Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
_
L
DO& "
t ' , P X S T O L A S O B K E LA T R A D V C C I O X ron perfonasdadas,? 4a5iles en Ia le'gua,jhizitt"sen la dicha traduccij: la qual fe hizo con no pequefio t rabajo, poria niucha difficirlcad queay en dcclararcol,as tan difficiles ydelilfadas a 10s 1ndios.y delpuesde a ' per m c ~ c h oconferido,vicndo diurrfospapc!es,y tsdo lo que podia ayia
dar ala t ~ i e t ~ a ~ r a d u E t i ovifio n , v y a p p r o b d o por Io s n r e j o : ~ tnaeitros ~ d e la Ieriguaquefellran pndido juntar,parecio a eft e lanklo Concilio Pro tiinciat,proueerp m i d a r z 5 rigor q u e ningurrovle otratraduAion,oi enmieimi'e nialiadaea eita,coh ilgwa.Por que aun que ouicrSc c o h s , q p ~ r , vrnturj fepuzficran dczir niejor de otra luerce (que forpfo es que aya flipre enclfodccradnfiiii JitlerCas 0pinicnes)pero hafejuzgado, y 1 ~ ; s n m i o s inconuiniente q u e Tc parse por alguna iiie~ios perfe&ion que ten gs porveimira la tradu6Iinrl:que no dar hgar,a que ayavariedad yd& cordias coin0 erilas trndw&ioiiesde la h A a Scripma fafudablen3ent.e lohaptouepdo IaYglefia cacbolica.Afsicpeen las dos Icgiias masgeneraIesde ertos Keynos i l o n t a p w r a l del Cotco,q~i'el!arnb Qichua,yIa Aymarn,e!Ia orderlado i r e vie I'olamEte de Ias traducrioaes aprouadas pomfteC6cilio protiincia1.y enlasdc mas lengiias que aymuch as,p nluy diuerfas, &a prorieydo i$ 10s I'reladas en [us Synodosdiocdanos,o c6 la rnejor cornsdidad que les parezca, 11ag.i jlinea de1eng:ias de perfonas doEtas y religiol'ds, para que de c6formidad fe haga la traducci6 deefie mirnio Catecilma, hecha afsi c i j la dicha a u a o r i d a d fepubltque,yna, di,e VIC alguna en aquella 1;gua.Ynoporelto le quiea,que I o s y ~ ~ e tauieren talento,no ayuden con h fenguay predicaci6ala doArina de,. 40s indioqwes iieodo eflecomo vo breue tcdtoy fundamento, . qu eda ala facuf'tazd,y zelo de cada vn?,que por Ius palabras y ' iiguaje expiiquc, y perfuada la mifina doChina. Con 10 qual r e m i de Uios ~ u c l f r oSefior el premio que dizc el ~ p o ~ t o l , d c a r *Ios ~ Zqi9e fake el fundamento Jmv. 3 dirme de la f i editicaii para aprouecha miento de Ias almzs.
LA TKADVCCTON
ExAtZ.. t. Cnp. 3.
VONIAM A D INDQRVM f'nIutcm, non folum re , fcntentjrrI u n~ u cor) n t'i s , k . d e t i i k'emoois cijformatio pluriniinin c6fett.,prolribet: CanLtEa Synodus p r ~ e r vertiowrn arc FalS'rnrn, atq:!c editam wrn in prCciT s ,rutiimcmisque do&.rina chriRianz,quirn i n caw tecfiifmo it1 linguarn Cuzquenfern, h e : Aylmataicirn, aIiam traduaionem a qtioquarn fieri ,aut aliter f a a d quenquani vt3. Atque v t idem fruAus ad catcros a i & manet, qui diuarfo 6 fopradi&is idismate vtuhtur,
ni5dat Epikcopis omnibus, ut in fwa quifqueditrceli quamprimum curet carechihum eiidern per idoncos et pios interpretcs in rciiquas linguas fuz dioccef? verti,eamque interpretationem ab Epifkopo fic a p grobatam ,ab omnibus fine controrlerfia recigi,aon obltantc qualibe t contralria c o n h et udinc. -. ,-_ _ _ ~ --._ - Erratass ___
c
.._I
_L..
1-
-8
Q4
E L AVE MARPA.
A.
A.
pa,
-
c H-1 w H s T 16 A
t a y ala a t a.
B-
AN EI
drl
-An i rna n cb i c p ac
cacri, caymi. Mana yachaita, k h a ch i nq ;I i Gtanaypao c&a, ca-
a,?nqui. rvir?chtlc!lijpac c a o a , mrtchuc hinqui. G m a n iiuchalli.cac-t a, p a rnp c71c h an q u i. ~<schaqiJeyqUict ; 9 que52drahu.achum4 pas 6 i bp ; I i 1 1c h ax c G q u i L Ia q u icu &a t a cochochinqu c a u 5 a c 6: u ['Sap ac, tm tt d ti u c s a R c)c un ;4 p ac ta 11i, D iost a rnGcha pu nqui. LAS VHRTVDES
Qz,
. 4
S u p a*-..._*-. ane h i c,
-.
'D 0C TU N A
. I
' .
A.
uia futini. I'ayapL Micha canca & I h u c h d Auaricia [utiiii,
Tafiuariequcnmi. Pi i ia cay h 1 1c b :iP I ra ilt ioc. Pkchca iicquimi.Cac qaptmcup hwcha, Gu!a
tioc, C p 2 a fiequitni. Chi
Qie rnq ,I p i, H u a c h iica cancaiia huchn,Lnxu ria Surini. P LIfs i p i * Th i p p u fs iii a hucha,Ira furini. P i k a pi. Ciqaca fsiiia h uciia ,.G Lila lut i ni
quiciiy hucha, Embidia it a1t i 0c * c ;an chi 56e qu e m mi, QAla cay hcha,Acci&a htioc,
QL
8.. AKIMA SS A NA
A N I M AN&: XI TCPA
LA
LA
FE
k,
CAT'HOLICA.
coniaitucion, 33. y 34.de la tercera iilsion, y c6forme aI c a p i t d o 4. de la fegunda atiiori dcI teg cero y h m o Coricilio de Lima,es lo Gguicmc.
3
De Dim.. C & c ay vn lalo Dios,hazcdot de codas )as c d a s . El qua1 dcfpuss de efia vidd ,da gloria
eterna a las buenos que le Gruen,y pcnacreraa a 10s nialos que IC offenden. LS4 2Dg
3 De I c h Cbrifiol c1 hijo de Dios verdadcro fc h i m hombre por n.obtIos,y c f i e es lcfu C h i fio :el qual can fii muerte y fangre nos redimio de nuehos geccados,g xei'ufciro, y vitie pqra fie'-
pre,
P
CATG
A.
Q.
A.
B R E V E.
vid,z,y de$mes dclla 13 vida eterna de! cielo! R. Crejjcndo e n Iefu Chrifto y g u a d i d o lu ley. P. w e n e5 I d t i Chri3oS K.ES Dios y hombre vctiladero, que f i e ~ d o hijo de
'5
Dias c o m o lo es ,fe hizo hombre en el vienrrc de la vircen Maria , y nafcio quedando elia virgcn ,y murio c n la Cruz ~ orlibras a less horn.. I A. Q i na griciapa, haracpa cay pachayi v tTachirr chinfca viiiaya fiicac a, t i a na c pa ch a p i r i v i iia la s qisic a t a ii 2 path
.-
hihua-
.._.
.I
I .
-..
. i
CATECISMO R. Si feran, y gozaran' c i cuerpo ~ ,y cn a h a de bielies e r e r n m c n c2 cielo : y p o i eflo ha de venir aI fin del :nundo Icl'u Chriif o, a t a m n cuenca a todos 10s hornbres,p2ra fo qual relukcitaran enton
ccs t s d v s Jos muertos, P. Pues lo5 JII~IQS q u e han pcccado,dirne, tienen a!
