Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
bicqR nwtk gRMQ / AKauqI dsm gRMQ
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
ieh gRMQ iqMn bRwhmxI gRMQW mwrkMfyX purwx ( nwiekw dyvI durgw Aqy
ausdy kwlI,mhwkwlI, iSvw, kwlkw iBAwnk srUp) , iSv purwx (nwiek
iSv Aqy ausdw iBAwnk srUp mhwkwl) , sIR md Bwgvq purwx ( nwiek
ivSnMU Aqy ausdy rwm, ikRSn Awidk Avqwr ) qy AwDwirq hY [ASlIl
iqRXw cirqR Aqy ihkwieqW vwm-mwrgI swkq mq dI ivkwrI jIvn jwc
dw koJw pRgtwvw hn[ ies gRMQ ivc ieSt ‘mhwkwl kwlkw’ ArQwq
dyvI-dyvqw hn; hyT ilKy AMdrly pRmwx iDAwn nwl vIcwirAW isD ho
jwvygw ik ‘<> siqnwmu’ nwl joVn vwlw ieh gRMQ nhI :-
Akwl ausqiq (mOjUdw gRMQ ivc AYsw koeI isrlyK nhI , ieh ibnw
isrlyK dI rcnw hY ) khI jwx vwlI rcnw dI SurUuAwq iks nUM Akwl
purK jwx ky kIqI geI hY ies dw inrxw pUrw lyK pVx qoN bwd hI ho
skygw[pr srbkwl Aqy srbloh dy ivSySx <> leI nhI vrqy
gey, Agly pRmwx ieh nukqw spSt krxgy [
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 30 qoN 33 qk :- Akwl asqiq (?) khI jwx vwlI rcnw dy CMd
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pMnw 41 :- suBM jIB juAwlM ] su dwVw krwlM ] bjI bMb SMKM ] auTy
nwd bMKM ]33]
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
hn, iBAwnk dwVW (dMd) hn….[ pwTk not krn ik cMfI ( durgw ) dI
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
vwr (pMnw 119 qoN 127) ivc vI iehnw hI dYNqW nUM cMfI ArQwq durgw
ArQwq kwlkw mwrdI hY[ ies qoN swbq huMdw hY ik cMfI,durgw,kwlkw hI
kwl hY[ iesy kwl nUM hI ilKwrI ( ? ) ‘Akwl’ AwKdw hY [ ijs rcnw nUM
Akwl ausqiq ikhw jWdw hY auh rcnw Asl ivc ‘kwl ausqiq’ hY
ArQwq ‘dyvI ausqiq’ hY [Agy hn hor AMdrly pRmwx :-
pMnw 45 :- AOr skwl sBY bis ‘kwl’ ky eyk hI ‘kwl’ Akwl sdw hY
]84]
ies rcnw dy AMq ivc smwpqI sMkyq ‘..sRI kwl jI kI ausqiq’ (pMnw
46) not kIqw jwvy [
isRStI dI rcnw bwry ieh isDWq ik kMn coN mYl ( kyvl SrIr-DwrI hI
kMn coN mYl kFdw hY ) kF ky isRstI rcI [ gurU gRMQ swihb jI dI pwvn
bwxI ‘Arbd nrbd DuMDUkwrw’ Aqy ‘swcy qy pvnw BieAw pvnY qy jlu
hoie]jl qy iqRBvnu swijAw Git Git joiq smoie]’ nwl aukw myl nhI
KWdw [ ies pKoN ieh rcnw dsm pwqSwh dI isD nhIN huuMdI [
3
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 54-55:- Ab mY ApnI kQw bKwno ]..hymkuMt prbq hY jhW]..qh
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
iehnw pMkqIAW ivc mY, hm AKr guru goibMd isMG jI nwl zbrdsqI
joV ky kwlkw-pUjk disAw jw irhw hY [ gurisK cMgI qrHW jwxdy hn ik
gurU goibMd isMG swihb sMn 1675 ivc gurU-pdvI nUM pRwpq hoey[sMn
1675 - 1708 (33 swl guirAweI dw smw) dOrwn kdy hymkuMt prbq qy
