Discover millions of ebooks, audiobooks, and so much more with a free trial

Only $11.99/month after trial. Cancel anytime.

Uhambo Lwenkululeko
Uhambo Lwenkululeko
Uhambo Lwenkululeko
Ebook97 pages42 minutes

Uhambo Lwenkululeko

Rating: 0 out of 5 stars

()

Read preview

About this ebook

Lo mdlalo usishwankathelela iinzima abathi abafundi bazifumana bekuzo ngenxa yokulwela inkululeko. Bambi bazifumana bebanjwa bambi baphuma phakathi ezikoiweni. Eli bali ligxininise kumzabalazo wabafundi emveni kokukhululwa kwamabanjwa oopolitiko bekhwannnkqiswa yinto yokuba bengaboni lutshintsho. Nootitshala ngokunjalo nabo balandele benyanzelisa utshintsho kwiisilabhasi zezikolo. Into ethi yonwabise kukuba ekugqibeleni, emveni kokuphalala kwamagazi angenatyala, nokungcungcuthekiswa kwabafundi, inkululeko ide ifumaneke.

LanguageXhosa
PublisherVia Afrika
Release dateNov 2, 2018
ISBN9781415461358
Uhambo Lwenkululeko

Reviews for Uhambo Lwenkululeko

Rating: 0 out of 5 stars
0 ratings

0 ratings0 reviews

What did you think?

Tap to rate

Review must be at least 10 words

    Book preview

    Uhambo Lwenkululeko - ND Mcani

    Mpembelelo Vutha

    Nompembelelo Vutha (Iwele likaMpembelelo)

    Nokulunga Vutha (Unina wamawele)

    MaKhwetshube (Uninakhulu wamawele)

    Nontando Mdolomba (Isinqanda-mathe sikaMpembelelo)

    Mcebisi Senzo (Utitshala)

    Nomonde Senzo (Umongikazi)

    Mnu. Mvubu (Inqununu)

    Nobuchule Mvubu (Inkosikazi yenqununu)

    Ntetho

    Siphokazi (Isinqanda-mathe sikaNtetho)

    Ntlekisa

    Nonyongo (Umfundi)

    Nomazizi (Umhlobo kaNompembelelo)

    Abanye abadlali

    Amakhwenkwe olusayo ehlathini lakwaHoho

    Abafundi baseHoho Junior Secondary School

    Amaqaba neematshini

    Amapolisa

    Ootitshala entlanganisweni eDimbaza

    Abazimasi-theko.

    Indima 1

    Umboniso 1

    (Linqugwala elikhudlwana noko elingaphakathi; ngasemnyango kuthe zinze usoze isitulo sodaka. Imingxunyana yeefestile zombini ilingana negaqa lentyabontyi eqalayo ukufikisa ekuvuthweni. Nalo ixhegokazi elineminyaka eqikeleleka kumashumi amathandathu anesihlanu lithe zinze ekhukweni, limana lincwina kuhle amehlo ngenxa yomsi. NguMakhwe tshube isiduko salo, phofu likwabizwa kwangaso apha elalini. Umolokazana walo uNokulunga upheka umqa eziko encediswa yintombi yakhe eliwele, uNompembelelo. Bahlala kule lali iphantsi kweNtaba kaNdoda ekuthiwa nguMngqesha Ophezulu.)

    MAKHWETSHUBE: Owu! Molokazana xa eli lizwe linje, akusayi kubakho nto iya kulunga. Unobangela wokuba nditsho kungenxa yala madoda akhululweyo entolongweni. Udushe luza kuqala phantsi, uzuthi ndanditshilo ndihleli kolu khuko.

    NOKULUNGA: Yitsh’ uphinde mama. Inye ngoku into ezakusuka yenzeke, yimfazwe yobukhaya.

    NOMPEMBELELO: Andiqondi njalo mama. (Watsho ekhwezela izikhuni encedisa unina kuloo mlilo.) Kukhona ngoku siza kukhululeka.

    MAKHWETSHUBE: Hayi thula mzukulwana. Akwazi nto wena.

    NOMPEMBELELO: Kanti makhulu ndinyanisile. Uthi yintoni ke wena ebangela bakhululwe abazabalazi aba? Urhulumente uva isabhokhwe sethu, ngoku ke, akukho kubuya ngamva.

