehead Used Old (things) Worn Old-fashioned Where Just; fair Salty Wise Wash (body,things) Wash (other things) Mean Pasture Carry in skirt or poncho Eat Food Hate Evil spirit Hair (on body) Swallow Papa lisa Goodbye Need Sthg sent with someone Lodge Multiply; increase Mean Wart Sweet Tasty dish Smell Fragrance Tea Soft drink Mestizo; half-blood Cat Flee Stumble

56
Quechua ecuatoriano Muchana Muchana; yupaychina Muchiku Mulashka Mulu; mika; mati Munana Munay muntun; kancha Muru Muru; ruru Mushuk Muskuna Muskuy Muspa; upa Muspa; upa Mutkina Mutkirana Muyu; muru Muyuntin Muyuntita rurashka Muyuy a aka; akalla; alla akarina; llaki tukuna akariy akcha akchana an an aa Nanana Nanarina (-manta) anta rikuchishpa rik au au Naranja aupa; aupak awi awi awi millma awi millmayuk awi-illak; mana rikuk awita mayllana awita sipui awpa awpa awpa awpak awpak; awpa awpak; awpa awpakpi awpana Nina Nina Nina Ninakuru Nisha nina Nishka ruray Nitu Quechua ancashino Mutsay Mutsay Tsuku Fiiluyuq; fiilu Plaatu Munay Munay; gustu Qotukashqa Wayu; fruta Muru Mushoq Musquy Musqu Tuqtu uma; upa Kullu uma; ruqtu Muskiy; shenqay Muskikachay Muru Hiruroq Ruyru Ruyru Na Ichikpa; kaasi Nakay; akay Llakiku aqtsa aqtsay Naani Naani; purikuna Nana; aa Nanay Wanakuy Naanita riqitsiq Llanu Llapsha Naranha Punta Qaqlla Nawi; awi Shapra; sapra Atska shaprayuq Qapra; wisku Shuupakuy Qemtsiy; qewratyay Punta; aupa Punta; aupa aupa; unay Punta; aupa Punta; aupa Punta; aupa Punta Puntakuy Niy Qoukuna tullpa Nina Nina kuru Ninay Kaasukuq Willka Castellano Besar Adorar Sombrero Filudo Plato Querer Voluntad Grupo Fruto Pepa Nuevo Soar Sueo Sonso Tonto Oler (transitivo) Olfatear Semilla Alrededor de Circular Crculo Ya Casi Sufrir Sufrimiento Peine Peinar Camino Sendero Hermana de la mujer Doler Arrepentirse Gua Delgado cosa cilndrica Delgado cosas planas Naranja Primer; primero Cara Ojo Barba Barbudo Ciego Lavar la cara Cerrar el ojo Adelante Anteriormente Antiguo Delante Anterior Antes Primero Adelantarse Decir Fogata Fuego Lucirnaga Significar Obediente Nieto, -a English Kiss Adore; worship Hat Sharp (knife, etc) Earthenware plate Want; love Will Group Fruit Pip; stone New Dream Dream Idiot; stupid Idiot; stupid Smell (transitive) Smell (transitive) Seed Around Circular Circle Already Almost Suffer Suffering Comb Comb Path; road; street Path Woman's sister Hurt Repent; regret Guide Thin (cylindrical objects) Thin (flat objects) Orange First Face Eye Beard Bearded Blind Wash one's face Close eye(s) In front Previously Ancient Before; in front of Previous; ancient First First Go in front Say Fire; bonfire Fire Glowworm Mean Obediente Grandson, -daughter

57
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino -nta; repetir sustantivo repetir sustantivo uka Noqa ukanchi llaktapi wiashkaMarka mayi ukanchik Noqakuna ukanchik Noqantsik ukanchikpak Noqakunapa ukanchikpak Noqantsikpa ukapak Noqapa uu Lichi uu; chuchu uu; chuchu utku Tuqshu utu uqtu; urus utu utu utu Toqshu utu allpa; utu kuta Qochqu allpa; polbu utu tamya; ichi Shiwsha utuchuspi Sankuyru utuchuspi Sankuyru Nuyuchina Tullpuy O O -pa-lla-, -ykuPacha Pun Pacha Tiila Pacha; ashata Pun Pacha; ashata Pun Pacha; lliklla Haku; aqshu Pachak; pacha Pachak Paikikin; chaillata Paqta Pakai Paqay Pakana Pakay Pakarina; luryana Tsakaq Pakina Pakiy Paktak! Pakta! atak! Paqtataq! Paktana Aypay Paktana; paktachina Tinkuy Palanta Plaatanu; sipra Pallana Koseecha Pallana; tantana Pallay Palta Palta; paltay Palu; iuylampalu; kuylanArash; shullapakuy Pampa Pampa Pampa Palta Pampa Patsa Pampa Raqra; qechwa Pampana Pampay Pani Pani Pani; aa Pani; aa Panka Rapra Panka Panqa Panka; kamu Libru Pankalla Ankash Panta rimana Patpatyaay Pantana Pantay Panta-rimay Wataaku; rakta qallu Papa Papa Papaya Papaya Parkuna Qarpay Parlu Wasa Paskana Kichana Castellano Cada Yo Compatriota Nosotros (exclusivo) Nosotros (inclusivo) Nuestro (exclusivo) Nuestro (inclusivo) Mo Leche Seno Tutano Mdula Menudo Seso Polvo Llovizna Mosquito Zancudo Remojar O (en afirmaciones) Por favor Instante Tela Momento Rato Manta Cien; ciento Idntico Pacae Esconder Madrugada Romper Cuidado! Alcanzar Cumplir Pltano Cosecha Recoger Palta Lagartija Llano; llanura Plano Suelo Valle Enterrar Hermana del hombre Prima Hoja Hoja (mazorca maz) Libro Liviano Tartamudear Equivocarse Tartamudo Papa Papaya Irrigar; regar Relato; cuento Abridor English Each I Compatriot We We Our; ours Our; ours My; mine Milk Breast (woman) Marrow Marrow Tiny; powder Brain Powder; dust Drizzle Mosquito Mosquito Steep; soak; dunk Or Please Instant Cloth Moment Moment Indian shawl Hundred Identical Pacae Hide Dawn Break Careful! Pass; hand over Fulfil; comply Banana Harvest Gather (up) Avocado pear Lizard Plain Flat Ground Valley Bury Man's sister Cousin (fem.) Leaf Leaf (around maizecob) Book Light Stutter; stammer Make mistake; bewrong Stutterer Potato Papaya Irrigate Story Opener

58
Quechua ecuatoriano Paskana Paskashka Pata (colina) Patpa Patpa Pawana Pay Paya Paykuna Paypak; paykunapak Pi Pichana Pichana Pichana Pichana Quechua ancashino Kichay Kichashqa Pirushtu (colina) Aala Patpa Paariy; pahariy Pay Chakwas Paykuna Paypa; paykunapa Pi Hichkay; mumiy; shikay Pitsay Pitsana Limpyay Pichka;pishka;picha;pichicaPitsqa Pichkachunka Pitsqa chunka Pichkapachak Pitsqa pachak Piki Pulga Pilluna; maytuna Wankuy; pituy Pilpintu; chabul Pillpintuy Piachina Qallapay Piarik Piakuq Piarina Piakuy Piashka Piashqa Pinkana; pinkay tukuna Penqakuy Pinkay Penqay Pinkullu Pinkullu Pipak Pipa Pirka Perqa Pisana Lasay; peesay -pish; -pash -pish Pishku Pishqu Puchka Hiilu Puchkana Putskay Puchu Katupi; kachupi Puchuna Putsuy; katuy Puka; pichi Puka Pukllak; trabisu Trabyeesu Pukllana Pukllay Pukllana Pukllana Pukllay Puklla Pukpuy Puillag Pukuna Poquy Pukuna Poquy Pukuna Nina puukana Pukuna Puukay Pukushka Poqu; poqush Puma Puma Puncha; punlla Hunaq Punchu; ruana Punchu Punkina; punkillina Hakay Punku Punku Punta (wawa) Yashqa Punta wawa Punta wawa Puu; wallu; makma Uyllu; urpu; wichi Puuna Puuy Puunayay Pununay Pupu Pupu Castellano Abrir Abierto Morro; colina Ala Pluma Volar El; ella Vieja Ellos; ellas Suyo Quien Afeitar Barrer Escoba Limpiar Cinco Cincuenta Quinientos Pulga Envolver Mariposa Fastidiar Renegn Enojarse Enojado Avergonzarse Vergenza Flauta De quien Pared Pesar Y Pjaro Hilo Hilar Resto; sobra Sobrar Rojo Travieso Jugar Juguete Juego Burbuja Fermentar Madurar Soplador Soplar Maduro Puma Da Poncho Hincharse Puerta Mayor Primognito Cntaro Dormir Tener sueo Ombligo English Open Open Hill Wing Feather Fly He; she; it Old woman They
Their; theirs (sing. & plur.)

Who Shave Sweep Broom Clean Five Fifty Fifty Flea Wrap Butterfly Annoy; tease Grumbling; grouchy Get angry Angry Be ashamed Shame Flute Whose Wall Weigh Also; too Bird Thread Spin Left over Be left over Red Naughty Play Toy Game Bubble Ferment Ripen Blowing-tube for fire Blow Ripe Puma Day Poncho Swell Door Eldest (child) First-born Earthenware jar Sleep Be sleepy Navel

59
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Pura; -nti Pura Purina Puriy Purina Puriy Purina Purina Purina Puriy Purina Viaje Purina; pasiana Puriy Purutu Pushku; pushpu Purutu Pushku Pusak Puwaq Pusakchunka Puwaq chunka Pusakpachak Puwaq pachak Pushana Pushay Pushana Pushay Puska piruru Putska piruru Puspuru Puspuru Puyu Pukutay Puyu Pukutay Puyu Puyu Puyuhunta Pukutaraay; qetqaraay Rakina Aypuy; rakiy Raku Raku Raku Rakta Rantina Rantiy Rasu Rashta; rahu Rasuna Rashtay Ri(lla)na Aywakuy Ricurina; uyarina Rikakuy Rikchana Niraq; rikoq; -nau Rikchana Rikoq; niraq; -nau Rikcharina Riyakuy Rikra Rikra Rikra muku Kukush; kukuchi Rikrauku; wallwaku Liklakchu Riksichina Riqitsiy Riksina Reqiy Riksishka Riqishqa Rikuchina Riqitsiy Rikuchina Riqitsiy Rikukrina; rikuna Bisitay Rikuna Rikay Rikurana; -manta rikuna Taapay Rikuypak; rikurikuk Rikaychinalla Rimana Parlay Rimay; shimi; kallu Parla; shimi Rimay-illak Upa Rina Ayway Rina; tikrana Ashtapakuy; taakamuy Ringri; rinri Rinri Riru Dedu Rizana; killka-rimana Liyiy Ruku Aukis Rukutu Roqutu Rukuyana; payayana Aukisyay; chakwasyay Rumi Rumi Rumi Rumi; wanka Runa Nuna Runa mashi Nuna mayi Runa(kuna) Nuna(kuna) Castellano Entre Andar Caminar Funcionar Viajar Viaje Pasear Frijol Poroto Ocho Ochenta Ochocientos Conducir (persona) Guiar Aro del huso (tortera) Fsforo Neblina Nube Polilla Nublado Distribuir Grueso (cosa cilndrica) Grueso (cosa plana) Comprar Nieve Nevar Irse Aparecer Asemejar Parecerse Despertarse Brazo Codo Sobaco Presentar Conocer (persona) Famoso Mostrar (objetos) Mostrar (sitios) Visitar Ver Cuidar Visible Hablar Idioma Mudo Ir Trasladarse Oreja Dedo Leer Viejo Locoto Envejecerse Piedra Roca Persona Prjimo Gente English
Between (persons togthr)

Walk; travel Walk Work (mechanically) Travel Journey Go for a walk Bean Bean Eight Eighty Eight hundred Lead (a person) Guide Disk of spinning spindle Match Mist Cloud Moth Cloudy Distribute
Thick (cylindrical objects)

Thick (flat objects) Buy Snow Snow Go away Appear Look like Look like; seem like Wake up Arm Elbow Armpit Present (someone) Know (a person) Famous Show (objects) Show (places) Visit See Look after Visible Speak Language Silent Go Move (house) Ear Finger; toe Read Old man A very hot pepper Get old Stone Rock Person Fellow human being People; person

