ARTHUR RIMBAUD ILLUMINATIONS CEHENNEMDE BR MEVSM Bu kitap Sn. Erdoan Alkan'n izniyle baslmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti. ubat 2001 ARTHUR RIMBAUD ILLUMINATIONS CEHENNEMDE BR MEVSM Franszcadan eviren: Erdoan Alkan

ARTHUR RIMBAUD (1854-1891) Jean-Nicolas-Arthur Rimbaud, Fransa'nn gneyindeki Charleville adl kk bir kentte dodu. Dikbal, zorba ruhlu bir kadn olan annesi daha Rimbaud domadan babasn evden karmt. Ozann ocukluk yaam basklar ve kasabann tekdzelii iinde geti. lk iirlerini yazdnda on be yandayd. retmeni Izambard ona her ynden yardmc oluyor, nl yazarlarn betiklerini tantyordu. On alt yanda evden kat; ky ky, kent kent yayan dolat. Bu kalar yinelendi. Verlaine'e yazd, iirlerini gnderdi. Verlaine'den cokun bir yant ald. Zhal iirleri ve apkn Trenler'in ozan onu Paris'e aryordu. Rimbaud cebinde Esrik Gemi, Paris'in yolunu tuttu. ki ozan Paris'te babo bir yaam srmeye baladlar. Zamanlarnn ou meyhanelerde geiyordu. Rimbaud'yla ecinsel ilikisi yznden Verlaine'in karsyla aras ald. Rimbaud ve Verlaine nce Belika, daha sonra Londra'da birlikte kaldlar. Kavga ettiler, bartlar, yeniden bozutular. Verlaine Belika'da Rimbaud'yu vurdu ve hapse dt. Artk aralar tmyle almt. Cehennemde Bir Mevsim ve Illuminations ozan, iirin kuyruklu yldz yazn brakp kendini yollara vurdu. talya, Hollanda, Avusturya, Almanya, sve ve Norve yolculuklarndan sonra Kbrs zerinden Afrika'ya yneldi. Habeistan'da silah kaakl, kle tecimi (?) yapt... Ayanda, bacanda kanser tmr kt. Marsilya'da baca kesildi, bir sre sonra da ld. Otuz yedi yandayd. Yirmi bir yanda iiri brakt. Drt yl iir yazd ve lmszler betiinin ilk sayfalarnda yer ald. Rimbaud iiri Rimbaud'un iir sanatn yorumlamak iin, nce ozann yaad dnemdeki toplumsal, kltrel ve sanatsal ortam tanmak gerekir. Rimbaud iir yazmaya balad yllarda Fransa'daki sanat dnyasna Romantizm ve Parnasse Okulu egemen. te yandan Sembolizm de filizleniyor. Kapsam ynnden iirde, sanat sanat iindir, "saf iir" (poesie pure) ar basyor. Baz airler toplumsal sorunlar, ii sorunlarn iliyorlar ama iirleri arlk koyacak gte deil. Roman ve yk zaman zaman toplumculua, "realisme"e yneliyor. Ne var ki, bu "realisme" ayrnt gerekiliinden teye gidemiyor. an sanat akmlarn imdi biraz daha yakndan izleyelim. Romantizm On altnc yzylda balayan ve on sekizinci yzyl sonuna dek sren Klasik Okul, iirin kaynan eski ada, Yunan ve Roma uygarlnda aryor; ozanlar yaptlarna komedya, tragedya, epitr, satir, fabl gibi isimler veriyorlar. iir dili tumturakl ve yce kavramlar iliyor. Dizeye, Yunan lleri egemen. Biim abas bata geliyor, ozanlar eski biimlerle yazyorlar. iirlerin temas yaama vg; ama bu vlen

yaam, sokaktaki adamn deil, soylunun, derebeyinin, soylular iinden kan yiitlerin, kiilerin yaam. Dinde reform, din savalarna yol am; yazn da dinin propaganda arac olmaya ynelik. Ksacas yzyla, soylular (aristocrates) ve din adamlar (ruhban snf) egemen; iir de soylularn sanatna, soylularn beenisine ynelmi. Ekonomik gc elinde bulunduran Fransz burjuvazisi 1789'da devrim yaparak siyasal erki ele geirir. Soylularn ve ruhban snfnn saltanatna son verir. Krall kaldrp Cumhuriyet ynetimini kurar. Yzyla ve topluma burjuvazi (kentsoylular) arln koyunca toplumsal deiime kout olarak sanat akm da deiir. Klasizmin tahtna Romantizm oturur ve yeni akm eski akmn kurallarn ortadan kaldrr. * Artk yalnz soylularn yaam ykleri deil, her ey iirin konusudur. * Tumturakl, klasik iir dilinin yerini geliigzel bir sesle yazlan, kiisel duygular, kentsoylunun duygularn yanstan diri ve canl bir halk dili alr. * Soylu kiilikler iirden srlr; bireyin imgelemi, d gc ve duyarll, "ben"in kendinden geii ve kiisel lirizm egemen olur. * Ozanlar biime deil, ze arlk verir. * Yunan lsnn yerini on iki heceden oluan ulusal Fransz ls, aleksandrinler alr. Zengin uyaklar gzden der. * Romantik iirin lirizminde doa ve insan kaynar. * Sanat zgrleir; tiyatro, klasik trajedinin kurallarn bir yana atar. * Romantizmin iirde kurucusu kabul edilen Hugo, tekdze kuralcln yerine, daha yumuak olan dzgn anlatm koyar. * iir, insann duygularn olduu kadar, yoksulluunu ve toplumsal sorunlarn da kendine dert edinir. Lamartine, Hugo, Musset, Vigny, Nerval ve ilk dnemlerinde Gautier ve Baudelaire romantizmin nl ozanlardr. Parnasse Okulu Malvarl azalan soylular rahatlarn srdrmek iin evlilik yoluyla kentsoylularla kaynarlar. Kentsoylular da soyluluk unvann kazandran byk topraklar satn alarak snf deitirirler. 1804'de Cumhuriyet'in yerini mparatorluk alr. 1848'e dek Fransa'y krallar ynetir. 1848'de kinci Cumhuriyet, 1852'de kinci mparatorluk, 1870'de nc Cumhuriyet kurulur. Yani soylular siyasal erke de yeniden ortak olurlar. Bu kaynama iir sanatnda da senteze yol aar ve Parnasse Okulu doar. Parnasse Okulu'nun iir grn yle zetleyebiliriz: * Sanat sanat iindir: Doasyla sanat yarar gzetmeyen bir uradr. O halde, sanattan yararl hibir ama beklememek gerekir. Sanatnn bir tek tanrs vardr: Gzellik. Sanatnn dn yalnzca gzellik gerekletirir, kayglarn gzellik dindirebilir. lmsz olan yalnzca gzelliktir. Gzellikten baka amac olmad iin ozan plastik sanatlarla balantsn glendirmek, gzeli elde etmek uruna btn abalar gstermeli, ii raslantya brakmamaldr. (Gautier) * Biim ve teknik zorunludur: Bir yapt ne kadar teknik bir almann ve yenilmi glklerin rnyse o kadar gzeldir. Sanat kolayl srgn etmelidir. (Gautier) Parnasse'lar dize stnde nemle dururlar, ritimleri, tiz ve tam uyaklar severler. "Uyak dizenin ta kendisidir." (Banville) Oysa romantizmde, bilindii gibi, tumturakl, klasik iir dilinin yerini geliigzel bir sesle yazlan, kiisel duygular yanstan, diri, canl bir halk dili almt. Romantik iirin kurucusu kabul edilen Hugo, tekdze kuralcln yerine, daha yumuak olan dzgn anlatm koymutu. * Kiisel lirizme ve kiisellie paydos: Kiisel temalar ve onun ok yinelenen eitlemeleri dikkati yorar, tketir. Leconte de Lisle kiisellie yle kar kar: "Nesneli aramalyz, kiisel olmayana ynelmeliyiz. Bu, duygusuzluk anlamna gelmez. Lirizmi artk bir yana brakalm. iir bireysel bir destanda kanatlanamaz. Bilge bir kuaktanz. an aydnlk yoluna girmek iin gemie ynelmeliyiz, gemiten gnmze gelmeliyiz. Bilimin yoluna, pozitivizmin yoluna byle girebiliriz. Artk gemii, imgelemlerle ya da yerel renklerle artrmak deil de, en yeni belgelerin yardmyla, fikirleri, olaylar, zden yaam, varolma, inanma, dnme, davranma nedenini, eski soylar oluturan her eyi yeniden yaatmak sz konusudur. Uzun zamandan beri birbirlerinden ayrlm olan bilim ve sanat birbirleriyle kaynamasa bile birlemek zorundadrlar." Oysa, bilindii gibi, romantizmde, bireyin imgelemi, dgc ve duyarll, "ben"in kendinden geii ve kiisel lirizm egemendir. Th?ophil Gautier, Th?odor de Banville, Leconte de Lisle, Verlaine ve Heredia Parnasse Okulu'nun temsilcileridir. Delikanl Rimbaud da balangta kendini bir Parnasse' olarak duyumsar. 24 Mays 1870 tarihinde, ada Parnasse dergisinde yaynlanmas dileiyle Th?odore de Banville'e Sensation (zlem), Ofelya ve

Credo in Unam (Gne ve Ten) iirlerini gnderirken unlar yazar: "Sevi dolu aylardayz; yam on yedi. (...) Esin perisinin yle parmak ularyla dokunduu bir ocuk olan ben inanlarm, umutlarm, cokularm, u ozanlara vergi eyleri dile getirmeye giritim, bahar dediim bu ite benim. (...) Ben de Parnasse' olacam (...) u dizeleri okurken burun kvrp surat asmayn sakn: Credo in Unam (Gne ve Ten) parasna Parnasse'lar arasnda ufak bir yer ayrtabilirseniz beni umut ve sevinten lgna dndrm olursunuz... Parnasse'n son srasnda bile olsa yer almak ozanlar iin bir umut, bir inan oluturur. (...) Bana destek olun biraz, gencim, bana el uzatn..." Sembolizm Rimbaud'nun iire balad yllarda, ad henz konmamt ama, yeni bir iir akm daha douyordu. Nerval ve Baudelaire Sembolizmin (simgecilik) ilk temellerini atmlard. Daha sonra Verlaine, Rimbaud ve Mallarme de sembolizmin ncln yaptlar. nclerden biri de Rimbaud olduu iin bu akm da ksaca aklamakta yarar var. Sembolizmin kurucular Romantizmin ve Parnasse Okulunun ozanlar arasndan kt. Bu ozanlardan drd ele avuca smyordu. Baudelaire lmsz dizelerini btn akmlarn dnda yazyor ve gelecekteki btn akmlarn kaplarn aralyordu. Verlaine, souk plastik gzellie bakaldryor, tl altndan grnen, rtl, duygulu, ince bir gzellii yazyor, geleneksel biimin yan sra yeni biimler aratryordu. Fransz iirinde duraklar, ift sayl heceler birlii salar. Verlaine "tekli dizeden ama" diyordu ve be, yedi, dokuz, on bir, on heceli dizeler yazyordu. Bazen ayn iirinde deiik sayda heceden oluan dizeleri birlikte kullanyordu. Rimbaud Mays Srgn iirini uyaksz dizelerle yazd. Giderek, ly tmyle atp Marine (Gemicilik) ve Mouvement'da (Devinim) zgr dizeye yneldi, sonunda dizeyi de atp iirin tanrs dedii Baudelaire gibi, yaptn dzyazlm iirle vurgulad. lluminations ve Cehennemde Bir Mevsim'den nce yazdklarnn, ll dizelerinin yaklmasn istedi. Mallarm? "Dzyaz diye bir ey yoktur. Dzyaz birbirine gemi yan yana dizelerden oluur" diyecek kadar ileri gitti nceleri. Ama sonradan, dnceyi en iyi biimde ll dizenin younlatrdn ileri srd ve geleneksel dizeyi savundu. Mallarm?, Parnasse Okulu'nu, biimde deil, iirin znde yapt deiikliklerle ykyordu. Ak anlatma, nesnelerin adlandrlmasna karyd: "Bir nesneyi adlandrmak, iirin drtte n yok etmektir, nesneyi esinlemek, ite d budur. Sembol oluturan bu gizem en yetkin biimde yle kullanlabilir: Bir ruh halini gstermeliyiz, ya da, tersine, bir nesneyi seip, bir dizi zmlerle, bu ruh durumunu ortaya karmak iin, nesneyi azar azar artrmalyz" diyordu. Parnasse Okulu'nun egemen olduu dnemlerde bu drt ozan, sembolizmin drt ncs, plastik gzellie, somut nesnellie kar kyor; insann, nesnenin, doann gizemlerini, bilinaltnn seslerini aratryordu. Sembolizm yle zetlenebilir: Sembolistler souk plastik gzellii, nesnellii savunan, zdeki (materialiste) ve olgucu (positiviste) Parnasse'lara tepki olarak ortaya ktlar; lkcl (idealisme) ve sezgicilii (intuitionisme) savundular. Btn ilkeler ve btn dnemler iin geerli bir gzellik kavramnn var olacana inanmazlar. Durukun (statique) karsnda yer alr, oluumu (devenir) kutsarlar. Klasisizme, iir sesi sylevci olduu ve akl hocal yapt iin; Romantizme, gzya tecimiyle urat, anlatm pek yaln olduu iin; Natralizme (doalclk) ruhsuz olduu iin kzarlar. rtl gzellii severler. Doaya, nesnelere, olaylara, buulu bir camn ardndan bakarlar. Anlamda da rtly severler. Gerein, yaln, ok ak biimde deil, sembollerle sunulmasn; iirin anlamna okurun, bilinciyle, bilinaltyla, sezgilerle yaklamasn isterler. Sembolist ozan konuya, bir sembolle ya da birden ok sembolden oluan szckler topluluuyla girer, dnceyi gelitirir, aar ve ana dn' (m re-id?e) ortaya kor. Duyumlar (renk, koku, ses..) dncelerin iaretleridir. Dnceye duyumlardan gidilir. Ozan, duyumlar arasndaki iletiim an sembollerle, szckler ve imgelerle kurar ve ruhsal geree ular. Baudelaire, letiimler (Correspondances) iirinin iki drtlnde, gelecekte doacak bir akm da zetler gibidir: "Bir tapnaktr doa, direklerinden akan / Anlalmas g, kark sesler duyulur / Ve kii, tandk gzleriyle ona bakan / Simge ormanlarndan geip yola koyulur... / Geni aydnlk gibi ve gece gibi kara / O derin birlik iinde, sesler, kokular, renk / Uzaktan uzaa karan yanklara denk / Birbirlerini ite byle yantlamakta." Sembolistler Avrupa tinselciliinin, gizemciliinin, metafiziinin son halkalarn olutururlar. Gerein iindeki gizi ararlar. Bir benzetmeyle, Parnasse' ozan, orman; sembolist ozan, ormann ruhunu yazar. Evrenin ve olaylarn gizemini ele geirmeye alrlar.

iir yrein bir arksdr, Parnasse'larnki gibi nesnellii deil, bireysel bir znellii yanstr. Anlatm bsbtn kapal deil, ama rtldr. Nesneler aka anlatlmaz, ustaca artrlr. Dil, gerekdnn, bilinaltnn, dn kaplarn amaya yarayan bir anahtar. nemli olan szcklerin tns ve arm. En iren bir szck bile arm ve ezgi gc varsa iirde yerini alr. Sembolistler dilbilgisi kurallarna, cmle kurgusuna (syntaxe) sk skya balanmaz. Ezgiye byk nem verir, iiri ve mzii, iki sanat birletirirler: "Mzik, her eyden nce mzik." (Paul Verlaine) Efsaneler, masallar, d, ruhsallk balca konular. Byyle, dinsel trenlerle, falclkla (occultisme) ilgilenir, ilkel insann bilgeliine sayg duyarlar. Parnasse'lar gibi onlarn iirlerinde de sk sk Yunan mitolojisinin tanrlar, yar-tanrlar, Alman mitolojisinin perileri, masal kahramanlar yer alr. Sembolistler en byk devrimi iirin znden ok biiminde yaptlar. zgr dizenin, giderek serbest iirin kurucusu onlardr. "Dizelerin dzeni, sylei ve biim yaps, geleneksel forml, yeni uyum iin yeterli deildi. Ayrntlar oaltmaya elveren, klavyeleri daha yumuak, yeni bir alg gerekiyordu." (R. Sabatier.) Verlaine ve Rimbaud gibi ncler, bu konuda da kaplar araladlar. Parnasse Okulu'nun sanat gr, geleneksel biime, dizeye arlk veriyordu. Sembolistler drtl, l aan balama ncelik tandlar. iirde, artk dize deil, balam nemli. "Balam (kta) iir gerelerinin iinde tld bir deirmendir. Balam, zenginletirilmi seslerle armlardan oluan dnce saptar. Bu sesler ve armlar ok saydaysa balam uzun, az saydaysa ksadr." (R. Sabatier.) Sembolizm'de balam ve zgr dize nem kazanr. Albert-Marie Schimidt bu konuda zetle unlar syler: "Sembolistler lnn zgrletirilmesi ad altnda zgr dizeyi savundular, ama bunun ak bir tanmn yapamadlar. Ghil kendisini izleyenlere 'gzden geirilmi ve buyruk altna alnm eski alexandrini' (on iki heceli dize) nerdi, ama neriye pek aldran olmad. 1886'da herkes, ar disiplinli Parnasse'c dizenin yerini yeni bir biimin almasn istiyordu. Geleneksel eski dize saylarnn yerini, bir tr znel ezginin (m?lodie) almas bekleniyordu. Bu zlemi zaman zaman yanstan ozanlara raslanmad deil. Ama yeni ritimleri hangi kurallara dayanyordu, bu ritimler neden gerekli, aklamyorlard. Veremli Laforgue, birbirlerine eit olmayan dizelerden olumu uzun destanlarn gs arlarn dindirdiini sylyordu, o kadar. Rimbaud'nun Marine (Gemicilik) ve Mouvement (Devinim) iirleri dzyaz deil. Peki onlara dize denebilir miydi? Verlaine Art Poetique'inde (iir Sanat) baz kurallar ileri sryordu, ama benimsenmemiti. Neden? nk sembolistlerde dize deil, balam egemen hale gelir. Sembolistlerin zgr dizeli iiri bir grup ritim dizisini ierir. stnlk balamndr. Balam ise esinden nce var olan bir biim deil, iirsel gereklerin iinde tld bir deirmendir. Balam trde klan, zenginletirilmi, bazen de ana sese katlan seslerle armlarn yer ald tek bir dncenin aklanmasdr. Eer bu sesler ve armlar ok saydaysa balam uzun, az saydaysa ksadr. Balam iindeki tinsel (spirituel) elerden her biri grece bir zerklie sahiptir. Biim iin bir terim bulamadklarndan, ona bazen l (m tre), bazen sz topluluu (groupe verbal) derler. Balamda tam uyaklardan ve ok zgn yarm uyaklardan (assonance) kanlmasn nerir, aksi taktirde balam aknn kesilebileceini sylerler. llerden hibiri iin zel bir tonlama koulu ileri srmezler. Deyi, dnce bilinaltndan bilince nasl kyorsa iir de ona gre yazlacaktr. iir Sanat'nda Verlaine de buna benzer eyler sylyor, ama sylediklerini kendi de pek uygulamyordu. Ayrca sembolistlerin zgr dizesi syleyi, deyi lksne uygun olarak bir dncenin eilimlerini yanstr. Bunun doal sonucu olarak da; sembolistlere gre eletirmenlerin, bir iirin yapsn dizelere gre eletirmeye hakk yok. zgr dizeyi iyi kullananlar okurda derin ve cokun duygular uyandrr; bu dizeler, okurun kendisiyle konumasn, i dialogue'u salar, gelitirir ve i atmalar yattrr. Ne var ki, okurlarn ounun bellekleri eski iirin, geleneksel iirin anlaryla doluydu. Ayrca uyaklarn, geleneksel iirin dinlendirici bir yan vard. Sembolizm, deiik l ve dizeleriyle, zamann okurunun elinden bu dinlenme hakkn ald; okurlar iiri skc bulup gnce okumaya yneldi. On dokuzuncu yzyl sonlarnda ortaya kan sembolizm, giderek byk etkinliini yitirdi. Ruhsalla ilgilenen bu sanatlarn elinde henz psikanalizmin silahlar yoktu. l ve uyaklaryla geleneksel iirin dinlendirici yanna alkn okur dnmekten holanmyordu. Ar aba isteyen akm sonunda sanatlarnn bazlarn da yedi. Ykseliten sonra d balad. Yirminci yzyln balarnda da ozanlar onun kaltndan yararlandlar. Ve tm ataklklara ak bu iir kendi barndan bir baka iir akmn, gerekstcl kard. Nerval, Baudelaire (1821-1867), Verlaine (1844-1896), Rimbaud (1854-1891) ve zellikle Mallarm? sembolizmin ncleridir.

