Tvoj danok, tvoja idnina!

Naslov: Dano~en re~nik Avtor i izdava~: Uprava za javni prihodi Dano~niot re~nik go izraboti rabotna grupa, sostavena od ~lenovi/ vraboteni vo Upravata za javni prihodi - Generalna Direkcija. Urednici: Vesna Novakovi} Katerina Mitevska Izgotvile: Gordana Bogoevska Biljana Bocevska Daniela Mickovska Milena Magdenoska Aleksandar Andreeski Muhedin Avdi} Dizajn: Pe~ati: Tira`: 1000 2008 - Dano~niot re~nik e namenet isklu~ivo za nekomercijalni i promotivni celi na Upravata za javni prihodi na Republika Makedonija.

Va{ite komentari i predlozi za sodr`inata na dano~niot re~nik mo`ete da gi ispratite na e-mail adresata danocenrecnik@ujp.gov.mk.

DANO^EN RE^NIK

...i pove}e!

Skopje, 2008

SODR@INA
VOVED UPRAVA ZA JAVNI PRIHODI NA REPUBLIKA MAKEDONIJA Zada~i, organizacija, nadle`nosti i celi [TO TREBA DA ZNAETE ZA DANOCITE VO MAKEDONIJA? Personalen danok na dohod Danok na dodadena vrednost Danok na dobivka Akciza Igri na sre}a i zabavni igri Registrirawe na gotovinskite pla}awa DANO^NI OBRASCI Obrasci za personalen danok na dohod Obrasci za danok na dobivka Obrasci za danok na dodadena vrednost Obrasci za akcizi Obrasci za fiskalizacija Obrasci za zadr`an danok/za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe KRATENKI A B V G D E @ Z I J K L M N O P R S
9 11 11 13 13 15 16 17 22 25 28 28 28 29 29 30 30 32 33 36 39 40 42 49 49 50 52 54 55 58 59 60 62 65 75 77

www.ujp.gov.mk

T U F H C [ PREBARUVAWE PO ZAKONI Zakon za administrativnite taksi Zakon za akcizi Zakon za bankite Zakon za buxetite Zakon za dano~na postapka Zakon za danok na dobivka Zakon za danok na dodadena vrednost Zakon za danocite na imot Zakon za donacii i za sponzorstva vo javnite dejnosti Zakon za dr`avni slu`benici Zakon za edno{alterski sistem i za vodewe na trgovski registar i registar na drugi pravni lica Zakon za za{tita na li~ni podatoci Zakon za za{tita na potro{uva~ite Zakon za igrite na sre}a i zabavnite igri Zakon za javen dolg Zakon za javni nabavki Zakon za komunalni taksi Zakon za koncesii Zakon za koristewe i raspolagawe so stvarite na dr`avnite organi Zakon za op{tata upravna postapka Zakon za penzisko i invalidsko osiguruvawe Zakon za personalen danok na dohod Zakon za platen promet Zakon za prekr{oci Zakon za revizija Zakon za registrirawe na gotovinskite pla}awa Zakon za sloboden pristap do informacii od javen karakter Zakon za spre~uvawe na korupcija Zakon za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo Zakon za ste~aj

80 83 85 88 89 90 91 91 91 91 92 92 94 95 95 96 96 96 96 96 97 97 97 97 97 98 98 98 98 99 99 99 99 100 100 100 101

Zakon za tehnolo{ko industriska razvojna zona Zakon za trgovski dru{tva Zakon za trgovija Zakon za upravata za javni prihodi Zakon za upravni sporovi Zakon za finansiska policija Zakon za hartii od vrednost Carinski zakon Zakon za Centralen registar IZVORI I KORISTENI MATERIJALI

101 102 102 103 103 103 103 103 104 105

www.ujp.gov.mk

Voved
Podgotovkata i izdavaweto na ovaa publikacija e vo nasoka na podignuvawe na dano~nata kultura, kako i podobro zapoznavawe na doma{nata i me|unarodnata javnost so dano~niot sistem vo Makedonija. Osnovna cel e javnosta podobro da ja osoznae funkcijata i nadle`nostite na Upravata za javni prihodi. Re~nikot e namenet za celokupnata javnost - dano~nite obvrznici, gra|anite, ekonomskata zaednica, mediumite, me|unarodnata zaednica, vrabotenite vo UJP, dr`avnite slu`benici .... Istiot ne e izraboten za posebna celna grupa. Dano~niot re~nik se nametna kako potreba koja proizleze od sekojdnevnata komunikacija so na{ite klienti. Na{a opredelba e gradewe na moderen i efikasen dano~en servis, koj podrazbira sledewe i implementirawe na novi re{enija i koj vremeno }e gi zadovoli barawata i potrebite na klientite. Kako korisnici, dano~niot re~nik }e Vi pomogne da gi zbogatite Va{ite znaewa i da doznaete pove}e za danocite, javnite prihodi i se {to e povrzano so dano~nite postapki i odano~uvaweto vo Makedonija. Re~nikot e struktuiran na na~in koj ovozmo`uva lesno prebaruvawe na baranite termini i nivnite objasnuvawa.

Tri raboti koi treba da gi znaete za dano~niot re~nik:

9 Prvoto izdanie na dano~niot re~nik generalno opfa}a definicii na termini, poimi i skratenici od oblasta na dano~noto pravo. Kako sistematiziran materijal, re~nikot prvenstveno e sublimat na terminologija opfatena i definirana vo zakonskite i drugi propisi koi direktno ili indirektno ja reguliraat i }e vi pomognat podobro da ja razberete dano~nata materijata. 9 Izbegnato e tolkuvawe na poimite definirani vo zakonite.

www.ujp.gov.mk

9 Korisnikot ima mo`nost da prebaruva termini i poimi koi se definirani po oddelni temi/danoci, propi{ani obrasci, azbu~en red, zakoni i naj~esto koristeni kratenki za istite, vo jazikot koi go primenuvaat dano~nicite.

10

Uprava za Makedonija

javni

prihodi

na

Republika

Zada~i, organizacija, nadle`nosti i celi

Upravata za Javni prihodi e organ na dr`avna uprava, zadol`en za upravuvawe so javnite prihodi i za sobirawe na: direktni danoci - personalen danok i danok na dobivka; indirektni danoci/dava~ki - danok na dodadena vrednost i akcizi. Vo nadle`nost na UJP e i fiskalizacijata, odnosno implemenirawe na Zakonot za registrirawe na gotovinskite pla}awa, kako i nadzor i kontrola na igrite za sre}a. Upravata za javni prihodi organizaciski e podelena taka {to rabotite i zada~ite gi izvr{uva preku: Generalna direkcija; Direkcija za golemi dano~ni obvrznici; Regionalni direkcii i Dano~ni oddelenija, koi se vo sostav na regionalnite direkciite.

Kako dano~en organ koj funkcionira edinstveno na teritorijata na Republika Makedonija, UJP vo svojot delokrug na rabota, pokraj upravnite i stru~no-administrativni raboti, gi izvr{uva celokupno rabotite od oblasta na odano~uvaweto i toa preku: sledewe i sproveduvawe na dano~nite zakoni; utvrduvawe i naplata na danocite; vr{ewe na nadvore{na kontrola kaj dano~nite obvrznici; vodewe, a`urirawe i sledewe na dano~nite evidencii; sledewe i analiza na dano~nite prihodi vo funkcija na unapreduvawe na dano~niot sistem.

UJP e nadle`na i za sproveduvawe na me|unarodnite dogovori, koi se del od nacionalnoto dano~no pravo (ratifikuvani dogovori), i za uka`uvawe i davawe na me|unarodna pravna pomo{. Strate{kite celi na UJP se odraz na na{ite zalo`bi za modernizacija modernizacija koja podrazbira podobruvawe na uslugite, profesionalnosta

www.ujp.gov.mk

11

i efikasnosta na dano~nata administracija, vo nasoka na podobro servisirawe na dano~nite obvrznici. Me|u ostanatite, na{i strate{ki celi se i: podigawe na nivoto na dobrovolno ispolnuvawe na dano~nite obvrski od strana na dano~nite obvrznici; namaluvawe na tro{ocite za usoglasuvawe na danocite i socijalnite pridonesi, i otstranuvawe na neusoglasenostite; promovirawe na profesionalnost, pravi~nost i integritet na dano~nata administracija; zgolemuvawe na efikasnosta i efektivnosta; usoglasuvawe na praktikite na UJP so standardite na Evropskata Unija.

12

[to treba Makedonija?

da

znaete

za

danocite

vo

Personalen danok na dohod

Dano~en obvrznik Fizi~ko lice - rezident na Republika Makedonija za dohodot {to go ostvaruva vo zemjata i vo stranstvo; Fizi~ko lice - nerezident na Republika Makedonija za dohodot {to go ostvaruva na teritorijata na Republikata; Trgovec - poedinec; Fizi~ki lica koi se zanimavaat so zemjodelska, so zanaet~iska dejnost i licata koi vr{at uslugi ili slobodni zanimawa, koi ne se smetaat za trgovci (notari, advokati, izvr{iteli, profesori, umetnici, sve{teni lica i dr.); Fizi~ko lice koe neprijaveno vr{i dejnost i ostvaruva prihodi koi podle`at na odano~uvawe.

Predmet na odano~uvawe

Prihodi ostvareni vo zemjata i stranstvo: li~ni primawa; prihodi od zemjodelska dejnost; prihodi od samostojna dejnost; prihodi od imot i imotni prava; prihodi od avtorski prava i prava od industriska sopstvenost; prihodi od kapital; kapitalni dobivki; dobivki od igri na sre}a i drugi nagradni igri i drugi prihodi.

Dano~na osnova

Za presmetuvawe na danok na plata, dano~na osnova pretstavuva: - ostvarenata bruto plata, namalena za pridonesite i li~noto osloboduvawe; - bruto platata, ostvarena so rabota vo stranstvo vrz osnova na rabotniot odnos {to e zasnovan vo zemjata, namalena za pridonesite i li~noto osloboduvawe. Za prihodi od zemjodelska dejnost, odredeni po katastarski prihod: - katastarskiot prihod od zemjodelsko zemji{te i {umi, {to e utvrden so propisite za utvrduvawe na katastarskiot prihod. Za prihodi od samostojna dejnost:

www.ujp.gov.mk

13

- neto prihodot, odnosno razlikata pome|u vkupnite prihodi i vkupnite rashodi na dano~niot obvrznik, koj se utvrduva vo Dano~niot Bilans. Za prihodi od avtorski prava i prava od industriska sopstvenost: - neto prihodot, {to se dobiva koga od ostvareniot prihod }e se odbijat tro{ocite {to bile potrebni za negovo ostvaruvawe. Za prihodi od imot i imotni prava: - ednogodi{niot iznos na ostavareniot prihod vo godinata za koja se utrduva danokot namalen za tro{ocite na odr`uvawe i upravuvawe, ednogodi{nata amortizacija i drugite tro{oci {to bile potrebni za ostvaruvawe na prihodot. Za prihodi od kapital po osnov na dividendi i drugi prihodi ostvareni so u~estvo vo dobivkata kaj pravnite i fizi~kite lica: - bruto dividendata, odnosno prihodite od u~estvo vo dobivkata raspredeleni na obvrznikot. Za prihodi od kapital po osnov na kamati po zaemi dadeni na fizi~ki i pravni lica, kamati po obvrznici ili drugi hartii od vrednost i kamati na oro~eni {tedni i drugi depoziti: - razlikata me|u iznosot na kamatata i iznosot presmetan po stapkata na porast na cenite na malo vo soodvetniot period. Za prihodi od kapitalni dobivki: - razlikata pome|u proda`nata cena na hartii od vrednost, u~estvo vo kapitalot i nedvi`niot imot i nivnata nabavna (kupovnata) cena. Za dobivki od igri na sre}a i drugi nagradni igri: - danok na dohod za dobivkite od igri na sre}a i drugi nagradni igri ne se pla}a ako poedine~nata dobivka ne go nadminuva iznosot od 10.000 denari. Ako poedi~niot iznos na dobivka e pogolem od iznosot od 10.000 denari, personalen danok se presmetuva vrz celiot iznos na dobivkata. Za drugite prihodi za koi danokot se utvrduva po odbivka: - neto prihodot koj se utvrduva so odbivawe na normiranite tro{oci od bruto prihodot, vo visina od 35%. Za drugite prihodi ostvareni so steknuvawe na hartii od vrednost i u~estvo vo kapitalot bez nadomestok, za koi danokot se utvrduva so Re{enie od Upravata za javni prihodi: - pazarnata vrednost na denot na steknuvawe na hartiite od vrednost i u~estvoto vo kapitalot.

Dano~na stapka vo 2007 - 12% dano~na stapka; od 01.01.2008 - 10 % dano~na stapka.

14

Dano~en period Dano~en period za koj se utvrduva danokot na dohod e kalendarskata godina.

Danok na dodadena vrednost

Dano~en obvrznik Dano~ni obvrznici mo`at da bidat pravni i fizi~ki lica, kako i zdru`eni lica; Dano~en obvrznik e sekoj samostojno aktiven ekonomski subjekt koj postojano ili povremeno vr{i promet; Pravnata forma i pravnata sposobnost na vr{itelot na prometot se nebitni; Lice koe trajno ili povremeno samostojno vr{i stopanska dejnost, nezavisno od celite i rezultatite od ovaa dejnost; Kako eden dano~en obvrznik registriran za danokot na dodadena vrednost (DDV), mo`at da bidat i pove}e lica registrirani za DDV, koi taka }e odlu~at zaradi nivna sopstveni~ka, organizaciska ili upravuva~ka povrzanost. Predmet na odano~uvawe Prometot na dobra i uslugi koj se vr{i so nadomestok vo zemjata od strana na dano~niot obvrznik vo ramki na negovata stopanska dejnost i uvozot na dobra. Dano~na osnova Dano~na osnova na DDV e vkupniot iznos na nadomestokot {to e dobien, ili {to treba da se dobie za prometot, vo koj ne e vklu~en DDV. - vo dano~nata osnova se vklu~uvaat: danocite, akcizite, taksite, pridonesite i drugi dava~ki propi{ani so posebni zakoni, osven DDV, kako i zavisnite tro{oci, provizii i subvencii; - vo dano~nata osnova ne se vklu~uvaat: cenovni i avansni diskonti, rabati i drugi vidovi namaluvawa odobreni vo vremeto na izvr{uvawe na prometot. Pri zemawe na dobra od bliski i vraboteni lica, promet bez nadomestok i zadr`uvawe pri prestanok na rabota dano~na osnova e: - cenata na ~inewe vo momentot na prometot; - vo istite slu~ai koga predmet se uslugi - dano~na osnova pretstavuvaat izdatocite za izvr{enata usluga. Koga nadomestokot za prometot celosno ili delumno e drugo dobro ili usluga dano~na osnova e:

www.ujp.gov.mk

15

- pazarnata cena na dobienoto dobro ili primenata usluga. Za prometot ostvaren na licitacija: - dano~na osnova e postignatata krajna cena. Pri promet so upotrebuvani dobra (motorni vozila, umetni~ki i kolekcionerski predmeti i antikviteti): - dano~na osnova e razlikata pome|u proda`nata i nabavnata cena, ako za isporakata ne se dol`el danok. Pri uvoz na dobra: - dano~na osnova e vrednosta na uvezenoto dobro utvrdena spored carinskite propisi. Vo dano~nata osnova se vklu~uvaat: carinata, danocite, akcizite, taksite i drugite uvozni dava~ki, osven DDV. Dano~na stapka DDV se presmetuva so primena na proporcionalni dano~ni stapki vrz dano~nata osnova za odano~iviot promet na stoki i uslugi i uvoz i toa: - spored op{tata dano~na stapka od 18% i - spored povlastenata dano~na stapka od 5%. Dano~en period Eden kalendarski mesec, dokolku vkupniot promet vo izminatata kalendarska godina nadminal 25 milioni denari; Kalendarsko trimese~ie, dokolku vkupniot promet vo izminatata kalendarska godina ne nadminal iznos od 25 milioni denari; Edna kalendarska godina za dano~nite obvrznici koi dobrovolno se registirale za DDV i ~ij vkupen promet vo izminatata kalendarska godina ne nadminal iznos od 1,3 milioni denari.

Danok na dobivka
Dano~en obvrznik Pravno lice (subjekt) - rezident na Republika Makedonija koj ostvaruva dobivka od vr{eweto na dejnost vo zemjata i stranstvo. Rezident e subjekt koj e osnovan ili ima sedi{te na teritorijata na Republika Makedonija; Pravno lice, nerezident na Republika Makedonija, za dobivkata {to ja ostvaruva od vr{ewe na dejnost na teritorija na Republika Makedonija; Organizaciona edinica na nerezident, koja ostvaruva dobivka od vr{ewe na dejnost na teritorija na Republika Makedonija.

16

Predmet na odano~uvawe Dobivkata koja {to ja ostvaruvaat dano~nite obvrznici od delovni, finansiski i nedelovni transakcii. Dano~na osnova Dobivkata koja se utvrduva vo Dano~niot bilans (DB). Dobivkata pretstavuva razlika pome|u vkupnite prihodi i vkupnite rashodi na dano~niot obvrznik vo iznosi utvrdeni so propisite za smetkovodstvoto i smetkovodstvenite standardi, osven prihodite i rashodite za koi so Zakonot za danokot na dobivka e propi{an drug na~in na utvrduvawe. Dano~na stapka vo 2007 - 12% dano~na stapka; od 01.01.2008 - 10% dano~na stapka. Dano~en period Edna kalendarska godina. Dokolku dano~niot obvrznik rabotel za period pokratok od edna kalendarska godina, dano~en period e periodot od godinata vo koj rabotel. Vo tekot na godinata dano~nite obvrznici danokot na dobivka go pla}aat vo vid na mese~ni akontacii. Dano~en period za mese~nite akontacii e eden kalendarski mesec.

Akciza
Dano~en obvrznik lice, ovlasteno od nadle`niot organ (UJP), pri izvr{uvaweto na svojata dejnost vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg vo akcizen sklad da proizveduva, skladira, prima ili ispra}a dobra podle`ni na akciza; uvoznik na dobra podle`ni na akciza pri nivnoto vnesuvawe vo akciznata teritorija, koga tie se pu{taat vo akcizno-praven sloboden promet; lice koe poseduva odobrenie za akcizno povlasteno koristewe, a go koristi dobroto podle`no na akciza sprotivno na nameneskite celi. Predmet na odano~uvawe Akcizata se naplatuva posredno ili neposredno na potro{uva~kata na posebna grupa dobra: - mineralni masla;

www.ujp.gov.mk

17

- alkohol i alkoholni pijalaci; - tutunski dobra i - patni~ki avtomobili. Dano~na osnova MINERALNI MASLA - motoren benzin; - gasno maslo; - te~en naften gas (TNG); - kerozin; - maslo za lo`ewe (Mazut); - masla za podma~kuvawe. ALKOHOL I ALKOHOLNI PIJALOCI Na akciza na pivo podle`at: - Proizvodite od tarifniot broj 2203 so sodr`ina na alkohol pogolema od 0,5% vol. i - Proizvodite od tarifniot broj 2206 koi sodr`at me{avina od pivo i bezalkoholni pijalaci i so sodr`ina na alkohol pogolema od 0,5% vol. 9 Na akciza na penlivo vino podle`at: Site proizvodi od tarifnite oznaki 2204 10, 2204 21 10, 2204 29 10 i 2205, koi: - se polneti vo {i{iwa so zatvora~ koj e pricvrsten so posebni dr`a~i, ili pak proizvodite koi imaat pritisok od rastvoren jagleroden dioksid od 3 bari ili pove}e i - imaat sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2% vol, a najmnogu 15% vol, dokolku alkoholot sodr`an vo gotoviot proizvod e nastanat isklu~ivo po pat na fermentacija. 9 Na akciza na vino podle`at: Site proizvodi od tarifnite broevi 2204 i 2205, so isklu~ok na penlivite vina vo smisla na stav 2 od ~len 35 i toa: - so sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2 % vol, a najmnogu 15% vol, dokolku alkoholot sodr`an vo gotoviot proizvod e nastanat isklu~ivo po pat na fermentirawe ili - so sodr`ina na alkohol pogolema od 15 % vol, a najmnogu 18% vol, ako ne se proizvedeni so zbogatuvawe i dokolku alkoholot sodr`an vo gotoviot proizvod e nastanat isklu~ivo po pat na fermentacija. 9 Na akciza za fermentirani pijalaci, osven penlivo vino, vino i pivo, podle`at i proizvodite pod nazivot: 9

18

 drugi penlivi fermentirani pijalaci od tarifnite oznaki 2206 00 31 00 i 2206 00 39 00, kako i proizvodite od tarifnite oznaki 2204 10, 2204 21 10, 2204 29 10 i 2205 od Carinskata nomenklatura {to ne se navedeni vo stav 2 na ~len 35, koi: - se polneti vo {i{iwa so zatvora~ koj e pricvrsten so posebni dr`a~i, ili pak proizvodite koi imaat pritisok od rastvoren jagleroden dioksid od 3 bari ili pove}e i - imaat sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2% vol, a najmnogu 13% vol ili - imaat sodr`ina na alkohol pogolema od 13% vol, a najmnogu 15% vol, dokolku alkoholot sodr`an vo gotoviot proizvod e nastanat isklu~ivo po pat na fermentirawe. drugi nepenlivi fermentirani pijalaci koi potpa|aat pod tarifniot broj 2204 i 2205, a ne se navedeni vo stav 3 na ~len 35, kako i proizvodite od tarifniot broj 2206, so isklu~ok na drugite penlivi fermentirani pijalaci vo smisla na to~ka 1 od stav 4 i na pijalacite vo smisla na stav 1 od ~len 35: - so sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2% vol, a najmnogu 10% vol. ili - imaat sodr`ina na alkohol pogolema od 10% vol, a najmnogu 15% vol, dokolku alkoholot sodr`an vo gotoviot proizvod e nastanat isklu~ivo po pat na fermentacija. 9 Na akciza na me|uproizvodi podle`at: Site proizvodi, koi potpa|aat pod tarifnite broevi 2204, 2205 i 2206 so sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2% vol, a najmnogu 22% vol, {to ne potpa|aat vo oblasta na primena na stav 2 i 3 na ~len 35. 9 Na akciza na etil-alkohol podle`at: Site proizvodi od tarifniot broj 2207 i 2208 so sodr`ina na alkohol pogolema od 1,2 % vol, duri i koga ovie proizvodi se del od nekoj proizvod, koj potpa|a pod druga glava na Carinskata nomenklatura; Site proizvodi od tarifnite broevi 2204, 2205 i 2206 od Carinskata nomenklatura so sodr`ina na alkohol pogolema od 22 % vol. i Pitok etil-alkohol, bez razlika na toa dali sodr`i rastvoreni proizvodi ili ne. TUTUNSKI DOBRA - puri i cigarilosi; - cigari i - tutun za pu{ewe, i toa: fino seckan tutun za vitkawe cigari i drug tutun za pu{ewe.

www.ujp.gov.mk

19

 PATNI^KI AVTOMOBILI - so klipen motor (osven rotacionen klipen motor) so vnatre{no sogoruvawe so palewe so pomo{ na sve}i~ki od tarifnite podbroevi: 8703 21, 8703 22, 8703 23 i 8703 24 i - so klipen motor so vnatre{no sogoruvawe so palewe so pomo{ na kompresija (dizel ili poludizel) od tarifnite podbroevi: 8703 31, 8703 32 i 8703 33. Dano~na stapka MINERALNI MASLA motoren benzin - motoren benzin so sodr`ina na olovo povisoka od 0,013 g/l i avionski benzin = 24,396 den/lit. - bezoloven benzin so sodr`ina na olovo do 0,013 g/l = 21,692 den/ lit. gasno maslo - kako pogonsko gorivo = 12,121 den./lit. - kako gorivo za greewe = 3,136 den./lit. te~en naften i toa za upotreba: - kako pogonsko gorivo = 4,900 den./kgr. - kako gorivo za greewe = 4,876 den./kgr. kerozin i toa za upotreba: - kako pogonsko gorivo = 9,000 den./kgr. - kako gorivo za greewe = 1,800 den./kgr. i maslo za lo`ewe ( M-1 i M-2) = 0,100 den./kgr. maslo za podma~kuvawe - 6.1. masla od tarifnite oznaki 2710 00 39 00, 2710 00 87 00, 2710 00 88 00, 2710 00 89 00, 2710 00 92 00 i 2710 00 94 00 = 7 den/ kg, - za preparatite od tarifnite oznaki 3403 19 10, 3403 19 91, 3403 19 99, 3403 99 10 i 3403 99 90 = 22 den/kg. ALKOHOL I ALKOHOLNI PIJALOCI Akcizata na pivo iznesuva 3 den. po litar/stepen na alkohol ili 1,25 den. po litar/stepen ekstrakt; Akcizata na penlivo vino iznesuva 0 den./litar; Akcizata na vino iznesuva 0 den./litar; Akcizata na drugi penlivi pijalaci iznesuva 0 den./litar; Akcizata na drugi nepenlivi pijalaci iznesuva 0 den./litar; Akcizata na me|uproizvodi iznesuva 300 den./litar ~ist alkohol i

20

 Akcizata na etil-alkohol iznesuva 300 den./litar ~ist alkohol, mereno pri temperatura od 20S. TUTUNSKI DOBRA Akcizata na puri i cigarilosi iznesuva 1,35 den. po par~e i 0% od maloproda`nata cena; Akcizata na cigari iznesuva 0,10 den. po par~e i 35% od maloproda`nata cena; Akcizata na tutun za pu{ewe kako fino seckan tutun iznesuva 1.350,00 den po kilogram i 0 % od maloproda`nata cena i Akcizata na tutun za pu{ewe kako drug tutun za pu{ewe iznesuva 1.350,00 den po kilogram i 0% od maloproda`nata cena. PATNI^KI AVTOMOBILI Akciza na patni~kite avtomobili vo zavisnost od zafatninata na cilinderot na motorot iznesuva: so zafatnina na cilinderot {to ne nadminuva 1000 sm3 vo iznos od 0 denari za patni~ki avtomobil; so zafatnina na cilinderot {to nadminuva 1000 sm3 no ne nadminuva 1500 sm3 vo iznos od 15.000 denari za patni~ki avtomobil; so zafatnina na cilinderot {to nadminuva 1500 sm3 no ne nadminuva 2000 sm3 za patni~ki avtomobil vo iznos od 74.000 denari, a za patni~ki karavan vo iznos od 90.000 denari; so zafatnina na cilinderot {to nadminuva 2000 sm3 no ne nadminuva 2500 sm3 za patni~ki avtomobil vo iznos od 160.000 denari, a za patni~ki karavan vo iznos od 180.000 denari; so zafatnina na cilinderot {to nadminuva 2500 sm3 no ne nadminuva 3000 sm3 za patni~ki avtomobil vo iznos od 330.000 denari, a za patni~ki karavan vo iznos od 360.000 denari; so zafatnina na cilinderot {to nadminuva 3.000 sm3 vo iznos od: - 470.000 denari za patni~ki avtomobil, osven za patni~ki karavan, so klipen motor so vnatre{no sogoruvawe so palewe so pomo{ na kompresija (dizel ili poludizel) i - 550.000 denari za patni~ki karavan so klipen motor so vnatre{no sogoruvawe so palewe so pomo{ na kompresija (dizel ili poludizel) i za patni~ki avtomobil i patni~ki karavan so klipen motor (osven rotacionen klipen motor) so vnatre{no sogoruvawe so palewe so pomo{ na sve}i~ki.

www.ujp.gov.mk

21

Dano~en period Akcizen period za koj se presmetuva i pla}a akciza za grupata na mineralni masla, pivo i patni~ki avtomobili e eden kalendarski mesec, vo koj nastanala akciza. Akcizen period za koj se presmetuva i pla}a akciza za alkoholni pijaloci i tutunski dobra: - za kontrolnite marki podignati do petnaesettiot den vo tekovniot mesec do petnaesettiot den od naredniot mesec i - za kontrolnite marki podignati od {esnaesettiot den vo tekovniot mesec do posledniot den od naredniot mesec.

