CFARE JANE KONFLIKTET:-Konfliktet jan po aq t vjetra sa edhe njerzimi, ato jan nj fenomen i prgjithshm, i cili ndeshet n t gjitha rrafshet

e jets. Nuk sht ekzistenca e konflikteve ajo, q sht problematike apo deri edhe prbn rrezik pr paqen, por jan format dhun-favorizuese t zgjidhjes s nj koflikti, t cilat mbartin padrejtsin e u japin nj prparsi t dukshme n dm t t tjerve atyre palve, q orientohen pr nga realizimi i njanshm i interesave si dhe prfaqsojn iden, se vetm njra pal disponon t vrtetn dhe t drejtn.Ide t tilla prfundojn shum leht n mnyra veprimi dhe mendimi, q jan t orientuara pr nga lojrat e shums zero: Humbja e njrit sht fitimi i tjetrit. Fituesi, kshtu vijon zinxhiri i asociacioneve, sht m i forti dhe ky ka t drejtn n ann e tij. N jetn e prditshme, konfliktet shpesh barazohen me grindjet, me kundrshtit e interesave, me pushtetin ose prdorimin e dhuns. Shkenctarja pr paqen Ulrike C. Wasmuth thekson, se sht e rndsishme, q konfliktin ta konsiderojm n mnyr objektive si rrethan sociale duke mos e ngatrruar me format e zgjidhjes s tij; ai nuk duhet kufizuar me an vlersimesh si dhe nuk duhet przier me trsin e shkaqeve t tij. Ulrike C. Wasmuth Konfliktin si nj rrethan sociale me t paktn dy pal pjesmarrse (individ, grupe, shtete), t cilt (a) ndjekin qllime t ndryshme dhe kan piknisje t parakordueshme ose synojn t njjtin qllim, t cilin mund ta arrij vetm njra prej palve, dhe (b) pr arritjen e nj qllimi t caktuar duan t prdorin mjete t ndryshme q n piknisje t parakordueshme. Konfliktet jane shpesh te nevojshme sepse : 1.Ndihmojne te ngrihen dhe adresohen probleme 2.Ndihmojne qe puna te behet me mire 3.Ndihmojne njerezit qe te jene reale dhe te marrin pjese ne veprimtari . 4.Ndihmojne njerezit te perfitojne nga diferencat ndermjet tyre . ANALIZA E KONFLIKTIT-Nj mjet ndihm n konceptimin e konflikteve jane analizat e konflikteve. Nj analiz e till konflikti prpiqet t prpiloj jo vetm shkaqet dhe sfondin e nj konflikti, por prmban edhe pik-referencat e para pr linjat e zgjidhjes s tij, duke fokusuar t prbashktat dhe duke analizuar mnyrn e deritanishme t prpunimit t konfliktit (shih fragmentin mbi analizn e konfliktit).

Konfliktet kalojn npr faza specifike. N nj faz fillestare perceptohen konflikte latente apo t manifestuara, por kto (ende) nuk vlersohen negativisht. N fazn e prshkallzimit kemi efektin e nj dinamike, e cila finalizohet me ngjarjen e konfliktit. N fazn e sqarimit bhet fjal pr nj prkufizim dhe formsim t ri t (bashk-)jetess s mtejshme. Kto faza prcaktohen shpesh si harku i konfliktit. N faza t ndryshme jan t nevojshme krkesa dhe kompetenca specifike n raportet q krijohen, n shfuqizimin e prshkallzimit apo edhe n veprimtarin pajtuese. Prshkallzimi i konfliktit Prshkallzimi i nj konflikti sht i rrezikshm,pasi 1. konfliktet mund t dalin jasht kontrolli; 2. ka gjithnj e m pak alternativa veprimi n dispozicion; 3. dhuna po konsiderohet dhe prdoret gjithnj e m shum si mundsi veprimi;
2

4. n plan t par nuk qndrojn me zgjidhjet e prbashkta por ose fitorja ose mposhtja e kundrshtarit; 5. ndodh nj personifikim i konfliktit; 6. emocionet marrin prparsi; 7. shkatrrimi dhe asgjsimi shndrrohen n qllime kryesore t t vepruarit.