Rimbaud'nun ilk iirleri olan zlem ve Gne ve Ten'de sembolizmin gizemli mrltlarna raslanr. Aylaklm (Fantezi) sembolik iir trdr. Bilindii gibi sembolizmde masal eleri sk sk yer alr. Aylaklm'daki Rimbaud krlar iindeki Parmak ocuk'tur. Kargalar korkun brokratlar ve Baudelaire'in Baykular' gibi devinimsizlii simgeler. 1871'de Verlaine'in ars zerine Paris'e giderken yannda Fransz dilinin ve yaznnn en gzel iirlerinden biri, Esrik Gemi vard. Sembolik biimde yazlan bu iir ozann dlerini yanstr. Bu yenilik dolu gzel iir ayn zamanda ocuksu bir anlatm da ierir: "Akamlar alatyor, aladm, ok aladm." Esrik Gemi derin zlemlerle elikilerin bir bileimidir. Rimbaud ocukken okuduu renkli dergilerdeki ykleri, betimlemeleri, resimleri ve ocuk imgelemini denizcilik terimlerinden yararlanarak metafizik sembollere dntrr. iirde kendi yaamn anlatr. O iinde kaybolduu dalgalara kaplm esrik bir gemidir. Gemi Rimbaud'nun simgesidir. Sesliler'de sesli harfleri renklere dntrr. lerde yazaca Szn Simyas'nda sesli harflerin rengini ve btn duyularla alglanabilecek yeni bir iir dili bulduunu syleyecektir. Sembolist Rene Ghil daha sonra, harflerle renkler arasndaki ilikiyi gelitirmeye alacak. Yldz pembe alad szckleriyle balayan, bamsz m, yoksa bir iirin blm m olduu bilinmeyen bir drtlkte sembolizmin bir dier esi olan iletiim, duyular arasndaki iletiim yer alr. Doa nnde hep d iindedir. Gen Oise'a, rmaa bakp dlere dalar. Su, ka, kurtuluu simgeler. Sabah Dncesi'nde dlgerlerden sz ederken "Ta onlara bengisu" der. An iirinde de ayn ekilde su esi ilenir. Devinimsiz kayk tutsak Rimbaud'nun semboldr. Annesinin zorbaca tutumunu, Charleville'deki tekdze ve skc yaamn ve evden kan bu iirde anlatr. Mays Srgn'nde biim ve dize yeniliklerine yneldiini gryoruz. Uyaklar atlmtr ama son hecelerde ince bir ezgi vardr. On dokuzuncu yzyl iiri bylece, Verlaine ve Rimbaud ile zgr dizenin admlarn atar. En yksek kulenin arks'nda ozan alabildiine mutsuz. Onu bu karamsarla iten belki de Komn ayaklanmasnn bastrlmas. Karamsarl "Yaamm yitirdim" diyecek kadar ileri gtrr. Altn a saf, temiz ocuklua ardr. ocukken dinledii halk trklerinin ezgilerini yanstr bu iirinde: "Yaamn ne gzel / Ey gzel ato." Yeni Evliler'deki fare belki kar-koca Verlaine'lerin evlilik yaamna Rimbaud'nun sokuluu, belki de Rimbaud-Verlaine ecinsel yaamna Verlaine'nin kars Mathilde'in katlmasn simgeler. Miel ve Kristin iirinde Miel Almanya'nn, Kristin ise Fransa'nn sembol. ki lke arasndaki sava ve bara zlem dile getirilir. Anlamszln da yer ald Alk Treni imge ynnden ok zengindir. an biimindeki kahkaha iekleri, nlama, aln sar vurular, kokular, sesler ve renkler birbiriyle kaynar. Mutluluk ozan ve insan Rimbaud'ya en yakn iirlerden biridir. Antoine Adam "Mutluluk yatandan tap yaylmak isteyen Rimbaud'nun en gzel arks" diyor. Rolland de Reneville'e gre bu iirde Hindistan'n yce bilgeliine zlem anlatlr. Henry Miller ise "Tanr'y bulmann kvanc var" diyor. Kimileri sz edilen horozun ncil'den trediini sylyor. Robert Goffin kvanl bir yorum yapyor: "Mutlulukta, birbirlerinden bir sre ayr kalan Rimbaud-Verlaine iftinin bulumalar dile getiriliyor. 'ato' birlikte kurduklar dleri (spanya'da atolar kurmak gibi) ya da gszlklerini (iskambilden atolar gibi) simgeliyor." Rimbaud'nun Sanat Gr Rimbaud sanat grn aklayan zel yazlar yazmad. Bu konuda elde yalnzca, retmeni Georges Izambard'a ve Douai'de tant air Paul Demeny'ye yazd mektuplar var. Ayrca, Rimbaud Cehennemde Bir Mevsim'e koyduu Szn Simyas uzun iirinde de iir servenine degin aklamalarda bulunuyor. Bunlara ancak ipucu gzyle baklabilir. Nitekim, her tmcenin, her szcn zerinde durarak hayli yazlar yazld, eletiriler, speklasyonlar yapld. Rimbaud'nun sanatn ben de kendi grme gre yorumlayacam. nce, ozann bu mektuplaryla Szn Simyas'ndan alntlar vermekle balayalm. Izambard'a Mektubu te yine retmensiniz. Kendimizi topluma adamak zorundayz demitiniz; retim kurulundasnz; herkesin gittii yoldan gidiyorsunuz. (...) Aslnda yalnzca znel iiri kendi ilkelerinize uygun buluyorsunuz. Deyimi balayn, niversitedeki yemliinize dnmekte direnmeniz bunun kant. Hibir ey yapmak istemedii iin hibir ey yapmadan doyuma ulam insanlar vardr, sonunda siz de onlardan biri olacaksnz. Ayrca zel iiriniz de korkun yavan olacak. Bakalarnn umduu gibi bir gn sizin ilkelerinizde de nesnel iiri grebileceimi umarm. (...) u sralar iip aylaklk ediyorum. Neden mi? air olmak, grlmezi grmek, bilici klmak istiyorum kendimi: Siz anlayamazsnz bunu, ben de kafanza sokamam. Tm duyu'larn dzenini bozarak bilinmeze ulamak sz konusu.. aclar ok byk, ama gl olmak, air domak gerekiyor ve ben air gryorum kendimi. Bu benim suum deil. Dnyorum demek yanl, dnlyorum demeli. Szck oyununu balayn.

BEN bir bakasdr. Varsn odun bir gn kendini keman olarak grsn. Bilmedikleri konular stne sz yrten bilinsizler de vz gelir bana! (...) Demeny'ye Mektubu Her eski iir sonunda Yunan iirine, uyumlu yaama gelip dayanr. Eski Yunandan Romantizme dek Ortaa- yalnzca yaznclar, uyaklar var. (...) Romantizm hibir zaman iyi deerlendirilemedi. Kim deerlendirecekti? Eletirmenler mi? (...) nk BEN bir bakasdr. Bakr bir gn kendini borazan halinde bulursa bu bakrn suu deil. uras gn gibi ak: Dncenin geliip aldn gryor, ona bakyor, onu dinliyorum. Kemann yayn yle bir ekince senfoni derinlerde kprdayp deviniyor ya da bir srayta sahneye kyor. (...) Ozan olmak isteyen kimse ilk nce btnyle kendini incelemelidir; ruhunu aratrr, denetler, dener, renir. Ruhunu tanr tanmaz ileyip gelitirmesi gerekir! Basit gibi grnr bu: Her beyinde doal bir geliim tamamlanr. (...) Ruhu ejder klmaktr sz konusu olan. (...) Bilici (voyant) olmak, grlmezi grmek gerekir diyorum. Btn duyular uzun sre sonsuzca ve bilinle bozup deitirerek kendini grlmezi gren bir bilici klar ozan. Btn ak, ac ve lgnlk biimlerini bozup deitirerek: Kendini aratrr, btn aular kendinde tketir ve zn alkor. Szle anlatlamaz bir ikencedir bu ve bu ikenceyi yaayan kimsenin btn bir inanca, insanst bir gce gereksinimi vard ve insanlar arasnda o artk byk hasta, byk cani, byk ve yce bir bilgin haline gelir! -zira bilinmeyen'i bulmutur! Herkesinkinden zaten daha zengin ruhunu ayrca ileyip gelitirdii iin, bilinmeyene varmtr. arp, gnl gzyle, grdklerinin bilincini yitirse de onlar grd bir kez. Duyulmam saysz eyin arasnda srayp dursun, anas alasn, yetmez, ardndan daha korkun almalar gelecek, teki silinecek ve ayn ortam iinde yerini dier korkun iiler alacak! (...) Demek ki air tam bir ate hrsz. nsanlktan, hatta hayvanlardan bile sorumlu. Bir eyler bulduu zaman bunlar bakalarna da duyumsatmal, dinletmeli; bakalar da onlar tanmal. telerden getirdii ey biim iinde gelirse, ozan da biimde sunmal. Biimsiz gelmise, o da biim kaygsndan uzak yazmal. Dil bulma konusuna gelince, her sz zaten dnce olduundan, evrensel bir dil de yaratlacak. Fosilden daha l Akademi yeleri bile szlk dzenleyebiliyor. Alfabenin ilk harflerinden balayan aklevvellerden sz etmiyorum. Ruha ruh olacak bu dil, dncede koku, ses, renk diye ne varsa hepsini zmleyecek. Kendi zamannda, evrensel ruhta uyanan bir yn bilinmezi tanmlayacak air. Dncenin formelletirilmesinden te, geliimin aklanmasndan te eyler verecek. (...) Ozan gelimenin arpan olacak. Gelecek materyalist. Saylar ve uyumla dolu iirler kalc olmak iin yazlacaklar ama sonunda yine biraz eski Yunan iirini yanstacaklar. (...) Bu arada ozandan z ve biimde yenilik istiyoruz. (...) Lamartine bazen grlmezi gryor ama eski biimler iinde boulup kalyor. nat Hugo son yaptlarnda derin bir gr sahibi olduunu ortaya koydu. Sefiller gerek bir uzun iir. (...) Musset melek tembelliiyle bizlerin, ackl kuaklarn bana acl ve gizli grntleriyle t ve tekilerden on drt kez daha pislik. Ciddi, tatsz tutsuz ykler ve ataszleri! u; Geceler, Rolla, Namuna, Kadeh denen rnler! Hepsi de Franszca, yani iren mi iren. Franszca yazlm ama Paris diliyle deil. (...) Th?ophile Gautier, Leconte de Lisle, Th?odore de Banville gibi ikinci romantikler grlmezi daha bir gryorlar. Ancak, grlmeyeni grmek, duyulmayan duymak lleri diriltmekten baka ey. Bu adan Baudelaire grlmeyeni gren gerek bir bilici, ozanlar kral, gerek bir tanr. Ne var ki, ok sanat bir ortamda boy verdi, o pek vlen biimcilii nemsiz. Bilinmezlik bulununca, o kendisiyle birlikte kendi biimini de getirir. (...) Parnasse denen yeni okulun da grlmeyeni gren iki bilicisi var: biri Albert Merat, dieri gerek bir air olan Paul Verlaine. Szn Simyas'ndan Nice zamandr tm olas grnmleri edinmekle vnyor ve gln buluyordum ada resmin ve ada iirin nllerini. Sama sapan resimleri, kap aynalklarn, dekorlar, adr tiyatrolarndaki resimli perdeleri, tabelalar, halk bezeklerini seviyordum; kilise Latincesini, alakalem yazlm ak kitaplarn, eskilere degin romanlar, peri masallarn, ocukken okunan kk kitaplar, eski operalar, aptalca nakaratlar ve basit halleriyle seviyordum eski trden yazn. (...) Tm bylere inanyordum. Rengini buldum sesli harflerin: A kara, ak, krmz, O mavi, yeil. Her sessiz harfin biimini ve devinimini yeni bir dzene koydum ve harfler arasndaki igdsel ses uyumlaryla bir gn btn duyularca benimsenebilecek iirsel bir sz bulmakla vndm. (...) e incelemeyle baladm. Sessizlii, geceleri inceliyor, szle anlatlamayan eyleri saptyordum. Saptyordum hayal alemlerini. (...)

Sz simyamda iirsel eskiliin haylice yeri vard. Yaln sanrya altm, dpedz, fabrika yerine cami, meleklerce yaplm bir tamburlar okulu, gkyz yollarnda atl arabalar, gln dibinde salon; canavarlar, gizemler gryordum; bir gldr oyunu ad dehetler sayordu nmde. Sonra, byl kukuculuumu szcklerin ansyla akladm! Usumun dankln kutsal bularak bitirdim. Babotum, ar bir hastalk ateiyle yz yzeydim. mreniyordum hayvanlarn mutluluuna. (...) Sevdim l, kavrulmu baheleri, solgun yzl dkknlar, ltlm ikileri. Pis kokulu dar sokaklarda babo dolayordum ve kapal gzlerle, sunuyordum kendimi ate tanrs gnee. (...) Gkyznden laciverdi ayrdm. (...) Masals bir operaya dndm, her varln bir mutluluk yazgs var, bunu grdm. (...) Aktre, gsz beynin rn. Her yaratkta, varln o yarata borlu bir baka yaamlar var gibi geldi bana. (...) Bir domuzu bylece sever oldum. Delilikten -tutsaklanm delilikten- doan her tr yanlgy yaadm. Hepsini sayabilirim tek tek, anahtar bende. Salm tehlikeye dt. Ylg bastryordu. Gnlerce uyuyup kaldm, uyandmda kendimi yeniden en berbat dler iinde buluyordum. Sonum gelmiti, gszdm. (...) lk iirler Arthur Rimbaud'nun drt yllk iir servenini iki dnem iinde ele alabiliriz: Dizeler ya da lk iirler dnemi ve Dzyazlm iirler (Cehennemde Bir Mevsim ve lluminations) dnemi. Ozann ilk iirleri gemi airlerden esinler tar. Fransz Akademisi'nden Robert Sabatier'ye gre zlem'de (Sensation) Franois Copp?e'nin, Gne ve Ten'de Banville'in, simgeciliin ilk izlerini sunan Ofelya'da Banville ve Musset'nin etkisi vardr. Aslmlarn Balosu Villon, Hugo ve Gautier'yi bir araya getirir. Ermi Tartuf'n Yazgs Baudelaire'in alayc grnden kalkar. Demirci, Doksan iki lleri'nde Hugo'nun; Mzik, Vens, lk Akam ve Garipler'de Hugo ve Glatigny'nin izleri bulunur. Dolap ve Kuytuda Uyuyan Asker Baudelaire'in Spleen iirini dndrr. Kr Tanrsnn Ba Verlaine'den esinlenmitir. lk Kudas Trenleri'nde Baudelaire'den, alnm Yrek'te Montaigne'in bir tmcesinden kalkar... rnekleri oaltmayalm. Elbette ki halkalar birbirini tamamlayarak zinciri oluturacak ve ozan kendi lkesinin kendisinden nceki ya da ada ozanlarndan etkilenecektir. nemli olan sonunda zgn iiri, zgn sesi bulmaktr. Rimbaud kendi zgn iirini ve sesini buldu. ylesine zgn bir iir kurdu ki sonunda gerek simgecilik, gerek gerekstclk akmlarnn ncs haline getirildi. Ne var ki Rimbaud ve Rimbaud iiri, Verlaine'in de dedii gibi hibir okul ve akm iinde yer almayacak kadar bamszdr. Baz sanat ve dnrler ilgilerini ve beenilerini daha ok ozann Cehennemde Bir Mevsim ve Illuminations kitaplarndaki dzyazlm iirler stnde younlatrrlar. Oysa Dizeler'i, ilk iirlerinin ou da byk nem tar. Verlaine'i dinleyelim: "Felix Fenon, Arthur Rimbaud'nun Illuminations'undan sz ederken hakl olarak bu yaptn btn yaznn dnda ve kukusuz stnde olduunu syledi. Bu yarg, dier yaptlar, iirler ve Cehennemde Bir Mevsim iin de geer akadr." Demek ki Rimbaud'yu anlamak ve tanmak iin onun Esrik Gemi, Sesliler, An, Yediya Ozanlar, Mzik, Sabah Dilei, Aylaklm, lk Kudas Trenleri, alnm Yrek, Utan gibi nl iirlerini okumak gerekir. Bu iirlerin pek ounda Rimbaud szdizimine yenilik getirir. Jean Cocteau'yu hayran klan da bu yeniliktir. znel iir, Nesnel iir Rimbaud'nun iire balad yllarda, Parnasse'larn gndeme getirdii "znel iir - nesnel iir" konusu tartlyordu. Parnasse'lar Romantizm Okulu'nun airlerini yalnzca kiisel, znel duygu ve dnceleri, kiisel lirizmi dile getiren iirler yazp bkknlk dourmakla suluyorlard. Ve iirin nesnel (objektif) olmas gerektiini ileri sryorlard. Neydi bu nesnel iir? Parnasse'larn szclerinden Leconte de Lisle'in szlerini yineleyelim: "Nesneli aramalyz, kiisel olmayana ynelmeliyiz. Bu duygusuzluk anlamna gelmez. Lirizmi artk bir yana brakalm. iir bireysel bir destanda kanatlanamaz. Bilge bir kuaktanz. an aydnlk yoluna girmek iin gemie ynelmeli; gemiten gnmze gelmeliyiz. Bilimin yoluna, pozitivizmin yoluna byle girebiliriz. Artk, gemii imgelemlerle ya da yerel renklerle artrmak deil de; en yeni belgelerin yardmyla, fikirleri, olaylar, zden yaam, varolma, inanma, dnme, davranma nedenini, eski soylar oluturan her eyi yeniden yaratmak sz konusudur. Uzun zamandan beri birbirlerinden ayrlm olan bilim ve sanat, birbirleriyle kaynamasa bile birlemek zorundadr." zetlersek, Parnesse'lara gre: 1) Nesnel iir kiisel olmayana ynelen iirdir. Ama bu duygusuzluk anlamna gelmez.

2) Nesnel iir toplumun gemiini aratrr, imdiki zamana gemiten gelir. Eski soylar da iirin konusudur. 3) Nesnel iir fikirleri, olaylar, zden yaam, kiinin varolu, inan, dnce ve davran nedenlerini belgelerin yardmyla ele alr. 4) iir bilimle ve btn gzel sanatlarla birleir. iire yeni balayan delikanl Rimbaud, btn gen airler gibi ada nllerden etkileniyor, ama kendini daha ok bir Parnasse' olarak duyumsuyordu. Gne ve Ten adl iirini ada Parnasse dergisinde yaynlamas iin Th?odore de Banville'e gnderirken ekledii ksa mektupta kendisinin de bir Parnasse' olduunu yazyordu. Ancak, yaln bir dehann filizlenmeye balad gen Rimbaud da nesnel iir ok daha kapsamldr. retmeni Izambard'a ve air Paul Demeny'ye yazd mektuplardan biz u sonucu karyoruz: Rimbaud'ya gre Antik Yunan'dan romantizme ve Parnasse'lara dek, iki bin yldr yazlan iir znel iirdir. znel iir korkun tatszdr. znel iir yalnzca uyumlu yaam dile getirir. Oysa yzyllardan beri yaam deiti, artk uyumlu bir yaam iinde deiliz, o halde iirde de klasik uyumu neden arayacaz? Gerei ve yaam yeniden yaratmak zorundayz. Bunu da ancak kendimizi bir bakas gibi dardan izleyerek (BEN bir bakasdr) ve her varlktaki yaamlar inceleyerek gerekletirebiliriz. znel iir yalnzca d estetie, biime ve uyaa arlk verir; iir deil de kouk, bir tr uyakl dzyazdr. Uyaklar ekilip alnnca geriye kof bir ierik kalr. znel iir yalnzca lirik duygular ya da cokular yanstr. Oysa duygular ve cokular zneldir. znel iir eylem yaratmaz, yalnzca ssl dizeler ve szck oyunlaryla eyleme tempo tutar, alk tutar. Oysa iir eylemi yaratmal ve eylemin nnde olmaldr. znel iiri eletirmekle balayan Rimbaud Klasik Okulu, andaki Romantizm Okulu'nu ve Parnasse'lar karsna almakla ie balar. Beendii yalnzca iki air var: airlerin Tanrs Baudelaire ve airler Prensi Verlaine znel iir lkcdr, nesnel iir ise ieriiyle lkc deil materyalisttir, nk sanayi devrimi balamtr, "gelecek materyalisttir", "hep say ve uyumla dolu olan" iirler kalc olabilecektir. znel iir eyleme katkda bulunmaz, tempo tutar, ozanlar yurtta olduklar iin nesnel iir "artk eyleme tempo tutmayacak, nde gidecektir". Nesnel iir yenilikidir, "ozandan yenilik isteyelim, - dnce (z) ve biim olarak-", "Lamartine kimi kez grlmezi grendir ama eski biim iinde boulup kalr". Ne yapmaldr ozan? "Getirdii eyin biimi varsa o da bir biim sunacaktr, biimi yoksa o da biimsizi sunacaktr". Dil Nesnel iirin dili evrenseldir. Paul Demeny'ye yazd mektupta unlar sylyor: "Bir dil bulmak konusuna gelince, her sz zaten dnce olduundan, evrensel bir dil yaratmak zaman gelecektir. (...) Ruha ruh olacaktr bu dil; koku, ses, renk diye ne varsa dncede hepsini zetleyecektir." "Sayklamalar II" iirinde, kendi iir dilini yle aklar: "Rengini buldum seslilerin! - A kara, ak, krmz, O mavi, yeil. Sessizlerin biimini ve devinimini dzenledim ve igdsel uyumlarla, bir gn btn duyumlara, anlamlara ak olabilecek iirsel bir sz bulmakla vndm. (...) Bir incelemeydi balangta bu. Sessizlikleri, geceleri yazyordum, szle anlatlmayanlar not ediyordum. Saptyordum badnmelerini. (...) Sz simyamda iirsel eskiliin hayli yeri vard. Yaln sanrya altm; dpedz, fabrika yerine cami, meleklerce yaplm bir tamburlar okulu, gkyznn yollarnda atl arabalar, bir gln dibinde salon; canavarlar, gizemler gryordum; (...) Sonra byl kukuculuumu szcklerin sanrsyla akladm, usumun dankln kutsal bularak bitirdim.(...)" Verlaine Illuminations'a yazd nszde Rimbaud'dan sz ederken "ok byk bir air, kesenkes zgn, tad benzersiz, ok byk bir dilci" der. Paul Claudel de Fransz dilinin Rimbaud'yla en yksek noktaya ulatn syler. Rimbaud'nun iirinde dilin nemi pek byktr, "ruha ruh olacaktr bu dil; koku, ses, renk diye ne varsa dncede hepsini zetleyecektir". Demek ki sz, duyular aras bir iletiim aracdr, yalnzca dnceyi deil, koku, ses, renk, tm duyular iletir. Baudelaire'in Correspondances sonesindeki u dizeleri anmsayalm: "O derin birlik iinde, sesler, kokular, renk / Uzaktan uzaa karan yanklara denk / Birbirlerini ite byle yantlamakta". Btn duyulara ak olabilecek "iirsel sz" iin ozan sesli harflerin rengini bulur, sessiz harflerin biimini ve devinimini dzenler. Sanr iindeki Rimbaud duyularn allm dzenini bir kez bilinli bir ekilde bozunca artk organik, inorganik, canl, cansz, doadaki tm varlklarla, bitkilerle, hayvanlarla, madenlerle, talarla, hatta grntlerle bile btnleiyor. Tm varlklar sanki onun teki yaamlardr, canldr, devinim, iindedir,

