Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
HREIB
Author: Aung Myo Min Director,HREIB
Lwin Moe Human Rights Education Institute of Burma (HREIB) P.O.Box 37, Chiang Mai University Post office, Chiang Mai, 50202, Thailand hreburma@loxinfo.co.th
Address: E-Mail:
Second Edition: 3000 copies, May 2002. Aung Myo Min All rights reserved. This work may be reproduced, provided that no commercial use is made of it and the author is acknowledged.
tcef; (9)
trSmpm
,ckpmtkyonf 1998 ckEpu xkwa0cJaom vl@tcGita&; vufppmtkyukd 'kw,t}urf f Sf f h hf GJ f d d jznfpuxwa0vdujf cif; jzpfygonf? yxrt=udrf xkwa0pOfaemufyi;f umvtwGi;f h G f k f k f kd hf kf f G xyfrw;kd wufjzpfay:vmaom vl@tcGita&;qdi&m odaumif;p&mrsm;ESihf yxrt}udrwif H ryg0ifcaom ta=umif;t&mrsm;udk jznfpua&;om;xm;ygonf? hJ h G f ,ckuo@kd 'kw,t}udrtjzpf jznhpuxwa0&jcif;ta=umif;rSm xdo@kd aom ynmay; hJ d f f G f k f k pmtkyfrsdK;rsm;udk xyfrHxkwfa0yg[k 0dkif;0ef;wdkufwGef;cJh=uaom olrsm;/ Tpmtkyfukd vufpxm;I vl@tcGita&; oifwef;rsm; yd@k csaeaomolrsm;ESihf oifwef;rwufEiaomf GJ hf kd f vnf; vl@tcGita&;ta=umif;avhvmcsiI pmtkyrsm;a&;om;yg[k wduwe;f =uaom hf f f k f G olrsm;.qENukd jznfqnf;ay;vdaoma=umifjh zpfonf? h k ,cifxwa0pOftcseEihf ,ck 'kw,t}udrxwa0onfh tcset=um; EdiiwumwGif k f d f S d f k f d f kfH vl@tcGita&;qdi&m wd;k wufajymif;vJrrsm;pGm wd;k wufjzpfay:cJygonf? xdumvwdtwGi;f hf kf _ h k k trsKd ;orD;pmcsKyf aemufqufwrsm;/ uav;pmcsKyf aemufqufwrsm;/ tjynfjynfqi&m GJ GJ kd f &mZ0wfr_ w&m;H;k rsm; touf0ifvmcJ=h uonf? xd@k twl jrefrmEdiioEiiom;rsm;ESihf k f H l kd f H 'Drua&pDta&; v_y&m;awmif;qdaeaom olrsm;t=um;wGif vl@tcGita&;ta=umif;udk kd f S k hf em;vnfvufcvmr_a&csef ydrjkd rifrm;vmcJonfukd awG@&onf? *k%oumESihf wef;wlnrukd H d k h h f d Q D_ tajccHem;vnfvmI rwlujGJ ym;r_rsm;tay: vufcryrvmcJonf? wOD;csi;f . *k%oumudk H _ kd kd h f d Q ydkrdkav;pm;vmcJhonf? trsdK;orD;rsm;ESifh tjcm;txl;umuG,fay;&ef vdktyfaom tkyp0ifrsm;. tcGita&;rsm;ta=umif;udk eufeufi;f _i;f aqG;aEG;vmI ,cifuxuf f k hf d_ d ydkrdkwefzdk;xm;vmonfudkawG@&onf? tzJG@tpnf;toD;oD;u vl@tcGifhta&;ta=umif; oif w ef ; rsm;yd k @ cs&ef awmif ; qd k r _ r sm;vnf ; yd k r d k r sm;jym;vmvsuf & S d o nf ? od k @ aomf jynfovxt=um;wGif vl@tcGita&;ta=umif; qufvufynmay;&ef vdtyfaeqJyif? l l k hf k tjcm;olwOD;wa,mufcsi;f . *k%oumtay: ESrcsapmfum;r_rsm;rSmvnf; qufvuf f d Q d hf wnf&dS aeqJyif? xdk@twGufa=umifh vl@tcGifhta&;rsm;udk tjynfht0 av;pm;vdkufem wefzdk;xm;aom tem*wfjrefrmEdiitwGuf &nf&,I avhvmrSwom; usio;kH Edi&ef ,ckpmtkytm; kfH G f f hf k f f
xyfrjH yifqifa&;om;xkwa0vkuygonf? Tpmtkyjf zifh vl@tcGita&;udk umuG,ae=u f d f hf f aom/ vl@tcGita&;udk v_@H aqmfae=uaom/ vl@tcGita&;udk ynmay;ae=uaom rdwaqG hf fh f rsm;tm; *k%f yygonf? txl;ojzifh rdrEitwl vl@tcGita&;ynmay; vkyief;rsm;udk d S hf hf f e,fy,ftoD;oD;wGif tm;ud;rmefwuf vkyuiaqmif&uaevsu&onfh vl@tcGita&; f kd f G f f dS hf ynmay;Xme (jrefrmEdii)rS oifwef;yd@k csorsm;/ oifwef;toD;oD;rS oifwef;ol oifwef; kfH l om;rsm;. tm;ay;wkuwe;f csuukd taumiftxnfazmfEicojzifh auseyfEivrrnf[k d f G f kd f hJ kd f d hf ar#mfvifhrdygonf? Tpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf tzufzufrS 0dkif;0ef;ulnDay;cJhaom H;k wm0efcH ud&vif;xGe;f ESihf tjcm;H;k tzJ@G 0ifrsm;udk aus;Zl;wif rSwwrf;wifvygonf? k J f kd
tcef; (9)
rmwdum
vl@tcGifhta&;rdwfquf 8 vl@tcGifhta&;ordkif;a=umif; 13 tm&Swefz;kd (Asia Value) 21 EdkifiHwumOya'rsm; 24 tjynfjynfqi&m vl@tcGita&;Oya'rsm; kd f hf 28 tjynfjynfqdfkif&mvl@tcGifhta&;a=unmpmwrf; 28 pmcsLyfvufrSwfa&;xdk;jcif;tqifhqifh 34 EdkifiHom;ESifhEdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&moabmwlpmcsKyf 37 EdkifiHom;ESifhEdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&moabmwlpmcsKyf. aemufqufwJG pmcsKyfrsm; 39 vl@tcGifhta&;aumfrwD 41 pD;yGm;a&;/vlr_a&;ESifh,Ofaus;r_tcGifhta&;qdkif&mobmwlpmcsKyf 43 pD;yGm;a&;/ vlra&;ESi,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m _ hf hf kf oabmwlpmcsKyfaumfrwD 46 trsdK;orD;rsm;tm; enf;rsKd;pkHjzifh cGJjcm;xm;r_tm;vkH;zsufodrf;a&; oabmwlpmcsKyf 48 trsKd;orD;rsm;enf;rsKd;pkHjzifh cGJjcm;xm;r_tm;vkH;zsufodrf;a&; pmcsKyfaumfrwD 51 trsKd;orD;rsm;enf;rsKd;pkHjzifh cGJjcm;xm;r_tm;vkH;zsufodrf;a&; pmcsKyfaumfrwD ay:ayguvmyHtqifqifh f k h 53 54 uav;oli,frsm;tcGifhta&;qdkif&moabmwlpmcsKyf uav;oli,frsm;tcGifhta&;qdkif&moabmwlpmcsKyfaumfrwD 59 vlrsdK;a&;zdESdyfr_enf;rsKd;pkHtm;zsufodrf;a&;oabmwlpmcsKyf 61 vlrsdK;a&;zdESdyfr_enf;rsdK;pkHtm;zsufodrf;a&;oabmwl pmcsKyfaumfrwD 63 !i;f yrf;ESypufrEihf tjcm;&ufpufr/_ vlom;rqefaom d f _ S vl*k%oum !Kd ;EGr;f apaom yusirwkd udk qefusiaom f d Q hf _ f oabmwlpmcsKyf/ 63
tcef;(5)
tcef;(6)
tcef;(7)
tcef;(8)
*sDeDAmppfr_qdkif&moabmwlnDcsufpmcsKyf tjcm; vltcGifhta&;pmcsKyfrsm; vltcGita&;oabmwlpmcsKyfrsm;ay:ayguvmjcif;tqifqifh hf f h trsdK;orD;rsm;ESifhvl@tcGifhta&; trsdK;orD;rsm;tcGifhta&;ordkif;tusOf;csKyf 70 trsdK;orD;rsm;tay:t=urf;zufjcif; urBm@ukvor*~rdwfquf ukvor*~.t"duXme}uD;rsm; taxGaxGnDvmcH vkHcHa&;aumifpDd pD;yGm;a&;ESifhvlr_a&;aumifpD ukvor*~v@l tcGita&;at*siprsm;ESihf vkyx;Hk vkyenf;rsm; hf f D f f vl@tcGifhta&;aumfr&Sif vl@tcGifhta&;aumfr&Sif.zGJ@pnf;ykH 1503 vkyief;pOftqifqifh f h vl@tcGifhta&;aumfr&SifnDvmcH vl@tcGifhta&;aumfr&SifnDvmcHvkyfief;pOfrsm; tjcm;pmcsKyftajccHtzGJ@rsm; vl@tcGifhta&;qdkif&mrsm;udk pdwf0ifpm;onfh ukvor*~&Sdtjcm;Xmersm; -trsK;d orD;tqiftwef;qdi&m aumfr&Sif h kf -ukvor*~vl@tcGifhta&;qdkif&mr[mrif;}uD;Hk; -vl@tcGifhta&;Xme}uD; -ukvor*~'kuQonfrsm;qdkif&mr[mrif;}uD;kH; -tjynfjynfqdkif&mtvkyform;tzGJ@csKyf tjynfjynfqdkif&mtvkyform;tzGJ@csKyf. vkyfief;pOf a'oqdkif&mvl@tcGifhta&;tzGJ@tpnf;rsm; Oa&mya'o Oa&myaumifpD tar&duefa'o tar&duefEdkifiHrsm;tzJG@
64 65 66 70 77 84 86 86 89 90 95 95 96 102 103 103 106 107 107 108 109 110 111 113 116 116 116 118 118
tcef; (9)
tmz&dua'o tmz&duefnD!Gwfa&;tzGJ@ tm&yfa'o tm&Sa'o tcef;(9) tpdk;&r[kwfaomtzGJ@tpnf;rsm; tpd;k &r[kwaomtzG@J trsKd ;tpm;rsm; f tpd;k &r[kwaomtzG@J tpnf;rsm;ESihf tm;ay;axmufcrrsm; f H _ ukvor*~Eihf tpd;k &r[kwaomtzG@J tpnf;rsm; S f tcef;(10) vl@tcGifhta&;}uD;=uyfjcif; vl@tcGifhta&;}uD;=uyfr_vkyfief;pOf tcef; (11) vl@tcGita&;ynmay;r_ hf ordi;f a=umif; k vltcGita&; ynmay;r_qonfrm hf kd S aphpyfaqmf=oay;olqonfrm kd S tcef;(12) owif;Xmersm;ESifhqufoG,fjcif; a&'D,dkkyfjrifoH=um;Xmersm;ESifh awG@qkH&mwGif owdyoifhonfhtcsufrsm; owif;a&;olrsm;ESifhawG@qkH&mwGifowdyoifhaomtcsufrsm; owif;a=unmcsuxwjf yef&mwGif owdyoifaomtcsursm; f k h f owif;a=unmcsufa&;om;jcif; owif;pm&Sif;vif;yGJyvkyf&mwGifowdyoifhaomtcsufrsm; tcef;(13) awG@qkHar;jref;jcif; vlawG@ar;jref;&mwGif owdyoifaomtcsursm; h f aemufqufwGJ (1) tjynfjynfqi&m vl@tcGita&;a=unmpmwrf; kd f hf aemufqufw(2) trsKd ;orD;rsm;tm;enf;rsKd ;pHjk zifh GJ cJjG cm;zdEyrtm;vH;k yaysmufa&;oabmwlpmcsKyf dS f _ aemufqufwGJ (3) uav;oli,frsm;tcGita&;qdi&moabmwlpmcsKyf hf kf
119 119 120 120 122 123 129 131 133 134 143 143 145 155 160 162 164 164 166 168 169 169 179 192 212
tcef; (1)
vl@tcGita&;.tajccHtcsursm;rSmhf f - vl@tcGita&;onf vlwi;f twGuf arG;&mygtcGita&;jzpfonf? (Human Right hf kd hf is inherent) vl@tcGifhta&;udk0,f,lIr&/ v$Jajymif;Ir&? vlwdkif;onf vlom;jzpfaeaom tcsua=umifyif vl@tcGita&;udk &,lyiqici&onf? f h hf kd f kd f G hf dS - vl@tcGifhta&;onf vlom;tm;vHk;ESifh oufqdkifonf? (Human Right is universal) tom;ta&mif/ vlrsKd ;/ ud;k uG,onfbmom/ Ediia&;/ vlra&;/ tawG;tac:/ vdif f h kfH _ uJGjym;r_ra&G; vl@tcGifhta&;onf vlom;tm;vHk;tay: wef;wlnDr#r_&Sdonf? vlom;tm;vH;k onf arG;zGm;vmonfrS pwifI vGwvyfI wef;wlnaom vl@*%f f D k odumESihf tqiftwef;&Sonf? Q h d - vl@tcGifhta&;udk rnfolurS ,laqmifodrf;ydkufIr&? (Human Right is inalienable.) vl@tcGifhta&;udk rnfolwOD;wa,mufurS ,laqmif odrf;ydkufcGifhr&Sd/ vl wa,muf. arG;&myg tcGifhta&;udk xdkol. EdkifiHawmftpdk;&ESifh Oya'rsm;u todtrSwryonfwiatmif xdowif vl@tcGita&; cHpm;cGi&onf? xdo@kd f h kd f k l G hf hf dS k todtrSwryjcif;onf xdol tay: vl@tcGita&;csKd ;azmufjcif;jzpfonf? f k hf - vl@tcGita&;rsm;onf wckEiwcktjyeftvSef qufpyftrSD yaeonf? (human hf S hf right is indivisible) vl @ *k % f o d u Q m ES i f h t nD aexd k i f t ouf & S i f E d k i f & ef t wG u f vl o m;wd k i f ; onf vGwvyfci/hf vHk cHciEihf vHavmufaomvlaer_b0rsm;tm; vduavsmnDaxGpm f G G hf S k k f G cH p m;cG i f h & S d o nf ? rnf o nf h t cG i f h t a&;ud k r S tjcm;tcG i f h t a&;rsm;xuf ydkrdkta&;}uD;onf[k ajymqdkIr&? vl@tcGifhta&;wckudk csdK;azmufcH&ygu tjcm;tcGita&;rsm;udyg xdcuaponf? hf k kd f
vltcGita&;toGivuQ%mrsm; hf f
(1) vltcGifhta&;tcsdK@onf vlwOD;wa,mufcsif;qdkif&m tcGifhta&;rsm; (Individual Rights) jzpfovdk wcsKrSmvnf; tkypvuEihf oufqiaom tcGita&;rsm; (Group d f k kd f S kd f hf Rights) &Sonf? xd@k jyiftcsKd @rm vlwOD;csi;ESia&m/ tkypvuEiyg oufqiaom tcGihf d S f hf f k kd f S hf kd f ta&;rsm; jzpf=uonf? Oyrm- vGwvyfu;kd uG,,=kH unfcionf vlwOD;wa,mufcsi;f f f G hf hf k f k k hf k f usio;kH Ediaom tcGita&;jzpfovdk tjcm;vltyptvduf usio;kH Ediaom tcGihf hf k f ta&;rsKd ;jzpfonf? (2) vl@tcGita&;wcsKd udk csujcif;vufiif;taumiftxnfazmf aqmif&uI&aomfvnf; hf f G f wcsKd udk aqmif&u&mwGif tpDtpOfjzifaqmif&u&onf? vlwa,muf. vGwvyfpm G f h G f f G ajymqdciukd csujf cif;cGihf yI&aomfvnf; ynmoifcitwGuf vdtyfaom ausmif;rsm;/ k G hf G hf k q&mrsm;udk csucsi;f vufiif; taumiftxnfazmfEi&ef rvG,uacs? f kd f f l (3) tcsKd @aom tcGita&;rsm;udk 'Drua&pD vl@abmiftzJ@G tpnf;tusKd ;ESihf vlxtusKd ; hf kd k pD;yGm;twGuf jzpfap/ pdw"mwfpm&dwyi;f qdi&mtwGuf jzpfap vdtyfygu Oya't& f W kd k f k uef@owfEionf? Oyrm - vGwvyfpm oGm;vmcGiqaom tcGita&;udk xdo@kd kd f f G hf kd hf k oGm;vmr_a=umifh trsm;jynfotwGuf rvdvm;tyfaom tusKd ;rsm; jzpfapEdionf l k kf qdygu Oya't& uef@owfEionf? k kd f (4) odk@aomf atmufygtcGifhta&;rsm;udk rnfonfhtajctae/ rnfonfhta=umif;rsdK; a=umifhrS uef@owfjcif;r&Sdap&[lI owfrSwfxm;onf? xdktcGifhta&;rsm;rSm touf&ici/hf ESypufnO;f yrf;r_ruif;vGwci/hf u|ef yjcif;rSuif;vGwci/hf tauG;a=umifh SfG df S fG fG csKyfaESmifxm;jcif;rS uif;vGwci/hf jypfrwcktay: ESpcgjyefp&ifjcif;rS uif;vGwci/hf Oya' fG _ f D fG a&SarSmufwGif vlom;wOD;tjzpf qufqHcHydkifcGifh/ vGwfvyfpGm awG;ac:,Hk=unf ud;k uG,cihf wd@k jzpfonf? fG wOD;csi;f tcGita&; (Individual Rights) qdonfrm tjynfjynfqi&m vl@tcGita&; hf k S kd f hf a=unmpmwrf;wGif azmfjyxm;aom vlwi;f cHpm;cGi&aom tcGita&;rsm;jzpfonf? kd hf dS hf trsm;tcGita&; od@k r[kwf tkypvutcGita&; (Collective/ Group Rights) qdonfrm hf f k dk f hf k S tkyfpkwck.tzJG@0if (Oyrm- trsdK;orD;/ uav;oli,f/ rl&if;XmaevlrsdK;pk/ 'kuQonf/ wdkif;&if;om;vlenf;pk/ a&$ajymif;tvkyform;/ vdifwlcspfolrsm;) jzpfaoma=umifh tjcm;olrsm;cHpm;cGi&aom wOD;wa,mufcsi;f qdi&m tcGita&;rsm;udk cHpm;cGir&aom/ hf dS kf hf hf
10
jiif;y,fc&aom/ cJjG cm;uef@owfcaom tkyp0ifrsm;. tcGita&;jzpfonf? tkypvuf H H f k hf f k kd tcGifhta&;rsm;onf txl;umuG,fapmifha&SSmufay;&ef vdktyfaom tkyfpkrsm;twGuf ay:ayguvmjcif;jzpfonf? tkypwpk. tzJ@G 0ifjzpfaom a=umifh tjrwfxwacgi;f yHjk zwfrukd f fk k f _ ydkrdkcHpm;&aom tkyfpk0ifrsm;. tcGifhta&;udk umuG,fay;jcif;onfvnf; tkyfpkvdkuf tcGita&;awmif;qdjk cif;yifjzpfonf? hf w&m;a&;qdi&mtcGita&;(Legal Rights) qdonfrm Oya't&todtrSwf yxm;aom kf hf k S tcGifhta&;rsm;jzpfonf? cdkifvHkaomta=umif;tcsufr&Sdrcsif;tjypfr&Sd[k Oya'u zGiqxm;csursm;/ oufao/ tmrcH&&Scirsm;onf w&m;Oya'qdi&m tcGita&;rsm;yif hf kd f d G hf kf hf jzpfonf? vl tcGita&;[laompum;ESitwl trsm;qH;k wGvsuawG &onfpum;vH;k rsm;rSm vl h hf hf J f h h tcGita&;wd;k wufjrifrm;a&; (Promoting Human Rights) ESihf vltcGita&; umuG,f hf h hf f hf apmifa&Smufa&; (Protecting Human Rights) [laompum;ESpv;kH jzpfonf? vltcGita&; h wdk;wuf jrifhrm;a&;qdkonfrSm vltcGifhta&;rsm; wdk;wufvma&;/ EdkifiHawmf. vkyfief;pOfrsm;wGif vltcGifhta&; wdk;wufa&;vkyfief;pOfrsm; yg0if taumiftxnf azmfvma&;/ vltcGifhta&;Oya'rsm;jyXmef;a&;/ ynma&;ESifhvl r_a&;tpDtpOfrsm;wGif vl tcG i f h t a&;&nf & G , f c suf r sm;ud k xnf h o G i f ; a&;wd k yg0if o nf ? vl tcG i f h t a&; _ umuG,apmifa&Smufa&;qdo!fh pum;&yf.t"dym,fwif vltcGita&; csKd ;azmufrrsm; f h k ` G hf tm; ta&;,laqmif&ujf cif;/ jypfwifwcsjcif;/ tm%mtvGo;kH pm;vkyI jynfowkd tay: G _ f J f l zdEyrrsm;udk umuG,wm;qD;jcif;/ zdEyotpd;k &udk Ediia&;t& wduuztm;ay;jcif; dS f _ f dS f l kfH k f kd f d ponfw@kd yg0ifonf? vl tcGita&; wd;k wufjrifrm;atmif vkyjf cif;wGif vltcGita&;rsm;udk w&m;Oya'twGi;f h hf h hf xnfoi;f jyXmef;jcif;ESihf w&m;r#wI aumif;rGeaomw&m;Oya'pepf xlaxmifjcif;om h G f jzpfonf[k a&S;,cifu,lqxm;=uonf? aemufydkif;wGif tpdk;&ESifh tpdk;&r[kwfaom vl@tcGita&;tzGJ rsm; xlaxmifjcif;onfvnf; vltcGita&; wd;k wufatmif aqmif&uf hf hf G &mwGif tuH;0ifvmonf? xdktpdk;&r[kwfaom tzGJtpnf;rsm;onf ,Ofaus;aom vltzGJtpnf;w&yf xlaxmif&mwGif ta&;ygaom tcef;urSyg0ifvmonf? zGHzd; wd;k wufqEiiH tawmfrsm;rsm;wGif vltcGita&; csKd ;azmufc&r_rsm;udk jynfowkd ud,wif J kd f hf H l k f kd em;rvnfojzifh tpd;k &vufatmufwif tom;aoyHpuspmjzifh vltcGita&; csKd ;azmuf G k H G hf
11
cHae&onf? xdtjzpfrsm;udk tpd;k &r[kwaom tzGJ tpnf;rsm;u rD;armif;xd;k azmfxwf k f k jyoay;Edionf? jynfovx=k um;wGif vltcGita&; todw&m;rsm; tajccdiw;kd wuf kf l l hf kf ap&ef xdtzGJ rsm;u vkyaqmifEionf? xdtzGJ rsm;tjyif vltcGita&; wd;k wufjrifrm;a&; k f kd f k hf h twGuf taumif;qH;k vkyaqmifEiorsm;rSm jynforsm;ud,wiyif jzpfonf? rdrwkd f kd f l l k f kd f d vdtyfaeaom tcGita&;rsm;udk avhvmqef;ppfum OD;pm;ay;r_rsm; owfrw+f yD; rdrwkd k hf S d ,Ofaus;r_ tajctaet& tusdK;&SdEdkifr!fhenf;vrf;rsm;udk toHk;yvkyfaqmifjcif;jzifh jynforsm;ud,wif vltcGita&;wd;k wufatmifvyaqmif&mwGif yg0if Edionf? l k f kd hf k f kf
vl tcGita&;umuG,apmifa&Smufa&; h hf f h
vl tcGita&; umuG,apmifa&Smufa&;onf vltcGita&;csKd ;azmufonfh oufqi&m h fh f h hf kd f tpdk;&tay: jypfwifa0zef_wfcsjcif;jzpfonf? jypfwif_wfcsjcif;ESifhtwl vdktyfaom ta&;,laqmif&ur_ vkyief;pOfonfvnf; tuH;0ifonf? wcgw&H EdiiwEdii. vl G f f kfH kfH tcGita&;csKd ;azmufrrsm; &yfwef om;atmif xdEiiwi;f &Sd tpd;k &r[kwonftzGJ rsm;u hf _ h G k kd f H G f h h rvkyaqmifEiawmhonftcg tjynfjynfqi&mtzGJ tpnf;rsm;ESihf urBmuvo r*~. f kd f h kd f h h k jypfwifa0zefwcsrEihf ta&;,laqmif&urwkd jh zifh vl tcGita&;csKd ;azmufrrsm;&yfwef _ f _ S G f _ h hf _ oGm;atmif ud;yrf;aqmif&u&awmhonf? G f
12
tcef; (9)
tcef;(2)
vltcGita&;ordi;fk a-umif; hf
vl@tcGifhta&;[laompum;vHk;udk 'kwd,urBmppf aemufydkif;wGif wGifwGifus,fus,f ajymqdo;kH pJvmcJ=h uaomfvnf; xdv@l tcGita&;ESiqiaom t,ltqoabmw&m;wd@k ukd k G k hf hf kd f a&S;ESpaygi;f rsm;pGmuyif vlom;wd@k u toGitrsKd ;rsKd ;jzifh vufcusio;kH vmcJ=h uonfukd f f H hf awG@&onf? vl@tcGita&;[lI trnfwyfac:a0:oH;k pJjG cif; r&Scaomfvnf; xdt,ltqESihf hf d hJ k k J G qifwaomt,ltqrsm;udk vlom;wd@k . ,Ofaus;r_aygi;f pH/k xH;k xrf;"avhrsKd ;pHw@kd xwif l awG@Eionf? kd f vl@ordi;f wavsmufwif rdom;pkEijhf zpfap/ tkypjk zifjh zpfap/ vlrsKd ;pktvkujf zpfap/ tv$m k G S f d tvdujf zpfap/ Ediitvdkujf zpfap aexdicaom vlom;rsm;t=um;wGif tcGita&;ESihf k kfH k f hJ hf wm0ef&rw@kd ukd vufcusio;kH vmcJ=h uonf? a&S;a[mif; vlrtzJ@G tpnf;rsm;t=um;wGif dS _ H hf _ rdrdtay: qufqHapvdkonfh yHkpHtwdkif; tjcm;olrsm;udk rdrdu pwifqufqHyg[laom xHk;xrf;pOfvmrsm;udk vufudkifqJGusifhoHk;cJh=uonf? [dENLa0'usrf;pmrsm;/ Ak'<bmom a[m=um;csuf rsm;/ bmbDv;kd eD;,rf;wd@k . [mrl&mbDu'Oya'/ c&pf,meforRmusr;f pm/ kd tpPvmrfudk&rf usrf;pmESifh uGefjzL;&Syftqdktrdef@rsm;wdk@wGif vlom;wdk@. wm0efESifh tcGita&;wd@k tm; aqG;aEG;wifjycJonfukd awG@&onf? hf h vl@tcGifhta&;qdkif&m t,ltqrsm;onf Oa&mywdkufwGif a&S;&mpkESpfaygif;rsm;pGmu wnf&confukd avhvmawG@&&onf? t*FvefEiiH *|eb&ifvufxufu ay:aygucaom dS hJ dS kd f f k f hJ r*~emumwm (Magna Carta) wGif aemifumvrsm;twGi;f vl@tcGita&;[lI t"dym,f hf ` zGiqvmcJaom oabmw&m;rsm; yg0ifaeonfukd awG@&onf? bke;f awmf}uD;ausmif;rsm; hf kd h tm; tpd;k &u 0ifa&mufpuzufjcif;rS uif;vGwci/hf w&m;Oya'a&S@arSmufwif wef;wl G f fG G nDr#cihf qdaom tcsursm;onf vl@tcGita&;[laom pum;vH;k udk ray:aygurD xdacwf G k f hf f k xdtcseuwnf;u xdpmwrf;wGiyg0ifaom tcsursm;jzpfonf? k d f k f f vltcGita&;qdaom pum;udk 1945 ckEpf urBmuvor*~ ay:ayguvmonfh tcserS hf k S h k f d f pwifI oH;k pGcaomfvnf; vl tcGita&;t,ltqjzpfaom vlwi;f onf rdrwkd .Edii/H J hJ h hf kd d kf ,Ofaus;r_/ bmom/ ud;k uG,rtqifh twef;rcGJ wef;wlnr&onf [laom t,ltqrSm f_ D _ dS
13
xdtcserwdiruyif wnf&conf? 18 &mpkEihf 19 &mpktwGi;f Oa&mywduwif vlonf k d f kf D dS hJ S k f G vlom;jzpfaom obm0w&m;a=umifh tcGita&;ydiqici&onf? EdiiwEdii. Ediiom; hf k f kd f G hf dS kfH kfH kfH jzpfaoma=umifh/ vlrsdK;ESifh bmoma&;tkyfpk0if wckckjzpffaom ta=umif;tcsufa=umifh rnforS tcGita&; ydryiqijf cif;r&S[aom obm0w&m; tcGita&; (Natural rights) l hf k kd kd f kd d l hf t,ltqopf ay:ayguvmonf? yxrwGif vlom;wdk onf tm%mudk csKyfuixm;aom f kd f tpdk;&. vufvGwfpy,fzrf;qD;r_rsm;/ w&m;rr#wr_rsm;udk umuG,f&ef olwdk. tcGifh ta&;udk yxrOD;pGm azmfxwc=hJ uonf? xdrwqifh tpd;k &xH rdrwkd . vdvm;awmif;qdk k f k S d k csufrsm; awmif;qdkEdkif&eftwGuf vGwfvyfpGmpka0;cGifh/ ajymqdkcGifhponfh EdkifiHom;tcGifh kfG hf ta&;rsm;/ tpd;k &udk a&G;aumufwifajrmufEi&eftwGuf rJay;ydicihf tcGita&;rsm;udk kd f azmfxwc=hJ uonf? xdrwqifh b0touf&i&yfwnfEi&eftwGuf vdtyfaom vlaer_ k f k S Sf kd f k tqifhtwef; &&Sda&;/ vkyfief;cGifom,ma&/; ponfhvlr_tcGifhta&;rsm;udk azmfxkwf cJ=h uonf? xdt,ltqopf. tm;ay;v_@H aqmfrt& 18 &mpkaESmif;ydi;f umvrsm;twGi;f xl;jcm;onfh k _ k awmfvea&;ESpcjk zpfaom tar&duefawmfvea&;ESihf jyifopfawmfvea&;wd@k ay:ayguf S f f S f S f vmcJhonf? 1776 ckESpfwGif ajrmuftar&duwdkuf&Sd +Adwdo#udkvdkeDrsm;u tar&duef vGwfvyfa&; a=unmpmwrf; (The American Declaration of Independence) udk xkwjf yefa=unmcJonf? aemufqufw&vm'ftjzpf 1787 ckEpwif tar&duefEiiH zJ@G pnf;yHk h GJ Sf G kd f tajccHOya'udk twnfyjyXmef;Edic+hJ yD; 1791 ckEpwif tar&dueftcGita&;ydnmOf kf S f G hf ay:ayguvmcJonf? tvm;wlyif 1789 ckEpwif jyifopfEiijH ynforsm;u oufO;D qHyif f h S f G kd f l kd bk&ifpepfukd wGe;f vSeEic+hJ yD; jyifopfvom;tcGita&; a=unmpmwrf; (Declaration of f kd f l hf the Rights of Man) udk xkwjf yefvmEdiconf? k f hJ 18 &mpkwijf zpfygG ;cJaom jyifopfawmfvea&;/ tar&duefawmfvea&; wd@k Eihf if;wd@k . G h S f S f S a=unm pmwrf;rsm;wGiyg0ifaom vl tcGita&;t,ltqrsm;onf urBmw0Sr;f &Sd zdEycH f h hf dS f jynfolwdk. vGwfajrmufvdkpdwfudk E_d;qGay;EdkifcJhonf? aemufqufwGJtjzpf vufwif tar&duEdiii,frsm;. vGwajrmufa&; wduyrsm; ay:ayguc&onf? wcsewnf;rSmyif kfH f k f JG f hJ d f vl@tcGita&; t,ltqrsm;onfvnf; a&Swef;od@k a&mufc&onf? od@k &mwGif xdumvrsm; hf hJ k twGi;f u ,lqcJaom vl.tcGita&; (Rights of Man) qdonfrm EdiiwEdiiwif h hf k S kfH kfH G jyXmef;xm;aom trsKd ;om;tcGita&; (National Rights) r#om jzpfonf? wurBmvH;k udk hf
14
v$rf;cH+yD; wurBmvHk;u xdrf;odrf;apmifha&Smuf&r!fh vl@tcGifhta&; pHw&yftaeESifh pOf;pm;awG;ac:r_tqiftxd ra&muf&cao;acs? h dS hJ tawG;tac:ynm&Sirsm;jzpfaom aomrwfye;f ef (Thomas Paine)/ *|epwD;0yfar; (John f d f Stuart Mill) ESihf [ife&Da';Apfaomf&; (Henry David Thoreau) wd@k onf obm0w&m; D tcGita&; (Natural Rights) t,ltqudk tajcwnfI vlom;tm;vH;k ESihf oufqiaom hf kd f tcGifhta&; (Universal Rights) t,ltqudk wqifhwufawG;ac:vmcJhonf? xdk tawG;tac: ynm&Sirsm;. t,ltqonf vD,awmfpwdKG if; (Leo Tolstoy)/ r[wWr f kd *EDN (Mahatama Gandhi) ESifh rmwifvlomuif; (Martin Luther King) ponfh xif&m;aomolrsm;/ tawG;tac:t,ltqrsm;tay: rsm;pGm=oZmoufa&mufr&conf? S _ dS hJ vl@tcGita&;ordi;f a=umif;wGif yxrOD;qH;k ay:ayguconfh r*~emumwm (1215)/ jyifopf hf k f hJ vlom;ESihf Ediiom;tcGita&; a=unmpmwrf; (1789)ESihf tar&duefz@GJ pnf;yHtajccHOya' kfH hf k (1791) wd@k onf 20 &mpkwiay:aygucaom vl@tcGita&;Oya'rsm;. ordi;f tp[k qdEif Gf f hJ hf k k kd ovdk xdpmwrf;rsm;onf vltcGita&; oabmw&m;ESihf ywfoufI ,aewdif rSjD irf; k hf k ud;k um;ae&aom pmwrf;rsm;jzpfonf? odk aomf xda=unmpmwrf;rsm;wGif trsKd ;orD;rsm;/ k uav;oli,frsm;/ tom;a&mif&aomolrsm;/ vlra&;/ bmoma&;/ pD;yGm;a&;ESihf Ediia&; dS _ kfH tkyptzJ@G 0ifrsm;. tcGita&;rsm; yg0ifatmifvr;f +cHKEdicjhJ cif;r&Sacs? f k hf $ kf d 20 &mpkumva&mufaomtcg tkyfpkvdkuftcGifhta&;rsm;udk umuG,fEdkif&eftwGuf pwifvyaqmifvmcJonfukd awG@&onf? 1919 ckEpwif pwifz@GJ pnf;cJaom tjynfjynf k f h S f G h qdi&m tvkyorm;tzJ@G csKyf (International Labor Organization) onf tvkyorm; kf f f rsm;. use;f rma&;ESihf vkyief;cGivkH cHa&;tygt0if tvkyorm;tcGita&;rsm;udk av;pm; f f f hf umuG,&ef oabmwlpmcsKyfrsm;udk pwifjyXmef;cJonf? xd@k twl yxrurBmppft+yD;wGif f h vlrsKd ;pktzJ@G 0ifrsm;tm; umuG,rrsm;ay;&eftwGuf Ediiaygi;f csKyftoif;}uD; (League of f _ kfH Nations) u wifjycJaomfvnf; atmifjrifrr&&Scay? tar&duefEiiukd tzJ@G 0iftjzpf h _ d hJ kd f H 0ifa&mufvmatmif raqmif&uEiconftjyif *syefEiiu wkwEiiEihf refcsL;&D;,m;udk G f kd f hJ h kd f H f kd f H S 0ifa&mufwucujf cif;/ tDo,y;D ,m;tm; tDwvDEiiu wducujf cif;wd@k ukd wm;qD;jcif; kd f kd D kd kd f H k f kd ryEdiconfh Ediiaygi;f csKyftoif;}uD;onf 1939 ckEpf 'kw,urBmppf pwifonftcserpI k f hJ kfH S d h dfS ydysuconf? f hJ
15
'kw,urBmppft+yD;wGif vl@tcGita&; t,ltqrsm; t&Set[kejf yif;jyif;jzifh ay:xGuf d hf d f vmcJjh yefygonf? vl@tcGita&; t,ltqrsm;udk ydrwiwius,us,f ajymqdvmcJ=h u hf k kd G f G f f k onf? 'kw,urBmppftwGi;f *sL;vlrsKd ;rsm;/ *spypDrsm;/ vdiwcsporsm; vlO;D a& ajcmufoef; d f f l f l ausmukd owfjzwfowoifcaom emZD*smr%Dw@kd . vky&yfu urBmwckv;kH udk wkevyapcJh f k f hJ f f _f onf? 'kw,urBmppft+yD;wGif ppfEiEiirsm;u olw@kd . vl@tzG@J tpnf;rsm;wGif vlwOD;pD. d kd f kd f H tcGita&; (Individual Right) udk todtrSwf ycJ=h u+yD; 1945 ckEpwif urBmvaer_ypopf hf Sf G h l kH H (New World Order) wckukd zefw;D wnfaxmifc=hJ uonf? r=umrDwif xdurBmypopfukd G k h kH H tjcm;Ediirsm;uvnf; vduvtwk,l usio;kH vmcJ=h uonf? ppfEir[mrdwtiftm;pk kfH k f H hf kd f f k G rsm;u ppf&mZ0wfaumifrsm;tm; ao'%fay;rnftpm; vlxa&SarSmufwif w&m;pD&if h Edi&ef EsK&ifbwf Ediiwumppfc;kH udk zGJ pnf;cJonf? EsK&ifbwfEihf wdusKd rdwdk wif ppf kf kfH kH h S k h G &mZ0wfaumifrsm;tm; vlom;rsKd ;EG,w&yfv;kH tay: usL;vGeaom &mZ0wfjypfr_ (Crimes f f against Humanity) ESihf urBm+h idr;csr;a&;udk xdyg;aESmif,uaom &mZ0wfr_ (Crimes f f h S f against Peace) wdk jzifh tjypfay;cJonf? xdjk ypfrrsm;onf oufqi&m Ediiwckcsi;pD. h _ kd f k f H f w&m;Oya'udk csKd ;azmufjcif;/ rcsKd ;azmufjcif;wdk Eihf rywfoufaom Ediiwum &mZ0wfjypfr_ S kfH rsm;yifjzpfonf? ppfEdkifol r[mrdwfrsm;bufu rnfol hudkr# ppf&mZ0wfaumiftjzpf w&m;pGqkd tjypfay;cJjh cif;r&Saom tcsurvI EsL&ifbwf Ediiwum ppfc;kH . pD&ifx;kH J d f S JG kfH kH rsm;onf urBmhordkif;wGif xl;jcm;aom pD&ifxHk;rsm;jzpfcJhonf? EdkifiHwum w&m;Oya' rsm;onf EdkifiHwckcsif;pD. w&m;Oya'rsm;tay: v$rf;rdk;r_&Sdonf [laomtcsufudk yxrOD;qH;k t}udrtjzpf vufawGjyovdujf cif;jzpfonf? ,if;pD&ifx;kH rsm;t& &mZ0wfr_ f k usL;vGeol wOD;csi;f udomru if;wdk . txuft&m&Srsm;udyg }uH&mygrsm;tjzpf ta&;,l f k d k pD&ifcsucsconf? xdr#ru xdo@kd aom &ufpuf=urf;uwfrrsm; aemufxyfw}udrf xyf f hJ k k _ rjzpfym;ap&eftwGuf udwifwm;qD;&ef enf;vrf;rsm; }uHq&SmazGvm=uonf? 'kw, G d urBmppft+yD; Ediirsm;taeESihf Ediiwum+idr;f csr;f a&;ESihf ydyuQ wm;qD;a&;wdk twGuf kfH kfH }uHqpOf;pm;vmcJhonf? vlom;wdk. b0ESifhvGwfvyfcGifhrsm;udk cHpm;cGifh&Sdonfh tcGifh ta&;tm; rnforrw&m;ojzifh apmfum;aESmif,ujf cif; ryEdiatmif umuG,rrsm;y&ef lS h S kf f_ awG;awmvmcJ=h uonf? wdi;f jynfwjynf. tpd;k &wcku wdi;f jynftwGi;f &Sd jynfowkd tay: k k l vltcGita&; csKd ;azmufrrsm; rusL;vGeEiap&eftwGuf wurBmvH;k ESihf oufqiaom hf _ f kd f kd f vltcGita&; pHcsepEe;f rsm; owfrw&ef }uHqvmcJ=h uonf? oufqi&m tpd;k &rsm; hf d f H _ S f kd f taeESivnf; rdrwkd jynforsm;tay: xdvl tcGita&; pHcsep!e;f rsm;ESitnD qufqH hf d l k hf d f H $ hf tkycsKyEi&eftwGuf u;d yrf;vmcJ=h uonf? aemufqufwtaejzifh urBmEiirsm; yg0ifaom f f kd f GJ h kd f H
16
Ediiwum tzJ@G tpnf;wckukd zJ@G pnf;I vlom;wd@k . vl@tcGita&;udk umuG,&ef[aom kfH hf f l &nf&,csujf zifh 1945 ckEpwif urBmuvor*~ (United Nation) ay:ayguvmcJonf? G f S f G h k f h 1945 ckEpwif urBmuvor*~tzGJ }uD;udk zGJ pnf;cJ=h u+yD; tpd;k &rsm;yrl usio;kH =u&rnfh S f G h k hf EdkifiHwumpHowfrSwf&ef t,ltqw&yf jzpfxGef;vmcJhonf? EdkifiHwumvHkcHa&;ESifh +idrf;csrf;a&;udk xdyg;aprnfhtE W&m,frsm;ESifhywfoufI cGJjcrf;pdwfjzmr_rsm;yvkyfcJh=u+yD; &efpusL;ausmonfh Ediirsm;udk ukvor*~u ta&;,laqmif&urrsm; yvkyEi&ef ar#mre;f f kfH G f_ f kd f fS cJonf? xdokd yvky&mwGif EdiitoD;oD;. yrlaqmif&ucsursm;onf vltcGita&;tay: h k f kfH G f f hf wnfr&rnf[aom t,ltqvnf; yg0ifvmcJonf? aemufyi;f wGif vltcGita&;qdi&m DS l h kd hf kf tawG;tac:onf Ediitawmfrsm;rsm;u qufvufxr;f odr;f xm;vdonfh wif;rmaom kfH d k EdiiawmftcsKyftjcmqdi&m t"dym,fziqcsuukd ysu,i;f apcJonf? vltcGita&;pHrsm; kfH kf ` G hf kd f f G h hf jyXmef;vdkufr_onf tpdk;&rsm;. jynfolrsm;tay: zdESdyfr_rsm;udkvnf;aumif;/ vlrsdK;a&; cGJjcm;csdK;ESdrfr_rsm;udkvnf;aumif;/ dkufcsdK;EdkifcJhonf? wenf;tm;jzifhqdkaomf EdkifiHawmf G f_ kfH G f tpd;k &rsm;taeESihf olwkd .vkyuiaqmif&urrsm;tay: Ediiwum. 0ifa&mufpuzufr_ f kd f odk r[kwf }uD;=uyfrukd vufcvmcJ=h u&awmhonf? _ H vltcGifhta&; t,ltqonf acwfrDEdkifiHrsm; pwifay:xGef;&m Oa&myrSpwifcJhonf qdkaomfvnf; ,aeumvwGif wurBmvHk;&SdEdkifiHrsm;/ jynfolrsm;ESifhvnf; ywfouf qufEG,fr_ &Sdvm+yD; jzpfonf? jynfolwdkonf olwdkudk,folwdk EdkifiHawmftm%mrS umuG,f&eftwGuf txl;ojzifh ,if;tm%monf tcGifhxl;cHvlenf;pk vufxJodk a&mufom;aomtcg umuG,&eftwGuf vltcGita&;qdaom t,ltq ay:xGe;f vm G f hf k &onf? tb,fa=umifhqdkaomf EdkifiHawmftm%mudk csKyfudkifxm;olrsm;onf olwdk pdwf uduf w&m;Oya'udk olwkd pdwwi;f usa&;qGcihf tcGita&;&Saoma=umifh jzpfonf? f kd JG hf d vltcGita&;onf xdtm%mrsm;. twdi;f twmudk uefowfxm;onf? vltcGita&; hf k k hf '\eynm&Sif *sua':e,fv. oDt&Eihf vufawGtwGi;f u tjynfjynfqi&m vl f D kd D S kd f tcGita&;rsm; pmtkywif vltcGita&;qdonfrm acwfopfEiirsm;. Ediiom; hf f G hf k S kd f H kfH wOD;csi;f tay: ydrvr;f rd;k oufa&mufaom Ediiawmftm%mtay: wefjyefx;kd ESuvuonfh k kd $ kfH f kd f vlxk.zefwD;r_ jzpfonf [kqdkxm;onf? yHkrSeftm;jzifhEdkifiHwEdkifiHwGif EdkifiHom;wdkudk w&m;Oya'jzifh xde;f csKyfxm;onf? odk aomf vltcGita&;onf w&m;Oya'txufwif hf G wnf&onf? 18 &mpkEihf 19 &mpkrsm;twGi;f u vltcGita&;qdonfrm obm0 w&m; dS S hf k S Oya' (Natural Law) rS qif;oufvmonf[k ajymqdc=hJ u+yD; vltcGita&;udk w&m;Oya' k hf
17
jyXmef;uefowfcsuf (Legislation) jzifh qefusifIr&[k qdkcJh=uonf? pifppftm;jzifh obm0w&m;Oya'qdonfrm wdwusus vufawGqkwuijf yo&ef rvG,aoma=umifh k S d f kd f vl tcG i f h t a&;ES i f h ywf o uf I wd w d u sus&nf ! $ e f ; ajymqd k o nf h t cgwd k i f ; ukvor*~ydnmOfpmwrf; (UN Charter) ESihf Ediiwum oabmwlpmcsKyf pmwrf;rsm; kfH udom tajccHu;kd um;ajymqd&rnfjzpfonf? k k 1945 ckEpf tar&duef qefz&efppPukd rdwGif ukvor*~ ydnmOfpmwrf; (Charter of the S United nations) udk rl=urf;a&;qJ&mwGif tpd;&r[kwaom tzJ@G tpnf;rsm;/ trsKd ;orD; G k f tzJ@G rsm;/ tvkyorm;or*~rsm;ESihf bmoma&;tzJ@G rsm;onf ukvor*~tzJ@G 0if Ediii,frsm; f kfH kf yl;aygi;f I ukvor*~csmwmwGif vl@tcGita&;ESiywfoufI tao;pdwusaom pmyd'rsm; hf hf f yg0if&eftwGuf txl;v_@H aqmfc=hJ uonf? xdo@kd v@H_ aqmfrtusKd ;a=umifh ukvor*~ tzJ@G 0if k _ Ediirsm;onf vl@tcGita&;tm; Ediiwumu 0di;f 0ef;umuG,apmifa&Smuf&ef vdtyfonf kfH hf kfH k f h k qdonft,ltqESihf w&m;Oya'qdi&m vkyx;kH vkyenf; tajccHtwjf rpfrsm;udk csrwf k h kf f f k S kf Ediconf? ydnmOfpmwrf;. tzGie'ge;f wGif Edii}H u;D Ediii,fw@kd wif aexdiaom trsKd ;om;/ k f hJ hf d kf kfH G trsKd ;orD;tm;vH;k wd@k . tajccHv@l tcGita&;tay: ,H=k unfr&onf[I zGiqxm;onf? hf _ dS l hf kd ydnmOfpmwrf;.tydk'f (1) wGif vl@tcGifhta&;udkav;pm;&efrSm urBm@ukvor*~. t"du&nf&,csuwckjzpfa=umif; qdxm;ovdk tyd'f (3) wGif vlrsKd ;/ vdi/f bmompum;ESihf G f f k k ud;k uG,onfbmom cJjG cm;jcif;r&SbJ vl@tcGita&;ESihf tajccHvwvyfciw@kd ukd wd;k wuf f h d hf G f G hf kd k jyef@ym;apa&;twGuf av;pm;vduem&efvtyfa=umif; yef=um;xm;onf? tjcm;tyd'f G k f rsm;wGifvnf; ukvor*~tzJG@0ifEdkifiHrsm;taejzifh vlom;tm;vHk;ESifh oufqdkifaom vl@tcGita&; xGe;f um;ap&eftwGuf vdtyfaom yl;aygi;f vkyaqmifrrsm; vkyaqmif hf k f _ f =uap&ef wduwe;f E_;d aqmfxm;onf? k f G 1946 ckEpwif ukvor*~u zJ@G pnf;cJaom vl@tcGita&;aumfr&SiuaeI ukvor*~ S f G h hf f ydnmOfpmwrf;wGifyg0ifaom vl@tcGifhta&;ESifh vGwfvyfcGifh[laom t"dy`m,frsm;udk zGiq&i;f jyEdirnfh tjynfjynfqi&mvl@tcGita&;a=unmpmwrf;udjk yifqifa&;qJconf? hf kd S k f kd f hf G hJ 1948 ckEpf ZGevwGif xda=unmpmwrf;udk t+yD;oyfEict+yD; 1948 ckEpf 'DZifbmv S f k kd f hJ S (10) &ufae@wif jyifopfEiiH yJ&pfrdwGiusi;f yaom urBmh ukvor*~ taxGaxGnvmcHrS G kd f f D aeI xda=unmpmwrf;udk twnfyjyXmef;Ediconf? k k f hJ
18
,ae@wdkif ukvor*~vl@tcGifhta&;,E W,m;wckvHk;. tajccHa&aomufjrpfozG,f jzpfaeao;aom tjynfjynfqi&m vl@tcGita&; a=unmpmwrf;onf vlom;tm;vH;k kd f hf twGuf r&Srjzpfvtyfaom Ediiom;qdi&mtcGita&;/ Ediia&;tcGita&;/ pD;yGm;a&;/ d kd kfH kf hf kfH hf vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_qdkif&m tcGifhta&;rsm; tm;vHk;wdk@udk v$rf;cHazmfjyxm;onf? a=unmpmwrf;yg tcGita&;rsm;udk tao;pdwaemufwzef Ediiwum vl@tcGita&; hf f kfH hf pmcsKyfpmwrf;rsm;tjzpf jyXmef;xm;ovdk EdkifiHrsm;. zJG@pnf;yHktajccHOya'rsm;ESifh tjcm;Oya'rsm;wGif xnfhoGif;jyXmef;xm;vmcJh=uojzifh EdkifiHawmftqifhwGifvnf; xda=unmpmwrf;. teSpom&rsm; touf0ifaeonfuawG@&onf? k f kd a=unmpmwrf;wGif yg0ifaomzGifhqdkcsufrsm;u vl@tcGifhta&;qdkonfrSm EdkifiHwEdkifiH. jynfwGif;a&;&mrsm;omr[kwfvJ EdkifiHwumESifh oufqdkifaom wm0ef&Sdr_rsm; jzpfonf [laom t,ltqudk xif[yfaponf? xd@k jyif vl@tcGita&;qdonfrm vlom;tm;vH;k ESihf hf k S oufqiaom t&mrsm;/ cJjG cm;Ir&aomt&mrsm; jzpfonf[aom vl@tcGita&;qdi&m kd f l hf kf tajccHtcsufrsm;udk t"dy`m,fazmfjyaeonf? xdktajccHtcsuft& vltcGifhta&;udk vlwi;f onf tcsewi;f wGif cHpm;cGi&aomfvnf; tjcm;olrsm;. tcGita&;rsm;udk paw;+y;D kd d f kd hf dS hf rdrtcGita&;udk cHpm;cGiryoif[I vlom;wd@k u vufcvmcJ=h uonf? d hf hf h l H 1993 ckEpwif ukvor*~u OD;pD;usi;f ycJaom Ekiiwumqki&m vl@tcGita&;nDvmcHwif Sf G h dfH df hf G jyXmef;cJonfh AD,ifema=unmpmwrf;wGif vl@tcGita&;a=unmpmwrf;yg vl@tcGita&; h hf hf tajccHoabmxm;rsm;udk ukvor*~tzJ@G 0ifEiiaygi;f 171 Ediiu wcJeufxyfrtwnfy kd f H kfH H kf G hf S f S axmufcconf? xdr#ru vl@tcGita&;qdi&m r[mrif;}uD;H;k wckzivpwm0efay;&efEihf H hJ k hf trsKd;orD;rsm; vl@tcGifhta&; tjynfht0cHpm;Edkifapa&;twGuf EdkifiHtpdk;&rsm;ESifh ukvor*~w@kd u OD;pm;ay;vkyaqmif&ef vrf;a=umif;rsm;csrwEiconf? f S f kd f hJ
19
ESpq,f&mpkrwdirD vl@tcGita&;oabmw&m;rsm;jzpfay:vmr_tqifqifh f kf hf h
20
Magna Carta
[dEL a0' (Hindu Vedas) N [mrl&mbDu"Oya' (Code of Hammurabi) kd orRmusr;f pm (Bible) ud&rfusr;f pm (Koran) k uGejf zL;&Sy0g' (Analects of Confucius) S f
tcef; (9)
21
wdkif;wyg; tawG;tac:w&yfjzpfw,fvdk a0zefykwfcwf/ r[kwfwrf;w&m; ajymqdkvm r,fqwmudk udwifwuqvdk &ygw,f vdk a':atmifqef;pk=unfu a&;om;cJonf? kd G f h tm&Svl tcGita&;okawoD Yash Ghai u tm&Sa'owGif ajymqdaeonfh vlwef;pm; hf k tzGJ tusKd ;udk OD;pm;ay;aqmif&u&rnf[aom t,ltqonf oDt&t& vlwa,muf G f l kd D csi;f tusKd ;xuf vlwef;pm;tzGJ tusKd ;udk ydrumuG,[ef&aomfvnf; vufawGwGif k kd f dS EdkifiHawmf. pnf;vHk;nD!Gwfa&;ESifh wnf+idrfat;csrf;a&;twGuf[lI ta=umif;jyum vlwef;pm;tzGJ . tusKd ;udk ydwyifwm;jrpfaejcif;omjzpfonf[qconf? tm&Sa'o&Sd f k kd hJ k Ediirsm;wGif vlwef;pm;tzGJ tusKd ;. ta&;ygrukd t"duajymqdaeaomfvnf; vlwef;pm; kfH _ tzGJ.b0udk taxmuftuljzpfaponfh vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh/ vGwfvyfpGm toif;tzGJ rsm; zGJ pnf;xlaxmifciwkd udk av;pm;vduemjcif;r&Syg? Ediiawmfukd xdyg; G hf k f d kfH aESmifh,SufEdkifonf[laom ta=umif;jycsufjzifh EdkifiHom;wdk. vlr_a&;ESifhEdkifiHa&; v_y&m;r_rsm;tay: tm&S&tpk;d &rsm;u wif;wif;=uyf=uyf ydwyifr_ rsm;yvkyaeonf[k f S dS f f Yash Ghai uqdonf? k ,Ofaus;r_Eihf aemufcordi;f a=umif;csi;f rwlnaom vltzGJ tpnf;wGif vltcGita&; S H k D hf qdaomt,ltqonf qDav#mtyfpyfrr&S[aom ta=umif;jycsuonf jynfowkd tay: k f _ d l f l wcsuvw=f oZmv$r;f rd;k ouf a&mufapvdorsm;. ta=umif;jycsuyifjzpfonf? vltcGihf f $ k l f ta&; t,ltqrsm;a=umifh jynfolwdktaejzifh EdkifiHawmftm%mcsKyfudkifr_tay: jyefvnfar;cGef;xkwfvmjcif;rsm;/ EdkifiHawmftm%mudkyg uefowfjcif;rsm; vkyfvmEdkif f h kd f onf[k oabmayguonftwGuf udwifta=umif;jyxm;jcif;jzpfonf? ,Ofaus;r_qi&m uGm[csursm;udk tajcwnfI vltcGita&;qdi&mOya'tcsKd tay: t"dym,faumuf,r_ f hf kf ` l trsKd ;rsKd ;&Saomfvnf; uGjJ ym;r_rsm;rSm rqdoavmuftao;tzGr#omjzpfonf? ud,v&m d k J k f kd t"dym,fq,xm;aom d;k &m,Ofaus;r_ "avhx;kH pH[aomta=umif;jycsujf zifh jynfowkd ` JG l l l &oifh&xdkufaom tcGihfta&;rsm;udk rsufuG,fyjcif;rSm rSefuefr_r&SdvSay? a&S;,cifu rd;kd zvm vltodi;f t0di;f rsm;wGif vltcGita&;qdaom pum;vH;k r&Scyg? rdrwkd . wm0ef/ k k hf k d hJ d 0wW&m;ESihf vdtyfcsursm;twdi;f vdtyfaom,E &m;wckukd wnfaxmif+yD; touf&if k f k k W S vkyuif aecJ=h uonf? odk aomf ,aeacwfopfwif ,cifuokd r[kwawmhbJ acwfopf f kd G hJ f Ediirsm; ay:xGe;f vmcJ+h y;D u rBmopfvaer_ypw&yf ay:xGe;f vmcJ+h y;D jzpfonf? a'o odk r[kwf kfH l kH H vltzGJtpnf;wckwGif vltcGifhta&;qdkonfrSm ,cifur&SdcJhonftwGuf ,ckvnf; &Sp&mrvd[aom t,ltqonf rSm;,Gi;f aom t,ltqom jzpfonf? d k l
22
tm&Sa'o&Sd tcsdK@tpdk;&rsm;uvnf; EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;qdkif&mtcGifhta&;rsm;udk wki;f jynf. pD;yGm;a&; zG@H zd;wd;k wufatmif vkyaqmifaepOftwGi;f uef@owfxm;oifonf d f h [laomt,ltqudk xkwazmfajymqdavh&onf? Ekiiom;rsm;tm; Ediiom;ESihf Ediia&; f k dS dfH kfH kfH qdi&m tcGita&;rsm; cHpm;cGiuay;tyfvuygu wdi;f jynf. pD;yGm;a&;zG@H zd;wd;k wufrukd kf hf hf kd kd f k _ t[ef@twm;jzpfaponf [lIvnf; qkdavh&Sdonf? odk@&mwGif EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&; tcGifhta&;rsm;udk ydwfyifxm;aomfvnf; pD;yGm;a&;wdk;wufvmatmif tmrrcHEdkif a=umif;udk tm&Swu&dS zdvyiEihf tif'e;D &Sm;Ediitjzpftysursm;u oufaojyvsuf kd f d kd f S kd kfH f &Sdonf? xdkESpfEkdifiHpvHk;onf EdkifiHom;rsm;. EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;rsm;udk kd l tm%m&Sitpd;k &wd@k u ydwyifcaomfvnf; pD;yGm;a&;c|wf cHus+yD;aemufyi;f jynfow@kd . f f hJ 'Drua&pD awmif;qdrrsm;jzifh &ifqiajymif;vJc&onfukd awG@jrifEionf? kd k _ kd f hJ dk f vl@tcGifhta&;qdkonfrSm vl@*k%foduQmomjzpfonf? vl@tcGifhta&;ta=umif; ajymqdk &mwGif vl@*%oumwckv;kH udvr;f cHajymqd&rnfjzpf+yD; wckcsi;f cJjG cm;owfrwf ajymqdI k f d Q k $ k S k kH r&Ediyg? tpd;k &w&yf. wm0efonf jynfow@kd . vGwvyfcifEihf pm;0wfaea&; zlvr_ kf l f Gh S ESpfrsdK;pvHk;tay: av;pm;&ef wm0ef&Sdonf? vlwa,mufonf qif;&JiwfrGwfaeygu vGwfvyfr_udk rcHpm;Edkifovdk qif;&JiwfrGwfaeonfhta=umif;udk wifjycGifhr&v#ifvnf; iwfrwrrS vGwajrmufEirnfr[kwyg? G f _ f kd f f vl@tcGita&;qdonfrm vlom;tm;vH;k ESihf oufqiygonf? ,Ofaus;r_wi;f wGivnf; hf k S kd f kd f vl@tcGifhta&;ESifh ywfoufaom tajccHoabmxm;rsm;udk vufcHtodtrSwfyxm; csursm; &Sygonf? od@k aomfwcgw&Hwif ,Ofaus;r_wck. vufcxm;csuwckonf vl@tcGihf f d G H f ta&; tajccHoabmxm;rsm;ESihf udunjD cif;r&SbJ xdywutjiif;yGm;&aom tajctae k f d f kd f rsK;d vnf; &Swwfonf? Oyrm- tmz&duwduEiitcsKd @wif d;k &m,Ofaus;r_t& "avhtjzpf d k f kd f H G vkyaqmifcaom trsK;d orD;. vdit*F gukd jzwfawmufjcif;ESihf ta&Stv,fyi;f a'owGif f hJ f kd usio;kH aeonfh vl.ajcvufujkd zwfawmufI tjypfay;w&m; pD&ifjcif;rsm;onf ,Ofaus;r_ hf tpOftvmESihf vl@tcGita&; tajccHoabmxm;rsm;t=um; tjiif;yGm;p&mjzpfvmonf? hf vl@abmiftodi;f t0di;f twGi;f wGi&aom ,Ofaus;r_ "avhx;kH pHrsm;udk omreftjrifrsKd ;jzifh k k f dS omref=unf,avmufjzifh rvHavmufay? rdrw@kd . ,Ofaus;r_ xH;k xrf;tpOftvmrsm;onf h kH k d rdrw@kd . *k%oumESihf vl@tcGita&;rsm;udk apmfum;aESmif,ujf cif; &Sr&Sd rdru,wif d f d Q hf h S d d kd f kd oH;k oyfj_ rifwwf&ef txl;vdtyfvonf? k S
23
tcef;(3)
EdiiwumOya'rsm; kfH
Ediiwum Oya'rsm;qdonfrm Ediirsm;. vkyaqmifrukd pnf;urf; owfrwxm;jcif; kfH k S kfH f _ S f jzpfonf? Ediirsm;u rdrwkd pdwwi;f us Oya'rsm;udk jyXmef;+yD; xifovdrtkycsKyfap&efEihf kfH d f kd k f S rdrwkd . jynfwi;f a&;&mrsm;udk Ediiwumu 0ifa&mufpuzuf&efrvdk rdrwkd ud,wif d G kfH G f d k f kd ajz&Si;f Edionf[aom t,ltqrsm; aysmufu,ap&ef EdiiwumOya'rsm;udk jyXmef;&ef S kf l G f kfH h kfH D f vdtyfonf[aom t,ltqay:vmcJonf? Edii. tpd;k &rsm;t=um; oabmwlncsuukd k l tajccHI Ediiwum Oya'rsm;udk a&;qGjJ cif;jzpfonf? xdk twl Ediiwck. jynfwi;f a&;&mudk kfH kfH G wjcm;EdkifiHwcku 0ifa&mufpGufzufjcif;ry&[laom xHk;wrf;pOfvmt& ta=umif;rJh 0ifa&mufpuzufjcif;udk [efwm;Edi&eftwGuvnf; xduokd aomoabmwlncsuukd G f kf f k hJ D f tajccHI jyXmef;&jcif;jzpfonf? Edii. tpd;k &rsm;taeESihf oabmwlncsuukd av;pm; kfH D f vduemygrnf[k cH0efcsuryrD xdoabmwlnrnftcsursm;udk udwifI &Si;f &Si;f vif;vif; k f f k D h f odEi&ef aqmif&u&onf? xdrwqifh xdEiitm; Ediiwum Oya'rsm;wGif yg0ifapjcif;jzifh kd f G f kS k kd f H kfH Oya'owfrwcsursm;udk av;pm;vduemvmap&ef vkyaqmifonf? xdk aemuf xdEii. S f f k f f k kd f H vkyaqmifrukd EdiiwumOya'wGif yg0ifaom tcsursm;jzifh pHx;kd I xde;f csKyfavh&onf? f _ kfH f dS xdokd xde;f csKyf&mwGif EdiiwumpmcsKyfrsm;wGif vufrwa&;xd;k ap+yD; pmcsKyfyg tcsuf k kfH S f tvufrsm;udk av;pm;vduemapmifxe;f apjcif;jzifjh zpfap/ EdiiwumtzGJ tpnf;rsm;wGif k f h d kfH yg0ifonfhtzGJ0ifrsm;twGuf pHrsm;jyXmef;jcif;jzifhjzpfap/ EdkifiHrsm;twGif; tiftm;oHk; ajz&Sif;r_udk [efwm;uefowfjcif;jzifhjzpfap/ EdkifiHrsm;&SdtrsdK;om;Oya'rsm;twGif;wGif EdiiwumpmcsKyfrsm;yg tcsursm; v$r;f rd;k oufa&mufapjcif;jzifjh zpfap xde;f csKyfEionf? kfH f kd f rsuarSmufacwfopfurBmwGif EdiiwumOya'rsm;onf Ediiwckcsi;f tay:wGif omru f kfH kfH awmhbJ tzGJ tpnf;rsm;ESihf Ediiom;wOD;csi;f pDtxd tm%moufa&mufr&vm+y;D jzpfonf? kfH _ dS rsuarSmufumvwGif urBm}uD;rSm wjznf;jznf;usO;f ajrmif;vmcJ+h yD; EdiiwEdiiEihf wEdiiH f kfH kfH S kf t=um; qufo,rcr_ ydrw;kd yGm;vmcJonf? omref jynfowkd uvnf; oufqi&mEdii. G f DS kd k kd h f l kd f k f H tpd;k &wdk tay: ydrI =oZmoufa&mufvmcJ=h uonf? xdtcg EdiiwumOya'rsm;onf k kd k kfH ydrta&;ygvmcJonf? ,cifuEdiiwumOya'rsm;[kqv#if yxrqH;k taeESihf Ediirsm; udk k kd h kfH kd kfH &nf!e;f ajymqdconf? Edii[aompum;vH;k . t"dym,fukd rGewA'kd oabmwlpmcsKywif $ k hJ kfH l ` f DDD f G
24
Ediiqonfrm a&Gajymif;aexdijf cif;r&Saom Ediiom;rsm; aexdi&rnf? twnfwus k f H kd S k d kfH kf owfrwxm;aom e,ferdwyi;f jcm;xm;r_&&rnf? wnf+idrIoufa&mufr&aom tpd;k & S f f kd dS f _ dS w&yfu tkyfcsKyf&rnf? EdkifiHwumqufqHa&;wGif yg0ifr_&Sd&rnf? tjcm;EdkifiHrsm;u todtrSwf yr_&&rnf[k&i;f vif;t"dym,fziqxm;onf? ,cktcgwi'wd ,taejzifh dS S ` G hf kd Gf k ukvor*~ ynma&;/ vlra&;ESi,Ofaus;r_tzGJ (,leufpud- UNESCO) tjynfjynfqi&m _ hf k kd f tvkyorm;tzGJ csKyf (tdit,fvt- ILO) ponftzGJ tpnf;rsm;/ tjynfjynfqi&m f kf f kd h kd f vGw+f idr;f csr;f omcGitzGJ (Amnesty International) uJokd tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;yg hf h f yg0ifvm+yD;jzpfonf? wwd,trsdK;tpm;rSm vlxk (Peoples) jzpfonf? ukvor*~ ydnmOfwGif vlxk. qHk;jzwfcsufudk xnfhoGif;jyXmef;xm;onfhtcsufu EdkifiHwum Oya'wGif vlxukd xnfoi;f todtrSwf yvmonfukd azmfjyaeonf? pwkwtrsKd ;tpm;rSm k h G vlwOD;csi;f pD (Individual) yifjzpfonf? r=umao;rDu jyXmef;xm;cJaom Ediiwum vl h kfH tcGifhta&; Oya'rsm;xJwGif vlwOD;a,mufcsif;pD. tcGifhta&;rsm;udkyg tav;xm; xnhoi;f xm;vmonfukd awGjrif&onf? EdiiwumOya'rsm;onf tm;enf;olrsm;udk f G kfH tumtuG,ay;+y;D w&m;r#wr_rsm; azmfaqmifapEdivmonftxd tm;aumif;vmatmif f kf wdkufyGJ0if&ayrnf? xdka=umifh EdkifiHwumOya'rsm;onf rnfuJhodk&Sdonf/ rnfuJhodk vkyaqmifEionfwkd udk avhvm&eftxl;vdtyfonf? f kd f k EdkifiHwumOya'rsm;onf EdkifiHrsm;.vkyfaqmifr_udk pnf;urf;owfrSwf&ef&nf&G,f+yD; rlEp&yftay: tajccHxm;onfukd awG&onf? xdrEp&yfrm Ediiwi;f onf wef;wlnr#r_ S f k l S f S k f H kd D &Sdonf [laomtcsufESifh tjcm;EdkifiHwEdkifiH. tcsKyftjcmtm%mudk rxdyg;&[laom tcsuwkd jzpfonf? Ediiwi;f wef;wlnr#r&onf[q&mwGif Ediiwi;f onf omwlnr#r_ f k f H kd D _ dS k kd k f H kd D tjynft0&Sonf? Edii}H uD;onfra&G;/ i,fonfra&G; tcGita&;nDr#r&onf? ukvor*~ h d kf hf _ dS tzGJ 0ifEiiwi;f nDr#aomtcGita&;rsm;&Sonf[k &nf&,onf? 'kw,tcsujf zpfaom kd f H kd hf d G f d EdiiwEdii. tcsKyftjcmtm%mudk rxdyg;&[laom tcsuukd udipI tcsKd tpd;k &rsm; kfH kfH f k f JG onf rdrwkd Ediiwi;f &Svl tcGita&;tajctaersm;udk tjcm;EdiiwEdiiu a0zefajymqdc& d kfH G d hf kfH kfH kH onftcg xdokd ajymqdronf EdiiwEdii. jynfwi;f a&;udk 0ifa&mufpuzufjcif;jzpfonf[k h k k_ kfH kfH G G f apm'uwuf a vh & S d o nf ? rd r d w d k Ed k i f i H t wG i f ; &S d vl tcG i f h t a&; csd K ;azmuf r _ r sm;ud k tjcm;wEdiiu 0ifa&mufppfaq; azmfxwci/hf jypfwifa0zefyicir&S[k qdavh&onf? kfH k fG kd f G hf d k dS odk aomf ,cktcsewif vltcGita&; csKd ;azmufrukd ta&;,laqmif&ujf cif;onf Ediiwck. df G hf _ G kfH tcsKyftjcmtm%mudk xdcdkufjcif;jzpfonf[lI ta=umif;jyIr&awmhacs? EdkifiHwck. vltcGita&;csKd ;azmufronf xdk Edii. jynfwi;f a&;&mom jzpfonf[aomtcsuukd hf _ kfH G l f
25
vuf&acwfopfEiirsm;ESihf EdiiwumOya'rsm;u vufrcHawmhyg? ukvor*~ ydnmOfwif dS kd f H kfH G vnf; tzGJ 0ifEiirsm;. tcsKyftjcmudk av;pm;wefz;kd xm;ouJokd EdiiwEdiitwGi;f &Sd kd f H h kfH kfH vltcGifhta&;azmufzsufr_onf EdkifiHwum+idrf;csrf;a&;udk xdyg;aESmifh,SufapEdkifonf [kvnf;cH,onf? l EdiiwumOya'rsm;wGif EdiiwEdii/H Oya'yv$wawmfw&yfuokd Oya'xkwjf yefEiaom/ kfH kfH kf f hJ kd f xdkjyXmef;xkwf jyefvdkufaom Oya'trdfeftm%mwnf+rJa&;twGufvkyfaqmif&aom &JwyfzJG rsm;/ w&m;H;k rsm;r&Say? oufqi&m EdiiawmfOya'rsm;wGif w&m;cHukd w&m;H;k odk d kd f k f H qifac:I ppfaq;tjypfay;Ediaomfvnf; EdiiwumOya'rsm; wGif Ediiwumygvrefrsm;/ h kf kfH kfH D EdkifiHwumw&m;Hk;rsm;/ EdkifiHwum&JwyfzGJrsm;/ tusOf;axmifrsm;r&Sdyg? EdkifiHwum Oya'rsm;wGif trsdK;om;Oya'rsm;wGif&Sdaom Oya'uJhodk qifwlaomt&mrSm pmcsKyf pmwrf;rsm;/ ydnmOfrsm;/ oabmwlncsursm;jzpfonf? D f pmcsKyfpmwrf;[kqdk&mwGif ESpfEdkifiHt=um; oabmwlvufrSwfa&;xdk;xm;aom ESpfEdkifiH pmcsKyfrsm;/ (Oyrm-=op=wvsEiiEihf tif'e;D &Sm;ESpEiit=um; vufrwa&;xd;k xm;aom kd f H S kd f kd f H S f e,fpyfa'oqdi&mpmcsKyf) a'otwGi;f &SEiirsm; oabmwlvufrwf a&;xd;k xm;aom kf d kd f H S a'oqdi&mpmcsKyfrsm; (Oyrm- tar&duwduf Ediirsm;. vltcGita&;qdi&mpmcsKyf) kf k kfH hf kf ESihf Ediiwumu oabmwlvufrwa&;xd;k xm;aom Ediiwum oabmwlpmcsKyfrsm; kfH S f kfH (Oyrm- ukvor*~yifv,fjyifOya'qdi&m oabmwlpmcsKyf)wdk yg0ifonf? kf EdiiwumOya' oabmwlpmcsKyfrsm;udk oufqi&mtpd;k &u twnfyvufrwf a&;xd;k kfH kd f S vduonfEihf wydieuf xdEiionf xdoabmwlpmcsKyfyg tcsutvufrsm;udk av;pm; k f S f k kd f H k f vduemygrnf[k cH0efcsuuwdyvdujf cif;jzpfonf? tcsKd Ediirsm;. trsKd ;om;Oya'rsm;wGif k f f k kfH if;wdk vufrwa&;xd;k xm;aom EdiiwumOya' oabmwlpmcsKyfrsm;yg tcsursm;ESihf S f kfH f vdkufavsmnDaxGr&Sdaom tcsufrsm; yg0ifaeavh&Sdonf? xdktcg jyXmef;xm;aom trsKd ;om;Oya'xJrS rudunaom Oya'rsm;udk ajymif;vJ&efvtyfvmonf? xdtcgrsKd ;wGif k f D kd k Oya'yv$wawmfu Oya'opfukd ajymif;vJtwnfyay;&onf? f EdiiwumOya'rsm;wGif trsKd ;om;Oya'rsm;uJokd w&m;H;k wGif rjzpfrae w&m;&ifqif kfH h kd tppfaq;cH&jcif;r&Say? w&m;&ifqijf cif;onf Ediiwumw&m;H;k (International Court d kd kfH of Justice) . yg0ifywfouf Edirtqiftwef;/ vufrwx;oabmwlxm;aom pmcsKyEihf kf_ h S f kd fS
26
vufrSwfa&;xdk;xm;aom EdkifiH. oabmwdktay: rlwnfonf? tcsdKEdkifiHrsm;onf Ediiwum w&m;H;k wGif w&m;&ifqi&jcif;udk vufcoabmwlaomfvnf; tcsKd Ediirsm; kfH kd f H kfH url xdkodkw&m;&ifqdkifjcif;udk vufrcH=u? xdkodk rjzpfraew&m;&ifqdkif&eftwGuf awmif;qdEiavmufatmif vHavmufaom cdirmonfh Oya'oufa&mufrvnf; r&Say? k kd f k kf _ d ukvor*~ tzGJ0if EdkifiHrsm;tm;vHk; wufa&mufI qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfavh&Sdaom ukvor*~ taxGaxGnvmcH. qH;k jzwfcsursm;udk Ediiwum w&m;Oya'pD&ifcsursm;[k D f kfH f rSwf,lEdkifaomfvnf; vHkavmufaompnf;rsOf;rsm; rcsEdkifao;acs? tu,fI xdkodk qH;k jzwfcsursm; csrwjf cif;cH&aom Ediiu xdq;kH jzwfcsursm;udk vduem&efjiif;qefonftcg f S kfH k f k f h rsKd ;Y xdq;kH jzwfcsursm;twdi;f vduemvmatmif zdtm;ay;&mwGivnf; tm;enf;onfukd k f k k f f awG jrif&onf? zdtm;ay;onf[k qdk&mwGif vltcGifhta&;csdK;azmufr_jzifh emrnfqdk;aeaom EdkifiHtm; t&Su&apatmif yxrOD;qH;k vkyaqmifEionf? tar&duefEihf wkwEiiwkd uJokd aom S f f kd f S f kd f H h tiftm;}uD;EdkifiHrsm;tay: vltcGifhta&;ESifhywfoufI ta&;,laqmif&GufEdkifr_rSm tvGeenf;yg;vSaomfvnf; Ediiwumtvnfwiif;wdk . tytrltay: a0zefzi[ f kfH Gf G hf ajymqdjk cif;jzifh t&Su&apEdionf? xdEiionf if;wdk . vltcGita&;csKd ;azmufaer_rsm;/ f kf k kd f H hf zdEyonfay:vpDrsm;udk vG,vifwul ajymif;vJcsirS ajymif;vJrnfjzpfaomfvnf; xdEii. dS f h f h f k kd f H tpdk;&rsm;ESifh jynfolrsm;taejzifh if;wdkonf tjynfjynfqdkif&m Oya'rsm;ESifhtnD usifhoHk;aexdkifa=umif;udk EdkifiHwumtv,fwGif oufaojyovdkaompdwfrsm; ay:vm aprnfjzpfonf? aemuftqiftaeESihf pD;yGm;a&;ydwqkd r_Eihf tjcm;enf;rsm;jzifh ydwqkd h f S f jcif;rsm;udk vkyaqmifEionf? aemufq;kH tqifrm tiftm;oH;k jcif;jzpfonf? ukvor*~ f kd f h S vHk ca&;aumifptaeESihf EdiiwEdiitay: ppfa&;t& ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmif&ef H D kfH kfH G f_ f yef=um;Edionf? kf
27
tcef;(4)
vltcGita&; a-unmpmwrf; hf
(Universal Declaration of Human Rights)
ukvor*~ ydnmOfpmwrf;. tyd'f (68) t& vl@tcGita&;aumfr&Sif (Commission k hf on Human Rights) tygt0if ukvor*~txl;aumfr&Sirsm;udk udk zJ@G pnf;wnfaxmifvm f cJonf? vl@tcGita&;aumfr&Siukd 1946 wGipwifz@GJ pnf;cJonf? xdaumfr&SirO;D pD;OD;aqmif h hf f f h k fS I ukvor*~ ydnmOfpmwrf;wGifyg0ifaom vl@tcGifhta&;ESifh vGwfvyfcGifhqdkaom t"dym,frsm;udk zGiq&i;f jyEdirnfh tjynfjynfqi&m vl@tcGita&; a=unmpmwrf;udk ` hf kd S k f kd f hf jyifqifa&;qJG&ef wm0efay;cJhonf? tar&dueforw uawmfjzpfol t,fvDemdk;pbJh (Eleanor Roosevelt) . acgi;f aqmifrj_ zifh a&;qJcaom xdpmwrf;tay: urBm@Eiirsm;u G hJ k kd f H txl;pdwf0ifpm;cJh=uonf? tpdk;&ukd,fpm;vS,frsm;/ tpdk;&r[kwfaom tzJG@rsm;ESifh t}udr}f udraqG;aEG;wdiyifrrsm; vkyaqmift+yD; 1948 ckEpf ZGevwGif xda=unmpmwrf;udk f kf _ f S f k t+yD;owfEiconf? xdr=l urf;udk t}udr}f udrtzefzefavhvmr_rsm;yvkyt+yD; 1948 ckEpf kd f hJ k f f S 'DZifbmv (10) &ufae@wif jyifopfEiiH yJ&pfrd wGiusi;f yaom urBmh ukvor*~ taxGaxG G kd f f
28
nDvmcHrSaeI xdka=unmpmwrf;udk twnfyjyXmef;EdkifcJhonf? EdkifiHaygif; 48 EdkifiHu axmufcconf? bJvwf&yf/ csuupvdaA;uD;,m;/ ydvef/ aqmf'tma&;AD;,m;/ awmif H hJ f kd k k D tmz&du/ ,lu&dr;f / qdA,ufjynfaxmifpEihf ,l*pvm;AD;,m;Ediiponfh Ekii(8)Ediiw@kd u kD kS kd kfH dfH kfH rJray;bJ =um;aecJ=h u+yD; uef@uuEiiv;kH 0r&SbJ twnfyjyXmef;Ediconf? G f kd f H d k f hJ tjynfjynfqi&m vl@tcGita&; a=unmpmwrf;wGif vl@tcGita&;ESihf ywfoufaom kd f hf hf taxGaxGEihf tajccHtcsursm;yg0ifonf? xdvl tcGita&;a=unmpmwrf;onf tzGJ 0if S f k hf EdkifiHrsm;taeESifh av;pm;vdkufemygrnf[k oabmwlvufrSwfa&;xdk;&ef vdktyfaom oabmwlpmcsKyfrsKd ; r[kwaomfvnf; a=unmpmwrf;ygtcsursm;udk wefz;kd xm; apmifh f f a&Smuf&ef urBmuvor*~tzGJ 0ifEiiwi;f wGif wm0ef&onf? urBmuvor*~ taxGaxG h k kd f H kd dS h k nDvmcHu 1948 ckEpwif jyXmef;vduaom tjynfjynfqi&m vltcGita&; a=unm S f G k f kd f hf pmwrf;onf vufrwa&;xd;k p&mvdtyfaom oabmwlpmcsKyfr[kwaomfvnf; rnfonfh S f k f EdkifiHrqdk ukvor*~ydnmOfpmcsKyfudk vufrSwfa&;xdk;vdkuf+yD; ukvor*~tzGJ0if EdkifiH jzpfom;onfEiwydieuf tjynfjynfqi&mvltcGita&;a=unmpmwrf;yg tcsursm;udk G S hf f kd f hf f av;pm;vduem&ef wm0ef&om;+yDjzpfonf? tjynfjynfqi&m vltcGita&; a=unm k f dS G kd f hf pmwrf;udk ukvor*~ydnmOfrvI rnfonfpmcsKyf/ rnfonfOya'urS rv$r;f rd;k Edi? T S JG h h kf a=unmpmwrf;udk EdkifiHtpdk;&rsm;. vl@tcGifhta&;ESihfywfoufI av;pm;vdkufemr_udk wdkif;wmaom pHcsdefpH!Gef;tjzpftoHk;yvmcJhonf? ukvor*~ taxGaxGnDvmcHwGif omru vHkcHa&;aumifpDwGifyg udk;um;=u&onf? EdkifiHwumOya'qdkif&m pmcsKyfrsm; wGivnf; ud;k um;azmfjy=uonf? Ediitawmfrsm;rsm;. zGJ pnf;yHtajccHOya'rsm;wGivnf; f kfH k f udk;um;azmfjyavh&Sdonf? xdkjyifEdkifiHtawmfrsm;rsm;. Oya'a&;qGJr_rsm;wGifvnf; =oZmoufa&mufr&onfukd awG&+yD; wcgw&H trsKd ;om;Oya'rsm;. tpdwtydi;f jzpfvm _ dS f k onf? EdiitoD;oD;. Ediiawmfw&m;H;k rsm;wGivnf; Oya't& ud;k um;vmcJ=h uonf? kfH kfH f xdvl tcGita&; a=unmpmwrf;wGif vlom;wdk . Ediiom;tcGita&;/ Ediia&; tcGihf k hf kfH hf kfH ta&;/ pD;yGm;a&;tcGita&;/ vlra&;tcGita&;ESihf ,Ofaus;r_ tcGita&;rsm;udk xnfoi;f hf _ hf hf h G azmfjyxm;onf? tyd'aygi;f (30) yg0if+yD; tyd'f (1) ESihf (2) wd@k onf vl@tcGita&;. k f k hf t"dym,f t,ltqwd@k ukd zGiq&i;f jyxm;onf? tyd'f (3) rS (16) ESihf tyd'f (18) rS (21) ` hf kd S k k wd@k wif Ekiiom;ESihf Ediia&;tcGita&;rsm;udk azmfjyxm;+yD; tyd'f (17) ESihf tyd'f (22) rS G dfH kfH hf k k (2&) txdonf pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_qi&mtcGita&;rsm;udk azmfjyxm;onf? _ kd f hf
29
tyd'f (28) rS (30) txdonf xdtcGita&;rsm; av;pm;&ef/ tjcm;olrsm;. tcGita&; k k hf hf rsm;udk av;pm;&ef/ rnforS rcsKd ;azmuf&ef wm0efrsm;udk &Si;f vif;azmfjyxm;onf? l Ediiom;tcGita&; (Civil Rights) qdonfrm Ediiom;wd@k . touf&iciEihf vGwvyfcihf kfH hf k S kfH S f G hf S f G wd@k ukd tpd;k &u w&m;vufvwf 0ifa&mufaESmif,ujf cif;rS umuG,ay;aom tcGita&; G h S f hf rsm;[lI t"dym,fziqEionf? Oyrm- touf&ici/hf vHk cHci/hf vGwvyfci/hf vGwvyfpm ` G hf kd kd f SfG G f G f G oGm;vmcGi/hf w&m;a&;t& pD&ifcyiciw@kd jzpfonf? H kd f G hf Ediia&;tcGita&; (political rights) qdonfrm wdi;f jynf&tpd;k &. vkyief;a&;&mrsm;wGif kfH hf k S k dS f EdkifiHom;rsm;u yg0ifywfoufcGifhudk qdkvdkonf? Oyrm- rJay;ydkifcGifh/ a&G;cs,fcHydkifcGifh/ tpdk;&ay:vpDrsm; csrSwfaqmif&Gufr_udk od&Sdyg0ifvkyfaqmifcGifh/ vGwfvyfpGmajymqdkcGifh/ owif;Xmersm; vGwvyfci/hf vGwvyfpm pka0;cGiw@kd jzpfonf? f G f G hf pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_qi&mtcGita&; (Economic, Social and Cultural _ kd f hf Rights) qdonfrm vlom;wd@k . b0vlaer_tqiftwef;rsm; wd;wufjrifrm;vmatmif k S h k h tqifqifh awmif;qkaom tcGita&;rsm;jzpfonf? Oyrm- ynmoif=um;cGi/hf tvkyf h d hf vkyci/hf use;f rma&;ESiuunaom tvkyci&&Sci/hf wef;wlvpmESihf wef;wltvkyvyci/hf fG hf kd f D fGf dG f k fG rdrbmompum; xdr;f odr;f toH;k ycGihf wd@k uqvonf? d kd kd kd vl@tcGita&;a=unmpmwrf;. twdcsKyf&i;f vif;csursm;rSm hf k S f D _ dS tyd'f (1) - vlwi;f onf arG;zGm;vmuxnf;u wef;wlnr&onf? k kd tyd'f (2) - rnfo@l urS cJjG cm;zdEyjf cif;r&Sap&? k kd dS d tyd'f (3) - vlwi;f touf&ici/hf vGwvyfciEihf vHk cHci&onf? k kd SfG f G hf S G h f dS tyd'f (4) - rnfo@l urS u|etjzpfapcdi;f / a&mif;0,fjcif;ry&? k kd f k tyd'f (5) - rnfo@l urS rw&m;ESypufjcif;/ vlrqefpm/ &ufpufpm qufqjH cif; k kd d f G G tjypf ay;jcif;ry&? tyd'f (6) - w&m;Oya'a&S@arSmufwif vlwi;f tm; vlom;tjzpf todtrSwf y k G kd cHyici/hf kd f G tyd'f (7) - w&m;Oya'a&S@wif wef;wlnci/hf k G DG tyd'f (8) - rdrtcGita&; csKd ;azmufc&ygu Oya'tultnD&,lci/hf k d hf H G
30
tyd'f (9) - rw&m;zrf;qD;jcif;/ wdi;f jynfrS ESixwjf cif;tm;umuG,r&&Sci/hf k k f k f _ dG tyd'f (10) - vltrsm;=um;em+yD; w&m;r#waom w&m;pD&ifr&&Sci/hf k _ dG tyd'f (11) - cdkifvHkaom taxmuftxm;r&Sdrcsif; xdkolonftjypfr&Sd[lI k owfrwcyici/hf S f H kd f G tyd'f (12) - yk*~vdu udk,fa&;udk,fwmrsm;tm; 0ifa&mufpGufzufjcif;rS k umuG,ay;jcif;/ f tyd'f (13) - vGwvyfpm v_y&m;oGm;vmcGi/hf k f G f S tyd'f (14) - rw&m;tjypfay;cH&rnfqygu tjcm;Ediirsm;wGif cdvcihf awmif;cH k kd kfH k H_ G ydici/hf kfG tyd'f (15) - Ediiom;jzpfci/hf k kfH G tyd'f (16) - t&G,a&mufowi;f rdrqENjzifh vufxyftr,mxlaxmifci/hf k f l kd d d f G tyd'f (17) - ypPn;f OpPmydiqici/hf k k f kd f G tyd'f (18) - vGwvyfpm awG;ac: ,H=k unf ud;k uG,ci/hf k f G fG tyd'f (19) - vGwvyfpm xkwazmfwifjyajymqdci/hf owif;rsm;&,lci/hf k f G f kG G tyd'f (20) - +idr;f csr;f pGmzJ@G pnf;xm;aom tzJ@G rsm;tm; vGwvyfpm 0ifa&mufci/hf k f G G pka0;cGi/hf tyd'f (21) - tpd;k &wGif yg0ifci/hf k G tyd'f (22) - vlrzva&;cHpm;cGi/hf k _ l kH tyd'f (23) - tvkyvyci/hf tvkyorm;or*~rsm;0ifa&mufci/hf k f k fG f G tyd'f (24) - tyef;ajztem;,lci/hf k G tyd'f (25) - vHavmufaom vlrtqiftwef;cHpm;cGiEihf aq;ukocHyici/hf k k _ h hf S kd f G tyd'f (26) - ynmoif=um;ydici/hf k kfG tyd'f (27) - ,Ofaus;r_b0wGif yg0ifyiciEihf rdrwxirtusKd ;udk rdrcpm;ydici/hf k kd f G hf S d D G f _ dH kfG tyd'f (28) - xdtcGita&;rsm;ukd av;pm;&efwm0ef/ k k hf tyd'f (29) - tjcm;olrsm;. tcGita&;rsm;udk av;pm;&efwm0ef/ k hf tyd'f (30) - rnforS TtcGita&;rsm;udk rcsKd ;azmuf&efwm0ef/ k l hf tjynfjynfqdkif&m vltcGifhta&;a=unmpmwrf;onf usifh0wfoduQmqdkif&m vkyfxHk; h Oya'owckomjzpf+yD; Oya'oufa&muftaumiftxnfazmfa&;wGif armif;ESijf znfqnf; ay;rnfh Oya',E W&m;wpHkw&mrS ryg&SdcJh? odkaomfwurBmvHk;u xdkvltcGifhta&;
31
a=unmpmwrf;udk vufcHoabmwlae+yD;jzpfonf? xkda=umifh,if; a=unmpmwrf;ESifh vltcGita&;qdi&m pmcsKyf}uD;ESp&yfwkd udk vltcGita&;zGH zd;wd;k wufrEihf umuG,f hf kf f hf _ S apmifa&Smufrwkd twGuf Ediiwumu todtrSwf yxm;aompHrsm;[k tcsKd u owfrwf h _ kfH S =uonf? ,if;a=unmpmwrf;udk armif;ESitm;jznfay;rnfh ,E &m;wpHw&mr&Saomfvnf; f h W k d ,cktcgwif Ediiwum "avhx;kH pHOya'rsm;. tpdwtydi;f wcktjzpf a&muf&vm+yD[k G kfH f k dS qdEionf? k kd f xda=unmpmwrf;udtajccHI aemufxyfv@l tcGita&;oabmwlpmcsKyfrsm; trsm;tjym; k k hf ay:xGe;f vmcJonf? tcsKd rSmtouf0ifaecJ+h yD;jzpf+yD; tcsKd rSm Ediirsm; twnfy vufrwf h kfH S a&;xdk;qJom &Sdao;onf? tcsdKrSmrl rl=urf;a&;qJGvsufyif &Sdao;onf? EkdifiHwum vl@tcGita&;Oya'rsm;udk jyXmef;,Houfoufomr[kwvJ csKd ;azmuforsm;udk ta&;,l hf k f l aqmif&u&eftwGuvnf; 0di;f 0ef;wd;k wufvyaqmifvmonfukd awG@&onf? ESpaygi;f G f f k k f f rsm;pGm jyif;xefpm 0di;f 0ef;v_@H aqmfrrsm;. aemufq;kH &vm'ftjzpf 1998 ckEpwif EkiiH G k _ S f G df tpd;k &rsm;onf tDwvDEiiH a&mrrdwGif awG@qc+hJ yD; 1998 ckEpf Zlviv (17) &ufaewGif kd f kH S kd f tjynfjynfqi&m &mZ0wfrw&m;H;k (International Criminal Court - ICJ) udk ,m,D kd f _ tcseyi;f r[kwbJ t+rJwapzGivp&ef qH;k jzwfonfh Oya' (Rome Statute) udk jyXmef;cJh d f kd f hf S f =uonf? Ttjynfjynfqi&m &mZ0wfrw&m;H;k onf ukvor*~wiz@GJ pnf;xm;aom kd f _ Gf tjynfjynfqdkif&mw&m;Hk;uJhodk@ EdkifiHtpdk;&tay: tjypfay;ta&;,l&efomr[kwfbJ xdtcGita&;udk tjyif;txefusL;vGeazmufzsuaom vly*Kd~ vfwOD;csi;f udvnf; wdi=f um; k hf f f k k k ta&;,lEirnfjzpfonf? vl@tcGita&; tjyif;txefusL;vGeaom tr_rsm; qdonfrm kd f hf f k S tpkvutyHowfjzwfjcif;/ vlom;rsKd ;EG,wckv;kH udk tE &m,fyaomjypfrEihf ppfyqi&m kd f f W _ S GJ kd f &mZ0wfr_wdk@udk qdkvdkonf? odk@aomf (Rome Statute) pmcsKyfudk vufrSwfa&;xdk;+yD; aemufyi;f wGif usL;vGecaom jypfrrsm;udom ta&;,lEirnfjzpfonf? 2002 ckEpwif kd f hJ _ k kd f S f G owfrwxm;aom Ediiaygi;f (60) oabmwlvufrwf a&;xd;k cJojzifh xdtjynfjynfqi&m S f kfH S h k kd f &mZ0wfrw&m;H;k udk zGivpEirnfjzpf+yD; r=umrD vkyief;rsm; taumiftxnfay:vm _ hf S f kd f f awmhrnfjzpfonf? xdw&m;H;k udk t+rJwapzGivpxm;rnfjzpf+yD; vlom;rsKd ;EG,pk wckv;kH udk k hf S f f tE &m,fyaomvky&yfrsm;/ vlom;rsKd ;EG,wckv;kH tay: usL;vGeaom jypf&yfrsm;/ urBmh W f f f ppf&mZ0wfr_usL;vGefolrsm;udk xdkw&m;kH;rSaeI Hk;wifppfaq; tjypfay;Edkifawmhrnf jzpfonf?
