Strukturalny funkcjonalizm Podstawowe zaoenia funkcjonalizmu T.

Parsons: zasada analitycznego realizmu, woluntarystyczna teoria dziaania, koncepcja systemu spoecznego R. Merton: krytyka funkcjonalizmu i program jego naprawy, teorie redniego zasigu Funkcjonalizm to jeden z gwnych kierunkw teoretycznych antropologii i socjologii, powstay w 1920 roku. Dy wyjanienia faktw, zjawisk, jak rwnie procesw spoecznych poprzez ustalenie funkcji, jak peni one w spoeczestwie. Za prekursorw tej orientacji uwaa si polskiego badacza dziaajcego na emigracji, Bronisawa Malinowskiego oraz brytyjskiego antropologa Alfreda Radcliffe-Browna. Gwnym przedstawicielem w socjologii jest Talcott Parsons i Robert Merton. Funkcjonalizm nawizywa przede wszystkim do korzeni pozytywistycznych spoeczestwo jest organizmem i prawie wszystko da si w nim pozna. Comte stworzy funkcjonalizm porwnujc spoeczestwo do organizmw biologicznych. Potem by funkcjonalizm analityczny Spencer kada struktura powstajca w wyniku rnicowania suy odrbnym funkcjom, ktre podtrzymuj cao systemu, caoci te wykazuj pewne powszechne wymogi, ktre musza zosta spenione, by zapewni tym caociom adaptacj do otoczenia. Potem Durkheim spoeczestwo jako cao same w sobie, sui generis. Weber jego ontologiczna wizja dziaania spoecznego i jego strategia analizowania struktur spoecznych. Stworzenie typw idealnych, celem wychwycenia wsplnych cech, podobnych procesw i struktur. Radcliffe-Brown (antropologia funkcjonalna) kady element kultury musi peni jak funkcj, elementy w rnych kulturach musz peni t sam funkcj (analiza strukturalna). Zaoenie analizy strukturalnej: 1. Koniecznym warunkiem przetrwania spoeczestwa jest minimalna integracja jego czci. 2. Termin funkcja odnosi si do procesw, ktre utrzymuj konieczn integracj lub solidarno. 3. W odniesieniu do kadego spoeczestwa mona wykaza, i jego waciwoci strukturalne przyczyniaj si o utrzymywania koniecznej solidarnoci. Trzy poziomy systemu: biologiczny, struktury spoecznej i symboliczny. Kady poziom systemu cechuje si wasnymi odrbnymi wymogami i procesami zaspokajcymi jego potrzeby. Istot analizy socjologicznej jest poziom struktury. Na tym poziomie Malinowski wyodrbni 4 potrzeby: przystosowania ekonomicznego, wadzy politycznej, wychowania i edukacji oraz kontroli spoecznej. Podstawowe zaoenia funkcjonalizmu: 1. Holizm. Wyjanienie zjawisk przez ich funkcj (po co, dlaczego, jak to dziaa), kryje si za tym zaoenie, e wiat jest przewidywalnym mechanizmem. Swoisty holizm jednostka rozumiana przez ca grup spoeczn. 2. Jedno funkcjonalna systemu kady element peni funkcj wobec innego elementu, a cay system jest zintegrowany. W obrbie danego systemu kade zjawisko peni w tym systemie okrelon funkcj, a wskazanie tej funkcji jest tosame z wyjanieniem danego zjawiska. 3. Socjologizm metodyczny. Zmierza si do wyodrbnienia swoistej kategorii faktw spoecznych i analiz zachowania si jednostek podporzdkuj zadaniom wynikajcym z badania tych faktw. Przedmiotem analizy funkcjonalnej jest to, co uwzorowione i powtarzalne. 4. Wikszo funkcjonalistw wierzy w wymogi funkcjonalne (imperatyw funkcjonalny). Niezbdne jest wypeniania tylko pewnych funkcji, a te same funkcje mog peni rne konkretne elementy, a te same konkretne elementy mog w rnych warunkach peni rozmaite funkcje. 