gey hI nhI, ies kwrx nw qW hymkuMt gurDwm isD huMdw hY Aqy nw hI
kwlkw-pUjn isD huMdw hY [ gurU gRMQ swihb jI gurDwm dI pirBwSw
(Definition): ijQy jwie bhY myrw siqgurU su Qwnu suhwvw rwmrwjy ]
swnMU rozwnw svyry vwr Awsw dy kIrqn ivc idRV krwauNdy hn[ gurU qoN
bymuK isK hI hymkuMt jWdy hn [
ilKwrI kvI BMgwxI juD ibAwn kridAW ‘myrI’ AKr gurU swihb nwl
jbrdsqI joV ky ‘kwl’ dw ikrpw-pwqr drsw ky gurU goibMd isMG swihb
(<> dy aupwsk) nUM dyvI-pUjk ilK ky inrwdr kr irhw hY [ gurU gRMQ
swihb jI dw inrxw hY : qU khIAq hI Awid BvwnI ] mukiq kI brIAw
khw CpwnI ] (AMk 874)
4
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pUry AKauqI dsm gRMQ ivc srbkwl (mhwkwl) Aqy dyvI kwlkw (cMfI)
hI ieSt dy rUp ivc AwauNdy hn
5
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
dyvI cMfkw Alop ho geI [ iPr iriS munI Aqy hor dyvqw gx rwjy ieMdr
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
svYXw] Xwqy pRsMn Bey hY mhWmun dyvn ky qp mY suK pwvYN] jgX krY
iek byd rrY Bv qwp hrY imil iDAwnih lwvYN ] Jwlr qwl imRdMg
aupMg rbwb lIey sur swz imlwvYN ] ikMnr gMDRp gwn krY gin jC
ApCr inrq idKwvYN]54] sMKn kI Dun GMtin kI kir PUln kI brKw
brKwvYN] AwrqI kot krY sur suMdr pyK purMdr (ieMdr) ky bil jwvYN]
dwn q dCn dY kY pRdCn (pRkrmw) Bwl mY kuMkm ACq (cwvl) lwvYN ]
hoq kulwhl (Sor) dyvpurI imil dyvn ky kuil mMgil gwvYN ]55] dohrw ]
AYsy cMf pRqwp qy dyvn biFa pRqwp ] qIn lok jY jY krY rrY nwm siq
(durgw spqSqI) jwp ]56]
AsI ies svYXy Aqy dohrw dy ArQ vIcwry bgYr AwrqI dy isrlyK hyT
rozwnw gurdvwirAW ivc gweI jw rhy hW[ svYXy ivc ieMdr dy drbwr dw
nkSw iKicAw hY ijQy jC Aqy ApsrwvW nc rhIAW hn, byd pwT ho rhy
hn, jgX ho rhy hn, SMK Aqy GMty vj rhy hn,kroVW dyvqy PulW dI
brKw krky ieMdr dyvqw qoN bilhwr ho rhy hn, bRwhmxw nuM dwn qy
dkSxw dy ky, ieMdr dI pRkrmw krky cMdn qy cwvl dw itkw mQy qy lw
rhy hn, dyvpurI ivc Sor micAw hoieAw hY, dyviqAW dw mMgl gwn ho
irhw hY[ cMfI dy qyj-pRqwp krky dyviqAW nUM dYNqW pwsoN rwj vwps imlx
6
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
krky dyviqAW dI SoBw vDI [ ies qrHW iqMnw lokW ivc cMfI dI jY jY hoeI
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
ies svYXy Aqy dohry dw pwT jW kIrqn gurU-drbwr ivc krnw gurUu gRMQ
swihb jI dI inrwdrI hY[
pMnw 119 qoN 127 :- (cMfI dI vwr , kul 55 pauVIAW ) pihloN ies
rcnw dw isrlyK ‘vwr durgw kI’ sI , bwd ivc bdl ky ‘vwr sRI BgauqI
jI kI’ kIqw igAw[ …….sRI BgauqI jI shwie ] vwr sRI BgauqI jI kI
] pwqSwhI 10 ] ipRQm BgOqIo ismr kY gur nwnk leI iDAwie
]……(pauVI 1 )…..