32
tjynfjynfqi&m vltcGita&; a=unmpmwrf;wGif yg0ifaom vltcGita&;pHcsep!e;f kd f hf hf dfH $ rsm;udk ydrI wdwusus tao;pdwjf yXmef;Edi&efEihf Ediirsm;tay: }uD;=uyfrvyief;pOfrsm; k kd d kf S kfH _ kf ydrvyaqmifEi&eftwGuf vltcGita&;pmcsKyf}uD;ESpcukd 1966 ckEp/f 'DZifbmv (16) k kd k f kd f hf fk S &ufaewGif jyXmef;cJonf? xdpmcsKyf}uD;ESpcrm tjynfjynfqi&mpD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf h k fk S kd f _ ,Ofaus;r_ tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf/ (International Covenant on Economic, hf kf Social and Cultural Rights) ESihf tjynfjynfqi&m Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m kd f k f H kfH hf kf oabmwlpmcsKyEihf aemufqufwpmcsKyf (International Covenant on Civil and Political fS JG Rights and Potocol) wdjzpfonf? ukvor*~ taxGaxGnvmcH}uD;u tjynfjynfqi&m k D kd f vltcGita&; a=unmpmwrf;ESihf xdvl tcGita&; pmcsKyf}uD;ESpcukd pkaygi;f I tjynfjynf hf k hf fk qdi&m vltcGita&; Oya' (International Bill of Human Rights) [k ac:onf? kf hf tjynfjynfqi&m vltcGita&;a=unmpmwrf;rS vltcGita&;qdi&mpmcsKyf}uD; ESp&yf kd f hf hf kf f ay:xGe;f vm&jcif;uyifv#if vltcGita&;ESiywfoufI rwlujJG ym;aom '\eqdi&m hf hf kf a&pD;a=umif;ESpc&aeonfukd jyayonf? Ediiom;ESihf Ediia&;qdi&m tcGita&;rsm;onf f k dS kfH kfH kf hf vlwOD;wa,mufcsi;f oabmudaqmifonf? wOD;csi;f b0ay:wGif Ediiawmf. xde;f csKyfr_ k kfH enf;Edkifor# enf;apa&;[lonfh taemufEdkifiH vpfb&,f0g' pdkufvuQ%mrsm;ESifh xyfwlusonf[kqdkum zGHzd;qJEdkifiHtcsdKESifh ,cifqdk&S,fvpftkyfpkEdkifiHrsm;u txl;o abmrusv? jynfovxtwGuf ynma&;/ td;k tdr/f vlrzva&;ESihf use;f rma&;tultnD S l l k _ l kH wdk udk axmufyay;&jcif;onf pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m pmcsKyfEihf hH _ hf kf S udunonf[qum xdEiirsm;u pD;yGm;a&;/ vlra&;ESi,Ofaus;r_ tcGita&;qdi&m k f D k kd k kd f H _ hf hf kf pmcsKyfuyraxmufc=H uonf? kd kd kd pmcsKyf}uD;ESpcukd twnfyjyXmef;cJonfh 1966 ckEprpwifI xdpmcsKyfrsm;udk vufrwf fk h S f S k S a&;xd;k &ef Ediirsm;udk zdwac:cJonf? odk aomf (10) ESpausm=f umjrifc+hJ yD;rS ukvor*~ kfH f h f h tzGJ0ifEdkifiH (35) EdkifiH vufrSwfa&;xdk;cJh+yD; pmcsKyfygOya'rsm;vnf; oufa&mufr_ tm;aumif;vmcJonf? xdokd aES;auG;onfjh zpfpOfonf vltcGita&;qdi&m t,ltqESihf h k hf kf ywfoufI Ediirsm;taeESihf vufc&efcufcaejcif;udk !$ejf yv#u&onf? rdrwkd . jynfwi;f kfH H J f dS d G a&;&m udpPrsm;omjzpfonf[k owfrSwfcJhonfh vltcGifhta&;udpPrsm;udk EdkifiHwumrS }uD;=uyfEdkif&ef wHcg;zGifhay;vdkuf&jcif;onf tcsdKEdkifiHrsm;twGuf t"dutcuftcJyif jzpfonf? vltcGifhta&;qdkif&mt,ltqudk t}uD;tus,faxmufcHaeygonfqdkaom Ediirsm;yif vufawGtm;jzifh vltcGita&;qdi&m pmcsKyfwcsKd odk r[kwf trsm;tjym;udk kfH hf kf
33
vufrSwfa&;xdk;&ef jiif;qdkvsufyif &Sdaeao;onf? Oyrm- tar&duefEdkifiHuJhodkaom EdkifiHrsdK;onfyif ukvor*~. t"du vltcGifhta&;pmcsKyfrsm;udk vufrSwfa&;xdk;jcif; r&Sao;acs? d vltcGita&;ESihf ywfoufaom t"duoabmwlpmcsKyf}uD;ESpck ay:ayguvm&jcif;onf hf f f vltcGita&;ESihf ywfoufI rwlujJG ym;aom '\eqdi&m a&pD;a=umif;ESpck &Saeonfukd hf kf f d jyaeonf? Ediia&;ESihf Ediiom;tcGita&;qdi&m pmcsKyfwif vltcGita&; pHcsep!e;f kfH kfH hf kf G hf d f H $ rsm;udk pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;u av;pm;+yD; xdtcGita&;rsm;udk umuG,ray;&rnf[k kd f H k hf f _ a&;om;xm;onf? pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyfwif _ hf kf G rdrdEdkifiHwGifwnf&Sdaom "e&if;jrpfpHrsm;udk twwfEdkifqHk;toHk;csI pmcsKyfygtcsufrsm; wd;k wufaumif;rGevmatmif ud;yrf;vkyaqmif&rnf[qonf? xdk a=umifh Ediia&;ESihf f f k kd kfH Ediiom;tcGita&;qdi&m pmcsKyfonf csucsi;f vufiif; ta&;,ltaumiftxnfazmf kfH hf kf f aqmif&Guf&onfh oabmrsdK;&Sdonf? EdkifiHa&;ESifh EdkifiHom;tcGifhta&;rsm;u EdkifiHawmf f _ tpd;k &taejzifh rdrEiiom;wOD;csi;f pD. vGwvyfrukd xdyg;taESmuft,Suf yjcif; ry&ef d kd f H wm;jrpfxm;onf? pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf _ hf kf onf rdrdEdkifiH&Sd "e&if;jrpfrsm;udk twwfEdkifqHk;enf; vrf;jzifhtoHk;yI wajz;ajz;csif; taumiftxnfazmf vkyaqmif&onfh oabm&Sonf? xd@k a=umifh xdtcGita&;rsm;onf f d k hf rdrEiitwGi;f &Sd jynforsm;taejzifh pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m d kd f H l _ hf kf tcGita&;rsm; wd;k wufcpm;&&SEiatmif pDrue;f rsm;/ tpDtpOfrsm; csrwaqmif&u&rnfh hf H d kd f H d S f G f tpd;k &. wm0ef0wW&m;udk azmfjyxm;jcif;jzpfonf?
pmcsKyfvufrwa&;xd;jcif;tqifqifh S f k h
pmcsKyftzGJ0ifEdkifiHrsm;onf pmcsKyfygtcsuftvufrsm;udk trSefwu,f twnfy vufrwa&;xd;k &eftwGuf y%mrtqifvufrwa&;xd;k jcif; (Signature) udk vkyaqmif& S f h S f f onf? trsm;tm;jzifh Edii.t}uD;tuJu vufrwa&;xd;k jcif;jzpf+yD; xdpmcsKyfukd twnfy kfH S f k vufrwa&;xd;k &ef qEN&a=umif;/ aemifwcsewif Edii&dS trsKd ;om;Oya' xH;k wrf;pOfvm S f dS d f G kfH rsm;t& twnfyvufrSwfa&;xdk;rnfjzpfa=umif; today;onfhoabm aqmifonf? tcsKd Ediirsm;wGif xdpmcsKyfrsm;tm; twnfyvufrwa&;xd;k jcif;udk Edii. t}uD;tuJur kfH k S f kfH vkyaqmif&yJ ygvrefuom vkyaqmif&aom tajccHOya'rsm;&Swwfonf? f D f d
34
aemufwqifjh zpfaom twnfyvufrwa&;xd;k jcif; (Ratification) onf pmcsKyfyg tcsuf S f tvufrsm; tm;vH;k udk av;pm;vduemygrnfjzpfa=umif; oabmwlvufconfh oabm k f H aqmifonf? xdokd twnfy vufrwa&;xd;k +yD;rSom xdEiiukd pmcsKyftzGJ 0ifEiitjzpf k S f k kd f H kd f H vufcac:a0:Edionf? H kf tcsKd oabmwlpmcsKyfrsm;onf jyXmef;+yD;+yD;csi;f touf0ifvmjcif; (Entry into force) r&Say? Oyrm- tjynfjynfqi&m Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyEihf d kd f k f H kfH hf kf fS tjynfjynfqi&m pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKywkd udk kd f _ hf kf f h f h 1966 ckEpwif jyXmef;cJaomfvnf; 1976 ck ESpa&mufrS touf0ifvmcJonf? S f G txufwiaz: jyxm;ouJokd touf0ifvm+yD;jzpfaompmcsKyfukd EdiiwEdiiu vufrwf Gf h kfH kfH S a&;xd;k +yD; pmcsKyftzGJ 0ifEiijH zpfvmjcif;tm; (Accession) jzpfonf[qonf? Oyrmkd f k kd ,cktouf0ifaeaom EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&m oabmwlpmcsKyfudk EdkifiHwEdkifiHu ,aevufrSwfa&;xdk;vdkufygu xdkEdkifiHonf pmcsKyfudk Accession yvkyonf[k qdonf? f k oabmwlpmcsKyfrsm;udvufrwa&;xd;k aom tcsKd Ediirsm;onf pmcsKyfygtcsutvufrsm; k S f kfH f tm;vHk;udk r cGif;rcsef vHk;0vdkufemygrnf[k oabmwlvufrSwfa&;xdk;jcif;r[kwfbJ pmcsKyfygtcsKd tcsutvufrsm;udk cGi;f csuxm;+yD; vufrwrxd;k bJaeavh&onf? if;udk f f S f dS cGif;csufxm;jcif; (Reservation) [kac:onf? pmcsKyfygtcsuftvufrsm;ukd av;pm; vduemygrnf[k oabmwlnaomfvnf; pmcsKyfygtcsKd tcsursm;udk vduem&eftcuftcJ k f D f k f &Sdygonf[kqdkum cGif;csufxm;jcif;rsdK;udk trsdK;orD;rsm;tm; enf;rsdK;pHkjzifh zdESdyfcGJjcm;r_ yaysmufa&; oabmwlncsuwif trsm;qH;k awG&onf? D f G tcsdKEdkifiHrsm;url pmcsKyf.aemufqufwGJpmcsKyfrsm; (Protocol) udk vufcHvdkufem&ef oabmwlvuf rSwa&;xd;k jcif;r&S=d u? pmcsKy. aemufqufwpmcsKyqonfrm yifrpmcsKyyg f f JG f kd S f tcsutvufrsm;. aemufqufwta=umif;t&mrsm;yifjzpfonf? yifrpmcsKyukd vufrwf f JG f S a&;xd;k aomfvnf; aemufqufwpmcsKyfukd rjzpfrae vufrwa&;xd;k p&m rvdtyfojzifh JG S f k aemufqufwGJudk vufrSwfra&;xdk;aom EdkifiHrsm;vnf;&Sdonf? tjynfjynfqdkif&m EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&mOya'. aemufqufwGJpmcsKyfwGif yifrpmcsKyfyg tcsutvufrsm;tm; csKd ;azmufaom Ediita=umif;udk vlwOD;wa,mufcsi;f taeESihf f kfH
35
pmcsKyfaumfrwDxH wdkif=um;Edkifonf[k a&;om;xm;onf? EdkifiHtawmfrsm;rsm;u aemufqufwpmcsKyfwiyg0ifaom xdtcsuukd vduemusio;kH &rnfukd pd;k &draoma=umifh JG Gf k f k f hf f yifrpmcsKyuom vufrwa&;xd;k +y;D aemufqufwpmcsKyudk vufrwx;kd avhr&S=d u? Oyrmf kd S f JG f S f tdE,Ediionf tjynfjynfqi&m Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m yifrpmcsKyfukd dN k f H kd f k f H kfH hf kf vufrwa&;xd;k aomfvnf; aemufqufwpmcsKyfukd vufrwa&;xd;k jcif;r&Say? S f JG S f d EdiiwEdiitm; rdrwkd oabmtav#muf vltcGita&;qdi&mpmcsKyfrsm;wGif vufrwf kfH kfH d hf kf S a&;xd;k ap+yD; xdpmcsKyfygtcsursm;udk av;pm;vduemapjcif;rSm xdpmcsKyfrsm;. tESpom& k f k f k f jzpfonf? ukvor*~&dS vltcGita&;pmcsKyftawmfrsm;rsm;wGif pmcsKyfvufrwa&;xd;k hf S f f xm;aom pmcsKyftzGJ 0ifEiiH (Signatory States) rsm;taejzifh pmcsKyfygtcsutvufrsm; kd f tay:wGif trSewu,fav;pm;vduemr_ &Sr&Sukd apmif=h uyf&eftwGuf pmcsKyfaumfrwDrsm; f k f d d &Sdonf? Oyrm - uav;oli,frsm;tcGifhta&;qdkif&m oabmwlpmcsKyfygtcsufrsm;udk av;pm;vduemygrnf[k vufrwa&;xd;k oabmwlxm;aomEdiirsm;. vkyaqmifrukd k f S f kfH f _ apmif=h unfaqmif&u&ef uav;oli,frsm; tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyaumfrwDu h G f hf kf f wm0ef,&onf? xkd twltrsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHEicjJG cm;zdEyryaysmufa&; oabmwl l k S hf dS f _ pmcsKyfygtcsursm;udk pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;u vduemr_&r&Stay: trsKd ;orD;rsm;tm; f kd f H k f dS d enf;rsKd ;pHEihf cGjJ cm;zdEyryaysmufa&; oabmwlpmcsKyaumfrwDu }u;D =uyfaqmif&u&onf? kS dS f _ f G f xdpmcsKyfaumfrwDrsm;udk t*Fvybmomjzifh (Treaty-bodies) [kac:onf? k d f vltcGifhta&; oabmwlpmcsKyfrsm;udk av;pm;vdkufemygrnf[k vufrSwfa&;xdk;vdkuf onfEihf wydieuf pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;onf xdpmcsKyfygtcsutvufrsm;tm; rdrwkd S f kd f H k f d taejzifh rnfuokd av;pm;wefz;kd xm; vkyaqmifaeonfukd pmcsKyfaumfrwDxokd rysuf hJ f H ruGuf tpD&ifcH&ef wm0ef&Sdvmonf? pmcsKyftay:rlwnfI tpD&ifcH&rnfh ESpfumv tydi;f tjcm; uGjJ ym;r_&onf? trsm;tm;jzifh pmcsKyfvufrwa&;xd;k +yD; wESpokd r[kwf ESpEpf k dS S f f fS twGi;f yxrpmcsKyfukd wifoi;f &+yD; aemufqufwypH tpD&ifcpmrsm;udk oH;k ESpf odk r[kwf G JG kH H av;ESpw}udrf yHrewifoi;f &onf? f k S f G
36
tcef; (9)
Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m tcGita&;rsm;udk tjynfjynfqi&m vltcGita&; kfH kfH hf kf hf kd f hf a=unmpmwrf;. yxrydi;f wGif azmfjyxm;onfukd awG&onf? ukvor*~u 1966 ckEpf k S kfH wGif twnfyjyXmef;+yD; 1976 ckEp/f rwfv (23) &ufaewGif touf0ifvmaom Ediiom; S ESihf Ediia&;tcGita&; oabmwlpmcsKyfwif tyd'aygi;f (53) yd'yg0ifonf? tyd'f (6) rS kfH hf G k f k f k (27) wd@k wif Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m tcGita&;rsm;udk atmufygtwdi;f G kfH kfH hf kf hf k &Si;f vif;azmfjyxm;onf? tyd'f (1) k EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&moabmwlpmcsKyfwGifa&m pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf _ hf kf ESpcpvH;k . yxrOD;qH;k aom tyd'wif vlwi;f wGif ud,yiq;kH jzwf fk k f G kd k f kd f ydkifcGifh&Sdonf? ,ckpmcsKyfwGif vlwdkif;onf EdkifiHa&;tqifhtwef; tygt0if pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ zH@G zd;wd;k wufrrsm;udk _ _ vGwvyfpm qH;k jzwfyici&onf[k azmfjyxm;onf? f G kd f G hf dS f d pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf rdrEiiH e,ferdwtwGi;f wGif &Saom kd f H d kd f vlreor#Eihf Edii. w&m;pD&ifx;kH atmufwif tuH;0ifaom vlref Sf S kfH G S or#w@kd ukd rnfonfh ta=umif;t&mESirS cJjG cm;jcif; r&SapbJ ,ck hf d pmcsKyfyg tcGita&;rsm;udk cHpm;cGihf y&rnf? xdorsm;. TtcGihf hf k l ta&;rsm;udk umuG,ay;&rnf? f pmcsKyftzJ@G 0if Ediirsm;onf trsKd ;om;/ trsKd ;orD; cJjG cm;jcif;r&SapbJ kfH d ,ck pmcsKyfyg tcGita&;rsm;udk usm;rra&G; wef;wlcpm;cGi&&ef hf H hf dS tmrcHay;&rnf? ta&;ay:tajctaersKd ;wGif tpd;k &taejzifh tcsKd @aom tcGita&; hf rsm;tm; uefowfqi;f ihxm;Ediaomfvnf; vlom;wOD;. touf kd H kf &Sici/hf Oya'a&S@S wif wef;wlnci/hf vGwvyfpm awG;ac:,lqydici/hf fG G DG f G kfG ESypuf!O;f yrf;r_rS uif;vGwci/hf u|ef yjcif;rS uif;vGwci/hf auG;rDS d f fG fG twGuf axmifcsjcif;rS uif;vGwci/hf aemufa=umif;jyefI Oya't& fG ta&;,lrrS uif;vGwciw@kd ukd ydwyifjcif;/ qdi;f ihxm;jcif; ryEdi? _ f G hf f k H kf
tyd'f (2) k
tyd'f (3) k
tyd'f (4) k
37
tyd'f (5) k tyd'f (6) k tyd'f (7) k tyd'f (8) k tyd'f (9) k tyd'f (10) k tyk'f (11) d tyd'f (12) k tyd'f (13) k tyd'f (14) k
pmcsKyfygtcGifhta&;rsm;udk ysufpD;apvdkaom&nf&G,fcsufjzifh T pmcsKyfukd rnfortoH;k rcs&? l S vlwi;f wGif touf&iaexdicihf &Sonf? kd Sf kfG d rnfo@l urS vlom;rqefaom/ &ufpuf=urf;uwfaom tytrlrsm; kd ESihf ESypufrrsm; rcHpm;ap&? d f _ rnfo@l urS u|ef yjcif;ESihf aus;u|etjzpf tvkyapcdi;f jcif; ryap&? kd f f k vlwi;f wGif vGwvyfciEihf vHk cHrukd cHpm;ydici&onf? rnfo@l urS kd f G hf S _ k f G hf dS kd rw&m; zrf;qD;csKyfaESmifjcif; r&Sap&? d vGwvyfr_ qH;k H;_ cJaom olrsm;udk av;pm;pGmqufq&ef wm0ef&dS f h H onf? rnfo@l urS auG;jyefray;EdiI axmifcsjcif;ryEdi? kd kf kf vlwi;f rdrEiitwGi;f vGwvyfpm v_y&m;oGm;vmcGiEihf wdi;f jynf kd d kd f H f G fS hf S k od@k 0ifxucihf &Sonf? G fG d EdkifiHtwGif; w&m;0if 0ifa&mufvmaom EdkifiHjcm;om;rsm;tm; Oya't& jzifom wdi;f jynfrEixwci&onf? h k S S f k f G hf dS Oya'/ &mZ0wfrEihf w&m;r pD&ifx;kH rsm;wGif vlwi;f w&m;Oya' _ S kd a&SarSmufwif wef;wlnr#r&onf? cdivaom taxmuftxm;jzifh G D _ dS k f kH tjypf&onf[k pD&ifcsuf rcsrcsi;f xdowif rjypfr&S? dS k l G d &mZ0wfrtjzpf owfrwxm;jcif; r&Sao;aomtcseu vkyaqmif _ S f d df f cJrukd aemufa=umif;jyefI rnfo@l urS w&m;pJqjkd cif; ry&? h _ kd G rnfonfae&mwGijf zpfap w&m;Oya'a&SarSmufwif vlom;tjzpf h G todtrSwf ycHyici&onf? kd f G hf dS vlwOD;csi;f pD. ud,a&;ud,wmydiqirrsm;/ aetdrrsm;/ pmay; k f k f k f kd f _ f pm,lrsm;tm; w&m;r0if 0ifa&mufpuzufjcif;ESihf vlwOD;. *k%f G f odumudk rw&m; xdcuf apmfum;jcif;r&Sap&? Q kd d vlwi;f vGwvyfpm awG;ac:,H=k unfu;kd uG,cifh &Sonf? kd f G fG d vlwi;f vGwvyfpm pOf;pm;xkwazmfajymqdcihf &Sonf? kd f G f kG d
38
tyd'f (20) vlrsKd ;a&;/ bmoma&; rke;f wD;r_rsm;/ t=urf;zufrrsm;/ zdEyapmfum; k _ dS f r_rsm; jzpfym;ap&eftwGuf aoG;xd;k v_@H aqmf 0g'jzef@rrsm;udk Oya'jzifh G _ wm;qD; ydwyifay;&rnf? f tyd'f (21) +idr;f csr;f pGm pka0;ydici&onf? k k f G hf dS tyd'f (22) vlwdkif; vGwfvyfpGm tzJG@tpnf;rsm; xlaxmif0ifa&mufydkifcGifh k &Sonf? d tyd'f (23) t&G,fa&muf+yD;aom usm;rwdkif; qENjzifh vufxyfxdrf;jrm;cGifh/ k vufxyfaygif;oif; uGm&Sif;csdefwGif usm;rtcGifhta&;/ wm0ef wlnpm &&Sci&onf? D G d G hf dS tyd'(24) t&G,ra&mufao;aom uav;rsm;. tcGita&;udk umuG,ay; k f f hf f &mwGif cJjG cm;r_r&SbJ wef;wlumuG,ay;&rnf? uav;wdi;f Ediiom; d f k kfH jzpfyici&onf?/ kd f G hf dS tyd'f (25) Ediiom;wdi;f wdi;f jynftwGi;f &Sd vlxa&;&m Xmersm;wGif yg0ifci/hf k kfH k k k G kd f G hf dS tpd;k &udk a&G;cs,ray;cGiEihf ud,wia&G;cs,f cHyici&onf? f J hf S k f kd f tyd'f (26) vlwi;f w&m;Oya'a&SarSmufwif wef;wlnr#ci&onf? Oya'. k kd G D G hf dS tumtuG,ukd cH,&mwGif cJjG cm;r_v;kH 0r&Sap&? f l d tyd'f (27) EdiitwGi;f wGif aexdiaom vlrsKd ;pk/ bmoma&;ESihf bmompum; k kfH kf qdi&m vlenf;pkrsm;. ,Ofaus;r_rsm;udk ydwyifjcif;ry&? kf f tyd'f (28-53) wd@k wif vl@tcGita&; aumfrwD. wm0efrsm;udk azmfjyxm;onf? k G hf kfH hf 2002 ckEpf azazmf0g&vtxd Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&; oabmwlpmcsKyf. yifr S D kfH pmcsKyfudk twnfyvufrSwfxdk;xm;onfh EdkifiHaygif; (148) EdkifiHESifh y%mr vufrSwf xd;k xm;aom EdiiH (7) Edii&+dS yDjzpfygonf? kf kfH
39
EdiiwEdiirS Ediiom;wOD;csi;f taeESihf rdr. vltcGita&; csKd ;azmufc&r_ukd aumfrwDxH kfH kfH kfH d hf H wdi=f um;cGitm;azmfjyxm;onf? TaemufqufwpmcsKyfukd vufrwa&;xd;k xm;aom k hf GJ S f Ediiu rdrtay: yifrpmcsKyfygtcGita&;rsm;ESiywfoufI csKd ;azmufaeonf[k owfrwf kfH d hf hf S aom olrsm;onf aemufqufwpmcsKyf (1). tyd'f (1) t& pmcsKyf. vl@tcGita&; GJ k hf aumfrwDxH qufo,wi=f um;I&ayonf? xdtcgrsKd ;wGif yxrOD;qH;k taeESihf xdwi=f um;r_ G f kd k k kd udk aumfrwDuvufcoifroifh qH;k jzwfonf? vufcoifonf[q;kH jzwfygu wdi=f um;ol H h H h k k tay:pmcsKyfygtcsutvufrsm; rnfokd csKd ;azmufc&onfukd aumfrwDupHprf;ppfaq;+yD; f H k qH;k jzwfonf? qH;k jzwfcsuukd oufqi&mEdiitaeESihf todtrSwf yvmatmif odr;f oGi;f f kd f k f H aqmif&uonf? xdwi=f um;olonf xdEiiwi&aomw&m;Oya'rsm;u ol.epfemcsuf G f k kd k kd f H G f dS f kf k rsm;udk jynf0atmifrvkyaqmifay;Edionfh tajctaersKd ;jzpf&rnf[k xdaemufqufwGJ h pmcsKyf(1). tyd'f (2) u qdxm;ygonf? xdo@kd wOD;csi;f wdi=f um;aomtr_rsm;udk vl@tcGihf k k k k ta&;aumfrwDuvufc+H y;D oufqi&mEdiiukd od&ap&efqufvufta=umif;=um;&ygonf? kd f k f H dS xdkta=umif;t&mESifh ywfoufaomtcsuftvufrsm;udk xdkEdkifiHuajcmufvtwGif; aumf r wD x H jyef v nf t pD & if c H w if j y&onf ? xd k u d p P E S i f h y wf o uf I jzpf y G m ;r_ r sm;/ avh v mawG @ &S d & csuf r sm;/ ta&;,l a qmif & G u f r _ r sm;vk y f a qmif x m;ygu rnf u J h o d k @ vkyaqmifxm;onfponfjzifh jynfjh ynfppjkH yefvnftpD&ifc&ygonf? xdo@kd wi=f um;r_rsm;/ f h kH H k kd oufqi&mEdii. tpD&ifccsursm;udk vltrsm;odap&eftwGurvkyaqmifbJ wki=f um; kd f k f H H f f f d olESifh oufqdkif&mEdkifiHtwGif;om today;vkyfaqmifygonf? xdkodk@=um;emr_rsm;udk aumfrwDu vkyfaqmift+yD; aumfrwD. tjrifESifh,lqcsufrsm;udk wdkif=um;olESifh oufqi&m Ediixo@kd today;ygonf? xdo@kd vyaqmifcsutusO;f csKyfukd pD;yGm;a&;ESihf kd f kfH H k k f f vlra&;aumifprwqifh ukvor*~ taxGaxGnvmcHo@kd wifoi;f aomtpD&ifcpmwGif _ D S D G H xnfoi;f azmfjyygonf? h G 2002 ckESpf azazmf0g&Dvtxd EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;oabmwlpmcsKyf. aemufqufwpmcsKyf (1) udk twnfyvufrwx;kd xm;aom Ediiaygi;f (101) EdiiEihf GJ S f kfH kfH S y%mrvufrwx;kd xm;aomEdiiH (4) Edii&+dS yDjzpfygonf? S f kf kfH Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&; oabmwlpmcsKyf. aemufqufwpmcsKyf (2) udk 1989 kfH kfH hf JG ckEpwijf yXmef;cJ+h yD; 1991 ckEp/f Zlviv (11)&ufaewGif touf0ifconf? t"durSm S f G S kd f hJ ao'%fcsrwrzsuor;f jcif;udk &nf&,onf? aemufqufwpmcsKyf (2) . tyd'f (1)wGif S f _ f d G f GJ k pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;. w&m;pD&ifx;kH rsm;atmufwif rnfo@l urS ao'%fay;jcif; r&Sap& kd f H G kd d
40
[lI azmfjyxm;onf? xd@k jyif pmcsKytzJ@G 0if Ediirsm;taejzifh rdrEii. w&m;pD&ifx;kH rsm;wGif f kfH d kd f H ao'%fay;r_zsufodrf;apa&;udk enf;rsdK;pHkjzifh ud;yrf;aqmif&GufoGm;=u&ef wdkufwGef; xm;onf? 2002 ckESpf azazmf0g&Dvtxd EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;oabmwlpmcsKyf. aemufqufwpmcsKyf (2) udtwnfyvufrwx;kd xm;aom Ediiaygi;f (46) EdiiEihf y%mr GJ k S f kfH kfHS vufrwx;kd xm;aomEdiiH (7) Edii&+dS yDjzpfygonf? S f kf kfH
vltcGita&;aumfrwD hf
(Human Rights Committee)
Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyfrsm;tay: pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;. kfH kfH hf kf kd f H av;pm;vdkufemr_tm; apmifh=unfh&eftwGuf vltcGifhta&;aumfrwDudk zGJpnf;onf? xdaumfrwDukd Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyfaumfrwD[k rac:bJ k kfH kfH hf kf vltcGita&;aumfrwD[k ac: onf? odk aomf aumfrwD. t"duwm0efrm Ediiom;ESihf hf S kfH f kd f H Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf ygtcsursm;tay: pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;. kfH hf kf av;pm;vduemr_tm; apmif=h unfjh cif;jzpfonf? k f pmcsKyftzGJ 0if Ediirsm;rS a&G;cs,wifajrmufxm;aom vGwvyfonfh u|r;f usiol (18) kfH f f f OD;jzifh aumfrwDukd zGJ pnf;xm;onf? aumfrwD. t"duwm0efrm (1) pmcsKytzGJ 0if Ediirsm; S f kfH u wifoGif;aom tpD&ifcHpmrsm;udk zwf_avhvmjcif;/ (2) xdktpD&ifcHpmrsm;tay: oH;k oyfcsursm;/ qH;k jzwfcsursm;csrwjf cif;ESihf (3)oabmwlpmcsKy. yxraemufqufwwif f f S f JG G jyXmef;xm;onftwdi;f vlwOD;wa,mufcsi;f u wdi=f um;r_rsm;udk ppfaq;jcif;wdk jzpfonf? h k k pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;onf pmcsKyfutwnfyvufrwx;kd +yD; wESptwGi;f aumfrwDokd kd f H kd S f f tpD&ifcHpm wifoGif;&onf? yHkrSeftpD&ifcHpmudk (5) ESpfv#ifw}udrf wifoGif;&onf? wifoi;f onfh tpD&ifcpmrsm;udk vltrsm;wufa&mufaom aumfrwDtpnf;ta0;rsm;wGif G H zwf=um;&onf? tpD&ifcHpmudk EdkifiH. udk,fpm;vS,fwOD;u wifoGif;&+yD; vltcGifhta&;aumfrwDu ppfaq;&onf? ppfaq;onf[q&mwGif w&m;ppfaq;ouJokd =um;emjcif;ppfaq;jcif;rsKd ; k kd h r[kwfay? tpD&ifcHpmppfaq;jcif;. &nf&G,fcsufrSm w&m;pD&ifouJhodk tjypfay;&ef
41
r[kwbJ pmcsKyfygtcsutvufrsm;udk vduem&efwm0ef&a=umif; pmcsKyftzGJ 0ifEiiukd f f k f dS kd f H tyoabmjzif h ajymqd k j cif ; omjzpf o nf ? tpD & if c H p mud k ppf a q;aepOf t wG i f ; Ediiu,pm;vS,. tpD&ifcrEihf E_wjf zifajym=um;r_wkd tay:tajccHI tjcm;aumfrwD0if k f H kd f f H_S h rsm;u Ediiu,pm;vS,ukd ar;cGe;f rsm;xkwjf cif;/ cdirmatmif jyefvnfar;cGe;f xkwjf cif; k f H kd f f kf rsm;udk vkyEionf? aumfrwDonftpd;k &rS wifoi;f aom tpD&ifcpmwckwnf;rS tcsuf f kd f G H tvufrsm;udom rSjD irf;ud;k um;jcif;r[kwbJ tjcm;&if;jrpfrsm;u&&Saom owif;rsm;udyg k f d k rSjD irf;ud;k um;Edionf? xdk a=umifh tjcm;tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;u ay;ydk aom owif; kf f rsm;udk ud;k um;Edionf? odk aomf aumfrwDxokd tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;u w&m;0if kf H f tpD&ifcHpmrsm; wifydktpD&ifcHEdkifjcif;r&Sd? xdka=umifhaumfrwD0ifwOD;csif;pDodk tpdk;& k d r[kwaom tzGJ rsm;u tcsutvufowif;rsm; ay;ydk wwf=uonf? xd&&Saom owif; f f tcsutvufrsm;udk tajccHI aumfrwDonf Ediitay: qH;k jzwfcsursm; csrw&onf? f kfH f S f oufqi&mEdiiukd xdq;kH jzwfcsursm;tm; today;&onf? odk aomfaumfrwDwif Oya' kd f k f H k f G oufa&mufapaom tm%m/ odk r[kwf ta&;,lEionfh tm%m (Enforcement Power) kd f r&Say? d Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf. aemufqufwpmcsKyf (1) t& kfH kfH hf kf GJ pmcsKyftcGifhta&;rsm;udk csdK;azmufcH&onf[lIwdkif=um;aom vlwOD;wa,mufcsif;. wdi=f um;r_rsm;udk aumfrwDuvufc&onf? od@k aomfpmcsKyfukd vufrwa&;xd;k xm;onfh k H S f pmcsKytzJ@G 0ifEiiu csKd ;azmufygonf[aom wdi=f um;r_uom aumfrwDu vufcEionf? f dk f H l k kd H kd f tu,fI pmcsKytzJ@G 0ifEiiwcktay: vlwOD;wa,mufu wdi=f um;vm+yqygu aumfrwD f kd f H k D kd u wHcg;ydwftpnf;ta0;jzifh xdkdif=um;r_udkvufcHEdkifrcHEdkif qHk;jzwfonf? aumfrwDu vufcEionf[k qH;k jzwfvu+f yD;rSom aemufwqiftaejzifh xdpypwi=f um;csursm;udk H kd f kd h k G f GJ kd f avhvmoH;k oyfppfaq;Edionf? tu,fI xdtcGita&; csK;d azmufrrsm; cdiva=umif; kf k hf _ k f kH awG@&ygu aumfrwDu qH;k jzwfcsucsaomfvnf; oufqi&m tpd;k &taejzifh rjzpfrae f kd f vduematmif vkyaqmifEionfh pnf;ESmiftm; (Binding force) r&Syg? vduemoifonf k f f kd f d k f h [laom wduwe;f csuavmufom vkyaqmifEionf? k f G f f kd f aumfrwDu avhvmppfaq;r_ajrmufaom wdi=f um;r_upjP zpf&efrm atmufygtcsursm;ESihf k d S f udunr&&rnf? k f D _ dS
42
tcef; (9)
(1) (2)
tr_wi=f um;aomol od@k r[kwf wdi=f um;olrsm;onf trnfrazmfvaomol r[kwf kd k kd &? aemufqufwpmcsKyftzJ@G 0ifEii. w&m;pD&ifx;kH rsm;ESihf tuH;0ifojl zpf&rnf? GJ kd f H csK;d azmufc&olu,wif od@k r[kwf ud,pm;vS,jf zpfou wdi=f um;&rnfjzpfonf? H kd f kd k f l k od@k aomf xdcsK;d azmufc&oltaejzifh olu,wiwi=f um;r_ukd rwifoi;f Edionfh k H kd f kd f kd G kf tajctaersKd ; &Saev#if xdwi=f um;r_ukd aumfrwDu vufcpOf;pm;rnfjzpfonf? d k kd H wdi=f um;r_onf oabmwlpmcsKywif yg0ifaom tcsursm;ESihf udunr&&rnfjzpf+y;D k f G f k f D _ dS aemufqufwpmcsKyf. wdi=f um;cGiukd tvJo;kH pm;vkyI wdi=f um;jcif;rjzpfap&? GJ k hf G f k xdtr_uponf tjcm;aom Ediiwum vkyx;kH vkyenf;rsm;t& udiw,ajz&Si;f k d P kfH f f kf G f S ae&ef pOf;pm;oH;k oyfaeaom udprjzpfap&? P wdkif=um;olonf EdkifiHawmftqifh wdkif=um;r_rsm;udk vkyfaqmif+yD;aomfvnf; auseyfrr&aom tr_rsKd ;jzpf&rnf? _
pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_ tcGifhta&;qdkif&m oabmwlpmcsKyfyg tcsufrsm;udk ukvor*~ vltcGifhta&;a=unmpmwrf;}uD;. 'kwd,ydkif;wGif azmfjyxm;onfudk awG&onf? txl;ojzifh pm;0wfaea&;/ ynma&;/ use;f rma&;ESihf vlrzva&;cHpm;cGirsm; _ l kH hf yg0ifonf? xdtcsutvuf awmfawmfrsm;rsm;udk 1948 ckEpf rwdiruwnf;u tod k f S kf D trSwfyxm;+yD;jzpfonf? xdktcGifhta&;rsm; wdk;wufaumif;rGefvma&;twGuf 1917 ckEpwif zGJ pnf;cJonfh tjynfjynfqi&m tvkyorm;tzGJ csKyf (International Labor S f G h kd f f Organization) u ud;yrf;vkyfaqmifaecJhonfrSm ,aewdkifyifjzpfonf? TpmcsKyfudk ukvor*~wif 1966 ckEpwijf yXmef;cJ+h yD; 1976 ckEpf Zefe0g&v (3) &ufaerS touf0if G S f G S D vmcJonf? 2002 ckEpazazmf0g&vtxd TpmcsKyfukd twnfyvufrwx;kd xm;aom h S f D S f Ediiaygi;f (145) Edii&+dS yD; y%mr vufrwx;kd xm;onfh Ediiaygi;f (7) Edii&onf? kfH kfH S f kfH k f H dS ,ckpmcsKyfwGiftykd'faygif; (31) ydk'fyg0ifonf? pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_ tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyfEihf Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&m oabmwl hf kf S kfH kfH hf kf pmcsKyfw@kd wif yg0ifaom tyd'f (1)/ (3) ESihf (5) wd@k onf xyfwe;D yg;qifwaeonf? pmcsKyf G k l l ESpcpvH;k . tyd'f (1) wGif rdru,yiq;kH jzwfcihf (Self Determination) onf vlwi;f . fk k d dk d kd f G kd
43
tcGita&;jzpfonf[k azmfjyxm;onf? vlom;wdi;f wGif ud,yiq;kH jzwfyici&+dS yD; olw@kd . hf k k f kd f kd f G hf Ediia&;tqiftwef;udk vGwvyfpm qH;k jzwfyici&ovdk pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ kfH h f G kd f G hf dS _ zG@H zd;wd;k wufa&;twGuf olw@kd u,wif qH;k jzwfyici&onf[k qdxm;onf? pmcsKyfEpck kd f kd kd f G hf dS k S f pvH;k . tyd'f (3) wGif trsKd ;om;ESitrsKd ;orD;wd@k onf vltcGita&;rsm; tm;vH;k udk cHpm; k hf hf ydici&onf/ xdo@kd cpm;Ediap&eftwGuf tpd;k &u vkyaqmifay;&rnf[k azmfjyxm;onf? k f G hf dS k H kf f pmcsKyfEpcpvH;k . tyd'f (5)wGif xdpmcsKyfrsm;wGif yg0ifaom tcGita&;rsm;tay: zdEyf S fk k k hf dS csdK;azmufr_/ vJGrSm;pGm t"dy`m,fzGifhqdk+yD; vkyfaqmifr_/ uef@owfr_wdk@rS umuG,fay;&ef a&;om;xm;onf? tyd'f (6) rS (15) wd@k wif xdpmcsKyfwif txl;yxm;aom tcGita&; k G k G hf rsm;udk zGiq&i;f jyxm;onf? hf kd S pmcsKyfwiyg0ifaom t"dutcsursm;rSm Gf f tyd'f (1) EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;qdkif&m oabmwlpmcsKyfwGifa&m k pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwl pmcsKyf _ hf kf k f G kd k f kd f ESpcpvH;k . yxrOD;qH;k aom tyd'wif vlwi;f wGif ud,yiq;kH jzwf fk ydici&onf? ,ckpmcsKyfwif vlwi;f onf Ediia&; tqiftwef; k f G hf dS G kd kfH h tygt0if pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ zH@G zd;wd;k wufrrsm;udk _ _ vGwvyfpm qH;k jzwfyici&onf? f G kd f G hf dS tyd'f (2) pmcsKyftzJG@0if EdkifiHrsm;onf ,ckpmcsKyfwGifygaom tcGifhta&; k rsm;udk rdrdwGif&Sdaom &if;jrpfrsm;udk tpGrf;ukeftoHk;yI tjrifh rm;qH;k od@k wjznf;jznf; a&muf&cpm;Ediatmif tqifqifvyaqmif dS H k f h h kf ay;&rnf? tyd'f (3) pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf trsKd ;om;/ trsKd ;orD; cJjG cm;jcif;r&SapbJ k kd f H d ,ckpmcsKyfyg tcGifhta&;rsm;udk usm;rra&G; wef;wlcHpm;cGifh&Sd&ef tmrcHay;&rnf? tyd'f (4) tpd;k &taejzifh 'Drua&pDv@l abmif&dS trsm;tusKd ;twGuf a&S_I k kd oifavsmaom tcsKd @tcGita&;rsm;tm; uefowfxm;Edionf? h f hf kf tyd'f (5) pmcsKyfyg tcGita&;rsm;udk ysup;D apvdaom &nf&,csujf zifh T k hf f k G f pmcsKyfukd rnfonfh vlwOD;ujzpfap/ tkypwpkujzpfap/ tpd;k &u f k jzpfap ryvky&? f
44
tyd'f (6 ) pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_ tcGifhta&;qdkif&m oabmwl k pmcsKyfyg tcGita&;rsm;udk rnfonfh vlwOD;u jzpfap/ tkypwpku hf fk jzpfap/ tpd;k &u jzpfap pmcsKyyg tcGita&;rsm;udk ysup;D apvdaom f hf f k &nf&,csujf zifh TpmcsKyfukd wvJtoH;k rcs&? G f G tyd'f (7) cGjJ cm;zdEyrrsm;r&SbJ vlwi;f tvky&mydici/hf oifwef;rsm; wuf k dS f _ d kd f S kfG a&mufci/hf ynm oif=um;cGiwkd &Sonf? tvky&iu a=umif;usKd ;rJh G hf d fSf tvkyrxwypfjcif;/ t"rRvytm; apcdi;f jcif;wd@k ukd umuG,ay;&ef fS k f kf k f tpd;k &wGif wm0ef&onf? trsKd ;orD; tvkyorm;rsm;twGuf trsKd ; dS f om;rsm;xuf redrusaom vkyief;cGif tajctaersm;udk tmrcH&ef hf f vnf; tpd;k &wGif wm0ef&onf? dS tyd'f (8) vlwdkif; tvkyform;or*~rsm; zJG@pnf;cGifh/ qENjycGifh/ EdkifiHwum k tvkyorm; tzGJ rsm;ESihf yl;aygi;f yg0ifcihf &Sonf? f G d tyd'f (9) vlr_zlvHka&; tcGifhta&;rsm;udk cHpm;cGifh&Sd&rnf? xdkvlr_zlvHkcGifh k tcGita&;rsm;wGif aq;0g;ukoydici/hf vpmESiaq;cGi/hf om;zGm;cGihf hf kfG hf tmrcH/ touftmrcH/ ouf}uD;&G,ttmrcH/ rawmfwq '%f&m f kd &r_ tmrcH/ tvkyfrS xkwfypfygu av#mfa=u; tmrcH/ rdom;pk tmrcHwkd tuH;0ifonf? tyd'f (10) rdom;pk umuG,apmifa&Smufay;r_ukd tpd;k &uwm0ef,l vkyaqmif k f h f ay;&rnf? tvkyvyol rdcifrsm;ESiuav;tm; apmifa&Smufa&; f k f hf h wdk ukd tpGr;f ukef umuG,unay;&rnf? uav;rsm;tm; pD;yGm;a&; f l D tjrwfxwrrS umuG,ay;&rnf? tvkyvycihf yonhf uav; k f _ f f k fG touft&G,ukd uefowfowfrwf ay;&rnf? f S tyd'f (11) vHavmufr#waom vlaer_tqiftwef; &&Sa&;twGuf tpd;k &u k k h d vkyaqmifay;&rnf? vHavmufr#waom vlaer_tqiftwef; &&Sd f k h a&;twGuf vdtyfcsursm;jzpfonfh wd;k wufaumif;rGeaom vlaer_ k f f tqiftwef;. vHavmufaom tpm;tpm/ t0wftpm;/ aexdif h k k p&m tdr,mpDrue;f wdk tm;vH;k tuH;0ifonf? f H d tyd'f (12) vlx. pdwyi;f qdi&mESihf kyyi;f qdi&m use;f rma&;udk tjrifrm;qH;k k k f kd k f f kd k f h ESihf tjzpfEiq;kH jznfqnf;ay;&ef tpd;k &wGif wm0ef&onf? xdtcGihf kd f h dS k
45
ta&;rsm;wGif vHkcH+yD; usef;rma&;_axmifhESifh udkufnDaom ywf0ef;usi&&Sa&; tcsuvnf; tuH;0ifonf? f d f tyd'f (13) usm;r/ touft&G,/f ud,t*F gcsdK,Gif;tm;enf;ol/ a&Gajymif; k k f tvkyorm;rsm;. &ifaoG;rsm;/ vlrsKd ;pk/ bmoma&;vlenf;pkwkd rS f uav;i,frsm;tm;vH;k tygt0if vlwi;f ynmoif=um;cGi&&rnf? kd hf dS tedrq;kH rlvwef;ynmudk tcrJh jzpf&rnf? hf tyd'f (14) xdo@dk rvwef;ynm tcrJjh zpfap&eftwGuf pDrue;f rsm;udk csrwf k k l H d S taumiftxnfazmf aqmif&u&rnf? G f tyd'f (15) ,Ofaus;r_b0xJwif vlwi;f yg0ifyiciomru acwfroyynm. k G kd kd f G hf DS d H` wd;k wufr_ tusKd ;aus;Zl;rsm;wGif yg0ifcpm;ydiciw@kd &onf? vlwOD; H k f G hf dS wa,muf. odyynm/ pmay/ tEkynm xl;c|ertay: pdwyi;f ESihf H` f _ f kd kyyi;f qdi&m tumtuG,ay;r_wkd udvnf; vkyaqmifay;&rnf? f kd k f f k f
pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;onf _ hf kf kd f H 1985 ckESpftxd rdrdwdkEdkifiH. tpD&ifcHpmrsm;udk ukvor*~. pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&; aumifpDxHodk tpD&ifcHwifoGif;cJh=u&onf? 1985 ckESpfwGif pmcsKyftzGJ0if EdkifiHrsm;. vkyaqmifrrsm;tay: ydrI apmif=h unfEi&eftwGuf ukvor*~ pD;yGm;a&;ESihf vlra&; f _ k kd h kd f _ aumifponf vGwvyfaom u|r;f usiol (18) OD;yg0ifonfh pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ D f f _ tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyfaumfrwDukd oD;oefzGJ pnf;cJonf? odk &mwGif topf hf kf h zGJpnf;vdkufaom pmcsKyfaumfrwDonf ukvor*~&Sd pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&; aumifpD. atmufwiom qufvuf&aecJonftwGuf tjcm;pmcsKyfaumfrwDuokd pmcsKyfEiom Gf dS h h hJ S hf oufqiaom/ oufqi&mpmcsKyfatmufwif zGJ pnf;xm;aom aumfrwDr[kwacs? kd f kd f G f aumfrwD0if (18) OD;udk (4) ESpv#iw}udrf a&G;aumufaomfvnf; aumfrwD0ifwOD;pD. f f oufwef;ukeq;kH cserm wa,mufEiwa,muf rwln=D uyg? (18) OD;teuf (15) OD;udk f d f S S hf tmz&du/ tm&S/ ta&SOa&my/ vufwiftar&duESifh taemufOa&mywdkrS tnDtr#
46
a&G;cs,f+yD; usefoHk;OD;udk pmcsKyftzGJ0ifEdkifiHrsm;xJrS a'otvdkuf xyfrHa&G;cs,fonf? aumfrwDonf wESpv#if (3) ywfawGqHI tpnf;ta0;usi;f yonf? pmcsKyftzGJ 0if EdiiH f k kf rsm;onf pmcsKyftzGJ 0ifEiijH zpfvm+yD; (2) ESptwGi;f aumfrwDokd tpD&ifcpm wifoi;f &+yD; kd f f H G yHref (5) ESpf v#iw}udrf tpD&ifcwifoi;f &onf? TaumfrwDonf 1995 ckEpu yem;rm; kS f H G Sf Edii&dS tdr,mpDrue;f rsm;udk pHprf;azmfxw&eftwGuf pHprf;ppfaq;a&; tzGJ udk apv$wf kfH f H d k k f k cJonf? xduokd pHprf;ppfaq;a&;tzGJ apv$w+f yD; ud,wiu,us oGm;a&muf pHprf;jcif; h k hJ k k f kd f kd f k rsKd ;udk tjcm;pmcsKyfaumfrwDrsm;u vkyaqmifjcif;r&Sao;acs? f d tpD&ifcpm wifoi;f rnfh EdiitwGuf ar;cGe;f rsm; jyifqif&ef ud,pm;vS,f (5) OD;ygaom H G kfH k f vkyfief;tzGJudk udwifzGJpnf;avh&Sdonf? tpD&ifcHwif&rnfhEdkifiH udk,fpm;vS,fonf aumfrwDtpnf;ta0;wGif tpD&ifcpmudk wifoi;f &onf? tpD&ifcpmwGif pmcsKyfyg tcsuf H G H rsm;udk taumiftxnfazmf&mwGif rnfonfhta=umif;a=umifh tm;enf;ae&onfudk tpD&ifcavh&onf? trsm;tm;jzifh Edii. "e&if;jrpfwkd a=umif[I ta=umif;jywwfonf? H dS kfH h l tpD&ifcpmwGif yxrtydi;f taeESihf Edii.taxGaxGtajctae/ pmcsKyfygtcsursm;. H k kfH f taxGaxGtajctaersm;udwifjyI 'kw,tydi;f wGif pmcsKyygtyd'rsm;udk taumiftxnf k d k f kf azmfrta=umif; tpD&ifcpmudk tyd'tvduf tpD&ifc&onf? xdEiiu,pm;vS,tm; _ H k f k H k kd f H kd f f vkyief;tzGJ u jyifqifxm;aomudprsm;/ aumfrwDtzGJ 0ifrsm;u ar;jref;vdaom ar;cGe;f rsm; f P k udk ar;jref;+yD; tpD&ifcpmudk avhvm=uonf? aemufw&uf tpnf;ta0; jyefponftcg H h Ediiu,pm;vS,u ,refaeu ar;cGe;f rsm;udk ajz=um;&onf? xdk aemuf wcg;ydwtpnf; k f H kd f f f ta0;yvkyI wm0efay;tyfjcif;cH&aom aumfrwD0if wOD;uxdEiitwGuf qH;k jzwfcsuf f k kd f H rl=urf;udk a&;qGonf? xdk aemufxr=l urf;udk useaumfrwDtzGJ 0ifrsm;tm;vH;k u zwf&I J kd f _ oabmwlnDcsuf&,lonf? aemufqHk; vltrsm;wufa&mufaom tcrf;tem;wGif qHk;jzwfcsufudk a=unmonf? xdkaemuf aumfrwDtpD&ifcHpmwGif rSwfwrf;wifonf? xdq;kH jzwfcsursm;onf ukvor*~ taxGaxGnvmcHtxd oufa&mufr&onf? k f D _ dS tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm; (NGO) rsm;onf oufqi&mEdii. tpD&ifcpmudk avhvm f kd f k f H H &mwGif yg0ifcir&Saomfvnf;/ xdEii. vkyaqmifrtajctaersm;udk yHEyI aumfrwDokd G hf d k kd f H f _ k dS f wifoi;f Edionf? aumfrwD. wHcg;zGiaqG;aEG;yGrsm;wGif (NGO) rsm;taeESihf u|r;f usiol G kf hf J f rsm;tjzpf yg0ifEionf? vkyief;tzGJ xHokd E_wjf ziftpD&ifcEionf? odk &mwGif TaumfrwD kd f f h H kd f ESihf yl;aygi;f vkyaqmifaom NGOs rsm;rSm enf;yg;vSonf? xdk jyifvl wOD;wa,mufcsi;f u f aumfrwDxHodkrdrdwdk EdkifiHESifhtpdk;&wdk. vkyfaqmifaer_rsm;ESifh ywfoufI wifjywdkif
47
=um;ydkifcGifhr&Sday? xdkodk@ wOD;csif;wdkif=um;Edkifr_udk cGifhyrnfh aemufqufwJGpmcsKyfwck ay:xGef;vmEdkifap&ef pwifv_H@aqmfvsuf&Sdonf? tcsdKEdkifiHrsm;taejzifh TpD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_qi&mtcGita&; oabmwlpmcsKyfyg tcsursm;ukd vltcGita&; _ kd f hf f hf tjzpf todtrSwf yxm;jcif; r&Sao;acs? Oyrm- tar&duefEiiwif xdk tcGita&;rsm; d kd f H G hf ta=umif;udk orw uvifwef vufxufwirom pwifrwqufajymqd+k y;D aqG;aEG;jiif;ckef GfS d f aeqJ&Sdao;onf? xdktcsufonf ukvor*~wGif vltcGifhta&;qdkif&m t,ltqrsm; aqG;aEG;onftcgwi;f tueftowf jzpfae&ao;onftcsujf zpfonf? h kd h trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cGjJ cm;xm;r_tm;vH;k zsuor;f a&;oabmwlpmcsKyf f d (Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination against Women CEDAW) trsdK;orD;rsm;tm; enf;rsdK;pHkjzifh cGJjcm;xm;r_tm;vHk;zsufodrf;a&;oabmwlpmcsKyfudk trsKd ;orD;rsm;. tcGita&;rsm;udk umuG,apmifa&SmufaompmcsKyftjzpf urBmu tav; hf f h xm;vsu&onf? TpmcsKyfwif trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifcjJG cm;xm;r_Eihf wef;wl f dS G h S nDr#&&rnfh tcsursm;udk t"dym,fziqxm;,Hr#ru xdokd cGjJ cm;xm;r_rsm; yaysmufatmif dS f ` G hf kd k k rnfokd taumiftxnfazmf=u&rnf qdonfukd zGiqkd xm;onf? k hf TpmcsKyfukd 1979 ckEp/f 'DZifbmv (10) &ufaewGijf yXmef;cJ+h yD; 1981 ckEp/f pufwifbmv S S (3) &ufaewGif touf0ifconf? jrefrmEdiiH tygt0if Ediiaygi;f (168) Ediiu twnfy hJ kf kfH kfH vufrSwfa&;xdk;xm;+yD; aemufxyf (3) EdkifiHu y%mr vufrSwfxdk;xm;onfhtwGuf pmcsKyftzGJ 0if Ediita&twGursm;jym;aom pmcsKyfjzpfonf? jrefrmEdiionf TpmcsKyfukd kfH f kfH 1997 ckEp/f Zlviv (22) &ufaewGif vufrwa&;xd;k cJonf? S kd f S f h pmcsKyf. tzGiwif ,ckvuf&tcsetxd trsKd ;orD;rsm;tay: zdEycsKd ;ESrr_ trsm;tjym; hf G dS d f dS f d f wnf&SdaeqJjzpfonf[k azmfjyxm;onf? xdkodkzdESdyfcsdK;ESdrfr_rsm;onf vlom;wdk. *k%oumESihf wef;wlnr#rtay: wefz;kd xm;r_tm; csKd ;azmufjcif;jzpfonf[k TpmcsKyfu f d Q D _ qdygonf? pmcsKyfwit"dutm;jzifh trsKd ;orD;rsm;. Ediiom;tcGita&;/ trsKd ;orD;rsm; k Gf kfH hf twGuf w&m;Oya't& owfrway;xm;onfh tqiftwef;pHrsm;tjyif trsKd ;orD;rsm; S f h rsKd ;qufjyefyGm;a&; tcGita&;ESihf tcsKd aom,Ofaus;r_ vufccsursm;u vdit&cGjJ cm;r_ukd hf H f f jzpfaponftcsursm; ponfwkd udyg xnfoi;f a&;om;xm;onftwGuf xl;jcm;vSonf? h f k h G h
48
pmcsKyf. tyd'f (1) wGif trsKd ;orD;rsm;tm; zdEycsKd ;ESrr[q&mY Ediia&;/ vlra&;/ ,Ofaus;r_/ k dS f d f _ k kd kfH _ Ediiom; tcGita&;ESihf tjcm;aomursKd ;pHwkd wGif trsKd ;orD; kfH hf k rsm;tm; vdift& uGJjym;r_tay: tajccHI cGJjcm;jcif;/ oD;oef jzpfapjcif;/ uefowfjcif; ponfwkd udk qdvonf[k t"dym,fziqkd k kd ` G hf xm;ygonf? tyd'f (2) wGif pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;taeESihf trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh k kd f H zdESdyfcsdK;ESdrfr_rsm;tay: jypfwifa0zef_wfcs&ef qdkxm;+yD; xdkodk zdEycsKd ;ESrrwkd &yfqi;f oGm;atmif vdtyfovdk ta&;,laqmif&u&ef dS f d f _ kd k G f a&;om;xm;onf? tyd'f (3) wGif xdokd ta&;,laqmif&u&mwGif Oya'rsm; jyXmef;jcif;/ trsKd ; k k G f orD;rsm; wd;k wufjrifrm;a&;twGuf vkyaqmifay;jcif;/ trsKd ;om; h f rsm;ESiwef;wl tajccHvwvyfciEihf vltcGita&;rsm; cHpm;ydicihf hf G f G hf S hf kfG &&Sa&;twGuf vkyaqmifjcif; ponfwkd yg0ifa=umif; zGiqxm;onf? d f hf kd tyd'f (5) wGif vdiujJG ym;r_ tay:r_wnfI ywf0ef;usiu yHaoowfrwvuaom k f f k S f kd f wzufowf t,ltqrsm;/ trsdK;om;ESifh trsdK;orD;wdkt=um; tvkyftudkifcGJjcm;r_rsm;/ trsdK;orD;wdkonf trsdK;om;wdkxuf edrusonf[aom t,ltqrsm;tay: pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;u hf l kd f H udiw,vyaqmif&efqxm;onf? kf G f k f kd tyd'f (6) wGif trsKd ;orD;rsm;tm; ul;oef;a&mif;0,fjcif;ESihf jynfwefqmtjzpf k h toH;k cs tjrwfxwrwkd yaysmufa&;twGuf vdtyfovdk vkyuif k f _ k f kd aqmif&u&efqxm;onf? G f kd tyd'f (7) wGif trsKd ;orD;rsm;rJay;ydici/hf Ediia&;v_y&m;r_wkd wGif yg0ifyiciwkd udk k kfG kfH f S kd f G hf zGiqxm;onf? 1952 ckEpf trsKd ;orD;rsm; Ediia&;tcGita&;qdi&m hf kd S kfH hf kf oabmwlpmcsKyfyg tcsursm;udk Tpmyd'wif xnfoi;f xm;jcif; f k f G h G jzpfonf? tyd'f (8) wGif trsKd ;orD;rsm;taeESihf trsKd ;om;rsm;ESiwef;wl tpd;k &tzGJ &mxl;rsm;/ k hf EdkifiHwumtqifhtwef;rsm;wGif yg0ifvmap&eftwGuf pmcsKyf tzGJ 0if Ediirsm;u ta&;,l aqmif&u&ef !$e;f qdxm;onf? kfH G f k
49
tyd'f (9) wGif trsKd ;orD;rsm;onf trsKd ;om;rsm;ESiwef;wl Ediiom;jzpfyici/hf k hf kfH kd f G ajymif;vJyici/hf av#mufxm;ydici&onf[k qdxm;onf? 1957 ckEpf kd f G k f G hf dS k S vufxyf+yD;aom trsKd ;orD;rsm;. Ediiom;jzpfrqi&m oabmwl kfH _ kd f pmcsKyfyg tcsursm;udk Ttyd'u xyfr!e;f qdxm;jcif; jzpfonf? f k f H $ k tyd'f (10) wGif trsKd ;orD;rsm;tm; ynma&;wGif cGjJ cm;r_r&Sap&ef &nf&,xm;onf? k d G f trsKd ;orD;rsm;tm; trsKd ;om;rsm;ESiwef;wl nDr#aomjyXmef;csuf hf pmtkyoif=um;csursm;/ nDr#aom ausmif;0ifciowf rSwcsursm; f f G hf f f xm;&Sdap&eftjyif trsdK;orD;rsm; ausmif;rS E_wfxGufaomE_ef; avsmyg;apa&;twGuf vkyaqmif&ef qdxm;onf? xdr#ru rdom;pk h f k k usef;rma&;/ zlvHka&;wdktjyif rdom;pk &ifaoG;,la&;pDrHudef;wdk twGuf vdtyfaom owif;rsm;/ todynmrsm;udk ynmay;jzefjzL; k vkyaqmif&ef qdxm;onf? f k tyd'f (11) (12) (13)ESihf (14) wdk wGif ynma&;/ tvkytudi&&Sa&;/ pD;yGm;a&;ESihf k f kf d vlra&; vkyief;rsm;wGif trsKd ;orD;rsm;tay: cGjJ cm;zdEyrrsm;r&S&ef _ f dS f _ d pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;u ta&;,lvyaqmif&ef zGiqxm;onf? kd f H k f hf kd tydk'f (15) wGif trsdK;orD;rsm;taeESifh trsdK;om;rsm;enf;wl w&m;Oya' a&SarSmufwif wef;wlnr#r&ap&ef zGiqxm;onf? G D _ dS hf kd tyd'f (16) wGif trsKd ;orD;rsm; xdr;f jrm;vufxyfjcif;/ vufxyfxr;f jrm;jcif;qdi&m k d kf Oya'rsm;ESihf &ifaoG;,l cGiwkd udk zGiqxm;onf? tdraxmifzufukd hf hf kd f vGwvyfpma&G;cs,ci/hf tdraxmifptwGi;f nDr#aomtcGita&;ESihf f G fG f k hf wm0ef&&Sci/hf &ifaoG;t&nftwGuEihf &ifaoG;wOD;ESitOD;t=um; dG f S hf umvuGmjcm;r_wdkudk cifyGef;ESifhwef;wlvGwfvyfpGm a&G;cs,f wm0ef,lqHk;jzwfydkifcGifh/ rdom;pktrnfESifh tvkyftudkifwdkudk wef;wla&G;cs,fydkifcGifhrsm; azmfjyxm;onf? vltcGifhta&;qdkif&m pmcsKyfaygi;f rsm;pGmteuf xduokd rdom;pkprue;f ESihf ywfoufaom k hJ DH d tcsursm;udk TpmcsKyfwckxnf;wGiom azmfjyxm;onfukd awG& f f onf? tyd'f (17) rS tyd'f (30) txdrm trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cGjJ cm;xm;r_ k k S tm;vH;k zsuor;f a&;pmcsKyf aumfrwD. vkyyicirsm;/ vkyaqmifr_ f d f kd f G hf f rsm;udk jyXmef;xm;onf?
