Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

ANTIKOROZIVNA ZATITA
- Radna verzija materijala U materijalu nisu navedeni svi korieni literaturni izvori; verzija materijala sa precizno navedenim korienim literaturnim izvorima e biti distribuirana u tampanoj formi.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Korozija kao hemijski proces, koji stalno nagriza metale, predstavlja problem na brodu kojem se mora poklanjati konstantna panja. Intezitet -propadanja metala zavisi od velikog broja faktora kao to su: atmosfera (okruenje) u kojoj se metal nalazi, vrsta metala, istoa metala, nain obrade metala i kvalitet povrinskog sloja, kombinacija naprezanja kojima je metal izloen, primijenjena zatita metala od korozije itd. Mjerenja koja su vrena na elementima brodske konstrukcije izraene od elika, pokazuju da se oni zbog korozije troe na nivou od 0.09 mm/god do 0.2 mm/god.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Ova koroziona istroenja predstavljaju veliku opasnost za funkcionisanje svih metalnih elemenata i sklopova jer korodivno troenje smanjuje popreni presjek elemenata a samim tim i njihovu vrstou i mijenja dimenzije, to utie na meusobni poloaj elemenata i ugroava funkcionisanje sklopa. Kvarovi koji nastaju kao neposredna posljedica korozije u mainskom kompleksu na brodu su: puknua cijevi u brodskim cjevovodima i izmjenjivaima toplote, cijevima kotla, gubitak nepropusnosti tankova, lom i otkidanje lopatica centrifugalnih maina, oteenja leaja, puknua kouljica motora, oteenja ispunih ventila itd. Poseban problem predstavlja korozija koja se pojavljuje u kombinaciji sa ostalim naprezanjima. "Korozioni zamor" i "naponska korozija" su pojave koje dovode do ubrzanog procesa starenja metalnih elemenata, odnosno puknua, lomova i drugih oteenja.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Na brodu se pojavljuju skoro sve vrste korozije od kojih su najprisutnije "gasna korozija" i "elektrohemijska korozija". Gasna korozija ("suva" korozija) predstavlja oksidaciju metala na velikim temperaturama. Na tim visokim temperaturama, kiseonik se vee u povrinski sloj metala stvarajui okside. (metal praktino sagorijeva). Hemijski proces "gasne korozije" odvija se prema formuli 2Fe + 302 = 2Fe203, ali u zavisnosti od atmosfere, istoe metala, njegove povrinske obrade i prisustva katalizatora moe se odvijati i kroz druge hemijske reakcije. Ova vrsta korozije karakteristina je za koroziju u prostoru za sagorijevanje u motorima, na ispunim ventilima, cijevima u loitu kotlova, na lopaticama turbina itd.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Elektrohemijska korozija se osniva na cinjenici da se svi metali (osim plemenitih) rastvaraju u elektrolitima. To omoguava prisustvo slobodnih jona metala i slobodnih elektrona u okolini metala. Ukoliko se u elektrolitu nalazi i drugi metal koji se takoe rastvara u elektrolitu i to razliitim intezitetom, oekivana je pojava kretanja elektrona sa mjesta gdje ih manje ima, ka mjestu gdje ih ima vie, to nije nita drugo nego pojava elektrine struje gdje se elektroni (joni) kreu sa metala (anode) koji ima manji elektrini potencijal, ka onom koji ima vei elektrini potencijal (katodi). Elektroni koji dolaze do katode veu se za pozitivne jone anodnog metala odravajui ga neoteenim, dok se katodni metal troi jer se pozitivni joni metala nemaju sa im vezati i odlaze u okolinu.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Kako se svi metali u elektrolitu ne rastvaraju istim intezitetom, za pravilno razumijevanje i kontrolisanje elektrohemijske korozije neophodno je poznavati intezitet tog njihovog rastvaranja. Taj intezitet zavisi od njihovih elektropotencijala koji se mjere u odnosu na vodonikov elektro potencijal, koji se dobija mjerenjem elektromotome sile koja se javlja izmeu standardnih epruveta metala i epruvete od platine u kojoj se nalazi isti vodonik.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Kao posebni oblici elektrohemijske korozije na brodu sreu se "atmosferska korozija" i njoj slina "meukristalna korozija". Take sa razliitim elektrohemijskim potencijalom mogu biti i take istog metala koje se razlikuju ili po svojoj temperaturi, ili po svom hemijskom sastavu, ili po svojoj kristalnoj strukturi, kao to je sluaj sa meukristalnom korozijom gdje se kao anoda pojavljuje kristal gvode karbida, a kao katoda kristal istog gvoda. Atmosferska korozija karakteristina je za veinu elemenata brodske konstrukcije i elemente koji se nalaze u vlanoj sredini.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Korozija se pojavljuje svuda i u svako vrijeme, ali su neka mjesta posebno rizina kao to su npr. mjesta gdje ima bimetalnog kontakta, gdje postoje razna oteenja kao to su puknua i ulegnua od udaraca ili mehanikih oteenja, gdje je uniten film boje, gdje se pojavljuju neistoe u metalu, gdje se pojavljuje razliita interkristalna straktura u istom metalu, gdje ima razliitih koncentracija kiseonika u istom elektrolitu, gdje postoje temperaturne razlike u istom elektrolitu koje uzrokuju i razliitu rastvorljivost metala u elektrolitu, gdje metal razdvaja dva elektrolita razliitih temperatura, itd. Po obliku, korozija se moe podijeliti na povrinsku koroziju koja je predstavljena finim ujednaenim povrinskim slojem korozije koji pokriva elemenat, zatim na lokalnu koju karakteriu dublji ili plii krateri ("jamiasta korozija", rupiasta korozija", "takasta korozije") i meukristalnu koju karakterie mreasta pojava oteenja povrine.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Mjere zatite od korozije