durgw pwT bxwieAw sBy pauVIAW ] Pyir n jUnI AwieAw ijn ieh
gwieAw ]……(pauVI 55)
ieh pRsMg cMfI dI vwr krky jwixAw jWdw hY Aqy pauVI 1 mOjUdw Ardws
dw muKVw hY[ pRkrx Anuswr ies pauVI ivc BgOqI dw ArQ dyvI
BgvqI, durgw (vyKo mhwn koS BweI kHwn isMG) hY [ pauVI 53 ivc ‘leI
BgauqI durgSwh vr jwgn BwrI ] lweI rwjy suMB no rqu pIAY ipAwrI ]’
BgauqI dw ArQ ikrpwn hY; iehnw pMkqIAW dw ArQ hY ik dyvI durgw
7
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
ny ikrpwn rwjy suMB nUM mwrI pr pauVI 1 ivc Aqy mMglwcrn sRI
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
ies pRsMg ivc ivSnU nUM Cotw Aqy BvwnI nUM vfw krky ibAwn kIqw hY [
mC Avqwr dI ieh kQw Bwgvq purwx AStm skMD ivcoN leI geI hY,
SMKwsur nW dy dYNq nUM mwrn dy prQwieN[kwl nUM hI BvwnI nW idqw hY, swrI
isRstI BvwnI ny bxweI (?), iehI sMswr dw ipqw (?) hY [
8
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 160 :- imil dyv Adyvn isMD mQXo ] kb sXwm kivqn mD
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pMnw 245 :- ]723] munI bwlmIkM sRqM dIn bwnI ] clXo cauk icqM
qjI mon DwnI ] sIAw ( sIqw ) sMig lIny gXo Dwm AwpM ] mno bc krmM
‘durgw jwp’ jwpM ]724].. ieqI sRI bicqR nwtky rwmAvqwr duie puqR
aUqpny iDAwau smwpqM ]21] ies pRsMg ivc irSI bwlmIk ny jMgl
ivc CfI sIqw nUM ApxI kutIAw ivc lY AWdw [ mn,bcn Aqy krm nwl
ArQwq pUry iDAwn-mgn ho ky dyvI durgw dw jwp kIqw [ ilKwrI kvI ny
AwpxI SrDw sIqw Aqy bwlmIk munI qy Qop ky durgw pUjk bxw idqw [
XkInn gurU goibMd isMG swihb nUM vI kvI SXwm vrigAW ny iesy clwkI
nwl dyvI pUjk isD krn dI swizS rcI hY [
9
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 254:- ]1] cOpeI ] bRhmw gXo CIr inD jhW ] kwlpurK iesiQq
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
Qy jhW ] khXo ibsn kh inkt bulweI ] iksn Avqwr Dro qum jweI ]
2] dohrw] kwlpurK ky bcn qy sMqn hyq shwie ] mQrw mMfl ky ibKY
jnm DrXo hir rwie ]3]…. aupr pMnw 182 qy AsI pVH cuky hW ik
kwlpurK dI dyh ivc kroVW ivSnU hn qW ikhVy ivSnU nUM inkt bulwaux
dI gl kIqI ? kwlpurK , BvwnI iksy Kws QW qy rihMdI hY ? kroVW
ibSnW coN ikhVy ibSn nUM kwlpurK ny iksn Avqwr Dwrn leI hukm
idqw ? ilKwrI dI pUrI koiSS sB nUM kwlpurK, BvwnI, cMfI, durgw,
kwlkw, BgauqI , iSvw dw aupwsk dsky nINvW ivKwaux dI hY [
pMnw 255:- dyvI jU kI ausqq kQnM ] ..dI AwKrI pMkqI, lok ibKY auh
kI sm qul grIb invwj n dUsr koaU ]8 ]
hr jug ivc BgqW dI pYj rKx vwlw , grIbW AnwQW dw mwx rKx vwlw
<> qoN ibnw hor koeI dyvI dyvqw Awidk nhI ,
gurU gRMQ jI dI pwvn bwxI dw inrxw qW iehI hY; hir juig juig Bgq
aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwmrwjy ](Awsw m:1) ies qoN bwd Bwgvq