Igri na sre}a i zabavni igri

Igrite na sre}a mo`e da bidat op{ti i posebni. Op{ti igri na sre}a se: - loto; - sportska prognoza; - instant lotarija; - tombola i - nagradna igra. Posebni igri na sre}a se: - igri {to se prireduvaat vo igra~nica (kazino); - interaktivni igri na sre}a koi se prireduvaat vo igra~nica (kazino); - igri na avtomati za igri na sre}a; - oblo`uvawe na sportski natprevari i - oblo`uvawe na sportski natprevari preku internet. Prireduvaweto na igrite na sre}a mo`e da bide postojano i povremeno. Postojano prireduvawe na igrite na sre}a i izdavawe na Licenca Postojano prireduvawe na igrite na sre}a (op{ti i posebni) mo`e da vr{i trgovsko dru{tvo. Licenca za postojano prireduvawe na igrite na sre}a izdava Vladata na Republika Makedonija, po predlog na Ministerot za finansii. Licenca za postojano prireduvawe na igri na sre}a ~ij broj e ograni~en

22

se izdava vrz osnova na javen oglas. Licencata se dava za vremenski period do {est godini i istata mo`e da se otka`e vo otkazen rok od {est meseci bez pravo na vra}awe na uplateniot nadomestok za licencata. Za da dobie licenca za postojano prireduvawe na igri na sre} a i interaktivni igri na sre}a, Trgovskoto dru{tvo (TD) so sedi{te vo Republika Makedonija treba da ima osnovna glavnina od najmalku 2.500.000 evra vo denarska protivrednost po sreden kurs na NBRM. Pri organizirawe na igrata na sre}a Oblo`uvawe na sportski natprevari osnovnata glavnina treba da iznesuva najmalku 200.000 evra, a TD e dol`no da obezbedi i dopolnitelna bankarska garancija od 300.000 evra. - TD {to prireduva igra na sre}a Oblo`uvawe na sportski natprevari koe ima od 25 do 50 uplatni mesta e dol`no da obezbedi dopolnitelna bankarska garancija od 50.000 evra i - Za sekoi naredni 25 uplatni mesta e dol`no da obezbedi dopolnitelna bankarska garancija od 50.000 evra Prireduva~ot e dol`en igrite na sre}a za koi dobil licenca da gi sproveduva bez prekin. Privremeno prireduvawe na igrite na sre}a i izdavawe na Odobrenie Povremeno prireduvawe na igrite na sre}a mo`e da vr{at zdru`enija na gra|ani od oblasta na fizi~kata kultura i hendikepiranite lica vrz osnova na odobrenie. Povremeno mo`e da se prireduvaat igrite na sre}a: - lotarija i - tombola. Odobrenie za povremeno prireduvawe na igrite na sre}a i prireduvawe na igrata na sre}a- nagradna igra, izdava Ministerot za finansii. Prireduva~ot na igrite na sre}a i interaktivni igri podnesuva Barawe za dobivawe na odobrenie za povremeno prireduvawe na igri na sre}a i interaktivni igri koe go dostavuva do Ministerstvoto za finansii Odobrenieto za povremeno prireduvawe na igrite na sre}a se izdava vo vid na re{enie, za period do devet meseci i ne mo`e da bide obnoveno vo kalendarskata godina vo koja prestanalo da va`i. Prireduva~ot e dol`en igrite na sre}a za koi dobil odobrenie da gi sproveduva bez prekin.

www.ujp.gov.mk

23

Prireduvawe na Zabavni igri i Odobrenie za prireduvawe na zabavni igri Zabavni igri se igrite na smeta~i, konzola za igra, simulatori, videoavtomati, fliperi, pikado, bilijardi, organzirani zabavni igri na kompjuter i na drugi sli~ni napravi {to se stavaat vo pogon so pomo{ na metalni pari, `etoni ili so gotovinska i bezgotovinska naplata, a vo koi u~esnikot ne mo`e da ostvari dobivka vo pari, predmeti ili prava, osven pravo na edna ili pove}e nagradni igri na napravata za zabava. - Zabavni igri mo`e da se prireduvaat vo posebno uredeni zabavni klubovi, zabavni klubovi {to se organizirani kako podvi`ni objekti, kako i vo ugostitelski objekti Odobrenie za prireduvawe na zabavni igri se izdava so nadomestok koj za doma{no pravno ili fizi~ko lice e 3000 evra i se pla}a vo ednokraten iznos na denot na izdavaweto na odobrenieto vo denarska protivrednost . Obvrski na prireduva~ite vo tekot na prireduvawe na igrite (posebni nadomestoci) Prireduva~ite na igrite na sre}a se dol`ni da pla}aat posebna dava~ka vo visina od 4% na vkupno ostvarenite uplati od proda`ba i toa za: - op{tite igri na sre}a (loto, sportska prognoza, lotarija, instant lotarija, tombola i - posebnata igra na sre}a - oblo`uvawe na sportski natprevari, interaktivni igri na sre}a i oblo`uvawe na sportski natprevari na internet. Prireduva~ite na nagradnite igri se dol`ni da pla}aat posebna dava~ka od 18% na vkupniot iznos na nagradniot fond, spored pravilata na igra. Prireduva~ite na posebni igri na sre}a i za zabavni igri spored vidot na igrata, pla}aat i nadomestok vo mese~en iznos i toa: - za rulet masa vo igra~nica 3.000 evra; - za drugi masi vo igra~nica 1.725 evra; - za avtomat za igri na sre}a na koj mo`e da u~estvuva samo eden igra~ 375 evra; - za avtomat za igri na sre}a na koj istovremeno mo`at da u~estvuvaat pove}e igra~i 675 evra i - za aparat za zabava 10 evra. Prireduva~ite na igrite na sre}a pokraj smetkata za redovno rabotewe, kaj istiot nositel na platen promet, treba da imaat i namenska smetka

24

na koja }e se deponira depozit so koj se obezbeduva isplatata na dobivkite na u~esnicite vo igrite na sre}a.

Registrirawe na gotovinskite pla}awa

Koj e dol`en da vovede fiskalen sistem na oprema za registracija na gotovinski pla}awa? Dano~nite obvrznici koi vr{at promet na dobra i promet na uslugi za koi pla}aweto se vr{i gotovinski, dol`ni se da vovedat i koristat odobren fiskalen sistem na oprema za registracija na gotovinskite pla}awa. Koj ne e dol`en da vovede fiskalen sistem na oprema za registracija na gotovinskite pla}awa? Dano~ni obvrznici koi danokot od dohod za prihodite od vr{ewe na dejnost go pla}aat spored pau{alno utvrden neto prihod, osven taksistite. Dano~nite obvrznici-pau{alci go doka`uvaat svojot status so Re{enie izdadeno od Upravata za javni prihodi; Fizi~ki lica koi izdavaat pod zakup stanben ili deloven prostor; Lica koi ne se trgovci, za prometot na nepreraboteno i sopstveno zemjodelsko proizvodstvo {to go vr{at na tezgi na pazari, kako i nadvor od pazarite; Lica koi vr{at dejnosti vo objekti {to se nao|aat vo naseleni mesta so broj na `iteli pod 300 lu|e i koi se smesteni vo visokoplaninski i te{ko dostapni mesta, so isklu~ok na turisti~ki mesta; Lica koi vr{at uli~na proda`ba na vesnici i spisanija-kolporterska proda`ba i Lica koi vr{at kontinuiran promet, za koj izdavaat smetki i za koj se predvideni posledovatelni pla}awa (isporaka na struja, voda, telefonski uslugi, greewe i ladewe i drugo). Fiskalen sistem na oprema Fiskalniot sistem na oprema ovozmo`uva registrirawe na vkupniot promet na prodadeni dobra, izvr{eni uslugi i visinata na danokot. Preku nego se vr{i pe~atewe i izdavawe na fiskalni smetki, dneven finansiski izve{taj i kontrolen finansiski izve{taj. Vo nego e vgradena fiskalna memorija, koja ovozmo`uva edine~na registracija na podatocite i nivno pove}ekratno ~itawe. Fiskalniot sistem na oprema se sostoi od fiskalna aparatura i od integriran avtomatski sistem za upravuvawe.

www.ujp.gov.mk

25

Vidovi na fiskalna aparatura se : - elektronski kasi so fiskalna memorija; - fiskalni printeri; - elektronski sistemi so fiskalna memorija za registrirawe na prometot na nafteni derivati na malo preku smeta~ki sredstva za koli~inata i potro{okot na te~ni goriva (benziski pumpi, plinski pumpi i sl.) i - ~ita~ na plate`ni karti~ki. Integriraniot avtomatski sistem za upravuvawe e sistem za postojana elektronska komunikacija na trgovskiot objekt so Upravata za javni prihodi za sekojdnevno avtomatsko prenesuvawe na podatoci vo vid na dneven finansiski izve{taj. Fiskalna smetka Fiskalna smetka e dokument izdaden od fiskalna aparatura so koj se potvrduva pla}aweto na cenata na dobroto, odnosno uslugata; Fiskalnata smetka se sostoi od bonov i kontrolen trag koi se identi~ni i se zapi{uvaat istovremeno. Ise~ok od bonoviot trag se dava na kupuva~ot na dobroto, odnosno na korisnikot na uslugata, a kontrolniot trag go zadr`uva dano~niot obvrznik; Fiskalna smetka se izdava na kupuva~ot na dobroto, odnosno na korisnikot na uslugata vo momentot na predavaweto i pla}aweto na dobroto, odnosno pri izvr{uvaweto i pla}aweto na uslugata; Pri dilerska trgovija, dano~niot obvrznik izdava fiskalna smetka na distributerot, koj e dol`en da ja vra~i na kupuva~ot pri pla}aweto na cenata na dobroto. Registracija na fiskalnata aparatura Dano~niot obvrznik ili negoviot zastapnik, ili proizvoditelot na nabavenata fiskalna oprema, podnesuva Prijava za registracija na fiskalen sistem na oprema (Obrazecot FA-01). Prijavata se podnesuva do Regionalnata direkcija na UJP, na ~ie podra~je se nao|a sedi{teto na dano~niot obvrznik, ili delovnata edinica kade opremata se koristi. Dol`nosti na dano~niot obvrznik Dano~niot obvrznik e dol`en da montira, vovede vo koristewe i koristi fiskalna aparatura ili integriran avtomatski sistem za upravuvawe, od samoto pu{tawe na objektot vo upotreba; Dano~niot obvrznik e dol`en da vovede i da koristi fiskalna aparatura

26

za sekoe rabotno mesto od kade {to se izvr{uva prometot na dobra ili uslugi koi gotovinski se naplatuvaat; Dano~niot obvrznik e dol`en da vodi kniga za dnevni finansiski izve{tai; Dano~niot obvrznik e dol`en, na vidno mesto, da postavi soop{tenie so koe go informira kupuva~ot na dobro, odnosno korisnikot na usluga za negovata obvrska da bara fiskalna smetka; Zaradi pravilno evidentirawe na prometot dano~niot obvrznik e dol`en fiskalnite aparati da gi ~uva i odr`uva vo ispravna sostojba; Za funkcionalno i tehni~ko odr`uvawe na fiskalnite aparati, dano~niot obvrznik e dol`en da sklu~i dogovor za odr`uvawe so ovlasteniot proizvoditel/serviser na fiskalniot sistem na oprema; Dano~niot obvrznik ~ij prose~en promet nadminuva 5.000 evra vo denarska prottivrednost vo ramkite na trimese~niot period, so isklu~ok na dano~nite obvrznici koi vr{at promet na nafteni derivat na malo (benziski pumpi), e dol`en da zakupi i registrira rezervna fiskalna aparatura, koja se koristi vo slu~aj na o{tetuvawe i remont na glavnata fiskalna aparatura i Koga e potreben remont ili popravka na fiskalnata aparatura, a dano~niot obvrznik nema obvrska da poseduva rezervna fiskalna aparatura, toga{ za izvr{eniot promet na dobra ili uslugi e dol`en da izdava paragon blok i da vodi itna smetkovodstvena kniga zaverena od UJP.

www.ujp.gov.mk

27

Dano~ni obrasci
UJP-RDO - Prijava za registracija na dano~en obvrznik.

Obrasci za personalen danok na dohod

PDD-MP - Mese~na presmetka na isplatuva~ot na plati; PDD-GDP - Godi{na dano~na prijava za utvrduvawe na personalen danok na dohod; PDD-GI - Godi{en izve{taj na isplatuva~ot na prihodi za bruto ostvarenite prihodi, plateniot danok i pridonesi i vkupno isplatenite neto prihodi; PDD-DB - Godi{en dano~en bilans za personalen danok na dohod; PDD-ADP/SD - Akontativna dano~na prijava za zapo~nuvawe na ostvaruvawe na prihodi od samostojna dejnost; PDD-ADP/PI - Akontativna dano~na prijava za utvrduvawe na Personalen danok na dohod za prihodi od imot i imotni prava.; PDD-ADP/DP - Akontativna dano~na prijava za ostvareni drugi prihodi; PDD-ADP/KD - Akontativna dano~na prijava za utvrduvawe na personalniot danok na dohod za kapitalni dobivki; PDD-P - Barawe za pau{alno pla}awe na personalen danok na dohod; PDD-OZD - Barawe za osloboduvawe - olesnuvawe na personalen danok na dohod za prihodi od zemjodelska dejnost za lice koe za prv pat } e se opredeli za vr{ewe na zemjodelska dejnost; za pretrpeni {teti od elementarni nepogodi, rastitelni bolesti i {tetnici ili drugi vonredni nastani koi obvrznikot ne mo`el da gi spre~i; za privremeno osloboduvawe za zemji{te koe bilo neupotreblivo; PDD-02 - Barawe odobrenie za dano~no osloboduvawe po osnov na voveduvawe vo upotreba na odobren sistem za registrirawe na gotovinski pla}awa.

Obrasci za danok na dobivka

MDB - Mese~en Dano~en Bilans; DB - Dano~en bilans; KDB - Konsolidiran dano~en bilans; DD-I - Izve{taj za uplaten danok po zadr{ka; DD-IN - Izvestuvawe za namaluvawe po osnov na reinvestirawe;

28

DD-MP - Barawe na odobruvawe na pau{al za mikropretprijatie; DD-01 - Barawe soglasnost za priznavawe na rashodite vo Dano~niot Bilans; DD-02 - Barawe soglasnost za usoglasuvawe na prihodite vo dano~niot bilans (za pokrivawe na zagubite); DD-03 - Barawe za dano~no namaluvawe po osnov na stranski vlo`uvawa; DD-06 - Barawe za dano~na konsolidacija; DD-07 - Barawe odobrenie za dano~no osloboduvawe po osnov na voveduvawe vo upotreba na odobren sistem na oprema za registrirawe na gotovinski pla}awa.

Obrasci za danok na dodadena vrednost

DDV-01 - Prijava za registracija za DDV; DDV-01/ PL - Prijava za registracija za DDV na povrzani lica; DDV-01/ B - Prijava za otpovikuvawe na registracija za DDV; DDV-04 - Dano~na prijava na danokot na dodadena vrednost; DDV-11 - Barawe za vra}awe na DDV soglasno ~len 46 od ZDDV i ~len 11 od DDVP; DDV-12 - Barawe za vra}awe na DDV soglasno ~len 47 od ZDDV i ~len 12 od DDVP; DDV-13 - Barawe za vra}awe na platen DDV i akcizi za nabaveni dobra i koristeni uslugi vo RM, vo smisla na ~l.49 od ZDDV i ~len 24 stav 3 od Zakonot za Akcizi-za slu`beni potrebi; DDV-14 - Barawe za vra}awe na platen DDV i akcizi za nabaveni dobra i koristeni uslugi vo RM, vo smisla na ~l.48 stav 2 od ZDDV i ~len 24 stav 3 od Zakonot za Akcizi- za privatni potrebi.

Obrasci za akcizi
AKC-MM - Akcizna prijava za mineralni masla; AKC-AAP - Akcizna prijava za alkohol i alkoholni pijalaci, osven za me|uproizvodi i etil alkohol za koi akcizata se pla}a so koristewe na kontrolni marki; AKC-PA - Akcizna prijava za patni~ki avtomobili; AK-01 - Barawe za izdavawe akcizna dozvola; AK-02 - Barawe za izdavawe odobrenie za akcizno povlasteno koristewe; AD - Akcizen dokument; P-MEA - Prijava za (mesec, trimese~je ili godina) za planirani koli~ini

www.ujp.gov.mk

29

kontrolni marki za obele`uvawe na meguproizvodi i etil-alkohol; P-TD - Prijava za (mesec, trimese~je ili godina) za planirani koli~ini kontrolni marki za obele`uvawe na tutunski dobra; B-MEA - Barawe za prezemawe kontrolni marki za obele`uvawe na me|uproizvodi i etil-alkohol; B-TD - Barawe za prezemawe kontrolni marki za obele`uvawe na tutunski dobra; AK-TNG - Barawe za vra}awe na akciza na te~en naften gas; PNTZI - Prijava za nadomestok na tutunski proizvodi (soglasno Zakonot za tutun i tutunski proizvodi); PNZZ - Prijava za nadomestok na tutunski proizvodi (soglasno Zakonot za zdravstvena za{tita); PNPEFG - Prijava za nadomestok za proizvodstvo na energija od fosilni goriva.

Obrasci za fiskalizacija
FA-01 - Prijava za registrirawe na fiskalen sistem na oprema; FA-02 - Prijava za promena na fiskalen sistem na oprema; FA-03 - Prijava za odjava na fiskalen sistem na oprema; BZ-01 - Barawe za zaverka na ISK i paragon blok.

Obrasci za zadr`an danok/za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe

Obrazec 1 - Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok od dividendi, vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 2 - Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok od kamata, vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 3 - Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok od prihodi od avtorski prava, vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 4 - Barawe za osloboduvawe na danok od drugi prihodi, vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 5 - Barawe za vra}awe na danok od dividendi vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 6 - Barawe za vra}awe na danok od kamati vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 7 - Barawe za vra}awe na danok od prihodi od koristewe

30

na avtorski prava vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Obrazec 8 - Barawe za vra}awe na danok od drugi prihodi vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe; Barawe za izdavawe potvrda za rezidentnost vo Republika Makedonija soglasno dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe.

www.ujp.gov.mk

31

Kratenki
BZZ - Barawe za za{tita na zakonitosta DB - Dano~en bilans DD - Danok na dobivka DDV - Danok na dodadena vrednost EDB - Edinstven dano~en broj ELS - Edinici na lokalna samouprava EMBG - Edinstven mati~en broj na gra|aninot ZDP - Zakon za dano~na postapka ZDD - Zakon za danok na dobivka ZDDV - Zakon za danok na dodadena vrednost ZOUP - Zakon za op{ta upravna postapka ZPDD - Zakon za personalen danok na dohod ZPIO - Zakon za penzisko i invalidsko osilguruvawe ZTD - Zakon za trgovski dru{tva ZTIRZ - Zakon za Tehnolo{ko industriska razvojna zona ISK - Itna smetkovodstvena kniga KDFI - 01 - Kniga za dnevni finansiski izve{tai MBS - Mati~en broj na subjektot PIO - Penzisko i invalidsko osiguruvawe TD - Trgovsko dru{tvo TIRZ - Tehnolo{ko industriska razvojna zona TP - Trgovec poedinec UJP - Uprava za javni prihodi

32

A
Avans - pla}awe odnapred. Avtomat-klub - posebno uredena prostorija vo hotel so pet ili ~etiri yvezdi ili vo posebno izgradena prostorija vo koja se prireduvaat samo igri na avtomati za igra na sre}a. Avtomati za igra na sre}a - aparatite na koi u~esnikot vo igrata mo`e da ostvari dobivka so nivno pu{tawe vo rabota so `etoni, so sistemi, klu~evi ili na drug na~in so nivna kombinacija i znaci vidlivo istaknati na dobitnata linija. Agent - finansiska institucija od zemjata ili od stranstvo koja vo ime i za smetka na Ministerstvo za finansii mo`e da izvr{uva opredeleni raboti utvrdeni so zakon. Administrativni taksi - taksite propi{ani so Zakonot za administrativnite taksi koi se pla}aat po taksena tarifa za spisite i dejstvijata vo upravnite raboti kaj organite na dr`avnata uprava, organite na op{tinata, organite na op{tinite vo Gradot Skopje i organite na Gradot Skopje, od strana na liceto po ~ie barawe postapkata se sproveduva, odnosno se vr{at dejstva predvideni so taksenata tarifa, so isklu~ok na spisite i dejstvijata propi{ani so zakonot koi ne podle`at na pla}awe na taksi. Administrativni takseni marki - takseni vrednosnici so koi se pla}aat taksite kaj organite na upravata. Akcija - hartija od vrednost (koja mo`e da ja izdavaat akcionerskoto dru{tvo i komanditnoto dru{tvo so akcii) vo koja e pretstaven del od osnovnata glavnina i vo koja se otelotvoruvaat pravata na akcionerot koj, kako sopstvenik na akcijata, ne e doveritel na dru{tvoto, nitu sopstvenik na eden del od imotot na dru{tvoto. Akcioner - sopstvenik na edna ili na pove}e akcii koj ne odgovara za obvrskite na akcionerskoto dru{tvo ili na komanditnoto dru{tvo so akcii. Akcioner mo`e da bide i sekoe stransko lice. Stransko lice mo`e da steknuva udel ili akcii na na~in i pod uslovi predvideni za dr`avjanite na Republika Makedonija i za pravnite lica zapi{ani vo trgovskiot registar na teritorijata na Republika Makedonija, osven ako so zakon poinaku ne e opredeleno. Akcionerska kniga (kniga na akcii) - kniga na akcionerskoto dru{tvo koja se vodi vo Centralniot depozitar za hartii od vrednost vo koja vo elektronska forma se zapi{uvaat akciite, so ozna~uvawe na imeto i prezimeto na akcionerot, EMBG, brojot na paso{ot, odnosno brojot na li~nata karta, ako akcionerot e stransko fizi~ko lice ili na druga

www.ujp.gov.mk

33

isprava za utvrduvawe na identitetot-va`e~ka vo negovata zemja i negovoto dr`avjanstvo, kako i mestoto na `iveewe, odnosno firmata, sedi{teto, MBS, ako akcionerot e pravno lice i drugi informacii. Akontacija - iznos na dano~en dolg koj obvrznikot go pla}a vo tekot na godinata vo vid na mese~ni ili trimese~ni iznosi, do kone~noto namiruvawe na dano~nata obvrska. Akonativen period - period za koj se utvrduva i pla}a danokot kako akontacija. Akontativna dano~na prijava - zapis na dano~niot obvrznik za prihodite, dobivkata, imotot, prometot na dobra i uslugi ili drugi transakcii koi }e gi ostvari vo akontativniot period. Akciza - poseben vid na danok koja se naplatuva posredno ili neposredno na potro{uva~kata na posebna grupa dobra - akcizni dobra. Akciznite dobra se podlo`ni na akciza so nivnoto proizvostvo na akciznata teritorija ili so nivniot uvoz. Akcizno dobro - mineralni masla, alkohol i alkoholni pijaloci, tutunski dobra i patni~ki avtomobili. Akcizen sklad - sekoe mesto kade vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg, imatelot na akcizna dozvola proizveduva, skladira, prima ili ispra}a dobra podle`ni na akciza. Akcizno povlasteno koristewe - koga dobrata podle`ni na akciza se koristat za namenski celi i se oslobodeni od akciza ili se primenuva povlastena akciza. Akcizen dokument - dokumentot koj go pridru`uva transportot na akcizni dobra i so koj se doka`uva dvi`eweto na akcizni dobra vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe akcizen dolg, ili pri izvoz od akcizen sklad vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe akcizen dolg. Dokumentot koj go pridru`uva transportot na akcizni dobra {to se vr{i me|u akcizni skladovi na ist imatel na akcizna dozvola vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg e uprosten akcizen dokument. Akcizno-praven sloboden promet - pu{tawe vo promet na dobra podlo`ni na akciza, koi ne se nao|aat vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg. Akcizna dozvola - dokument koj go izdava Upravata za javni prihodi po prethodna soglasnost na Ministerot za finansii, so koj na opredeleno lice mu se odobruva vo akcizen sklad da proizveduva, prima, skladira i ispra}a dobra vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg. Akcizen period - kalendarski mesec vo koj nastanala i za koj se presmetuva i pla}a akciza. Akcionersko dru{tvo - trgovsko dru{tvo vo koe akcionerite u~estvuvaat

