SVEUILITE U ZADRU Odjel za povijest Preddiplomski jednopredmetni studij povijesti

Neven Jovi

INSTITUCIJE RIMSKOG KRALJEVSTVA

Seminarski rad

Mentor Prof. dr. sc. A. Kurili

Zadar, 2011.

Sadraj:
1.

UVOD.............................................................................................................3

2.

ORGANIZACIJA DRUTVA DO REPUBLIKE...........................................4

3.

KRALJEVI.......................................................................................................5

3.1 ROMUL I TIT TACIJE.....................................................................................................6 3.2 NUMA POMPILIJE..........................................................................................................7 3.3 TUL HOSTILIJE................................................................................................................ 3.4 ANKO MARCIJE............................................................................................................... 3.5 LUCIJE TARKVINIJE PRISK.........................................................................................8 3.6 SERVIJE TULIJE............................................................................................................... 3.7 LUCIJE TARKVINIJE OHOLI.........................................................................................

4. NARODNA SKUPTINA................................................................................9 5. SENAT.............................................................................................................. 6. ZAKLJUAK..................................................................................................10 7. LITERATURA................................................................................................11

UVOD
Ono to je utjecalo na razvoj, mo te slavu antikog Rima su njegov poloaj i dobra organizacija ivota. Od nekoliko sela na obalama Tibera Rim je izrastao u neto ne samo vrijedno divljenja, ve i strahopotovanja. Zbog udaljenosti od mora, grad je zatien od napada gusara, breuljci pruaju dobru zatitu od neprijatelja a rijeka Tiber je pruala izvor hrane, pitke vode te najvanije od svega, vezu s obalom a time i cijelog Sredozemnog mora. O osnutku grada postoji nekoliko legendi od kojih su najpoznatije dvije o Romulu i Remu i Eneji i Trojancima. Najvjerojatnije je to da su na obalama Tibera ivjeli Latini. Uskoro su se oblinja sela udruila. Sabini, koji se nazivaju Tities , nakon naseljavanja na Kvirinal (ime i obredi koji su se slavili tu potvruju sabinsku prisutnost) ulaze u sukob s Ramnima zbog kontrole nad rijekom te nakon poraza Ramna, ujedinjuju svoja naselja s ostalim zajednicama na tom podruju te time zapoinju osnutak grada Rima. Vjerojatni dokaz tome su iskapanja grobova iz tog razdoblja gdje oni s inhumacijskim ukopom se smatraju sabinskim a s incineracijom latinskim.

ORGANIZACIJA DRUTVA DO REPUBLIKE

U ovom razdoblju ljudi su podijeljeni na 3 tribusa ( plemena ): Ramnes, Tities i Luceres koji vjerojatno imaju veze s tri originalna naselja Romana, Sabina i Etruana. Dok su patres predstavljali predstavljali strarograani ( patriciji ), plebeii ( plebejci ) su bili pokoreno stanovnitvo i doseljenici. Podjela graanstva na curiae, kojih je bilo 30, prisvaja se Romulu, prvom od 7 kraljeva. Curia na latinskom znai 'okupljanje ljudi' te predstavlja mjesto susreta predstavnika graanskih zajednica na breuljku Palatini. Do danas je preivjelo 8 imena kurija koje su imale ili stariji naziv ili su dobivale imena po nekim mjestima, npr. Acculeia ili
Veliensis. Vjerojatnije su se organizirale na temelju rodbinskih veza nego na temelju mjesta po kojima bi dobivale ime. Kurija je bila sastavljena od gentes te je pripadnost gensu odreivala pripadnost kuriji. O broju gensova ovisila je i veliina kurije. Pojam phratriae koji nalazimo meu ostalim Latinima odgovara znaenju kurija kod Rimljana. Organizacija u kurije je bila nuna zbog lakeg organiziranja zajednike zatite te razvoja vojnog, religioznog i politikog stajalita. Dok je svaka kurija imala svoj teritorij i svoj kult, neki festivali, kao naprimjer Fondicidia1 i Fornacalia2 su se odravali tako da je svaka kurija imala svoj zadatak ili dio posla oko svetkovine. Juno Quirits je bila jedino boanstvo koje su sve kurije jednako tovale. to se organizacije vojske tie, ona se takoer temeljila na podjeli na kurije. Svaka kurija je davala 100 pjeaka organizirnih u Centuriae. Konjanitvo se regrutiralo u vojsku vjerojatno direktno iz plemena zbog toga to su tri centurije konjanika nosile imena Tities, Ramnes i Luceres. Prema predaji, za vrijeme Tula Hostilija, ta su imena zadrana kad je njihov broj povean na est te kad postaju sex suffragia. Vlast je bila u rukama kralja, senata i narodne skuptine.