50
trsKd ;orD;tcGita&;qdi&m TpmcsKyf. tyd'aygi;f (21) yd'yg0ifo!hf aemufqufwGJ hf kf k f k f pmcsKyfukd 1999 ckEpf atmufwbmv (6) &ufwif jyXmef;Ediconf? xdaemufqufwGJ S kd G k f hJ k pmcsKyft& pmcsKyftzJ@G 0ifEii. w&m;pD&ifx;kH atmufwi&aom vlwOD;wa,mufcsi;f dk f H G f dS od@k r[kwf vlwpkcsi;f onf TpmcsKyfygtcGita&;rsm; csKd ;azmufc&ygu pmcsKyfaumfrwDo@kd hf H wduuwi=f um;Edici&vmonf? TpmcsKyfonf 2000 ckEpf 'DZifbmv (22) &ufae@wif k f kd f kd k f G hf dS S G touf0ifvmcJ+h yD; 2002 ckEprwfvtxd twnfyvufrwa&;xd;k xm;aom Ediiaygi;f S f S f kfH (36) EdiiEihf y%mrvufrwa&;xd;k xm;aom EdiiH (74) EdiiH &Sc+hJ yDjzpfonf? kfH S S f kf kf d
trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cGjJ cm;xm;r_tm;vH;k zsuor;f a&;pmcsKyfygtcsursm;udk f d f pmcsKyftzGJ 0if Ediirsm;u av;pm;vduemaqmif&ur_ &Sr&Stay: apmif=h unf&ef trsKd ;orD; kfH k f G f d d h rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cGJ jcm;xm;r_tm;vH;k zsuor;f a&; pmcsKyaumfrwDukd zGJ pnf;xm;onf? f d f aumfrwDwif tzGJ 0if (23) OD;yg0if+yD; pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;u wifoi;f aom trnfpm&if; G kd f H G rsm;uwqifh v#dK0SufrJay;pepfjzifh a&G;cs,fjcif;jzpfonf? pmcsKyfygtcsufrsm; &nf&G,f csufrsm;udk atmifjrifatmif ud;pm;aqmif&GufEdkifrnfh olrsm;jzpf&rnf[laom pHjzifh a&G;cs,fjcif;jzpfonf? aumfrwD0ifrsm;onf pmcsKyftzGJ EdkifiHrsm;u tqdkyolrsm;jzpf aomfvnf; oufqi&mEdiirsm;udk ud,pm;yolrsm;r[kwbJ oD;jcm;vGwvyf u|r;f usiol kd f k f H k f f f f rsm;omjzpfonf? oufwrf;rSm(4) ESpjf zpfonf? aumfrwDtpnf;ta0;udk tar&duefEii/H kd f e,l;a,mufrdwGif ESppOf Zefe0g&vukerpwifI (3) ywf=umusi;f yavh&onf? f D f S dS pmcsKyfwitwnfy vufrwa&;xd;k vduaom Ediionf vufrwa&;xd;k +yD; wESpt=um Gf S f k f kfH S f f wGif tpD&ifcpm wifoi;f &onf? yHretpD&ifcpmudk (4) ESpv#iw}udrf wifoi;f &onf? H G k S f H f f G aumfrwDonf tzGJ 0ifEiirsm;. tpD&ifcpmrsm;ESihf tjcm;tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;. kd f H H f ,SOfydiftpD&ifcHpmrsm;udk vufcHonf? xdkaumfrwDonf oabmwlpmcsKyfwGif jyXmef; xm;aom tcsursm;tay: tzGJ 0ifEiirsm;u rnfonftwdi;f twmtxd usio;kH ae f kd f H h k hf onfukd yHreapmif=h unfonf? oabmwlpmcsKyfyg &nf&,csuyef;wdirsm;odk wufvr;f k S f h G f f kf S Edia&;twGuf oufqi&mtpd;k &. ay:vpDcsrw&mwGif aphpyfaocsmap&ef tajccHvtyf kf kd f S f kd
51
csufrsm;udk axmufulay;onf? trsdK;orD;rsm; wdk;wufzGHzd;a&;udk azmfaqmifaprnfh tpdk;&ay:vpDrsm;wGif trsm;jynfolrsm;u yg0ifEdkifrnfhenf;udk axmufulay;onf? oabmwlpmcsKyygtcsursm;udk taumiftxnfazmf&mwGif pmcsKytzGJ 0ifEiirsm;taeESihf f f f kd f H uHawG&rnfhjy\em tcuftcJrsm;udk ajz&SSif;Edkifa&;twGuf tultnDay;jcif;/ xdjk y\emrsm;udk ajz&Si;f Edirnfh ay:vpDrsm; csrwjf cif;wdk udk ulnaqmif&uonf? xdk jyif S kf S D G f pmcsKyftzGJ 0ifEiirsm;t=um; owif;zvS,rukd axmufuay;onf? kd f H f _ l aumfrwDonf tpD&ifcpmwifoi;f &rnfEiixH rdrwkd odvaomudprsm;/ ar;cGe;f rsm;udk H G h kd f H d kd P tpD&ifcpm rwifoi;f rD udwiftoday;+yD; tpD&ifcpmxJwiajz=um;&ef yef=um;Edionf? H G H Gf kf tpD&ifcHpmwifoGif;&onfh EdkifiH. udk,fpm;vS,fonf aumfrwDtpnf;ta0;wGif E_wfjzifhtpD&ifcHavh&Sdonf? aumfrwD0ifrsm;u xdkEdkifiHudk,fpm;vS,fwifoGif;aom tpD&ifcpmESihf tjcm;aomtpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;u ay;ydk aomowif;rsm;udtajccHI H f k xdEiitay: t}uHay;csursm; xkwjf yef&onf? aemufw}udrf tpD&ifc&mwGif odvaom k kd f H f H kd tcsursm;tm; oufqi&mEdiiokd today;&onf? aumfrwDtpnf;ta0; +yD;qH;k ygu f kd f k f H xdt}uHay;csursm;udk ukvor*~ taxGaxGnvmcHokd wifjyonf? k f D tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;onf aumfrwDxokd oufqi&mEdiionf pmcsKyfygtcsursm; f H kd f k f H f tay: csdK;azmufaeonfudk w&m;0ifwifjytpD&ifcHEdkifjcif;r&Sdaomfvnf; xdkEdkifiH&Sd trsKd ;orD;rsm; tajctaersm; ta=umif;udk ,SOf yitpD&ifcpmrsm;a&;om;I wifjyEdionf? df H kf tpd;k &rsm;u wifoi;f aomtpD&ifcpmrsm;onf trsm;tm;jzifh tjzpfrersm;udk xdrcsexm; G H Sf f f wwfavh&ojzifh xdEiita=umif;udk wdwususo&dS u|r;f usiaom tzGJ rsm;. tpD&ifcH dS k dk f H d d f pmrsm;/ owif;tcsutvufrsm;onf aumfrwDtwGuf toH;k 0ifonf? xdokd aom ,SOf yif f k d tpD&ifcpmrsm;ESihf owif;rsm;udk oufqi&mEdiiH ud,pm;vS,u aumfrwDtpnf;ta0; H kd f k f k f f wGif tpD&ifcpm rwifoi;f rD uwifI ay;ydk Ediygu ydrtusKd ;&Sonf? tb,fa=umifqaomf H G d kf k kd d h kd xdtpD&ifcpmrsm;/ owif;tcsutvufrsm;tay: ud;k um;I aumfrwDonf oufqi&m k H f kd f tpd;k &udk ar;cGe;f rsm;udwifay;ydk I ajz=um;apEdiaoma=umifjh zpfonf? ,SOf yditpD&ifcpm kf f H rsm;onf wdusr/_ wdawmif;r_&&ef vdtyfonf? k dS k
52
trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cJjG cm;xm;r+ tm;vH; yaysmufa&;qdi&m k kf oabmwlpmcsKyf ay:aygufvmyHtqifqifh k h
1972 ck - ukvor*~taxGaxGtwGi;f a&;rSL;u trsKd ;orD;tqiftwef;qdi&m h kf aumfr&Sitm; trsKd ;orD;rsm;. tcGita&;ESiywfoufaom pmcsKyf f hf hf topf E S i f h ywf o uf I tpd k ; &rsm;. qEN r sm;/ pmcsKyf wG i f yg0ifapvdkonfh tcsufrsm; rnfuJhodk@&Sdonfudk avhvmpHkprf;&ef wm0efay;cJonf? h 1973 ck - pmcsKyftopfESifhywfoufaom tpdk;&rsm;. oabmobm0rsm; onftyoabmaqmifonftwGuf pD;yGm;a&;ESihf vlra&;aumifpD h _ (ECOSOC) onf trsdK;orD;tqifhtwef;qdkif&m aumfr&Sif. wifjycsufudk vufcHcJh+yD; trsdK;orD;pmcsKyfopfudk rl=urf;a&;qJG&ef tzJ@G 0if (15) OD;ygonfh tvkytzJ@G ukd zJ@G pnf;wm0efay;cJonf? f h 1974 ck - xdkpmcsKyf. rl=urf;udkwifjy&ef trsdK;orD; tqifh twef;qdkif&m aumfr&Siu qH;k jzwfconf? f hJ 1975 ck - EdiiwumtrsKd ;orD;ESpf nDvmcH}uD;u xdoabmwlpmcsKyfr=l urf; kfH k tm; xda&mufpm taumiftxnfazmf&ef awmif;qdconf? G k hJ 1976 ck - xdkoabmwlpmcsKyf.rl=urf;udk trsdK;orD;tqifhtwef;qdkif&m aumfr&Sifu pD;yGm;a&;ESifhvlr_a&;aumifpDESifh taxGaxGnDvmcH. wwd,aumfrwDw@kd wif wifjyaqG;aEG;cJonf? G h 1977 ck - ukvor*~ taxGaxGnvmcHu xdr=l urf;udk qufvufjyifqif&ef D k tvkytzJ@G ukd qufvufwm0efay;cJonf? f h 1978 ck - uk v or*~ t axG a xG n D v mcH u xd k r l = urf ; ud k t +yD ; oyf & ef tvkytzJ@G uwuwe;f cJonf? f kd kd f G h 1979 ck - ukvor*~ taxGaxGnDvmcHu pmcsKyfudktwnfyjyXmef;cJh+yD; vufrwx;kd &ef Ediirsm;udzw=f um;cJonf? S f kfH k d h 1981 ck - owfrwxm;aom EdiiH (20) utwnfyvufrwa&;xd;k cJojzifh S f kf S f h pmcsKyftouf0ifvmcJonf? h 1982 ck - trsKd ;orD;pmcsKyf. ,E ,m;pwifvnfywfconf? W hJ
53
uav;oli,fqi&m tcGita&; pmcsKyfEihf ywfoufaom t,ltqonf 1979 ckEpf kd f hf S S urBmh uav;rsm;ESpfudk usif;y&ef pDpOfaqmif&Guf&mrS pwifay:aygufvmjcif;jzpfonf? rlvtpwGif t&Seaumif;aumif;jzifh ay:ayguvmjcif;r[kwcacs? uav;rsm;ESpf txdr;f d f f f hJ trSwf oabmavmufom jyifqif&ef&nf&,c+hJ yD; xdo@kd jyifqifa&;om;&eftwGuf t"du G f k wm0efukd ydvefEiiu 1978 ckEpwif OD;aqmifwm0ef,conf? pmcsKyfr=l urf; 'kw,ydi;f udk k kd f H Sf G l hJ d k jyifqifa&;qJaecsetxd pmcsKyftay: Ediirsm;pGmuvnf; tav;ay; pdw0ifpm;r_r&Sc? G d f kfH f d hJ EdiiwumEdiiom;ESihf Ediia&;tcGita&;qdi&moabmwlpmcsKyf (ICCPR). tyd'f 24 kfH kfH kfH hf kf k wGif uav;oli,frsm;qdkif&m tcGifhta&;udk oD;jcm;azmfjyxm;+yD; jzpfaoma=umifh aemufxyf uav;oli,fqdkif&m pmcsKyfwck xyfrHrvdktyfawmh [laomt,ltqrsdK; Ediiawmfawmfrsm;rsm;wGif &Sconf? xd@k jyif taemufEiirsm;u ta&S@Oa&myEdiirsm;u kfH d hJ kd f H kfH a&;qJGaom pmcsKyfrl=urf;onf pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_tcGifhta&;rsm;tay: tom;ay;onf[I pdw0ifpm;jcif; r&Sc=hJ uacs? l f d rl=urf;a&;qJronf 1979 rS 1989 ckEptxd =umjrifconf? od@k aomf 1988 ckEpf ukvor*~ G_ Sf h hJ S vl@tcGita&; aumfr&Siu cef@tyfvuaom tvkytzJ@G u pmcsKyfukd t+yD;owf avhvm hf f kd f f a&;qJonfh tcserpI tpd;k &rsm;ESihf tpd;k &r[kwaomtzJ@G rsm;pGmwd@k onf xdpmcsKyfr=l urf; G dfS f k a&;qJ&mwGif pdw0ifpm;vm+yD; tifwutm;wduf yg0ifvmcJ=h uonf? rlva&;qJxm;aom G f kd f k G rl=urf;udk tajccHI tpd;k &rsm;ESihf tpd;k &r[kwaom tzJ@G rsm;u xyfrjH znfpuf rGr;f rHrrsm; f h G _ vkyaqmifconf? urBmuse;f rma&;tzJ@G (WHO)/ tjynfjynfqi&m tvkyorm;tzJ@G csKyf f hJ h kd f f (ILO)ponftzJ@G rsm;. wifjycsursm;udvnf; vufco;kH oyfc=hJ uonf? aemufq;kH 1989 h f k H ckEpf Ed0ifbmv 20 &ufae@wif ukvor*~ taxGaxGnvmcHuaeI uav;tcGita&; S k G D hf qdi&m oabmwlpmcsKyfukd jyXmef;cJ+h yD; 1990 ckEpwif owfrwxm;onhf Ediita&twGuf kf Sf G S f kfH (20) jynfom;ojzifh pmcsKyftouf0ifvmcJonf? jrefrmEdiionf TpmcsKyfukd 1991 ckEpf h G h kfH S Zlvif (15) &ufaewGif twnfyvufrwa&;xd;k cJonf? kd S f h ukvor*~. vl@tcGita&;qdi&m pmcsKyfrsm;xJwif uav;oli,frsm;qdi&m pmcsKyfonf hf kf G kf tjcm;pmcsKyfrsm;xuf xl;jcm;r_&onf? xl;jcm;onfyxrtcsurm tjcm;vl@tcGita&; dS h f S hf pmcsKyrsm;xuf ydrjkd ynfpus,jf yef@aom tcGita&;rsm; Tuav;oli,fqi&m tcGita&; f k h kH hf kd f hf
54
pmcsKyfwGif yg0ifaeonf? xdkpmcsKyftzJG@0ifEdkifiHrsm;. vkyfaqmifr_udk tpD&ifcHapI apmif=h uyfaom vkyief;pOfwif tjcm;pmcsKyfrsm; xufyraumif;rGeaom vkyief;pOfukd f G kd kd f f a&;qGJEdkifcJhonf? xdk@jyif xdkpmcsKyfudk jyifqifa&;qJGcsdefwGif tpdk;&ESifh tpdk;&r[kwfaom tzJG@rsm;. vufwJGyl;aygif;yg0ifaqmif&Gufr_onf tjcm;pmcsKyfrsm;udk a&;qJGpOfESifhrwl txl;aumif;rGeonfukd awG@&onf? xd@k jyif ukvor*~. vl@tcGita&;pmcsKyfrsm;wGif f hf Tuav;oli,f tcGita&;qdi&mpmcsKyfukd Ediiwumu txl;av;pm;axmufccojzifh hf kf kfH H hJ pmcsKyftzJG@0ifEdkifiHaygif; (191) EdkifiHu twnfyvufrSwfxdk;xm;onhf pmcsKyftzJG@0if trsm;qH;k pmcsKyf jzpfaeqJjzpfonf? 2002 ckEpf rwfvtxd vufrwf rxd;k ao;aom Ediirsm; S S kfH rSm tar&duefEiiEihf qdrm;vD;,m;Ediiwkd om usecawmhonf? kd f H S k kfH f hJ pmcsKyfwif tyd'aygi;f (54) yd'yg0if+yD; Ediiom;tcGita&;/ Ediia&;/ pD;yGm;a&;/ vlra&;/ G k f k f kfH hf kfH _ ,Ofaus;r_ESifh vlom;csif; pmemaxmufxm;aom ta&;udpPrsm;tm;vHk; yg0ifonf? pmcsKyfwif t"dutm;jzifh uav;oli,frsm;onfvnf; t&G,a&muf+yD;aom olrsm;uJokd G f h nDr#aom wefz;kd &Sonf? uav;oli,fwi;f tcGita&;&Sonf? uav;oli,frsm;. tawG; d kd hf d tjrifrsm;udk wefzdk;xm;&rnf? uav;oli,frsm;. tusdK;twGuf vkyfaqmifr_rsm;/ umuG,rrsm; vky&rnf[aom oabmrsm; xnfoi;f jyXmef;xm;onf? uav;rsm;. f _ f l h G ud,a&;ta=umif;t&mrsm;ESiywfoufonfh tyd'f (8)/ ypkapmifa&Smufci/hf arG;pm;cGiw@kd Eihf k f hf k h S G hf S ywfoufaom tydk'f (20) (21)/ vufeufudkifwdkufyJGrsm;twGif;wGif ESdyfpufcH&aom f kd f kd uav;rsm;tm; pdwyi;f ESihf kyyi;f jyefvnfemvefxvmap&ef vkyaqmifay;a&;ESihf oufqif f kd onfh tydk'f (39) wdk@onf rnfho!hfvl@tcGifhta&;pmcsKyfrsm;wGifrS v$rf;cHyg0ifcJhjcif; r&Sao;aom ta=umif;t&m tcsutopfrsm; jzpfonf? d f xdkuav;pmcsKyfwGifyg0ifaom uav;tcGifhta&;rsm;udk (1) touf&S if&yfwnfcGifh tcGita&;rsm; (Survival rights) (2) zH@G z;d wd;k wufrqi&m tcGita&;rsm; (Development hf _ kd f hf rights) (3) umuG,rqi&m tcGita&;rsm; (Protection rights) ESihf (4) yg0ifaqmif&ur_ f _ kd f hf G f qdi&m tcGita&;rsm; (Participation rights) [lI t=urf;tm;jzifh trsKd ;tpm;av;rsKd ; kf hf cJjG cm;Edionf? kf touf&i&yfwnfcihf tcGita&;qdonfrm uav;rsm;. touf&iciEihf touf&iEi&ef Sf G hf k S S f G fh S S f kd f vdtyfaom tajccHtcsursm;udk qdvjkd cif;jzpfonf? vHavmufaom aexdirtqiftwef;/ k f k k kf_ h tdr,m/ t[m&ESihf aq;0g;ukor_qi&mrsm;&,lciponfw@kd jzpfonf? f kd f G hf
55
zH@G zd;wd;k wufrqi&m tcGita&;rsm;qdonfrm olw@kd .pGr;f &nf&or# zGH zd;wd;k wufapaom _ kd f hf k S dS t&mrsm;udk qdvonf? Oyrmtm;jzifh ynmoif=um;cGi/hf tm;upm;ESihf tyrf;ajztem;,lci/hf k kd G ,Ofaus;r_v_yf&Sm;r_rsm;/ owif;rsm;&,lydkifcGifh/ vGwfvyfpGmawG;awmcGifhESifh udk;uG,f ,H=k unfcihf wd@k jzpfonf? G umuG,fr_qdkif&m tcGifhta&;rsm;rSm rw&m;yrljcif;/ vpfvl_jcif;ESifh tjrwfxkwf apmfum;jcif;wd@k rS umuG,ay;&ef vdtyfaom tcsursm;jzpfonf? xdt&mrsm;rSm 'kuonf f k f k Q uav;rsm;tm; umuG,fay;jcif;/ ESdyfpufr_rsm;rS umuG,fay;jcif;/ &mZ0wfr_Oya'rsm; atmuf&dS uav;rsm;udk umuG,ay;jcif;/ vufeufuippfyrsm;twGi;f rS uav;rsm;udk f kd f GJ umuG,fapmifha&SSmufjcif;/ uav;tvkyform; apcdkif;r_rSwm;qD;jcif;/ uav;rsm;tm; vdiyi;f qdi&m apmfum;r_ukd wm;qD;apmifa&Smufay;jcif; ponfw@kd jzpfonf? f kd k f h S yg0ifaqmif&urqi&m tcGita&;rsm;qdonfrm if;wd@k .rdom;pk/ ,Ofaus;r_Eihf vlrb0 G f _ kd f hf k S S _ rsm;xHwif yg0ifci&jdS cif;/ if;wd@k Eiywfoufaom ta=umif;t&mrsm;udk wdiyifaqG;aEG; G G fh S hf kf &mwGif today;jcif;/ if;wdk@. ,lqcsufrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;jcif;wdk@udk qdkvdkonf? vGwvyfpm wifjyajymqdci/hf tzJ@G tpnf;rsm;zJ@G pnf;cGi/hf jidr;f csr;f pGmpka0;cGiw@kd ukd qdvonf? f G kG hf k kd uav;rsm; zH@G zd;vmr_EivuavsmnDpm if;wd@k .ywf0ef;usif vl@abmifvyief;rsm;twGi;f S hf kd f G kf wdk;wufyg0ifcGifhay;rSom t&G,fa&mufvmcsdefwGif wm0efodaom vlom;wa,muf jzpfvmapayrnf? uav;tcGita&;pmcsKyfwif atmufygtcsursm; yg0ifonf? hf G f tyd'f (1) k tyd'f (2) k tyd'f (3) k tyd'f (4) k tyd'f (5) k tyd'f (6) k touf owfrwcsuf (18) ESp/f S f rnfonfuav;udrS cJjG cm;jcif;r&S&/ h k d EdkifiHawmftpdk;&u uav;rsm;ESifhoufqdkifaomudpPrsm;wGif uav;rsm;twGuf taumif;qH;k tusKd ;udk av;pm;vkyaqmifay;&ef f uav;rsm;tcGita&;udk umuG,&eftwGuf Ediiawmftpd;k &u hf f kfH bufaygi;f pHrS tpGr;f ukef umuG,vyaqmif&ef/ k f k f uav;tcGifhta&;rsm;ESifh avsmfnDaom rdbrsm;. wm0ef,l/ xdr;f odr;f vrf;!Geciukd tpd;k &uav;pm;&ef/ f G hf uav;rsm;. touf&i&yfwnfci/hf zG@H zd;wd;k wufci/hf Sf G G
56
tcef; (9)
tyd'f (7) k tyd'f (8) k tyd'f (9) k tyd'f (10) k tyd'f (11) k tyd'f (12) k
tyd'f (13) k tyd'f (14) k tyd'f (15) k tyd'f (16) k tyd'f (17) k tyd'f (18) k
tyd'f (19) k tyd'f (20) k tyd'f (21) k tyd'f (22) k tyd'f (23) k
trnfrnyiciEihf arG;pm&if;rSwywifci/hf S hf kd f G hf S f kH G uav;rsm;. rdbrsKd ;d;k aemufa=umif;tygt0if ud,a&;tcsuf k f tvufrsm;od&ciukd tpd;k &uav;pm;&ef/ dS G hf twwfEdkifqHk; rdbESifhrcJGcGm&ef odk@aomf uav;rsm;twGuf taumif;qH;k tusKd ;jzpfygu rdbrsm;ESihf cJcmxm;Edijf cif;/ GG k rdom;pkcsi;f jyefvnfqawG@Ei&eftwGuf EdiitwGi;f vma&mufci/hf kH kd f kfH G xGucmcGihf y&ef/ fG uav;rsm;tm; EdiijH cm;od@k jyefvrf;r&Sac:aqmifjcif;rS umuG,f kf d ay;&ef/ uav;rsm;. tawG;tjrif t,ltqrsm;udk wifjycGi/hf uav;rsm;ESihf ywfoufaom qH;k jzwfcsursm; csrw&mwGif xdt,ltqrsm;udk f S f k xnfoi;f pOf;pm;jcif;rsm; vkyaqmif&ef/ h G f uav;rsm;. vGwvyfpmajymqdci/hf owif;rsm;&,lci/hf f G kG G uav;rsm;. vGwvyfpmawG;ac:cGi/hf ,H=k unfu;kd uG,ci/hf f G fG uav;rsm;. vGwvyfpmtzJ@G tpnf;zJ@G pnf;cGi/hf pka0;cGi/hf f G yk*vuvGwvyfciukd rw&m;pGuzufrruif;a0;a&;/ ~ d f G hf f _ S uav;rsm;. vlra&;/ ,Ofaus;r_Eihf pm&dwz@GH zd;wd;k wufa&;twGuf _ S W vlxoifwef;vkyief;rsm;u vkyaqmifay;&ef/ k f f uav;rsm;. zHG@zd;wkd;wufr_twGuf t"duwm0ef&Sdaom rdb tkyxr;f olrsm;udk Ediiawmfu vdtyfaom tultnD axmufur_ f d kfH k l rsm; ay;&ef/ uav;rsm;tm; kyyi;f pdwyi;f ESypufrrS umuG,&ef Ediiawmfu f kd f kd d f _ f kfH vdtyfaom ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmifay;&ef/ k G f _ f rdom;pkEihf a0;uGmaom uav;rsm;udk Ediiawmfu ulnumuG,f S kfH D r_rsm; vkyaqmifay;&ef/ f uav;rsm;. taumif;qH;k aumif;usKd ;twGujf zpfygu arG;pm;jcif;udk Ediiawmftpd;k &u cGihf y&ef/ kfH 'k u Q o nf u av;rsm;tm; vd k t yf a om ul n D u muG , f r _ r sm; Ediiawmfu vkyaqmifay;&ef/ kfH f kyyi;f pdwyi;f ulnr_ txl;vdtyfaom uav;rsm;udk tjcm;uav; f dk f kd D k rsm;ESihf wef;wlz@HG zd;apa&;twGuf Ediiawmfu vkyaqmifay;&ef/ kfH f
57
tyd'f (24) uav;rsm;twGuf tjrifrm;qH;k use;f rma&;apmifa&Smufr_ &&Sapa&; k h h S d udk Ediiawmfu vkyaqmifay;&ef/ kfH f tyd'f (25) apmifha&SSmufa&;Xmersm;atmuf&Sd uav;rsm;udk tcsdefrSefrSef k qef;ppfci&&ef/ G hf dS tyd'f (26) uav;rsm; vlrzva&; tusKd ;rsm; cHpm;cGi&&ef/ k _ l kH hf dS tyd'f (27) vHavmufaom vlaer_b0tqiftwef; &&Sapa&;/ k k h d tyd'f (28) rlvwef;ynm roifraetygt0if wef;wlynmoif=um;cGi/hf k tyd'f (29) uav;rsm;. ud,&nfu,aoG;ESihf Avig;wef wd;k wufapaom k k f kd f ynma&;jzpfa&;/ tyd'f (30) wdkif;&if;om;ESifh rl&if;XmaevlrsdK;pk0if uav;rsm;. ,Ofaus;r_/ k bmompum;udk umuG,ay;&ef/ f tyd'f (31) uav;rsm;. tyef;ajztem;,lci/hf k G tyd'f (32) rw&m;pD;yGm;a&; tjrwfxwr/_ apcdi;f r_w@kd rS umuG,ay;a&;/ k k f k f tyd'f (33) uav;rsm;tm; rl ; ,pf a q;0g; vk y f i ef ; rsm;wG i f yg0if a pr_ r S k umuG,ay;a&;/ f tyd'f (34) uav;rsm;tm; vd i f y d k i f ; qd k i f & m apmf u m;tjrwf x k w f r _ r S k umuG,ay;a&;/ f tyd'f (35) uav;rsm;tm; enf;rsdK;pHkjzifh ul;oef;a&mif;0,fjcif;rS umuG,f k ay;a&;/ tyd'f (36) uav;rsm;. b0ukd xdcdkufaprnhf t*wd/ tpJGrsm;rS umuG,f k ay;a&;/ tyd'f (37) uav;rsm;tm; rw&m;tjypfay;ESypufjcif;/ ao'%fay;jcif;wd@k rS k d f umuG,ay;a&;/ f tyd'f (38) touf (15)ESpatmuf uav;rsm;tm; ppfrxrf;apjcif;rS umuG,f k f _ ay;a&;/ tyd'f (39) apmfum;ypfy,fcH uav;rsm;tm; jyefvnfemvefxvmap&ef/ k vlr_todkif;t0dkif; twGif;jyefvnfae&m wusjzpf&efvkyfaqmif ay;a&;/ tyd'f (40) &mZ0wfr_ESihf ywfoufaeaom uav;rsm;udk uav;Oya'rsm; k jzifom udiw,ajz&Si;f &ef/ h kf G f S
58
uav;tcG i f h t a&;pmcsKyf w G i f vuf e uf u d k i f p pf y J G r sm;twG i f ; uav;rsm;yg0if r _ E S i f h ywfoufaom aemufqufwpmcsKyfEihf uav;rsm;tm;a&mif;csjcif;/ uav;jynfwefqmESihf GJ S h uav;npfnrf; pmayrsm;ta=umif;wd@k Eihf ywfoufaom aemufqufwpmcsKyfw@kd &onf? S GJ dS aemufqufwJGpmcsKyf ESpfckpvHk;tm; 2000 ckESpf arv (25) &ufae@wGif jyXmef;cJh+yD; vufeufuippfyrsm;twGi;f uav;rsm;yg0ifrEihf ywfoufaom aemufqufwpmcsKyfonf kd f GJ _S GJ 2002 ckEpf azazmf0g&v (12) &ufae@wif touf0ifvmonf? 2002 ck rwfvtxd pmcsKyf S D G tzJ@G 0ifEiiH (22) Edii&vm+yD; y%mrvufrwx;kd onfEiiaygi;f (101) Edii&onf? xdk kd f k f H dS S f h kd f H k f H dS aemufqufwpmcsKyft& pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf touf (18) ESpf rjynfao;aom GJ kd f H h uav;i,ffrsm;tm; ppfyJGrsm;twGif; toHk;yjcif;udk wm;qD;ydwfyif&ef wm0ef&Sdonf? vufeufuif wduytwGi;f yg0ifaeaom tzGJ rsm;tm;vH;k u touf (18) ESpatmuf kd k f JG f uav;rsm;tm; twif;t=uyfjzpfap/ t=uyfuiIjzpfap/ rdrqENtavsmuf yg0ifjcif;jzpfap kd f d uav;ppfom;rsm; toH;k csjcif;udk wm;jrpf&ef tpd;k &wGif wm0ef&onf? dS uav;rsm;tm; a&mif;csjcif;/ uav;jynfwefqmESihf uav;npfnrf; pmayrsm;ta=umif; h wd@k Eihf ywfoufaom aemufqufwpmcsKyfonf 2002 ckEpf Zefe0g&v (18) &ufae@wif S GJ S D G touf0ifvm+yD; pmcsKyftzJ@G 0if (22) EdiiEihf y%mrvufrwx;kd onfh Ediiaygi;f (96) kfH S S f kfH EdkifiH&Sdonf? xdkpmcsKyft& pmcsKyftzJG@0ifEkdifiHrsm;onf uav;rsm;tm; a&mif;csjcif;/ jynfhwefqmtjzpf apcdkif;jcif;/ npfnrf;pmayrsm;wGif toHk;yjcif;wdk@udk usL;vGefaom olrsm;udk uav;tcGita&;tm; tjyif;txefusL;vGeorsm;tjzpf &mZ0wf'%fay;&ef/ hf f l xdo@kd Ediiaygi;f rsm;pGm yg0ifywfoufaeaom vkyief;}uD;tm; 0di;f 0ef;umuG,f wm;qD; k kfH f k k f f Edi&eftwGuf vlxt=um; todynmay;vkyief; vkyaqmifjcif;/ owif;jzef@csjD cif;wd@k ukd kf vkyaqmif&ef pmcsKyfEiirsm;wGif wm0ef&onf? f kd f H dS
uav;tcGita&;qdi&moabmwlpmcsKyfaumfrwD hf kf
(Committee on the Rights of the Child)
uav;tcGifhta&;qdkif&m oabmwlpmcsKyf aumfrwDudk pmcsKyftzGJ0if EdkifiHrsm;. vkyaqmifrrsm;udk apmif=h unf&efzJG pnf;xm;onf? vGwvyf+yD; u|r;f usiol (10) OD;jzifh f _ h f f zGJpnf;xm;onf? pmcsKyftzGJ0ifEdkifiHrsm;onf pmcsKyfwGif twnfyvufrSwfxdk;+yD; (2) ESpfwGif aumfrwDodk tpD&ifcHpmwifoGif;&+yD; yHkrSeftpD&ifcHpmudk (5) ESpfv#ifw}udrf wifoi;f &onf? TaumfrwDonf vltcGita&; aumfrwDrsm;xJwif tpd;k &r[kwaom G hf G f
59
tzGJrsm;. tcef;uudk ae&mtay;qHk;/ xdktzGJrsm;. yg0ifv_yf&Sm;aqmif&GufEdkifr_ tcef;u trsm;qH;k aumfrwDjzpfonf? aumfrwDonf wESpv#if (2) }udrf Zefe0g&vESihf pufwifbmvwdk wGif *seAmrdY awGqHk f D D D aqG;aEG;onf? yHretpnf;ta0;rsm;t+yD; aemufw}udrf tpnf;ta0;twGuf aumfrwD0if kSf rsm; yg0ifaom tvkytzGJ i,fukd zGJ pnf;I aemufxyf (5) &uf tpnf;ta0;yvkyonf? f f omreftm;jzifh xdtvkytzGJ i,f. y%mrtpnf;ta0;udk azazmf0g&vESihf atmufwbm k f D kd vwdk wGif usi;f yonf? xdtvkytzGJ i,f. wm0efrm aemufEpwif tpD&ifcpmwifjy&ef k f S S f G H tvSnusaom Ediitay: rdrwkd odvaom ta=umif;t&mrsm;/ tcsutvufrsm;udk hf kfH d kd f jyifqifar;jref;&efjzpfonf? Oyrm - jrefrmEdiionf ouU&mZf 2000 ckEp/f pufwifbmv kfH S wGif uav;oli,frsm; t cGita&;aumfrwDokd yHretpD&ifcpm wifoi;f &ef tvSnusygu hf kSf H G hf xdtvkytzGJ i,frsm;onf jrefrmEdiiEihf ywfoufaom ar;cGe;f rsm;/ tcsutvufrsm;udk k f kfH S f 1999 ckESpf azazmf0g&Dv tpnf;ta0;twGif;wGif jyifqif+yD; jrefrmEdkifiHodk udwif ay;ydk &onf? xdtvkytzGJ i,f. y%mrtpnf;ta0;odk ukvor*~ at*siprsm;om wufa&mufci&+dS y;D k f fD G hf tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm; wufa&mufcGifhr&Sd? cGif;csuftjzpf tpD&ifcHpmwifoGif;&ef tvSnusaom Ediita=umif;udk tpD&ifcpm xkwa0jzefcsxm;onfh tpd;k &r[kwaom hf kfH H f D f kd f tzGJ rsm;vnf; zdw=f um;r_c&ygu wufa&mufEionf? H zdwf=um;jcif;cHEdkif&eftwGuf tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm;taejzifh oufqdkif&m EdkifiH&Sd uav;rsm;ESihf ywfoufaom tpD&ifcpmudk a&;om;&rnf? tpD&ifcpmwGif xdEiiwif H H k kd f H G jzpfay:aeaom uav;oli,frsm;. tajctaeESihf tcsutvufrsm;udk wifjy&rnfjzpf+yD; f tpd;k &uwifjyaom EdiitpD&ifcpmrsm;udk aumfrwDu avhvma&;twGuf taxmuf kfH H tuljzpfap&rnf? xdtpD&ifcpmwGif tcsutvufrsm;udk OD;pm;ay;a&;om;&+yD; Ediia&; k H f kfH taiGtoufrsm; rygap&? t*Fvy/f jyifopf/ pydebmom oH;k rsKd ;teuf bmompum; d f wrsKd ;rsKd ;ESihf a&;om;Edi+f yD; pmrsuEm (20) xuf rausmveap&? wjcm;bmomjzifh a&;om; k fS f Gf xm;aom tpD & if c H p mrsm;ud k aumf r wD u vuf c H p Of ; pm;rnf r [k w f ? tpD & if c H p m a&;om;+yD;ygu tpD&ifcpm rdwLESitwl vkyief;tzGJ i,f tpnf;ta0;odk wufa&muf H W hf f vda=umif; yef=um;v$mudk aumfrwDxwifoi;f &onf? k H G
60
EdkifiH. tpD&ifcHpmudk OD;aqmifppfaq;&ef tvkyftzGJi,ftwGif;rS aumfrwD0ifwOD;udk acgi;f aqmiftjzpf wifajrmufavh&onf? xdtvkytzGJ i,f. y%mrtpnf;ta0;wGif dS k f tpdk;&r[kwfaomtzGJrsm;u vkyfief;tzGJi,f.a&SS@arSmufwGif E_wfjzifhtpD&ifcHjcif;udk yvkyEionf? ukvor*~ at*siprsm;uvnf; E_wjf ziftpD&ifcEionf? xdokd E_wjf zifh f kd f f D h H kd f k tpD&ifcrrsm;+yD;qH;k ygu aumfrwDtzGJ 0ifrsm;onf xdwifjycsursm;tay:rlwnfo;kH oyfI H _ k f oufqi&mEdiitwGuf ar;cGe;f rsm; ar;jref;pHprf;Edionf? kd f k f H k kf xdtvkytzGJ i,f y%mrtpnf;ta0;twGi;f oufqi&mEdii&uav;rsm; tajctaeESihf k f kd f k f H dS ywfoufI wifjyaom tcsufrsm;udk tajccHI odvdkaomar;cGef;rsm;udk oufqdkif&m tpd;k &xHay;ydk um pmESia&;om;ajzqd&ef awmif;qdavh&onf? xdk jyifoufqi&mtpd;k &udk hf k k dS kd f aemufw}udrfusif;yrnfh aumfrwDtpnf;ta0;odk wufa&muf&ef zdwf=um;&onf? xdtpnf;ta0;wGif tpd;k &ud,pm;vS,onf aumfrwDu ay;yd@k ar;jref;xm;aom ar;cGe;f k k f f rsm;udk &Si;f vif;ajz=um;&onf? Tw}udrwif tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;onf avhvm S f G f ,Hom avhvmcGi&+dS yD; 0ifa&mufaqG;aEG;cGihf r&Say/ aemufq;kH wGif aumfrwDu oufqi&m k hf d kd f tpdk;&tay: avhvmpHkprf;awG&Sdcsufrsm;udk xkwfjyefavh&Sdonf? xdkodk@xkwfjyefr_rsm;udk tpnf;ta0;wufa&muforsm; tm;vH;k od&atmif trsm;oda=unmonf? oufqi&m l dS kd f tpd;k &xHo@kd vnf; xdq;kH jzwfcsursm;udk ay;yd@k onf? k f
1965 ckESpf 'DZifbmv (21) &ufae@wGif vlrsdK;a&;zdESdyfr_ enf;rsdK;pHktm; zsufodrf;a&; oabmwlpmcsKyukd jyXmef;cJ+h y;D 1969 ckEpf Zefe0g&v (4) &ufae@wif touf0ifvmcJonf? f S D G h TpmcsKyfonf vltcGita&; tajccHpmcsKyf}uD;ESp&yf ray:ayguruyif ay:xGuvmcJ+h yD; hf f f D f ,ckwiqufvufwnf+rJaeaoma=umifh tm;aumif;vSonf[k qdEionf? kd f k kd f oabmwlpmcsKyf. tyd'f (1) t& vlrsKd ;a&;zdEyr_ qdonfrm vlrsKd ;/ tom;ta&mif/ k dS f k S kfH _ S rsKd ;&d;k / vlrsKd ;ESihf vlrsKd ;pk&if;jrpfwkd tay: tajccHI Ediia&;/ pD;yGm;a&;/ vlra&;/ ,Ofaus;r_Eihf tjcm;aomvlaer_b0wdk wGif wef;wlnr#aom vGwvyfci/hf tajccHvl tcGita&;/ tod D f G hf trSwfyr_wdktay: cGJjcm;jcif;/ cGJxkwfjcif;/ uefowfjcif;ESifh rsufESmomay;jcif; wdkudk qdvonf[qonf? k kd k kd
61
tyd'f (2) wGif pmcsKyftzJ@G 0if Ediirsm;taejzifh vlrsKd ;a&;zdEyrrsm; csKyf+idr;f ap&efEihf vlrsKd ;rsm; k kfH dS f _ S twGi;f em;vnfrrsm; yGm;rsm;vmapa&;twGuf ay:vpDrsm; csrwtaumiftxnfazmf _ S f aqmif&u&ef wm0ef&a=umif; azmfjyxm;onf? G f dS tyd'f (3) ESihf (4)wGif vlrsKd ;a&; rke;f wD;apr_rsm;/ xdo@kd jzpfap&ef v_@H aqmfrrsm;/ t=urf;zufr_ k k _ rsm;udk ta&;ay:wm;qD; vkyaqmifom;&ef azmfjyxm;onf? f G ToabmwlpmcsKyfwif Ekiiom;ESihf Ediia&;tcGita&;rsm;tjzpfG dfH kfH hf - w&m;pD&ifa&;Xmersm;a&S@S wif cJjG cm;r_r&SbJ wef;wlqufqcyici/hf G d H H kd f G - jynfow@kd tm; t=urf;zufrrsm;rS vHk cHray;cGi/hf umuG,ay;cGi/hf l _ _ f - a&G;aumufywif yg0ifray;cGi/hf tpd;k &ESihf jynfoa&;&mXmersm;wGif yg0ifci/hf GJ G J l G - vGwvyfpmoGm;vmcGi/hf f G - rdrwi;f jynftwGi;f rS xGucmcGiEihf jyefvnf0ifa&mufyici/hf d kd f G hf S kd f G - Ediiom;jzpfyici/hf kfH kd f G - tdr,mxlaxmifciEihf tdraxmifzufa&G;cs,yici/hf f G hf S f f kd f G - rdru,yiypPn;f od@k r[kwf tjcm;olEihf zufpyfI ydiqici/hf d kd f kd f S k f kd f G - tarGqufcyici/hf H kd f G - vGwvyfpmawG;ac:/ ,H=k unf/ ud;k uG,/f azmfxwajymqdci/hf f G k f kG - +idr;f csr;f pGm zJ@G pnf;pka0;cGihf wd@k uazmfjyxm;onf? kd kd f hf pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_qi&mtcGita&;rsm;tjzpf_ - tvkyfvkyfcGifh/ oifhwifhr#waomvkyfief;cGif&&SdcGifh/ tvkyfvufrJhjzpfjcif;rS umuG,ay;jcif;/ f - tvkyorm;or*~rsm; zJ@G pnf;0ifa&mufci/hf f G - aexdi&mtdr,mrsm;&&Sci/hf kf f dG - vlxuse;f rma&;/ use;f rma&;apmifa&SmufrEihf vlrzva&;cHpm;cGi/hf k h S _ S _ l kH - ynma&;ESihf oifwef;rsm;&&Sci/hf dG - ,Ofaus;r_b0wGif wef;wlyg0ifyicihf ponfw@kd jzpfonf? kd f G
62
vlrsdK;a&;zdESdyfr_enf;rsdK;pHktm; zsufodrf;a&; oabmwlpmcsKyfyg tcsufrsm;tay: pmcsKyf tzGJ rsm;. av;pm;wefz;kd xm; vkyaqmifrukd apmif=h unf&eftwGuf u|r;f usiol tzGJ 0if f _ h f (18) OD;ygaom aumfrwDudk zGJpnf;xm;onf? pmcsKyftzGJ0ifEdkifiHrsm;onf pmcsKyfwGif twnfyvufrwa&;xd;k +yD; wESpt=umwGif tpD&ifcpm wifoi;f &onf ? yHref tpD&ifcH S f f H G k S pmudk (4) ESpv#iw}urf wifoi;f &onf? xdtpD&ifcpmwGif pmcsKyyg tcsursm;ESihf ywfouf f f d G k H f f I w&m;Oya' a&;qJa&;/ pD&ifa&;/ tkycsKyfa&;ESihf tjcm;aomursm;wGif Ediiawmf G f kfH tpd;k &u vkyaqmifxm;onfh tcsursm;udk wifjy&onf? tpd;k &uxdo@kd rdrvyaqmifr_ f f k d k f rsm;udk wifjyaom tpD&ifcpmomru pmcsKyftzJ@G 0if EdiiwEdiiu tjcm;tzJ@G 0ifEiiH H kfH kfH kd f wEkdifiHonf pmcsKyfygtcsufrsm;udk aumif;rGefpGm ud;pm;aqmif&Gufr_r&Sd[k wdkif=um; kd f H k f H yguvnf; xdwi=f um;csuukd aumfrwDu vufcEionf? xd@k tjyif pmcsKyfEiiwEdiiu k kd f H kd f vlwOD;tay: odk@r[kwf vlwpktay: pmcsKyfygtcsufrsm; csKd;azmufaeygonf[lI wdi=f um;aom wOD;csi;f wdi=f um;r_rsm;udvnf; vufcavhvmonf? k k k H
!i;yrf;ESypufrEihf tjcm;&ufpufr/+ vlom;rqefaom vl*k%oum !Kd ;EGr;apaom f df +S f d Q f yusirwkd udk qefusiaom oabmwlpmcsKyf/ hf + f
(Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman of Degrading Treatment of Punishment ) (CAT-1984)
!Of;yrf;ESdyfpufr_qdkif&m oavmwlpmcsKyf[k twdkaumufac:aom TpmcskKyfudk 1984 'DZifbmv (10) &ufae@wif jyXmef;cJ+h y;D 1987 ZGev (26) &ufae@wif touf0ifvmcJonf? G f G h pmcsKyf. tyd'f (1) wGif ESypuf!O;f yrf;r_qonfrm k d f kd S vlwa,mufxrS xdo@l ta=umif; od@k r[kwf tjcm;olwOD;wa,mufta=umif; H k owif;rsm;ESifh cH0efcsufrsm; &,lap&eftwGuf vnf;aumif;/ xdkol odk@r[kwf tjcm;olwOD;wa,mufu usL;vGecaom od@k r[kwf usL;vGeonf[k oHo, f hJ f &S&aom tytrl od@k r[kwf cJjG cm;zdEyr_ ta=umif;tcsuwckctay: tajccHaom d dS f f k
63
ta=umif;tcsuw@kd Eihf ywfoufIvnf;aumif; '%fay;jcif;/ taESmift,Suf f S h ay;jcif;/ t=uyfuijf cif;a=umifh pdwyi;f od@k r[kwf kyyi;f qki&m tvGetrif; kd f kd f kd d f f emusiapjcif; od@k r[kwf cHpm;&apjcif;aom tytrlreor#ukd qdv+kd yD; xdokd f S f k k emusicpm;ap&jcif;udk jynfo@l 0efxrf; od@k r[kwf xd&mxl;tqiftwef; wm0ef,l fH k h xm;&olu odo&ufEihf od@k r[kwf rodusKd ;u|ef yvsuf usL;vGeapjcif; od@k r[kwf d S f usL;vGeatmif tm;ay;tm;ajrmuf yjcif; ajrmuf&rnf? f [k t"dym,fzixm;onf? ` G hf tydk'f (2)wGif pmcsKyfygtcsufrsm;ESifh ywfoufI umuG,fEdkif&eftwGuf w&m;Oya' a&;qJa&;/ pD&ifa&;/ tkycsKyfa&;ESihf tjcm;aom ursm;wGif Ediiawmftpd;k &u ta&;,l G f kfH aqmif&uf vkyaqmif&ef azmfjyxm;onf? aemufyi;f tyd'rsm;wGif xdo@kd ESypuf!O;f yrf;r_ukd G f dk kf k df tpd;k &u &mZ0wfrtjzpf tjypfay;ta&;,l&ef/ xdo@kd usL;vGerrsm;udk tjypfay;pD&ifEi&ef _ k f_ kd f twGuf vdtyfaom aqmif&ucsursm; vkyaqmifay;&ef/ usL;vGec&onf[k wdi=f um;ol k G f f f fH k rsm;tm; wdi=f um;cGihf y&ef/ vHavmufaom ukpm;r_Eihf avsma=u;rsm;ay;&ef ponfw@kd ukd k k S f azmfjyxm;onf? pmcsKyfaumfrwDukd ta=umif;t&mudk txl;em;vnfu|r;f usiaom u|r;f usiol (10) OD;jzifh f f zJ@G pnf;xm;onf? pmcsKyftzJ@G 0if Ediirsm;onf (4) ESpv#iw}udrf yHretpD&ifcpmudk pmcsKyf kfH f f k S f H aumfrwDxH wifoi;f &onf? G
*seAmppfrqi&m oabmwlncsupmcsKyf DD + kd f D f
(Geneva Convention)
txufyg oabmwlpmcsKyfrsm;tjyif vlom;csif; pmemaxmufxm;r_udk tajccHI vufeufuif ydyuQrsm;twGi;f t&yfom;ESihf ppfokH yrf;rsm;udk cGjJ cm;r_r&SbJ qufq&ef kd d f H twGuf *seAmoabmwlncsuukd tjynfjynf qdi&m =uufajceD aumfrwD. OD;aqmifrj_ zifh DD D f kf 1864 ckEpwif jyXmef;cJonf? xdoabmwlncsutay: 1906 ckEp/f 1929 ckEpEihf 1949 S f G h k D f S S f S ckEpwkd wGif jyifqifrrsm; xyfrH yvkyconf? 1949 ckEpwif oabmwlncsuf (4) ckukd S f _ f hJ S f G D jyXmef;EdkifcJhonf? 1977 ckESpfwGif oabmwlnDcsuf. aemufqufwGJpmcsKyf (2) ckudk xyfrjH yXmef;Ediconf? oabmwlncsuf (1) onf vufeufuif ydyuQrsm;twGi;f '%f&m k f hJ D kd zsm;em&olrsm;udk ypkapmifha&Smufa&;ESifh ywfoufonf? oabmwlnDcsuf (2) onf
64
yifv,fjyiftwGif; oabFmysufonfhppfonfrsm;/ '%f&m&olrsm;/ zsm;emolrsm;tm; ypkapmifha&Smufa&;ESifh ywfoufonf? oabmwlnDcsuf (3) onf ppfoHkyrf;rsm;tm; qufqa&;ESiywfouf+yD; oabmwlncsuf (4) onf vufeufuif ydyuQrsm;twGi;f H hf D kd t&yfom;rsm;tm; umuG,ray;a&;ESihf oufqionf? aemufqufwJG pmcsKyf (1) onf f _ kd f Ediiwum vufeufuif ydyuQrsm;a=umifh 'kua&muf=u&olrsm;udk umuG,ay;a&;ESihf kfH kd Q f oufqi+f yD; aemufqufwpmcsKyf (2) onf jynfwi;f vufeufuif ydyuQrsm;twGi;f kd JG G dk 'kua&muf=u&olrsm;udk umuG,ay;a&;ESihf oufqionf? jrefrmEdiionf *seAmppfzuf Q f kd f kfH D D qdi&m pmcsKyfukd 1992 ckEpf =o*kwv (24) &ufaewGif vufrwa&;xd;k cJonf? kf S f S f h
tjcm;vltcGita&;pmcsKyfrsm; hf
vl@tcGita&; a=unmpmwrf;ESihf yifrpmcsKyfEpcw@kd tjyif ukvor*~wif jyXmef;xm;aom hf Sfk G vl@tcGita&;qdi&m tjcm;t"du pmcsKyfrsm;vnf; &Sao;onf? xdpmcsKyfrsm;u txl; hf kf d k umuG,fay;&ef vdktyfaom tkyfpktcGifhta&;rsm;udk t"dy`m,fzGifhqdkI EdkifiHtpdk;&rsm; taejzifh xdtcGita&;rsm;udk av;pm;vduem&ef wkuwe;f xm;onf? k hf k f d f G xdpmcsKyfrsm;teuf tcsKd @xif&m;aompmcsKyfrsm;rSmk S - vlom;rsm;tm; tpkvutyHvuf rsKd ;zwfowfjzwfrukd umuG,wm;qD;+yD; kd f kd _ f usL;vGeorsm;udk tjypfay;onfh oabmwlpmcsKyf (Convention on the f l
Prevention and Punishment of the Crime of Genocide 1948)
(The
- 'k u Q o nf tqif h t wef ; qd k i f & mES i f h ouf q d k i f a om aemuf q uf w J G oabmwlpmcsKyf (The Protocol Relating to the Status of Refugees1967)
- a&Gajymif;tvkyorm;rsm;ESihf if;wd@k . rdom;pkrsm; tcGita&; umuG,a&; f hf f qdi&m oabmwlpmcsKyf (Convention on the Protection of the Rights kf
of All Migrant Workers and Members of their Families- 1990)
xdo@kd oabmwlpmcsKyftqifukd ra&mufao;aomfvnf; vl@tcGita&;tqiftwef;ESihf k h hf h ywfouf+yD; ukvor*~u jyXmef;xkwjf yefxm;aom a=unmpmwrf;rsm;vnf; &Sao;onf? d
65
vufrwa&;xd;k &onfh pmcsKyfrsm;uJokd xdr;f csKyfarmif;ESitm; (Binding force) r&Sao; S f h f d aomfvnf; vl@tcGita&;pHcsep!e;f t& av;pm;vduemoifonf[k vufcxm;aom hf d f H $ k f h H a=unmpmwrf;rsm;teuf tcsKd rSm- bmoma&;ESifh ,Hk=unfr_wdk@tay:tajccHI onf;rcHr_rsm;ESifh zdESdyfr_rsm;tm;vHk; yaysmufa&; qki&m a=unmpmwrf; (The Declaration on the Elimination of All Forms df
of Intolerance and Of Discrimination Based on Religion and Belief - 1981)
- zHG@+zdK;wdk;wufcGifhqdkif&m a=unmpmwrf;
Development - 1986)
- vlrsKd ;a&;/ vlrsKd ;pka&;/ bmoma&;/ bmompum;wd@k a=umifh vlenf;pkjzpfae&aom olrsm;. tcGifhta&;qdkif&m a=unmpmwrf; (The Declaration on the Rights of Persons Belogning to National or Ethnic, Religious, and Linguistic Minorities) wd@k jzpfonf?
vltcGita&;oabmwlpmcsKyfrsm;ay:aygufvmjcif;tqifqifh hf h
1945 ck 1946 ck 1948 ck urBmuvor*~z@GJ pnf;jcif;/ (Founding of the United Nations) h k vl@tcGita&;aumfr&Siz@GJ pnf;jcif;/ (Creation of the Commission hf f
on Human Rights by ECOSOC)
tar&duefqi&m vlom;rsm;. tcGita&;ESihf wm0efrsm; a=unm kd f hf pmwrf; (American Declaration of the Rights and Duties of
Man)
1949 ck 1950 ck
Oa&mya'o vl@tcGita&;ESihf tajccHvwvyfrrsm; umuG,a&; hf G f _ f qd k i f & m oabmwl p mcsKyf (European Convention for the
Protection of Human Rights and Fundamental Freedom)
66
tcef; (9)
'kuonfrsm;tqiftwef;qdi&moabmwlpmcsKyf (Convention on Q h kf
the Status of Refugees)
1926 ck u|ef yr_ q d k i f & m oabmwl p mcsKyf u d k jyif q if a om aemufqufwGJ pmcsKyf (Protocol amending the 1926 Slavery
Convention)
1956 ck 1957 ck
tdraxmif&aom trsKd ;orD;rsm;. Ediiom;jzpfrqi&m oabmwl f dS kfH _ kd f pmcsKyf (Convention on the Nationality of Married Women) vkytm;ay;apcdi;f r_ zsuor;f a&; oabmwlpmcsKyf (Abolition of f k f d
Forced Labor Convention)
1958 ck
Oa&mya'oqdi&mvlrcsmwm (European Social Charter) kf _ tdrfaxmifyonfhqEN/ tedrfhqHk;tdrfaxmify&onfh toufESifh rSwywifjcif;qdi&m oabmwlpmcsKyf/ (Convention on Consent f kH kf
to Marriage, Minimum Age for Marriage and Registeration of Marriages)
1965 ck
1966 ck
67
1967 ck
'kuonfrsm;tqiftwef;qdi&m aemufqufwoabmwlpmcsKyf/ Q h kf GJ
(Protocol relating the Status of Refugees)
trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh zdEycjGJ cm;xm;r_tm;vH;k yaysmufa&; dS f qdkif&m a=unmpmwrf; (Declaration on the Elimination of
Discrimination against Women)
1968 ck 1969 ck
wD[&rf a=uG;a=umforsm;/ (Proclaimation pof Teheran) D H tar&d u ef vl @ tcG i f h t a&; oabmwl p mcsKyf / (American
Convention on Human Rights)
1971 ck
pdw"mwfyi;f csKd @,i;f aeaom olrsm;. tcGita&;qdi&m a=unm f kd G hf kf pmwrf;/ (Declaration of the Rights of Mentally Retarded
Persons)
1973 ck
1974 ck
iwfrwrEit[m&csKd @wr_ wduzsua&; tjynfjynfqi&m a=unm G f _ S hf hJ k f f kd f pmwrf;/ (Universal Declaration on the Eradication of Hunger
and Malnutrition)
ta&;ay:ESihf vufeufuippfyrsm;twGi;f &Sd trsKd ;orD;rsm;ESihf uav; kd f GJ rsm;tm; umuG,rqi&ma=unmpmwrf;/ (Declaration on the f _ kd f
Protection of Women and Children in Emergency and Armed Conflict)
68
tcef; (9)
1981 ck 1981 ck
(African
(Declaration on the Elimination of All Forms of Intolerance and of Discrimination Based on Religion or Beliefs)
1984 ck
ESypuf!O;f yrf;jcif;/ vlrqefpmESihf *k%oum !Kd ;EGr;f atmif qufqH df G f d Q tjypfay;jcif; qef@usia&; oabmwlpmcsKyf (Convention Against f
Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment)
zHG@zd;wdk;wufcGifhqdkif&m oabmwlpmcsKyf
Rights to Development)
(Declaration on the
uav;oli,frsm;tcGita&;qdi&moabmwlpmcsKyf (Convention hf kf
on the Rights of the Child)
tjynfjynfqi&m &mZ0wfr_ w&m;H;k ay:aygua&;qdi&m Rome kd f f kf Statute pmcsKyf trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufa&;qdi&m dS f _ kf oabmwlpmcsKyfaemufqufwGJ (Protocol of the CEDAW) trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cJjG cm;xm;r_tm;vH;k yaysmufa&; qdi&m aemufqufwpmcsKyf (Optional Protocol of the CEDAW) kf GJ uav;oli,frsm;pmcsKyf - (18) ESpatmufuav;rsm; ppfrxrf;jcif; f _ qdi&m aemufqufwpmcsKyf kf GJ uav;oli,frsm;pmcsKyf - uav;rsm;tm; vdifvkyfief;rsm;wGif toH;k csjcif;qdi&m aemufqufwpmcsKyf kf GJ
69
tcef;(5)
70
ajymqdr[k trnfay;xm;aom pmwrf;udk 1792 ckEpwif xkwjf yefconf? xdpmwrf;wGif k _ S f G hJ k trsKd ;orD;rsm; wef;wlnwl &&Sa&;twGuf t"du t[eftwm;jzpfapaom tcsursm;rSm D d f tdrwi;f tm%m&Sirsm; &Saejcif;/ Ediia&; tcGita&;rsm;/ ynma&; tcGita&;rsm;ESihf f G Sf d kfH hf fh wef;wltvkyfvkyfudkifjcif;wdkudk jiif;y,fxm;jcif;wdkjzpfonf[k a&;om;xm;onf? tdraxmifzuf cifye;f a,musm;f tay: ZeD;trsKd ;orD;u aiGa=u;t& rScae&jcif;onf f G D kd w&m;0if todtrSwf yxm;aom jynfwefqmoabm oufa&mufonf[k xdpmwrf;wGif h k qdconf? k hJ tar&duefESifh t*FvefEdkifiHwdk&Sd trsdK;orD;rsm;rJay;cGifh awmif;qdkwdkufyGJ0ifr_rsm;onf (19)&mpk tv,favmufwirS atmifjrifr&vmcJonf? tar&duefEiiwif 1888 ckEpY Gf _ h kd f H G S f ae&Sie,f trsKd ;orD;rsm;rJay;cGitzGJ udk zGJ pnf;Ediconf? t*FvefEiiwif 1860 ckEprS Sf hf k f hJ kd f H G S f 1890 ckEptwGi;f wGif trsKd ;orD;rsm;tay: vduavsmr_rsm; ay:xGe;f vmcJonf? t*Fvef S f k f h ygvrefonf tdraxmif&if trsKd ;orD;rsm;. ud,yiypPn;f OpPm xdr;f odr;f cGiEihf pD;yGm;&SmcGihf D f S k f kd f hf S wdk@udk Oya'jzifh todtrSwfyvmcJhonf? wuUodkvfrsm;odk trsdK;orD;ausmif;olrsm; wufa&mufci&vmonf? jynfwefqm[k oHo,&Sc&ol trsKd ;orD;rsm;udk &JwyfzJG 0ifrsm;u G hf h dH aq;ppfciOya'udk zsuor;f cJonf? odk aomf trsKd ;orD;rsm; rJay;cGir&&Sao;acs? 1897 G hf f d h hf d ckEpY t*FvefEiiwif ae&Sie,f trsKd ;orD;rsm; rJay;cGior*~ukd trsKd ;orD;tzGJ rsm; pkaygi;f I Sf kd f H G Sf hf zGJpnf;EdkifcJhonf? yxrydkif;Y xdkor*~wGif yg0ifolrsm;rSm txufwef;v$m a=u;&wwf trsKd ;orD;rsm;om jzpfaomfvnf; aemufyi;f wGif tvkyvyotrsKd ;orD;aygi;f axmifEicsI kd f kf l S hf D yg0ifvmonf? aemufydkif;wGif trsdK;orD;v_yf&Sm;r_rsm;onf t=urf;zufr_rsm; qufpyf vmcJhonf? trsdK;orD;rsm;pGmwdkonf tpdk;&. tzrf;tqD;cHcJh&onf? 1913 ckESpfwGif tDrv0u'if;a'ADqifonf t*Fvefb&ifp;D aom jrif;a&SS wGif vStyI touftaocH+yD; D D kd f k J d f trsdK;orD;tcGifhta&;twGuf toufay;cJhonf? yxrurBmppftwGif; trsdK;orD; tcGita&; v_y&m;r_ tiftm;enf;oGm;aomfvnf; aysmufu,om;jcif;r&Say? aemufq;kH hf f S G f G d 1918 ckEpa&mufrS t*FvefEiiwif trsKd ;orD;rsm; rJay;cGiudk cGihf ycJonf? yxrydi;f wGif S f kd f H G hf h k trsKd ;orD;rsm; rJay;cGihf touftydi;f tjcm;udk touf (30) ESpf owfrwxm;cJ+h yD; (10) k S f ESpf=umcJh+yD; aemufydkif;rS trsdK;om;rsm;ESifhwef;wl toufowfrSwfay;cJhonf? yxr urBmppft+yD;wGif trsKd ;orD;rsm;rJay;cGiukd todtrSwf yaomEdiirsm; rsm;jym;vmcJonf? hf kfH h trsKd ;orD;tcGita&; v_y&m;r_onf rJay;cGi&&Sa&;rS tjcm;Ediia&;/ pD;yGm;a&;/ Oya'a&; hf f S fh d kfH e,fy,frsm;wGif trsKd ;om;rsm;ESihf wef;wl&&Sa&;qDokd awmif;qdvmcJ=h uonf? d k
71
'kw,urBmppfEihf zufqpfpepfukd qefusi&mwGif trsKd ;orD;xkonf tifwutm;wduf d S f kd f k yg0ifconf? 'kw,urBmppf+yD;pwGif trsKd ;orD;rsm;tzdk jyefvnfxaxmifa&; vkyief;rsm; hJ d l f vkyfudkif&if; tvkyf_yfcJh=uonf? 1960 ckESpf0ef;usifrsm;wGif trsdK;orD;rsm;onf jyify vkyief;cGirsm;Y 0ifa&mufvyuic&onf? ,cifu trsKd ;orD;rsm;ESirtyfpyf[k owfrwf f f k f kd f hJ hf S xm;aom vkyief;rsm;Yyif trsKd ;orD;rsm; 0ifa&mufvyuic=hJ u&onf? tpd;k &rsm;uvnf; f k f kd f wdi;f jynfjyefvnfxaxmifa&;wGif trsKd ;orD;rsm; tifwutm;wduyg0ifvmEdiap&ef ae k l kd f k f kf uav;xdef;ausmif;rsm;zGifhI ulnDay;onf? odkaomf tcsdef=umvmaomtcg trsdK; orD;rsm;. tqiftwef;onf ,cifurBmppfrwdiru tqifokd jyefvnfa&muf&dS oGm;rnfh h kfD h tjzpfodk a&mufcJhonf? tar&duefEdkifiHwGif trsdK;orD;rsm;tay: tvkyfcGJjcm;r_onf S f fS t"dujy\emjzpfvmonf? odk aomfvrsKd ;a&;cGjJ cm;r_Eihf AD,uferfppfqefusia&; v_y&m;r_ l rsm;wGif trsKd ;orD;rsm; yg0ifvy&m;r_ tm;aumif;vmonfukd awGonf? _ f S 1970 ckEp0ef;usiwif trsKd ;orD;rsm;. awmif;qdoonf Ediia&;ESihf pD;yGm;a&;wdk wGif S f f G k H kfH wef;wlnr#r&a&; auG;a=umfoxuf ydrvmcJonf? trsKd ;orD;rsm;. t,ltqrsm;wGif D _ dS H k kd h trsKd ;om;rsm;u t&m&mwGif olwkd pdwwi;f us wdi;f wmI trsKd ;orD;rsm;b0udk owfrwf f kd k S ay;xm;onf[aom t,ltqxGe;f um;cJonf? trsKd ;orD; v_y&m;r_ordi;f udk trsKd ;om; l h fS k rsm;u a&;om;cJhonf? tar&duefEdkifiHwGif eD*dk;vlrJjy\emr&Sd/ vljzL rsm;twGuf jy\emom&Sonf[k qdouJokd trsKd ;orD;rsm;wGif jy\emvH;k 0r&S/d trsKd ;orD;rsm; v_y&m; d k h fS awmif;qdaer_a=umifom trsKd ;om;rsm;rSm jy\emudk &ifqiae=u&onf[k ,lqaom k h kd f trsKd ;om; rsm;pGm&Saeonf? trsKd ;om;rsm;onf trsKd ;orD;wdk . uH=urRmwdk udk if;wdk . d vufxJwGif qkwfudkifxm;&if; trsdK;orD;rsm;. qENudk tav;rxm;bJ olwdkpdwf oabmtwdi;f / olwkd . pd;k &drpwrsm;ESihf vdtyfcsursm;. aphaqmfrtwdi;f rnfokd jzpfoifh k fd f k f _ k onfukd qH;k jzwfc=hJ uonf [k jyifopftrsKd ;orD; qdire'abmAmu 'kw,vdi [laom kfGfD d f pmtkywif a&;om;cJonf? trsKd ;orD;tcGita&; csKd ;azmufr[k owfrw&mwGif tdrf f G h hf _ S f axmifptwGi;f / vkyief;cGitwGi;f ESihf vltodi;f t0di;f b0 twGi;f trsKd ;orD;rsm;tay: zdEyr/_ k f f k k dS f tjrwfxwrrsm; yg0ifonf[k qdc=hJ uonf? xdk twGuf trsKd ;orD;rsm;ESihf trsKd ;om;. k f _ k pdwxm;rsm; ajymif;vJ&ef vdtyfa=umif; ,lqvmcJ=h uonf? xdokd aom t,ltqonf f k k Oa&myESihf ajrmuftar&duwduwkd wGiomr [kwf urBmtESH tjym;odk yif jyefESH vmcJonf? k f f h tm&Swdkuf. udkvdkeDqefusifa&; v_yf&Sm;r_rsm;ESifh 19&mpkESifh20&mpkacwfrsm;twGif; jzpfym;cJaom vlr_ ajymif;vJa&; v_y&m;r_rsm;wGif trsKd ;orD;tcGita&; v_y&m;olrsm;onf G h fS hf fS
72
tcef; (9)
ta&;ygaom tcef;urS yg0ifconf? hJ tm&Sa'o&Sd trsKd ;orD;tcGita&; v_y&m;r_rsm;onf udveqefusia&; v_y&m;r_}uD;wGif hf fS k kd D f fS usihfoHk;cJhaom enf;vrf; (3) cka=umifh jzpfyGm;cJh&onf[k trsdK;orD; okawoD ukrm&D *sm,m0g'em (Kumari Jayawardena) u qdygonf? ukrm&Du yxrtcsurm vlr_ D k f S todkif;t0dkif;wckvHk;udk acwfrDvmatmif twGif;oabmudkyjyifajymif;vJjcif;/ 'kwd, tcsurm twGi;f oabmydi;f yjyifajymif;vJ&mwGif t[eftwm;jzpfapaom tcsursm;udk fS k f zsuq;D jcif;ESihf wwd,tcsurm jynfowkd udk Ediicsppw"mwfrsm; xufoefap&ef pnf;H;k f fS l kfH fd f v_H aqmfay;jcif;wdk jzpfonf[k qdygonf? yxrtcsujf zpfonfh vlrtodi;f t0di;f udk acwfrD k _ k k k D f atmif twGi;f oabmydi;f yjyifjcif;onf acwfrw;kd wufaom trsKd ;orD;rsm; arG;xkway; Edkif&eftwGuf ynma&;ESifh tjcm;aom vGwfvyfcGifhrsm;udk cGifhyjcif;jzifh trsdK;orD;rsm; tqifhtwef; wdk;wufvm&ef rsm;pGmtaxmuftulycJhonf? EdkifiHcspf pdwf"mwfrsm; wd;k wufapa&;twGuf vkyaqmif&mwGivnf; trsKd ;orD;rsm;. tcef;uudk us,us,f f f f jyefjyeftoH;k cs&ojzifh trsKd ;orD;rsm;. b0wd;k wufvmcJonf[k qdygonf? Todk jzifh h k tm&Sa'o Ediia&; v_y&m;r_rsm;wGif trsKd ;orD;rsm;onf ta&;ygaom tcef;uu kfH f S yg0ifconf[k ukrm&Du aumufcsucsaomfvnf; trsKd ;om;rsm; OD;aqmifaom ywf0ef;usif hJ f twGi;f wGiom usivnfc&onf[k olruaxmufjyonf? tm&S&dS trsKd ;orD;v_y&m;r_rsm; f f hJ fS onf if;xufyr}kd uD;rm;aom Ediia&; v_y&m;r_rsm;atmufwif wdrf ryfc&onf[k olru kd kfH f S G hJ qdonf? Oyrm - tdE,Edii. Ediia&; v_y&mr_wif tdE,trsKd ;orD;wdk wufuGpm k dN k f H k f H f S G dN G yg0ifcJhonf? EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD;wck taeESifh odomxif&Sm;aom ajymif;vJr_w&yfudk az:aqmifEdkifcJhaomfvnf; wuf}uGpGmyg0ifcJhaom trsdK;orD;rsm;rSm vlr_b0abmifESifh tdraxmifppnf;rsO;f abmiftwGi;f wdk rS ke;f rxGuombJ&conf? trsKd ;orD;tcGita&; f k f dS hJ hf twGuf wdkufyGJ0ifaom trsdK;orD;wdk. pdwf"mwfESifh qENrsm;rSm EdkifiHvGwfajrmufa&; v_y&m;r_ wduytwGi;f wGif ayguzm;vmEdicihf r&Sawmhacs? trsKd ;orD;rsm; oD;oefzGJ pnf; f S k f JG f G kfG d xm;+yD; trsKd ;orD;tcGita&;twGuf wduy0ifrnfh trsKd ;orD;tzGJ rsm;vnf; xGe;f um; hf k f JG vmcJjh cif;r&SbJ trsKd ;orD;rsm;. cGetm;ESihf pGr;f yum;rsm;onf Ediivwajrmufa&; wduyJG d f kfH G f k f atmifjrifa&; &nfrSef;csufatmufwGif wdrfryfoGm;cJh&onf? xdktcsufrsm;a=umifh vGwfvyfa&;&&Sd+yD;onfh aemufwGif trsdK;orD;tcGihfta&; v_yf&Sm;r_rsm; t&Sdeft[kef aES;oGm;cJ&onf? Ediivwajrmufa&; wduytwGi;f trsKd ;orD;rsm;udk toH;k cs a&Swef;wif h kfH G f k f JG cJaom trsKd ;om; Ediia&;orm;rsm;onf vGwvyfa&;&onfEihf trsKd ;orD;rsm;udk olwkd . h kfH f S
73
ae&ma[mif;rsm;qDokd jyefvnfykd aqmifvuonf[k okawoD ukrm&Du aumufcsucsjy kd f f xm;onf? trsdK;orD;tcGifhta&;v_yf&Sm;r_ ordkif;wavsmufudk oHk;oyf=unfhygu udpPt&m&mudk OD;aqmifq;kH jzwforsm; a&G;cs,&mwGif trsKd ;om;rsm;udom t"dua&G;cs,=f u+yD; if;wdk l f k qH;k jzwfxm;onfwkd udvnf; if;wdk zmom taumiftxnfazmf=uonf? xduokd EdiiEihf k k hJ k f H S Ediiwum tzGJ tpnf;rsm;wGif trsKd ;om;rsm;uom umv=um&Snpm tm%mqkyuif kfH f G f kd xm;aoma=umifh tcGita&; awmfawmfrsm;rsm;rSm trsKd ;om;rsm;twGuom jzpfae+yD; hf f Oya'tawmfrsm;rsm;rSmvnf; trsdK;om;rsm;tusdK;udk umuG,fay;aeaom Oya'rsm; jzpfaeonf? vltcGita&; t,ltq xGe;f um;vmr_tay: avhvmolrsm;/ vltcGita&; v_y&m; hf hf f S olrsm;onfyif ordi;f a=umif;t& vltcGita&;t,ltqrsm; wd;k wufajymif;vJvmr_ k hf udom owdycJ=h u+yD; trsKd ;orD;rsm;. wduy0ifrukd tav;ay;avhvm&ef arhavsmc=hJ u k k f JG _ h onf? vltcGifhta&;wdk;wufvmr_jzpfpOfwGif ta&;ygaomumv}uD; (3) ck&Sdonf[k okawoDrsm;u qdkxm;cJhonf? xdkumvrsm;rSm jyifopfawmfvSefa&;/ qdk&S,fvpf awmfvea&;/ udvecsKyf+idr;f a&; umvwdk jzpfonf? odk aomf xdumv (3) ckpvH;k wGif yg0if Sf k kd D k wdkufyGJ0ifcJhaom trsdK;orD;rsm;. tcef;ursm;rSm arS;rSdefcJh+yD; trsdK;orD;rsm;. awmif;qdowkd rSmvnf; vpfvsL_cc&onf? k H H hJ rsm;r=umrD umvtcsetxd vltcGita&; wduy0ifaeolwkd onf if;wdk . aqG;aEG;csuf df hf k f JG rsm;wGif trsKd ;orD;rsm;tcGita&;udk xnfoi;f pOf;pm;cJjh cif;r&Say? trsKd ;orD;rsm; t=urf;zuf hf h G d r_ukd vltcGita&; csKd ;azmufrtjzpf owfrwc+hJ yD; Ediiwumu tav;ay; vkyaqmif hf _ S f kfH f =u&rnfh udpw&yftjzpf ,lqcJonfrm r=umvSao;acs? P h S hf kd f 1993 ckEpf AD,ifemrd wGif usi;f yaom ukvor*~ vltcGita&; nDvmcH. aemufyi;f wGirS S tzGJ0ifEdkifiHrsm;onf trsdK;orD;rsm; wef;wlnDr#a&;ESifh tcGifhta&;wdkudk OD;pm;ay; vkyaqmif&rnf[aom &nfre;f csuf vkyief;pOfrsm; csrwEiconf? odk aomf ,aewdif f l S f S f kd f hJ k atmif trsdK;orD;rsm;ESifhqdkifaom EdkifiHwumpmcsKyfrsm;udk oabmwl vufrSwfa&;xdk; &mwGivnf; Ediitrsm;tjym;onf wm0ef,&r_ enf;yg;ap&eftwGuf cGi;f csursm;xm;+yD;rS f kfH l f vufrSwfa&;xdk;avh&Sdaevsufyifjzpfonf? xdktcsufudk=unfhI trsdK;orD;rsm;. tcGifh
74
ta&;udk umuG,apmifa&Smufvaom Ediia&;ESihf vlra&;tjrifrsm; enf;yg;aeao;a=umif; f h kd kfH _ xif&m;pGmazmfjyaeonf? S vltcGita&;onf wurBmvH;k ESihf oufqiI cGjJ cm;Ir&[k t"dym,fziqxm;aomfvnf; hf kd f ` G hf kd trsdK;orD;tcGifh ta&;rsm;onf vltcGifhta&;rsm;jzpfonf (Womens Rights are Human Rights) [laom t,ltqudk tjynft0 vufc&ef aES;auG;aevsu&ao;onf? h H f dS trsKd ;orD;tcGita&;rsm;onf 'kw,wef;pm; tcGita&;rsm;omjzpfonf[k trsm;u hf d hf vufcHaevsufyif&Sdonf? vltcGifhta&;udk wufuGpGm v_yf&Sm;aeolrsm;xJwGifyif trsKd ;orD;rsm; tcGita&;ESihf trsKd ;orD;rsm; yg0ifEirwkd udk tjynft0vufrcHbJ jiif;y,fae hf kd f _ h v#u&onf? vltcGita&;qdi&m a&;om;csursm;/ tzGJ tpnf;rsm;/ Oya'rsm;/ usix;kH rsm; f dS hf kf f hf wGif trsKd ;orD; rsm;. tcGita&;udk jynf0pGmrawG&ay? tom;ta&mif/ Zmwf/ tv$m/ hf h vlrsdK;ESifh vlenf;pk cGJjcm;cHae&aomolrsm;xJwGif yg0ifae=uaom trsdK;orD;rsm;onf xdokd aom ta=umif;rsm;a=umifh cGjJ cm;cHaeonftjyif trsKd ;orD;jzpfaeonfh tcsua=umifh k h f xyfrI cGjJ cm;zdEycae&onf[aom tcsuukd arhavsmaeavh&onf? H dS f H l f h dS ,ae trsKd ;orD;rsm;onf vdiujJG ym;r_a=umifh cGjJ cm;qufqr_ (Gender- based Discrimif H nation) rsKd ;udk vltcGita&;csKd ;azmufrtjzpf owfrwI xdocGjJ cm;r_rsm; csKyf+idr;ap&ef hf _ S f k kd f awmif;qdwuy0ifv#u&onf? trsKd ;orD;rsm;tm; pepfwus ESypuf!O;f yef;r_ukd !O;f yef; k kd f JG f dS df _ kH H h ESypufrypwcktjzpf todtrSwf y&ef/ trsKd ;orD;rsm;tm; twif;t=uyf jynfwefqm d f tjzpf apcdi;f jcif;udk u|ef yr_ypwcktjzpf todtrSwf y&ef/ rk'e;f usijhf cif;udk vdit=urf;zufr_ k kH H d f yHpwcktjzpf todtrSwf y&ef/ trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufqufqjH cif;udk vltcGita&; kH hf csKd ;azmufrtjzpf todtrSwf y&ef/ owdk orD;tm; ,ZfyaZmfjcif;[laom vltcGita&;csKd ; _ l hf azmufrukd qefusiwuy0if&ef/ trsKd ;orD;t*F gZmwftm; oif;uGyjf cif; yaysmufap&ef/ _ f kd f JG trsKd ;orD;rsm;tay: rnDr#aom axmif'%fp&ifjcif;udk qefusi&ef ud;yrf;aqmif&uvsuf D f G f &Sonf? d trsdK;orD;tcGifhta&;rsm;tm; wdk;wufjrifhrm;vmatmif vkyfaqmifEdkif&eftwGuf ukvor*~u }u;D rSL;I urBmtrsKd ;orD;nDvmcHrsm;udk usi;f ycJonfrm av;}ur&+dS yjD zpfonf? h h S df yxrqH;k t}udrf nDvmcHukd ruUpuEii/H ruUpupw;D rdwGif 1975 ckEpf ZGev (19) &ufrS D kd kd f D kd D S f Zlviv (2) &ufaetxd usi;f ycJonf? 'kwt}udrnvmcHukd 'de;f rwfEiiH udyif[efrdwGif kd f h d f D kd f k 1980 ckEpf Zlvif (24) &ufrS (30) &ufaetxd usi;f ycJonf? 1985 ckEpf Zlviv (15) S kd h S kd f
75
&ufrS (26) &ufaewGif wwd,t}udrf urBmtrsKd ;orD;nDvmcHukd uifnmEdiiH e_bD rdwGif h kf usi;f y cJonf? xdwwd,t}udrnvmcHwif b0tpdwtydi;f tm;vH;k wd@k wif trsK;d orD; h k f D G f k G rsm;ESihf trsKd ;om;rsm; ppfrepm wef;wlnr#a&;ESihf trsKd ;orD;rsm;tm; cJjG cm;zdEyrtm;vH;k S f G D dS f _ csKyf+idr;f yaysmufa&;wd@k atmifjrifatmif vkyaqmif=u&ef wduwe;f Ed;k aqmfxm;cJonf? f k f G h 1993 ckEpwif usi;f ycJaom AD,ifem a=unmpmwrf;wGivnf; ukvor*~. vl@tcGita&; Sf G h f hf ,E ,m;twGi;f trsKd ;orD;rsm;. tcGita&;udk ydrw;kd wufyg0ifatmif vkyaqmif=u&ef W hf k kd f wduwe;f xm;onf? k f G pwkwt}urf urBmtrsKd ;orD;nDvmcHukd 1995 ckEpf pufwifbmv (4) &ufrS (15) &uftxd W d h S wkwEiiH bD*si;f rd wGif usi;f ycJjh yefygonf? xdk bD*si;f ukvor*~ trsKd ;orD;nDvmcH}u;D onf f kd f trsKd ;orD;tcGita&;rsm;onf vl tcGita&;rsm;jzpfonf[aom auG;a=umforsm;ESihf fh hf l H twl ordi;f wGi&pfconf? xdnvmcH}uD;rS trsKd ;orD;tcGita&;rsm;ESihf ywfoufaom k f hJ k D hf bD*si;f a=unmcsupmwrf;ESihf a&Svkyief;pOfrsm;udk xkwjf yefjyXmef;Ediconf? trsKd ;orD; f f k f hJ tcGita&;rsm;udk umuG,apmifa&Smufjcif;ESihf trsKd ;orD;rsm;b0 wd;k wufjrifrm;atmif hf f h h vkyaqmifjcif;wdk wGif oufqi&mtpd;k &rsm;wGivnf; wm0ef&a=umif; xda=unmpmwrf; f kd f f dS k wGif azmfjyxm;onf? csrwxm;aom a&Svkyief;pOfrsm;udk atmifjrifatmif taumif S f f txnfazmf vkyaqmif&efrm tpd;k &wdi;f . wm0efjzpfonf[k a&Svkyief;pOfxwif a&;om; f S k f J G xm;onf? vkyief;pOfwif atmufygtcsursm;udk tav;ay;aqmif&uI trsKd ;orD;rsm;b0 f G f G f wd;k wufa&;udk taumiftxnfazmf&ef qdxm;onf? if;wdk rSm - trsKd ;orD;rsm;ESihf qif;&J k iwfrwr/_ trsKd ;orD;rsm;. ynma&;ESihf avhusiysKd ;axmifa&;/ trsKd ;orD;rsm;ESihf use;f rma&;/ G f hf trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufjcif;/ trsKd ;orD;rsm;ESihf vufeufuiydyuQ/ trsKd ;orD;rsm;ESihf kd f pD;yGm;a&;/ trsKd ;orD;rsm;ESihf qH;k jzwfcsucsEiaom tqiftwef;/ trsKd ;orD;rsm; wd;k wuf f kd f h jrifrm;a&;twGuf tajccHtaqmufttH/k trsKd ;orD;rsm;. vltcGita&;/ trsKd ;orD;rsm;ESihf h hf owif;Xme/ trsKd ;orD;rsm;ESihf obm0ywf0ef;usi/f trsKd ;orD;i,frsm;. ta&;wdk jzpfonf? ukvor*~wif trsKd ;orD;rsm; tcGita&;ESihf ywfoufI trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHEihf G hf k S cGjJ cm;r_rsm; yaysmufa&; oabmwlpmcsKyfEihf if;.pmcsKyfaumfrwD/ trsKd ;orD;rsm;tm; S t=urf;zufrqi&m txl;pHprf;ppfaq; a&;t&m&Sd (Special Rapporteur on Violence _ kd f k Against Women) wdrSm xif&m;onf? (trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHEihf cGjJ cm;r_yaysmufa&; k S kS oabmwlpmcsKyfEihf if;. pmcsKyfaumfrwDta=umif;tus,ukd tjynfjynfqi&m S f kd f vltcGita&; Oya'rsm; tcef;wGif =unfyg?) hf h
76
trsdK;orD;rsm;tm; enf;rsdK;pHkESifh cGJjcm;r_yaysmufa&; oabmwlpmcsKyfESifh if;. pmcsKyf aumfrwDwkd onf trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHEihf cGjJ cm;r_rsm;yaysmufa&;ESihf ukvor*~ k S ydnmOfwif jyXmef;xm;aom trsKd ;om;rsm;ESihf trsKd ;orD; wef;wlnw&apa&;wdk twGuf G D l dS &nf&,zJG pnf;xm;jcif;jzpfonf? G f
trsKd ;orD;rsm;tay:t-urf;zufjcif;
trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrukd ordi;f pOfwavsmufv;kH wGif rSwwrf;rwifcbJ wdrf ryf _ k f hJ aecJ=h u&onf? trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrukd r=umao;rDurSpwifI us,us,f _ f avmifavmifajymqdvmcJ=h u+y;D ,ckwif tcsKd @tpd;k &rsm;u ta&;,laqmif&uf wm;qD;r_rsm; k kd G rvkyaqmif=uao;yg? trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufronf trsKd ;orD;rsm;. tcGita&;udk f _ hf csdK;azmufr_jzpfonf [laomt,ltqudk tpdk;&tcsdK@u vufrcH=uao;yg? trsdK;orD; rsm;tay: t=urf;zufjcif;onf vltcGita&; csKd ;azmufr_ wckjzpfonf[aom t,ltq hf l onf +yD;cJonfh q,fpEptwGi;f rSpI us,us,avmifavmif ay:xGuvmcJonf? h k S f f f f h trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufjcif;qdonfrm k S trsKd ;orD;rsm;tm; pdwyi;f qdi&mt&jzpfap/ vdiyi;f qdi&mt&jzpfap/ kyyi;f f kd k f f kd k f f kd qdi&mt&jzpfap tE &m,fjzpfapaom/ twemw& cHpm;apaom/ cHpm;ap&rnf kf W [lI +cdr;f ajcmufrrsm;tygt0if ajcmufve@f or;f oGi;f r_rsm;/ if;wd@k . vGwvyfr_ _ S d f rsm;tm; rw&m;z,f&m;jcif;rsm;jzpfapr_/ xdo@kd jzpfapEdiavmufaom tytrlrsm; S k kf tm;vH;k [lI 1993 ckESpf 'DZifbmvwGif usif;ycJhaom ukvor*~ taxGaxG nDvmcH. trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufryaysmufa&; a=unmpmwrf;wGif t"dym,f zGixm;onf? _ ` hf wenf;tm;jzifhqdkaomf trsdK;orD;ESifhtrsdK;om;rsm;t=um; trsdK;orD;rsm; tay: wqiferaom tjrifa=umifh ay:ayguvm&aom rnDr#onfh t=urf;zufrukd qdvonf? h d hf f _ k kd 1993 ckEpf ukvor*~ urBmvl tcGita&; nDvmcHwif xdupEiywfoufI us,us,f S h hf G k d P S hf f jyefjyef aqG;aEG;cJ=h u+yD; trsKd ;orD;rsm;tm; tdraxmiftwGi;f ESihf jyifywdk wGif t=urf; f zufrukd umuG,&efwifjycJonf? trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufjcif;qdi&m a=unm _ f h kf
77
pmwrf;udk 1993 ckEp/f 'DZifbmv (20) &ufaewGif ukvor*~ taxGaxGnvmcHu S D xkwjf yefa=unmcJonf? 1994 ckEpf rwfvwGif trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufrqi&m h S _ kd f txl;pHkprf;ppfaq;a&; t&m&Sdudk yxrOD;qHk;t}udrf ceftyfcJhonf? xdkpHkprf;ppfaq;a&; t&m&Stm; trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufjcif;. ta=umif;&if;rsm;ESihf tusKd ;qufrsm; d avhvmazmfxw&ef wm0efvyyicihf tjynft0ay;cJonf? trsKd ;orD;rsm;onf tb,f k f k f kd f G h h a=umifh t=urf;zufcae&onfukd txl;pHprf;ppfaq;a&;t&m&Su olr. tpD&ifcpmwGif H k d H atmufygtwdi;f qdxm;onf? k k trsKd ;orD;rsm;onf olrwdk . vdia=umifh t"rRusic&jcif;/ vdit*F gtm; zsuq;D jcif; f hf H f f ponfwkd ESihf &ifqi&onf? trsKd ;om;rsm;ESihf qufo,aer_a=umifh tdrwi;f &Sd rdom;pk kd f G f f G twGi;f t=urf;zufjcif;/ ZeD;tm;owfjzwfjcif; ponfwkd ESihf &ifqi&onf? vlrsKd ;wrsKd ; kd f odk r[kwf tkypwpk0ifjzpfaoma=umifh t"rRusic&jcif;/ vlrsKd ;pkrsm;tm;zdEy&mwGif t"rR f k fh H dS f usic&jcif;rsm;udk &ifqi&onf? hf H kd f rdom;pktwGif;wGif trsdK;orD;jzpf&jcif;a=umifh dkufESufjcif;/ vdift& apmfum;cH&jcif;/ tcGita&;rsm; jiif;y,f cH&jcif;/ tvdrwlbJ rdrcifye;f u vdiqufqjH cif; ponfwkd udk hf k d G f uHawG@&onf? vlr_todkif;t0dkif;wGifvnf; t"rRusifhcH&jcif;/ a&mif;0,fcH&jcif;/ t"rR jynfwefqmtjzpf apcdi;f cH&jcif;wd@k ukd &ifqi&onf? EdiitwGi;f wGivnf; tusO;f axmif h k kd f kfH f twGi;f t"rRusic&jcif;rsm;/ trsKd ;orD;rsm;tm; zdEyaomOya'rsm;ESihf &ifqi&jcif;rsm;udk hf H dS f kd f uHawG@onf [kqxm;onf? kd trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufronf trsKd ;orD;rsm;tm; vdiyi;f qdi&m uJjG ym;r_t& _ f kd k f cJjG cm;owfrwjf cif;a=umifh jzpfay:vmaom ta=umif;t&mwckyifjzpfonf? t=urf;zufr_ S onf yHomefrsKd ;pHjk zifh ae&mwdi;f / Ediiwi;f wGif awG@jrifjzpfym;vsu&onf? vufcusio;kH k k k f H kd G f dS H hf aeaom trsKd ;orD;rsm;tay: zdEyonfh ,Ofaus;r_tpOftvmtcsKd @/ bmoma&; usipOf dS f hf tcsKd @Eihf Oya'tcsKd @w@kd tjyif zd0g'}uD;pd;k v$r;f rd;k aeaom ywf0ef;usiEihf Ediia&; tajctae S k f S kfH wcsKd K@u trsKd ;orD;rsm;tay: zdEyrukd wGe;f tm;ay;aeonf? dS f _ trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrukd (1) tdrwi;f t=urf;zufr/_ (2) ywf0ef;usitwGi;f _ f G f t=urf;zufrEihf Ekiiawmftpd;k & t=urf;zufr/_ vpfvsL_r[I oH;k rsKd ;cJjG cm;Edionf? _ S dfH _ l kf
78
tdrwi;f t=urf;zufjcif;wGif kyyi;f pdwqi&m t=urf;zufuEujf cif;tjyif pdwyi;f qdi&m f G f kd f kd f kd f S f kd k f t=urf;zufjcif;ESihf qENrygbJ vdiqufqjH cif;wd@k tuH;0ifonf? xdo@kd t=urf;zufjcif; f k a=umifh ywf0ef;usiukd taumif;jrifaom pdwrsm;avsmyg;vm+yD; pdw'ucpm;aponf? f f h f k QH pdwf"mwfusqif;r_rsm;jzpfay:vm+yD; pdwfydkif;qdkif&ma0'emrsm; cHpm;vmapwwfonf? tdrfaxmifa&;twGufvnf; raumif;aom tvm;tvmrsm;jzpfonfh tdrfaxmifuJGr_ od@k r[kwf tdraxmifa&; azmufjyefrrsm; jzpfay:vmapEdionf? txl;ojzifh &ifaoG;&Saom f _ kf d rdom;pkrsm;wGif uav;rsm;twGuf ydrxcuepfemapr_rsm; jzpfapEdionf? uav;b0rSm k kd d kd f kf wGif pdwyi;f qdi&m '%f&mrsm;jzpfap+y;D rdbrsm;. aEG;axG;r_/ om,m=unfE;l r_w@kd r&&Sojzifh f kd k f d tm;i,fr_rsm;/ ,Hk=unfr_ enf;yg;r_rsm;jzifh b0udkjzwfoef;vmcJh&onf? xdkr#ru t=urf;zufr_ oHo&mudk qufvufwGef;tm;ay;&modk@ a&mufapEdkifonf? okawoe awG@&Sdcsufrsm;t& t=urf;zufr_udk usL;vGefaom trsdK;om;rsm;. 70 &mcdkifE_ef;onf i,fpOfu rdbrsm;. t=urf;zufrukd &ifqif uHawG@b;l olrsm;jzpfa=umif; awG@&onf? rdrw@kd _ kd d jrefrm,Ofaus;r_tygt0if ,Ofaus;r_tcsKd @w@kd wif tdrwi;f jy\emrsm;/ vifr,m;=um; G f G jy\emrsm;udk 0ifa&mufpGufzuf&ef roifh[laom,lq+yD; xdkodk@jy\em jzpfvmygu 0ifa&mufajymqdk jzefajzavhr&Sd=uacs? odk@aomf tcsdK@EdkifiHrsm;wGif xdkodk@ tdrfwGif; t=urf;zufr_udk &ifqdkifuHawG@&ygu ulnDaqmif&Gufay;onfh tzJG@rsm;zJG@pnf;ay:ayguf vm+yDjzpfonf? xdk@jyif t}uHOm%fay;onfhtzJG@rsm;/ pdwfzdpD;r_ avsmhyg;a&;twGuf aqmif&Gufay;onfh tzJG@rsm;/ ta&;ay:cdkv_H&m ae&mrsm; zGifhvSpfonfh tzJG@rsm;vnf; ay:ayguvmvsu&onf? oufqi&mod@k wki=f um;Edia=umif; todynmay; vkyief;rsm; f f dS kd f d kf f txl;vkyfaqmifvsuf&Sdaomfvnf; trsdK;orD;rsm;.wdkif=um;r_rSm enf;yg;aevsuf &Sao;onf? d f G _S jrefrmEdiiwif trsKd ;orD;rsm;tm; tdrwi;f t=urf;zufrEihf ywfoufaom todynmay;r_ kfH G tm;enf;jcif;/ if;jy\emudk jrifomatmif vkyaqmifay;onfh ynmay;r_enf;yg;jcif;/ f xdkt=urf;zufr_udk jy\emtjzpf vufcHem;vnfxm;r_ enf;yg;aejcif;/ jy\emtm; &ifzGifhzGifhajym&ef r0hHr&Jjzpfae=ujcif;wdk@a=umifh xdkjy\emudk ajz&SSif;&eftwGuf t"du tcuftcJrsm; &Saeao;vsu&onf? d f dS ywf0ef;usitwGi;f t=urf;zufr_qonfrm rdrw@kd aexdionfh ywf0ef;usiae&mrsm;wGif f kd S d kf f jzpfay:wwfaom t=urf;zufrrsm;udk qdvjkd cif;jzpfonf? rdrw@kd ywf0ef;usiwif jzpfay: _ k d f G aeaom trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufrrsm;u vl@tzJ@G tpnf;rsm;twGi;f trsKd ;orD; _
79
rsm;tm; wqiferhf vlom;rsm;tjzpf jrifaea=umif; oufaojyaeonf? xdtjrifrsm;u h d k trsKd ;orD;rsm;udk apmfum;p&m ypfrwxm;aom tajctaersKd ; zefw;D ay;aejyefonf? xdo@kd S f k ywf0ef;usiu trsKd ;orD;rsm;tay: apmfum;r_rsKd ;udk Ediiawmfu rdrw@kd usL;vGeaom f kfH d f tr_r[kwaoma=umifh rdrw@kd Eihf roufqi[I rsuu,f ywwf=uonf? f d S kd f l f G rsm;aomtm;jzifh trsdK;orD;rsm;rSm kyfydkif;qdkif&mt& aESmif,SufcH&jcif;/ tapmfum; tzsufqD;cH&jcif;/ twif;t=uyf vdifydkif;apmfum;cH&jcif;/ twif;t=uyf vufxyf xdrf;jrm;apjcif;/ twif;t=uyf udk,f0efaqmif udk,f0efzsufcsapjcif;/ tpDtpOfwus r[kwfbJ om;a=umjzwfapjcif;/ rdef;uav;&ifaoG;rsm;udk arG;zGm;vmpOfESifh udk,f0ef aqmifcsetwGi;f owfypfjcif;/ trsKd ;orD;rsm; wef;wluse;f rma&;apmifa&Smufr_ cHyicir&Sjd cif;/ df h S kd f G hf trsdK;om;wOD;tm; vufxyf&eftwGuf r*Fvma=u;ay;aqmif&jcif;/ vdifydkif;qdkif&m u|ef yjcif;/ vlueu;l jcif;/ twif;t=uyf jynfwefqmtjzpfoyoi;f jcif;/ twif;t=uyf k f h G f G vkyftm;apcdkif;jcif;ponfwdk@onf ywf0ef;usifwGifuHawG@&aom trsdK;orD; rsm;tm; t=urf;zufrrsm;xJrS xif&m;aom tjzpfrsm;yifjzpfonf? _ S xdo@kd trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufqufqrrsm; qufvufjzpfym;ae&jcif; ta=umif; k H _ G rsm;rSm trsKd ;orD;rsm;ta&;tm; trsKd ;orD;rsm;ud,wif odjrifoabmayguvmap&efEihf k f dk f S trsKd ;om;rsm;uyg em;vnfvm+y;D yl;aygi;f yg0ifvmap&ef vkyaqmifrw@kd rm tvGetm;enf; f _ S f aeao;aoma=umifh vnf;aumif;/ Ediitpd;k &rsm;uaeI taumiftxnfazmfay;&efukd kfH pdw0ifpm;r_tm;enf;aeao;aoma=umifh vnf;aumif;/ trsKd ;orD;rsm; vkyuici&atmif f f kd f G fh tajctaeray;ao;aoma=umifhjzpfonf? xdkodk@ usL;vGefr_rsm;twGuf tjypf&SdolrSm usL;vGefoljzpfaomfvnf; xdktjzpftysufrsm; avsmhenf;csKyf+idrf;atmif vkyfaqmif&ef wm0ef&orm oufqi&mtpd;k &. wm0efyifjzpfonf? oufqi&mtpd;k & taejzifh xdo@kd dS l S kd f kd f k t=urf;zufapmfum;r_rsm;udk umuG,Ei&eftwGuf w&m;Oya'rsm;jyXmef;I vdtyfovdk f kd f k umuG,ta&;,lrrsm; vkyaqmif&ef vdtyfovdk xdjk y\emrsm;udk udiw,ajz&Si;f ay;&ef f _ f k kf G f S wm0ef&onfh w&m;H;k rsm;/ =um;emppfaq;olrsm;udvnf; trsKd ;orD;rsm; t=urf;zufc& dS k H jcif;ESihf ywfoufI oufqiaom ynmay;r_rsm; yvky&ayrnf? xd@k tjyif usL;vGeorsm; kd f f f l udvnf; ynmay;r_rsm; vkyaqmif&rnf? xd@k twGuf jynfwi;f &Sd trsKd ;orD;rsm;ESihf Ediiwum k f G kfH rS trsKd ;orD; wwfoynm&Sirsm; tcsi;f csi;f awG@qr/_ qufo,rrsm;udvnf; tm;ay;& d Sf kH G f _ k ayrnf?
