Die nag van legio

P.G. DU PLESSIS

Die Nag van Legio

Tafelberg

Vir Truida Louw

He hath still the nature though not the perfection of an Angel, and though he be inferior to them, whose equal originally he was in all kinds of endowments, yet still he retains so great a superiority over the Elementary, Sensitive and Intellectual part of the world, as that he is not only dreaded for his power which he puts forth in wonderful effects; but is also adored for his wisdom and knowledge as a God, by many nations in it.

PERSONE

DOGOMAN

’n Ou man met verskrompelde hande

DIRK JOOSTE

In die dertig

OUBAAS MENGE

Naby sestig; mynwerker

CHARLEY VAN ZYL

Twintig; vakleerling

CLAASSENS

Vyf en veertig; klerklik

JAKKIE

In die twintig

DOKTER

Tipies

VERPLEËR

AANWYSINGS

’n Saal in ’n inrigting vir sielsiekes. Hoë vensters regs en agter; ook weerskante van ’n deur links. Dié deur het nie ’n knop nie. Langs die deur ’n klokkie. Die hoë vensters laat ’n tronk-indruk; het tog donker, hooghangende gordyne voor. Die saal lyk klinies: wit vlakke, moontlik met staatsdiensgroen onder.

Verhoog verkieslik nie te diep nie.

Vyf tipiese, steltpotige hospitaalbeddens staan met hulle koppenente teen die muur verste van die gehoor af. Elke bed het sy kassie en nagliggie. Op die kassie voor die middelste bed staan ’n pop. Ook regs voor is daar ’n nagliggie teen die muur. Aanduidings dat daar dié nag getrek word, kan na smaak en gerief bygevoeg word – opgestapelde stoele, kaste wat rondstaan. Die spelers beset aanvanklik die volgende beddens: van regs na links: Jakkie, Oubaas, Dirk, Claassens, Charley.

Almal, behalwe die dokter en verpleër, is in nagklere geklee. Kamerjasse het geen toue nie.

Eerste Bedryf

Then steps forth a Divell of venerable

aspect and saith …

Dirk en Oubaas op met Jakkie tussen hulle. Oubaas betoog heftig terwyl hulle Jakkie na sy bed help.

OUBAAS. … maar kyk sy pote, man, sy póte! Kyk, my kontensie is dít: (Gaan staan, bring die groepie tot stilstand, trek hom reg.) soos Jakkie nou hier sy paar bene staan en gebruik, nét so, en ek sê, nét so, kan hy mos sy broek ook aantrek, en nét so kan hy mos sy eie bed in die hande kry. (Té hard in Jakkie se oor.) Jakkie, my ou maat, jy moenie dink jy kan vir Oubaas Ménge ore kom aansit nie.

DIRK. Oom Oubaas, los tog nou maar die vent. Dit help nie om vir ’n muur te staan en skree nie. Kom, ons is tog nou amper klaar.

Groepie beweeg weer; steek vas as Oubaas gaan staan.

OUBAAS. Múúr, sê jy? Maar vir wat, vra ek jou, Dirkie, vir wát moet ons elke goddelike aand sy boude vir hom was? … en hom dan nog tot hier sukkel? En die man is soos ’n mal skaap! – hy wil gedurig alkant toe. Vannag foeter hy weer hoeveel keer uit die bed uit! Die man sit aan, sê ek jou. As hy sy pote kan gebruik, hoekom … hoekom kap sy kop dan aan? Ek vrá jou?

DIRK. Oom, dit help nie om opgewonde te raak nie.

OUBAAS. Ja, man, maar die vent dink dis ’n hotel. Ek is nie hier om te bedien nie!

DIRK. Nie een van ons is hier om te bedien nie.

OUBAAS (vat vlam). Luister, boetie, jy’t saam met my geloop van die stortbad af – die man slaat sommer ’n rígting in … en ek sê dis nie ’n hotel nie. As sy kop met sy pote kan werk, dan kan hy rígting ook hê. Ek sê dis nie ’n hotel nie.