5. Kady system spoeczny ma odrbne wymagania. Kady system spoeczny ma te same potrzeby i dlatego maj wsplne elementy. Pewne funkcje kady system musi speni. 6. Spoeczestwo jest w stanie adu, rwnowagi czy homeostazy a na pewno do takiego stanu dy. 5. Antyhistoryzm istniej ponadhistoryczne prawidowoci (formalizm). Talcott Parsons Analityczny realizm. Wymyli system tworzenia teorii system realizmu analitycznego. Istnieje rzeczywisto obiektywna, ktr trzeba pojc i odwzorowa w teorii. Skoro caej rzeczywistoci si nie da odwzorowa, to trzeba wybra najwaniejsze zjawiska spoeczne, ktre maj najwikszy wpyw (fenomeny). Opisujemy je i zaczynamy bada ich powizania w kierunku poszukiwania prawidowoci. W tym celu trzeba przej na wysoki abstrakcji. Budujemy abstrakcyjn teori, ale nie brnijmy w empiri. Teoria musi by przede wszystkim spjna i ma tumaczy zalenoci, ma by nomotetyczna (wyszukiwanie staych praw). Teoria taka ma stosowa ograniczon liczb istotnych poj, a jej gwnym celem jest rozwijanie poj, ktre wyabstrahuje z rzeczywistoci empirycznej, w caej jej rnorodnoci i zoonoci, wsplne elementy analityczne. Zasada taka ma wic uporzdkowa pojcia w taki system analityczny, ktry mgby uchwyci znaczce i systemowe cechy rzeczywistoci unikajc przytoczenia szczegami empirycznymi. Wida w tej teorii podobiestwo do strategii Webera typu idealnego.

Woluntarystyczna teoria dziaania. Wyszed od czowieka, od jednostki od relacji midzy jednostk i spoeczestwem i dlaczego jednostka tak dziaa, dlaczego si konformizuje, gdzie ma ograniczenia w dziaaniu. Jednostk nazwa aktorem (w znaczeniu aktora i kogo dziaajcego). Aktor dy do celu. Twierdzi, e ludzie maj cel, nie dziaaj przypadkowo. Cel sobie wybiera, nie jest mu narzucony. Nie kady cel da si zrealizowa wolno wyboru ograniczaj mu czynniki, ktre dziel si na ograniczenia biologiczne, genetyczne i naciski rodowiskowe i specyfiki kulturowe, ktre ograniczaj nasze pole wyboru. Cele tak naprawd wybiera za nas ludzi nasze spoeczestwo. Spoeczestwo wywierajc wpyw na aktora, narzuca mu cele. Zatem jednostka dokonuje wyboru pord wachlarza moliwoci, ktre oferuje mu jego rodowisko. Kade rodowisko ma rne warianty moliwoci. Aktorzy powodowani s wartociami, normami i innymi ideaami, ktre wpywaj na to, co traktowane jest jako cel oraz na to, jakie rodki zostan wybrane do jego osignicia wszystkie decyzje aktorw prowadzce do osignicia celw podlegaj ograniczajcym naciskom ze strony idei oraz warunkom sytuacyjnym. Koncepcja systemu spoecznego: Teoria koncentrujca si gwnie na strukturze spoecznej jako na systemie oraz na wyjanianiu funkcji poszczeglnych elementw spoecznych w utrzymaniu caego globalnego adu w stanie rwnowagi i zapewnieniu mu cigoci. To teoria czynnikw i elementw rzeczywistoci spoecznych stanowicy podstaw wszelkich dziaa i czynw jednostek lub zbiorowoci w znacznej mierze uwikanych w spoeczne rodowisko. Parsons uzna, e dziaanie spoeczne z definicji celowe, ma subiektywne znaczenie i motywacj. Nie mona go utosamia z zachowaniem, jest bowiem interakcj spoeczn, ktrej przebieg wyznaczaj nie tylko nastawienia jednostki lecz take oczekiwania innych i spoeczny system normatywny. Analizujc organizacj spoeczn traktowa j jako pewn rzeczywisto systemowo strukturaln, speniajc funkcjonalne wymogi spoeczestwa. (elementy konieczne do jego przetrwania