A.
R.Ha-
A.
PLATICA. can torrnentos fin fin cn cl iaficrno.Porquc defpiia de d t a v i d a ay otra v i & , 4 dura para fkmprez y las animas d e 10s K b r e s no fe acaban como las L d h c quando muerca.hfas has d e faber hijo ixio, y cs,quc eke g r m Dim a qtaicn a d o r a r n s s 10s chriftianos, es
Pad're,v HijG,y s+rieufanCto,y a u n q u e tora tres per-. lonas difkrenm,na es mas dh v11 i b h Dios.
,
. I
A.
h c p a n a Iropa hani huacavchirinicaIca micapa' . c&ru catcy(irnpi viiiaya Jicpi wniuruyani.YcitlPa aca haca tncpfsipana, ma ya viiiay-a h x i f i a vtcaraq u i h i ~ a . H+iicana anima n ac p i c 3 11 9 a ,i ti u a 11i r ii rj caruanacah.imati hi h u 3 p 1fq u i. H u cc,&ir ah ua yociy y a t i h k a . Aca c a p b ca Dios x p m o n i c a n a hip a t i c a p a k a Dios Aoqui,
L h s Y.oca,DJos Spiritu-
Maria ..-
PEATW A . vino de1 cielo afa tierra r libtarnos 3 yeccado,y a Tal marnos,y G-PI no riniera todos pcrecicrsmos pa Gcnl
, *
hiibres,fian decreer en l d u Chrifto y r d c l b i r l~a lev; ha zicd Q k x p a nos pa 1; el fi 0 B a p E i fin o p c. r e iy (1; 1 fe t e perdonari todos tus p c c c a d q f i t e a r q - iciiEes
)12
n a c pa c ha m i t a cay p a- ch u y m a ac 5 M a h a r a c p i -
(22
A.
charni vraycumurca.Hn- c h t aca partlbru 1x15tini f c h i c h i cc tl n a m it a q u 1fp i n a. H II c h a na c a fl a t i h i= chi h u i c a ti ch i c p a c ,t-1 an a c h 11a l f n ~ :.e2 q . 1 i fp i a ria pa p ach am i p u flihuiciicPI I C tiy,ha r ac pacchar d a ir p a paclklana I e h xpo h a m i Ilapatiq. Hani h u p a I-du m i earcichayca cncuy h i ChriRa h u t i f f ? a n a , r c i nltin r . u : ~ ~ c t i airilypac ni ca t a q f l i p i vjfiayariqui v p b . hui, viiiaypa-c h a - h i u i r i d h n a , t;nqmit;rt I t I a Gachhui carcn1i.C a y cay na. Acdtpi h i l l a ,yociy, tanit ani ari,c 1 1u ti y.a c fian C J y a t i 1 ica, q u i fii , cau q u i ,pi m n y c i u n a p a s qfpici Iiiqucfa qtEirpiiilrpatiqui . p a c a , left1 x i x d i r a c m i : navrarhipi I E S V xForo 7t? in c a #wp a c a achicaf yakmi, hupana cama c i (%tali&, huacaychi- chica iropifA huacoychic a , b 3p t iz a c u fp a xp i a no n i , b a p ti $a fs,f si n r aq c h r i- tuciica. Gay .bapcifniopi fliano cuciini. Aca baprif ari-llapa hucha y yuicu na monapiiia t a 4 h ucbani-
-&a
pampachapuKunqui. cama Rios riparharapi Ch a y 11 u c hap 3 c tin a n<i t a hitp a,c h c c a c ti uyrn a rn ii
ri
chcc
..-4
gi
dclIos'dt carq6,y detcrrninas de no ISS fino viuir COTZIOla rnanda l d ley de ChriRo, Y fi ercs ya ctrrlltiano baprizado, y has tornado a peccar ,el. reniedm Ciriencs, es boIuerte 3 Dios, y confcflar cus cuIp<asa1 Lacerdate,y [eras percfonado:y i; guardas la ley de Dios,lcras falwo para fiipre jamas :7 la ley dc BIOS, es muy fan&, y muy j n h y to q u c coda eiils
PLATICA.
t a. hazer mas,
A.
%'
A,
A.
A.b, c . d . e . f . g . ~ . i . k . l , m . n . . o . p . q , d. s . t . v . U. x y.2.
Vocalcs.
3 . be
a. e
i o u
. . ..
bi bo bir; c a cc ci p $ 3 . Da de di do du. Far fe fi fc.Jfsl. Ga gc gi go gw. H a he hi bo b u . l a ie ji j u j u . La le li Io h k I a me nri mo mu.N a ne ni no nu. Pa pe pi P O pti. C&a que q u i quo qr.lu.Ra re r i ro TU.
Sa fe ii fo h. T a t e t i t o t u . Vn v e vi vo vu. Xa x e x i xo xu, Ya ye y i yo yu. Za z e k i zo zu.
c.
tan *c hu.
ios
Mana-
Afqul
CATEC'I'SMC)" MA'm'Oix.
R.AI pritrcipio hiza Dios /os- primerus. hombrespa -rZy muSer,llarrrados Adam,y Eua;y diollcs rnuchos
biknes.en c l cucrpo,y eniel,al+inaT,y.el fc6orio Q c to das las cofas,para ft,y para todo fu Iinsje: y For engari-o de \ Di a bto;perdicrm:elt-ou.bie ncs,, y. cayc-
Q , A. R . C a h i j pac hnpim,apC R.. C i d i h yichanabua Diosigufsa d y r a chachic Dios riaupac caricha A d i fctini, rnhmi&a A d i c u t i o U a t ht1a.r pa f a E u a h t i ni c h n a LIa. mi n c ah u an E u P fu t lob
Acanacataqpi Uios cu
quiquipa
Diosapi aca yarli narap ri.k~a 4, h 111' a n 3c a t a mi riri t a c j y u c a n i c a p , a I chinacpsi'a ta+cunami nt Iuratipana a p u p a t i 9, c am ac 11 i r i y a-tiiq 6fc U-
vcun
na ,camach i n a .H 11 pan a c i k a qup+.ma 1l.ullata ,yimpi h u c h d a k i f s i na vca cumamma alg, canquirinica chacayapi fc a n a: ban-
B E L J Y M B OLOe' 34. :ayxrm .en-muc h os m a l e s' y ni i fc r i as de cuer p 9 , y m?,y p o r eKO n afctm 0.s 1o.s,h 0. rnb r c s e n p c cc a do
,
w:i$iiaI.
R.Porque quebrancaron (11 mandamiento, obedccii ifo a L . De m o t i i o emb idi Q lo.$ye I? gaii a d or,
y afsi
Q1,
FA.
vcu mpa,.a It i m am p a a
ha nchi p a n a, a n i rna p Z-
. m u , a c a u fiirpa h a c a y fa yaws chiquipara,ca q tii T s i Gap 3 r &fa h a 1it a m a n a ca u San ea n t a, t 3rirckti. C h y peccado p t i'c a 11 a Vc d a y cor a 4original i-mibe 11uchapi t a 4 h a q u c n k a vca hiranmi h i i i m t i n t h u h u c ii an ica M a y u r i p i fch r i rl c u n a p as p ac d c i mun taiia,aca huchafca pcc.chic. . cado original Cu tinipi. P. Y ma_riycutacDiofnin p. Cuna Iaycurayui Dios chic chay callaric mai v n l j a vca nivra achach u nc fi icc u n a p ac chic a pitiacurcan? R. P a y p a c a i n a c h i c tl k a n Gmin t a , m a 11 a h u a t~ y t h a f c a n i n a n t m , chiq u i c u e IfulIa ppayypa :Tr m i nI:a 11u iii fca n mi an
itani, -
chay
P.N O
remedia para bo~uernos a la gracia ,-y amiltad de Dim, y k r librados de tiwcfrtr: eterna?
ay
aiis"n
Si ay
A.
