Sie sind auf Seite 1von 25

h a n g e Vi h a n g e Vi

XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
bicqR nwtk gRMQ / AKauqI dsm gRMQ
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

ivc ‘ieSt dw srUp’

ieh gRMQ iqMn bRwhmxI gRMQW mwrkMfyX purwx ( nwiekw dyvI durgw Aqy
ausdy kwlI,mhwkwlI, iSvw, kwlkw iBAwnk srUp) , iSv purwx (nwiek
iSv Aqy ausdw iBAwnk srUp mhwkwl) , sIR md Bwgvq purwx ( nwiek
ivSnMU Aqy ausdy rwm, ikRSn Awidk Avqwr ) qy AwDwirq hY [ASlIl
iqRXw cirqR Aqy ihkwieqW vwm-mwrgI swkq mq dI ivkwrI jIvn jwc
dw koJw pRgtwvw hn[ ies gRMQ ivc ieSt ‘mhwkwl kwlkw’ ArQwq
dyvI-dyvqw hn; hyT ilKy AMdrly pRmwx iDAwn nwl vIcwirAW isD ho
jwvygw ik ‘<> siqnwmu’ nwl joVn vwlw ieh gRMQ nhI :-

pMnw 11 :- …srbkwl jI dI riCAw hmnY ] srbloh jI dI sdw


riCAw hmnY ]

Akwl ausqiq (mOjUdw gRMQ ivc AYsw koeI isrlyK nhI , ieh ibnw
isrlyK dI rcnw hY ) khI jwx vwlI rcnw dI SurUuAwq iks nUM Akwl
purK jwx ky kIqI geI hY ies dw inrxw pUrw lyK pVx qoN bwd hI ho
skygw[pr srbkwl Aqy srbloh dy ivSySx <> leI nhI vrqy
gey, Agly pRmwx ieh nukqw spSt krxgy [
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 30 qoN 33 qk :- Akwl asqiq (?) khI jwx vwlI rcnw dy CMd
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

nMbr 211 qoN 230 qk 20 CMdW dI AwKrI pMkqI ‘ jY jY hosI mhKwsur


mrdn..’ dyvI durgw dI AQvw kwl dI ausqiq kr rhI hY ikauNik
mwrkMfyX purwx ivc ilKIAW kQwvW dy muqwibk dyvI durgw ny mhKwsur,
cMf, muMf,rkqbIj,Dumrlocn Awidk dYNqw nUM mwirAw sI[dyvI durgw dI
ieh kQw iqMn vwr b: nw: gRMQ ivc ilKI hY; qIjI vwrI sRI durgw kI vwr
(vwr sRI BgauqI jI kI ) pMnw 119 qoN 127 qk ilKI hY[

pMnw 39 :- iqRBMgI CMd ] sRI kwl jI kI ausqiq ]…… kwl dw


srUp ies qrHW ibAwn kIqw hY

pMnw 41 :- suBM jIB juAwlM ] su dwVw krwlM ] bjI bMb SMKM ] auTy
nwd bMKM ]33]

suBM rUp isAwmM ] mhw soB DwmM ] Cby cwr icqRM ]


pryAM pivqRM ]34]..

mDukItBM rwCsy sy blIAM ] smy AwpnI ‘kwl’ qyaU dlIAM


]

Bey suMB nYsuMB sRoxMq bIjM (rkqbIj)] qyaU ‘kwl’


kIny puryjy puryjM ]64]

ArQwq ijs ‘kwl’ ny mDukItB, suMB , nYsuMB , rkqbIj Awidk dYNqW dy


toty toty kIqy , ausdw kwlw srUp hY , jIB qy AgnI dIAW lptW soBdIAW
2
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
hn, iBAwnk dwVW (dMd) hn….[ pwTk not krn ik cMfI ( durgw ) dI
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

vwr (pMnw 119 qoN 127) ivc vI iehnw hI dYNqW nUM cMfI ArQwq durgw
ArQwq kwlkw mwrdI hY[ ies qoN swbq huMdw hY ik cMfI,durgw,kwlkw hI
kwl hY[ iesy kwl nUM hI ilKwrI ( ? ) ‘Akwl’ AwKdw hY [ ijs rcnw nUM
Akwl ausqiq ikhw jWdw hY auh rcnw Asl ivc ‘kwl ausqiq’ hY
ArQwq ‘dyvI ausqiq’ hY [Agy hn hor AMdrly pRmwx :-

pMnw 45 :- AOr skwl sBY bis ‘kwl’ ky eyk hI ‘kwl’ Akwl sdw hY
]84]

ies rcnw dy AMq ivc smwpqI sMkyq ‘..sRI kwl jI kI ausqiq’ (pMnw
46) not kIqw jwvy [

pMnw 47 :- ipRQm ‘kwl’ jb krw pswrw ]....eyk sRvx qy mYl inkwrw


]qWqy mDukItB qn Dwrw ]

duqIAw kwn qy mYlu inkwrI ] qw qy BeI isRsit ieh swrI


]13]

isRStI dI rcnw bwry ieh isDWq ik kMn coN mYl ( kyvl SrIr-DwrI hI
kMn coN mYl kFdw hY ) kF ky isRstI rcI [ gurU gRMQ swihb jI dI pwvn
bwxI ‘Arbd nrbd DuMDUkwrw’ Aqy ‘swcy qy pvnw BieAw pvnY qy jlu
hoie]jl qy iqRBvnu swijAw Git Git joiq smoie]’ nwl aukw myl nhI
KWdw [ ies pKoN ieh rcnw dsm pwqSwh dI isD nhIN huuMdI [
3
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 54-55:- Ab mY ApnI kQw bKwno ]..hymkuMt prbq hY jhW]..qh
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

hm AiDk qpisAw swDI ] mhwkwl kwlkw ArwDI ]2] ieh


ibiD krq qpisAw BXO ] dvY qy eyk rUp hvY gXo ]….]3]