80
Ediiawmf tpd;k &u usL;vGejf cif;/ vpfvsL_jcif; qdonfrm umuG,ay;&ef vdtyfaom kfH k S f k trsK;d orD;tcGita&;rsm;udk umuG,apmifa&Smuf&ef ysuuujf cif;/ tpd;k & ud,wiu hf f h f G k f kd f t=urf;zufjcif;/zdEyaom Oya'rsm; jyXmef;jcif;/ wdk yifjzpfonf? dS f jynfwi;f a=umifvnf;aumif;/ Ediirsm;t=um; jzpfym;aom ppfyrsm;a=umifh trsKd ;orD; G h kfH G GJ rsm;b0onf trsdK;om;rsm;xuf vHkcHr_ydkrdkuif;rJhwwfayonf? vufeufudkifppfyJGrsm; twGif;wGif trsdK;orD;rsm;tay: t=urf;zufr_udk ydkrdkawG@jrif&avh&Sdonf? vdifuJGjym; aoma=umifh trsdK;orD;rsm;onf ppfyJGumvtwGif; t=urf;zufr_rsdK;pHkudk &ifqdkif& avh&Sdaomfvnf; xdkodk@t=urf;zufrsm;onf vufeufudkifppfyJGrsm;twGif; us,fus,f jyef@jyef@usL;vGeaeaom tjzpfq;kd rsm;jzpfa=umif; r=umao;rDurS Ediiwumu vufcchJ f kfH H onf? a&S;S umvya0\%Duxnf;u ppfyrsm;twGi;f trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrrsm; GJ _ axmifyHk&myHk&SdcJhaomfvnf; EdkifiHwumu xdkjypfr_rsm;udk ppf&mZ0wfr_tjzpf rrSwf,lcJh/ xd@k twGua=umifh ukvor*~. trsKd ;orD;rsm; t=urf;zufrqi&m txl;pHprf;ppfaq;a&; f _ kd f k t&m&Su trsKd ;orD;rsm;tm; t"rRusironf vltrsm;u jypfwifwcsr_ tenf;qH;k d hf _ _ f ppf&mZ0wfrj_ zpfonf olr. tpD&ifpmxJwif xnfoi;f a&;om;xm;onf? G h G tcsKyftm;jzifq&aomf trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufronf trsKd ;orD;rsm; wef;wla&;/ h kd _ +idr;f csr;f a&;ESihf zG@H zd;wd;k wufatmifvyaqmifrukd aESmifaES;ap+yD; trsKd ;orD;rsm;. vl@tcGihf k f _ h ta&;ESifh tajccHusaom vGwfvyfr_wdk@udk wm;qD;ae&ma&mufaeonf? txl;ojzifh trsKd ;orD;rsm;twGi;f rS vlenf;pkvrsKd ;pk0ifrsm;/ 'kuonfrsm;/ w&m;r0iftvkyorrsm;/ l Q f aus;vufaetrsdK;orD;rsm;/ tusOf;uscHtrsdK;orD;rsm;/ ouf}uD;&G,ftdktrsdK;orD;rsm;/ a&G@ajymif;aexdi&olrsm;/ roefpr;f olrsm;/ vlueu;l cH&olrsm;/ qif;&Jorsm;/ ppfytwGi;f kf G k f l GJ touf&iaexdi&olrsm;onf tjcm;trsKd ;orD;rsm;xuf ydrt=urf;zufc&ef eD;pyfonf? Sf kf k kd H usL;vGeorsm;rSmvnf; omrefEiiom;rsm;omru tpd;k &0efxrf; ppfwyf/ &J/ vHk cHa&; f l kd f H wyfzJG 0ifwkd yg0ifwwfonf? xdo@kd trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufrukd csKyf+idr;f ap&eftwGuf tqifwi;f / ae&mwdi;f k _ h kd k wGif jzpfym;aeaom t=urf;zufrrsm;udk yjyifajymif;vJ&efvtyfonf? xdo@kd avsmenf; G _ kd k h csKyf+idrf;ap&eftwGuf trsdK;orD;ESifhtrsdK;om;t=um; jzpfay:aeaom jy\emrsm;udk ESpfzufvHk;yl;aygif;ajz&SSif;jcif;/ oif=um;aeaom ynma&;uwGif rdrdudk,fudkrdrd av;pm;wwfatmifESifh vdifuJGjym;r_a=umifh cJGjcm;jcif;udk em;vnf oabmaygufatmif
81
oif=um;aqG;aEG;apjcif;/ jzpfay:vsuf&Sdaom ta=umif;t&m. aemufuG,frS omref rjrifEiaom ta=umif;&if;tcsursm;udk jrifomatmifazmfxwI xdtcsursm; yaysmuf kd f f k f k f atmif b,fvvy&rnfqonfukd pOf;pm;qifjcifapjcif;rsm; vky&efvtyfonf? kd k f kd f kd trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufjcif;qdi&m a=unmpmwrf;wGif ukvor*~ tzGJ 0ifEiiH kf kd f rsm;udk trsKd ;orD;rsm; t=urf;zufrEiywfoufI _ S hf - trsdK;orD;rsm;tay: t=urf;zufr_tm; uefuGuf_wfcs&efrSm tzGJ0ifEdkifiH wdkif;. wm0efjzpfonf? ,Ofaus;r_/ xHk;wrf;pOfvm/ bmoma&;wdkudk ta=umif;jyI trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrukd &yfwef&ef/ _ - trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrtay: umuG,pprf;+yD; usL;vGeoukd EdiiH _ f kH f l kf awmfujzpfap/ wOD;wa,mufujzpfap/ w&m;Oya'ESifhtnD ta&;,l aqmif&u&ef/ G f - trsKd ;om;ESihf trsKd ;orD;wdk t=um; rd;kd zvmowfrwvmcJaom rwlnonfh S f h D tqiftwef; owfrwrrsm;/ ,Ofaus;r_,qcsursm;/ trsKd ;orD;rsm;onf h S f _ l f trsKd ;om;rsm;xuf edrusonf[aom t,ltqrsm; yaysmufapa&;twGuf hf l bufaygif;pHkrS ud;pm;aqmif&Guf&ef txl;ojzifh ynma&;zufwGif txl; vkyuiaqmif&u&ef/ f kd f G f - trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufrEiywfoufI t=urf;zufjcif;trsKd ;tpm;rsm;/ _ S hf obm0rsm;/ tcsutvufrsm;/ pm&if;Z,m;rsm; pkaqmif;jcif;/ okawoe f f vkyaqmif&eftwGuf tm;ay;axmufujl cif;rsm; yvky&ef/ f - t=urf;zufc&aom trsKd ;orD;rsm;udk tusKd ;oufa&mufr&aom umuG,r_ H _ dS f ay;Edi&ef w&m;a&;ESihf tkycsKyfa&;,E &m; aumif;rGeatmif vkyaqmif&ef/ kf f W f f - t=urf;zufc&aom trsKd ;orD;rsm;twGuf ulnrrsm;/ jyefvnfxaxmifa&; H D _ l vkyief;rsm;udk tav;ay;vkyaqmif&ef/ f f - w&m;a&;qdi&m 0efxrf;rsm;ESihf &JwyfzJG 0ifrsm;udk oifwef;rsm;ydk cs&ef/ kf - trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHEihf zdEyaer_rsm; yaysmufa&; oabmwlpmcsKyfukd k S dS f vufrwa&;xd;k &ef/ S f - trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufjcif;ESioufqiaom tpD&ifcwifjycsursm;udk hf kd f H f EdkifiHwum vltcGifhta&;tzGJ@rsm;odk@ rcGif;rcsefwifjy&ef ponfwdk@udk wduwe;f xm;onf? k f G
82
trsKd ;orD;tcGita&;umuG,a&;/ trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf;zufrwm;qD;ynmay;a&; hf f _ wd@k wif txl;ojzifh trsKd ;om;rsm; yg0ifaqmif&uvmapa&;rSm txl;ta&;}uD;vSonf? G G f trsKd ;om;rsm;tygt0if vlxvwef;pm;wdi;f udk trsKd ;orD;tcGita&;qdi&m oifwef;rsm; k l k hf kf ay;jcif;/ aqG;aEG;yJGrsm; usif;yjcif;wdk@jzifh pnf;Hk;v_H@aqmfoifhonf? xdkodk@yvkyfjcif;jzifh trsKd ;om;rsm;ud,wiuvnf; t=urf;zufrusK;vGevpwf avsmenf;oGm;apEdionf? k f kd f _ f kd d h kf trsdK;orD;rsm; &ifqdkifae&onfh tjzpftysufrsm;udkvnf; trsdK;om;taejzifh em;vnf oabmayguf v m+yD ; trsd K ;orD ; rsm;zuf u d k pmemem;vnf x nf h o G i f ; pOf ; pm;r_ r sm; yvmapEdionf? kf
83
tcef;(6)
urBmuvor*~rwquf hk df
AmqDvD oabmwlpmcsKyt& Ekiiwum yl;aygi;f aqmif&ur_ wd;k wuf&efEihf +ir;f csr;f a&;ESihf f dfH G f S d vHk cHa&;&&Sap&ef&nf&,csujf zifh 1919 ckEpwif Ediiaygi;f csKyf toif;}uD; (The League d G f S f G kfH of Nations) udk zJ@G pnf;xlaxmifconf? od@k aomf yxrurBmppf}uD; t+yD;wGif zGpnf;cJaom hJ J h Ediiaygi;f csKyf toif;}uD;onf 'kw,urBmppfukd wm;qD;Edijf cif;r&SbJ ysujf ym;oGm;&onf? kfH d k d 'kwd,urBmppf t+yD;wGif aemufxyf urBmppf wm;qD;Edkifapa&;twGuf EdkifiHaygif;csKyf toif;}uD;uJokd Ediiwumyg0ifaom toif;wckukd zGJ pnf;&ef&nf&,c=hJ uonf? ,cifu h kfH G f zGJ pnf;cJ+h yD; xifoavmufatmifjrifr_ r&&Scaom Ediiaygi;f csKyf toif;}uD;. oifcef;pmudk d hJ kfH ,lI rnfuokd atmifjrifatmifzJG pnf;Edirnfudk avhvmtm;xkwc=hJ uonf? 1945 ckEpf hJ kf f S kfH wGif tar&duefEii/H qefz&efppPukd rdY usi;f ycJh aom ukvor*~/ Ediiwum tzGJ tpnf; kd f nDvmcHokd wufa&mufvm=uaom Ediiaygi;f (50) rS ud,pm;vS,rsm;u ukvor*~ kfH k f f vltcGita&;qdi&m vkyx;kH vkyenf;rsm;. tajccHtoufaoG;a=umjzpfaom ukvor*~ hf kf f f ydnmOf (United Nations Charter) udk a&;qGjJ yXmef;Ediconf? ppfa=umifh nDvmcHokd k f hJ rwufa&mufEiaom ydvefEiiuyg aemufyi;f wGif twnfycJojzifh ukvor*~ukd pwif kd f k kd f H kd h f kf k hJ zGJ pnf;cJonfh Ediita& twGuonf (51)EdiijH zpfonf? xdpmcsKyf pwiftouf0ifconfh h kfH 1945 ckEp/f atmufwbmv (24) &ufae rSpI ukvor*~}uD;vnf; touf0ifvy&m; S kd _ f S vnfywfconf? ,cktcgwif ukvor*~ tzGJ 0ifEiiaygi;f (180) ausmf &Sc+hJ yD;jzpfonf? hJ G kd f H d urBmuvor*~.t"du &nf&,csurm h k G f f S - wurBmvH;k +idr;f csr;f a&; pd;k rd;k ap&ef/ - Ediirsm;twGi;f rdwbufqefaom qufo,r_ wd;k wufap&ef/ kfH f G f - jynfolrsm; b0wdk;wufaumif;rGefvmap&ef/ qif;&JrJGawr_/ pmrwwfajrmufr_ESifh a&m*gab; xlajymr_w@kd ukd wduzsu&ef/ obm0ywf0ef;usif zsuq;D r_ukd &yfw&efEihf k f f f Hh S wOD;. tcGihf ta&;ESihf vGwvyfrukd wOD;u tjyeftvSef av;pm;&ef/ f _ - xd&nf&,csursm; atmifjrifap&eftwGuf Ediirsm;t=um; A[dcsutjzpf pGr;f aqmif k G f f kfH k f ay;&ef wd@k jzpfonf? xd&nf&,csursm; atmifjrifap&eftwGuf ukvor*~ukd Ediiwum Oya'ESihf ukvor*~ k G f f kfH ydnmOfwkd tay:wGif tajcwnfI zGJ pnf;xm;jcif;jzpfonf?
84
ukvor*~. rl0g'rsm;rSm - tzJ@G 0ifEiiwi;f tcsKyftjcmtm%m wef;wlr&onf? dk f H kd _ dS - tzJ@G 0ifEiiwi;f ukvor*~ydnmOfukd vduem&rnf? kd f H kd k f - Ediirsm;onf rwlujGJ ym;r_rsm;udk +idr;f csr;f aom enf;vrf;rsm;jzifom ajz&Si;f &rnf? kfH h S - Ediirsm;onf tiftm;oH;k jcif; od@k r[kwf tiftm;oH;k &ef +cr;f ajcmufjcif;wd@k ukd a&Smif=uOf kfH d &rnf? - ukvor*~onf rnfonfEii. jynfwi;f a&;&mudrS 0ifa&mufpuzufjcif;ry? h kd f H G k G f - Ediirsm;onf ukvor*~tm; 0di;f 0ef;yhy;kd ulnoifonf? kfH k H D h ukvor*~udk pwifzGJpnf;&mwGif 'kwd,urBmppf. ppfEdkifEdkifiHrsm;u xlaxmifcJhojzifh vljzLrsm; toif;[kyif ac:a0:cHcJh&+yD; Oa&mywdkufom;rsm;ESifh tar&duefrsm;u v$r;f rd;k xm;onfukd awG&onf? AsLdua&pDEihf Ediia&; ay:vpDrsm; a&;&mwGif ,aewdif k S kfH k if;wdk . =oZm tm%mtiftm; oufa&mufaevsu&onfukd awGjrif Edionf? f dS kf ukvor*~pepft& 0efxrf;rsm;ESihf ukvor*~&dS aumfrwDrsm;/ Xmersm;udk tzGJ 0ifEiirsm;. kd f H yx0De,fajrrsm; tvduf cGwrf;csxm;onf? xdk a=umifh 0efxrf;rsm;ESihf Xmewdi;f wGif e,fajr k J k tvdkuf uefowfxm;aom ta&twGufudk awG&rnfjzpfonf? tzGJ0ifEdkifiHrsm;udk a'otvduf atmufygtwdi;f t=urf;tm;jzifh cGjJ cm;xm;onf? k k (u) (c) (*) (C) (i) tmz&du Ediirsm; (50 Edii) kfH kfH tm&S Ediirsm; (50 Edii) kfH kfH ta&SOa&my Ediirsm; (18 Edii) kfH kfH kfH kfH vufwiftar&du ESihf ua&bD,H Ediirsm; (34Edii) taemufOa&my ESihf tjcm;Ediirsm; (23Edii) wdk jzpfonf? kfH kfH
tar&duefjynfaxmifp/k uae'gEiiEihf =opa=wvs Ediiwkd udk a'o (i) wGif xnfoi;f kd f H S kfH h G xm;+yD; wl&uDEiionf a'o (i) tjyif tm&SEiirsm;wGivnf; yg0ifonfukd awG&onf? kd f H kd f H f azmfjyyga'o cGjJ cm;r_wiyif tmz&d u/ tm&S/ vufwiftar&duESihf ua&bD,Eiirsm;. Gf H kd f H pkaygi;f rJta&twGuonf pkpaygi;f rJta&twGu. oH;k yHEpyxufyaeojzifh rJc&mwGif f k f k S f kH kd JG tm;aumif;r_ &&Saeonfudk awG&onf? d
85
86
tcef; (9)
yifraumfrwDrsm; (Main Committees) vkyx;kH vkyenf;qdi&m aumfrwDrsm; (Procedural Committees ) f f kf t+rJwrf; aumfrwDrsm; (Standing Committees) taxmuftulqi&m/ ta&;ay:ESihf tjcm;aumfrwDrsm; (Subsidiary, ad hoc kd f and Other bodies) wdjzpfonf? k
yifraumfrwDatmufwif aumfrwD (7) ck&aomfvnf; wckrm taxmuftuly aumfrwD G dS S jzpfonftwGuf yifraumfrwD (6) ck[om qd=k uonf? if;wdk rSmh k (1) yxraumfrwD (vHk cHa&;ESihf vufeufzsuor;f a&;qdi&m) f d kf (2) Ediia&;qdi&m txl;aumfrwD (yxraumfrwD. tvkywm0efrsm;udk taxmuf kfH kf f tuly vkyaqmifonf) f (3) 'kw,aumfrwD (pD;yGm;a&;ESihf aiGa=u;qdi&m) d kf (4) wwd,aumfrwD (vlra&;/ vlom;csi;f pmemr_Eihf ,Ofaus;r_qi&m) _ S kd f (5) pwkwaumfrwD (udvezsuor;f a&;) W k kd D f d (6) yOPraumfrwD (tkycsKyfa&;ESihf aiGpm&if;qdi&m) f kf (7) qraumfrwD (Oya'qdi&m) wdk jzpfonf? kf vltcGita&; wduy0iforsm;twGuf wwd,ESihf pwkwaumfrwDwkd onf ta&;ygonf? hf k f JG l rdrwkd Ediitay: ukvor*~ taxGaxG nDvmcH}uD;u qH;k jzwfcsursm; csrw&mwGif t&Sef d kfH f S f d t[kef aumif;rGeap&eftwGuf wwd, aumfrwDwif wGe;f tm;ay; v_H aqmf=uonf? xdrS f G k wqifh taxGaxGnvmcHokd wufa&mufvmaom Ediiu,pm;vS,f tzGJ rsm;. axmufcr_ D k f H kd f H &&S+d yD; qH;k jzwfcsursm; twnfy csrwvmEdi&ef ud,pm;vS,tzGJ rsm;udk csO;f uyfvH_ aqmf f S f kf k f f =u&onf? odk &mwGif wwd,aumfrwDwif pwkwaumfrwDrmuJokd woD;yk*vrsm;onf taxGaxG G S h ~ a&;&m tajctwif aqG;aEG;r_rsm;wGif yg0ifEicir&Say? xdk a=umifrrd EdiitwGuf t&Sef kd f G hf d h d kfH d t[keaumif;aom qH;k jzwfcsursm; csrwvmatmif v_y&m;olwkd onf taxGaxG nDvmcH f f S f fS odk wufa&mufvmaom Ediiu,pm;vS,tzGJ rsm;udk rdrwkd Edii. udp&yfrsm;udk wifjyay; k f H kd f f d kfH P &eftwGuf wGe;f tm;ay;=u&onf? yxrOD;qH;k taejzifh rdrEii. vltcGita&; tajc d kd f H hf taersm;ESifh ywfoufI rdrdEdkifiH. tpdk;&tay: ukvor*~ taxGaxGnDvmcH}uD;wGif qH;k jzwfcsursm; csrwap&ef qH;k jzwfcsur=l urf; wifoi;f rnfh Ediiu,pm;vS,tzGJ udk f S f f G k f H kd f f
87
csO;f uyf&onf? rdrwkd jzpfapvdaom qH;k jzwfcsuf pum;vH;k rsm;ESihf rl=urf;wifoi;f rnfh EdiiH d k G kf ud,pm;vS,tzGJ u wifoi;f vdonfh pum;vH;k rsm;t=um; !dEi;f r_rsm;pGm yvky&wwf k f f G k d_ f onf? ukvor*~o;kH pum;vH;k rsm;onf wckEiwck t"dym,frwdr;f r,dr;f &Soa,mifEihf S hf ` d S uGjJ ym;aoma=umifh xdokd pum;vH;k rsm;ukd !dEi;f &mwGiyif tcse=f um=um !dEi;f &avh&onf? k d_ f d d_ dS wcsewnf;rSmyif tjcm;EdiiH ud,pm;vS,tzGJ rsm;tm; rdrEiitwGi;f jzpfysuaeaom d f kf k f f d kd f H f vltcGita&; csKd ;azmufcae&r_ tajctaersm;udk aumif;rGepm em;vnfap&ef csO;f uyf hf H f G pnf;H;k &onf? xdr#ru qH;k jzwfcsur=l urf; wifoi;f onfh tcgwif yg0ifwifoi;f Ediatmif/ k f G G G kf odk r[kwf wifoi;f o!fh qH;k jzwfcsuukd 0di;f 0ef;axmufc+H yD; qH;k jzwfcsucsrwf twnfy G f k f S D G Ediatmif pnf;H;k &onf? wEdiiv#iwrJomay;&onfh taxGaxGnvmcHwif qH;k jzwfcsuf kf kfH f wckcsrw&mY tzGJ 0ifEiirsm;. rJta&twGutrsm;pku&&S&ef ta&;}uD;vSonftwGuf S f kd f H f kd d h tzGJ 0ifEiiwi;f . ud,pm;vS,tzGJ rsm;xH csO;f uyfpnf;H;k &efvtyfonf? jrefrmEdiitay: kd f H kd k f f kd kfH taxGaxGnvmcH}uD;rS qH;k jzwfcsuf csrwco!fh umvwavsmufwif wifoi;f cJaom D S f hJ G G h rl=urf; rsm;udk uefuGuor&Sd axmufcavh&aomfvnf; tcsKd Edii. ta&;udprsm;wGif f l H dS kfH P uefuGuoEihf axmufcorsm; &Swwfojzifh rJcq;kH jzwf&avh&onf? f l S H l d JG dS csO;f uyf&mwGif vltcGita&; csKd ;azmufaeonhf rdrEii. tpd;k &ESihf &if;ES;D aom/ qufqr_ hf d kd f H H &Saom/ Ediirsm;rS ud,pm;vS,tzGJ rsm;udvnf; vpfvsL_Ir&ay? xdEiirsm;udvnf; d kfH k f f k k kd f H k csO;f uyfI if;wdk . oabmxm;rsm; ajymif;vJvmap&ef csO;f uyfoifonf? jrefrmEdiia&;ESihf h kfH ywfoufI ukvor*~ taxGaxGnvmcH}uD;wGif t&Set[keaumif;rGeaom qH;k jzwfcsuf D df f f rsm; csrwvmap&ef oGm;a&mufvH_ aqmforsm;onf jrefrmEdiitwGi;f &Sd vltcGita&;ESihf S f l kfH hf kfH kfH d Ediia&;tajctaersm;/ Ediiwumu jrefrmEdiitay: xm;&Saom oabmxm;rsm;udk kfH ausnufpm em;vnfxm;rSom xduokd Ediiu,pm;vS,trsm;tjym;ukd csO;f uyf&mwGif G k hJ k f H kd f f atmifatmifjrifjrifEihf csO;f uyfEirnfjzpfonf? nDvmcHtcsetwGi;f ud,pm;vS,tzGJ S kd f d f k f f trsm;tjym;udk awGqHcsO;f uyf&o!ftwGuf udwifjyifqifrrsm; yvky&ef txl; vdtyf k h _ f k onf? pnf;H;k v_H aqmf&mwGif taxmuftuljzpfapEdirnfh pm&Gupmwrf;rsm;/ taxmuf kf f txm;rsm;/ tpD&ifcHpmrsm;/ xkwfjyefa=unmcsufrsm;/ "mwfyHkrsm;udkvnf; pkaqmif; jyifqif&ef txl;vdtyfonf? rdrwkd oGm;a&mufcsO;f uyfpnf;H;k rnfh ud,pm;vS,tzGJ rsm; k d k f f onf jrefrmEdkifiH ta&;udpP wckwnf;omr[kwf/ tjcm;aom udpPrsm;pGm &Sdonfukd owdyoifonf? xdk a=umifh xdokd oGm;a&mufrnfh olrsm;taejzifh qufqajymqd&mwGif h k H k u|rf;usifolrsm;jzpf&efvnf; vkdtyfvSonf? ,cifESpfrsm;u csrSwfcJhaom taxGaxG nDvmcH}uD;. jrefrmEdkifiHtay: qHk;jzwfcsufrsm;tm; aocsmpGmavhvmxm;&efvnf;
88
tcef; (9)
vdtyfonf? tawGtuH&I oHwrefqufqa&; aumif;rGeaom twGi;f a&;rSL; odk r[kwf k dS H f pDpOfowOD; xm;&SEiygu tcsewusI atmifjrifaom csO;f uyfrrsm;/ tpnf;ta0;rsm; l d kd f d f d _ vkyaqmifEi&eftwGuf taxmuftuljzpfaponf? f kd f
89
Edijf cif; r&Sonftcg xdjk y\emudk tjynfjynfqi&m w&m;H;k (ICJ) od@k wifjyI xdw&m;H;k rS k d h kd f k aeI rnfolrSefonf/ rnfolrSm;onfudk qHk;jzwfonf? vHkcHa&;aumifpDu ukvor*~ tzJ@G 0ifEiirsm;udk EdiiwEdiiH od@k r[kwf Ediirsm;tay: ukeo,rrsm; &yfwef@ywq@kd &ef/ kd f H kfH kf kfH f G f _ d f yifv,f/ ava=umif;/ rD;&xm;vrf;/ pmwdu/f w,fvze;f / a&'D,kd tp&Sonfh qufo,a&; k Dk d G f enf;vrf;rsm; ydwq@kd ta&;,l&ef yef=um;Edionf? xdo@dk vkyaqmifrrsm; ratmifjrifygu f kf k f _ vHk cHa&;aumifponf ukvor*~ +idr;f csr;f a&;wyfrsm;udk apv$wI vHk cHa&; ESihf ppfrZrsm; D f hJ kH wnfaqmuf&ef od@k r[kwf typftcwf&yfpa&; aqG;aEG;&ef wm0efay; apcdi;f Edionf? J k kf odk@aomf ydyuQwGif yg0ifywfoufaeaom EdkifiHrsm;tm;vHk;u oabmwlcGifhyrSom ukvor*~ +idr;f csr;f a&;wyfrsm;udk apv$wEirnfjzpfonf? tcsKd @ta&;udprsm;wGif vHk cHa&; f kd f P kf aumifpu tzJ@G 0ifEiirsm;tm; ppfa&;t& 0ifa&mufjzefajzay;&ef tm%may;Edionf? D kd f H tzJG@0ifEdkifiHrsm;uvnf; xdkodk@ta&;udpP jzpfay:vmygu rdrdwdk@ppfwyftiftm;rsm;udk apv$wun&ef wm0ef&onf? f l D dS t+rJwrf;tzGJ 0if r[kwaom Ediirsm;. oufwrf;udk (2) ESpf owfrwxm;+yD; oufwrf; f kfH S f wd;k cGihf r&Say? xduokd t+rJwrf;r[kwaom Ediirsm;udk a&G;cs,&mwGif qENrJ oH;k yHEpykH d k hJ f kfH f k S f trsm;pk&&efv+kd yD; a'oqdi&m Ediirsm;u oabmwlygu t+rJwrf;r[kwaom tzGJ 0if kf kfH f jzpfEionf? vHk ca&;aumifp. OuUXtjzpf t*FvytuQ&m tpDtpOftwdi;f vpOfajymif;vJ kd f H D df k wm0efxrf;aqmifaponf?
90
vkyief;aumfr&Sirsm;wGif pm&if;tif;qdi&m aumfr&Si/f vlO;D a&qdi&m aumfr&Si/f vlrb0 f f kf kf _ wd;k wufjrifrm;a&; aumfr&Si/f vltcGita&; aumfr&Si/f trsKd ;orD;rsm; tqiftwef;qdi&m h hf h kf aumfr&Sif/ rl;,pfaq;0g;qdkif&m aumfr&Sif/ &mZ0wfr_wm;qD;a&;ESif w&m;Oya'qdkif&m aumfr&Si/f wnfwci+f raomzG@H z;d wd;k wufr_ aumfr&Si/f zG@H z;d wd;k wufrqi&m odyEipufrynm Hh kd J S _ kd f H` S hf _ aumfr&Sif ponfwkd udk zGJ pnf;xm;onf? vltcGita&; vkyief;ESiywfoufI vltcGihf hf f hf ta&;aumfr&Sif (Commission on Human Rights) ESihf trsKd ;orD;rsm; tqiftwef;qdi&m h kf aumfr&Sif (Commission on the Status of Women) wdk rSm xif&m;onf? S a'oqdkif&maumfr&Sifrsm;wGif tm&SSESifh ypdzdwfa'o/ tmz&dua'o/ Oa&mya'o/ vufwiftar&duESihf ua&bD,a'o/ taemuftm&Sa'oqdi&m aumfr&Sirsm;&Sonf? H S kf f d t+rJwrf;aumfrwDrsm;ESihf t+rJwrf; u|r;f usiorsm; tzGJ wdk wGi&aom tpd;k &r[kwaom f l f dS f tzGJ rsm;aumfrwD (NGO Committee) onf tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;jzifh zGJ pnf;xm; f aom tzGJ jzpfonf? (ukvor*~ wGif twdiyifctqifh &&Sxm;aom tpd;k &r[kwaom kf H d f tzGJ rsm;. vkyaqmifrukd Tpmtkyyg tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;tcef;wGif tus,f f _ f f =unfyg?) h pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&;aumifpDatmufwGif&Sdaom ukvor*~ at*sifpDrsm;wGif txl;y at*siprsm;ESihf ukvor*~&yaiGEihf tpDtpOfrsm; at*sip[I ESprsKd ;&Sonf? Ttxl;y f D H kH S f D l f d at*siprsm;udk tzGJ 0ifEiirsm;u uGjJ ym;aomzGJ pnf;yH/k tkycsKyfa&;pepf/ ay:vpDEihf vkyief; fD kd f H f S f rsm;jzifh zGJ pnf;xm;jcif;jzpfonf? tjynfjynfqi&m tvkyorm;tzGJ csKyf (International kd f f Labor Organization ILO) / ukvor*~ tpm;tpmESihf v,f,mpduysKd ;a&;tzG (Food k f J and Agricultural Organization FAO) / ynma&;/ odyynmESihf ,Ofaus;r_qi&m tzG H` kd f J (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UNESCO)/ urBmh usef;rma&;tzGJ}uD; (World Health Organization WHO) wdkonf txl;y at*siprsm; jzpf=uonf? urBmb%f (World Bank) ESihf tjynfjynfqi&m aiGa=u;&HyaiG f D h kd f kH tzGJ }uD; (International Monetary Fund) wdk onfvnf; txl;y at*siprsm;jzpfonf? f D ukvor*~ &HyHkaiGESifh tpDtpOfrsm; at*sifpDrsm;udk tzGJ0ifEkdifiHrsm;. qENjzifh aiGa=u; axmufyrw@kd jzifh zGJ pnf;xm;jcif;jzpfonf? ukvor*~ uav;oli,frsm; &HyaiGtzGJ (United hH _ kH Nations Childrens Fund UNICEF)/ ukvor*~ zGzd;a&; tpDtpOf (United Nations H
91
Development Program UNDP)/ ukvor*~ 'kuonfrsm;qdi&m r[mrif;}uD; H; (UN Q kf k High Commissioner for Refugees UNHCR) wdonf ukvor*~ &HyaiGEihf tpDtpOf k kH S
at*siprsm; jzpfonf? f D
taxGaxGtwGi;a&;rSL;csKyf;Hk (Secretariat) f
taxGtaxGtwGi;f a&;rSL;rsm;onf ukvor*~. tkycsKyfa&; wm0efrsm;udk xrf;aqmif f onf? ukvor*~wckv;kH wGi&aom 0efxrf;aygi;f waomif;ig;axmiftm; pDrtycsKyfonf? f dS H kf XmecsKyfrm tar&duefEiiH e,l;a,mufrdwGijf zpf+yD; tjcm;Xmersm;rSm *seAmrdESihf AD,ifem S kd f DD rdwd@k wif tajcpduonf? G k f
92
ukvor*~zGJ pnf;yHk
ukvor*~
taxGaxGnvmcH D
vHkcHa&;aumifpD
bmxdef; aumifpD
pD;yGm;a&;ESihf vlra&;aumifpD _
tjynfjynfqdkif&m w&m;H;k
tcef; (9)
93
ECOSOC
pm&if;tif;
vlO;D a&
vlrw;kd wufjrifrm;a&; _ h
94
UNICEFF
trsK;d orD;tqiftwef; h
taemuftm&S aumfrwDrsm;
rl;,pfaq;0g;
tcef; (9)
tcef;(7)
95
ta&; aumfr&Sionf ukvor*~tzGJ 0if Ediirsm;teuf vltcGita&;ESihf ywfoufaom f kfH hf pmcsKyfrsm;udk vufrwa&;xd;k jcif;r&Saom Ediirsm;. vltcGita&;csKd ;azmufrrsm;udyg S f d kfH hf _ k a0zefEiaom tm%m&Sonfh tzGJ jzpfonf? kd f d vltcGita&; aumfr&Siukd pD;yGm;a&;ESihf vlra&;aumifpu 1946 ckEpwif pwifzJG pnf;cJ+h yD; hf f _ D Sf G ,aewdif ESppOf aqG;aEG;yGrsm; yvkyI vltcGita&; vkyief;rsm;udk vkyuiaqmif&uf k f J f fh f f kd f G aeonf? rlvu aumfr&SitzGJ 0if (18) EdiijH zifh pwifcaomfvnf; ,cktcg aumfr&Sif f kf hJ tzGJ 0if (53) EdiijH zifh zGJ pnf;xm;&Sonf? tzGJ 0ifEiirsm;rSm &moufyefr[kwbJ (3) ESpv#if kf d kd f H f f w}urf a&G;aumufonf? a&G;aumuf&mwGif ukvor*~enf;pepftwdi;f a'otvduf cGjJ cm; d k k xm;aom Ediirsm;. cGwrf;pepft& tmz&dua'orS (15) OD;/ tm&Sa'orS (12) OD;/ ta&S kfH J Oa&mya'orS (5) OD;/ awmiftar&dua'orS (11) OD;/ taemufOa&myESihf tjcm;a'o[k owfrSwfxm;aom =opa=wvs/ uae'g/ e,l;ZDvef/ESifh tar&duefEdkifiHrsm;rS (10) OD; ponfjzifh a&G;aumufjcif;jzpfonf? aumfr&SSif. vkyfief;rsm;udk pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&; f P S kf aumifp. pnf;rsO;f / vkyx;kH vkyenf;rsm;t& vkyaqmif&onf? aiGa=u;udpEihf qdiaom D f f tqdk ycsursm;/ t}uHycsursm;/ aiGpm&if;ESihf tpDtpOfrsm;udvnf; pD;yGm;a&;ESihf vlra&; f f k _ aumifpu t+rJwrf;jyefvnfo;kH oyfonf? D vl@tcGita&; aumfr&Siukd pwifzGJ pnf;pOfu Ediiwum vl@tcGita&; pHcsep!e;f rsm; hf Sf kfH hf d f H G csrwonfh tzJG yHprsKd ;rS vl@tcGita&;ESihf ywfoufaom udp&yfrsKd ;pHukd udiw,ajz&Si;f aom/ S f kH hf P k kf G f vl@tcGifhta&; csdK;azmufr_rsm;tay: wkef@jyefaqmif&Gufaom yHkpHrsdK;odk@ wajz;ajz;csif; a&muf&vmcJonf? 1992 ckEprpwifI &0rf'gEihf ,cif,*pvm;AD;,m; Ediirsm;uJaom dS h S f S S l kd kfH h vl@tcGita&; tajctae qd;k qd;k 0g;0g; jzpfym;cJaom Ediirsm;ESihf ywfoufI txl;aqG;aEG;r_ hf G h kfH tpnf;ta0;rsm; usi;f ycJonf? ,cktcgwif aumfr&Sionf avhvmr_rsm; vkyaqmifjcif;/ h G Sf f t}uay;csursm; jyifqifjcif;/ tjynfjynfqi&m pmcsKyfrsm;rl=urf; a&;qJjG cif;/ vl@tcGita&; H f kd f hf csKd ;azmufrrsm;ta=umif; wdi=f um;r_rsm;udk vufcaqmif&ujf cif;ESihf pHprf;ppfaq;jcif;wd@k ukd _ k H G k vkyaqmifvsu&onf? f f dS
vltcGita&;aumfr&Si.zGJ pnf;yHk hf f
vltcGita&;aumfr&Sif tzGJ 0ifEiiH (53) Ediionf aumfr&Si. rsm;jym;vSaom vkyief; hf kd f kfH f f rsm; tm;vH;k udk vkyuiaqmif&u&ef rvG,uaoma=umifh vltcGita&; aumfr&Si. f kd f G f f l fh Sf
96
atmufwif tvkytzGJ rsm;/ Ediitvduf vltcGita&; txl;pHprf;ppfaq;a&; t&m&Srsm;/ G f kfH k hf k d utvdkuf vltcGifhta&; txl;pHkprf;ppfaq;a&; t&m&Sdrsm;tjyif vGwfvyfI u|r;f usiorsm;ESihf zGJ pnf;xm;aom qyfaumfr&Sif (Sub-Commission) wdk udk zGJ pnf; f l ceftyfxm;onf? qyfaumfr&Sif (53) EdiiH kf txl;pHprf;a&;t&m&Srsm; k d Ediitvduf kfH k txl;pHprf;a&; k tmz*efepPwef/ ygy;l 0g e,l;*De/D jrefrm/ usL;bm;/ uarBm'D;,m;/ t,fvqmaA;'d;k / f tDauG';kd / a[wD/ D *Ggwrmvm/ tD&wf/ tD&ef/ ,l*pvm;AD;,m;/ kd ydvef/ b&Gr'/D k f qdrm;vD;,m;/ k Adav;AD;,m;/ k &dar;eD;,m;/ k ygvufpwdi;f / k oD&vuFm/ wd*/kd d k ql'ef/ Zdi,m kf qyfaumfr&Sif (26) OD; tvkytzGJ rsm; f tvkytzGJ (4) ck f rl&if;XmaevlrsK;d rsm;qdi&m kf w&m;vufvwf owfjzwfjcif;/ G ESdyfpuf!Of;yef;jcif;/ a=u;pm; ppfom;rsm;oH;k jcif;/ bmoma&; t& zdESdyfjcif;/ uav;oli,f rsm;tm; a&mif;0,fazmufum; jcif;/ vlrsdK;a&; rkef;wD;r_ESifh cJGjcm;zdESdyfjcif;/ vGwfvyfpGm xkwazmfajymqdjk cif;/ w&m;a&; f qd k i f & m ,E W & m;vG w f v yf r _ / trsd K ;orD ; rsm;tm; t=urf ; zuf r _ / pG e f ypf y pP n f ; rsm;. tusKd ;oufa&mufjcif;? u|ef yr_qi&m kd f qufo,rqi&m G f _ kd f zrf;qD;xde;f odr;f r_qi&m kd f
utvduf k txl;pHprf;a&; k
97
vltcGita&;aumfr&Siatmuf&tvkytzGJ rsm;wGihf f dS f f
- twif;t=uyfqENrygbJ aysmufqHk;r_qdkif&mtvkyftzGJ
Enforced of Involuntary Disappearance) (Working Group on (Working Group on
- zGH zd;wd;k wufrtcGita&;qdi&mtvkytzGJ (Working Group on the Right to _ hf kf f Development) wdyg0ifonf? k xdk jyif vltcGita&;aumfr&Sionf Ediitvduf vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk vltcGihf hf f kfH k hf _ ta&;qdi&m txl;pHprf;ppfaq;a&; t&m&Srsm; ceftyfI vltcGia&; tajctaersm;udk kf k d hf pHkprf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfavh&Sdonf? ,cktcsdeftxd tmz*efepPwef/ ygyl;0g e,l;*De;D ,m;/ jrefrm/ uarBm'D;,m;/ usL;bm;/ t,fvqmaA;'d;k / tDauG';kd / *Ggwrmvm/ f D a[wD/ tD&wf/ tD&ef/ ,l*pvm;AD;,m;/ ydvef/ qdrm;vD;,m;/ wd*/kd Adav;AD;,m;/ b&Gr'/D kd k k k k f &dkar;eD;,m;/ ygvufpwdkif;/ oD&dvuFm/ ql'efESifh Zdkif,m;EdkifiHwdktwGuf txl;pHkprf; ppfaq;a&; t&m&Srsm; ceftyfapv$wconf? d f hJ xdk jyif vltcGita&; aumfr&Sionf utvduf txl;ud,pm;vS,rsm; (thematic hf f k k f f precedures) ceftyfjcif;udkvnf; yvkyfavh&Sdonf? ,cktcsdeftxd w&m;vufvGwf owfjzwfjcif;/ ESypufnO;f yef;jcif;/ a=u;pm;ppfom;rsm;oH;k jcif;/ bmoma&;t& zdEyjf cif;/ d f dS uav;oli,frsm;tm; a&mif;0,fazmufum;jcif;/ vlrsdK;a&;rkef;wD;r_ESifh cJGjcm;zdESdyfjcif;/ vGwvyfpm xkwazmfajymqdjk cif;/ w&m;a&;qdi&m ,E &m;vGwvyfr/_ trsKd ;orD;rsm;tm; f G f kf W f t=urf;zufr_/ pGefypfypPnf;rsm;. tusdK;oufa&mufjcif; ponfhursm;qdkif&m txl; udk,fpm;vS,frsm;udk ceftyfxm;onf? xdk@tjyif qENrygbJ aysmufqHk;jcif;/ rw&m; csKyfaESmifjcif;/ zH@G zd;wd;k wufciEihf a&Gajymif;tvkyorm;rsm; ta=umif;wd@k Eihf ywfoufI G hf S f S pHprf;&ef tvkytzJ@G rsm; zJ@G pnf;xm;onf? jynfwi;f Y tajcwus raexdi&aom olrsm; k f G kf (Internally Displaced Persons) wd@k ta=umif;ESihf ywfoufI txl;ud,pm;y (Special k f Representative) wOD;udk cef@tyfxm;onf? xdwm0ef&orsm;u aumfr&Sixo tpD&if k dS l f H kd cHpm wifoi;f aponf? Ediitvduf wifoi;f jcif; r[kwbJ ta=umif;t&m utvduf G kfH k G f k wifoi;f jcif;jzpfonf? EdiitvduEihf utvduf ceftyfxm;aom txl;pHprf;ppfaq;a&; G kfH k fS k k t&m&SdxHodk tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm;u v_Haqmfjcif;/ vdktyfaom owif;rsm;udk axmufyjhH cif;rsm; vkyaqmifavh &Sonf? f d
98
aumfr&Siatmufwif aemufxyfzJG pnf;xm;aom tzGJ tpnf;rSm qyfaumfr&Sijf zpfonf? f G qyfaumfr&Sionf vltcGita&; aumfr&Siatmuf&dS wckwnf;aom aumfr&Sijf zpf+yD; f hf f trnftjynftpHrm vlenf;pkrsm;tay: cGjJ cm;r_ukd wm;qD;a&;ESihf apmifa&Smufa&; qyf h k S h aumfr&Sif (Sub- Commission on the Prevention of Discrimination and the Protection of Minorities ) jzpfonf? aumfr&Si. vltcGia&;&m udprsm; vkyaqmifrukd f fh P f _ t"du taxmuftulyonf? vltcGifhta&; aumfr&SifESifh qyfaumfr&Sift=um; uGmjcm;csufrSm vltcGifhta&;aumfr&Sifudk EdkifiHudk,fpm;vS,frsm;ESifh zGJpnf;xm;+yD; qyfaumfr&Siudk vGwvyfI u|r;f usiol (26) OD;ESihf zGJ pnf;xm;jcif; jzpfonf? xdk (26) f f f OD;udk (4) ESpf oufwrf;pepfjzifh aumfr&Sifu a&G;cs,favh&Sd+yD; wOD;ESifhwOD; oufwrf; ukeq;kH onfh ESprsm;vnf; rwl=uay? xdokd aumfr&Sif tzGJ 0ifEiirsm; ukd ud,pm;ryonfh f f k kd f H k f vGwvyfu|r;f usiorsm;jzifh zGJ pnf;xm;aoma=umifh tpd;k &ud,pm;vS,rsm;. Ediia&;t& f f l k f f kfH wduuyg0ifpuzufrrS uif;a0;onf? odk aomf qyfaumfr&Si&dS tzGJ 0ifrsm;udk if;wdk . k f kd f G f _ f tpdk;&toD;oD;u trnfpm&if; wifoGif;=u&ojzifh vGwfvyfI u|rf;usifolrsm;onf vufawGwGif rnfr#vwvyfoenf;qdonfrm ar;cGe;f xkwp&myif? tcsKd rSm oufqi&m G f k S f kd f Ediirsm;wGif tpd;k &0efxrf;rsm;yif jzpfaewwfonf? kfH qyfaumfr&Sionf ESppOf=o*kwvwGif (4)ywf=um tpnf;ta0; yvkyavh&onf? xdk f f f f dS tpnf;ta0;rsm;odk vltcGita&;udpP v_y&m;aqmif&uae=uaom tpd;k &r[kwonfh hf f S G f f tzGJ aygi;f rsm;pGm wufa&mufI yg0ifaqG;aEG;=uonf? f qyfaumfr&Siatmufwif tvkytzGJ (4) ck&+dS yD; xdtvkytzGJ rsm;onf qyfaumfr&Sif f G f k tpnf;ta0; rwdirD awGqH=k uonf? ,if;tvkytzGJ (4) ckrm kf f S (1) rl&if;XmaevlrsdK;rsm;qdkif&m tvkyftzGJ (Working Groyup on Indigenous
Populations WGIP)
(2) u|ef yr_qi&mtvkytzGJ (Working Group on Slavery) kd f f (3) qufo,rqi&mtvkytzGJ (Working Group on Communication ) G f _ kd f f (4) zrf;qD;xdrf;odrf;jcif;qdkif&mtvkyftzGJ (Working Group on Detention) wkd jzpfonf? yxr tvkytzGJ awGqHjk cif;ESpcokd vltrsm; wufa&mufaqG;aEG;Ediaomfvnf; wwd, f fk kf wckrm wHcg;ydwf aqG;aEG;yGjJ zpfonf? wwd, tvkytzGJ onf vltcGita&; aumfr&SiEihf S f hf fS
99
qyfaumfr&SSifwdkxHodk wifoGif;vmaom vlwOD;wa,mufcsif;pD. vltcGifhta&; csKd ;azmufc&r_ wdi=f um;csursm;udk vufcpppfaom tvkytzGJ jzpfonf? H k f H d f 1970 ckEpwif twnfyjyXmef;vduaom ukvor*~ qH;k jzwfcsuf trSwf 1503 t& S f G k f ukvor*~ tzJG@0ifEkdifiH tpdk;& vl@tcGifhta&; csdK;azmufaom ta=umif;t&mrsm;udk ukvor*~o@kd wduuwi=f um;Edionf? xdo@kd vyaqmifaom vkyief;pOftqifqifukd k f kd f kd kf k k f f h h (1503 vkyx;kH vkyenf;)[kac:a0:=uonf? Tvkyx;kH vkyenf;onf ukvor*~taejzifh f f f f wOD;csi;f wdi=f um;r_ukd vufcta&;,l aqmif&uaom vkyx;kH vkyenf;jzpfojzifh xl;jcm; k H G f f f aom enf;vrf;[k qdEiaomfvnf; tqifqifppfaq;+y;D rS vkyaqmifaoma=umifh tm;enf; k kd f h h f csuf rsm;pGm&Sonfukd awG@&onf? xdo@kd wdi=f um;&mwGif vlwOD;csi;f jzpfap/ tpd;k &r[kwaom d k k f tzJ@G ujzpfap wdi=f um;Edionf? ud,wicpm;&ol jzpfp&mrvdyg? od@k aomf owif;pm/ k kf k f kd f H k owif;rsm;tay: tajccHI wdi=f um;r_ rjzpfap&yg? wdi=f um;rnfoonf trnfrazmfbJ k k h l wdi=f um;I r&yg? wdi=f um;onftr_ukd Ediiawmftqifh w&m;pD&ifx;kH rsm;u ajz&Si;f ay;&ef k k h kfH S rpGr;f omaom tjzpfrsKd ;jzpf&rnf? od@k r[kwf Ediiawmftqifwif ajz&Si;f r_onf usL;vGec& kfH h G S fH oltwGuf taumif;qH;k jzpfatmif rzefw;D Ediaoma=umifjh zpf&rnf? usL;vGeaom tpd;k & kf f tay: ykwfcwfapmfum; ajymqdkjcif; yg0ifyguvnf; xdkwdkif=um;csuf txajrmufrnf r[kwyg? f xdo@dk wdi=f um;r_rsm;udk tvkytzJ@G . wm0efcu vufconf? wdi=f um;pm ay;yd@k oxo@kd k k f H H k l H wdi=f um;r_ukd vufc&&Sa=umif; todtrSwf y jyefpmay;yd@k onf? xdwi=f um;r_ rdwLudk k H d k kd W oufqdkif&m tpdk;&odk@ ay;ydk@+yD; ar;cGef;rsm;xkwf&onf? xdk@aemuf xdkwdkif=um;r_ESifh ywfoufaom tESpcsKyfwifjycsuukd vpOfvwdi;f txl;vSKd @0upmjzifh qyfaumfr&Siwif f f k S f G Sf G xduptm; qufvufuiw,rnfoxH tpD&ifc&onf? xd@k aemuf tvkytzJ@G 0if (5) k d P kd f G f h l H f OD;onf wESpfv#ifw}udrf awG@qHk+yD; xdkwdkif=um;csufrsm;udk avhvmppfaq;onf? wdkif=um;csufrsm;ESifh tpdk;&xHrS wkef@jyefcsufrsm;tay:rlwnfI tvkyftzJG@onf xdwi=f um;r_onf trSewu,f }ud;D }uD;rm;rm; vl@tcGita&; csKd ;azmufr_ [kwr[kwukd k kd f hf f f rJcI qH;k jzwfonf? trSewu,f vltcGita&; csKd ;azmufrj_ zpfonf[k ,lqygu xdk GJ f hf wdkif=um;csufudk qyfaumfrwDxHodk wifoGif;+yD; xdkrSwqifh rJqENjzifh aumfr&SSifxHodk qufvufwifoif/h rwifoifukd qH;k jzwfonf? aumfr&Sitaejzifh xdo@kd wifoi;f vmaom h Sf k G wdkif=um;r_rsm;ESifh ywfoufI xdkwdkif=um;csufudk y,fcsjcif;/ aemufESpfusrS pOf;pm; aqmif&Guf&ef qdkif;ihHvdkufjcif;/ jzpfysufonfhtr_udpPwckvHk;udk avhvmjcif; (thorough
100
tcef; (9)
oufqi&mtpd;k &u oabmwlygu aumfr&Sionf txl;aumfrwD (Ad hoc) kd f Sf zJ@G pnf;I pHprf;ppfaq;jcif;rsm; vkyaqmifEionf? xdo@kd wi=f um;r_ukd vufcppfaq;aeaom k f kd f k kd H umvwckv;kH xdtr_rsm;ta=umif;udk vlo&i=f um; xkwazmfa=unmjcif;r&S&ef txl; k d S f d pnf;urf;owfrSwfxm;onf? wdkif=um;oludkvnf; wdkif=um;r_onf rnfonfhtqifhodk@ a&muf&aea=umif;udvnf; today;jcif;rday? oufqi&mtpd;k &udk today;jcif;/ xdupEihf dS k S kd f k dPS ywfoufaom tcsursm;udk ajz=um;&ef zdw=f um;jcif;wd@k uom vkyaqmifonf? jzpfysuf f kd f onfh tr_upwckv;kH udk avhvmjcif;udk 1970 ckEprpI ,l*ef'g (uganda)ESihf ule;D ,m; d P S f S (Equatorial Guinea) ESpEiiwiom vkyaqmifcz;l onf? txl;aumfrwD (Ad hoc) f kd f H G f f hJ zJ@G pnf;I apv$wpprf;ppfaq;jcif;udk vkyaqmifavhr&Say? ar;cGe;f rsm; ay;yd@k jcif;/ tpd;k &xH f kH f d qufoG,fa&;aumfr&SSiftzJG@0ifu wkdufdkufqufoG,fapjcif;/ ukvor*~ 0efxrf;tm; xdEiio@kd apv$wjf cif;/ txl;pHprf;ppfaq;a&;t&m&Sd cef@tyfIpHprf;ppfaq;jcif;wd@k uom k kd f H k k kd vkyaqmifavh&onf? f dS
study)/
101
1503 vkyief;pOftqifqifh f h
wdi=f um;r_uvufconf? k kd H
tu,fI wdi=f um;r_onf owfrwxm;aom tcsursm;ESihf udunD k S f f k f onf qdygu vufcpOf;pm;onf/ od@k aomf vl@tcGita&; aumfr&Siu k H hf Sf vkyx;kH vkyenf;rsm;atmufwif xnfoi;f pOf;pm;jcif; r[kwao;acs? f f G h G f ,cktqifrpwifI oufqi&m tpd;k &od@k xdwi=f um;r_Eihf ywfouf h S kd f k kd S aom ta=umif;t&mrsm;udk ajzqd&ef ar;cGe;f rsm; ay;yd@k onf? k Zlvdkifv ? qyfaumfr&Sifatmuf&Sd qufoG,fr_qdkif&m tvkyftzJG@rS uk,pm;vS,f (5)OD;wd@k u xdwi=f um;r_ukd pHprf;ppfaq;+y;D trSewu,f d f k kd k f jyif;xefpm vl@tcGita&; csKd ;azmufr ajrmufonf[k qH;k jzwfygu qyf G hf _ aumfr&SixH wifjyonf? f =o*kwv ? qyfaumfr&Siu xdtr_ukd jyefvnfo;kH oyfonf? qufo,r_ f f k G f qdi&m tvkytzJ@G ukd jyef=um;onf? tu,fI xdtr_ xif&m;ygu vl@ kf f k S tcGita&; aumfr&SixH wifjyonf? hf f azazmf0g&-rwfv ? aumfr&Si. tvkytzJ@G uaeI aumfr&Sif nDvmcH D f f rpwifcif xdtr_EiywfoufI jyefvnfo;kH oyfonf? xdtr_Eihf ywf k S hf k S oufI aumfr&Sitm; rnfo@kd ta&;,loifa=umif; t}uay; wifjyonf? f h H rwf-{+yDv? aumfr&SinvmcHtwGi;f xdtr_EiywfoufI v_@d 0uf pGm f D k S hf S pOf;pm;oH;k oyfonf? od@k aomf yg0ifywfoufaom tpd;k &rsm;udk xdtr_Eihf k S ywfoufI wifjyajz&Si;f &ef zdwac:ojzifh oufqi&m tpd;k &rsm; yg0if f kd f Edionf? kf tr_ESifhywfoufI usL;vGefjcif;rajrmufaom EdkifiH.trnfrsm;/ qufvufpOf;pm;oH;k oyfaeaom Edii.trnfrsm;udk xkwjf yefonf? wcg kfH w&H xdktr_rsm;udk tjcm;olrsm;odatmif a=unmjcif; rsm; vkyf+yD; aumfr&Siwif vlo&i=f um; aqG;aEG;&efta=umif;rsm; jzpfvmavh&onf? f G dS dS tu,fI wdi=f um;r_ k onf owfrSwfxm; aom tcsufrsm;ESifh ud k u f n D r _ r&S d y gu aemuf tqif h o d k @ rwufawmhbJ wdkif =um;r_ &yfqdkif;oGm; onf? trSefwu,f jyif; xef p G m vl @ tcG i f h ta&; csdK;azmufr_ rajrmuf[k qHk;jzwf ygu xdtr_ukd y,fcs k jcif; od@k r[kwf aemuf wES p f t xd qd k i f ; iH h xm;jcif; yvkyonf? f tu,f I xd k t r_ onf xif&m;r_r&S[k S d oH;k oyfygu xdtr_ukd k y,fcsjcif; odk@r[kwf aemuf w ES p f t xd qdi;f iHxm;jcif; yvkyf k h onf?
