MENAXHIMI I KLASS SIPAS STANDARTEVE PEDAGOGJIKE

Hyrje N kuadr t Teoris s Msimit apo Didaktiks prfshihen edhe aspektet menaxhuese, t cilat kan nj rndsi thelbsore n zhvillimin e procesit t msimit. Kjo ka qen edhe arsyeja q na nxiti q pikrisht t zgjedhim trajtimin e ksaj teme, duke u munduar t bjm nj antologji seleksionimi t temave dhe pikave m t rndsishme t cilat lidhen me praktikn aktuale npr shkollat tona. Ky trajtim teorik n kt punim, prfshin kriteret m themelore q ndrlidhen me menaxhimin e klass, atribute kto, t cilat duhet ti posedoj dhe zbatoj do msimdhns n shkolln e sotme. Studimi i till ka t bj me drejtimin e klass, formimin e grupeve, fillimin dhe prfundimin e msimit, ekologjin e klasave, klimn e klass, motivimin e nxnsve, vetit e msimdhnsit, komunikimi me nxnsit, mbajtja e disiplins n klas dhe trajtesa t tjera q mund t rrjedhin gjat ktij trajtimi. Fillimisht, duhet t njoftohemi se baz referuese e artikujve jan sht libri Metodologji e Msimdhnies t Bardhyl Musait.

Menaxhimi i klass sipas standarteve pedagogjike

Fjala menaxhim do t thot udhheqje, drejtim, organizim, n kt kontekst, n kuadr t procesit msimor. Trajtimi teorik mbi menaxhimin e klass, dhe reflektimi rreth metodologjis efektive pr zbatimin praktik n klas, jan dispozitat themelore me t cilat mund t realizohet msimdhnia e suksesshme. sht e vrtet se msimdhnsi prballet do dit me befasi, t cilat i vijn papritur, ani pse ai nuk ka parashikuar raste t tilla, por se si mund tiu shmanget ai ktyre problemeve t cilat e pengojn zhvillimin normal t procesit msimor, kjo varet se sa ai posedon aftsi dhe njohuri menaxhuese t klass, si arrin ta koordinoj dhe stabilizoj objektin si trsi e zhvillimit t msimit. Natyrisht, kto probleme jan t karakterit psiko-praktik dhe atij objektiv dhe subjektiv, veti kto t cilat i kanalizon msimdhnsi gjat procesit t msimdhnies. Interpretimet teorike t Metodologji e msimdhnies e definojn menaxhimin n kt mnyr: Menaxhimi i msimit ka t bj me drejtimin dhe organizimin e veprimtarive t tilla t t nxnit duke synuar q t maksimalizohet prfshirja produktive e nxnsit n msim. (Musai, 2003, f.201). Ti kthehemi pakz konkretizimit t ksaj shtje, duke pasqyruar gjendjen aktuale npr shkollat tona, sidomos t qyteteve. N shkollat fillore dhe t mesme, numri i nxnsve npr klasa sht enorm. Sipas gjendjes aktuale n do klas msojn mbi 35-40 nxns, madje ka raste kur nj klas ka deri n 45 nxns. N kto klasa ndodh kur msimdhnsi has n destabilizimin e