iehnw pMkqIAW ivc mY, hm AKr guru goibMd isMG jI nwl zbrdsqI
joV ky kwlkw-pUjk disAw jw irhw hY [ gurisK cMgI qrHW jwxdy hn ik
gurU goibMd isMG swihb sMn 1675 ivc gurU-pdvI nUM pRwpq hoey[sMn
1675 - 1708 (33 swl guirAweI dw smw) dOrwn kdy hymkuMt prbq qy
gey hI nhI, ies kwrx nw qW hymkuMt gurDwm isD huMdw hY Aqy nw hI
kwlkw-pUjn isD huMdw hY [ gurU gRMQ swihb jI gurDwm dI pirBwSw
(Definition): ijQy jwie bhY myrw siqgurU su Qwnu suhwvw rwmrwjy ]
swnMU rozwnw svyry vwr Awsw dy kIrqn ivc idRV krwauNdy hn[ gurU qoN
bymuK isK hI hymkuMt jWdy hn [

pMnw 62 :- (BMgwxI juD ) BeI jIq myrI ] ikRpw ‘kwl’ kyrI ]

ilKwrI kvI BMgwxI juD ibAwn kridAW ‘myrI’ AKr gurU swihb nwl
jbrdsqI joV ky ‘kwl’ dw ikrpw-pwqr drsw ky gurU goibMd isMG swihb
(<> dy aupwsk) nUM dyvI-pUjk ilK ky inrwdr kr irhw hY [ gurU gRMQ
swihb jI dw inrxw hY : qU khIAq hI Awid BvwnI ] mukiq kI brIAw
khw CpwnI ] (AMk 874)

dyvI dyvw mUlu hY mwieAw ](AMk 129)

4
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

pMnw 73 :- srbkwl hY ipqw Apwrw ] dyib kwlkw mwq hmwrw ]

pUry AKauqI dsm gRMQ ivc srbkwl (mhwkwl) Aqy dyvI kwlkw (cMfI)
hI ieSt dy rUp ivc AwauNdy hn

iSv purwx ivc iSv jI dw iek srUp ArD-nwrISvr dw disAw hY ijs


muqwbk srIr dw sjw ihsw mrd (srbkwl, mhwkwl) dw hY Aqy Kbw
ihsw AOrq (kwlkw,durgw) dw hY[ ies gRMQ dy ilKwrI kvI SXwm,kvI
rwm Awidk vwm-mwrgI ivcwrDwrw dy DwrxI hn jo ik Kby ( vwm ) ihsy
ArQwq dyvI kwl, durgw, kwlkw dy pujwrI hn[ ies pMkqI ivc AKr
‘hmwrw’ guru goibMd isMG swihb nwl joVnw gurU swihb dI inrwdrI krnw
hY [ dyvI-dyvqy gurU swihb dy jW isKW dy ieSt nhI ho skdy[bwbw nwnk
jI ny BweI lhxw(dyvI-pUjk) nMU gurmiq gXwn b^S ky gurU AMgd
(<> aupwsk) bxw id`qw sI

pMnw 74-79 :- AQ cMfI cirqR aukiq iblws] ….cMfI kQw


pihlI….

ies pRsMg ivc dyvI cMfI (durgw,cMfkw ) dw mDukYtB, mhKwsur , SuMB


Awidk dYNqW nUM mwrx dw izkr hY Aqy iPr pVo, dohrw] lop
cMfkw hoie geI surpiq ko dy rwj] ArQwq ieMdr dyvqw nUM rwj dy ky

5
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
dyvI cMfkw Alop ho geI [ iPr iriS munI Aqy hor dyvqw gx rwjy ieMdr
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

dyvqw dI AwrqI krdy dsy gey hn:

svYXw] Xwqy pRsMn Bey hY mhWmun dyvn ky qp mY suK pwvYN] jgX krY
iek byd rrY Bv qwp hrY imil iDAwnih lwvYN ] Jwlr qwl imRdMg
aupMg rbwb lIey sur swz imlwvYN ] ikMnr gMDRp gwn krY gin jC
ApCr inrq idKwvYN]54] sMKn kI Dun GMtin kI kir PUln kI brKw
brKwvYN] AwrqI kot krY sur suMdr pyK purMdr (ieMdr) ky bil jwvYN]
dwn q dCn dY kY pRdCn (pRkrmw) Bwl mY kuMkm ACq (cwvl) lwvYN ]
hoq kulwhl (Sor) dyvpurI imil dyvn ky kuil mMgil gwvYN ]55] dohrw ]
AYsy cMf pRqwp qy dyvn biFa pRqwp ] qIn lok jY jY krY rrY nwm siq
(durgw spqSqI) jwp ]56]

AsI ies svYXy Aqy dohrw dy ArQ vIcwry bgYr AwrqI dy isrlyK hyT
rozwnw gurdvwirAW ivc gweI jw rhy hW[ svYXy ivc ieMdr dy drbwr dw
nkSw iKicAw hY ijQy jC Aqy ApsrwvW nc rhIAW hn, byd pwT ho rhy
hn, jgX ho rhy hn, SMK Aqy GMty vj rhy hn,kroVW dyvqy PulW dI
brKw krky ieMdr dyvqw qoN bilhwr ho rhy hn, bRwhmxw nuM dwn qy
dkSxw dy ky, ieMdr dI pRkrmw krky cMdn qy cwvl dw itkw mQy qy lw
rhy hn, dyvpurI ivc Sor micAw hoieAw hY, dyviqAW dw mMgl gwn ho
irhw hY[ cMfI dy qyj-pRqwp krky dyviqAW nUM dYNqW pwsoN rwj vwps imlx

6
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
krky dyviqAW dI SoBw vDI [ ies qrHW iqMnw lokW ivc cMfI dI jY jY hoeI
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

Aqy durgw spqSqI dw pwT kIqw igAw [

ies svYXy Aqy dohry dw pwT jW kIrqn gurU-drbwr ivc krnw gurUu gRMQ
swihb jI dI inrwdrI hY[

pMnw 99 :-dyh iSvw (durgw) br moih iehY..]231]..siq sX kI kQw


ieh pUrI BeI hY]232] (siq sX=durgw spqSqI) [ gurU goibMd isMG
jI dwqy dw rUp hn, auh dyvI iSvw ArQwq durgw qoN ikauN kuJ mMgxgy ?