Najbolja zatita od korozije jeste upotreba metala otpornih na koroziju i legiranje sa njima, ali je taj nain i najee ekonomski neopravdan. Metali koji se najee sreu na brodu, a pokazuju visoku otpornost prema koroziji su: cink, olovo, kalaj, aluminijum, nikl, hrom i nerajui elici. Nerajui elici su legure elika sa najee 18% hroma i 8% nikla, koje imaju veliku primjenu u proizvodnji sudova pod pritiskom, ventila i cijevi. Jedan preventivni nain borbe protiv korozije u fazi projektovanja i konstruisanja mainskih elemenata i sklopova jeste izbjegavanje takozvanih "dizajnerskih klopki", odnosno mjesta na kojima se korozija najbre i najee pojavljuje. Takva mjesta su bimetalni kontakti, mjesta izloena estim mehanikim udarima, direktno razdvajanje razliitih temperaturnih sredina metalnim pregradama itd.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Zatita bojama
Jedan od najeih naina zatite od korozije je spreavanje kontakta izmeu elektrolita ili atmosfere i metala, premazivanjem bojama. Boja odvaja metal od elektrolita fiziki (barijerno), odnosno ini zatitni sloj koji spreava kontakt metala i elektrolita (atmosfere). Prilikom tretmana povrine bojama, posebno je vano voditi rauna o pripremi povrine koja treba da se zatiti. Postoji vie standarda za prikazivanje istoe povrine boja, a skoro svi proizvoai boja zahtijevaju to veu istou povrine. Meutim, postizanje istoe povrine isto tako ima ekonomsku komponentu i brodari najee prave kompromis. U principu, prije nanoenja boja, povrina se isti jednim od sljedeih postupaka: pranje vodenim mlazom, pjeskarenje, samarenje ili mehaniko ienje. Mehaniko ienje se moe vriti raznim etkama i posebnim alatima (vibracioni ekii, vibracione viljuke,...).