60
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Runa; kari Nuna; ollqu Runtu Runtu Rupachina Kayay Rupachina Kayay; rupatsiy Rupachirina Rupakuy; kayakuy Rupana; llipiana Chipipiy; chipikyay Rupana; rawrana Rupay; rawray Rupay Kayapakuy Rupay Inti aktsi Rurana Ruray Rurana Rurana Ruranayuk Ruranayuq Ruray; trabahay Uryana Ruru Ruru Ruru Qoruta; runtu Rusadu Mullu Rutuna Rutuy Sacha Munti Sakina Haqiy Sakina Keeday Sakirina Keedakuy Sakmana Laqlay; laapiiy; laapuy Sakra; charu Qachqa Saludana Rimaykuy Samana Hamay Samay Hamay Samayta aysana Shuutay Sampua Antara Sai Moraadu Sapalla Hapalla Sapallu Shapallu Sapi Matsu; sapi Sara Hara Sarun puncha; sarun Qanyantin; qanyaatin Saruna Haruy Saruntuta Qanyaatin; shipshi Satina Hatiy; yakay Sayti Llaawi maki Shamuk; kipa Shamuq Shamuk; kipa Shamuq; qipa Shamuna Shamuy; aywamuy Shayarina Shaykuy; shaay Shayarina Shaay Shaykuna; shaykurina Pishipaay; utikay Shaykushka Pishipaashqa; utishqa Shikra Chuspa; wallqi Shikshi Chiksay; chiksapaay Shillu Shillu Shimi Shimi Shimi Shimi; nina; parla Shimi; rimay Bos; shimi Shina -nau Shina rurana; shinana Yachapaay Shina shinalla -chi, -naa, -noo Shina; chashna; kashna Hina; kaynau Shinallami Achyaa Shinallatak Chayhinalla Shinallatak; chashnallatak Jinallaman-ruraman Shinapish Nirpis Castellano Hombre Granizo Incendiar Quemar Quemarse Brillar Arder Incendio Luz del sol Hacer Tarea Ocupado Trabajo Rin Testculo Rosado Trasquilar Selva Dejar Quedar Quedarse Abofetear Aspero (superficie) Saludar Descansar Aliento Respirar Zampoa Morado Solo Zapallo Raz Maz Anteayer Pisar Anteanoche Meter Hbil Futuro Prximo Venir Detenerse Pararse Cansarse Cansado Bolsa con tirante Hacer cosquillas Ua Boca Palabra Voz Como (preposicin) Imitar Ms o menos As Por supuesto Igualmente Asimismo Pero English Man Hail Set on fire Burn Burn Shine Burn Fire Sunlight Do; make Task Busy Work; job Kidney Testicle Pink Shear Jungle Leave; let, allow Stay Stay Slap Rough (surface) Greet Rest Breath Breathe Panpipes Purple Alone Pumpkin Root Maize Day before yesterday Tread (on) Night before last Put in Clever; skilful Future Next Come Stop Stand Get tired Tired Shoulder bag Tickle Nail Mouth Word Voice Like Imitate; copy More or less So Of course Likewise Likewise But

61
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Shiru Soqu Shitana Hitay; qarquy Shitana; akruna Hitay; hichay Shuana Suway Shuk Huk Shuk; shuktak; kutishuk Huk; wak Shukllapi; shukray Huklla Shukpa llakimanta nanarinaLlakipaay; kuyapay Shukpak Hukpa Shulla Shullya; shulla Shulla; kasay Tsururu Shullu Shullu Shulluna Shulluy Shunku Shonqu Shunku tikrana Wikyay; gomitay Shuntur; muntun Qotu; shuntu Shuti Huti; shuti Shuti-aspi Jutikita qelqay Shutichina Churay Shutikashka Kiki- +; chhaypam Shutikashka; shuti Rasun; rasun kaq Shutita; -llami mari Rasunpa; tseqepa Shutuna Hutuy; shutuy Shuwa Suwa; makiyuq Siki Siki Siki; siki pata Siki patak Siksi; puchkana Putska pirwa Siksi; puchkana Putska pirwa; pirwa Sinchi Aha Sinchi Hinchi; chachak Sinchi kay Hinchi kay Sinchiyachina Sinchiyaatsiy;paqchipaay Sinchiyarina Sinchikuy; kallpakuy Sinka Sinqa Sinkasapa Sinqasapa; llanqi sinqa Sinkuna Pillquy; qoshpay Sipurina Eellukaay; inkuy; uktuy Sirana Hiray Siray-hilla Auha; heerukasha Sirina Chachaay Siririna Patsaakuy Sisa Wayta Siya Iski Sukta Hoqta Suktachunka Hoqta chunka Suktapasak Hoqta pachak Sumaimana Shumaq Sumaimana Espantakuypa Sumak Shumaq Sumak umayuk Alli piqayuq Sumak; kuyaylla; munayllaShumaq Sumaymana Mishki Suni Shotqu; shututu Suniyashka Huytu; shuytu Sunkana Shoquy Supay Supay Supi Supi Supina Supiy Surkuna Horquy; wititsiy Castellano Gris Botar Arrojar Robar Un; una Otro De una vez Compadecer Ajeno Roco Escarcha; hielo Feto Abortar Corazn Vomitar Montn Nombre Firma Nombrar Verdadero Verdad Verdaderamente Gotear Ladrn Trasero Nalga Huso Rueca Difcil Fuerte (personas) Fuerza Animar Esforzarse Nariz Narign Revolcarse Arrugarse (piel) Coser Aguja Tumbarse Acostarse Flor Liendre Seis Sesenta Seiscientos Lindo Maravillosamente Agradable Inteligente Bello Rico (comida,bebida) Largo Alargado Chupar Diablo Pedo Peer Sacar English Grey Throw away Throw Steal One Other; another In one go; outright Feel sorry for Somebody else's Dew Frost; ice Foetus Abort Heart Vomit Pile Name Signature Name Real Truth Really Drip Thief Backside Buttock Spinning spindle Distaff; spinning spindle Difficult Strong (persons) Strength Encourage; cheer up Make an effort Nose Big nose Wallow Wrinkle Sew Needle Lie down Lie down Flower Nit Six Sixty Six hundred Pretty Marvellously Pleasant Intelligent Beautiful Delicious Long Oblong Suck Devil Fart Fart Take out

62
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Suruchi Suruuchi Taita; yaya Tayta; yaya Takana Takay Takshana Taqshay; paqakuy (pelo) Taksu Purush Talun Ataka; witsu; ataki Tamiana Tamyay Tamiapi hukuchirina Tamyachau nuyukay Tampu; paskana Puuna wayi Tamya Tamya Tankana Kumay Tanta Tanta Tanta(illa) Paqta Tantana Pelay; qotuy Tantana Aylluy; huntay Tantanakuchina Hukllaway Tantanakuna Huntanakuy Tantanakushka Hukllawashqa Tantanakuy Ayllunakuy Tapuna Tapuy Tarina Tariy Tarpuk; allpata tarpuk Chakra runa Tarpuna Muruy Taruka Taruka; tarush Taski Paqtsa Tatki Hapa; hapay Tikrachina Tikray Tikrachina (-wan) Trukay Tikramuna; kutimuna Kutimuy Tikrana; kutina Kutiy Timpuna Timpuy Tiina Tiiy Tipkana Munday Tispina Tipshiy; chipshiy Tiyan Kan Tiyarina Taay; hamay Tiyarina Taakuna Tiyarina pi Lloqay Trigu Triigu Tuka; tiuka Toqani; toqay Tukuchina Ushay Tukui Llapan Tukui pachapi; wiai Wiay Tukuna Tukuy Tukuna; urmana Imanay Tukurina pacha Ushakashqa Tukyana Pashtay Tula Apachita Tullpa Tullpa Tullpuna Llushiy Tullpuy Kolor; laaya Tullu Tullu Tullu Tullu Tulu Kustal Tulun tulun; kulun kulun Toqyay; illapa; bururi Tulun/kulun nina Punruruy; kunruruy Tupana Yatay; laptay; shullpay Tupuna Tupuy; midiy Turi Turi Castellano Soroche Padre Golpear (cosa) Lavar(ropa,lana,cabellos) Tumbo Taln Llover Mojar la lluvia Hotel Lluvia Empujar Pan Junto Amontonar Juntar Unir Juntarse Unido Reunin Preguntar Encontrar Agricultor Sembrar Ciervo Cascada Paso (del pie) Voltear Trocar Volver (hacia aqu) Volver (hacia all) Hervir Teir Mondar Pellizcar Hay Sentarse Silla; asiento Montar Trigo Saliva Terminar Todo Siempre Convertirse (en) Ocurrir Fin Reventar Apacheta Cocina (fogn) Pintar Color Flaco Hueso Saco Trueno Tronar Tocar Medir Hermano de la mujer English Altitude sickness Father Hit (object)
Wash (clothes,wool,hair)

Tumbo fruit Heel Rain Get wet in the rain Hotel Rain Push Bread Together Pile up Unite; collect Unite Gather; meet United Meeting Ask Find Farmer Sow Deer; stag Waterfall Step (of foot) Turn over Barter Return; come back Return; go back Boil Dye Peel Pinch There is; there are Sit down Chair; seat Ride (eg a horse) Wheat Saliva Finish All Always Change (into ) Happen End Burst Mountain shrine Rustic cooking-fire Paint Colour Thin Bone Sack Thunder Thunder Touch Measure Woman's brother

63
Quechua ecuatoriano Turi; wawki Turu Tushuna Tushuna; yumpuna Tuta Tutamanta Tutamanta Tutayana Tutayana Tutayay Uchilla yura Uchilla; kutu Uchu Uhu Uhuna Uhuy Uka Uki Ukk! Ukllarina Uksha Uku Uku; pukru Uku; uray Ukucha Ukupacha; millai pacha Ukupi Ukupi tiyak Ullu; pishqu Uma Uma Umana Unkuk; unkushka Unkuna Unkuy Upallana Upallay Upyana Ura; uray Uriyana; urikuna Urku Urku Urmachina Urpi Uru Usa; pilis Ushana; tukuna; valina Ushi; ushushi; wawa Ushpa; uchupa Ushuta Utka utkalla Utka; pawashpa Utkana Utku; hutku Utkuna Uturunku; ukumari Uya Uyana Uyana Quechua ancashino Shay; wauqe; turi Mitu; leqita Tiwyay; saltay Qatsway; tushuy Paqas Waaraylla Tempraanu Paqasyay Tardiyay Llumpay Hacha Ichik; uchuk Utsu Qusu; chuqa Chuqay Wishqa Oqa Paqu; liinu Ananau! Anany! Makallay Paha; uqsha Ruri(n) Ruri Ruri(n) Ukush Uku patsa Ura Ruri Rani Peqa; uma Kumpa, senqa Uliy; ulikuy Qishyaq; qishyashqa Qishyay Qishya Upaallay; tsunyay Tsunyay; upaalla Upyay Ura; uray Yarpuy; uraay Hirka Hallqa; puna Saqtay Paluma; urpi Pachka Usha Pwediy Ususi; wawa Uchpa Llanqi Utka utkalla Raslla; wayralla Apurakuy Uchku Uchkuy Ukuku; ukumari Qaqlla Kaasuy Wiyay Castellano Primo Barro Saltar Bailar Noche Maana (no tarde) Temprano Anochecer Atardecer Puesta del sol Arbusto Pequeo Aj Tos Toser Gripe Oca Marrn Qu cansancio! Abrazar Paja Adentro Profundo Dentro Ratn Infierno Debajo Interior Pene Cabeza Cumbre Engaar Enfermo Enfermarse Enfermedad Callarse Silencio Beber Abajo Bajar Cerro Puna Tumbar Paloma Araa Piojo Poder Hija Ceniza Sandalia Urgente Rpidamente Apurarse Agujero Agujerear Oso Mejilla Obedecer Or; escuchar English Cousin (masc.) Mud Jump Dance Night Morning Early Get dark Get dark Sunset Bush Small; little Hot pepper Cough Cough Cold; flu Oca Brown How exhausting! Embrace; hug High altitude grass Inside Deep Inside Mouse Hell Under; below Interior Penis Head Summit Deceive Ill Get ill Illness Be quiet Silence Drink Below; under Descend Mountain Highlands Knock down Dove Spider Louse Be able to Daughter Ash Sandal Urgent Fast Hurry Hole Perforate Bear Cheek Obey Hear; listen to