34

so vlogovi vo osnovnata glavnina, koja e podelena na akcii. Akcionerite ne odgovaraat za obvrskite na akcionerskoto dru{tvo. Alkohol i alkoholni pijaloci - pivo, penlivo vino, vino, fermentirani pijaloci (penlivi fermentirani pijaloci, nepenlivi fermentirani pijaloci), me|uproizvodi i etil-alkohol (etil alkohol i alkoholni pijaloci). Amortizacija - otpis na vrednosta na nematerijalnite i materijalnite sredstva. - proporcionalen metod na amortizacija - metod na ednakvi godi{ni kvoti vo procenetiot vek na traewe na sredstvoto. - degresiven metod na amortizacija - metod na opa|a~ki godi{ni kvoti vo procenetiot vek na traewe na sredstvoto. - fukcionalen metod na amortizacija - metod na amortizacija kaj koj iznosot na amortizacijata zavisi od intenzitetot na proizvodstvoto, a ne od vremeto na koristewe na sredstvoto. Anketen list - vid na prijava so detalen opis na nedvi`en imot, podvi`ni predmeti od pogolema vrednost, hartii od vrednost i pobaruvawe i dolgovi koi go podnesuva izbrano slu`beno lice i odgovorno lice vo javno pretprijatie i vo drugo pravno lice {to raspolaga so dr`aven kapital. Se podnesuva pri izborot, odnosno po stapuvaweto na dol`nost na liceto, najdocna vo rok od 30 dena. Aran`man za finansiski kolateral vo ste~ajna postapka aran`man spored koj davatelot na kolateralot prezema obvrska da vospostavi pravo na obezbeduvawe vrz finansiski instrumenti ili gotovina ili da gi prenese negovite prava vrz finansiskite instrumenti ili gotovina kako kolateral na ime na primetelot na kolateralot. (vidi i finansiski kolateral)

www.ujp.gov.mk

35

B
Banka - pravno lice so dozvola od guvernerot na Narodnata banka na Republika Makedonija osnovano soglasno Zakonot za banki, ~ija osnovna dejnost e pribirawe depoziti i drugi povratni izvori na sredstva od javnosta i odobruvawe na krediti vo svoe ime i za svoja smetka. Stranska banka e pravno lice registrirano i so sedi{te nadvor od Republika Makedonija, koe od nadle`en organ na zemjata dobilo ovlastuvawe za vr{ewe na bankarski aktivnosti i e pod supervizija na nadle`en organ ovlasten so zakon ili drug propis vo taa zemja. Bankarska filijala e organizacionen del na banka, koj nema svojstvo na pravno lice i koj direktno gi izvr{uva site ili del od aktivnostite koi gi vr{i bankata. Bankarska grupa - banka ili finansisko holding dru{tvo so sedi{te vo Republika Makedonija koi ostvaruvaat kontrola vrz ili u~estvuva vo edna ili pove}e drugi banki, drugi nebankarski finansiski institucii ili dru{tva za pomo{ni uslugi na banka, pri {to bankata ili finansiskoto holding dru{tvo se smetaat za mati~no lice na bankarskata grupa, dodeka site ostanati ~lenki na grupata se smetaat za podredeni lica na toa mati~no lice. Barawe za za{tita na zakonitosta vo ste~ajna postapka - vonreden praven lek koj mo`e da go povede samo javniot obvinitel protiv pravosilno re{enie doneseno vo rabota vo koja ne mo`e da se vodi upraven spor, a sudska za{tita ne e obezbedena ni nadvor od upravniot spor, dokolku smeta deka so re{enieto e povreden zakonot. Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok (vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe) - barawe koe mo`e da go podnese stransko pravno lice-primatel na prihod, pri isplata na prihodot za koj treba da se zadr`i danok, a so cel ostvaruvawe na pravata od me|unarodniot dogovor za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe. Za sekoj vid na prihod ima poseben obrazec. Barawe za vra}awe na danok (vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe) - barawe koe mo`e da go podnese stransko pravno lice-primatel na prihodot vo rok od tri godini od istekot na godinata vo koja e isplaten prihodot za koj treba da se zadr`i danok, dokolku pri isplatata ne raspolaga so zaveren obrazec Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe. Za sekoj vid na prihod ima poseben obrazec. Barawe za izdavawe na potvrda za rezidentnost vo Republika Makedonija soglasno dogovorite za odbegnuvawe na dvojnoto

36

odano~uvawe - se podnesuva od strana na doma{no pravno lice so cel dobivawe na potvrda za rezidenten status vo Republika Makedonija. Baratel na informacija od javen karakter - sekoe pravno i fizi~ko lice bez diskriminacija po koja bilo osnova, na na~in i pod uslovi utvrdeni so zakon. (vidi i informacii od javen karakter) Bilans na sostojba - propi{an obrazec vo koj se iska`uva sostojbata na sredstvata, kapitalot i obvrskite, utvrdeni na krajot na periodot za koj istiot se sostavuva. Bilansot na sostojba e sostaven del na Godi{nata smetka koja ja izgotvuvaat: pravnite lica - trgovci, fizi~kite lica trgovcitepoedinci, kako i pravnite lica so sedi{te vo Republika Makedonija koi vr{at dejnost odredena so nacionalnata klasifikacija na dejnostite, a koi ne se smetaat za trgovci (ako so drug zakon ne e poinaku opredeleno). Bilans na uspeh - propi{an obrazec vo koj se iska`uvaat site prihodi i rashodi i rezultatot od raboteweto, ostvareni vo periodot za koj istiot se sostavuva. Bilansot na uspeh e sostaven del na Godi{nata smetka koja {to ja izgotvuvaat: pravnite lica - trgovci, fizi~kite lica trgovcitepoedinci, kako i pravnite lica so sedi{te vo Republika Makedonija koi vr{at dejnost odredena so nacionalnata klasifikacija na dejnostite, a koi ne se smetaat za trgovci (ako so drug zakon ne e poinaku opredeleno). Blagajni~ki zapis - kratkoro~na hartija od vrednost izdadena od Narodnata banka na Republika Makedonija, koja se prodava po diskontirana vrednost, a na denot na pristignuvawe izdava~ot ja ispla}a nominalnata vrednost. Bruto plata - pretstavuva zbir na iznosot na neto platata, personalniot danok i socijalnite pridonesi. Buxet na Republika Makedonija - godi{en plan na prihodi i drugi planovi i odobreni sredstva. Gi vklu~uva Centralniot buxet i buxetite na fondovite. Centralen buxet e godi{en plan na prihodi, drugi prilivi i odobreni sredstva, a se odnesuva na buxetskite korisnici na centralnata vlast i gi vklu~uva osnovniot buxet, buxetot na donacii, buxetot na zaemi i buxetot na samofinansira~ki aktivnosti. Buxetski korisnici - korisnici od prva linija od oblasta na zakonodavnata, izvr{nata i sudskata vlast, fondovite, korisnicite na buxetite na op{tinite i korisnicite osnovani so zakon na koi im e dovereno vr{ewe na javni ovlastuvawa. Buxet na fond - godi{en plan na prihodi, drugi prilivi i odobreni sredstva za finansirawe na aktivnostite na fondot utvrdeni so zakon. Buxet na op{tinite - godi{en plan na prihodi, drugi prilivi i odobreni sredstva i gi vlu~uva osnovniot buxet, buxetot na dotacii, buxetot na donacii, buxetot na zaemi i buxetot na samofinansira~ki aktivnosti. Buxet na donacii - godi{en plan na prihodite od donacii i odobrenite sredstva koi se koristat strogo namenski i soglasno so dogovor sklu~en so

www.ujp.gov.mk

37

donatorot. Buxet na dotacii - godi{en plan na prihodi od dotacii (transferi od Buxetot na Republika Makedonija do buxetot na op{tinata) i odobrenite sredstva koi se koristat za finansirawe na nadle`nostite na op{tinata, za finansirawe na konkretna namena, nadle`nost, programi i investicioni proekti. Buxet na zaemi - godi{en plan na prilivi od zaemi i odobrenite sredstva koi se koristat za finansirawe na nadle`nost, programi i proekti. Buxeti na samofinansira~ki aktivnosti - godi{en plan na prihodite od aktivnostite na buxetskite korisnici, odnosno edinkite korisnici koi se dopolnitelni na osnovnite aktivnosti definirani so zakon i na odobrenite sredstva. Buxetska klasifikacija - hierarhiski prikaz na {ifrite nameneti za klasificirawe na funkciite, organizacionite edinici, aktivnostite i ekonomskite transakcii na edinstven i konzistenten na~in. Buxetski deficit - negativna razlika me|u planiranite, odnosno naplatenite prihodi i odobrenite sredstva, odnosno rashodi. Buxetski suficit - pozitivna razlika me|u planiranite, odnosno naplatenite prihodi i odobrenite sredstva, odnosno rashodi. Buxetski prihodi - danoci i drugi zadol`itelni pla}awa utvrdeni so zakon, prilivi koi proizleguvaat od sopstvenost na sredstva (kamata, dividenda, zakupnina i sl.), nadomestoci za dadeni dobra ili uslugi, podaroci, donacii (nepovratni sredstva dobieni od vladi na drugi dr`avi ili me|unarodni organizacii, kako i od doma{ni ili stranski pravni ili fizi~ki lica koi se koristat za tekovni ili kapitalni rashodi), subvencii i transferi. Buxetski rashodi - site pla}awa i odlivi od buxetite za odredeni nameni, osven otplatata na glavninata na zaemite.

38

V
Ve{taci vo ste~ajna postapka - lica koi raspolagaat so posebno stru~no znaewe, koi gi ispituvaat odredenite fakti i na slu`benoto lice {to ja vodi postapkata za niv mu podnesuvaat stru~no mislewe. Vlog vo trgovsko dru{tvo - se pari, stvari i prava koi sodru`nikot, odnosno akcionerot mu gi otstapuva i prenesuva na trgovskoto dru{tvo vo postapkata na osnovawe ili vo postapkata na zgolemuvawe na osnovnata glavnina na dru{tvoto, odnosno i trud i uslugi koga toa so Zakonot za trgovski dru{tva e dopu{teno. Vnatre{na (interna) informacija - sekoja cenovno ~uvstvitelna informacija koja ne e javno objavena preku pe~ateni ili elektonski meduimi. Vpari~uvawe - pretvorawe vo pari na imotot zaplenet vo postapka na prisilna naplata. (vidi i prisilna naplata na dano~en dolg) Vra}awe na naplaten danok - osnovano pravo na dano~niot obvrznik za isplata na pove}e ili pogre{no naplaten danok. Vra}awe na administrativna taksa - pravo na liceto koe platilo taksa, a ne bilo dol`no da ja plati ili taksata ja platilo vo iznos pogolem od propi{aniot, na negovo barawe da mu bide vratena platenata taksa, odnosno pove}e platenata taksa. Re{enie za vra}awe donesuva Ministerstvoto za finansii. Ako taksata e prihod na op{tinata, na op{tinite vo Gradot Skopje i na Gradot Skopje, toga{ Re{enie za vra}awe na taksata donesuva gradona~alnikot na op{tinata, gradona~alnikot na op{tinite vo Grad Skopje odnosno gradona~alnikot na Grad Skopje. Vra}awe vo porane{na sostojba vo upravna postapka - pretstavuva posebno pravno sredstvo so koe se otstranuvaat nepovolnite posledici za strankata, koja bez nejzina vina, propu{tila vo rok da prezeme odredeno procesno dejstvije.

www.ujp.gov.mk

39

G
Garancija vo dano~na postapka na zastapnikot - odgovornost na zastapnikot (zakonski zastapnik na lice, rabotovoditel na zdru`eni lica zaradi ostvaruvawe na prihodi i imot bez svojstvo na pravno lice - ortakluk i staratel na ostavina) za dano~nite dolgovi vo vrska so liceto koe go zastapuva, koga so umisla ili od nebre`nost, voop{to ne gi ispolnil ili nenavremno gi ispolnil dol`nostite {to mu se dovereni. na zastapuvaniot - odgovornost na zastapuvaniot, dokolku istiot ne e dano~en dol`nik, za dano~nite dolgovi na zastapnikot (zakonski zastapnik na lice, rabotovoditel na zdru`eni lica zaradi ostvaruvawe na prihodi i imot bez svojstvo na pravno lice - ortakluk i staratel na ostavina) koi nastanale koga pri vr{ewe na dol`nostite koi im se dovereni, vr{at prikrivawe na danok ili zemaat u~estvo vo toa prikrivawe i so toa }e stanat dano~ni dol`nici ili garanti. na pravniot naslednik - odgovornost na treto lice na koe e preneseno pretprijatie ili del od pretprijatie, za dano~nite dolgovi na prenesenoto pretprijatie ili delot na pretprijatieto, koi nastanale od po~etokot na poslednata kalendarska godina pred prenesuvaweto, vo golemina na prezemeniot imot. pri likvidacija - odgovornost na osnova~ite, upravitelot ili ~lenovite na upravata ako, vo soglasnost so zakonot, statutot ili aktot za osnovawe na pravnoto lice, se solidarno ili spored udel odgovorni za obvrskite na pravnoto lice, za preostanatiot dano~en dolg na pravnoto lice vo likvidacija koe nema dovolno pari~ni sredstva da go ispolni dano~niot dolg vo celost, vklu~uvaj}i gi i prihodite od proda`bata na imotot. pri promena na statusot - odgovornost na pravniot sledbenik za dano~niot dolg na pravno lice koe zaradi statusni promeni (spojuvawe, pripojuvawe, podelba), bez ogled na toa dali pred zavr{uvawe na postapkata na statusnata promena znael deka pravniot prethodnik ne go ispolnil, delumno ili vo celost, svojot dano~en dolg i sporednite dano~ni dava~ki. pri odbivka - odgovornost na licata koi se odgovorni za presmetuvaweto i za pla}aweto na danok po odbivka, vo smisla na Zakonot za personalen danok od dohod, za presmetuvaweto i pla}aweto na ovoj danok. za obezbeduvawe na pla}awe na dano~en dolg - hipoteka na nedvi`nost na dano~en obvrznik, zalog na podvi`ni predmeti na dano~niot obvrznik, neotpovikliva bankarska garancija, garancija od drugo lice

40

koe e sopstvenik na imot ~ija vrednost ne mo`e da bide pomala od 150% od visinata na dano~niot dolg ~ija naplata se obezbeduva, i trasirana menica akceptirana od strana na dva `iranti, vo slu~ai koga dano~niot obvrznik bara prodol`uvawe na pristignatosta, odlagawe na pla}awe na dano~en dolg vo celost ili delumno i odlagawe na izvr{uvaweto na dano~niot upraven akt po povod prigovor. Garant - lice koe garantira za tu|i dano~ni dolgovi, pod uslovi propi{ani so zakon, za {to se zadol`uva so re{enie za garancija. Globa - prekr{o~na sankcija izrazena vo pari~en iznos. Godi{na smetka - vklu~uva Bilans na sostojba i Bilans na uspeh preku koi se obezbeduvaat podatoci za sredstvata, kapitalot, obvrskite, prihodite i rashodite i rezultatot od raboteweto, ostvareni vo periodot (delovna godina) za koj godi{nata smetka se sostavuva. Godi{en danok na dohod - danok na dohod koj dano~niot obvrznik go ostvaril vo tekot na kalendarskata godina. Godi{en izve{taj na isplatuva~ot na plati - izve{taj koj isplatuva~ot go podnesuva do organot za javni prihodi za bruto ostvarenite prihodi na obvrznikot, za presmetaniot i plateniot danok i pridonesi po odbivka i vkupno isplatenite neto prihodi vo edna kalendarska godina. (vidi obrazec PDD-GI)

www.ujp.gov.mk

41

D
Dano~en organ - e Upravata za javni prihodi. (vidi i uprava za javni prihodi) Dano~na tajna - informacija ~ie davawe bi zna~elo povreda na doverlivosta na dano~nata postapka; informacija steknata ili sostavena za istraga, krivi~na ili prekr{o~na postapka, za sproveduvawe na upravna i na gra|anska postapka, a ~ie davawe bi imalo {tetni posledici za tekot na postapkata. Danoci - dava~ki na dano~niot obvrznik koi mora da bidat plateni bez protivuslugi, koi slu`at za op{to dr`avno dobro i koi na site dano~ni obvrznici im se nametnati so zakon. Danok na dodadena vrednost - op{t potro{uva~ki danok koj se presmetuva i pla}a vo site fazi na proizvodstvoto i trgovijata i vo celokupniot uslu`en sektor. Danok na dobivka - danok koj se pla}a na dobivkata koja pravno licerezident na RM ja ostvaruva od vr{ewe na dejnost vo zemjata i stranstvo, odnosno na dobivkata koja pravno lice-nerezident na RM, ja ostvaruva od vr{ewe na dejnost na teritorijata na RM. Danok na imot - danok koj se pla}a na sopstvenosta na nedvi`en imot: neagrarno zemji{te, stanbeni zgradi ili stanovi, delovni prostorii, administrativni zgradi, zgradi i stanovi za odmor i rekreacija, gara`i i drugi grade`ni objekti. So procesot na decentralizacija vo RM, od 30.06.2005 godina administriraweto na danokot na imot i komunalnite taksi go vr{at op{tinite, kako edinici na lokalna samouprava i Gradot Skopje, kako posebna edinica na lokalnata samouprava. (vidi i izvori na finansirawe na op{tinite) Danok na nasledstvo i podarok - danok koj se pla}a na nedvi`en imot i pravo na plodou`ivawe i koristewe na nedvi`en imot, koi naslednicite odnosno primatelite na podaroci gi nasleduvaat odnosno primaat za podarok. (vidi i izvori na finansirawe na op{tinite) Danok na promet na nedvi`nosti i prava - danok koj se pla}a na ostvareniot promet na nedvi`nosti, odnosno na prenosot so nadomestok na pravoto na sopstvenost na nedvi`nosti, zamenata na edna nedvi`nost za druga, kako i drug na~in na steknuvawe na nedvi`nosti so nadomestok me|u pravni i fizi~ki lica. (vidi i izvori na finansirawe na op{tinite) Danok po odbivka - danok koj go presmetuva i pla}a isplatuva~ot (dano~en dol`nik) vo ime na dano~niot obvrznik (fizi~ko lice) pri isplatata na prihodot kon nego.

42

Dano~ni zakoni ili dano~ni propisi - propisite so koi se ureduvaat oddelnite vidovi danoci. Dano~en akt - dejstvo koe Upravata za javni prihodi go prezema vo ramkite na dano~nata postapka protiv dano~niot obvrznik. Dano~en bilans - propi{an obrazec na koj se utvrduva i pla}a danokot na dobivka za dano~niot period (godinata), odnosno periodot od godinata za koj dano~niot obvrznik rabotel, dokolku istiot rabotel za period pokratok od godinata. (vidi i obrazec DB) Dano~en garant - lice koe odgovara za pla}awe na dano~en dolg na dano~niot obvrznik vo slu~aj koga dano~niot obvrznik toj dolg ne go platil vo rokot na pristignuvawe. (vidi i garant i garancija vo dano~na postapka) Dano~en dolg - iznosot na danok ili na drug vid javna dava~ka koj dano~niot obvrznik e dol`en da go plati na na~in propi{an so zakon. Dano~en dol`nik - lice koe treba da ispolni odredena obvrska za pla} awe od dano~nata postapka; dano~en garant; lice koe treba da plati ili naplati danok za smetka na treto lice; drugi lica koi treba da ispolnat nekoja obvrska za pla}awe od dano~nata postapka. Dano~en moral - svest na dano~nite obvrznici za neophodnosta da pla} aat danoci, srazmerno na nivnata dano~na sila, za finansirawe na javnite dobra i uslugi. Dano~en obvrznik - e onoj koj dol`i danok; garantira za danok; treba da plati ili naplati danok za smetka na treto lice; treba da podnese dano~na prijava i/ili dano~no objasnuvawe; mora da vodi knigi ili zapisi; ili mora da ispolnuva drugi obvrski koi mu se nalo`eni so dano~nite zakoni. Dano~en period - period za koj se utvrduva, presmetuva i pla}a danokot. Dano~en tovar - iznosot na danokot koj go snosi odredeno lice ili organizacija. Ova ne e iznosot na danokot koj realno e platen poradi mo`nosta za prenesuvawe na danokot. (vidi i prenesuvawe na danokot) Dano~en upraven akt - dejstvo koe Upravata za javni prihodi go prezema protiv dano~niot obvrznik, koe predizvikuva neposredno pravno dejstvo kon dano~niot obvrznik i kaj nego predizvikuva odredeni posledici/ dejstvie ili trpewe. Dano~na evazija - izbegnuvawe na pla}awe na danok preku kr{ewe na dano~nite zakoni. Kaj dano~nata evazija dano~niot obvrznik-dano~en evader, prezema protivzakonski dejstvija so cel celosno ili delumno izbegnuvawe na dano~nata obvrska. Se javuva vo dva oblika: defraudacija - dano~no zatajuvawe (se javuva kaj neposrednite, direktni danoci) i krium~arewe - kontrabanda, {verc (se javuva kaj posrednite, indirekti danoci: DDV, akcizite i carinite). Dano~na incidenca - raspredelba na dano~niot tovar koja proizleguva

www.ujp.gov.mk

43

od re{enijata vo dano~nite zakoni. Go poka`uva efektot na danokot na onie koi go snosat negoviot tovar, a ne na onie koi realno go platile danokot. Na primer: DDV-to go pla}aat trgovcite, no krajniot tovar pa|a na potro{uva~ite na nivnite stoki i uslugi. Isto taka edna firma mo`e da plati danok na dobivka, no dokolku taa potoa gi zgolemi cenite na svoite proizvodi i uslugi ili gi namali platite na svoite vraboteni so cel da go kompenzira plateniot danok, mo`e da se ka`e deka istata izvr{ila prenesuvawe na danokot - dano~na incidenca. (vidi i dano~en tovar) Dano~na kazna - vidi pari~en dodatok za zadocneto podnesuvawe na dano~na prijava. Dano~na konsolodacija - koga mati~noto pravno lice i negovite podru`nici koi pretstavuvaat grupa na pravni lica, rezidenti na RM, danokot na dobivka go pla}aat kako eden obvrznik. Dano~na obvrska - sekoja propi{ana obvrska za dano~niot obvrznik so Zakonot za dano~na postapka ili drug dano~en zakon, za dejstvija vo dano~nata postapka. Dano~na osnova - pretstavuva osnovata odredena so dano~nite zakoni na koja se presmetuva danokot. Dano~na osnova pri uvoz na dobra e vrednosta na uvezenoto dobro utvrdena spored carinskite propisi. Dano~na postapka - postapka za utvrduvawe i naplata na javnite prihodi koja ja sproveduva Upravata za javni prihodi. Dano~na prijava - zapis na dano~niot obvrznik za ostvarenite prihodi, izvr{enite rashodi, dobivkata, imotot, prometot na dobra i uslugi ili drugi transakcii od zna~ewe za utvrduvawe na danok. Dano~na stapka - procent koj se primenuva vrz dano~nata osnova za presmetuvawe na danokot. Dano~no izbegnuvawe - legalno namaluvawe na dano~nite obvrski preku menuvawe na odnesuvaweto na dano~niot obvrznik. Ne pretstavuva kr{ewe na dano~nite zakoni, odnosno istoto ne pretstavuva nelegalno dejstvo. Dano~noto izbegnuvawe mo`e da bide predvideno so nekoj dano~en zakon (dano~ni osloboduvawa i olesuvawa), ili da se ostvaruva so koristewe na slabostite i nedore~enostite vo dano~nite zakoni. Dano~no olesnuvawe - namaluvawe na dano~nata osnova i namaluvawe na presmetaniot danok soglasno odredbite na soodvetnite posebni dano~ni zakoni. Dano~no osloboduvawe - osloboduvawe od pla}awe na danok soglasno odredbite na soodvetnite posebni dano~ni zakoni. Dano~ni evidencii - evidencii koi Upravata za javni prihodi gi vodi za dano~nite obvrznici i koi gi opfa}aat dano~nite prijavi, finansiskite karti~ki, kako i rezultatite od izvr{enata nadvore{na kontrola kaj dano~nite obvrznici. Dano~ni fakti - site fakti sodr`ani vo dokazi i vo dokumenti koi se od

