INSTYTUT BADAWCZY DRG I MOSTW Zakad Diagnostyki Nawierzchni

z realizacji pracy pt.: Analiza propagacji spka nawierzchni z wykorzystaniem techniki radarowej. SPRAWOZDNIE CZCIOWE Etap II zadania 7 - 9

SPRAWOZDANIE

Zleceniodawca: Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad Umowa nr 2192/2008 z dnia 11.08.2008 roku

Opracowali: mgr in. Jacek SUDYKA dr Lech KRYSISKI mgr in. Przemysaw HARASIM Eugeniusz MAJEWSKI Jacek KUSIAK

Kierownik Zakadu Diagnostyki Nawierzchni

mgr in. Tomasz MECHOWSKI

Warszawa, listopad 2010

Spis treci
1 2
2.1

Wstp ......................................................................................................................... 7 Kontynuacja bada radarowych na wytypowanych odcinkach badawczych. ... 8

Oglna charakterystyka georadarowa odcinkw ............................................................ 10

2.1.1 Odcinek A1_S .................................................................................................................................... 10 2.1.2 Odcinek A2_S .................................................................................................................................... 16 2.1.3 Odcinek A3_S .................................................................................................................................... 19 2.1.4 Odcinek B_S ...................................................................................................................................... 22 2.1.5 Odcinek C_S ...................................................................................................................................... 26

2.2

Odcinek D_S ....................................................................................................................... 30

3 4 5
5.1 5.2 5.3 5.4

Weryfikacja stanu spka nawierzchni metodami klasycznymi. ...................... 32 Ocena parametrw majcych wpyw na jako uzyskiwanych danych z pomiarw radarowych w warunkach terenowych. ............................................. 36 Analiza porwnawcza uzyskanych danych w okresie trzech lat od rozpoczcia pomiarw................................................................................................................. 39
Odcinki A1_S, A2_S i A1_S - drogi betonowe DK 22 ..................................................... 43 Odcinek B_S ....................................................................................................................... 48 Odcinek C_S ....................................................................................................................... 52 Odcinek D_S ....................................................................................................................... 62

Analiza parametrw wejciowych w istniejcych modelach degradacji nawierzchni pod ktem spka i ich porwnanie z uzyskanymi wynikami bada. ...................................................................................................................... 68 Podsumowanie ........................................................................................................ 72

Spis ilustracji
Rysunek 2.1 Lokalizacja odcinkw wytypowanych do bada terenowych ..................................................... 8 Rysunek 2.2 Typowy wygld uszczelnionego spoiwem nacicia w warstwie asfaltowej wykonanego nad dylatacj w lecym niej betonie. Obok widoczna powstajca niezgodnie szczelina. ................................ 10 Rysunek 2.3 Wynik skanowania nawierzchni wzdu trzech rwnolegych profili pokazujcy budow ssiedztwa odwiertu W1_A1_S (przed jego odwierceniem). ........................................................................ 11 Rysunek 2.4 Poskadane (do konfiguracji pierwotnej) fragmenty rdzenia W1_A1_S (widoczny fragment deski szalunkowej, fragment cznikowej rury zbrojeniowej, skorodowane fragmenty cienkich prtw zbrojeniowych jeden pod rur, a drugi w spgu betonu, rozwierajca si ku doowi szczelina w dolnych warstwach asfaltowych, rozlege zniszczenia ze zmianami mineralnymi na poczeniu warstw asfaltowych z warstw betonow, a zachodzce gwnie w stropie betonu), zblienie fragmentu grnego (z widoczn szczelin biegnc w d od wypenionego spoiwem nacicia w warstwie cieralnej) i widok na otwr tu po odwierceniu (widoczny fragment deski szalunkowej w betonowym segmencie ciany otworu). ............ 12 Rysunek 2.5 Echogram wzdu ladu prawego koa z naniesion interpretacj budowy strefy wykruszeniowej w pobliu odwiertu W1_A1_S wykonanego na dylatacji. Pozycja osi odwiertu zaznaczona jest pionow fioletow lini, deska szalunkowa pionow lini t, strop betonu lini czarn, horyzonty pomidzy warstwami asfaltowymi liniami szarymi, cznikowa rura zbrojeniowa poziom lini zielon, pozycje poprzecznych prtw zbrojeniowych zielonymi kropkami. Obok (w niewaciwych pozycjach) znajduj si: odpowiednio przeskalowany obraz rdzenia oraz fragment echogramu odpowiadajcy innej wybranej dylatacji na tym samym odcinku badawczym zestawione w celach porwnawczych. .................. 13 Rysunek 2.6 Lokalny echogram uyty do wstpnej lokalizacji pknicia, na ktrym zaplanowano odwiert kontrolny W2_A1_S ...................................................................................................................................... 14 Rysunek 2.7 Zestawione echogramy wzdu trzech rwnolegych profili (rodkowy wzdu ladu prawego koa, powyej profil 50 cm na lewo od ladu, a poniej profil 50 cm na prawo od ladu) rozpoznajce szczegowo ssiedztwo zaplanowanego odwiertu W2_A1_S. .................................................................... 15 Rysunek 2.8 Sie zaznaczonych punktw odniesienia uyta przy namierzaniu niewidocznego pknicia z precyzj kilkucentymetrow oraz widok otworu i fragmentw rdzenia W2_A1_S zaraz po odwierceniu. Na zdjciu dolnym widoczne pknicie warstwy betonu. ................................................................................... 16 Rysunek 2.9 Wynik skanowania wzdu trzech rwnolegych profili ssiedztwa dwch odwiertw sondujcych nieck w stropie betonu w pobliu dylatacji (dystans 5 metrw w lokalnym pikietau) i typow struktur tego odcinka. .................................................................................................................................. 17 Rysunek 2.10 Rdzenie uzyskane na odcinku badawczym A2_S ................................................................... 18 Rysunek 2.11 Zestawienie echogramu z przeskalowanymi fotografiami rdzeni odwierconych na tym samym profilu................................................................................................................................................ 18 Rysunek 2.12 Typowy obraz georadarowy szczeliny midzypytowej (tzw. dylatacji) betonowej drogi DK 22 (Czersk). Widoczna jest pojedyncza hiperbola stropowa, podwjna replika na poziomie porednim (typu podwjnej hiperboli) oraz replika w spgu ) zapadnita powierzchnia spgowa z dwoma pochylonymi skrzydami, zmieniony typ refleksu spgowego pomidzy podwjnym dodatnim, a wzmocnionym pojedynczym ujemnym oraz sabe lady hiperbol o wierzchokach usytuowanych w spgu). ..................... 19 Rysunek 2.13 Typowy obraz georadarowy pionowego, poprzecznego pknicia betonowej drogi DK 22 (Czersk). Widoczna jest pojedyncza hiperbola stropowa oraz replika w spgu (zapadnita powierzchnia spgowa z dwoma pochylonymi skrzydami, zmieniony typ refleksu spgowego z pojedynczego ujemnego