CATECISMO MAYOR.
'
T~VCI]
rnucliurcan, pITlaqLJiflmJllta,
'2'yPa
Diofpa acIlaiEa churin c i L i c h i c p a c , Pay m i ca p .a y a c h acb i q u cn c hi c, q u i i c h i q u e ri c h i c 5 a y a yi a h j n in c h ic,qa f a y iuyanancbicca. Chay raycum p a y m i yfiiccu pa chrifiiario h t i a c c$ chic. P,Ynia h i n i MLJ Chdb D io J ii nc bi c, hmac
harac
DEL S Y M B O L 0
36.
C A T E CI S M Q M 4 Y 0 R,
j y ~ e d a n d o Dios,corno k lo era, y es ,fuc hombre vcrdadero,ceme nolbtros, cnteramcnte, excepto cl peccado, q u e nunca Je t u w , n i pudo tenelk. b.Y coni0 nafcio dcla virgcn Maria? RL Siendo clla virgen incorrupta,antes del parto,y en el parto,y dcfjwes del patto,y afsi cfin virgenS.Ma r i a p madre deDios,y feeiiora nweflra
".
Cap
.. -
Acapi
DiQS
p to c h ~ t c a if y c am-
pacmi hahuaiiicm5fayachikca Iitialiuyca m u narcan yayman viijay caliuaritpa quifpincan cbicpac. Chay raycum ari c a y I.cruz vfi7ichaca
p a hanihiia hanchips, anima pa fa 12 aytanti! P.Cu ti3 lay curaqu i C ~ zji U c b a c o c a t a t a hi h u aii a am a 3u a bi n? &N ayra achackinacaG; hani incaiia c<;cana,hu chachdsispa tucuycha r a pi ii a p 2 ~q 3u i p i I E S V. Chriftuca criizmcha. cocatita,haracarG LI I i yatayita hihuaiia anla huaaa, liuparo q u e chuyma viiiaya viianacafsin quiloiridfsata qui.Vca Paycupiiia aca h & a C I U Z buniichaca
xyinon Eunichpa c i s
Aca
DEL S Y M B 3 t O .
- 3!3* .
i o & ~ ~ Q o sPadrcs,que alli cft'auan erperanda T u i&a aduenimiento, y cn vinjcndo el tcrcero &a uf'cito de e s t r e 10s muerros.Y cfo nos etifeiia la iqtap+ibfa - . _dizicndo,qie defccnctio a lorinfieraos,yaI
crodia rcfdcito dc entre 10s nrucrtos.
'
,
1
<
..
y afsi
Q&E ,
"<
kina
*".
CA?TCC1'!3M0 M A Y O R
1y ski re Ieuanto muy g1oriofo.y para nGca inas ma rir,ni padeicer, dando principio <.ic vida eterna
hina cut ichifpam c d l a ni'i cufsicuyniocfia cauqarirnpurcanpiiiaypac mana iiacaricu p u ncam pac,niana iia huaiiuplicainp ac C a y h i n a m y a huarinhuan quilpic h X ,can cu na m a n v i6a y 'ca u saypa callarijninta cor can.
(L
A.
Vcfaraquipi collinaq m i r i hacat'itcana, vcat p2cIia v i i i q a c i m a han i hi h u aca ii ap a t i qui, Elaniraclui taquifsi'fia :pataqui. Vcfdsirnyi fiu p i c a vilapimyi q u i f *piat a11acy i r o viiia y a ha ca ii a 11a callara n ay a
ch
'
h n a.
P.Ra cauc;arimpufpati ,y- P,Iefu xpofti nia hacarata rnanarcanmi ? fs i 11 a c amic h in a i? R. Tahua c,hiica punchau R.Pnfii.t k a YIncima hue ca I na m D i fci p u b c u na D i k i p d o n a c p h 9%n15[uti riccichicurcm. pa c a n i viiacai'siyana, Pay c u n a & a cam i ac h ifHupanacarofca, a c a y i
chaF
I I -
Y
Y
I?!R .c
pero
A.
chafquiquEcuni quiL gincampac: Hinam cahanacpachamanvichayripiitci, chavpim
n3
jla-pa
atipac
io's i t z :
m i c h i n a . VcCitpi har a c p a c h a R a car o m i fiu na;vciica taquc atipiri Dibs auquipana cupi amparapana vt'caTqui. Acapifia p & a yafaiia. fca a r o Haracpachanicars
0: S allyoipana cupi aniparipanr vtcafg, fatsin a y ; 1 t 1c h rlto
mjffuna,taqt.te atipiri D 1
P* Dios
tiifoa. L
vavaca runachu J d
P. ~
yaii~yoc,lidqueyocc&.campac?
i o ioquica s haquCti cupi , checa amparini cmcaiiapat ;qui? R.Viiama. D I O S C A h an c 1 1i u i l a Spiritii qui-
chu.
Dios
pi-
D\ios
CATECITMO M A f O R ,
p r o entendemos For 12 dieffra de Dios pladre, Mayores bienes,y hotrra, 4 Dios t i m e , i v ' q u d I ffee n u d l r o (&or iefu C1:riif-o f o b k todos lor f geles,y fobre roda criatura. Y afsi scabo la obra xiuekra redcmpcior?,dc la q u 3 i nos h a d e ped:c,l ta,G no RQS aprouechamos dclla por n.?a culpa.
QL
Dios yayap p a G iiifpa
paypa ymaymana caqiienta culiicuynin tabuanmi v n a n c h a n chic. Cay t u c u y t i lefu Cbrifko Dim yayichic coilani yailequeyofia hatallin I!apa Angelcu naniaiita, DioIpa hi nantin rurafcfcancunamantapas. Hinamari quir~~incanchi~r yu ac 1 :II l:a n t a p u c h u cap u a r c a n cb i c. C a y c ay rio c it hic ray c u xu r a f ca n t a huchap raycufcimnna chaycama y tipaychap tinchicmi nanac tarica,
A.
Q$
lapi qQ%3flac$yIura-. t a n i c p .I t t]c u y c f? a ra p i fii n a. A c a rf.rpJ ii 3 fl'a t i3 116ya n a 111r as a n a cpip a: l n n i vca calm afgchuy m a tucutafshr, 3xmi.hu anitaisltpi i c h a bacha
P.
i C
Cre
A.
:Sa c r a tn e nc o c u n ap c a Ii p a n E u a n , Diospa callpa cofcaomanta.CI1ay niJ2njari p i m a p r i m a 131 Eaptizafca r u n a g h u c h i nianam pampa c h ;a f c a c h u c a n m 5.c a y cay chica a l h caque. yocnli cay r a u p y ~ i can chit.
f i n r i huc m q a y p i c a
S i c n m h n i c a n a cfia mayarnpi . , Ieiz xfiona ch u r i t p a r a chamapar. Vcstfc'ca acaraquipi ya fAt3n.Ac.a . ; Yslclii ha ni b a p r i z i t a tiani xpia no c i y r i n a i i u c h ~ n i c pa 1.1ani p u 11ihu a pa t-np a r h a f i a c i A c a coflina a( qui nip i Chr iitia n onisa cantStma aca haca pachana. p. Aca haca tuculsipanfii cilnayi maya kaciiiana c a ncani? R.Vc&a &a m a y ' a n i p i l c a p a y h i ya[aiiaKa iro hua yatichilto. Aycha
I'
-.