44

zna~ewe za odano~uvaweto. Dano~no priznat rashod - rashod iska`an od strana na dano~niot obvrznik, koj se priznava pri utvrduvawe na kone~nata obvrska na danokot na dohod. Dano~no pobaruvawe - slu~aj koga dano~niot obvrznik za odreden dano~en period, vo propi{ana dano~na prijava, iska`uva pove}e platen danok na koj ima pravo na vra}awe. Dano~no praven odnos - odnos koj vo dano~nata postapka gi opfa}a pravata i obvrskite na Upravata za javni prohodi, od edna strana i na dano~niot obvrznik, od druga strana. Dano~no re{enie - dano~en upraven akt so koj se vr{i utvrduvawe na danok. Delovna edinica na stransko pravno lice - postojano mesto na aktivnost preku koe ili vo koe se vr{i, celosno ili delumno, koja bilo stopanska dejnost na stransko pravno lice vo Republika Makedonija, direktno ili preku zavisen agent. Delovni knigi i evidencii - knigi i evidencii koi dano~niot obvrznik mora da gi vodi zaradi odano~uvawe, kako: trgovski knigi, smetkovodstveni dokumenti, zapisi i popisi, godi{na smetka i finansiski izve{tai, bele{ki za primeneti smetkovodstveni politiki i drugi dokumenti vo vrska so organizacijata, delovni pisma i korespodencii, smetki za kni`ewe i/ ili drugi dokumenti, dokolku istite imaat zna~ewe za odano~uvawe. Delumen pristap na informacii od javen karakter - Vo slu~aj koga pri barawe pristap do informacii od javen karakter, baraniot dokument sodr`i klasificirani informacii, tajni, doverlivi ili li~ni podatoci, kako i podatoci/informacii so ~ie oddavawe bi se naru{ile nekoi drugi prava ili bi mo`ele da se predizvikaat {tetni posledici, imatelot na informacii obezbeduva delumen pristap. Toa zna~i deka imatelot na informacii, dokolku e mo`no da gi odvoi ~uvstvitelnite informacii od dokumentot, bez pritoa da ja zagrozi negovata bezbednost, go izvestuva baratelot na informacijata edinstveno za sodr`inata na ostanatiot del od dokumentot. Demonta`a na fiskalnata memorija - postapka koja ja vr{i servisen tehni~ar na ovlasteniot proizvoditel na fiskalnata oprema, vo prisustvo na dano~niot obvrznik i ovlasteno lice od UJP. Demonta`ata se izvr{uva vo servisen centar ili na lice mesto kaj dano~niot obvrznik. Za rezervnata memorija se sproveduva postapka na fiskalizacija. (vidi i fiskalna memorija i fiskalizacija) Den na pla}awe na danokot - e denot koga: dano~niot obvrznik izdal na bankata nalog za pla}awe (dano~en nalog) od negovata smetka da prenese na propi{anata uplatna smetka za javni prihodi odreden iznos na sredstva, pod uslov na smetkata da ima dovolno sredstva; dol`niot iznos e uplaten

www.ujp.gov.mk

45

na bankata, so nalog da izvr{i uplata na propi{ana uplatna smetka za javni prihodi; zapleneti pari se uplateni na soodvetna smetka na javni prihodi; e doneseno re{enie od Upravata za javni prihodi za prenos na predmeti vo sopstvenost na Republika Makedonija; iznosot ostvaren so proda`ba na dvi`ni predmeti i nedvi`nosti vo postapka na prisilna naplata na danoci i sporedni dano~ni dava~ki e uplaten na propi{ana uplatna smetka za javni prihodi; ili denot koga parite se uplateni na uplatnata smetka za javni prihodi, ako danokot e platen vo gotovo ili na nekoj drug na~in (so ~ek, kreditna karti~ka i sl.). Deklarant - lice koe podnesuva carinska deklaracija vo svoe ime, ili lice vo ~ie ime se podnesuva carinskata deklaracija. Depozit - pobaruvawe od bankata vo pari, so ili bez kamata ili nadomest od koj bilo vid, naplativo vedna{ ili na opredelen rok, zavisno od uslovite dogovoreni pri vlo`uvawe na pari~nite sredstva. Depozitna kamata - prose~nata kamatna stapka koja ja pla}aat delovnite banki vo Republika Makedonija na denarskite depoziti na fizi~ki lica oro~eni na period od edna godina. Predvideno e kamatite na oro~enite {tedni i drugi depoziti da se odano~uvaat so personalen danok na dohod od 01.01.2009 godina. Dneven finansiski izve{taj - zbir na site dnevni transakcii (izdadeni fiskalni smetki). Dnevniot finansiski izve{taj se vr{i edna{ vo tekot na 24 ~asa od rabotniot den. (vidi i fiskalna smetka) Dividenda - e del od dobivkata na trgovskoto dru{tvo koja se raspredeluva na sodru`nicite, odnosno na akcionerite na dru{tvoto vo soglasnost so pravata opredeleni vo udelite, odnosno vo sekoj rod i klasa na akcii. Direkcija za spre~uvawe na perewe pari - organ vo sostav na Ministerstvoto za finansii nadle`en za pribirawe, obrabotuvawe, analiza, ~uvawe i dostavuvawe na podatocite dobieni od subjektite koi se obvrzani za prezemawe na merki i dejstvija za otkrivawe i spre~uvawe na perewe pari. Dobivka - razlika pome|u vkupnite prihodi i vkupnite rashodi na dano~niot obvrznik. Dobrovolno poramnuvawe vo ste~aj - se pregovori ~ija cel e dogovorno (spogodbeno) ureduvawe na dol`ni~ko-doveritelskite odnosi me|u dol`nikot i doveritelot. Doveritel na ste~ajna masa - fizi~ko ili pravno lice koe po koja bilo osnova ima pobaruvawe sprema ste~ajniot dol`nik, a koe pobaruvawe nastanalo po otvarawe na ste~ajna postapka. (vidi i ste~aen doveritel) Doka`uvawe vo upravna postapka - pretstavuva edna faza vo upravnata postapka koja se sostoi vo utvrduvawe na vistinitosta na faktite, koi spored materijalnite propisi se va`ni za donesuvawe na re{enieto. Dokument - sekoj zapis na informacija bez ogled na nejzinata forma

46

ili karakteristiki, pi{an ili pe~aten tekst, karti, {emi, fotografii, sliki, crte`i, skici, rabotni materijali, kako i zvu~ni, glasovni, magnetski ili elektronski, opti~ki ili video snimki vo koja bilo forma, kako i prenosliva oprema za avtomatska obrabotka na podatoci so vgradeni ili prenoslivi memorii za skladirawe na podatocite vo digitalna forma. Dolgoro~nite finansiski vlo`uvawa - vlo`uvawata vo: akcii ili udeli (vo povrzani subjekti); zaemi na povrzani subjekti; zaemi so koi subjektot e povrzan vrz osnova na u~estvo vo vlo`uvaweto; u~estvo vo vlo`uvawa-participacija (koga vlo`uvaweto e pod 25% od osnovnata glavnina); vlo`uvawa vo hartii od vrednost (akcii so koi se trguva; obvrznici; blagajni~ki zapisi; komercijalni zapisi; i dr. vidovi na hartii od vrednost); dadeni krediti depoziti i kaucii (vo zemjata i vo stranstvo); zadol`itelni dolgoro~ni vlo`uvawa (propi{ani so zakon; vlo`uvawa vo fondovi i dr.); otkupeni sopstveni akcii i dr. ostanati dolgoro~ni vlo`uvawa. Dol`nik vo ste~ajna postapka - sekoe pravno ili fizi~ko lice nad koe mo`e da se otvori ste~ajna postapka soglasno Zakonot za ste~aj. Dol`nik vo postapka za reorganizacija na ste~aj - pravno lice-ste~aen dol`nik nad koe se vr{i reorganizacija spored planot za reorganizacija. Donacija (spored Zakonot za donacii i za sponzorstva vo javnite dejnosti) - pretstavuva dobrovolna i bezuslovna pomo{ vo pari, dobra i uslugi koja ne sozdava direktna korist za davatelot nitu obvrska za vra} awe od primatelot na donacijata i koja mo`e da bide dadena za celi od javen interes ili za poddr{ka na aktivnostite na primatelot. Pod donacija vo smisla na ovoj zakon se podrazbiraat i `iralni davawa, tele-davawe i organizirani nastani za pribirawe na sredstva. Primatel na donacija mo`e da bide doma{no pravno lice, kako i stransko pravno lice koe ima neprofiten karakter za ostvaruvawe javen interes vo druga dr`ava vo slu~aite na elementarni nepogodni, prirodni i humanitarni katastrofi. Davatel na donacija i sponzorstvo e doma{no i stransko fizi~ko i pravno lice. Davatel na donacija i sponzorstvo ne mo`e da bide fizi~ko i pravno lice ~ie dejstvuvawe ne e vo soglasnost so Ustavot, zakonite na Republika Makedonija i so me|unarodnite dogovori koi Republika Makedonija gi sklu~ila ili im pristapila. Doma{na stoka/dobro - e stoka: celosno dobiena na carinskoto podra~je na Republika Makedonija soglasno Carinskiot zakon, vo koja ne e vgradena stoka uvezena od drugi zemji (stokata dobiena od stoka stavena vo odlo`uva~ka postapka se smeta deka nema status na doma{na stoka); uvezena od drugi zemji i pu{tena vo sloboden promet; i dobiena ili proizvedena na carinskoto podra~je na Republika Makedonija. Dostavuvawe na pismena vo upravna postapka - pretstavuva

www.ujp.gov.mk

47

materijalno dejstvie preku koe se vr{i predavawe na pismenoto (pokana, re{enie, zaklu~ok ili drug slu`ben spis) na liceto na koe mu e nameneto. Dr`aven dolg - site finansiski obvrski sozdadeni so zadol`uvawe na Republika Makedonija, ne vklu~uvaj}i go dolgot na op{tinite, na Gradot Skopje, javnite pretprijatija i trgovskite dru{tva koi se vo celina ili vo dominantna sopstvenost na dr`avata. Dr`aven zapis - kratkoro~na dol`ni~ka hartija od vrednost izdadena od Republika Makedonija. Dr`aven slu`benik - lice koe vr{i stru~ni, normativno-pravni, izvr{ni, upravno-nadzorni raboti i re{ava upravni raboti vo soglasnost so Ustavot i so zakon. Lice vraboteno vo organite na dr`avnata uprava, vo op{tinskata administracija i administracijata na Gradot Skopje i stru~nite slu`bi na: Sobranieto na Republika Makedonija, Pretsedatelot na Republika Makedonija, Vladata na Republika Makedonija, Ustavniot sud na Republika Makedonija, Vrhovniot sud na Republika Makedonija, sudovite, Republi~kiot sudski sovet, Narodniot pravobranitel, Javnoto obvinitelstvo, Dr`avnata izborna komisija, Dr`avnata komisija za spre~uvawe na korupcijata, Direkcijata za za{tita na li~nite podatoci, Komisijata za za{tita na konkurencijata, Agencijata za dr`avni slu`benici i Dr`avniot zavod za revizija. Dr`avna garancija - potencijalna obvrska za pla}awe, prezemena od Republika Makedonija vo ime na nositelot na javen dolg za ~ija smetka e izdadena garancijata. Dr`aven organ - se organite na dr`avnata vlast - buxetskite korisnici i edinkite korisnici na sredstva od Buxetot na Republika Makedonija, od oblasta na zakonodavnata, izvr{nata i sudskata vlast. Dru{tvo so ograni~ena odgovornost - trgovsko dru{tvo vo koe edno ili pove}e fizi~ki i pravni lica u~estvuvaat so po eden vlog vo odnapred dogovorenata osnovna glavnina na dru{tvoto. Vlogovite na sodru`nicite mo`at da bidat so razli~na golemina. Sodru`nicite ne odgovaraat za obvrskite na dru{tvoto.

48

E
Edinki korisnici na sredstva od buxetot - korisnici od vtora linija koi se finansiraat preku soodvetniot buxetski korisnik. Toa se instituciite od oblasta na obrazovanieto i naukata, kulturata, detskata za{tita, socijalnata za{tita, sudstvoto, obvinitelstvoto i drugi edinki koi se finansiraat preku korisnikot na Buxetot na RM od taa oblast. (vidi i buxetski korisnik) Edinstven dano~en broj (EDB) - se dodeluva pri registracija na dano~niot obvrznik. Pretstavuva edinstven identifikacionen broj na dano~niot obvrznik za site vidovi javni prihodi koj se koristi vo celata dano~na postapka i mora zadol`itelno da se vnese vo site pismeni dopisi i dokumenti. Se zadr`uva se do prestanok na statusot na dru{tvoto. (vidi i registracija na dano~en obvrznik) Edinstven mati~en broj na gra|aninot (EMBG) - edinstvena oznaka na identifikacionite podatoci na gra|aninot koj se sostoi od 13 cifri. Istiot pratstavuva dano~en broj na gra|aninot kako dano~en obvrznik. Edno{alterski sistem - sistem koj preku informati~kata infrastruktura na Centralniot registar na Republika Makedonija ovozmo`uva obedinet pristap kon podatocite opredeleni so zakon za upis vo trgovskiot registar i za po~etok na raboteweto na subjektite na upis. Elementi za utvrduvawe na carinski dava~ki - se carinskata stapka i iznosot na dava~kite spored Carinskata tarifa i tarifnoto rasporeduvawe na stokata, potekloto na stokata, carinskata vrednost na stokata, kako i koli~inata, vidot i sostojbata na stokata.

@
@alba - redovno pravno sredstvo izjaveno protiv re{enie vo upravna postapka.

www.ujp.gov.mk

49

Z
Zabavni igri - igrite na smeta~i, simulatori, video-avtomati, fliperi, pikado, biljardi i na drugi sli~ni napravi {to se stavaat vo pogon so pomo{ na metalni pari, `etoni ili so naplata, a vo koi u~esnikot ne mo`e da ostvari dobivka vo pari, predmeti ili prava, osven pravo na edna ili pove}e nagradni igri na napravata za zabava. Mo`e da se organiziraat vo posebno uredeni zabavni klubovi, zabavni klubovi {to se organizirani kako podvi`ni objekti, kako i vo ugostitelski objekti. Zavr{en razgovor vo nadvore{na kontrola - razgovor vo koj inspektorot go zapoznava dano~niot obvrznik so rezultatot od nadvore{nata kontrola. (vidi nadvore{na kontrola na dano~ni obvrznici) Zadol`uvawe - postapka za sozdavawe na finansiski obvrski so sklu~uvawe na dogovor za zaem, izdavawe na dr`avni hartii od vrednost i obvrski po aktivirani dr`avni garancii. Zadol`uvaweto mo`e da bide: - dolgoro~no zadol`uvawe - zadol`uvawe so rok na dostavuvawe od edna godina i podolg od edna godina. - kratkoro~no zadol`uvawe - zadol`uvawe so rok na dostavuvawe do edna godina. Zadr`an danok - danok koj isplatitelot na prihodot na stransko pravno lice go zadr`uva i uplatuva na soodvetnata uplatna smetka istovremeno so isplatata na prihodot. Zaklu~ok vo upravna postapka - so zaklu~ok se odlu~uva za pra{awa {to se odnesuvaat na upravnata postapka, kako i za onie pra{awa {to kako sporedni }e se pojavat vo vrska so sproveduvaweto na postapkata, a koi ne se re{avaat so re{enie. Zalog vo dano~na postapka - zakonsko zalo`no pravo vospostaveno vo korist na dano~niot doveritel - Republika Makedonija, zaradi obezbeduvawe na dano~noto pobaruvawe vo prisilna naplata na stvari ili na imotni prava na dol`nikot vo postapka na prisilna naplata. Zastapnik so polnomo{no - lice koe so polnomo{no na dano~niot obvrznik go zastapuva istiot, vo ramki na dobienoto ovlastuvawe, i koe vo ime i za smetka na dano~niot obvrznik prezema dejstvija vo dano~nata postapka. Zastaruvawe vo dano~na postapka - nedozvolenost na dano~no utvrduvawe, negova promena i negov prestanok, dokolku istekol rokot za zastaruvawe od 5 godini, a vo slu~aj na dano~no zatajuvawe 10 godini, od istekot na godinata vo koja e ostvarena fakti~kata sostojba, no ne i pred istekot na edna godina po zavr{uvawe na nadvore{nata kontrola ili na `albena, sudska ili vonsudska postapka.

50

Zapisnik od nadvore{na kontrola - dano~en akt vo pismena forma za rezultatot od nadvore{nata kontrola. Gi sodr`i konstataciite od kontrolata koi se fakti~ki i bitni za odano~uvaweto, kako i izmenite na osnovite za odano~uvawe.

www.ujp.gov.mk

51

I
Igra na sre}a - igri vo koi u~estvuvaat pogolem broj lica i vo koi na u~esnicite pokraj zabava im se dava mo`nost da ostvarat dobivka vo pari, predmeti ili prava, pri {to krajniot rezultat na igrata ne zavisi od znaeweto i od ume{nosta na igrata. Op{ti igri na sre}a se igrite so izvlekuvawe (loto, sportska prognoza, lotarija, instant lotarija i tombola), oblo`uvawe na sportski natprevari i nagradni igri. Posebni igri na sre}a se igri {to se prireduvaat vo igra~nica (kazino), interaktivni igri na sre} a koi se prireduvaat vo igra~nica (kazino), igri na avtomati za igri na sre} a i oblo`uvawe na sportski natprevari preku internet. Igra~nica (kazino) - posebno uredena prostorija so obezbedena potrebna fukcionalna i tehni~ka opremenost za prireduvawe igri na sre} a. U~esnicite vo igrata igraat protiv prireduva~ot na igrite na sre}a. Igrite se prireduvaat na masi za igra so top~iwa, so kocki i so karti i na avtomati za igri na sre}a. Izve{taj za uplaten danok po zadr{ka - propi{an obrazec za dano~no izvestuvawe, vo koj isplatuva~ot na prihodi na stranskite pravni lica (doma{no pravno lice, doma{no fizi~ko lice - registrirano za vr{ewe na dejnost i stransko pravno lice ili fizi~ko lice-nerezident so postojana delovna edinica vo Republika Makedonija) edna{ godi{no, go izvestuva organot za javni prihodi za iznosot na zadr`aniot i platen danok po zadr{ka, na ostvarenite prihodi na stranskite pravni lica za koi e predvidena navedenata obvrska. (vidi obrazec DD-I) Izvestuvawe za namaluvawe po osnov na reinvestirawe pretstavuva propi{an obrazec za dano~no izvestuvawe, na koj dano~nite obvrznici go izvestuvaat organot za javni prihodi za utvrdeniot iznos na namaluvawe na dano~nata osnova, procentot i iznosot na usoglasuvawe na amortizacijata vo podocne{nite periodim, se do celosno otpi{uvawe na vrednosta na sredstvoto, so prilo`uvawe na baranata dokumentacija kon istiot. (vidi obrazec DD-IN) Izvozni dava~ki - se carina i drugi dava~ki so ednakov efekt na carina, koi se pla}aat pri izvoz na stoka. Izvori na finansirawe na op{tinite - se sopstveni izvori na prihodi: lokalni danoci, lokalni taksi i lokalni nadomestoci, prihodi od sopstvenost na op{tinata, samopridones, pari~ni kazni, donacii i drugi prihodi utvrdeni so zakon, kako i dotacii na sredstva od Buxetot na RM i Buxetite na fondovite i zadol`uvawata. Izvr{nost na pla}awe - pari~nata obvrska koja potro{uva~ite ja izvr{uvaat so pla}awe po po{ta, banka ili druga institucija za pla}awe, }e

52

se smeta za izvr{ena so denot koga po{tata, bankata ili drugata institucija za pla}awe }e go primi nalogot od potro{uva~ot. Izla~en doveritel - lice koe vrz osnova na nekoe svoe stvarno ili li~no pravo mo`e da doka`e deka nekoj predmet ne spa|a vo ste~ajnata masa. Imateli na informacii od javen karakter - organi na dr`avnata vlast i drugi ustanovi i institucii utvrdeni so zakon, organite na op{tinite, na Gradot Skopje i na op{tinite vo gradot Skopje, javni ustanovi i slu`bi, javni pretprijatija i pravni i fizi~ki lica koi vr{at javni ovlastuvawa i raboti od javen interes utvrdeni so zakon. Imot - pretstavuva sopstvenost od sekakov vid, materijalna ili nematerijalna, podvi`na ili nepodvi`na, telesna ili bestelesna, drugi prava vrz predmetite, pobaruvawa, kako i javni ispravi i drugi legalni dokumenti za sopstvenost, drugi prava, pobaruvawa i aktiva vo pi{an ili vo elektronski oblik. - na dol`nikot vo ste~aj - imotot, pravata i interesite na dol`nikot vklu~uvaj}i gi pravata i interesite vo imotot bez razlika dali e vo vladenie na dol`nikot ili ne, materijalnite i nematerijalnite prava, pravata na intelektualna sopstvenost, pravata na dvi`en i nedvi`en imot, vklu~uvaj}i gi i pravata na dol`nikot vo optovareniot imot, odnosno imot koj e vo sopstvenost na treti lica. - na trgovsko dru{tvo - sevkupnost na prava, sopstveni~ki i drugi stvarni prava {to dru{tvoto gi steknuva nad dobrata (parite, predmetite i pravata) {to sodru`nicite odnosno akcionerite gi vlo`ile vo dru{tvoto ili koi {to dru{tvoto gi steknalo so svoeto rabotewe. - za obezbeduvawe vo ste~aj - imotot so koj se obezbeduvaat pobaruvawata na doveritelot. Inspektor (dano~en) - lice so posebni dol`nosti i ovlastuvawa od UJP, koe ja vr{i nadvore{nata kontrola. (vidi nadvore{na kontrola) Instant lotarija igra vo koja u~esnikot ima loz (izdaden od prireduva~ot na igri na sre}a) na koj, vo soglasnost so pravilata na igrata, u~esnikot mo`e vedna{ da ja doznae mo`nata dobivka, so otvorawe na obvivkata ili grebewe na soodvetnata za{tita, preku vpi{aniot iznos na dobivkata, opredelen broj ili simbol, preku mo`nostite za dobivawe na kombinacijata na broevite ili na simbolot. Integriran avtomatski sistem na upravuvawe - sistem za postojana elektronska komunikacija na trgovski objekt so Upravata za javni prihodi, za sekojdnevno avtomatsko prenesuvawe na podatoci vo vid na dneven izve{taj. Informacii od javen karakter - informacija vo koja bilo forma koja ja sozdal i so koja raspolaga imatelot na informacijata, odnosno so nea raspolaga samo imatelot na informacijata, soglasno negovite nadle`nosti.

www.ujp.gov.mk

53

J
Javen dolg - e dr`avniot dolg i site finansiski obvrski sozdadeni preku zadol`uvawe na op{tinite i na Gradot Skopje, kako i na javnite pretprijatija i trgovskite dru{tva koi se vo celosna ili vo dominantna sopstvenost na dr`avata. Javen interes - poddr`uvawe ili promovirawe na dejnosti vo oblasta na za{titata na ~ovekovite prava, na promocija na kulturata, etikata, obrazovanieto, naukata, razvoj na informati~koto op{testvo i prenosot na elektronskite podatoci, sportot, za{titata na `ivotnata sredina, socio - humanitarnite dejnosti, razvojot na gra|anskoto op{testvo, promovirawe na krvodaritelstvoto, promocija na me|unarodnata sorabotka i drugi dejnosti utvrdeni so zakon. Javna dejnost - dejnost vo oblasta na za{tita na pravata na ~ovekot i gra|aninot, obrazovanieto, naukata, razvoj na informati~koto op{testvo i prenos na elektronski podatoci, kulturata, sportot, zdravstvoto, socijalnata za{tita, za{titata na lica so invaliditet, krvodaritelstvoto, detskata za{tita, za{titata na `ivotnata sredina i drugi dejnosti utvrdeni so zakon kako javna dejnost. Javna isprava - isprava vo propi{ana forma koja ja izdal dr`aven organ vo ramkite na svojata nadle`nost, a koja mo`e da bide prisposobena za elektronska obrabotka na podatoci, kako i ispravata {to vo takva forma ja izdalo pravno i drugo lice vo rabotite {to gi vr{i vrz osnova na javni ovlastuvawa. Javni prihodi - finansiski sredstva {to gi ostvaruva dr`avata i drugite javno-pravni tela za finansirawe na javnite rashodi (danoci i pridonesi). Javni uslugi - proda`ba na elektri~na energija na distributivnata mre`a, toplinska energija, javni telekomunikaciski uslugi, po{tenski uslugi, uslugi za prevoz na patnici vo javniot gradski i prigradski soobra} aj, snabduvawe so voda za piewe, odvod na otpadnite vodi i odr`uvawe na ~istotata, kako i drugi uslugi opredeleni so zakon. Javno trgovsko dru{tvo - trgovsko dru{tvo vo koe se zdru`uvaat dve ili pove}e fizi~ki i pravni lica, koi za obvrskite na dru{tvoto im odgovaraat na doveritelite neograni~eno i solidarno so siot svoj imot. Javno dru{tvo se osnova so dogovor za dru{tvoto sklu~en me|u osnova~ite. Stransko trgovsko dru{tvo e sekoe trgovsko dru{tvo, osnovano spored pravoto vo zemjata vo koja go ima registrirano sedi{teto.