DIRK. Oom, ons is nie in ’n hotel nie. Hy is nie, ek is nie, en oom Oubaas ook nie – oom weet goed genoeg waar ons is.

OUBAAS. Gaats, ja. (Ontstemd.) Ek weet … maar …

DIRK. Los die maars, oom.

OUBAAS (probeer verleentheid verberg). Jy meen dis van al die maars dat ons al so lyk.

DIRK. Dis nie van die maars dat ons in hierdie plek is nie, maar in hierdie plek moet ons hom maar vat soos hy kom, my oom.

OUBAAS. Maar die man wil dan júis nie kom waar hy moet nie.

DIRK (geduldig). Ons moet maar aanvaar dat die maars hier te diep lê om by te kom.

OUBAAS (sonder agslaan). Ja, maar hy lóóp dan reg. Dis net … Kyk, my kontensie is só …

DIRK. Ek ken oom se kontensie.

OUBAAS (pruttel nadenkend). As mens net so bietjie rígting in die man kan kry. Sowat van verkeerd wegkarring, het jy in jou lewe nog nooit gesien nie. Hy’s soos ’n ding wat jy opwen en los – hy vat sommer koers. (Skielik vertroulik-heulend.) Dirkie, kom ons sit hom aan die gang hier na die muur toe.

DIRK. Oom, ons het genoeg moeilikheid gehad vir een aand.

OUBAAS. Dirkie man, ons tóéts hom. Loop hy hom desmoers teen die muur, dan’s jý reg. Briek hy, dan wen ek. Kom ons sit ietsie op. Ek sê hy briek …

Charley op. Hy gooi ’n lang leergordel vir Dirk.

CHARLEY. Vang!

OUBAAS. Nou wil jou wragtag!

CHARLEY (val op sy bed). Julle bestel, Charley kry hom.

DIRK. Charley, waar kry jy die goed?

CHARLEY. Sommer so hier en daar, so hier en daar.

OUBAAS. Ek kan nie eers ’n twakkie hier inkry nie.

CHARLEY. Mens moet net die ous uitkyk. Ou Charley kyk hulle uit. Kyk hulle uit, ou Charley. Ou Charley kan altyd ’n dingetjie doen.

OUBAAS. Net nie skerpgoed soos laas nie.

CHARLEY. Net so bietjie uitkyk-uitkyk, Charley my ou.

DIRK. Nou wáár ons hom kry, maak nie saak nie. Vannag slaap ons weer.

CHARLEY. ‘Touch wood.’

OUBAAS. Nee, vannag laat ons hom vaslê. Sy pote moet maar vannag in die lug skop, dalk kry hy koers boontoe.

DIRK. Ons moet dan maar vasmaak.

OUBAAS. Strêp hom op!

CHARLEY. Net onder die komberse, net onder die komberse – ou Charley wil nie weer sit en storietjies uitdink nie.

DIRK. Dis darem nie so gevaarlik soos jou messe was nie.

CHARLEY. Maak nie saak nie, dis ’n ophangding, selde as mes. (Pluk aan sy kamerjas.) Nie ’n tou nie, hè, Charley? Hulle sal nie vir Charley kan stop nie.

OUBAAS. Onder die bed deur, Dirkie. Gooi die gesperkant deur.

DIRK. Het oom hom?

OUBAAS (begin gordel vasmaak). Hy’s so goed as gestrêp.

DIRK. Nie so styf nie, oom.

OUBAAS. Na al die slaap wat hy my gekos het, kan ons hom net sowel aan sy gorrel vasstrêp.

CHARLEY. Die ou ballie is moeilik vanaand, hè, Dirkie? Hy dink ons het nie gesien hoe hy ou Jakkie in die bed sit nie.

OUBAAS (skielik kwaad). Jy bly uit my uit.

DIRK. Daardie storie moet julle twee laat staan. (Gooi die komberse oor.) Kan jy iets van daardie kant af sien, Charley?

CHARLEY. Nee, hy’s reg, Dirkie. As Charley hom nie kan sien nie, kan niemand hom sien nie.

Claassens op. Hy kom stadig deur die deur links, terwyl hy die vloerplanke