purwx dy dsm skMD qy AwDwrq iksn Avqwr ibAwn kridAW ies gRMQ
dw cOQw ihsw (qkrIbn 350 pqry ) kvI SXwm qy kvI rwm ny vriqAw
hY [iehnw kvIAW dI kvI-Cwp sB qoN vD iesy rcnw ivc imldI hY
[(not: pMnw 285 qoN 288 qk gopIAW dy cIr hrn dI kQw kvI SXwm ny
ASlIl AMdwz ivc ilKI hY )
10
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 289:- ] gopI bwc ] AiVl] DMin cMfkw mwq hmY br ieh dXo
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
ilKwrI kvI SXwm ny gopIAW nUM vI cMfI, durgw dw aupwsk bxw idqw [
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
qyrw syvk hwN, myrI ilv qyry crnW ivc lgI hoeI hY [ mYnUM Awpxw smJ
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pMnw 354:- ]758]dohrw] mhw rudR Aru cMf ky cly pUjby kwj ]jsuDw
qRIXw blBdR Aau sMig lIey ibRjrwj ]759] iksn,blrwm,XSodw swry
cMfI-pUjk bxw idqy hn kvI SXwm ny! (bicqR nwtk gRMQy ikRsnwAvqwr
cMfI pUj iDAwie)
(ieiq sRI dsm iskMD purwxy bicqR nwtk gRMQy ikRSnwvqwr gopI aUDv
sMbwdy..)
pMnw 495 :- ]svYXw] hy riv hy sis hy krunwinD myrI AbY ibnqI suin
lIjY ] Aaur n mWgq hau qum qy kCu cwhq hau ivq mY soeI kIjY ]
ssqRn isau Aiq hI rn BIqr jUJ mro kih swc pqIjY ] sMq shwie
12
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
sdw ‘jg mwie’ ikRpw kr sXwm iehY bru dIjY ]1900]
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
(pMnw 401, 409, 459, 497 qy isK Aqy muslmwnI nW dvwpr Xug
ivc ? kwljmn dYNq &wrsI boldw ?]1917] spSt hY ik ilKwrI kvI
SXwm &wrsI vI cMgI jwxdw hY qW hI &wrsI ivc iqRXw cirqR
‘ihkwieqW’ies ny rcy hn)
pMnw 515:- jwdv Aaur sBY hrKY Ar bwjq BI pur bIc bDweI ] Aaur
khY kib sXwm ‘isvw’ su sBY ‘jgmwie’ shI ThrweI ]2061] …
………………………………pwTk not krx ik pMnw 495 dy svYXy
ivc mMgy vr ivc‘jgmwie’ iSvw ArQwq durgw nUM hI AwiKAw hY kvI
sXwm ny [ (..dsm iskMD..ikRsnwvqwrY.. )
pMnw 518,547:- kwnjU ko idlI mih Awvn kQnM ](duAwpr ivc idlI
Shr ik hsiqnwpur?Bul ho geI kvI koloN)
pMnw 571 :- Ab mY mhw suD miq kir kY ] kho kQw icqu lwie ibcrkY
] (inhklMkI Avqwr)
13
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Srwb,BMg nSy vrqx vwly kiv SXwm ny ApxI miq (Akl) SuD ikvyN
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
kIqI ? pMnw 1137 kiv SXwm Kud mndw hY ik ‘jo nr BWg APIm
cVHwvY ] qwkh suiD kho kb AwvY ]5]
pMnw 669 :-puMn kQw muin nMdn kI kih kY muK so kib sXwm bKwnI ]
pUrx iDAwie BXo qb hI jX sRI jgnwQ Bvys BvwnI ]498](dq
mhwqm) [ not : ilKwrI kiv SXwm Apxy ieSt dyvI BvwnI AQvw
durgw dI hI jY krdw hY[
pMnw 710 :- rwgu soriT pwqSwhI 10]… ikRpwisMD ‘kwl’ qRY drsI
kuikRq pRnwsn kwrI ]..