nxnsve, si rezultat i ksaj ngarkese t madhe. P.sh. kur msimdhnsi sht duke e korrigjuar punn e nj nxnsi, duke ndihmuar at, apo duke i dhn ndonj sugjerim ndaj tems msimore, pjesa tjetr e nxnsve mund t eskaloj nga stabiliteti paraprak, si p.sh. fillojn bisedn, pshprisin, ngacmohen, qeshin, t tjert mund t trhiqen drejt vshtrimeve ndaj dritareve jasht tyre, etj., ku e tr kjo katandisje mund t vij si rezultat i menaxhimit t dobt nga ana e msimdhnsit. Arsimtari ose msimdhnsi po ashtu sht faktor subjektiv me rndsi n punn msimore, i cili me aftsin e tij profesionale dhe prgatitjen didaktiko-metodike planifikon, organizon dhe realizon tr punn me nxns, si dhe mundson krijimin e kushteve elementare pr kryerjen e suksesshme t puns msimore. (Zylfiu, 1985, f.75). Q nga fillimi i do viti shkollor, msimdhnsi paraqet planin dhe programin msimor dhe kriteret apo krkesat, t cilat u drejtohen nxnsve, dhe ato duhet ti thot me bindshmri, ndikim dhe qndrueshmri tek nxnsit, q m pas ato t gjejn aplikimin e tyre n praktik. Natyrisht se kjo rregullativ e msimdhnsit bhet pr qllime pozitive dhe, n kt kontekst, ai krijon nj lloj marrveshje me nxnsit, ku kta t fundit mund t japin propozimet e tyre, por pa dal jasht normave me t cilat drejtohet klasa dhe msimi si trsi. Nse kto parashtrime t cilat bhen nga ana e msimdhnsit, me kalimin e kohs psojn lkundje, ather kjo reflektohet negativisht nga ana e nxnsve, t cilt mund ta keqprdorin dhe ta etiketojn msimdhnsin, ka ndikon negativisht tek ai, i cili tashm ka humbur besimin e nxnsve, duke u futur n nj valle pa e ditur ritmin e lojs s saj. N kt aspekt, nga mosserioziteti, parimsia, konsistenca dhe racionalizmi, nxnsit jo vetm q do ta urrejn msimdhnsin, por edhe lndn msimore t cil ai ligjron. (Haliti, 2007, f.73). Megjithat, pr tiu shmangur devijimeve t tilla, ather duhet ti referohemi rekomandimit konstruktiv t cilin na e kshillon metodologjia e suksesshme e msimdhnies, saktsisht metodat e menaxhimit t klass.

Fillimi dhe prfundim i msimit Pavarsisht se cilat forma t puns msimore msimdhnsi ka vendosur ti aplikoj gjat ors msimore, ai mund t bj edhe kombinimin e tyre me qllim q t nxis aktivitetin e prgjithshm tek nxnsit. Dy aspekte m t rndsishme q kan t bjn me fiilimin e msimit jan prpikmria dhe rregullimi mendor. (Musai, 2003, f.206). sht shum e rndsishme dhe mjaft efektive pr nxnsit, nse arsimtari arrin me koh ta filloj procesin msimor, madje prpikmria, n kt drejtim, do tu drgonte mesazhe nxnsve se sa sht i nevojshm, i drejt dhe racional, respektimi i kohs dhe orarit t msimit. Zakonisht minutat e par jan periudh e paraprgatitjes, ngase n njrn an msimdhnsi shnon orn msimore, ndrsa, n ann tjetr, nxnsit prgatisin materialin q u nevojitet gjat asaj ore. Pas prfundimit t ksaj procedure, msimdhnsi duhet t ngrihet dhe t vendos materialin q i nevojitet pr njsin e

