GRANINE VREDNOSTI FUNKCIJA - zadaci I deo 1) Izraunati granine vrednosti sledeih funkcija: a) lim 2 x =

x2

b) lim

x+2 = x 1 3 x 10 v) lim = x 5 x 5 x+3 = g) lim x 3 7

Reenje: ta da radimo?
Gde vidimo x mi zamenimo vrednost kojoj on tei, ako je taj izraz odredjen , zadatak je gotov. a) lim 2 x = 2 2 = 4
x2

b) lim

x + 2 1+ 2 3 = = =1 x 1 3 x 3 1 3 10 10 10 v) lim = = = x 5 x 5 55 0 x +3 3+3 0 g) lim = = =0 x 3 7 7 7

2) Odrediti granine vrednosti sledeih funkcija:

3x + 1 2 x 5x + 6 2 x 3 3 x + 12 b) lim x x2 5 5x 2 3x + 2 v) lim 2 x 2 x + 4 x + 1 x2 +1 g) lim x 3 x 2 a) lim
x 2

ZAPAMTI: Kod ovog tipa zadataka, gde x , a funkcija je racionalna:

nema korena, ln, sin i ostalih funkcija koristimo sledee zakljuke:

f ( x) ,i Q( x)

i)

Ako je najvei stepen gore u brojiocu vei od najveeg stepena dole u imeniocu reenje je Ako je najvei stepen dole vei od najveeg stepena gore, reenje je 0 Ako su najvei stepeni isti, reenje je kolinik brojeva ispred najveih stepena. 1

ii) iii)

Reenja:
3x + 1 = 0 (pravilo ii) jer u imeniocu imamo x 2 a u brojiocu samo x x 2 x 5 x + 6 2 x 3 3 x + 12 b) lim = (pravilo i) , gore je polinom treeg stepena a u imeniocu x x2 5 drugog stepena 5 x 2 3x + 2 5 v) lim 2 = (pravilo iii) , ovde su polinomi istog stepena x 2 x + 4 x + 1 2 x2 +1 1 g) lim = = 1 (pravilo iii) , polinomi su istog stepena , ispred x 2 u x 3 x 2 1 brojiocu je 1 a u imeniocu -1 a) lim
2

Moda vai profesori nee dozvoliti da koristite ova pravila , e onda morate da radite sve postupno:

Ideja je da se svaki sabirak podeli sa najveim stepenom x-sa.

3x 1 + 2 2 3x + 1 x a) lim 2 = lim 2x sve smo podelili sa x 2 , jer je to najvei stepen x 2 x 5 x + 6 x 2 x 5x 6 + x2 x2 x2 ...sad pokratimo...

3x 1 3 1 + 2 + 2 2 3x + 1 A x x lim 2 = lim = lim x x dalje koristimo da je = 0 , 2 x 2 x 5 x + 6 x 2x 5 x 6 x 2 5 + 6 2 + 2 2 x x x x x2 pa je 3 1 5 6 = 0, = 0, = 0, = 0 i dobijamo: 3x 1 3 1 + 2 + 2 2 3x + 1 0+0 0 x x lim 2 = lim = lim x x = = =0 x 2 x 5 x + 6 x 2 x 2 5 x 6 x 2 5 + 6 2 0 0 2 2 + 2 x x2 x x x2 Ovaj postupak bi onda morali da primenjujemo za sve ostale zadatke, evo recimo pod g)

5 x 2 3x 2 + 2 5 x 3x + 2 x 2 x 2 x 2 = lim lim 2 = lim 2 x 2 x + 4 x + 1 x 2 x 4 x 1 x + 2+ 2 x2 x x

5 x2 x2 2 x2 x2

3x 2 + 2 x2 x 4x 1 + 2 x2 x

50+0 5 = 2+0+0 2

3) Odrediti granine vrednosti:

x2 4 ; x2 x 2 x2 + 6x 7 b) lim 2 ; x 1 x 5 x + 4 x 4 6 x 2 27 v) lim 3 ; x 3 x + 3 x 2 + x + 3 a) lim

Ovaj tip zadatka je ( ako je to mogue i ako znate izvode ) najbolje raditi preko

LOPITALOVOG pravila. Ako ne, morate i imenilac i brojilac rastaviti na inioce!

a)
lim
x2

( x 2) ( x + 2) x2 4 ( x 2)( x + 2) = lim = lim = lim( x + 2) = 2 + 2 = 4 x2 x2 x 2 x 2 x2 x2

b) x2 + 6x 7 lim 2 PAZI: ovde emo iskoristiti znanje iz II godine vezano za x 1 x 5 x + 4 kvadratnu jednainu: ax 2 + bx + c = a ( x x1 )( x x2 )

x 2 + 6x 7 = 0 6 64 2 68 x1, 2 = 2 x1 = 1 x1, 2 = x 2 = 7 x 2 + 6 x 7 = ( x 1)( x + 7)

x 2 5x + 4 = 0 5 9 2 53 x1, 2 = 2 x1 = 4 x1, 2 = x2 = 1 x 2 5 x + 4 = ( x 4)( x 1)