konuurlar: "Durdu bir tavan evliya otlarnda (...) ve dua etti ebemkuana. Oy! Gizlenen deerli talar, -bakp duran iekler. (...) O zamandan beri ay iitti akallar kekik llerinde uluyan. (...) Yrdm uyararak canl ve lk soluklar; ve deerli talar bakt, ve grltsz kalkt kanatlar. Serin ve krpe aydnlklarla dolmaya balayan kei yolunda ilk tanmam bana adn syleyen bir iekle oldu. (...) ocuk ve afak aacn eteine att kendini. Uyandklarnda lendi." Rimbaud sanrlarn szckleriyle yazar. Aksi taktirde dncede, kavramda zgr olamazd. Rimbaud'nun iir dilini zaten kavramlarn kendisi, iirin yaps getiriyor. Nasl dlerde bir nesne biim deitirip baka bir nesne olarak kendini ortaya koyuyorsa, bilinalt, bilinst ve bilincin ortaklaa rn olan Rimbaud iirinde de szckler simgeler halinde kendiliinden geliyor. Yeni bir dil yaratmaya gerek yok. D, sanr, dsel grnt (vision) kendi dilini birlikte getiriyor. Grlmezi Gren Yalva: "Voyant" "Ozan olmak istiyorum ve kendimi grlmezi gren bir yalva (voyant) klmak istiyorum. (...) Tm duyularn bozulmasyla (d?reglement) bilinmeze erimek sz konusu burada" diyor. Ne zaman bozulur duyular? Delilik halinde, ryada; bir tr gndz ryas, gz ak rya saylabilecek hayal kurma annda ve esriklikte. Delilikte bilin yoktur; rya, hayal ve esrilikte ise bulanktr. Sigmund Freud'u dinleyelim: "Ryay uyandmzda kalan blk prk anlarla anmsyoruz. Anmsayabildiimiz bu ksma 'ryann bilinen kapsam' diyoruz. Bilinen kapsam ou zaman sama, kark, birbiriyle ilgisiz ve dzensizdir. Oysa bu dzensizliklerin altnda bir dzen vardr. Birbirlerinden kopuk gibi grnen eyler bir btnn, ruhsal yaantmzn paralardr. Ryay belleimizde kalan ksmlarnn anlamn hesaba katmakszn elemanlarna ayrrsak benzerlik iplikleri birbirine dolar ama sonunda bizi birbirleriyle ilikili bir dnceler balantsna gtrr." Freud hayal, yani gndz d stne de unlar syler: "Hayal zaman arasnda dalgalanr. Ruhsal eylem gnn bir izleniminden, imdiki zamann sunduu, kiinin byk zlemlerinden birini uyarmaya elverili bir olanaktan kalkar, oradan gemiteki bir olaya, ounlukla bir zlemin gerekletirilmi olduu ocukluk dneminin bir olayna uzanr ve o zaman, ruhsal eylem, gemile ilikili ve gemiteki bir arzunun gerekleme bimi altnda ortaya kan bir durum oluturur. Halihazrdaki olanak ve annn izlerini tayan uyank d ya da hayal byle meydana gelir ve gemi zaman, imdiki zaman ve gelecek zaman, arzu teli boyunca sralanr. (...) air, gndz rya grendir, iir gndz ryasdr." Rya ya da hayal halini, yani duyularn dzensizliini Rimbaud, bir tr ak hipnoz olan sanr (hallucination) ile gerekletirir. Paul Claudel'e gre sanr haline kiinin ve anlarnn henz tam anlamyla ve ayn zamanda uyanmad sabahn erken saatlerinde (Bu uyank olduum dakikadr bana arnmln grntsn veren - Rimbaud.) ve uzun yrylerde varlr. Rimbaud'nun lkeler aras yayan yolculuklar yapan "rakipsiz bacaklar" olduunu biliyoruz. Yalva (voyant) Rimbaud bilinmeyeni bulmak iin duyular bozar, ama bu bozma bilinli olmaldr. "Tm duyular uzun sre, sonsuzca ve bilinle bozup deitirerek kendini yalva, grlmezi gren klar ozan". Bilinmeyene ulamak iin zaman zaman afyona bavurduu olur, ancak afyonun sanrlarna rabet etmez: "Yeter!.. Kulama fsldanan yanlglar, byler, yalanc kokular, ocuk alar mzii". Afyonun yalanc sanrsna Barbar iirinde de "yok onlar" diyerek kar kar: "Kanayan et adr ipei stnde denizlerin ve kuzey ieklerinin; (yok onlar)." Ksacas nasl ryadaki dzensizliin, uyum bozukluunun altnda bir dzen varsa; Rimbaud da bir baka dzene, bilinmeyene ulamak iin dzensizlii, duyulardaki bozukluu bilinli bir ekilde salar. Zaman ve Mekn Tpk gndz ryas olan hayallerdeki gibi gemi, imdiki ve gelecek zaman arzu teli boyunca sralanr. Deiik zamanlar kadar, deiik mekanlar da birbiri stne biner. Bu Mevsim Yzme Havuzu iirinde havuzda ykananlar, sa'nn kutsad yoksullara, sakatlara dnr. Deniz burnundaki bir otel (Burun) ya da eski bir yap onu alp Kartaca'ya gtrr. Barbar (Ykc) iirinde adrlarda yaayan atalarnn yanndadr. Kt Kan'da da ayn zlemi dile getirir. Kentler II'de zamann Londra's eski Londra ile kaynar. Teker zleri ve Sahneler ocukluk gnleridir, adr tiyatrolarnda grd oyunlardr. Eski'de imdiki zamanla gelecek zaman birleir, zgr yaam gerekleir: "Gezin gece, o kalan, o ikinci kalan ve sol baldrn oynatp tatl tatl". Krallk iirinde bir d gerek olur, bilinalt ve bilin bir araya gelerek imdiki zamanla gelecek zaman aktrr: "(...) bir erkekle bir kadn baryorlard meydanda: 'Dostlarm ece olsun bu kadn!', 'Ece olmak istiyorum!' (...) btn bir sabah (...) btn bir len sonras gerekten kral oldular". Biim

Paul Demeny'ye yazd mektupta airden sz ederken "teler'den getirdii eyin biimi varsa o da bir biim sunacaktr, biimi yoksa o da biimsiz verecektir" diyor. unu anlyoruz: iirde biim ille de klasik biim deildir. Her iir ya da her sz kendi biimini beraberinde getirir. Sz ya da dize klasik "forme"u taacak durumdaysa onu bir ereve iinde tutsak etmemek gerekir. Rimbaud'nun szn ettii "biimsizlik" gerek anlamda iirin ya da szn kendi getirdii yeni biimdir, Illuminations'daki iirler gibi. Rimbaud Dizeler'inde, yani ilk iirlerinde eski biimleri dener. Dizeler giderek zgrleir, rnein Mays Srgnleri'nde uya tmyle atar, baz iirlerinde anlam feda etmemek iin ly de aksatr. Gemicilik ve Devinim'i ise tmyle zgr dizelerle yazar. Rimbaud'ya serbest iirin kurucusu diyebiliriz. Cehennemde Bir Mevsim ve Illuminations'taki yaptlar ise uyaklarn ie atld dzyazlm iirlerdir. erik Rimbaud, "eski ve gnmz iiri eyleme tempo tutuyor, gelecek yllar materyalist bir aa ait, air bir yurtta olduuna gre iir eylemin nnde gitmeli" diyor ama iirinin ierii eyleme nclk etmiyor. Belki de yanp snen bir Komn ayaklanmasnn cokusu bu. Rimbaud'nun "kesenkes zgn, ok byk bir air, ok byk bir dilci" olduuna ilk dikkat eken Paul Verlaine "Illuminations"daki nsznde, bu dzyazlm iirlerin bir konusu, konu birlii olmadn, en azndan kendisinin byle bir btnlk bulamadn yazar. Freud'un u tmcelerini bir kez daha aktaralm: "Hayal zaman arasnda dalgalanr. Ruhsal eylem gnn bir izleniminden, imdiki zamann sunduu, kiinin byk zlemlerinden birini uyarmaya elverili bir olanaktan kalkar, oradan gemiteki bir olaya, ounlukla bir zlemin gerekletirilmi olduu ocukluk dneminin bir olayna uzanr..." Rimbaud daha ok, bu zlemin gerekletirilmi ya da gerekletirilmemi olduu ocukluk dnemini yazd. Ne diyor Tristan Tzara: "Rimbaud, kendini kendi kouluna kart aralarla anlatan bir ocukluktur". Teknik Terimler Rimbaud romantik, soyut szcklerden oluan iire teknik terimleri, bayndrl, geometriyi soktu: "Kprler, kimi dz, kimi tmsekli, batakiler stne alarla inen ya da yana yatm tekiler", "ats elikle rlm on be bin ayak apndaki bir sanat yaps bu kmbet.", "Fundaln akntlar / emberler dizip douya doru / Akyor asna k burgalar arpm / Dalgakran'n yan yzlerine doru. (...) Acunun lke aclar bunlar / Arayan kimyasal ve kiisel serveti / Spor ve rahatlk yolculuk ediyor onlarla / Bu gemide gtryorlar / Eitimini soylarn, snflarn ve hayvanlarn". zgr Dize Hugo zgr dize konusunda baz denemeler yapyordu: "Olum para kesemi doldur, / Vur / Eyeri, atm hazrla, / Frla." Ancak bunlar daha ok akrobasi oyunlaryd. Rimbaud zgr dize servenine nce baz iirlerindeki baz hecelerin saysn bile bozarak balad. Mays Srgnleri'nde uya att, tm iiri uyaksz yapt. Denizcilik tam bir zgr dize rneidir. Illuminations ve Cehennemde Bir Mevsim'de ise dizeden tmceye geti, ancak tmcelere i uyaklar koydu. Bilinmeyen Izambard'a mektubunda "tm duyularn dzenini bozarak bilinmez'e erimek sz konusu" diyor. Demeny'ye yazd mektuba bakalm: "Her sz zaten dnce olduundan evrensel bir dil de yaratlacak. (...) Ruha ruh olacak bu dil, dncede; koku, ses, renk diye ne varsa hepsini zmleyecek. (...) Demek ki air, hayvanlardan bile sorumlu." Szn Simyas'na da bir gz atalm: "mreniyordum hayvanlarn mutluluuna. (...) Her yaratkta, varln o yarata borlu baka yaamlar var gibi geldi bana, bir domuzu bylece sever oldum." imdi baz iirlerini yeniden grelim Rimbaud'nun: "Durdu evliyaotlar ve devinen aniekleri arasnda bir tavan (...) dua etti ebemkuana (...) deerli talar gizleniyor, iekler bakyordu." "Snrndan ormann nlyor, patlyor, yor d iekleri (...) inen bir kilise, kan bir gl var." "Serin ve krpe aydnlklarla dolmaya balayan kei yolunda, ilk tanmam bana adn syleyen bir iekle oldu. amlar arasnda salarn datan sarn alayana glmsedim." Bilinmeyene nasl varlacak?

Izambard'a yazd mektupta "Tm duygu ve anlamlarn bilinli bir ekilde bozulup deitirilmesiyle bilinmeze erimek sz konusu burada" diyordu. Szn Simyas'ndaki baz dizeler tanma biraz daha aklk getiriyor: "Yaln sanrya altm: Dpedz, fabrika yerine cami, meleklerce yaplm bir tamburlar okulu, gkyznn yollarnda atl arabalar, bir gln dibinde salon; canavarlar, gizemler gryordum..." Sanrm Bilinmeyen'e Rimbaud sanryla, hayalle ve dle ulamaya alt. Tm duygu ve anlamlar deitirilip bozulacak, ama bunlar bilerek yaplacak. Nitekim zaman zaman bilinmeyene ulamak iin alkol ve afyona bavurduu olur, ama bunun yanltc bir grnt olduunu anlayp deneyiminden vazgeer. rnein Cehennem Gecesi iirine afyon yutarak balar, ancak bilinaltnn afyonla uyarlmasna, afyonun d ve sanrlarna rabet etmez. "Okkal bir au yuttum. - kez cennetlik olsun bana ulam t! - im yanyor. Buruyor kollarm, bacaklarm aunun iddeti, biimsizletiriyor, yere vuruyor beni. (...) Grr gibi olmutum, iyiye ve mutlulua dnm, esenlii. Betimleyebilir miyim hayali? Cehennemin havas hi sevmez ilahileri. Milyonlarca ekici yaratklard onlar, tatl tinsel bir konser, g ve bar, soylu tutkular, bunlar gibi bir eyler? (...) - Yeter! Kulama fsldanan yanlglar, byler, yalanc kokular, ocuk alar mzii. (...)" der. Rimbaud afyonun yaratt yalanc sanrya, sayklamaya, yalanc grnt ve yalan de Ykc (Barbar) iirinde de, "yok onlar" diyerek kar kar: "Kanayan et adr ipei stnde denizlerin ve kuzey ieklerinin (yok onlar)..." Demek ki, esriklikle, dlerle, afyonla bile bilinmeyene varmak zor. Geride tek sanrlarla en iyi uyum kuran szcklerin bys kalyor. Bu byy, aslnda Rimbaud'dan nce Nerval ve Baudelaire de aratrmt. Kitap kurdu Rimbaud'nun Nerval'den hi sz etmemesi ok ilgin. Oysa, daha yllar nce Nerval, Yaldzl Dizeler sonesinde bilinmeyenin kapsn aacak anahtar veriyordu: nsan zgr dnr, sen misin tek dnen Yaamn her nesnede can bulduu dnyada Elindeki glerde zgrln var ama Verdiin tlerin tmnden baka Evren. Her iek ayn ruhtur doada filizlenen Sayg duy hayvandaki devinip duran ruha Her ey duyarl, her ey senden gldr daha Bir ak gizemi vardr her madende dinlenen. Bir gz seni izliyor kr bir duvarda bile Unutma, madde varsa ona bal sz de var Kullanma nesneleri hoyrat bir ama ile Her karanlk varlkta gizli bir tanr yaar Ki O'nun gzlerinden yeni bir gz douyor Her tan kabuunda saf bir ruh oalyor. airi "voyant" (bilici) klmak ve bilinmeye ulamak Baudelaire'in de tutkusu. Rimbaud iir dilinden sz ederken "ruha ruh olacak bu dil; koku, ses, renk, ne varsa dncede hepsini zetleyecektir" diyor. Nerval gibi Baudelaire de bilinmeyene, koku, ses ve rengi yanstan, zetleyen szckler bysyle ulamak ister, letiim sonesinde. unlar yazar: Bir tapnaktr Doa, direklerinden akan Anlalmas g, kark sesler duyulur Ve kii, tandk gzleriyle ona bakan Simge ormanlarndan geip yola koyulur. Aydnlk gibi geni ve gece gibi kara O derin birlik iinde, sesler, kokular, renk, Uzaktan uzaa karan yanklara denk Birbirlerini ite byle yantlamakta. Rimbaud, bilinmeyene gtren byk forml Nerval'den ve "airlerin Tanrs" dedii Baudelaire'den mi alyor?

yle de olsa, Illuminations ve Cehennemde Bir Mevsim'le kendinden nceki ozanlarn ounu ap, en byk adalarndan daha bir ncelik ve gvenle, hem ann hem de gelecek kuaklarn iirine damgasn vuruyor. Erdoan Alkan

ILLUMINATIONS (*)

TUFANDAN SONRA Biter bitmez Tufan dn, Durdu evliyaotlarnda ve devinen anieklerinde bir tavan ve rmcek ann arasndan dua etti ebemkuana. Deerli talar gizleniyor, -iekler bakyordu, oy! Kirli anacaddede kasap tezgahlar kuruldu ve ekildi kayklar gravrlerdeki gibi kat kat resmedilmi denize doru. Mavi Sakal'n evinde, akt kan, - mezbahalarda, Tanr mhrnn pencereleri soldurduu sirklerde. Kan ve st aktlar. Kunduzlar ev yaptlar. Ttt ayevlerinde "mazagranlar". Camlarndan hl sular akan byk evde, yasl ocuklar bakt grkemli imgelere. Bir kap arpt, - ve ky alannda ocuk, gzkamatran sanakta, evirdi tm kulelerin rzgr glleriyle dolu kollarn. Bayan xxx bir piyano yerletirdi Alplere. Katedralin yzbinlerce sunanda kutsand ayin ve kudas trenleri. Kervanlar kalkt. Buzlu gece kaosunda kutbun, kuruldu Splendide Otel. O zamandan beri Ay, duydu kekik llerinde uluyan akallar, -meyve bahelerinde mrldanan oban trklerini. Sonra, tomurcua durmu mor ulu aata Eucharis, bu ilkyazd dedi bana. - Kayna, gl; - Kpk, yuvarlan kprnn ve aalarn stnde; - Kara araflar ve orglar, - imekler, gkgrlts, - ykselin ve yuvarlann; - Sular ve aclar, ykselin ve ykseltin tufanlar. nk dindiinden beri tufanlar, - oy gmlen deerli talar, oy alm iekler! - bir skntdr gider! ve o , Ece, mlekte atei harlayan Byc Kadn, hi anlatr m bize, yalnz kendi bildii, bilmediimiz eyi.

OCUKLUK

I Bu put, kara gzler ve sar kl, anasz babasz, odsuz ocaksz, Meksika ve Felemenk masallarndan soylu; vahi gk, vahi krlar yurtluu, kouyor, gemisiz dalgalarn insafszca Yunan, Slav ve Kelt adlar takt kylarda. Snrnda ormann - nlyor, patlyor, yor d iekler, - portakal dudakl kz bacak bacak stne atm ayrlardan kaynayan duru tufanda, ebemkuaklarnn, bitkilerin, denizin glgeleyip arasndan getii, giydirip kuatt plaklkta. Denize komu taraalarda frdnen bayanlar; ocuksu ve devce, buzu zlm korular ve baheciklerin yal toprandaki tak, bakr yeili kpkte grkemle kara, gen anneler ve baklar ha yolculuklaryla dolu byk rahibeler, sultanlar, hkmdar yryl, hkmdar giysili eceler, kk yabanc kzlar, usul usul ac eken mutsuzlar. Vakit "tatl beden"in, "tatl yrein" vakti, sknt bitmiyor ki! II O bu, kk l kz, gl fidanlarnn ardnda. - niyor peronu lp gitmi gen anne - Amcaolunun faytonu haykryor kumsalda - Kk Karde (Hindistan'da kendisi) orda, batan gnein nnde, karanfiller ayrnda. - ebboylu tabyaya dikine gmlen yallar. Altn yapraklarn aroulu kuatm evini generalin. Gneydeler - Krmz yolun stndeki han bombo. ato satlk; pancurlar sklm. - Kilisenin anahtarn papaz gtrm olmal. - Parkn yresindeki beki kulbeleri bo. Darabalar ok yksek, aalarn hrdayan doruklar grlyor sadece. erde bir ey yok zaten. Ykseliyor ayrlar rzgr glleri kopmu kk kylere. Sulama havuzunun kapa ak kalm. Ey hal tepeler, ln deirmenleri, adalar, deirmen talar. Byl iekler vzldyordu. Beik gibi sallyordu onu yamalar. Masals bir incelikteki hayvanlar dolayordu. scak gz yalarnn sonsuzluundan yaplm enginde ylyordu bulutlar. III Ormanda bir ku var, cvlts durdurur sizi, allatrr yznz. Bir saat var almayan. Bir su birikintisi var beyaz hayvanlarn yuva yapt. nen bir kilise ve kan bir gl var. Kk bir fayton var ormanda terk edilmi ya da, kordelalarla ssl, inen doludizgin keiyolunu. Giysili kk tiyatrocular var, ormann kysndaki yolda. Ve a ve susuz olduunuz an, biri var sizi avlayan. IV Taraann stnde dua eden ermiim, - Filistin Denizi'ne doru otlayan uysal hayvanlar gibiyim. Bilginim karanlk koltuktaki. Sryor dallar ve yamur kitapln penceresine. Yayasym byk yolun; bodur ormanlardan geen bentlerin uultusu admlarmda. Bakp duruyorum batan gnein zgn, altn arnmlna. Yksek denize uzanan dalgakran stnde; terk edilmi ocuk bendim ve o kk uaktm aln gnee deen aal yolu izleyen. V Da yollar tal. Tepeler katrtrnaklaryla kapl. Dal kprdamyor. Kular ve kaynaklar ne kadar uzak Yryorum, belki de dnyann sonundaym. Kiralasnlar bana, izgiler imentodan, kabartma, bu kirele badanalanm mezar - yer altnda, uzaklardaki. Dirseklerim masada oturuyorum, gr bir kla lamba tyor aptalca sevdiim gnceleri, bu ilgisiz betikleri. Yeralt salonumun stnde, sonsuz bir uzaklkta kurulmu evler, sisler younlayor. amur krmz belki de kara. Canavar kent, sonsuz gece! Az yukarda lamlar. Yanlarda yeryuvarlann dolgun i eperleri. Belki de gk uurumlar, ate kuyular. Belki burda, bu dzlemde buluuyor aylar ve kuyruklu yldzlar, denizler ve masallar.

Safir, maden kreler dlyorum ac saatlerinde. Sessizliin ustasym. u grnen kk k neden sararp solsun tonozun kesinde?

MASAL Allm bir grkemi srdrp durmaktan bkmt bir hkmdar. Olaanst sevda devrimleri dlyor ve bu dlerini de, Tanr'ya ve sse tapmaktan baka ey bilmeyen kadnlaryla gerekletiremeyeceini gryordu. Gerei, gerek arzuyu, zl doyumu yaamak istiyordu hkmdar. Gnah olsun olmasn, istiyordu bunu. stelik buyruunda bir hayli asker vard. Dp kalkt btn kadnlar ldrtt. Nasl da talan oldu o gzellik bahesi! Kl altnda can verirken kranla andlar onun adn. Yenilerini istemedi. - Yine de baka kadnlar ortaya kt. Av dn ya da elencelerden sonra yannda kim varsa ldrd. - Kimse de ayrlmad yanndan. Deerli hayvanlar zevk iin boazlad. Saraylar yaktrd. zerlerine yryp dilim dilim dorad insanlar. - Bitip tkenmek bilmedi kalabalk, altn atlar, gzel hayvanlar. Kendinden geebilir mi yakp ykarak, vahetle genleebilir mi insan? Halktan t kmad. Destekleyen de olmad. Bir akam gururla, atn drt nal sryordu. Karsna bir Peri kt, anlatlamaz, hatta szcklere smaz bir gzellikteydi. Yznde, edasnda, ok deiik, karmak bir sevdann!.. olaanst, hatta dayanlmaz bir mutluluun mutusu vard! Hkmdarla Peri sanrm tam salk iinde yok olup gittiler. Nasl lmezlerdi ki? Birlikteydiler ya, ldler. Saraynda ld o hkmdar, belli bir yaa gelince. Hkmdar periydi. Peri de hkmdar. Tutkumuz bilge mzikten yoksun.