Dinamika e konfliktit zakonisht ndryshon edhe sjelljen e palve n konflikt. Komunikimi kufizohet, perceptohet m shum ajo q ndan se sa ajo q bashkon, mosbesimi sht n rritje dhe zgjidhja shpesh nuk shihet si nj problem i prbashkt. Morton Deutsch i prshkruan kto ndryshime si m posht:

far sht tipike pr konfliktet? Komunikimi Komunikimi nuk sht i hapur dhe i sinqert. Informacioni sht i pamjaftueshm dhe orientues n mnyr t qllimshme. Sekretet dhe mungesa e sinqeritetit rriten. N vend t diskutimit t hapur dhe bindjes shfaqen krcnimet dhe presioni. Perceptimi Fillojn t dalin n pah ndryshimet dhe diferencat n interesa, mendime dhe system vlerash. Ajo, q ndan, shihet m qart se ajo, q bashkon. Gjestet pajtuese t tjetrit interpretohen si prpjekje pr mashtrim, krkesat e tij gjykohen si armiqsore dhe t liga, ai vet dhe sjellja e tij prceptohen n mnyr t njanshme dhe t cunguar. Pozicionimi Ulet besimi dhe rritet mosbesimi. Zhvillohen forma t fshehura dhe t hapura armiqsish. Ulet gatishmria pr t mbshtetur tjetrin me kshilla dhe veprime. Rritet gatishmria pr t shfrytzuar, demaskuar dhe poshtruar tjetrin. Lidhja me detyrat Detyra nuk perceptohet m si nj krkes e prbashkt, q realizohet n mnyrn m efektive
3

t mundshme duke ndar punn, ku gjithesecili kontribuon pr arritjen e qllimit t prbashkt sipas forcave dhe mundsive t veta. Secili prpiqet, t bj gjithka vet: nuk ka nevoje t mbshtetet te tjetri, pra nuk sht i varur prej tij duke iu shmangur kshtu rrezikut, pr t'u prdorur dhe shfrytzuar.

Konfliktet shpesh perceptohen si situata lufte, t cilat duhen fituar. Ato shpalosin n shum raste nj dinamik t brendshme konfliktuale, q e rndon ose e prjashton rregullimin e paqt, konstruktiv dhe pa dhun t konfliktit. Analizat n lidhje me sjelljen e njeriut n situata konfliktesh kan treguar, se shumica priret t arrij eprsin e vet prmes nj angazhimi gjithnj e m intensiv ose prmes kmbnguljes s rrept n pozicionin e vet, edhe atje ku fillojn t shnohen dshtime. Ky model sjelljesh shoqrohet nga nj kufizim n rritje i aftsis perceptuese dhe vendim-marrse.Konfliktet e dmtojn aq rnd aftsin ton perceptuese dhe aktivitetin ton t t menduarit dhe t t imagjinuarit", shkruan drejtuesi i seminareve rreth konflikteve, Friedrich Glasl, sa q ne, n vazhdn e ngjarjeve nuk arrijm m t shohim sakt gjrat rreth nesh. Duket sikur syt tan turbullohen gjithnj e m shum, shikimi yn mbi ne dhe kundrshtart n konflikt ngushtohet, cungohet dhe bhet krejtsisht i njanshm. Jeta jon e proceseve t t menduarit dhe imagjinats ndjek detyrime dhe shtrngesa, pr t cilat ne nuk jemi t vetdijshm sa duhet. Problemi i vrtet i konflikteve qndron n rrezikun e vazhdueshem t prshkallzimit t tyre, duke u mshuar gjithnj e m shum strategjive t pushtetit dhe dhuns. Kshtu, konflikti bhet gjithnj e m i vshtir pr t'u drejtuar derisa del jasht kontrollit, kalon pragun e dhuns duke u br kshtu shkak i shkatrrimit t jets. Nj bashkjetes e mtejshme bhet n kt mnyr pr nj koh t gjat shum e vshtir deri e pamundur. Dinamika e nj konflikti krahasohet shpesh me nj ajsberg. Modeli Ajsberg ilustron, se n siprfaqe sht e dukshme vetm nj pjes e vogl e asaj, q prcakton nj konflikt. N rastin e nj ajsbergu, gjasht t shtatat gjenden nn uj dhe jan t padukshme - por sht pikrisht kjo pjes q prcakton madhsin dhe zhvillimin e mtejshm t ajsbergut. Modeli Ajsberg shpesh prdoret pr t ilustruar faktin, q vetm nj pjes e ngjarjes dhe dinamiks s konfliktit sht drejtprsdrejti e prekshme. Pjest e tjera t dinamiks duhen deduktuar.