1 2

Fondicidia je festival plodnosti tokom kojeg su se rtvovale gravidne krave Majci Zemlj ( Tellus ) Fornacalia je festival peenja ita u ast boici Fornax

KRALJEVI
Postoje razliite prie o broju i razdoblju vladanja kraljeva. Dok je Varon izraunao da je od godine 753 do 509.3 bilo 7 kraljeva koji su vladali po otprilike 35 godina, T. Cornell vjeruje da je vjerojatnije razdoblje poetka vladavine kraljeva oko godine 625. pr. Kr., da traje do oko 500. god. pr. Kr. te da prvi kralj, Romul nije niti postojao. 4 Problem nepostojanja veeg broja zapisa iz tog vremena, o tom vremenu, vjerojatno lei u porazu Rimljana od strane Gala na Aliji iz 380. nakon kojeg su napali Rim te ga skoro cijelog opljakali i unitili (Kapitol je obranjen). Tad su vjerojatno uniteni zapisi iz ranijih razdoblja. Informacije iz tog razdoblja dobivamo od Livija, Plutarha, Dionizija iz Halikarnasa i Ovidija. Njihove se prie temelje veinom na legendama te ih treba paljivo ispitati. Oni se uglavnom slau da je nakon Romula i Tita Tacije postojalo jo 6 kraljeva: Numa Pompilije, Tul Hostilije, Anko Marcije, Tarkvinije Prisko, Servije Prisko i Lucije Tarkvinije Oholi. Predaja spominje da su tri kralja bila eturskog podrijetla: Takrvinije Prisko, Servije Tulije i Lucije Tarkvinije Oholi, no i Tula Hostilije i Anko Marcije nisu bili podrijetlom iz Rima. 5 Vjeruje se da se kraljevi nisu nasljeivali sve do Tarkvinija Priska ve su bili izabirani od strane Senata. Razdoblje izmeu dva kralja zvalo se interregnum a privremeni zamjenik interrex. Njega je takoer birao Senat uglavnom na pet dana. Izbor novog kralja je tekao tako da bi Senat dao potvrdu osobi koju je interrex odabrao. Njega bi slubeno potvrdio ili odbio narod. Nakon toga Senat, u sluaju potvrde, je davao zadnje odobrenje. No prije dobivanja vlasti, budui kralj je morao biti po volji bogova. Njihovu volju preko znakova je itao auspicium. Ako su znakovi bili povoljni kralj bi predloio skuptini da mu dodijele lex curiata de imperio6. Kralj je dobivao savjete
3 4

Pad monarhije T. Cornell, 1995, 119. 5 Povijest, sv. 3, 456. 6 Zakon koji potvruje vlast izabranih magistrata

od Senata, ali ih je mogao odbiti. Rastom ugleda Senata kraljevi su rjee odbijali njihove savjete. Kralj je bio glavni sveenik te je u svojim rukama imao izvrnu, zakonodavnu i sudsku vlast. Ono to je razlikovalo kralja od ostalih ljudi u kraljevstvu su pravo sjedenja na sella curulis, stolac izraen od bjelokosti te drva, 12 liktora (osobna straa) koji su nosili fasces (snop brezinog iblja) simbol moi, pravo na noenje purpurne toga picta koju nitko drugi nije smio nositi, crvene obue, zlatnog prstena te bijele dijademe oko glave.