    NOKULUNGA: Nompembelelo! Ndiyabona esi sibindana senu sopolitiko siza kunifaka enkathazweni. Uthi sel’ ungenayihlo nje yintoni? Noyihlo wayethetha olo hlobo, abale yonk’ inkumbula le iphantsi kwelanga.

    MAKHWETSHUBE: Masiyiyeke le ncoko. Ndithi ndakucinga ngo mntwana wam, intliziyo yam ibe buhlungu. Ibuhlungu into endayenziwa kuye. Wakhe wayiva phi into yokuba umntu angavunyelwa nokuba amathambo la omfi awangcwabe koko asuke angcwatywe apho ndingaziyo? Kodwa Ophezul’ ukho uyabona, wondiphendulela.

    NOMPEMBELELO: Musan’ ukuzikhathaza kakhulu nina, igazi eli phaleleyo lootata nelamanye amaqhawe, aliphalalelanga ilize, koko belishoba inkululeko. Okwangoku ke ayikacaci isemfiliba, kodwa mandiniqinisekise, yona sekumbovu igaleleke.

    (Batya, bandlala, balala.)

    Umboniso 2

    (Kuphakathi ehlathini lakwaHoho, ahlangene amakhwenkwe agwadla inyewe yezopolitiko, noMpembelelo ukho. Wambi atsho ngeebhulukhwe ezigqabhuk’ iimpundu, kanti ezabanye amadolo aphandle, nangona wona eengoophopho.)

    MPEMBELELO: Manene, andifuni kunilibazisa, mandingene emxholweni kaloku singayichamel’ incoko xa sinokubanjwa apha.

    AMAKHWENKWE: Unyanisile ntanga!

    MPEMBELELO: Niyazi ke nani ngoku idabi ekukudala liliwa, nathi aba sizalelwe kulo sayinxalenye yalo, ngoku liyaqukunjelwa. Ndisitsho nje, mhlawumbi naba bantu babesithi amakheyita ngabanqolobi ngenxa yepropaganda, ngoku bayaqonda ukuba kuyiwa phi.

    NKULULEKO: Mpembelelo! Sukujikeleza mfondini, siyolusa apha ungasilibali, ezi nkomo zethu ziya kusuka ziyokuqabela kulaa masimi akwaMpundu. Ndiyawazi ke mna amakhwenkwe alaa lali, akadlali zintonga koko ayalwa. Sisehlathini apha ungalibali.

    MPEMBELELO: Ndikuvile ntanga. Ngamafutshane, ndiyanicela sibe yinxalenye yale matshi iza kubanjwa, ikhokelwa ngamaqabane aseDimbaza, iya kwi-ofisi yesithili semfundo eQonce. Oko ke singakwenza ngokuthi sikhanyisele abanye abafundi phaya esikolweni eHoho.

    NKULULEKO: Yho! Yanzima ke leyo Mpembelelo. Uyabaqonda phofu abafundi balapha eHoho Junior Secondary, baya kusimpimpa kootitshala, ibesithi abasesuphini? Andifuni kujongwa kakubi mna.

    MZAMO: Hayi, khawume wena ngobubhetye-bhetye apha. Asikawuphononongi lo mba, sowuqalisa ngokuba nentaka. Andazi nangoku ukuba iintonga ezi saziyekela ntoni. Ngesikulungisa ngogqonci ngoku. Qhuba mfondini, Mpembelelo, thina simamele, sukulihoya eli tyutyusi.

    MPEMBELELO: Yimani ngokuxabana. Ngoku into yokuxabana sodwa ayizokunceda. Ngokufutshane manene, sanukuxhala nina mandiniqinisekise. Lo moya wenguqu kweli uqalileyo, akukho bani unokubuya awuthintele. Nditsho mna nalo uphethe eli loMzantsi Afrika.

    NKULULEKO: Uyaphazama, ke ngoku, Mpembelelo. Kusafiwa nje, uya kuthini wena ukuthetha ngomoya wenguqu ogqubayo, ungayiphuhlisa le nto uyithethayo?

    MPEMBELELO: Makhe ke ndinirhabulise majita. Uyabona ngoku kweli lethu, jonga naku kukhululwa iinkonde ezazigwetywe ubomi entolongweni. Nithi ke nina umntu ogwetywe ubomi angafane akhululwe?

    MZAMO: Unyanisile ntanga. Khawuqhube ke ngale ye matshi ubusicacisela ngayo, ucacise nohlobo ofuna singenelele

    Enjoying the preview?
    Page 1 of 1