T msojm si t grindemi - 7 Rregulla pr nje grindje t suksesshme

Grindja nuk krijon distanc, por n shum raste sht pikrisht ajo, q mundson afrsin e vrtet mbi bazn e besim grindjeje bhen t dukshme ant e lndueshme t nj personi, prekshmria dhe ndjenjat e tyre t thella. Dhe: gjat nj ather jemi t vrtet. N kt vrtetsi mund t rriten lidhjet. Kshtu mund t nxiten mirkuptimi dhe vlersimi rec rndsishme t msojm nj form konstruktive t zgjidhjes s nj konflikti dhe t grindjes. 1. Tematizo menjher problemin Nuk duhet pritur gjat, nse shohim se grumbullohen ndjenja jo pozitive. Tematizoni problemin mundsisht n rrethanat, q Jua ofrojn kt mundsi ose menjher pas ksaj. 2. Fol n vetn e par njjs N raste konfliktesh sa m shum t flas pr ndjenjat dhe prjetimet e mia, aq m mir do t m njoh dhe kuptoj kundrshtari im. T thuash un n vend t ti n nj situat grindjeje ka edhe nj t mir tjetr: un duhet t them mendimin tim t vrtet dhe t jem i qart n lidhje me at, q dua me t vrtet. N kt mnyr sinqeriteti im nxit edhe sinqeritetin e t tjerve.

3. Mos ndrprit tjetrin Un e l kundrshtarin tim t flas deri n fund dhe e dgjoj me vmendje pa e ndrprer. Ktu vlersoj n mnyr t nevojat, interesat q ai/ajo shpreh. Un prpiqem t perceptoj interesat, nevojat dhe ndjenjat e tjetrit dhe t'i bj ato te

4. Foli dhe shiko direkt personin prkats Nse un dua t njoftoj n lidhje me dika apo dua t them patjetr dika ather i drejtohem personit prkats n m nuk i flas t gjith grupit, nse bhet fjal vetm pr nj person.

5. Gjej nj kndvshtrim t prbashkt t problemit Pr far bhet fjal n kt grindje? Cilat jan arsyet sipas meje, po sipas partnerit tim n konflikt? A sht e mundu perspektiv e prbashkt n lidhje me kt problem? 6. Qndro n tem Duhet qndruar n at problem, pr t cilin krkoj nj zgjidhje. Gjithashtu nuk lejoj, q partneri im t kaloj sa n nj 7. Shmang fajsimet dhe fyerjet Qortimet reciproke nuk sjellin sqarim dhe zgjidhje t problemit, por vetm sa ngurtsojn frontet. Pyetsor

Ju me siguri e pyesni veten prse e keni marr kt pyetsor. Ne, stafi i mediatorve kemi qen vjeshtn e vitit t shku t cilin jemi marr me konfliktet n shkoll. Detyra jon sht tanim t'ju ofrojm mbshtetjen ton n zgjidhjen e kon gzoheshim, nse do t'u prgjigjeshit sinqerisht pyetjeve dhe t na ktheni m pas pyetsorin. 1. A ke vrejtur/prjetuar nj apo disa konflikte n shkolln ton? po jo 2. Sa shpesh ndodhin konflikte n shkolln tnde? shpesh rrall kurr
5