pMnw 119 qoN 127 :- (cMfI dI vwr , kul 55 pauVIAW ) pihloN ies
rcnw dw isrlyK ‘vwr durgw kI’ sI , bwd ivc bdl ky ‘vwr sRI BgauqI
jI kI’ kIqw igAw[ …….sRI BgauqI jI shwie ] vwr sRI BgauqI jI kI
] pwqSwhI 10 ] ipRQm BgOqIo ismr kY gur nwnk leI iDAwie
]……(pauVI 1 )…..

durgw pwT bxwieAw sBy pauVIAW ] Pyir n jUnI AwieAw ijn ieh
gwieAw ]……(pauVI 55)

ieh pRsMg cMfI dI vwr krky jwixAw jWdw hY Aqy pauVI 1 mOjUdw Ardws
dw muKVw hY[ pRkrx Anuswr ies pauVI ivc BgOqI dw ArQ dyvI
BgvqI, durgw (vyKo mhwn koS BweI kHwn isMG) hY [ pauVI 53 ivc ‘leI
BgauqI durgSwh vr jwgn BwrI ] lweI rwjy suMB no rqu pIAY ipAwrI ]’
BgauqI dw ArQ ikrpwn hY; iehnw pMkqIAW dw ArQ hY ik dyvI durgw
7
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
ny ikrpwn rwjy suMB nUM mwrI pr pauVI 1 ivc Aqy mMglwcrn sRI
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

BgauqI jI shwie] Aqy isrlyK vwr sRI BgauqI jI kI ] ivc BgauqI


dw ArQ dyvI durgw, cMfI hI hY ikauNik ilKwrI kvI ( pwqSwhI 10
isKW nUM gumrwh krx leI iliKAw igAw hY; ieh clwkI pMnw 155 qy
pkVI jWdI hY ijQy iliKAw hY pwqSwhI 10 ] AQ cObIs
Aauqwr]…brnq ‘sXwm’ jQw mq BweI ]) ‘kib sXwm’ dw ieSt
BgauqI,durgw,cMfI hY Aqy swrI vwr ivc dyvI durgw dw mhKwsur,
DUmRlocn , cMf, muNf, sRxvqbIj (rkqbIj),suMB, insuMB dYNqW nwl juD
krky qy auhnw nUM mwr ky ieMdr dyvqy dw KuisAw rwj vwps duAwieAw [
pwqSwhI 10 Aqy nwl hI kib sXwm dI kvI Cwp , ikvyN ? spSt hY ik
ieh rcnw kvI SXwm dI hY ; gurU goibMd isMG swihb jI dI nhI [ iesy
qrW dw gumrwh-kun izkr pMnw 669 qy vI hY [

pMnw 157-158 :- ]28] cOpeI ] pRQm ‘kwl’ sB jg ko qwqw ] qw qy


BXo qyj ibKXwq ] soeI ‘BvwnI’ nwmu khweI ] ijn isgrI Xh isRsit
aupweI ]29]… ‘kwl rUp’ Bgvwn bnYbo ] qw mih lIn jgiq sB
hvYbo ]34] (ArQwq, kwl / BvwnI / kwl rUp isRStI-krqw !!?)

ies pRsMg ivc ivSnU nUM Cotw Aqy BvwnI nUM vfw krky ibAwn kIqw hY [
mC Avqwr dI ieh kQw Bwgvq purwx AStm skMD ivcoN leI geI hY,
SMKwsur nW dy dYNq nUM mwrn dy prQwieN[kwl nUM hI BvwnI nW idqw hY, swrI
isRstI BvwnI ny bxweI (?), iehI sMswr dw ipqw (?) hY [
8
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 160 :- imil dyv Adyvn isMD mQXo ] kb sXwm kivqn mD
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

kQXo ] ( kiv sXwm dw nW not kro )

pMnw 182 :- kwlpurK kI dyih mo koitk ibsn mhys ] koit ieMdR


bRhmw ikqy rvsis koRr jlys ] ArQwq kroVW ivSnUM, iSv,ieMdr, bRhmy
sUrj, cMdRmw,vrux vrgy dyvqy kwlpurK dy srIr ivc hn !!? ies coDvyN
Avqwr pRsMg nMN pUrw pVn qy kiv Cwp qoN pqw lgdw hY ik ilKwrI ‘kib
sXwm’ hI hY ijsdw ieSt ‘kwl’ ( dyvI BvwnI ) hY [

pMnw 183 :- ]7] ibsn dyv AwigAw jb pweI ] kwlpurK kI krI


bfweI ] BUA ArhMq dyv bn AwXo ] Awn Aaur hI pMQ clwXo ] 8] ..
ivSnUM vI kwlpurK (BvwnI) dI hI isPq krdw hY , pr krOVW ivSnUMAW
ivcoN ikhVw ivSnUM ?

pMnw 245 :- ]723] munI bwlmIkM sRqM dIn bwnI ] clXo cauk icqM
qjI mon DwnI ] sIAw ( sIqw ) sMig lIny gXo Dwm AwpM ] mno bc krmM
‘durgw jwp’ jwpM ]724].. ieqI sRI bicqR nwtky rwmAvqwr duie puqR
aUqpny iDAwau smwpqM ]21] ies pRsMg ivc irSI bwlmIk ny jMgl
ivc CfI sIqw nUM ApxI kutIAw ivc lY AWdw [ mn,bcn Aqy krm nwl
ArQwq pUry iDAwn-mgn ho ky dyvI durgw dw jwp kIqw [ ilKwrI kvI ny
AwpxI SrDw sIqw Aqy bwlmIk munI qy Qop ky durgw pUjk bxw idqw [
XkInn gurU goibMd isMG swihb nUM vI kvI SXwm vrigAW ny iesy clwkI
nwl dyvI pUjk isD krn dI swizS rcI hY [
9
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 254:- ]1] cOpeI ] bRhmw gXo CIr inD jhW ] kwlpurK iesiQq
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