GSTERMELK OYUN Sevimli, gl soytarlardr onlar. Niceleri dnyalarnza girdi. yle, parlak yetilerini, bilinlerinize degin deneyimlerini bile kullanmaya pek almadan, gereksinim duymadan. Ne olgun insanlardr onlar! Gzleri yaz gecesine benzer alk, krmz, kara, renk, altn yldzlar aklm elik; yzler arpk, kuruni, soluk, yangndan kalma sesler lgn gll, ksk! Vahice yryorlar eskimi giysileriyle! Genler de var ilerinde - nasl da gzlerini dikmiler Kerubi'ye? Sesleri korkun, tehlikeli, cokun pnarlar var. ren bir lks iindeki onlar kente geriden gnderiyorlar. Ey fkeli ask yz ve onun ac Cenneti! Ne fakirlerinize benzer, ne de baka sahne soytarlarna bunlar. Kt bir ryadan arta kalan bir tatla, yank trkler syler, alarlar, urularn, yartanrlarn ili yklerini oynarlar tarihin ve dinlerin tesinden gelen bir tinsellikle. inliler, Hotantolar, ingeneler, apallar, srtlanlar, Molochlar, yal bunaklar ve uursuz iblisleriyle, bu gsteride onlar, halk oyunlarn, orta oyunlarn, annelerin olduu kadar, hayvanlarn sevgilerini de sergiler. En yeni oyunlar, sevda trklerini de kendi yorumlaryla dile getirebilirler. Usta hokkabazlardr, yerleri de, kiilikleri de deitirirler, manyetik gldr sanatna sahipler. Gzler alev alev yanar, kan ark syler, kemikler geniler, gzyalar ve krmz telcikler oluk oluk akar. Gldrrler ya da dehet saarlar ve oyuncularnn izleri ya bir dakika srer, ya da aylar boyunca. Bu yabanl oyunun anahtar yalnz bende var.

ESK Pan'n gzelim olu! iekler ve salkmlarla tal alnnn yresinde gzlerin, deerli kreler, dnp duruyor. arap tortusu bulak avurtlarn kyor. Ildyor dilerin. Gsn benziyor kitaraya, sarn kollarnda alg sesleri. arpyor yrein ifte cinsin uyuduu karnda. Gezin geceleyin oynatp tatl tatl, o kalan, bu kalan ve u sol bacan.

BEING BEAUTEOUS (*) Kar nnde boylu boslu bir Gzel Varlk. l uultular ve sar mzik emberleri ykseltiyor, geniletip titriyor o canm bedeni, tpk bir grnt gibi; arap rengi kara yaralar alyor gzelim tenlerde. liklerin stnde, grntnn yresinde yaamn z renkleri koyulayor ve dans edip belirginleiyor sonra. Titreimler ykseliyor, nlyor ve bu izlenimlerle lgna dnm tat, dnyann, bizden uzak gzellik anamza mzrak mzrak att lmcl slklarla ve bouk mziklerle, - bir gidip bir geliyor. Ey kll yz, kl levhas, kristal kollar! Bu gzelim havada, aalar arasnda, stne ullanmak zorunda kaldm arap barda!

YAAMLAR I Ey kutsal lkenin koca yollar, tapnan taraalar! Ne oldu bana ataszlerini aklayan brahman? O zamanlardan, ordan, gryorum yallar yine de! Ansyorum gm ve gne saatleri rmaklara doru, krn omzumdaki elini ve okaylarmz biberli ovalarda ayakta. - Lal gvercinlerin kanatlan dncemin yresinde grlyor. - Srgn olduum bu yerde bir sahnem oldu ki orda oynanr tm yaznlarn ackl bayaptlar. Duyulmadk zenginlikler gsterirdim sizlere. Bulduunuz hazinelerin yksn gzlemliyorum. Gryorum sonray. Bilgeliim alkant kadar horlanm. Nedir ki benim hiliim, sizi bekleyen uyuukluk yannda? II Bir mucidim benden ncekilerden ok daha baka deerde; hatta bir mzisyenim, akn anahtar gibi bir eyi bulan. imdi, beyfendisiyim g sade kekre bir krn, duygulanmak istiyorum dnp ansn dilenci ocukluun, rakln ya da tahta ayakkablarla geliin, kalem kavgalarnn, be ya da alt dulluun ve gl bam engel olduu iin dost uultulara eriemediim u ya da bu balay gecelerinin. Eski gksel kvan paymdan yakndm yok: Bu sade havas kekre krn harl harl iliyor acmasz kukuculuumu. Ama zaten bu kukuculuk artk ie yaramayacandan ve kendimi yeni bir kargaaya adadm iindir, - bekliyorum beterin beteri bir deli olmay. III

Bir ambarda tandm dnyay, on iki yamda kapatldm; sergiledim insanlk gldrsn. Tarihi bir araphanede rendim. Rasladm tm kadnlarna eski ressamlarn, bir Kuzey kentindeki u ya da bu trende. Eski bir arsnda Paris'in bana eski bilimler retildi. Yan yresi Dou grkemli bir evde tamamladm sonsuz yaptm ve nl keme ekildim. Kanm mayaladm. Grev bitti. Bunu dnmeye gerek bile yok. Artk tam tamna gmt tesindenim ve grevler yok.

GD Grld yeteriyle. Grnt var oldu btn hallerde. Edinildi yeteriyle. Kentlerin uultular, akam ve gnete ve her zaman. Tannd yeteriyle. Yaamn duraklar. - Ey Uultular ve Grntler! Gidi yeni efkat ve yeni grltnn iinde.

KRALLIK Gzel bir sabah, tatl m tatl bir halkn iinde, onurlu bir erkekle bir kadn baryordu genel alanda: "Dostlarm, ece olsun istiyorum bu kadn!" "Ece olmak istiyorum!" Glyordu ve titriyordu kadn. Ermi, snavdan gemi dostlara sesleniyordu adam. Karlkl kendilerinden geiyorlard. Ve, lal rengi duvar ktlarnn evler stnde ykseldii btn bir sabah ve palmiye bahelerinin kysnda yrdkleri bir lesonras gerekten kral oldular.

BR SADUYUYA Parmann bir vuruu davula, boaltyor tm sesleri ve yeni uyum balyor. Attn bir adm ayaa kalkdr yeni insanlarn ve dmeleri yola. Ban evriliyor: Yeni sevi! Ban evriliyor, - yeni sevi! "Deitir nasiplerimizi, aclar ele, zamandan balayarak" diye sesleniyor bu ocuklar arklarla sana. "Ykselt nerede olursa olsun talihlerimizin ve dileklerimizin tzn" diye yalvaryorlar sana. Ezelden kp geldin, her yere gideceksin.

ESRKLK SABAHI Ey benim yim! Ey benim Gzelim! Yalpalamadan yrdm acmasz bandomzka! Cinlerin ikence ark! Hurra, duyulmadk yapt ve anl anl beden, ilk kez! ocuklarn glleriyle balad, bitecek onlarla bu. Kalacak btn damarlarmzda bu au, dnerken bandomzka, eski uyumsuzlua kavutuumuzda bile. Ey imdi bu ikenceleri hakkeden bizler! Getirelim zlemle yan yana, yaratlm bedenimiz ve ruhumuza verilmi o insanst szleri: O szleri, o lgnl. ncelik, bilim, iddet! Sz verildi bize iyilik ve ktlk aacnn karanla gmlecei, zorba drstlklerin srlecei, arnm sevdiimizi alp gtrelim diye. Baz irenmelerle balad bu ve bitiyor, - emanet edemeden bizi o sonsuzlua hemen, - bitiyor kokular bozgunuyla bu. ocuklarn gl, klelerin suskunluu, erdenlerin sertlii, burdaki biimler ve nesnelerin rpertisi, kutlu olsun ansyla bu uyann. Hoyrata balamt bu, alev ve buz meleklerle bitiyor ite. Kk esriklik uyan, kutsal! Bize dl verdiin maske karlnda ancak. Onaylyoruz seni, yntem! Dn, biz yatan her birine n ve an verdin, unutmuyoruz. nancmz var auya. mrmz tmyle verebiliriz her gn. te Canakyclarn vakti.

TMCELER akn drt gzmz iin tek bir kara ormana, - iki sadk ocuk iin kumsala, - aydn sevgimiz iin mzikli bir eve dntnde dnya, - bulacam sizi. u dnyada, tek bana yaayan, durgun ve gzel, "duyulmadk bir ss"le evrili yal bir adam olsun sadece yeter, - ayaklarnza kapanrm. Tm anlarnz gerekletirsem, - sizi kul kle eden kadn ben olsam, - yldrrdm sevdamdan. Gl olduumuzda - kim geriler? Biz ok kvanlyken, - kim gln der? ok kt olduumuzda, - ne yaparlard bizle? Sslenin, dans edin, gln. - Asla salamayacam Seviyi pencereden. Arkadam, dilenci kz, canavar ocuk! umurunda m senin bu mutsuz kadnlar, bu ii kzlar ve benim skntlarm! Balan bize dayanlmaz sesinle, sesin! tek dalkavuu bu iren umutsuzluun. Bulutlu bir sabah, temmuz. Havada bir kl tad uuyor; - terleyen bir odun kokusu ocakta, - suya batm iekler, - talan olmu gezdiim yerler, - tarlalarda arklarn ince suyu, -peki nerde oyuncaklar, gnnkler? Teller ektim ankulesinden ankulesine; kordelalar pencereden pencereye; yldzdan yldza altn zencirler ektim ve dans ediyorum. Ttyor srekli yukardaki gl. Hangi byc kadn dorulacak beyaz batan gnein stnde? Hangi mor yapraklar inecek? Akarken kamu giderleri kardelik trenlerine, alyorlar pembe ate ann bulutlarda. Ho bir ini mrekkebin tadn uyandran kara bir barut iseliyor usulca geceme. -Ksp klarn avizenin yataa atyorum kendimi ve karanlktan yana dnnce, sizleri gryorum, kzlarm! ecelerim!

LER

Ey scak ubat sabah! Uyandrd tatsz Gney sama yoksulluk anlarmz, gen mutsuzluumuzu. Henrika'nn pamuk eteklii vard siyah beyaz kareli, giyilen geen ada, kurdeleli bir bal, ipek boyun atks. Bir yastan ok daha acklyd bu. yle bir dolatk kentin dnda. Kapalyd hava ve kkrtyordu o Gney rzgr altst olmu bahelerin ve kurumu imenlerin tm irkin kokularn. Benim kadar yormam kadnm bu. Geen ayn su basknndan kalma ve ykseke bir keiyolundaki yarkta minik balklar gsterdi bana. Duman ve tezgah grltleriyle, bizi izliyordu kent uzaktan uzaa yollarda. Ey teki acun, gkyz ve glgeliklerin kutsand konut! Gney anmsatyordu bana mutsuz olaylarn ocukluumun, yaz umutsuzluklarm, yazgnn hep benden uzaklatrd korkun g ve bilim niceliini. Hayr! Hep yalnzca nianl kszler kalacamz bu cimri lkede geirmeyeceiz yaz. Dilerim bu katlam kol sevgili bir imgeyi srklemesin artk.

KPRLER (GMS KRSTAL GKLER) Gms kristal gkler. Garip grnmyle kprler, kimi dz, kimi tmsekli, batakiler stne alarla inen ya da yana yatm tekiler ve dier aydnlanm kvrmlarnda suyun yenilenen o biimler, ama hepsi de yle uzun ve ince ki kmbetlerle ykl kylar alalp klyor. Kiminin yresinde hl viran evler. Kimi; direkleri, iaretleri, ince duvar korkuluklarn ayakta tutuyor. Kesiiyor ve akyor ezgili uyumlar, kyor ky yamalarn alg telleri. Ayrt ediliyor krmz bir ceket belki teki giysilerden ve alglardan. Halk trkleri mi bunlar, konser paralar m derebeylik alarndan, koaklamalardan kalntlar m? Su gri ve mavi, geni, denizin bir kolu gibi. - Gn ykseinden den ak bir gne yok ediyor bu gldry.

KENT Kentin plannda olduu kadar evlerin i ve d mimarisinde de her trden eski zevkin umursanmad anakentin, gelip geici, halinden pek fazla ikayeti olmayan bir yurttaym. Hibir inan antnn izlerini gsteremezsiniz burda. Erdem ve dil en basit dzeye inmi, pes! Birbirlerini tanmak gerei duymayan bu milyonlarca insan, ylesine ayn eitimi, ayn uray, ayn yall srdryorlar ki yaamn bu gidii sama istatistiklerin Avrupa halklar iin ngrd zamandan ok daha ksa srede sona erer. Nitekim penceremden yeni tayflar gryorum yuvarlanarak gelen youn ve sonsuz kmr dumanlarnda, aalardan glgemiz, yaz gecemiz! - Tze tanralar, Yeni Erinnyeler gryorum, yerim yurdum ve tm yreim olan, yreimi andran kr evinin nnde, - lm de gryorum gz yasz hamarat kzmz, cariyemiz lm ve umutsuz Seviyi ve yolun amurunda uluyan gzel bir Su gryorum.

TEKER ZLER Yaz afa uyandryor sada yapraklar, buular, parkn kesinden gelen grltleri ve soldaki kylarn mor glgelerinde nemli yolun binlerce hzl teker izleri. Perilerin geit treni. yle: Yaldzl tahta hayvanlarla, direkler ve alaca perdelerle ykl arabalar ekiyor drtnala benekli yirmi sirk at. Acayip hayvanlarda ocuklar ve insanlar. - Eski faytonlar ya da masallardaki ssl arabalar gibi bayraklarla donanm, ieklerle bezenmi yirmi tatta ocuklar, bir kr oyunu iin bayramlklarn giymi. - Ve sayvanlarnn altnda, dizilmi abanoz sorgular, mavi, kara ve kocaman ksraklarn trsa kalkp ektii tabutlar.

KENTLER Kentlerdir bunlar! Halktr, onun iin ykseldi o gzelim Allenghany ve Lbnan dalar! Grnmez raylar ve makaralar stnde devinen kristal ve ahap da evleri. Dev yontular ve bakr palmiyelerle evrilmi yal yanarda azlar ezgilerle kkryor atelerde. Da evlerinin ardna aan su yollarnda nlyor sevdal lenler. an havalarnn av haykryor boazlarda. Dev arkclardan oluan topluluklar, doruklarn kadar parlak giysiler ve flamalar iinde, kouyorlar. evrimlerin ortasndaki sahanlklarda yiitliklerini aryor Rolandlar. Uurumun kprlerinde ve hanlarn atlarnda gkyznn alev sca, direkleri bayraklarla donatyor. Meleksi Kentaurlarn lar arasnda gezdii yksekliklere kadar ulayor k tapnmann. En yksek tepelerin bile stndeki, Vens'n lmsz douuyla rahat kam bir deniz, dalgalarn korosuyla, deerli incilerin ve mhreboncuklarnn uultusuyla ykl, - deniz, lmcl kprler sap kararyor kimi zaman. Bryor aklanlarda armalarmz ve kupalarmz kadar byk, devirilmi iekler. Krmz ve st beyaz giysileriyle Mab halaylar kyor dere koylarndan. Yukarda, ayaklar alayann ve brtlenlerin iinde geyikler memesini emiyorlar Diane'n. Hkryor kent yresindeki Bacchante'lar, ay yanyor, uluyor. Giriyor demircilerin ve keilerin maaralarna Vens. arklarla kule anlar szcln yapyor halklarn. Ykseliyor kemikle kurulmu atolardan bilinmeyen bir mzik. Deiiklie uruyor tm efsaneler ve saldryor kasabalara Ren geyikleri. Frtnalarn cenneti kyor. Srekli gecenin trenini dans ediyor vahiler. Ve ben, topluluklarn yeni emei vd, bulumamz gereken tepelerin masals hayaletlerini atlatamadan, youn rzgr altnda dolap durduumuz bir Badat bulvarnn devinimine kartm bir an. Hangi uurlu eller, hangi tatl an geri verecek bana uykularmn, en kk devinimlerimin kaynakland o yeri.

SERSERLER Nice acmasz akamlar borlu olduum zavall karde! "Tutkuyla yapmyordum bu ii. Dalga gemitim gszlyle. Benim hatam yznden yine srgn ve klece bir yaama dnebilirdik." Talihsiz olduumu sylyor, sama sapan erdemler buluyordu bende ve garip nedenler sralyordu.

Bu eytans bilgini alayla yantlayp pencerenin nne atyordum kendimi ve iinden ender mzik eritleri geen krn telerinde gelecekteki bir gece lksnn hayaletlerini yaratyordum. Biraz da sala degin bu elenceden sonra bir ot mindere uzanyordum. Ve hemen her gece, yasta koyar koymaz ban, - ryasndaki haliyle! az kokmu ve gzleri yerinden uram, kalkp zavall karde, aptalcasna hazin dn uluyarak beni salona ekiyordu. Dorusu tm zdenliimle, onu Gnein olunun ilkel haline getirme grevini stlenmitim, ve maaralarn arabyla, yolun kurabiyesiyle beslenip dolayorduk babo, ben yeri ve forml bulma telandaydm.

KENTLER II Da gibi haliyle resmi akropol ada barbarln mimari anlayn en ar noktaya vardryor. Hep gri bir gn donuk n, yaplarn saltanatl parltsn, topran sonsuz karn betimlemek olanaksz. Mimarinin klasik grkemleri gln bir byklk zentisiyle yeniden uygulanm. Hampton Court'dan yirmi kez daha geni bir alanda alm resim sergilerindeyim. Ne resim! Bakanlklarn merdivenlerini Norveli bir Nabuchodonosor yaptrm; grebildiim kadaryla, yaplarda alan kk grevliler Brennuslulardan daha gururlu, dev yontulara, inaata nezaret eden bekiler, dier ilgililerin grnm karsnda titredim. Yaplarn, alanlar, avlular, kapal taraalar evresinde toplanmas ilerinden etmi arabaclar.stn bir ustalkla ilenmi ilkel bir doay yanstyor parklar. Yukar mahallede tuhaf yerler var: Gemisiz, bombo bir denizin kolu yuvarlyor pul pul mavi rtsn byk sokak fenerleriyle donanm rhtmlar arasnda. Ksa bir kpr Sainte-Chapelle kubbesinin tam altndaki gizli kapya gtryor. Yaklak on be bin ayak apnda elik bir sanat yapt bu kubbe. Bakr kprlerin, sahanlklarn, hallerin ve yap ayaklarnn baz yerlerine bakarak kentin derinliini kestirebileceimi sandm. Hesapta olmayan bir tansk: Akropol'n stnde ya da altndaki dier mahallelerin ykseklii, alakl ne kadar? amzdaki bir yabanc iin bunu kestirmek olanaksz. Kemerli geitleriyle ar, mimarisi deimeyen, yuvarlak, byk bir alan eklinde. Maazalar, dkknlar grlmyor, ama yoldaki kar inenmi. Londra'da pazar gezintisi yapanlar kadar ender raslanan birka Hint mihracesi elmas bir arabaya doru gidiyor. Krmz kadifeden birka sedir: Fiyatlar sekiz yzle sekiz bin rupi arasnda deien ikiler satlyor. Bir ara tiyatrolar dnyorum, sonra kendi kendime dkknlarda zaten yeterince ackl oyunlar oynanyordur diyorum. Polisler geliyor usuma, yasalar kim bilir ne acayiptir, buralarda polis de bulunmaz, servenci de; kafamdan bu dnceyi de silip atyorum. Ikla donanm bir d mahalle, gzel bir Paris soka kadar zarif. Nfusu birka yz kii kadar; evleri dank deil ve garip bir biimde gzden kayboluyor krda, ormanlar ve dev tarm iletmeleriyle sonsuz baty dolduran bir Kontlukta, kovalarken vahi soylular k altnda gnlklerini.

AKAM SAATLER I Ikl bir esenlik bu, ne sayrlk atei, ne de can sknts, yatakta ya da ayrda. Dosttur bu, ne ateli, ne gsz. Dost.

Sevilen kadndr bu, ne ac ektiren, ne ac eken. Sevilen kadn. Hi aranmam hava ve dnya. Yaam. - Sahi bu muydu? - D serinliyor. II Diree yeniden vuruyor k. ki ucundan salonun anlamsz sslerle uyumlu ykseklikler kavuuyor birbirine. Gece bekisinin karsndaki duvar, aa kesme, freze sanatlarnn, hava eritlerinin, yerbilim olaylarnn birbirini izleyen ruhsal bir zinciridir. - Duygusal kmeler d, youn ve hzl, tm grntler arasndaki her trden insanlarla. III Gece, gvertenin evresinde tekne boyunca, dalga dalga uulduyor akam saatlerinin lamba ve hallar. Akam saatlerinin denizi tpk Amelie'nin memeleri. Duvar hallar yarya kadar, akam kumrularnn iine atld zmrt renkli dantela korular. Kara ocan kapa, gerek gneleri kumsallarn; bylerin kuyular, oy: u biricik grnm afan.

GZEML niinde yamacn, melekler dndryor yn entarilerini elik ve zmrt otlaklarda. Sryor alev imenler tepenin doruklarna dek. Solda dan rk topra, kymlar ve savalarla ezilmi, ve ykma uram grltler kambur srtlarn ren. Sadaki bayrn ardnda doularn, evrimlerin izgisi. Grntnn ok stnde, mhreboncuklarnn, insancl gecelerin dnp duran ve srayan uultusuyla biimlenirken erit, Tatllk yldzlarla, gkyzyle, kalan ne varsa onlarla bezenmi, bayrn arnacnda - tam yzmze kar iniyor sepet gibi ve orda, aada, ho kokularla doldurup maviliyor uurumu.