64
Quechua ecuatoriano Uyana; uyarana Uyapai! Uyapay! Valina Valina Viuda Wachana Wacharina; wiarina Wachu Wailla Waina Waira Waira Wakaichina Wakana Wakana Wakaychina Wakcha Wakcha Wakin; maykankuna Wakinkuna Wakinpi; maikan kuti Waknina Wakra Waktana Waktana kutu kaspi Wamani; rikra hawa Wampuna Wampuna Wampuna Wankuan Wankuna Wauchina Wauchina Wauna Wauy Waraka Waranka Waranka waranka Warkuna Warmi Warmi Warmi Warmiyuk Waru anku; waru Washa Washa Washki Wasi Waska Wata Watana; watallina Watay; kipu Watu; kawchu Watuna Wawa Wawa Wawamaytuna; maytu Wawki Quechua ancashino Wiyay Haw! Haay! Yaw! Au! Valiy Baaliy Biyuda Wachay Yuriy; nasiy Raway Cheqlla; berdi Wayna; china; indya Wayra Wayra Tsapay Waqay Haachiy; haachinyaay Taapay Waktsa Waktsa Waki; huk ishkay Wakinkuna Mayllapis Awllay; waqyay Waaka Wiruy; wiluy Maasu; wiruna Umru Wampuy Naday Puusiy Wankuy Wankuna Upitsiy Wauchiy Wauy Wauy Waraka Waranqa Waranqa waranqa Warkuy; wayuy China Warmi Warmi; chiina Warmiyuq Anku Qepa; waqta Waqta; qipa Washki Wayi Waska; laasu Wata Watay Tinki; kipu Haytu; watu; waska Watukay Irqi Wawa Inchana; ayu Wauqi Castellano Escuchar; or Oye! Ey! Costar Valer Viuda Parir Nacer Surco Verde Amante Aire Viento Proteger Llorar Rebuznar Guardar Hurfano Pobre Algunos; algunas Unos A veces Ladrar Vaca Golpear (con palo) Mazo Hombro Flotar Nadar Rebalsar Vendar Venda Apagar Matar Morir Muerte Honda Mil Milln Colgar Hembra (animales) Hembra (personas) Mujer Casado Tendn Atrs Detrs Ovejita Casa Soga Ao Amarrar Nudo Cordn Echar de menos Beb Cra (de animales) Paal Hermano del hombre English Listen; hear Hey! Hey! Cost Be worth; cost Viuda Give birth to Be born Furrow Green Lover Air Wind Protect Cry Bray Keep; put away Orphan Poor Some Some Sometimes Bark Cow Hit (with stick) Large wooden mallet Shoulder Float Swim Overflow Bandage Bandage Extinguish Kill Die Death Sling Thousand Million Hang Female (animals) Female (persons) Woman Married (man) Tendon; sinew Behind Behind Pet sheep House Rope Year Tie Knot Cord Miss Baby Young (of animals) Nappy Man's brother

65
Quechua ecuatoriano Wayku Wayrana Wichay; kinkray Wichiyana; wichikuna Wiki Wikisapa; wikihunta Wiksa Wiksasapa Wiksayuk; chichu Wikua Willana Willana Willana Wiachina Wiachina Wiana; hatunyana Wiay Wira Wira; wirasapa Wirakocha Wirakocha; taita Wirpa Wishkana Wiskacha Wistuchina Wiwa Yachachik Yachachina Yachakuk Yachakuna Yachakuna Yachana Yachana wasi Yacharina Yachashka Yachay Yachay Yaku Yaku Yaku Yaku Yaku harkana Yakunayana Yakunayay Yakupi pampana Yallimana; yapa; huin Yana Yana shunku Yanantichina Yanka Yanka kiwa Yanka purik Yanka purina Yankamanta Yankamanta Yanta Yanuna Yanuna uku Yapana Quechua ancashino Sanha; raqra Wayray Pachan Witsay; yarkuy Weqi Waqalliishu Pacha Pachasapa; pachun Qishyaq; chichu Wikua Willay Willay Willay
Tsuritsaakuy; wawatsaakuy

Waatay Wiay Wiay Wira Wira Wiraqocha Wiraqocha; tayta Wirpa Wichqay Wiskacha Milluy Waata; wiwa Yachatsiq Yachatsiy Yachakuq Yachay; yachakuy Yachakuy Yachay; musyay Yachay wasi Yachakaay Yachashqa Yachay Yachay Yaku Yaku Mayu Caldu Pilanku Yakunay Yakunay Tullpuy Allaapa; llumpay Yana; chiwi atin; natiw Yapay Mana pagakuypaq Qura Tsullqa; purichaki;purikoq Mukipakuy; mukipay Di baldi Mana motivoyoq Yanta Aruy Kusna Yapay

Castellano Quebrada Hacer viento Ladera Subir Lgrima Llorn Estmago Panzn Embarazada Vicua Avisar Contar (un cuento) Relatar Adoptar Criar Crecer Eterno Grasa Gordo Caballero Seor Labio Cerrar Vizcacha Torcer Animal domstico Profesor Ensear Alumno; estudiante Aprender Estudiar Saber Escuela Acostumbrarse Acostumbrado Conocimiento Sabidura Agua Jugo Ro Zumo Represa Tener sed Sed Sumergir Demasiado Negro Hgado Repetir Gratis Hierba mala Andariego Ociosear En vano Sin motivo Lea Cocinar Cocina (cuarto) Aadir; aumentar

English Ravine Be windy Slope Ascend; go/come up Tear Cry baby Stomach Fat; paunchy Pregnant Vicua Tell Tell (a story) Tell (a story) Adopt Breed; keep (animals) Grow Eternal Fat Fat Gentleman Sir Lip Close; shut Vizcacha Twist Domestic animal Teacher Teach Pupil; student Learn Study Know School Get used Used Knowledge Wisdom Water Juice River Juice Dam Be thirsty Thirst Submerge Too (many/much) Black Liver Repeat Free Weed Roving; restless Be lazy In vain For no reason at all Firewood Cook Kitchen Add; increase

66
Quechua ecuatoriano Quechua ancashino Yapuna Yapyay; haruy Yarkay Mallaqay Yarkaywan kana; mikunayana Mallaqay Yawar Yawar; yayar Yayapak pani; mamapak aaTiya Yayapak wawki; mamapak turiTiyu Yaykuna Yaykuy Yuku Yuugu Yunta Yunta Yupai hatun; hatunruku Tsikankaray; hatusaq Yupana Yupay Yupaychani; pay shunkullaYosulpaaki Yupaychina Yupaychay Yura Munti; qeru Yura Yura Yura Yura; hacha Yura rikra; kallma Llimlla Yurak Yuraq Yurak shunku Puywan; puywash Yuyana Yarpachakuy Yuyarayana Yarpachakuy Yuyarina Yarpay Yuyay Yarparkushqa Yuyay Yarpay Yuyay Yarpay Yuyay-illak; muspak Uti Yuyu Hacha; yuyu Castellano Arar Hambre Tener hambre Sangre Ta To Entrar Yugo Yunta Inmenso; enorme Contar Gracias Venerar Arbol Mata (de la planta) Planta Rama Blanco Pulmn Pensar Meditar Acordarse Idea Memoria Pensamiento Loco Verdura English Plough Hunger Be hungry Blood Aunt Uncle Enter Yoke Yoke; team of oxen Immense; enormous Count Thank you Worship Tree Shrub Plant Branch White Lung Think Meditate Remember Idea Memory Thought Mad; crazy Vegetables

QUECHUA ANCASHINO - QUECHUA ECUATORIANO -CASTELLANO -INGLES


Quechua ancashino ...-chu -chu Aabas Aahus Aala Aashay; rimay Achachaatsikuy Achachaaw! Ananaaw! Achachw! Achaq Achay Achyaa Aha Akrana Aktsi; atsikya Aktsiy Quechua ecuatoriano -chu -chu Habas Aju Patpa Kamina Astaray! Ayaw! Ararai! Kunuk Kunuy Shinallami Sinchi Akllana Achik Achikyachina Castellano O (en preguntas) Haba Ajo Ala Insultar Tener calor Qu dolor! Qu calor! Caliente Calor Por supuesto Difcil Escoger Luz Alumbrar English Or Broad bean Garlic Wing Insult Be hot Ow! Ouch! How hot! Hot Heat; warmth Of course Difficult Choose Light Illuminate

67
Quechua ancashino Aku! Alalaatsikuy; alatsikuy Alalaay; alay Alaly! Allaapa alli Allaapa ayay/ayaq! Allaapa; atska Allaapa; aysi Allaapa; llumpay Allaaw! Achachaaw! Allauka maki; alli maki Alli Alli piqayuq Alli, rasompa Alli; allimi; allita Alli-shonqu Allismanta Alliwarmi; alliruna Alliy Alliyay; kutikay Allqu Almusay; almusakuy Alpaka; paku Altsay; alitsay Altsay; allitsay Amalaaya Ampi; tsakay Amuy; kachuy Aaaaw! Ananau! Anany! Aas; aaaku Aniy; kaniy Ankash Anku Anqas Antara Anuy; takuy; talluy Anwaqshi Apachita Apamuy Apatsiy Apay Api Apu Apurakuy Aqay; qochquy Aqish; chunchuli Aqtsa Arampakuy Arash; shullapakuy Armay Aruy Ashana; ashana suti Ashiy Ashpiy; apsiy Ashtana Ashtapakuy; taakamuy Ashtay Asinaariy Quechua ecuatoriano Haku! Chiriyana Chiri Achachaw! May alli Huin hayak! Achka Ancha; may; yupay Yallimana; yapa; huin Llakimari! Alli maki; alli ladu Alli; mana unkushka Sumak umayuk Alli Alli; allimi; allita Kuyak shunku Allipacha Alli; alli shunkuyuk Alliyana Alliyay Allku Almuzana Alpaka Allichina Allichina Icha(pish); ujala Amsa Kashtuna Aaai! Ukk! Aas Kanina Pankalla Waru anku; waru Ankas Sampua Chapuna Aanku Tula Apamuna Kachana Apana Api Apu; apak Utkana Kutana Chunchulli Akcha Araa Palu; iuylampalu; kuylan Armachina Yanuna Kamina shuti Mashkana Aspina Astana Rina; tikrana Ashtana Asirina Castellano Vamos! Tener fro Fro Qu fro! Justo Qu picante! Muy; mucho Muy Demasiado Qu lstima! Derecha Sano Inteligente Correcto Bien Afable Excelente Bondadoso Mejorar Sanar Perro Almorzar Alpaca Reparar Arreglar Ojal Oscuro Mascar Qu lindo! Qu cansancio! Zorrillo; zorrino Morder Liviano Tendn Azul Zampoa Mezclar Hormiga Apacheta Traer Enviar (cosa) Llevar Mazamorra Jefe Apurarse Moler Intestino Cabello Tarntula Lagartija Baar Cocinar Apodo Buscar Rascar Trasladar Trasladarse Acarrear Sonrer English Let's go! Be cold Cold How cold! Just; fair How hot (spicy)! Very; many/much Very Too (many/much) What a pity! Right Well (health) Intelligent Correct Good; well Affable; nice Excellent Kind Get better; improve Get better; recover Dog Have lunch Alpaca Repair Mend; put right I hope ! Dark Chew How beautiful! How exhausting! Skunk Bite Light Tendon; sinew Blue Panpipes Mix Ant Mountain shrine Bring Send (something) Take Thick maize drink Chief; leader Hurry Grind Intestine Hair Tarantula Lizard Bathe; wash oneself Cook Nickname Look for Scratch Move; transfer Move (house) Transport; carry Smile