14
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
ArQwq srbkwl,mhwkwl dy qlvwr ( Ais ) dy vwr qoN
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pMnw 711 :- iqlMg kwPI..] kyvl ‘kwleI’ krqwr ] Awid AMq AnMiq
mUrq gVHn BMjnhwr]1].. rwg dyvgMDwrI pw:10]..rwm rhIm aubwr n
sk hY jwkr nwm rtY hY ] bRhmw ibsn rudR sUrj sis qy bis ‘kwl’ sBY
hY[
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
pMnw 810 :- kwl dw srUp , (not : pMnw 41 qy vI kwl dw AYsw hI
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
srUp icqirAw hY ) :-
gly ivc KopVIAW dI mwlw , srIr nMgw,Kby pwsy BwrI qlvwr, lwl
frwauxIAW AKW ijvyN mQy qy AMgwry, frwauxIAW ltWvW, iBAwnk dMd, mUMh
ivcoN inkldIAW Ag dIAW lptW, AYsw hY kwl dw srUp, jo ik quhwfw(?)
pwlxhwr hY [ dyvI ausqq ivc dsy hor pRclq nW durgw, BvwnI, BgvqI
(BgauqI ), kwlkw, Awid SkqI, jgdMbw, cMfI, iSvw, kysrI bwhnI (Syr
dI svwrI krx vwlI ), kwl rUpw Awidk hn [ ieh iSv jI dI pqnI
dyvI pwrvqI dy vK vK rUp hn [ ‘mhwkwlI ausqq’ nwmk pusqkW ivc
dyvI dw icqRx AYsy iBAwnk rUp dw hI kIqw igAw hY [ guru goibMd isMG
jI dI ipCly jnm dI mnGVq kQw ivc kvI ny ‘ mhwkwl kwlkw ArwDI
16
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
’ ilK ky guru swihb nUM dyvI-pUjk isD krx dI koiSS kIqI hY [ieh
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
AsI mMn hI nhI skdy ik gurU nwnk swihb dI dsvIN joq inrMkwr
(<> siqnwmu) dI AwrwDnw iqAwg ky dyvI-pUjk bx jwey [ gurUu
goibMd isMG swihb jI dI mhwn S@^sIAq nUM bdnwm krn dI pMQ-doKIAW
dI swizS hY[
pMnw 813 :- pRQm DXwie ‘sRI BgvqI’ brnO iqRXw pRsMg ]( ilKwrI
dyvI dI AwrwDnw nhI Buldw )
pMnw 998 :- juD kwj sB hI clI ‘kwl’ (cMfI) krY so hoie ] (iqRXw
cirqR 128)
pMnw 1199 qoN 1210 qk :- ieh iqRXw cirqR nMbr 266 bhuq hI iDAwn
nwl pVn vwlw hY ikauNik
ies pRsMg ivc mhwkwl dw isK (cylw) bxwaux dI ivDI dsI geI
hY[sMKyp ivc pRsMg ieauN hY –
17
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
“ rwjw sumiq sYn DI rnKMBklw iek idj (pMifq) pwsoN ivdXw pVHn