102
tcef; (9)
vltcGita&;aumfr&Sif nDvmcH hf
ajcmufywf=umjrifaom vltcGita&; aumfr&SinvmcHukd ESppOfrwfvvnfrS {+yDv h fh f D f uketxd qGpZmvefEii/H *seAmrdwGif usi;f yonf? nDvmcHwif yxrOD;qH;k aumfr&Si. f f kd f D D G f OuUXwOD;/ 'kw, OuUX oH;k OD;ESihf rSwwrf;wifwOD;udk a&G;cs,wifajrmufonf? xdk aemuf d f f nDvmcH tpDtpOfEihf tcseZ,m;wdk udk owfrw=f uonf? S d f S aumfr&Sif tzGJ 0ifrsm;onf nDvmcH rpwifrEihf nDvmcHtwGi;f wGif if;vufatmuf&dS D S tvkytzGJ i,frsm; tm;vH;k ESihf awGqHonf? nDvmcHrpwifrD awGqHaomawGqHrukd (Pref k k k_ sessional Working Group Meeting) [kac:+y; nDvmcHtwGi; tvkytzGrsm;ESihf awGqHr_ D f f J k f rsm;udk (Sessional Working Group Meetings) rsm;[kac:onf? tcsKd vkyief;tzGJ rsm;. awGqHaqG;aEG;r_rsm;wGif vltrsm; yg0ifwufa&mufEionf? k kd f vltcGita&; aumfr&SinvmcHokd aumfr&SitzGJ 0if Ediirsm;tjyif tzGJ 0ifr[kwaom hf f D f kfH f EdkifiHudk,fpm;vS,frsm;/ ukvor*~ at*sifpDrsm;rS udk,fpm;vS,frsm;/ ukvor*~wGif twdiyifctqifh &&Sxm;aom tpd;k &r[kwonfh tzGJ rsm; wufa&mufEionf? kf H d f kd f
vltcGita&;aumfr&SinvmcHvyief;pOfrsm; hf f D kf
nDvmcHwGif aqG;aEG;rnfh acgif;pOfudpPrsm;udk ukvor*~ taxGaxGtwGif;a&;rSL;. udk,fpm;vS,fu rdwfqufa=unm+yD; xdkacgif;pOfrsm;ESifh ywfoufaom aemufcHordkif; a=umif;ESihf pm&Gupmwrf;rsm;udk wifjyonf? txl;pHprf;ppfaq;a&; t&m&SEihf u|r;f usiol f k dS f rsm;. Ediitvduf odk r[kwf utvduf tpD&ifcpmrsm;udk acgi;f pOfrsm;raqG;aEG;cif kfH k k H wifjyavh&onf? xdk aemuf aumfr&SitzGJ 0ifwOD;u acgi;f pOfukd rdwqufay;+yD; aumfr&Sif dS f f S r[kwaom Ediiu,pm;vS,rsm;ESihf ukvor*~wif twdiyifctqifh &&Sxm;aom tpd;k & f k f H kd f f G kf H d r[kwaom tzGJ rsm;. ud,pm;yolrsm;. ud,wi0ifa&mufajymqdwifjyjcif; (Interf k f k f kd f k vention) udk yvkyonf? xdjyif tpd;&r[kwaom tzGtpnf;rsm;taejzifh EdiiwEdiiH f k k f J kfH kf tay: odk r[kwf vltcGita&; uwckta=umif; tpD&ifcpmrsm;udk xkwa0jzefcsEif hf H f D kd onf? xdokd ajymqdc&aom Ediitaejzifvnf; xdajymqdcsursm;tay: jyefvnfacsycGihf k kH kfH h k k f &Sonf? aemufq;kH wGif xdacgi;f pOfEiywfoufI qH;k jzwfcsuukd aumfr&SitzGJ 0ifEiiwEdiiH d k S fh f f kd f H k f
103
u rl=urf;wifoGif;I aumfr&SiftzGJ0ifrsm;u rJqENay;um qHk;jzwfcsufcsrSwfonf? aumfr&SitzGJ 0if r[kwaom Ediirsm;onf qH;k jzwfcsur=l urf;udk yl;wGwifoi;f Ediaomf f f kfH f J G kf vnf; rJay;I qHk;jzwfcsuf csrSwfa&;twGuf aqG;aEG;&mwGif yg0ifcGifhr&Sday? xdkodk aumfr&Siu csrwvuaom qH;k jzwfcsursm;udk pD;yGm;a&;ESihf vlra&;aumfrwDu twnfy f S f kd f f _ &ef vdtyfonf? k &Si;f vif;&rnfqv#if jrefrmEdii. vltcGita&;csKd ;azmufrukd vltcGita&; aumfr&Sif kd kfH hf _ hf nDvmcHwGif aqG;aEG;onfhtcg yxrqHk;,cifESpfrsm;u jrefrmEdkifiHtay:csrSwfcJhaom qHk;jzwfcsufrsm;/ aemufcHta=umif;tcsufrsm;ESifh jrefrmEdkifiHESifhywfoufI a&;om; xm;aom pm&Gufpmwrf;rsm;jzifh pwifzGifhvSpfvdkufonf? jrefrmEdkifiH. vltcGifhta&; tajctaersm;udk pHprf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfc&onfh txl;pHprf;ppfaq;a&;t&m&Su k H k d ol.tpD&ifcpmudwifjyonf? xdk aemuf aumfr&SitzGJ 0ifwOD;u jrefrmEdiiEiywfoufI H k f k f H S hf wifjyaqG;aEG;rnfh tpDtpOfrsm;udk zwf=um;+yD;aemuf tpdk;&udk,fpm;vS,frsm;/ tpdk;& r[kwfaom tzGJudk,fpm;vS,frsm;u jrefrmEdkifiH&Sd vltcGifhta&; csdK;azmufr_rsm;udk ta=umif;t&mtvduf wifjyzwf=um;=uonf? xdokd ud,wi0ifa&muf ajymqdjk cif;tay: k k k f kd f jrefrmEdiiH ud,pm;vS,u jyefvnfacsy ajymqdEici&onf? aemufq;kH wGif jrefrmEdiiH kf k f f k kd f G hf dS kf tay: ukvor*~ vltcGita&; aumfr&Siu qH;k jzwfcsursm; csrwonf? hf f f S f vltcGita&; aumfr&Sif nDvmcHwif Ediitcsi;f csi;f awGqHnEi;f r_rsm; vkyaqmifjcif;/ hf G kfH k d d_ f wGe;f tm;ay; v_H aqmfjcif;rsm;udk vkyaqmifavh&onf? aumfr&Si. qH;k jzwfcsursm;onf f dS f f taxGaxG nDvmcH}uD;. qH;k jzwfcsursm;txd t&Seaumif;onftwGuf vltcGita&; f d f h hf v_y&m;olrsm;onf aumfr&SinvmcHtwGi;f rdrwkd wduy0ifaeaom ta&;udprsm;twGuf fS f D d k f JG P aumif;rGeaom qH;k jzwfcsursm; csrw&ef ud;yrf;aqmif&uavh&onf? f f S f G f dS ukvor*~ vltcGita&;qdi&m tzGJ rsm;teuf TvltcGita&; aumfr&SiEihf if;. hf kf hf f S taxmuftuly qyfaumfr&Siwiom tpd;k &r[kwaomtzGJ rsm; wduuyg0if v_y&m; f Gf f k f kd f fS EdionftwGuf xl;jcm;onf[qEionf? xdtzGJ rsm;onf vltcGita&; tpD&ifcpm kf h k kd kd f k hf H rsm;udk ypka&;om;xkwa0+yD; wifjyEdir#ru rdrwkd wifjyaomEdiiH odk r[kwf ta=umif; f k f kH d kf t&m ursm;tay: pdw0ifpm;axmufcvpw&onfh Ediiu,pm;vS,rsm;. a&SarSmuf f H kd d f dS k f H kd f f wGif ud,wiu,us tpD&ifcwifjyEdionf? xdk jyif rdrwkd csrwapvdaom qH;k jzwfcsursm; k f kd f kd f H kf d S f k f csrwapa&;twGuf wGe;f tm;ay; wduwe;f v_H aqmfrrsm; vkyaqmifEionf? ukvor*~ S f k f G _ f kd f
104
taxGaxGnvmcHukd Ediiu,pm;vS,rsm;om wufa&mufEiaomfvnf; vltcGita&; D k f H kd f f kd f hf aumfr&Siwif Ediiu,pm;vS,rsm; omru tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;yg yg0ifwufa&muf f G k f H kd f f f Ediaoma=umifh tpd;k &r[kwaomtzGJ tpnf;rsm;. vkyaqmifrukd todtrSwf yaom kf f f _ ukvor*~. nDvmcHwck[k qdEionf? k kd f jrefrmEdiiEiywfoufI vltcGita&; v_y&m;aqmif&uorsm;onf TvltcGita&; k f H S hf hf f S G f l hf aumfr&Sif nDvmcHukd vpfvsL_xm;Ir&ay? taxGaxGnvmcH}uD;wGif pnf;H;k v_H aqmf S D ouJokd TvltcGita&; nDvmcHwivnf; v_H aqmfrrsm; yvky&rnfjzpfonf? odk aomf h hf Gf _ f k kfH k taxGaxGnvmcHwif Ediiu,pm;vS,f tzGJ rsm;udom csO;f uyfI jrefrmEdiitay: ydrkd D G k f H kd f aumif;rGefaom qHk;jzwfcsufrsm; csrSwf&ef aqmif&Guf&aomfvnf; TvltcGifhta&; aumfr&Sif nDvmcHwif tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;udyg csO;f uyfpnf;k;H &onf? jrefrmjynf. S G f k vltcGita&; csKd ;azmufrta=umif;udk tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;taeESihf aumif;pGm hf _ f od&+dS yD; vdtyfaom tcsutvufrsm; xkwjf yefEi&ef/ nDvmcHtwGi;f ud,wif 0ifa&muf k f kd f k f kd ajymqdrrsm; vkyui&eftwGuf wGe;f tm;ay;r_rsm; vkyaqmif&onf? xdk jyif rdrwkd udk k _ f kd f f d ukvor*~wif twdiyifctqif&&Sxm;aom tpd;k &r[kwonftzGJ wzGJ zGJ u wm0ef,+l y;D G kf H h d f h ud,pm;ycGihf (Accredition) ay;ygu nDvmcHokd ud,wiu,uswuf a&mufEionf? k f k f kd f kd f kd f ukvor*~wif twdiyifctqifh &&Sxm;aom tpd;k &r[kwonftzGJ u ay;xm;onfh G kf H d f h ud,pm;ycGijhf zifh nDvmcHwirru,wif 0ifa&mufajymqdEionf? jrefrmEdii&dS vltcGihf k f G f d d kd f kd k kd f kfH ta&; csKd ;azmufrrsm;/ ppftpd;k & ud,pm;vS,tzGJ . vdrvnfxuqcsursm;udk ud,wif _ k f f f G f kd f k f kd ud,us wifjyaxmufjyEdionf? rdrwkd csrwapvdaom qH;k jzwfcsursm; csrwEi&ef k f kf d S f k f S f kd f twGuf tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm;rSwqifh odkr[kwf jrefrmEdkifiHtay: pdwf0ifpm; axmufcaom Ediiu,pm;vS,tzGJ 0ifrsm;rSwqifh wGe;f tm;ay;pnf;H;k v_H aqmfEionf? H k f H kd f f kd f xdk a=umifh jrefrmEdiita&;udk vltcGita&; aumfr&SinvmcHwif oGm;a&mufvH_ aqmf kfH hf f D G =urnfh olrsm;onf tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm;udkvnf; *kwpdkufv_HaqmfEdkifatmif ud;yrf;jyifqif&rnf? rnfonftzGJ rsm;onf/ twdiyifctqifh &&Sonf/ vltcGita&; h kf H d hf aumfr&Siwif av;pm;r_ rnfr#&&Sxm;onf/ jrefrmEdii&vl tcGita&; csKd ;azmufcae&r_ f G d k f H dS hf H rsKd ;pHwif rnfonfupukd ydrI pdw0ifpm;onf/ xdk twGua=umifh rnfonftaxmuf k G h d P k kd f f h txm;/ tpD&ifcpm/ "mwfy/kH AD',rwwrf;rsm;udk ,laqmifom;&rnf ponfjzifh udwif H G D kd S f G jyifqif&rnfjzpfonf? tpd;k &r[kwaom tzGJ tpnf; &maygi;f rsm;pGm wufa&mufaom f nDvmcHjzpfonftwGuf wzGJ csi;f qDukd vduvpnf;H;k v_H aqmf&ef rvG,uvacs? xdk a=umifh h k f H f l S
105
nDvmcHusi;f yaepOftwGi;f jrefrmEdii&dS vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk tzGJ tpnf;rsm; kfH hf _ ydro&em;vnfvmapa&;twGuf a[majymyGrsm;/ aqG;aEG;yGrsm;/ "mwfyEihf AD',jkd yyGrsm; k kd d dS J J kH S D J yvkyEi&ef udwifjyifqifoifonf? roGm;a&mufrD rnfonftzGJ u rdrtm; ud,pm;cGifh y f kd f h h d k f rnf/ rnfonfta=umif;t&mudk OD;pm;ay;wifjyrnf/ qH;k jzwfcsuf csrw&mwGif rnfonfh h S f tcsursm;udk yg0ifapcsionf ponfwkd udk jyifqifxm;rSom wdawmif;onfh &ufowWywf f f k (6) ywf=umnDvmcHtcsetwGi;f atmifjrifpm pnf;H;k v_H aqmfEirnfjzpfonf? rdru,wif df G kd f d kd f kd 0ifa&mufajymqdjk cif; yvkyrnfqygu ajymqdrnfajymqdcsuukd (5) rdepfrS (10) rdepf f kd k h k f umvpm udwifjyifqif&rnfjzpfonf? rvdktyfaom tcsufrsm;/ t}udrf}udrftzefzef ajym=um;csufrsm; ryg0ifapbJ wduscdkifvHkaom tcsufrsm;/ ta&;tom;rsm;jzifhom a&;om;ajymqdoifonf? rdrajymqdonftcserwdirD ajymqdrnfh pm&Guukd rdwLW ul;xm;+yD; k h d k h df kf k f owif;ESifhjyef=um;a&;wm0efcHESifh nDvmcH tcef;wm0efcHxH udwifjzefa0xm;Edkifygu aepOfowif;xkwfjyefcsufwGif yg0ifEdkifayrnf? xdkjyif bmomjyefrsm;taeESifh udwif avhvmxm;Edkifojzifh taumif;qHk;bmomjyefEdkif&ef taxmuftulyayrnf? xdkodk ajymqdcsuomru xdupEiywfoufI oD;jcm;xkwjf yefcsursm; xkwjf yefxm;ygu xdk k f k d P S hf f xkwfjyefcsufrsm;udkvnf; rdrdajymqdkrnfhpm&GufESifhyl;wGJI jzefa0Edkifonf? zwf=um;&m wGivnf; r%mrtaejzifh nDvmcHOuUXtay: ol.a&G;cs,wifajrmuf cH&r_tm; cs;D usL; f f *k%,a=umif;jzifh pwif+yD; rdrajymqdcsursm;udk rjrefve;f / raES;vGe;f zwf=um;oifonf? f l d k f G h
tjcm;pmcsKyftajccHtzGJ rsm;
ukvor*~wGif a&;om;xm;aom oabmwlpmcsKyfrsm;udk tajccH+yD; zGJpnf;xm;onfh pmcsKyftajccHtzGJ rsm;wGif oufqi&m pmcsKyfaumfrwDrsm; yg0ifonf? kd f xdpmcsKyfaumfrwDrsm;onf t=urf;tm;jzifh Ediirsm;u wifoi;f aom tpD&ifcpmrsm;udk k kfH G H avhvmoHk;oyfjcif;/ tpD&ifcHpm tcsufrsm;udk avhvmI apmifh=uyfjcif;/ oufqdkif&m tpd;k &rsm;udk jy\emtm;todtrSwf yvm atmifvyaqmifjcif;ESihf owif;zvS,jf cif; k f wdk udk vkyaqmifonf? f xif&m;aom pmcsKyfaumfrwDrsm;ESihf oufqi&m oabmwlpmcsKyfrsm;rSmS kd f - vltcGita&; aumfrwD - Ediiom;ESihf Ediia&; tcGita&;qdi&m oabmwl hf kfH kfH hf kf pmcsKyf/ (International Covenant on Civil and Political Rights )
106
tcef; (9)
- pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ tcGita&;qdi&m aumfrwD - pD;yGm;a&;/ vlra&; _ hf kf _ ESihf ,Ofaus;r_tcGihf ta&;qdi&m oabmwlpmcsKyf/ (International Covenant kf
on Economic, Social and Cultural Rights)
- vlrsKd ;a&; zdEyrrsKd ;pHk yaysua&; aumfrwD- vlrsKd ;a&; zdEyrrsKd ;pHk yaysmufa&; dS f _ f dS f _ oabmwlpmcsKyf/ (International Convention on the Elimination of All Forms
of Racial Discrimination )
- oH;k OD;aumfrwD - tom;ta&mif cGjJ cm;aom &mZ0wfr_ csKy+f ir;f a&;ESihf tjypfay;a&; d aumfrwD (International Convention on the Suppression and Punishment
of the Crime of Apartheid )
- trsdK;orD;rsm;tm; enf;rsdK;pHkjzifh cGJjcm;zdESdyfr_rsm; zsufodrf;a&;aumfrwD trsKd ;orD;rsm;tm; enf;rsKd ;pHjk zifh cGjJ cm;zdEyrrsm; zsuor;f a&; oabmwlpmcsKyf dS f _ f d
(Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women)
- uav;oli,frsm; tcGita&;qdi&m aumfrwD - uav;oli,frsm; tcGita&; hf kf hf qdi&m oabmwlpmcsKyf (Convention on the Rights of child) kf - !Of;yef;ESdyfpufr_ qefusifa&;aumfrwD - !Of;yef;ESdyfpufr_ qefusifa&; oabmwlpmcsKyf (Convention Aganist For Ture) - a$ajymif;tvkyorm;rsm;ESihf if;wdk . rdom;pkrsm; tcGita&; umuG,a&; f hf f aumfrwD - a$ajymif; tvkyorm;rsm;ESihf if;wdk . rdom;pkrsm; tcGita&; f hf umuG,a&; oabmwlpmcsKyf (Convention on thef Protection of the Rights f
of All Migrant Workers and Memvers of Their Families)
vltcGita&;qdi&mrsm;udk pdw0ifpm;onfh ukvor*~tjcm;Xmersm; hf kf f trsKd ;orD;tqiftwef;qdi&m aumfr&Sif (The Commission on the Status of h kf S
Women)
trsKd ;orD; tqiftwef;qdi&m aumfr&Sionf pD;yGm;a&;ESihf vlra&;aumifpatmufwif h kf Sf _ D G zJ@G pnf;xm;aom vkyief;aumfr&Sif (9) ckteuf wcktygt0ifjzpfonf? (1947) ckEpwif f S S f G
107
pwifxlaxmifcJhaom trsdK;orD;tqifhtwef;qdkif&m aumfr&SSif. wm0efrSm EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlra&;/ Ediiom;a&;ESihf ynma&;e,fy,frsm;wGif trsKd ;orD;tcGita&;rsm; _ kfH hf wd;k wufjrifrm;apa&;ESihf ywfoufonfh tpD&ifcpmrsm;/ t}uHay;csursm;tm; pD;yGm;a&;ESihf h H f vlra&;aumifpo@kd jyifqifay;&efjzpfonf? xd@k jyif trsKd ;orD;tcGita&; e,fy,fxwif _ D hf J G trsKd ;om;ESihf trsKd ;orD; wef;wltcGita&; &&Sa&;twGuf csucsi;f ajz&Si;f aqmif&uay;&ef hf d f S G f vdtyfaom jy\emrsm;ESihf ywfoufI t}uHOm%frsm;vnf; ay;Edionf? k kf aemufydkif;wGif aumfr&SSif. wm0efrsm; ydkrdkus,fjyef@ tm;aumif;vmcJh+yD; trsdK;orD; tcGita&; pHcsep!e;f rsm; owfrwa&;/ qufo,r_ vkyief;rsm;udk jyefvnfo;kH oyfa&;/ hf d f H $ S f G f f taxGaxG t}uHay;csursm; xkwjf yefa&;wd@k txd us,jf yef@vmcJonf? aumfrwDonf f h trsKd ;orD;rsm;. Ediia&; tcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyEihf vufxyf+y;D aom trsKd ;orD; kfH hf kf fS rsm;. Ediiom;jzpfciqi&m pmcsKyfw@kd ukd rl=urf;a&;qJconf? aumfrwD. OD;aqmifrj_ zifh kfH G hf kd f G hJ urBmtrsKd ;orD;nDvmcH (4) ckukd ruUpuefpw;D / udyef[ef/ EkibEihf bD*si;f rdwd@k wif h D D k d f kd D S G atmifjrifpGm usif;yEdkifcJhonf? rlv pwifzJG@pnf;pOfu aumfr&SSiftzJG@0if (15) OD;&Sd&mrS aemufydkif;wGif (45) OD;xd wdk;yGm;vmonf? xdkaumfr&SSif tzJG@0ifrsm;onf if;wdk@. oufqi&m tpd;k &rsm;udk ud,pm;yonf? kd f k f
= ukvor*~vltcGita&;qdi&m r[mrif;}u;H; hf kf D k
azmfjycJaom ukvor*~ ydnmOftajccHtzGJ rsm;ESihf pmcsKyftajccHtzGJ rsm;tjyif vltcGihf h ta&;ESihf qufpyfaeaom XmerSm ukvor*~ vltcGita&;qdi&m r[mrif;}uD;H;k (UN hf kf High Commissioner for Human Rights) jzpfonf? ukvor*~wif vltcGita&; udprsm;udk xduokd r[mrif;}uD;H;k rsKd ; zGivp+f yD; vkyuif G hf P k hJ hf S f kd aqmif&Guf&ef umvtwef=umuyif ud;yrf;aqmif&GufcJhonf? odkaomf EdkifiHtrsm; tjym;. axmufcrenf;yg;r_a=umifh 1993 ckEpf AD,ifemrdwGif usi;f yaom urBmvl tcGihf H _ S h ta&; nDvmcH usi;f yonfwiatmif taumiftxnfay:vmcJjh cif; r&Say? urBmvl tcGihf h kd f d h ta&; nDvmcHokd wufa&mufvmaom Ediiu,pm;vS,rsm;t=um; tacstwifajymqdr_ k f H kd f f k rsm;pGmjzpfay:cJ+h yD; aemufq;kH rS ukvor*~ tzGJ }uD;. vltcGia&;&m vkyief;rsm;udk ydrkd hf f k aumif;rGefatmif vkyfaqmifEdkif&ef &nf&G,fI ukvor*~ vltcGifhta&;qdkif&m r[m rif;}uD;H;k udk zGJ pnf;&ef qdaom vkyief;pOfukd nDvmcH. a=unmcsuwif xnfoi;f Edif k f f G h G k
108
cJonf? taxGaxGnvmcHtm; qH;k jzwfcsucs&ef wm0efay;cJonf? 1993 ckEp/f 'DZifbmv h D f h S (20) &ufaewGif ukvor*~ taxGaxGnvmcH}uD;u vltcGita&; qdi&m r[mrif;}uD; D hf kf H;k udk zGJ pnf;&ef uefuGurr&Sd qH;k jzwfconf? 1994 ckEp/f ZEM0g&v (31) &ufaewGif f J hJ S D ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKyfu tDauG';kd EdiirS rpPwm*sKd pf tm,mvmvufqkd kfH (Mr. Jose Ayala-Lesso) udk yxrOD;qH;aom vltcGita&;qdi&m r[mrif;}uD;tjzpf k hf kf ceftyfc+hJ y;D {+yv (5) &ufaewGif wm0efrsm;pwifxrf;aqmifconf? vuf&vl tcGita&; D hJ dS hf qdi&m r[mrif;}uD;rSm ar&Da&mfbifqif (Mary Robinson) jzpfonf? kf ukvor*~ vltcGita&;qdi&m r[mrif;}uD;H;k udk *seAmrdwGif tajcpdu+f yD; e,l;a,muf hf kf DD k rdwGif jyef=um;qufo,a&;H;k wH;k zGivpxm;&Sonf? r[mrif;}uD;. oufwrf;udk (4) G f hf S f d ESpfoufwrf; owfrSwfonf? u|rf;usifaom 0efxrf;rsm;jzifh ay:vpDESifh vrf;!$efr_rsm; owfrwazmfjyjcif;/ tpd;k &rsm;ESihf yl;aygi;f qufqvyuijf cif;/ a=unmcsuEihf tpD&ifcpmrsm; S f H k f kd fS H jyifqifjcif;/ tpnf;ta0;rsm;wGif yg0ifoufa&mufjcif;/ owif;Xmersm;ESihf qufqjH cif; ponfwkd udk aqmif&uaeonf? G f
- ukvor*~ ynma&/;/ odyEihf ,Ofaus;r_tzGJ (UNESCO) `H S - urBmuse;f rma&;tzGJ (WHO) wdk jzpfonf? h
109
110
ae&yfujkd yefv#if tE &m,fusa&mufEiygu xd'uonfukd ol.ae&if;t&yfo@kd jyefvnf W kd f kk Q yd@k aqmifjcif; ry&ay? 'kuonfrsm;.vHk cHr? Q _ 'kuonfrsm;. vHk cHrrmvnf; tajccHusaom tcsuwcsujf zpfonf? cdvciawmif;cH Q _S f k H_ G hf aom olrsm;onf olw@kd b0 touf&ioefa&;twGuf cdvcihf awmif;cHjcif;jzpfonf? Sf k H_ G 'kuQonfrsm; cdkv_HcGihf awmif;cHaeaom e,fajrwGif xdkolwdk@udk vHkcHr_ray;Edkifygu 'kuonfrsm;tm; umuG,apmifa&Smufronf t"dym,frjhJ zpfayvdrrnf? 'kuonf Q f h _ ` hf Q rsm;. kyyi;f qdi&m vHk cHa&;ESihf 'kuonfrsm; cdv&mae&ma'orsm;. vHk cHa&;vnf; f kd k f Q k H_ Ttcsuwif tu;H 0ifonf? trsKd ;orD; 'kuonfrsm;tm; vdiyi;f qdi&m t=urf;zufr_ f G Q f kd k f onfvnf; ,cktcsuwif tuH;0ifygonf? f G 'kuonfrsm;tm; zrf;qD;jcif;? Q rdrdtouf&SifcGifhudk tE W&m,fay; taESmuft,Sufyaeaom wdkif;jynfrS tjcm; wdi;f jynf twGi;f od@k xGuajy;wdr;f a&Smifvmaom rnfonh'uonfurS wdi;f jynf k f S f k Q kd k twGi;f w&m;r0if 0ifa&mufroufoufjzifh zrf;qD;csKyfaESmifjcif; ry&ay? ol. vlrsKd ; _ jzpfr/_ ud;k uG,r/_ Ekiiom;jzpfr/_ vlra&; od@k r[kwf Ediia&;toif;tzJ@G wif tzJ@G 0if f dfH _ kfH G jzpfra=umifh ol.wdi;f jynfwif tE &m,f&I xGuajy;wdr;f a&Smifvmolonf xdtcsuf _ k G W dS f k kd f G k f kd k kH kf k udk oufqi&m tpd;k &xHwif cdicif vHvwifjyEdiygu if;wd@k ukd wdi;f jynftwGi;f w&m; r0if 0ifa&mufrj_ zifh zrf;qD;csKyfaESmifI r&ay? 'kuonfrsm;qdi&m r[mrif;}uD;onf 0efxrf;aygi;f ig;axmifausmjf zifh vnfywfv#uf Q kf &Sdonf? 0efxrf;rsm;. (80) &mcdkifE_ef;rSm vufawGe,fy,frsm;wGif vkyfudkifv#uf&Sd+yD; Ediiaygi;f (115) Ediiwif H;k cGaygi;f (200) ausmf zGivpxm;onf? 'kuonfrsm;qdi&m kfH kfH G J hf S f Q kf r[mrif;}uD;H;k . A[daumfrwD0if Ediiaygi;f rSm (50) Edii&onf? k kfH k f H dS
111
tjynfjynfqi&m tqiftwef;rsm;ESitnD umuG,ay;&efEihf urBmtvkyorm; jy\em kd f h hf f S h f rsm;udk &ifqiajz&Si;f rnfh tzGJ tpnf;tjzpf xlaxmif&eftwGuf zGJ pnf;cJjh cif;jzpfonf? kd f ESptenf;i,ftwGi;f wGif Ediirsm;wGi&aom Oya'yolrsm;tm; vkyief;cGitqiftwef;/ f kfH f dS f f h vlrzva&;ESihf tajccHvl tcGita&;rsm; umuG,a&;ESihf apmifa&Smufa&;wdk ESihf ywfouf _ l kH hf f h aom vrf;!$ecsursm; owfrwEiconf? 1946 ckEpwif ukvor*~. yxrOD;qH;k txl;y f f S f kd f hJ Sf G at*sipwck jzpfvm+yD; tvkyorm;a&;&mrsm;/ vlra&;&mrsm;udk t"duxm; vkyaqmif f D f _ f v#uf&Sdonf? tzGJ0ifaygif; (174) EdkifiH&Sdonf? jrefrmEdkifiHonf 1955 ckESpfuwnf;u tvkyorm;tzGJ csKy. tzGJ 0ifEiijH zpfconf? odk aomf t"rRvytm; apcdi;f r_a=umifh 1964 f f kd f hJ kf k ckEprS pwifI tvkyorm;tzGJ csKyf}uD;. nDvmcHwif jypfwifa0zefjcif;cHc&onf? 1997 S f f G hJ ckEp/f rwfv (27) &ufaewif jrefrmEdii&dS t"rRvytm; apcdi;f r_ukd pHprf;&ef pHprf;ppfaq;a&; S G kfH kf k k k aumfr&Siw&yfukd wm0efay;zGJ pnf;cJonf? 1998 ckEpZviv (2) &ufae@wif xdaumfr&Sif f h S f l kd f G k S u jrefrmEdkifiHtwGif; t"rRvkyftm;ay;apcdkif;r_rsm;ESifhywfoufaom tpD&ifcHpmudk xkwjf yefconf? 1999 ckEpf ZGev (17) &ufae@wif tvkyorm;uGez&ifuaeI jrefrmEdiiH hJ S f G f f h kf tm; tzJ@G csKy. pmcsKytrSwf (29) udjk yif;xefpmcsKd ;azmufra=umifh enf;ynm tultnDrsm; f f G _ &yfw&efEihf tpnf;ta0;rsm; wufa&mufjcif;udk cGiry&ef qH;k jzwfconf? Hh S hf hJ tjynfjynfqi&m tvkyorm;tzGJ csKyfwif tvkyorm;uGez&if/h A[dtycsKyfa&;tzGJ ESihf kd f f G f f k k f tjynfjynfqi&m tvkyorm;H;k wdk ESihf zGJ pnf;xm;onf? xl;jcm;csurm tjynfjynfqi&m kd f f fS kd f k f f k f kd tvkyorm;tzGJ csKyf. tqifwi;f wGif tpd;k &r[kwaom ud,pm;vS,rsm; wduuf f h kd f yg0ifywfoufaejcif;jzpfonf? tvkyorm;uGez&ifukd ESppOfZevwGif *seAmrdYusi;f y+yD; A[dtycsKyfa&;udk a&G;aumuf f f h f G f D D k k f wifajrmufonf? tzGJ . aiGa=u;oH;k pGr/_ tjynfjynfqi&m tvkyorm; tqiftwef; J kd f f h pHrsm;owfrwr/_ tvkyorm;ESihf vlrj_ y\emrsm;udk uGez&iftwGi;f wGif aqG;aEG;onf? S f f f h uGez&ifokd wufa&mufaom tzGJ 0ifEiirsm;. ud,pm;vS,tzGJ wGif tpd;k &ud,pm;vS,f f h kd f H k f f k f (2) OD;/ tvky&if ud,pm;vS,f (1) OD;ESihf tvkyorm; ud,pm;vS,f (1) OD;wdk yg0ifavh f S k f f k f &Sdonf? vdktyfygu twwfynm u|rf;usifolrsm;vnf; vdkufygwufa&mufEdkifonf? tvky&iEihf tvkyorm; ud,pm;vS,rsm;onf vGwvyfaom ud,pm;vS,rsm;jzpf+yD; f Sf S f k f f f k f f if;wdk tpd;k &ud,pm;vS,Eihf jzpfap/ tcsi;f csi;f yifjzpfap oabmuGvrrsm; &Swwf=uonf? k f fS J JG _ d
112
A[dtycsKyfa&;tzGJ onf tvkyorm;tzGJ csKyf. tcsKyftjcmjzpfonf? tzGJ 0if (56) OD;udk k k f f uGez&ifrS (3) ESpw}urf a&G;cs,wifajrmuf+y;D wESpv#io;kH }urf awGqHum uGez&iftwGuf f h f d f f f d k f h vkyief;pOfrsm;/ tjcm;tpnf;ta0; tpDtpOfrsm;udk a&;qGonf? tzGJ 0if (56) OD;wGif tpd;k & f J ud,pm;vS,f (28) OD;/ tvkyorm; ud,pm;vS,f (14) OD;ESihf tvky&if (14) OD;wdk yg0ifonf? k f f k f fS tjynfjynfqi&m tvkyorm;H;k onf tzGJ . twGi;f a&;rSL;H;k jzpf+y;D *seAmrd wGif tajcpduf kd f f DD k onf? tzGJ . tpnf;ta0;rsm;udk uruxyvkyjf cif;/ twwfynm ulnrrsm;ay;jcif;/ D _ okawoeESihf ynma&; tpDtpOfrsm;udk taumiftxnfazmfjcif;rsm; vkyaqmifonf? f
113
114
zdwac:I oabmwlncsuyg tESpom&rsm;/ &nf&,csursm; atmifjrif&ef vkyaqmif f D f f G f f f &mwGif csKd ,Gi;f tm;enf;csursm;udk ajz&Si;f &ef awmif;qdEionf? txl;ojzifh uGez&ifokd f k kd f f h wufa&mufvmaom tvkyform; udk,fpm;vS,frsm;u xdktpdk;&rsm;tay: tvkyfcGifh pHcsdefpH!$ef;rsm;ESifh ywfoufI ar;cGef;rsm; xkwfEdkif&ef tcGifhtvrf;rsm; &&SdEdkifonf? oufqdkif&mtpdk;&u oabmwlnDcsufyg tcsufrsm;udk av;pm;vdkufem aqmif&Guf&ef qufvufysuuuaeygu tvkyorm;tzGJ csKyf. !$e=f um;a&;rSL;csKyfonf ud,pm;vS,f f G f f k f ceftyfI xdtpd;k &ESihf wduuqufo,&ef wm0efay;tyfEionf? k k f kd f G f kd f
115
tcef;(8)
Oa&myaumifponf taemufOa&my Ediirsm;tm;vH;k yg0ifzJG pnf;xm;aom a'oqdi&m D kfH kf vltcGita&; tzGJ tpnf;wckjzpfonf? 1949 ckEpwif usi;f yaom Oa&my uGe*&uf hf S f G f odk wufa&mufvm=uonfh Ediiaygi;f (16)EdiirS ud,pm;vS,rsm;ESihf zGJ pnf;onf? 2001 kfH kfH k f f ckEpuewif tzJ@G 0ifEiiaygi;f (41) Edii&+dS yDjzpfonf? S f k f G kd f H kfH
116
Oa&myaumifpwif tpd;k & ud,pm;vS,rsm;/ Ediiawmf ygvrefrsm;ESihf EdiiawmfEihf a'o D G k f f kfH D kfH S qdkif&m tm%mydkifrsm;udk oHk;rsdK;cJGjcm;I zJG@pnf;xm;onf? tzJG@0ifEdkifiHrsm;. tpdk;& ud,pm;vS,rsm;onf Oa&myaumifp. tpdwtydi;f oH;k ckteuf wckjzpfaom 0ef}uD;rsm; k f f D f k aumfrwD (Committee of Ministers) wGif yg0ifonf? Ediirsm;. ygvrefrsm;u a&G;cs,f kfH D wifajrmufxm;onfh ud,pm;vS,rsm;onf aemufxyftpdwtydi;f wckjzpfonfh aumifp. k f f f k D ygvrefvwawmf (Parliamentary Assembly) wGif yg0ifonf? aemufxyftpdwtydi;f wck D $ f f k jzpfonfh Oa&mya'oqdi&m tm%mydirsm;uGe*&uf (Congress of Local and Regional kf kf f Authorities of Europe) udk a'oqdi&m tm%mydirsm;jzifh zJ@G pnf;xm;onf? xd@k jyif kf kf Oa&myaumifponf twdiyifctqiftjzpf todtrSwf ycHxm;&aom tpd;k &r[kwonfh D kf H h f tzJ@G aygi;f 400 ausmEihf wdiyifaqG;aEG;r_rsm; yvkyavh&onf? f S kf f dS Oa&myaumifponf Ediiom;ESihf Ediia&;tcGita&; umuG,a&; tajccHtcGita&;rsm;udk D kfH kfH hf f hf umuG,apmifa&Smuf&eftwGuf Oa&mya'o vltcGita&; umuG,a&; oabmwlpmcsKyf f h hf f (The European Convention for the Protection of Human Rights) udk 1950 ckEpwif S f G jyXmef;cJ+h yD; 1953 ckEpwif touf0ifvmonf? xdpmcsKyfonf vuf&wnf&aeaom a'o Sf G k dS dS qdi&m vltcGita&; oabmwlpmcsKyfrsm;xJwif tjynfpq;kH ESihf tcdirmqH;k aom pmcsKyf kf hf G h kH kf jzpfonf? pmcsKyfyg oabmwlnDcsufrsm;udk }uD;=uyfEdkif&eftwGuf Oa&mya'o vltcGifhta&; aumfr&SiEihf Oa&my a'o vltcGita&;qdi&m w&m;H;k wdk udk zGJ pnf;xm;cJonf? od@k aomf fS hf kf h Sf S hf 1993 ckEpwif xdaumfr&SiEihf w&m;H;k wd@k ukd aygi;f pyfI Oa&my vl@tcGita&; w&m;H;k S f G k (European Court of Human Rights) tjzpf jyifqifz@GJ pnf;&ef qH;k jzwfc=hJ uonf? xdk w&m;H;k opfukd Oa&myaumifpEihf wJzufI Strasboug rdwGif 1998 ckEpf Ed0ifbmv (1) D S G S k &ufaerS pwifI zGivpEiconf? w&m;ol}uD;rsm;onf vGwvyfaomolrsm; jzpf=u+yD; hf S f kd f hJ f if;wd@k ukd Oa&myaumifp&dS Oa&myygvrefvwawmfu a&G;cs,wifajrmufonf? vly*Kd~ vf D D $ f f k wOD;csi;f pDEihf Ediirsm;uaeI vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk wdi=f um;ydici&onf? S kfH hf _ k k f G hf dS Oa&myaumifpwif aemufxyfta&;}uD;aom vlra&;qdi&m pmcsKyfwckjzpfaom Oa&my D G _ kf vlr_csmwmonf pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_qdkif&m tcGifhta&;rsm;udk umuG,f apmifa&Smuf&ef jyXmef;xm;aom pmcsKyfjzpfonf? 1965 ckEpwif jyXmef;cJonf? 1996 h S f G h ckEpwif jyefvnfjyifqifrrsm; yvkyconf? csmwmwGif tvkyvyyici/hf pnf;H;k ydici/hf S f G _ f hJ f k f kd f G kfG
117
aq;ukocHyici/hf vltrsm;ESihf pkaygi;f I vkyc/ tvkycseponfwkd tay: tavsmtwif; kd f G f f d f h vkyyici/hf vlrzva&; cHpm;ydici/hf tvkyorm;rsm;. rdom;pk0ifrsm;yg tvm;wl tusKd ;cHpm; f kd f G _ l kH kfG f ydici/hf a$ajymif;tvkyorm;rsm;ESihf if;wdk rdom;pkrsm;twGuf tumtuG,Eihf tultnD kfG f fS rsm; awmif;cHcirsm;tjyif vkyief;cGiwif wef;wlnr#tcGita&; &&Sa&;ESihf uav;oli,f G hf f f G D hf d rsm;ESihf vli,frsm;tay: umuG,ay;a&;wkd yg0ifonf? f pmcsKyfwif vufrwa&;xd;k xm;aom Ediirsm;onf pmcsKyfyg tcsutvufrsm;udk av;pm; G S f kfH f vduemaqmif&uaea=umif; (2) ESpv#iw}udrf tpD&ifcpm wifoi;f &onf? vGwvyf+yD; k f G f f f H G f u|r;f usiorsm;jzifh zGJ pnf;xm;aom aumfrwDu xdtpD&ifcpmrsm;udk pDppfavhvm&onf? f l k H
118
tar&duefEiirsm;qdi&m vltcGita&; w&m;H;k udk w&m;ol}u;D (7)OD;jzifh zGJ pnf;xm;onf? kd f H kf hf pmcsKyftzGJ0if EdkifiHrsm;tay: tjcm;EdkifiHrsm;u vltcGifhta&; csdK;azmufr_jzifh pGJcsuf wifonftcg w&m;H;k u udiw,ajz&Si;f &onf? xdokd pGypcsursKd ;udk aumfr&Sirwqifh h kf G f k f JG f Sf S w&m;H;k u vufcavh&onf? H dS 1995 ckEpwif aemufxyf tar&duefa'oqdi&m vltcGita&; oabmwlpmcsKyfwck S f G kf hf xyfrtouf0ifvmcJonf? xdpmcsKyfrm tar&duefEiirsm;. trsKd ;orD;rsm;tay: t=urf; H h k S kd f H zufrtm; umuG,a&;/ tjypf'%fcsrwa&;ESihf csKyf+idr;f apa&; oabmwlpmcsKyf jzpfonf? _ f S f h xdpmcsKyftwGuf tar&duefa'o/ trsKd ;orD;qdi&m aumfr&SiuzJG pnf;cJonf? pmcsKyf k kf f kd tzGJ 0ifEiirsm;u trsKd ;orD;tcGita&;ESihf ywfoufI csKd ;azmufrrsm; usL;vGeaeygu kd f H hf _ f xdEiirsm;rS vly*Kd~ vfwOD;csi;f ujzpfap/ tzGJ vdujf zpfap/ tpd;k &r[kwaom tzGJ tpnf; k kd f H k k f rsm;ujzpfap trsKd ;orD;aumfr&SixH wdi=f um;Edionf? aumfr&Siu xdwi=f um;csursm; f k kf Sf k kd f udk pHprf;ta&;,laqmif&uom;rnfjzpfonf? k G f G
119
vduaom ud,pm;vS,f (11) OD;jzifh zGJ pnf;xm;onf? Ediirsm;/ tzGJ tpnf;rsm;. wdi=f um; k f k f kfH k csursm;tjyif vlwOD;csi;f pD. wdi=f um;csursm;udyg ta&;,lpprf;onf? tzGJ 0if Ediirsm; f k f k kH kfH onf (2) ESpv#iw}urf aumfr&SixH rdrwkd Edii. vltcGita&; tajctaersm;udk tpD&ifcH f f d f d kfH hf wifoi;f &onf? od@k aomf wnfqOya'rsm; ta=umif;rsm;omjzpf+yD; vufawG@rus vSay? G J a'oqdkif&m vl@tcGifhta&; ,E W,m;rsm;xJwGif oufwrf;tEkqHk;jzpfonfh tmz&du yHponf zH@G z;d wd;k wufr_ tenf;qH;k ESihf oufa&mufrtenf;qH;k jzpfaeao;onf? a'oqdi&m kH _ kf vl@tcGita&; w&m;H;k wck zJ@G pnf;xlaxmif&ef qH;k jzwfcsuusc+hJ y;D jzpfaomfvnf; oabmwl hf f vufrwx;kd rnfh Ediita&twGuf rjynfao;onftwGuf touf0ifvmjcif; r&Sao;yg? S f kfH h h d
tm&yfa'o
tm&yfa'owGif vl@tcGita&; aumfr&Sir&Sao;aomfvnf; 1990 ckEpwif tpPvrftzJ@G hf Sf d S f G tpnf;rsm; nDvmcH (Organization of Islamic Conference) u udikd vl@tcGita&; kf hf a=unmpmwrf;udk jyXmef;cJonf? od@k aomf tcsKd @aom avhvmolrsm;u xdpmwrf;wGif h k ygaom oabmw&m;rsm;onf vl@tcGita&;onf wurBmvH;k ESihf oufqionf [laom hf kd f t,ltqESihf uJvaeonf[k axmufjy=uonf? 1994 ckwif tm&yfEiirsm; aygi;f csKyftzJ@G G GJ G kd f H (League of Arab States) u tm&yfv@l tcGita&; csmwm (Arab Human Rights hf Charter) udk vufcoabmwlc+hJ yD; vl@ tcGita&; u|r;usiorsm; aumfrwD (Human H hf f f l Rights Committee of Experts) udk zJ@G pnf;cJonf? xdaumfrwDu tzJ@G 0ifEiirsm;. h k kd f H tpD&ifcpmrsm;udk (3) ESpv#iw}udrf avhvmoH;k oyfonf? od@k aomf w&m;H;k r&Sao;acs? H f f d xdcsmwmonfvnf; vl@tcGita&;onf wurBmvH;k ESihf oufqionf[aom t,ltqudk k hf kd f l csevyxm;+yD; ta&;ay:tcsewif jynfow@kd . tcGita&;rsm;udk tpd;k &uaeI qdi;f iHh f S f d f G l hf k xm;cGifh tjynfay;xm;onf? h
tm&Sa'o
tm&Sa'oonf vltcGita&;uwGif Ediiwum. apmif=h uyfxr;f csKyfrtay: tm;ay; hf kfH d _ axmufcr_ tenf;qH;k a'ojzpfonf? tm&Sa'otwGi;f &Sd tcsKd EdiiH tpd;k &rsm;u Ediiom;ESihf H kf kfH
120
Ediia&; tcGita&; qdonfrm tiftm;}uD; Ediirsm;. v$r;f rd;k r_ukd wzufvnEihf zH;k uG,f kfH hf k S kfH S hf S xm;aom pum;vHk;jzpfonf[k qdk=uonf? tcsdKuvnf; wwd,EdkifiHrsm;. vuf&Sd pD;yGm;a&; zGH zd;wd;k wufr&atmif vkyaqmifaeaom tajctaersKd ;wGif vltcGita&;rsm; _ dS f hf tay: uefowfrrsm;xm;&S&ef vdtyfonf[k qd=k uonf? tm&SEiirsm;. vltcGita&; _ d k kd f H hf qdi&m tawG;tjrifrsm;tay: taESmift,Suf yaeaom tcsurm tm&Sa'o&Sd tm%m&Sif kf h fS tpd;k &rsm;onf if;wdk cHpm;aeaom tcGix;l rsm; aysmufysuom;rnfukd pd;k &drae=ujcif;yif hf f G f jzpfonf? if;wdk u vltcGihf ta&; tawG;tjrifrsm;onf Oa&my vpfb&,f'rua&pDEihf D kd S qd&,0g'wdk . tpdwtydi;f rsm;jzpf+yD; tm&Sa'otwGuf txl;tqef;rsm; jzpfaeonf[k k S f f k qd=k uonf?
121
tcef;(9)
122
tcef; (9)
(1)
vltcGita&; tqiftwef; pHrsm;owfrwjf cif; (Setting Human Rights hf h S u|rf;usifaom tpdk;&r[kwfonfh tzGJtpnf;rsm;onf oufqdkif&mtpdk;&ESifh yl;aygi;f +yD; vltcGita&; tqiftwef;pHcsetqifrsm;udk owfrw&mwGif yg0ifvyf hf h df h S f k aqmifwwfonf? ukvor*~. vltcGita&; Oya'rsm;/ vltcGita&; vkyief;pOf fh hf f rsm;ESitnD vltcGita&; pHrsm; ay:xGe;f vmatmif vkyaqmifonf? hf hf f
Standards)
(2)
jynforsm;t=um;v_H aqmf aqmf=ojcif; (Advocacy among people) l vltcGifhta&;ESifhywfoufI wdk;wufaumif;rGefvmatmif v_Haqmf aqmf=or_ rsm;udk atmufajc jynfolrsm;t=um;wGif vnf;aumif;/ EdkifiHwumtqifhwGif vnf;aumif;/ tjynfjynfqi&m aqG;aEG;yGrsm;wGif vnf;aumif; vkyaqmifavh&dS kd f J f onf? xdokd vkyaqmifjcif;jzifh jynfovxt=um;wGif vltcGita&;ESihf ywfouf k f l l k hf I ydrus,jf yefaom tjrifrsm;/ A[kowrsm; wd;k yGm;apEdionf? vltcGita&; k kd k kf hf qdi&m ynmay; jcif;rsm;tjyif vlxqENjyyGrsm;/ owif;Xmersm;wGif owif;ay;r_ kf k J rsm;udvnf; vkyaqmifEionf? k f kd f wduuf ta&;,laqmif&ujf cif; (Intervention) k f kd G ta&;udpPrsm;tay:rlwnfI wdkufdkuf ta&;,laqmif&Gufjcif; trsdK;rsdK;&Sdonf? Oyrm - Ediiawmfwif vdtyfaeaom vltcGita&; oifwef;rsm;/ aqG;aEG;yJrsm; kfH G k hf G zGivpjf cif;/ Ediia&;tusO;f om;rsm; vGwajrmufa&;twGuf tpd;k &xH ta&;qdk hf S kfH f v_H aqmfjcif; ponfwkd jzpfonf?
(3)
tpdk;&r[kwfaom tzGJtpnf;rsm;. v_yf&Sm;r_rsm;udk wurBmvHk;qdkif&m vlr_v_yf&Sm;r_ toGifjzifhvnf; jrifEdkifonf? v_yf&Sm;r_rsm;a=umifh jynfolwdkt=um;wGif tawG;tjrif opfrsm; jzpfay:aponf? xdk a=umifh vltcGita&; v_y&m;r_rsm;onf vlrvy&m;r_rsm; hf f S _ _ f S yifjzpf+yD; xdvy&m;r_rsm;. v_H aqmf aqmf=or_rsm; tusKd ;quftjzpf jynfowkd . tawG; k _ f S l tjrifrsm; wjznf;jznf; ajymif;vJvmaponf?
123
124
ta&;ay:vdtyfaom tultnDrsm; axmufy&ef &nf&,zJG xm;jcif;jzpfonf? zGH zd;+yD; k hH G f Ediirsm;wGif tajcpduavh&+dS yD; zGH zd;qJ Ediirsm;Y vkyazmfuizuftzGJ rsm; zGivpxm;&S+d yD; kfH k f kfH f kd f hf S f vdtyfaom tultnDrsm; axmufyavh&onf? tcsKd tzGJ rsm;onf oufqi&mtpd;k &. k hH dS kd f zGH zd;a&;pDrue;f rsm;udk axmufyonf? tcsKd tzGJ rsm;u bmoma&; &nf&,csuf &Swwf H d hH G f d =uovdk tcsdKtzGJrsm;u EdkifiHa&;t& &nf&G,fcsufrsm;&Sdwwfonf? vltcGifhta&; v_yf&Sm;r_ESifh ywfoufI tultnDay;EdkifaomtzGJ tenf;i,fvnf; &Sdwwfonf? &nf&,csuaumif;aumif;ESihf axmufyunrrsm;ay;aomtzGJ rsm;onf trsm;tm;jzifh G f f hH l D _ rdrdulnDaeaomolrsm;. b0wdk;wufjrifhrm;a&;udk &nfrSef;aom &nf&G,fcsuf&Sdonf? ta0;rSaeI xde;f csKyaomtzGJ rsKd ;r[kwbJ a'otwGi;f &Sd tjcm;vkyazmfuizuf tzGJ rsm;rS f f f kd f wqifh zGH zd;a&;vkyief;rsm; vkyaqmifavh&onf? zGH zd;a&;vkyief;rsm; vkyui&mwGivnf; f f dS f f kd f f trsKd ;orD;rsm;ESihf vlenf;pkrsm;tay: t"duxm; axmufyaom tpDtpOfrsm;udk OD;pm;ay; hH vkyaqmifwwfonf? f
125
tav;xm; aqmif&uwwfonf? tb,fa=umifqaomf xdtcGita&;rsm;onf trsm;qH;k G f h kd k hf csKd ;azmufcae&aom tcGita&;rsm; jzpfaeaoma=umifjh zpfonf? xdk jyif xdtcGita&; H hf k hf rsm;udk apmif=h uyf&efEihf tpD&ifcEiaom Oya',E &m;rsm; tajcwnfae+y;D jzpfaoma=umifh S H kd f W vnf;jzpfonf? xdtzGJ rsm;onf taemufEiirsm;ESihf owif;Xmersm;. pdw0ifpm;r_ &&Sd k kd f H f atmifvnf; vkyaqmifEi=f uonf? vltcGita&; v_y&m;aom tzGJ wGif ESprsKd ;&Sonfukd f kd hf f S f d awG&onf? yxrwrsKd ;rSm Ediia&;v_H aqmf&mwGif yg0ifaqmif&uaom tzGJ jzpfonf? kfH G f xdtzGJ rsKd ;. &nf&,csuwif Ediia&; yjyifajymif;vJa&; odk r[kwf tjcm;Ediia&; tzGJ k G f f G kfH kfH tpnf;wck tm%m&&Sa&;wdk yg0ifwwfonf? 'kw,trsKd ;tpm;rSm Ediia&; v_H aqmfr_ d d kfH vkyief;rsm;wGif ryg0ifaomtzGJ rsKd ;jzpfonf? tzGJ wckck tm%m&&Sa&;udk r&nf&,r#ru f d G f kH tzGJ tm;vH;k . vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk wajy;nDqufqH aqmif&uonf? hf _ G f vltcGita&; vkyui&mwGif tcsKd u wOD;csi;f aqmif&uwwfonfuvnf; awG&onf? hf f kd f G f kd trsm;pkrm a&Saersm;jzpf+yD; Ediia&; tusO;f om;rsm;/ rdr,=kH unfcsua=umifh tusO;f us S kfH d f aeolrsm;zufrS a&Saevduay;jcif;/ rw&m;onfh trdef rsm;udk zsuor;f ay;a&; wduy0ifjcif; k f f d k f JG rsm;udk ulnaqmif&uay;=uonf? tcsKd rSm olwkd . vkyaqmifrukd tpd;k &u tE &m,fy D G f f _ W vmcJonftwGuf wdi;f jynfu wdr;f a&Smif&onftxd &Sconf? tcsKd a&Saersm;u toif; h h k d hJ tzGJ rsm;zGJ pnf;I vltcGita&;udprsm;udk wufuGpmv_y&m;onf? Oyrm - Ediiwum hf P G f S kfH vGw+f idr;f csr;f omcGihf tzGJ }uD;udk +Adwo#a&SaewOD;u pwifzJG pnf;wnf axmifc&m ,cktcg d hJ wGif tzGJ 0if woef;ausmc+hJ yD;jzpfonf? f vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk wifjya&;om;/ azmfxwwuy0ifaeolrsm;xJwif pma&; hf _ k f kd f JG G q&mrsm;/ uAsmq&mrsm;/ t,f'wmrsm;ESihf owif;pmq&mrsm;vnf; yg0ifonf? if;wdk D hf _ k k l onf oufqi&m tpd;k &. vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk pHprf;azmfxw+f yD; jynforsm; kd f t=um;ESihf Ediiwumodk wifjywwf=uonf? xdokd vkyaqmifra=umifh tcsKd rSm zrf;qD;cH& kfH k f _ +yD; tcsKd rSmtoufq;kH _;H onftxd &ifqic=hJ u&onf? e,l;a,mufrd&Sd owif;pmq&mrsm; kd f umuG,a&;aumfrwDu rw&m;zrf;qD;ESypufcae&onfh uavmif&irsm;pm&if;udk ESppOf f d f H Sf f xkwfjyefa=unm,Hkr#ru uavmifjzifh vltcGifhta&;wdkufyGJ0ifolrsm;xJrS xl;c|efpGm wduy0ifol tcsKd udk *k%f yqkcs;D jriavh&onf? k f JG hf dS tcsdKq&m0efrsm;/ aq;ynm&Sifrsm;onfvnf; vltcGifhta&; v_yf&Sm;r_rsm;wGif yg0if =uonf? if;wdkonf nOf;yef;ESdyfpufcH&&if; aoqHk;oGm;olrsm;. tavmif;ukd cGJpdwf
126
=unf&+_ yD; aoqH;k olrsm; ESypufc&yH/k aoqH;k &onfh ta=umif;&if;rsm;ukd pHprf;azmfxwI h d f H k k f vdtyfonfh w&m;pGqrrsm;/ ta&;,lrrsm; vkyaqmif&ef wifjy=uavh&onf? k J kd _ _ f dS vltcGita&; csL;azmufrrsm;a=umifh rdrwkd tpd;k &udk &J&00hH a0zefajymqdorsm;xJwif hf d _ d J hH k l G odyynm&Sirsm;/ ygarmuQrsm;vnf; yg0ifonf? Oyrm - qdA,ufoyynm&Sif tif'&D `H f k D d `H qmcga&mhonf ol.emrnfxif&m; ausm=f um;r_utoH;k yI qdA,uftpd;k &. vltcGihf S kd k D ta&; csKd ;azmufrrsm;udk urBmuodvmatmif aqmif&ucojzifh wdi;f jynfrS ESixwccJh _ G f hJ k f k fH &onf? orw a*:Amacsmh tm%m&vmrS oludkjyefvnf ajrmufpm;cJhonf? olonf 'Drua&pDEihf vltcGita&;rsm;twGuf qufvufwuy0if&if; uG,veom;cJonf? kd S hf kd f JG f G f G h bmoma&; acgi;f aqmifrsm;onfvnf; vltcGita&; wduyrsm;wGif a&Swef;rS pGr;f pGr;f wrH hf k f JG wduy0ifc=hJ uonfukd awG&onf? zdvpfyiEiirS c&pf,mefbmoma&;tzGJ tpnf;rsm;ESihf k f JG kd f kd f H bke;f awmf}uD;rsm;onf tm%m&Sirm;udk pfukd zwfcsEionfh vlxatmifyrsm;wGif wufuG f kd f k JG S kfH < pGm yg0ifc=hJ uonf? uarBm'D;,m;/ AD,uferf/ wdbufEihf jrefrmEdiiwkd rS Ak'bmom bke;f awmf }uD;rsm;onfvnf; vltcGita&; wduyrsm;wGif a&Swef;rSyg0ifc=hJ uonf? hf k f JG
127
128
tcef; (9)
129
tmHrysuf qufvufpw0ifpm;aeap&efvnf; taxmuftulyEdionf? xdokd qkrsm; k d f kf k cs;D jrira=umifh vltcGita&; csKd ;azmufaeol tpd;k &taejzifh xifovdrvky&awmhacs? hf _ hf k f J Oyrm- jrefrmjynfrS a':atmifqef;pk=unfukd Ediiwumu qkrsm;tqufrjywf cs;D jriaer_ kfH fh a=umifh ppftpd;k &onf a':atmifqef;pk=unftay: xifovdrvky&awmhacs? k f J if;tjyif tpd;k &wck. vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk if;tpd;k &tay: =oZmanmif;onfh hf _ tpd;k &wckrS oHwrefenf;t& wd;k wd;k wdwwwf ta&;,laqmif&uonfh enf;vrf;vnf; f d G f &Sonf? xdk a=umifh vltcGita&;v_y&m;olrsm;ESihf tzGJ tpnf;rsm;onf =oZm&Saom d hf f S d f dS tpd;k &rsm;udk csO;f uyfI vltcGita&; umuG,ay;r_rsm;vkyaqmif&ef yef=um;avh&onf? hf f tpdk;&rsm;tay: wdwfwqdwfcsOf;uyfI yef=um;onfh enf;udkoHk;aom vltcGifhta&; tzGJ rSm tjynfjynfqi&m =uufajceDaumfrwD (ICRC) jzpfonf? (ICRC) onf xdenf;udk kd f k toH;k yI Ediia&;tusO;f om;rsm;udk awGcGi&&eftwGuf ud;yrf;&mwGif awGcGi&onfu kfH hf hf rsm;onf? odk aomf wdwwqdwyef=um;aom oHwrefenf;udom toH;k yae=uygu tpd;k & f f k onf olwkd . vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk &yfwef;u&yfvrrnfr[kwojzifh wduuf hf _ d hf f k f kd a0zefxwf azmfajymqdaom enf;udvnf; usio;kH &avh&onf? k k k hf dS txufyg tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;tjyif vltcGita&; v_y&m;olrsm;udk vdtyfaom f hf f S k tcsewif vdtyfaom tultnDrsm; ay;Edionfh woD;yk*vursm;/ toif;rsm;vnf; d f G k kf ~ d &Sao;onf? tcsKd tzGJ rsm;onf jynfwi;f &Sd Ediia&; tiftm;pkrsm;udk axmufctm;ay; d G kfH H aeonfh jynfya&muf tiftm;pkrsm;udk tajccHzJG xm;onf? xdtzGJ rsm;onf owif;Xme k rsm;. pdw0ifpm;r_&&Satmif ulnaqmif&uay;Edionf? aiGa=u; odk r[kwf apwemh0efxrf; f d D G f kf rsm;jzifh ulnEionf? oufqi&m vlxpa0;yGrsm;/ nDvmcHrsm;/ tpnf;ta0;rsm;wGif rdrwkd D kd f kd f kk J d ud,pm; v_H aqmfrrsm; yvkyay;Edionf? tjcm;EdiiEihf tpd;k &wdk . axmufcrrsm; &&Sd k f _ f kf kfH S H _ atmif v_H aqmfpnf;H;k ay;Edionf? wdi;f jynfrS wdr;f a&Smifvm&olrsm;udk vHk cHrwm0ef,I kf k _ l ulnEionf? D kd f xdtzGJ rsm;tjyif wuUovrsm;rS ynm&Sirsm;uvnf; ta&;ygaom vkyief;rsm;jzifh ulnD k kd f f f yHhydk;r_rsm; ay;Edkifonf? xdkolrsm;onf ynm&yfqdkif&mt& vlxkESifh owif;Xmersm;. av;pm;r_ukd &&Sxm;olrsm;jzpfonf? xdokd av;pm;r_rsm;udk tajccHI rdrwkd ta&;udprsm; d k d P tay: v_Haqmfr_rsm; vkyfaqmifay;Edkifonf? xdkjyif rdrdwdk ta&;udpPESifh ywfoufI okawoe pmwrf;rsm;ypkjcif;/ tpD&ifcpmrsm; a&;om;jcif;/ nDvmcHrsm; OD;aqmifusi;f yjcif;/ H
130
tcef; (9)
owif;Xmersm;udk qufo,I owif;rsm;ay;jcif;? aqmif;yg;rsm;a&;jcif;wdk vkyui&mwGif G f f kd f xdokd aom ynm&Sirsm;onf toH;k 0ifvonf? k f S
ukvor*~onf Ediirsm;yg0ifzJG pnf;xm;aom Ediiwum tzGJ tpnf;jzpf+yD; rJqENrsm; kfH kfH ay;&mwGif Ediirsm;uom ay;ydici&onf? odk &mwGif aemufyi;f wGif ukvor*~. vltcGihf kfH k f G hf dS kd f D f k kd ta&;qdi&m at*siprsm;wGif tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;. tcef;urSm ydrta&;yg kf vmonf? ukvor*~ydnmOf tyd'f (71) wGip;D yGm;a&;ESihf vlra&;aumifpD ECOSOC . &nf&,csuf k f _ G f rsm;ESihf udunonfh tpd;k &r[kwaom tzGJ tpnf;rsm;udk twdiyifctjzpf owfrwEif k f D f kf H S f kd onf[k a&;om;xm;onf? xdokd owfrwc&aom tpd;k &r[kwonfh tzGJ tpnf;rsm;onf k S fH f ECOSOC ESihf tjcm;Xmersm;. tpnf;ta0;rsm;/ vltcGita&; aumfr&Si. tpnf;ta0; hf f rsm;wGif ta&;ygaom tcef;uu yg0ifavh&onf? tpnf;ta0; qH;k jzwfcsuf csrwf dS S &mwGif xdktzGJrsm;onf yg0ifqENrJay;cGifhr&aomfvnf; qHk;jzwfcsufrsm; csrSwf&mwGif ta&;ygaom tpD&ifcpmrsm; wifoi;f jcif;/ zwf=um;jcif;rsm; yvkyEionf? qH;k jzwfcsuf H G f kd f csrwonfh tcgwif avhvmoltjzpf wufa&mufavhvmEdionf? twdiyifctqifh &&Sd S f G kf kf H aom tzGJ rsm; onf vltcGita&; aumfr&SiEihf qyfaumfr&Sif ponfh ukvor*~tzGJ rsm;. hf fS vltcGita&; apmif=h uyfr_ vkyief;rsm;wGif wefz;kd &Saom owif;tcsutvufrsm; ay;ydk hf f d f jcif;jzifh taxmuftul yEdionf? kf tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;tay: xm;&Sonfh twdiyifctqifukd (3) rsKd ; owfrwcjJG cm; f d kf H h S f xm;onf? yxrtqifjh zpfonfh taxGaxG twdiyifctqifh qdonfrm ECOSOC . kf H k S vkyief;trsm;pkwif &nf&,csuwl taumiftxnfazmf aqmif&uaeaom tzGJ rsm;udk f G G f f G f ay;tyfaom tqifjh zpfonf? 'kw,tqifjh zpfaom txl;twdiyifctqifh qdonfrm d kf H k S ECOSOC . vkyfief;rsm;teuf tcsdKaomvkyfief;rsm;wGif &nf&G,fcsufwl taumif txnfazmf aqmif&uaeaom tzGJ rsm;ukd ay;tyfaom tqifjh zpfonf? aemufq;kH tqifh G f jzpfonfh (Roster) tqifqonfrm txufygtqifh ESprsKd ;vH;k ESihf tuH;r0ifaomfvnf; h kd S f
131
ay;tyfaom tqifjh zpfonf? u zGJpnf;ay;xm;aom tpdk;&r[kwfonfh tzGJtpnf;rsm; aumfrwD (Committee on Non-Governmental Organizations NGO Committee) onf (2) ESpfv#ifw}udrf awGqHkaqG;aEG;I twdkifyifcHtqihf av#mufxm;vmaom tzGJrsm;udk qH;k jzwfjcif;/ ECOSOC wGif wifjyrnftcsursm;udk wdiyifE;DS aESmjcif;rsm; yvkyonf? h f kf f
ECOSOC
ukvor*~wif twdiyifctqif&&S+d yD; tav;xm;cH&aom tpd;k &r[kwonfh tzGJ tpnf; G kf H h f rsm; jzpf&eftwGuf wdusaom yHomeftqifh &S&rnf? wdusreuefaom owif;rsm; k d S f ay;ydk Edi&rnf? xdk jyif aemufqufwJG owif;rsm; ay;ydk Ei&rnf? tqiftwef;rSaom kf kd f h D tpD&ifcrrsm;/ tpD&ifcpmrsm;/ xkwjf yefa=unmcsursm; xkwjf yefEi&rnf? ta&;w,l H _ H f kd f a&;qGxm;aom pDrcsursm;ESihf aooyfaom enf;vrf;a=umif;rsm;&S&ef vdtyfonf? J H f d k
132
tcef; (9)
tcef; (10)
vltcGita&; }uD;-uyfjcif; hf
vl@tcGita&; }uD;=uyfjcif;qdonfrm tjzpftysuf od@k r[kwf tajctaewpfctay: pHprf; hf k S k k ppfaq;+yD; tcsutvufrsm; ypk&r#ru xdtcsutvufrsm;udk vltrsm;u wGiwif f kH k f f G us,us,o&vmatmif vkyaqmifjcif; vkyief;pOfrsm;yg0ifonf? xd@k a=umifh vltcGita&; f f d dS f f hf }u;D =uyfjcif; qdonfrm vl@tcGita&;csK;d azmufr_ tjzpftysuwpfck od@k r[kwf uwpfcukd k S hf f k f tcsutvufpaqmif;+yD; pHprf;jcif;omrubJ xduptay: okawoe yvkyjf cif;/ rSwwrf; f k k k dP ypkjcif;/ tpD&ifcjH cif;ESihf qH;k jzwfcsursm; csrwvmatmif yg0ifaqmif&uvH_ aqmfjcif;wd@k yg f S f G f yg0ifonf? vl@tcGita&;}uD;=uyfrr[kwbJ tjcm;aom}uD;=uyfrrsm;vnf;&Sonf? if;wd@k rmhf _ f _ d S - a&G;aumufy}JG uD;=uyfr_ tpd;k &r[kwaom tzG@J rsm; od@k r[kwf EdiiwumtzG@J rsm;u a&G;aumufyonf vGwvyfI f kfH JG f w&m;r#wr_ &Sr&Sd a&G;aumufytcsetwGi;f vma&muf}uD;=uyfjcif;rsK;d jzpfonf? tusK;d d JG d f oufa&mufr_ txl;&Sonfukd awG@&onf? xdo@kd }uD;=uyforsm; vma&muf}uD;=uyfra=umifh d k l _ rJvrrrsm;/ rJa&mif;0,frrsm;/ ydizufygwrsm;tay: zdEyrrsm; avsmenf;oGm;wwfonf? d f _ _ f D dS f _ h - w&m;pD&ifa&;}uD;=uyfr_ a&S@aersm;jzifh zG@J pnf;xm;aom tzG@J rsm;u tr_u=kd um;emcse/f t,lc0ifcse/f oufaoxGuqkd d H d f cseEihf trde@f csrwcsersm;wGif vma&mufI w&m;r#wrSeuefaom qH;k jzwfcsujf zpfap&ef d f S S f d f f }u;D =uyfjcif;rsK;d jzpfonf? rw&m; pGcsuwifcae&olrsm;/ Ediia&;tusO;f om;rsm;. tr_rsK;d udk J f H kfH aqmif&uavh&onf? G f dS - (24)em&D}uD;=uyfr_ vltcGita&;udk wufuGpmumuG,aqmif&uaer_a=umifh touftE &m,f pd;k &drae& hf G f G f W f olrsm;udk tjynfjynfqi&m +ir;f csr;f a&;wyfzJG 0ifrsm;u +ir;f csr;f a&;rsujf rifoufao [laom kd f d d trnfjzifh apmifa&Smuf}uD;=uyfjcif;rsKd ;jzpfonf? ud,&awmftjzpf wm0efxrf;aqmifjcif; h k f H r[kwbJ xdorsm;ESitwl vduygjcif;jzifh jyefay;qGjJ cif;/ t=urf;zufjcif;rsm;ukd rsujf rif f k l hf k f
133
uHawGcHpm;&ayrnf? xdokd (24) em&D vduygaejcif;jzifh vlrodorod vky}f uHvorsm;tzdk k k f l kd l tcufuHEionf? xdokd umuG,apmifa&Smuforsm;rSm EdiijH cm;om;rsm; jzpfavh&ojzifh kd f k f h l kf dS if;wdk udyg vky}f uHygu EdiijH cm;om;wOD;udk vky}f uHowfjzwfvujf cif;a=umifh rvdvm; k kf kd k tyfaom vltrsm;pdw0ifpm;r_rsm; ay:ayguapEdiaoma=umifh vky}f uHvorsm; tcufuH& f f kf kd l wwfonf?
vltcGita&;}u;-uyfrvyief;pOf hf D + kf
(u) tcsutvufpaqmif;pHprf;jcif; f k k vltcGita&; }u;D =uyfjcif;wGif tajccHtusq;kH tqifrm vltcGita&; csKd ;azmufr_ tcsuf hf hS hf tvufrsm;/ owif;rsm;udk pkaqmif;pHprf;jcif;jzpfonf? xdqprf;csursm;udk tjynfjynfqi&m k k kH f kd f vltcGita&;tzGJ rsm;qDokd vnf;aumif;/ tpd;k &tzGJ rsm;xHokd vnf;aumif;/ owif;Xme hf rsm;ESihf tjcm;tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;qDokd vnf;aumif; ay;ydk +yD;tpD&ifc&onf? xkokd f H d aom vltcGita&; csKd ;azmufrrsm; &yfwefEdi&eftwGuf qH;k jzwfcsursm; csrwtaumif hf _ kf f S f txnfazmfEi&ef aemufxyfwqifh ud;yrf;aqmif&u& onf? xdk a=umiftajccHusaom kd f G f h pHprf;ppfaq;a&;tqifwif wdusreuefaom owif;tcsutvufrsm; &&S&ef ta&;}uD; k h G S f f d vSonf? tcsKd udprsm;wGif tcsutvuf pkaqmif;a&;tzGJ onf vltcGita&; csKd ;azmufc&aom P f hf H olwOD; odk r[kwf vltenf;i,fEihf awGqHar;jref;I tcsutvufpaqmif; aqmif&uf S k f k G Ediaomfvnf; tcsKd udprsm; (Oyrm- tusO;f axmifrsm;twGi;f vltcGita&;csKd ;azmufr) kf P hf _ udk avhvmpHprf;&mwGif axmif0efxrf;rsm;/ axmifom;rsm;. rdom;pkrsm;/ axmifxursm; k G f udyg vduvawGqHar;jref;&ef vdtyfonf? k k f H k k tcsuftvufpkaqmif;onfhtzGJudk apv$wf&mwGif atmufygtwdkif; vkyfaqmifavh &Sonfukd awG&onf? d
134
tcef; (9)
tawGtuH&aom avhvmolrsm;udk tcseumv tydi;f tjcm;twGi;f xda'oodk dS d f k k apv$wIpHprf; ppfaq;jcif;/ f k vltcGita&;pHprf;a&; vkyom;rsm;udk a'otwGi;f odk umv=um&Snpm apv$wf hf k f f G xm;+yD; vltcGihf ta&;owif;rsm;ukd pkaqmif;apjcif;/ eD;pyf&ma'otwGi;f rS yk*Kd~ vfrsm;yg0ifonfh pHprf;ppfaq;a&;tzGJ udk apv$wjf cif;/ k vlorsm;xif&m;onfh yk*Kd~ vfrsm;yg0ifonfh pHprf;ppfaq;a&;tzGJ udk apv$wjf cif;/ d S k EdkifiHwumrS EdkifiHjcm;om;rsm; trsm;qHk;yg0ifonfh pHkprf;ppfaq;a&;tzGJudk apv$wjf cif; ponfwkd jzpfonf?
vGwfvyfaom tpdk;&r[kwfonfh vltcGifhta&; tawmfrsm;rsm;omru EdkifiHwum tzGJ rsm;jzpfaom ukvor*~ vltcGita&;tzGJ tpnf;rsm;/ tjynfjynfqi&m tvkyf hf kd f orm; tzGJ csKyfuokd aom tzGJ rsm;onfvnf; rdrwkd pdw0ifwpm; pHprf;rnfuprsm;ESihf hJ d f k h d P ywfoufI tcsutvufrsm;pkaqmif;&ef xktcif;jzpfym;&m a'oodk rdrwkd . tcsuf f d G d tvuf pHprf;pkaqmif;a&;tzGJ (Fact Finding Mission) rsm;udk apv$wavh&onf? xdtzGJ k f dS k rsm;. vkyief;rsm;/ &nf&,csursm;onf uGmjcm;wwfaomfvnf; tcsutvuf pkaqmif; f G f f f &mwGirl xl;xl;jcm;jcm; uGjJ ym;jcm;em;r_ r&Swwfay? f d ukvor*~uokd tzGJ rsKd ;u apv$waomvltcGita&; tcsutvuf pkaqmif;a&; tzGJ hJ f hf f rsm;wGif t=urf;tm;jzifh vrf;!$ecsursm; csrwxm;wwfonf? xdvrf;!$ecsursm;rSmf f S f k f f vGwvyfpm pHprf;ppfaq;EdiciEihf rdrtpDtpOfukd rdrd vGwvyfpmqH;k jzwfEici/hf f G k k f G hf S d f G kd f G vGwvyfpm v_y&m;Edici/hf f G f S kfG vHk cHa&;twGuf tmrcHcsu&rEihf ud,yio;D oefvGwvyfci&r/_ f dS _ S k f kd f f G hf dS rdryiqirrsm;/ toHoi;f xm;r_rsm;udk vHk cHpmxm;Edici/hf d kd f kd f _ G G kfG vGwvyfaom ae&mxdicif;&SrEihf tpDtpOfrsm;&Sr/_ f kf d _ S d oD;oefvGwvyfaom vlawGppfaq;r_Eihf =um;emr_&r/_ f S dS rsujf rifoufaorsm;udk tpd;k &u vHk cHrwm0ef,a=umif; a&;om;xm;aom pm&&Sr/_ _ l d pHprf;ppfaq;a&; tzGJ 0ifrsm;udk Oya'uif;vGwcirsm;&Sr/_ k f G hf d rSwwrf;rsm;tm; odr;f qnf;r_wif rdroabmjzifh xm;ydici&r/_ f G d k f G hf dS vGwvyfpm owif;xkwjf yefcirsm;&Sr_ ponfwkd jzpfonf? f G G hf d
135
ukvor*~rS apv$wfaom tzGJrsdK;r[kwfonfh tpdk;&r[kwfaom tzGJrsm;wGif xdkodk vrf;!$errsm; wdwusus owfrwxm;jcif;r&Say? xdk a=umifh oHwrefvrf;a=umif;rSwqifh f_ d S f d cse;f qdjk cif;/ vHk cHa&;awmif;cHjcif;rsm; rvkyEiay? oufqi&mtpd;k &ESihf yl;aygi;f aqmif&ur_ d f kd f kd f G f rsm;vnf; vkyp&mrvday? odk aomf tpd;k &r[kwaom tzGJ rsm;onf aysmaysmif;aom f k f h wzufvnhf vkyaqmifrrsm;tm; ydrvyuiaqmif&uEionfukd awG&onf? OyrmS f _ k kd k f kd f G f kd f pHkprf;ppfaq;olrsm;udk urBmvSnfhc&D;onfrsm;toGifjzifh EdkifiHwGif;odk apv$wfEdkifonf? EdiiwumtzGJ tpnf;rsm;taeESihf rvkyEiaom tquftoG,&mazGjcif;/ qufo,jf cif; kfH f kd f fS G rsm;udk tpdk;&r[kwfaom tzGJtpnf;rsm;rS apv$wfxm;aom pHkprf;ppfaq;olrsm;u ydkrdkvkyfaqmifEdkifonf? xdkolrsm;onf EdkifiHwumu apv$wfolrsm;xuf tawGtuH enf;aumif;enf;Edirnfjzpfaomfvnf; pHprf;&rnfae&modk oGm;a&mufjcif;/ owif;&,ljcif;/ kf k h tquftoG,&mazGjcif;wdk wGif EdiiwumtzGJ rsm;avmuf nEi;f aqmif&up&mrvdojzifh fS kfH d kd G f k pHprf;&rnfae&modk ydrv#ijf refpm a&muf&Ei+f yD; owif;rsm;&&SEionf? k h k kd G dS kd d kd f
tcsutvufpprf;pkaqmif;&mwGif owdyoifonftcsursm; f kH h h f
- ESpzufpvH;k rS ajymqdcsursm;udk &SmazGyg? f k f vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk pHprf;ppfaq;olrsm;onf vltcGita&; csKd ;azmufrrsm; hf _ k hf _ tm; csKd ;azmufc&ol wOD;xnf;xHrr[kwbJ csKd ;azmufc&onf[k ,lq&aom olrsm;xHrS H S f H vnf; &,loifonf? wcgw&Hwif vltcGita&;rsm; rcsKd ;azmufyg[k jiif;qdaeaom tpd;k & h G hf k rsm;. xkwjf yefa=unmcsursm;wGif t"dutcsuukd zH;k uG,xm;aomfvnf; usetcsuf f f f f rsm;udk 0efcxm;&ma&mufaeonfukd awG&wwfonf? Oyrm - etzonf t"rRvytm; H k f apcdi;f r_ r&Syg[k jiif;qdaeaomfvnf; if;wdk xkwjf yefaom owif;rsm;wGif vlxvytm; k d k k k f rnfr#jzifh rnfonfvrf;r}uD;udk rnfonftcseu atmifatmifjrifjrif zGivpvua=umif; h h df hf S f kd f a&;om;avh&onf? xdtcgrsKd ;wGif etz zufrS w&m;0ifxwjf yefaom t"rRapcdi;f cH&aom dS k k k tvkyorm;rsm; ta&twGuukd &&SEionf? f f d kd f - owif;&Edirnf&if;jrpfrsm;udk &SmazGyg? kf h hf _ rsujf rifoufaorsm;/ trSewu,f vltcGita&;csKd ;azmufrukd uHawGcHpm;&olrsm;ESihf f awGqHEiv#if taumif;qH;k jzpfonf? odk &mwGif vdtyfaom owif;tcsutvufrsm;tm; k kd f k f ay;Ediorsm;udvnf; xnfoi;f pOf;pm;&rnfjzpfonf? Oyrm- w&m;vufvwf owfjzwfr_ kf l k h G G a=umifh owfjzwfc&ol wOD;ta=umif;udk pHprf;&mwGif aoqH;k olonf b,fojl zpfonf? H k
136
rnfou owfjzwfom;onf? rnfonfae&m/ rnfonftcsewif rnfokd owfjzwfc&onf? l G h h df G H rnfou tavmif;udk rnfonfae&mwGif rnfokd pwifawG&Sconf ponfh tcsursm;udk l h d hJ f pHkprf;&rnf? xdkodkpHkprf;ygu '%f&mudk aq;ukoay;aom q&m0efrsm;/ tokbwGif tavmif;jyifqifay;aom olrsm;/ rdrxuft&if tavmif;udawGol owif;axmufrsm; d k ponfjzifh tjcm;owif;&if;jrpfrsm;udk avhvmpHprf;&rnf? xdk jyif aoqH;k ol. rdom;pk k 0ifrsm;rSwqifh aoqH;k ol. yHyef;/ &efo&r&S/d a'otwGi;f &Sd a'ocHrsm;rSwqifh yx0Da'o k l dS ta=umif;/ omreft&yfom;wdk xHrS a'otwGi;f &Sd vltcGita&;csKd ;azmufr_ usL;vGewwf hf f olrsm;owif; ponfwkd udpprf;&rnf? k kH - taxmuftulypm&Gupmwrf;rsm;pkaqmif;yg? f vltcGita&;owif;pkaqmif;olonf rdrpprf;aeaomowif;ESiywfoufaom pm&Guf hf d kH hf pmwrf;rsm;udvnf; &SmazGpaqmif;&ef vdtyfonf? w&m;Oya'rsm;/ w&m;H;k qH;k jzwfcsuf k k k rsm;/ trdef rsm;/ vkytm;ay;qifac:pm rsm;/ &dumaxmufy&ef trdef ay;pmrsm;/ a=unmcsuf f h Q hH rsm;/ owif;xkwjf yefcsursm;/ owif;pmaqmif;yg; owif;rsm;/ tjcm;tzGJ rsm;u xkwa0 f f aom pmapmif/ rSwp/k "mwfyrsm; ponfwkd udpaqmif;&rnf? xdokd pkaqmif;I avhvmonfh f kH kk k pm&Gupmwrf;rsm;onf rSeuef+yD; pdwcs,=kH unf&aom owif;taxmuftxm;rsm;jzpf&ef f f f vdtyfonf? "mwfyrsm;pkaqmif;ygu rnfonfowif;&if;jrpfrS &&Sonf [laom owif; k kH h d &if;jrpfrsm;udyg rSwom;&efvtyfonf? k f kd - rdrom;a&mufrnfa'oudk udwif&if;ES;D u|r;f 0ifatmifvyaqmifyg? d G h k f d G h _ d S kd f tu,fI rdrom;a&mufrnfae&mudk &if;ES;D u|r;f 0ifrr&Sygu xif&m;+yD;rajymif;vJEionfh ae&mtrSwtom;rsKd ;udk xda'owkd roGm;a&mufrD jrifa,mifatmif pdwjf zifrwom;&rnf? f k hS f a'o. ta&SzufwGif oHvGifjrpf&Sdonf? &Gm.tjyifawmifzufwGif apwDwql&Sdaom awmifue;f av;&Sonf? a'oESiteD;qH;k rdrSm xm;0,frdjzpfonf[aom a'oE & tcsuf k d hf l W rsm;udk rSwom;&rnf? odk rSom a'oodk trSewu,f oGm;a&mufonftcgwif &Gmrsm; f f h G wnfae&m/ tcsi;f jzpfym;&m ae&mrsm;udk cefrSe;f Edirnf? G kf
137
138
ta&; csKd ;azmufrrsm;udk wifjyr_a=umifh zrf;qD;cH&jcif;/ nO;f yef;ESypufc&jcif;/ wcgw&H _ d f H owfjzwfc&jcif;txd &ifqi&wwfonf? xdk a=umifh xdorsm;.vHk cHrEihf ab;uif;r_rsm; H kd f k l _ S twGuf txl;*kpuaqmuf&u&rnf? rdruowif;ay;olonf rnfojl zpfa=umif; vlwum kd f G f d kd tm; xkwazmfajym=um;jcif;udk a&Smif=uOf&rnf? xdo. trnfEihf tjcm;odomxif&m; f k l S S aprnfh aemufctcsursm;udk v$ajymif;Ijzpfap/ razmfjybJjzpfap owif;udk xkwjf yefEionf? H f J kd f vlawGar;jref;jcif;udk vltrsm;=um;wGirvkybJ vHk cpwcs&onfh ae&mrsm;wGif vkyuijf cif; f f Hd f f kd jzihvnf; xdouvojd cif;rS umuG,Eionf? pHprf;ppfaq;ol. tpD&ifcpmESihf owif; f k l kd l f kd f k H xkwjf yefrwif trnfrazmfjyEdiaom owif;rsm; rsm;jym;vGe;f aeyguvnf; xdtpD&ifcpm/ _ G kf k H kd owif;xkwjf yefronf wduscivrr&S[aomtjrifrsKd ; tjrifcEi&onfuvnf; owdxm; _ kd f kH _ d l H kd f &rnfjzpfonf? - wduscivrr&SbJ bufvuaomowif;rsm;&&Swwfjcif; kd f kH _ d kd f d vltcGifhta&; pHkprf;olrsm;ukd vltcGifhta&;csdK;azmufr_rsm;ta=umif; ajym=um;aom olrsm;onf wcgw&H wGif vltcGita&; csKd ;azmufol tpd;k &udk qefusiwucuaeaom hf f kd f kd f tzGJ 0ifrsm;/ xdtzGJ ESiywfoufaeolrsm; jzpfwwfonf? wcgw&Hwif rdrtm; pum;jyef k hf G d tjzpf ulnDvkyfudkifaeolrsm;onf xdkodkaomolrsm; jzpfaewwfonf? xdktcgrsdK;wGif xdorsm;onf rdrwkd trSewu,f &ifqicpm;cJ&aom tjzpfrexuf csJ um;I ajymwwf k l d f kd f H h S f =uonf? if;wdk tzGJ tay: pmemaxmufcvmatmif owif;rSm;rsm;udk aygi;f pyfI ajym H wwf=uonf? txl;ojzifh tm%m&tpd;k &udk vufeufuif wduy0ifaeaom vufeufuif kd k f JG kd tzGJ tpnf;rsm;. v_y&m;ae&m tajccHa'orsm;wGif xdtjzpfrsKd ;udk trsm;qH;k uH&onf? f S k xdk a=umifh pHprf;ppfaq;olonf rdr&&Saom owif;rsm;udk rSerrSejf yefvnfwuqjcif;/ k d d f G f tjcm;owif;rsm;ESihf csex;kd +yD; E_i;f ,SOjf cif; ponfwkd vkyaqmifEiaom t&nftcsi;f rsm; d f d f kd f &S&ef vdtyfonf? &&Saomowif;tcsutvufrsm; cdivr&ap&eftwGuf a&Saemuf d k d f k f kH _ dS rnD!wbJ vGacsmaecsursm;&Sr&Sd aocsmpGm ppfaq;ar;jref;jcif;/ tjcm;aomowif;rsm;ESihf $ f J f f d vuf&dS owif;rsm;udk rSeuefr&r&Sd ppfaq;jcif;/ twwfEiq;kH ud,wif uHawGolxrS f _ dS dk f k f kd H owif;&,ljcif; ponfwkd jzifh ppfaq;cseuuEionf? d f kd f kd f - rsujf rifoufao/ odk r[kwf ud,wif uHawGolrsm;u owif;ay;&ef wGef qkwaejcif; k f kd f wcgw&Hwif rsujf rifoufaorsm;/ odk r[kwf vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk ud,wif G hf _ k f kd uHawGcHpm;&olrsm; ud,wiuyif if;wdk ta=umif;rsm;onf ta&;r}uD; odk r[kwf xdk k f kd f ta=umif;udk today;vduygu if;wdk twGuf tE &m,f&Eionf[k ,lqonftwGuf k f W dS kd f h
139
vdtyfaom owif;rsm;udk ajym=um;&ef wGef qkwaewwf=uonf? xdorsm;ESihf uHawG& k f k l onftcg xdowif;tcsutvufrsm;onf aemufxyfxokd tjzpftysursm; xyfrrjzpfym; h k f kd f H G atmif wm;qD;&mwGif txl;ta&;}uD;a=umif;/ tE &m,frjzpfatmif xdorsm;. trnfEihf W k l S xif&m;onfh tcsursm;udk xkwazmfajym=um;rnfr[kwa=umif; ajymqd&rnf? aemufq;kH S f f f k xdowkd u xkwazmfrajymv#ivnf; apmifpm;,Hrwyg; tjcm;vrf;r&Say? k l f f h k S d - vltcGita&;csKd ;azmufc&onf[k rrSw,jl cif; hf H f tcsKd olrsm;onf vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk ud,wiu,us cHpm;cJ&aomfvnf; hf _ k f kd f kd f h xktcsursm;udk vltcGita&; csKd ;azmufc&jcif;[k rrSw,=l uacs? Oyrm - xdi;f Ediiwif d f hf H f k kfH G w&m;r0if vma&muftvkyvyuiae=uaom jrefrmEdiiom;rsm;onf xdi;f &JwyfzJG u f k f kd f kfH k Ediiokd w&m;r0if 0ifa&mufrj_ zifh zrf;qD;onftcg tcsKyfcef;twGi;f duEujf cif;/ rdrwkd xHrS kfH h k fS d ypPn;f rsm;ESihf aiGrsm;udk t"rRor;f jcif; ponfwkd udk vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;tjzpf d hf _ rrSwf,lwwf=uay? vifa,musmF;. dkufykwfr_udkcH&aom ZeD;rsm;uvnf; xdkodk hf _ tdraxmifwi;f t=urf;zufuEurukd trsKd ;orD;rsm;. tcGita&;tm; csKd ;azmufrtjzpf f G kd f S f _ rrSw,bJ tdrwi;f a&; jy\emrsm;[lIom rSw,+l yD; vdtyfaom tcsutvufrsm; f l f G f k f ay;jcif; r&Sacs? vltcGita&;qdonfrm rnfonft&mrsm;jzpfonfukd vlwi;f em;vnf d hf k S h kd oabmaygu&ef vltcGita&; tajccHoifwef; ydk cscsursm; vkyuiaqmif&uoifonf? f hf f f kd f G f h (c) okawoeyvkyjf cif; vltcGifhta&; csdK;azmufr_rsm;ESifh ywfoufI tcsuftvufrsm;udk oGm;a&mufpHkprf; pkaqmif;+yD;onftcg okawoeyvky&ef vdtyfonf? rdrom;a&mufavhvmI awG&Saom h f k d G d tcsursm;onf rnfonfEiiwumOya'rsm;udk csKd ;azmufaeonf? csKd ;azmufaeolrsm;udk f h dk f H rnfokd ta&;,laqmif&uoifonf? rnfonftzGJ tpnf;/ rnfonftpd;k &xHokd csO;f uyfI G f h h h rnfokd qH;k jzwfcsursm; csrwEiatmif aqmif&uoifonf ponftcsursm;ukd okawoe f S f kd f G f h h f yvky&rnf? rdrawG&Sxm;aom vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;ESihf ywfoufI ydrwus f d d hf _ k kd d cdkifvHk&ef rnfonfhtaxmuftxm;rsm;udk xyfrH&SmazG&rnf? tjcm;tzGJtpnf;rsm;u xkwa0xm;aom rnfonftpD&ifcpmudk ud;k um;rDjS irf;&rnf ponfwkd udvnf; okawoe f h H k y&rnf?