AFAK Kucakladm yaz afan. Saraylarn nnde dal kmldamyordu henz. Su lyd. Terk etmemiti glgeler orman yolunu. Yrdm uyararak canl ve lk soluklar; ve deerli talar bakt ve sessizce havaland kanatlar. Serin ve krpe aydnlklarla dolmaya balayan kei yolunda, ilk tanmam, bana adm syleyen bir iekle oldu. amlar arasnda salarn datan sarn alayana glmsedim; tanray setim gm dorukta. Tek tek kaldrdm tlleri o zaman. Kollarm sallayp aalkl yolda. Horoza tut dedim, ovay at. Kente girdi, kayordu an kuleleri ve kubbeler arasndan; koup mermer rhtmlarda dilenci gibi, kovalyordum onu. Bir defne ormanna yakn, yolun yukarsnda, sardm onu ylm kanatlaryla ve duydum biraz olsun o sonsuz bedenini. ocuk ve afak ormann eteine att kendini. Uyandklarnda lendi.

EKLER Altn bir sradan, - ipek kordonlar, gri tller, yeil kadifeler ve gneteki tun gibi kararan billur diskler arasnda, - gryorum asn yksk ieinin, tel tel gm, tel tel gzler ve salardan halda. Akik stne serpilmi sar altn paralar, zmrt kmbetli mahun stunlar, ak atlar ve ince yakut ubuklardan demetler evreliyor su gln. Mavi gzler kocaman ve kar biiminde bir tanr gibi, deniz ve gk ekiyor mermer taraalara krpe ve gl glleri bek bek.

SADE AKAM DUASI Bir esinti duvarlarda yapay gedikler ayor, - bouyor dikine dnn virane atlarn, - ocaklarn stlerini darmadan ediyor, - rtyor pencereleri. Dayayp ayam su oluuna, asma boyunca, - indim, d bkey camlar, kabark kaplamalar ve frdolay sedirleriyle an yanstan o saltanatl arabaya. Uykumun tek ve tenha cenaze arabas, hdklmn oban kulbesi, tat, eski bir anayolun imenlerini izleyip saparken, sa aynann stndeki oyukta dnyordu solgun ay yzler, yapraklar, gsler. - ok koyu bir yeille ok koyu bir mavi kaplyor grnty. Bir kum lekesinin yaknlarnda koumlar zlyor. - Seslenecekler mi burda, frtnaya, Sodomelulara ve Solymallara ve vahi hayvanlara ve ordulara. (Srecek mi arabac yeniden, koacaklar m d hayvanlar, ulu aalar altnda, gzlerime kadar daldrmak iin beni ipek kaynaa?) Ve gndermek iin bizi, alkalanan sularn, dklm ikilerin arasnda kamlanm bizleri, oban kpeklerinin sesinde yuvarlanmaya... - Bir esinti darmadan ediyor ocan stlerini.

GEMCLK Arabalar gm ve bakr Pruvalar elik ve gm Dvyor kp, Kaldryor katmanlarn brtlenlerin. Fundaln akntlar ekilen denizin sonsuz teker izleri, Akyor emberler izip douya doru, Ormann direklerine doru, -

Acsna k burgalar arpm Dalgakrann yanyzlerine doru.

KI LEN nlyor mzikli opera kulbelerinin arkasnda alayan. Srdryor fskiye fiekleri, Menderes'e komu meyve baheleri ve aal yollarda, - yeilleri ve batan gnein krmz klarn. Horace'n Su Perileri, salar Birinci mparatorluk dnemindeki gibi yaplm, - Sibirya Danslar, Boucher'nin inli kzlar.

SIKINTI zlemlerimi srekli yok etmi olan o kadn kendini bir gn bana balatr m dersiniz, - onarr m rahat bir son yoksun yllar, - baarl gemi bir gn uyutur mu bizleri kanlmaz toyluun utancnda? (Ey palmiyeler! elmas! - Ey sevi! g! - tm kvanlar, tm utkulardan yce! - kesinlikle, her yerde, blis, Tanr, - u varln genlii: Ben!) Esiz bilimsel bulular, toplumsal kardelik devinimleri, lekelenmi ilk ocuksu safln evre evre artlmas kadar kutlu olabilir mi? Gr ki bizi uysallatran Dii Vampir, ya onun verdiiyle gnl oyalayalm, ya da hepten gudubet olalm buyuruyor. Skc havayla ve denizle, yaralara; sessizliiyle sularn, boucu scakln, aclara; ve suskunluun korkun alkantsnda glen ikencelere gidiyoruz yuvarlanp.

ANAKENT ivit boazdan Ossian denizlerine dek, erguvan gkyznn artt gl ve portakal rengi kyda beliriverdi, manavlardan beslenen yoksul yeni evlilerin acele oturduu, ykselen ve kesien bulvarlar. Zenginlikten eser yok. - Kent. Yasl okyanusun olabildiince kard, uursuz, kara dumanlarla ekillenmi, kvrlan, gerileyen, alalan gkyznde, korkun eritler halinde ardarda sis rtleriyle, bozguna uram asfalt lnden doruca kayor tolgalar, tekerler, sandallar ve sarlar. - Kavga. Ban kaldr: Bir tahta kpr var, kemerli; Samarie kentinin son bostanlar bunlar; bunlar souk gecenin kamlad fener altndaki kl yz kalplar; etekleri zil alan akl ksa su perisi, rman kysnda; imir kafataslar bezelye karklarnda, - ve baka glge oyunlar. - Kr.

Bu yollar itler ve duvarlarla bezenmi, yeiline yeni kavuan ve insafsz iekler, canla canan diye anlan, cehennemlik am kuma zncn, - Rhen tesi byl aksoylularn, eskilerin mziine duyarl Japon ve Guaranie soylularnn mallar, hanlar var artk amayacak kaplarn; - eceler var ve yitirmediysen gcn, yldzlar bilimi var. Gkyz. Bu kar prltlar, bu yeil dudaklarn, bu buzlar ve bu kara bayraklarn, bu mavi nlar, kutup gneinden gelen bu krmz kokularn arasnda Onunla diditiin sabah var. - Gcn.

BARBAR Gnlerden ve mevsimlerden, varlklar ve lkelerden ok sonra, Kanayan et adr (*) ipei stnde denizlerin ve kuzey ieklerinin; (yok onlar). Eski canakyclardan uzak, -yreimize ve bamza hl saldrp duran - eski koaklamalara yeniden brnm, - Oy! kanayan et adr ipei stnde denizlerin ve kuzey ieklerinin; (yok onlar) Tatllklar! Kra boralar gibi yaan korkar. - Tatllklar! - Sonsuza dek bizim iin karbonlam yeryz yrei, o yrein elmas rzgr yamuru gibi at ateler, - Oy dnya! (O hl iitilen, o hl duyumsanan eski fener alaylar, eski alevlerden uzak.) Korlar ve kpkler. Mzik, girdaplarn dn ve buz paralarnn arp yldzlara. Ey tatllklar, ey dnya, ey mzik! Ve orda, biimler, terler, salar ve gzler dalgalanan. Ve ak gzyalar kaynayan, - ey tatllklar! - Ve kuzey yanardalarnn, kuzey maaralarnn dibine dek ulaan kadn sesi... - adr...

UCUZLUK Satlk bende, satmad Yahudilerin, soyluluun ve suun tatmad, kargnm sevdann, ynlarn iren drstlnn bilmedikleri; ne zamann, ne bilimin bilmek zorunda olmadklar; Yeni tondaki sesler; koro ve orkestra glerinin kardee uyan ve annda uygulan: iimizi dkmek iin tek frsat! Satlk, paha biilmez bedenler, tm soylarda, tm dnyada, tm dllerde, erkein diisinde ei benzeri olmayan! Zenginlikler fkrsn, isteyin! Kelepir elmaslar, kayd kuydu yok! Satlk, ynlar iin kargaa, merakls iin srekli doyum, sadk kzlar ve sevdal erkekler iin acmasz lm! Satlk evler ve gler, sporlar, peri oyunlar, eksiksiz rahatlklar ve grlt, devinim ve bunlarn salad gelecek! Satlk, hesap uygulamalar ve grlmemi uyum sramalar. amaz bulular ve amaz zmler, hemen teslim. lgn ve sonsuz atlm grnmez grkemlere, acmasz zevklere - ve ldrtan gizleri onlarn her irkeflie kar - ve o korkun kvanc kalabala kar. Satlk: Bedenler, sesler, gvenilir sonsuz gnen, asla satlmayacak eyler. Ucuzluk bitmedi henz! Yolcular pey vermek zorunda deil bu kadar erken.

FAIRY (*) Erden glgeliklerde ssl besisular ve yldzl sessizlikte kaygsz klar bir araya geldiler Helen iin. Kzgn sca yazn brakld eline dilsiz kularn ve lm sevdalar, gp gitmi trlarn koylaryla birlikte brakld bedelsiz bir yaslar sandalna. - Oduncu kzlarn, kesilmi aalarn alt yanndaki selin uultusuna karan trklerinden, koyaklardan yansyan ngraklar ve bozkrlarn lklarndan sonra. ocukluu iin Helen'in rperdi krkler ve glgeler, - ve yoksulluklarn bar ve efsaneleri gn, - Ve onun gzleri ve dans, hl stn deerli prltlardan, souk saygnlklardan, tek bir ssn, tek saatin zevkinden.

SAVA ocukken grm biledi kimi gkler; her radan izler kald yzmde. Grlmemi eyler oldu. imdi de, kanlmaz deiimi zamann, sonsuzluu matematiin srgn ediyor beni, acayip bir ocuklua, akl almaz efkatlere katlanp iyi yurtta olduum u dnyadan. - ster hakka, ister gce, ister manta dayansn, hi hesapta olmayan bir sava dlyorum. Mzikli bir tmce kadar ak bu.

GENLK I PAZAR Geim derdi bir yana, kanlmaz inii gkyznn ve kapy alan anlar ve ardarda gelen olaylar reklenir evine, beynine ve dnyana. - te karbonik vebal bir at kayor, tarlalar ve aalar boyunca, krlarda. Bir yerlerinde dnyann, ac oynayan ackl bir bayan i ekiyor akl erdiremedii terk edilmenin ardndan. Frtnaya, esriklie, yasalara belbalyor mutsuzlar. Karglar ilerine atyor kylar boyunca kk ocuklar. Ykseliyor kitlelerin cokun eylemi, kulak verip seslerine, almaya yeniden balayalm.

GENLK II SONE Sade yapl insan, meyve bahesinde sarkm bir yemi deil miydi ten; - ey ocuk gnler! - sap savrulacak bir hazine deil miydi beden; - ey sevi, Psych?'nin babelas ya da gc deil miydin sen? Aklanlar vard topran, eceler ve sanatlar douran, soyunuz ve sizden sonra gelenler sua kkrtt sizi, yasalara bodu sizi: Yazgnz ve babelanzd dnya. Ama imdi, bu dolup taan emek, sen ve senin hesaplarn, sen ve senin sabrszlklarn, hi mi hi zorlanmam, snrlanmam dansnz ve sesinizden baka bir ey deil artk, ki - karde ve ll insanlkta, grntsz evrende - ikili bir bulu ve baar olayyla, bir mevsim, g ve hak, yanstyor deeri ancak imdi bilinen dansnz ve sesinizi, bak.

GENLK III YRM YA Eitici srgn sesler... Nice aclardan gemi fiziksel saflk... - Adagio. - Oy! yeniyetmeliin o sonsuz bencillii, hamarat iyimserlik; nasl da iekliydi dnya o yaz! Havalar ve biimler lyor... - Bir koro gerek, gszl, yoksunluu dindirecek! Camlarn, gece ezgilerinin korosu... Srad srayacak gergin sinirler dorusu.

GENLK IV SAVA Antoine'n eytana uyduu yalara sen daha henz girdin. Ksa srm uarlklar, ocuksu gururdan doan hrnlklar, ruhsal knt ve korku. Ama balayacaksn bu ie: Uyumun ve mimarln tm olanaklar devinime geecekler yrende. Yetkin ve umulmadk varlklar sunacaklar kendilerini senin deneylerine. Eski halklar ve babo lksler merak evrene akn edecek. Bellein ve duyularn yaratc gcnn tek besini olacak. Ya dnya, neye dner sen ktnda? Herhalde hibir ey kalmaz imdiki grnmlerden.

BURUN Epire ve Peloponnese, ya da byk Japonya, ya da Arabistan kadar geni bir burun oluturan bu villa ve ek yaplarnn tam karsnda altn afak ve rperen tanyeri buluyor teknemizi. Dinsel tren alaylarnn stt yaplar; scak iekler ve Baks enlikleriyle sslenmi kumullar; byk su yollar Kartaca'nn, orostopol Venedik'in rhtmlar; tembel lavlar Etna yanardann ve iek herkleri, su herkleri. Buzullar, Alman kavaklaryla evrili yunaklar; esiz park yamalar; imdi klarla, ikilerle, zengin meltem rzgrlaryla dolu pencereleri ve taraalar yolcular ve soylularn buyruuna ak olan, mimarisi en zarif ve en byk talyan, Amerikan ve Asya yaplarnn tarihinden seilmi ve gnn her saatinde nyzlerini Taranto ky danslarnn da grkemle ssledii bu otele, Palais-Promontaire'a, Scarbo ya da Broklynvari "royal"ler, "Grand"larn deirmi cepheleri ve onlarn raylar sadan soldan giriyor, tepeden ullanyor, soluk aldrmyorlar.

SAHNELER Sryor eski Gldr ezgileriyle, blyor oban deyilerini: Tiyatro bulvarlar. Talk bir alan boydan boya kaplayan uzun, tahta bir sedir ve alanda, kabuklar soyulmu aalarn altnda kaynaan barbar bir kalabalk. Siyah tl koridorlarda, izleyip admlarn ellerinde fenerler ve ktlarla dolaan insanlarn, yor oyuncu kular, seyirci tekneleriyle kapl bir takmadann sallad dubal kpr stne. ada kulplere ya da eski Dou'ya zg salonlar frdolay kuatan, yukarda kk odacklarda lirik sahneler, eilip selamlyor halk fltn ve davulun eliinde. Korularla talanm bir amfitiyatronun tepesinde gsteri yapyor peri tayfas, - ya da yalnzca sallanp arklar sylyorlar dalgalanan aalarn glgesindeki, baaklardaki Beotienlere. Balkonla n klar arasnda bulunan n blmenin kesitii yerdeki sahnemizde kopuyor mzikli oyun.

TARHSEL AKAM Herhangi bir akamdayz diyelim, bizim geim kayglarmzdan elini eteini ekmi safdil bir turist var ve usta bir el coturuyor ayrlarn klavsenini; eceler ve gzdelerin byl aynas gln dibinde kt oynanyor; batan gnein stnde ermi kzlar, peeler ve uyum telleri ve destans ezgiler. Titriyor safdil turist, avclar ve av kpekleri geerken. Damla damla akyor sahne oyunu im adr tiyatrolarnn stne. u sama dzlklerde yoksullarn ve gszlerin ektii sknt! Kle grntsyle Almanya kuruyor iskelesini aylara doru; tatar ller aydnlanyor; Kutsal mparatorluun orta yerinde kaynayor eski ayaklanmalar; merdivenleri ve ta koltuklaryla, Afrikal ve Batllardan oluan kk bir dnya kuruldu kurulacak. Ardndan bir bale, denizler ve nl geceler balesi,

nemsiz bir kimya ve umulmadk ezgiler. Vapurun bizi boaltaca her yerde ayn karabys burjuvazinin. En toy fiziki bile anlar, doru olup olmadn kantlamak bile yrei szlatan bu zel havaya, fiziksel pimanlklar sisine katlanmak olanaksz artk. Yetti! Vakit arnma vaktidir, karlm denizlerin, yeralt patlamalarnn, zaptedilmi gezegenin ve Tevrat'ta ve Norme'larda aka belirtilmi, akl banda insann unutmamas gereken, kesin kkl temizlikler, kyamet vaktidir. yle ki, byle bir son bir efsane sonuna hi de benzemeyecek!

BOTTOM (*) Yce kiiliine ters dse de bu gerek, -tasann silmelerine doru havalanan ve akamn glgelerinde kanadn srkleyen, alaca, koca bir ku buluyordum kendimi Hanm'n evinde. Taplas taklar ve fiziksel bayaptlarna katlanan yatann eteinde, di etleri mor, kl acdan aarm iri bir ay, konsollarn kristal ve gm gzleriydim. Karanla ve kzgn bir akvaryuma dnt her ey. Sabah, - kavgac bir haziran afanda, - ben, yakarn duyuran, savurup duran eek, kotum krlara, Sabineli kzlar gelip boynuma atlncaya dek.

H Hortense'n tm vahi davranlar karsnda buluyor tm vaheti de. Yalnzl akn makinalamas; usanc sevdann dinamiinden. ocukken, eitli dnemlerde, hep gzetim ve denetim altndayken, soylarn stne titredii salkt o. Kaps hep ak yoksullua. O'nun o tutkusunda, o eyleminde, orada, yok olup gider gnmz insanlarnn erdemi. - Ey, kanl toprakta ve parlak hidrojende, korkun rperii toy sevdalarn! - Bulun Hortense'.

DEVNM Irman avlanlar, avlanlarn yamacnda titreim Bodoslamada girdap avlann ivedi gc Akntnn o ksa ba dndren tutkusu Gtryor grlmedik, duyulmadk klarla Ve kimyasal yenilikle Gtryor Vadinin ve strom'un (*) girdaplaryla evrilmi Yolcular.

Dnyay ele geirecek onlar Aryorlar kendi kimyasal servetlerini Spor ve rahat da yolculuk ediyor onlarla Bu gemide birlikte gtryorlar Eitimini soylarn, snflarn, hayvanlarn Dinlenii ve badnmelerini Gtryorlar birlikte Tufan na ncelemelerle geen o etin akamlara. nk aygtlar arasnda, kan, iekler, ate Ve taklar arasndaki sylei Ve bu kaak teknedeki sabrsz hesaplar Gsteriyor bize - Devingen su yolunun tesinde Bir su bendi gibi yuvarlanan Ve srekli aydnlanan devce inceleme stoklar var; Onlar ki ana dm uyumlu bir cokunun Ve bulu yiitliinin. Hava umulmadk bir anda bozulunca zaman zaman Soyutlanyor gemide iki gen - lkel yabanlk yznden mi o hep cezasz kalan? arklar sylyor ve bir yerlere gnderiliyor onlar.

CANDAN BALILIK Hemirem Louise Vanaen de Voringhem'e. - Kuzey Denizine dnm mavi bal. - Deniz kazasna urayanlar iin. Hemirem Leonie Aubois d'Ashby'ye. Baou - uuldayan, pis kokulu yaz otu. - Stmaya yakalanan anneler ve ocuklar iin. Lulu'ya, - iblis'e - zlem duyan Seviciler ann ve o an eksik eitiminin kiliselerine. Erkekler iin! Falanca Hanm'a. Bir zamanlarki yeniyetmeliime. O kutsal yalya, kei ya da papaz. Yoksullarn ruhuna. Ve yce rahipler katna. Ve de her tr ibadet yerinde tapnlan ve anlan esinleri ya da ciddi kusurlarmz gerei ortaya km olan olaylar arasndaki her trden dine. Bu akam balk gibi yal, krmz gecenin on aylar gibi kl, yksek buzlarn Circetosu'na, - (yrei amber ve kavdr), benim, bu gece blgeleri gibi dilsiz ve o kutup alkantlarndan daha gl yiitliklerden nceki biricik duam iin. Neye mal olursa olsun, nerde olursa olsun, fiziktesi yolculuklarda bile. - Daha ne olsun.

DEMOKRAS

"Kt bir manzaraya gidiyor bayrak, ve lehemiz bastryor davulu. "En hayasz kahpelii besleyeceiz kentlerde. Kltan geireceiz ussal bakaldrlar. "Biberli ve posas kalm lkelerde! - Acmasz sanayi iletmelerinin ya da sava iletmelerinin buyruunda. "Elveda buralara, gideceiz neresi olursa olsun. Biz gnll askerler, acmasz felsefemiz olacak; bilim uruna bilgisiz, rahat uruna ezilmi; kkrdamak srp giden bir dnya iin. Gerek yrytr bu. leri!"

CN Mademki ak yapt evi kpkl ka ve uultusuna yazn, efkattir ve imdiki zamandr o - o artt ikileri, besinleri, odur albenisi kaak yerlerin, duraklarn olaanst tad. efkattir ve gelecek zamandr, fkeler ve skntlar iindeki bizlerin ayaa kalkp frtnal gkyznde ve coku bayraklarnda geiini grdmz gtr ve sevdadr o. Sevdadr, en amaz l, yeniden bulunmu l, umulmadk ahane us ve sonsuzluktur o; yazglarn sevilmi makinas. yi biliriz ayrcaln hepimiz, dehetini tattk, bizimkini de tattk; ey salmzn kvanc, yeteneklerimizin cokusu, bencil efkat ve ona kar byk tutku, kendi sonsuz yaam iin bizi seven ona kar... Ve bizler anmsarken onu, o geziyor ilden ile... Ve bir gn ekip giderse Tutku, alarsa anlar, verdii sz de nlar: "Benden uzak olsun artk bu boinanlar, bu eski bedenler, bu eler ve bu yaanm yllar. Karaya vurmu bir adr bu a!" ekip gitmeyecek o, yeniden inmeyecek bir gkyznden, kadnlarn fkesinin, erkeklerin keyfinin ve btn bu gnahn bedelini demeyecek; nk her ey olup bitmi, var olan ve sevilen o. Ey soluklar onun, balar, koular onun; biimler ve eylemin yetkinliinin korkun ivedilii. Ey dourganl zihnin, sonsuzluu evrenin! Bedeni! dlenen kurtulutur, yeni iddetle dllenmi ltfun krldr! Grnm, grnm! tm eski diz kler ve ardndan ykselen znlerdir. I! daha youn bir mzikte nlayan ve rpnan aclarn yok oluu! Adm! eski istilalardan daha da byk gler! Ey O biz! kaybolmu erdemlerden daha erdemli gurur! Ey dnya! ey yeni ykmlarn aydnlk arks! Hepimizi tand, hepimizi sevdi o; bu k gecesi, bir burnundan bir burnuna karalarn, uultulu kutuptan.