CATECISMO MAPUR
P A R T E. T ~. E R C E R A , .
p . ' cofa ~ es Sacramento? . '&.Vna k h l , y ccritnonia exterior,can q u e 1 0 s chri
itianos honraii a DiDs,y mcdia'nte eiia p a r t i c i f a n fugracia,pcr virtud deIa paCsion de M u Chrifio,
Quiem
A.
p~Sacramtnroix ymam? P.Sacramentofti cur;api? Huc vnicharn,buc ha- R. Maya vnhrcha, mays cana ~uriinahua. AAII - hua ruraymi, cayhnan m i xFianocuna Diofka p i h u a c h r i Iti anon2c a Dios apuffahampatita rnuchichic,paypa yana payninbuitacmi gra n a. A c i y ir a quipi Di h fa na graciapa carupircis i J n t a c h a f p chic,i e Tu tana Ieiu X ~ Dios O aph Chrifto apiichicpa mu c h u fc a nip a callp anr ay fl'and murucipana cha
Mat r i n i o t~ i o
.
.
I
P. Pim cay Sacramestocu n aLaa cam ac hi rca n? Hoya quiquipa I E S V R. Pay q u i q n I E S V Xpo .R, XjoD I O S ipun'ahua a g fi chic i n i q ui fp i n can fp i ti a fiat 4g , a fi q Ts a t a chicp a c, a 11i 11i 14c h i cp a c
haycam? R:CLchisIlarn caymi Bap tiftno ,Confirrnacion, Co i n m u ni o n F e 11it e n Cia, Extrema VnAioa, O r d c n, Mat rirno nio. P.Baytilnnoca, ymatn? R.Cay Sacramerato,
in camachirapiltiria. P.Sac.ramentot&tli cap capi? R. Pacallcoquipi, aca'hua Bzpjf'sno, Confirmaci6, Cijmunion, Pcni. te'cia, Exrrerna V n a i Orden,Matrimonio: P.Raptifmoiti cbnapi? R.BaptiTmoca mayaSacra
~
e .e -
F.e
i'.
K
12-1 P, .
P.
CATECISMO MAYOR.
Q'f
A
, -
pachafiarlqui
,C AT E C IS M 0" M A POX.
padcr,para a b i b f u d e . P. Y no p b d r a . c a f l a r ~ t g o n ~ ~ e r c a d o i R.Aun q u r f m niuy fccretra, y mi+ gridc FX peccad dtbc dezirlo,pues el confcflbr,a~nque.iem a t i , r p e d e dckubrirlc :y fi a kabiendas call;a algun p a d o mortal,
'J.* t i m e
I
Pec
manmi confcffacunca. F, C 6 f e f k u c r i nianachu iiuc Iiuchat/ahtapas pa
cancz!
A. vnanchatiropi confea
@a confegacunca. Confeflaquen padre ca c o n k h o r n p i h c h a vyarifcan ra I!uaiiuc hif capas niana punim v i llac u n man ck LZ ,c o IIfc ffacufpacac truc h w Guy h u c haKitapas hua .&ipi yac,anman,chay
cha y f i p h p a quiitiro fa aramaiiapa yatifsiti, Quilti chrittiano haIla'cGfeCsionan a tnaya h u c ha 3 fa, amu t af b rfs in
ci
'
- ,buc
r a q u i ymanti, v c k a , . Yma
CII
el
A,
n a c 2c a m a i i ni ai's i, h a y noaijiraq: . , rrianka ha nipi vca niarmiakifi'lpa x + n m i c a n cafara Isi6 a p a h a m a Sae r am.; tori. Xpiaao c,aCaraGi,rinacaxopi caca 5,acra nie'tona c h i m a p i p i Ie
&
CATEC ISM
0 M A Y 0 et.
c u nm.an ,
ca&
cbalquiii , mana niu n acca n i a n am:Hat a q u i ni n Sacramento&a ni ychaca rxitancunayi chafi~fsiipuni. SaptiL nio&,cti ria-upaclla chaf q u i Is u n,pe c ca do :o rig i n 31 hu c h a manta,
man
'
CAT!
YOR'
'
Q ;
hatun \ .
CATECISMO MA~'oo.
cotttincnc q.ue es mas perf&o,mas el k h r ~ , foftera, o 4 viue caRamenee,rnejor hxra en c a h r l c , 4 no qt mark cbn peccado. Y cafado viis v c z , n o puede calbrfe O E ~ & vcza fino es murimdo la muger, o el
mar i do.
% '
R.Eua 1'm ihu a ti
map a
ca
A.
LO s*
,y , allin1 ~ a q u e c b -,
t ariciacir
yy a c
Hani huachuca hacin" cbtinecia fiitini liycuca haytafiahw. A c a 1; ma h a c a i i a b w ' c d a r a . t a hacaiiata vccipi colla rihca,Maaf;-.' c h i c fi 2
huan. C a y htna c a u qqwacrnicdarafca caU 5aymanta a s b u i attin: caripas , huarmipas foltero cafpa buchalli-
-~
cuycachaccacafaracu- . c h u n mana huchalli cuncampac R a cafarafca c a r p i , hucnirr. h u aii u p sin c a cmi c a fa r a c u g11 nc a
ra,cl-;oymata hralsina. huachbca cucurica cab r a f s i p a h m i huclxxchalsiGapataq.. Maya curical'arafiinca hinihu2n x sy ni ni p i cdaral s i Eap a y a c i IS i ti,ca f a r 2 z a: macip a.,m armip a fa,, h a)tnop a[a. hi uip a n c t c h uy m ap i ra rnay ni i n ,,
pii'a calarafsip
kiay
~
Dio t - -.-
C A T E C I S M O MAYOR.
"
*d
danCt.0 nombrc cn vano,San&tifiear ias f i e h s . P h rag padre, y madre. No matar. No:addtcr ar No huttar. N o fcDicat fdfo ccfiimsnio. No cobdicias la muger .agena,No cobdiciar , . _. lo bicnos agcnos.
Hani h u d w t a h a t i t i . Ha i f u ri t a t ah a dt i,Ha hi quiftda curnpahaciti.Hani mayniria m i r ri;ipa munapayahatici. Hani mayriina c u ~ ~ a p fa niunapayah.atiti.
bras
>much d pari ,m a nam pies g a y niogdiinashu ~ u c h a i i c u Hinaai . arl eruzpa'I " E s v c H*R ) I '5 T '3P yma;ge.nnim pip,as,q.ui,quiti I E 5 Y . G H'<dkI S T 0 CTAhl P u c h a n c h i c virgcn CanCta M A R f A P y magennimpiri , pay q u i q o i n v i r g i t a m MUc h k h i c ,iinRocunap 7m 3 gc nn ir]c u 11 a p i p a s , pay q u i q u i n c u n a t p t acm i .rnu c k a nc hi c Sya n apah u i ga 0chi c p a c
Plipatikinfca, hinipi,
pmage,nanacana Dim 5 icaiiapa, c ha ma pafa vquiJma,fifsin ha ,mutapikpiti; maifca xFiano hag ymagena pic,ana fnaya afs- vnan A i r p a bamuapayafim
*vga
1 .
'(.
Ql4
allipac jurarcanta,ra e rrafsac iiiliatitahui ma na puchucapucmi cay fi mi& a p amp ar E, an. p, Pim D 1 0 S I ) A q u i n
'
-3
chi Domiagocunapi f;cft a cun a pip a5 5 a M a cunqwi D i o h muchi c apa c ,ii ikanr a? a. Domingocunapi,c;a macuy fieflacunapi pas r n ' l f s a ~ a mana vya ris,mana jcha niucbuf patac y a n c i liamcacuc
--
u a
man2
R h ~ a n a m m r r a cipicun p
can, k u a i i u c h i c u n c an,, quirichacuncamt: ;is ya et: ac <c hu ,ni a n a t a c mi. pi runapas toncoll:aw manta, p a chicpimi r ayc u c u n c an y ac b a c ii
dIU,
Hina -
Q*
p antacmi,
carigu
pifa hechachaljiripi.;,'
*-
Vcata
CATECTSMO MAYOR.