caktuar msimore. At e vendos para nxnsve dhe kshtu me nj shikim gjithprfshirs n form kamereje, duhet ti jap sinjalin nxnsve se tani jemi gati pr t filluar. Natyrisht q msimi fillon sipas planit ditor t cilin e ka msimdhnsi, dhe doher pr t paraqitur qllimin e ors ai u bn pyetje nxnsve, t cilat e ndrlidhin njsin e kaluar me at t tashmen. Pra, kto jan aspekte t cilat e sigurojn msimdhnsin se mobilizimi mendor, nga ana e nxnsve, tashm sht siguruar. Preferohet t`u themi nxnsve n form pyetjeje, jemi gati pr t filluar?, kjo n njfar mnyre do t siguronte prgjigjen e duhur. Atributi themelor i msimdhnsit sht edhe prfundimi i msimit, koha e caktuar, shfrytzimi i arsyeshm dhe me mend i saj. Ather kur prfundon ora msimore, prkatsisht kur bie zilja, tek nxnsit nuk ka msim m, nuk ka interes dhe vazhdimi i msimit pas ksaj kohe do t ishte joracional pr msimdhnsin dhe i padrejt pr nxnsit. Mirpo, ai (msimdhnsi) duhet t programoj gjith veprimtarin kohore dhe t krijoj kshtu hapsir pr zbatimin e t gjitha parashikimeve t tij. Ai nuk guxon as t prfundoj orn msimore para se t vij sinjali i ziles, por edhe nuk guxon ta vazhdoj at pas prfundimit t saj. Shtrohet pyetja, far t bhet nse njsia msimore ka prfunduar pak minuta para se t bie sinjali i ziljes? sht e nevojshme t bhet nj prsritje, prmbledhje ose rezyme e njsis s zhvilluar, duke i aktivizuar kshtu t gjith nxnsit. Kur t prfundoj ora msimore duhet t merren t gjitha mjetet msimore me vete dhe t prshndeten nxnsit me Mirupafshim!, Ditn e mir, Suksese, etj. Kto ishin aspektet dhe parimet q hyjn n kontekstin e fillimit dhe mbarimit t ors msimore, veti t cilat duhet ti planifikoj, organizoj dhe realizoj msimdhnsi n prputhje me hapsirn kohore.

Pak fjal mbi klimn n klas Tipare t tjera dalluese t cilat vrehen nga kndvshtrimi menaxhues, jan edhe ato t krijimit t klims s klass, e q jan kompetenc e plot e arsimtarit ose msimdhnsit. Ai gjithnj duhet t tregoj vullnet, gatishmri dhe konsistenc fizike pr t kontrolluar dhe aktivizuar subjektet n trsi. Do t ishte konstruktive nse msimdhnsi shfaq gzim, interesim, sinqeritet dhe knaqsi para dhe gjat tr ors msimore. Madje, edhe rezultatet e anketave t zhvilluara me nxns, kan nxjerr prfundimin se nxnsit dshirojn q msimdhnsit e tyre t jen t veshur me cilsit e lartcekura. Definitivisht, edhe n aspektin praktik sht dshmuar se pr nxnsit jan t pranueshme t gjitha vetit pozitive, t cilat n njfar mnyre e nxisin efiencn (gatishmrin) e aktivizimit t nxnsve. Vetit t cilat jan t plqyera dhe t pranueshme nga nxnsit, e q ln prshtypje pozitive pr drejtuesin (arsimtarin) e tyre, jan: 1. T jen m t sigurt, m t przemrt dhe m t shoqrueshm; 2. T veprojn si biznesmen;

3. 4. 5. 6. 7. 8.

T T T T T T

jen m nxits; prdorin m shum kontaktin me sy; prdorin m shum humorin; jen m t qart rreth rregullave t klass s tyre; vendosin m mir pranin dhe autoritetin e tyre; komunikoj hapur dhe shpesh duke prdorur m shum dialogun se monologun.