( x 1) ( x + 7) x2 + 6x 7 ( x 1)( x + 7) x + 7 1+ 7 8 lim 2 = lim = lim = lim = = x 1 x 5 x + 4 x 1 ( x 4)( x 1) x 1 ( x 4) ( x 1) x 1 x 4 1 4 3 Preko Lopitala bi bilo:

x2 + 6x 7 ( x 2 + 6 x 7)` 2 x + 6 2 1 + 6 8 = lim 2 = lim = = lim 2 x 1 x 5 x + 4 x 1 ( x 5 x + 4)` x 1 2 x 5 2 1 5 3

v) x 4 6 x 2 27 izdvajamo na stranu: x 3 x 3 + 3 x 2 + x + 3 lim x 4 6 x 2 27 = 0 Ovo je bikvadratna jednaina , uvodimo smenu x 2 = t t 2 6t 27 = 0 t1, 2 = t1 = 9 t 2 = 3 x 4 6 x 2 27 = ( x 2 9)( x 2 + 3) = ( x 3)( x + 3)( x 2 + 3)
A izraz u imeniocu emo rastaviti sklapanjem dva po dva : 6 12 2

x 3 + 3 x 2 + x + 3 = x 2 ( x + 3) + 1( x + 3) = ( x + 3)( x 2 + 1)
Vratimo se sad u zadatak: ( x 3) ( x + 3) ( x 2 + 3) x 4 6 x 2 27 ( x 3)( x 2 + 3) (3 3)(9 + 3) 6 12 72 36 lim 3 = lim = lim = = = = 2 2 2 x 3 x + 3 x + x + 3 x 3 x 3 ( x + 1) (9 + 1) 10 10 5 ( x + 3) ( x + 1)

Preko Lopitala:
x 4 6 x 2 27 ( x 4 6 x 2 27)` 4 x 3 12 x 4 (3)3 12 (3) = lim 3 = lim 2 = = x 3 x 3 + 3 x 2 + x + 3 x 3 ( x + 3 x 2 + x + 3)` x 3 3 x + 6 x + 1 3 (3)2 + 6 (3) + 1 4 27 + 36 72 36 = = = 27 18 + 1 10 5 lim

4) Odrediti sledee granine vrednosti: 1+ x 1 x a) lim ; x 0 4x x3 ; b) lim x 3 x +1 2

v) lim
x 0

x2 +1 1 x 2 + 16 4

Reenje:
Ovo je novi tip zadatka, s korenima. Ideja je da se izvri racionalizacija. To jest, koristimo razliku kvadrata: ( A B )( A + B ) = A 2 B 2 a) 1+ x 1 x 1+ x 1 x 1+ x + 1 x lim = lim = x 0 x 0 4x 4x 1+ x + 1 x

= lim
x 0

(1 + x) (1 x) 4x

1+ x + 1 x 2x 1+ x + 1 x 1

= lim
x 0

4x

1 + x (1 x) 1+ x + 1 x 2x 1+ x + 1 x

) )

= lim
x 0

4x

1 + x 1 + x 1+ x + 1 x 1 1+ x + 1 x

= lim
x 0

4x

= lim
x 0

4x

= lim
x 0

= 2 b) lim
x 3

1+ 0 + 1 0

1 1 = 22 4

x3 x3 x +1 + 2 = lim = x 3 x +1 2 x +1 2 x +1 + 2 ( x 3)

= lim
x 3 x 3

x +1 + 2
2

x + 1 22

) = lim ( x 3) (
x 3

x +1 + 2

x +1 4

) = lim ( x 3) (
x 3

x +1 + 2

x3

)=

= lim( x + 1 + 2) = 3 + 1 + 2 = 2 + 2 = 4

v)

lim
x 0

x2 + 1 1 x 2 + 16 4

Ovde moramo da izvrimo duplu racionalizaciju.