Qy jhW ] khXo ibsn kh inkt bulweI ] iksn Avqwr Dro qum jweI ]
2] dohrw] kwlpurK ky bcn qy sMqn hyq shwie ] mQrw mMfl ky ibKY
jnm DrXo hir rwie ]3]…. aupr pMnw 182 qy AsI pVH cuky hW ik
kwlpurK dI dyh ivc kroVW ivSnU hn qW ikhVy ivSnU nUM inkt bulwaux
dI gl kIqI ? kwlpurK , BvwnI iksy Kws QW qy rihMdI hY ? kroVW
ibSnW coN ikhVy ibSn nUM kwlpurK ny iksn Avqwr Dwrn leI hukm
idqw ? ilKwrI dI pUrI koiSS sB nUM kwlpurK, BvwnI, cMfI, durgw,
kwlkw, BgauqI , iSvw dw aupwsk dsky nINvW ivKwaux dI hY [

pMnw 255:- dyvI jU kI ausqq kQnM ] ..dI AwKrI pMkqI, lok ibKY auh
kI sm qul grIb invwj n dUsr koaU ]8 ]

hr jug ivc BgqW dI pYj rKx vwlw , grIbW AnwQW dw mwx rKx vwlw
<> qoN ibnw hor koeI dyvI dyvqw Awidk nhI ,

gurU gRMQ jI dI pwvn bwxI dw inrxw qW iehI hY; hir juig juig Bgq
aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwmrwjy ](Awsw m:1) ies qoN bwd Bwgvq
purwx dy dsm skMD qy AwDwrq iksn Avqwr ibAwn kridAW ies gRMQ
dw cOQw ihsw (qkrIbn 350 pqry ) kvI SXwm qy kvI rwm ny vriqAw
hY [iehnw kvIAW dI kvI-Cwp sB qoN vD iesy rcnw ivc imldI hY
[(not: pMnw 285 qoN 288 qk gopIAW dy cIr hrn dI kQw kvI SXwm ny
ASlIl AMdwz ivc ilKI hY )
10
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 289:- ] gopI bwc ] AiVl] DMin cMfkw mwq hmY br ieh dXo
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

] DMin dXos ( idn ) hY Awj kwn hm imq BXo ] ‘durgw’ Ab ieh


ikrpw hm pr kIjIAY ] ho kwnHn kO bhu idvs su dyKn dIjIAY ]283]

ilKwrI kvI SXwm ny gopIAW nUM vI cMfI, durgw dw aupwsk bxw idqw [

pMnw 309 :- AQ dyvI jU kI ausqq kQnM ] BujMg pRXwq CMd ] .. quhI


AMbkw sIqlw qoqlw hY ] ipRQvI Bum Awkws qY hI kIAw hY ]421]..quhI
suMB nYsuMB hMqI BvwnI ]..isvw sIqlw mMglw qoqlw hY ]426]..cOpeI ] mY
n gnysih ipRQm mnwaUN ] iksn ibsn kbhUM nh iDAwaUN ] kwn suny
pihcwn n iqn so ] ilv lwgI morI pg ien so ]434] ‘mhwkwl’
rKvwr hmwro ] ‘mhwloh’ mY ikMkr Qwro ]Apnw jwn kro rKvwr ] bwh
ghy kI lwj ibcwr ]435]…pRQm Dro ‘Bgvq’ ko DXwn ] bhur kro
kibqw ibiD nwnw ] iksn jQw mq cirqR aucwro ] cUk hoie kib lyhu
suDwro ]440]

iksn Avqwr dI kQw ( Bwgvq purwx dy dsm skMD ArQwq dsvyN


ADXwX dI kQw ) hwly sMpUrn nhI hoeI [ ieh kQw pMnw 570 qy smwpq
huuMdI hY pr kvI sXwm ny dyvI dI ausqq ivckwr ikauN pw idqI , SXwm
kvI dI SrDw!? iek pwsy kvI ilKdw hY ik mY gnyS, ikSn, ibSn nhI
iDAwauNdw, kMnw nwl suxy hn pr pCwxdw nhI, qW iPr iksn Avqwr eyny
ivsqwr nwl ilK ikvyN irhw hY ? ieSt dw srUp kvI SXwm ibAwn
kridAW ilKdw hY, hy mhwkwl ! qUM hI swfw rKvwlw hYN, hy mhw loh ! mY
11
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
qyrw syvk hwN, myrI ilv qyry crnW ivc lgI hoeI hY [ mYnUM Awpxw smJ
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

myrI riKAw kr , myrI bWh PV qy Apxy ibrd dI lwj rK [… sB qoN


pihlW mY dyvI BgvqI dw iDAwn Drdw hW Aqy iPr keI qrW dI kivqw
ilKdw hW [ ijqnI ku myrI Akl hY ausy Anuswr iksn cirqR aucwrdw hW
[ jy ikqy koeI Bul jW glqI ho jwvy qW, hy pwTk! Awpy hI suDwr
leIN[(kvI kbUl krdw hY ik auh Bulxhwr hY pr gurU swihb Bulxhwr
nhI ) ieh bicqR nwtk gRMQ ‘ABul gurU swihb’ dI rcnw nhI[

pMnw 354:- ]758]dohrw] mhw rudR Aru cMf ky cly pUjby kwj ]jsuDw
qRIXw blBdR Aau sMig lIey ibRjrwj ]759] iksn,blrwm,XSodw swry
cMfI-pUjk bxw idqy hn kvI SXwm ny! (bicqR nwtk gRMQy ikRsnwAvqwr
cMfI pUj iDAwie)

pMnw 386:- dohrw] KVgpwn (mhwkwl) kI ikRpw qy poQI rcI ibcwr ]


BUl hoie jhN qhN su kib pVIAhu sBY suDwr ] ( not : kvI Bulxhwr hY,
pwTk Awp hI suDwr kr ley, ilKwrI kiv nUM koeI ieqrwz nhI )[

(ieiq sRI dsm iskMD purwxy bicqR nwtk gRMQy ikRSnwvqwr gopI aUDv
sMbwdy..)

pMnw 495 :- ]svYXw] hy riv hy sis hy krunwinD myrI AbY ibnqI suin
lIjY ] Aaur n mWgq hau qum qy kCu cwhq hau ivq mY soeI kIjY ]
ssqRn isau Aiq hI rn BIqr jUJ mro kih swc pqIjY ] sMq shwie

12
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
sdw ‘jg mwie’ ikRpw kr sXwm iehY bru dIjY ]1900]
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