Kur bjm fjal pr klimn e klass, vlen t theksohet se ajo sht nj veti karakteristike q dallohet apo vrehet tek msimdhnsi, t ciln e krijon ai gjat puns msimore. Mjedisi i klass, i krijuar nga msuesi, mund t ket nj ndikim n motivimin e nxnsve, q reflektohet n qndrimin e tyre aktiv ndaj t nxnit. Pikrisht nj mjedis i till prbn at q quhet klima e klass. (Musai, f.210). Arsimtari duhet t jap sinjale pozitive tek nxnsit, duke shfaqur dinamik, sinqeritet, gzim dhe vullnet gjat ors msimore, sepse nse ai sht i vobekt nga kto cilsi, ather nuk mund t themi se do gj zhvillohet normal dhe sipas planit. Ai sht faktori thelbsor n krijimin e klims pozitive, sepse si thot Haim Ginott: Kam nxjerr nj konstatim t tmerrshm se un jam elementi vendimtar n klas. Qndrimi im krijon klimn. Disponimi im i prditshm krijon kohn. Si msues, un kam fuqi t madhe q ta bj jetn e fmijve t mjer ose t lumtur. Mund t jem vegl pr tortur ose instrument inspirues. Mund ti poshtroj ose ti disponoj, ti lndoj ose ti shroj. N t gjitha situatat prgjigja ime vendos se a do t eskaloj apo jo kriza ose a do t humanizohet apo jo fmija. (Revista: Ardhmria). Pra, duhet t krijohet nj atmosfer e dashur n klas, msimi t jet nj proces i hareshm duke ndrtuar vetbesimin tek nxnsit, duke br q ata t jen eksplorues (zbulues, krkues). Duhet t jemi t vetdijshm se kjo klim, atmosfer, rezultat e vullnet pr msim, varet kryesisht nga msimdhnsi se sa investon energji mendore dhe fizike n zbatimin dhe realizimin e saj.

Si ta zhvillojm t menduarit kritik tek nxnsit?

Karakteristika thelbsore e cila sht zemra e msimdhnies produktive, ka t bj me zhvillimin e t menduarit kritik, q konsiderohet shtylla baz e msimdhnies bashkkohore, mbi t cilin parashihet realizimi i veprimtaris edukativo-arsimore. Ndryshimet apo reformat q tashm kan filluar relativisht t praktikohen n arsimin ton, krkojn q kompetenca apo barra kryesore drejt zbulimit t informacionit i takon subjektit (nxnsit), ndrsa msimdhnsi konsiderohet si udhrrfyesi kryesor, i cili e drejton aktivitetin n klas duke iu treguar nxnsve rrugn kryesore drejt hulumtimeve t reja. Andaj e gjith kjo tendenc manifestohet me metodologjin e msimdhnies, e cilia quhet msimdhnia me nxnsin n qendr. Parashihet edhe me prqindje q korrelacioni msimdhns-nxns, t jet 30 me 70% n prgjegjsi t nxnsit. Prandaj Aleksandr Xhuvani thot: Lenia mundin e t krkuarit dhe gzimin e t

gjeturit, nxnsit a studentit. N kt kontekst, zhvillimi i t menduarit kritik sht mse i domosdoshm pr nxnsit, dhe i vetmi asistent q mund ta kultivoj at tek nxnsit, sht arsimtari, msuesi, msimdhnsi. Nga ky rrfim krkohet edhe nj metod konkrete se si mund t nxitet zhvillimi i t menduarit kritik. Pasi q edhe trajtimi yn orientohet mbi menaxhimin e klass nga msimdhnsi, edhe mendimi kritik hyn n kuadr t ksaj shtjeje. Ndr atributet themelore t cilat i hasim n veprn Metodologji e msimdhnies, e q ndihmojn nxnsit n zhvillimin e t menduarit e tyre n mnyr kritike, q japin shfaqjen e nxnsit, q msimi n klas duhet ti nxit dhe ti prkrah, jan: - Besimi - Prfshirja aktive - Shkmbimi i mendimeve dhe i prvojs, dhe - Dgjimi.