lim
x 0

x2 + 1 1 x 2 + 16 4

x2 + 1 + 1 x2 + 1 + 1

x 2 + 16 + 4 x 2 + 16 + 4

= spakujemo= lim
x 0
2 2

x2 + 1 1 x 2 + 16 4

x2 + 1 + 1 x2 + 1 + 1
2

x 2 + 16 + 4 x 2 + 16 + 4

= lim
x 0

[ ( x 2 + 1) 2 12 ] [ ( x 2 + 16)2 x 2 + 16 + 4 x2 + 1 + 1

) = lim ( x + 1 1) ( x + 16 + 4) = lim x ( x + 16 + 4) = 4 ] ( x + 1 + 1) ( x + 16 16) ( x + 1 + 1) x ( x + 1 + 1) (

x 2 + 16 + 4
2 2

x 0

x 0

= lim
x 0

0 + 16 + 4 8 = =4 0 +1 +1 2
5

5) Odredi sledee granine vrednosti:

1 + x2 1 ; x 0 x2 3 x 1 ; b) lim x 1 x 1 Reenje:
3

a) lim

PAZI:

Kad su u pitanju trei koreni, moramo koristiti formule:

( A B )( A2 + AB + B 2 ) = A3 B3 ( A + B )( A2 AB + B 2 ) = A3 + B 3
a) Ovde u imeniocu imamo izraz
3

razlika kubova zbir kubova

1 + x 2 1 , a to nam je ustvari ( A - B). Moramo dodati

( A2 + AB + B 2 ) , to jest, poto je A= 3 1 + x 2 a B=1 racionaliemo sa (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1

3 3 1 + x2 1 1 + x 2 1 3 (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1 = lim = x 0 3 x2 x2 (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1 3

lim
x 0

= lim
x 0

1 + x 2 13 1 + x2 1

x 2 [ 3 (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1] x 2 [ 3 (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1] 1 (1 + x 2 )2 + 3 1 + x 2 + 1 =
3

= x2 x 2 [ 3 (1 + x 2 ) 2 + 3 1 + x 2 + 1] 1 = 1 3

= lim
x 0

= lim
x 0

= lim

x 0 3

(1 + 0) 2 + 3 1 + 0 + 1

b)
3

lim
x 1

x 1 = PAZI: I ovde mora dupla racionalizacija x 1

3

x 1 3 x2 + 3 x + 1 x + 1 lim = spakujemo = lim x 1 x 1 x 1 3 x2 + 3 x + 1 x + 1

3

x 1 x 1

x2 + 3 x + 1 x + x +1
2 3

x +1 x +1

= lim
x 1

3 2

x 13
2

x 1

)(

)(
2

x +1
3

x + x +1 =

= lim
x 1

( x 1) ( x 1)

(
2

x +1
3

x + x +1

= lim

x +1 x2 + 3 x + 1

x 1 3

1+1 2 = 3 2 1 + 3 1 +1 1+1+1 3 = 6

1 +1

6) Odredi sledee granine vrednosti:

a)

lim( x x 2 10 x )
x

b) lim( x 2 + 1 x)
x

c) lim

x a 4

x a x4a

Reenja:

a)

lim( x x 2 10 x ) i ovde emo vriti racionalizaciju

x

x 2 ( x 2 10 x) 2 x x 2 10 x x + x 2 10 x lim( x x 10 x ) = lim = lim x x 1 x + x 2 10 x x x + x 2 10 x

2

U brojiocu je oigledno razlika kvadrata . Moramo malo i imenilac da prisredimo, odnosno da pod korenom izvuemo x 2 ispred zagrade pa zatim x ispred korena

lim

x 2 ( x 2 10 x) 2 x + x 2 10 x 10 x

= lim

x 2 ( x 2 10 x) x 2 x 2 + 10 x = lim x x 10 10 x + x 2 (1 ) x + x (1 ) x x 10 10 1 + 1 x
x

= lim

10 x 1 + 1 x

= lim

Izraz

10 tei nuli kad x , pa je x

lim

10 10 1 + 1 x

(1 +

10 1 0

10 10 = =5 1+1 2

Slian nain rada primenjujemo i u narednom primeru:

b) lim( x 2 + 1 x)
x

( x 2 + 1) 2 x 2 x2 + 1 x x2 + 1 + x x2 + 1 x2 lim( x + 1 x) = lim = lim = lim = x x 1 x 2 + 1 + x x x 2 (1 + 1 ) + x x x (1 + 1 ) + x x2 x2 1 1 lim = =0 x 1 x [ (1 + 2 ) + 1] x

2

c) lim

x a 4

x a =? x4a x a emo malo prepraviti... ovo je sada razlika kvadrata

Ovde emo upotrebiti jedan trik:

x a = 4 x2 4 a2

x a = 4 x 2 4 a 2 = ( 4 x 4 a )( 4 x + 4 a ) Vraamo se u zadatak:
(4 x 4 a) (4 x + 4 a) x a = lim = lim( 4 x + 4 a ) = ( 4 a + 4 a ) = 2 4 a 4 x a x a 4 4 x a x a

lim

x a 4