i jego wewntrznej integracji. Jego koncepcja zoona jest z trzech integrujcych ze sob systemw. I. System osobowoci. Na osobowo czowieka skadaj si nasze motywy wewntrzne. Skupi si na gwnych i staych i stworzy trzy podstawowe grupy: motywy kognitywne (poznawcze) chcemy wiedzie jak jest, motywy katektyczne (emocjonalne), motywy ewolucyjne ch ustalenia, jakie zachowanie jest waciwe. II System kulturowy kontrola systemu zewntrznego. Stworzy trzy orientacje wartoci: orientacja kognitywna: standardy o charakterze obiektywnym, staym, np. ekonomiczna, wartoci oceniajce maj charakter subiektywny, np. standardy estetyczne; orientacja na wartoci moralne zale troch od naszej osobowoci a troch od rodowiska, w ktrym jednostka yje. ycie czowieka w sumie jest przewidywalne, wic posuguje si schematami zachowania, posugujc si schematem wartoci w zasadzie w staych proporcjach. Z obu tych systemw powstaje system spoeczny system pewnych statusw i rl, wzgldnie staych. III System dziaania spoecznego. Dziaanie spoeczne jest celowe, ma subiektywne znaczenie i mniej lub bardziej wyran motywacj: Dziaanie spoeczne zoone jest z motyww kognitywnych i orientacji kognitywnej. Dziaania ekspresywne oparte s na motywach katektycznych i wartociach oceniajcych. Dziaania moralne oparte s na motywach ewolucyjnych i orientacji na wartoci moralne. Talcott Parsons wszystkie nasze decyzje zawzi do piciu wyborw. Wszystkie te podstawowe zmienne wzorw dziaaj na trzech poziomach dziaa, zmienne te s zalene m. in. od rodowiska. Stworzy grupy dychotomii, ktre stanowi skrajne bieguny wyboru, a przypisane s zalenie od roli spoecznej koncepcja zmiennych strukturalnych. : 1. Afektywne zaangaowanie i afektywna neutralno 2.Orientacja na siebie lub na grup. 3. Uniwersalizm i partykularyzm. Uniwersalizm to zaoenie, e ca rzeczywisto zaley oceni poprzez z gry przyjte standardy. Partykularyzm to ocenianie ze wzgldu na ich indywidualne relacje. 4. Status przypisany (np. inteligencja) i status osignity (np. pozycja w rodowisku), na jakiej bazie mamy ocenia ludzi. 5. Caociowy (widzimy czowieka w caoci) i aspektowy (potrafimy zredukowa czowieka wycznie do jego jednej roli). Socjalizacja ksztatuje osobowo, uczy rl spoecznych, orientacji na wartoci. Wartoci kulturowe naciskaj na osobowo i dziaania spoeczne nawizywanie do Durkheima i Spencera. Kolejnym narzdziem s rodki kontroli spoecznej: stosunki interpresonalne, ktre przejawiaj si sankcjami nieformalnymi, dla tych, co nie poddaj si konformizmowi. Czynnoci rytualne s elementem kontroli spoecznej, ktre integruj czowieka ze spoeczestwem (przyzwyczajenia te), podtrzymuj wi spoeczn, ale s oderwane od analizy i mylenia czowieka. Bezporedni przymus kolejny rodek, najczciej wykorzystywany przez pastwo. Aby system dziaania spoecznego mg trwa musi by zdolny do adaptacji, osignicia celw, integracji i utrzymywania wzorcw dziaania imperatywy funkcjonale: A Adaptacja (Adystation) dla warunkw zewntrznych. Gospodarka (adaptacja do rodowiska) G Goal Attanmen osiganie celw (wsplnych), wyznaczy i dy, kontrolowa wykonanie. Polityka. I Integracja jednostka musi si integrowa ze spoeczestwem. Edukacja, system rl (wojsko, sdy, policja) integruj nas role. L Latent Pattents potrzeba istnienia wzorcw postpowania. Kultura religia, etyka, system wartoci narodowych.