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Prilikom tretmana bojama vodi se posebno rauna o atmosferi u kojoj se boje nanose, jer temperature, relativna vlanost, hemijski sastav atmosfere itd. veoma utiu na kvalitet i trajnost premaza. Boja se na metalne povrine nanosi etkama, valjcima ili raspravanjem pod pntiskom, prema preporukama proizvoaa, koje osim koliine boje po m (debljine filma) sadre i uputstva u pogledu nanoenja, atmosferskih uslova koji treba da vladaju, istoi povrine i si. Na tritu postoji veliki broj proizvoaa boja koji su se specijalizovali za boje na brodarskom tritu, kao to su "Hempel's", "International", "Jotun" itd. U njihovom proizvodnom asortimanu nalaze se boje za stojarnicu, boje za cijevi pare, boje za balastne cjevovode, boje za tankove, boje za lananik, boje za palube otporne na produkte sagorijevanja i mnoge druge.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Na brodu se upotrebljavaju boje i radi drugih razloga kao to su antifouling boje za spreavanje obrastanja, "antislip" boje protiv klizanja na palubama za etnju, boje otpome na visoke temperature i druge koje se nanose u kombinacijama sa dugim bojama.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Katodna zatita
Princip katodne zatite osniva se na injenici da se pri postojanju dva metala u istom elektrolitu jedan sa manjim elektropotencijalom troi dok drugi ostaje zatien. Tako recimo, ukoliko na elini dio, odnosno u njegovoj blizini postavimo metal koji ima manji elektro potencijal, korozija dejstvuje tako da e elik biti sauvan, a metal sa niim potencijalom (najee cink ili magnezijum) e se troiti. Na taj nain "rtvujui" anode mi uvamo katodu odnosno elik. Ovaj princip "rtvovanih anoda" ima veliku primjenu na brodu. Kao "rtvovana anoda" najee se pojavljuje cink u obliku ploastih ili prstenastih elemenata. Ploasti cink protektori se postavljaju po podvodnom dijelu trupa broda gdje postoje elementi napravljeni od razliitih materijala (npr. propeler) i gdje se pojavljuju galvanske struje. Na usisnim koarama brodskih sistema na podvodnom dijelu broda, kao i na svim otvorima takode se postavljaju cink protektori u obliku ploa ili prstena. Svi ovi protektori se prilikom pregleda i dokovanja brodova redovno obnavljaju.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Isto tako, cink protektori se postavljaju i u brodskim cjevovodima slatke i morske vode. Najee se postavljaju u kuitima izmjenjivaa toplote, ventilskim kutijama, ulazima rashladne vode u pojedine ureaje itd. Umjesto "rtvovanja" odreene koliine metala, sve vie se primjenjuje katodna zatita u kojoj se umjesto "rtvovane" anode kao zatita postavlja "iva" ("aktivna") anoda prikljuena na neki izvor elektrine energije koja stalno emituje elektrone. Emitovani elektroni putuju ka mjestima sa veim elektrinim potencijalom (katodnim takama ) i na taj nain tite ta mjesta od korozije.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Eliminisanje agresivnih komponenti

Korozija se moe efikasno smanjiti i eliminisanjem agresivnih komponenti iz elektroiita koji okruuje metal. Na taj nain se posebno tite cjevovodi rashladnih sistema slatke vode, kotlovi i kotlovski cjevovodi itd. u kojima se kao agresivne komponente pojavljuju kiseonik, razne kiseline, baze itd. Hemijskim tretmanom vri se neutralizacija vode i izdvaja kiseonik i, u velikoj mjeri, smanjuje korozija metala. Pored ovog naina postoje i razliite hemikalije koje se dodaju mediju (kao npr. Na/Si02) koji se u dodiru sa mjestima koja korodiraju rastvaraju nakon ega fine estice Si02 prekriju anodu i izoluju je.

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Metalno premazivanje
Kao zatita od korozije esto se koristi i metalno premazivanje sa metalima kojima povrinski sloj ra, ali istovremeno i predstavlja zatitnii sloj koji spreava daljnje propadanje metala. Ti postupci najee se sprovode sa cinkom ili aluminijumom i to bilo nanoenjem metalnog spreja u rastopljenom stanju (debljina sloja oko 0.1 ram), elektrolizom (debljina sloja nekoliko mikrona) ili difuzijom u metalnoj atmosferi pri velikoj temperaturi.