DL GELM

Yrd. Do. Dr. Ercmend ERSANLI

1

Dil, insanlarn dnce, duygu, istek, deneyim vb. yaantlarn bakalarna aktarmak iin kullandklar temel iletiim aracdr. Semboller dizisi olarak nitelendirilen ve sosyal yaamn devamlln salayan dil, zihinsel etkinliklerin bir rndr. Zihin geliimi dil geliimini etkilerken; dil geliimi de zihinsel geliimini etkilemektedir. Dil ve dnce i iedir.
2

 Dilin ilevlerini, balk altnda toplayabiliriz. Bunlar;

1. Verilmek istenen bilginin anlatlmas olan, anlatm ilevi; 2. Verilen bilginin alcy etkilemesi olarak ifade edilen, etki ilevi; 3. aretlerin hem alc hem de verici tarafndan ortak bir kavram olarak belirlenmesini salayan, aklama ilevidir.

Dilin kullanmndaki baz geliimsel zellikler dikkate alarak dil geliimini be evrede inceleyebiliriz.

1. Ses karma ve Alama Evresi ( 0 4 ay )

Bebein ilk kard ses, alamadr. Alama, kendisini evresine anlatmak iin bir iletiim arac durumuna dnr. Dil gelitike alama azalmaktadr.
5

Alamann dikkat ekmek iin bir yntem olduunu aylktan itibaren anlamaya ve kullanmaya balarlar. Gereksinimlerini ifade etmek iin alayan bebek, genellikle o-u gibi nl ve n-g-m gibi nsz sesleri karrlar. Bu sesler lokalize olmaya balad andan itibaren bebek, dil geliiminde yeni bir evreye girmitir.
6

2. Cvldama Evresi ( 4 12 ay )
Bebek, dnyaya geldikten bu evreye kadar evresiyle iliki kurmak iin bedenini kullanmakta iken, bu dnemin sonlarna doru sesini kullanabileceini anlar. Alama eklinde balayan sesli iletiim, lklar ve cvldama ekline dnr. Bu dnm sreci bebein, yaptklarndan mutluluk duyduu ilk eylemlerdir.
7

Drdnc aydan itibaren balayan cvldama evresi, bebeklerin anlam olmayan sesleri karma, bir baka deyile; ses karma organlarn kullanmaktan holanmaya balad bir evredir. Bu evrede bebek, agu gu agu gu gu ba bap ba bap bab ba da da ma ma gibi nl ve nsz sesleri birletirerek; yedinci aydan itibaren de ba-ba, de-de, ma-ma eklinde heceleri birletirerek heceleme sesleri karmaya balarlar.
8

Bebeinin kard bu seslere, annesinin verecei geribildirimlerle kurulan anne-bebek arasndaki psikolojik alveri, hecelemedeki tekrar artraca gibi; bebek tarafndan bu birleik hecelerin belli bir varl ya da eylemi ifade ettiinin anlalmasna da yardmc olur. Bylece ses karma eklinde balayan bu iletiim, giderek sosyal bir ierik kazanr. Altnc aya kadar ana dilleri ne olursa olsun btn bebekler ayn dili konuur, ayn sesleri karrlar. Bu dil, evrenseldir.
9

Altnc aydan itibaren adyla arldnda tepki verir. Konuulan anlama, konumadan nce gelir. Yetikinlerin kulland yapma, hayr gibi szcklerin anlamlarn, kullananlarn ses tonlarndan ve el hareketlerinden anlar, fakat bir yana kadar kendini ifade edemez. Bebek baz kavramlarn ve eylemlerin anlamn anlamaya balad andan, yaklak on ikinci aydan itibaren yeni bir evreye girer.
10

3. Tek szckle Anlatm Evresi (12 18 ay) Bu evreye kadar bebeklerin sze dayal zihinsel etkinlikleri snrldr. lk yllarda sesli harfleri sessiz harflerden daha ok kullanr. lk kullanlan sessiz harfler b, d, m ve p dir. lgisini konumaktan daha ok evresini kefetmeye verir. Bebek, bu dnemde isteklerini bir szckle dile getirir.
11

Kendi ismini renir. 1,5 yana doru ver, ko, al, at gibi szckleri kullanr, iyi ve kt sfatlarn anlar. Morgem olarak nitelendirilen yani, tek bir szckle dncelerin ifade edildii bu evre, konumaktan daha ok anlama becerisinin gelitii bir evredir. Nesnelerin adn bilmiyorsa, o nesnenin genel olan bir zelliini temel alarak, ona kendince bir ad verir.
12

4. ki Szckle Anlatm Evresi (18-24 ay)

Bebek isim ve fiilden oluan anne ver, baba al gibi iki szckl cmleleri kullanmasyla balar ki yana geldiinde iki szckle karmak dnce yapsn belirten cmleler kurar. Telgraf ya da telegrafik anlatm ad verilen bu cmlelerin anlamlar ocuun evresindekilerce bilinir. Bu mesajlar ocuun amalarna en yakn olarak, onun zihnindeki balantlar bildii iin annesi anlayabilir.
13

Dilbilgisi Kurallarna Uygun Olarak lk Konuma Evresi ( 24 60 ay)

ocuk yana geldiinde temel ihtiyalarn dile getirebilecek dzeyde konuabilir. Bu yalarda gemi zaman kipini ok kullanr. Tekil ve oul kavramlarn, burada ve orada zarflarn ve sen ve ben zamirlerini bilir ve kullanr. D grnleri ile benzer zellikler tayan varlklar ayn kavramla dile getirirler. Dil geliiminin de genelden zele bir yol izlendii grlr.
14

Konukanlk ve hayal ya olarak nitelendirilen drdnc yata grameri dzelmi ve cmle kurmas gelimitir. Alt yana geldiinde dil, geliimi alannda sebep-sonu ilikisini anlayacak ve ifade edebilecek kadar gelime gstermitir. Soru sorma ve konuma istei bu evrede st dzeye kar. Dil geliimi dier geliimlerle i iedir.
15

Dier geliim alanlarnda olduu gibi dil geliiminde de bireysel farkllklar grlebilir.
Bu farkllklar, ocuun bilisel yeterliliine, olgunlama dzeyine bal olduu kadar evresindekilerin tutumlaryla da yakndan ilgilidir.

16

lk yllarda dil geliiminde cinsiyetler arasnda bir fark grlmezken, son ocukluk dneminde yetikinlerle daha ok beraberlikleri olduu iin dzgn ve akc konumada olduu gibi, szck bilgisi ve cmle yaplar bakmndan da kz ocuklar, erkeklere gre biraz daha ilerdedir. Bu fark, zamanla kapanmaktadr.
17

TEEKKRLER
18