68
Quechua ancashino Asinakuypaq Asipaay Asiy Asnay Asnay Asuawan tsaqtsukuy Aswa Aswa wayi Ataka; witsu; ataki Atataay! Atataaw! Atoq Atsikya Atska shaprayuq Au! Auha; heerukasha Aukis Aukisyay; chakwasyay Aumi Away Awchi; awku; itsa Awila Awilu Awiy Awiy Awllay; waqyay Ay! Waw! Ayay; ayaq Ayka Ayllunakuy Aylluy; huntay Ayni Ayni Ayniy Aypay Aypuy; rakiy Ayqey Ayqiy; qeshpiy Aytsa Aywakuy Aywallaa Aywallaa Ayway Baaliy Binsiy; llalliy Bisitay Biyuda Bos; shimi Caldu Chaay Chachaay Chakallwa Chaki Chaki palta Chakra Chakra runa Chakwas Challwa Challwata tsariy Chani, chaniyoq Quechua ecuatoriano Ahahai! Asina (-ta) Asina Asnana Asnana Aswata chaspina Aswa Aswa wasi Talun Atatai! Tatai! Atuk Luryamuna; pakarimuna awi millmayuk Uyapay! Siray-hilla Ruku Rukuyana; payayana Ari Awana Icha; ichapish Apamama; hatun mama Hatun yaya; hatun tayta Mayllana; hawana Mayllana; hawana Waknina Alaw! Ayaw! Ayayay! Hayak Mashna Tantanakuy Tantana Ayni Ayni Kunana Paktana Rakina Kallpana Mitikuna Aycha Ri(lla)na Minchakama Dispidirina -wan Rina Valina Atina; mishana; yallina Rikukrina; rikuna Viuda Shimi; rimay Yaku Chayana Sirina Hasha Chaki Chaki saruna Chakra Tarpuk; allpata tarpuk Paya Challwa Challwata hapina Ancha kullkipi (katurik) Castellano Qu risa! Rerse de Rer Heder Oler (intransitivo) Rociar chicha Chicha Chichera Taln Qu feo! Zorro Alba Barbudo Ey! Aguja Viejo Envejecerse S Tejer Quizs Abuela Abuelo Lavar (cuerpo,cosas) Lavar (otras cosas) Ladrar Ay! (dolor) Picante Cunto Reunin Juntar Cooperacin Reciprocidad Amonestar Alcanzar Distribuir Correr Huir Carne Irse Adis Despedir Ir Valer Vencer Visitar Viuda Voz Zumo Llegar Tumbarse Quijada; mentn Pie Planta del pie Chacra Agricultor Vieja Pez Pescar Caro English What a joke! Make fun of Laugh Stink Smell (intransitive) Sprinkle chicha Maize beer Maize beer bar Heel How horrible! Fox Dawn Bearded Hey! Needle Old man Get old Yes Weave Perhaps Grandmother Grandfather Wash (body,things) Wash (other things) Bark Ow! Ouch! Hot (spicy) How much/many Meeting Unite; collect Cooperation Reciprocity Tell off Pass; hand over Distribute Run Flee Meat Go away Goodbye Say goodbye; takeleave Go Be worth; cost Defeat; beat Visit Viuda Voice Juice Arrive Lie down Jaw; chin Foot Sole of foot Farm Farmer Old woman Fish Fish Expensive

69
Quechua ancashino Quechua ecuatoriano Chani; chanin Kuna kullki Chanka Chanka Chaqchay; kutipay Kashtuna Chaskiy Chaskina Chaskiy Chaskina Chaupi; pullan Chawpi (shunku) Chawa Chawa Chayhinalla Shinallatak Chayraykur Chaimanta Cheqlla; berdi Wailla -chi, -naa, -noo Shina shinalla Chichitsiy; chuchutsiy Chuchuchina Chichiy; uuy Chuchuna Chiksay; chiksapaay Shikshi Chillapyaq; chipikyaq Achikyak; kunyak China Warmi Chipi; chipsha Chuchi Chipipiy; chipikyay Rupana; llipiana Chipyaq Chuya Chiqniy; chikiy Millana Chisi; tardi Chishi; unayashpa Choolu; gaallu Kari; kari kari Choqyas; ultu Chullshik Chukllus Chipu Chullu Chullu; umallina Chunka Chunka Chunka chusku Chunkachusku Chunka hoqta Chunkasokta Chunka huk Chunkashuk Chunka ishkay Chunkaishkay Chunka isqun Chunka-iskun Chunka kima Chunkakimsa Chunka pitsqa Chunkapichka Chunka puwaq Chunkapusak Chunka qanchis Chunkakanchis Chunu Chuu Chupa Chupa Chuqay Uhuna Churakay Churarina Churana; shawana Churana Churay Shutichina Churay Churana Churi; wawa Churi; wawa Chusku Chusku Chusku chunka Chuskuchunka Chuspa; wallqi Shikra Chuspi Chuspi Chuulu Kari wamra; wamra Cuerpo Aycha Dedu Riru Di baldi Yankamanta Diriichu Derecho; mana wistu Diriichu; kinray Mana wistu Dius Yaya Apunchik; pachataita Eellukaay; inkuy; uktuy Sipurina Espantakuypa Sumaimana Feyu Hiru; millanay Fiiluyuq; fiilu Mulashka Fresco hampi Mishkiyaku Castellano Precio Pierna Rumiar Acoger Recibir Centro Crudo Igualmente Por eso Verde Ms o menos Amamantar Lactar Hacer cosquillas Luminoso Hembra (animales) Polluelo Brillar Limpio Odiar Tarde Valiente Renacuajo Grillo Gorro (de lana) Diez Catorce Dieciseis Once Doce Diecinueve Trece Quince Dieciocho Diecisiete Chuo Cola Toser Ponerse Ropero Nombrar Poner Hijo Cuatro Cuarenta Bolsa con tirante Mosca Chico Cuerpo Dedo En vano Derecho Recto Dios Arrugarse (piel) Maravillosamente Feo Filudo Refresco English Price Leg Chew Receive; welcome Receive Centre Raw Likewise That's why Green More or less Breastfeed Suckle Tickle Bright; luminous Female (animals) Chick Shine Clean Hate Afternoon; late Brave Tadpole Grasshopper Indian woollen hat Ten Fourteen Sixteen Eleven Twelve Nineteen Thirteen Fifteen Eighteen Seventeen Freeze-dried potato Tail Cough Put on (clothes) Wardrobe Name Put Son Four Forty Shoulder bag Fly Boy Body Finger; toe In vain Straight on Straight God Wrinkle Marvellously Ugly Sharp (knife, etc) Soft drink

70
Quechua ancashino Quechua ecuatoriano Friyiy; kankay Kusana Futbol Futbol Fyesta; hwesta Fishta; raymi Gaallu; kakash Kari atallpa Gustay; munapay Gustana; munana Haachiy; haachinyaay Wakana Hacha Uchilla yura Hacha; yuyu Yuyu Hakay Punkina; punkillina Haku; aqshu Pacha; lliklla Hallqa; puna Urku Hamay Samay Hamay Samana Hampeq; hampikuq Hampik Hampi Hampi Hampikuq Hampik Hampiy Hampina Hamutsiy; hamutsinaku Imashi imashi Hana Kancha; hawa; hanak Hana; modana Churarina Hanaq Hanak; wichay Hapa; hapay Tatki Hapalla Sapalla Haq runa Karu(manta)runa; chikanllakta Haqiy Hichuna; shitana Haqiy Sakina Hara Sara Harkay Harkana Haruy Saruna Hasma; qasma Chakikunka; chaka Hatikuy Churarina Hatipuy Maki-lampina Hatitsiy Churachina Hatiy; yakay Satina Hatun Hatun Haw! Haay! Yaw! Uyapai! Hawalla; ankash Hawalla; ruranalla Haytay Haytana Haytu; watu; waska Watu; kawchu Hichkay; mumiy; shikay Pichana Hiilu Puchka Himay Ahitana Hina; kaynau Shina; chashna; kashna Hinantinpa;maypa tsaypa Maipipish; maikunapi Hinchi kay Sinchi kay Hinchi; chachak Sinchi Hiray Sirana Hirka Urku Hiruroq Muyuntin Hitay; hichay Shitana; akruna Hitay; qarquy Shitana Hitay; talliy Hichana Hoqta Sukta Hoqta chunka Suktachunka Hoqta pachak Suktapasak Horquy; wititsiy Surkuna Huk Shuk Huk; wak Shuk; shuktak; kutishuk Huklaaya Chikan; shuktak shuktak Castellano Frer Ftbol Fiesta Gallo Gustar Rebuznar Arbusto Verdura Hincharse Manta Puna Aliento Descansar Curandero Medicina Mdico Curar Adivinanza Encima Vestido (ropa) Arriba Paso (del pie) Solo Forastero Abandonar Dejar Maz Impedir Pisar Ronco Vestirse Sobornar Vestir Meter Grande Oye! Fcil Patear Cordn Afeitar Hilo Saciarse As Todas partes Fuerza Fuerte (personas) Coser Cerro Alrededor de Arrojar Botar Echar Seis Sesenta Seiscientos Sacar Un; una Otro Diferente English Fry Football Fiesta; party Cock Like Bray Bush Vegetables Swell Indian shawl Highlands Breath Rest Native healer Medicine Doctor Cure Riddle Above Dress Up Step (of foot) Alone Stranger Abandon Leave; let, allow Maize Prevent Tread (on) Hoarse Dress Bribe Dress Put in Big; large Hey! Easy Kick Cord Shave Thread Satiate oneself So Everywhere Strength Strong (persons) Sew Mountain Around Throw Throw away Pour out Six Sixty Six hundred Take out One Other; another Different

71
Quechua ancashino Huklla Hukllawashqa Hukllaway Hukpa Humpi Humpiy Hunaq Hunish; hunaq Hunta Huntanakuy Huntay; winay Huti; shuti Hutsa Hutsa Hutsaakuy Hutsayuq Hutuy; shutuy Huytu; shuytu Ichik; uchuk Ichik; wallka Ichikllapa; kaasilla Ichikpa; kaasi Iktsu Illakaay Ima Imanau Imanay Imanir; imaq Imapapis-allim Imapiq Imay Inchana; ayu Inti Inti aktsi Irqi IshkaIshkay Ishkay chunka Ishkay pachak Ishpakuy Iski Ismay Ismay Ismuy Isqun Isqun chunka Isqun pachak Itsoq Itsuy; sigay Jinallaman-ruraman Justicia Jutikita qelqay Kaasukuq Kaasuy Kaayiy Kachay Kachay Kachi Kamachikuq Quechua ecuatoriano Shukllapi; shukray Tantanakushka Tantanakuchina Shukpak Humpi Humpina Puncha; punlla Hawa Hunta Tantanakuna Huntachina Shuti Hucha Hucha Huchallina Huchallik; huchayuk Shutuna Suniyashka Uchilla; kutu Ashalla; pitilla Imashinachari aka; akalla; alla Hiki Chinkarina Ima Imashina Tukuna; urmana Imarayku; imamanta Alli
Mana imamanta; mana imas

Hayka(pi); ima uras? Wawamaytuna; maytu Inti Rupay Wawa Ishkantin Ishkay Ishkay chunka Ishkaypasak Ishpana Siya Isma; wanu Kakana Ismuna Iskun Iskunchunka Iskunpachak Llukimaki; lluki ladu Kachuna; kalchana
Shinallatak; chashnallatak

Justicia Shuti-aspi Nishka ruray Uyana Intindina Kachana Kacharina Kachi Kamak

Castellano De una vez Unido Unir Ajeno Sudor Sudar Da Sobre Lleno Juntarse Llenar Nombre Culpa Pecado Pecar Pecador Gotear Alargado Pequeo Poco Apenas Casi Hipo Desaparecer Qu Como Ocurrir Por qu Apto De nada Cuando Paal Sol Luz del sol Beb Ambos Dos Veinte Doscientos Orinar Liendre Caca; excremento Defecar Pudrir Nueve Noventa Novecientos Izquierda Segar Asimismo Justicia Firma Obediente Obedecer Entender Enviar (persona) Soltar Sal Gobernante

English In one go; outright United Unite Somebody else's Sweat Sweat Day On; over Full Gather; meet Fill Name Fault Sin Sin Sinner Drip Oblong Small; little Little; few Scarcely Almost Hiccoughs Disappear What How Happen Why Suitable Don't mention it When Nappy Sun Sunlight Baby Both Two Twenty Two hundred Urinate Nit Excrement Defecate Rot Nine Ninety Nine hundred Left Mow Likewise Justice Signature Obediente Obey Understand Send (person) Let go of; release Salt Governor