CEHENNEMDE BR MEVSM

O MEVSM, HAVUZ O mevsim, be geitlerdeki havuz insann iini karartyordu. Uursuz bir yunakt sanki, yamurdan yatan perian ve kara; cehennem imeklerinin ncs o frtnal havayla solgunlam i basamaklarda dilenciler itip kakarlarken birbirlerini, akaya alyordun sen onlarn mavi kr gzlerini ve sakat organlarna giyindikleri beyaz, mavi amarlarn. Ey asker yuna, ey hamam! Hep karayd suyun rengi ve hibir sakat suya dmyordu, hayal iindeyken bile. lk ciddi eylemini orda yapmt sa; kir pas iindeki zrllerle. Gnlerden bir gnd, bir ubat, bir mart, ya da bir nisan gn, kiydi saat, ledensonras gnei byk bir k engelini, kefelenmi sulara salyordu; ve ben orda, sakatlarn ardnda ve biraz uzaktaydm, o tek gne nnn, yan yatm ak bir melei andran yunakta, tomurcuklar, kristaller ve bceklerle uyandrd her eyi gryordum, sonsuzca solgun tm yansmalar kprdyordu. biraz duyarl yrekler nnde bu sakat insanlar canavarlardan bile korkun klan tm gnahlar, iblisin uar ve direngen oullar atlmak istiyordu bu suya. Sakatlar, artk hrldamadan, arzuyla iniyorlard havuza. lk girenler iyileip kyordu, yle syleniyordu. Ama hayr. Gnahlar onlar yeniden frlatp atyordu merdivenlere, baka yerler aramaya zorluyordu; nk onlarn iblisi ancak sadakann bol olduu yerlerde barnabilir. Bitti bitecekti len, sa geldi: Kimse ne bir ey ykyor, ne hayvanndan iniyordu. Asmalarn son yapraklar gibi saryd havuzda k. Bir diree yaslanm kutsal Efendi, bakyordu Gnahn oullarna; dillerine dilini karp iblis glyordu. Yamata uzanm olan nmeli doruldu. Ve onun pek rahat bir admla geidi ap kentte gzden kaybolduunu grd onlar, Kargnmlar.

CEHENNEMDE BR MEVSM Anmsayabildiim kadaryla, eskiden, bir lendi yaantm, at tm ieklerin, tm araplarn akt. Bir akam Gzellii dizlerime oturttum. - Ve ac buldum onu. - Svdm. Silahlandm tzeye kar. Katm. Ey byc kadnlar, ey mutsuzluk, ey kin, size emanet edildi hazinem. Her insancl umudu usumdan silip atmay baardm. boazlamak iin onu yrtc bir hayvan sessizliiyle her kvanca saldrdm. Cellatlar ardm lrken tfeklerinin dipiini dilemek iin. Afetleri ardm kumla, kanla boulmak iin. Tek tanrmd mutsuzluk. amurlara uzandm. Su gneinde kurulandm. Delilie yaman bir oyun oynadm. Budalann o korkun gln tad bana ilkyaz. Ve son falsomu da yapmak zereyken, itahm belki de yeniden kabartabilecek olan eski lenin anahtarn aramay dndm. yiliktir bu anahtar. - Belli ki d grmtm, bu dnce onu gsteriyor. Alnm o canm haha iekleriyle defneleyen iblisim haykryor: "Sen hep srtlan kalacaksn...", "Tm itahlarnla, bencilliinle ve byk gnahlarnla lm hak etmeye bak."

Ah! lmden fazlasyla aldm paym: - Ama, sevgili eytan, senden tek dileim, daha az fkeli bir gz ve bu arada birka da gecikmi kk alaklk. Yazarn retim ve eitim yetilerinden yoksun olmasn bilirim pek seversin, ite koparyorum senin iin u birka iren sayfay lanetli defterimden.

KT KAN G gzm, ku beynim ve kavgadaki toyluum Galyal atalarmdan kald bana. Onlarnki kadar barbarca buluyorum klm. Ama salarm yalamyorum. alarnn en ahmak hayvan yzcleri ve ot yakclaryd Galyallar. Onlardan kalma bana: Puta tapma, gnah tutkusu; oy! btn irkeflikler, fke, ehvet, - grkemli ehvet; - zellikle de yalan ve tembellik. Btn uralardan ireniyorum. Ustalar da, iiler de, hepsi hdk, hepsi iren. Kalem tutan el saban tutan el kadar deerlidir!. Ellerin a! - Asla ellerimle geinmeyeceim. Uakln sonu yok. Drstlk dilencilikse ben yokum. Caniler idililer gibi tiksindiriyor beni; ben benim, el dememi, o kadar. Ama! tembelliimi imdiye dek ynlendirip srdrecek kadar dilimi bylesine yalanc klan kimdi? Hibir eyden, kendi bedenimden bile yararlanmadan ve bir karakurbaasndan daha babo, nme gelen yerde yaadm. Avrupal bir tek aile kalmad tanmadm. - Benim ailem gibi her eyi nsan Haklarna borlu aileleri demek istiyorum. - Her tr iyi aile ocuunu tandm. *** Fransa tarihinin herhangi bir dneminde gemiim olsayd! Ama nerdee!.. Aalk bir soydum hep, ok ak. Ayaklanmay kavrayamyorum. Yalnzca yamalamak iin ayaklanmt soyum: ldrmeyip saldran kurtlar gibi. Kilisenin byk kz, Fransa'nn tarihini anmsyorum. Ben, kyl, ziyarete giderdim kutsal topraklar; kafamda Souab ovalarndaki yollar, Bizans grntleri, Kudus'n kale bedenleri: Kr perilerinin arasndaym ve birden yreimde Meryem inanc douyor, armha gerilen sa'ya acyorum. - Gnein kemirdii bir duvarn dibinde, mlek krklar ve srganlar stne oturmu czzamlym. - Daha sonra, svari, kamp kurardm Almanya geceleri altnda. Oy! yine: Krmz bir dzlnde ormann, yal kadnlar ve ocuklarla dans ediyorum. Bildiim yalnzca bu topraklar ve hristiyanlk. Kendimi hep o gemite grmek isterdim. Ve hep yalnz, kimsesiz; sahi, hangi dildi konutuum? Ne sa'nn, ne de O'nun temsilcileri olan Derebeylerinin meclislerindeki benim. Kimdim geen yzylda: Yalnz bugn buluyorum kendimi. Ne gebeler var artk, ne garip savalar. Her eyi kaplad aalk soy - halk denen eyi, usu, ulusu ve bilimi. Oy! bilim! Yeniden dzene kondu her ey. Beden ve ruh iin - dua yerine, - tp var, felsefe var, gzden geirildi her ey, kocakar ilalar, halk trkleri. Ve prenslerin elenceleri, yasakladklar oyunlar! Corafya, kozmografya, mekanik, kimya!.. Bilim, yeni soyluluk! lerleme! Dnya yryor! Neden dnmesin ki? Saylarn tans bu. Tin'e gidiyoruz. Hi amaz, kehanet bu sylediim, duyuyorum, aklamaya kalksamam zndksn diyecekler, susmal. *** Kabaryor yine zndk damarm! Tin yakn: Neden yardm etmiyor bana sa, yreime soyluluk ve zgrlk katarak? Yazk, vadesi doldu ncil'in! ncil! ncil. Bekliyorum Tanr'y oburca. Aalk soydanm oldum olas. te Armorique kumsalndaym. Yansn akamda kentler. Gnn doldu; gidiyorum Avrupa'dan. Yakacak cierlerimi deniz havas; yazlatracak tenimi yitik iklimler. Yzeceim, ot dveceim, avlanacam ve de ttn ieceim; kzgn demir gibi sert likrler ieceim, - o sevgili atalarmn atein evreisnde yaptklar gibi.

Dneceim, demir kollar ve demir bacaklarla, derim kararm, gzlerim fkeli: Yzmden okunacak gl bir soydan olduum. Altnm olacak: Aylak ve kaba olacam. Scak lkelerden dnen vahi sakatlara bile ila verip bakyor kadnlar. Siyasete burnumu sokacam. Kurtulacam. u an cehennemliim, yurdumdan ireniyorum. yisi kumsalda szp bir uyku ekmek. *** Gidemiyorum. irkefimi, aklm erdiinden beri acl kklerini brme sren, - gkyzne ykselen, beni dven, yere alan, srkleyen irkefi yklenip u yollar tepelim. Son kez, yine saf, yine ekingen kalmal. Tamam. Tiksintilerimi, ihanetlerimi dnyaya tamak yok. Haydi bakalm! Yryn benimle, srtmdaki yk, l, can sknts, fke. Kime kiralasam kendimi? Hangi hayvana tapsam? Hangi mbaree saldrsam? Hangi kalpleri krsam? Hangi yalan syleyip dursam? - Hangi kanda yrsem? En ok da u yasalardan kendimi korumalym. - Yaam kat, vurdumduymazlk kolay, - burumu yumruunla kaldr kapan tabutun, otur iine, boul. Bylece ne yallk derdi kalr, ne de tehlike korkusu: Dehet, Franszlarn harc deil. - ylesine kimsesizim, oy!, hangi ermi olursa olsun, ite sunuyorum yetkinlie can atan zlemlerimi ona. Ey zverim, ycelerden yce iyilikseverliim, u lml dnyada! De profundis Domine, kafay m ttm ne! *** Ufack bir ocukken, zindana atlm, pes etmeyen o tayfaya kar hayranlk duyardm; varlyla ihya ettii hanlar, odalar ziyaret ederdim; onun gzyle grrdm mavi g ve krn iekli emeini; yazgsn duyumsardm kentlerde. Bir ermiten daha gl, bir yolcudan daha saduyuluydu. - Oydu, tek o! utkusunun ve usunun tek tan. K gecelerinde, yollarda evsiz barksz, urbasz, ekmeksiz asz yrrken, sarlp kucaklard bir ses buz tutmu yreimi: "Ya gszlk ya da g: Se bakalm, g dedin. Ne nereye gittiini, ne niin gittiini biliyorsun; her yere gir, her eyi yantla. lm eek kurttan korkmaz." Ertesi sabah gzlerim yle dalgn, yle canszd ki rasladm insanlar belki de grmeden getiler beni. Yan odada bir lamba dolarken nasl grnrse ayna ve ormanda hazine, ite yle krmz ve kara grnyordu kentlerdeki amur bana! Ne ans diye barm ve bir deniz grmtm gkyznde, alevler ve duman denizi, sada solda bir milyar yldrm gibi yanyordu tm zenginlikler. Ama, ikili sofralar ve kadnlarla dostluklar yasaklanmt bana. Tek bir arkadam bile yoktu. fkeli bir kalabaln nnde, bir idam mangasnn karsnda, anlayamadklar bir mutsuzlukla gzleri yal, urad hakszl balayan biri - Jeanne d'Arc - gibi gryordum kendimi! - "Rahipler, retmenler, efendiler, yanl i yapyorsunuz tzeye teslim ederken beni. Hibir zaman bu halktan biri olmadm; hristiyan deildim hi, cehennem azabnda ark syleyen soydanm; yasalardan anlamam; aktre nedir bilmem, yontulmamn tekiyim! Yanl i yapyorsunuz." Dorudur bu, gzlerim kapal nza. Hayvanm, Zenciyim. Ama kurtulmu olabilirim. Sizler gstermelik zencilersiniz, sizler kafadan sakatlar, yrtclar, pintiler. Tecimen, zencisin sen; yarg, zencisin sen; general, zencisin sen; imparator, yal bit, zencisin sen: eytann rettii kaak likr itin. Stma ve kanser soluyor bu halk. Sakatlar ve yallar kazanlarda kaynamay isteyecek kadar saygn. - Yaplacak ey en ktsnden, gitmek, u soytarlarn nne bir kemik atmak iin lgnln kol gezdii bu ktay terk etmek. te Ham oullarnn gerek krallna giriyorum. Doay tanm mym? Kendimi tanm mym? - Susalm. lleri karnma gmyorum. lk, davul, dans, dans, dans! Beyazlar karaya karken hilie yuvarlanacam saati bile kestiremiyorum. Alk, susuzluk, lklar, dans, dans, dans, dans! *** Karaya kyor beyazlar. Dualar! Vaftize katlanmak, giyinmek, almak gerek. Yreime vurdular son darbeyi. Ummadm anda, oy! Hi ktlk yapmadm. Gnlerim kaygsz geecek, pimanlklar canm yakmayacak. Cenaze mumlar gibi kat n ykseldii, iyilie hemen hemen ta gibi sar ruhun aclarn duymayacam artk. yi aile ocuunun yazgs, saydam gzyalaryla kapl mevsimsiz tabut. Sefihlik kt kukusuz, irkef kt; kaldrp atmak gerek bir kenara kokumuluu. Ama sadece yaln bir hzn alamayacak saat! Btn aclarn unutulduu cennette oynamam iin kk bir ocuk gibi karacaklar m beni? Acele etmeliyim! Baka yaamlar var m? Zenginsen uyuyamazsn. Hem zenginlik her zaman kamu malyd. Yalnzca kutsal sevi aar bilimin kaplarn. yiliin oynand bir sahneden baka ey deil doa. Hoakaln ham hayaller, lkler, yanlglar! Hak yolunu gsteren arks doruluyor meleklerin kurtarc tekneden: Kutsal sevda bu. - ki sevda! Canm verebilirim u dnya iin, canm verebilirim sadakat iin.

Gidiimle aclar artacak olan canlar geride braktm. Sizler, beni kurtardnz batan gemiden; tekiler dostlarm deiller mi? Onlar da kurtarn! Toparladm kendimi. Dnya iyi. Kutsayacam yaam. Seveceim kardelerimi. Artk bu verdiim szler ne ocuk sz, ne de yallk ve lmden kurtulu umudu. Tanr bana g veriyor ve Tanr'ya krediyorum. *** Sknt sevgilim deil artk. Cokularyla birlikte ykmlarn da bildiim kudurganlklar, sefillikler, lgnlk, omzumdaki btn yk indirdim. Kantarn topunu karmadan tartalm, sulu muyum, susuz mu. Birka sopayla kurtuldum demezdim. Bir gemide gerdee girecekmiim, sa da kaynatam olacakm, buna inanmyorum. Aklm peynir ekmekle yemedim. Tanr dedim. Esenlikle zgrlk istiyorum: Nasl srdrebilirim zgrl? Gelge zevkler terk etti beni. Artk ne sadakata, ne kutsal seviye gereksinim duyuyorum. O duyarl olduum alara da zlemim yok. Herkes kendince hakl, hor grr, iyilik yapar. Saduyunun kutsal merdiveninde en st basamaa konduruyorum kendimi. Allm mutlulua gelince; ister evcil, ister deil.. hayr, bu benim iim deil. Sefih mi sefihim, gsz m gszm. Yaam emekle yeerir, eski bir gerektir bu; ya benimki, yeteriyle oturakl deil henz yaantm, eylemin, dnyann o en deerli noktasnn stndeki uzaklarda bir yere dalgalanp uuyor. Evde kalm kza dndm nasl da, lm sevecek kadar bile yrekli olmayan! Tanr bana da verseydi o kutsal, o gksel esenlii, dua gcn, eski ermilere verdii kadar. - Ermiler, gller! Keiler ve sanatlar, oalan gerekmedii kadar! *** Yeter! te ceza. - leri! Cierlerim yanyor oy, akaklarm zonkluyor! Yuvarlanyor gece gzlerimde u gnele! Yreim.. kollarm, ayaklarm. Nereye gidiyoruz? Kavgaya m? gszm! lerliyor dierleri. Ara gereler, pusatlar.. ve zaman! Ate! Ate edin stme! Burdaym! Teslim olurum yoksa! - Alaklar! Kendimi ldryorum! Atlar ayaklar altna atyorum kendimi! Oy! - Alacam buna. Tam bir Fransz yaam olurdu bu, onurun dar geidi!

CEHENNEM GECES Okkal bir au yuttum. - kez cennetlik olsun bana ulam t! - im yanyor. Buruyor kollarm, bacaklarm aunun iddeti, biimsizletiriyor, yere vuruyor beni. Yanyorum susuzluktan, havaszlktan bouluyorum, baramyorum. Cehennem bu, bitmeyen eza! Bakn nasl da ayaa kalkyor ate! Nasl da yanyorum! Defol, iblis! Her eyin iyilie ve mutlulua dntn, esenlii hayal meyal grr gibi olmutum. Betimleyebilir miyim acaba hayali? Cehennemin havas parlak szlerden holanmaz! Milyonlarca ekici yaratk vard, tatl bir tinsel konser, g ve bar, aksoylu tutkular falan vard. Aksoylu tutkular! Yaam durmad henz! - Cehennem azab ya bitmezse! Kendini sakatlamak isteyen bir insan cehennemde yanar, deil mi? Cehennemde sanyorum kendimi, demek ki cehennemdeyim. Din betii uygulanyor. Vaftizimin klesiyim. Byklerim, hem beni mutsuz ettiniz, hem kendinizi. Ben, zavall susuz! - Saldramaz zndklara cehennem. - Yaam durmad henz! Daha sonra daha da artacak cehennemlik olmann tad. Bir cinayet, hemen imdi, yasalarn buyruuyla hilie yuvarlanaym. Kes sesini, sesini kes dedim sana!.. Ayptr, knyor: atein iren, fkenin ok aptalca olduunu syleyen eytan. - Yetti artk!.. Kulama fsldanan yanlglar, byler, sahte trlar, ocuksu mzikler. -

Gerei ve tzeyi gryorum: Yarglarm salkl, amaz, yetkinlie hazrm... Gurur. Kafamn derisi kuruyor. nsaf! Tanrm, korkuyorum. Susadm, ok susadm! ocukluum, otlar, yamur, talar stndeki gl, anlar on ikiyi alarken ay ... u anda an kulesinde eytan. Meryem! Kutsal Bakire!.. - reniyorum aptallmdan. urada duranlar, iyiliimi isteyen drst canlar deil mi? Gelin... Azmn stnde bir yastk var, iitmiyor beni, hayalet onlar. Hem sonra, kimse dnmez bir bakasn. Yaklamasnlar. Ktye gidiyorum, kukusuz. Bir yn sanr. Hep grp durduum eyler: Ne tarihe inaan var, ne de ilkeler artk. Onlar azma hi almayacam: airler ve kahinler de kskantr. Binlerce kez en zenginim, denizler kadar cimri olalm. te tamam! Yaamn saati az nce durdu. Dnyada deilim artk. - Dinbilim ciddidir, kukusuz cehennem yerin altnda, - cennet de yukarda, gkyznde. - Coku, karabasan, alevler yuvasnda uyku. Art niyetlerle dolu krdaki ilgi... eytan, Ferdinand, kouyor yabani tohumlarla... Al brtlenler stnde sa yryor dallarn emeden... Hrn sular stnde yrrd sa. Deniz fenerinin nda grdk onu, beyaz - zmrt bir dalgann yamacndayd beyaz giysileri ve siyah salaryla... Aacam rtsn tm gizemlerin: Dinsel ya da doal gizemlerin, lmn, douun, gelecein, gemiin, kozmogoninin, hiliin. Dinleyin! On parmamda on hner! - Hem kimse yok, hem biri var burada: Hazinemin hepsini birden yaymak istemem. - Zenci arklar m dilersiniz, yoksa huri rakslar m? Grnmez olaym m, suya dalp yz bulaym m? ster misiniz? Altn yaparm, ilalar yaparm. Gvenin o halde bana, inan yree rahatlk verir, yol gsterir, iyiletirir. Hepiniz gelin, - kk ocuklar siz de, - avutaym sizleri, konusun sizin iin de inancn yrei, - canm yrei! - Zavalllar, emekiler! dualarla iim yok, mutlu olmam iin bana sizin gveniniz yeter. - imdi gelelim bana. Bylece daha az krgn olurum dnyaya. Beterin beterini tatmadma kr. Hep tatl lgnlklarla geti mrm, ite bu beni kran. Bo ver! Asabildiimiz kadar asalm yzmz. Belli, dndayz dnyann. t yok. Duyarlm da kalmad. Oy! atom, Saksonyam, st ormanm. Akamlar, sabahlar, geceler, gndzler... Bitkinim! Cehennemim olmal fkem iin, cehennemim olmal gururum iin - ve tembelliim iin; bir cehennemler konseri. Bitip tkeniyorum. Mezar bu, solucanlara gidiyorum, iren mi iren! eytan, soytar, kertmek istiyorsun beni efsunlarnla. Vur diyorum! bir dirgen darbesi daha! Ver diyorum! bir damla ate daha! Ah! yaama yeniden kavuuyorum! Grp tandm arpk yanlarmz. Ve bu zehri, bin kez cehennemlik bu pc! Gcszlm, dnyann vahetini! Tanrm ac, gizle beni, glkle duruyorum! - Gizliyim ve bu benim. Atetir bu, cehennemliiyle birlikte dorulan.

SAYIKLAMALAR I ILGIN KIZ! CEHENNEMLK KOCA! Bir cehennem hayat arkadann itiraflarn dinleyelim: "Ey kutsal Eim, Tanrm, kullarnn en mutsuzu ben cariyenin sesine kulaklarn kapama. Perianm. Ayyam tekiyim. Kirliyim. Bu nasl yaam! "Bala, yce Tanrm, bala! Oy! bala! Nice gzyalar dktm! Dkeceim de! "Geleceim yzyze kutsal kocayla! Klesi olarak dodum O'nun - teki derse dsn! "u an yerin yedi kat dibindeyim, ey dostlar!.. Dostlar m, ne dostlar... Bu nasl sayklama, nasl ikence... Sama! "Oy! ac ekiyorum, haykryorum. Ac ekiyorum gerekten. Yine de, en aalk yreklerin bile aalad ben, dilediimi yapabilirim.