3. Sa shpesh ke marr pjes ti n to? rrall kurr ndonjher 4. far lloj konfliktesh ndeshen n shkolln tnde? mes dy nxnsve mes nj grupi dhe klass mes nj nxnsi dhe klass mes dy grupesh brenda klass mes nj nxnsi dhe nj msuesi mes nj grupi nxnsish dhe msuesit mes klass dhe msuesit mes nxnsve dhe prindrve t ndryshme

Prshkruaj shkurtimisht konfliktin/tet: ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ 5. A t shqetsojn konflikte t tilla? po pak aspak 6. A ndrhyn dikush n ndonj rast? Nse po, kush? po jo 7. Prmes puns son prej mediatorsh Ju ofrohet mbshtetje. A do ta pranoje at? po jo 8. A mendon, se kjo do t kontribuonte n nj menaxhim m t mir t konflikteve n shkoll? po jo Nse po, n cilin prej konflikteve t listuara n pyetjen 4 do t mund ta prfytyroje veten? ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ Klasa e : ____________

 mashkull femr Llojet e konflikteve n shkoll Konfl iktet msues-drejtues Konfl iktet msues-nxns Konfl iktet nxns-nxns Konfl iktet msues-prindr Konfl iktet msues-msues Konfl iktet fmij-prindr Konfl iktet ndrmjet drejtuesve. Konfl iktet msues-drejtues. Motivet

Konfl iktet msues-drejtues konsiderohen si nga konfliktet m t pranishme n shkolla q tronditin mbarvajtjen, tro Cilat jan disa nga motivet e lindjes s ktyre konfl ikteve: Intoleranca e drejtuesit: kjo n marrdhnie me vartsit. Urdhrat e tij t padiskutueshm. Prepotenca e drejtuesit: prpiqen ta vendosin autoritetin me arroganc. Komandon vetm drejtuesi. Subjektivizm n vlersimin e puns s msuesit: mungojn standardet e vlersimit dhe pr rrjedhoj vlersimi sht subjektiv. Subjektivizm n krkesn e llogaris: diferencimet sipas paraplqimeve vetjake t drejtuesve. Neglizhenca e parregullsi n kryerjen e detyrave nga msuesi. Ekzistenca e drejtuesit informal.

Por kush mund t jet ndrmjetsi pr t shuar apo zgjidhur nj konfl ikt t lindur midis msuesit e drejtuesit? A ka gjithnj nj i till apo prfundojn pr tu zgjidhur n organet eprore? Prvoja ka treguar se drejtuesi i mir arrin t parandaloj konfl iktin me vartsin e vet, por, edhe n mos ndodht kj ky drejtues di ta menaxhoj e t nxjerr msime q kjo t mos ndodh me varts t tjer. Por, ka edhe plot raste n shkolla ku konfl iktet, jo vetm nuk arrihet t parandalohen nga drejtuesi, por rndohen dh shkoll n rastin m t mir, duke krijuar qejf-mbetje e mrira dhe, n rastin m t keq, duke krijuar klane q jan n d nxnsve dhe mbarvajtjes s shkolls. Ka plot raste q kto konfl ikte shkojn deri n drejtorin arsimore pr tu zgji jo ndonjher prfundojn me lvizje t drejtuesve nga pozicionet e tyre. Shembuj : Levizja e mesuesve shume delikate . Levizja e drejtuesve akoma me delikate . Koncepti i dinjitetit Kerkesa ne drejtorine arsimore deri qesharake Konfliktet msues-nxns. Motivet

Konsiderohen si konfl ikte pothuaj t prditshm n shkoll. Jan pjes e natyrshme dhe e pashmangshme e shkolls ekzistojn. Her t hapur, e her t mbuluar, here t zgjidhur lehtsisht, e her duke prfunduar n mnyr t dhunsh vmendje e kujdes t veant. Nga rezultatet e anketimeve br pr kt lloj konfl ikti, 70 pr qind e nxnsve t anketuar pranojn se midis tyre d konflikt. M intrigues sht fakti se n 40 pr qind t rasteve msuesit e konfl iktuar jan hakmarr. Perqindje e mad konsideronim kto raste si nj t keqe t madhe t shkolls.Pra, ai q edukon edukon me ose pa dashje. Konfl iktet msues-nxns jan objektive. Ato ndodhin e do t ndodhin. Dhe kan specifikn e tyre: Msuesi, prve edukon,jo vetm si qllim n vetvete, por edhe me do veprim e sjellje t tij. Dhe pa dashur shrben si nj model i mir
7