72
Quechua ancashino Kamachiy Kamachiy Kamatsikii Kamtsa Kan Kanan Kanan hunaq Kanan paqas Kanan wata Kancha; chiku Kapoqyoq Kapuy Karkaryaay Karne; karnish Karu Kasaray; kasarakuy Kashki; roqru Kashkiyay Kasta Kataq Katupi; kachupi Kawa Kawariy Kawatsun! Kaway Kay Kayapakuy Kayay Kayay; rupatsiy Kaychau Kaykuna Kaynau Kaynau Kechwa; qechwa Keedakuy Keeday Kichana Kichashqa Kichay Kichki Kichki Kiisu KikiKiki- +; chhaypam Kikin Killa Killa Killa ratakay Killpana Kima Kima chunka Kima pachak Kimtsiy; tanuy Kinwa Kipu Kirkinchu Kirkinchu Kiru Kolor; laaya Quechua ecuatoriano Kamana Kamana; kachana Kachashka; mandashka Kamcha Tiyan Kunan Kunan puncha Kunan tuta Kunan wata Kancha Chayuk; kullkiyuk Charina Chukchuna Llama; llaminku; karniru Karu Cazarana; sawarina Lukru Chinchina Aillu Aparik Puchu Kawsay Kawsarina Kawsachun! Kawsana Kana Rupay Rupachina Rupachina Kaypi Kaykuna Kashna Kashna Kichua Sakirina Sakina Paskana Paskashka Paskana Kickki; kinku Kichki Kisu Kikin Shutikashka Kikin Killa Killa Mapakuy Kirpana Kimsa Kimsachunka Kimsapachak Chankana Kinua Kipu Kachikampu; kirkinchu Charanku Kiru Tullpuy Castellano Gobernar Mandar Orden (mandato) Tostado Hay Ahora Hoy Esta noche Este ao Corral Rico Tener Temblar Carnero Lejos Casarse Sopa Desayunar Familia Cargador Resto; sobra Vida Revivir Viva! Vivir (existir) Ser Incendio Incendiar Quemar Aqu Estos; estas Como ste En esta forma Quechua Quedarse Quedar Abridor Abierto Abrir Ajustado Angosto Queso Mismo Verdadero En persona Luna Mes Menstruacin Tapa Tres Treinta Trescientos Machucar Quinua Quipu Armadillo Charango Diente Color English Govern Order; command Order; command
Roast (maize, beans, etc)

There is; there are Ahora Today Tonight This year Animal pen Rich (person) Have Tremble Ram Far Get married Soup Have breakfast Family Market porter Left over Life Come to life again Long live! Live (exist) Be Fire Set on fire Burn Here These Like this Thus Quechua Stay Stay Opener Open Open Tight Narrow Cheese Same Real In person Moon Month Menstruation Lid Three Thirty Three hundred Pound; crush Quinoa Quipu Armadillo Charango Tooth Colour

73
Quechua ancashino Koseecha Kreyiy Kuchi Kuchi; rakcha warmi Kuchu Kuchu; kuta Kuka Kukay; chaqchay Kuku Kukush; kukuchi Kullu Kullu uma; ruqtu Kumay Kumpa, senqa Kunay, qepi Kui Kunka Kuntur Kupay; qaquy Kuraka Kurpa Kuru Kuru Kuruy Kushi-kushi; kushish Kushikuy Quechua ecuatoriano Pallana Kriina; iina Kuchi Aricha Mana; maya Mana; maya Kuka Chakchay Aya Rikra muku Kaspi; kullku Muspa; upa Tankana Uma Minka Kunu; wallimku; kuy Kunka Kuntur Kakuna Kuraka; apu Champa Kuru Kuru Kururu Kushi; kushilla Kushina; kushiyana Kushitsikoq; shonqu suwaqKuyak; kuyaylla Kusna Yanuna uku Kustal Tulu Kuta; kuchu Kuchu Kuta; machka Kuta; machka Kuti; pun Kuti Kutimuy Tikramuna; kutimuna Kutitsiy Kutichina Kutiy Tikrana; kutina Kututsay Kuchuna Kuyay Kuyay Kuyay; waylluy Kuyana Kuyay; waylluy Kuyay Kuyaypa Kuyaylla Kuyka; wiqu Kuyka Kuyutsiy Kuyuchina Kuyuy; kuyukuy Kuyuna Laaya Laya Lamar Mama Kucha Laqay, lashtay Llutana Laqay; lashtay Llutarina Laqlay; laapiiy; laapuy Sakmana Laqway; llaqway Llawana Lasaq Llashak Lasay; peesay Pisana Layqa; bruuhu Layka Libru Panka; kamu Lichi uu Liklakchu Rikrauku; wallwaku Limpyay Pichana Lirya, liryee Makanakuy Liyiy Rizana; killka-rimana -lla-, -yku-paCastellano Cosecha Creer Cerdo Prostituta Ribera Orilla Coca Mascar coca Fantasma Codo Tronco Tonto Empujar Cumbre Encomienda Conejo Cuello Cndor Frotar Jefe indgena Terrn Gusano Oruga Ovillo Alegre Alegrarse Amable Cocina (cuarto) Saco Rincn Harina Vez Volver (hacia aqu) Devolver Volver (hacia all) Amputar Cario Amar Amor Cariosamente Lombriz Mover Moverse Clase Mar Colar Adherir Abofetear Lamer Pesado Pesar Brujo Libro Leche Sobaco Limpiar Pelea Leer Por favor English Harvest Believe Pig Prostitute Bank (of river)
Edge (of sea, lake & river)

Coca Chew coca Ghost Elbow Tree trunk Idiot; stupid Push Summit Sthg sent with someone Guinea pig Neck Condor Rub Indigenous chief Clod Worm Caterpillar Ball of wool Happy Be happy Kind Kitchen Sack Corner Flour Time Return; come back Return; give back Return; go back Amputate Affection Love Love Affectionately Earthworm Move (transitive) Move (intransitive) Kind; sort Sea Stick; glue Adhere Slap Lick Heavy Weigh Witch (male) Book Milk Armpit Clean Fight Read Please

74
Quechua ancashino Llaawi maki Llaki Llaki; llakishqa Llakiku Llakiku Llakikuy Llakikuy Llakikuy Llakipaay; kuyapay Llama Llamiy; yaway Llampa Llampu Llanqi Llantu; hupani Llanu Llapan Llapsha Llaqllay Llausa Llimlla Lloqay Llulla Llullu Llullu Llumpay Lluqi Llushiy Llushiy Llushiy; shullpay Llushpi; lluchpi Lumtsuy; llumtsuy Lusoq; llushoq Lutskay; lutspiy Maasu; wiruna Machakuy; culebra Machashqa Machay Machay; machaakuy Madrina Madrina Makallay Maki Maki palta Maki sapa Mallaq shunqu Mallaqay Mallaqay Mallwa Mama Mama Mana Mana pis; ni Mana afilashqa Mana alli; allitsu Mana imapis yachay Mana motivoyoq Mana pagakuypaq Mana pia; manshu Quechua ecuatoriano Sayti Llaki Llaki; llakisapa Llaki akariy Llakirina; llaki tukuna Llakirina Llakirina
Shukpa llakimanta nanarina

Llama Mallina Mishki mikuy Llampu Ushuta Llantu au Tukui au Llakllana Llawsa Yura rikra; kallma Tiyarina pi Llulla Llullu Llullu Tutayay Lluki Tullpuna Llunshina Llutana Llampu Kachun Llushka Lluchkana Waktana kutu kaspi Machakuy Machashka; machak Machay Macharina; machana
Markak mama; achik mama

Achik-mama Ukllarina Maki Maki pampa Machi; kusillu Mana machashka Yarkay
Yarkaywan kana; mikunayana

Malta Mama Mama Mana Mana pish Mana mulashka Mana alli; millai Mana yachakuk; rumiuma Yankamanta Yanka Mana pia

Castellano Hbil Mala suerte Triste Pena Sufrimiento Entristecerse Preocuparse Tener pena Compadecer Llama Probar Manjar Blando Sandalia Sombra Delgado cosa cilndrica Todo Delgado cosas planas Tallar (madera) Baba Rama Montar Mentira Fresco (verduras) Tierno Puesta del sol Zurdo Pintar Ungir Untar Liso Nuera Resbaloso Resbalar Mazo Serpiente Borracho Cueva Emborracharse Madrina (de bautizo) Madrina (de matrimonio) Abrazar Mano Palma (de la mano) Mono Sobrio Hambre Tener hambre Adolescente Madre Seora No Ni Motoso Malo Inepto Sin motivo Gratis Manso

English Clever; skilful Bad luck Sad Sadness Suffering Be sad Worry Be sad Feel sorry for Llama Try (food, drink) Tasty dish Soft Sandal Shade; shadow Thin (cylindrical objects) All Thin (flat objects) Carve (wood) Dribble Branch Ride (eg a horse) Lie Fresh Young; tender Sunset Left-handed Paint Anoint Smear Smooth Daughter-in-law Slippery Slip (up); slide Large wooden mallet Snake Drunk Cave Get drunk Godmother (baptismal) Godmother (wedding) Embrace; hug Hand Palm (of hand) Monkey Sober Hunger Be hungry Adolescent Mother Madam
Forms negative (with -chu)

Not even; neither Blunt Bad Inept For no reason at all Free Tame

75
Quechua ancashino Mana qowayuq Mana rasonta wiyaq Mana valeq Mana warmiyuq Maakuy Maay Maay; prestay Mangas Manka Mantsakuy; wamayaay Mantsalli Mantsaypa Mapa Maqanakuy Maqay Marka Marka Marka Marka Marka mayi Mas Masha Mashtay Matsu; sapi Mauka Mauka Mauka Mauka May Mayi Mayi Mayllapis Mayqan Mayu Mehor Micha Micha; kallpulli Mikuy Mikuy; mikuna Milanay Millkapa; mirkapa Millqay Milluy Minishtiy Miray Mishi Mishki Mishki Mishkiq! Mishti Mitsiy Mitu; leqita Moraadu Mukipakuy; mukipay Mullu Munay Munay; gustu Munday Munti Quechua ecuatoriano Mana kusayuk Mana yuyayuk Manavali Mana warmiyuk Maariy Maana Maachina Mankas Manka Manchana Manchaysapa Manchanaipak Mapa Makanakuna Makana Llakta Llakta Llakta Llakta
ukanchi llaktapi wiashka

Ashtawan; ashun Masha Mantana Sapi Mawkayashka; mawka Mawka; mawkayashka Maukalla Mawka May Mashi Mashi Wakinpi; maikan kuti Maikantak Yaku Ashtawan; ashun Micha; tili Misak; misa Mikuna Mikuna
Manchaypak; manchanaypak

Kukayu; kukawi Mikllana Wistuchina Ministina Mirana Misi Mishki Sumaymana Ima gustu ! Mishu; chasu; laichu;sala Michina Turu Sai Yanka purina Rusadu Munana Munay Tipkana Sacha

Castellano Soltera Irracional Incapaz Soltero Rezo Pedir Prestar Manga Olla Tener miedo Miedoso Horrible Suciedad Pelear Pegar Ciudad Nacin Pas Pueblo Compatriota Ms Yerno Tender Raz Anticuado Desgastado Usado Viejo (cosas) Donde Colega Compaero A veces Cul Ro Mejor, ms bien Tacao Avaro Comer Comida Terrible Fiambre Llevar en enfaldo Torcer Necesitar Multiplicarse Gato Dulce Rico (comida,bebida) Qu rico! Mestizo Pastorear Barro Morado Ociosear Rosado Querer Voluntad Mondar Selva

English Single (fem.) Irrational Incapable Single (masc.) Prayer Ask for Lend Sleeve
Earthenware cooking pot

Be afraid Fearful; timid Horrible Dirt Fight Hit (someone) City Country Country Town; village Compatriot More Son-in-law Spread out Root Old-fashioned Worn Used Old (things) Where Colleague Friend Sometimes Which River Rather Mean Mean Eat Food Terrible Field/Travel lunch Carry in skirt or poncho Twist Need Multiply; increase Cat Sweet Delicious How delicious! Mestizo; half-blood Pasture Mud Purple Be lazy Pink Want; love Will Peel Jungle