C A T E C I S M O 'M A t O R *
'
no pucdc G r perdonado:rnas viuc condcnnado dt pen2 para Gemprc. P.@iea quebranta c%o& uo queks, N o leuantar E d fo t e Rim o r~io? R. El que infama a otru con mcntira ,o dcfcubie fa Eatta fccreta Gn necefsidad,y c l ifjuzga m a l de otro fin razon. e
wi
@S
di
R . Y , a c h c h y z a c a c5,5a- R.Anrha accapurlifiua Sa pa r u n a p c a q a n c i p a c , ruricZpacyas.S. Yglc fia n)amichicci ,dm fimi&atacini huacaych 3nca1 1 c hi c p a c c a m a chi huanchic camachi-
culcan 5 m i n c u n a p co3 1a r i~ r i ,p ic hca rn. p. blaycanmi? R D IQ n . :i n g Q c u n ;a p i ,fie (t a cunapipas Milfatla V yarinq. M icacuaapi a-
=aY
D E L 0 S M AND A M I E N T O S.
66 .
r. Y debe el x p a n o hazer otra c d a mas deIas dichas? R. Tanabicii debe cutnplir Ias obras de mikricordia, cor p or a I e s , y fp t r i c u a 1es,c o n fU s pro x i M s .
Q
'
p. c&alcs [on las obras de mil'ericordia corporales? R. Eftas fiete. Dar de comer a1 hibriento. Dar de be uer a1 i'cdlito.Acoger al peregrino. Vefiir a1 dcfnu do, Vifitar a1 enfcrmo,y encarcelado. Q A Redi P . C a y cay riifcayg firni- P. Aca arocar6fli maya IIatach~i chriltiinocumaya i r o i i bwacayc12a
na huacaychanca) R.Runap cuyapapay r u m n i c o n a ( c b r a s de mire r i cu r d i a fu ti o 6a) vc u n c h i c p a c , aoirnanchicp a c caoahuampas hua caycfiancatacmi. P. VcGcfiicpac cacri may c a ii ni i ? Cay cichifmi. Yarica &a micttchinq. C h a s & a vpiachinqui. LIa&a p c ~ r a nI)p u ri & a>h u a cijypi corpach.iq,. Lla t a n man2 pschayoc'lCa pachallichjnq. Onco &a,huatayhuasipi bar e af afia .f _ i c u m u n q ai -.
r i a fs a t a y ti t v car a q ai i c 1)
R. Vtcaraquihua. V c a n a
caica hiquena cuyapa y a ii a I u r a ii a n ac pa h;t 11 chifsraraqui , animdka ti9 cariquiri ,olaGas. 69 rn i L e l r i c Q rdi a Cu r i ~ii p i , P . Hanchifsatiqui can quirifca ciuqtripit R. ~ n c pachllcopi.Auciri a ro manca churahica. Huafiiri vrnayahara M a r c a m i r o f'iiriri ha q u e vrimanacorpacha bita. Hani yfsini h a 4 yfsitayahaca. Vfluri, h u a t a vtana harcatafa
viianibita.
2. - . -
Pihas - .- _--
Paco ,.
nacpata inuruiiapa h i nira v c a c i m a ncapa cEi t u c u y c h i r a p a vca n a p i i c h II c ~1Ts i ii a p 2 t 2 9. Vca I~ycnpiGah n t t a Ygieiiaca x p a n o hiuiri n a c a c i q viiiaya arnaca fsil'sina, yanapaf-i inra 6> in s kip a r j r 2 p ir i .A c a h i 1y i r in a c a t i9 b 5p a tir a p i k a _.. arrcba a k p i , 13* ag . - .
L I _
--c
M A Y 0R . porque rean pcrdonados,y fleuados a !a gloria: p. Como ctiplirn el c h h o todos Ios m j d a miGtos Dios,y dela Y g l e h , y k s obtas de mikricordra? R. Amando a Dios fobre todas las cocas, y a fLJ pro M O coni0 a fi mifino En cflas dos pnlabras k e cierri toda l d e y de Dios, y quanro efia elqriroC AT E CI S'M 0
Q e
es
A.
a n c h coIIana luraiiayanapacca ancha ytG b ua, h u p a ni c a D io fn a yaytam m a n . g5 p ac b a 6a p iiji n a ha P.Cbriftianoca yma hinatac Diof'n camaracpachiro maiispa ti.q 1 1i. c h i c i l k a n limilieta s fan &a y$$efiaQ fiminra- PaC a 111E fa p i s Iir i Ria n oca Dioijn camachita b o p a s , o t r a s d e mifericor pa,s.Y glcfian aropafa, bia&apss idli kuacayo b r a s de mifeticotdia ehanca? , iutipi lurafiatiicafa a i R. Tsacuv yma haycatla q u i h u a c a ,v c h i ni ? ya~jitpHu i o s FapalIan o;a m u n a f p a , r u n a p a c h R T a ( i cuna cauq muna fiafla Ilaliilsjn Dios qa tari q u i q u i n t 2 hina c u paq r n u n a i s i n , h a j ma y a fp a in.C a y y f c a y n ill i ciyfa hupa q c p a hama nianmi Diofpa I l q a cuyal'sin.Aca 11 1 y a a r o camachiculcan Gmin, yma hayca quellcampi 'roqpi Dim; raij cam3 chitpa, gllcat)ic~'i cucacpas yaycun. na aroia-matapcqui.
Yma
TaG
E N T 0 S. C & e s atnar a Dios fobre t o d a s Ias cofas: N o corneter peccado niurial or cofa del mundu. cs a m a r a2 prdximo-corno R li miCn;c-,' 'QULC lo ij el h6bre no q i i i c r c pa fi, io lo c r e w pa el aximo:y lo ij i r r i a 4 hizieKi c 6 el,effo haga el c o n t u proxim'n.Y efio es toda la ley deDios l & i y jQRa. Q= A*. ATE P.Yma iiincipim tucuv y P.Ta4 c u n a c a u + o niutia m a haycatla yallifpi di iiafs Ilalltl'sin Dios c$os cppaIJita muuiqlii? p a 9 rnuniriaca cunapi? R.Tuciiy yma hayca ray- R . C u n a c a u q u i t a q u e cupacyas m a c a c hue pachancjuiri 16ycufa hi huaiiuy hucha&acaEiu h u a h u c h a hani hucha challicunquichu iiin ct.i;llsiiiai~taa. canipim fiin? p. Haijrniicipa quicpa ha P. Ynia iiincanpim ronania cuyariafii c u n a p i ? macijqca SquijquiQa R Acahua. Cunaci h g y l hina c u y a n q u i iitri. q u i q u i p a r i q u i h a n i aK f i i n c i p i iiiixruna q9.m maui ,vcafa h a n i r a q u i pac munafcanta, runa pi haq' rnacipatitr ci a m m ac ip 3 c p a s M u n a p ti ca h u a nit i :v CAEfc a c tin a c a tac:gc,;xnpac inana mu nath9 vca afqui lurarayicaf'p,f.fsina murii nafcitari,amatac runa macimpacpas inunapG vcaraqpi ha4tnacipata c a c h iiinrni Cay mi C J lurarapini. Acahua Diofnichicpa tucrry c z Dioha t a j camachita m a c h i c d c i fimi c h e c i aropa a n c f i a fanaa, an pi allimi,collan5 puni. cha .. checaraqiii. . Chri 14. Chri I
~
U E 11 V S M A N DA M
. I
C A T E C I S M O MAPOR;
Q*
A,
coma
h m i r a q u i y i c u n a yanmanaracnii ywa maria ca c a 9 u i I pi r i q u i ti a 1f i 11m a t ag a ti qu i f" I n P. ~ a q u e i t cam:fapi i Dio n-la 1'1cku. {ana p c i n p a yanapa; Pi) "mafia rurafpanq Diof' pagracianrn, yanapayiiapfa haquicarii? Hiintahuampas viTachi
&t l ?