Motivimi i nxnsve Nga psikologjia sht e njohur se me nocionin motivim i nxnsve nnkuptohet sistemi i nxitjeve, shtytjeve apo i cytjeve t aktiviteteve intelektuale, emocionale, sociale, motorike e kshtu me radh. (Haliti, 2003, f.37). Motivimi sht faktori kryesor i msimdhnies dhe nxitsi i cili e shton aktivitetin e nxnsve, interesimin dhe vullnetin e tyre. Andaj, jo rrall thuhet se msimdhnsi i mir i trheq nxnsit sikur magneti thrrmijat e atomit. Pra, motivimi sht proces i cili inicohet nga msimdhnsi, dhe vetm ai mund ta bj kt duke pasur n zbatim mjete dhe praktika efektive, t cilat do t ndikonin pozitivisht tek subjektet. Kjo do t thot se krijimi i nj mjedisi pozitiv n klas arrihet vetm prmes motivimit t nxnsve n msim. Nj faktor thelbsor i cili ndikon n motivimin e nxnsve, sht ekologjia (mjedisi, ambienti) e klasave, struktura e saj, pajisja me variacione atraktive dhe posedimi i mjeteve msimore stimuluese. P.sh. nj klas e cila posedon banga dhe karrige kualitative e t pastra, harta e portrete t ndryshme, punime t nxnsve t vendosura n muret e klass, projektor e ilustrime t tjera, jan faktor parcial, por q kan efekt n motivimin e nxnsve. N metodologjin e msimdhnies thuhet se komponentt kryesore t motivimit t nxnsve jan: - motivimi i brendshm, - motivimi i jashtm, dhe - shpresa pr sukses. Motivimi i brendshm ka t bj me shkalln n t ciln nxnsit merren me nj

veprimtari, me qllim q t plotsojn ose knaqin kuriozitetin dhe interesin e tyre pr nj tem t caktuar n kuadr t nj lnde. P.sh. ka disa nxns t cilve u plqen Historia apo Gjeografia, dhe ata punojn shum n at lnd. Ky sht motiv i brendshm. Ndrkaq, motivi i jashtm ka t bj me trheqjen n nj veprimtari me qllim q t arrihen disa synime, t cilat shprblehen, p.sh. lvdata nga prindrit dhe msuesit mund t jen si lloje t stimulimit t jashtm. Shembull: nse nj nxns e do dhe interesohet pr lndn e Biologjis (motiv i brendshm) pr t kjo lnd sht shum e rndsishme q t arrij qllimin n realizimin e dshirs pr profesionin e ardhshm (motiv i jashtm). Shpresa pr sukses ka t bj me at se do detyr q i ngarkohet nxnsit duhet t jet n prputhje me shkathtsit psiko-fizike t tij, dhe ngarkesa n rangun e mbimesatares s mundsive t nxnsit sht e leht dhe e mundshme pr t. Natyrisht q n do fillim ai e prognozon problemin dhe e parasheh zgjidhjen e tij. Kur zgjidhet problemi, tek nxnsit arrihet knaqsia, dhe ky veprim apo sukses e stimulon at t ballafaqohet edhe me detyra m t mdha, por pa shkaktuar vshtirsi n zgjidhjet e tyre. N ann tjetr, duke iu shmangur pakz ktij trajtimi disi t komplikuar, t vshtrojm konceptin e konkretizimit t ktij faktori nga kndvshtrimi i msimdhnsit. Tani jemi n dijeni se n shumicn e shkollave tona, sidomos n ato t ciklit t ult, procesi msimor realizohet prmes forms s puns n grupe, por ka raste edhe kur realizimi i saj bhet edhe prmes forms n ifte. N literaturn didaktike dhe psikologjike m s denduri prmenden kto mjete stimuluese: lvdata, dhurata, qortimi, premtimi, garat, bashkpunimi, informimi prkitazi me rezultatet e arritura, etj. (Haliti, 2003, f.38). Pra, kto mjete duhet t prdoren me vend dhe n mnyr adekuate. Sigurisht q krkesa dhe dshira e msimdhnsit sht q t dgjoj dhe respektoj mendimin e nxnsve. Do t ishte shum konstruktive, nse do mendim, opinion, mirpritet nga msimdhnsi me krshri, habi dhe interes t madh. Madje nj prshndetje e ktij mendimi apo angazhimi me nj vlersim si t lumt, vazhdo kshtu se shum mir sht, falmnderit pr mendimin tuaj, ishte mjaft i interesant, etj., ln prshtypje pozitive pr nxnsin dhe ai tani krijon bindjen se sht subjekt i cili mund t kontribuoj n vetvete dhe n klas. Po ashtu, msimdhnsi duhet ti stimuloj nxnsit edhe prmes premtimeve dhe dhuratave, por duhet t jet i vmendshm se nse ato nuk realizohen me koh dhe me vend, kan gjasa t destimulojn veprimtarin e mtutjeshme t nxnsve n lndn prkatse. Krkohet vazhdimisht q t aktivizohen nxnsit t cilt rrin mbyllur, t pamotivuar, t painteresuar apo q jan intravert. Arsimtari me koh duhet ti verifikoj dhe identifikoj rastet e tilla, dhe t ndrmarr masat e nevojshme n integrimin e tyre n proces, sepse edhe ata kan aftsi dhe shkathtsi kreative, por u mungon kurajo, guximi dhe trimria pr ti shfaqur ato. Derisa bjm fjal pr motivimin e nxnsve, duhet t theksojm ktu edhe disa sugjerime q transmeton Bonnie Miller:

Prforco vetbesimin, Lavdro prpjekjet dhe progresin, Mso fmijt se ata jan prgjegjs pr ngritjen e tyre intelektuale, Pranoj gabimet si mjete pr t msuar, Zgjerohu n fusha t suksesshme n shkoll dhe jasht saj, Prshtateni materialin me jetn dhe qllimet e tyre.

Disiplina dhe rregulli n klas Shkolla pa edukat, si mulliri pa uj. Jan Amos Komenski

Disiplina ka t bj me rregullin, i cili sht i nevojshm n klas pr t siguruar nj nxnie t efektshme. (Musai, f.222). Mbajtja e disiplins n klas varet nga mnyra se si e planifikon msimdhnsi orn msimore, sa i kushton rndsi integrimit t nxnsve n msim dhe sa mundohet tu shmanget manipulimeve nga nxnsit. Kriteret metodologjike t menaxhimit t klass nuk i preferojn reagimet agresive dhe qndrimet autoritare t msimdhnsit, kur ai dshiron q prmes ksaj praktike t v disiplinn n klas. Shpeshher msimdhnsi prballet me raste t ndryshme q vijn nga mosdisiplina e nxnsve n klas. Rastet e tilla nga nxnsit jan t ndryshme, p.sh. ngacmimi i nxnsve t tjer, flet pa nevoj dhe pa leje, bn zhurm duke e prplasur librin, lvizur bangn, karrigen, etj., nuk i kushtojn vmendje msuesit, nuk i kryejn detyrat q u caktohen gjat orve, bjn lvizje nga nj vend n tjetrin, i pengojn nxnsit tjer, vijn me vones n msim, etj. Kto probleme, kan gjasa t zbuten nse ka cilsi n msim dhe se si sillet msuesi gjat puns msimore. Nse msimdhnsi vazhdimisht insiston q verbalisht ti qortoj sjelljet e kqija dhe kshtu t v rregull dhe disiplin n klas, ather kjo nuk prodhon efekte pozitive, sepse bhet monotone. Mirpo, shtrohet pyetja, pse nxnsit bjn sjellje t padshirueshme? sht e vrtet se msuesi gjithher sht i bindur se kur shkon t mbaj orn msimore, nuk do t ket probleme t tilla, por vetm ndonj rast t jashtzakonshm. Nga rekomandimet e Metodologjis s msimdhnies msojm se shkaqet kryesore t sjelljes s keqe t nxnsit n klas jan: Mrzitja kur nuk u plqen t angazhohen n veprimtari q zgjatin tepr. Kur krkohet prpjekje mendore edhe kjo mund t krijoj lodhje tek nxnsit. Kur nuk kan aftsi pr t br detyrn edhe kjo sht shkak i krijimit t mosdisiplins. T qent i shoqrueshm ky sht nj problem ndoshta m i shpesht, sepse sigurisht q do nxns ulet n bang me nxnsin i cili i shkon pr shtati, dhe n kt mnyr ata shpesh fillojn bisedn n klas t ciln nuk e kan prfunduar gjat pushimeve, dhe kshtu kjo bhet shkas q e prish rregullin n klas. Nj shkas tjetr sht edhe vetvlersimi i ult jan disa nxns t cilt pasi e kan t