Nga ana tjetr nxnsi q edukohet prej tij mundohet t marr nga msuesi do gj t mir dhe38pse jo, shpesh dhe at,por dhe jo rrall ta kundrshtoj. Dhe pikrisht kto kundrshtime bhen shpesh burime konfl iktesh q,n varsi t shuhen shpejt e paqsisht, her-her ashprsohen e rndohen duke u br si ortek e duke prfshir edhe grupe t tra n dashur n konfl ikt e q e kan t vshtir pr tu ndar paqsisht nga ai. Dikush mund t thot se konfl iktet msues-nxns mund dhe duhet ti shmangim. Prvoja ka treguar se kjo jo gjithm Ather duhet t orientohemi t gjitha palt pr ti minimizuar,gjithnj duke tentuar pr ti zgjidhur sa m paqsisht e nprmjet zgjidhjes,t edukojm. Disa nga motivet q ojn n lindjen e ktyre konfl ikteve jan: Vlersimet subjektive t msuesve ( por zgjidhet me kuraje , duke kerkuar rivleresim ne Drejtorine Arsimore ) Diferencime t msuesit, Intoleranca e msuesit, Moszbatim i rregullores nga ana e nxnsve. Kush mund t ndrmjetsoj pr parandalimin,menaxhimin dhe zgjidhjen e konflikteve msues nxns?

Vet msuesi mund t jet nj parandalues i lindjes s konfl iktit, duke vlersuar objektivisht, duke mos br diferen tolerant,duke marr parasysh moshn e nxnsve, duke u munduar, pse jo, ndonjher t zr vendin e prindit,t shok Msuesi kujdestar mund dhe duhet t jet nj ndrmjets pr t parandaluar, menaxhuar apo zgjidhur konfl ikte q l dhe msuesve t lndve t ndryshme pr t gjitha llojet e arsyeve. Msuesi kujdestar sht ai tek i cili nxnsi ka m shum besim, msuesi kujdestar sht ai q njeh m prirjet dhe komplekset e nxnsit t vet, sht ai q mund t shrbej si ur lidhse midis nxnsit,msuesit t lnd pergjithesi mesuesi kujdestar i zbut problemet me teper se duhet ) Drejtuesit e shkolls mund t jen n raste t veanta ndrmjets n zgjidhjen e konfl ikteve midis msuesve dhe nx kan prve t tjerash edhe autoritetin e drejtuesit dhe t kryemsuesit ose msuesit m t przgjedhur. Senatort e qeveris s nxnsve mund t jen, gjithashtu, ndrmjets shum t mir n parandalimin, menaxhimi konflikteve midis nxnsve dhe msuesve t tyre, pr shum arsye ndr t cilat dhe m t rndsishmet,se ata jan zgj mir t shkolls, jan t nj moshe dhe njohin psikologjin e njri-tjetrit dhe jan m t afrt me msuesit pr shkak t qeveritar. M rrall ndodh q edhe prindrit mund t ndrhyjn, pr t parandaluar ose zgjidhur kt lloj konfl ikti. Konfl iktet msues-prindr. Motivet