140
tcef; (9)
(*) rSwwrf;wifpaqmif;jcif; f k vltcGita&; csKd ;azmufrrsm; pHprf;pkaqmif;+yD; &&Svmaom owif;tcsutvufrsm;udk hf _ k d f rSwwrf;wifor;f qnf;jcif;onfvnf; vltcGita&;}uD;=uyfr. tqifwqifjh zpfonf? f d hf _ h &&Sdaom owif;tcsuftvufrsm;udk pepfwusodrf;qnf;xm;rSomv#if vdktyfaom tcsdefwGif vdktyfovdktoHk;yEdkifrnfjzpfonf? rSwfwrf;wifpkaqmif;&mwGif rdrdtzGJ tpnf;. vkyief;udvuI pkaqmif;enf;trsKd ;rsKd ;&Sonf? rdrtzGJ onf tpD&ifcpmwapmif f k kd f d d H a&;om;xkwfa0&ef jyifqifaeygu rdrdtpD&ifcHpmwGif yg0ifaom tcsuftvufrsm;udk vktyfovdk toH;k yEdiaomenf;jzifh odr;f qnf;xm;&onf? tjcm;tzGJ rsm; vdtyfaom d kf k vltcGita&; owif;rsm;udk rSwwrf;wif&efqygu utvdu/f ae&ma'otvdu/f hf f kd k k jzpf&yftvdkuf/ jzpfysufonfh aepGJtvdkuf/ umvtydkif;tjcm;tvdkuf owif;rsm;udk odr;f qnf;xm;&efvtyfonf? ,cktcgwif acwfrSD uGejf yLwm yd*&rfrsm;jzifh rdrxwif kd G k d H G &Saom owif;rsm;udk vdtyfonftcsewif vdtyfovdk vG,vifwul xkw,toH;k y d k h d f G k f h f l f kH H Edi+f yDjzpfonf? rSwwrf;wifor;f qnf;&mwGif toH;k 0ifonfh a&;om;csuyprsm;/ Z,m;rsm; k f d vnf; ay:xGuvm+yDjzpfI rSwwrf;wifor;f qnf;olrsm;/ owif;tcsutvuf vktyf f f d f d olrsm;taeESihf vG,v,uul owif;xkwEi/f &SmazGEionf? rdruokd vltcGita&; f G f l f kd kd f d hJ hf csKd ;azmufrrsm;udk rSwwrf;wifypkonfh tjcm;tzGJ rsm;ESihf qufo,a&; uGe,ufrsm; _ f G f f wnfaqmufxm;&ef txl;ta&;}uD;onf? xdokd yvkyjf cif;jzifh owif;tcsutvufrsm;/ k f tquftoG,frsm;udk xdrf;odrf;Edkifonfhtjyif aiGukefa=u;usenf;enf;jzifh owif;rsm; &,lEionf? zvS,Eionf? tifwmeufac: uGejf yLwmqufo,a&;pepfonf aiGueusr_ kd f f kd f G f kf enf;enf;jzifh jrefqef/ toH;k 0ifwusaom owif;tcsutvufrsm;udk pkaqmif;Edionf? d f kf xdk jyif tzGJ wzGJ ESiwzGJ t=um; ,H=k unfu;kd pm;r_rsm; wnfaqmufEionf? hf kd f (C) tpD&ifcjH cif; tpD&ifcjH cif;qdonfrm rdrawG&Soawoeyvkyxm;onftcsuukd oufqi&mtpd;k &/ k S d d k f h f kd f tzGJ tpnf;ESihf jynforsm; od&em;vnfoabmaygu&ef aqmif&ujf cif;jzpfonf? ukvor*~ l dS f G vltcGita&;nDvmcHrsm;wGif wufa&mufwifjyjcif;/ tpD&ifcpmrsm;jzefa0jcif;/ owif; hf H Xmersm;ESihf qufo,I vltrsm;od&tmHpuvmatmif vkyaqmifjcif;/ tpnf;ta0;rsm;/ G f dS k kd f f ES;D aESmzvS,yrsm;wGif aqG;aEG;jcif; ponfwkd onf tpD&ifcjH cif;tqifwif tuH;0ifonf? f JG h G
141
ta&;ay: ta&;,laqmif&ucsursm; vkyui&ef Ed;_ aqmfjcif;/ tzGJ tpnf;rS a=unmcsuf G f f f kd f rsm; xkwjf yefjcif;wdk onfvnf; tpD&ifcjH cif;rsm;yifjzpfonf? (i) qH;k jzwfcsursm;csrwvmatmif v_H aqmfjcif; f S f vltcGita&; csKd ;azmufr_ awG&Scsursm;tay: tajccHI rnfokd aom vkyaqmifrrsm;udk hf d f f _ taumiftxnfazmf aqmif&Gufoifha=umif; wifjyxm;onfh rdrd.t}uHay;csufrsm;/ wduwe;f csursm;/ awmif;qdcsursm;udk oufqi&mtpd;k &/ EdiiEihf tzGJ tpnf;rsm;u k f G f k f kd f kfH S av;pm;vduem aqmif&uvmatmif v_H aqmfaqmif&ujf cif;onf vltcGita&; }u;D =uyf k f G f G hf jcif;. aemufqHk;tqifh[k qdkEdkifonf? vltcGifhta&; csdK;azmufaeaom tpdk;&udk xdokd csKd ;azmufrrsm; &yfwef&ef/ xdokd csKd ;azmufaer_a=umifh Ediiwumu jypfwif&wcs&ef/ k _ k kfH _ f vdtyfovdk ta&;,laqmif&ujf cif;rsm;/ pD;yGm;a&; ydwqkd r_rsm; yvky&ef/ ponfwkd uJokd k G f f h aom t}uHay;csursm;/ wduwe;f csursm;udk taumiftxnfay:aqmif&uvmatmif f k f G f G f ud;yrf;vkyaqmifom; =u&rnf? f G
142
tcef; (9)
tcef; (11)
vltcGita&; ynmay;r+ hf
ordi;a-umif; kf
vl@tcGita&; ynmay;r_EiywfoufI 1945 ckEpavmufupwifI EdiiwumESihf a'o hf S hf S f kfH qdkif&m Oya'rsm;xJwGif pwifazmfjya&;om;vmcJh=uonf? 1945 ckESpfwGif a&;qJG f _ jyXmef;cJaom ukvor*~ ydnmOfpmwrf;Y vl@tcGita&;ESihf tajccH vGwvyfrw@kd tay: h hf av;pm;r_tm; wd;k wufapa&;ESihf tm;ay;a&;wd@k twGu Ediirsm;taejzifh vltcGita&; f kfH hf ynmay;r_udk yl;aygif;vkyfaqmif&ef wdkufwGef;Edk;aqmfxm;onf? xdk@twGufa=umifh EdkifiHwdkif;onf vl@tcGifhta&;wdk;wufa&;ESifh tm;ay;a&;wdk@udk vkyfaqmif&eftwGuf rdrw@kd jynfow@kd twGi;f vl@tcGita&;ynmay;r_rsm;/ oif=um;yd@k csrrsm; vkyuiaqmif d l hf _ f kd f f f dfH kf &Gu&ef wm0ef&onf? tpd;k &rsm;wGiomru tpd;k &r[kwaom EkiiwumESihf a'oqdi&m f dS tzJGtpnf;rsm;u vnf; vl@tcGifhta&;ynmay;r_rsm; vkyfaqmif&ef &nf&G,fcsufrsm; csrwI taumif txnfazmf aqmif&uvmcJ=h uonf? vl@tcGita&; ta=umif;t&m S f G f hf rsm;udk od&dS avhvmapjcif;jzifh jynfovxw@kd onf rdrw@kd tay: usL;vGeaom vl@tcGita&; l l k d f hf csdK;azmufr_rsm;udk umuG,f&efESifh rdrdwdk@tcGifhta&;rsm;udk awmif;qdkwwfvmap&ef &nf&,I enf;vrf;wus vl@tcGita&; ynmay;r_rsm; vkyaqmifvm=uonf? G f hf f 1948 ckEpwif twnfyjyXmef;Edicaom ukvor*~ tjynfjynfqi&m vl@tcGita&; S f G k f hJ kd f hf a=unmpmwrf;wGivnf; ,ckpmwrf;onf vl@tcGita&;rsm;ESihf tajccH vGwvyfrrsm; f hf f _ tay: av;pm;r_tm; wd;k wufap&eftwGuf ynmay;yd@k csrrsm; vkyaqmifjcif;jzifh vlwi;f / _ f kd EdkifiHwdkif;twGuf tuH;0ifaom pHcsdefpH!$ef;wckjzpfonf [lI azmfjyxm;onf? xdk@ twGua=umifh ynmay;r_onf ukvor*~ydnmOf.vkyief;wckjzpfonfh vl@tcGita&; f f hf zH@G z;d wd;k wufa&;qdaom vkyief;ESihf txl;qufpyfvsu&onf? ynmay;r_[k qd&mwGivnf; k f f dS k f atmufajcvlxkutp yg0ifavhvmvkyfudkifaom/ tpdk;&r[kwfaom tzJG@tpnf;rsm; uvnf; yg0ifaqmif&uEiaom/ vlrtodi;f t0di;f . ae&mwdi;f wGi&onfh tpdwtydi;f G f kd f _ k k k f dS f k rsm;ESihf vlwi;f twGujf zpfaom ynmay;yd@k csrj_ zpfap&rnf[k a=unmpmwrf;. pum;cs;D wGif kd azmfjyxm;onf?
143
1950 ESifh 1960 ckESpfrsm;twGif; taemufEdkifiHrsm;wGif vl@tcGifhta&; ynmay;r_rsm; vkyfaqmif&mY pmoifausmif;rsm;twGif;&Sd vli,frsm;tm; vl@tcGifhta&;ta=umif; a[majymynmay;jcif;rsKd ;udom vkyaqmifc=hJ uonf? 1970 ckEptwGi;f 0ifa&mufvm k f S f cserpI vl@tcGita&; ynmay; olrsm;onf vl@tcGita&;ESihf ywfoufI a[majymyd@k cs d f S hf hf or# oufoufudkom vdkufvHrSwfom;apaom avhvmr_yHkpHrSaeI xdkolrsm;udk,fwdkif awG;ac:pOf;pm;qifjcifrrsm; vkyvmwwfap&efEihf vl@tcGita&; csKd ;azmufc&olrsm;tay: _ f S hf H pmemulnDvdkpdwfrsm; ay:aygufvmap&ef ud;yrf;vkyfaqmifvmcJhonf? odk@aomfvnf; pmoifcef;rsm;twGi;f &Sd vli,frsm;udom oif=um;yd@k csaom yHprsKd ;om &SqjJ zpfonf? xd@k jyif k kH d vlrajymif;vJrwcktay: oufa&mufapaom/ vl@tcGita&;ESihf ywfoufI wd;k wufap _ _ hf aom/ umuG,apaom v_y&m;r_wcktwGuf rdrwOD;csi;f ud,wiwivnf; wm0ef&dS f f S d k f kd f G f onf[onfh tawG;tjrifrsKd ; ay:ayguatmif vkyaqmifEicjhJ cif; r&Sao;acs? l f f kd f d vl@tcGita&; ynmay;r_ukd pwifvyaqmifcsewif ausmif;pmoifcef;twGi;f &Sd vli,f hf k f d f G tv$mw&yfudkom OD;wnfvkyfaqmifEdkifcJh+yD; ausmif;+yD;qHk;oGm;olrsm;/ ausmif;wufcGifh r&aomolrsm;udk xdawG@ynmay; v_@H aqmfEicjhJ cif; r&Scyg? od@k aomf 1960 ESihf 1970 ckEprsm; kd f d hJ Sf twGi;f wGif vlrajymif;vJa&;wck ay:ayguvma&;twGuf vl@tcGita&; vkyief;pOfrsm;. _ f hf f ta&;ygyw@kd ukd todtrSwf yvmcJ=h u,Homru vlrtodi;f t0di;f twGi;f &Sd tv$mwdi;f u kH k _ k k k vl@tcGifhta&;ta=umif; em;vnfoabmayguf&ef ta&;}uD;a=umif; em;vnfvufcH vmcJ=h uonf? Ediirsm;t=um; pD;yGm;a&;t& qufpyfaqmif&urrsm; wd;k wufvmjcif;ESihf kfH G f _ qufo,r_ wd;k wufaumif;rGevmjcif; qdaomtcsursm;uvnf; urBmudk c@H vuouJo@kd G f f k f kd f h jzpfc+hJ yD; wEdiiEiwEdiit=um; xdawG@qufqrukd ydraumif;rGevmapcJonf? xd@k jyif k f H S hf k f H H _ k kd f h rdrwi;f jynf&dS jynfovxwOD;csi;f . tcGita&;udk wd;k jriumuG,ay;&efrm xdEii&dS d kd l l k hf hf f S k kd f H tpdk;&. wm0efjzpf+yD; xdktcGifhta&;udk vlwdkif;cHpm;cGifh&Sdonf [laomt,ltqudk vufcrrsm; ydrrsm;jym;vmcJonf? xdo@kd vl@tcGita&; todtjrifrsm; wd;k yGm;vmcJ&mwGif H_ k kd h k fh h ,cifuuJo@kd pmoifcef;twGi;f &Sd vli,frsm;twGuf oD;oef@omr[kwbJ tajccHvwef;pm; h f l rsm;twGi;f xdyg xdtodtjrifrsm;jyef@ym;vmap&ef tpd;k &r[kwaom tzJ@G tpnf;trsKd ;rsKd ;u k G f &nf&,vyaqmifvmcJ=h uonf? vl@tcGita&;[laom vkyief;pOfatmufwif trsKd ;orD; G f kf hf f G rsm;tm; t=urf;zufrEihf uav;tvkyorm; toH;k yr_w@kd ukd qef@usiaom vlrajymif;vJr_ _S f f _ rsm; jzpfay:apa&;twGuf v_H aqmfaqmif&uvm=uonf? qif;&Jorsm;/ 'kuonfrsm;/ G f l Q a$@ajymif;tvkyorm;rsm;/ rl&if;XmaevlrsKd ;rsm;/ vdiwcsi;f csporsm;t=um; vltcGita&; f f l f l hf
144
ynmay;r_rsm;udk vkyaqmif&if; vl@tcGita&; ynmay;r_vyief;. t"dym,fukd xdxd f hf k f ` a&mufa&muf ajymif;vJvmapEdiconf? k f hJ urBmuvor*~u (1995-2004) q,fEpwmumvudk vltcGita&;ynmay;r_ q,fpEpf h k Sf hf kS tjzpf owfrwI tzJ@G 0ifEiirsm;taejzifh rdrEiitwGi;f rS jynforsm;twGi;f vl@tcGita&; S f kd f H d kd f H l hf ynmay;r_rsm; vkyaqmif&ef wduwe;f Ed;l aqmfxm;onf? xdo@kd vl@tcGita&; ynmay;&m f k f G k hf wGif ord;k usausmif; ynma&;t& jzpfap/ ord;k usr[kwaom ynmoif=um;r_ enf;rsKd ; f t& jzpfap/ vltrsm;ESihf oufqiaom ynmay;tpDtpOfrsm;rSwqifh jzpfap/ ouf}u;D ynm kd f a&; tpDtpOfrsm;rSwqifh jzpfap vlwi;f vlwi;f tm; vltcGita&; todynm A[kowrsm; dk kd hf k avhvmcGi&ap&eftwGuf vkyaqmifay;&ef wduwe;f yHy;kd vsuf &Sonf? hf f k f G h d rdrtcGita&;udk rdrrodorsm;tzdk vltcGita&; csK;d azmufc&&ef tvm;tvm ydrsm; d hf d l hf H k ayonf? wcgw&Hwif bmompum;qdi&m tm;enf;r_Eihf vltcGita&;qdi&m oabm G kf S hf kf w&m;rsm; tm;enf;r_a=umifh xdkodk@aom jynfolwdktm; pnf;kH;vH_aqmf&mwGifvnf; xda&mufr_ enf;yg;wwfonf? ,cktcg urBmw0Sr;f vH;k wGif vltcGihf ta&;ta=umif;ESihf vltcGita&; ynmay;r_onf r&Srjzpfvtyfonfqaomtcsuukd todtrSwf yvm hf d kd kd f aponf? ,if;odkjzpfjcif;a=umifh vltzGJtpnf;twGif; vGwfvyfjcif;/ nDr#jcif;ESifh +idr;f csr;f jcif;wdk ukd wd;k wufjzpfay:apEdionf? vltcGita&;ynmay;r_onf vltcGita&; kf hf hf csK;d azmufrrsm;tm; umuG,&eftwGuf xda&mufaom enf;vrf;jzpfonf[vnf; wd;k wuf _ f k todtrSwf yvmvsu&onf? f dS
vltcGita&;ynmay;jcif;qdonfrmtb,fenf; hf k S
vltcGita&; ynmay;jcif;qdonfrm jynfovxtm; if;wk@d . tawG@tuH hf k S l l k rsm;udk if;wd@k u,wif em;vnfoabmayguap+y;D if;wd@k . b0udk if;wd@k u,wif kd f kd f kd f kd qH;k jzwfvm wwfap&ef &nf&,csujf zifh vl@tcGita&;A[kowrsm;/ wefz;kd rsm;ESifh G f hf k twwfynm u|r;f usirrsm;udk toH;k yum if;wdk ud,wif yg0ifvyaqmifEi&ef f_ k f kd kf kd f &nf&,jf yifqif vkyaqmifxm;onfh avhvmr_vyief;pOfjzpfonf? G f k f wenf;qdaomf vlwi;f vlwi;f tm; rdrwiu,p&aom tawGtuHrsm;udk rdru,wif k kd kd d G f kd f D dS d kd f kd em;vnfoabmayguvmap+y;D xdtawG@tuwefz;kd rsm;tm;toH;k csI rdrw@kd vdvm;aom f k H d k
145
b0udk &&Sap&eftwGuf ud,wivyaqmifEirnfh enf;rsm;udk ud,wiavhvm vkyaqmif d k f kd f k f kd f k f kd f f apaom vkyief;pOfjzpfonf? f xd@k a=umifh vl@tcGita&; ynmay;olqonfrm vlwOD;wa,mufcsi;f od@k r[kwf vltypk hf kd S k f wpktm; vl@tcGita&; A[kowrsm;/ wefz;kd rsm;/ u|r;f usirrsm;udk em;vnfoabmayguf hf k f_ ap+y;D vl@tcGita&;qdi&m ta=umif;t&mwckujkd zpfap/ vl@tcGita&;tajctae w&yfv;kH hf kf hf twGujf zpfap ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmifwwfvmap&ef vkyaqmifojl zpfonf? G f _ f f urBmuvor*~u owfrwxm;aom vltcGita&;ynmay;r_ q,fpEpf (1995-2004) h k S f hf k S . a=unmpmwrf;wGif vltcGita&; ynmay;r_qonfrm wavmuvH;k ESihf oufqif hf kd S kd onfh vltcGita&; ,Ofaus;r_w&yf ay:xGe;f a&;udk &nf&,onfh avhusioifwef;ykd csrrsm;/ hf G f hf _ tcsutvufowif;rsm; jzefjzL;r_rsm; ponfw@kd ukd ud;yrf;aqmif&ujf cif; jzpfonf? xdokd f G k vkyaqmif&mwGif A[kowrsm;/ u|r;f usirrsm;rSwqifh atmufygta=umif;tcsursm;ESihf f k f _ f ywfoufI &yfwnfcsuftjrifrsm; jzpfay:vmatmif yHkazmfvkyfaqmifapjcif;jzpfonf? if;wdk rm S (u) tajccHvwvyfrEihf vltcGita&;rsm;udk ydrav;pm;apjcif;/ G f _ S hf k kd (c) vlom;wdk . uk,&nfu,aoG;ESihf *k%oum tjynft0 zGH zd;apjcif;/ d f kd f f d Q h (*) em;vnfr/_ av;pm;r_/ vdiujJG ym;r_tay: wef;wl&nfw&rEihf Ediirsm; twGi;f / Xmae f l dS _ S k f H wdi;f &if;om; vlrsK;d pkrsm;twGi;f / Ediiom;rsm; twGi;f / vlrsK;d pkrsm; twGi;f / bmoma&;ESihf k kfH bmompum;uGjJ ym;aom vltyprsm;twGi;f csp=f unf&if;ES;D r_wkd udk jriwifay;jcif;/ k f k hf (C) vGwvyfaom vltzGJ tpnf;twGi;f vlwi;f vlwi;f udk xda&mufpm yg0ifapEdijf cif;/ f kd kd G k (i) urBmuvor*~. +idr;f csr;f r_xr;f odr;f a&;v_y&m;r_ukd jriwifjcif;wdk yg0ifygonf? h k d f S hf [k t"dym,f zGiqxm;onf? ` hf kd vlwOD;wa,muf. tcGita&;udomr[kwbJ xdtcGita&;rsm;ESiywfoufI wm0ef hf k f k hf hf ,lr/_ wm0efcrta=umif;rsm;udyg avhvmjcif;onf vltcGita&; oif=um;r_. tESpom& H_ k hf f jzpfygonf? vltcGita&;udk vlwOD;wa,mufcsi;f ESihf vltzGJ tpnf; wckv;kH u ydiqif hf k f kd onftavsmuf vltcGita&;tay: av;pm;r_/ umuG,rEihf wd;k wufaumif;rGeatmif h hf f _ S f vkyfaqmifr_wdkudk vkyfaqmif&ef wm0ef&Sdr_/ wm0efcHr_rSmvJ vlwOD;wa,mufcsif;a&m/ trsm;ESia&m oufqiygonf? hf kd f
146
vltcGita&; ynmay;r_onf ydyuQrsm;ajz&Si;f jcif;ESihf vlrpepfjriwifjcif;wd@k ay:xGe;f ap&ef hf _ hf tajccHaxmufulay;ygonf? vl@tcGifhta&;rsm;onf wckESifh wck0da&m"drsm; jzpfwwf avh&=dS uygonf? vltrsm;tusKd ;twGuf apmifa&Smuf&ef vkyaqmifrwckonf tjcm;vl h f _ wOD;wa,muf. vGwvyfpm xkwazmfajymqdciEihf 0da&m"d jzpfaeEdiygonf? odk aomf f G f k G hf S kf vltcGita&; oabmw&m;rsm;onf tjyeftvSef av;pm;r_/ vlom;tm;vH;k . nDr#rEihf hf _ S *k%oumwd@k tay: tajccHxm;onftwGuf vltcGita&;onf xdokd rwlnujGJ ym; f d Q h hf k D jcm;em;r_rsm;udk oH;k oyfavhvmwwfap&efEihf ajz&Si;f Edi&ef yHpazmfay;Ediygonf? vltcGihf S S kf k H kf ta&; ynmay;r_onf aphpyfajz&Si;f jcif;/ =um;0ifajz&Si;f jcif;ESihf trsm;pk oabmqENc,jl cif; NH qdi&m t&nftaoG;rsm;udvnf; avhusioif=um;ay;ygonf? kf k hf
147
vl@tcGita&;ta=umif; ynmay;r_wif atmufygwkd yg0ifygonf? hf G vltm;vH;k . arG;&myg vl*%oumESihf olwkd taejzifh av;pm;pGmqufqc&&ef k f d Q HH tcGihf ta&;rsm;ta=umif;/ vltcGita&; oabmw&m;rsm; (Oyrm - vlom;tm;vH;k ESihf oufqir/_ hf kd f cGJjcm;Ir&r_ESifh vltcGifhta&;rsm; wckESifhwck tjyeftvSefqufEG,fr_) ta=umif;/ qH;k jzwfcsursm; csrw&mwGif yg0ifrEihf ydyuQrsm;udk +idr;f csr;f pGm ajz&Si;f r_wkd f S f _ S azmfaqmifEi&eftwGuf vltcGita&;rsm;u rnfuokd jriwifay;Edionf kd f hf hJ hf kf qdonfh ta=umif;/ k vltcGifhta&;qdkif&m ordkif;a=umif;ESifh qufvufzGHzd;wdk;wufaeonfh ta=umif;/ tjynfjynfqi&m vltcGita&; a=unmpmwrf;ESihf Ediiwum uav;oli,f kd f hf kfH rsm; tcGita&;qdi&m oabmwl pmcsKyfuokd aom EdiiwumOya'rsm; hf kf hJ kfH ta=umif;/ Ediiwum Oya'rsm;udk tm;jznfay;=uonfh Ediiawmfqi&m/ a'oqdi&m/ kfH h kfH kd f kf a'oE &qdi&m Oya'rsm;ta=umif;/ W kf vltcGita&;rsm;udk umuG,&mwGif vltcGita&;Oya'rsm;udk toH;k yjyD; hf f hf csK;d azmuforsm;tm; olwkd . vky&yfrsm;tay: wm0ef&apr_twGuf aqmif&uf l f dS G jcif; ta=umif;/ nO;f yrf;ESypufjcif;/ tpkt+yKHvuowfjzwfjcif;/ odk r[kwf trsK;d orD;rsm;tm; df kd f t=urf;zufjcif;ponfh vltcGifhta&;csKd;azmufr_rsm;ESifh if;wdkudk jzpfay: aponfh vlra&;/ pD;yGm;a&;/ Ediia&;/ vlrsK;d pk/ vdiujJG ym;r_ ponfh udp&yfrsm; _ kfH f P ta=umif;/ vltcGita&;rsm;udk jriwifjcif;/ umuG,ay;jcif;/ av;pm;r_ yjcif;wdk tay: hf hf f wm0ef&onfh vly*Kd~ vfrsm;ESihf tzGJ tpnf;rsm;ta=umif;ponfw@kd ukd today; dS k jcif; jzpfonf? vltcGita&;twGuf ynmay;r_qonfrm vltcGita&;onf ta&;}u;D onf[k vltrsm; hf kd S hf u vufcH cHpm;ap+yD; vltcGita&;wefz;kd rsm;udk vlw@kd .twGi;f pdwutp vufcusio;kH hf f H hf vmatmif ulnvyaqmifay;jcif;jzpf+yD; xdo@kd vufcusio;kH r_rsm;tm; olwkd .b0rsm;ESihf D k f k H hf aygi;f pyfay;jcif;jzpfonf?
148
vltcGita&;twGuf ynmay;r_wif yg0ifaom wefz;kd rsm; (Value)ESihf oabmxm; hf G rsm; (Attitude) qdonfrm k S vltcGita&;rsm;ESihf tajccHvwvyfcirsm;tay: av;pm;r_tm; ydrcirm hf G f G hf k kd kd f apjcif;/ tjcm;olrsm;tay: av;pm;r_/ rdru,urrwefz;kd xm;r_w@kd tm; arG;jrLay;jcif;/ d dk f kd d d vl*%oum. oabmobm0udk od&em;vnf+y;D tjcm;olrsm;. *k%oum k f d Q dS f d Q udk av;pm;jcif;/tcGifhta&;csKd;azmufcH&olrsm;udk udk,fcsif;pmwwfjcif;ESifh olwkd Eihf wom;wnf; b0wlrsm;tjzpf cHpm;wwfjcif;/ S w&m;r#w+yD; jA[Rmpd&w&m;xGe;f um;aom vlabmifay:xGe;f vm&eftwGuf k f Ediiom;wdi;f vltcGita&;rsm;udk vduemusio;kH r_&&rnf[k todtrSwf y kfH k hf k f hf dS vufcjH cif;/ trsm;jynfolqdkif&m/ vlr_a&;qdkif&m/ EdkifiHa&;qdkif&m pD;yGm;a&;qdkif&mESifh ,Ofaus;r_qi&m ta=umif;t&mrsm;ESihf xdt&mrsm;t=um; jzpfym;wwf kd f k G avh&aom ydyuQjzpfapr_rsm;udk odjrifjcif;/ dS t=urf;rzufrukd wefz;kd xm;jcif;ESihf yl;aygi;f aqmif&uronf ydyuQxuf _ G f _ omvGer_ &Sonfukd ,H=k unfjcif; ponftcsursm;udk qdvjkd cif;jzpfonf? f d h f k vltcGita&;onf vlwi;f . ynma&;wGif tpdwtydi;f tjzpfyg0ifoifonf// odk &mwGif hf kd f k h tcsKdaom vlrsm;onf vltcGifhta&; ynmay;r_udk txl;ydkrdkvdktyfygonf? tcsKdrSm vltcGita&; csK;d azmufrrsm; cH&Ediaom tajctaewGif &SonftwGua=umifh xdorsm;udk hf _ kf d h f k l vltcGita&; ynmay;&ef txl;vdtyfovdk tcsKd rm olwkd . &mxl;&mcHrsm;t& vltcGihf h hf k S ta&; wdk;wufaumif;rGefatmif vkyfaqmif&ef ydkrdkwm0ef&Sdolrsm; jzpfaoma=umifh xdorsm;udvJ txl;ynmay;&efvtyfonf? xdk tjyif vltzGJ tpnf;tay: v$r;f rd;k r_Eihf k l k kd S ynmay;Edkifr_ taetxm;rsm; &SdaeaomolrsdK;udkvJ txl;ynmay;&ef vdktyfonf? 4if;tkyprsm;wGif yg0iforsm;rSmf k l w&m;Oya'qdi&m wm0ef&orsm;/ 0efxrf;rsm;/ kf dS l &JEihf vHk cHa&; wyfzJG rsm;/ w&m;Oya'xdr;f odr;f onfh 0efxrf;rsm;/ S tusO;f axmif t&m&Srsm;/ d a&SS aersm;/ w&m;ol}uD;rsm;ESihf tpd;k &a&S@S aersm;/
149
tjcm;tpd;k &ESihf Oya'yr_qi&m t&m&Srsm; kd f d Oya'ytzGJ wif yg0iforsm;/ G l a&G;cs,wifajrmufc&onfh jynfo@l u,pm;vS,rsm;/ wm0efay; ceftyfjcif;cH&onfh f H kd f f tpd;k &0efxrf;rsm;/ vlxqufqa&; t&m&Srsm;/ k H d ppfwyftwGi;f tr_xrf;olrsm;/ tjcm; vkyief;qdi&m twwfynm&Sirsm; f kf f ynma&;qdi&m yk*Kd~ vfrsm;/ kf vlra&; 0efxrf;rsm;/ _ use;f rma&;qdi&m twwfynm&Sirsm;/ kf f owif;pmq&mrsm;ESihf vlxqufqa&; vkyief;wGif wm0ef&orsm;/ k H f dS l tzGJ tpnf;rsm;/ toif;tzGJ rsm;ESihf tkyprsm; f k trsK;d orD;tzGJ tpnf;rsm;/ vlrtzGJ tpnf;qdi&m v_y&m;aqmif&uorsm;ESihf vlrtoif;tzGJ acgi;f aqmifrsm;/ _ kf f S G f l _ vlenf;pk tkyprsm;/ f k pD;yGm;a&;e,fy,fwif yg0ifusivnfaeolrsm;/ G f tvkyorm; or*~0ifrsm;/ f rl&if;Xmaewdi;f &if;om;rsm;/ k bmoma&;acgi;f aqmifrsm;ESihf vlrqi&m w&m;r#wr_ukd txl;pdw0ifpm;onfh tjcm; _ kd f f yk*Kd~ vfrsm;/ uav;rsm;ESihf vli,frsm;/ ynma&;tqifh toD;oD;wGif &S=d uaom ausmif;om;rsm;/ 'kuonfrsm;ESihf a$ajymif;aexdi=f u&olrsm;/ Q k vdipwoabmxm; trsK;d rsK;d &Sorsm;/ f d f d l rdjyrsm;ESihf aus;vufrsm;wGif aexdi=f uaom qif;&Jom;rsm;/ k roefrpGr;f olrsm;/ a$ajymif;tvkyorm;rsm; ponfw@kd jzpfonf? f
150
tcef; (9)
vl@tcGita&;udrnfuo@kd ynmay;=urnfenf;/ hf k hJ ynma&;avmuwGif xif&m;vSonfh b&mZD;vlrsKd ;ynma&;okawoDjzpfol ay:vdk z&J&D S (Paolo Freire) u ord;k us ynmoif=um; avhvmr_yprsm;onf q&mESihf wynfh txufrS kH H atmufo@kd ynmA[kowpD;qif;aom yHpjH zpf+y;D oif=um;onfq&mtm; A[kowtodrsm; k k h k . &if;jrpfzsm;cH&m toGirsKd ;jzifh vufconfh yHprsKd ; (Banking System) [k axmufjya0zef f H kH cJonf? oif=um;avhvmaom ausmif;om;rsm;u rdravhvmaom bmom&yfta=umif;udk h d u|r;f usiaom ynm&Sirsm;. od&xm;r_rsm;/ A[kowudk vufcrwom;aom toGiyprsKd ; f Sf dS k HS f f kH H oufouf jzifom avhvmqnf;yl;aom enf;vrf;jzpfonf[k if;uqdonf? h k xdo@kd aom (Banking System) ynmoif=um; avhvmr_yp. tusKd ;quftjzpf k kH H atmufyg ta=umif;tcsursm; jzpfay:aponf[k if;uaxmufjyonf? f - oif=um;avhvmolrsm;u avhvmqnf;yl;rdaom A[kowrsm;/ avhvmr_ k rsm;onf wjcm;ynm&Sifrsm;. avhvmxm;aom tcsufrsm;. v$rf;rdk;r_ atmuftwGi;f rS ke;f rvGwEiatmif jzpf&onf? f kd f - ta=umif;tcsursm;ESihf owif;tcsutvufrsm;udk r=umc% OD;pm;ay; f f vGe;f onftwGuf oif=um;avhvmolrsm;onf E_wwuusurwrukd tav; h f kd f f S f _ xm;oGm;aponf? - u|r;f usioynm&Sirsm;. A[kowrsm;onf xdynm&SioawoDwOD;csi;f . f l f k k f k ud,yitjrif oH;k oyfcsursm;omjzpf+yD; vltrsm;. tawG@tuHrsm;tay: k f kd f f xdvrsm; ud,wif _jrifo;kH oyfcsursm; r[kwonftwGuf oif=um;avhvm k l k f kd f f h ol. tawG@tuHrsm;ESifh udkufnDr_r&Sdjzpfwwfonf? xdktcgwGif avhvm olrsm;. tawG@tuHESifh if;wdk@ avhvm&onfh tcsufrsm; tH0ifcGifus rjzpfonftjzpfrsKd ; a&mufwwfonf? h - tjzpftysuwcktm; rdrw@kd axmifraeI awG@jrifrrsm;tay:tajccHI rdrd f d _ h S _ _ d h uk,yif Om%fjzifh oH;k oyfrukd tm;ay;jcif;r&SonftwGuf avhvmoif,l d f kd olrsm;onf u|r;f usiol okawoDtay: txl;rSctm;xm;vGe;f onftjzpfukd f D kd h a&mufaponf? aemufqufwGJ taejzifh rdrw@kd b0tm; rdrw@kd u,wiq;kH jzwf d d kd f dk f xde;f ausmif;vdpwrsm; aysmufq;kH oGm;apEdionf? k d f kf - rdrw@kd oif,vonftcsursm;udk rdrw@kd u,wif a&G;cs,Eijf cif; r&Sonfh d l kd h f d kd f kd f kd d twGuf rdrw@kd ywf0ef;usiwif jzpfysuaeaom rdrw@kd . tawG@tuH tjzpf d f G f d
151
tysursm;udk em;vnf oabmaygu&rnftpm; rdrw@kd EitvSr;f a0;+yD; rdrw@kd f f h d S hf d b0tawG@tuHEihf roufqionfh ta=umif;t&mrsm;udk avhvmae&onfh S kd f tjzpfrsKd ;a&mufaponf? - q&mtay:udom A[dk yoif=um;avhvmaom oif,rypom jzpfaponf? k l _ kH H vlwdk@. trltusifhtawG;ac:rsm; yjyifajymif;vJr_rsm; (Transformational Change) jzpfay:aprnfh ynmavhvmr_qonfrm tjyeftvSequfo,r&aom avhvmr_vyie;fpOf kd S f G f _ dS kf jzpfonf[k b&mZD;vlrsKd ; ynma&;okawoD ay:vdk z&J&uqdonf? rdrw@kd . tawG@tursm; D k d H tm; rdrw@kd u,wif vufcoabmayguxm;r_onfom A[kow. a&aomufjrpfjzpf+yD; d kd f kd H f k xdA[kowrsm;onf avhvmr_vyief;pOftwGi;f yg0ifaeaom vlwi;f wGif toD;oD;&Sae k k k f kd d =uonf? vlw@kd tm; todynmay;jcif;. &nf&,csuonf xdorsm;tm; todoufouf G f f k l ay;&ef &nf&,jf cif;r[kwbJ xdtodrsm;tm; if;wd@k .b0ESihf qufpyfI em;vnfoabm G f k ayguap&ef/ if;wd@k .b0rsm; yjyifajymif;vJrrsm; jzpfvmap&ef &nf&,oifonf? xd@k twGuf f _ G f h ynmay;&mwGif xdkynmay;r_onf avhvmaomolrsm; udk,fwdkifyg0ifaom avhvmr_ vkyief;pOf (participatory Approach) jzpf&ef txl;ta&;}uD;vSonf? f xdkodk@aom tm;vHk;yg0ifavhvmaom vkyfief;pOf (participatory Approach) jzpfygu atmufygtcsursm; jzpfay:aprnfjzpfonf? f - avhvmr_ A[kowrsm;onf pOfqufrjywfavhvmaom avhvmawG@&csuf k dS rsm; jzpfvmrnf? vlw@kd . b0ta=umif;tcsursm; ajymif;vJvmonfh tcsuf f rsm;tay:rlwnfI topftopfaom awG@&Sdcsufrsm;/ topftopfaom zefw;D wDxirrsm; pOfqufrjywf ay:xGe;f vmEdiaponf? Gf _ kf - A[kowavhvmr_ topftopfw@kd ukd avhvmvdaompdwa=umifh avhvmol k k f rsm;onf wufuGpm avhvmolrsm; jzpfvmEdionf? G kf - avhvmolrsm;. b0ESitawG@tuHrsm;udk OD;wnfaom avhvmr_jzpfojzifh hf k S k f D kd f &&Saom A[kowavhvmr_rsm;onf avhvmolw@kd Eihf udunoufqiaom d ta=umif;t&mrsm; jzpfvmaponf? - q&monf ynmjzef@jzL;&m &if;jrpfjzpfonf[laom tcef;urSaeI avhvmolrsm; tcsi;f csi;f tjyeftvSeoif,avhvmEdiatmif yhy;kd ay;aom f l kf H aphpyfaqmf=oay;ol (Facilitator) tqifh udk ajymif;vJom;aponf? G
152
- txufrSatmufodk@ pD;qif;aomqufqHr_yHkpHrS tcsif;csif;tjyeftvSef qufo,f avhvmaom yHpo@kd ul;ajymif;aponf? G k H - E_wwutvGwusuf avhvmoif,aomyHprsKd ;rS tjzpftysuf ta=umif; f kd f f l k H t&mudk oH;k oyfqifjcifavhvmaom avhvmr_ypo@kd ajymif;vJaponf? kH H - tcsutvufEihf owif;ta=umif;t&mrsm;udk A[kowtjzpf owfrwf f S k S avhvm&mrS pOf;pm;qifjcifr/_ cio;kH oyfrw@kd ayguzm;apaom avhvmr_ypo@kd H kH _ fG kH H ajymif;vJaponf? vl@tcGifhta&; ynmay;jcif;onf vlom;wdk@tm; rdrdwdk@.b0ESifh tawG@tuHrsm;udk udk,fwdkifoHk;oyfavhvmap+yD; rdrdb0ESifhoufqdkifaom a&;&mrsm;udk rdrdwdk@udk,fwdkif a&G;cs,vy&m;ap&ef &nf&,aoma=umifh vlw@kd . tawG;rsm;/ tjrifrsm;udk ajymif;vJ f _ f S G f aprnfh yjyifajymif;vJr_ (Transformation) jzpf&rnf? xdo@kd jzpfap&eftwGuf avhvmr_ k vkyief;pOfwif avhvmolrsm;ud,wif wufuGpmyg0ifz@kd vtyfovdk avhvmr_enf;vrf; f G k f kd G kd onf if;wd@k uA[dk yI csO;f uyfaomenf;vrf; (Learner-centered approach) jzpf&rnf? kd ynmoif=um;avhvmr_yprsm;/ oDt&rsm;/ toH;k yyHrsm;udk _jrifo;kH oyfwwf+yD; tjcm;enf; kH H kd D k vrf;rsm;udk &SmazGajymif;vJ toH;k ywwf&ef vdtyfonf? k
153
toH;k yaom v_y&m;r_enf;vrf;rsm; vkyaqmifEiygu avhvmolrsm;onf rdrw@kd tawG@ f S f kd f d tuHrsm;ESihf rdrwi&+dS yD;om;jzpfaom A[kowrsm;udk vGwvwvyfvyf wifjyaqG;aEG; d Gf k f G f vmapEdirnfjzpfonf? kf
aphpyfaqmf=oolonf avhvmolrsm;. ,cif&+dS yD;om; tawG@tuH/ A[kowrsm; xGuay: k f vmatmif ar;cGe;f xkw&mwGif olw@kd . ,cifawG;ac:r_ tjrifrsm;udk olw@kd u,wif jyefvnf f kd f kd oH;k oyfpOf;pm;apEdirnfh t=uyftwnf;jzpfaprnfh ar;cGe;f rsm;ar;&rnf? od@k rom ,cif kf S olw@kd awG;jrifr_ t,ltqxJrS ta=umif;tusKd ;qDavsmrr&Saom tcsursm;/ a&S@aemuf f _ d f S vJaeaom tcsursm;udk olw@kd u,wif pOf;pm;_jrifEirnfjzpfonf? xdo@kd pOf;pm;rdonfEihf G f kd f kd kd f k wydieuf xdtcsursm;rSaeI ta=umif;tusKd ; udunaom pOf;pm;qifjcifo;kH oyfrukd f k f k f D _ rSereuefuef awG;ac:vmapEdirnfjzpfonf? f S f kf
wuf-upmyg0ifavhvmaomenf;vrf; (Participative) GG
avhvmr_enf;vrf;rsm;onf avhvmolrsm;tm;vH;k pkaygi;f I yg0ifapaom/ pkaygi;f oH;k oyf qifjcifapaom/ t,ltqwckukd 0di;f 0ef;tajz&Sm avhvmapaom vkyief;pOfjzpf&rnf? k f tjcm;olrsm;. tawG@tuHrsm;udk em;axmifavhvmapjcif;jzifh xdkol. udk,fydkif tawG@tuHrsm;ESihf Edi;f ,SOavhvmrdjcif;/ rdrawG;ac:vufcrukd wd;k wufapjcif;wd@k ukd jzpfay: _ f d H_ apEdionf? kf
tjyefjyeftvSeveaqG;aEG;oH;oyfapaomenf; (Dialectical) f Sf k
avhvmr_enf;vrf;onf avhvmolrsm;. ,cif&+dS yD;om;tawG@tuH/ A[kow oufouf k wd@k xGuay:vm&Houfouf vkyaqmifjcif;r[kwbJ xdtawG@tu/H A[kowrsm;ESihf tjcm; f k f f k k aom tcsutvufrsm;tm; aygi;f pyfI tjyeftvSef aqG;aEG;oH;k oyfapaom enf;vrf;jzpf f &rnf? xdrwqifh xGuay:vmaom tajz&v'fukd cHirapjcif;jzpfonf? avhvmolrsm; k S f kH d udk,fydkiftawG@tuHrsm;/ A[kokwrsm;udk tajcyI 0dkif;0ef;avhvm aqG;aEG;&rnfjzpf aomfvnf; xdorsm;,lqcsuwi;f onf rSeuefonf[rrSw,Eiacs? tjcm;olrsm;u k l f kd f k f l kd f ay;aom A[kowrsm;udk tajcyavhvmcJaom olw@kd ,ciftawG@tuHa=umifh xdorsm;. k h k l awG;ac:oH;k oyfrrsm;onf uef@owfcsursm;&SEionf? xd@k twGua=umifh rdrtawG@tuH/ _ f d kd f f d
154
tcef; (9)
A[kowrsm;udk tjcm;olrsm;. tjrifrsm;/ vufcoabmaygurrsm;ESihf qufpyfI tjyefjyef k H f_ tvSeveo;kH oyfapjcif;jzifom oifavsmaom avhvmr_jzpfaprnf? f S f h h f
aphpyfaqmf=oay;ol (facilitator) qdonfrm k S trsm;xJrS wa,muftaeESihf yg0iforsm; tm;vH;k ESihf tjyeftvSef em;vnfr_ l udk wnfaqmuf&oljzpf+yD; tkypwckv;kH . oif=um;avhvmEdi&ef wm0ef f k kf ,lojl zpfonf? ,H=k unfrEihf yGivif;r_&onfh ywf0ef;usiukd zefw;D ay;oljzpf+yD; xdywf0ef;usif _ S hf dS f k twGif; tjrifrwlnD r_rsm;udkav;pm;+yD; rdrd,lqonfhtwdkif; yGifhvif;pGm wifjy&Jaom taetxm;rsKd ;&Satmifvyaqmif ulnojl zpfonf? d k f D avhvmoif,lr_vkyfief;pOftwGif;wGif vlwdkif;rdrdudk,fwdkif yg0ifaeovdk cHpm;ae&atmif vkyaqmifEiojl zpf+yD; vlwi;f trSewu,fyg0ifci&atmif f kd f kd f G hf dS tmrcHojl zpfonf? aqG;aEG;yGJ ta=umif;t&mrsm; jyifqifjcif;/ tcsersm;udk avhvmjcif;/ pwif d f cseEihf +yD;qH;k csersm;udk owfrwjf cif;/ aqG;aEG;r_ta=umif;t&m rvGacsmatmif dfS df S J f xde;f odr;f jcif; tp&Sonfh oif=um;avhvmr_ yHomefukd azmfaqmifay;ol d k jzpfonf?
155
oif=um;r_ taxmuftulyypPn;f rsm; jyifqifjcif;/ aqG;aEG;yGae&m &SmazG J owfrwjf cif;/ yg0ifrnforsm;udk today;ta=umif;=um;jcif;/ vdtyfonfh S h l k jyifqifrrsm; +yD;r+yD; avhvmjcif; tp&Sonfh house-keeping wm0ef _ d vkyief;rsm;udk aocsmatmif vkyaqmifojl zpfonf? f f aphpyfaqmf=oolrsm;taejzifh a&Smif=uOf&efrm S OD;aqmifol wm0efcrjzpf&? oif=um;avhvmr_onf wzGJ v;kH ESihf oufqif H kd ygonf? aphpyfaqmf=ool . wm0efrm oif=um;avhvmr_ukd ydrxa&muf S k kd d atmif aqmif&Gufay;&efom jzpfygonf? oif=um;r_ ta=umif;t&mrsm; tm;vH;k udvnf; wOD;xJu csKyuixm;olrjzpf&yg? avhvmrnfh acgi;f pOfrsm;udk k f kd f a&G;cs,q;kH jzwf&mwGif avhvm&mwGiyg0iforsm;. ajymqdcsursm;/ vdvm; f f l k f k csursm; yg0if&rnf jzpfygonf? f rdrdwOD;xJu oif=um;ydkcsol rjzpf&yg? aphpyfaqmf=oay;olonf olu,wiuvJ tjcm;olrsm;enf;wl avhvmazmf avhvmzufjzpf&ygrnf? kd f kd f avhvm&mwGif yg0ifol wa,muftaejzifh rdrwOD;csi;f . tawGtuHrsm;udk d tjcm;olrsm;ESihf twlwuG a0r#ay;oljzpf&ygrnf? txl;u|r;f usio jzpf&efrvdtyfyg? aqG;aEG;rnfh ta=umif;t&mrsm;udk f l k jyifqifay;oljzpfaomfvnf; aphpyfaqmf=oay;olonf ta=umif;t&mwckcsi;f tay:wGif tkypwiyg0ifonfh tjcm;olrsm;xuf ydrocsirS odygvrrnf? f k Gf k kd d f d hf tm;vH;k u 0di;f 0ef;tmHpuonfqcsu rjzpf&yg? aphpyfaqmf=oolaumif; k k kd f h kH f wa,muf o nf tjcm;ol r sm;tm; aqG ; aEG ; yG J t wG i f ; yg0if v matmif aqmif&uay;onfrvI tjcm;yg0iforsm;xuf pum;avsmajym&ygrnf? G f S JG l h tqH;k tjzwfay;ol rjzpf&yg? tjcm;olrsm;ESihf tjyeftvSeaqG;aEG;ajymqdk f &mwGif aphpyfaqmf=oay;olonf rnfonfh xifjrifcsursm;u rSeonfrm;onf f f S toH;k r0ifawmh pojzifh rqH;k jzwf&yg? tapcH rjzpf&yg? avhvmaqG;aEG;rnfh ta=umif;t&mrsm;udk pDpOf&mwGif ulnDaqmif&Gufolonf tpOD; OD;aqmifr_udk vkyfaqmif&aomfvnf; ol odk r[kwf olronf t&m&mtm;vH;k udk wm0efc&ol rjzpf&yg? tjyeftvSef H aqG;aEG;r_pifppfwGif wOD;wa,mufxJu tr_dufodkufrsm;tm;vHk;udkpkyHk odr;f qnf;&ol odk r[kwf pDrcefcr_ tao;pdwukd tcsejf ynfvyaqmif&ol H JG f d h k f rjzpf&yg?
156
yk*vu t&nftcsi;f rsm;tay: tajccHaom wOD;csi;f . cHpm;r_pr;f &nfEihf vkyief;tay: ~ d G S f ZJvkH vtjynfjh zifh vkyaqmifvaomt"dXmefpw&rwkd onf aphpyfaqmf=oolaumif;. G f kd d f dS _ t&nftaoG;rsm;wcsKd jzpfygonf/ odk &mwGif todynmjynf0r_Eihf vkyief;tawGtuH h S f wdk rmvnf; aphpyfaqmf=oolaumif;. t&nftaoG;udk ydrjkd rifrm;apaom tcsursm; S k h f jzpfygonf? atmufygtcsursm;onfvnf; aphpyfaqmf=oay;olaumif;wa,mufjzpf&ef f vdtyfaom tcsursm;jzpfonf? k f vlwOD;csi;f pD. cHpm;csursm;tay: pmemem;vnfcpm;Edirpr;f &nf (Sensitivity to the f H kf _ G feelings of individuals)?,Hk=unfr_ESifh tjyeftvSefav;pm;r_&Sdonfh ywf0ef;usifudk zefw;D Edi&efEihf xde;f odr;f xm;Edi&eftwGuf aqG;aEG;onfh acgi;f pOfrsm;tay: vltrsm;u kf S kf rnfokd xifjrif,qonf/ tjcm;olrsm;tay: rnfokd wkef jyefonfwkd udk avhvmtuJcwf l pmemem;vnfcpm;ay;Edi&ef txl;vdtyfonf? vltrsm;tjym;onf olwkd . pdwrouf H kf k f romjzpfrrsm;/ pdwxcurrsm;ESihf a'gojzpfrrsm;udk xkwazmfjyoavh r&S=d uyJ aqG;aEG;r_rsm; _ f d kd f _ _ f twGif;rSif;/ wcgw&H tkyfpktwGif;rSif; wdwfqdwfpGm aemufqkwfoGm;wwfygonf? tjcm;olrsm; rnfokd cpm;aeonfukd od&cpm;Edijf cif;/ tajctaew&yfukd rnfokd wkef jyef& H dS H k rnfukd em;vnfjcif;wdk onf aphpyfaqmf=oolaumif; wa,muf. ta&;}uD;aom t&nf tcsi;f jzpfygonf? tkyp. cHpm;csursm; tay: pmemem;vnfcpm;Edirpr;f &nf (Sensitivity to the feeling fk f H kf_G of the group)? rnfonfh tkypwijf zpfap tkypwckv; udponf tpdwtydi;wckcsi; f k G f k kH P f kf f xuf ydrkd ta&;ygygonf? wOD;xHrwOD;a0r#u;l pufEionfh cHpm;r_rsm;jzpfaom rvdvm;r_/ k S kd f k aerxdxiromjzpfr/_ pdwq;kd r_/ ysi;f &dr/_ pdwjf yif;ysr/_ oHo,jzpfrEihf wcgw&H pdwrwnfjirr_ kd f f _S f df wdk onf tkypwckv;kH xH ul;pufEiygonf? tkyptwGi;f jzpfay:ajymif;vJaer_rsm;udk &SmazG f k kd f f k tuJcwfwwfjcif;ESihf wkef jyefwwfjcif;wdk onf u|r;f usiaom aphpyfaqmf=oay;olxwif f H G r&Srjzpfvtyfygonf// d kd em;axmifEipr;f &Sjd cif; (Ability to listen)? tkypk wckv;kH . cHpm;csursm;ESihf tkypwi;f &Sd kd f G f f f k G wOD;csi;f . cHpm;csursm;udk od&cpm;Edionfh enf;vrf;wckrm pl;pduem;axmifwwfjcif; f dS H k f S k f yifjzpfygonf/ pum;vH;k wckcsi;f pD. t"dym,foufa&mufrrsm;/ ajymqdowkd . toHae ` _ k l
157
toHxm;rsm;udk avhvmI cHionfh t"dym,fukd azmfxwEi&rnfjzpfonf? xdk twGuf kH ` k f kd f aphpyfaqmf=oolonf tkypwckv;kH ESi,Ov#if pum;tenf;qH;k ajymol jzpfae&ayrnf? f k hf S f wcgw&Hwif aphpyfaqmf=ool.oH;k oyfrrm tjcm;olrsm;. ajym=um;csursm;udk jyefvnf G _ S f ajymjyjcif;/ twdcsKyf aygi;f pkay;jcif;wdk jzpf&rnf? k enf;em (Tact) ? wcgw&Hwif ulnaqmif&uoonf tkypwckv;kH . aumif;usK;d twGuf G D G f l f k oufawmifhoufomr&SdvSonfh yrlaqmif&Gufr_rsm;/ em;0ifrcsKdvSonfh ajymqdkr_rsm;udk yvkyajymqd&wwfygonf? ,if;odk ajymqdk yrl&mwGif odrarGpm *kwpduf yrl&ef ta&; f k hf G k }uD;ygonf? txl;ojzifh vltcGita&;bmom&yfEihf ywfoufI aqG;aEG;aepOf yg0iforsm; hf S l twGi;f jyif;xefaom cHpm;csursm;ESihf qd;k 0g;aomtjzpfq;kd rsm;udk jyefvnftrSw&apr_rsm; f f jzpfay:apwwfygonf/ aphpyfaqmf=oolrsm;taejzifh pdwvy&m;zG,f tajctaersm;udk f _ f S uHawG&ifqi&ygu rdrvyief;tay: wcgw&H cdicirmrm &yfwnf&ef vdtyfouJokd kd f d k f k f kd f k h xdorsm;tay: av;av;pm;pm; yr_aqmif&uEirnfh enf;emrsm; vdtyfygonf? k l G f kd f k tjyeftvSey;l aygi;f vkyaqmifrtay: ,H=k unfjcif; (Commitment to collaboration)? f f _ tjyeftvSey;l aygi;f vkyaqmifoif=um;r_onf wcgw&Hwif pdwysuz,&mjzpf+yD; jynfpkH f f G f f G f h vHkavmufr_r&Sd[k xif&ygonf// xdktcgrsdK;wGif aphpyfaqmf=oolonf ulnDaqmif&Guf ay;onfh yHptpm; tk;d pJaeaoma&S;S d;k pJoif=um;r_ypjH zpfonfh q&mwOD;xJua&S@aqmif k H G G kH oif=um;r_ypokd ajymif;vJvpwrsm; ay:vmwwfygonf? odk &mwGif aphpyfaqmf=ool. kH H kd d f tjyeftvSef yl;aygi;f vkyaqmifoif=um;r_tay: vufc,=kH unfronf xdokd q&mwOD;xJu f H _ k OD;aqmifoif=um;vdrukd wGe;f vSeqefusiapEdiygonf? wzufrvJ aphpyfaqmf=oolonf k_ f f kf S tkypwi;f &Sd tjcm;olrsm;. aphpyfaqmf=o r_rsm;udvJ zdwac:vufc&ef vdtyfygonf? f k G k f H k tcsetay: od&cpm;r_ (A sense of timing)? aphpyfaqmf=oolonf tcseEihf ywfouf d f dS H d f S I qXrtmHudk arG;jrLxm;oifonf? rnfonftcsewif aqG;aEG;r_ukd tqH;k owfrnf/ k h h d f G rnfonftcsewif acgi;f pOfajymif;&rnf? pum;&Sn&nvsm;vsm; ajymwwfoukd rnfonfh h df G fS f l tcsewif pum;jzwf&rnf/ rnfonftcgwif aqG;aEG;r_ukd owfrwcsexuf ausmveom; df G h G S f df f Gf G oifonf/ rnfonftcgwif wdwqw+f idroufrukd tcse=f um=um qGxm;oifonf pojzifh h h G f d f _ d J h tcseEihf ywfoufI od&em;vnf&ef vdtyfygonf? d f S dS k
158
ajymif;vG,fjyifvG,f&Sdr_ (Flexibility)? aphpyfaqmf=oolonf tpDtpOfrsm;udk pDpOf vkyaqmif&rnfjzpfouJokd tpDtpOfrsm;udvnf; vdtyfygu tajctaeESihf vduavsm f h k k k f nDaxGpm ajymif;vJvr&&rnfjzpfonf? wcgw&Hwif aqG;aEG;&mwGif yg0ifaeaom olrsm; G kd _ dS G onf aqG;aEG;onfh ta=umif;t&mESiywfoufI b,fva&Squf&rnfrodavmufonfh hf kd tajctaersKd ; a&mufom;Ediovdk aqG;aEG;onfh ta=umif;t&mwcktwGuf cefre;f xm; G kf S onfxuf tcseukd ydrvtyfonftjzpfrsKd ;vJ &ifqi&Edionf? aphpyfaqmf=ool taejzifh d f k kd kd h kd f k f tkyp. vdtyfcsuay:wGif oH;k oyfwwf&efvtyf+yD; rnfokd wef jyef&rnfukd qH;k jzwfEif f k k f kd k kd &rnfjzpfonf? ta=umif;t&m acgi;f pOfwi;f onf ta&;}uD;onf rSeaomfvnf; wcgw&H kd f wGif ydrjkd ynfpaomajz&Si;f r_ jzpfap&eftwGuf tcsKd acgi;f pOfrsm;udk vdtyfygu zwfypf&ef k h kH k qH;k jzwfay;&wwfygonf? [mo^m%f&jdS cif; (A sense of humor)? vlom;qefonfh vkyaqmifcsuwcktjzpf wcg f f w&H tvGef tmHp;l pduae&aom tcsersm;wGiyif aphpyfaqmf=ool. [moOm%f&r/_ k k f d f f dS f rdru,ukd &nfor;f aoG;wwfrEihf tjcm;olrsm;. &,fiz,tjzpftysursm;udk zvS,f d kd f G _ S $f G f wwfrwkd onf yg0iforsm;ESitajctaetay: tusKd ;rsm;pGm&Saponf? _ l hf d A[kowjynf0jcif;ESihf zefw;D wwfr_ (Resourcefulness and creativity)? tkypwi;f k h f k kd tkyfpkwdkif;onf yg0ifolrsm;t=um;wGif uGJjym;jcm;em;r_rsm; &Sdayrnf? aumif;rGefaom aphpyfaqmf=oolwa,muftaejzifh ajymif;vJaeaom tajctaeESifh tcGifhtvrf;rsm; ay:wGif rlwnfI vduavsmnDaxG&atmif aexdiwwfouJokd wckv;kH vkyief;pOfEihf k f dS kf h f S &nfre;f csursm;udvnf; azmfaqmifEi&rnfjzpfonf? Oyrmtm;jzifh - tkypwi;f &Sd xl;c|eol S f k kd f fk G f rsm;ESihf tawGtuH &Sorsm;udk azmfxw&mazGEi&rnfjzpfouJokd yg0iforsm; u rdrwOD; d l k f S kd f h l d csi;f pDwi&aom pGr;f &nfrsm;azmfxwvmwwfap&ef vkyaqmifEi&rnf? G f dS k f f kd f
159
tcef; (12)
160
jynfwi;f wGit"rR vkytm;ay;apcdi;f cH&olrsm;udk toH;k yI &xm;vrf; azmufvyaeonfh G f f k kf ta=umif; v#dK0Sufdkuful;xm;aom AD'D,dktacGudk a&'D,dkXmersm;xuf kyfjrifoH=um; owif;wdursm;u ydrpw0ifpm;ayrnf? xdk twl ay:wmwa,mufEihf awGqHar;jref;+yD; k f k kd d f S k toHoGif;,lvmjcif;onf a&'D,dktpDtpOftwGuf ydkrdktoHk;0ifaomfvnf; owif;pm owif;axmufrsm;u xifoavmufpw0ifpm;rnfr[kwacs? d f f owif;axmuftypk qd&mwGif rnfonfowif;Xmeu rnfonfowif;axmufonf jrefrm kf k h h Ediita=umif;udk a&;om;wwfonf/ jrefrmEdiiEiywfoufonfh ta=umif;t&mrsm;xJrS kfH k f H S hf rnfonfupukd txl;pdw0ifpm;onfwkd udk tcse,Iavhvm&rnf? rnfonfh owif; h d P f d f l XmewGirqdk uwck odk r[kwf Ediiwckukd txl;tav;ay;avhvmaom owif;axmuf f kfH rsm; &Sonf? tcsKd owif;axmufrsm;onf Ediiwcktay: txl;yolrsm; r[kwaomfvnf; d kfH f utvduf (Oyrm - trsKd ;orD;u/ obm0ywf0ef;usiu) txl;yolrsm; jzpfwwf k f onf? rdrwkd taejzifh xdorsm;.trnf/ owif;Xme/ zke;f / zufpeygw/f tD;ar;vfeygw/f d k l f H H xdopw0ifpm;aom ta=umif;t&mrsm;udk ypkrwom;xm;Ediygu qufo,csO;f uyf k l d f S f kf G f &mwGif aumif;pGmtusKd ;&Sonf? owif;Xmersm;ESihf atmifjrifpm qufo,aeaom tzGJ d G G f tpnf;wdi;f wGif owif;Xmersm;ESihf ywfoufaom vdypmrsm;udk aoaocsmcsm jyifqif k f xm;wwfavh&a=umif; awG&rnfjzpfonf? dS rdrypfrwxm;aomtkypk qdonfrm ,ckowif;onf rnfonfta=umif;jzpf+yD; rnfol d S f f k S h awGtm; odapcsionfukd ypfrwxm;&ef vdtyfonf? ypfrwxm;aom vlxonf trsKd ; f S f k S f k tpm;uGjJ ym;wwfonf? wcgw&H rdrwi;f jynftwGi;f rS jynfovxwkd jzpfwwfovdk wcg d kd l l k w&Hwif Ediiwum todi;f t0di;f jzpfaewwfonf? wcgw&Hwif a'otwGi;f &Sd tpd;k & G kfH k k G toD;oD;rsm; (Oyrm - tmqD,)/ twkutcH tzGJ tpnf;rsm;/ Ediiwum tzGJ tpnf;rsm; H d f kfH (Oyrm - ukvor*~) ponfwkd jzpfwwfonf? jrefrmEdiitwGi;f &Sd vltcGita&; csKd ;azmufr_ kfH hf rsm;ta=umif; tpD&ifcHxm;aom tpD&ifcHpmwckudk ukvor*~ nDvmcHtcsdeftwGif; xkwfa0a=umif;today;onfh owif;pm&Sif;vif;yGJw&yfwGif ypfrSwfxm;aom tkyfpkrSm ukvor*~ taxGaxGnvmcHjzpfonf? ypfrwxm;aomt&mrSm taxGaxGnvmcHuaeI D S f D etztay: vltcGita&;csKd ;azmufrrsm;udk ta=umif;yI jyif;xefaom qH;k jzwfcsursm; hf _ f csrwap&efjzpfonf? xkd twltmqD,tpnf;ta0;twGi;f tmqD,H tpnf;ta0;usi;f y S f H onfh tdr&iEii. oH;kH a&S wGif qENjya=umif; owif;a=unmmcsuwif ypfrwxm;aom f S f kd f H f G S f tkyprm tmqD,Eiirsm;jzpfonf? ypfrwxm;aomt&mrSm tmqD,wif etz yg0ifae f k S H kd f H S f H G
161
jcif;udk _wcs&ef/ jrefrmEdiitay: rSeuefaom ta&;,laqmif&ucsursm; csrwf vkyf f kfH f G f f S aqmif&efjzpfonf? rdrwkd tzGJ onf ,H=k unftm;xm;avmufaom *k%oumrsm;ESijhf ynfpygu owif;axmuf d f d Q h kH rsm;onf rdrwkd tzGJ xH csO;f uyfqufo,vmrnfjzpfonf? xdokd ,H=k unfrwnfaqmuf&ef d G f k _ tcsetwdi;f twmw&yf vdk tyfonf? xdtaetxm;odk a&muf&Ei&ef rdrwkd tzGJ onf d f k k dS kd f d owif;wdusr_/ owif;tjzpf toHk;yEdkifaom tcsufjzpfr_ESifh yHkpHusr_udk wefzdk;xm;r_/ owif;axmufrsm;ESihf &if;ES;D u|r;f 0if&ef vdtyfonf? w,loefEihf t"rRajymqdjk cif;rsm;onf k S f h rdrwkd tay: ,H=k unftm;xm;r_ avsmyg;aponfukd owdcsyoifonf? d h owif;Xmersm;ESihf awGqHar;jref;&mwGif *kyoifaomtcsursm;/ owif;pm&Si;f vif;yGJ k h f yvky&mwGif owdyoifaom tcsursm;/ owif;a=unmcsuf xkwjf yef&mwGif vduem f h f k f oifaom tcsursm;udk atmufwi&i;f vif;xm;ygonf? jynfpvavmufonf[k rqdom h f GfS h kH kH k Ediaomfvnf; toH;k 0ifrnf[k ar#mvifygonf? vufawG vkyaqmifjcif;jzifh wd;k wufEif kf f h f kd ygonf?
162
- ajzqdaepOftwGi;f wnfwnf+idr+f idr&&ef vdtyfouJokd wufwufuGuGEihf Z0e^m%f k f dS k h S &S&efvtyfonf? rdr.tpDtpOfukd em;axmifaeaomolrsm;u rdronf rSereuefuefEihf d kd d d f S f S zswzswvwfvwf ajymqdaeaomoltjzpf jrifvmap&ef ajzqdyg? xdokd jrifvmonfEihf f f k k k S rdrajymqdonfta=umif;t&mrsm;udk ydrpw0ifpm;vm+yD; ,H=k unfvmayvdrrnf? d k h k kd d f hf -tu,fI a&'D,tifwmAsL;onf wduuvixwjf cif;r[kwygu rdr.ajymqdcsursm;udk kd k f kd f $ hf k f d k f owif;axmufu wnf;jzwfOD;rnfjzpfonf? wcgw&Howif;axmufonf rdrdyxrydkif; ajymqdkonfhtcsufrsm;udkomtoHk;y+yD; aemufydkif;xyfrH&Sif;vif;csufrsm;udk xnfhoGif; toH;k yjcif;r&Sonfuvnf; uHawGEdionf? Oyrm- etz[m &xm;vrf;azmufvywhJ d kd kf k f vkyief;awGrm jynfovx&J vkytm;udtoH;k rcsawmhbeJ wyfrawmf&J tiftm;awG f S l l k f k J eJom toH;k yazmufvyr,fvkd a=unmcJygw,f? tckq&if a&;-xm;0,f &xm;vrf;rSm k f h kd ppfom;awGudk toHk;yapcdkif;aewmawG&ygw,f? 'ga=umifh 'Da'orSm jynfolawG vkytm;ay;oGm;&wm enf;oGm;w,fvkd xif&ygw,f? qdaom rdryxrajym=um;csuf f k d udkom toHk;y+yD; aemufxyf&Sif;vif; csufjzpfaom 'gudk=unfh+yD;awmh wEdkifiHvHk;rSm vkyftm;ay;oGm;&wm avsmhenf;oGm;+yD;vdkawmh rqdkEdkifygbl;? ppfwyfawGu a'ocH jynfoawGuwqifh wdwwqdwapcdi;f wmawG&ygw,f? wjcm;ae&mrsm;rSmqd&ifvnf; l kd f f k dS k qufvuf+yD;awmh apcdi;f aewmawGuawG&ygw,f?qdwmudrxnfbJ wnf;jzwfvuf k kd k k h kd ygu rdrajymvdaomtcsurm vrf;vGom;onfukd uH&wwfonf? xdk a=umifxt&mrsKd ;udk d k fS J G h kd owdy&efvonf? kd - a&'D,dkawGqHkar;jref;cef;wGif 0wfpm;qif,ifr_onf txl;ta&;r}uD;vSaomfvnf; kyfjrifoH=um;ESifh awGqHkar;jref;&mwGif 0wfpm;qif,ifr_rSmta&;ygonf? rdrd.0wfpm; qif,ifr_udk=unfhI rdrdajympum;rsm;onf ,Hk=unfavmufonf[laom tjrifrsdK; &Svmatmif oyf&yfpm0wfqifoifonf? kyjf rifo=H um;duu;l &mwGif ta&mif&ifajAmif d G h k f h rsm;onf ta&mifEtuGutqif;rsm;xuf ydrtqifajyonfukd owdyyg? k f k kd - ar;cGe;f rsm;ajzqd&mwGif cE<mud,vy&m;r_ukd owdyyg? vuf[efajc[efEihf pum;ajym k k f _ f S S jcif;jzifh =unfol tm;ydrpw0ifpm;apwwfonf? odk aomf tvGetrif;v_y&m;r_a=umifh h _ k kd d f f f S uifr&mabmif vGwfoGm;wwfonfudk owdyyg? taumif;qHk;rSm ukvm;xdkifwGif oufawmifhoufomESifh aemufrDSI ar;jref;oludk wnfhwnfh=unfhum ajzqdkjcif;onf taumif;qHk;jzpfonf? xdkodkajzqdkjcif;jzifh rdrdajzqdkr_udk =unfh_olrsm;u rdrdonf
163
a=umufvefr_r&SdbJ wnf+idrfpGmjzifh rSefuefonfhtcsuftvufrsm;udk wifjyaeonf[k txifrsKd ; &&Saponf? ar;cGe;f rsm;udajzqdpOftwGi;f vufyuxm;jcif;/ a=umufvefonfh d k k kd f trlt&mrsm; odomay:vGiaejcif;rsm;udk a&Smif=uOf&rnf? f
164
wifjyowif;ay;&mwGif vnf;aumif;/ v_H aqmfpnf;&H;k r_ topfwck (Oyrm - UNOCAL a&eHur%ukd pwifoydwarSmufonfta=umif;) udk pwiftoday;&mwGif vnf;aumif;/ k ` D f h owif;a&;om;jzefcs&ef aumif;rGeonfowif;wck (Oyrm - rE av;rdwGif & [ef;oHCm D f h W tyg; (200) ausmukd etzu ,refaeu zrf;qD;xde;f odr;f vduonfowif;) udk today; f k f h xkwjf yef&mwGivnf;aumif;/ rdrtzGJ tpnf;ta=umif; wifjyrdwquf&mwGivnf;aumif; f d f f xkwjf yefavh&onf? dS - rnfonfta=umif;t&mESijhf zpfjzpf xkwjf yefaomowif; xkwjf yefcsuonf pmrsuEm h f f S (2) rsufESmrydkap&ef owdy&rnf? taumif;qHk;rSm wrsufESmpm a&;om;xm;aom xkwjf yefcsujf zpfonf? - xdkxkwfjyefcsufwGif rnfonfhta=umif;ukd xkwfjyefonfudk &Sif;&Sif;vif;vif; azmfjy &rnf?qENjyyGta=umif; zwf=um;vdygu rnfonfae&m/ rnfonftcse/f bmtwGua=umifh J k h h d f usif;yrnfqdkonfudk &Sif;vif;pGma&;om;&rnf? owif;wckudk xkwfjyefa=unmaom owif;xkwjf yefrrsKd ;wGif xdowif;ta=umif; aocsm&Si;f vif;pGm azmfjyxm;rSom owif; _ k axmufrsm;u xdowif;udk toH;k yvdrrnfjzpfonf? k hf - vdtyfrnf[xif&aom aemufcordi;f a=umif;rsm;/ tcsutvufrsm;/ ude;f *%ef;rsm; k k H k f xnfoi;f Ediygu ydraumif;rGeonf? rdrtzGJ tpnf;rS ajyma&;qdci&ol acgi;f aqmifwOD;. h G kf k kd f d k G hf dS ajymqdcsuukd ud;k um;xnfoi;f Ediv#ivnf; owif;orm;rsm;. pdw0ifpm;r_ukd ydr&&Sd k f h G kf f f k kd Edionf? xdoonfxif&m;olwOD;jzpfygu ydI aumif;rGeonf? kf k l S k f - xkwjf yefaom xkwjf yefcsursm;udk rdrtzGJ tpnf;. pnf;wHqyygaom pm&Gursm;jzifh f d d f f xkwjf yefoifonf? xyfrjH yefvnfqufo,vygu qufo,Eiatmif xdowif;ta=umif; h G f kd G f kd f k ukd aocsmpGm ajymqdkEdkifrnfhol. trnfESifh qufoG,fEdkifrnfh w,fvDzkef;eHygwfwdkudk xnfoi;f a&;om;oifonf? xkwjf yefonfae@uvnf; rarhoifyg? h G h h kd h - tu,fI xkwjf yefaomowif;onf csucsi;f xkwjf yefvaom owif;jzpfygu csucsi;f f kd f xkwjf yef&ef (Immediate Release) [k a&;xm;&rnfjzpf+y;D xkwjf yef&ef tcseuefowfcsuf df &Sygu xdtcsexd apmifqi;f &ef (Embargo) [ka&;om;&rnf? d k d f h kd
165
-owif;xkwfjyefr_rsm;/ tpDtpOfrsm;onf vuf&Sdjzpfay:aeaom tjzpftysufrsm;ESifh vduavsmnDaxG&&efEihf tcseuujf zpf&efvonf? (Oyrm - jrefrmEdiiH a&G;aumufyJG (10) k f dS S d f kd kd kf ESpajrmufaewGif jynfwi;f &Sd NLD ygw0ifrsm;tay: zdEyaeonfta=umif; a&;om;xm; f G D dS f h onfh tpD&ifcpmxkwa0jcif;/ tmqD,nvmcH pwifonfaewGif tdr&iEiiokd tdyzihf H f H D h f S f kd f H f G ay;pm ay;tyfjcif;) odkrSom owif;orm;rsm;onf tcsdeftcgESifh qufpyfI rdrdwdk owif;rsm;udk oH;k pG&ef pdw0ifpm;ayvdrrnf? J f hf - xkwjf yefa=unmcsursm;xkwjf yefI owif;Xmersm;od@k ydk +yD;onfaemuf rdray;ydk aom f h d owif;xkwjf yefcsuf a&mufra&muf aemufw}udrf xyfrqufo,f pHprf;oifonf? xdokd H G k h k xyfrqufo,onftcg owif;axmufrsm;zufuvnf; vdtyfaom owif;rsm;udk xyfrH H G f h k ar;jref;EdionftcGitvrf; &&SEionf? kf h hf d kd f
owif;a-unmcsua&;om;jcif; f
owif;xkwjf yefcsua&;om;&mwGif owdyp&m tcsursm;pGm&Sonf? owif;xkwjf yefcsuf f f d wckudk a&;om;awmhrnfqdkygu rdrdwdktajctaeudk vHk;0rodaomolwOD;u zwf+yD; em;vnfap&ef rnfokd a&;&rnfukd awG;awm&rnf? t"dutm;jzifh owif;a&;om;&mwGif tajccHjzpfaom (b) ajcmufv;kH ( b,ftcse/f b,fae&m/ bma=umif/h b,fou/b,fol ud/k d l bmjzpfonf) qdaom tcsursm; v$r;f cHyg0if&ef ta&;}uD;onf? k f b,ftcsef - qdonfrm jzpfysuonfh tcseuqvonf? rnfonftcseu jzpfysuchJ d k S f d f kd kd kd h d f f onfudk wdwdusus azmfjy&efvdktyfonf? r=umrDu/ +yD;cJhaomtywfu[laom rwdusaom tcseumv !Ge;f qdcsursm;udk roH;k oif? tu,fI owif;pm&Si;f vif;yGrsm;/ d f k f h J qENjyyGrsm; yvkyrnfqygu pwifrnfh tcseukd wdwusus azmf jy&ef txl;ta&;}u;D onf? J f kd df d b,fae&m - qdonfrm tcif;jzpfonfae&m/ yvkyrnfae&mudqvonf? vltcGita&; k S h f h k kd kd hf owif;w&yfukd xkwjf yefygu rdrajymqdonfae&mudk vltrsm;odEiaom ae&mrsm;ESihf d k h kd f ,SOfwGJazmfjy&rnf? rdrdodovdk tjcm;vlrsm; odEdkifrnfr[kwfa=umif; em;vnf&ef vdtyfonf? Oyrm- jyifu'kwaus;&Gm[kqvuv#if vltrsm;odEirnfr[kw? jrefrmEdiiH k f kd kd f kd f f kf awmifzufyi;f &Sd weomF&wi;f / weomF&D rde,frS jyifu'kwaus;&Gm[kqkd v#if tenf;qH;k kd D kd f cefrSe;f jrifa,mifEionf? u&ife'uonfpcef; trSwf (2) [kqrnftpm; xdi;f Edii/H r,f kd f D k Q kd h k kf
166
a[mifaqmifrdteD;&Sd xdi;f jrefrme,fpyfwif wnf&aom u&ife'uonfpcef; trSwf (2) k G dS Dk Q [kqv#if zwfol rsm; ydr&i;f vif;pGm em;vnfEirnfjzpfonf? kd _ k kd S kd f bma=umifh - qdonfrmxdtjzpftysuonf rnfonfta=umif;a=umifh jzpfym;cJonf/ k S k f h G h rnfonfhta=umif;a=umifh vkyfaqmif&onfwdkudk &Sif;vif;pGma&;om;azmfjy&rnf? vltcGifhta&;owif; xkwfjyefcsufjzpfygu xdkodkjzpfay:apaom ta=umif;&if;rSm bma=umifh (Oyrm - NLD ygwDu v$wfawmfac:,l&ef jyifqifjcif;a=umifh ygwD0if v$wawmfu,pm;vS,rsm; tzrf;cH&jcif;jzpfonf) [lIazmfjyoifonf? owif;pm&Si;f vif; f kd f f h D yGjJ zpfygu etzu vwfwavm NLD ygw0ifrsm;tay: rw&m;zrf;qD;aer_rsm;a=umifh owif;pm&Si;f vif; yGusi;f y&jcif; qdonfh oabmrsm;udk &Si;f vif;jy&rnf? J k b,fou - qdonfrm vltcGita&; csKd ;azmufrrsm;udk rnfonfwyf&if;/ wyfzJG rSrnfou l k S hf _ h l usL;vGefonfudk wduspGmazmfjy&efqdkvdkonf? owif;pm&Sif;vif;yGJjzpfygu rnfolwdk yg0ifajym=um;rnfjzpfa=umif; a&;om;&efvonf? kd b,foludk - qdkonfrSm vltcGifhta&;csdK;azmufcH&olonf rnfonfh&Gmu touf b,favmuf&aom usm;r rnfojl zpfonfukd azmfjy&efqvonf? dS kd kd bmjzpfonf - qd&mwGijf zpfym;onfh tjzpftysutpHtvif odk r[kwf rdrwifjyvdonfh k G f k d k tcsuukd vk&if;a&mufatmif owdxm;a&;om;&ef qdvonf? wcgw&H rdrwkd u vlwi;f f d k kd d kd od+yD;aom ta=umif;rsm;[kawG;rdI &Sif;vif;jyjcif;r&Sdonfhtcg zwf_olrsm;taeESifh t"dym,fem;vnf&ef cufcwwfonf? ` J pepfwus aumif;rGefaomowif;xkwfjyefr_wckonf yd&rpfajymif;jyefyHkpHjzpf&rnf[k qdkavh&Sdonf? qdkvdkonfrSm owif;jzpfavmufonfhtcsufudk xdyfqHk;wGifwifxm;+yD; atmufajcwGif owif;tus,ukd a&;om;xm;jcif;rsKd ;jzpfonf? ta&;t}uD;qH;k jzpfaom f owif;udk yxrOD;qH;k pmyd'wif azmfjyxm;+y;D 'kw,pmud,wif xdowif;udyif tus,csJ kf G d k f G k k f a&;xm;wwf=uonf? aemufpmyd'wif ud;k um;csursm;/ ta&;odyr}u;D vSaomtcsursm; kf G f f f a&;xm;+y;D aemufq;kH yd'wif aemufcordi;f a=umif;ESihf ta&;r}u;D qH;k tcsursm;udk xnfoi;f kf G H k f h G a&;om;wwf=uonf?