ditur se rezultati i tyre nuk sht i suksesshm dhe i knaqshm, ather ata vetm se kan dshir t kalojn, apo t mos e humbin vitin. Nxnsit e till jo vetm q nuk tregojn interesim t madh pr t msuar, por edhe mund t shkaktojn probleme dhe t prishin disiplinn n klas. Pra, kto ishin disa shkaqe q mund ta destabilizojn klasn si trsi. Mbi t gjitha, msimdhnsi, duhet ti vetdijsoj nxnsit se cili sht autoriteti i tij n klas, se ai sht pjes prbrse e klass, ka status, kompetenc, kontroll drejtues dhe sht ai q prballon me sukses do pasoj t sjelljes s keqe t nxnsit. Mirpo, pasi tema jon ngrthen menaxhimin e klass, pak m gjersisht do t ndalemi te mnyra e menaxhimit t sjelljes s padshirueshme. Disa strategji t cilat na ndihmojn n prballimin dhe kontrollin me sukses t sjelljes s padshirueshme jan: Shikimi me vmendje i klass si msimdhns duhet ta vzhgojm klasn dhe t shikojm se a ka ndokush ndonj problem ose vshtirsi, n rast se ka, ather duhet ti ndihmojm ata, por individualisht, sepse kjo sht m e suksesshme. Qarkullimi sht e nevojshme q t kemi nj dinamizm, sa i prket qarkullimit n klas. N praktikn e till duhet t shfrytzohet edhe rasti pr tiu br pyetje nxnsve, nse kan ata probleme, me qllim t identifikimit t tyre sa m t hershm. Vshtrimi kjo sht nj strategji mjaft domethnse. Ne duhet q vazhdimisht ti vzhgojm nxnsit prmes shikimit, madje jo vetm njrin, vetm disa, por t gjith nxnsit. N kto raste kur e vrejm se nj nxns e ka humbur prqendrimin tek ne, ather at duhet ta shikojm pak m tepr ose ta zgjasim shikimin ndaj tij pr nj koh, me qllim q ti bjm t ditur se ai duhet t rregullohet. Ky do t ishte nj mesazh m i mir sesa ti flasim atij drejtprdrejt. Pyetjet me qllim nse ne dshirojm ti mbajm nxnsit t integruar n msim, mir do t ishte po qe se atyre iu bjm pyetje, e sidomos ata t cilt jan m pak t interesuar. Prdorimi i afrsis p.sh. nse ne jemi n ball t klass dhe pastaj fillojm lvizjen ndaj nj drejtimi t caktuar, kjo sht nj shenj se ne jemi duke e vzhguar gjith klasn, por nse vrejm se dy nxns jan hedhur n odn e biseds, ne mund tu ofrohemi atyre dhe tu tregojm qllimin ton se pr ka u jemi afruar atyre. Kjo duhet t bhet pa e ndrprer msimin. Dallimi i sjelljes s keqe ka raste kur ndonj nxns sillet keq dhe ne duhet tia bjm me dije atij se jemi n dijeni pr t. Mjafton ta vshtrojm ose ta qortojm me sy, por nse dshirojm t bjm m efektiv mesazhin ton, ather nj shprehje e rrept e fytyrs ose nj pauz gjat shpjegimit, pa e ndrprer rrjedhn e msimit pr m shum se nj ast, mund ti tregojm atij nxnsi shqetsimin dhe paknaqsin ton. Un rekomandoj si student, por edhe si msimdhns t ardhshm, t mos ngutemi n kso raste q sa m shpejt ti zgjidhim, por nj strategji e till sht m efektive dhe nuk l vend pr devalvime t tjera. Lvizja e nxnsve n rast se vrejm q dy nxns nuk kalojn mir, bjn bised gjat ors, ather bn tua ndrrojm vendet atyre edhe pse ata pr nj veprim t till, nga ana jon, kan qen t paralajmruar m hert. Po ashtu, ne mund t krkojm prej tij q t ulet n rreshtat e par, nga ku ne m leht do ta vzhgojm at.