Jan konfl ikte q ekzistojn n t gjitha kategorit e shkollave, nga m e ulta deri n t lartn; konfl ikte q n prgjithsi zhvillohen e zgjidhen paqsisht, por ka dhe raste, kur ato bhen t ashpra e kalojn deri n Motivet q ojn n lindjen e ktyre konfl ikteve jan kryesisht: Vlersimi joobjektiv i msuesit: sht nga dukurit m t pranishme n shkoll, q bhet her pa paragjykime, padashur, por edhe pr inate, paraplqime vetjake etj. Qndrimet intolerante t msuesit: Me pretendimin e zbatimit t rregullave, rregullores, normave etj. msuesi zgjedh rrugn e ashpr t komunikimit. Problemet edukative: Krkesat e msuesit, q kan t bjn me sjelljen e nxnsit, mnyrn e t veshurit, t t folurit etj. nuk transmetohen saktsisht nga nxnsi te prindi. Qndrimi subjektiv i prindrve: Beson gjithka q i thot fmija i tij, e sheh si t pagabueshm at. Nga rezultatet e anketimeve me prindr mund t arrish n disa prgjithsime: 60 pr qind e tyre pranojn se n shkoll ka konfl ikte dhe kto konflikte n 90 pr qind t rasteve jan me msuesit. Kto konfl ikte n 60 pr qind t rasteve jan zgjidhur menjher dhe 70 pr qind me tolerancn e
8

t dyja palve. 70 pr qind e prindrve pranojn t jen ftuar n shkoll pr zgjidhje konfl iktesh, por pranojn edhe faktin tjetr q n 30 pr qind t rasteve zgjidhjet kan pasur pasoja pr fmijn e tyre. Nuk mund t gjykohet nse kjo prqindje sht rrjedhoj prsri e subjektivizmit t prindit apo sht dika reale. Nse kemi t bjm me subjektivizm t prindit, prsri shkolla, msuesi ka pjesn e vet. Kjo tregon q msuesi n konfl iktetme prindrit nuk arrin zgjidhjen e sakt 3.Konfl iktet msues - msues. Motivet

Si edhe konfl iktet e tjera n shkoll, kto konflikte lindin nga shkaqe objektive dhe subjektive. Kryesisht disnivel n prgatitjen shkencore,ndrhyrje t pamotivuara, ndrthurje interesash etj. Por konfl iktet q shkaktohen pr arsye subjektive jan m t vshtirt. sht fakt, gjithashtu, q kto konfl ikte n t shumtn e rasteve zgjidhen nga vet msuesit e konfl iktuar, ose shuhen vet me kalimin e koh kryesisht klasifikohen n konfl iktet e buta. Rrallher msuesit e konfl iktuar, me njri-tjetrin krkojn ndrmjetsim drejtori i shkolls ose nj kolegu i tyre. Jan konfl ikte q ndodhin n mes njerzish t prgjegjshm e t shkolluar dhe pritet q t zgjidhen paqsisht, por nu kshtu. Disa nga motivet q shkaktojn lindjen e tyre jan: Disnivel n prgatitjen shkencore. Disnivel n kultura. Ndrhyrje t pamotivuara. Ndrthurje interesash. Shpesh pr ti shuar kto konfl ikte ndrhyjn vet msuesit me njri-tjetrin dhe rrall sht e nevojshme ndrhyrja e drejtoris e aq m pak e organeve 7. Konfl iktet ndrmjet drejtuesve. Motivet Konfl iktet ndrmjet drejtuesve jan konfl ikte q po ndeshen gjithnj e m shpesh npr shkolla. Disa nga motivet q ojn n lindjen e ktyre konflikteve jan: Prgatitja e pamjaftueshme profesionale. Kulturat e ndryshme. Klanet q krijohen. Paprgjegjsia dhe paprgjegjshmria. Pr t ndrmjetsuar n kto lloj konfl iktesh sht m e vshtir se me do lloj tjetr, mbasi duke qen me pushtet, gjithsecili nuk pranon t ul hundn. Ndrmjets n kt rast mund t jen kolegt, lideri informal, ose njri nga drejtuesit formal. Prfundim: Shkolla e mbrthyer nga konfl iktet.Trajtuam llojet e konfl ikteve q veprojn brenda shkolls. Me dhjetra e qindra t tjer veprojn jasht saj. Por q kan ndikimet e veta t fuqishme n shkoll. Me dhjetra e qindra motive, q i bjn ato mjaft t veanta specifi ke pr nga trajtimi, menaxhimi dhe zgjidhja. M t rndsishme, konfl iktet msues-drejtues, msuesnxns. Me pasoja m negative konfl iktet q prsriten si rrjedhoj e hakmarrjes s msuesit.

10