R.Di6l"api v c k a chuyrna
p i m a haquero chu xi, Haqudfca animapa
R* Chaytaca gquin D i d
mi m u 1 d c a i n c a i m runaman con. Kutiart afquichaliina, DioL~ih animanta Diofib72 c h u hampatifsinlpi haquir d p a m , craciotira rucini. ralpam cay graciatta P. D i d a hampatiiia, ora ci o n f bo t iiu it I ,c u n a p ir Vfl*2ChiiL 8. Oracionca ymarn? R~ oiofiiinchicalli yupay R. Diola yupaychafiall"n tiqiii , hihuiflanacan chai'ca canl'ampac, iio a i'q u i ilh tii.q IR i c a n 3 ca u c 2 c 13 i c p a al I ij n i li c hi 2 l a c h u a n ,gcp DioIts qui a f q u q r i n i c a m a y bsiiid; u a, aiiacu y in i,oG fti t toe * .. C hri Chri
*
C A I bCISh!O
MAYOR.
ianoca yma hinam oracionta rurzca't R,Aiiiminheman ,c a h n huampas vllpuycuc vcuyac , anirnayocrni
Dioita mucharnca, taquiac I b n c o h u m pay man filyacufipa, 1 E S V Chriito aptichicpa yM aynra na ruralcan ray cu, yahuarin raycupas ma hac u tc a y t ; ic a ~a c h i ffac p u rii ii irp a .C ayd
For
V -
tamari Padre nueffropi fiaupac mafiacunci chic Gmi yachachihui chic. Cay maiiacny fimipim quiquin Dios
banac
hampatirii , turitita chuyina h u p a r o h u a n qdcifsina I E S V C H R I S T 0 ~PUff'ana cunamana l.u& t a p Iaycu, vilapa lay cudit r n a y fsit a h k a ha q u i c a t a h a p i fahina. Acahua Padre nueRr6 gri nayra a r o gatijfio, Vcinfca baracpachan
DEL
P A I J K L N V E J I KUV.
7 0 .
que es lo que pcdimos a Dim, en la oracion dell idre n u z ( t r o ? jete d ' a s , en que f't: encierran tsdas qnanras el !riltiano puede defiear, p a r orden tan mirauiffo , que bicii pareke enfelrado de lefu Chiifis
c
hanacpachapi ca&a ya yi c hi c p ac, a p iic Pi i c p a c f i c ci c 1 1i c y u 17 a y c i c hi c
Yayayzu h a k pacsacanapi
cac,
A.
P. P A D R E N V ES T R O oracionanks
cunapi mayflana 2 R. Pacallco hamu mayGi iiahua mayfiana , Aca pacallconlca taque cu n a m h a cauquimii na c h r i i l i h o n a rnuni.. iiapahua cochotipci, co1iina hamtimpj. Aca nacafcca 1 E S V C h i
cunchicl R. Cichis h a m u maiiicrxy t i maiiacGchic. Cap c i chis hamupim xpanop t u c u y yma hayca muna n i c u n a , callanii hamu t a y h u m hamutafca t u cuychac; ,camampas. y u k J n IES'V C H R f
sro
it0
Dios
Dios
Tzhuaficqucnca?
Coe
Y
D E L P A D R E MVESTXtC).
7%.
;i,con tal que pidamos dgo c2e lo que coatiene e1 adre nuciiro,y por efl'o dezimos el A u e Maria,y fa aliie,y las demas oraciones, clue ikeiia la Y giefia. s t t i d o auenios dc hazer oracion a Dios nuefira eiior,y a la V i r p n Maria,ya fos SanEtost &<to ma5 yudiereaos hazer effo, es mejor,
maifca dca Padre nueoracioneRapas reza itrorlquiri c u m rnayfii ffunnmi: ychaca c h a y re f i a Q i , vca macionana z a fc 2nc b ic p i rn ai3a c u C canfa D I 0 S A T A pa,Dadre nuefiropi cac mayfsitanapi. Vcata -. m i t i y m a l l a d a p a s ma quipiiia,D I O S t e [aifi a c u fl~i n,C h ay r a y c u m ue M A R I A , fafueic ari D I?> s I(: iiluefia, D I O S Reytia, faan& Saliietc Dioitayas ,faan Ygieliana yacipa yati,i &a Yglcfia mamichicp a yn-aa hayca yachatap a or a c i on a n ac if& rczaftan P. c ti i k2 o ragi nu e Aa h u i P.Crinapacha Diosa jJufsh p as z c z a n ct t i C . r 0, ' i . M a rid r 0 , fa nt?.on a F*Haycapmi D I O S yaynn car6fa re z a fii c a 11 a? chifia, v i r w n s.Maria am 3 m an c hibt a , a n t..0 - R. Cayca clicica vcahinia hipatiiidfla rezafsiiia d'tayas rezacufpa mu fi.2 yatifsini, vca tiitIra c ha F in c h i c? if y u i pi h i I] u a fla n ac aR.V~iiapllapasrezacufpa t i c p i cicani: c a as alliin cancs:
ycha
Ma8s
C A T E C I S hf 0
'MA Ib t3 R.
I_
Ita . Yglefia,
Q;
A.
%'
mamichic r i c e h i c c u
CATECISMO. MAYOR.
y con Gar en el, y feruitIe con alma y cucrpo Gemprc jamas. Anicn Icfus.
Qs
yupaycharpa muchic;
chicpac ,payman foya cuncanchicpac .) ani manchic hyan ,vcun chic huipas payta , v i iiaypac firuincanchic-
A.,
ckuyma6affacig, I xo huiqfiaKataq,h corgarims animaIsapi hichiiTamgifa,b upi ca machita &opa huacay chmfiaqataqui y a t i y i t a ciicana. Amen Idus.
pac.Amen Mus.
hfsi
ta,que,qui,co,co,cl~a,che,~hi,cho,ch !i,ta,te,ti,to,tu pranunciidolas 10s Indios inasalperametire o mas blandamenre conforme a lo qac quicren f;gni6caryarCi tainhieai fireradificultofo el bufcar ntieuos caraAerea para dr5erenciat elios ligmficados.Como eRc vocablucoya que fignificr K eyc na,mino,y cierto geneto de hrrro,anianera de dharto.Caca fignifica $iopeila,rierto geneto de rpaFo,yciertot ributo 5rigoo.ChacaI;gnifica poitc, cadera pechngucra; Algnnos quilieron I'e vTafed$ec.ftadrfffrerenciaJca,,cca,, Ka,c~~~ta,tca,tIia,~ha,chha~~a otras , z l ~a & ~~ e y modo:mas no cOnCIkW, dan coli ias figuificacioaes 111 conriienen I*os iritcrpretes,ent re L;.Y ais1 pare cio mejor elcriuir &as t3Iabas atmeRro modo:porqueno 1 ; .p e d e dar regla genera! qiic conrprehendatanrz diuerfrdad paraquc conforme a 10s caraEtetes le pronuncie.Sol0 fc adukrca $ a eRosdiphthon~~s,ua, uY,uau,t1aY,rC les pone h,!'ulo para acompa6arla u.Por q u e 6 le efctiutef se va, vei,u";l ,pronnnciaranlo o como coiifonarite o como OS ~ o c a l c s dliju&as comecnromaivx porla rnllino razon fe chriuc fiucuo y huecfano yotros rrsi,Cia que lih,hieranihagraf~irecionfuerte.