(…ikRsnwvqwry..jrwisMD ..) sXwm kiv jgmwqw ( durgw ) qoN vr mMg


irhw hY[

(pMnw 401, 409, 459, 497 qy isK Aqy muslmwnI nW dvwpr Xug
ivc ? kwljmn dYNq &wrsI boldw ?]1917] spSt hY ik ilKwrI kvI
SXwm &wrsI vI cMgI jwxdw hY qW hI &wrsI ivc iqRXw cirqR
‘ihkwieqW’ies ny rcy hn)

pMnw 515:- jwdv Aaur sBY hrKY Ar bwjq BI pur bIc bDweI ] Aaur
khY kib sXwm ‘isvw’ su sBY ‘jgmwie’ shI ThrweI ]2061] …
………………………………pwTk not krx ik pMnw 495 dy svYXy
ivc mMgy vr ivc‘jgmwie’ iSvw ArQwq durgw nUM hI AwiKAw hY kvI
sXwm ny [ (..dsm iskMD..ikRsnwvqwrY.. )

pMnw 518,547:- kwnjU ko idlI mih Awvn kQnM ](duAwpr ivc idlI
Shr ik hsiqnwpur?Bul ho geI kvI koloN)

pMnw 522 :- ikRsn qy Arjn ny Srwb nSy vrqy..ikhw ik bRhmw ny


ATvW smuMdr Srwb dw ikauN n bxwieAw ? (…. ikRsnwvqwry …
CMd 2115 )

pMnw 571 :- Ab mY mhw suD miq kir kY ] kho kQw icqu lwie ibcrkY
] (inhklMkI Avqwr)
13
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
Srwb,BMg nSy vrqx vwly kiv SXwm ny ApxI miq (Akl) SuD ikvyN
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

kIqI ? pMnw 1137 kiv SXwm Kud mndw hY ik ‘jo nr BWg APIm
cVHwvY ] qwkh suiD kho kb AwvY ]5]

pMnw 583 :- ..hir jU hirmMdr Awvhgy ]CMd 156] …ikhVy hn hir


jU ? auh inhklMkI (klkI) Avqwr hY ; kwlpurK ArQwq dyvI cMfkw
hI hY ijsny Drm dy pRswr leI, swry SUudRW dy ivnwS leI Aqy auc-jwqI
lokW nUM scyq krn leI Avqwr ilAw hY : …DrmwrQ Awin lIno vqwr
] sUdRM smsq nwswrQ hyqu ] klkI vqwr krby scyq ] 169 ]

pMnw 669 :-puMn kQw muin nMdn kI kih kY muK so kib sXwm bKwnI ]
pUrx iDAwie BXo qb hI jX sRI jgnwQ Bvys BvwnI ]498](dq
mhwqm) [ not : ilKwrI kiv SXwm Apxy ieSt dyvI BvwnI AQvw
durgw dI hI jY krdw hY[

pMnw 710 :- rwgu soriT pwqSwhI 10]… ikRpwisMD ‘kwl’ qRY drsI
kuikRq pRnwsn kwrI ]..

ArQwq ‘kwl’ hI ikrpw dw swgr , AMqrXwmI , pwp


krm nwSk hY [

rwgu kilAwx pw: 10 ]…qwqy ‘srbkwl’ky Ais ko Gwie


bcwie n AwXo ]…

14
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
ArQwq srbkwl,mhwkwl dy qlvwr ( Ais ) dy vwr qoN
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

koeI nhI bc ky Aw sikAw [

pMnw 711 :- iqlMg kwPI..] kyvl ‘kwleI’ krqwr ] Awid AMq AnMiq
mUrq gVHn BMjnhwr]1].. rwg dyvgMDwrI pw:10]..rwm rhIm aubwr n
sk hY jwkr nwm rtY hY ] bRhmw ibsn rudR sUrj sis qy bis ‘kwl’ sBY
hY[

pMnw 715 :- (33 svYXy) ] ry mn lYl (l`lU) iekyl hI ‘kwl’ ky lwgq


kwih n pwien Dwey ]22]

‘kwl’ hI pwie BieE bRhmw gih dMf kmMfl Bum BRmwnXo ]


‘kwl’ hI pwie sdw isvjU sB dys bdys BieAw hm jwnXo ] ‘kwl’ hI
pwie BXo imt gXo jg XWhI qy qwih sBo pihcwnXo ] byd kqyb ky Byd
sBY qij kyvl ‘kwl’ ikRpwinD mwnXo ]23] …] kwl (smw) gXo ien
kwmn isau jV,‘kwl ikRpwl’ hIAY n icqwrXo ]…….]24] hr
rcnw ivc ‘kwl’ dI hI is&q ho rhI hY [

pMnw 809 :- …sRI BgOqI ey nmh ]….qu hI sRI BvwnI ]…qu hI


ibsvmwqw ]… mMglw rUp kwlI ]…durgw qU iCmw qU iSvw rUp qyro ]
(dyvI ausqq ; cirqRo pwKXwn qoN pihlW,ikauN ?)

ArQwq, BgOqI , BvwnI , kwlI , durgw , iSvw Awidk ieko hI dyvI dy nW


hn [
15
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
pMnw 810 :- kwl dw srUp , (not : pMnw 41 qy vI kwl dw AYsw hI
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

srUp icqirAw hY ) :-

muMf kI mwl idswn AMbr bwm krXo gl mY Ais Bwro


]

locn lwl krwl idpY doaU Bwl ibrwjq hY AinXwro


]

Cuty hYN bwl mhw ibkrwl ibswl lsY rd pMiq aujXwro


]

Cwfq jvwl ley kr bXwl su ‘kwl’ sdw pRiqpwl


iqhwro ]

gly ivc KopVIAW dI mwlw , srIr nMgw,Kby pwsy BwrI qlvwr, lwl
frwauxIAW AKW ijvyN mQy qy AMgwry, frwauxIAW ltWvW, iBAwnk dMd, mUMh
ivcoN inkldIAW Ag dIAW lptW, AYsw hY kwl dw srUp, jo ik quhwfw(?)
pwlxhwr hY [ dyvI ausqq ivc dsy hor pRclq nW durgw, BvwnI, BgvqI
(BgauqI ), kwlkw, Awid SkqI, jgdMbw, cMfI, iSvw, kysrI bwhnI (Syr
dI svwrI krx vwlI ), kwl rUpw Awidk hn [ ieh iSv jI dI pqnI
dyvI pwrvqI dy vK vK rUp hn [ ‘mhwkwlI ausqq’ nwmk pusqkW ivc
dyvI dw icqRx AYsy iBAwnk rUp dw hI kIqw igAw hY [ guru goibMd isMG
jI dI ipCly jnm dI mnGVq kQw ivc kvI ny ‘ mhwkwl kwlkw ArwDI
16
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
’ ilK ky guru swihb nUM dyvI-pUjk isD krx dI koiSS kIqI hY [ieh
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