Natyrisht, ne duhet tua bjm me dije nxnsve t till se kto parime po i bjm pr t mirn e interesave t tyre, pr ti siguruar ata q t mos ken asnj fyerje apo lndim. Strategjit e msiprme e kan efektivitetin e tyre derisa kto raste nuk ekstremizohen, far nga msimdhnsi krkohet ti evitoj ato me koh, ti shqyrtoj, tu jap kshilla t suksesshme dhe t paralajmroj qortimin. Si shembuj konkret t ktyre ekstraproblemeve apo oscilimeve (lkundjeve, luhatjeve, tundjeve), n kontekst t prdorimit me sukses t qortimit jan: nse shohim nj apo m shum nxns t cilt tashm kan dal nga binart e msimit, duhet ti qortojm n at mnyr se far krkojm. P.sh. Kij mendjen, sht m mir se sa: Mos shiko m nga dritarja., Mund t flassh me z m t ult me shokun tnd sht m mir se: Ju ktu po bni shum zhurm. N kso raste duhet t ruhet edhe ndikimi psikologjik p.sh. n vend se ta vazhdojm qortimin me goj, at mund ta bjm edhe me shikim me sy, e zgjatim shikimin me nj pauz, dhe kjo strategji e rrit forcn q nxnsi ta ndryshoj sjelljen. Por, nse ne dshirojm ti shmangim konfrontimet apo prplasjet, dhe kur e shohim se qortimi yn e ka pezmatuar dhe zemruar shum nxnsin, ather ne mund ti themi atij nxnsi q t qndroj n klas pasi t prfundoj ora, me qllim shqyrtimi dhe zgjidhje t problemeve t shfaqura. Gjithmon duhet t kritikojm sjelljen e keqe, e jo nxnsin, sepse kjo jep mesazhe se ne kujdesemi pr nxnsin dhe interesat e tij dhe, n kt mnyr, n t ardhmen ai mund ti shmanget sjelljes s keqe. P.sh. kritika e shprehur me fjalt: Ju duhet t prqndroheni m shum n punn tuaj dhe t harxhoni m pak koh duke biseduar me t tjert, sht m mir sesa: Ju jeni dembel. Gjithashtu do t ishte mir t bjm edhe kritika private t cilat jan m t mira se ato publike. sht e drejt t mos bjm kritika boshe apo edhe t bjm qortimin e gjith klass. Kur eskalon qortimi dhe ai nuk has n mirkuptim, ather duhet t krkojm ndihmn e msuesve t tjer q kan prvoj n kso raste, apo edhe t ftojm prindin a atij nxnsi, por mund ta njoftojm edhe drejtorin e shkolls. T mos prdorim ndshkime fizike, sepse kjo sht e meta m e madhe q mund ta bj nj msimdhns n msimdhnien bashkkohor.

Bibliografia Musai, Bardhyl. Metodologji e Msimdhnies. Tiran: Pegi, 2003. Miller, Bonnie. Komunikimi me fmij (Doracak pr prindr dhe arsimtar). Ferizaj: QPEA, 2005. Haliti, Shefik. N krkim t pedagogjis reformuese. KURORA, 2007.

Haliti, Shefik. Artikuj t przgjedhur pedagogjik. URA, 2003. Zylfiu, Nijazi. Didaktika. Prishtin: Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Msimore, Prishtin, 1985. Grup autorsh. T pyeturit HISTORI (Aspekte t msimdhnies). Tiran: LILO, 1999. INSTITUTI I STUDIMEVE PEDAGOGJIKE. Arsimi npr bot. Tiran: PEGI, 1997. Revista: Ardhmria Burime t tjera dhe nga Interneti