76
Quechua ancashino Munti; qeru Muru Muru Muruy Mushoq Muskikachay Muskiy; shenqay Musqu Musquy Mutsay Mutsay Mutuy Na Naani Naani; purikuna Naanita riqitsiq Naday Nahikuy; chaqchapaay Nakay; akay Nana; aa Nanatsiy Nanay aqtsa aqtsay Naranha atin; natiw -nau aupa; unay Nawi; awi Nikachaq Nina Nina kuru Nina puukana Ninay Niraq; rikoq; -nau Nirpis Niy Noqa Noqakuna Noqakunapa Noqantsik Noqantsikpa Noqapa Numpa niy Nuna Nuna mayi Nuna(kuna) Nuna; ollqu uu; chuchu uqtu; urus utu Nuyushqa O Ollqu Oosi Oqa Oqrakuy Oqray Oqu Quechua ecuatoriano Yura Muru; ruru Muyu; muru Tarpuna Mushuk Mutkirana Mutkina Muskuy Muskuna Muchana; yupaychina Muchana Kuchuna; mutuyachina a an an anta rikuchishpa rik Wampuna Chakchana akarina; llaki tukuna aa Chukrina Nanana akcha akchana Naranja Yana shunku Shina awpa awi Hatun-tukuk Nina Ninakuru Pukuna Nisha nina Rikchana Shinapish Nina uka ukanchik ukanchikpak ukanchik ukanchikpak ukapak Manchana; upa tukuna Runa Runa mashi Runa(kuna) Runa; kari uu; chuchu utu utu Hukushka Oh Kari Kuchuna Uka Chinkarina; chinkana Chinkachina Ashalla huku Castellano Arbol Pepa Semilla Sembrar Nuevo Olfatear Oler (transitivo) Sueo Soar Adorar Besar Mutilar Ya Camino Sendero Gua Nadar Embrujar Sufrir Hermana de la mujer Herir Doler Peine Peinar Naranja Hgado Como (preposicin) Antiguo Ojo Orgulloso; soberbio Fuego Lucirnaga Soplador Significar Asemejar Pero Decir Yo Nosotros (exclusivo) Nuestro (exclusivo) Nosotros (inclusivo) Nuestro (inclusivo) Mo Asombrarse Persona Prjimo Gente Hombre Seno Mdula Menudo Mojado O (en afirmaciones) Varn Hoz Oca Perderse Perder Hmedo English Tree Pip; stone Seed Sow New Smell (transitive) Smell (transitive) Dream Dream Adore; worship Kiss Mutilate Already Path; road; street Path Guide Swim Bewitch Suffer Woman's sister Wound Hurt Comb Comb Orange Liver Like Ancient Eye Proud; arrogant Fire Glowworm Blowing-tube for fire Mean Look like But Say I We Our; ours We Our; ours My; mine Be surprised Person Fellow human being People; person Man Breast (woman) Marrow Tiny; powder Wet Or Man Sickle Oca Get lost Lose Wet

77
Quechua ancashino Orqu Paagay Paariy; pahariy Paatu Pacha Pachak Pachan Pachasapa; pachun Pachka Padrinu Padrinu Paha; uqsha Pakay Pakiy Pallay Pallay Palta Palta; paltay Paluma; urpi Pampa Pampatsaykuy Pampay Pani Pani; aa Panqa Pantalu; pantalun Pantay Pantiyun; aya marka Papa Papaya Paqas Paqasyay Paqay Paqpa; piqpi Paqta Paqta Paqtataq! Paqtsa Paqu; liinu Parla; shimi Parlay Pasaq simana Pasaypa Pashtay Patpa Patpatyaay Patsa Patsa Patsa Patsaakuy Patsatsiy Pay Paykuna Paypa; paykunapa Peechu; qasqu Pelay; qotuy Penqakuy Penqay Peqa; uma Quechua ecuatoriano Kari Kuna; pagana Pawana Kulta Wiksa Pachak; pacha Wichay; kinkray Wiksasapa Uru Markak yaya; achik taita Achik tayta Uksha Pakana Pakina Hatarichina; hawachina Pallana; tantana Pampa Palta Urpi Pampa Kishpichina Pampana Pani Pani; aa Panka Balun Pantana Aya pampa Papa Papaya Tuta Tutayana Pakai Chushik; kuskunku Paikikin; chaillata Tanta(illa) Paktak! Pakta! atak! Taski Uki Rimay; shimi; kallu Rimana Kayna simana Illikta; -pacha Tukyana Patpa Panta rimana Kaipacha; pacha Pampa Allpa Siririna Minkachina Pay Paykuna Paypak; paykunapak Kasku; pichu Tantana Pinkana; pinkay tukuna Pinkay Uma Castellano Macho (de animales) Pagar Volar Pato Estmago Cien; ciento Ladera Panzn Araa Padrino (de bautizo) Padrino (de matrimonio) Paja Esconder Romper Levantar Recoger Plano Palta Paloma Llano; llanura Perdonar Enterrar Hermana del hombre Prima Hoja (mazorca maz) Pantaln Equivocarse Cementerio Papa Papaya Noche Anochecer Pacae Lechuza Idntico Junto Cuidado! Cascada Marrn Idioma Hablar Semana pasada Completamente Reventar Pluma Tartamudear Mundo Suelo Tierra Acostarse Albergar El; ella Ellos; ellas Suyo Pecho (de hombre) Amontonar Avergonzarse Vergenza Cabeza English Male (of animals) Pay Fly Duck Stomach Hundred Slope Fat; paunchy Spider Godfather (baptismal) Godfather (wedding) High altitude grass Hide Break Lift; raise Gather (up) Flat Avocado pear Dove Plain Forgive Bury Man's sister Cousin (fem.) Leaf (around maizecob) Trousers Make mistake; bewrong Cemetery Potato Papaya Night Get dark Pacae Owl Identical Together Careful! Waterfall Brown Language Speak Last week Completely Burst Feather Stutter; stammer World Ground Earth Lie down Lodge He; she; it They
Their; theirs (sing. & plur.)

Chest Pile up Be ashamed Shame Head

78
Quechua ancashino Quechua ecuatoriano Perqa Pirka Pi Pi Piksha; qillay apananpaqKullki churay Pilanku Yaku harkana Pillpintuy Pilpintu; chabul Pillquy; qoshpay Sinkuna Pillta Himpa Pia Manchanaypak pia Piakuq Piarik Piakuy Piarina Piapay Kamina Piashqa Piashka Pinkullu Pinkullu Pinkuullu Chanka Pipa Pipak Pirushtu (colina) Pata (colina) -pish -pish; -pash Pishipaashqa; utishqa Shaykushka Pishipaay; utikay Shaykuna; shaykurina Pishqu Pishku Pishtaaku; pishtakuq Millay aya Pishtay Llushtina Pisqa senqa Kuasapa Pitsana Pichana Pitsay Pichana Pitsqa Pichka;pishka;picha;pichica Pitsqa chunka Pichkachunka Pitsqa pachak Pichkapachak Plaatanu; sipra Palanta Plaatu Mulu; mika; mati Pochqoq; kachiyoq May kachichishka Pochqu Hayak Poqru Kia Poqu; poqush Pukushka Poquy Pukuna Poquy Pukuna Presada; herga Kata; pullu Puillag Pukpuy Puka Puka; pichi Puklla Pukllay Pukllana Pukllana Pukllay Pukllana Puktiy; kukuy; unchuy Kumurina Pukutaraay; qetqaraay Puyuhunta Pukutay Puyu Pukutay Puyu Pukutee, tuuku Mishki mutki Pukutee; tuuhu Mishki mutki Pukyu Hundu Pulga Piki Pullan Chawpi Pullan Chawpi Pullan hunaq Chawpi puncha Puma Puma Pumpunyaay; kuyuy Kuyuy Pun Pacha Pun Pacha; ashata Pun Pacha; ashata Puncha Hilushka Castellano Pared Quien Monedero Represa Mariposa Revolcarse Trenza Feroz Renegn Enojarse Reprender Enojado Flauta Pantorrilla De quien Morro; colina Y Cansado Cansarse Pjaro Pistaco Degollar Mocoso Escoba Barrer Cinco Cincuenta Quinientos Pltano Plato Salado Agrio Pus Maduro Fermentar Madurar Frazada Burbuja Rojo Juego Juguete Jugar Agacharse Nublado Neblina Nube Aroma Fragancia Manantial Pulga Medio Mitad Medioda Puma Latir Instante Momento Rato Puntiagudo English Wall Who Purse Dam Butterfly Wallow Plait Ferocious Grumbling; grouchy Get angry Tell off Angry Flute Calf (of leg) Whose Hill Also; too Tired Get tired Bird Evil spirit Slaughter Snotty Broom Sweep Five Fifty Fifty Banana Earthenware plate Salty Bitter Pus Ripe Ferment Ripen Blanket Bubble Red Game Toy Play Bend down Cloudy Mist Cloud Smell Fragrance Spring Flea Half Half Midday Puma Beat Instant Moment Moment Sharp

79
Quechua ancashino Punchu Punku Punruruy; kunruruy Punta Punta Punta wawa Punta; aupa Punta; aupa Punta; aupa Punta; aupa Punta; aupa Puntakuy Puuna Puuna wayi Pununay Puuy Pupu Pura Purina Puriq Puriy Puriy Puriy Puriy Purush Pushay Pushay Pushku Pushku; pushpu Puspuru Putka; puchka Putska piruru Putska pirwa; pirwa Putska pirwa Putskay Putsuy; katuy Puukash Puukay Puusiy Puwaq Puwaq chunka Puwaq pachak Puyu Puywan; puywash Pwediy Qachqa Qahapa Qala; qalapaachu Qallapay Qallay; qallaykuy Qallu Qam Qam Qamkuna Qamkuna Qamkunapa Qamla; qamya Qampa Qanchis Quechua ecuatoriano Punchu; ruana Punku Tulun/kulun nina aupa; aupak awpakpi Punta wawa awpa awpak; awpa awpa awpak; awpa awpak awpana Kawitu Tampu; paskana Puunayay Puuna Pupu Pura; -nti Purina Karuta purik Purina Purina Purina; pasiana Purina Taksu Pushana Pushana Purutu Purutu Puspuru Mapa Puska piruru Siksi; puchkana Siksi; puchkana Puchkana Puchuna Ishpapuru Pukuna Wampuna Pusak Pusakchunka Pusakpachak Puyu Yurak shunku Ushana; tukuna; valina Sakra; charu Kasay Llushti; llatan Piachina Kallarina Kallu Kan Kan Kankuna Kankuna Kankunapak Gamu Kanpak Kanchis Castellano Poncho Puerta Tronar Primer; primero Primero Primognito Adelante Anterior Anteriormente Antes Delante Adelantarse Cama Hotel Tener sueo Dormir Ombligo Entre Funcionar Viajero Andar Caminar Pasear Viajar Tumbo Conducir (persona) Guiar Poroto Frijol Fsforo Turbio Aro del huso (tortera) Rueca Huso Hilar Sobrar Vejiga Soplar Rebalsar Ocho Ochenta Ochocientos Polilla Pulmn Poder Aspero (superficie) Helada Desnudo Fastidiar Comenzar Lengua T Usted Ustedes Vosotros Vuestro Inspido Tuyo Siete English Poncho Door Thunder First First First-born In front Previous; ancient Previously First Before; in front of Go in front Bed Hotel Be sleepy Sleep Navel
Between (persons togthr)

Work (mechanically) Traveller Walk; travel Walk Go for a walk Travel Tumbo fruit Lead (a person) Guide Bean Bean Match Cloudy; turbid Disk of spinning spindle Distaff; spinning spindle Spinning spindle Spin Be left over Bladder Blow Overflow Eight Eighty Eight hundred Moth Lung Be able to Rough (surface) Frost Naked Annoy; tease Begin Tongue You (sing.) You (sing.) You (plur.) You (plur.) Your; yours (plur.) Tasteless Your; yours (sing.) Seven