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
jwieAw krdI hY[iek idn smy qoN pihlW phuMc ky vyKdI hY ik pMifq jI
swilgRwm (ivSnUM ) dI pUjw kr rhy hn[rwjkumwrI pMifq jI nUM smJWdI hY
‘pwie pro prmysr ky psu pwhn mY prmysr nwhI]12]’ iPr ‘kwl’ dI
vifAweI dsdI hY ‘ KXwl kwl ko iknNM n pwXo ] ijn ieh cOdh lok
bnwXo ]CMd 47]’ Aqy ies qrHW ‘kwl’ nUM hI prmysr mMndI hY[ hor zor
dy ky AwKdI hY ‘mYXw (durgw) ko n mwnY mhwkwl n mnwvY mUV mwtI
(mUrqI) ko mwnq qwqy mWgq mrq hY ]53]’ BMg pIx leI pRyrdI hY Aqy
iPr AwKdI hY ‘mhwkwl jU ko sdw sIs nXYXY ] purI codhUM qRws jwko
qRsYXY ]..]86]… ‘mhwkwl’ hI ko gurU ko pCwnw ]89]..] idj hm
‘mhwkwl’ ko mwnY ] 91] jy nr kwl purK ko DXwvY ] qy nr kwl (mOq)
PWs nih jwvY]..]98]..AYsIAW hor vI pMkqIAW hn [ rwjkumwrI dy ies
qrW smJwx nwl jd pMifq jI ny mhwkwl dw aupwsk bxnw pRvwn nhI
kIqw qW rwjkumwrI ny ‘iqRXw cirqR’ vKwieAw[ pMifq dw hQ PV ky ndI
ivc suitAw, AT sO (!) goqy idqy Aqy ikhw ik mY rwjy (ipqw) Agy qyrI
iSkwieq krWgI ik qUM mYnUM hQ pwieAw hY mY qyry hQ ktvw idAWgI [
pMifq jI fr jWdy hn Aqy mhwkwl
dw isK bxn leI iqAwr ho jWdy hn [ ies pRsMg dw AwKrI dohrw
mhwkwl dw isK bxwaux dI ivDI ieauN dsdw hY :-
18
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
ieh Cl so imsrih Clw pwhn dey bhwie] mhwkwl ko isKX kir mdrw
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
Bwg ipvwie]125]
zrw soco ! Cl kpt krky mhwkwl dw isK bxwieAw, BMg Aqy Srwb
iplw ky [kuJ lok mhwkwl dw ArQ ‘vwihgurU’ krdy hn qy gurU goibMd
isMG swihb jI nUM mhwkwl- kwlkw dw aupwsk dsdy hn qW iPr auh lok
gurU swihb nUM vI BMg-Srwb pIx vwlw mMndy hoxgy [ koeI vI sUJvwn isK
ieh gl nhI mMn skdw ikauik gurbwxI dw Purmwn hY ‘AMimRq kw vwpwrI
hovY ikAw mdu CUCY Bwau Dry ]’(360)
rwjw siqsMiD Aqy dyviqAW dw dIrG dwVH dwnv nwl jMg.. dYqrwj Aqy
dyvrwj dy lohy(Ssqr)Awps ivc tkrwaux qy AgnI inklI ijsqoN iek
bwlw (iesqRI) pYdw ho geI(!) auh vI AsqR-SsqR lY ky jMg krx lgI..