Wok kadej z tych funkcji wytwarza si podsystem (np. system polityczny odpowiedzialny jest za osiganie celw). One z kolei dziel si w analogiczny sposb. Systemy spoeczne w koncepcji Parsonsa s systemami caociami wyodrbnionymi ze rodowiska zewntrznego i rni si wyranie. S caociami zamknitymi, nie za otwartymi sieciami. Zadaniem kadego systemu jest przetrwanie. Podsystemy niej pooone zapewniaj wyszym energi, zasoby, rodki. Wyej pooone niszym zapewniaj kontrol. Kada funkcja pociga za sob wyspecjalizowane podsystemy - kady z nich jest jednoczenie systemem, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Teorii Pasonsa zarzuca si jej analityczny-opisowy charakter. Nie pozwala ona odpowiedzie na pytanie dlaczego zachodz pewne zjawiska. Krytycy zwracaj rwnie uwag na jej ahistoryzm, formalizm i oderwanie od empirii. Zmiany spoeczne: Spencerowskie zaoenie. Podstawowym zjawiskiem, ktre wpywa na zmiany jest rnicowanie si spoeczestwa, gwnie w odniesieniu do specjalizacji rl spoecznych. Spoeczestwo (rodzina) dzieli si na dwa lub kilka mniejszych podziaw, co prowadzi do ewolucji. Zmiana spoeczna bya te uwolnieniem od przypisa wyzwoleniem z domu oraz podporzdkoway czowieka biurokratyzacji wadzy pastwowej. Wyodrbni w obrbie zmian spoecznych: rwnowag spoeczn, zmian strukturaln i strukturaln determinacj i ewolucj spoeczn (spoeczestwo pierwotne, przejciowe i nowoczesne). Robert Merton Buduje swj system teoretyczny obok Parsonsa, a nie na nim. Utrzymuje zaoenia funkcjonalizmu, wyszed od antropologii kulturowej, ale trzeba je zmodyfikowa, bo nie wytrzymuje krytyki. Krytyka funkcjonalizmu i program jego naprawy. Dokona twrczej krytyki trzech zaoe funkcjonalizmu: 1. Krytyka zaoenia o jednoci funkcjonalnej spoeczestwa, ktra skadaa si z podsystemw. Nie jest jednoci, maj one rny stopie integracji. Niektre zjawiska wpywaj na czci lub kilku podsystemw, ale nie na wszystkie. Merton zarzuca, e stopie zintegrowanego systemu jest rny i jest on zdeterminowany empirycznie. Merton zakada, e teza o jednoci funkcjonalnej odwraca uwag od rnych konsekwencji zjawisk spoecznych i kulturowych. W miejsce tej tezy Merton proponuje pooy nacisk na rozmaite typy, formy, poziomy i sfery integracji spoecznej oraz na rnorodne konsekwencje tego zrnicowania dla okrelonych segmentw systemw spoecznych. Analiza funkcjonalna nie powinna zajmowa si caociowymi systemami, a ka nacisk na to, w jaki sposb rne wzory organizacji spoecznej, istniejce w obrbie szerszych systemw spoecznych, tworz si i zmieniaj nie tylko poprzez wymogi caociowego systemu, lecz take przez interakcje pomidzy elementami spoeczno-kulturowymi w ramach caoci systemowych. 2. Krytyka zaoenia o uniwersalnoci funkcjonalnej. Zaoenie, e jeli jaki element spoeczny istnia w danym systemie, to musi mie pozytywne konsekwencje dla integracji systemu spoecznego. Wg Mertona elementy mog by nie tylko pozytywnie funkcjonalne dla systemu lub innego elementu tego systemu, lecz mog by one take dysfunkcjonalne albo dla caego systemu albo dla poszczeglnych elementw. Poza tym niektre konsekwencje funkcjonalne i dysfunkcjonalne s zamierzone i rozpoznane przez osobniki zajmujce jakie pozycje w systemie s one zatem jawne. Podczas, gdy inne konsekwencje s niezamierzone i nierozpoznane, a wic ukryte. Analiza rnorodnych funkcji wymaga kalkulacji bilansu konsekwencji wszystkich elementw wzajemnie wobec siebie oraz w stosunku do szerszych systemw. 