80
Quechua ancashino Qanchis chunka Qanchis hunaq Qanchis pachak Qanra; iska; taqra Qanyaatin; shipshi Qanyan Qanyan paqas Qanyan paqas Qanyan wata Qanyantin; qanyaatin Qapiy Qapra; wisku Qaqa Qaqlla Qaqlla Qara Qara Qara Qara Qarahaay; qarachay Qaray Qaray Qarishina; urqutuuna Qarpay Qarquy Qarwash; qallwash Qaryay; quryay Qasi Qatiy Qatiy; qatipay Qatsway; tushuy Qatu Qayaray; qapariy Qayay Qechuy; qochiy Qemsipay; qewsapaay Qemtsiy; qewratyay Qepa; waqta Qepsha Qeri Qeru Qeru Qeshpiy; salbay Qeshu Qhapaq suyu -qhipa Qillay Qillqay Qilluyashqa, utku hina Qipa Qipa Qipi; qepi Qishpitsiy Qishya Qishyaq; chichu Qishyaq; qishyashqa Qishyay Qispi Qocha Quechua ecuatoriano Kanchischunka Kanchis puncha; simana Kanchispachak Mapa Saruntuta Kayna Kayna tuta Kayna tuta Kayna wata Sarun puncha; sarun Kapina awi-illak; mana rikuk Kaka awi Uya Kara Kaspi kara Kara Kara Aysana Kuna; karana Kamari; wancha Karishina Parkuna Karkuna Killu Kurkuna Kasi; kasilla Karkuna; katina Katina Tushuna; yumpuna Katuna pampa Kaparina Kayana Kichuna; anchuchina Kimllana awita sipui Washa Kimlla Chukri Kaspi; kiru Kaspi; kiru Kishpichina Kucha Kamachina -kipa; -washa Kullki Killkana Killuyashka Kipa Kipa Kipi Kishpichina Unkuy Wiksayuk; chichu Unkuk; unkushka Unkuna Kispi Kucha Castellano Setenta Semana Setecientos Sucio Anteanoche Ayer Anoche Noche anterior Ao pasado Anteayer Ordear Ciego Pea Cara Mejilla Cscara Corteza Cuero Piel Arrastrar Regalar Regalo Marimacho Irrigar; regar Expulsar Amarillo Roncar Quieto Arrear Seguir Bailar Mercado Gritar Llamar Quitar Guiar Cerrar el ojo Atrs Pestaas Herida Madera Palo Salvar Nido Reino; mandato Despus (conj) Dinero Escribir Plido Posterior Ultimo Bulto (atado) Liberar Enfermedad Embarazada Enfermo Enfermarse Vidrio Lago English Seventy Week Seven hundred Dirty Night before last Yesterday Last night Last night Last year Day before yesterday Milk Blind Cliff; crag Face Cheek Skin (of fruit) Bark Leather Skin Drag Give a present Present Tomboy Irrigate Expel Yellow Snore Still; calm Drive (flock, herd) Follow Dance Market Shout Call Take away Wink Close eye(s) Behind Eyelashes Wound Wood Stick Save Nest Reign; mandate Then Money Write Pale Later Last Carry-cloth bundle Free Illness Pregnant Ill Get ill Glass Lake

81
Quechua ancashino Qochqu allpa; polbu Qollushta Qonqaq Qonqay Qonqor; qonqu Qoukuna tullpa Qoutsiy Qori Qoruta; runtu Qoshni; qoshi Qotu; shuntu Qotukashqa Qowa Qowayuq Qoy Qullqi; qillay Qunqurikuy Qura Qura Qusu; chuqa Qutsu Qutsuy; kantay Quyllur Rachak Raka; chupi; kashki Rakiy Rakta Raku Rani Rantikuy Rantiy Rapra Raqra; qechwa Rashta; rahu Rashtay Raslla; wayralla Rasun; rasun kaq Rasunpa; tseqepa Rata Ratamuy; heqamuy Ratash Ratay; tankay siki Raway repetir sustantivo Reqiy Resakuy Rezakuy Rikakuy Rikay Rikay Rikaychinalla Rikoq; niraq; -nau Rikoq; niraq; -nau Rikra Rimay Rimaykuy Rinri Riqishqa Quechua ecuatoriano utu allpa; utu kuta Kutana rumi Kunkaklla Kunkana Kunkuri Nina Kunuchina Kuri Ruru Kushni Shuntur; muntun Muntun; kancha Kusa Kusayuk Kuna Kullki Kunkurina Kiwa; yuya Yanka kiwa Uhu Kantiku; kantu Kantana; takina Kuyllur Hampatu Chuspa; raka; kuu Chikanchina Raku Raku Ullu; pishqu Katuna; rantichina Rantina Panka Pampa Rasu Rasuna Utka; pawashpa Shutikashka; shuti Shutita; -llami mari Hanka Inti llukshiy Churana Llachapa hunta Wachu -nta; repetir sustantivo Riksina Maarina Maarina Ricurina; uyarina Chapana; rikuna Rikuna Rikuypak; rikurikuk Rikchana Laya; rikchak Rikra Achakana; huchanchina Saludana Ringri; rinri Riksishka Castellano Polvo Piedra moledora pequea Olvidadizo Olvidar Rodilla Fogata Calentar Oro Testculo Humo Montn Grupo Marido Cnyuge Casada Dar Plata Arrodillarse Hierba Hierba mala Tos Cancin Cantar Estrella Rana Vagina Separar Grueso (cosa plana) Grueso (cosa cilndrica) Pene Vender Comprar Hoja Valle Nieve Nevar Rpidamente Verdad Verdaderamente Cojo Salida del sol Ropa Harapiento Surco Cada Conocer (persona) Orar; rezar Rezar Aparecer Mirar Ver Visible Parecerse Parecido Brazo Acusar Saludar Oreja Famoso English Powder; dust Small grinding stone Forgetful Forget Knee Fire; bonfire Heat; warm Gold Testicle Smoke Pile Group Husband Partner (relationship) Married (woman) Give Silver Kneel Herb Weed Cough Song Sing Star Frog Vagina Separate Thick (flat objects)
Thick (cylindrical objects)

Qowapa warmin;warmipaqowanKaripak warmi;warmipakkari

Penis Sell Buy Leaf Valley Snow Snow Fast Truth Really Lame Sunrise Clothes Ragged Furrow Each Know (a person) Pray Pray Appear Look at; watch See Visible Look like; seem like Similar Arm Accuse Greet Ear Famous

82
Quechua ancashino Riqitsiy Riqitsiy Riqitsiy Riyakuy -rkuRogay; shoqay Roqutu Roquy; walluy Rumi Rumi; wanka Runtu Runtu Rupakuy; kayakuy Rupay; rawray Rupyay; kuchkuy Rurana Ruranayuq Ruray Ruri Ruri Ruri(n) Ruri(n) Ruripa Ruripa Ruru Rutuy Ruuru; ruyru Ruyru Ruyru Saapu Sabana; qatakuna Sanha; raqra Sankuyru Sankuyru Sapra; shapra Saqtay Sekya; pintsa Shaariy; sharkuy Shaariy; sharkuy Shaay Shamuq Shamuq simana Shamuq; qipa Shamuy; aywamuy Shapallu Shapra; sapra Shay; wauqe; turi Shaykuy; shaay Shillu Shimi Shimi; nina; parla Shiwsha Shonqu Shoquy Shoquy Shotqu; shututu Shukay; wichyay Shullka; pishi Shullu Quechua ecuatoriano Rikuchina Rikuchina Riksichina Rikcharina Haikamanta; kunkailla Maarana Rukutu Kuchuna; pitina Rumi Rumi Runtu Lulun Rupachirina Rupana; rawrana Kashtuna Rurana Ruranayuk Rurana Ukupi tiyak Uku; pukru Uku Uku; uray Anaku Anaku Ruru Rutuna Kurpa; muyu Muyuntita rurashka Muyuy Hampatu Kata Wayku utuchuspi utuchuspi Millma Urmachina Larka Hatarina; shayarina Hatarina; shayarina Shayarina Shamuk; kipa Katik simana Shamuk; kipa Shamuna Sapallu awi millma Turi; wawki Shayarina Shillu Shimi Shimi utu tamya; ichi Shunku Sunkana Kushnina Suni Huynina; silbana Kipa; washa Shullu Castellano Mostrar (objetos) Mostrar (sitios) Presentar Despertarse Repentinamente Rogar Locoto Cortar Piedra Roca Granizo Huevo Quemarse Arder Roer Tarea Ocupado Hacer Interior Profundo Adentro Dentro Falda Pollera Rin Trasquilar Redondo Circular Crculo Sapo Sbana Quebrada Mosquito Zancudo Pelo (del cuerpo) Tumbar Acequia Alzarse Levantarse Pararse Futuro Semana siguiente Prximo Venir Zapallo Barba Primo Detenerse Ua Boca Palabra Llovizna Corazn Chupar Fumar Largo Silbar Menor Feto English Show (objects) Show (places) Present (someone) Wake up Suddenly Beg; entreat A very hot pepper Cut Stone Rock Hail Egg Burn Burn Gnaw Task Busy Do; make Interior Deep Inside Inside Skirt Indian skirt Kidney Shear Round Circular Circle Toad Sheet Ravine Mosquito Mosquito Hair (on body) Knock down Irrigation channel Rise; get up Get up Stand Future Next week Next Come Pumpkin Beard Cousin (masc.) Stop Nail Mouth Word Drizzle Heart Suck Smoke Long Whistle Younger; youngest Foetus

83
Quechua ancashino Shulluy Shullya; shulla Shumaq Shumaq Shumaq Quechua ecuatoriano Shulluna Shulla Sumak Sumak; kuyaylla; munaylla Sumaimana Shumaq;hapeepa;ichikllapayanAllilla(manta) Shuupakuy awita mayllana Shuutay Samayta aysana Shuyni shuyni Chikan chikanlla Siki Siki Siki patak Siki; siki pata Sillu Hillu Sinchikuy; kallpakuy Sinchiyarina Sinchiyaatsiy;paqchipaaySinchiyachina Sinqa Sinka Sinqasapa; llanqi sinqa Sinkasapa Sitiu Kuska Soqu Shiru Supay Supay Supi Supi Supiy Supina Suruuchi Suruchi Sutay Chutana Suwa; makiyuq Shuwa Suway Shuana Syelu; hanaq patsa Hanak pacha; hawa pacha Taakuna Tiyarina Taapay Rikurana; -manta rikuna Taapay Wakaychina Taay; hamay Tiyarina Takay Takana Tamya Tamya Tamyachau nuyukay Tamiapi hukuchirina Tamyanay Ichina Tamyay Tamiana Tanta Tanta Tapsiy; tsapiy Chaspina Tapuy Tapuna Taqay Chay Taqra shimi Llashak; batu Taqshay; paqakuy (pelo)Takshana Tardiyay Tutayana Tariy Tarina Taruka; tarush Taruka Tayta kuura Kushipata; taita cura Tayta; yaya Taita; yaya Te Mishki yaku; kununsitu Tempraanu Tutamanta Tiila Pacha Tikray Tikrachina Tikti; berruga Misha Tillapya; illapa; tillaqu Lliu lliu Timpuy Timpuna Tiiy Tiina Tinki; kipu Watay; kipu Tinkuy Paktana; paktachina Tipshiy; chipshiy Tispina Tiwyay; saltay Tushuna Tiya Yayapak pani; mamapak aa Castellano Abortar Roco Agradable Bello Lindo Lentamente Lavar la cara Respirar Separadamente Trasero Nalga Goloso Esforzarse Animar Nariz Narign Lugar Gris Diablo Pedo Peer Soroche Estirar; jalar Ladrn Robar Cielo Silla; asiento Cuidar Guardar Sentarse Golpear (cosa) Lluvia Mojar la lluvia Lloviznar Llover Pan Sacudir Preguntar Aquel, -lla, llo Grosero Lavar(ropa,lana,cabellos) Atardecer Encontrar Ciervo Cura Padre T Temprano Tela Voltear Verruga Relmpago Hervir Teir Nudo Cumplir Pellizcar Saltar Ta English Abort Dew Pleasant Beautiful Pretty Slowly Wash one's face Breathe Separately Backside Buttock Fond of dainties Make an effort Encourage; cheer up Nose Big nose Place Grey Devil Fart Fart Altitude sickness Stretch; pull Thief Steal Sky Chair; seat Look after Keep; put away Sit down Hit (object) Rain Get wet in the rain Drizzle Rain Bread Shake Ask That over there Rude; vulgar
Wash (clothes,wool,hair)

Get dark Find Deer; stag Priest (catholic) Father Tea Early Cloth Turn over Wart Lightening Boil Dye Knot Fulfil; comply Pinch Jump Aunt