FOR L A S E N A L VrranchSraycu,pcr fign6)rnancha cs fctia1,pvnatrchap o onrncfi ana es 6gnaci6 o {c'ei,alamiei;ro Por io qual fepone 1.0 pfinirtoy 1 1 0 lo fcgt1tidoi Raycu lignitio2lo mirmo cjue,per,cci latin. A u ca y c 11 c Li.Ip a r n an c a qui i'p i c h i!i u a y c UI ,libra n o s fefio r & c) A d u ie rta (e $ cn toda efia dc&rind le vTad~ritic1uI;on nexclafion e11i a s primerasperlo n w phra1e.j af&depronijbres con10 dcverbos. Inciufion eoquando iaclu ymo!: en la maecria~a la perfonr,~perronas,con quieti, Iioblanros,como fi hablando congcnti[er Jixen'emos nofotms 103 liornbms fo mo5 criadosk para elt ciel:o,diretnow,iiocanchie Fun~cona.hanacpschapac camarcam c i chic.Exclufion.esqiiat1do exclopniosdc lamateria a l a pcrlona opcrfonas con quiea h a b h i o e , carno fi hablando conlosgentiles dixeff etnos r,ofo ttos 10s ahsiltianoe adorarnos a v i i Dios, diremos,iioeaycu rhriit; Ian oc 1 1f :a huc qapay Dioslla&am mar-haycu.Yayap,Ckwip Ypiritufanfi op htinipj, Encl aombre del i-adre.&c.No {e pone IaconjntiEtion copulsciua d e p ~ s o d e huao,porqnc ronaria afppero t t a s de l a p del geenitiuo,? es phraks de clta Iengua naponer c o ~ ~ i u a k t i o de n pas a ierncjantca genitiuaa quaado oienen muc hos. P AT E R N O S T E R. C A I' A C c a y o i j q t l h Rcpno y fetiorio) Capac figni6ca Rey'o BOG dc mageRad L<cid> apu QS mas COuWrr n6br:.MPnrcpacba~onngiclc,yaed t a G K 3. eiiioe . .i 2??5.- .
-5
< A
D E L A Ll
@hayc~cupa,aqur:Slos5 eflos mat irica u adas , aq~iella, C ~ T>fig11 I denuefto fol.20. Choque illa,a!ibiyll.?ga.Wayc , Chiqu i ,p eligr 0 . r Chiqnic~p,irn bidia .i.chicnicov:ra* C 01 la rim,ben di t a,c xcelcnt e, i 1 1 ~ tt ze. ipde coltanan rufsicuyoiOC,COI) grsn gI oria.i.ancha yu. pay c ochocuyn ioc.79. Cor pa c bE qti i, h o fp e Ja r a s 3c ojc rau .i. baacijnia puIla!pa allichanqrir.9. C ti r ii y a c, i.all pat LI c uc le b ue !u c en R&OS. 73. C d c s c h a p vient de ctdcarkani po r pgLI a 1a t , e 111 par e j : I R I! ana r, ajitftar, endertpprlo t ~ x r t o , y t o m a l e prop riamite por jufliria C u fsimana ,c ufsi ,cu f si]h i .an E ha, cul,icuipa, c uisicdpdb, llerro de alegtia ,y muy contento 16. vide etiainin M,
I
x,
H. Hahuniiecman,hazia ! o a1to.i. hanacnecmsn. 78. Hatiinnin aac an.i, ancha hatun au can.fu gran memigo. 7 3.
H1iaEtampi i. yacharpatac, ynyafparac,a fabicndas. T I . H irac yam uyc n,i. riocavc u hua c ya y qiii,a tl ilamanios, R O c s i c l r c i f ~ O ~ X I no U R ie~p6ga ~ por via d e
triL
V O C A B L 0 S DI P F X C V L TO SO S.
tncurca'cu.rebeldr3fc7.reb~I~~~~c ciitra Dios.32 cama f e g m fu maodamicnta bra,y fegun Tu voluntad fcl. 1 R. Soncccaiua de cod0 coray Raycu raufa ,OCCIISO:~", inde e1 tewanieiite,18. ? verb6 rdycttiii por occaI;onar:to v. maTe it1 malam partern.;3.&raycu t'fl>chiinii ,i. chafqoijmi. alc.iyac. ayuntado a YIIIXS lo qtir q:iare ? y ir:dc v f ~ a c h i n c a . a ! c a a ~ ~ r a . x 4 . ~ ~ \ic;ochh~i5.i.cliineathhu~ti.prre ptietlo cii 6;r;parte o oeco n66r .f. rianioc foOI.~~-\'cu cuerpo hurnano. prot7ter,ob,per,por,por anlor. R 11r aq u iin 3 n,e I C:ria d or )a d :I ier 2 j ! ' ill ca, y 11 u a c a .i d e 1x1 p d o 10. I .t d e q u e ei!e~Crcdo fe pur0 rtiraq~ii Y. Iiazedor,y n o cainaqui.Lo voo por Ya1iuarijquiliuan.i. yahuarnijyutq u e es equiualenec a carnaqo; o huami cofi tu fsngre.z3. carnu pur criador,como 19 declara Y niaymana ,liaycaytnana trrcuy la Ygletia quando dize.Crcdo invnii yrna hayca cac todas las eofas.fR. Ileum I'atrcm omnipotenri fatloEIta partrctila inana antepoclta r i c,-eii& terrx.Lo O t r o poi e x c d a r a1 nanibre o otra Farce es aduwbiii .amphiboloe,i-1 porque camaq ueil negantis, pofpueita a1 nonibre a d tibicn Iignifica e l alma,y podria en ieCtiuo haze aduerhio qoa~ic,comQ tender el ?ndio que Dios es alma cuKimana c6 c6tento llacpi madel mundo,lo qual era inconoiniite na lilientrr, putitnana lie no de p+ grande. En 10s Articulos fe pufo ca- far. Yiiini.creer,aTsentiI.,concedcr, n a c : y bii, p o r i pueRo G participio vicne de,y,que tignifica fi,y Jc F i n i co time etta ;ayriiuocacioii fcl.zf. que iigtlificadezir,v eslo miltno que s. en otras partes dtzpn,ari~ini,chccan iiini,fullullmi iiini, t . Sirni.i;gnifica. bocn,pa?atra,dicho \'uyamayc 11.1. y1iyaytii.a t i forpi tazonamiito decreeo,tnandaniiEto ramos, no es folecifino, a un que le fetitciici.~ etiarn judiciaria,y en eRe falta la nota dela tranlicioii de prifentido vltinio Cc. toma.fo1 z.b. mera a lcgunda perfona Sirnicama,cama~hiscicama,ronc6 Tchat;a,empero mas.
cama
Anne
ANNOTACIONES
GENE78.
R A L E S DE L A L E N Q V A A Y M A R A .