na podwjny dodatni oraz sabe lady p-hiperbol o wierzchokach usytuowanych w spgu w miejscu poczenia pochylonych skrzyde zagbienia). ............................................................................................ 21 Rysunek 2.14 Echogramy szczelin midzy-pytowych o wikszej komplikacji struktury ............................ 22 Rysunek 2.15 Echogramy uzyskane w ssiedztwie spka poprzecznych na odcinku B_S ......................... 23 Rysunek 2.16 Echogramy lokalne uzyskane na trzech rwnolegych profilach w ssiedztwie wiercenia W1_B_S wykonanego na szczelinie (nr. 2) na odcinku B_S; grny (po lewej stronie ladu prawego koa w odlegoci 80 cm od tego ladu), rodkowy (wzdu ladu prawego koa) i dolny (80 cm na prawo od prawego ladu). ............................................................................................................................................. 24 Rysunek 2.17 Miejsce wykonania wiercenia W1_B_S (po lewej, trzy kreski oznaczaj kierunki i pozycje trzech rwnolegych profili, a na rodkowej w miejscu jej przecicia z pkniciem zostao wykonane wiercenie) oraz uzyskany rdze (po prawej) ................................................................................................. 24 Rysunek 2.18 Echogram lokalny uzyskany w ssiedztwie wiercenia W2_B_S wykonanego w miejscu dalekim od szczelin i pozbawionym znamion defektw midzy -warstwowych na odcinku B_S. Widoczna jest kratka zoona z dwch rodzin ukonych linii bdca sygnaem reprezentujcym struktur orodka, zapewne jego granulacj o duej skali. Kratka ta stanowi sygna maskujcy utrudniajcy powanie detekcj szczelin. ......................................................................................................................................................... 25 Rysunek 2.19 Rdze W2_B_S pobrany w miejscu pozbawionym spka i nie wskazujcym na obecno odspoje lub innych osobliwoci budowy nawierzchni na odcinku B_S (DK 7, Cedry Mae). Reprezentuje on typow, zdrow nawierzchni tego odcinka. Dobrze widoczne nowe warstwy asfaltowe, podbudowa MCE, a pod ni relikt dawnej nawierzchni zaczynajcy si warstw cieraln i wic. ........................... 26 Rysunek 2.20 Przykady silnych choinkowych ukadw refleksw rozproszeniowych o ksztacie hiperbolicznym .............................................................................................................................................. 27 Rysunek 2.21 Przykad silnej grupy pionowej skupionych (o dobrej lokalizacji poziomej) refleksw sugerujcych obecno defektw (zaburze regularnej, warstwowej struktury orodka) pooonych jeden nad drugim, czyli niemal pionowo. ............................................................................................................... 29 Rysunek 2.22 Echogramy uzyskane w pobliu miejsc, gdzie wystpuj spkania na odcinku badawczym D_S (DK 50, koo Kobieli). ......................................................................................................................... 31 Rysunek 3.1 Wielofunkcyjny pojazd pomiarowy MFV ................................................................................ 32 Rysunek 3.2 HDI zasada dziaania ............................................................................................................. 33 Rysunek 3.3 Fotorejestracja powierzchni nawierzchni ................................................................................. 33 Rysunek 3.4 Fotorejestracja pasa drogowego (odcinek C_S) ....................................................................... 33 Rysunek 3.5 Przykad identyfikacji spka nawierzchni (fragment nawierzchni odcinka A3_S) ................ 34 Rysunek 4.1 Krzywe kalibracyjne rnych pomiarw dystansu oparte o spkania obserwowane zarwno na powierzchni jak i zapisie georadarowym na odcinku A1_S drogi DK22, przed korekt (rysunek lewy) oraz po usuniciu bdw identyfikacji (rysunek prawy) ...................................................................................... 39 Rysunek 5.1 Echogramy uzyskane w latac h 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A1_S ......... 40 Rysunek 5.2 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A2_S ......... 41 Rysunek 5.3 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A3_S ......... 41 Rysunek 5.4 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) B_S ........... 42 Rysunek 5.5 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) C_S ........... 42 Rysunek 5.6 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) D_S ........... 43 Rysunek 5.7 Krzywe kalibracyjne rnych pomiarw dystansu oparte o spkania skorelowane w stopniu wystarczajco poprawnym na trzech odcinkach drogi DK22: A1_S, A2_S oraz A3_S................................ 44