167
168
tcef; (9)
tcef; (13)
awGqHar;jref;jcif; k
vltcGifhta&;vkyfief; aqmif&Gufaeolrsm;onf vltcGifhta&;csdK;azmufr_ owif;rsm; &&S&eftwGuf xdowif;rsm;ay;Edionforsm;udk awGqHar;jref;+y;D tcsutvufpaqmif;r_ d k kf h l k f k rsm;udk rvGraoG vkyui=f u& rnf jzpfonf? awGqHar;jref;&mwGif vdtyfaomowif;rsm;udk J f kd k k &&Sdatmif ar;jref;Edkifavav/ rdrdwdkvkyfudkifaeaom vltcGifhta&;owif;rsm; &SmazG pkaqmif;&mwGif atmifjrifr_&avavjzpfonf? odkaomfrdrdvdktyfaom owif;tcsuf tvufrsm; &vdaomqENjzifh wcgw&Hwif wyg;ol.cHpm;csuEihf ,Ofaus;r_wkd udk tav; k G f S rxm;rdbJjzpfwwfonf? rdrdawGqHkar;jref;rnfholonf vltcGifhta&;csdK;azmufcH&r_udk ud,awGuHvm&ol/ odk r[kwf vltcGita&;csKd ;azmufrrsm;udk jrifawGvmcJowOD;jzpf+yD; k f hf _ h l a=umufvefzG,ftwdwfqdk;}uD;udk jzwfoef;cJh&oljzpfonfqdkonfhtcsufudk t+rJwrf; owdy&ef ta&;}uD;onf? rdrtwif;t=uyfar;jref;aom ar;cGe;f rsm;onf wzufom;tm; d rnfr#xcuapEdionf/ pdwraumif;jzpfapEdionfukd owdyyg? vltcGita&; csKd ;azmuf d kd f k f f kf hf cHc&onfukd rdrvtyfaomar;cGe;f rsm;udk ZGwtwif;ar;jref;jcif;jzifh aemufxyf vltcGihf hJ d kd f ta&; csKd ;azmufrwck xyfrrcHpm;&ygapESi? xdk jyifa'oqdi&m ,Ofaus;r_rsm;ta=umif; _ H hf kf em;vnfrr&SyJ ar;jref;vduaom ar;cGe;f rsm;a=umifh rdrvyuirnfh awGqHar;jref;jcif; _ d k f d k f kd f k ysup;D oGm;Edionf? xdk a=umifvl tcGita&;vkyief;aqmif&uowkd onf awGqHar;jref; f kf h hf f G f l k &mwGif owdxm;oifaomtcsu/f vduemoifaom tcsursm;udk *&kyoifonf? h k f h f h
vlawGar;jref;&mwGif owdyoifaomtcsursm; h f
vlcsi;f rawG@cifjyifqifr_ udwifjyifqifr_ yvkyyg? f tu,fI wjcm;ae&mwckodk oGm;a&muf+yD; vltcGifhta&;csdK;azmufr_ owif;rsm;udk pHprf;rnfjzpfygu oGm;a&mufrnfa'owGif rnfokd aom vltcGita&; owif;rsm; &&SEif k h hf d kd onf/ rnfokd aomolrsm;udk awG&SEif onf ponftcsursm;udk uwifpOf;pm;xm;&ayrnf? d kd h f d
169
tu,fI u&if'kuQonfpcef;wckudk oGm;a&mufygu t"dutm;jzifh vltcGifhta&; csdK;azmufr_rsdK;pHka=umifh xGufajy;vmaom 'kuQonfrsm;awGEdkifrnf? etz xdk;ppft+yD; wGiom;a&mufygu vwfwavma&muf&vmaom 'kuonfopfrsm;ESiqEirnf? xd'uQ f G dS Q hf kH kd f k k onfrsm;onf u&ifjynfe,f rnfonfa'orSjzpfEionf/ trsm;qH;k &&SEiaom vltcGihf h kd f d kd f ta&; csKd ;azmufr_ owif;rsm;rSm rnfonfowif;jzpfEionf/ 'kuonfrsm;tjyif tjcm; h kd f Q xGufajy;vGwfajrmufvmaom ay:wmrsm;/ etz ppfom;a[mif;rsm;ESifhvnf; awGqHk Edionf ponftcsursm;udk udwifpOf;pm;xm;ygu rdrd uHawGEdiaomtajctae/ vl/ kf h f kf owif;rsm;twGuf jyifqif+yD;om;jzpfayrnf? rJaqmufrdteD;&Sd u&if'kuQonfpcef;udk oGm;a&muf+yD; &Sr;f jynfe,f&dS obm0ywf0ef;usita=umif;/ vGKd ifaumfaxmif&dS Ediia&; f kfH tusO;f om;rsm;ta=umif; pHprf;&efv,urnfr[kwyg? k G f l f tu,fI rdrom;a&mufrnfh a'owdk w}udrwcgrS roGm;a&mufz;l ygu rnfuokd oGm; d G f hJ a&mufEirnhf teD;qH;k rdrSmrnfonfh rdjzpfonf/ rdrqufo,Eirnfh tzGJ tpnf;rsm;/ kd f d G f kd f qufo,&rnforsm;udk rnfokd qufo,Eionf paomtcsursm;udk udwifavhvm G f h l G f kd f f &rnf? taumif;qHk;rSm xdka'oESifh&if;ESD;u|rf;0ifolrsm;tm; ar;jref;pHkprf;jcif;jzpfonf? roGm;a&mufrD xda'owGi&aom qufo,&rnftzGJ rsm;ESivrsm;udk udwifIqufo,f k f dS G f h hf l G xm;ygu a'otwGi;f wGijf zpfysuaeaom tajctae/ &moDOwk/ vrf;yef;qufo,a&; f G f tcuftcJ/ vHkcHa&;tajctaewdkudkod&Sd+yD; vdktyfonfht0wftpm;/ aq;0g;/ ajryHkESifh tjcm;toH;k taqmifwkd udk ,laqmif&ef jyifqifEirnfjzpfonf? Oyrm - qefc&bl&D kd f rd teD;&Sd [avmhceDre'uonfpcef;odk oGm;a&muf&efjyifqifygu qefc&bl&D rd odk a&muf Gfk Q atmif rnfokd oGm;&rnf/ xkae&modk a&mufv#if rnfol tm;qufo,&rnf/ 'kuonfpcef; d G f Q twGi;f odk vG,v,uuEihf 0ifa&mufEijf cif;&Sr&Sd avhvm&rnf? rd;k &moDtwGi;f armfawmf f G f l lS kd d um;jzifom;a&mufIr&ygu rnfuokd oGm;a&mufEionf/ udwifI aomufo;kH oifaom h G hJ kd f h aq;0g;rsm;udk rnfuokd 0,f,&rnf ponfwkd udjk yifqif&rnf? hJ l rdrdoGm;a&mufrnfh a'owGif oHk;pGJonfhbmompum;onf rdrdu|rf;usifaom bmom pum;[kwr[kwf uwifo&&ef pHprf;&rnf? tu,fI xda'ooH;k bmompum; odk r[kwf f d d dS k k wdi;f &if;om; bmompum;ukd rdrru|r;f usiygu u|r;f usiI tawGtuH&aom bmom k d f f dS jyef&&S&ef vdtyfonf? a'oE &oH;k pum;rsm;udk uwifavhvmEdiygu ydraumif;rGeygonf? d k W d kf k kd f rdrawGqHar;jref;rnforsm;. d;k &m,Ofaus;r_rsm;ta=umif;udk avhvmoifygonf? Oyrmd k h l h u&if e D ' k u Q o nf p cef ; od k oG m ;a&muf r nf q d k y gu u&if e D b mompum;ud k
170
rdrdwwfaumif;wwfEdkifrnfjzpfaomfvnf; tjcm;bmompum;rsm;jzpfonfh ya'gifESifh ua,mpum;rsm; &Sao;a=umif;owdy&rnf? rdrrwwfu|r;f aom bmompum;rsm;udom d d k ajymqdwwfonfvrsKd ;ESihf awGqH&rnfqv#if bmomjyefay;rnfoukd rnfokd &SmazGEirnf k h l k kd h l kd f jzpfa=umif; udwifawG;awm/ jyifqifxm;oifonf? a'oE & pum;rsm;udk wD;rdacgurd h W f xm;yguvnf; tusKd ;&Sonf? Oyrm - xm;0,fe,frorsm;ESihf awGqH&mwGif ppfom; d S l k *rf;u ay:wmzd;k oufu;D udk rm,mvkyw,fqy;D duw,f qdygu ppfom;touf f kd k f k i,fi,f wa,mufu ay:wmtzd;k }uD;udk [efaqmifw,fq+kd yD; duw,f [lI csucsi;f k f f oabmayguEi&ef avhvmoifonf? f kd f h aemufxyfudwifavhvm&rnftcsurm xda'o. aemufcordi;f a=umif;jzpfonf? rdrd h f S k H k oGm;a&mufrnfha'owGif awGqHk&rnfholrsm;onf tb,fa=umifh 'kuQonfpcef;qDodk xGuajy;wdr;f a&Smifvm=uonf/ rnfonftcseuwnf;u xd'uonfpcef;odk a&muf&ae f h df kk Q dS =uonf/ vwfwavmxyfrH a&muf&vmaomolrsm;onf b,ftwGua=umifh a&muf&vm dS f dS =uonf/ if;wdk udk cdvciay;xm;aomEdii. oabmxm;rnfokd &Sonf/ vwfwavm k H_ G hf kfH d vHk cHa&;tajctae pd;k &drrrsm;&Sr&Sd ponfwkd udk udwifavhvmxm;ygu ar;cGe;f rsm;jyifqif f_ d &mwGif rsm;pGmtaxmuftuljzpfaponf? Oyrm- tke;f zse'uonfpcef;odk roGm;a&mufrD fk Q xdpcef;&S'uonfrsm;onf ,cifrnfonfpcef;rsm;u ajymif;a$vmaom 'kuonfrsm; k d k Q h Q jzpfonf/ ajymif;a$&mwGif rnfonfh tcuftcJrsm;uawGcJ&onf/ r=umrDu vufeufuif H h kd tzGJ wzGJ u vma&muf+cdr;f ajcmufom;onf ponftcsursm;udk udwifavhvmxm;ygu G h f ar;cGef;rsm; pwif&mwGif vnf;aumif;/ ajzqdkcsufrsm;rSefuefr_ &Sdr&Sd csdefudkuf&mwGif f d vnf;aumif; tvGetusKd ;&Sonf? aemufqHk;jyifqif&rnfhtcsufrSm awGqHkar;jref;&mwGif ar;jref;rnfhar;cGef;rsm;jzpfonf? rdrvtyfonftcsurm rnfonftcsursm;jzpfonf/ xdtcsursm;&&Satmif rnfonfh d kd h f S h f k f d ar;cGe;f rsm;udk ar;jref;oifonf[I udwifjyifqifxm;rSom rdrar;vdaom tcsursm;rS h l d k f aoGz,fom;jcif;rsKd ;udk a&Smif&m;Edirnf? wcgw&H tcsef rvHavmufonftcgrsKd ;ESihf u&ygu G S kf d k h H rdrdjyifqifxm;aomar;cGef;rsm;xJrS ta&;}uD;aom ar;cGef;rsm;udk OD;pm;ay; a&G;cs,f ar;jref;Edionf? kf tu,fIrdrtaejzifh toHzrf;,lvonf/ "mwfyu,vonfqygu vdtyfaom toHzrf; d kd kH kd f l kd kd k ud&,mrsm;/ wdwacGrsm;/ zvifrsm;/ uifr&mrsm;/ AD',uifr&mrsm;/ AD',wwacG/ "mwfcJ d f G D kd G D kd d f
171
rsm;udk aocsmpGmjyifqif&rnf? vHk avmufaomzvif/ "mwfcrsm; jynfppmyg&rom tvkyf J h kH G dS S vkyui&if; zvifueom;jcif;/ "mwfcueom;jcif; rsKd ;uda&Smif=uOfEirnf? toHzrf;rducuf f kd f kf G J kf G k kd f k fG aumif;raumif;/ toHoi;f uufquf aumif;raumif;udvnf; toH;k rycif aocsmpGm G k ppfaq;yg? rSwppmtkyEihf azmifwe/f abmyifrsm;udk ,laqmif&ef rarhygEi? pmtkyEihf f k f S d S hf f S azmifwersm;udk tyd,aqmifoifonf? d f k l h txufygta=umif;t&mrsm;udk aumif;pGmjyifqifxm;ygu awGqHar;jref;&mwGif rnfuokd k hJ aqmif&u&rnfukd em;vnfvmrnfjzpfonf? ,ckawGqHar;jref;vdoEihf awGqH&mwGif G f k k l S k owdy&rnftcsursm;udk wifjyoGm;rnfjzpfygonf? h f at;aq;vHk cHaomae&mudk a&G;cs,yg? f awGqHar;jref;onfae&monf wdwqwat;csr;f +y;D vHk cr&aomae&mjzpfygu ajzqdotzdk k h f d f H _ dS k l oufawmifoufomESihf ajzqdEirnfjzpfojzifh ae&ma&G;cs,wwf&efvtyfonf? vltoGm; h k kd f f kd tvmrsm;+yD; rdrwkd udk vlwi;f jrifawGEdi/f 0di;f tHem;axmifEiaomae&mrsKd ;udk a&Smif=uOf d kd k k k kd f &rnf? vltcGita&;owif;rsm;onf ajz=um;oltwGuf ud,wif uHawG jrifawGcJ&aom hf k f kd h owif;rsm;jzpf+yD; wcgw&Hvltrsm;a&SwGif xkwfazmfajymqdk&ef r0Hhr&Jjzpfwwfa=umif; oabmaygu&efvonf? txl;ojzifh t"rRusic&aomowif;rsm;udk vltrsm;=um;wGif f kd hf H xkwazmfajymqd&ef tvGec,Of;onf? wcgw&H rdrwdk awGqHar;jref;aepOftwGi;f tm%m f k fJ d k ydirsm;u vma&mufaESmih,urrsm; yvkywwfojzifh at;aq;vHk cHaomae&mudk a&G;cs,f kf f S f_ f &ef ta&;}uD;onf? at;aq;vHk cHaomae&mwGif ar;jref;onftcg um,uH&if omru h S rdru,wivnf; ydrpw=f unfvifr_ cHpm;&ojzifh ar;jref;&mwGif tmHyrkd pl;pduEionf? d kd f kd f k kd d k kd k f kd f vla&G;cs,yg? f wcgw&HwGif ajz=um;olrsm;onf jzpf&yfwckudk twlwl/ wcsdefwnf;awGuHcJh&olrsm; d f G fG d jzpfwwfonf? wcgw&H &Gmw&Gmxnf;rS wcsexnf; twlxucmvm+yD; e,fpyfokd wcsef xnf; a&mufvmolrsm;jzpfwwfonf? wcgw&Hrdom;pkwpkxJrS rdom;pk0ifrsm; jzpfae wwfonf? xdtcg xdorsm;. ajym=um;csursm;onf wa,mufEiwa,muf twlwe;D yg; k k l f S hf l jzpfwwfonf? xduokd ta=umif;t&m/ tjzpftysuqifwaomolrsm; tm;vH;k udk awGqHk k hJ f l ar;jref;ygu tcsdefukef+yD;&&Sdaom owif;tcsuftvufrSmvnf; qifwlaewwfonf?
172
xdk a=umifh xdokd ta=umif;t&m/ tjzpftysuwdk qifwaeolrsm;xJu tqifajyqH;k ol k f l (2) OD;udka&G;cs,far;jref;ygu tcsdefukefoufom+yD; tjcm;uGJjym;aom owif;tcsuf tvufrsm;ukd ydrpaqmif;&SmazGEirnf? (2) OD;a&G;cs,&ef t}uHay;&jcif;rSm ta=umif; k kd k kd f f t&mrsm;udk udunr&r&Sd ppfaq;Edi&efjzpfonf? tcse&&Sygu wOD;xnf;udk a&G;cs,f k f D _ dS kf d f d Edkifonf/ a&GG;cs,f&mwGifta=umif;t&m/ tjzpftysufwdkqifwlaom olrsm;xJrS bmompum;ajymqdk&mwGif tqifajyqHk;ol/ rdrdtm;owif;tcsuftvufrsm;tm; axmufy&ef pdwxufoefoEihf wdusreuefaomowif;rsm;tm; taumif;qH;k ay;Edirnfh hH f lS Sf kf olukd a&G;cs,&rnf? tcsKd olrsm;onf tcif;wck jzpfym;ygu vltrsm;ajymwm =um;bl; f G onf[k qdwwfonf? xdorsm;xJrS rnfoonf rsujf rifu,awG uH cJ&onfukd pHprf;I k k l l kd f h k xdorsKd ;udk OD;pm;ay;a&G;cs,&rnf? k l f awG@q&mwGijf yifqifr_ kH rdru,ukd rdwqufyg? d kd f f rdrEirrtm; ajz=um;rnfoukd awGawGcsi;f vkyaqmifoifaomtcsurm rdru,rrd d S hf d d h l f h f S d kd f d rdwqufjcif;jzifh &if;ES;D r_&atmifvyaqmifjcif;jzpfonf? rdrrnfojl zpfa=umif;/ rnfonfh f k f d tvkyuvyuia=umif;/ ,ckvma&muf awGqHar;jref;jcif;rSm b,ftwGua=umifjh zpfonf f kd k f kd f k f wdk udk &Si;f vif;ajymjyygu ajym=um;rnfotaeESihf pdwat;vufat; ajym=um;Edirnfjzpf h l f kf onf? rdrdw}udrfwcgrS rawGjrifbl;aomolwa,muf. ta=umif;udk vHk;0rodbJESifh rdrta=umif;udk ajymjyvdvrrnfr[kwf qdonfuowdyyg? xdtjyif ajymqdqufq&m d k d hf k kd k k H wGif ,Of,Ofaus;aus; qufq&rnf? etz axmufvr;f a&;rsm;u ESypuf ppfaq;ouJokd H S df h ppfaq;ar;jref;jcif; rvky&efowdy&rnf? f cGiawmif;yg? hf tu,fI"mwfyHkESifh ADG'D,dkdkuful;vdkygu um,uH&Sif. oabmxm;udk ar;jref;+yD; cGiawmif;&efvtyfonf? um,uH&i. qENurav;pm;bJ t"rR"mwfy&u,jl cif;/ AD',kd hf kd Sf kd kH kd f GD duujl cif;onf xdotm;apmfum;&m a&mufonfukd owdyyg? toHoi;f vdyguvnf; k f k l G k xdktwltoday;yg? trsm;tm;jzifhtoHoGif;jcif;udk cGifhywwf=uaomfvnf; "mwfyHkESifh AD',uu;l jcif;udk vufrcHv=kd uay? toHoi;f &mwGivnf; toHzrf;pufukd rsuEmem; G D kd kd f G f f S
173
twif;uyfI toHzrf;ygu xdorsm; a=umuf&HG oGm;wwf+yD; pum;ajymqdk &Jawmhrnf k l r[kwacs? ajzqdotaeESihf owdrxm;rdatmifxm;ygu vGwvwvyfvyfEihf a=umuf&HG r_ f k l f G f S uif;pGmjzifh ajz=um;vdrrnfjzpfonf? toHzrf;pufukd xm;&Saom ae&monf vHavmuf hf d k aom toH &&SEiaom ae&mjzpf&efvnf; ta&;}uD;onf? d kd f rSwwrf;pwifyvkyyg? f f ar;cGef;rsm;pwifrar;jref;rD aepGJ/ ae&m/ tcsdefESifh ajz=um;rnfhol. yHkyef;wkdudk pwif a&;om;yg? wcgw&H rdronf waexnf;/ wae&mxnf;wGif vlaygi;f rsm;pGmudk awGqHk d ar;jref;+yD; rSwwrf;yvky&efukd arhavsmwwfonf? xdtcg aemifwcsejf yefvnfzwf&mwGif f f h k d _ vlrsm;/ trnfrsm; a&maxG;_yfaxG;aewwfonf? "mwfyHkrSwfwrf;dkuful;&mwGifvnf; xdo.yHyef;omefukd a&;rSwxm;ygu "mwfy/kH trnfEivukd ,SOw&mwGif vG,ul k l k f S hf l f JG f vdrrnfjzpfonf? Oyrm- armifarmif/ tom;rJ/ t&yfy/k acgi;f aygi;f ESihf rsurewyfxm;[k hf f S f rSwom;xm;ygu "mwfy/kH vlEitrnfwkd udk vG,upm,SOwEirnf? aemufxyf rSwom; f S hf f l G f JG kd f f Edionfenf;rSm a&;om;onfrwwrf;wGif duu;l onfh "mwfyzviftuGuudk xnfoi;f kf h h S f k f kH f h G a&;oGi;f xm;ygu zvifuuu=kd unfI cGjJ cm;Edirnf? toHoi;f ,lrnfqyguvnf; toHoi;f G f h kf G kd G onfh tpydi;f wGif ae&uf/ ae&m/ trnfponftcsursm;udk ppcsi;f toHoi;f xm;&rnf? k h f G ajz=um;ol.trnf/ touf/ ae&yfvypm/ tvkytudi/f ynmt&nftcsi;f / tdraxmif&r&Sd df f k f dS ponfwdk onf ukvor*~okd tpD&ifcaom vltcGita&;wdi=f um;r_rsKd ;twGuf toH;k 0if H hf k onf? odk aomf xdokd tcsutvufrsm;udk ar;jref;&mwGif ajz=um;olukd xdtcsutvuf k f k f rsm;tm; txl;pdwcs&aom wm0ef&orsKd ;rSvI tjcm;rnfourS today;rnfr[kwf f dS l JG l kd a=umif;/ vltrsm;zwfEirnfxwjf yefcsursm;/ xkwa0r_rsm;wGif toH;k yygu trnf&if;ESihf _ kd f h k f f tjcm;odomxif&m;apEdionfh ud,a&;tcsutvufrsm;tm;vH;k udk ajymif;vJ azmfjyay; S kf k f f rnfjzpfa=umif; &Si;f jy&rnf? rdrtay: vltcGita&;csKd ;azmufrrsm;owif;ay;I ulnaom d hf _ D olukd tE &m,frjzpfap&ef/ umuG,ray;&efonf rdr.ta&;t}uD;qH;k wm0ef jzpfonfukd W f _ d t+rJrwom;yg? S f
174
tcef; (9)
vG,uaom a,bl,sar;cGe;f rsm;udk pwifar;jref;yg? f l vlawGpwifar;jref;aom ar;cGef;rsm;onf cufcJ+yD; ajzqdk&efrvG,fulaom ar;cGef;rsdK; rjzpfoifbJ vG,uaom ar;cGe;f rsm; jzpfoifonf? vG,uaom ar;cGe;f rsm;udk ajzqd+k y;D aom h f l h f l tcgrS ajz=um;ol.pdwwif oufawmifoufom&Svm+yD; aemufxyfar;cGe;f rsm;udk ajz=um; f G h d vdpwf &Svmrnfjzpfonf? b,fwe;f ua&mufvmovJ/ tqifajy&Jvm;qdaom ydoE<m& kd d k k pum;rsKd ;/ ajzqd&efrcufcaom ar;cGe;f rsKd ;jzifh pwifoifonf? rdrar;aom ar;cGe;f rsm;onf k J h d a&vmajrmif;ay;pum;rsm; rjzpfap&? wdusaomar;cGe;f rsm;udk qufvufar;yg? a,bl,s ar;cGe;f rsm;rS &&Svmaom tajzrsm;udk rlwnfI ydrwusaom ar;cGe;f rsm;udk d k kd d xyfrar;jref;yg? txl;ojzifh tcif;jzpfym;aom ae&m/ ae&uf/ usL;vGeorsm;onf rnfonfh H G f l h f f k tzGJ rSjzpfonf ponftcsursm;udk tao;pdwar;jref;&ef vdtyfonf? vltawmfrsm;rsm; onf tcif;jzpfym;aomae&mudk ajymqd&mwGif tcuftcJoyr&Swwfaomfvnf; jzpfym; G k d f d G onfh ae&uf/ tcse/f ESpwkd udk jyefvnfajymjy&mwGif wdwususajymqdk Edijf cif;r&Swwfay? d f d k d &GmwGia&}uD;aomESpwe;f u/ om;ti,faumifrarG;cif wywfavmufu[laom ajz=um; f f k csuf rsKd ;rsm;udk wdusr&vmatmif qufvufar;jref;&rnf? ae&uftwdtus&Ediv#if _ dS kf taumif;qH;k jzpfaomfvnf; rwwfEionftqH;k wGif v. yxrywf/ 'kw,ywfponfjzifh kd f h d cefrSef;csufavmuftxd &&Sdvmatmifud;pm;ar;jref;&rnf? ajzqdkoltaeESifh jyefvnf cefrSe;f Ediatmif +yD;cJwb,fEpv avmufuvJ/ vOD;ydi;f vm;/ vukeyi;f vm; ponfjzifh kf h hJ S f k f kd ar;jref;Edionf? wcgw&Hwif c&pfouU&mZfukd toH;k rybJ jrefrmouU&mZfuom rSwom; kf G kd f xm;aom olrsm;udkvnf; uHawG&wwfonf? xdktcgrsdK;wGif xdkolwdkajym=um;aom jrefrmouU&mZf trSwtom;rsm;udk rSwom;Iaemufyi;f wGif c&pfouU&mZfokd jyefvnf f f kd ajymif;a&;&rnf? tu,fI ajz=um;olu ajz=um;&efjiif;qdygu twif;t=uyfajzqdapjcif;rvky&? ajzqdol k k f k . ud,yiqEN udk av;pm;yg? k f kd f
175
d;k &Si;f aom ar;cGe;f rsm;jzpfygap? rdrar;aom ar;cGe;f rsm;onf vG,u;kd &Si;f aom ar;cGe;f jzpfygu ajzqdotaeESihf tvG,f d f l k l wul ajzqdEirnf jzpfonf? rdrar;cGe;f rsm;udk ajzqdol odk r[kwf bmomjyefotaeESihf k kd f d k l em;vnfjcif;&Sdr&Sd t+rJwrf;tuJcwfyg? tu,fI em;vnfonfh[efr&Sdygu em;vnf avmufaom toH;k tE_e;f rsm;jzifh xyfrar;cGe;f xkwyg? rdro;kH aom toH;k tE_e;f rsm;onf H f d d;k &Si;f I omrefvtm;vH;k em;vnfaom pum;vH;k rsm;jzpfoifonf? Oyrm- t"rR vkytm; l h f ay; apcdi;f jcif; qdonfxuf vkytm;ay;vky&jcif; qdonfpum;rsKd ;/ w&m;Oya' k k f f k h abmifxufausmve+f yD; vufvwpy,fowfjzwfjcif; qdaompum;xuf vlowfjcif; f G G f k qdaom pum;vH;k rsKd ;udk a&G;cs,toH;k yygu omrefvwi;f em;vnfEirnfjzpfonf? EdiijH cm; k f l kd kd f kf pum;vH;k rsm;udk wwfEior# roH;k ygEi? kd f S hf ajz=um;oltaeESihf ol.tjzpftysursm;udk olu,wif ajym=um;vmap&ef tm;ay;yg? f kd f kd ajz=um;oltaeESifh ol.uHawGcJh&onfh tjzpftysufrsm;ta=umif;udk oludk,fwdkif ajym=um;vmap&efvtyfonf? ar;wcGe;f ajzwcGe;f jzpfaeygu rdrovaom ta=umif; kd d d kd t&m tcsutvufrsm;udk pHpvifvif&&SEif rnfr[kwyg? ajzqdotaeESihf rdrd uHawG f k kH d kd f k l cJh&onfrsm;udk tqufrjywf ajymvmEdkifa&;twGuf vrf;zGifhay;yg? Oyrm - ay:wm vduz;l vm;[laom tar;t+y;D tjcm;ar;cGe;f rsm;jzpfaom b,fw;kH uvduz;l vJ/ bma=umifh k f k f vduwmvJ/ b,fEpa,mufvuwmvJ/ rde;f rawGa&mygovm; ponftao;pdwf ar;cGe;f k f Sf kd f h rsm;udk wckcsi;f ar;jref;rsKd ;jcif;xuf ay:wmvdub;l w,fvkd od&w,f? tJ'ay:wmvduf k f D k wke;f u awGcJ&wJh tawGtuHuav;ta=umif; ajymjyay;ygt;kH [kar;jref;ygu ajz=um; h olonf ol.tawGtuHrsm;/ em=unf;cHpm;csufrsm;udk vGwfvGwfvyfvyf ajym=um; ayvdrrnf? hf rdrar;jref;vdaomta=umif;t&mudk rsuajcrjywfygapESi? d k f hf awGqHar;jref;&mwGif rdrovaomta=umif;t&mudk rsuajcjywfom;+y;D xdoajymaeonfh k d d kd f G k l ta=umif;t&mtay: arsmygom;jcif;rsKd ;rjzpf&ef *ky&rnf? ar;cGe;f rsm;rar;cif ar;cGe;f rsm;udk G udwifjyifqifxm;ygu xdokd ta=umif;t&m aysmufom;jcif;rsKd ;udk a&Smif=uOfEirnf? k G kd f ajz=um;olonf rdrovaom ta=umif;t&mrS aoGz,fI olajymvd&majymaejcif; &yfwef d d dk k
176
oGm;&ef pum;udk twif;t=uyf csucsi;f rjzwfygEi/hf ,Ofaus;pGmjzifh [kwygw,f? 'Dtcsuf f S f awGu pdw0ifpm;zdk aumif;ygw,f/ 'gayrJh ckeuta=umif;av; odcsiaewmav;awG useae f f f ao;vdk enf;enf;avmuf xyfajymay;vdk &rvm; ponfjzifh ajymqd+k yD; rsuajcjywfom; f G aom ta=umif;t&mudk jyefvnfajc&maumufyg? tu,fI rdrar;jref;aeaom ta=umif; d t&mrsm;udk ajz=um;ae&if; tjcm;pdw0ifpm;p&m owif;tcsutvufrsm;yg0ifvmygu f f rSwfom;xm;I aemufydkif;wGif jyefvnfar;jref;Edkifonf? ajz=um;ol. ajz=um;r_rsm; tqufjywfom;atmif tjcm;ta=umif;t&mrsm;tm; =um;jzwfar;jref;jcif;ryoif? G h r&Si;f vif;onftcsursm;udk aocsmpGmjyefar;yg? h f ajz=um;aeonfh tcsursm;wGif r&Si;f vif;onfh toH;k tE_e;f rsm;/ tcsursm; yg0ifvmygu f f xdkpum;toHk;tE_ef;onf rnfonfht"dy`m,fudk qdkvdka=umif;/ xdktcsufonf rnfodk &nf&,a=umif;udk &Si;f jyay;&ef aemufw}udrjf yefvnfar;cGe;f xkw&rnf? wcgw&H a'oE & G f f W toH;k tE_e;f rsm;/ &Gmtrnfrsm;/ tac:ta0:rsm;udk em;rvnfygu jyefvnfI ar;jref;&rnf? tcsutvufrsm; udunr&r&Sd jyefvnfppfaqyg? f k f D _ dS rdrovaom tcsursm;ar;jref;+yD; aemufxyfar;p&mrsm; r&Sawmhonfh tajctaeodk d d kd f d a&mufa&mufcsi;f ar;jref;jcif;udk tqH;k rowfvuygEi? rdrrwom;xm;aom rSwprsm;udk kd f S hf d S f fk jyef=unfhI eHygwfrsm;/ ae&mrsm;/ aepGJrsm;ESifhtjcm;ta&;}uD;aom tcsuftvufrsm; kf H kf &Si;f vif;r_&r&Sd jyefvnfppfaq;Edionf? r&Si;f vif;ygu xyfrar;jref;Edionf? a&Saemuf dS rudunyJ uGjJ ym;r_rsm;&Saeygu jyefvnfI ppfaq;aomar;cGe;f rsm;ar;Edionf? rdrvtyf k f D d kf d kd aom owif;tcsutvufrsm;tm;vH;k udk &&S+d yD;r+yD; aemufq;kH t}udrf jyefvnfppfaq;Edif f k onf? aemufxyfqufo,vygu qufo,Eiatmif rSwwrf;,lyg? G f kd G f kd f f ajz=um;oltm; aemufxyfw}udrf qufo,vygu qufo,Ei&ef rnfokd qufo,f G f kd G f kd f G Edirnfukd ar;jref;yg? wcgw&H awGqHar;jref;+yD; twef=umrS xyfrovaomtcsursm; kf k H d kd f ay:vmwwfonf? xdtcgrsKd ;wGif xdotm;qufo,I aemufw}udrf xyfrar;jref;Edi&ef k k l G f H kf twGuf qufo,Eirnfh enf;vrf;udk a&;om;rSwom;xm;&rnf? tu,fI xdoonf G f kd f f k l
177
r=umrDtwGi;f tjcm;a'oodk ajymif;a&$&ef&ygu rnfonfae&modk ajymif;a&$rnf jzpf dS h a=umif; ar;jref;xm;&efvtyfonf? kd aus;Zl;wif pum;ajymyg? awGqHar;jref;jcif; +yD;qH;k oGm;ygu csucsi;f xGucmoGm;jcif;rybJ rdrtm; owif;tcsuf k f fG d tvufrsm;ay;I ulnajz=um;olukd vduvuvvJS aus;Zl;wifa=umif; ajym=um;&efrarhyg D _ f _d f JS ESi? tcse&ygu vkyief;ESirqdiaom pum;rsm;udk at;at;aq;aq;ajymqdoifonf? hf d f f hf k f k h kd f xdo. ulncsua=umifh rdrtwGurnfr#tusKd ;&Sa=umif;ajymjyyg? odk &mwGif rjzpfEiaom k l D f d f d ar#mfvifhcsufrsm; ray;cJh&ef owdyyg? rdrdtm; aemufxyfqufoG,fvdkygu qufoG,f Ediatmif rdr. vdypmudk ay;cJoifonf? kf d f h h
178
tcef; (9)
aemufqufwJG (1)
tzGipum;cs; hf D
vlcyfor;f ukew@kd . rsKd ;d;k *k%oumESiwuG vlwi;f tnDtr#cpm;cGi&onfh tcGita&; d f f d Q hf kd H hf dS hf rsm;udk todtrSwf yjcif;onf vlcyfor;f wd@k . vGwvyfr/_ w&m;r#wr_Eihf +idr;f csr;f r_w@kd . d f S tajccHtwjf rpfjzpfaoma=umifh vnf;aumif;/ k vltcGita&;rsm;udk ta&;rxm; rxDrjhJ rifyjcif;onf vlcyfor;f wd@k . tusioumudk hf d hf d Q csKd ;azmufzsuq;D wwfonfh &ufpuf=urf;uwfaom tytrlrsm;udjk zpfay:apcJaoma=umifh f h vnf;aumif;/ vGwvyfpmxkwazmfajymqdci/hf vGwvyfpm ouf0if,=kH unfci/hf awmif;w f G f kG f G G jcif;/ a=umifusjcif;wd@k rS uif;vGwpm toufarG;Edirw@kd ukd cHpm;&,lEiaprnfh avmuwck h fG kf_ kd f ay:ayguvm&efta&;udk vlcyfor;f wd@k u rdrw@kd . txufoefq;kH aom vdvm;csuf qEN}uD; f d d k tjzpfjzifh auG;a=umfa=unm+yD;jzpfaoma=umifvnf;aumif;/ h vlcyfor;f wd@k onf w&m;rJtycsKyfr/_ zdEyrw@kd uaemufq;kH rv$omra&Smifomawmhojzifh d h k f dS f _ kd J vufeufpJGudkifawmfvSefjcif;/ ykefuefjcif;rsm;ryap&ef/ vl@tcGifhta&;rsm;udk Oya'jzifh xdr;f odr;f umuG,ay;&rnf jzpfaoma=umifvnf;aumif;/ f h
179
Ediitcsi;f csi;f cspcif&if;ES;D pGm qufqa&;udk ydrw;kd wufap&ef }uHaqmif&rnfjzpfaom kfH f H k kd a=umifhvnf;aumif;/ urBmhukvor*~ tzJG@0ifEdkifiHrsm;onf rlvtcGifhta&;rsm;udk vnf;aumif;/ vl.*k%oumudvnf;aumif;/ trsKd ;om;trsKd ;orD;wd@k . wlnaom tcGihf f d Q k D ta&; rsm;udvnf;aumif; av;pm;,H=k unfouf0ifygonf[k ukvor*~wif xyfavmif; k G twnfy+y;D onftjyif vlr}_ u;D yGm;wd;k wufa&;ESiwuG ydrvwvyf aumif;rGeaom vl@b0 h hf k kd G f f tqiftwef;wd@k ukd jriwif&ef oH"Xmefcs+yD;jzpfaoma=umifh vnf;aumif;/ h hf d urBmhukvor*~ tzJG@0ifEdkifiHwdk@onf ukvor*~ESifhyl;aygif;I vl@tcGifhta&;rsm;udk vnf;aumif;/ tajccHvwvyfcihf tcGita&;rsm;udvnf;aumif;/ urBmw0Sr;f vH;k wGi&dS G f G hf k f aom av;pm;usifhoHk;apmifhpnf;=ujcif;udk tm;ay;axmufcHrnf[k uwdy+yD;jzpfaom a=umifvnf;aumif;/ h xdo@kd tajctaersKd ;udwif xdtcGita&;rsm; vGwvyfcirsm;udk tm;vH;k em;vnf oabm k k G k hf f G hf aygu&ef ta&;t}uD;qH;k jzpfaoma=umifvnf;aumif;/ f h xd@k a=umifh taxGaxGnvmcHonf D tjynfjynfqi&m vl@tcGita&;a=unmpmwrf;udk vlwi;f / tzJ@G tpnf;wdi;f u ESv;kH oGi;f I kd f hf kd k urNmw0Sr;f wGif tqdygtcGita&;rsm;ESihf vGwvyfcirsm;udk daoav;pm;=uap&ef qH;k r k hf f G hf k oGefoifjcif;jzifh tm;xkwf=u&rnf[kvnf;aumif;/ urBmhukvor*~ tzJG@0ifEdkifiHrsm;ESifh xdkEdkifiHwdk@. w&m;pD&ifxHk; tm%mpufatmufwGif oufa&mufaom jynfolrsm;tm; tqdygtcGita&;ESihf vGwvyfcirsm;ukd us,us,jf yef@jyef@xa&mufpm odrwusio;kH k hf f G hf f d G S f hf apmifpnf;=uap&ef jynfwi;f jynfyqdi&m wd;k wufaom aqmif&ucsursm;jzifh tm;xkwf h G kf G f f =u&rnf[vnf;aumif; &nf&,+f y;D v#if tjynfjynfqi&m vl@tcGita&;a=unmpmwrf;udk k G kd f hf Ediicyfor;f / vlcyfor;f wd@k wajy;nDpmaqmif&u=f uEdiapa&;twGuf ,cka=unmpmwrf; kfH d d G G kf udk xkwjf yefvuonf? kd f
180
tcef; (9)
tyd'f (1) k
vlom;wdi;f onf vGwvyfI wef;wlnaom *k%oumESihf tcGita&; k f D f d Q hf rsm;jzifh arG;zGm;vmolrsm;jzpfonf? xdvom;wd@k onf qifjcifww&m;ESihf k l kH usi0wfuwm0efowwfaompdww@kd &=dS uI wOD;ESiwOD; nD&if;tud/k hf kd d f hf armif&if;ESrpdwjf zifh qufqoifonf? H h ? vlwi;f vGwvyfr&=dS u+yD; wef;wlnr&onf? kd f _ D _ dS vlom;wdkif; Tvl@tcGifhta&;a=unmpmwrf;wGif azmfjyxm;o!fh tcGita&;rsm; tm;vH;k . vGwvyfcirsm;tm;vH;k udk ydiqicpm;cGihf hf f G hf k f kd f H &Sonf? vlrsKd ;/ tom;ta&mif/ vdi/f bmompum;/ ud;k uG,onfbmom/ d f h Ediia&;t,ltq od@k r[kwf tjcm;,lqcsu/f Ediia&; od@k [wf vlra&; kfH kfH k _ Zpfjrpf/ ypPn;f OpPm/ rsKd ;d;k Zmwd/ tjcm;tqiftwef;tm;jzifh cJjG cm;jcif; h r&Sap&? d xd@k jyif vlom;wOD;rSwif;aexdi&m EkiiH od@k r[kwf e,fajra'oonf D kf df vGwvyfaom wdi;f jynfonf tcsKyftcsmtm%mydiaom vGwvyf f k kf f aomEdiiH od@k r[kwf a'ojzpfap/ tapmifta&Smufce,fajr od@k r[kwf kf h H a'ojzpfap/ udk,fydkiftkyfcsKyfa&;r&SdaomEdkifiH odk@r[kwf a'ojzpfap od@k r[kwf tcsKyftjcmtm%mESihf ywfoufI tjcm;aomabmifoi;f G uef@owfcsursm; &SaeaomEdiiH od@k r[kwf a'ojzpfap ,ckv@l tcGihf f d kf ta&;rsm;ESihf ywfoufI cJjG cm;r_ vH;k 0r&Sap&? d
&Si;f vif;csu? S f
? tom;ta&mif/ vdi/f ud;k uG,onfbmom/ bmompum;wd@k a=umifh f h cJjG cm;jcif; r&Sap&/ d vlwi;f wGif touf&i&yfwnfci/hf vGwvyfciEihf vHk cHci&onf? kd Sf G f G hf S G hf dS ? vlwi;f wGif touf&ici/hf vGwvyfciEihf vHk cHci&onf? kd SfG f G hf S G hf dS
181
tyk'f (4) d
rnfo@l uru|ef yjcif;/ taptyg;tjzpf Edixufp;D eif;apcdi;f jcif; r&Sap&? kd S kf k d vlom;wk@d ukd aus;u|eozG,apcdi;f jcif;/ a&mif;0,fjcif;ESihf xdoabm f f k k oufa&mufapaom yHpreor# ydwyifwm;jrpf&rnf? k H S f f ? rnfo@l urS u|etjzpfqufqa&mif;0,fjcif;ry&? kd f H rnfo@l urS ESypufnO;f yrf;jcif;/ od@k r[kwf &ufpuf=urf;uwfvrqefpm kd d f l G *k%i,fapaom qufqjH cif;jzifh rqufq&? od@k r[kwf tjypfay;jcif;ry&? f H ? rnfo@l urS ESypufjcif;ry&? kd d f vlwi;f ae&mra&G; Oya'a&SarSmufwif vlom;tjzpf todtrSwf yjcif; kd G cHyici&onf? kd f G hf dS ? vlwi;f w&m;Oya'a&SS wGif vlom;tjzpf todtrSwf ycH&rnf? dk vlwi;f w&m;Oya'a&S@arSmufwif wajy;nDwn=D u+yD; w&m;Oya'. kd G l umuG,fr_udk cJGjcm;r_r&Sd wlnDr_tjynhf apmifha&SmufcHydkifcGifh&Sdonf? Ta=unmpmwrf;ygtcsursm;udzqef qef@usionhf rnfo!fcjGJ cm;r_rsKd ; f kD hf od@k r[kwf xdo@kd cjGJ cm;r_rsm; ude;f atmif;apatmif v_@H aqmfrrsKd ;rS uif;vGwf k _ D G k f G hf dS ap&ef tumtuG,ukd wlnpm cHpm;ydici&onf? f ? vlwi;f w&m;Oya'a&SS wGif ausmom;&ifom;rcJjG cm;bJ wef;wlnwl kd D &Sonf? d vlwi;f rdrw@kd tm; tajccHOya' od@k r[kwf Oya't&tyfEi;f xm;aom kd d S tajccHtcGita&;rsm;udk csKd ;azmufc&onftcg Ediiawmfw&m;pD&ifa&; hf H h kfH H;k rsm;wGif xda&mufaom ta&;,l ukpm;r_rsm; cH,yici&onf? l kd f G hf dS ? vlwdkif;tcGifhta&;rsm;av;pm;rcH&onfhtcg Oya'.tultnDudk awmif;cHyici&onf? kd f G hf dS
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (8) k
&Si;f vif;csu? S f
182
tcef; (9)
tyd'f (9) k
rnfo@l urS w&m;vufvwf ta=umif;rJzrf;qD;jcif;/ xdr;f odr;f csKyfaESmif kd G h xm;jcif;/ od@k r[kwf wdi;f jynfrS ESixwjf cif;ryvky&? k f k f ? rnfo@l urS rw&m;zrf;qD;jcif;/ wdi;f jynfrEixwjf cif;ry&? kd k S Sf k
vlwa,muf. tcGifhta&;ESifh wm0ef0wW&m;rsm;ESihf ywfoufI vnf;aumif;/ pJcsuwif vmaom jypfrrsm;ESiywfoufIvnf;aumif; G f _ hf tqH;k tjzwfc,&mwGif vlwi;f onf vGwvyfI bufrvduaom w&m; H l kd f k f pD𝔦kH awmfwif vltrsm; wufa&muf=um;emEdiaom ppfaq;r_rsKd ;udk _ G kf wlnpm cHpm;ydici&onf? D G k f G hf dS ? vlwi;f w&m;r#wI vltrsm;=um;emEdiaomw&m;pD&ifrukd cHpm;ydicihf kd kf _ kfG &Sonf? d (u) w&m;Oya'csKd ;azmufonftr_jzifh w&m;pJqjkd cif; cH&olwi;f onf h G dk rdru,rrd umuG,Ei&ef vdtyfaom aqmif&up&mrsm;udk aqmif&uf d kd f d f kd f k G f G Edicihf tjynft0&&S+d yD; vltrsm;a&S@wif Oya'twdi;f ppfaq;I tjypf kfG h G k usL;vGefonf[k xif&Sm;+yD; pD&ifcsuf twdtus rcsrcsif; xdkvlwGif tjypfr&S[k cH,yici&onf? d l kd f G hf dS (c) wpHwa,muf. vkyaqmifcaom tytrlEipyfvsO;f I xdtytrl k f hJ S hf k yvkycpOf tcsetcgu xkwjf yefxm;aom Ediiawmf od@k r[kwf EdiiH f hJ d f kfH kf wumqdi&mOya't& +idpe;f aom jypfrwcktjzpf cdicivvkH rwifjy kf G _ k f kd f kH Edicv#if xdotm; tqdygtytrltwGuf tjypf&onf[k r,lqEdi? k f hJ k l k dS kf xd@k twl usL;vGeaom jypfrtwGuf jypfrusL;vGepOftcgu xduoifap f _ _ f k f h Ediaom tjypf'%fxuf ydr}kd uD;av;aomtjypf'%fay;jcif; r&Sap&? kf k d
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (11) k
&Si;f vif;csu? f
183
tyd'f (12) k
rnfo. ud,a&;ud,wmudprsm;/ rdom;pkEihf oufqiaom udprsm;/ l k f k f P S kd f P aetdrEihf pmay;pm,l udprsm;wd@k urS Oya't&r[kwaom 0ifa&muf f S P kd f pGufzufr_rcHap&? xdk@tjyif xdkol. *k%foduQmudk ykwfcwfydkifcGifhr&Sd? vlwi;f wGif xdo@kd puzufjcif;rS aomfvnf;aumif;/ ykwcwfc&jcif;udk kd k G f f H aomfvnf;aumif; Oya't& umuG,yici&onf? f kd f G hf dS ? raumif;aom&nf&,csujf zifh tjcm;ol. tdrtwGi;f odk 0ifa&mufjcif; G f f pmrsm;azmufzwfjcif; rjyKvky&? f (u) vlwi;f rdrwi;f jynf. e,ferdwtydi;f tjcm;twGi;f vGwvyfpm kd d kd f k f G oGm;vma$@ajymif;cGi/hf aexdicihf &Sonf? kfG d (c) vlwdkif; rdrdwdkif;jynftygt0if tjcm;rnfonfh wdkif;jynfudkrqdk xGucmcGiEihf rdrd wdi;f jynfo@kd jyefvmcGi&onf? f G hf S k hf dS
&Si;f vif;csuf ?
tyd'f (13) k
? vlwi;f vGwvyfpm v_y&m;oGm;vmcGi&onf? kd f G f S hf dS (u) vlwi;f rw&m;tjypfay;ESypufrrS vGwajrmuf&ef tjcm;wdi;f jynf kd df _ f k rsm;wGif ckvcihf awmif;cHyicihf &Sonf? d H_ G kd f G d (c) Ediia&;ESihf roufqiaom jypfrrsKd ;/ od@k r[kwf ukvor*~. &nfre;f kfH kd f _ S csu/f rl0g'rsm;udk zDqefqef@usiaom jypfrrsKd ;udk trSewu,f usL;vGef f _ f aoma=umihf tusKd ;quftjzpf ay:ayguvmaom ta&;,lrrsKd ;jzpfygu f _ Ttyd'ygtcGita&;ESihf tuH;0ifrr&Say? fk f hf _ d
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (15) k
184
tcef; (9)
(c) rnfo@l urS if;. Ediiom;jzpfrrS a=umif;usKd ;rJh ypfy,fcir&Sap&? kd kfH _ G fh d xdo. Ediiom;tjzpf ajymif;vJyiciuvnf; jiif;y,fjcif;r&Sap&? k l kfH kd f G hf kd d &Si;f vif;csu? S f ? vlwi;f EkiiwEdiiwif Ediiom;jzpfyici&onf? qENt& tjcm;EkiiH kd d f H k f H G k f H kd f G hf dS df om;tjzpf ul;ajymif;ydici&onf? k f G hf dS
tyd'f (16) k
(u) t&G,fa&muf+yD;aom trsdK;om;ESifh trsdK;orD;wdkif;onf vlrsdK;/ wdi;f &if;om;/ od@k r[kwf bmoma&; ta=umif;yI csKyfcs,uef@owfjcif; k f r&Sdap&bJ vufxyfcGifhESifh rdom;pk xlaxmifydkifcGifh&Sdonf? vufxyf xdr;f jrm;cse/f aygi;f oif;cseEihf tdraxmifyuonfh tcsersm;wGif vufxyf d dfS f d GJ df xdr;f jrm;jcif;ESihf ywfoufI xdtrsKd ;om;ESitrsKd ;orD;wd@k wif wlnaom k hf G D tcGita&;rsm;&Sonf? hf d (c) &nf&G,fxm;aom owdk@om;ESifh owdk@orD;wdk@. vGwfvyfaom oabmqENukd tjynft0 &,l+yD;rSom vufxyfxr;f jrm;jcif;y&rnf? h d (*)rdom;pkb0onf vl@tzJ@G tpnf;. obm0usaom/ tajccHusaom tpdwtydi;f wck jzpfonf? rdom;pkb0rsm;udk umuG,ay;&ef vl@tzJ@G f k f tpnf;ESihf tpd;k &wd@k uwm0ef&onf? dS
&Si;f vif;csu? S f
? t&G,a&muf+yD;aomvlwi;f vufxyfxr;f jrm;ydiciEihf rdom;pkb0 f kd d k f G hf S xlaxmifci&onf? G fh dS (u) vlwi;f onf "eypPn;f OpPmrsm;udk rdrwOD;csi;f jzpfap/ tjcm;olrsm;ESifh kd d zufpyfIjzpfap ydiqici&onf? k f kd f G hf dS (c)rnfolwOD;wa,muf. udk,fydkifypPnf;udkrS Oya'a=umif;usdK;rJh odr;f ydujf cif;r&Sap&? k d
tyd'f (17) k
&Si;f vif;csu? S f
185
tyd'f (18) k
vlwdkif; vGwfvyfpGm awG;ac:cGifh/ vGwfvyfpGm cH,l&yfwnfydkifcGifhESifh vGwfvyfpGm udk;uG,fcGifh &Sdonf? TvkyfydkifcGifht& rdrdudk;uG,faom bmomudk od@k r[kwf ouf0if,=kH unfcsuukd vGwvyfpm ajymif;vJyicihf f f G kd f G &Sonf? xd@k jyif rdrwOD;xnf; aomfvnf;aumif;/ tjcm;olrsm;ESihf pkaygi;f I d d aomfvnf;aumif; trsm;a&SwGijf zpfap od@k r[kwf rdro;D oef@wijf zpfap d G rdru;kd uG,onfh ,H=k unfr_ od@k r[kwf bmomudvwvyfpm oifjyEdici/fh d f k G f G kfG usio;kH cGi/hf 0wfyud;k uG,ciEihf aqmufwnfci&onf? hf f G hf S G hf dS ? vlwi;f vGwvyfpmud;k uG,,=kH unfci&+dS yD; qEN&ygu tjcm;bmomod@k kd f G f G hf dS ul;ajymif;ud;k uG,ci&onf? f G fh dS vlwi;f vGwvyfpm xifjrif,qydiciEihf vGwvyfpm zGi[wifjyydicihf kd f G l k f G hf S f G hf kfG &Sonf? xdtcGihf ta&;rsm;t& rdrwifjy,lqcsursm;udk taESmifh t,Suf d k d f t[ef@twm;r&Sd cH,lusifhoHk;ydkifcGifh&Sdonf? e,fajrydkif;jcm;r_r&SdbJ owif;pme,fZif;rsm;rSwqifh owif;rsm;/ t,ltqrsm;udk &SSmazG qnf;yl;ydici/hf vufcyiciEihf jzef@jzL;ydiciw@kd &onf? kfG H kd f G hf S k f G hf dS ? vlwi;f rdr,qcsursm;udk vGwvyfpm azmfxwwifjycGi&+dS yD; owif; kd d l f f G k f hf rsm;udk &,lyicivnf;&Sonf? kd f G hf d vlwi;f +idr;f csr;f pGm vlpva0; pka0;ydiciEihf toif;tzJ@G rsm; xlaxmif kd k l k f G hf S zJ@G pnf;ydici&onf? rnfour# if;.qENoabmxm;rygbJ tzJ@G tpnf; k f G hf dS l kd wcko@kd 0ifap&ef twif;t=uyfry&? ? vlwdkif; +idrf;csrf;aomenf;jzifh zJG@xm;aomtzJG@rsm;udk 0ifa&mufcGifh &Sonf? d (u) vlwi;f rdrwi;f jynf. tkycsKyfa&;vkyief;rsm;wGif wduuaomf kd d kd f f k f kd f vnf;aumif;/ vGwvyfpma&G;cs,wifajrmufxm;onfh ud,pm;vS,f f G f k f rsm;rSwqifh aomfvnf;aumif; yg0ifaqmif&uyici&onf? G f kd f G hf dS
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (19) k
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (20) fk
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (21) k
186
(c) vlwi;f rdrwi;f jynftwGi;f &Sd jynfo0efxrf;tzJ@G vkyief;rsm;wGif kd d kd l f 0ifa&mufEi&ef wlnaom tcGitvrf;rsm;&Sonf? dk f D hf d (*)tpd;k &. tm%monf jynfovx. qENtay:wGif tajccH&rnf? l l k jynfo@l qENrsm;udk tcseumvydi;f jcm;vsuf usi;f yay;onfh ppfreaom d f k S f a&G;aumufyrsm;jzifh azmfxwap&rnf? a&G;aumufyrsm;wGif vlwi;f GJ k f GJ dk tnDtr#ray;Edicihf &S&rnftjyif xda&G;aumufyrsm;udk vSKd @0uf rJay; J kfG d h k GJ S pepfjzifjh zpfap/ tvm;wlvwvyfaom rJay;pepfjzifjh zpfap usi;f y&rnf? G f &Si;f vif;csu? S f ? vlwi;f rdrwi;f jynf. tpd;k &udk rdrqENjzifh a&G;cs,wifajrmufyicihf dk d kd d f kd f G &Sonf? d vlom;wdi;f onf vl@tzJ@G tpnf;. tzJ@G 0ifwa,mufjzpfonfh tm;avsmf k pGm vlra&; vHk ccihf cHpm;ydicihf &S&rnf? xd@k jyif rdr. ud,yit&nftaoG; _ HG kfG d d k f kd f ESihf *k%oumwd@k ukd vGwvyfpm wd;k wufz@GH zd;apa&;twGuf rvJraoG f d Q f G G vdtyfaom pD;yGm;a&;/ vlra&;ESihf ,Ofaus;r_qi&m tcGita&;rsm;udk k _ kd f hf oabmayguc,Ei&ef tcGita&;rsm;&S&rnf? xdo@kd oabmayguf cH,l f H l kd f hf d k Edi&ef rdrEii. zJ@G pnf;yH/k Edii&dS t&if;tjrpf tiftm;rsm;ESihf vduavsm kf d kd f H kfH k f kfH nDaxGjzpfonfh Ediiawmf. ud;yrf;aqmif&urrsm;jzifh wrsKd ;/ Ediiwum kfH G f_ . yl;aygi;f aqmif&urj_ zifwzHk aqmif&u&rnf? G f h G f ? vl w d k i f ; vl r _ b 0vH k cH a &;cH p m;cG i f h & S d o nf ? rd r d t wwf y nmrsm; wd;k wufaprnfh tcGitvrf;rsm;udvnf; cHpm;cGi&onf? hf k hf dS
tyd'f (22) k
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (23) k
(u) vlwi;f tvkyvyci/hf rdrtvkyurrd vGwvyfpm a&G;cs,yiciEihf kd f kfG d f kd d f G f kd f G hf S w&m;r#wI oifavsmaom vkyief;cGiukd a&G;cs,ciEihf tvkyvufrhJ h f f f f G hf S f jzpf&jcif;rS umuG,r&&Scirsm; cHpm;ydici&onf? f _ d G hf k f G hf dS (c) vlwi;f cJjG cm;r_r&SbJ wlnaomtvkytwGuf wlnaomtca=u;aiG dk d D f D udk &&Scpm; ydici&onf? dH k f G hf dS
187
(*) tvkyvyonfvwi;f rdrEirr.rdom;pktwGuf vl@*%oumESihf f k f h l kd d S hf d d k f d Q nD!watmif aexdipm;aomufEi&ef pdwcsavmufonftjyif w&m; $ f kf kd f f h r#wI oifwifavsmufywfaom vpmcHpm;ydici&onf? vdtyfygu h h k f G hf dS k tjcm;enf;vrf;rsm;rS vlr_a&;taxmuftyhHrsm;udkvnf; xyfrHI &ydici&onf? k f G hf dS (C) vlwdkif; rdrdtusdK;pD;yGm;udk umuG,f&ef tvkyform;or*~rsm; zJG pnf;ydiciEihf 0ifa&mufyici&onf? k f G hf S kd f G hf dS &Si;f vif;csu? S f ? vlwi;f oifawmfaomvpmjzifh tvkyvyyici&onf? tvkyorm; kd h f k f kd f G hf dS f or*~rsm;udk 0ifa&mufyici&onf? kd f G hf dS vlwdkif; oifhwifhavsmufywfaom tvkyfcsdeftjyif tcgtm;avsmfpGm owfrwxm;aom vpmESihf cGi,citygt0if tyef;ajztem;,lcihf S f hf l G hf G &Sonf? d ? vlwi;f tyef;ajztem;,lcihf &Sonf? kd G d (u) vlwi;f onf rdrEihf rdr.rdom;pk use;f rma&;ESiwuG ud,pwEpjf zm dk dS d hf k fd fS at;csr;f pGm aexdiEia&;twGuf vdtyfaom tpm;tpm/ t0wftpm;/ k f kd f k k _ h td;k tdr/f aq;0g;ypPn;f ESihf tjcm;vdtyfaom vlra&;taxmuftyHrsm; yg0ifaom oifwifavsmufywfonfh vlr_ tqiftwef;udk &,lcpm;cGihf h h h H &Sonf? d xd@k jyif tvkyvufrjhJ zpfonftcgwivnf;aumif;/ ruse;f rrmjzpfonfh f h Gf tcgwG i f vnf ; aumif ; / ud k , f t *F grpG r f ; roef jzpf a omtcgwG i f vnf;aumif;/ rdrdcifyGef; odk@r[kwf ZeD; aoqHk;oGm; aomtcgwGif vnf;aumif;/ touft&G,f tdkrif;vmonfhtcgwGif vnf;aumif;/ rdrdya,m*a=umifh r[kwfaom tvkyftudkifrJhjcif;udk &ifqdkif&aom tcgwif vnf;aumif; aexdipm;aomufa&;twGuf vHk cHpwcs&r_ tcGihf G kf d f ta&;cHpm;ydici&onf? k f G hf dS
tyd'f (24) k
188
(c) om;onfrcifrsm;ESihf uav;i,frsm;udk txl;apmifa&Smufjcif;ESihf d h tultnDay;jcif;wdk@udk ay;&rnf? w&m;0if vufxyfxdrf;jrm;+yD; arG;vmaomuav;jzpfap/ w&m;r0ifarG;vmaom uav;yifjzpfap wlnaom vlrumuG,apmifa&Smufa&;udk cHpm;ydici&onf? D _ f h S k f G hf dS &Si;f vif;csu? S f tyd'f (26) k ? vlwi;f vHavmufaom vlaer_tqiftwef;ESihf aq;ukocHyici&onf? kd k h kd f G fh dS (u) vlwi;f ynmoif=um;ydici&onf? tenf;qH;k rlvwef;ynmESihf kd k f G hf dS tajccHtqifh ynma&;onf tcrJhjzpfap&rnf? rlvwef;ynmonf roifrae&jzpf&rnf? pufrvufr_ ynmESihf oufarG;0rf;a=umif;ynm _ rsm;udk a,bl,stm;jzifh vltrsm;oif=um;ydici&&rnf? txufwef; k f G hf dS ynmESihf tqifjh rifynmrsm;udk t&nftcsi;f tay:rlwnfI oif=um; h Edi&ef wlnaom tcGitvrf;&&Sap&rnf? kf D hf d (c)ynma&;udk vlom;wd@k . ud,yit&nftaoG;rsm; wd;k wufjzpfay: k f kd f jynf0vmap&efEihf vl@tcGita&; tajccHvwvyfcirsm;udk av;pm;r_ h S hf G f G hf yduvmap&ef OD;wnfxm;&rnf? ynma&;onf wEdiiEiwEdii/H vlrsKd ; k J k f H S hf k f wrsKd ;ESiwrsKd ;/ bmoma&;toif;tzJ@G wzJ@G EiwzJ@G t=um; em;vnfr/_ hf S hf oabmxm;}uD;r_/ csp=f unf&if;ES;D r_w@kd wd;k wufjzpfay: vmap&efEihf urBmh S +idrf;csrf;a&;wnfwhHap&ef ukvor*~uwm0ef,laqmif&Gufaeaom vkyief;rsm; t"Ge@f &nap&ef aqmifusO;f Edi&rnf? f S f kf (*) rdbrsm;onf rdrw@kd . &ifaoG;rsm; oif,&rnfh ynmtrsKd ;tpm;udk d l a&G;cs,Eiaom vufO;D tcGita&;&Sonf? f kd f hf d &Si;f vif;csu? S f ? vlwi;f ynmoifci&onf? rlvwef;ynmonf roifrae&ESihf tcrJh kd G hf dS jzpf&rnf? (u) vlwi;f onf vlrtzJ@G tpnf;. ,Ofaus;r_b0wGif vGwvyfpm kd _ f G yg0ifyici/hf tEkynm okcrynm&yfrsm;udk vGwvyfpm vdupm;arG@avsmf kd f G k f G k f Edici/hf odyynmxGe;f um;a&; vkyief;rsm;wGif vGwvyfpm 0ifa&muf kfG H` f f G
tyd'f (27) k
189
vkyuiEiciEihf xdynm. tusKd ;tjrwfw@kd ukd vGwvyfpm cHpm;oH;k pJG f kd f kd f G hf S k f G ydici&onf? k f G hf dS (c) vlwi;f onf rdru,yiOm%fjzif}h uHpnfzefw;D r_rjS zpfxe;f vmaom kd d kd f kd f G odyynmqdi&m wDxirrsm;/ pmayqdi&m od@k r[kwf tEkynmqdi&m H` kf Gf _ kf kf zefw;D r_rsm;wd@k . *k%Eiy0wWKydi;f qdi&m tusKd ;tjrwfrsm;udk cHpm; f S hf k f k kf &,lEi&eftwGuf umuG,rrsm;&&Syici&onf? dk f f _ d kd f G hf dS &Si;f vif;csu? S f tyd'f (28) k ? vlwi;f rdrywf0ef;usi. ,Ofaus;r_b0wGif yg0ifyici&onf? kd d f kd f G hf dS vlwi;f Tpmwrf;wGiazmfjyxm;onfh tcGita&;rsm;ESihf vGwvyfcihf kd f hf f G rsm;udk tjynfht0 tav;xm; todtrSwfyaom vlr_qufqHa&; tajctaeESihf Ediiwumqufqa&; tajctaewd@k . tusKd ;aus;Zl;udk kfH H cHpm;ydici&onf? k f G hf dS ? vlwi;f ,ckazmfjyygtcGita&;rsm;xGe;f um;&ef vdtyfaomtcsuf kd hf k rsm;udk av;pm;&rnf? (u) vlom;wkdif;onf rdrdudk,fydkif t&nftaoG;udk wdk;wufjzpfay: jynf h 0 vmatmif vG w f v G w f v yf v yf aqmif & G u f E d k i f r _ u d k a y;aom vl@abmiftm; jyefvnfay;qyf&ef wm0ef0wW&m;&Sonf? d (c) vlwOD;wa,mufonf rdr.tcGita&;ESihf vGwvyfru&,l&mwGif d hf f _ kd tjcm;olrsm;. tcGifhta&;ESifhvGwfvyfcGifhrsm;udk xdkufxdkufwefwef todtrSwfyav;pm;&rnf? 'Drdkua&pDpepf xGef;um;aom vl@tzJG@ tpnf;wGif ud,usiw&m; aumif;rGea&;/ pnf;urf; ao0yfr&a&;ESihf k f hf f _ dS jynfol@tusdK;pD;yGm; jzpfxGef;a&;wdk@twGuf w&m;r#wpGm usifhaqmif &eftwGuf &nf&,I Oya't& jyXmef;xm;aom uef@owfcsursKd ;udk G f f vlwi;f vduem&rnf? kd k f
&Si;f vif;csu? S f
tyd'f (29) k
190
tcef; (9)
(*) TtcGita&;rsm;ESihf vGwvyfcirsm;udk urBmuvor*~. &nfre;f hf f G hf h k S csuEihf tajccHrl rsm;tm; qef@usiaom udp&yfrsm;wGif &,lusio;kH ydicihf fS f P hf k f G r&Sap&? d &Si;f vif;csu? S f ? vlwi;f tjcm;olrsm;. tcGita&;rsm;udk av;pm;&rnf? kd hf
tyd'f (30) k
Tpmwrf;yg tcGifhta&;rsm;ESifh vGwfvyfcGifhrsm;udk zsufvdkzsufqD; jzpfaprnfh vkyief;vky&yfrsm;tm; rnfonfEii/H rnfonftzJ@G tpnf;/ f f h kd f h rnfonfhvlyk*~dKvfurS udk,fwdkifvkyfaqmifcGihf/ yg0ifvkyfaqmifcGifhr&Sd a=umif; Ta=unmpmwrf;u twdtvif;a=unmonf? ? ,ckpmwrf;ygtcsursm;udk rnfowOD;wa,mufurS csKd ;azmufjcif; f l ry&?