A. A, v e I ah ,inter i e Et i o ex d a M 5 tis, feu inuorantis.Aca el%e.Aca,pcha,. m u n d 0,fire to,tier ra.A c ca mu c h 0, alibi A &oca,ha ya'. A c c6tazha,ab omi . liar &effar,alili amiccatafi11a.Acha 1 i viejo, abtielo,Apachi, oieja,a c t i i t I r.Acf&rathatenrer.Acfarafiace mor tomible. Acfiyntha. L acfiiya niciir b l u e r algo d e m a parte a o tra. Acutha. 1. hacutha eltimar, c o nt A r h on ra r, A cii ha 621,CU en t d &;na valor,i!idc hanihua acuti no va&
DE LA L E N Q V A A Y M A R A
Amaya crietpo n,aerto.? rnparama clie cniri.tiiicuri rnaci contcatio IIO. Am pi,aliis,halla li,a !?irtxiaiitis. Arnu mudo callado, hide fol. rg. Auqni padre.Atitiri tiarnbriento. amo chtiyinq mutuG!iata ,iufri Autiro,tengo hambr E. ms con corapn ca1lado:poedc Aycha qualquiera carne. Aychathr dar por ciocrs. fedezir amriqui chuyma. C. A mu t46t h a vide h am u &e. Cacbafcha vcacafpues vcam os. An P fia,ad t~ e rb i o,in u ch o i n 11Y. Caci v w o . Cacita en r'ano. cacitha Anharatha, dcfcubrir minifcflar, aLRerierli. cai'!aratha cornensac alias atamatha yapaatha ,vriacotiiiESo callara Ga. Callarapacha c h m ) cnnanchatka. priricipio del mundo. Cala piedra Anttitathaiulcar. otros cfcriuenhd C a d i verguensa. tutatha. Apachica, montones de piedras, que hazen 10s Indios, Cacfifitha auer vergue'p. Caclichs.. cha auerg65ar. Cama merito de en I la n a d a s, o en cr ti z ija da s1 o cuni merito dignidad, osicio, pecca breri s,o in och ader o s . do,digno,merecedor ,idoneo, ca Apatha Ileuarcofa irraeionaLApafi paz,vt camapa c5 caliali araqui, por tha lleuar para 1;. que [earnos dignos,fol. 3. b.Item Aparatha.1. aparacatha qurtar:. hatla, fegtiii ,conforme, rt Dio AFliitha f>car afiiera. h a aropacatna i'egun Ia palabra A p ti feii o r A p u 117ac a t 11 a en To bercl e de Dios & c . cede. A p u It1a C a 6a fob e r iii a. Aro palabra, dicho, rnandarniento, Cama todo,cocno lura tapacamahua toda.5 6 criaturasde 310s. (tuiw. C m e n c i a erian judiciaria. CamachitIia mEdar,effabIecer, &i Aroma tu palabra. Ar6ma noche. Arofsitha h a b b r . A r h a r h a Ilamar, Camachita a r o ley mCdamiito. Camaci.irapitha idiituir para bii clama r. AI;\ui Lueno,alibi,iT.lui,fa~~~,~~i~i. de otro. ~amarayatlin prciienir, diiponer, A ry uich ail a Ise n e fi ci o re 1x1e d io. preparar. Camah hoara.fol.?6.b. ATqnichathahazer b cn:aIiEar ?erne a dia r, a lib1 i 1;lu id i n t h a ,fa pa char ha. CarnafitIia, p ~ n i a i c a t h defcanrar, rel'ollar. Camatha criarde n a d i Atamatha,derir r t firieiids A tam+ Camiri,ctiador. C a m i t a criotura. rapicha.!ezirporotro,inde ata marhpiriha abogada Fol.;.b. (tha. CBinatlia i e h l d r obaliltrar alguno paraatgun officio. Aritba vicel.,alili,lafssatI~a.l. I1 a csaA tip a t ha, f u p e r o,a s io b r e p iij a r , p o Caniicha thd ,quid ago:' interrogatiuc,o+rosdizen catndchatha. der, vcncer,inde taque atipiri t o Camilain terrogariuo. ~omo?rle 3 do padeaolb,attributo niuy promodo<camifa,dc Gnrilitwd corn0 prio. afi Au ca
80
, ,
t ar,e
cga i i rtr.
hua,
DE L A 1, E N G V A A Y ! i ! A.R .A.
L I u mpaca ,Ii m p i0, p u r oIa c i J r ado, e rp F j d 0. tl'lipacachaeh;z,lirnptar,porificar. L u iita t a,la d r ij ,Lti11 ca t a t 11 a h [I war. &;IT a t 11a h a 2 c r, L u r i ri ha z i d or. L 11 rlta I I P ~ C ' I L I ~ ~ ,criatura. Lcraiia,,, obra, akkion.
132.
N-
maciprosimo,cochorfia.~iamigo ,,Machaca cofa nuc;ia,M acha rha em >bo rra c h arfe. Ma 11 ca,m an ca ! ia comi d a, M i cat ha comer,micayatha d a r Je comer. Manca' clitro .[.,. rnaiiqui. hfancapa cIi.z,'i11 ti ern o .I , m a 11.I U Ipacha. Manta c o m a , conlo b i o s manca ,contra Wios. M a n t a t h a eiltxar haxar:Mantairiaha verdr de arrha, abaxar. h.1 ano deuda. M anu t ha deue:. hl2nu &a, ma t i 11;a p a, m a ri,u ni,tl C.LI do r. MAara ario.M~ri!iarna cada al;o:alias as,marancwngM rca pn2blo.. Mac m i r nuge r. hd a r tnraf~i th a c a ra r-
%!ita v e 7 , 4 e cuti. MacocoyGturs moco . m < x o ,ctiaslnruras,opar, t e s del t u e r p . M o d a dalce,iLiIzu.e.aIias mifqui. '?4u nath a,qn e: e r ani ar . M una ila v a luorad, arr,w,am A ble. &fur w tha padec er. hlucuyatha ca-
fitgar.
,%iwiifia pena.Mmuyiriia, cattigo. Npi,con,conio humxznpi *COnt!gQ. ahi3,nti,como acanti C O D etle,
N.
Na yo.C.Q,naya.?Janaca nos excln
Naxq particula
cluliue,hicG incluliue vide in,H. q u e denota pluratidad en nombrcs, pronombres, y p a r 1ici pi o s . Ea prepoficicn ,in,vt vtana en cafn Iten para e f l d i i u o corn0 calai-la c 6 la piedra. h'a y r a, 01 im p rim u s, an t ig11 a m e* t c, primero,.oculob,o!o.a!lbi layra. Nayrayri el que efiapriiaero enoc
le
CI varori.
I .
Alatfia vr. Mac.atha yrfe adoride effu uo cle atites. Matapitha , cijgregark, 2j:intarfe. M a t a p l h ,coi!gregacioii .alias canr t ,I i;i ha. di'il 0 &i?EIlpO. bhtapiqui, [e T ~ i r n r n i . N A ~ rJa I: h a r r i r n e r a m i t e. N a? r a p a a Maya.l.arna'vno e' c d a s irrationales. cha,antipcianletrte, a1 prio,cipio klavoi 1.ntai:i en cofas raciwa:es: del miindo. M a y a cu:ivnavcz, Ma yacltari ii i,z d una m icn t c r m ii .
:ata llena
apipi pa.
acid f i d 2 ,
icaria,t'in.
inoicern,
alguno quafguiera,
V O C A E V L A R I Q BREVE.
DE L A L E N G V A A Y M A R A .
Yranacatha trabalar Yrpatha,lle
uar Cora racionh, Yrph tha .I.yrphiiitha.facar de den tro,o librar. Yhpaeha, oyr ,Pfsi ropa,veilido, YfrieaCsrtlia ,vcAirCc. Yfsitayacha, veltir a otro, ]Ifquitha preguntat.Yuicathaac~Zejar, Predicar. Yuicaiiayri,el que
cs aconfejable,alias~aica~a can-
$4 * quiri,l.dizcn,Eucatba.l. Yucstha l'upaychatha, honrar Alias hac uch a, Yuridia .A. Y urinicha nacer.
Natefcedganas de eRor vocabloa l e puedcri efcriuir c o n i . y arsi 1 ' 6 ed;.tsiuen en 10 imprelfo muchde Ldellrs, masad libitum Jecada vno far gucdc clcriuir corn0 qui
&ere.
tmpjeffo en la Ciudad de !os Reyes,pot Antonio Kica rdo, primcro Iingrctlos cn cR05 Rcynos delPrru.Aiio dc M. D.L X X X I1 I I
I