AsI mMn hI nhI skdy ik gurU nwnk swihb dI dsvIN joq inrMkwr
(<> siqnwmu) dI AwrwDnw iqAwg ky dyvI-pUjk bx jwey [ gurUu
goibMd isMG swihb jI dI mhwn S@^sIAq nUM bdnwm krn dI pMQ-doKIAW
dI swizS hY[

pMnw 813 :- pRQm DXwie ‘sRI BgvqI’ brnO iqRXw pRsMg ]( ilKwrI
dyvI dI AwrwDnw nhI Buldw )

pMnw 998 :- juD kwj sB hI clI ‘kwl’ (cMfI) krY so hoie ] (iqRXw
cirqR 128)

pMnw 1003 :-..ibsn jwp Ab qy mYN qXwgXo] isvjU ky pwien sO lwgXO


] (iqRXw cirqR 130)

ies pRsMg ivc rwjw ibSn-Bgq Aqy rwxI iSv-Bgq dsy


gey hn[ rwxI Cl krky rwjy nUM iSv-Bgq bxw idMdI hY[AwKrI pMkqI
‘isKX qurqu isv ko ikXo AYso cirq suDwir]12]’ ilKwrI dI mnSw hr
iksy nUM isv jW pwrvqI dw Bgq bxwaux dI hY [

pMnw 1199 qoN 1210 qk :- ieh iqRXw cirqR nMbr 266 bhuq hI iDAwn
nwl pVn vwlw hY ikauNik

ies pRsMg ivc mhwkwl dw isK (cylw) bxwaux dI ivDI dsI geI
hY[sMKyp ivc pRsMg ieauN hY –
17
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
“ rwjw sumiq sYn DI rnKMBklw iek idj (pMifq) pwsoN ivdXw pVHn
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

jwieAw krdI hY[iek idn smy qoN pihlW phuMc ky vyKdI hY ik pMifq jI
swilgRwm (ivSnUM ) dI pUjw kr rhy hn[rwjkumwrI pMifq jI nUM smJWdI hY
‘pwie pro prmysr ky psu pwhn mY prmysr nwhI]12]’ iPr ‘kwl’ dI
vifAweI dsdI hY ‘ KXwl kwl ko iknNM n pwXo ] ijn ieh cOdh lok
bnwXo ]CMd 47]’ Aqy ies qrHW ‘kwl’ nUM hI prmysr mMndI hY[ hor zor
dy ky AwKdI hY ‘mYXw (durgw) ko n mwnY mhwkwl n mnwvY mUV mwtI
(mUrqI) ko mwnq qwqy mWgq mrq hY ]53]’ BMg pIx leI pRyrdI hY Aqy
iPr AwKdI hY ‘mhwkwl jU ko sdw sIs nXYXY ] purI codhUM qRws jwko
qRsYXY ]..]86]… ‘mhwkwl’ hI ko gurU ko pCwnw ]89]..] idj hm
‘mhwkwl’ ko mwnY ] 91] jy nr kwl purK ko DXwvY ] qy nr kwl (mOq)
PWs nih jwvY]..]98]..AYsIAW hor vI pMkqIAW hn [ rwjkumwrI dy ies
qrW smJwx nwl jd pMifq jI ny mhwkwl dw aupwsk bxnw pRvwn nhI
kIqw qW rwjkumwrI ny ‘iqRXw cirqR’ vKwieAw[ pMifq dw hQ PV ky ndI
ivc suitAw, AT sO (!) goqy idqy Aqy ikhw ik mY rwjy (ipqw) Agy qyrI
iSkwieq krWgI ik qUM mYnUM hQ pwieAw hY mY qyry hQ ktvw idAWgI [
pMifq jI fr jWdy hn Aqy mhwkwl
dw isK bxn leI iqAwr ho jWdy hn [ ies pRsMg dw AwKrI dohrw
mhwkwl dw isK bxwaux dI ivDI ieauN dsdw hY :-

18
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
ieh Cl so imsrih Clw pwhn dey bhwie] mhwkwl ko isKX kir mdrw
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

Bwg ipvwie]125]

zrw soco ! Cl kpt krky mhwkwl dw isK bxwieAw, BMg Aqy Srwb
iplw ky [kuJ lok mhwkwl dw ArQ ‘vwihgurU’ krdy hn qy gurU goibMd
isMG swihb jI nUM mhwkwl- kwlkw dw aupwsk dsdy hn qW iPr auh lok
gurU swihb nUM vI BMg-Srwb pIx vwlw mMndy hoxgy [ koeI vI sUJvwn isK
ieh gl nhI mMn skdw ikauik gurbwxI dw Purmwn hY ‘AMimRq kw vwpwrI
hovY ikAw mdu CUCY Bwau Dry ]’(360)

spSt hY ik mhwkwl dw ArQ vwihgurU nhIN ; mhwkwl-kwlkw nw qW


dsm pwqSwh dy ieSt hn Aqy nw hI gurisKW dy [ bicqR nwtk gRMQ
AQvw AKauqI dsm gRMQ dI rcnw isK-ivroDIAW ny gurU swihb jI dI
mhwn SKsIAq dw Gor Apmwn krn dI Aqy gurisKW nUM gumrwh krn dI
mwVI nIXq nwl kIqI hY [

pMnw 1359 qoN 1388 qk :- AwKrI iqRXw cirqR, nMbr 405…..pRQmy


siqjug bIc kihjY ]…

rwjw siqsMiD Aqy dyviqAW dw dIrG dwVH dwnv nwl jMg.. dYqrwj Aqy
dyvrwj dy lohy(Ssqr)Awps ivc tkrwaux qy AgnI inklI ijsqoN iek
bwlw (iesqRI) pYdw ho geI(!) auh vI AsqR-SsqR lY ky jMg krx lgI..
mn ivc jgqpiq nwl ivAwh dw Purnw PuirAw.. dyvI BvwnI dI ikrpw