84
Quechua ancashino Quechua ecuatoriano Tiyu Yayapak wawki; mamapak turi Toqani; toqay Tuka; tiuka Toqru; pisqa Kua Toqshu utu Toqyay; illapa; bururi Tulun tulun; kulun kulun Trabyeesu Pukllak; trabisu Tren Antakuru Triigu Trigu Trukay Tikrachina (-wan) Tsaka Chaka Tsakaq Pakarina; luryana Tsakay; ampiy Amsayana Tsaki; shupiy Chaki; chakishka Tsakitsiy Chakichina Tsankapakay Mitkana Tsapay Wakaichina Tsaritsiy Hapichina Tsariy Charina; hapina Tsarki, sisina Charki Tsay Chay Tsaychau Chaypi Tsaykama Chaikama Tsaykuna Chaykuna Tsaylla Kayllapi; kincha Tsayna Chay kati; chay kipa Tsayna Kipa Tsayna Kipa; ashtawan kipa Tsayna Kipapi; kipa Tsaynau Chashna Tsayraq; tsayran Kunanlla Tseqtay; raahay Chiktana Tseqtsi Mashu; tutapishku Tsikan Hatun Tsikankaray; hatusaq Yupai hatun; hatunruku Tsimpay Chimpana Tsoqllu Chukllu Tsuklla Chuklla Tsuktsu Chukchuy unkuy Tsuku Muchiku Tsulla Chulla Tsullqa; purichaki;purikoqYanka purik Tsunyay; upaalla Upallay Tsuritsaakuy; wawatsaakuyWiachina Tsururu Shulla; kasay Tsuya Achik(lla); achikyakuk Tukuy Tukuna Tukuy laaya Acka sami Tullpa Tullpa Tullpuy Nuyuchina Tullpuy Yakupi pampana Tullu Tullu Tullu Tullu Tunay Kutana rumi Tunqur; kunka Kunka Tupuy; midiy Tupuna Tuqshu utku Tuqtu uma; upa Muspa; upa Turi Turi Turmanyay Kuychi Castellano To Saliva Moco Seso Trueno Travieso Tren Trigo Trocar Puente Madrugada Oscurecer Seco Secar Tropezar Proteger Encender Agarrar Carne seca Ese; esa; eso All Mientras tanto Esos; esas Cerca Despus Luego Ms luego Posteriormente Como se Recin Rajar (con hacha) Murcilago Tamao Inmenso; enorme Cruzar Choclo Choza Paludismo Sombrero Impar Andariego Silencio Adoptar Escarcha; hielo Claro Convertirse (en) Vario Cocina (fogn) Remojar Sumergir Flaco Hueso Piedra moledora grande Garganta Medir Tutano Sonso Hermano de la mujer Arco iris English Uncle Saliva Snot Brain Thunder Naughty Train Wheat Barter Bridge Dawn Get dark Dry Dry Stumble Protect Light Seize; grab Jerky That There Meanwhile Those Near After After a short while Later Later Like that Just (time) Chop (up) Bat Height Immense; enormous Cross Maize cob Hut Tropical fever Hat Odd Roving; restless Silence Adopt Frost; ice Clear Change (into ) All kinds of Rustic cooking-fire Steep; soak; dunk Submerge Thin Bone Large grinding stone Throat Measure Marrow Idiot; stupid Woman's brother Rainbow

85
Quechua ancashino Tutay killa Uchku Uchkuy Uchkuy; allay Uchpa Uku patsa Ukuku; ukumari Ukush Uli; llulla Ulikuy; llullakuy Uliy; ulikuy Ulluku Ultay Umru Upa Upa; karu wiya Upaallay; tsunyay Upitsiy Upyay Ura Ura; uray Urku Uryana Uryaq Uryay Uryay Usha Ushakashqa Ushakuy Ushatsiy Ushay Ushma; qela Ushma; qela Ususi; wawa Uti Utka utkalla Utsu Uusha Uyllu; urpu; wichi Valiy Vecino Viaje Waaka Waaraylla Waata; wiwa Waatay Wachay Wachuku; wachku Wak; chimpachu Wakchau; taqaychau Waki; huk ishkay Wakinkuna Waktsa Waktsa Wallpa Wampuy Wanakuy Wankuna Wankuy Quechua ecuatoriano Kayna killa Utku; hutku Utkuna Allana Ushpa; uchupa Ukupacha; millai pacha Uturunku; ukumari Ukucha Llulla Llullana Umana Milluku Millpuna Wamani; rikra hawa Rimay-illak Mana-uyak Upallana Wauchina Upyana Ukupi Ura; uray Mati Ruray; trabahay Llankak Llankana; trabahana Llankay Usa; pilis Tukurina pacha Bawtismu Bawtisana Tukuchina Killa Killa Ushi; ushushi; wawa Yuyay-illak; muspak Utka utkalla Uchu Llama; ubija Puu; wallu; makma Valina Kaylla kawsak Purina Wakra Tutamanta Wiwa Wiachina Wachana Chumpi Chimpa Chaypi Wakin; maykankuna Wakinkuna Wakcha Wakcha Atallpa Wampuna Nanarina (-manta) Wankuna Wankuna Castellano Mes pasado Agujero Agujerear Cavar Ceniza Infierno Oso Ratn Mentiroso Mentir Engaar Papa lisa Tragar Hombro Mudo Sordo Callarse Apagar Beber Debajo Abajo Frente (de la cara) Trabajo Obrero Trabajar Trabajo; empleo Piojo Fin Bautismo Bautizar Terminar Floja (mujer) Flojo; holgazn Hija Loco Urgente Aj Oveja Cntaro Costar Vecino Viaje Vaca Maana (no tarde) Animal domstico Criar Parir Faja (tejida) Enfrente All Algunos; algunas Unos Hurfano Pobre Gallina Flotar Arrepentirse Venda Vendar English Last month Hole Perforate Dig Ash Hell Bear Mouse Liar Lie Deceive Papa lisa Swallow Shoulder Silent Deaf Be quiet Extinguish Drink Under; below Below; under Forehead Work; job Worker Work Work; job Louse End Baptism Baptise Finish Lazy (woman) Lazy Daughter Mad; crazy Urgent Hot pepper Sheep Earthenware jar Cost Neighbour Journey Cow Morning Domestic animal Breed; keep (animals) Give birth to Indian woollen belt In front; opposite Over there Some Some Orphan Poor Hen Float Repent; regret Bandage Bandage

86
Quechua ancashino Wankuy; pituy Wauchiy Wauy Wauy Wapul Waqalliishu Waqay Waqra Waqta Waqta; qipa Waraka Waranqa Waranqa waranqa Waray Warkuy; wayuy Warmi Warmi wamra; moosa Warmi; chiina Quechua ecuatoriano Pilluna; maytuna Wauchina Wauna Wauy Kushni; kankil Wikisapa; wikihunta Wakana Kachu Kancha; hawa Washa Waraka Waranka Waranka waranka Kaya Warkuna Warmi Kwitsa; warmi wamra Warmi Castellano Envolver Matar Morir Muerte Vapor Llorn Llorar Cuerno Afuera Detrs Honda Mil Milln Maana Colgar Hembra (personas) Chica Mujer Suegra Suegro Casado Relato; cuento Ovejita Soga Ao Tartamudo Amarrar Echar de menos Hermano del hombre Cra (de animales) Casa Prado; pastizal Vaco Novio Pareja Amante Aire Viento Activo Hacer viento Flor Fruto Comadreja Lgrima Cerrar Vicua Vomitar Avisar Contar (un cuento) Relatar Nieto, -a Crecer Eterno Siempre Colibr Picaflor Gordo Grasa Caballero English Wrap Kill Die Death Steam Cry baby Cry Horn Outside Behind Sling Thousand Million Tomorrow Hang Female (persons) Girl Woman Mother-in-law Father-in-law Married (man) Story Pet sheep Rope Year Stutterer Tie Miss Man's brother Young (of animals) House Meadow Empty Fiance Partner Lover Air Wind Energetic; diligent Be windy Flower Fruit Weasel Tear Close; shut Vicua Vomit Tell Tell (a story) Tell (a story) Grandson, -daughter Grow Eternal Always Hummingbird Hummingbird Fat Fat Gentleman

Warminpa maman; qowanpaKusapak mama;warmipakmama Warminpa yayan; qowanpa ya..Kusapak yaya; warmipak yaya

Warmiyuq Wasa Washki Waska; laasu Wata Wataaku; rakta qallu Watay Watukay Wauqi Wawa Wayi

Warmiyuk Parlu Washki Waska Wata Panta-rimay Watana; watallina Watuna Wawki Wawa Wasi Waylla pampa; panqar pampa Kiwayuk pampa Waylla; wayllaq Chushak Wayna Kusakana Wayna, enamorado; Ishkantin Ishkantin; yunta Wayna; china; indya Waina Wayra Waira Wayra Waira Wayralla(-runa) Kusi Wayray Wayrana Wayta Sisa Wayu; fruta Muru Waywash; mashallu Chukuri Weqi Wiki Wichqay Wishkana Wikua Wikua Wikyay; gomitay Shunku tikrana Willay Willana Willay Willana Willay Willana Willka Nitu Wiay Wiana; hatunyana Wiay Wiay Wiay Tukui pachapi; wiai Winchus Kinti Winchus Kinti Wira Wira; wirasapa Wira Wira Wiraqocha Wirakocha

87
Quechua ancashino Wiraqocha; tayta Wirpa Wiruy; wiluy Wishqa Wiskacha Wisku Witiy Witsay; yarkuy Wiyay Wiyay Yachakaay Yachakuq Yachakuy Yachapaay Yachaq; amauta Yachashqa Yachatsiq Yachatsiy Yachay Yachay Yachay wasi Yachay; musyay Yachay; taay Yachay; yachakuy Yaku Yaku Yaku shanaq Yakunay Yakunay Yana; chiwi Yanaqi; yanasa Yanta Yapay Yapay Yapay; bwelta Yapay; bwelta Yapyay; haruy Yarpachakuy Yarpachakuy Yarparkushqa Yarpay Yarpay Yarpay Yarpuy; uraay Yarquna Yarquy Yashqa Yaskiy Yatay; laptay; shullpay Yawar mayi Yawar; yayar Yaykuy Yosulpaaki Yuka Yunta Yupay Yupaychay Yura Yura; hacha Quechua ecuatoriano Wirakocha; taita Wirpa Waktana Uhuy Wiskacha Chulla awi Kuchuyana; kimirina Wichiyana; wichikuna Uyana; uyarana Uyana Yacharina Yachakuk Yachakuna Shina rurana; shinana May yachak; yachak Yachashka Yachachik Yachachina Yachay Yachay Yachana wasi Yachana Kawsana Yachakuna Yaku Yaku Chinchi Yakunayay Yakunayana Yana Mashi Yanta Yapana Yanantichina Kutin Kutin; shuk kuti Yapuna Yuyarayana Yuyana Yuyay Yuyarina Yuyay Yuyay Uriyana; urikuna Llukshina Llukshina Punta (wawa) Kutichina; tikrachina Tupana Ayllu Yawar Yaykuna Yupaychani; pay shunkulla Lumu Yunta Yupana Yupaychina Yura Yura Castellano Seor Labio Golpear (con palo) Gripe Vizcacha Tuerto Acercarse Subir Escuchar; or Or; escuchar Acostumbrarse Alumno; estudiante Estudiar Imitar Sabio Acostumbrado Profesor Ensear Conocimiento Sabidura Escuela Saber Vivir (residir) Aprender Agua Jugo Desayuno Sed Tener sed Negro Amigo, -a Lea Aadir; aumentar Repetir Nuevamente Otra vez Arar Meditar Pensar Idea Acordarse Memoria Pensamiento Bajar Salida Salir Mayor Contestar Tocar Pariente Sangre Entrar Gracias Yuca Yunta Contar Venerar Mata (de la planta) Planta English Sir Lip Hit (with stick) Cold; flu Vizcacha
One-eyed; blind in 1 eye

Approach Ascend; go/come up Listen; hear Hear; listen to Get used Pupil; student Study Imitate; copy Wise Used Teacher Teach Knowledge Wisdom School Know Live (reside) Learn Water Juice Breakfast Thirst Be thirsty Black Friend Firewood Add; increase Repeat Again Again Plough Meditate Think Idea Remember Memory Thought Descend Exit Go/come out Eldest (child) Answer Touch Relative Blood Enter Thank you Manioc root; cassava Yoke; team of oxen Count Worship Shrub Plant

88
Quechua ancashino Yuraq Yuriy; nasiy Yuugu Quechua ecuatoriano Yurak Wacharina; wiarina Yuku Castellano Blanco Nacer Yugo English White Be born Yoke

Das könnte Ihnen auch gefallen