54

K
Kamata - dava~ka koja se presmetuva i naplatuva na iznosot na pomalku ili pove}e plateniot danok i sporednite dano~ni dava~ki vo visina od 0,05% za sekoj den zadocnuvawe. Kapitalna dobivka - prihod {to go ostvaruva obvrznikot, koj pretstavuva pozitivna razlika me|u proda`nata cena na hartiite od vrednost, u~estvoto vo kapitalot i nedvi`niot imot i nivnata kupovna (nabavna) cena. (vidi i obrazec PDD-ADP/KD) Kapitalna zaguba - zaguba {to ja ostvaruva obvrznikot, koja pretstavuva negativna razlika me|u proda`nata cena na hartiite od vrednost, u~estvoto vo kapitalot i nedvi`niot imot i nivnata kupovna (nabavna) cena. Kasova smetka za storna transakcija - dokument koj go izdava dano~niot obvrznik koj poseduva fiskalen aparat, vo slu~aj na vra}awe na dobroto pri reklamacija ili pri gre{no preklopuvawe - storna transakcija. (vidi i fiskalna smetka) Kniga na blagajna - kniga koja prireduva~ot na posebni igri na sre}a e dol`en da ja vodi, na na~in {to ovozmo`uva uvid vo dnevnata sostojba na prihodite od posebnite igri na sre}a. Komanditno dru{tvo - trgovsko dru{tvo vo koe se zdru`uvaat dve ili pove}e fizi~ki i pravni lica, od koi najmalku eden sodru`nik odgovara za obvrskite na dru{tvoto li~no so siot svoj imot, odnosno neograni~eno i solidarno ako se najmalku dva sodru`nika (komplementar), a najmalku eden sodru`nik odgovara za obvrskite na dru{tvoto samo do iznosot na zapi{aniot vlog vo dru{tvoto (komanditor). Vlogot na komanditorot ne mo`e da bide vo trud i uslugi. Komanditno dru{tvo so akcii - trgovsko dru{tvo ~ija osnovna glavnina e razdelena na akcii i vo koe eden ili pove}e sodru`nici odgovaraat neograni~eno i solidarno za obvrskite na dru{tvoto, so siot svoj imot (komplementari) i nekolku sodru`nici koi imaat svojstvo na akcioneri i koi odgovaraat do iznosot na nivnite vlogovi i koi ne odgovaraat za obvrskite na dru{tvoto (komplementari). Brojot na komanditorite ne mo`e da bide pomal od tri. Komisija za hartii od vrednost - samostojno i nezavisno regulatorno telo so javni ovlastuvawa utvrdeni so Zakonot za hartii od vrednost, Zakonot za investicioni fondovi, Zakonot za prezemawe na akcionerski dru{tva i na site podzakonski akti doneseni vrz osnova na ovie zakoni. Komunalni taksi - javni dava~ki koi se pla}aat od strana na gra|ani, kako i od pravni i fizi~ki lica koi vr{at dejnost, za koristewe na opredeleni prava, predmeti i uslugi od javen interes od lokalno zna~ewe.

www.ujp.gov.mk

55

(vidi i izvori na finansirawe na op{tinite) Kone~no re{enie vo upravna postapka - re{enie protiv koe ne e izjavena `alba vo upravnata postapka, ili pak `albata e iskoristena, a so koe strankata se steknala so nekoe pravo, odnosno so koe na strankata i e opredelena nekakva obvrska. Konsolidiran dano~en bilans - propi{an obrazec na koj se utvrduva dano~nata obvrska na grupata na dano~ni obvrznici, rezidenti na RM, koi gi ispolnile uslovite od zakonot i koi od organot za javni prihodi dobile odobrenie za presmetuvawe i pla}awe na danokot kako eden dano~en obvrznik - dano~na konsolidacija. (vidi obrazec KDB i dano~na konsolidacija) Koncedent - e Republika Makedonija, op{tinata i Gradot Skopje koi na koncesionerite im otstapuvaat na koristewe dobra od op{t interes za Republika Makedonija. Koncesija - akt so koj se otstapuvaat na koristewe dobra od op{t interes za Republika Makedonija vo smisla na ~len 4 od Zakonot za koncesii i vr{eweto na dejnostite povrzani so dobrata od op{t interes za koi so poseben zakon e predvideno izdavawe na koncesija. Koncesii kaj javnite uslugi - se koncesii koi se izdavaat za vr{ewe na dejnosti koi so zakon se opredeleni kako javni uslugi. Koncesioner - pravno ili fizi~ko lice na koe po sproveduvawe na postapkata za dodeluvawe na koncesija i so sklu~uvawe na koncesiskiot dogovor mu e dodelena koncesija. Koncesiski dejnosti - se dejnostite svrzani so dobrata od op{t interes za ~ie vr{ewe so zakon e predvideno dodeluvawe na koncesija. Koncesiski dogovor - dogovor sklu~en me|u koncedentot i koncesionerot koj gi ureduva odnosite vo vrska so koncesijata, vklu~uvaj}i gi i na~inot i uslovite pod koi se koristat dobrata od op{t interes i vr{eweto na koncesiskata dejnost, soglasno so zakon. (vidi koncedent i koncesioner) Koncern vo smisla na ZDP - postoi ako: najmalku dve pretprijatija se me|usebno povrzani (soglasno Zakonot za trgovski dru{tva); postoi edno rakovode~ko ili vladeja~ko i najmalku edno nezavisno pretprijatie ili nadvore{niot promet na site pretprijatija {to pripa|aat pod koncernot godi{no iznesuva najmalku 800.000.000,00 denari. Kotacija - stavawe na odredena klasa na hartii od vrednost od strana na berzata, na posebna platforma za trguvawe, vrz osnova na dogovor me|u taa berza i izdava~ot na hartiite od vrednost so koj se reguliraat me|usebnite prava i obvrski. Kontrolni marki na akcizni dobra - marki koi gi izdava Upravata za javni prihodi so koi se obele`uvaat alkoholnite pijaloci i tutunskite dobra vrz osnova na koi se pla}a akciza. (vidi i akciza i akcizni dobra) Korisnik na tehnolo{ka industriska razvojna zona - doma{no

56

ili stransko fizi~ko ili pravno lice, koe e registrirano za vr{ewe na dejnost (soglasno Zakonot za trgovskite dru{tva) i koe zaradi koristewe na tehnolo{ko industriska razvojna zona sklu~ilo dogovor so osnova~ot na tehnolo{ko industriskata razvojna zona. Osnova~ot na zonata istovremeno mo`e da bide i nejzin korisnik. Korisnikot na TIRZ podle`i na osloboduvawa i olesnuvawa od pla}awe na: - danok na dobivka soglasno so odredbite od Zakonot za danokot na dobivka; - personalen danok na dohod soglasno so odredbite od Zakonot za personalniot danok na dohod; - odredbite od Zakonot za danokot na dodadena vrednost koi se odnesuvaat na slobodnite zoni soodvetno se primenuvaat za tehnolo{ko industriskite razvojni zoni. Korupcija - iskoristuvawe na funkcijata, javnoto ovlastuvawe, slu`benata dol`nost i polo`ba za ostvaruvawe na kakva bilo korist za sebe ili za drug.

www.ujp.gov.mk

57

L
Likvidacija na dol`nikot vo ste~aj - postapka na vpari~uvawe na imotot na dol`nikot ili podelba na imotot me|u doveritelite vo soglasnost so Zakonot za ste~aj. Li~en podatok - sekoja informacija koja se odnesuva na identifikuvano fizi~ko lice ili fizi~ko lice koe mo`e da se identifikuva, ~ij identitet mo`e da se utvrdi direktno ili indirektno, posebno vrz osnova na edinstven mati~en broj na gra|aninot ili vrz osnova na edno ili pove}e obele`ja specifi~ni za negoviot fizi~ki, mentalen, ekonomski, kulturen ili socijalen identitet. Li~ni primawa - site prihodi {to gi ostvaruva obvrznikot po osnova na raboten odnos, vklu~uvaj}i gi i prihodite po dogovor za povremeno ili privremeno vr{ewe uslugi na organite na dr`avnata uprava, na doma{nite i stranskite pravni lica, kako i na doma{nite i stranskite fizi~ki lica koi vr{at samostojna dejnost. Licenca za igri na sre}a - Vo imeto na Republika Makedonija, licenci za postojano prireduvawe na igrite na sre}a izdava Vladata na Republika Makedonija, po predlog na Ministerot za finansii. Odobrenie za povremeno prireduvawe na igrite na sre}a i prireduvawe na igrata na sre}a nagradna igra, izdava Ministerot za finansii. Licenca za postojano prireduvawe na igri na sre}a ~ij broj e ograni~en se izdava vrz osnova na javen oglas. Licenca za postojano prireduvawe na igri na sre}a ~ij broj e neograni~en se izdava vrz osnova na Odluka donesena od strana na Vladata na Republika Makedonija. Odobrenie za povremeno prireduvawe na igri na sre}a se izdava vrz osnova na Barawe na prireduva~ot {to se dostavuva do Ministerstvoto za finansii. Odobrenie za vremeno prireduvawe igri na sre}a se izdava za period do devet meseci i istoto ne mo`e da bide obnoveno vo kalendarskata godina vo koja odobrenieto prestanalo da va`i.

58

M
Mali proizvoditeli na alkohol i alkoholni pijaloci - lica oslobodeni od akciza, koi godi{no proizveduvaat pomalku od 5hl vino ili 2hl alkoholni pijaloci za sopstveni potrebi. Me|unaroden dogovor za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe - bilateralen dogovor so koj se regulira razmenata na informacii pome|u dr`avite - potpisni~ki na dogovorot, kako i odano~uvaweto na konkreten vid na prihod ostvaren vo ednata dr`ava od strana na lice rezident na drugata dr`ava, so cel odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe. Me|unarodna pravna pomo{ - pravo na Upravata za javni prihodi vrz osnova na me|unarodnite dogovori, vo tek na dano~na postapka da se obrati za davawe na pravna pomo{ do stranski dano~en organ, kako i obvrska na Upravata za javni prihodi da dade takva pomo{ na stranski dano~en organ. Mesto na delovna aktivnost - opfa}a prostorii, oprema, instalacii koi se upotrebuvaat za vodewe na aktivnosta na pretprijatieto, nezavisno od toa dali se upotrebuvaat isklu~ivo i edinstveno za taa namena. Mesto na delovna aktivnost postoi i vo slu~ai koga nema prostorii koi se koristat za vodewe na delovna aktivnost na pretprijatieto, tuku postoi samo odredeno mesto koe e na raspolagawe na pretprijatieto. Mesto na `iveewe - mestoto so adresa (ulica i broj) na `iveewe na fizi~koto lice, kako i dr`avata ako fizi~koto lice e stranec. Mesto na promet na dobra - mestoto kade dobroto se nao|a vo momentot na prenos na pravoto na raspola|awe. Mikropretprijatie - doma{no pravno lice koe izvr{uva stopanska dejnost (osven bankarska, finansiska, osiguritelna i dejnost vo oblasta na igrite na sre}a i zabavnite igri), ~ij broj na vraboteni ne nadminuva devet, vkupniot prihod ne nadminuva 50.000 evra vo denarska protivvrednost, ostvareniot prihod od eden kupuva~ ne nadminuva 80% od vkupniot prihod i site prava da se vo sopstvenost na najmnogu dve fizi~ki lica. Mikrotrgovec - trgovec koj vo sekoja od poslednite dve presmetkovni godini, odnosno vo prvata godina od raboteweto gi zadovolil slednite kriteriumi: 1) prose~en broj na vraboteni vrz osnova na ~asovi pominati na rabota da e do 10 rabotnici i 2) bruto prihodot ostvaren od trgovecot od bilo koj izvor da ne nadminuva 50.000 evra vo denarska protivvrednost. Mineralni masla - motoren benzin, gasno maslo (dizel), te~en naften gas (TNG-plin), kerozin, maslo za lo`ewe (mazut), i masla za podma~kuvawe. (vidi i akcizi i akcizno dobro)

www.ujp.gov.mk

59

N
Nagradna igra - igra koja ja prireduvaat edno ili pove}e trgovski dru{tva, zaedno za reklamirawe na svoite proizvodi i uslugi, so javno objavuvawe na uslovite za u~estvo vo igrata, utvrdeni so pravila na igrata. Nadvore{na kontrola na dano~ni obvrznici - e kontrola na pretprijatija, na danokot na dodadena vrednost i drugi vidovi na nadvore{na kontrola za koi e nadle`na Upravata za javni prihodi. Kontrola so koja se preispituva i utvrduva zakonitoto i navremeno ispolnuvawe na dano~nite obvrski od strana na dano~niot obvrznik. (vidi i zapisnik od nadvore{na kontrola) Nadomestok na plata - nadomestok za celoto vreme na otsustvo vo slu~ai i vo traewe opredeleni so zakon, kako i vo slu~ai koga ne se raboti od pri~ina na rabotodava~ot. Takvi se: nadomest za otsutnost od rabota, poradi koristewe na godi{en odmor; platen vonreden odmor; doobrazuvawe; so zakon opredeleni praznici i slobodni denovi; koga rabotnikot ne raboti od pri~ini na rabotodava~ot; otsustvo poradi bolest ili povreda do 21 den; i otsustva poradi vi{a sila. Nadomestok kako dano~na osnova soglasno ZDDV - pari, dobra, uslugi i drugi beneficii spored pazarnata cena koja ja pla}a ili treba da ja plati primatelot na dobroto ili korisnikot na uslugata ili nekoe drugo lice. Nalog za blokada na sredstva - nalog vo pismena forma so koj se vr{i blokada na sredstva od smetkata na u~esnikot - dol`nik, izdaden od Ministerstvoto za finansii za pristignati, a neplateni pobaruvawa preneseni so zakon. Nalog za nadvore{na kontrola - dano~en upraven akt vo koj se sodr`ani site zadol`itelni elementi opredeleni so Zakon za dano~na postapka. Nastanuvawe na akciza - akcizata nastanuva so predavawe na dobrata podlo`ni na akciza vo potro{uva~kata vo akcizen sklad ili so nivnoto iznesuvawe i pu{tawe vo akcizno-praven sloboden promet. Nebankarska finansiska institucija - pravno lice koe ne e banka, ~ija osnovna dejnost se vr{ewe na edna ili pove}e finansiski aktivnosti, i toa: odobruvawe krediti; menuva~ki raboti; izdavawe elektronski pari, dokolku e regulirano so poseben zakon; izdavawe i administrirawe na kreditni karti~ki; finansiski lizing; faktoring; forfeting; izdavawe na garancii i drugi formi na obezbeduvawe; ekonomsko-finansiski konsalting; raboti na osiguruvawe vo soglasnost so zakon; posreduvawe vo sklu~uvawe dogovori za krediti i zaemi; raboti vo vrska so hartii od

60

vrednost, vo soglasnost so zakon; i vr{ewe na uslugi brz transfer na pari i upravuvawe so penziski fondovi. Neprofitni organizacii - zdru`enija na gra|ani i fondacii koi se osnovaat zaradi zadovoluvawe na li~ni i zaedni~ki celi i interesi na gra|anite, so cel unapreduvawe na nau~ni, sportski, kulturni, humanitarni i socijalni celi. Isto taka, strancite koi imaat postojan i privremen prestoj podolg od edna godina vo Republika Makedonija mo`at da osnovaat zdru`enija na stranci. Nerezident - pravno ili fizi~ko lice koe ne gi ispolnuva uslovite za rezident. (vidi i rezident) Nesposobnost za pla}awe (nelikvidnost) - sostojba koga dol`nikot ne gi namiruva svoite pristignati pari~ni obvrski, odnosno koga e nesposoben da gi isplati svoite obvrski odnosno dolgovi kako {to pristignuvaat. Neto plata - zarabotuva~ka soglasno dogovorot za vrabotuvawe izrazen vo pari~na forma, a koja se sostoi od osnovna plata, del od platata za rabotna uspe{nost i dodatocite na plata. Nominalen i emisiski iznos na akcii - sekoja akcija mora da ima nominalen iznos na koj glasi akcijata. Akciite izdadeni pod nivniot nominalen iznos se ni{tovni. Za {tetata {to }e proizleze od izdavawe akcii pod nivniot nominalen iznos, izdava~ite odgovaraat solidarno. Akciite mo`at da se izdavaat nad nominalniot iznos - emisiski iznos. Nositeli na javen dolg - Vlada na Republika Makedonija, op{tinite i Gradot Skopje, javnite pretprijatija i trgovskite dru{tva koi se vo celosna ili dominantna sopstvenost na dr`avata. Nositeli na platniot promet - Narodna banka na Republika Makedonija i bankite koi dobile dozvola za vr{ewe na platen promet soglasno so zakon. Nositel na carinska postapka - lice za ~ija smetka bila podnesena carinskata deklaracija ili lice na koe, vo vrska so carinskata postapka, bile preneseni prava i obvrski od toa. Notarska izjava - izjava so potpis zaveren kaj notar.

www.ujp.gov.mk

61

O
Obvrznica - dolgoro~na dol`ni~ka hartija od vrednost, so koja izdava~ot se obvrzuva deka na sopstvenikot na obvrznicata ednokratno ili vo rati, }e mu go isplati na opredeleniot den, iznosot na nominalnata vrednost na obvrznicata i kamatata. Obvrznik na danok na dobivka - pravno lice - rezident na Republika Makedonija koe ostvaruva dobivka od vr{ewe na dejnost vo zemjata i stranstvo, i pravno lice - nerezident koe ostvaruva dobivka od vr{ewe na dejnosta vo Republika Makedonija. (vidi i danok na dobivka) Obvrznik na DDV - lice koe trajno ili povremeno samostojno vr{i stopanska dejnost, nezavisno od celite i rezultatite od dejnosta. (vidi i danok na dodadena vrednost) Obvrznik na danok na imot - pravno ili fizi~ko lice sopstvenik, korisnik i plodou`ivatel na imotot, kako i pravno i fizi~ko lice korisnik na nedvi`en imot vo sopstvenost na dr`avata ili op{tinata. (vidi i danok na imot) Obvrznik na komunalna taksa - e fizi~ko ili pravno lice i gra|anin koi koristat opredeleni prava, predmeti uslugi za ~ie koristewe e propi{ano pla}awe na komunalna taksa. (vidi i komunalna taksa) Obvrznik na personalen danok na dohod - sekoe fizi~ko licerezident na RM za dohodot {to go ostvaruva vo zemjata ili stranstvo, trgovec poedinic i fizi~ki lica koi se zanimavaat so zemjodelska dejnost, so zanaet~iska dejnost, lica koi vr{at uslugi ili slobodni zanimawa, fizi~ko lice koe ne e rezident na Republka Makedonija za dohodot {to e ostvaren na teritorijata na RM, kako i fizi~ko lice koe neprijaveno vr{i dejnost i ostvaruva prihodi koi podle`at na odano~uvawe soglasno Zakonot za personalen danok na dohod. (vidi i personalen danok na dohod) Obvrznik za dostavuvawe na anketen list - e izbran ili imenuvan funkcioner, slu`beno lice i odgovorno lice vo javno pretprijatie i vo drugo pravno lice, {to raspolaga so dr`aven kapital, koj ima obvrska da dostavi anketen list pri izborot, odnosno po stapuvaweto na dol`nost, a najdocna vo rok od 30 dena. (vidi i anketen list i izbran ili imenuvan funkcioner) Obvrska za ispolnuvawe na dano~en dolg - dol`nost na dano~niot obvrznik da go plati utvrdeniot danok pod uslovi propi{ani vo Zakonot za dano~na postapka ili drug dano~en zakon. (vidi i dano~en dolg) Obezbedeno pobaruvawe - pobaruvawe koe e obezbedeno so odredeno pravo kako garancija za dolgot, a koe mo`e da se sprovede vo slu~aj na zadocnuvawe na dol`nikot. (vidi i garancija vo dano~na postapka)

62

Obrabotka na li~ni podatoci - sekoja operacija ili zbir na operacii {to se izveduvaat vrz li~ni podatoci na avtomatski ili drug na~in, kako {to se: sobirawe, evidentirawe, organizirawe, ~uvawe, prisposobuvawe ili promena, povlekuvawe, konsultirawe, upotreba, otkrivawe preku prenesuvawe, objavuvawe ili na drug na~in pravewe dostapni, izedna~uvawe, kombinirawe, blokirawe, bri{ewe ili uni{tuvawe. Ovlasten revizor - lice koe vr{i revizorski raboti kako ovlasten revizor spored Zakonot za revizija. Odgovorno lice vo trgovsko dru{tvo - vo javnoto trgovsko dru{tvo - sodru`nik ovlasten da upravuva i da go zastapuva dru{tvoto, ako upravuvaweto ne e dovereno na treto lice (upravitel); - vo komanditnoto dru{tvo i vo komanditnoto dru{tvo so akcii -komplementar, ako upravuvaweto ne e dovereno na treto lice (upravitel); - vo dru{tvoto so ograni~ena odgovornost - upravitel, odnosno upravitelite, ~len na nadzorniot odbor, odnosno kontrolorot; - vo akcionerskoto dru{tvo - ~len na organot na upravuvawe, odnosno ~len na nadzorniot odbor i rakovodnite lica vo trgovskite dru{tva. Odobrenie za akcizno povlasteno koristewe - dokument koj go izdava Upravata za javni prihodi po prethodna soglasnost na Ministerot za finansii, so koj na opredeleno lice mu se odobruva koristewe na dobra podlo`ni na akciza za namenski celi oslobodeni od akciza ili so povlastena akciza. Opomena za pla}awe na danok - pismen dokument so koj Upravata za javni prihodi go opomenuva dano~niot obvrznik deka ima pristignati, a neplateni dano~ni dolgovi, odnosno sporedni dano~ni dava~ki, i so koja mu se nalo`uva istite da gi plati vedna{, a najdocna vo rok od edna sedmica od denot na priemot na opomenata. Optovaren imot vo ste~aj - imot {to nema vrednost, odnosno ima nezna~itelna vrednost za ste~ajnata masa, ili e optovaren do toj stepen {to optovaruvaweto povlekuva tro{oci koi bi gi nadminale tro{ocite od realizacija na imotot, ili pak bi predizvikale optovaruvawe, odnosno obvrska za isplata na pari~ni sredstva. Op{ti igri na sre}a - toa se: igrite so izvlekuvawe (loto, sportska prognoza, lotarija, instant lotarija i tombola), oblo`uvawe na sportski natprevari i nagradni igri. Op{tina - e edinica na lokalna samouprava, kako zaednica na `itelite na odredeno podra~je utvrdeno so zakon koja preku svoite organi i preku administracijata i organiziranite javni slu`bi, ovozmo`uva vr{ewe na nadle`nostite propi{ani so zakon. Organ na upravuvawe vo akcionersko dru{tvo - organot vo

www.ujp.gov.mk

63

akcionerskoto dru{tvo komu mu e dovereno upravuvawe na dru{tvoto, kako na odbor na direktori vo ednostepeniot sistem na upravuvawe, na upraven odbor ili na upravitel vo dvostepeniot sistem na upravuvawe, odnosno na upravitel, odnosno upraviteli ili organot vo koj tie se organizirani vo komanditno dru{tvo, vo komanditno dru{tvo so akcii i vo dru{tvo so ograni~ena odgovornost. Organi na ste~ajnata postapka - se slednite: ste~aen sudija, ste~aen upravnik, odbor na doveriteli i sobranie na doveriteli. Osloboduvawe od obvrska vo ste~aj - osloboduvawe na dol`nikot od pobaruvawa {to bile i {to mo`ele da bidat opfateni so ste~ajnata postapka. Osnova~ na tehnolo{ka industriska razvojna zona - Vladata na Republika Makedonija ili doma{no ili stransko pravno lice. Osnova~ na trgovsko dru{tvo - sekoe lice, koe zaradi osnovawe trgovsko dru{tvo, potpi{alo dogovor za dru{tvoto, statut, odnosno izjava za osnovawe dru{tvo so ograni~ena odgovornost od edno lice. Osnoven buxet - godi{en plan na prihodi, drugi prilivi i odobreni sredstva so buxetot za finansirawe na osnovnite nadle`nosti na buxetskite korisnici. Osnovna glavnina na trgovsko dru{tvo - vkupen iznos na site vlogovi na sodru`nicite, odnosno akcionerite, pri {to iznosot na osnovnata glavnina e ednakov na zbirot na nominalnata vrednost na site vlogovi, odnosno na nominalniot iznos na site akcii od akcionerskoto dru{tvo. Osporuvawe vo dano~na postapka - mo`nost Upravata za javni prihodi da ospori celosno ili delumno besplatni pravni zdelki na dano~en dol`nik vo korist na blisko lice vo tekot na poslednite pet godini pred nastanuvawe na dano~niot dolg, dokolku pravnata zdelka e napravena na {teta na Upravata za javni prihodi. (vidi i dano~na postapka) Otvorawe na ste~ajna postapka - datata na otvorawe na ste~ajnata postapka utvrdena so Zakonot za ste~aj ili so sudska odluka. (vidi i ste~ajna postapka) Otpis na danok - vidi privremen otpis na danok O{teteno lice - lice ~ie pravo e povredeno ili zagrozeno so prekr{ok. (vidi i prekr{ok)

64

P
Pazarna vrednost na akcija - vrednosta na akcijata koja se formira na organiziran institucionaliziran pazar na hartii od vrednost - berza. Pazarna vrednost na nedvi`en imot - vrednosta na imotot koja mo`e da se postigne vo slobodniot promet vo momentot na nastanuvawe na dano~nata obvrska. Pari~en dodatok za zadocneto podnesuvawe na dano~na prijava (dano~na kazna) - sporedna dano~na dava~ka koja se utvrduva za zadocneto podnesuvawe na dano~na prijava, vo iznos koj ne smee da nadminuva 10% od visinata na zakonski utvrdeniot danok, i se naplatuva zaedno so danokot. Pau{alisti - obvrznici na prihodi od samostojna dejnost koi se odano~uvaat spored pau{alno utvrden neto prihod. Pau{alno odano~uvawe - mo`e da bara obvrznik koj poradi opredeleni okolknosti ne e vo sostojba da gi vodi delovnite knigi ili nivnoto vodewe zna~itelno mu go ote`nuva vr{eweto na dejnosta i ~ij neto prihod vo godinata koja i prethodi na godinata za koja se vr{i utvrduvawe na danokot ne e povisok od dve godi{ni prose~ni plati. Penziska osnova - se utvrduva od mese~niot prosek na platite {to osigurenikot gi ostvaril za vreme na vkupnoto traewe na osiguruvaweto. Kako godina na osiguruvawe, od koja se zema platata za utvrduvawe na penziskata osnova, se zema kalendarskata godina vo koja osigurenikot ostvaril plata, odnosno nadomestok na plata za najmalku {est meseci sta` na osiguruvawe. Perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo - se dejstvija prezemeni od strana na fizi~ki ili pravi lica vo bankarskoto, finansiskoto ili drugo stopansko rabotewe koi se sostojat od pu{tawe vo optek, primawe, prezemawe ili rasitnuvawe na pari koi se pribaveni so kaznivo dejstvie (trgovija so narkoti~ni drogi, trgovija so oru`je i dr.). Personalen danok na dohod - danok koj se pla}a godi{no na zbirot na neto prihodite od site izvori ostvareni vo zemjata i vo stranstvo, osven prihodite izemeni od odano~uvawe soglasno ZPDD. (vidi i obrasci PDD) Pla}awe - pretstavuva uplata na gotovi pari na transakciska smetka, prenos na sredstva od edna transakciska na druga transakciska smetka i isplata na gotovi pari od transakciska smetka. Pla}awe na dano~en dolg - ispolnuvawe na dano~niot dolg so pla}awe na iznosot {to se dol`i. (vidi i dano~en dolg) Platen instrument - nalog so koj u~esnikot vo platniot promet mu nalo`uva na nositelot na platniot promet da izvr{i pla}awe. Platen promet - pla}awa vo denari {to gi vr{at u~esnicite vo platniot

www.ujp.gov.mk

65

promet preku nositelite na platniot promet. Plodou`ivatel (soglasno Zakonot za danoci na imot) - lice koe pravoto na plodou`ivawe go steknuva vrz osnova na pravno delo (dogovor, testament) i so odr`uva~ka. Pove}e platen danok - slu~aj koga dano~niot obvrznik platil pogelem iznos vo odnos na iznosot na danokot utvrden kako dolg za pla}awe za soodveten dano~en period. Povrat na DDV - ako iznosot na prethodniot danok vo odreden dano~en period e pogolem od iznosot na danokot koj e presmetan na prometot, razlikata mu se vra}a na dano~niot obvrznik vrz osnova na negovo barawe koe e iska`ano vo dano~nata prijava za DDV. Povrzani lica za celi na DDV - povrzani lica pretstavuvaat grupa na lica koi se pravno nezavisni, registrirani za celite na DDV spored ~len 51 od ZDDV i koi se tesno povrzani sopstveni~ki, organizaciski ili upravuva~ki. Povtoruvawe na upravna postapka - e vonredno pravno sredstvo ~ija primena, dokolku se ispolnat zakonskite uslovi, mo`e da dovede do povtorno re{avawe na edna upravna rabota za koja postoi kone~no re{enie. Podnesok - op{t i zaedni~ki poim za site vidovi pismeni i usni soop{tenija so koi poedinci i pravni lica se obra}aat na organite vo upravna postapka (barawa, obrasci za avtomatska obrabotka na podatoci, predlozi, prijavi, molbi, `albi, prigovori i drugi soop{tenija). Podru`nica - organizaciona edinica so sedi{te nadvor od sedi{teto na trgovskoto dru{tvo, organizirana za vr{ewe raboti od predmetot na rabotewe na dru{tvoto. Posebna ispitna postapka (soglasno Zakonot za op{tata upravna postapka) - pretstavuva postapka, odnosno faza vo upravna postapka vo koja se prezemaat posebni dejstvija, so cel da se utvrdat fakti i okolnosti od zna~ewe za re{enieto i da im se ovozmo`i na strankite da gi za{titat svoite prava i pravni interesi. Posebna postapka za zadol`uvawe so personalen danok na dohod - ja pokrenuva UJP za lice koe poseduva imot ili raspolaga so sredstva pogolemi od odano~enite, odnosno imotot koj go poseduva i sredstvata so koi raspolaga poteknuvaat od prihodi na koi ne e utvrden danok ili e nedovolno utvrden danok. Posebni igri na sre}a - toa se: igri {to se prireduvaat vo igra~nica (kazino) i igri na avtomati za igri na sre}a. Postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg - postapki koi se vodat za dobra podlo`ni na akciza koi se nao|aat vo akcizen sklad, ili se transportiraat vo postapka, vo koja ne se presmetuva i naplatuva akciza. Postapka za reorganizacija vo ste~aj - postapka koja go opfa}a:

66

predlogot na dol`nikot za poveduvawe na postapka na reorganizacija; rasprava i izjasnuvawe na doveritelite po predlogot; podgotvuvawe na plan za reorganizacija; izjasnuvawe na doveritelite po planot za reorganizacija; i site drugi aktivnosti {to so Zakonot za ste~aj gi prezema ste~ajniot sudija, dol`nikot i doveritelite zaradi i vo vrska so reorganizacijata na dol`nikot vrz osnova na planot za reorganizacija. (vidi i reorganizacija na dol`nikot vo ste~aj) Potvrda za platen danok na stransko pravno lice - se izdava po barawe na stranskoto pravno lice, primatel na prihodot, za iznosot na danok zadr`an i platen vo Republika Makedonija za oddeleni vidovi na prihodi, soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka. Potvrda za rezidenten status vo Republika Makedonija (za dano~ni celi) - ja izdava Upravata za javni prihodi na doma{no pravno lice-rezident na Republika Makedonija, na negovo barawe, i slu`i za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe. Potvrda za rezidenten status (za dano~ni celi) - potvrda od nadle`en dano~en organ vo stranstvo deka odredeno stransko pravno lice e rezident za dano~ni celi. Pravno lice - trgovsko dru{tvo i druga organizaciona forma vo koja edno ili pove}e lica vlo`uvaat pari, stvari ili prava vo imot, {to go koristat za zaedni~ko rabotewe i zaedni~ki ja delat dobivkata i zagubata od raboteweto. Pravnoto lice e registrirano vo Trgovskiot registar ili drugi Registri na pravni lica utvrdeni so zakon. Pravosilnost na re{enie vo upravna postapka - re{enie so koe strankata steknala opredeleni prava, odnosno so koe na strankata i se opredeleni obvrski, a protiv koe ne mo`e da se izjavi `alba, nitu da se povede upraven spor. Re{enieto stanuva pravosilno i dokolku strankata se otka`e od pravoto na `alba. Pravosilnost na samoodano~uvawe - samoodano~uvaweto ne mo`e da bide promeneto so dano~no re{enie na Upravata za javni prihodi vo ramkite na rokot za zastaruvawe po istekot na edna godina, osven vo slu~ai ako samoodano~uvaweto se zasnova na svesna izmama, ako na drug na~in promenata e dozvolena so zakon i ako dano~niot obvrznik se soglasi so promenata. (vidi i samoodano~uvawe) Prebivawe na dano~ni pobaruvawa i dano~ni dolgovi - pretstavuva ispolnuvawe, odnosno pla}awe na dano~en dolg, {to se vr{i vo slu~aj koga dano~noto pobaruvawe e pogolemo od dano~niot dolg i pove}e plateniot danok se koristi za namiruvawe na pristignati dolgovi po drug osnov. Vo postapka na prebivawe, od iznosot na pove}e platen danok od odreden vid mo`e da se namiruvaat dano~ni dolgovi koi se odnesuvaat za istiot ili za drug vid na danok. Predmet na donacija i sponzorstvo - se finansiski sredstva; sekakov

www.ujp.gov.mk

67

vid dobra i uslugi, vklu~uvaj}i i materijalni dobra, sopstveno proizvedeni ili nabaveni; zave{tanija i drugi prenosni prava. (vidi i donacija i sponzorstvo) Prekr{ok - protivpravno delo koe so zakon e opredeleno kako prekr{ok, ~ii obele`ja se opredeleni so zakon i za koe e propi{ana prekr{o~na sankcija. Prenesuvawe na danokot - proces vo koj preku cenovnite efekti se vr{i ekonomska ili fakti~ka raspredelba na dano~niot tovar. Dano~niot obvrznik (koj so zakon e opredelen kako obvrznik), preku prenesuvaweto na dano~niot tovar mo`e da nadomesti del od namaluvaweto na negoviot dohod, koe bilo predizvikano od pla}aweto na danokot. Poradi ova zakonskata raspredelba naj~esto ne e istovetna so fakti~kata raspredelba na dano~niot tovar. (vidi i dano~en tovar) Presmetkovna osnova za tutunskite dobra - maloproda`na cena koja ja opredeluva proizvoditelot ili uvoznikot kako edine~na trgovska cena za puri, cigarilosi i cigari po par~e i za tutun za pu{ewe po kilogram. Prestanok na dano~en dolg - prestanuvawe na dano~niot dolg so negovo pla}awe, so prebivawe na dano~ni pobaruvawa i dano~ni dolgovi na ist dano~en obvrznik, so prisilna naplata i so zastaruvawe. (vidi i dano~en dolg i privremen otpis na danok) Pretprijatie - zbir od prava, stvari i fakti~ki odnosi koi imaat imotna vrednost i koi pripa|aat kon trgovskata dejnost na trgovecot. Ovie elementi ja so~inuvaat aktivata na trgovecot, no gi opfa}aat i negovite obvrski. Pretprijatieto pretstavuva celosen i samostoen praven objekt, koj mo`e da bide vo promet. Prethoden danok (vlezen danok) - iznos za koj se namaluva danokot na dodadena vrednost {to se dol`i za izvr{eniot promet za odreden dano~en period. Privaten dolg - finansiski obvrski koi se prezemeni od rezidenti na Republika Makedonija, a ne se garantirani od dr`avata. Prividni zdelki - prividni pravni raboti so koi se prikriva nekoja druga pravna rabota, a osnovata za utvrduvawe na dano~nata obvrska ja ~ini prikrienata pravna rabota. Privremen otpis na danok - druga forma na prestanok na dano~en dolg. Privremeno se otpi{uva dano~niot dolg na ostavitelot, ako ostavitelot nema naslednik ili ako nieden od naslednicite ne se prifati za naslednik. Isto taka, privremeno mo`e da bide otpi{an dano~en dolg, dokolku se utvrdi deka naplatata nema da uspee ili tro{ocite za naplata ne se vo soodnos so dano~niot dolg. (vidi i prestanok na dano~en dolg) Privremeno prireduvawe na igri na sre}a - mo`at da vr{at zdru`enija na gra|ani od oblasta na fizi~kata kultura, tehni~kata kultura i hendikepiranite lica, vrz osnova na odobrenie.

68

Privremeno dano~no re{enie - mo`e da bide dano~noto re{enie koga dano~noto utvrduvawe usledilo po podatoci od dano~niot obvrznik, i Upravata za javni prihodi seu{te ne go ispitala dano~noto re{enie vo celost i koga ne e sigurno dali postojat preduslovi za nastanuvawe na danokot. Privremenoto dano~no re{enie mora da bide ozna~eno kako takvo. (vidi i dano~no re{enie) Prigovor protiv dano~en upraven akt - redoven praven lek protiv dano~en upraven akt. Prireduva~ na igri na sre}a - onoj koj dobil licenca i mo`e da u~estvuva vo prireduvawe na igri na sre}a vo stranstvo i zaedni~ki da organizira igri na sre}a so stranski prireduva~i. Prireduva~ot na igri na sre}a za obezbeduvawe na isplatata na dobivkite, na u~esnicite vo igrite na sre}a e dol`en da deponira depozit vo banka so sedi{te vo Republika Makedonija. Visinata na depozitot vo fiksen iznos i na~inot na koristewe na depozitot za sekoja igra na sre}a, posebno go opredeluva Vladata na Republika Makedonija so odluka. (vidi i licenca za igri na sre}a) Primatel na donacija - mo`e da bide doma{no pravno lice, kako i stransko pravno lice koe ima neprofiten karakter za ostvaruvawe javen interes vo druga dr`ava, vo slu~ai na elementarni nepogodni, prirodni i humanitarni katastrofi. (vidi i donacija) Primatel na sponzorstvo - mo`e da bide doma{no pravno lice koe vrz osnova na primenoto sponzorstvo gi izvr{uva obvrskite {to proizleguvaat od dogovorot za sponzorstvo. (vidi i sponzorstvo) Prinos od kaznivo delo - sekoj imot ili korist, pribavena neposredno ili posredno, so izvr{uvawe na kaznivo delo. Ovoj izraz opfa}a i prinos od kaznivo delo storeno vo stranstvo, pod uslov vo vremeto koga e storeno da bide predvideno kako kaznivo delo i spored zakonite na dr`avata vo koja e storeno i spored zakonite na Republika Makedonija. Princip na paritet vo ste~aj - na~elo spored koe pobaruvawata na doveritelite od isti naplatni redovi se tretiraat i namiruvaat proporcionalno, spored nivnoto pobaruvawe od imotot, koj e del od ste~ajnata masa. Prioritetno pobaruvawe vo ste~ajna postapka - pobaruvawe koe }e bide plateno pred ispla}aweto na op{tite neobezbedeni doveriteli. (vidi i doveritel na ste~ajna masa) Prisilna naplata na dano~en dolg - pretstavuva na~in/postapka na naplata na dano~en dolg od dano~niot obvrznik koj istiot dobrovolno ne go platil vo opredeleniot zakonski rok. Predmeti na prisilna naplata, od koi se naplatuvaat danocite vo ovaa postapka se: pari~ni sredstva na dol`nikot, pari~ni pobaruvawa na dol`nikot, nepari~ni pobaruvawa i drugi prava na dol`nikot, gotovi pari i hartii od vrednost, dvi`ni

www.ujp.gov.mk

69

predmeti i nedvi`nosti. (vidi i dano~en dolg) Pristignatost (dospeanost) na danok - pristignatosta na danokot se utvrduva spored rokovite, utvrdeni so posebnite dano~ni zakoni. (vidi i den na pla}awe na danok) Prihod od administrativni uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot ostvaren od uslugi koi se vo vrska so administrativnite propisi za ~uvawe, odr`uvawe i poni{tuvawe na arhivskata gra|a, zaverki i proverki i drugi sli~ni uslugi povrzani so delovnata dokumentacija. Prihodi od avtorski prava i prava od industriska sopstvenost - nadomestok koj obvrznikot go ostvaruva od avtorski prava i prava od industriska sopstvenost. Prihod od avtorski honorar (prava) i drugi prava na intelektualna sopstvenost (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - pla}awe od bilo koj vid, primeno kako pla}awe za upotreba ili pravo na koristewe na avtorsko pravo za: kni`evno, umetni~ko ili nau~no delo, vklu~uvaj}i gi kinematografskite filmovi, softver, patenti, trgovski marki i za{titni znaci, dizajni ili modeli, planovi, tajni formuli ili postapka, ili za informacija vo vrska so industriskite, komercijalnite ili nau~nite iskustva, koi prava se za{titeni so pravnite propisi i obi~ai, so koi se regulira nivnoto steknuvawe i upotreba. Prihod od vr{ewe menaxment uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihod ostvaren od organizirawe, planirawe, koordinirawe, kontrolirawe i motivirawe, vo ostvaruvaweto na celite na trgovskite dru{tva, odnosno vo ostvaruvawe na odredeni ekonomski rezultati (profit). Prihod od vr{ewe na finansiski uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - se smetaat prihodite na stransko pravno lice ostvareni od: - izdadeni garancii i drugi vidovi na obezbeduvawa; - kamati od finansiskiot lizing; - trgovija za svoja smetka ili za smetka na klientot, bilo na berza, preku {alter ili na drug pazar so: instrumenti na pazarot na pari (vklu~uvajki ~ekovi, smetki, potvrdi za depoziti), devizi, derivativni instrumenti koi vklu~uvaat no ne se ograni~eni na fju~eri i opcii, instrumenti na devizniot kurs i kamatnite stapki, vklu~uvaj}i gi rabotite kako {to se svaps, terminski spogodbi za kamati; - prenoslivi hartii od vrednost; - drugi prenoslivi instrumenti i finansiski sredstva, vklu~uvaj}i gi i zlatnite polugi, u~estvo vo izdavaweto na site vidovi hartii od vrednost, vklu~uvaj}i go i prezemaweto na rizikot i plasiraweto, vo svojstvo na agenti, i davawe na uslugi vo vrska so toa izdavawe; - uslugi vo vrska so presmetka i prebivawe na finansiskite sredstva,

70

vklu~uvaj}i gi hartiite od vrednost, derivativnite proizvodi i drugite prenoslivi instrumenti; - sovetodavni, posredni~ki i drugi pomo{ni finansiski uslugi vo vrska so site vidovi na finansiski uslugi, vklu~uvaj}i gi referencite za kreditna sposobnost i analiza, istra`uvawe i sovetuvawe za investicii i portfolija, soveti za prezemawe i prestruktuirawe i strategii na pretprijatijata i - posreduvawe vo osiguruvaweto i reosiguruvaweto (aktivnosti na brokeri, osiguritelni i brokerski dru{tva i agenti), konsultantskite uslugi, aktuarskite uslugi i uslugite vo procenuvaweto na rizik. Prihod od vr{ewe uslugi na istra`uvawe i razvoj (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot ostvaren od bazni i tehni~ki istra`uvawa, labaratoriski i drugi uslugi, proekti i elaborati (osven onie koi se odnesuvaat za investicii ~ija realizacija e vo tek), uslugi na propaganda, istra`uvawe na pazarot, oglasuvawe vo mediumi, saemski priredbi, promocija na proizvodi vo stranstvo, anketirawe na javnoto mislewe. Pod uslugi na istra`uvaweto na pazarot se podrazbira: na~in na pribavuvawe na pazarni informacii, odreduvawe na karakteristikite na pazarite, merewe na potencijalot na pazarot, analiza na u~estvoto na pazarot, analiza na proda`bata, istra`uvawe na trendovite vo raboteweto, kratkoro~ni i dolgoro~ni predviduvawa, ispituvawe na ponudite na konkurencijata, istra`uvawe na cenite, testirawe na novi i na postojni proizvodi na pazarot. Prihod od dividenda (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - dobivka od akcii ili drugi prava na u~estvo vo dobivkata koi ne se pobaruvawa od dolgovi, kako i dohod od drugi korporativni prava koi po odnos na odano~uvaweto imaat ist tretman kako i dohodot na akciite spored zakonot na dr`avite ~ij rezident e dru{tvoto koe vr{i raspredelba. Prihod od drugi uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot ostvaren od delovnite uslugi povrzani so transakciite na rezidentite i nerezidentite kako {to se: postavuvawe na personal, uslugi na obezbeduvawe i istraga, prevodi i tolkuvawa. Prihod od zabavni i sportski aktivnosti koi se vr{at vo Republika Makedonija (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - podrazbira prihodi ostvareni od organizirawe i odr`uvawe na javni nastapi koi gi vr{at organizirani grupi i poedinci isplateni na stranski pravni lica. Vo prihodite koi {to pripa|aat kon prethodno navedenite, spa|aat i nadomestocite za: audiovizuelni uslugi, provizii povrzani so filmska i video dejnost, radio i televizija, licenci za distribucija na prava i honorari, orkestri i drugi kulturni i sportski dejnosti, kotizacii i ~lanarini na kulturni i sportski organizacii, isplateni vo korist na stranskoto pravno lice.

www.ujp.gov.mk

71

Prihod od zamjodelska dejnost - katastarski prihod {to e utvrden za sekoja edinica na zemji{teto {to mo`e da se koristi za zemjodelsko proizvodstvo, odnosno {umarstvo, bez ogled na toa dali se koristi za toa proizvodstvo ili ne; ili vistinski prihod, utvrden na na~in {to e propi{an so Zakonot za personalen danok na dohod. Prihod od imot i imotni prava - se prihodite {to obvrznikot gi ostvaruva od izdavawe pod zakup ili podzakup na zemji{te, stanbeni ili delovni prostorii, gara`i, prostorii za odmor i rekreacija, oprema, prevozni sredstva i drugi vidovi imot. Prihod od kamata (soglasno Zakonot za danok na dobivka) ozna~uva dohod od pobaruvawa sekakov vid dolg, nezavisno od toa dali e obezbeden so hipoteka i dali vrz osnova na niv se steknuva pravo na u~estvo od dobivka na dol`nikot i osobeno dohod od obvrznici ili drugi dol`ni~ki hartii od vrednost vklu~uvaj}i gi i premiite od nagradite na tie hartii od vrednost, obvrznicite ili dol`ni~kite hartii od vrednost, kako i sekoj drug dohod povrzan so dohod od pari dadeni na zaem, (osven prihodot od: kamata od dol`ni~ki instrumenti izdadeni i/ili garantirani od strana na Vladata na Republika Makedonija, Narodnata banka na Republika Makedonija i banki ili drugi finansiski institucii koi deluvaat kako pretstavnik na Vladata na Republika Makedonija i od kamata od depoziti vo banka locirani vo Republika Makedonija). Kaznenite kamati plateni za zadocneti pla}awa ne se smetaat za kamati. Prihodi od kapital - dividendi i drugi prihodi ostvareni so u~estvo vo dobivkata kaj pravnite i fizi~kite lica, kamati po kreditite dadeni na fizi~ki i pravni lica, kamatite po obvrznici ili drugi hartii od vrednost i kamata na oro~eni {tedni i drugi depoziti. Prihod od konsalting uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihod ostvaren od vr{ewe uslugi na slu`bi ili organizacii {to se zanimavaat so davawe na soveti i intelektualni uslugi vo stopanski finansiski i tehni~ki proekti odnosno upatstva ili raboti na nekoj specijalen predmet ili proekt za opredelen nadomest. Pod konsalting uslugi se podrazbiraat i: pravni, dano~ni, smetkovodstveni i revizorski uslugi, koi {to stranskite pravni lica gi vr{at so nadomest za doma{nite subjekti. Pod konsalting uslugi na delovno sovetuvawe, se smeta sekoj oblik na delovno sovetuvawe ili konsultacija. Po isklu~ok, ne se smeta za usluga na delovno sovetuvawe: odr`uvaweto na predavawa, seminari, rabotilnici i sli~ni metodi na podu~uvawe, potoa uslugi na in`iweri, arhitekti i sli~ni uslugi koi za rezultat imaat pi{ani dokumenti za postapuvawe (idejni i izvedbeni proekti, nacrti, upatstva i drugi dokumenti za postapuvawe). Za uslugi na delovno sovetuvawe ne se smetaat i uslugite na posreduvawe i zastapuvawe vo nekoja zdelka, kako i uslugite na koristeweto na razli~nite bazi na podatoci.

72

Prihod od naem na podvi`ni i nedvi`ni dobra (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot ostvaren od transakcii na uslugi me|u rezidenti i nerezidenti, povrzani so prihodite ostvareni od iznajmuvaweto na podvi`ni i nedvi`ni dobra vo Republika Makedonija. Prihod od nagradi koi se dodeleni vo Republika Makedonija (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot ostvaren od transakcii me|u rezidenti i nerezidenti, povrzani so dodeluvaweto na nagradi na stranskite pravni lica isplateni po osnov na organizirani natprevari odr`ani vo Republika Makedonija, pod uslov ostvareniot prihod od sekoj natprevar da ja nadminuva denarskata protivvrednost od 500 evra. Prihod od osiguritelni premii od osiguruvawe ili reosiguruvawe od rizici vo Republika Makedonija - prihodite na stranskoto pravno lice ostvareni od: 1) premija po osnov na osiguruvawe na `ivot; 2) premija po osnov na ne`ivotno osiguruvawe i 3) premija po osnov na reosiguruvawe, osven premija po osnov na reosiguruvawe {to dru{tvata za osiguruvawe i reosiguruvawe na Republika Makedonija, se dol`ni da go izvr{at vo soglasnost so zakon. Prihodi od samostojna dejnost - prihodi ostvareni od stopanska dejnost, od davawe profesionalni i drugi intelektualni uslugi, kako i prihodite od zemjodelska dejnost koi ne se opfateni so katastarskiot prihod i od drugi dejnosti ~ija trajna cel e ostvaruvawe na prihodi. Prihod od tehni~ki uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodot {to se ostvaruva od odr`uvawe i primena na sredstvata na trudot, alati, ma{ini, instrumenti, uredi, aparati, transportnite sredstva i oprema za vr{ewe proizvodni i drugi aktivnosti. Pod tehni~ki uslugi se podrazbiraat i arhitektonski, in`iwerski, dizajnerski i drugi tehni~ki uslugi, kako i uslugite na kontrola na kvalitet i kvantitet pri priem na stoka, tehni~ko testirawe na stoka, analiza i izdavawe na sertifikati. Prihodi od telekomunikaciski uslugi (soglasno Zakonot za danok na dobivka) - prihodite od uslugi na: obezbeduvawe na javni fiksni telefonski uslugi (lokalna telefonska komunikacija; me|umesna nacionalna telefonska komunikacija i me|unarodna telefonska komunikacija); obezbeduvawe na javni mobilni telefonski uslugi; obezbeduvawe na javni uslugi na govor preku mre`i so komutacija na paketi (internet protokol i drugi protokoli); obezbeduvawe na uslugi na iznajmeni linii; obezbeduvawe na javni uslugi za prenos na podatoci; obezbeduvawe na javni radiokomunikaciski uslugi i obezbeduvawe na drugi uslugi (obezbeduvawe na javni uslugi na govor preku mre`i so komutacija na paketi pome|u razli~ni operatori. Progresivna dano~na stapka - stapka koja se menuva so menuvaweto na goleminata na dano~nata osnova, odnosno stapka koja se zgolemuva so

www.ujp.gov.mk

73

zgolemuvaweto na dano~nata osnova. Proda`na cena - e krajnata cena na edinica na nekoj proizvod ili usluga, ili pak na dadenata koli~ina na proizvodot, vklu~uvaj}i go i danokot na dodadena vrednost i site drugi javni dava~ki. Proizvod - e bilo koja stoka ili predmet bez ogled na stepenot na nivnata obrabotka, nameneti za ponuda na potro{uva~ite. Proizvoditel - lice koe izgotvuva gotovi proizvodi ili sostavni delovi za dobivawe na osnovni proizvodi, ili lice koe preku firmata i svojata oznaka na proizvodot se prestavuva kako proizvoditel. Za proizvoditel se smeta i uvoznikot na proizvodot. Promena na fiskalna memorija - se vr{i so podnesuvawe na obrazecot FA-02-prijava za promena na fiskalna memorija. Obrazecot FA-02 voobi~aeno go dava proizvoditelot pri barawe za promena, no isto taka mo`e da se dobie i vo UJP ili na internet stranata www.ujp.gov. mk, vo delot Obrasci. (vidi i demonta`a na fiskalna memorija) Promet na dobra i uslugi - prenos na pravo na raspolagawe so dvi`en ili nedvi`en materijalen imot. Prenesuvawe na ekonomska supstanca od vr{itelot na prometot kon primatelot na prometot. Promet na uslugi e sekoja dejnost koja ne e promet vo smisla na ~len 3 od ZDDV. Proporcionalna dano~na stapka - stapka koja e postojano ista, nepromenliva, nezavisno od toa dali dano~nata osnova raste ili se namaluva. Procenka na dano~na osnova - postapka preku koja Upravata za javni prihodi ja utvrduva dano~nata osnova preku procena vo slu~aj, koga istata ne mo`e da se utvrdi vrz osnova na delovnite knigi i evidencijata na dano~niot obvrznik. (vidi i dano~na osnova) Procesna sposobnost - ima stranka koja e napolno delovno sposobna, odnosno mo`e sama da gi vr{i dejstvijata vo postapkata.