Romul i Tit Tacije

Prema legendi Romul je osnovao grad 753. na 7 breuljaka: Palatin, Aventin, Kapitol, Celij, Kvirinal, Viminal i Eskvilin. Prepisali su mu osnivanje senata, organizaciju kurija, podjelu graana na patricije i plebejce, organizaciju vojske, podjelu zemljita te osnivanje veine drutveno-politikih ustanova u Rimu.7 Tradicija kae da su grad su uglavnom naselili mukarci te se uskoro javio problem nedostatka ena. Romul organizira festival u ast Neptuna (po drugoj tradiciji, Consusa) te poziva Sabine i Latine da prisustvuju dogaaju. Sabini i Latini su doveli mnogo ena a Rimljani su ih uskoro oteli te prisilili na brak s njima. Nakon to su porazili Latine, Rimljane napadaju Sabini, predvoeni njihovim kraljem, Titim Tacijem, no njihove ene mole za prekid vatre te mir. Uskoro Romul zajedno vlada sa Titom Tacijom sve do Tacijeve smrti.

Numa Pompilije

P. Lisiar Grci i Rimljani, 278.

O njemu ponajvie pie Valerije Antias za kojeg znamo preko Plutarha, Livija te drugih rimskih pisaca. Bio je Sabinjanin, legenda kae da je ivio bez ikakvog luksuza, da je bio mudar, lukav i proraunat te da je u poetku odbijao titulu. Raspustio je strau 'celeresa'. Prema jednoj prii, razgovarao je s nimfom Egeriom koja ga je nauila da bude mudar zakonodavac. Plutarh govori da je oenio Tatiu, ki Tita Tacija te kako neki smatraju da je imao samo jednu ker, dok drugi da je imao 5 sinova.

Tul Hostilije
Smatra se da su u njegovo vrijeme Rimljani napali Albu Longu, razorili je te prisilili stanovnitvo na preseljenje u Rim. Prema Liviju, Tul se nije mnogo obazirao na religijske obrede smatraju i ih bezvrijednim njegove panje. Pripisuje mu se izgradnja Curie Hostilie, zgrade Senata, ali je ona datirana oko 600. god. pr. Kr. dok on po Varonu vlada od 673. do 642. godine.

Anko Marcije
U njegovo vrijeme je izgraen prvi vrsti most preko Tibera. Ratovao je te porazio Latine. Smatralo ga se osnivaem luke Ostije, glave luke za opskrbu Rima. Patricijska se obitelj Marcius Rex, koja je ostala istaknuta za vrijeme republike i carstva, po legendi, nastavlja iz ovog vladara.

Lucije Tarkvinije Prisk

7

Po predaji, on je prvi etruanski kralj Rima, rodom iz Tarkvinija. Uzima nadimak 'drevni'. U 6. i 7. stoljeu dolazi do velike ekspanzije etruanskih gradova na jug, preko Rima. Njegov je dolazak na prijestolje odgovarao interesima trgovakih i obrtnikih slojeva te junih etruanskih gradova. Po nekim izvorima, ovaj kralj je ratovao ak i protiv nekih od njih.

Servije Tulije
Drugi etruanski vladar. Smatra se sinom robinje. Uveo je razdiobu graanstva po imetku na razrede i centurije. Porazio je grad Veju. Ta podjela je uglavnom sluila organizaciji vojske. U centurije su uli mukarci od 17. do 60. godine. Pripisuje mu se izgradnja zidina, kanalizacije.8

Lucije Tarkvinije Oholi

Posljednji rimski kralj, etruanskog podrijetla. Oenio je Tuliju, ker Servija Tulija. Zbog okrutnosti, zbaen je nakon ustanka te protjeran iz Rima. Tradicionalno se smatra da se to zbilo godine 509. te da tada poinje razdoblje rimske republike.