"Neyse, ilerde de yirmi kez syleyip duracamz gnahmz dkelim, - o ylesine garip ve anlamsz gnah! "Tutsaym, lgn erden kzlar yitirmi cehennemlik Koca'nn. blisin ta kendisi. Ne hortlak, ne hayalet. Bilgeliini yitirmi, cehennemlik olmu, canl cenaze bana gelince, - kimsenin ldrecei yok! Nasl anlatsam bilmem ki! Artk konuamyorum bile. Yalym, alyorum, korkuyorum. Biraz serinlik Tanrm, ne olur, ne olur biraz serinlik! "Dul bir kadnm... - Duldum... - dorudur, ciddi bir insandm eskiden, iskelet olmak iin gelmedim yeryzne!.. - o kard beni. Tm grevlerimi unutup ardna dtm. Ne yaam! Gerek yaam yok. Dnyada deiliz. O nerde, ben orda, baka are yok. ok vakit ate pskryor bana, bana, u zavall ruha. blis! - blis o, biliyor musunuz, insan deil. "Ne diyor cehennemlik koca: "Kadnlar sevmem ben, akn yeniden icad gerek, belli. Kadnlarn istedikleri tek ey kendilerini salama almak, tek istedikleri gvenli bir ortam kazanmak, yrei ve gzellii hesaba kattklar yok; souk bir horgr geriye kalan, gnmzde evliliin besini. Ya da ben kadnlar mutluluun iaretleriyle gryorum, iyi arkadalar haline getirebilirdim onlar, her eyden nce parlamaya hazr odun yn gibi duyarl hayvanlarca paralanm arkadalar!" "Alakl utkuya, vaheti albeniye dntrp dinliyorum onu." Uzak soydanm: Atalarm skandinavyalyd: Delip kendi brlerini ierlerdi kann. - Bedenimin her yann baklayp yaracam, dvmeler yapacam, korkun olmak istiyorum tpk bir Mool gibi: Greceksin, uluyacam sokaklarda. fkeden kudurmak istiyorum. Sakn mcevherler gsterme bana, srnrm, kvranrm halda. Zenginliim her yerde kana bulansn isterim. almayacam asla..." Yakalyordu beni nice iblisi geceler, bouup duruyorduk, greiyordum onunla! ok zaman, geceleri, esrik, dikiliyor sokaklarda ya da evlerde karma, yreimi korkudan atlatmak iin. - "Besbelli, kesecekler boazm; iren olacak." Oy onun, adm att her yere Cinayet kokusu yayd o gnler! "Gn olur, duygulu bir taral azyla, gna getiren lm dnyamzdan hi eksik olmayan mutsuzluklar, etin almalar, yrekler acs ayrlklar diline dolar. Kafay ektiimiz batakhanelerde, iinde bulunduumuz kmaz, kpeke yaantmz dnp alard. Kaldrmal kara sokaklarda ylp kalm ayyalar. Yreinde kk ocuklara kar huysuz bir annenin acma duygusu vard. Din dersine giden kk bir kz gibi boynu eik ban alp giderdi bazen. - Tecimmi, sanatm, tpm, her konuda bilgilik taslard. - Peinden ayrlmyordum, byle gerek! "Kafasndan okuyordum evresindeki dnyay, giysilerini, araflarn, mobilyalarn; baka grnmesine uygun silahlar veriyorum eline. Neyi nasl grmek isterse ben de yle gryordum her eyi. Skntl, keyifsiz anlarnda, iyi kt demeden uyuyordum acayip ve karmak davranlarna. Dnyasna hi mi hi girmediimden de emindim. Uyuyup kalnca sevgili bedeni; nice geceler, saatlerce ba ucunda uyank, neden bylesine gereklerden kamak istediini dnp dururdum. Nasl bir istektir bu kimsede grlmemi. Toplum iin gerek bir tehlike olduunu biliyor, ama onun hesabna endie de duymuyordum. - Yaam deitirecek gizleri mi var acaba? Hayr arad da bu diye yantlardm kendimi. Ksacas erdemi byseldi ve ben de bu erdemin tutsa olup ktm. Baka hibir can bu erdeme katlanacak gc, salt o korusun, sevsin diye harcanan umutsuz gc bulamazd kendinde. Zaten, bir bakasyla birlikte hi dnmedim onu: Melei belli zaten, onun melei, asla bakasnn olamaz, kanm bu. Hani sizden ok ok az soylu birini grmemek iin saraynz boaltrsnz ya, ite byle bir saraydaym gibi ruhuna yerlemitim: te byleydim. Yaz! ylesine balydm oma. Ne istiyordu sanki, benden, renksiz, alak varlmdan? Ne gldryordu, ne de ldryordu! Birka kez, hazin bir fkeyle; "Seni anlyorum" diyecek oldum, aldrmad bile. "Bylece gnbegn acm tazeleyerek - oktan silip atmamlarsa defterlerinden eer, bana bakan tm gzlerde olduu kadar, kendi gzlerimde de akn ve yitik, erdemini daha bir kanksyordum. pleri, dost kuca benim iin gkyzyd, girdiim ve zavall, dilsiz, sar ve kr, hep kalmak istediim hznl bir gkyz. Almaya da baladm. ki tatl ocuk gibi gryordum ikimizi, henz Cennetinde zgr gezinen. Uyumluyduk, cokulu, alyorduk birlikte. Ama yreime ileyen bir okaytan sonra konumaya balard: "Garip gelecek sana btn bu geen gnler, bir gn buralarda olmadmda. Kollarm boynuna dolanmadnda, ban yreimde dinlenmedii, u az gzlere demedii zaman. nk gitmem gerekecek ok uzaklara bir gn. Hem sonra tekilere de yardmc olmam gerek; grevim bu. ac olmasa da..., sevgili can... "Onu gitmi dndm an, bam dner, kaybolurdum korkun bir karanlkta: lmde. Beni brakmayacana sz verdirirdim. Yirmi kez verdi o ak szn. Benim "seni anlyorum" deyiim kadar sudand onun sz de. "Ah! hi mi hi kskanmamtm onu. Beni terk etmeyecek, yle sanyorum. Hali ne olur sonra? Hibir deneyimi yok; alamaz da. Uyurgezer gibi yaamak sevdasnda. yilik, yardmseverlik yeterli mi gerek dnyada? Zaman olur iine dtm ackl durumu unuturum: G verecek bana o, ilden ile gezeceiz, llerde avlanacaz, kimsesiz, gamsz. Uyandmda, - onun byl gcyle, ya yasalar, gelenekler

deimi olacak; ya da dnya hep ayn kalp beni zlemlerimle, kvanlarmla, aldrmazlklarmla babaa brakacak. Oy! Nice ac ektim, dl olarak bana ocuk butiklerindeki servenli yaam verecek misin bana? Veremez. lks ne bilmiyorum. Pimanlklar, umutlar olduunu syledi: lgisi yok bu szlerin benimle. Tanr'yla m konuuyor? Tanr'ya bavurmalydm belki de. Uurumun en dibindeyim, dua edemiyorum artk. "Alaylarn anlyamadm, aclarn aklasayd anlayabilir miydim acaba? Saldryor stme, dnyada benimle ilgili ne varsa onlardan utan duymam iin urayor saatlerce, alasam fkeleniyor. - "Gzel ve sessiz eve giren u gsterili delikanlya bir bak: Ad Duval, Dufour, Armand, ya da Maurice, ya da onun gibi bir ey. Bir kadn gnln kaptrd ite bu haylaz puta: Kadn l, kukusuz imdi gkyznde ermi oldu. ldreceksin beni, tpk delikanlnn o kadn ldrd gibi. Yazgmz bu bizim de, bizim gibi iyilikseverlerin..." Yazk! Gn oldu, bir eyler yapmak isteyen tm insanlara gln sayklamalarn elindeki bir oyuncak gzyle bakt; uzun uzun vahice glerdi. - Gn olur gen bir anneye, bir ablaya dnerdi. Hi deil biraz daha az yabanl olsayd! Esenlie kavuurduk. Tatl haliyle bile ldryor insan. aresiz, girmiim boyunduruuna bir kez. - Ah lgn kzn tekiyim ben! "Bir gn belki grkemli bir ekilde ortalktan kaybolacak, gkyzne kacaksa bilmeliyim, grmeliyim azck ge ykseliini kk dostumun!" Ne garip ift!

SAYIKLAMALAR II SZN SMYASI te. lgnlklarmdan birinin yks. Nice zamandr, tm doal grnmleri edinmekle vnyor ve gln buluyordum ada resimle ada iirin nllerini. Sama sapan resimleri, kap aynalklar, dekorlar, adr tiyatrolarndaki resimli perdeleri, tabelalar, iirin nllerini seviyordum. Kilise Latincesini, alakalem yazlm ak betiklerini, eskilere degin romanlar, peri masallarn, ocukken okunan kk betikleri, eski operalar, aptalca nakaratlar ve basit halleriyle, seviyordum eski trden yazn. Hal seferlerine kmak, bilinmedik yeni lkeler bulmak, yenilgiyle sonulanan din savalarn yeniden amak, allm dzeni deitirmek, uluslarn, ktalarn yerlerini deitirmek geiyordu dmden: Tm bylere inanyordum. Rengini buldum sesli harflerin! - A kara, ak, krmz, O mavi, yeil. Her sessiz harfin biimini ve devinimini yeni bir dzene koydum, ve harfler arasndaki igdsel ses uyumlaryla bir gn btn duyularca benimsenebilecek iirsel bir sz bulmakla vndm. eviriyi imdilik bu ie katmyordum. (*) e incelemeyle baladm. Sessizlii, geceleri inceliyor, szle anlatlamayan eyleri saptyordum. Saptyordum hayal alemlerini. *** Uzak, kyl kzlardan, kulardan, srlerden km ne iiyordum bu alnn dibinde? Fndk fidanlaryla nasl da donanm, gr, Ilk, yeil bir lensonrasnn sisinde. Bu krpe, gen Oise'da ne iebilirdim ben, - Dal sessiz, gk bulutlu, iek yok imenlerde! Kulbemden uzakta, usulca, mataramdan Ne ieceim? Biraz terleten altn likr. a gzleri gibi bir han tabelasnn

Dalmtm. - Frtna kaplad g. Akamla Kayboldu erden kumlarda suyu aalarn, Tanr yeli buzlar atyordu batakla; emiyor, - bakp alyordum altna. *** lkyaz, sabahn drd, sryor Yatakta akn derin uykusu Koruda kutlu akamn kokusu Buulanp duruyor Dlgerler, urda, u byk yerde - zerlerinde sadece gmlek Hesperus Kzlarnn gneinde almaya balam bak. Kpkten llerinde, usulca Tavan kaplamas hazrlyorlar Ki kent orada Yapay gkleri boyayacak Bir Babil kralnn uyruklar Bunlar, Vens, bu byl iiler Brak biraz tal Aklarn Sevini bunlara da ver. Ey obanlarn Ecesi! ki sun, bak seni gzlyorlar, Akt dudaklarna bengisu len denizini zlyorlar. *** Sz simyamda iirsel eskiliin haylice yeri vard. Yaln sanrya altm: Dpedz, fabrika yerine cami, meleklerce yaplm bir tamburlar okulu, gkyz yollarnda atl arabalar, gln dibinde salon; canavarlar, gizemler gryordum; bir gldr oyunu ad dehetler sayordu nmde. Sonra byl kukuculuumu szcklerin sanrsyla akladm! Usumun dankln kutsal bularak bitirdim. Babotum, ar bir sayrlk ateiyle yz yzeydim: mreniyordum hayvanlarn mutluluuna, vaftizsiz len ocuklarn masumluunu simgeleyen trtllara, erdenlik uykusu, kstebeklere! Gittike hrnlayordum. Hoa kal diyordum dnyaya romanslarda: EN YKSEK KULENN ARKISI Gelsin, o gnler gelsin, Yrekler sevdalansn. Sabrederek bekledim Unutulmaz o yllar. Gklere ekip gitti Korkular ve aclar. Oldu kara bir yara Susuzluk damarmda. Gelsin o gnler gelsin, Yrekler sevdalansn. Kirli pis sineklerin Yaban uultusunda Gnnkle, karamukla Serpilip ieklenmi

Ve unutulup gitmi Bir ayr gibi tpk. Gelsin o gnler, gelsin Yrekler sevdalansn. Sevdim l, kavrulmu baheleri, solgun yzl dkknlar, ltlm ikileri. Pis kokulu dar sokaklarda babo dolayordum, ve kapal gzlerle, sunuyordum kendimi, ate tanrs gnee. "General, ykk tabyalarnda eski bir top kalmsa, topa tut bizi kuru keseklerle. Grkemli maazalarn cameknlarnda! Salonlarda! Tozunu yedir kente. Paslandr oluklar. Kzgn yakut tozlaryla doldur kadnlarn sslenme odalarn..." Oy! Hann ayakyolunda kafay bulmu, hodana tutkun sinek, erittii bir gne nn!

ALIK tahmz var diyelim Hep ta toprak m yiyelim. Soframda her zaman hava, Demir, kmr, ve de kaya! Dnn alklarm, kemirin Seslerin imenini, Kahkaha ieklerinin Emin en akrak zehrini. Yiyin, krk akl bunlar, Bunlar kilise talar, Eski tufanlarn akl unlar, Gri vadilere salm somunlar. *** Yemi tavuklar, yapraklar altnda Tkryor gzelim telekleri, Tkryor ve haykryordu kurt: Ben de perianm tpk kurt gibi. Yeillikler, meyveler Devirilip toplanmay bekliyor; Ama itler stndeki rmcek Yalnzca mor menekeleri yiyor. Sleyman'n sunaklarnda ben de Uzanp uyusam! kaynasam n'olur! Kouyor damlalar pasn stnde C?dron'a karyor. Ve sonra, ey mutluluk, ey us, gkyznden laciverdi ayrdm, nk lacivert karaya girer, ve yaadm katksz n altn kvlcmn. Seve seve, soytar ve olabildiince akn bir kalba giriyordum. *** Bulundu yeni batan! Ne? Sonsuz olan Denizdir karan

Gnee. Gnlne kulak ver Sonsuz ruhum sen Yalnz geceye ve Ateli gne ramen. Seim meimmi, Dayanma falan!.. Bo ver bunlar Haydi havalan... Yok orda umut Kurtulu bir tek; Bekle bilimi, Ceza gelecek. Yarn unutunuz Atlastan korlar. Grev olmal Btn arzunuz. Bulundu yeni batan! Ne? - Sonsuz olan. Denizdir karan Gnee. *** Masals bir operaya dndm: Her varln bir mutluluk yazgs var, bunu grdm: Eylem yaam deil de, kimi gc, bir fkeyi har vurup harman savurma biimi. Aktre gsz beynin rn. Her yaratkta, varln o yarata borlu birok baka yaamalar var gibi geldi bana. Bu bey ne yaptn bilmiyor: Bir melek. u aile enik srs. oklarnn nnde, teki yaamlarndan birinin bir anyla konutum yksek sesle. - Bir domuzu bylece sever oldum. Delilikten - tutsaklanm delilikten - doan her tr yanlglar yaadm. Hepsini sayabilirim tek tek, anahtar bende. Salm tehlikeye dt. Ylg bastryordu. Gnlerce uyuyup kaldm, uyandmda kendimi yeniden en berbat dler iinde buluyordum. Sonum gelmiti, gszdm, tehlikelerle dolu bir yolda, dnyann bir ucuna, karanln ve kasrgalarn yurdu Kimmerler lkesinin o snr boylarna srkleniyordum. Bir yerlere gitmem, beynime en byleri oyalamam gerekti. Denizde, sanki bu kirden beni o artmak zorundaym gibi bel baladm, sevdiim denizde, gryordum kalkp ykseliini o avutucu han. Kargnmtm bir yol ebemkuanca. Mutluluk alnyazmd, pimanlklarmsa, kurdumdu: G ve gzellik uruna feda edilemeyecek kadar byk bir yaamm var. Mutluluk! lesiye tatl diiyle, uyaryordu beni horoz terken, - ad matutinum, Christus venit okunurken, - en karanlk kentlerde. *** Ey mevsimler, atolar! Hatasz hangi ruh var! nceledim uzun uzun Bysn mutluluun. Selam ona, sesi her an Gelir Galya horozundan. Bu by, ruhu, bedeni Ald, gsz koydu beni. Ey mevsimler, atolar!

Ah, kurtulu vakti ancak lm saati olacak! Ey mevsimler, atolar! *** Geti bunlar. Gzellii selamlamay biliyorum imdi.

OLMAYACAK EY Ah! u ocukluk yaantm, her trl havada, hayal aleminde yzercesine sade, en kaytsz dilenciden daha kaytsz, yersiz yurtsuz, esiz dostsuz olmaktan gurur duyup dolatm byk yol, ne aptallkt. Ayrmna yeni varyorum! - Bugn artk bizimle pek az konuda uyuan kadnlarmzn o temizlik ve salk asalaklarn, okama frsatn karmayan o herifleri hor grmekte haklymm. Haklymm tm horgrlerimde: Katma gre! Kayor muyum? Aklyorum. Daha dn yle szlanyordum: "Bu dnyada yeterince kargnmlardan myz, Tanrm! Ben ki nice zamandr o cehennemlikler srsndeyim! Hepsini tanrm. Hep tanrz birbirimizi; ireniriz birbirimizden. yilik nedir bilmeyiz. Ama uysalz; dnyayla ilikilerimiz uyumlu." Garip mi bu? Dnya! Satclar! Saf yrekliler! - Onursuzlar deiliz. - Ya sevgili kullar Tanr'nn, onlar nasl karlard bizi? nsan var huysuz, insan var gle, insan var sevgisi dzmece, yanlarna yaklamak zor, ya ok atak olacaksn, ya da ok alakgnll. Tanrnn biricik kullardr. Ama kimseyi kutsamazlar! ki paralk usuma yeniden kavuunca, - ki gelip geiyor bu! - Gryorum ki tedirginliklerim Batda olduumuzun ayrmna zamannda varmaymdan douyor. Batnn bataklklarnda! Bozulmu a, hurdas km biime, yolundan sapm devinime bel baladmdan deil... Geelim! u anda usum, Dounun knden bu yana insan usunun karlat en yrtc gelimeleri yklenmek istiyor ille... stiyor bunu usum!... Eski halime dndm! - Dizginler usun elinde, Batda olmam buyuruyor. Dilediim sonuca ulamak iin onu susturmam gerekirdi. Cehennemin dibine kadar yolu var, ehitlerin palmiye elenklerinin, sanatn nlarnn, mucitlerin gururunun, yamaclarn iddetinin, diyor, Douya ve ilk ve sonsuz bilgelie yeniden dnyordum. Tam bir tembellik d bu galiba, yontulmam! Yine de, ada aclardan kurtulma zlemini hi mi hi duymuyordum. Kafamdaki, Kuran'n arma bilgelii de deildi. Ama, bilimin o ilk duyurusu, hristiyanlktan beri, insann kendini sahnelemesi, bilinen eyleri yeniden kantlamaya kalkmas ve bu kantlarla kubarmas ve dnyaya tek gzlkle bakmas gerek bir kym deil mi? nce bir ikence, aptalca; kayna tinsel samalklarmn. Doann houna gitmeyebilir belki! sa varsa Bay Prudhommelar da var. Sis rettiimiz iin deil mi? Suda yetitirdiimiz sebzelerle birlikte stmay da yiyoruz. Ya ayyalk! ya ttn! cehalet! ve zveriler! - Btn bunlar dnceden, ilk yurdumuz Dounun bilgeliinden yeteriyle uzak eyler deil mi? Bu trden aular retiliyorsa ada bir dnya neden? Kilise adamlar yantlayacak: Anlald. Siz aslnda Aden'den sz etmek istiyorsunuz. Dou halklarnn tarihinde size degin hibir ey yok. - Dorudur; dlediim Aden'dir. Ya eski soylarn o arnml, ve bunun dlerimdeki yeri! Filozoflar: Dnyann ya yoktur. nsanlk yer deitirir yalnzca. Batdasnz ama gnlnz ektiince eski, kendi Dounuzda da oturabilirsiniz, - hem rahata oturabilirsiniz. Usum, kendini kolla. Esenlie degin sert kararlara bo ver. al, abala! - Yazk1 yeterince hzl deil bilim! - Gryorum yine uyukluyor usum. u andan itibaren uyank olsayd hep, geree ulardk, belki u an alayan melekleriyle bizi kuatm olan geree!... - u ana dek uyank kalmsa, bunun nedeni ok eski bir zamanda zararl igdlere boyun emediimdir... - Hep iyice uyank olsayd usum, su stnde yrrdm bilgece!... Ey arnmlk! Arnmlk! Bu uyanklk andr bana arnml sunan. - Tanrya usla gidilir! Yrekler acs mutsuzluk!

MEK almak! Dtm uurumda zaman zaman byle bir patlama olur. ada kilise, yani Herkes haykrr: "Hibir ey bouna deil; bilime koalm, ileri!" Ama te yandan bakalarnn yreine ktler ve miskinlerin cesetleri yaar... Ah! abuk, biraz abuk; gelecek gnlerin sonsuz dlleri ordalar, gecenin tesinde.. elimizden kasnlar m? Ne ie yararm orda? Tanmadm ey mi almak; bilim de fazla yava. Drtnala gidedursun yakar, k grleyedursun. Yapacam ok basit, hem hava da amma scak; bo verecekler bana. Zaten grevim var, bitirip bir kenara koyacam, nasl oklar vnyorsa, ben de grevimle vneceim. mrm yprand. Gidelim! imize kapanp tembel tembel oturalm, acyn! Yaayp gideceiz elenerek, canavarca sevdalar ve inanlmaz evrenler dleyerek, yaknarak, ve paylayarak dnyann grnmlerini, soytary, dilenciyi, sanaty, haydutu, - rahibi! Hastanede yatarken keskin bir gnnk kokusu geldi burnuma: Kutsal trlarn bekisi; gnah karan papaz, kurban... O iren ocukluk eitimimi dnyorum orda. Daha baka!... Yirmi ylm yrmek, bakalar yirmi yl yryorsa... Hayr! hayr! Bakaldryorum lme imdi! Gururum karsnda pek hafif kalyor alma: hanetim yeterince azap vermez dnyaya. Saa sola, son anda saldracam... O zaman - oy! - sevgili zavall ruh, bizim iin sonsuzluk kayplara karmaz myd o zaman!