74

R
Razli~ni doveriteli - doveriteli koi imaat zalo`no pravo ili pravo na namiruvawe na nekoj predmet, ili prava {to se zapi{ani vo javni knigi (vo Dr`avniot zavod za geodedski raboti, Centralniot Registar, vo drugi soodvetni registri i sli~no), i imaat pravo na odvoeno namiruvawe na toj predmet ili pravo spored zakon. (vidi i zalog vo dano~na postapka) Raspolagawe so stvari - pravo da se odlu~uva za sopstvenosta na stvarite {to gi koristat dr`avnite organi. Registar na nedvi`en imot - baza na podatoci {to go vodi op{tinskata administracija, administracijata na op{tinite vo Gradot Skopje i administracijata na Gradot Skopje, a koja gi sodr`i imiwata i adresite na dano~nite obvrznici, vkupnata povr{ina na zemji{teto i zgradite, vrednosta na imotot, dano~nite stapki i re{enijata za platen danok. Registar na podvi`en imot - baza na podatoci {to go vodi op{tinskata administracija, administracijata na op{tinite vo Gradot Skopje i administracijata na Gradot Skopje, koja gi sodr`i imiwata i adresite na dano~nite obvrznici, vkupnata vrednost na imotot, dano~nite stapki i re{enijata za platen danok. Registrirawe na gotovinski pla}awa - pretstavuva proces na registrirawe na gotovinskiot promet na dano~nite obvrznici, preku odobren fiskalen sistem na oprema. (vidi i fiskalizacija i fiskalna smetka) Registracija na dano~en obvrznik - vo Registarot na dano~ni obvrznici koj se vodi vo UJP se evidentiraat podatocite za dano~nite obvrznici dobieni pri registracija, promeni i bri{ewe i drugi podatoci dobieni od Centralniot registar, od dano~nite obvrznici, od drugi osnovni i posebni registri koi raspolagaat so podatoci za ostvaruvawe na pravo ili od drugi organi. Pri registracijata na dano~en obvrznik se dodeluva EDB. (vidi i edinstven dano~en broj) Redovno namiruvawe na danok - pla}awe na pari~en iznos na pristignatiot dano~en dolg na propi{ani uplatni smetki za javni prihodi, vo rokovi propi{ani so zakon. Rezident - lice koe gi ispolnuva slednite uslovi: mestoto na `iveewe fizi~koto lice go ima tamu kade {to ima `iveali{te koe {to go koristi ili mo`e da go koristi; prestojuvali{teto fizi~koto lice go ima tamu kade {to prestojuva pod okolnosti od koi {to mo`e da se prepoznae deka ne prestojuva samo privremeno na ova mesto (Kako prestojuvali{te se smeta mestoto kade {to liceto prestojuva pove}e od {est meseci. Kratkotrajni prekini nemaat nikakvo zna~ewe); mestoto na upravuvawe e tamu kade

www.ujp.gov.mk

75

{to se nao|a sedi{teto na upravuvawe na pravnoto lice; svoeto sedi{te pravnoto lice go ima na mestoto koe {to e odredeno so zakon, statut, dogovor za dru{tvo ili sli~no. Reinvestirana dobivka - dobivkata ostvarena so Godi{nata smetka za prethodnata godina (dobivka po odano~uvawe), koja po pat na raspredelba se rasporeduva vo kapitalot na dano~niot obvrznik i koja vo godinata {to sledi, se upotrebuva za vlo`uvawa vo novi investicii i toa: nedvi`nosti; postrojki; oprema; kompjuterski softver i patenti, nameneti za pro{iruvawe na stopanskata dejnost na dano~niot obvrznik vo Republika Makedonija. Reorganizacija na dol`nikot vo ste~aj - procesot so koj dobrata, finansiskata sostojba i odr`livosta na pretprijatieto na dol`nikot, mo`e da prodol`i da funkcionira so upotreba na pove}e sredstva, utvrdeni so Zakonot za ste~aj, a pred se so otpi{uvawe na dolgot, odlo`uvawe na dolgot, preobrazba na dolgot vo udel vo dru{tvoto i proda`ba na pretprijatieto kako celina ili del od nego. (vidi i dol`nik vo postapka na reorganizacija na ste~aj i postapka za reorganizacija vo ste~aj) Reprogram na dano~en dolg - odlagawe na pla}awe na dano~en dolg, ednokratno ili na rati. (vidi i dano~en dolg) Re{enie vo dano~na postapka - dano~en upraven akt (vidi i dano~no re{enie, re{enie za garancija, privremeno dano~no re{enie i re{enie za prisilna naplata) Re{enie za garancija - dano~en upraven akt so koj se zadol`uva liceto koe garantira za tu|i dolgovi - garantot. Re{enie za prisilna naplata - izvr{en dano~en upraven akt za naplata na dano~en dolg. Rok vo upravna postapka - pretstavuva odreden period na vreme, vo tekot na koj treba da se izvr{i nekoe procesno dejstvije ili pak period na vreme koj treba da iste~e, za da mo`e da se prezeme izvesno procesno dejstvije.

76

S
Samoodano~uvawe - utvrduvawe na danokot od strana na dano~niot obvrznik vo soglasnost so dano~nite zakoni. Samooodano~uvaweto e privremeno. Privremeno mo`e da bide i utvrduvaweto na danok od strana na Upravata za javni prihodi so donesuvawe na dano~no re{enie koga dano~noto utvrduvawe usledilo po podatoci od dano~niot obvrznik i Upravata za javni prihodi seu{te ne go ispitala dano~noto re{enie vo celost i koga ne e sigurno dali postojat preduslovi za nastanuvawe na danokot. Privremenoto dano~no re{enie mora da bide ozna~eno kako takvo. (vidi i pravosilnost na samoodano~uvawe) Svedok vo upravna postapka - sekoe fizi~ko lice koe e sposobno da zapazi odredeni fakti za koi treba da svedo~i, i koe e vo sostojba toa svoe zapazuvawe da go soop{ti. Sedi{te na trgovsko dru{tvo - mestoto, so adresata (ulica i broj), navedena vo dogovorot za dru{tvoto, vo statutot, odnosno vo izjavata za osnovawe dru{tvo so ograni~ena odgovornost od edno lice i zapi{ani vo trgovskiot registar. Sedi{te na trgovsko dru{tvo - mestoto, so adresata (ulica i broj), navedena vo dogovorot za dru{tvoto, vo statutot, odnosno vo izjavata za osnovawe dru{tvo so ograni~ena odgovornost od edno lice i zapi{ani vo trgovskiot registar. Semejstvo (soglasno Zakonot za spre~uvawe na korupcija) - se podrazbira bra~niot drugar, decata, roditelite, bra}ata i sestrite, posvoitelot ili posvoenikot so koj liceto `ivee vo semejna zaednica. Sopstvenik na nedvi`en imot - lice koe ima pravo svojata nedvi`nost celosno da ja koristi i da raspolga so nea po svoja volja. (vidi i nedvi`en imot) Sosopstvenost na nedvi`en imot - pravo na sopstvenost na pove}e lica na nepodelen nedvi`en imot, na koj delot na sekoj od niv e opredelen srazmerno spored celinata (idealen, sosopstveni~ki del). (vidi i nedvi`en imot) Socijalni pridonesi - vlo`eni sredstva za penzisko i invalidsko osiguruvawe, zdravstveno osiguruvawe i vrabotuvawe so cel ostvaruvawe na odredeni prava vo zavisnost na~inot, dol`inata i obemot na vlo`uvaweto. Sponzorstvo - dobrovolna finansiska isplata, davawe dobra ili uslugi za konkreten proekt i/ili aktivnost, koi ovozmo`uvaat direktna korist na davatelot, kako {to se promocija na ime, firma i za{titen znak na davatelot na sponzorstvoto. Primatel na sponzorstvo mo`e da bide doma{no pravno

www.ujp.gov.mk

77

lice, koe vrz osnova na primenoto sponzorstvo gi izvr{uva obvrskite {to proizleguvaat od dogovorot za sponzorstvo. Sporedni dano~ni dava~ki - se: pari~ni kazni, dano~ni kazni, kamati i tro{oci na prisilna naplata na danok. Stavawe na stoka na uvid na carinskiot organ - e propi{ano izvestuvawe carinskiot organ za pristignuvawe na stokata kaj carinskiot organ, ili koe bilo drugo mesto koe carinskiot organ go odredil ili odobril. Stvari vo dr`avna sopstvenost - nedvi`ni stvari (zemji{te, zgradi, posebni delovi od zgradi i drugi objekti izgradeni na zemji{teto) i dvi`ni stvari (oprema i sl.), odnosno dolgoro~ni sredstva koi gi koristat organite za izvr{uvawe na rabotite i zada~ite vo zemjata i vo stranstvo. Statut na trgovsko dru{tvo - akt so koj se osnova akcionersko dru{tvo, no ednovremeno e i osnoven op{t akt, so koj se ureduvaat odnosite, organizacijata i funkcioniraweto na ova dru{tvo. Se donesuva so soglasnost na site osnova~i, a se menuva so mnozinstvo opredeleno so zakon, odnosno so statutot na dru{tvoto. Statusni promeni pretstavuvaat prisoedinuvawe, spojuvawe i podelba na trgovskite dru{tva na na~in i uslovi opredeleni so Zakonot za trgovski dru{tva. Ste~aen doveritel - e fizi~ko ili pravno lice koe po koja bilo osnova ima pobaruvawe sprema ste~ajniot dol`nik, a koe nastanalo pred otpo~nuvawe na ste~ajnata postapka. Ste~ajniot upravnik vo posebna tabela ({ema) gi registrira site prijaveni pobaruvawa, so naveduvawe na elementite sodr`ani vo prijavata za pobaruvaweto. (vidi i doveritel na ste~ajna masa) Ste~ajna masa - go opfa}a celokupniot imot na dol`nikot na denot na otvaraweto na ste~ajnata postapka, kako i imotot {to }e go stekne vo tekot na ste~ajnata postapka. Ste~ajna postapka - kolektivna postapka {to ja vodi nadle`niot sud za reorganizacija ili za likvidacija na dol`nikot vo ste~aj. Ste~aen upravnik - lice koe e ovlasteno vo ste~ajnata postapka da ja vodi reorganizacijata ili likvidacijata na dol`nikot. Stoka - podvi`ni predmeti od site vidovi, vklu~uvaj}i gi i poluproizvodite, surovinite i rezervnite delovi, industriskite i drugi postrojki, pravata na intelektuelna ili industriska sopstvenost (patenti, licenci, prenos na tehnologija i softverski programi). Koga doma{nite dobra }e bidat izneseni od carinskoto podra~je, dobivaat status na stranska stoka. (vidi i doma{na stoka/dobro) Stopanska dejnost - kontinuirana aktivnost koja e glavno povrzana so izvr{uvawe na promet kon drug subjekt za odreden nadomestok. Stopanska interesna zaednica - dve ili pove}e fizi~ki i pravni lica mo`at me|u sebe, za neopredeleno ili opredeleno vreme, da osnovaat

78

stopanska interesna zaednica so cel da go olesnat i da go unapredat vr{eweto na trgovskite dejnosti, koi go so~inuvaat predmetot na nivnoto rabotewe i da go zgolemat ili podobrat nivniot rezultat. Licata mo`at da bidat asocijativen ~len vo soodvetna stopanska interesna zaednica osnovana vo stranstvo. Stopanskata interesna zaednica ne mo`e da bide ~len na druga stopanska interesna zaednica. Stranka vo upravna postapka - lice po ~ie barawe e povedena postapkata ili protiv koe se vodi postapkata, ili koe zaradi za{tita na svoite prava i interesi ima pravo da u~estvuva vo postapkata. Stransko pravno lice - sekoe pravno lice koe ima firma zapi{ana vo trgovski registar vo stranstvo ili ako e zapi{ano vo trgovskiot registar vo negovata zemja i stranski me|unarodni nevladini organizacii, fondacii, sojuzi i nivni podru`nici koi se neprofitni.

www.ujp.gov.mk

79

T
Tajno dru{tvo - nastanuva so dogovor so koj edno lice (taen sodru`nik) vlo`uva, odnosno u~estvuva so pari~en i nepari~en vlog vo pretprijatieto na drugo lice - pretpriema~ - javen sodru`nik i vrz osnova na vlogot steknuva pravo da u~estvuva vo dobivkata i vo zagubata na pretprijatieto. Vlogot na tajniot sodru`nik vleguva vo imotot na pretpriema~ot - javniot sodru`nik. Taksen obvrznik - lice po ~ie barawe postapkata se pokrenuva, odnosno se vr{at dejstva predvideni so taksenata tarifa. (vidi i administrativni taksi) Taksena tarifa - tarifa po koja se pla}aat administrativnite taksi soglasno Zakonot za administrativni taksi. (vidi i administrativni taksi) Tehnolo{ka industriska razvojna zona (TIRZ) - del od teritorijata na Republika Makedonija kako del od carinsko podra~je, odvoen od ostanatiot del od carinskoto podra~je, posebno ograden i ozna~en prostor {to pretstavuva funkcionalna celina vo koja se vr{at dejnosti pod uslovi propi{ani so zakon i vo koj va`at carinski i dano~ni pogodnosti. Tehnolo{kata industriska razvojna zona se formira zaradi razvoj na visoko propulzivni i sovremeni tehnologii so voveduvawe na ekonomski profitabilno proizvodstvo i efikasna upotreba na resursite so primena na najvisoki ekolo{ki standardi. Tehnolo{kata industriska razvojna zona e slobodna zona od aspekt na carinskiot i dano~nite zakoni. Tolkuva~i vo upravna postapka - lica koi se stru~waci za jazik i koi so tolkuvaweto (preveduvaweto) treba da ovozmo`at razbirawe pome|u slu`benoto lice na organot na upravata i strankite. Tombola - igra vo koja u~esnikot vo igrata ima tombolska karti~ka izdadena od prireduva~ot, na koja vo soglasnost so pravilata na igrata se vpi{uvaat opredeleni broevi. Dobivkite mo`at da se postignat so onie karti~ki {to poka`uvaat kombinacija na broevi (kombinacija na dobivkata), koja spored pravilata na igrata e ozna~ena dobitna. Broevite na kombinacijata se dobiva po pat na mehani~ko javno izvlekuvawe i istata se objavuva. Transakciona smetka - edinstven i nepovtorliv numeri~ki podatok koj slu`i za identifikacija na u~esnikot vo platniot promet, a preku koja istiot vr{i pla}awe. Trgovec - sekoe pravno ili fizi~ko lice koe so vr{ewe na svojata dejnost neposredno gi zadovoluva potrebite na gra|anite, za proizvodi i uslugi. Trgovec poedinec - fizi~ko lice registrirano vo Trgovskiot register koe kako zanimawe vr{i nekoja trgovska dejnost i koe za svoite obvrski

80

odgovara li~no i neograni~eno so siot svoj imot. Stranski trgovec poedinec e sekoe fizi~ko lice na koe toa svojstvo mu e priznato nadvor od teritorijata na Republika Makedonija, vo zemjata ~ij dr`avjanin e, vo koja go ima registrirano sedi{teto i vo koja go vodi raboteweto na pretprijatieto. Trgovija - podrazbira kupuvawe, proda`ba na proizvodi i vr{ewe na uslugi od strana pretpijatieto i drugi pravni i fizi~ki lica, registrirani za vr{ewe na trgovija. Trgovija na golemo - kupuvaweto na proizvodi zaradi natamo{na proda`ba ili prerabotka, odnosno dorabotka. Trgovija na malo - proda`ba na proizvodi na krajnite potro{uva~i. Trgovska dejnost od mal obem - fizi~kite lica koi vo vid na zanimawe, vr{at trgovska dejnost od mal obem i se registriraat kaj nadle`niot organ na lokalnata samouprava. Licata ne vodat trgovski knigi. Dejnostite od mal obem i na~inot na registracijata gi ureduva Vladata na Republika Makedonija. Transakcii na hartii od vrednost - promeni na sopstvenosta na hartiite od vrednost na sekundarniot pazar, kako rezultat na nivno kupuvawe ili prodavawe. Trgovski polnomo{nik - vraboteno lice vo trgovsko dru{tvo ili drugo fizi~ko lice koe za nagrada e ovlasteno od zastapnicite na dru{tvoto da go vodi pretprijatieto ili negov del, vo ramkite na dadenoto polnomo{no. Trgovskoto polnomo{tvo se dava vo pismena forma so zaverka na potpisite kaj notar. Trgovskiot patnik - lice ovlasteno vo ime i za smetka na dava~ot na polnomo{noto (trgovskoto dru{tvo, odnosno trgovecot-poedinec) da sklu~uva dogovori za proda`ba na negovata stoka, da ja ispora~uva taa stoka, da prodava na kredit ako ima posebno ovlastuvawe za toa, da gi prima izjavite na kupuva~ite vo vrska so stokata {to e predmet na tie dogovori, da dava izjavi i da prezema drugi dejstvija zaradi za~uvuvawe na pravata na dava~ot na polnomo{noto, {to proizleguvaat od dogovorot {to go sklu~il od negovo ime i za negova smetka. Trezor - organizaciona edinica pri Ministerstvoto za finansii koja upravuva so trezorskata smetka i so drugi smetki na dr`avata, a vr{i i drugi aktivnosti. Trezorska glavna kniga - oficijalen zapis na podatocite i transakciite vo vrska so odobrenite sredstva so buxetot, pravoto za tro{ewe, prijavenite prezemeni obvrski, prilivite i odlivite za fiskalnata godina na Buxetot na Republika Makedonija, na buxetite na op{tinite i na drugite institucii. Trezorska smetka - smetka ili sistem na smetki upravuvani od strana na Trezorot, preku koja se vr{i evidencija na naplatata na site prilivi i se

www.ujp.gov.mk

81

izvr{uvaat site odlivi na Buxetot na Republika Makedonija, na buxetite na op{tinite i na drugi institucii. Tro{oci na ste~ajna postapka - se pobaruvawa koi vklu~uvaat tro{oci na postapkata, kako {to e nadomestokot na ste~ajniot upravnik i na lica nazna~eni od ste~ajniot upravnik, tro{oci za prodol`enoto rabotewe na dol`nikot, dolgovite {to proizleguvaat od ovlastuvawata i nadle`nostite na ste~ajniot upravnik, tro{oci {to proizleguvaat od dogovornite i pravnite obvrski i drugi tro{oci na postapkata. (vidi i ste~ajna postapka) Tur-operatori - Lice koe nastapuva sprema patnicite vo svoe ime i pritoa prima dobra i uslugi od treti lica koi se od neposredna polza za patnicite. Turisti~kite uslugi dadeni od strana na tur-operatorot se smetaat za edna edinstvena usluga. Tutunski dobra - puri i cigarolosi, cigari, tutun za pu{ewe - fino seckan tutun za vitkawe cigari i drug tutun za pu{ewe. (vidi akciza i akcizno dobro)

82

U
Uverenie za plateni danoci - pismen dokument koj go izdava Upravata za javni prihodi na barawe na dano~niot obvrznik, so koj se potvrduva deka istiot nema dano~ni dolgovi. Uverenija spored ZOUP - se potvrdi, sertifikati i drugo koi gi izdavaat organite na dr`avnata uprava i dr`avnite organi za faktite za koi vodat slu`bena evidencija. (vidi Gra|anski dnevnik na UJP - www.ujp.gov.mk) Uvid vo upravna postapka - se vr{i koga za utvrduvawe na nekoj fakt ili za razjasnuvawe na su{testveni okolnosti e potrebno neposredno zabele`uvawe na slu`benoto lice koe ja vodi postapkata. Uvoz na dobra - vnesuvawe na dobra preku Carinska linija na Republika Makedonija i vnesuvawe na dobra od slobodni zoni, carinski zoni i carinski skladovi vo zemjata. Uvozni dava~ki - se carina i drugi dava~ki so ednakov efekt na carina, koi se pla}aat pri uvoz na stoka. Udel vo trgovsko dru{tvo - sevkupnost na prava i obvrski koi sodru`nikot gi steknuva vrz osnova na vlogot vo osnovnata glavnina vo javnoto trgovsko dru{tvo, komanditnoto dru{tvo i dru{tvoto so ograni~ena odgovornost, pri {to sekoj sodru`nik ima eden udel koj ne mo`e da bide pretstaven vo hartija od vrednost. Uprava za javni prihodi - organ na dr`avata vo sostav na Ministerstvoto za finansii, so svojstvo na pravno lice. Uprava za javni prihodi e dano~en organ. Uprava za finansiska policija - e organ vo sostav na Ministerstvoto za finansii, so svojstvo na pravno lice, koja gi vr{i rabotite na finansiskata policija, kako {to se: sproveduvawe finansiska kontrola, finansiska istraga, otkrivawe i dokumentirawe na krivi~ni dela od oblasta na organiziraniot finansiski kriminal koi se gonat po slu`bena dol`nost, podnesuvawe na krivi~ni prijavi do nadle`niot javen obvinitel i dr. Upraven spor - pravo na dano~niot obvrznik protiv re{enieto po `alba, da podnese tu`ba pred Vrhovniot sud na Republika Makedonija (Upravniot sud). Sudot vo upravnite sporovi obezbeduva zakonitost i sudska za{tita na pravata i pravnite interesi na fizi~kite i pravnite lica. Isto taka, Sudot odlu~uva za zakonitosta na aktite na organite na dr`avnata uprava koga re{avaat za pravata i obvrskite vo poedine~ni upravni raboti. Upravniot spor se vodi: protiv upraven akt donesen vo vtor stepen (kone~en upraven akt); protiv prvostepen upraven akt protiv koj nema mesto za `alba vo upravnata postapka; koga nadle`niot organ po baraweto, odnosno po `albata na strankata ne donel soodveten upraven akt, pod uslovite predvideni

www.ujp.gov.mk

83

so Zakonot za upravnite sporovi; za povreda na odredbite od upravnite dogovori, soglasno so odredbite od Zakonot za upravnite sporovi. (vidi i upraven sud) Upravni raboti - se site akti i dejstvija preku koi se izrazuvaat i izvr{uvaat nadle`nostite na javnata administracija. Upraven sud - odlu~uva po tu`bi protiv upravni akti doneseni od fondovi, javnite pretprijatija, ustanovi, organizacii i zaednici, zdru`enija na gra|ani i drugi organizacii i zaednici, koga vo vr{eweto na javni ovlastuvawa re{avaat vo upravni raboti i sklu~uvaat upravni dogovori. Upravniot sud odlu~uva vo prv stepen i po tu`bi protiv re{enijata na gradona~alnikot, koga re{ava vo upravni raboti i sklu~uva upravni dogovori. Usluga - sekoja aktivnost koja ne e stoka ili rabota, so koja se obezbeduvaat uslovi za vr{ewe na funkcijata ili proizvodstvoto. Bilo koja dejnost koja e nameneta za potro{uva~ite. Utvrduvawe na danok - presmetuvawe na danokot preku samoodano~uvawe ili so donesuvawe na dano~no re{enie od strana na Upravata za javni prihodi. vidi samodano~uvawe i dano~no re{enie) U~esnik vo platniot promet - doma{no ili stransko, pravno ili fizi~ko lice koe vr{i registrirana dejnost ili drugo fizi~ko lice, koe vr{i pla}awa vo denari preku nositelite na platniot promet. U~estvo vo dobivkata na trgovskoto dru{tvo - sodru`nicite, odnosno akcionerite u~estvuvaat vo podelbata na dobivkata {to im pripa|a vo trgovskoto dru{tvo, pod uslovi i na~in utvrdeni so dogovorot za dru{tvoto, odnosno so statutot.

84

F
Faktura - sekoj dokument koj go izdava dano~niot obvrznik ili drugo lice po negov nalog za izvr{eniot promet. Fizi~ko lice - gra|anin - potencijalen ili stvaren dano~en obvrznik. Finansiski izve{taj na trgovsko lice - izve{tajot koj gi vklu~uva bilansot na sostojba, bilansot na uspeh, izve{tajot za promeni na glavninata i izve{tajot za pari~nite tekovi na dru{tvoto. Finansiski kolateral - se pari ili finansiski instrumenti. (vidi aran`man za finansiski kolateral vo ste~ajna postapka) Finansisko holding dru{tvo - pretstavuva nebankarska finansiska institucija, ~ii podru`nici se banki ili nebankarski finansiski institucii, koi u~estvuvaat vo vkupnata aktiva na dru{tvoto so najmalku 80%, pri {to barem edna podru`nica e banka. Firma - imeto pod koe trgovskoto dru{tvoto raboti i pod koe u~estvuva vo pravniot promet. Firmata se opredeluva i menuva na na~in opredelen so izjavata za osnovawe na dru{tvoto od edno lice, so dogovorot za dru{tvoto, odnosno so statutot. Firmata na trgovskoto dru{tvo i site nejzini promeni se zapi{uvaat vo Trgovskiot registar. Firmata na trgovecot-poedinec gi sodr`i i negovoto li~no ime, tatkovoto ime i prezime kako i oznakata ,,TP. Fiskalen sistem na oprema - se sostoi od Fiskalna aparatura i Integriran avtomatski sistem na upravuvawe. (vidi i fiskalna aparatura i integriran avtomatski sistem na upravuvawe) Fiskalizacija - proces potreben za pu{tawe na fiskalniot aparat vo upotreba. Toa zna~i vnes na potrebnite podatoci za dano~niot obvrznik vo fiskalnata memorija, nejzino aktivirawe i stavawe vo funkcija. Od toj moment se izdavaat fiskalni smetki, a podatocite za prometot se za~uvuvaat vo fiskalnata memorija. Fiskalna aparatura - se sostoi od elektronski kasi so fiskalna memorija, fiskalni printeri, elektronski sistemi so fiskalna memorija za registrirawe na prometot na nafteni derivati na malo, preku smeta~ki sredstva za koli~inata i potro{uva~kata na te~ni goriva (benziski pumpi, plinski pumpi i sl.) i ~ita~ na plate`ni karti~ki. Voza~ite na taksi vozila se dol`ni da izdavaat fiskalna smetka na sekoj svoj patnik preku elektronski taksimetar so fiskalna memorija (fiskalen taksimetar). Fiskalna godina - periodot na koj se odnesuva Buxetot na Republika Makedonija i buxetite na op{tinite, i iznesuva 12 meseci. Zapo~nuva na 1 januari, a zavr{uva na 31 dekemvri. Fiskalna kasa - naprava za registrirawe na vkupniot promet na prodadeni

www.ujp.gov.mk

85

dobra, izvr{eni uslugi i visinata na danokot. Preku nego se vr{i pe~atewe na fiskalni smetki, dneven finansiski izve{taj i kontrolen izve{taj. Ovlastenite servisi na fiskalnata kasa izdavaat Servisna kni{ka za sekoj aparat vo koja, pokraj podatocite za korisnikot na aparatot i za samiot aparat (tip, model i broj), gi vnesuvaat i podatocite za tehni~koto odr`uvawe i servisirawe na aparatot, vreme i opis na sekoja posebna intervencija nad aparatot i podatoci za vremena dislokacija na aparatot zaradi popravka. Fiskalna memorija - sistemski del na fiskalniot aparat koj ovozmo`uva edine~na registracija na podatoci i pove}ekratno ~itawe na istite. Taa e del od fiskalniot modul i do nea mo`e da se pristapi preku kontrolen program. Sekoja fiskalna memorija se ozna~uva so soodveten registarski broj, koj e edinstven i ne smee da se povtoruva. Fiskalnata memorija stanuva aktivna samo posle fiskalizacijata koja ja izvr{uva ovlasteno lice od UJP. (vidi i fiskalizacija) Fiskalna politika - koristewe na instrumentite na javnite finansii-javnite prihodi i javnite rashodi za ostvaruvawe na celite na makroekonomskata stabilnost. Fiskalna smetka - dokument so koj se potvrduva pla}aweto na dobroto, odnosno uslugata izdaden od fiskalnata aparatura. Fiskalna smetka pri dilerska trgovija e smetka koja dano~niot obvrznik ja izdava na distributerot, koj e dol`en da ja vra~i na kupuva~ot pri pla}awe na cenata na dobroto. (vidi i kasova smetka za storna transakcija) Fiskalna i servisna plomba - `igovi koi garantiraat nedostapnost do site komponenti koi vlijaat na fukcionalnost na fiskalniot aparat. Fiskalna politika - politika na vladina potro{uva~ka preku koja vladata vlijae na makroekonomskite uslovi, so cel da ja nabljuduva ekonomijata. Fiskalna strategija e strategija koja ja izgotvuva Ministerstvoto za finansii za srednoro~en period, od tri godini, so koja gi predlaga nasokite i celite na fiskalnata politika i gi utvrduva iznosite za glavnite kategorii na procenetite prihodi i odobrenite sredstva za toj period. Strategijata ja donesuva Vladata na Republika Makedonija, najdocna do 31 maj vo tekovnata fiskalna godina. Fiskalen za{titen znak (logo) - identifikaciona oznaka otpe~atena na sekoja fiskalna smetka. Fiskalnoto logo e formirano so oznakite sonce i porakite. Fond za penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija pravno lice preku koe se obezbeduvaat, odnosno se ostvaruvaat sredstvata za penzisko i invalidsko osiguruvawe i pravata od penzisko i invalidsko osiguruvawe. Fond za zdrastveno osiguruvawe na Makedonija - pravno lice vo sostav na Ministerstvoto za zdravstvo, preku koj se ostvaruvaat pravata

86

na zdravstvena za{tita utvrdeni so Ustavot i so zakon, utvrdenite potrebi i interesi na op{testvoto vo oblasta na zdravstvena za{tita i pravata od zdravstveno osiguruvawe. Formi na trgovski dru{tva - se: javno trgovsko dru{tvo; komanditno dru{tvo; dru{tvo so ograni~ena odgovornost; akcionersko dru{tvo i komanditno dru{tvo so akcii. Trgovsko dru{tvo mo`e da bide osnovano samo vo forma i na na~in opredeleni so Zakonot za trgovski dru{tva. Osnova~ot slobodno ja izbira formata na trgovskoto dru{tvo, osven ako so zakon poinaku ne e opredeleno.

www.ujp.gov.mk

87

H
Harmonizacija na pridonesite - usoglasuvawe na osnovicite za pla}awe na pridonesite za socijalno osiguruvawe (pridones za penzisko i invalidsko osiguruvawe, zdravstveno osiguruvawe i vrabotuvawe). Hartii od vrednost - se slednive instrumenti: akcii vo trgovski dru{tva, obvrznici, blagajni~ki zapis, komercijalen zapis, dr`aven zapis, sertifikat za depozit, akcii i udeli vo investicioni fondovi koi rabotat spored Zakonot za investicioni fondovi, derivatni finansiski instrumenti, potvrda za stranska hartija od vrednost i drugi finansiski instrumenti. Mo`e da bidat: - dolgoro~ni hartii od vrednost - hartija od vrednost ~ij rok na pristignuvawe e edna kalendarska godina ili podolgo od denot na nejzinoto izdavawe. - kratkoro~ni hartii od vrednost - hartija od vrednost ~ij rok na pristignuvawe e pokratok od edna kalendarska godina od denot na izdavaweto.