mn ivc jgqpiq nwl ivAwh dw Purnw PuirAw.. dyvI BvwnI dI ikrpw
19
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
nwl pqw lgw ik svws bIrj nW dy dYNq dy mrn ipCoN aus dI mnokwmnw
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
pUrI hovygI..SsqR sjw ky dYNq nwl jMg krx lgI, dYNqW dY Kun qoN hor dYNq
aUpjy… bwlw iGr geI, dyvI kwlkw dw iDAwn kIqw,kwlkw ny Bgq dI
riKAw leI qlvwr PVI qy dYqW nUM mwrn lgI..]64]. Agy CMd 77 ieauN
iliKAw hY…Toik Toik Buj dMfn joDw ] Dwvq mhwkwl pr kRoDw ] bIs
pdum dwnv(?) qv BXo ] nws krn ‘kwlI’ ko DXo (hmlw kIqw) ]
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
]96]qum jg ky kwrn krqwrw] Git Git kI miq jwnnhwrw]inrMkwr
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
aupr ilKy CMdW (77 Aqy 91 qoN 99 qk) nUM ghu nwl vIcwirAW spSt
huMdw hY ik ilKwrI kiv SXwm mhwkwl,kwlI,cMf-muMf nUM mwrn vwlI dyvI
durgw Awidk nW ieko hI hsqI (iSv dw ArD-nwrISvr rUp ) leI
vrqdw hY [ Agy pVo:
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
CMdw qoN vI kwl dI iehI AslIXq (iSv dw ArD-nwrISvr rUp) sHwmxy
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
(Agy rhrwis ivc pVI jWdI cOpeI )kbXo bwc bynqI ]cOpeI](gRMQ ivc
pw:10 AMkq nhI) hmrI kro hwQ dY rCw ]pUrn hoie icq kI ieCw
]..]377] qumih Cwif koeI Avr n DXwaUN]( <> dw nhI mhwkwl
dw ismrn krW !ikauN?)]380].. ‘kwl’ pwie bRhmw bpu Drw ] ‘kwl’
pwie iSv jU Avqrw] ‘kwl’ pwie kir ibsn pRkwsw ] skl ‘kwl’ kw
ikXw qmwsw ] 383] ( sMswr-rUpI qmwSy dw krqw
kwl=durgw=mhwkwl hY !!?)
22
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
…. Awid AMiq eykY Avqwrw ] soeI gurU smiJXhu hmwrw ] 385 ]
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
ieh cOpeI mhwkwl , ijsnUM lVweI kridAW psInw vI AwauNdw hY Aqy kRoD
ivc Aw ky Ssqr lYky lVdw hY, nUM hI sMboDn krky kib SXwm ny aucwrI
hY; gutikAW ivc isrlyK nwl pwqSwhI 10 iksy pMQ-doKI ny BulyKw
pwaux leI iliKAw hY [ mhwkwl dw ArQ ‘vwihgurU’ dsx vwly aupr
ibAwn kIqy iqRXw-cirqR nM: 266 iPr iDAwn nwl pVHn; mhwkwl dw
23
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
isK bxn vwly nUM BMg Aqy Srwb iplw ky hI isK bxwauNdy hn [ guruU gRMQ
bu
bu
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
swihb jI dI pwvn bwxI dyvI-dyvqy pUjxo, nSy vrqxo mnHw krdI hY[
PD
er
er
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
Awvhu isK siqgurU ky ipAwirho gwvhu scI bwxI ] bwxI q gwvhu gurU
to
to
k
k
lic
lic
C
C
w
w
m
m
w w
w
w
o
o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k
kyrI bwxIAw isir bwxI ]…… siqgurU ibnw hor kcI hY bwxI
]………
dUK rog sMqwp auqry suxI scI bwxI ]…( rwmklI m:3,AnMdu)
guruU gRMQ swihb jI dy ielwvw iksy gRMQ dI kwv-rcnw nUM gurbwxI nhI
mMinAw jw skdw[ kyvl Aqy kyvl gurU gRMQ swihb jI dI bwxI dw hI pwT
Aqy kIrqn krxw cwhIdw hY [
ds gurU swihbwn ny 239 swl sKq Gwlxw Gwl ky, lwswnI kurbwnIAW dy
ky jo AwdrSk mnuK Kwlsw pRgt kIqw aus Kwlsy nUM Aj dsm gRMQ rwhIN
s`c qoN htw ky kUV nwl joVn dI koiSS kIqI jw rhI hY [ Kwlsw jI !
jwgo !! hux vI hoS n AwieAw qW isK kOm nUM fHwFy duK sMqwp Jylxy pYxgy
[
25