SABAH Sevimli, yiit, destan yaratan, altn yapraklara yazlacak olan bir genliim yok muydu bir zamanlar, amma ans! Suum, hatam neydi ki imdi byle gszm? Sizler, ileri sren, hayvanlarn ac ac inlediklerini, sayrlarn umutsuz kaldn, kara dler grdn llerin, anlatn grelim, bu km, bu uyku neden. Ben ki artk, azm asam, hep ayn dualar, Pater ve Ave Maria'lar mrldanan dilenciden teye gidemez oldum. Konuamyorum artk. Yine de sanrm bugn, cehennemimle ilikimi kestim. Tam cehennemdi o; eski, insanolunun kaplarn at cehennem. Ayn lden, ayn gecede, gzlerim hep yorgun, yaamn Krallar, mneccimler, yrek, ruh ve us, telalanmadan, uyanr gm yldzlara hep. Kumsallar, dalar ap biz, douunu yeni emein, yeni bilgelii, zorbalarn ve iblislerin kan, banazln sonunu selamlamaya ne zaman gideceiz, tapmaya - ilk ncler! - yeryzndeki Noel'e? Gklerin arks, yryen halklar! Yaam hor grmeyelim tutsaklar.

VEDA

Geldi gz! - Grevimiz kutsal aydnl bulmak, tamam, ama neden hep var olan bir gnee zlem duyalm, - mevsimlere can atan insanlardan deilsek. Gz. Durgun sislerde ykselen teknemiz, yoksulluun limanna, gkleri ate ve amur benekli koca kente dmen kryor. Oy! lime lime paavralar, yamurda slanm ekmek, esriklik, beni armha geren binlerce sevi! Demek, bir gn hesap verecek olan milyonlarca l ruha, milyonlarca l bedene sahip o gulyabani ecenin sonu gelmeyecek! te, tenimi amur ve veba kemirmi, salarm, koltuk altlarm kurtlarla dolu, yreimde daha da iri kurtlar, bir kez daha kendimi, yasz, duygusuz, yabanclar arasna uzanm gryorum... lebilirdim orada... Ne korkun arm! reniyorum yoksulluktan. Rahatlklar mevsimi, ktan da korkuyorum. - Bazen gkte, kvanl, beyaz uluslarla kapl kumsallar grrm. Yukarda byk altn bir tekne renk renk bayraklarn dalgalandrr sabahn melteminde. Trenlerin, utkularn, aclarn tmn ben yarattm. Yeni iekler, yeni yldzlar, yeni tenler, yeni diller retmeyi denedim. Doast gler edindiimi sandm. Eh! yisi, gmmeliyim dgcm, anlarm! Gelip gemi tatl bir utku, sanat ve ykc utkusu! Ben! Kendime sihirbaz ya da melek gzyle bakm olan ben, aktrelerden bamsz, geri verildim topraa arama greviyle, kavranacak kat gerekle! Hdk! Yanlm mym? yilik benim iin lmn kz kardei mi yoksa? Kendimi yalanlarla beslediim iin zr dilerim, olur biter. Artk gidelim. Ama tek bir dost el yok! nereye tutunmal? Evet, yeni zaman hi olmazsa ok ciddi. nk, utkuyu kazandm diyebilirim; di gcrtlar, alev soluklar, kokumu i ekileri giderek azalyor. Btn iren anlar silinip gidiyor. Kayor son pimanlklarm, - Dilencilere, ekyalara, lmn dostlarna, her trden geri zekllara imrenmem. - Cehennemlikler, ya cm alsaydm! Kesinlikle ada olmak gerekiyor. lahilere gerek yok; atlan adm geri almak yok. Kat gece! Kurumu kan ttyor yzmde, ve u korkun aaktan baka hibir ey yok geride brakacam. Tinsel sava da adam adama yaplan sava kadar hoyrat; ama tze denen ey de zaten yalnzca Tanr'nn tutkulardr. Yine de uyantr bu. imizdeki sertlii de, gerek sevecenlii de kabullenelim. Ki aarnca tan ateli bir sabrla silahlanm gireceiz grkemli kentlere. Tek bir dost el yok demitim. Ne iyi, bu demektir ki eski yalanc aklara glebilirim, u yalanc iftlerin aybn yzlerine vurabilirim, - cehennemini grdm orda kadnlarn; - ve artk yapabileceim tek ey bir ruhun ve bir bedenin iindeki gerei elde etmek. Nisan- Austos 1873

AIKLAMALAR TUFANDAN SONRA Mazagran: Adn Cezayir'deki "Mazagran" kynden alan, telvesi az, hafif kahve. Bol su katarak, fincanla deil de bardakla iiliyor. GSTERMELK OYUN Kerubin: Tevrat'ta geen, meleklere verilen ad. Sodome ve Gomore kentlerinde sapklk ve ecinsellik hayli yaygnken Tanr iki melei, yani iki Kerubini Sodome'a gnderir. Delikanl klndaki iki melei Lut Peygamber evinde arlar. Gece, Sodome'lular Lut Peygamberin evini basar ve cinsel ilikide bulunmak iin delikanllarn kendilerine verilmesini isterler. Kerubinler Sodome'lu erkeklerin gzlerini kla kamatrrlar, adamlar eve giremez. Ertesi gn de Tanr gkten ate ve kkrt yadrarak Sodome ve Gomore kentlerini yok eder. iirde Rimbaud "nasl da gzlerini dikmiler Kerubin'e" diyor. Belli ki topluluk oyuncu genlerden birine sulanyor. Nitekim Rimbaud "kente geriden gnderiyorlar" gibi, allmam, cinsellii de vurgulayan bir syleyie bavuruyor daha sonraki dize-tmcede.

ESK Sol bacan...: obanlarn tanrs Pan yar insan, yar hayvan bir yaratk. Ayaklar, boynuzlar ve kllaryla teke, yzyse insan. Cinsel organ byk ve hep kalkk. Azgnca su perilerinin peinde koar. Kimi yorumculara gre, Rimbaud "sol bacak" derken Pan'n cinsel organn, yani nc bacan ima ediyor. Franszlar otuzbir ekmek anlamnda da "sol el" deyimini kullanr. YAAMLAR Ataszleri: Tevrat'n bir blm "Ataszleri" baln tar. Yaam boyunca uyulmas gereken kurallar bu blmde zl szler biiminde sunulur. Eski din bykleri Tevrat'taki bu blme "Panarete" derlerdi. Yunan kkenli szck "erdemlerin hazinesi" anlamna gelir. Rimbaud bu iirinde ataszlerinden sz ederken belki de eski bir Hint dinsel kitabna gnderim yapyor. Dulluk: Rimbaud, iirlerinde sk sk bu szc kullanr. Dulluk; soyutlanmann, yabanclamann, yalnzln ve terk edilmiliin simgesi. Sevide baarszlk anlamna da geliyor. Rimbaud'nun annesi kocas evi terk edince dul bir yaam srdrd. Szck belki bu nedenle de ozann iirlerinde zaman zaman yineleniyor. ESRKLK SABAHI Canakyclar: iirsel deneme amacyla Baudelaire gibi Rimbaud da zaman zaman afyon yutard. Esriklik Sabah, airin afyon yuttuu bir anda yazlma. Son dize-tmcedeki "assasin" katil, canakyc, cani demek. Kken olarak Franszcaya Arapadan geme. Hal seferleriyle adn hristiyan dnyasnda da duyuran, smailiye tarikatnn bakanlarndan Hasan Sabbah adamlarna nce afyon ya da esrar iiriyor, bilinleri esrarla bulanm fedailerine cennet diye gzel bir baheyi gsteriyor, ldklerinde de cennete gideceklerini sylyordu. Daha sonra da bu fedailerine dmanlarn ldrtyordu. Afyonke ya da esrarke anlamndaki "hachischin - haschischin" bylece, cani, canakyc anlamnda Franszcaya girdi. Rimbaud iirde szcn ift anlamndan yararlanyor. eviride afyonke, haha yutan gibi bir szck kullansaydk bu kez de "canakyc" anlam verilmemi olurdu. Nitekim Rimbaud da, Fransz szlnde var olan "haschischin" szcn kullanmayp "assasin"i yeliyor. rneklersek: "Acemi" szc kkende Trkeye ranl anlamnda girmi ama daha sonra anlam deitirmi. Gnmz airi ya da yazar etimolojik kkene bal kalarak ranl yerine "Acemi" szcn kullansa bu kez de szcn konuulan dildeki anlam eksik kalmaz m? KENT Erinnyes: Yunan mitolojisine gre Erinnye'ler (erinys) Alekto, Tisiphone ve Megaira adlarn tayan tanradr. Kan kokusu alarak, su ileyenlerin, zellikle adam ldrenlerin pelerine taklr, suluyu srekli kovalayarak ldrtrlar. tanralar olan Erinnye'ler bylece sulular cezalandrrlar. Rimbaud, bilim sayesinde toplumun gelieceine ve sulularn cezalandrlacana inanyordu. Ayn temay "Sonsuzluk" iirinde de iler: Kurtulu bir tek / Bekle bilimi / Ceza gelecek. KENTLER Allenghany: Amerika'nn dousundaki dalar. Roland: Orta ada yaam olan ve ad daha ok iirlerde geen bir yiit. Charlmagne'n komutanlarndan. 779 ylnda, Basque dallaryla yaplan bir savata ldrld. Franszlarn Roland arks adnda uzun bir destanlar var. Centaure - Centauresse (Kentaure): Mitolojide geen, yar insan, yar at biiminde yaratklar. Kentaure te yandan bir takmyldzn da ad. Mab: Orta a efsanelerinde geen Dler Perisi. Dier perilerin doumlarnda da ebelik yapar. Perinin ad ngiliz masallarnda da geer. Diane (Diana): Roma mitolojisine gre, tanrlar tanrs Jupiter ile Latone'un kz. Babasndan kendisini evlendirmeyeceine degin sz alr, elinde ok ve yay, ormanlar tanras olarak geyiklerle dolar. Yunan mitolojisindeki Artemis ile zde. Bacchante: Ba ve arap Tanrs Bachus'un rahibelerine verilen ad. KENTLER II Hampton-Court: Londra'nn on dokuz kilometre gney batsnda, Hampton kasabasnda, Times rmann sa yakasnda, Kardinal Wolsoy'un yaptrd krallk atosu. ok byk ve ok zengin bir galerisi var. Galeride her aa ve dneme degin yedi yz tablo, desen ve iki salonda da Arras ve Flandre hallar sergileniyor. atoyu ve sergiyi grmeye giden Rimbaud karsndaki dev mimariden etkilenir.

Nabuchodonosor: .. 605-562 yllar arasnda yaayan Babil kral. Babil'in nl asma bahelerini ve daha bir ok deerli ant yaptrm. Brennus: Creuse ve Indre arasndaki bataklk blgeye Brennus ya da Brennous deniyor. Dize-tmcedeki bu szck baz yaynlarda Brahmans olarak geer. Rupi: Hint paras. Kontluk: Mahalle, ky, kasaba gibi, ngilterenin ynetim birimlerinden. AKAM SAATLER "Gvertenin evresinde.." : Rimbaud szc ingilizce yazyor: Steerage. Szck gverte yolcular iin kasaalt, ucuz biletli yolcular iin salon ve kamara, dmen gibi anlamlara geliyor. AFAK alayan: iirde Almanca, "wasserfall" olarak geiyor. SADE AKAM DUASI Sodome: Eski bir Filistin kenti. Halknn sapkl ve ecinsel alkanlklar yznden, Tevrat'a gre, Tanr gkten ate ve kkrt yadrarak kenti yok eder. Solyme: Yunanllar ve Romallar Kuds'e Solyme diyorlard. KI LEN Boucher'nin inli Kzlar: 1703-1770 yllar arasnda yaayan Fransz ressam Boucher'nin "'inli Kzlar" adn tayan bir tablosu var. Tablo, aslnda resimden pek holanmayan Rimbaud'nun ilgisini ekmi. ANAKENT Ossian denizleri: Bu ad tayan deniz yok. Ossian, ad Korsika efsanelerinde geen bir masal yiidi. Guaranies: Gney Amerika'da, Uruguay dolaylarnda yaayan kk bir yerli topluluk. "Onunla diditiin..": Rimbaud annesinden sz ediyor. BARBAR "Kanayan et adr..": Rimbaud "pavillon" szcn kullanyor. Szcn drt anlam var, adr da bunlardan biri. Yaptm aratrmalara gre en uygun den anlam. nk Rimbaud, bu iiri Belika'daki fuarlar ve Londra'daki bir sergiyi gezdikten sonra yazd. adr, fuar adrlaryla sergi pavyonlarnn bilekesi. FAIRY "Ssl besi sular..": Ssl szcn Rimbaud ngilizce - Franszca karm, yeni bir uyarlama biiminde kullanyor. SONE Psych?: Milet kralnn kzndan birinin, en gzelinin ad. Gzellii bana bela oldu ve onu kskanan Yunan Gzellik Tanras Aphrodites'in hmna urad. YRM YA Adagio: Yava anlamna gelen talyanca bir mzik terimi. GENLK IV Antoine: Rimbaud'nun szn ettii Antoine, 251-285 yllar arasnda, Yukar Msr'da yaayan kei Saint Antoine. Maln mlkn datp lde ileke bir yaam srdrd. Memphis ve Arsinoe yaknlarnda ilk manastrn kurdu. blis, kadn klna girerek onu batan karmaya urar. Anatole France "Thais" adl romannda Saint Antoine'n manastr yaamna da deinir. Manastr halen duruyor, ok iyi korunmu. Bir yazarlar toplants iin Msr'a gittiimde ziyaret ettim. BURUN Tekne: Rimbaud ngilizce, "brick" szcn kullanyor. Bir anlam kiremit, tula; bir dier anlam iki direkli gemi. air ift anlaml szckleri kullanmay seviyor. Baks (Bacchus - Bakkhos): Ba ve arap Tanrs Dionysos'un bir dier ad. Epire: Yunanistan'da, Makedonya'nn gneyinde, deniz kysndaki bir blge. Homeros zamannda buras Dodone Tapnayla nlym. Peleponnese: Yunanistan'n gneyindeki Pelops yarmadas.

"Dinsel tren alaylarnn tt tapnaklar": Rimbaud tapnak szcn Latince ve "fanum" olarak kullanyor. "...rhtmlar...": iirde szck ngilizce, "embarkments" olarak kullanlm. Scarbo: Amerika'da, Yorkshire'n banliys Scarborough. Rimbaud banliynn adn iirine Franszca okunu biimiyle alm. Broklyn: Amerika'da, New York eyaletine bal bir kent. Doru yazl: Brooklyn. Taranto: talya'da danslaryla nl bir ky kenti. SAHNELER Beotienler: Beotie, bakenti Thebes olan, eski Yunanistan'da bir blge. Beotieli, mecazi anlamda, aptal, cahil, hantal, doann ve sanatn gzelliklerini kavramaktan yoksun kimse. Bu szc kullanarak Rimbaud izleyicilerin, dolaysyla ynlarn bilgisizliini, budalaln st rtl dile getiriyor. "Uzun, tahta bir sedir...": Rimbaud ngilizce "Pier" szcn kullanyor. Szck; iskele, rhtm, kemer, kpr payandas, iki pencere ya da iki kap arasndaki duvar gibi anlamlara geliyor. air, izleyicilerin oturduu sedir ya da sedirleri iskeleye ve teknelere, oyun alann ise rhtma benzetiyor. TARHSEL AKAM "Vapurun bizi boaltaca her yer...": air "la malle" szcn kullanyor. "Malle" hem sandk, hem yk vapuru anlamna geliyor, Rimbaud szcn ifte anlamndan yararlanyor. yle ki: Rimbaud ve Verlaine Paris'i terk edip ngiltere'ye gidiyor. airin Yunan mitolojisine tutkusu biliniyor. Adn Bozcaada'ya (Tenedos) veren Tenes yiit Kyknos'un oludur. vey annesi, Tenes'i kendisine gz koymakla sular, Kyknos buna inanr, Tenes'le kz kardeini bir sanda kapatp denize atar. Tanr Poseidon genleri korur ve Bozcaada'ya karr. Verlaine ve Rimbaud da aslnda Verlaine'in karsndan kamak iin Paris'i terk edip ngiltere'ye, Tenes ve kz kardei gibi bir adaya gidiyorlar. air, hem sandk, hem de vapur anlamna gelen "malle" szcn kullanarak Tenes'le zdeleir. evirilerde karlalan nemli bir glk, ift anlaml szcklerden douyor. Anlamlardan birini yelemek zorunda kalyoruz. "Malle" daha nceki baskda sandk olarak evirmitim, bu baskda vapur szcn kullandm. Norne'lar: skandinav mitolojisine gre yaam ve lm yneten tanra var: Veranda (imdiki zaman), Urda (Gemi zaman) ve Skulda (gelecek zaman). Bunlara Norne'lar deniyor. Mali sknt iindeki Rimbaud fazla kt tketmemek iin iirlerini kk ktlara ve ok kk bir elyazsyla yazyordu. Bu yzden elyazmalarnn kimi yerleri iyi okunamyor. "Nornes" szc de baz yaynlarda "Normes" olarak geer. Tevrat'ta "Normes" (Kurallar) baln tayan bir blm var. BOTTOM Hanm: Annesinden sz ediyor. Sabine'li kzlar: Sabine, Orta talya'da eski bir lke. Roma mitolojisine gre Romulus'un adamlar bir len (tren) srasnda Sabineli kadnlar ve kzlar karp onlarla evlenirler. Sabine'in erkekleri daha sonra kzlarn kurtarmak iin Romulus'un adamlaryla savarlar. Kadnlar, kucaklarnda ocuklar, babalaryla kocalarnn arasna atlr. iirde Rimbaud annesine kzdnda evden krlara kan anlatyor. Sabineli kzlar iirde belki annesini simgeliyor ve airin annesiyle uzlama zlemini dile getiriyor. H Hortense: iirde ad geen Hortense kimdir, bilinmiyor. air de zaten Hortense'in kimliini gizliyor. Kimi yorumculara gre Hortense yeniyetme Rimbaud'nun otuzbir ekme alkanln ve bu alkanla kar tepkisini, usancn, bkknln simgeliyor. CANDAN BALILIK Baou: Szcn hangi dilden olduu bilinmiyor. Coku ve heyecan belirten bir nlem mi? Rimbaud, Ardennes blgesinden. Ardennes lehesinde benzer szckler var. rnein "aboyer" (havlamak) yerine "baoilli", "aboiment" (havlama) yerine "baoillime" szckleri kullanlyor. Yrei amber ve kavdr: iirde ngilizce "spunk" szc kullanlyor. sko kkenli "spunk"n kav, mantar, kvlcm, alev ve kibrit gibi anlamlar var. Mecazi anlamda ise; cesaret ve g. KT KAN Souabe: Eski Almanya'da bir blge. Rimbaud iin Douya alan yollar. De profundis domine: llerin gmlmesi srasnda okunan Latince bir dua. "Tanr gnahlarn balasn", "Tanr korusun" anlamnda. iirde Rimbaud bir an iin Tanr'ya snma gereksinimi duyar, ama hemen piman olur, "kafay m ttm ne!" der.

Armorique: Galya'nn bir blmne verilen ad, gnmzdeki Bretagne blgesi. CEHENNEM GECES airin afyon yuttuktan sonra yazd bir iir. Saksonya: Alman mparatorluuna bal bir krallk; Prusya, Bavyera ve Bohemya arasnda, bakenti Leipzig. ILGIN KIZ - CEHENNEMLK KOCA iirdeki lgn Kz (lgn Bakire) air Paul Verlaine, Cehennemlik Koca ise Arthur Rimbaud. Ecinsel ilikilerinde Rimbaud etken (aktif), Verlaine ise edilgen (pasif) idi. SZN SMYASI Oise: Gzya iirinin notlarna bakn. C?dron: Eski Kuds'n dousunda, Kuds ile Zeytin Da arasnda akan cokun su, sel. Ad Tevrat'ta geer. Ad matutinum, Christus venit: "Ad matutinum", Latince sabahleyin demek. Hristiyanlarn bir pazar duas yle balar: "Ad matutinum, gallo canente spes redit." Anlam: Sabahleyin horoz sesleriyle umut yeniden douyor. iirdeki "Christus venit" ise aramba gnleri okunan bir duada geer ve anlam; sa geliyor. OLMAYACAK EY airin afyon yuttuu srada yazd iir. Bilinci bazen yitiyor, bazan yerine geliyor. Genelde, afyona ramen bilincine egemen. Kafamdaki, Kuran'n arma bilgelii de deildi: Rimbaud Kuran'n salt Dou bilgeliinden kaynaklandna, katkszlna inanmyor, onda, Bat deer yarglarna dayanan Tevrat'tan alnm kurallar buluyor. Kulland Franszca szck: "Batarde", "pi" demek, pi bilgelik demek; Rimbaud'nun subay babas Kuzey Afrika'da grevliyken Kuran' incelemi ve Kuran' aklayan, yorumlayan bir de bror yazmt. Harrar'da yerleen babasnn yapt bu almay gelitirmek istedi, Fransa'dan evirileri getirtti. Birlikte alt mslmanlar daha iyi tanmak iin Kuran' inceledi. Kimileri Rimbaud'nun Harrar'daki ocuklara Kuran rettiini de ileri srerler. sa varsa Bay Prudhomme'lar da var: Bay Prudhomme yazar Henri Monnier'nin yaratt aptal bir tip. Rimbaud, hristiyan dini bir yn budalay da birlikte yaratt demek istiyor. Aden (Eden): Dinsel betiklerde geen yeryz cennetinin ad Yirmi ylm yrmek bakalar yirmi yl yryorsa: Szck szck evrildiinde: "Yirmi yllarm (yalarm) gitmek, bakalar yirmi yl gidiyorsa." eitli yorumlar yapld bu dize stne. Kimilerine gre ozan yirmi yl daha yaamak istediini sylyor. Oysa bu iiri yazd sralarda Rimbaud ondokuz yandayd ve yirmi yana hazrlanyordu. nk yirmi ya onun iin genliin mjdesiydi. Nitekim daha sonra yazd iire "Yirmi Ya" adn verdi. SABAH Pater ve ave Maria: "Pater", Latince baba, tanr anlamnda; "ave Maria", yaasn Meryem Ana. Dualarda sk geen szler.