&Si;f vif;csu? S f
191
aemufqufwJG (2)
trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh zdEySd cjJf G cm;r+rsm; tm;vH;k yaysmufa&; oabmwlpmcsKyf
tyki;f (1 ) d tyk'f (1 ) d Toabmwlncsuwiyg0ifaomtrsK;d orD;rsm;tm; zdEycjGJ cm;jcif;[laom a0g[m&onfD f Gf dS f - trsKd ;orD;rsm;. tdraxmifa&; tajctaeudk vnf;aumif;/ Ekiia&;/ pD;yGm;a&;/ f dfH vlra&;/ ,Ofaus;r_/ Ekiiom;tcGita&;ESihf tjcm;e,fy,fwkd &Sd vl@tcGita&;ESihf _ dfH hf hf tajccHvwvyfcirsm;udvnf;aumif;/ trsKd ;orD;ESitrsKd ;om; wef;wljzpfonf G f G hf k hf [laom tcsursm;udvnf;aumif; xnfoi;f pOf;pm;jcif;r&SbJ trsK;d om;rsm;ESihf f k h G d trsK;d orD;wd@k t=um; vdiujGJ ym;r_tm;tajccHjy;D trsKd ;orD;rsm;tm; todtrSwf yr_/ f trsKd ;orD;rsm;. aysmir/_ vkyaqmifrw@kd tay: oufa&mufr&apaom/ tm;enf; f$f f _ _ dS aponfh&nf&G,fcsuf&Sdaom/ arS;rSdefapaom rnfonfhcJGjcm;r_/ oD;oef@jzpfapr_/ uef@owfywyifrrsK;d ukrqkd qkvonf// d f _ d d dk &Si;f vif;csuf (trsKd ;orD;rsm;tm; cJjG cm;zdEyrtay: t"dym,fziqcsu) dS f _ ` G hf dk f Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;tm; cJjG cm;zdEyrudk t"dym,fziqxm;jcif;jzpfonf// trsK;d orD; df G dS f _ ` G hf dk rsm;tm; zdEycjGJ cm;r_[q&mwGif Ekiia&;/ vlra&;/ ,Ofaus;r_/ Ediiom;tcGita&;ESihf tjcm; dS f k dk dfH _ kfH hf aom ursK;d pkw@dk wif trsK;d orD;rsm;tm; vdit&uJjG ym;r_udk tajccHIcJjG cm;jcif;/ oD;oef@ H G f jzpfapjcif;/ uef@owfrrsm;xm;&Sjd cif; ponfw@dk udk qkvonf[k zGiqxm;onf// _ h d dk hf dk tyk'(2 ) d f pmcsKyfudk vufrwa&;xk;d xm;aom tzJ@G 0ifEiirsm;onf trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pkjH zifh S f dk f H cJjG cm;zdEyrrsm;ukd jypfwifwcsonf// xk@d tjyif pmcsKyftzJ@G 0if Ekiirsm;onf trsK;d orD;rsm; dS f _ _ f dfH
192
tay: cJjG cm;xm;r_ yaysmufapa&;twGuf rl0g'w&yfudk aESmifaES;=uef@=umjcif; r&SapbJ h d oifavsmaom enf;rsK;d pkjH zifh jyD;ajrmufatmif ud;yrf;aqmif&u&ef oabmwlnonf// h f G f D xkoabmwlnonftwki;f atmufygtcsursm;ukd vkyuiaqmif&u&rnf// d D h d f f dk f G f ( u ) trsKd;om;rsm;ESifh trsKd;orD;rsm;onf wef;wlnDrsSr_&Sdonf[laom tajccHrlukd EdkifiHrsm;&Sd zJG@pnf;ykH tajccHOya'rsm;ESifhtjcm; oifhavsmfaom Oya'rlrsm;wGif jyXmef;xm;jcif;r&Sygu xktajccHrudk xnfoi;f azmfjyjyD; Oya'yIjzpfap/ tjcm; d d l h G oifawmfaom enf;rsm;jzifjh zpfap xkrrsm;ukd trSewu,f usio;Hk azmfaqmif h d l f fh a&;ukd tmrcH&ef/ (c ) trsKd;orD;rsm;tm; enf;rsKd;pkHjzifh cJGjcm;xm;r_tm;vkH;ukd wm;jrpfydwfyifonfh/ oifawmfav#mufywfaom Oya'ESihf tjcm;ta&;,laqmif&urrsm;ukd jyXmef;&ef/ h G f_ vktyfygu jypf'%fcwfruyg xnfoi;f jyXmef;&ef/ d _ dk h G (* ) trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;ESiwef;wltcGita&;&Sonfudk Oya'a=umif;t& hf hf d tumtuG,ay;&efEihf trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyonfh vky&yfreorsudk f S dS f f S f S wm;qD;&eftwGuf tcGitm%m&Saom Ekiiawmfc;kH rsm;ESihf umv=um&Snpm hf d dfH Hk f G wnf&caom tjcm;aom jynfo@l Oya'rsm;jzifh xda&mufaom umuG,ray;a&; dS hJ f _ udk tmrcHcsuay;&ef/ f (C ) trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm;tm; usL;vGejf cif; ok@d r[kwf usio;Hk jcif;rsm; dS f _ hf ryvkyf&eftwGuf a&Smif=uOf&rnf// jynfol@tm%mykdifrsm;ESifh tzJG@tpnf;rsm; uvnf; azmfjyyg wm0efaqmifr_ESifhtnD vkdufemaqmif&Guf usifhokH;a&;ukd tmrcHcsuay;&ef/ f (i ) trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pkjH zifh cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufa&;udk qefusiusL;vGef dS f _ f onfh vly*Kd~ vf/ tzJ@G tpnf;/ Xmewk@d ukd oifavsmaom ta&;,laqmif&urrsm; k h f G f _ yvky&ef/ f (p ) trsKd;orD;rsm;tay: cJGjcm;zdESdyfonfh wnfqJOya'rsm;/ pnf;rsOf;rsm;/ "avh xk;H wrf;rsm;eSihf tavhtxrsm;ukd yjyifajymif;vJ&ef ok@d r[kwf zsuor;f &eftwGuf f d Oya'yr_tygt0if oifavsmaom ta&;,laqmif&urrsm;tm;vk;H yvkyay;&ef/ h f G f_ f (q ) trsKd;orD;rsm;tay: cJGjcm;zdESdyfonfhoabmrsm; yg0ifaeonfh EkdfifiHawmf&Sd jypfrqi&m Oya'yk'rrsm;tm;vk;H ukd zsuor;f y,fzsuay;&ef/ _ dk f f f d f
193
&Sif;vif;csuf (trskKd;orD;rsm;tm; zdESdyfcJGjcm;r_rsm; yaysmufatmif vkyfaqmif&mwGif wm0ef&rrsm;) dS _ Ttyk'wif pmcsKytzJ@G 0ifEiirsm;taeESihf trsK;d orD;rsm;tay: enf;rsK;d pkjH zifh cJjG cm;zdEyrrsm; df G f dk f H dS f _ tay: jypfwifa0zefwcs&ef/ yaysmufatmif ay:vpDrsm; csrwvyaqmif&ef azmfjyxm; _ f S f k f onf? tyk'(3 ) d f trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;ESihf wef;wlnrsr&onf [laomtcsuudk tajccHxm;jyD; D S _ dS f trsKd;orD;rsm;taeESifh vl@tcGifhta&;ESifh tajccHvGwfvyfcGifhrsm;ukd usifhokH;cHpm;Ekdfifa&; twGuvnf;aumif;/ trsK;d orD;rsm;b0 jynfjh ynf00 wk;d wufjrifrm;a&;ukd tmrcHcsuf f h h ay;aomtm;jzihf vnf;aumif;/ pmcsKyftzJ@G 0if Ekiirsm;onf Ediia&;/ vlra&;/ pD;yGm;a&;ESihf dfH kfH _ ,Ofaus;r_ e,fy,frsm;tygt0if e,fy,fwi;f wGif Oya'jyXmef;jcif;tygt0if oihavsmf fdk f aom ta&;,laqmif&ucsursm; vkyuiaqmif&u&rnf// G f f f dk f G f &Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;b0 zH@G jzdK;wk;d wuf jrifrm;apa&;) h d dS f _ tyk'f (2 ) Y azmfjyxm;aom trsK;d orD;rsm;tm; cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufa&;twGuf ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmif&mwGif Oya'rsm;jyXmef;jcif;/ trsK;d ord;F rsm;b0 wk;d wuf G f_ f jrifhrm;a&;twGuf vkyfaqmifay;jcif; wdk@omru trsKd;om;rsm;ESifh wef;wltajccH vGwvyfciEihf vl@tcGita&;rsm; cHpm;ykici&&Sa&;twGuf vkyaqmifay;&efvtyfa=umif; f G hf S hf d f G hf d f kd Ttyk'wif azmfjyxm;onf// d f G tyd'(4) k f (1 ) G trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d om;rsm; trSewu,f wef;wlnrsS rrsm; vsijf refpm ay:xGe;f f D _ ap&eftwGuf &nf&,I pmcsKyftzJ@G 0if Ekiirsm;taeESihf ,m,D txl;ta&;,l G f dfH aqmif&Gufcsufrsm; (temporary special measurement) vkyfaqmif&rnf [laom pmcsKyfygtcsufukd trsKd;orD;rsm;tay: cJGjcm;r_ESifh tuH;0ifonf[k rrSwf,l&// okd@aomfxkdtcsufonf rnDrSsr_ESifh cJGjcm;pHxm;r_rsm;udk qufvuf
194
tcef; (9)
(2 )
wnf&aprnfh tusK;d qufw&yftaejzifh rnfonftcsua=umifrS oufa&mufr_ dS h f h r&Sdap&// trsKd;orD;tcGifhta&;rsm; wef;wlnDrSsr_&Sda&;[laom &nf&G,fcsufudk jynfhrSDonfESifhwydifeuf xkdokd@ ,m,D txl;ta&;,l aqmif&Gufcsufrsm;ukd &yfqi;f &rnf// dk &ifaoG;&SdaomtrsdK;orD;rsm;tay: umuG,fapmifha&Smuf&eftwGuf &nf&G,f vkyaqmifaom ta&;,laqmif&urrsm; tygt0if pmcsKyfwiazmfjyxm;aom f G f _ Gf pmcsKyftzJ@G 0if Ekii. txl;ta&;,laqmif&u&rnfh jyXmef;twnfycsursm; dfH G f f ukvnf; trsK;d orD;rsm;tm; cJjG cm;r_[k rrSw,ap&// d f l
&Si;f vif;csuf (trsK;d orD;ESihf trsK;d om;wk@d t=um; wef;wlnrsr_ wk;d wufjrifrm;apa&;twGuf D S h ,m,Dtxl; vkyaqmifcsursm; vkyaqmif&ef) f f f trsK;d ord;D rsm; wef;wlnrsr&&Sa&;twGuf pmcsKyftzJ@G 0ifrsm;onf trsK;d orD;rsm;twGuf D S _ d ,m,Dtxl; vkyuiaqmif&urrsm; vkyaqmif&efwm0ef&onf// wef;wlnr#rudk razmf f dk f G f _ f dS D _ aqmifEircsi;f trsKd ;orD;rsm;b0 wk;d wufjrifrm;vma&;twGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;u dk f h dk f H vktyfaom ,m,Dtxl;vkyaqmifrrsm; vkyaqmifay;jcif;udk trsKd ;orD;rsm;tay: cJjG cm; d f _ f zdESdyfr_[k rowfrSwf&ef Ttykd'fwGif azmfjyxm;onf? xdkokd@ vkyfaqmifay;jcif;onf trsK;d orD;rsm; wef;wlnr#r_ &&Sapa&;twGuf jzpfaoma=umifh cGihf y&rnf[k qkonf// xk@d jyif D d d ukd,f0efaqmif trsKd;orD;rsm;twGuf txl;aqmif&Gufvkyfaqmifay;r_rsm;udkvnf; trsK;d orD;tay: cJjG cm;zdEyrtjzpf rrSw,&ef qkxm;onf// dS f _ f l d 1988 ckEpu usi;f ycJaom aumfrwDtpnf;ta0;wGif trsK;d orD;rsm; wef;wlnr#r_ &&Sd S f h D cHpm;Ekia&;twGuf ynma&;/ pD;yGm;a&;/ Ekiia&;ESihf tvkyciw@dk wif trsK;d orD;rsm;twGuf df dfH fGf G ae&mcJwrf;cs owfrway;&ef tygt0if tjcm;aom ,m,Dtxl; vkyuiaqmif&ur_ G S f f dk f G f rsm;udk vkyaqmif&ef pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;ukd wkuwe;f cJonf? f dk f H d f G h tyk'f (5 ) d pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf atmufygtcsursm;twGuf oifavsmaom ta&;,l dk f H f h f aqmif&ucsursm;vkyuiaqmif&uay;&rnf// G f f f dk f G f
195
(u )
edrusonf/ jrifjh rwfonf[aom t,ltqtay: tajccHaomtpJtvrf;rsm;/ hf l G "avhx;Hk pHrsm;ESihf tjcm;usio;Hk r_rsm; tjyif ykaoum;csyf owfrwxm;aom fh H S f trsKd;om;rsm;ESifh trsKd;orD;rsm;. tcef;ursm; yaysmufapa&;twGuf ud;yrf;vkyaqmif&mwGif trsKd ;om;rsm;ESihf trsK;d orD;rsm;. vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ f _ usix;Hk ykomefrsm;ukd yjyifajymif;vJ&ef/ fh H ukd,f0efaqmifjcif;onf trsdK;orD;rsm;. vlr_a&;vkyfief;aqmifwmw&yf jzpf onfudk oihwifavsmufywfpm em;vnfapEdiaom/ &ifaoG;i,frsm;. }uD;xGm; f h G kf zG@H z;d r_onf trsKd ;om;ESihf trsK;d orD;ESpO;D pvk;H ESioufqiaom bkwm0efjzpfa=umif; f hf dk f H todtrSwf yaom/ rnfonfta=umif;udpwirqkd uav;oli,frsm;. tusK;d h P Gf pD ; yG m ;uk d yxrOD ; pm;ay; pOf ; pm;&rnf u k d oabmayguf a paom rd o m;pk ynma&;w&yfukd tmrcHcsuay;&ef/ f
(c )
&Si;f vif;csuf (vdiujGJ ym;r_tay: tajccHaom cJjG cm;r_rsm;/ ykaoum;csyf owfrwcsursm; f H S f f yaysmufatmif vkyaqmif&ef) f Ttyk'wif vdiujGJ ym;r_udk rlwnfI ywf0ef;usiu ykaoowfrwvuaom wzufowf df G f f H S f dk f t,ltqrsm;/ trsK;d om;rsm;ESihf trsK;d orD;wk@d t=um; tvkytukif cJjG cm;r_rsm;/ trsK;d orD; f d wkd@onf trsKd;om;rsm;xuf edrfhusonf[laom t,ltqrsm; yaysmufapa&;twGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;u ta&;,laqmif&u&ef azmfjyonf// xk@d jyif uk,0efaqmifjcif;onf dk f H G f d f vlom;rsKd;qufjyef@yGm;a&;twGuf ta&;}uD;aom vlr_wm0efw&yfukd xrf;aqmifjcif; jzpfonf/ &ifaoG;i,f vlvm;ajrmufatmif xdr;f odr;f wm0ef,l apmiha&Smuf&mwGif rdcifEihf f S S zcif ESpO;D pvk;H wm0efca0,l&rnf[aom tjrifrsK;d ay;Ekionfh rdom;pkynma&; tpDtpOf f GJ l df rsm; vkyaqmifay;&rnf[k azmfjyxm;onf// f
tyk'f (6 ) d trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pkEihf ul;oef;a&mif;0,fazmufum;r_rsm; tm;vk;H ESihf trsK;d orD; H S rsm;tm; jynfwefqmtjzpfo@dk twif;t=uyfoyoi;f I tjrwfxwacgi;f ykjH zwfr_ tm;vk;H ukd h Gf G k f ESreif;&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf Oya'jyXmef;jcif;tygt0if tjcm; oifavsmf d f dk f H h aom ta&;,laqmif&ucsursm;ukd vkyaqmif&rnf// G f f f
196
tcef; (9)
&Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;tm; jynfwefqmtjzpf apcdi;f jcif;tm; ESreif;&ef) h k d f Ttykd'fwGif trsKd;orD;rsm;tm; ul;oef;a&mif;0,fjcif;ESifh jynfhwefqmtjzpf tokH;cs tjrwfxkwfr_wkd@ yaysmufa&;twGuf pmcsKyftzJG@0ifEkdifiHrsm;u vkdtyfovkd ta&;,l aqmif&Guf&ef azmfjyxm;onf// pmcsKyftzJG@0ifEkdifiHrsm;taejzifh Oya'rsm; jyXmef;I ta&;,laqmif&ujf cif;omru trsK;d orD;rsm;tm; ul;oef;a&mif;0,fjcif;ESihf jynfwefqm G h tjzpf tok;H cstjrwfxwrrsm;. t"du ta=umif;&if;rsm;ukd azmfxwaqmif&u&ef k f _ k f G f qkonf// d tydi;f (2) k tyd'f (7) k pmcsKyftzJ@G 0if Ekiirsm;taeESihf wki;f jynf&dS Ekiia&;ESihf vlxvyief;rsm; vkyaqmifrrsm;wGif dfH d dfH k kf f _ dS f _ h f G f_ trsK;d orD;rsm;tm; cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufap&ef oifavsmaom ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmif&rnf// trsK;d orD;rsm;taeESifh trsK;d om;rsm;ESihf wef;wlr&&Satmif atmufyg f _ d tcGita&;rsm;ukd tmrcHcsuay;&rnf// hf f (u ) a&G;aumufyrsm;ESihf jynfo@l qENc,ywi;f wGif rJqENay;ykiciEihf jynforsm;u GJ H l GJ dk d f G hf S l a&G;cs,wifajrmuf&aom Ekiiawmf. tpdwtyki;f rsm; tm;vk;H ukd a&G;aumuf f dfH f d wifajrmuf&mwGif rJay;ykici/hf dfG tpk;d &.rl0g'rsm;ukd ykazmf&mwGivnf;aumif;/ xdr0g'rsm;tm; taumiftxnf H f kl azmf&mwGif vnf;aumif; trsK;d orD;rsm; yg0ifyici/hf jynforsm;ESihf oufqiaom dk f G l dk f H;k rsm;ESihf &mxl;Xmersm;wGif wm0efxrf;aqmifyiciEihf tpk;d &. utpdwtyki;f dk f G hf S f d rsm;tm;vk;H &Sd jynfo0efxrf; wm0efrsm;ukd xrf;aqmifyici/hf l dk f G EkdifiH. EdkifiHa&;b0ESifh aomfvnf;aumif;/ jynfolvlxkESifh aomfvnf;aumif; qufpyfvyuiaeonfh tpk;d &r[kwaom tzJ@G tpnf;rsm;/ toif;tzJ@G rsm;wGif k f dk f f yg0ifyici/hf dk f G
(c )
(* )
197
Ttyk'wif trsK;d orD;rsm; rJay;ykici/hf Ediia&;v_y&m;r_rsm;wGif yg0ifyicitwGuf pmcsKyf d f G dfG kfH f S dk f G hf tzJ@G 0ifEiirsm;u ta&;,laqmif&uay;&ef azmfjyxm;onf// 1952 ckEpf trsK;d orD;rsm;. dk f H G f S Ekiia&;tcGita&;qki&m oabmwlpmcsKyEihf tjynfjynfqi&m Ekiiom;ESihf Ediia&; tcGihf dfH hf df fS dk f d f H kfH ta&;qkdif&m oabmwlpmcsKyfyg tcsufrsm;ukd Ttykd'fwGif xnfhoGif;azmfjyxm;jcif; jzpfonf// tyk'cGJ (u) . xl;jcm;csurm jynfo@l qENc,yrsm;wGif trsK;d orD;rsm; yg0if d f f S H l GJ rJay;cGiuyg xnfoi;f azmfjy xm;jcif;jzpfonf// hf dk h G tyk'f (c ) wGif tpd;k &tpdwtyki;f rsm;wGif trsK;d orD;rsm; yg0ifEi&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0if d f d dk f EkdifiHrsm;taejzifh trsKd;orD;rsm;yg0ifEkdifrnfh tajctaersKd;ukd zefwD;vkyfaqmifay;&ef wm0ef&a=umif; azmfjyxm;onf// Oyrm - tpk;d &. uk,pm;vS,rsm; a&G;cs,wifajrmuf dS d f f f &mwGif trsKd;orD;rsm;twGuf cJGwrf;a0pkowfrSwfxm;jcif;rsm;/ tpkd;&&mxl;rsm;wGif vdiujGJ ym;r_udk tajccH cJjG cm;onfh tqifh owfrwcsursm;ukd zsuor;f jcif;rsm; ponfw@dk udk f S f f f d h qkvonf? d kd tykd'fcJG (* ) wGifwkdif;jynf. EkdifiHa&;ESifh jynfol@a&;&mrsm;ESifh qufpyfaeaom tpkd;& r[kwaom tzJ@G rsm;wGif trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;ESihf wajy;nD tcGita&;&&Sjd yD; f hf yg0ifcirsm;&Sap&efaqmif&uay;&rnf[k azmfjyxm;jcif;jzpfonf? G hf d G f tyk'f (8) d trsKd;orD;rsm;tay: cJGjcm;zdESdyfjcif;r&SdbJ trsKd;om;rsm;ESifhwef;wl EkdifiHwum tqifwif tpk;d &ukd uk,pm;yykiciEihf Ekiiwum tzJ@G tpnf;rsm;wGif yg0ifvyf h G d f d f G hf S d f H k aqmifyicihf paomtcGita&;rsm;ukd tmrcH&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0if Ekiirsm; dk f G hf dfH onf oifavsmaom ta&;,laqmif&urrsm;udk yvkyay;&rnf// h f G f _ f &Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;ESihf tjynfjynfqi&m uk,pm;yr_/ yg0ifvy&m;r_) dk f d f _ f S Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;taejzifh trsKd ;om;rsm;ESiwef;wl tpk;d &tzJ@G &mxl;rsm;/ EkiiH d f G hf df wumtqiftwef;rsm;/ Ediiwum tzJ@G toD;oD;wk@d wif yg0ifvmap&eftwGuf pmcsKyf h kfH G tzJ@G 0if Ekiirsm;u ta&;,laqmif&u&ef !$e;f qkxm;onf// dfH G f d
198
tyk'f (9) d ( 1 ) Ekiiom;tjzpf av#mufxm;&mwGif vnf;aumif;/ Ekiiom;tjzpfudk ajymif;vJ dfH dfH &mwGif vnf;aumif;/ Ediiom;tjzpf qufvufc,&mwGivnf;aumif;/ trsK;d kfH H l f orD;rsm;onf trsK;d om;ESihf wef;wltcGita&;&Sonf qkonftcsuudk pmcsKyf hf d d h f tzJ@G 0ifEiirsm;u todtrSwf yvufc&rnf// txl;ojzifh EkiijH cm;om;wa,muf dk f H H df ukd vufxyfxr;f jrm;vduI jzpfap/ aygi;f oif;aexdipOf umvtwGi;f cifye;f d k f kf G jzpfou Ediiom;tjzpfukd ajymif;vJvuIjzpfap ZeD;jzpfo. Ekiiom;jzpfrl tvkd l kfH kd f l dfH tavsmuf ajymif;vJom;jcif;/ EkiirjJh zpfom;jcif;/ cifye;f jzpfo. Ekiiom;tjzpfo@dk G dfH G G l dfH d d vkuvajymif;vJ&ef twif;t=uyf apcki;f aejcif;rsK;d tvsO;f r&Sap&ef tmrcH&rnf? d f H (2 ) &ifaoG;i,frsm;. Ekiiom;jzpfrEihf ywfoufItrsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;ESihf dfH _S wef;wljzpfonfqonftcsuudk pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;u vufc,=Hk unf&rnf// dk h f dk f H H &Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;ESihf Ekiiom;jzpfr) dfH _ Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;ESiwef;wl Ekiiom;jzpfyici/hf ajymif;vJyici/hf df G hf dfH dk f G dk f G av#mufxm;ykici&onf[k qkxm;onf// &ifaoG;i,f. Ekiiom;jzpfrEihf ywfoufIvnf; d f G hf dS d dfH _S trsK;d orD;rsm;onf cifye;f onftrsK;d om;rsm;ESihf wef;wltcGita&;&Sonfudk azmfjyxm; G hf d onf// 1957 ckEpwif jyXmef;cJaom vufxyf xdr;f jrm;jyD;aom trsK;d orD;rsm;. Ekiiom; S f G h dfH jzpfrqi&m oabmwlpmcsKyfyg tcsursm;udk Ttyd'wif xyfr!e;f qkxm;jcif;jzpfonf? _ dk f f k f G H $ d tyki;f ( 3 ) d tyk'f ( 10 ) d pmcsKyftzJG@0ifEkdifiHrsm;onf ynma&;e,fy,fwGif trsKd;orD;rsm;taejzifh trsK;d om;rsm;ESihf wef;wltcGita&; &&Sapa&;twGuf tmrcHEi&ef trsK;d orD; hf d dk f rsm;tm; zdEycjGJ cm;r_rsm;tm;vk;H yaysmufapa&;twGuf oifavsmaom ta&;,l dS f h f aqmif&Gufjcif;rsm; yvkyf&rnf// txl;ojzifh trsKd;orD;rsm;ESifh trsKd;om; wef;wlnr#rtay: tajccHI (atmufazmfjyyg tcGita&;rsm;uk) tmrcHcsuf D _ hf d ay;&rnf//
199
(u )
(c )
(* )
(C ) (i )
ynma&;e,fy,fwif toufarG;a=umif;qki&m twwfynmrsm;/ toufarG; G df 0rf;a=umif;qki&m vrf;!Gecsursm;twGuf aomfvnf;aumif;/ ynmoif=um; df f f ykdifcGifhtwGuf aomfvnf;aumif;/ 'Dyvkdrm&&Sda&;twGuf aomfvnf;aumif; owfrSwfjyXmef;xm;aom pHcsdefpH!Gef;rsm;onf rdjyESifhaus;vufrsm;wGif wwef;nDxjJ zpfap&rnf// xkazmfjyygwef;wlnr#r_ onf ausmif;ynmroif,rD d D l tcsdef ynma&;/ taxGaxGynma&;/ pufr_vufr_twwfynm/ toufarG; 0rf;a=umif;ynm/ tqifjh rifpufrvufr_ twwfynm/ tjcm;aom tqifjh rifh h _ qkdif&m toufarG;0rf;a=umif;qkdif&m oifwef;trsKd;tpm;rsm; tm;vkH;wGif tuH;0if&rnf// wlnDaom oifdk;!Gef;wrf;rsm;/ wlnDaom pmar;yJGppfaq;r_rsm;/ wlnDaom ynmoif=um;r_ESifh ausmif;y&0k%frsm;wGif u|rf;usifaom ynmoif=um;a&; qki&m 0efxrf;rsm;&&Syici/hf wlnaomt&nftaoG;&Sonfh oif=um;r_ taxmuf df d dk f G D d tuly ypPn;f rsm; &&Syicihf &Sa&;wk@d udk tmrcHcsuf y&rnf// d dk f G d ynmoif=um;r_ tqifwi;f ESihf trsK;d tpm;twki;f wGif trsK;d om;rsm;ESihf trsK;d h dk d orD;rsm;. tcef;uukyaoum;csyf owfrwxm;onfh xifjrif,qcsursm; d Hk S f l f tm;vkH; yaysmufoGm;apEkdif&eftwGuf trsKd;orD;ESifh trsKd;om;rsm; yl;wJG ynmoif=um;a&; enf;pepfEihf xko@dk tjrifrsm; yaysmufap&ef taxmuftul S d yonfh tjcm;aom ynma&;ykprsm;ukd tm;ay;tm;ajrmufay;jcif; txl;ojzifh H H oifdk;!Gef;wrf;rsm;/ jyXmef;pmapmifpmtkyfrsm;/ oif=um;a&;tpDtpOfrsm;/ oif=um;r_enf;pepfrsm; jyXmef;jcif;rsm;tm;vkH;ukd jyefvnfpDppfjyiffqifjcif;rsm; (yvky&eftmrcHcsuay;&rnf//) f f ynmxl;c|efr_ axmufyHha=u;rsm;ESifh ynmoifaxmufyHha=u;rsm;ukd wlnDpGm &&Scpm;ykici&ap&ef ( tmrcHcsuay;&rnf// ) d H d f G hf dS f ouf}uD;ynma&; tpDtpOfrsm;/ pmwwfajrmufa&; tpDtpOfrsm;wGif wlnpm D G yg0ifEi&eftwGuf trsK;d orD;ESihf trsK;d om;rsm;tm; wef;wltcGita&;rsm; ay;& dk f hf rnf// txl;ojzifh trsK;d orD;ESihf trsK;d om;rsm;t=um; ynma&;qki&m uGm[csuf df rsm;ukd jzpfEioa&G@ apmvsipm avsmyg;Ekia&;twGuf vkyaqmifaeaom ynma&; dk f fG h fd f f tpDtpOfrsK;d wGif yg0ifEici&ap&eftwGuf wlnaom tcGita&;rsm; &&Sap&ef dk f G hf d S D hf d (tmrcHcsuay;&rnf// ) f
200
tcef; (9)
(p )
(q )
ynmoif=um;r_ qk;H cef;rwkirD trsK;d orD;rsm; ausmif;xGuEe;f avsmusa&;ESihf df f _ h ynma&;qk;H cef;rwkirD ausmif;xGuom;aom rde;f uav;i,frsm;ESihf trsK;d orD; df f G rsm;twGuf pkpnf;aom tpDtpOfrsm;vkyaqmifay;&ef (tmrcHcsuay;&rnf// ) f f rdom;pkprue;f twGuf owif;tcsutvufrsm;ESihf t}uHOm%frsm; &&Syicirsm; DH d f d dk f G hf tygt0if rdom;pk0ifrsm;. usef;rma&;ESifh ukd,fpdwfESpfjzm csrf;oma&;wkd@ tmrcHaom wdusonfh ynma&;qki&m owif;tcsutvufrsm; &&Syiciw@dk udk df f d dk f G hf (tmrcHcsuay;&rnf// ) f
&Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;eSiynma&; ) hf Ttykd'fwGif trsKd;orD;rsm;tm; ynma&;wGif cJGjcm;r_r&Sdap&eftwGuf pmcsKyftzJG@0if Ekiirsm;u ta&;,laqmif&uay;&ef azmfjyxm;onf// trsK;d orD;rsm;tm; trsK;d om;rsm;ESihf dfH G f wef;wlnrsaom jyXmef;csupmtkyrsm;/ oif;kd !Ge;f wrf;rsm;/ ausmif;0ifcihf owfrwcsursm; D S f f G S f f xm;&Sd&eftjyif trsKd;orD;rsm; ausmif;rSE_wfxGufaomE_ef; avsmhusapa&;twGuf vkyaqmif&ef qkxm;onf// xkr#ru rdom;pk use;f rma&;/ zlva&;wk@d tjyif rdom;pk&ifaoG; f d d Hk ,la&; pDrHudef;wkd@twGuf vkdtyfaomowif;rsm;/ todynmrsm;ukd ynmay; jzef@jzL; vkyaqmif&ef azmfjyxm;onf// f tyk'f (11 ) d (1 ) pmcsKytzJ@G 0ifEiirsm;onf vkyief;cGif e,fy,frsm;wGif trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d om; f dk f H f rsm; wef;wlnDr_r_&Sdonfukd tmrcH&efESifh trsKd;orD;rsm;tay: cJGjcm;zdESdyfr_rsm; yaysmufap&eftwGuf oifavsmaom ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmif&rnf? h f G f_ f txl;ojzifh trsK;d orD;rsm;ESitrsKd ;om;rsm; wef;wlnr#r_ [laomtcsutay: hf D f tajccHI (atmufyg tcGita&;rsm;uk) tmrcHcsuf ay;&rnf? hf d (u ) vlom;wkdif;. jiif;y,fIr&Ekdifaom tcGifhta&;jzpfaom tvkyfvkyfykdifcGifh &&Sapa&;ukd (tmrcHcsuay;&rnf//) d f (c ) tvkyvyuira&G;cs,&mwGif vktyfaom pHcsep!e;f rsm; wlnpm&&Sr_ tygt0if f k f dk f _ f d dfH $ DG d tvkyvyyicihf tcGita&;rsm;ukd wlnpm&&Sa&;ukd (tmrcHcsuay;&rnf//) f k f dk f G hf D G d f (* ) toufarG;0rf;a=umif;tvkyEihf vkyief;cGiudk vGwvyfpm a&G;cs,yici/hf &mxl; f S f f f G f dk f G wk;d ykici/hf vkyief;cGivHk cHr/_ vkyief;tusKd ;tjrwfrsm;/ vkyief;cGif tajctaersm; dfG f f f f tm;vk;H ukd cHpm;&&Syici/hf oufarG;0rf;a=umif;oifwef;rsm;ESihf rGe;f rHoifwef;rsm; d dk f G
201
(C )
(i )
(p )
wufa&mufcGifh/ tvkyfoifb0wGifvnf; tqifhjrifh toufarG;0rf;a=umif; oifwef;rsm;ESihf tcgtm;avsmpm usi;f yyvkyaom oifwef;rsm; wufa&muf f G f ykiciudk (tmrcHcsuay;&rnf//) d f G hf f tusK;d tjrwftygt0if wlnaom vkytm;c&&Syici/hf wlnaomtvkytwGuf D f d dk f G D f wlnDaomtcGifhta&;ESifh qufqHr_cHpm;ykdifcGifh/ vkyfief;t&nftaoG; wefzkd; owfrSwf&mwGifvnf; wlnDaom owfrSwfqufqHr_&&SdykdifcGifhukd (tmrcHcsuf ay;&rnf// ) vlrzva&;ukd (tmrcHcsuay;rnf// ) txl;ojzifh t+ir;f pm;,lonftcgwijf zpfap/ _ l Hk f d h G tvkyvufrhJ jzpfaecsewijf zpfap/ emruse;f jzpfaecsewijf zpfap/ rpGr;f roef f d f G d f G jzpfaecsdefwGifjzpfap/ touft&G,f}uD;jrifhvmcsdefwGifjzpfap/ vkyfief;cGif0if&ef rpGrf;aqmifEkdifonfhtcsdefwGifjzpfap vlr_zlvkHa&;rsm;cHpm;ykdifcGifhESifh vpmESifh cGicpm;ykiciukd (tmrcHcsuay;&rnf// ) fh H d f G hf f use;f rma&;umuG,apmifa&SmufrEihf vkyief;cGiwif ab;tE &m,fuif;r_ tcGihf f h S _ S f f G W ta&; cHpm;ykdifcGifh/ txl;ojzifh &ifaoG;ukd,f0efaqmifonfhtcg umuG,f apmifa&Smufr_ &&Syiciudk (tmrcHcsuay;&rnf// ) h d dk f G hf f xdrf;jrm;vufxyfjcif;a=umifhjzpfap/ rdcifb0okd@ a&mufaoma=umifhjzpfap trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm;ukd wm;qD;&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0ifrsm;onf dS f _ trsKd;orD;rsm;. xda&mufpGm tvkyfvkyfykdifcGifhukd tmrcHEkdif&ef atmufyg ta&;,laqmif&ucsursm; vkyaqmif&rnf// G f f f f uk,0efaqmifjcif;a=umifvnf;aumif;/ rD;zGm;aoma=umifvnf;aumif; tvkyrS d f h h cGifh,lojzifh tvkyfxkwfypfjcif;ESifh tdrfaxmifa&;tajctaea=umifh tvkyfrS xkwypfjcif;ponfh trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm;udk ydwyiftjypfay;ta&;,l f dS f _ f aqmif&u&rnf// G f rD;zGm;cGi,aomtcg vpm&&Scpm;cGihf ok@d r[kwf E_i;f ,SOomaom vlrzva&; hf l dH d f _ l Hk tusKd;cHpm;cGifh/ rdrd. rlvtvkyfukd vufvGwfqkH;H_;oGm;jcif;r&SdbJ vkyfouf qufvufcpm;ykici/hf vlra&; cHpm;cGirsm;&&Syiciw@dk udk tmrcHcsuay;&rnf// H fd f G _ hf d dk f G hf f rdbrsm;tm; if;wk@d . rdom;pkwm0ef0wW&m;rsm;ESihf if;wk@d . vkyief;cGiwm0efrsm;/ f f tjcm;jyifyvkyief;rsm;ukd aygi;f pyfay;Ekiapa&;twGuf taxmuftuljzpfaprnfh f fd f vkdtyfaom vlr_0efaqmifr_vkyfief;rsm; axmufyHhulnDay;jcif;ukd tm;ay;
(2 )
(u )
(c )
(*)
202
tcef; (9)
(C )
tm;ajrmufy&rnf// txl;ojzifh &ifaoG;i,frsm;b0 wk;d wufjrifrm;apa&;twGuf h uav;ypkapmifa&Smufa&; vkyief;rsm;ukd xlaxmifaqmif&uay;&rnf// h f G f tE W&m,f&Sdonf[k owfrSwfxm;aom vkyfief;trsKd;tpm;rsm;wGif vkyfukdif aeaom ukd,f0efaqmiftrsKd;orD;rsm;tm; txl;umuG,fapmifha&SSmufr_rsm; axmufyay;&rnf// Hh ,cktyd'wif yg0ifaomtcsursm;ukd v$r;f caom trsK;d orD;tvkyorm;rsm;tm; kf G f H f umuG,apmifa&Smufa&; Oya'ESihf pyfvsO;f onhhf udp&yfrsm;ukd odyenf;usEihf f h S P H` S enf;ynm&yfqi&m A[kowrsm;t& jyefvnfqef;ppfjcif;/ vktyfovkd jyifqif dk f k d f rGe;f rHjcif;/ kyor;f jcif;/ jznhpujf cif;rsm; tcseref yvky&rnf// f d f G d f S f
(3 )
&Si;f vif;csuf ( trsK;d ord;rsm;ESihf vkyief;cGif ) f Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;tm; vkyief;cGiY cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufapa&;twGuf pmcsKyf df G f f dS f _ tzJ@G 0ifEiirsm;u ta&;,laqmif&u&ef azmfjyxm;onf? trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om; dk f H G f rsm;ESiwef;wl vkyief;cGif tcGita&;rsm;/ wufvrf;rsm;/ a&G;cs,yicirsm;ESihf tusK;d tjrwf hf f hf f dk f G hf rsm;ukd nDwnr# cHpm;cGi&onf[aomtcsuudk azmfjyxm;onf// l D hf dS l f xk@d tjyif vufxyfxr;f jrm;jcif;a=umifjh zpfap/ uk,0efaqmifjcif;a=umifjh zpfap/ trsK;d orD; d d f rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm; ryvkyEi&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;u umuG,f ay;&rnf dS f _ f dk f kd f H jzpfa=umif; Ttyk'wif azmfjyxm;onf// trsK;d orD;rsm;onf uk,0efaqmifci/hf rD;zGm;cGihf d f G d f G &SdjyD; xkdtcsufrsm;a=umifh tvkyfrSxkwfy,fypfjcif; rcH&atmif wm0ef,laqmif&Guf ay;&rnf[k qkonf// d tyk'f (12 ) d pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;onf trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d om;rsm; wef;wlnr#r&onfh dk f H D _ dS tcsutay: tajccHI use;f rma&;e,fy,fwif trsK;d orD;rsm;tm;cJjG cm; zdEyrrsm; f G dS f _ yaysmuf apa&;twGuf oifavsmaom ta&;,laqmif&ucsursm; vkyaqmif& h f G f f f rnf? rdom;pk pDrHudef;rsm;ESifh ywfoufaom udpP&yfrsm;tygt0if usef;rma&; uko&mwGif wef;wltcGitvrf;&&Sa&;twGuf tmrcHcsursm; ay;&rnf// hf d f
203
Ttyk'. yxryk'wif xnfoi;f jyXmef;xm;jcif;r&daomfvnf; uk,0efaqmifcse/f df df G h G S d f d rD;zGm;csdefwkd@wGif trsKd;orD;rsm;twGuf oifhwifhavsmufywfaom usef;rma&; apmifa&Smufrrsm; axmufyay;jcif;/ vktyfygu tcrJapmifa&Smufrrsm; axmufyhH h _ hH d h h _ ay;jcif;/ ukd,f0efaqmifcsdefESifh Ekd@wkdufau|;onfhtcsdefrsm;wGif vkHavmufaom t[m& wkuau|;r_rsm; aqmif&uay;jcif;wk@d ukd tmrcHcsuay;&rnf// d f G f f &Si;f vif;csuf ( trsK;d orD;rsm;ESihf use;f rma&;apmifa&Smufrrsm;wGif wef;wlnrscpm;ykici) h _ D S H d f G hf Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;tm; trsK;d om;rsm;ESiwef;wl use;f rma&;apmifa&Smufr&&Sap&ef df G hf h _ d tzJ@G 0ifEiirsm;u ta&;,laqmif&u&rnf[k azmfjyxm;onf// trsK;d orD;rsm;. use;f rma&; fdk f H G f apmifa&Smufr_ cH,yicitm; t[ef@twm;jzpfapaom Oya'ESihf vlrtwm;tqD; rSeor# h l dk f G hf _ f z,f&m;&ef pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;u vkyaqmifay;&rnf[k qkonf// S dk f H f d xk@tjyif trsK;d orD;rsm; uk,0efaqmifaecse/f rD;zGm;cseEihf rD;zGm;csersm;wGif vktyfaom d d f d d f S d f d use;f rma&; apmifa&Smufrrsm;ukd vkvavmufavmuf axmufyay;&rnf[k azmfjyxm; h _ H Hk hH onf// tyk'f (13) d pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;wGif pD;yGm;a&;ESivra&;e,fy,frsm;wGif trsK;d orD;rsm;tm; kd f H hf l _ cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmuf&ef oifavsmaom ta&;,laqmif&ujf cif;rsm; vkyaqmif dS f _ h f G f &rnf// trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d om;rsm; wef;wlnrsr&onfh tcsutay:tajccHI D S _ dS f wlnaom tcGita&;rsm; txl;ojzifh (u) rdom;pktusK;d pD;yGm;&&Syici/hf (c) b%frS D hf d dk f G aiGacs;,lyiciEifh rdru,yiypPn;f ukd aygiEyici/hf tmrcHxm;ykiciEihf tjcm;aom dk f G hf S d dk f dk f f HS dk f G d f G hf S aiGacs;pepfrsm;wGif wef;wltcGita&;&&Syicihf / (*) tem;,ltyef;ajzykiciEihf hf d dk f G d f G hf S tm;upm;ESihf ,Ofaus;r_qi&m ursm;wGif yg0ifyiciw@dk cHpm;Eki&ef tmrcHcsuf dk f dk f G hf df ay;&rnf// &Si;f vif;csuf ( trsK;d orD;rsm;ESihf vlra&;/ pD;yGm;a&; tusK;d cHpm;cGi) _ hf Ttyk'wif trsK;d orD;rsm;tm; pD;yGm;a&;e,fy,fwif cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufapa&;ESihf d f G G dS f _ trsKd;om;rsm;ESifhwef;wl tyef;ajz tem;,lykdifcGifhESihf ,Ofaus;r_b0wGif yg0ifcGifh&&Sda&;
204
twGuf pmcsKyftzJG@0ifEkdfifiHrsm;u vkyfaqmif&efazmfjyxm;onf// tpkd;&wGif omru yk*vuqki&mvkyief;rsm;/ bma&;vkyief;rsm;wGiyg trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm; ~ d df f f f dS f _ r&Sap&ef ta&;,l aqmif&u&rnfjzpfa=umif; qkxm;onf// aiGacs;,lci/hf twk;d cHpm;cGihf d G f d G ponfwkd@wGif trsKd;orD;rsm;onf trsKd;om;rsm;ESifh wef;wltcGifhta&;rsm;&Sdonf[k Ttyk'wif azmfjyxm;onf// d f G tyk'f (14) d (1 ) aus;vufa'oae trsK;d orD;rsm; &ifqif uHawG@ae&aom jy\emrsm;/ pD;yGm;a&; dk twGuf aiGa=u;axmufyunrrsm; r&&SbJ pD;yGm;a&;vkyuiae&aom trsK;d orD; Hh l D _ d f dk f rsm; tygt0if rdom;pk. pD;yGm;a&; ajyvnfa&;twGuf t"dutcef;urS yg0if&ifqiajz&Si;f ae&aom aus;vuftrsK;d orD;rsm;. tjzpftysub0rsm;ukd fdk f f pmcsKyftzJ@G 0ifEiitaeESihf xnfoi;f pOf;pm;&rnf// xk@d tjyif,ckvuf&pmcsKyfwif dk f H h G dS G yg0ifaeaom tcsutvufrsm;onf aus;vuf&dS trsK;d orD;rsm;txd v$r;f cHr_ f &Sap&eftwGuf oifavsmaom ta&;,laqmif&ucsursm; vkyaqmifay;&rnf? d h f G f f f (2 ) trsKd;orD;rsm;ESifhtrsKd;om;rsm; wef;wlnDr_tay: tajccHI trsKd;orD;tm; cJ G j cm;zd E S d y f r _ r sm;yaysmuf a p&ef aus;vuf a 'orS trsKd ; orD ; rsm;onf aus;vufa'ozH@G zd;wk;d wufa&; vkyief;rsm;wGif yg0ifvyaqmifci/hf tusK;d tjrwf f kf G rsm;tm; twlwuGcHpm;ykdifcGifh&&Sdap&ef pmcsKyftzJG@0ifEkdfifiHrsm;u tmrcHcsuf ay;&rnf / / txl ; ojzif h aus;vuf a 'o&S d trsKd ; orD ; rsm;onf atmuf y g tcGita&;rsm; &&S&ef oifavsmaom ta&;,laqmif&ucsursm; vkyaqmifay; hf d h f G f f f &rnf// (u)aus;vufa'o zH@G zd;a&;tpDtpOfrsm;udk aphpyfaocsmpGm tao;pdwf pDpOf&mwGif vnf;aumif;/ taumiftxnf azmfaqmif&mwGivnf;aumif; uwki;f wGif f d yg0ifvyaqmifci/hf k f G (c )rdom;pkpDrHudef;rsm;twGuf vkdtyfaom owif;tcsuftvufrsm; &&SdEkdifcGifh/ aqG;aEG;wkiyifciEihf apmifa&Smufrrsm; cHpm;ykicirsm; tygt0ifvavmufaom d f G hf S h S _ d f G hf Hk cHpm;cGihf &Sa&;twGuf uk,xu,x/ uk,0efu,xrf;toif;rsm;ESihf or0g,r d d f l kd f d hf dk f tzJ@G rsm; xlaxmifyici/hf dk f G (* ) vl@tzJ@G tpnf;rsm;. vkyief;aqmifwmrsm;tm;vk;H wGif yg0ifvyaqmifyici/hf f k f dk f G
205
(C) pkuysK;d a&;qki&m aiGa=u;acs;,lyici/hf a&mif;0,fa&;aps;uGuf taxmuftuly d f df dk f G ypPn;f rsm;/ oifavsmaom enf;ynmrsm;&&Sci/hf ajr,m0g'yjyifajymif;vJa&;ESihf h f dG ajr,mcJa0pDrue;f rsm;wGif wlnaom ykiqici&&Syici/hf G H d D d f dk f G hf d dk f G (i ) vkavmufaom aexkirtajctaejzpfaom tk;d tdr/f use;f rma&; apmifa&Smufr/_ H df _ h v#yppfr;D / a&/ vrf;yrf;qufo,a&; &&Scpm;ykici/hf f G f dH dfG &Si;f vif;csuf ( aus;vufa'o&Sd trsK;d orD;rsm;) Ttyk'wif aus;vufa'o&StrsK;d orD;rsm; tay:cJjG cm;zdEyrrsm; yaysmufap&ef/ pmcsKyfyg df G d dS f _ trsKd;orD;rsm;. tcGifhta&;rsm;/ cHpm;cGifhrsm;ukd aus;vuftrsKd;orD;rsm;yg cHpm;Edkif&ef twGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiirsm;taejzifh ta&;,laqmif&u&ef azmfjyxm;onf// aus;vuf dk f H G f a'o&Sd trsK;d orD;rsm;uk,wif if;wk@d . vktyfcsursm;udk jznfqnf;ay;rnfh wk;d wufz@GH z;d a&; d f dk d f h vkyief;rsm;/ tpDtpOfrsm;wGif yg0ifap&ef vkyaqmifay;&rnf[k azmfjyxm;onf// aus;vuf f f a'o jzpfaoma=umifh aemufrusecapbJ pD;yGm;a&;tcGita&;/ pmwwfajrmufr/_ aps;uGuf f hJ hf taxmuftul ypPn;f rsm; cHpm;ykici/hf pm;0wfaea&;twGuf axmufyunrrsm; tm;vk;H ukd dfG hH l D _ &,lcHpm;ykdifcGifhrsm;&Sdatmif pmcsKyftzJG@0ifEkdifiHrsm;u wm0ef,l vkyfaqmifay;&rnf[k qkxm;onf// d tyki;f (4 ) d tyd'f (15) k (1 ) trsK;d orD;ESitrsK;d om;rsm; w&m;Oya'a&S@S arSmufwif wef;wljzpfonfudk pmcsKyf hf G tzJ@G 0ifEiiwi;f u oabmwlvufrwa&; xk;d &rnf// dk f H fdk S f (2 ) EkdifiHom;tcGifhta&;qkdif&m udpP&yfrsm;wGif trskKd;om;twGuf w&m;Oya' a=umif;t& jynfhpkHckdifvkHonf[lI owfrSwfxm;csufrsm;onf trsKd;orD;rsm; usio;Hk onftcgwivnf; wajy;nDxjJ zpf&ef pmcsKytzJ@G 0ifEiiwi;f u oabmwl hf h Gf f fdk f H dk &rnf// pmcsKycsKyq&mwGivnf;aumif;/ ykiqirypPn;f rsm;ukd pDrcef@conftcgwif f f dk f d f dk f _ H GJ h G vnf;aumif;/ trsKd;orD;rsm;ukd wef;wltcGifhta&;ay;I w&m;Hk;/ ckHkH;wkd@. vkyx;Hk vkyenf; tqiftqifwi;f wGif wef;wlnr#r&&rnf? f f h h dk D _ dS (3 ) trsK;d orD;rsm;. Oya'a=umif;t& pGr;f aqmifEirtay:ukd wkuuf uef@owf dk f _ d f kd csKyfcs,fxm;aom ydnmOfpmcsKyfrsm;ESifh yk*~vdu w&m;0ifpmcsKyfpmwrf;rsm;
206
tcef; (9)
(4 )
tm;vkH;. Oya'uJhokd@ tusKd;oufa&mufr_wkdif;onf Oya't& tuH;r0if ysujf y,fonf[k ,lq&rnfjzpfonfqaom tcsuudk pmcsKyftzJ@G 0ifEiiwi;f u dk f dk f H dk oabmwl&onf// oGm;vmcGifh/ aexkdifp&maetdrf Oypmrsm;ukd vGwfvyfpGm a&G;cs,fcGifhwkd@ESifh ywfoufaom Oya'wGif trsKd;orD;rsm;ESifh trsKd;om;rsm; wef;wltcGifhta&; &Sa=umif; pmcsKyftzJ@G 0ifEiiwi;f u oabmwlvufrwa&;xk;d &rnf// d dk f H dk S f
&Si;f vif;csuf (trsK;d orD;rsm;ESihf Oya'a&S@arSmufwiwef;wlnrsS r) Gf D _ Ttykd'fwGif trsKd;orD;rsm;taejzifh trsKd;om;rsm;enf;wl w&m;Oya'a&SS@arSmufwGif wef;wlnr#r&ap&eftwGuf pmcsKyftzJ@G 0ifEiitzJ@G 0ifrsm;u ta&;,laqmif&u&ef azmfjy D _ dS dk f H G f xm;ygonf// tyk'f (16 ) d (1 ) xdr;f jrm;vufxyfjcif;ESivnf;aumif;/ rdom;pkqufqa&;ESiaomfvnf;aumif; hf H hf qufpyfaeaom udprsm;tm;vk;H wGif trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;zdEyrrsm; tm;vk;H P dS f _ yaysmufEi&eftwGuf pmcsKytzJ@G 0ifEiirsm;taeESihf oifavsmaom ta&;,lrrsm; fdk f f dk f H h f _ vkyaqmif&rnf// txl;ojzifh trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d om;rsm; wef;wlnr#rtay: f D _ tajccHI atmufygtcGifhta&;rsm;ukd wef;wl&&SdcHpm;cGifh&Sd&ef pmcsKyftzJG@0if Ekiirsm;u tmrcHay;&rnf// dfH xdr;f jrm;vufxyf&mwGif wlnaomtcGita&;&S&rnf// D hf d tdraxmifzufudk vGwvyfpma&G;cs,yiciEihf vGwvyfaom rdroabmqENEihf f f G f dk f G hf S f d S nDrom xdr;f jrm;vufxyfcihf ponfw@dk wif nDr#aomtcGita&;rsm;&S&rnf// S G h G hf d xdrf;jrm;vufxyfjyD; aygif;oif;csdefwGifvnf;aumif;/ uGm&Sif;jywfpJcsdefwGif vnf;aumif;/ wlnaom tcGita&;ESihf wm0ef&&rnf// D hf dS tdraxmifa&;tajctae rnfo@dk yif &Sapumrl if;wk@d . uav;rsm;ESihf qufpyf f d aom udprsm;wGif rdbrsm;onf wlnaom tcGita&;ESihf wm0efrsm;&S=d u&rnf P D hf jzpfjyD; udpP&yfwkdif;wGif uav;oli,frsm;. tusKd;pD;yGm;onf yxrOD;pm;ay; jzpf&rnf//
(u) (c ) (* ) (C )
207
(i )
(p)
(q)
(Z )
uav;ta&twGuudk qk;H jzwf&mwGivnf;aumif;/ uav;wOD;ESiwOD;t=um; f f hf tcsejf cm;onfumvukd qk;H jzwf&mwGivnf;aumif;/ vGwvyfrEihf wm0ef&r_ d h f f _ S dS wk@d wif wlnpm&Sjd y;D owif;&,lyici/hf ynma&;ESiazmfjyygtcGihf ta&;wk@d udk usio;Hk G DG dk f G hf hf Ekionfh enf;vrf;rsm;wGivnf; wlnaomtcGita&;&S&rnf// df f D hf d tkyxe;f r_/ xdr;f ausmif;r_/ ,k=H unftyfE&r_Eihf uav;arG;pm;jcif; udprsm;wGif f d HS S P vnf;aumif;/ Ekiiawmf&Oya'rsm; xJwif xkuprsm;ESihf ywfoufonfh Oya'rsm; dfH dS G d dP wGif vnf;aumif;/ trsK;d orD;rsm;onf wef;wltcGita&;ESifh wef;wlwm0efrsm;&Sjd y;D hf uav;oli,frsm;. tusK;d pD;yGm;onf yxrOD;pm;ay;jzpf&rnf// rdom;pktrnf a&G;cs,&mwGivnf;aumif;/ toufarG;0rf;a=umif;ESihf tvkyf f f tukif a&G;cs,&mwGivnf;aumif;/ cifye;f jzpfoEihf ZeD;jzpfol ESpO;D pvk;H wGif d f f G l S f yk*vu tcGita&; wef;wl&&rnf// ~ d hf dS tzk;d wefaom ypPn;f OpPmudjk zpfap/ tzk;d rwefaom ypPn;f OpPmukjd zpfap ykiqi&m d f dk f wGif vnf;aumif;/ &,l&mwGif vnf;aumif;/ pDrcef@c&mwGif vnf;aumif;/ tkycsKyf H GJ f &mwGif vnf;aumif;/ cHpm;&mwGif vnf;aumif;/ xkca&mif;cs&mwGif vnf;aumif; GJ cifye;f jzpfoEihf ZeD;jzpfoEpO;D pvk;H wGif wlnaom tcGita&;&Sonf? G l S l S f D hf d t&G,ra&mufao;aom uav;i,fwpfO;D . aphpyfa=umif;vrf;r_Eihf xdr;f jrm; f S vufxyfronf Oya'a=umif;t& tusK;d oufa&mufr_ r&Sap&// xdr;f jrm;vufxyf _ d Ekiaom ti,fq;Hk touft&G,udk twdtusowfrwjf cif;/ xdr;f jrm;vufxyfr_ df f S rsm;ukd w&m;0ifrwywifjcif;wk@d tm; rjzpfraevkyaqmifap&eftwGuf Oya' S f Hk f jyXmef;jcif;tygt0if vktyfaom ta&;,laqmif&urrsm;udk pmcsKytzJ@G 0if Ekiiu d G f_ f dfH aqmif&u&rnf// G f
(2 )
&Si;f vif;csuf (vufxyfxr;f jrm;r_Eihf tdraxmifa&; Oya'rsm;wGif wef;wlnr#r) d S f D _ Ttyk'wif trsK;d orD;rsm; xdr;f jrm;vufxyfjcif;/ xdr;f jrm;vufxyfjcif;qki&m Oya'rsm;ESihf df G df &ifaoG;,lciw@dk udk azmfjyxm;onf// G hf tdraxmifzufukd vGwvyfpm a&G;cs,ci/hf tdraxmifptwGi;f twGi;f nDr#aom tcGita&; f f G fG f k hf ESihf wm0ef&ci/hf &ifaoG;ta&twGuf ESihf &ifaoG;wOD;ESiwOD;t=um; umvuGmjcm;r_w@dk udk dS G hf
208
tcef; (9)
cifyGef;onfESifhwef;wl vGwfvyfpGma&G;cs,fwm0ef,l qkH;jzwfykdifcGifh/ rdom;pk trnfESifh tvkytukirsm;tm; wef;wla&G;cs,yiciw@dk udk azmfjyxm;onf// f df f dk f G hf tyki;f ( 5 ) d
tyk'f (17 ) d (1) Toabmwlncsuf pmcsKyfudk taumiftxnfazmf&mwGif wk;d wufatmifjrif D atmif taumiftxnfazmfaqmifEi&ef &nf&,I trsK;d orD;rsm;tay: zdEyf dk f G f dS cJjG cm;r_rsm; yaysmufa&;aumfrwD (aemifwif aumfrw[!e;f rnf//) ukd pdw"mwf D G D D k $ f jrifhrm;+yD; t&nftcsif;jynfh0aom u|rf;usifol (18) OD;jzifh pmcsKyfpwif touf0ifaomae@wif zJ@G pnf;cJonf// pmcsKyftzJ@G 0ifEiiH (35) Ekiiu pmcsKyf G h fdk f dfH vkuemusio;Hk ygrnf[k twnfyvufrwa&;xk;d jyD;aomtcg u|r;f usiol (23) d f hf S f f OD;wk@d jzifh zJ@G pnf;cJonf// u|r;f usiorsm;ukd a&G;cs,&mwGif usK;d a=umif;qDavsmaom h f l f f yx0Dydkif;jcm;r_t& vnf;aumif;/ jcm;em;aom ,Ofaus;r_ESifh t"duusaom w&m;Oya'qdkif&m enf;pepfrsm;tay: udk,fpm;yr_t&vnfaumif; pOf;pm;I pmcsKytzG@J 0ifEiirsm;u if;wd@k . Ediiorsm;xJrS a&G;cs,&+y;D u|r;f usiorsm;onf f kd f H kfH l f f l if;wd@k . ud,yipr;f &nft& wm0efxrf;aqmif&onf// k f kd f G (2) pmcsKyftzG@J 0if ediirsm;rS trnfpm&if; wifoi;f vmolrsm;udk v#K@d 0urpepfjzifh kfH G S f J a&G;cs,+f yD; aumfrwDukd zG@J pnf;&rnf// pmcsKyftzG@J 0ifeiiwi;f u rdreiiom;wOD;. kd f H kd d kd f H trnfpm&if;udk wifoi;f &rnf// G JG h (3) yxrOD;qH;k a&G;aumufyukd ,ckoabmwlpmcsKyf touf0if+yD;onfae@rS ajcmufv t=umwGif usi;f y&rnf// a&G;aumufywiY a&G;auufyrwdirD oH;k vtvdwif JG kd f JG k f k G pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;rS ESpfvtwGif; trnfpm&if;wifoGif;r_y&ef ukvor*~ taxGaxG twGif;a&;rSL;csKyfupmjzifh a&;om;zdwfac:&rnf// trnfpm&if; wifoi;f cH&olw@kd . trnfrsm;udk tuQ&mtpOftvduf trnfpm&if;wifoi;f aom G k G Ediirsm;ESihf ,SOwJG azmfjyxm;aom pm&if;udk wifoi;f &rnf// kfH f G (4) aumfrwDtzG@J 0ifrsm; a&G;cs,wifajrmufrukd ukvor*~XmecsKyfwif ukvor*~ f _ G taxG a xG t wG i f ; a&;r_ K ;csKyf u usif ; yay;onf h pmcsKyf t zG J @ 0if e d k i f i H r sm;. tpnf;ta0;wGif yvky&rnf// tzG@J 0ifo;kH yHEpykH wufa&mufrom txajrmuf f k S f S aom xdktpnf;ta0;wGif aumfrwDodk@ a&G;cs,fwifajrmufjcif;cH&olrsm;onf
209
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
trnfpm&if;wifoi;f jcif; cH&olrsm;xJwif wufa&mufray;ediaom pmcsKytzG@J 0if G G J kf f Ediirsm;rS ud,pm;vS,f trsm;pk. qENrjJ zifh a&G;cs,c&onfh olrsm;jzpf&rnf// kfH k f fH a&G;aumufcH&aom aumfrwDtzGJ@0ifrsm;. oufwrf;onf av;ESpfjzpfonf// od@k aomf yxrOD;qH;k a&G;aumufyrS a&G;cs,wifajrmufvuorsm;teuf ud;k OD;. JG f kd f l oufwrf;onf ESpEpjf ynfonfEihf ukeq;kH &rnf// yxra&G;aumufyJG +yD;v#i+f yD;csi;f fS h S f tqdygu;kd OD;. trnfpm&if;udk aumfrwDOuUXu rJEua&G;cs,ay;&rnf// k _d f f EdiiH (35) Ediiu oabmwlncsupmcsKyfukd vduemusio;kH ygrnf[k *wdu0wf kf kfH D f k f hf y+yD;aomtcg od@k r[kwf vufc+H yD;aomtcgwif aemufxyfaumfrwD tzG@J 0ifig;OD; G a&G;cs,wifajrmufjcif;udk Ttyd'. tyd'f (2)(3)(4) wGif azmfjyxm;onfEitnD f kf k S hf aqmif&Guf&rnf// aemufxyfa&G;cs,fwifajrmufvdkufolrsm;teufrS ESpfOD;. trnfpm&if;udk aumfrwDOuUXrS rJEua&G;cs,ay;&rnf// _d f f a&Smifwcif (&Hzef&cg) jzpfay:wwfaom vpfvyfrrsm;udk jznfpu&mwGif aumfrwD H _ hG f tzG@J 0iftjzpf wm0efxrf;aqmifjcif;rS &yfqi;f (pJ)oGm;onfh u|r;f usioaexdi&m kd f l kf pmcsKyftzG@J 0ifeiirS aemufxyf u|r;f usiowOD;udk if;Ediiorsm;xJrcef@tyf+yD; kd f H f l kfH l S aumfrwDxrS twnfycsu&&efawmif;cH&rnf// H f aumfrwD. wm0ef0wW&m; ta&;}uD;a=umif; todtrSwfyonfhtaeESifh ukvor*~ taxGaxGnDvmcH. cGifhycsuft& aumfrwDtzGJ@0ifrsm;onf taxGaxGnDvmcHu owfrSwfay;xm;aomumvESifh tajctaetwdkif; ukvor*~rS vpm cHpm;&rnf// ,ck oabmwlncsuf pmcsKyfatmufwif zG@J pnf;xm;aom aumfrwDrS vkyief;rsm; D G f udk xda&mufpGm taumiftxnfazmf aqmif&GufEdkif&eftwGuf vdktyfonfh 0ef x rf ; rsm;ES i f h taxmuf t ul yypP n f ; rsm;ud k uk v or*~ taxG a xG twGi;f a&;rSL;csKyfu axmufyay;&rnf// hH
tyd'(18) k f (1) aumfrwDrS pOf;pm;edi&eftwGuf pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;onf ,ckoabmwlnD kf kd f H csupmcsKyfukd taxmuftuly ap&eftvd@k im jyXmef;xm;onfh Oya'yr_qi&m/ f S kd f w&m;pD&ifrqi&m/ tkycsKyfrqi&mESihf tjcm;ta&;,l aqmif&urrsm; wd;k wuf _ kd f f _ kd f G f _ vkyaqmifrrsm; yg0ifonfh tpDt&ifcpmwapmifukd f _ H (u) oufqi&mEdiirsm;rS pmcsKyfo@kd twnfyvufrwa&;xd;k +yD; wESpwm umv kd f k f H S f f twGi;f /
210
(c) ,if;aemufydkif;wGif tenf;qHk; av;ESpfv#ifw=udrfESifh aumfrwDrS vdktyfovdk tcgtm;avsmpm xyfrawmif;qdonft=urwi;f ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;rSL; fG H k h d f kd csKyfxo@kd wifoi;f &efwm0ef&onf// H G dS (*) tpD&ifcpmrsm;wGif ,ckoabmwlncsupmcsKyfyg 0efaqmifrrsm;twdi;f twmudk H D f _ k jynhratmifjznfqnf;&mwGif uHawG@&onfh ta=umif;w&m;rsm;ESihf tcuftcJrsm;udk fD h azmfjy&rnf// tyd'f 19 rS 30 txdonf aumfrwD. vkyx;kH vkyenf;rsm;udk azmfjyowfrwxm;onf? k f f S f
211
aemufqufwJG (3)
uav;oli,ftcGita&;qdi&m oabmwlpmcsKyf hf k f
tyd'(1) k f uav;i,frsm;. w&m;0iftouf owfrwcsursm;udk (18) ESpf S f f owfrwxm;onf// od@k &mwGif tcsK@d Eiirsm;wGif (18) ESpxufi,f S f kd f H f aom touftydi;f tjcm;udk uav;i,ftjzpf owfrwjf cif;udk k S vnf; TpmcsKyfu cGihf yxm;onf? ToabmwlpmcsKywiyg0ifaom uav;i,frsm. tcGita&;onf f Gf hf cGjJ cm;r_r&SyJ uav;oli,fwi;f cHpm;&rnfh tcGita&;jzpfa=umif; ,ck d kd hf tydk'fwGif azmfjyxm;onf// udk,fcE<mroefpGrf;aom uav;rsm; tygt0if rnfonfuav;i,furS zdEycjJG cm;jcif;r&S&ef qdxm;onf? h kd dS f d k pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf uav;i,frsm;. tqifhtwef;/ v_y&m;r_/ azmfjyaomtawG;tjrif/ rdbtkyxe;f olEirom;pk0ifw@kd . fS f d S hf d ,Hk=unfcsufwdk@tay: tajccHaom uav;i,frsm;tay: cJGjcm; zdESdyfr_rsm;ESifh tjypfay;r_rsm;udk umuG,fay;&rnf[k azmfjyxm; onf? Ttyk'wif uav;i,frsm; aumif;usK;d twGuf taumif;qH;k vkyf d f G aqmifr_rsm;aqmif&Guf&rnf[k zGifhqdkxm;onf// uav;rsm;. kfH kd kd aumif;usK;d onf rdbrsm;ESihf Ediiawmf. aumif;usK;d xufyrI OD;pm; ay;vkyaqmif&rnfjzpfa=umif; qdxm;onf// f k Ttyd'wif pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;taeESihf pmcsKyfwif azmf!e;f xm; kf G kd f H G G aom tcGita&;rsm;tm; uav;i,frsm;cHpm;Edi&eftwGuf ud;yrf; hf kf vkyfaqmifoGm;=u&rnfjzpfa=umif; azmfjyxm;onf// rdrdEdkifiHwGif &Saom um, Om% pGr;f tm;rsm;udk tpGr;f uketoH;k csI vkyuif d f f kd aqmif&u=f u&ef wduwe;f xm;onf// uav;i,frsm;. pD;yGm;a&;/ G k f G vlra&;ESihf ,Ofaus;r_ tcGita&;rsm;tm; OD;pm;ay;I Edii&dS &if;jrpf _ hf kfH rsm;udk tpGr;f uketoH;k cs vkyaqmifom;=u&ef qdxm;onf? xd@k jyif f f G k tyd'f (2) k
tyd'f (3) k
tyd'(4) k f
212
tcef; (9)
uav;oli,frsm;. tcGita&;onf Ediiwumtaejzifh yl;aygi;f hf kfH aqmif&u&rnftcsujf zpfa=umif; azmfjyxm;onf// G f h tyd'f (5) k Ttyd'wif uav;i,frsm;. tcGita&;uduav;rsm; em;vnf k f G hf k oabmayguatmif rdbrsm;ESihf tkyxe;f olrsm;u vrf;!Ger_ ay; f f d f Edi&eftwGuf rdbrsm;ESihf tkyxe;f olw@kd . wm0ef,r/_ tcGita&; kf f d l hf ESifh wm0efwdk@udk pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;taeESifh av;pm;&rnf[k azmfjyxm;onf// Ttyd'wif uav;rsm;. b0 touf&i&yfwnfciukd azmfjyxm; kf G Sf G hf onf// pmcsKyftzG@J 0if Ediirsm;onf uav;i,frsm;. b0 touf&if kfH S &yfwnfEia&;ESihf zG@H zd;wd;k wufa&;wd@k twGuf tmrcHay;&ef wm0ef kd f &Sa=umif;/ xdta&;rsm;twGutwwfEiq;kH u;d yrf;vkyaqmif&rnf d k f kd f f jzpfa=umif; qdxm;onf// k Ttydk'fwGif uav;i,frsm;onf arG;zGm;vmonfESifh wydifeuf arG;pm&if; rSwywifyici&+dS yD; trnfrnyiciEihf Ediiom;jzpfyicihf f kH kd f G hf S hf kd f G hf S k f H kd f G wd@k udk cHpm;cGi&onf[k azmfjyxm;onf// hf dS Ttyd'wif uav;i,frsm;. trnf/ Ediiom;jzpfrEihf rdom;pk k f G kfH _ S k f f f awmfpyfykH ponfh ud,a&;tcsutvufrsm;udk umuG,&ef pmcsKyf tzG@J 0ifrsm;u wm0ef&onf[k azmfjyxm;onf// tu,fI uav; dS i,fwOD;onf if;. udk,fa&;tcsuftvufrsm; qHk;_H;oGm;ygu pmcsKyftzGJ@ 0ifEdkifiHrsm;taeESifh xdktcsuftvufrsm; jyef&&Sd&ef twGuf vdtyfovdk ulnay;&rnf[k qdxm;onf// k D k Ttyd'wif omreftm;jzifh uav;i,ftm; if;rdbjzifh cGcmapjcif; kf G JG ry&ef azmfjyxm;onf// od@k aomf uav;i,f. taumif;qH;k tusK;d jzpfaeygu rdbrsm;ESihf cGcmcGiukd cGihf yonf// xdo@kd ccmr_ukd wm0ef&ol J G hf k JG G dS rsm;u Oya't& qHk;jzwf&rnfjzpf+yD; jyefvnfoHk;oyfr_rsm;vnf; vkyaqmif&rnfjzpfa=umif;qdonf// tu,fI uav;. taumif; f k
tyd'f (6) k
tyd'f (7) k
tyd'f (8) k
tyd'f (9) k
213
qH;k tusK;d udk qef@usirrjzpfrcsi;f rdbrsm;ESihf od@k r[kwf rdbwOD;OD;ESihf f_ cGcmxm;&aom uav;onf if;. rdbrsm;ESihf wduuqufo,Eif JG k f dk f G f kd onf[k azmfjyxm;onf// tyd'f (10) Ttyd'wif pmcsKyftzG@J 0if Ediirsm;taeESihf EdiiawmfvkH cHa&;ESihf k k f G kfH kfH Oya'pd;k rd;k a&;/ jynfo@l use;f rma&;/ pdw"mwfa&;&mESihf tcGita&; f hf wd@k ukd umuG,&eftwGuf cGiryoifaom udprsK;d rSvI rdom;pkcsi;f f hf h P JG jyefvnfqawG@Ei&eftwGuf EdiitwGi;f od@k vma&mufci/hf EdiijH yify kH kd f kfH G kf od@k xGucmcGihf yoifonf[k azmfjyxm;onf// txufyg ta=umif; fG h a=umif;rsm;a=umifh uef@owfcsu&yguvnf; xdo@kd uef@owfcsuf f dS k onfvnf; w&m;Oya'ESitnD usK;d a=umif;avsmnr&&rnf jzpf+yD; hf f D _ dS ,ckpm csKyfwiazmfjyxm;aom tcGita&;rsm;ESihf vduavsmnDaxG Gf hf k f &S&rnf[k qdonf// d k tyd'f (11) Ttydk'fwGif pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf uav;i,frsm;tm; k jyefay;qGjJ cif;ESihf EdiijH cm;od@k jyefvrf;r&Sd ac:aqmifjcif;udk umuG,f kf wm;jrpf&ef aqmif&u&rnfjzpfa=umif; azmfjyxm;onf// G f tyd'f (12) Ttydk'fwGif uav;i,frsm;tm; if;wdk@. tawG;tjrifrsm;udk k vGwvwvyfvyf xkwazmfajymEdi&ef/ txl;ojzifh uav;i,frsm; f G f f kf tm; tusK;d oufa&mufaponfh w&m;a&;qdi&mESihf tkycsKyfa&;ydi;f kf f k qdi&mwd@k wif vGwvwvyfvyf wifjyEdi&ef Ediiu tmrcHay;&rnf kf G f G f kf kfH [kqonf// kd tyd'f (13) Ttyd'wif uav;i,frsm;. vGwvyfpm xkwazmfciukd tmrcH k k f G f G f G hf csuay;&ef/ e,fajruef@owfcsur&SbJ owif;rsm; vGwvwvyfvyf f f d f G f kd f G H kd f G hf f &SmazGyicihf / vufcyiciw@kd ukd tmrcHcsuay;&ef azmfjyxm;onf? tyd'f (14) Ttyd'wif uav;i,frsm;. vGwvyfpm awG;ac:cGi/hf ,H=k unf k k f G f G ouf0ifciEihf ud;k uG,ciw@kd twGuf tmrcHcsuay;&ef azmfjyxm; G hf S f G hf f onf//
214
rdbrsm;uvnf; uav;i,frsm;tm; rSeuefaom vrf;!Gerrsm; f f _ yHy;kd Edi&eftwGuf Ediiawmfuvnf; rdbrsm;. tcGita&;ESihf wm0ef h kf kfH hf rsm;udk av;pm;oabmayguoifa=umif; qdxm;onf// od@k &mwGif f h k Ediiawmf vHk cHa&;ESihf Oya'pd;k rd;k a&;/ jynfouse;f rma&;/ pdw"gwf kfH l f a&;&mESihf tcGita&;wd@k ukd umuG,&eftwGuf vdtyfygu uef@owf fh f k r_rsm; vkyaqmif&rnf[qonf// f k kd tyd'f (15) Ttyd'wif uav;rsm;. vGwvyfpm tzG@J tpnf;0ifa&mufciEihf k k f G f G G hf S vGwvyfpm pka0;cGiw@kd twGuf Ediiawmfu tmrcHcsuay;&ef azmfjy f G hf kfH f xxm;onf// od@k &mwGif 'Drua&pDusio;kH aom Ediirsm;wGif EdiiH kd hf kfH kf awmf vHk cHa&;ESihf w&m;pd;k rd;k a&;/ jynfo@l use;f rma&;/ pdw"gwa&;&m f f ESihf tcGita&;wk@d ukd umuG,&eftwGuf vdtyfygu uef@owfrrsm; hf f k _ vkyaqmif&rnf[qonf// f k kd tyd'f (16) Ttyd'wif uav;i,frsm;. ud,yivwvyfci/hf rdom;pk/ aetdrf k kf G k f kd f G f G ESihf pmay;pm,lw@kd tm; w&m;vufvwf Oya'rJh 0ifa&mufpuzuf G G f jcif;udk wm;jrpfxm;+y;D uav;i,f. *k%Eioumtm; w&m;Oya'rJh f S hf d Q wducuapmfum;jcif;tm; wm;jrpfa=umif; azmfjyxm;onf? k f kd f tyd'f (17) Ttyd'wif owif;Xmersm;. ta&;ygyukd todtrSwf yxm;+yD; k k f G kH Ediiawmfonf uav;i,frsm;taeESihf owif;rsm;ESihf vdtyfaom kfH k taxmuftulypPn;f rsm;udk ae&mwdi;f rS &&SEiatmif tmrcHay;& k d kd f rnf[k azmfjyxm;onf// owif;Xmersm;udvnf; uav;i,frsm; k twGutusK;d &Saprnfh owif;rsm;/ tpDtpOfrsm; xkwviay;&ef f d f $ hf EdkifiHawmfu tm;ay;oifha=umif;qdkxm;onf// uav;i,frsm; twGuf qd;k usK;d jzpfaprnfh tpDtpOfrsm;tm; umuG,&eftwGuf f oifawmfaom vrf;!Gerrsm; csrwoifa=umif; azmfjyxm;onf// h f _ S f h tyd'f (18) Ttyd'wif uav;i,fwOD;. }uD;jyif;r_Eihf zG@H zd;wd;k wufrw@kd onf k k f G S _ rdbESifh tkyfxdef;olwdk@tay: t"duwm0ef&Sda=umif; todtrSwf yxm;onf / / uav;i,f r sm;. taumif ; qH k ; tusKd ; twG u f
215
xdorsm;u t"duxm;I vkyaqmif&rnfjzpf+yD; Ediiawmftaejzifh k l f kfH rdbrsm;ESifhtkyfxdef;olrsm;. uav;xdef;ausmif;a&;twGuf vkyf aqmifrrsm;udk ulnrrsm;ay;Edi&eftwGuf vdtyfaom vkyief;rsm; _ D_ kf k f udk ulnDr_rsm;/ tpDtpOfrsm; wdk;wufatmifaqmif&Gufay;r_rsm; yvkyoifonf[k qdxm;onf// tvkyvyuiaeaom rdbrsm;. f h k f k f kd f &ifaoG;rsm;twGuf ae@uav;xde;f Xmersm; tpDtpOfrsm;cHpm;Edi&ef kf tmrcHcsuf ay;&rnf[qonf// k kd tyd'f (19) pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;onf uav;i,frsm;tay: rdbrsm;ESihf tjcm; k kd f H xde;f ausmif;onforsm;ukyyi;f qdi&m ESypufrrsm;/ vpfvsLr_rsm;/ h l f kd k f d f _ vdiyi;f qdi&m apmfum;r_tygt0if tjcm;aom rw&m;yr_rsm;rS f kd k f umuG,&eftwGuf w&m;Oya'qdi&m/ tkycsKyfa&; ydi;f qdi&m/ vlr_ f kf f k kf a&;ESihf ynma&;qdi&mwd@k wif ta&;,laqmif&urrsm; vkyaqmif&ef kf G G f_ f wm0ef&a=umif; azmfjyxm;onf// xd@k jyif xdo@kd apmfum;cH&aom dS k uav;rsm;tm; ulnapmifa&Smuf&efEihf xdo@kd tjzpfrsm;udk umuG,f D h S k wm;qD;&eftwGuf vlra&;vkyief;rsm; ay:ayguatmif vkyaqmif _ f f f oifonf[k qdxm;onf// h k tyd'f (20) pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf rdom;pkb0ESifh uif;a0;oGm;&aom k uav;i,frsm;twGuf txl;ulnD apmifa&Smufrrsm;/ tpDtpOfrsm; h _ axmufyHhay;&ef vkdtyfonf[kqdkxm;onf// uav;i,frsm;tm; arG;pm;jcif;/ tjcm;apmifa&Smufrrsm;atmufwif xm;&Sjd cif;rsm;udk h _ G vkyfaqmifay;oifhonf[kazmfjyxm;onf// xkdodk@ tjcm;enf;jzifh ulnapmifa&Smufrrsm; axmufy&mwGif uav;i,f. vlrsK;d / bmom D h _ hH a&;/ ,Ofaus;r_Eihf bmompum;wd@k ukd xnfoi;f pOf;pm;&rnf jzpf S h G a=umif; Ttyd'u qdonf// k f k tyd'f (21) uav;i,f r sm;tm; arG ; pm;cG i f h yjcif ; onf uav;i,f r sm;. k taumif;qHk;aumif;usKd;twGuf jzpfap&rnf qdkonfudk pmcsKyf tzG@J 0if Ediirsm;u owdy&efvtyfa=umif; Ttyd'wif qdxm; kfH dk k f G k
216
onf// uav;i,frsm;tm; arG;pm;jcif;udk oufqdkif&mOya'jzifh todtrSwf y&rnf// tyd'f (22) pmcsKyftzG@J Eiirsm;onf 'kuonfuav;rsm; od@k r[kwf 'kuonf k kd f H Q Q tjzpf av#mufxm;onfh uav;i,frsm;tm; vlom;csi;f pmemaom ulnrrsm;ESihf umuG,rrsm; axmufyay;&ef wm0ef,vyaqmif D _ f _ hH l k f &rnf[k Ttyk'wif azmfjyxm;onf// d f G tyd'f (23)J pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf pdwfydkif;ESifhkyfydkif;qdkif&m rpGrf;roef k jzpfaeaom uav;i,frsm;tm; vlom;*k%foduQmESifh b0wGif aysmiapa&;tjyif vlrywf0ef;usiwif yg0if&ioefapa&;/ rdrurrd f$f _ f G Sf d kd d tm;udk;pdwfrsm; wdk;yGm;vmapa&;twGuftodtrSwfy&rnfjzpf a=umif; azmfjyxm;onf// tyd'f (24) pmcsKyftzGJ@0if EdkifiHrsm;onf uav;i,frsm; taejzifh tjrifhrm; k qH;k aom use;f rma&;apmifa&Smufcyicihf &Sap&efEihf zsm;emjcif;rsm;/ h H kd f G d S jyefvnfemvefxjcif;rsm;twGuf vdtyfaom ypkapmifa&Smufrrsm; k h _ &&S&ef todtrSwf y&rnf[k azmfjyxm;onf? d aq;0g;ukocHydkifcGifhr&SdbJ rae&ap&ef pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;u tmrcH&rnf[k qdxm;onf// arG;uif;puav;rsm;aoqH;k r_ yaysmuf k ap&ef/ tajccHusef;rma&; tapmifhta&Smufrsm; wdk;yGm;ap&ef/ tm[m& iwfrwrEia&m*grsm;udk wduzsu&ef / rD;rzGm;cifEihf rD;zGm; G f _ S hf k f f S +yD; rdcifrsm;twGuf usef;rma&;tpDtpOfrsm; axmufyHhay;&ef/ uav;i,frsm;. use;f rma&;udk xdcuapEdionfh d;k &maq;rD;wdk kd f k f enf;rsm;udk zsuor;f ay;&ef pmcsKytzG@J 0ifEiirsm;u vkyaqmifoifh f d f dk f H f a=umif; qdxm;onf// k tyd'f (25)JJ use;f rm;a&;twGuf tapmifa&SmufcXmewGiapmifa&Smufxm;aom k h H f h uav;i,frsm;. kyyi;f ESihf pdwyi;f qdi&mukor_/ umuG,ay;r_rsm; f kd f kd k f f
217
udk tcsereref qef;ppfci&&ef tmrcHcsuay;&rnf[k azmfjyxm; d f S f S G hf dS f onf// tyd'f (26) Ttydk'fwGif uav;i,fwdkif;onf vlr_zlvHka&;tmrcH tygt0if k vlrzva&; tusKd ;tjrwfrsm;udk cHpm;ydici&onf[k todtrSwf _ l kH k f G hf dS yxm;onf// tyd'f (27) uav;i,f. kyfydkif;qdkif&m/ pdwfydkif;qdkif&m/ pdwf"gwfydkif;qdkif&m/ k vlra&;qdi&m zG@H zd;wd;k wufa&;twGuf vHavmufaom aexdir_ _ kf k kf tqiftwef;&Sci&onf[k Ttyd'wif todtrSwf yxm;onf// h d G hf dS k f G xdkodk@ vHkavmufaom aexdkifr_tqifhtwef;&&Sd&ef rdbrsm;wGif t"du wm0ef&onf// pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;taeESihf uav;i,f dS kd f H rsm;. xdktcGifhta&;rsm;twGuf rdbrsm;tm; kyf0wWKypPnf;rsm; tygt0if vdktyfaom tultnDrsm; axmufyHhay;oifhonf[k qdxm;onf// k tyd'f (28) Ttyd'wif uav;rsm;. ynmoif=um;cGihf tcGita&;udk pmcsKyf k k f G hf tzG@J 0ifEiirsm;u todtrSwf y&efqxm;onf// tajccHynma&;udk kd f H kd roifrae& tcrJhoif=um;ay;&rnfjzpfa=umif;/ tv,fwef; tqifukd uav;wdi;f wufa&mufoif=um;Edi&eftwGuf ynma&; h k kf pepftrsKd ; rsK;d ESihf oif=um;ay;+yD; tcrJh ynmoif=um;cGihf od@k r[kwf ynmoifaxmufya=u;rsm; axmufyI tm;ay;r_rsm;yvky&rnf[k hH hH f qdkxm;onf// ausmif;rsm;. pnf;urf;rsm;onf uav;rsm;. *k%foduQmESifh tcGifhta&;rsm;udk xdcdkufaESmifhf,Sufjcif;r&Sdatmif tmrcH&rnf[k azmfjyxm;onf// tyd'f (29) ynma&;pepfudk uav;i,fwdk@. udk,f&nfudk,faoG;/ pGrf;&nf/ k pdwyi;f ESihf kyyi;f qdi&m zG@H zd;wd;k wufa&;twGuf wkuuf tm; f kd f kd k f d f dk aumif;vmap&ef OD;wnfap&rnf// ynma&;pepfonf if;.rdbrsm; tay:/ ud,yi,Ofaus;r_tay:/ tjcm;,Ofaus;r_rsm; tay:/ tajccH k f kd f
218
vGwvyfciEihf vl@tcGita&;wd@k tay: av;pm;vmatmif vrf;!$er_ f G hf S hf f ay;Edi&rnf[qonf// kf k kd tyd'f (30) vlrsKd ;EG,pEihf rl&if;Xmae vlrsK;d pkrsm;u ayguzm;vmaom uav; k f k S f G rsm;. ,Ofaus;r_/ bmoma&;ESihf bmompum;wd@k ukd umuG,ay;&ef f azmfjy xm;onf// tyd'f (31) Ttyd'wif uav;i,frsm;onf ,Ofaus;r_Eihf tEkynm vkyief; k k f G S f rsm; tygt0if tjcm;aom tyef;ajzv_y&m;r_rsm;/ tem;,lrrsm; f S _ cHpm; cGi&onf[k azmfjyxm;onf// hf dS tyd'f (32) pmcsKytzG@J 0if Ediirsm;onf uav;i,frsm;tm; if;wd@k . use;f rma&; k f kfH od@k r[kwf pdwyi;f / kyyi;f / pdw"gwyi;f / vlra&; wd;k wufrtydi;f f kd f kd f f kd _ _ k qdkif&mudk tE W&m,fjzpfapaom/ if;wdk@. ynma&;udk xdcdkuf tE &m,fjzpfapaom tvkyrsK;d wGif yg0ifvyuiapjcif;rsm;/ uav; W f k f kd f rsm;tm; pD;yGm;a&;t& tjrwfxwjf cif;wd@k rS umuG,ay;&ef vdtyf k f k onf[k azmfjyxm;onf// pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;onf tvkyvyf kd f H f k udi&rnfh tedrq;kH toufukd owfrwjf cif;/ tvkyvycsersm;tm; kf hf S f k f d f owfrwjf cif;/ vkyief;cGitajctaersm;udk owfrwjf cif;tjyif ,ck S f f S tyd'ygtcsursm;udk wm;qD;&ef xda&mufaom vkyaqmifrrsm;tm; kf f f _ vkyaqmif&rnf[k qdxm;onf// f k tyd'f (33) pmcsKyftzG@J 0if Ediirsm;onf uav;rsm;tm; rl;,pfaq;0g;oH;k pGjJ cif;/ k kfH rl;,pfaq;0g; xkwvyjf cif;rS uif;a0;atmif umuG,wm;qD;ay;& f k f rnf[k azmfjyxm;onf// tyd'f (34) pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf uav;i,frsm;tm; vdifydkif;qdkif&m k enf;rsKd ;pHjk zifh tjrwfxwjf cif;rsm;/ vdiyi;f qdi&m apmfum;jcif;rsm;rS k f kd k f umuG,ay;&ef wm0ef&onf[k azmfjyxm;onf// uav;i,frsm; f dS tm; w&m;r0if vdia&mif;0,frvyief;wGif yg0ifap&ef jrLqG,rrsm;/ f _ kf f_ uav;i,frsm;tm; jynfwefqmtjzpf toH;k csrrsm;wGif uav;i,f h _
219
rsm;tm; toH;k yjcif;wd@k tm; umuG,wm;qD;Edi&eftwGuf ta&;,l f kf aqmif&urrsm; vkyui=f u&rnf[k qdxm;onf// G f _ f kd k tyd'f (35) Ttyd'wif uav;i,frsm;tm; jyefay;qGjJ cif;ESihf ul;oef;a&mif; k k f G 0,fjcif; yaysmufa&;twGuf ta&;,laqmif&Gufr_rsm;udk pmcsKyf tzG@J 0ifrsm;u vkyuiaqmif&uay;&ef azmfjyxm;onf// f dk f G f tyd'f (36) Ttyd'wif uav;rsm;.b0 om,mcsr;f ajr@rukd xdcuapEdirnfh k kf G _ kd f k f t*wd/ tpGrsK;d pHw@kd tm; pmcsKyftzG@J 0if Ediirsm;umuG,ay;&ef azmf J k kd f H f jyxm;onf// tyd'f (37) Ttydk'fwGif rnfonfhuav;wOD;wa,mufr# ESdyfpufcH&jcif;/ k &ufpuf=urf;uwfpm qufqr/_ vlom;rqefpm qufqrrsK;d rcHpm; G H G H_ ap&[k azmfjyxm;onf// touf (18) ESpatmuf uav;i,frsm; f ao'%f tjypfay;jcif; r&Sap&[k qdxm;onf// d k uav;i,frsm;tm; zrf;qD;jcif;ry&[k ,cktyd'wif qdrxm;aomf k f G k vnf; uav;i,frsm;tm; zrf;qD;jcif;/ axmifcsjcif;wd@k onf tjcm; enf;jzifh aqmif&uI r&awmhaomtcgwif jzpfap&rnfjzpf+y;D tcsef G f G d wdEior# wdawmif;ap&rnf[qonf// k kd f k k kd tyd'f (38) touf(15)ESpatmufuav;rsm;tm; vufeufuif ydyuQrsm;wGif k f kd ppfr_xrf;&ef ppfyGJwGifyg0if&ef toHk;yjcif;r&Sdap&// pmcsKyftzGJ@0if Ediirsm;onf vufeufuiydyuQrsm;twGi;f rS uav;i,frsm;tm; kfH kd f umuG,fapmifha&Smufr_rsm; twwfEdkifqHk; vkyfaqmifay;&rnf[k qdxm;onf// k tyd'f (39) pmcsKyftzG@J 0ifEiirsm;onf vufeufuif ydursm;/ ESypufrrsm;/ k kd f H kd Q d f _ vpfvsLlcHjcif;rsm;/ tjrwfxkwftoHk;csr_rsm;ESifh apmfum;r_rsm;. om;aumifrsm;jzpfc&aom uav;i,frsm;tm; jyefvnfuse;f rmvm hJ f atmif/ omrefb0twGi;f od@k jyefvnf0ifa&mufvmEdiatmif vdtyf kf k
220
aom ypkuor_rsm; axmufyay;&ef vkyaqmifoifonf[k azmfjy k hH f h xm;onf// tyd'f (40) Ttyk'wif uav;i,frsm; jypfrqi&m Oya'rsm;ESihf ywfoufI k d f G _ kd f uav;i,frsm;tm; tumuG,ay;&ef qdxm;onf// &mZ0wfr_ f k twGuf pGyfpGJcHxm;&aom uav;wOD;tay: qufqHr_onf xdk uav;i,f. odumtay: wefz;kd xm; qufqrrsK;d jzpfa&rnf[k Q H _ qdonf// k tyd'f (41) tu,fI Edii. Oya'ESihf tjynfjynfqi&m Oya'wGif yg0ifaom k kfH kd f tqiftwef;onf ,ckpmcsKywiygaom tqifxuf ydrom vGeae h f Gf h k kd f ygu xdomvGeaom tqiftwef;udk vufuif yusio;kH &rnf// k f h kd hf tyd'f (42) pmcsKyftzGJ@0ifEdkifiHrsm;onf ,ckpmcsKyfyg ta=umif;t&mrsm;udk k EdiitwGi;f &Suav;vl}uD;wd@k tm;vH;k wGiwius,us,f od&em; kfH d f Gf f dS vnfatmif vkyaqmif&ef wm0ef&a=umif; azmfjyxm;onf// f dS
221
References: - The Torture Reporting Handbook, Human Rights Center, University of Essex, USA, 2000. - The Human Rights Education Handbook, Human Rights Center, University of Minneapolis, USA, 2000. - Human Rights Defenders Manual, Diplomacy Training Program, New South Wales University, Australia. 2000. - Human Rights Here and Now: Celebrating the Universal Declaration of Human Rights, Human Rights USA, USA, 1998. - The United Nations Decade for Human Rights Education 19952004, United Nations, New York and Geneva, 1998. - Campaigning Manual, Amnesty International, UK, 1997. - Resource Book for Human Rights Study Sessions, Asian Forum for Human Rights and Development (Forum-Asia), Thailand, 1996. - HRE Pack, Asian Regional Resource Center for Human Rights, ARRC, Bangkok, 1995. - Handbook on fact-finding and Documentation of Human Rights Violations, Forum-Asia, Thailand, 1994.
222
tcef; (9)
223