19
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
nwl pqw lgw ik svws bIrj nW dy dYNq dy mrn ipCoN aus dI mnokwmnw
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

pUrI hovygI..SsqR sjw ky dYNq nwl jMg krx lgI, dYNqW dY Kun qoN hor dYNq
aUpjy… bwlw iGr geI, dyvI kwlkw dw iDAwn kIqw,kwlkw ny Bgq dI
riKAw leI qlvwr PVI qy dYqW nUM mwrn lgI..]64]. Agy CMd 77 ieauN
iliKAw hY…Toik Toik Buj dMfn joDw ] Dwvq mhwkwl pr kRoDw ] bIs
pdum dwnv(?) qv BXo ] nws krn ‘kwlI’ ko DXo (hmlw kIqw) ]

juD kridAW mhwkwl dw kRoD viDAw ijsqoN bRhmw,ivSnUM Awidk swry fr


gey qy mhwkwl dI Srx ivc Aw gey ]89] Agy CMd 91 qo 99 qk
mhwkwl dI ausqiq kIqI hY ( ieho jhI ausqq ‘hmrI kro hwQ dy rCw’
vwlI copeI ivc vI kIqI geI hY ) :-

qum ho skl lok isrqwjw]grbn gMj grIb invwjw]Awid Akwl Ajoin


ibnw BY] inribkwr inrlMb jgq mY ]91] inribkwr inrjur
AibnwsI] prm jog ky qqu pRkwsI ] inrMkwr nv inqX suXMBv ] qwq
mwq jh jwq n bMDv ]92] sqR ibhMf su irid suKdwiek] cMf muMf
dwnv ky Gwiek ]siq sMiD siqqw invwsw]Buq BivK Bvwn
inrwsw]93]Awid AnMq ArUp ABysw] Gt Gt BIqr ikXw pRvysw] AMqr
bsq inrMqr rheI]snk snMd snwqn kheI]94]Awid jugwid sdw pRBu
eykY]Dir Dir mUriq iPriq AnykY] sB jg kh ieh ibiD BrmwXw]AwpY
eyk Anyk idKwXw]95] Gt Gt mih soeI purK bXwpk]skl jIv jMqn
ky Qwpk]jwqy jioq krq AwkrKn]qwkh khq imRqk jg ky jn
20
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
]96]qum jg ky kwrn krqwrw] Git Git kI miq jwnnhwrw]inrMkwr
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

inrvYr inrwlm]sBhI ky mn kI quih mwlm]97] qumhI bRhmw ibsn


bnwXo]mhW rudR qum hI aupjwXo]qumhI iriK kspih bnwvw ] idqj
Aidq jn bYr bFwvw ]98] jg kwrn krunw iniD svwmI]kml AMqir
ky jwmI] dXwisMD dInn ky dXwlw ] hUjY ikRpw inDwn ikRpwlw ]99 ]

aupr ilKy CMdW (77 Aqy 91 qoN 99 qk) nUM ghu nwl vIcwirAW spSt
huMdw hY ik ilKwrI kiv SXwm mhwkwl,kwlI,cMf-muMf nUM mwrn vwlI dyvI
durgw Awidk nW ieko hI hsqI (iSv dw ArD-nwrISvr rUp ) leI
vrqdw hY [ Agy pVo:

kir kir kop kwl sRI qbhI ] rQ pr cVHw ssqR lY sBhI


]..]102]..mhW kwl kY BXo pRsyqw ] fwrw BUim pOiC kir qyqw ]109]
… ArQwq kwl/ mhwkwl psInw pUMJx vwlw , rQ qy cVn vwlw ,
SrIrDwrI hY inrwkwr nhIN [Agy pVo : mhWkwl kopq BXo jbhI ] Asur
Anyk ibdwry qbhI ]125]…] ijqy dYq Awey iqqy kwl mwry ] bhy soRn
ky Bum hUM pY pnwry ]..]139].. muZl, Kwn, pTwn ( siqjug ivc ikQoN
Awey ?) mhwkwl qy hmlw krdy hn :-

mhWkwl ko krq pRhwrw ] eyk n auprq rom aupwrw ]200]…] ieh


ibiD BXo dwnvn nwsw ] KVgkyq Asu ikXw qmwsw ]247]…]puin
AisDuj As mMqR ibcwry ]..]248].. ( iehnW pMkqIAW qoN spSt huMdw hY
ik mhwkwl = kwl = KVgkyq=AisDuj…SrIrDwrI ! ) Agly keI
21
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
CMdw qoN vI kwl dI iehI AslIXq (iSv dw ArD-nwrISvr rUp) sHwmxy
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

AwauNdI hY :- mhWkwl kuip ssqR pRhwry ] swD aubwir dust sB mwry


]321]….]ieh ibiD BXo jbY sMgRwmw ] inksI idn dUlh hvY bwmw
]isMG bwhnI (durgw)Dujw ibrwjY ]jwih iblok dYq dl BwjY ]331]..
kyiqk mhW kwl Air kUty ] bwdl sy sB hI dl PUty ]340]…]
mhWkwl kI jy srin pry su ley bcwie ] AOr n aupjw dUsR jg BCXo sBY
bnwie ]366] jy pUjw Aiskyq kI inqpRiq krY bnwie ] iqn pr Apno
hwQ dY AisDuj lyq bcwie ]367] bhuir Asur kw kwtis mwQw ] sRI
Aiskyq jgq ky nwQw ]374] puin rwCs kw kwtw sIsw ] sRI Aiskyq
jgq ky eIsw ] puhpn ibRsit ggn qy BeI ] sBihn Awin bDweI deI
]375]DMnX DMnX logn ky rwjw] dustn dwh grIb invwjw ] AKl
Bvn ky isrjnhwry ] dws jwin muih lyhu aubwry ]376]

(Agy rhrwis ivc pVI jWdI cOpeI )kbXo bwc bynqI ]cOpeI](gRMQ ivc
pw:10 AMkq nhI) hmrI kro hwQ dY rCw ]pUrn hoie icq kI ieCw
]..]377] qumih Cwif koeI Avr n DXwaUN]( <> dw nhI mhwkwl
dw ismrn krW !ikauN?)]380].. ‘kwl’ pwie bRhmw bpu Drw ] ‘kwl’
pwie iSv jU Avqrw] ‘kwl’ pwie kir ibsn pRkwsw ] skl ‘kwl’ kw
ikXw qmwsw ] 383] ( sMswr-rUpI qmwSy dw krqw
kwl=durgw=mhwkwl hY !!?)