3. Krytyka zaoenia o niezbdnoci fukcjonalnej na potrzeby spoeczestwa odpowiada tylko jedna funkcja. Metron analizuje tu dwie tezy Malinowskiego: 1. czy systemy spoeczne maj wymogi funkcjonalne lub potrzeby, ktre musz by spenione i 2. czy istniej pewne kluczowe struktury niezbdne w wypenianiu tych funkcji? Z pierwsz tez Merton si zgadza w stosunku do rzeczywistych grup czy caych spoeczestw moliwe jest ustalenie warunkw niezbdnych dla ich wytrwania, ale waniejsze jest to, ktre struktury, poprzez jakie okrelone procesy okazuj si istotne ze wzgldu na te warunki. Wanym jest zidentyfikowanie wzorw kulturowych, a nastpnie ocena ich rozmaitych konsekwencji w spenieniu okrelonych potrzeb rnych segmentw konkretnych systemw empirycznych, ktra j spenia nie jest tak. Druga teza Malinowskiego jest przez Mertona negowana. Uwaa on, e mog istnie struktury alternatywne, ktre speniaj zasadniczo te same wymogi zarwno w systemach do siebie podobnych, jak i w odmiennych. Merton zakada, e w analizie funkcjonalnej wane jest skupienie uwagi na rozmaitych typach alternatyw funkcjonalnych w obrbie systemw spoecznych. Badacze powinni te wskaza, dlaczego wybrano okrelony element spord alternatyw algorytm Mertona. Teorie redniego zasigu. Merton stawia sobie za cel ograniczenie zaoe funkcjonalnych do minimum w przeciwnoci do Parsonsa, ktry chcia zbudowa funkcjonalny schemat analityczny, wyjaniajcy ca rzeczywisto. Wielkie schematy teoretyczne s przedwczesne, bo nie zostay jeszcze stworzone teoretyczne i empiryczne podwaliny, niezbdne dla ich zbudowania. Teoria redniego zasigu daje wiksze szanse teoretyczne ni funkcjonalna teoria oglna, bo jest na niszym poziomie abstrakcyjnoci, zawiera wyranie zdefiniowane i zopercjonalizowane pojcia. Ponadto, mimo swej abstrakcyjnoci utrzymuje zwizek ze wiatem empirycznym, przyczyniajc si do bada niezbdnych dla doprecyzowania poj i modyfikacji uoglnie teoretycznych. Z jednej strony bez oddziaywania midzy teori i empiri schematy teoretyczne pozostan sugestywnymi zbitkami poj, ktrych nie mona obali, a z drugiej strony badania empiryczne bd prowadzone w sposb niesystematyczny, bez wzajemnego zwizku oraz z niewielkim poytkiem dla poszerzania wiedzy socjologicznej. Teoria redniego zasigu cile powie pojcia i twierdzenia socjologiczne. Do budowania

teorii redniego zasigu powinna by wykorzystana pewna posta funkcjonalizmu polegajca na stworzeniu paradygmatu umoliwiajcego systematyczne rewidowanie poj w pod wpywem bada empirycznych. Dla Mertona funkcjonalizm stanowi strategi podporzdkowania poj i metod suc do odrnienia istotnych od nieistotnych procesw spoecznych. Cele socjologii: 1. Stworzenie oglnej teorii.2. Dziki oglnej pracy teoretycznej budujemy aparat pojciowy. Teoria redniego zasigu tumaczy aparat pojciowy oraz go tworzy. Rwnowaniki funkcjonalne. Na rne potrzeby mamy odpowiedzi w rnych sposobach realizacji potrzeby. Nie ma jednego jasnego sposobu. Istniej rwne zjawiska, ktre mog rwnoczenie odpowiada na potrzeby. Majc takie odpowiedzi moemy uzyska odpowiedzi na nurtujce pytanie wysze. Od szczegu do ogu empirycznie dowodzc. Budujc teori nie zbadamy wszystkiego. Spoeczestwo sprowadza do badania rl, reszt zostawmy psychologom, ekonomistom.