88

C
Carinewe na stoka - sekoe slu`beno dejstvie pri stavawe na stokata vo carinska postapka ili pri izvr{uvawe na formalnostite za povtoren izvoz na stoka, vo redovna postapka vo soglasnost so Carinskiot zakon. Carinska deklaracija - dejstvie vo propi{ana forma i na na~in so koe liceto iska`uva volja za stavawe na stoka vo odredena carinska postapka. Podnesuvawe na carinska deklaracija pretstavuva stavawe na uvid na carinska deklaracija na nadle`niot carinski organ od strana na deklarantot, vo propi{ana forma i na na~in za sproveduvawe na odredenata carinska postapka. Prifa}awe na carinska deklaracija e konstatirawe na carinskiot organ deka carinskata deklaracija e vo soglasnost so zakonot, i evidentirawe na istata od strana na carinskiot organ vo propi{anata evidencija. Carinska kontrola - izvr{uvawe na konkretni dejstvija, kako {to se: pregled na stoka; proverka na postoewe, verodostojnost i to~nost na dokumentite; pregled na delovni knigi i drugi evidencii; pregled i pretres na transportni sredstva; pregled i pretres na li~en baga` i druga stoka koja ja nosat licata so ili na sebe; sproveduvawe na slu`beni postapki i drugi sli~ni dejstvija vo pogled na zapazuvawe na carinskite propisi, a koga e potrebno i na drugi propisi koi va`at za stoka koja e predmet na carinskiot nadzor. Carinski dolg - obvrska na lice da go plati iznosot na uvoznite dava~ki (carinski dolg pri uvoz) ili izvoznite dava~ki (carinski dolg pri izvoz), koi se propi{ani za odredena stoka spored propisite na Republika Makedonija. Carinski nadzor - op{ti merki koi gi prezema carinskiot organ zaradi obezbeduvawe na primena na carinskite propisi, a koga e potrebno i na drugi propisi koi va`at za stoka koja e predmet na carinskiot nadzor. Carinski organ - organizaciona edinica na Carinskata uprava utvrdena so zakon, koja e nadle`na za primena na carinskite ili drugite propisi i kade mo`e da se izvr{uvaat site ili nekoi od propi{anite formalnosti. Carinski postapki - se postapki koi se odnesuvaat na: pu{tawe na stoka vo sloboden promet, tranzit, carinsko skladirawe, uvoz za oblagoroduvawe, prerabotka pod carinska kontrola, privremen uvoz, izvoz za oblagoroduvawe i izvoz. Carinski osloboduvawa i olesnuvawa - osnova~ot i/ili korisnikot na zonata, podle`i na carinski osloboduvawa i olesnuvawa soglasno so odredbite na Carinskiot zakon. Carinski status - statusot na stoka, kako doma{na ili stranska.

www.ujp.gov.mk

89

Carinski formalnosti - se site dejstvija koi mora da bidat sprovedeni od strana na strankite i carinskiot organ, so cel da se primenat carinskite propisi. Carinsko podra~je na Republika Makedonija - ja opfa}a teritorijata, teritorijalnite vodi i vozdu{niot prostor nad teritorijata na Republika Makedonija, obele`ano so carinska linija identi~na so dr`avnata granica. Soglasno so me|unarodnite dogovori carinskoto podra~je mo`e da se protega i na delovi od teritorijata na drugi dr`avi. Centralen registar - pravno lice so prava, obvrski i odgovornosti utvrdeni so zakonot za Centralen registar. Istiot se osnova, kako centralna informativna baza na pravni i drug vid relevantni podatoci, koi soglasno so zakon ili so dogovor se vnesuvaat vo nego..

[
[tedilnici - finansiski organizacii so svojstvo na pravno lice, koi obemot na svoeto rabotewe go vr{at vo ramki i na~in {to go propi{uva Narodna banka na Republika Makedonija.

90

Prebaruvawe po zakoni
Zakon za administrativnite taksi
Administrativni taksi Administrativni takseni marki Vra}awe na administrativna taksa Taksen obvrznik Taksena tarifa

Zakon za akcizi
Akciza Akcizno dobro Akcizen sklad Akcizno povlasteno koristewe Akcizen dokument Akcizno - praven sloboden promet Akcizna dozvola Akcizen period Alkohol i alkoholni pijaloci Kontrolni marki na akcizni dobra Mineralni masla Mali proizvoditeli na alkoholni pijaloci Nastanuvawe na akciza Odobrenie za akcizno povlasteno koristewe Presmetkovna osnova za tutunskite dobra Postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg Tutunski dobra

Zakon za bankite
Banka Bankarska grupa Depozit Depozitna kamata Nebankarska finansiska institucija [tedilnici

www.ujp.gov.mk

91

Zakon za buxetite
Buxet na RM Buxetski korisnici Buxet na fond Buxet na op{tinite Buxet na donacii Buxet na dotacii Buxet na zaemi Buxet na samofinansira~ki aktivnosti Buxetska klasifikacija Buxetski deficit Buxetkski suficit Buxetski prihodi Buxetski rashodi Edinki korisnici na sredstva od buxetot Osnoven buxet Fiskalna godina Fiskalna politika

Zakon za dano~na postapka

Vra}awe na naplaten danok Vpari~uvawe Garancija vo dano~na postapka Garant Dano~en organ Dano~na tajna Dano~ni zakoni ili dano~ni propisi Dano~en akt Dano~en garant Dano~en dolg Dano~en dol`nik Dano~en obvrznik Dano~en upraven akt Dano~na osnova Dano~na prijava Dano~en period Dano~na stapka Dano~ni evidencii Dano~ni fakti

92

Dano~no pobaruvawe Dano~no-praven odnos Dano~no re{enie Delovni knigi i evidencii Den na pla}awe na danokot Edinstven dano~en broj (EDB) Zavr{en razgovor vo nadvore{na kontrola Zalog vo dano~na postapka Zastaruvawe vo dano~na postapka Zapisnik od nadvore{na kontrola Inspektor (dano~en) Javni prihodi Kamata Koncern vo smisla na ZDP Me|unaroden dogovor za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe Me|unarodna pravna pomo{ Nadvore{na kontrola na dano~en obvrznik Nalog za nadvore{na kontrola Nerezident Obvrska za ispolnuvawe na dano~en dolg Opomena za pla}awe na danok Osporuvawe vo dano~na postapka Pari~en dodatok za zadocneto podnesuvawe na dano~na prijava Pla}awe na dano~en dolg Pravosilnost na smoodano~uvaweto Prebivawe na dano~ni pobaruvawa i dano~ni dolgovi Prestanok na dano~en dolg Privremen otpis na danok Prividni zdelki Privremeno dano~no re{enie Prigovor protiv dano~en upraven akt Prisilna naplata na dano~en dolg Pristignatost (dospeanost) na danok Procena na dano~na osnova Registracija na dano~en obvrznik Redovno namiruvawe na danok Rezident Reprogram na dano~en dolg Re{enie vo dano~na postapka Re{enie za garancija Re{enie za prisilna naplata Samoodano~uvawe

www.ujp.gov.mk

93

 Sporedni dano~ni dava~ki Utvrduvawe na danok

Zakon za danok na dobivka

Amortizacija Barawe za olesnuvawe odnosno osloboduvawe na danok od ... vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe Barawe za vra}awe na danok od ... vrz osnova na dogovorite za odbegnuvawe na dvojno odano~uvawe Barawe za izdavawe na potvrda za rezidentnostvo Republika Makedonija soglasno dogovorite za izbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe Danok na dobivka Dano~na konsolodacija Dano~en bilans Dano~o olesnuvawe Dano~no osloboduvawe Dobivka Delovna edinica na stransko pravno lice Zadr`an danok Izve{taj za uplaten danok po zadr{ka Izvestuvawe za namaluvawe po osnov na reinvestirawe Mikropretprijatie Obvrznik na danok na dobivka Osnova kaj zadr`aniot danok Potvrda za rezidenten status vo Republika Makedonija (za dano~ni celi) Potvrda za rezidenten status Prihod od dividenda soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od kamata soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od avtorski honorar (prava) i drugi prava na intelektualna sopstvenost soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od zabavni i sportski aktivnosti koi se vr{at vo Republika Makedonija, soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od vr{ewe menaxment uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od konsalting uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od vr{ewe na finansiski uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka

94

 Prihod od tehni~ki uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od administrativni uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od vr{ewe uslugi na istra`uvawe i razvoj soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od drugi uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od naem na podvi`ni i nedvi`ni dobra soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od nagradi koi se dodeleni vo Republika Makedonija soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Prihod od osiguritelni premii od osiguruvawe ili reosiguruvawe od rizici vo Republika Makedonija Prihodi od telekomunikaciski uslugi soglasno ~len 29-b od Zakonot za danok na dobivka Reinvestirana dobivka Utvrduvawe na danokot na dobivka

Zakon za danok na dodadena vrednost

Danok na dodadena vrednost Mesto na promet na dobra kako dano~na osnova soglasno ZDDV Nadomestok Povrat na DDV Promet na dobra i uslugi Prethoden danok (vlezen danok) Stopanska dejnost Tur- operatori Uvoz na dobra Faktura

Zakon za danocite na imot

Danok na imot Danok na nasledstvo i podarok Danok na promet na nedvi`nosti Sopstvenik na nedvi`en imot spored Zakon za danoci na imot Sosopstvenost na nedvi`en imot Plodou`ivatel

www.ujp.gov.mk

95

 Pazarna vrednost na nedvi`niot imot Registar na nedvi`en imot Registar na podvi`en imot

Zakon za donacii i za sponzorstva vo javnite dejnosti

Donacija Neprofitni organizacii Predmet na donacija i sponzorstvo Sponzorstvo Primatel na sponzorstvo Primatel na donacija

Zakon za dr`avni slu`benici

Dr`aven slu`benik

Zakon za edno{alterski sistem i za vodewe na trgovski registar i registar na drugi pravni lica
Edno{alterski sistem

Zakon za za{tita na li~ni podatoci

Li~en podatok Obrabotka na li~ni podatoci

Zakon za za{tita na potro{uva~ite

Izvr{nost na pla}awe Javni uslugi Proda`na cena Proizvod Proizvoditel

96

Zakon za igrite na sre}a i zabavnite igri

Avtomat-klub Avtomati za igra na sre}a Zabavni igri Instant lotarija Igra na sre}a Igra~nica (kazino) Nagradna igra Prireduva~ na igri na sre}a Tombola

Zakon za javen dolg

Agent Dr`aven dolg Dr`avna garancija Zadol`uvawe Javen dolg Nositeli na javen dolg Privaten dolg

Zakon za javni nabavki

Stoka Usluga

Zakon za komunalni taksi

Komunalni taksi Obvrznik na komunalna taksa

Zakon za koncesii
Koncesija Koncesioner Koncesiski dogovor Koncesiski dejnosti

www.ujp.gov.mk

97

 Koncesii kaj javnite uslugi

Zakon za koristewe i raspolagawe so stvarite na dr`avnite organi

Dr`aven organ Raspolagawe so stvari Stvari vo dr`avna sopstvenost

Zakon za op{tata upravna postapka

Barawe za za{tita na zakonitosta Vra}awe vo porane{na sosotojba vo upravna postapka Dostavuvawe na pismena vo upravna postapka Doka`uvawe vo upravna postapka Zaklu~ok vo upravna postapka Javna isprava Kone~no re{enie Pravosilnost na re{enie vo upravna postapka Procesna sposobnost Podnesok Posebna ispitna postapka soglasno Zakonot za op{tata upravna postapka Povtoruvawe na postapkata vo upravna postapka Rok vo upravna postapka Stranka vo upravna postapka Svedok vo upravna postapka Tolkuva~i vo upravna postapka Uvid vo upravna postapka

Zakon za penzisko i invalidsko osiguruvawe

Penziska osnova

Zakon za personalen danok na dohod

Akontacija Akontativna dano~na prijava

98

Akontativen period Kapitalna dobivka Kapitalna zaguba Li~ni primawa Personalen danok na dohod Prihod od zemjodelska dejnost Prihodi od samostojna dejnost Pihodi od imot i imotni prava Prihod od avtorski prava i prava od industriska sopstvenost Prihodi od kapital Posebna postapka za zadol`uvawe so personalen danok na dohod

Zakon za platen promet

Nalog za blokada na sredstva Nesposobnost za pla}awe (nelikvidnost) Nositel na platniot promet Pla}awe Platen instrument Platen promet Trezorska smetka Trezor Trezorska glavna kniga Transakciona smetka U~esnik vo platniot promet

Zakon za prekr{oci
Prekr{ok

Zakon za revizija
Ovlasten revizor

Zakon za registrirawe na gotovinskite pla}awa

Demonta`a na fiskalnata memorija Dneven finansiski izve{taj

www.ujp.gov.mk

99

Integriran avtomatski sistem na upravuvawe Kasova smetka za storna transakcija Promena na fiskalna memorija Registracija na gotovinskite pla}awa Fiskalizacija Fiskalna kasa Fiskalen sistem na oprema Fiskalna aparatura Fiskalna smetka Fiskalna memorija Fiskalna i servisna plomba Fiskalen za{titen znak (logo)

Zakon za sloboden pristap do informacii od javen karakter

Baratel na informacija od javen karakter Delumen pristap na informacii od javen karakter Dokument Informacii od javen karakter Imateli na informacii od javen karakter

Zakon za spre~uvawe na korupcija

Anketen list Korupcija Obvrznik za dostavuvawe na anketniot list Semejstvo soglasno Zakonot za spre~uvawe na korupcija

Zakon za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo

Direkcija za spre~uvawe na perewe pari Perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo Prinos od kaznivo delo

100

Zakon za ste~aj
Aran`man za finansiski kolateral vo ste~ajna postapka Barawe za za{tita nazakonitosta vo ste~aj Ve{taci vo ste~ajna postapka Dobrovolno poramnuvawe vo ste~aj Doveritel so obezbedeno pobaruvawe Doveritel so pravo na izdvojuvawe na predmet ili pravo (izla~en doveritel) Doveritel na ste~ajna masa Dol`nik vo ste~ajna postapka Dol`nik vo postapka za reorganizacija vo ste~aj Zastapnik so polnomo{no Imot Izla~en doveritel Likvidacija na dol`nikot vo ste~aj Nesposobnost za pla}awe(nelikvidnost) Optovaren imot vo ste~aj Otvorawe na ste~ajna postapka Osloboduvawe od obvrska vo ste~aj Obezbedeno pobaruvawe Organi na ste~ajnata postapka O{teteno lice Princip na paritet vo ste~aj Pobaruvawe po otvorawe na ste~aj Prioritetno pobaruvawe vo ste~aj Postapka za reorganizacija vo ste~aj Reorganizacija na dol`nikot vo ste~aj Razla~ni doveriteli Ste~aen doveritel Ste~ajna masa Ste~ajna postapka Ste~aen upravnik Tro{oci na ste~ajna postapka Finansiski kolateral

Zakon za tehnolo{ko industriska razvojna zona

Korisnik na tehnolo{kata industriska razvojna zona Osnova~ na tehnolo{ka industriska razvojna zona

www.ujp.gov.mk

101

Zakon za trgovski dru{tva

Akcija Akcioner Akcionerskoto dru{tvo Akcionerska kniga Vlog vo trgovsko dru{tvo Vnatre{na (interna) informacija Dividenda Dru{tvo so ograni~ena odgovornost Javno trgovsko dru{tvo Kniga na blagajna Komanditno dru{tvo Komanditno dru{tvo so akcii Obvrznica Odgovorno lice vo javno trgovsko dru{tvo Osnovna glavnina na trgovsko dru{tvo Osnova~ na trgovsko dru{tvo Organ na upravuvawe vo akcionerskoto dru{tvo Pazarna vrednost na akcija Podru`nica Pretprijatie Sedi{te na trgovsko dru{tvoto Statut na trgovsko dru{tvo Stransko pravno lice Tajno dru{tvo Trgovska dejnost od mal obem Trgovski polnomo{nik Trgovskiot patnik (agenti) Udel vo trgovsko dru{tvo U~estvo vo dobivkata na trgovsko dru{tvo Finansiski izve{taj na trgovsko dru{tvo Firma Formi na trgovski dru{tva

Zakon za trgovija
Trgovec Trgovija Trgovija na golemo

102

 Trgovija na malo. Trgovec poedinec

Zakon za upravata za javni prihodi

Uprava za javni prihodi Uverenie za plateni danoci

Zakon za upravni sporovi

Upraven spor Upravniot sud Upravni raboti

Zakon za finansiska policija

Uprava za finansiska policija

Zakon za hartii od vrednost

Dolgoro~nite finansiski vlo`uvawa Komisija za hartii od vrednost Kotacija Nominalen i emisiski iznos na akcii Transakcii na hartii od vrednost Hartii od vrednost

Carinski zakon
Doma{na stoka/dobro Elementi za utvrduvawe na carinski dava~ki Izvozni dava~ki Nositel na carinska postapka Stavawe na stoka na uvid na carinski organ Stoka Uvoz na dobra Uvozni dava~ki

www.ujp.gov.mk

103

Carinewe na stoka Carinska deklaracija Carinski dolg Carinska kontrola Carinski nadzor Carinski organ Carinskoto podra~je na Republika Makedonija Carinski postapki Carinski osloboduvawa i olesnuvawa Carinski status Carinski formalnosti

Zakon za Centralen registar

Centralen registar

104

Izvori i koristeni materijali

1. Zakon za dano~na postapka (Sl.Vesnik na RM br.13/06) 2. Zakon za danok na dodadena vrednost (Sl.Vesnik na RM br.44/99; 86/99; 8/01, 21/03; 19/04; 33/06; 101/06) 3. Zakon za personalen danok na dohod (Sl.Vesnik na RM broj 80/93; 3/94; 70/94; 71/96; 28/97; 8/01; 50/01; 52/01; 2/02; 44/02; 96/04; 120/05; 52/2006; 139/06; 6/07) 4. Zakon za danok na dobivka (Sl.Vesnik na RM br.80/93; 33/95; 43/95; 71/98; 5/97; 28/98; 11/01; 02/02; 44/02; 51/03; 120/05 i 139/06) 5. Zakon za Upravata za javni prihodi (Sl.Vesnik na RM br.81/05) 6. Zakon za Finansiska policija (Sl.Vesnik na RM br.55/07) 7. Zakon za ste~aj (Sl.Vesnik na RM br.34/06; 126/06; 84/07) 8. Zakon za akcizi (Sl.Vesnik na RM br.32/01; 50/01; 52/01; 42/02; 98/02; 24/03; 96/04; 38/05) 9. Zakon za registrirawe na gotovinskite pla}awa (Sl.Vesnik na RM br.31/01; 42/03; 47/03; 40/04; 70/06; 126/06; 60/07) 10. Zakon za igri na sre}a (Sl.Vesnik na RM br.54/97; 13/01; 53/01; 74/01; 134/01; 102/01; 2/02; 54/07) 11. Zakon za danocite na imot (Sl.Vesnik na RM br.61/04; 92/07) 12. Zakon za bankite (Sl.Vesnik na RM br.67/07) 13. Zanok za komunalni taksi (Sl.Vesnik na RM br.61/04, 64/05, 92/07) 14. Zakon za administrativni taksi (Sl.Vesnik na RM br.17/93; 20/96; 7/98; 13/01; 24/03; 19/04; 61/04; 95/05; 7/06; 70/06 i 92/07) 15. Zakon za platen promet (Sl.vesnik na RM br.113/07) 16. Zakon za buxetite (Sl.Vesnik na rM br.64/05) 17. Zakon za spre~uvawe na korupcija (Sl.Vesnik na RM br.28/02, 46/04, 126/06, 7/07) 18. Zakon za za{tita na li~ni podatoci (Sl.Vesnik na R.M br.7/05) 19. Zakon za sloboden pristap do informacii od javen karakter (Sl. Vesnik na RM br.13/2006) 20. Zakon za koristewe i raspolagawe so stvarite na dr`avnite organi (Sl.Vesnik na RM br. 8/05) 21. Zakon za op{tata upravna postapka (Sl.Vesnik na RM br.38/05) 22. Zakon za dr`avni slu`benici (Sl.Vesnik na RM br.108/05) 23. Zakon za koncesii (Sl.Vesnik na RM br.25/02, 24/03) 24. Zakon za tehnolo{ko industriska razvojna zona (Sl.Vesnik na RM br.14/07)

www.ujp.gov.mk

105

25. Zakon za javen dolg (Sl.Vesnik na RM br.62/05) 26. Zakon za donacii i sponzorstva vo javnite dejnosti (Sl.Vesnik na RM br.4/06) 27. Zakon za prekr{oci (Sl.Vesnik na RM br.62/06) 28. Zakon za javni nabavki (Sl.Vesnik na RM br.19/04 i 109/05) 29. Zakon za za{tita na potro{uva~ite (Sl.Vesnik na RM br.38/04) 30. Zakon za trgovski dru{tva (Sl.Vesnik na RM br.28/04) 31. Zakon za penzisko i invalidsko osiguruvawe (Sl.Vesnik na RM br. 80/9370/06) 32. Zakon za trgovija (Sl.Vesnik na RM br.15/0463/07) 33. Zakon za Centralen registar (Sl.Vesnik na RM br.50/01109/05) 34. Zakon za hartii od vrednost (Sl.Vesnik na RM br.95/05) 35. Carinski zakon (Sl.Vesnik na RM br. 39/05) 36. Zakon za edno{alterski sistem i za vodewe na trgovski registar i registar na drugi pravni lica (Sl.Vesnik na RM br.84/05) 37. Zakon za upravni sporovi (Sl.Vesnik na RM br.62/06) 38. Zakon za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo (Sl.Vesnik na RM br.46/04) 39. Zakon za revizija (Sl.Vesnik na RM br.79/05) 40. Operativna instrukcija za realizacija na nadvore{nata kontrola (broj 09-5301/1 od 04.04.2006 godina) 41. Operativna instrukcija za izmena i dopolnuvawe na Operativnata instrukcija za realizacija na nadvore{nata kontrola (broj 09-9791/1 od 13.07.2006 godina) 42. Operativna instrukcija za na~inot na postapuvawe na UJP pri obezbeduvawe na me|unarodna pravna pomo{ (broj 13-13702/1 od 14.11.2006 godina) 43. Operativna instrukcija za sproveduvawe na nadzor od strana na UJP soglasno Zakonite za danocite na imot i Zakonot za komunalni taksi (br.13-7501/1 od 30.05.2007 godina) 44. Operativna instrukcija za ispolnuvawe na dano~en dolg so prebivawe (br.12-9967/1 od 17.07.2007 godina) 45. Operativna instrukcija za na~inot na postapuvaweto na Upravata za javni prihodi po barawe za odlagawe pla}awe na dano~en danok (br.121871/1 od 21.02.2007 godina) 46. Operativna instrukcija za na~inot na postapuvawe na Upravata za javni prihodi vo postapkata na izdavawe na uverenija i potvrdi (br.126723/1 od 30.07.2007 godina) 47. Operativa instrukcija za postapkite na priem, obrabotka i arhivirawe

106

na dano~nite prijavi (br.15-8501/1 od 23.06.2006 godina) 48. Operativna instrukcija za poimot i sodr`inata na dano~na prijava i za pra{awa povrzani so podnesuvaweto na dano~ni prijavi vo Upravata za javni prihodi 9br.12-9968/1 od 17.07.2006 godina) 49. Javni finansii, d-r @ivko Atanasovski, Ekonomski Fakultet Skopje 2004 godina 50. Dictionary of Finance and Banking, Oxford University press

www.ujp.gov.mk

107

108