22
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
…. Awid AMiq eykY Avqwrw ] soeI gurU smiJXhu hmwrw ] 385 ]
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

…… inrMkwr inribkwr inRlMB ] Awid AnIl Anwid AsMB ]..]391]


( Akwl-purKI gux dyhDwrI mhwkwl leI ? isK kOm eyQy BulyKw Kw geI
)… ] eykY rUp AnUp srUpw] rMk BXo rwv khI BUpw ]..]394]( iehI
pMkqIAW pMnw 158 qy‘kwl rUp Bgvwn’ leI ilKIAW hn)….] Awid
jugwid srUp suXMBv ]395] (isKI dy mUl-mMqr Aqy jpu-bwxI dy ault
mhwkwl leI ? ) jy AisDuj qv srnI pry ] iqnky dust duiKq hY mry
]..]397].. ‘KVgkyq’ mY srin iqhwrI ] Awpu hwQ dY lyhu aubwrI
]srb TOr mo hohu shweI ] dust doK qy lyhu bcweI ]401] ikRpw krI
hm pr ‘jgmwqw’ (durgw)] gRMQ krw pUrn suBrwqw ]…]402] sRI
AisDuj jb Bey dieAwlw ] pUrn krw gRMQ qqkwlw ]..]403].. ](pMnw
1388).. smwpqI sMkyq ieauN hY :- ieiq sRI
cirqR pKXwny iqRXw cirqRy mMqRI BUp sMbwdy cwr sO pWc cirqR smwpqmsqu
suBmsqu]405]

ieh cOpeI mhwkwl , ijsnUM lVweI kridAW psInw vI AwauNdw hY Aqy kRoD
ivc Aw ky Ssqr lYky lVdw hY, nUM hI sMboDn krky kib SXwm ny aucwrI
hY; gutikAW ivc isrlyK nwl pwqSwhI 10 iksy pMQ-doKI ny BulyKw
pwaux leI iliKAw hY [ mhwkwl dw ArQ ‘vwihgurU’ dsx vwly aupr
ibAwn kIqy iqRXw-cirqR nM: 266 iPr iDAwn nwl pVHn; mhwkwl dw

23
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
isK bxn vwly nUM BMg Aqy Srwb iplw ky hI isK bxwauNdy hn [ guruU gRMQ
bu

bu
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

swihb jI dI pwvn bwxI dyvI-dyvqy pUjxo, nSy vrqxo mnHw krdI hY[

gur-doKIAW Aqy pMQ-ivroDIAW ny gurU goibMd isMG jI nUM dyvI-pUjk isD


krky gurU swihb nUM bdnwm krn dI mwVI nIXq nwl ies AKauqI dsm
gRMQ dI rcnw kvIAW pwsoN krvweI [pMifq SRI vweI. eyn. Jw., invwsI
mkwn nM: 61, tobrI muhlw , tWfw rof, jlMDr istI (pMjwb) dI ilKI
pusqk ‘mhwkwlI aupwsnw’ (pRkwSk Aimq pwikt buks, gXwn
mwrikt, nzdIk cONk Afw tWfw, jlMDr-144008) dy pMnw 23- 24 qy
CipAw hY ik gurU goibMd isMG jI ‘durgw AOr mhwkwlI jI ky aupwsk’
sn[ AYsIAW ilKqW Aqy pusqkW nUM zbq krnw cwhIdw hY [ isK-kOm nUM
<> (inrwkwr prmwqmw) qoN htw ky dyvI-dyviqAW dw aupwsk bnwaux
dI fUMGI swizS hY [

bynqI hY sMn 2008 ivc gurUu gRMQ swihb jI dy 300swlw gurgdI


nSInI idvs mnwaux qk isK-kOm swry gurU-inMdk gRMQW nUM pwsy kr ky
dsm nwnk guruU goibMd swihb jI dy AwKrI hukm‘sB isKn ko hukm hY
gurUu mwinE gRMQ’nUM mMn ky kyvl Aqy kyvl gurU gRMQ swihb jI dI pwvn
Dur kI scI bwxI nwl juVy [ rwmklI m: 3 AnMdu bwxI dIAW 40
pauVIAW dw pwT AsI inq krIey qW hI hyT ilKy gurvwkW Anuswr isK
kOm dy swry duK klyS nws ho skxgy :
24
h a n g e Vi h a n g e Vi
XC e XC e
F- w F- w
PD

PD
er

er
!

!
W

W
O

O
N

N
y

y
bu

bu
Awvhu isK siqgurU ky ipAwirho gwvhu scI bwxI ] bwxI q gwvhu gurU
to

to
k

k
lic

lic
C

C
w

w
m

m
w w
w

w
o

o
.d o .c .d o .c
c u -tr a c k c u -tr a c k

kyrI bwxIAw isir bwxI ]…… siqgurU ibnw hor kcI hY bwxI
]………

dUK rog sMqwp auqry suxI scI bwxI ]…( rwmklI m:3,AnMdu)

guruU gRMQ swihb jI dy ielwvw iksy gRMQ dI kwv-rcnw nUM gurbwxI nhI
mMinAw jw skdw[ kyvl Aqy kyvl gurU gRMQ swihb jI dI bwxI dw hI pwT
Aqy kIrqn krxw cwhIdw hY [

ds gurU swihbwn ny 239 swl sKq Gwlxw Gwl ky, lwswnI kurbwnIAW dy
ky jo AwdrSk mnuK Kwlsw pRgt kIqw aus Kwlsy nUM Aj dsm gRMQ rwhIN
s`c qoN htw ky kUV nwl joVn dI koiSS kIqI jw rhI hY [ Kwlsw jI !
jwgo !! hux vI hoS n AwieAw qW isK kOm nUM fHwFy duK sMqwp Jylxy pYxgy
[

25

Das könnte Ihnen auch gefallen