NARODNA SKUPTINA
8

P. Lisiar, 1971, 279-280.

Najstarija narodna skuptina Comitia curiata je bila podijeljena na 30 kurija. U vrijeme monarhije okupljao ih je kralj ili interrex. U poetku se najvjerojatnije odluivalo vikom dok je kasnije uvedeno glasanje. Unutar kurije je odluka ovisila o veini glasova a unutar comitiae svaku kuriju je predstavljao jedan glas. Ukljuivala je sve graane a ne samo patricije a mo je ograniena kraljem te senatom. U praksi je bolje organizirani plemiki stale zajedno sa svojim pristaama nadbrojavao plebejce. Skuptina je odluivala o smaknuima i posvojenjima. Iako je dodjeljivala autoritet kralju imala je manje ovlasti. Takoer se sastajala da uje kraljeve uredbe te da se izjasni oko objave rata.9

SENAT
Rije senat dolazi od latinske rijei sennex to znai 'stari ovjek' te predstavlja 'vijee staraca'. Svaki gens je imao svog patrijahalnog vou, starjeinu, zvanog pater, u znaenju 'otac'. Prvobitna zajednica od koje je nastao senat je okupljala patere u vijee staraca. Kasnije to vijee zbog potrebe za jednim vladarom imenuje kralja, rex kojemu su povjeravali vlast. Nakon kraljeve smrti, vlast se vraala senatu. Prema predaji, senat je osnovao prvi kralj Rima, Romul te je u poetku imao 100 lanova od kojih kasnije nastaje patricijska klasa. Lucije Tarkvinije Prisk je izabrao jo 100 senatora iz niih vladajuih obitelji koje su se nazivale minorum gentorum. Lucije Tarkvinije Oholi je dao pogubiti mnogo senatora te time smanjio njihov broj. Senat je imao tri glavne funkcije: u sluaju kraljeve smrti, senat je predstavljao izvrnu vlast, sluio je kao kraljevo savjetodavno tijelo te je u dogovoru s graanima djelovao kao zakonodavno tijelo. Najvanija uloga je bila izbor kralja. Kralj Servije Tulije je bio odabran samo od strane senata, bez prisustva naroda. Prvom zgradom senata se smatra Curia
9

H. H. Scullard, A history of the Roman world, 67-68.

hostilia ija se izgradnja pripisala Tulu Hostiliju, na mjestu etruanskog hrama izgorjelog u poaru. Prije te zgrade senata, senatori su se okupljali u samome hramu. Za vrijeme republike izgraena je nova zgrada senata, Curia Julia.

ZAKLJUAK
Razdoblje rimskog kraljevstva je i dalje veim dijelom nepoznato u smislu nepoznavanja naina ivota, kulture te organizacije. O tom razdoblju piu brojni historiografi i antikvari za vrijeme republike i carstva, ali veinom su prie isrepletene mitovima i legendama. Vjerujem da e arheologija vie toga otkriti. Ono to je sigurno jest to da su se osnove kasnijeg politikog ureenja Rima poele formirati u doba kraljevstva. Kraljevi su svrgnuti, Comita je nastavila funkcionirati ali s razliitim obvezama te manjm utjecajem a senat je svoj utjecaj te ugled zadrao do samog zavretka carstva . Njegovo ime zadralo se u mnogim politikim institucijama dananjice kao npr. Senat Sjedinjenih Amerikih Drava.

LITERATURA
10

A. Musi, 2002., Nacrt grkih i rimskih starina

Enrico Cravetto, 2008. Povijest, sv. 3., Zagreb, Biblioteka Jutarnjeg lista

H. H. Scullard, 1982., A history of the Roman world from 753 to 146 BC, London

P. Lisiar, 1971., Grci i Rimljani, Zagreb

T. Cornell, 1995., Italy and Rome from the Bronze Age tothe Punic Wars, c. 1000 264 BC

11