Rysunek 5.8 Histogramy nasile georadarowych przejaww spka poprzecznych (wraz z dylatacjami) w nawierzchniach trzech badanych odcinkw betonowych. ............................................................................. 45 Rysunek 5.9 Zbiorczy histogram nasile georadarowych przejaww spka poprzecznych (wraz z dylatacjami) w nawierzchniach betonowych. ................................................................................................ 45 Rysunek 5.10 Przykad lokalnego defektu na horyzoncie midzywarstwowym, ktry cho w r oku 2010 odnotowany zosta jedynie na echogramie (dolny), uleg lokalnemu wzmocnieniu i objawi si take na powierzchni jako spkanie S08e (dystans 738 m) w roku 2011. ................................................................... 49 Rysunek 5.11 Przykad spkania S05 (348.7 m) zanotowanego ju w roku 2010, ktremu towarzyszy na echogramie wyrany defekt lokalny na horyzoncie odpowiadajcym granicy midzy grnymi warstwami asfaltowymi, a podbudow MCE (okoo 20 cm gbokoci). ........................................................................ 49 Rysunek 5.12 Przykad lokalnego defektu na horyzoncie midzywarstwowym, ktry cho odnotowany na echogramie w roku 2010 (dolny) uleg lokalnemu wzmocnieniu i objawi si take na powierzchni jako spekanie S08f (dystans 773 m) w roku 2011. ................................................................................................ 50 Rysunek 5.13 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku B_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar profilografem w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR). ............................................. 51 Rysunek 5.14 Grny: Histogram nasilenia georadarowych przejaww spka poprzecznych na odcin ku B_S widocznych na powierzchni i przechodzcych przez lad prawego koa prawego pasa nawierzchni (ograniczona tablica korelacyjna tj. bez spka podunych). Dolny: Korelacja nasilenia i natenia spka poprzecznych; liczby na wykresie oznaczaj liczby przypadkw, linia czerwona to regresja liniowa, a linia niebieska to dopasowana zaleno proporcjonalna. ..................................................................................... 52 Rysunek 5.15 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku C_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar kkiem mierniczym w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR). .............................. 54 Rysunek 5.16 Histogram nasilenia georadarowych przejaww spka poprzecznych na odcinku C_S widocznych na powierzchni i przechodzcych przynajmniej czciowo przez skanowan stref lewego pasa nawierzchni (ograniczona tablica korelacyjna). ............................................................................................ 54 Rysunek 5.17 Echogram w pobliu wiercenia W1_C_S i wygld bocznej powierzchni rdzenia z powikszeniem poszerzonej i wypenionej materiaem ilastym szczeliny w dolnych warstwach asfaltowych. ....................................................................................................................................................................... 57 Rysunek 5.18 Echogram w pobliu wiercenia W2_C_S i wygld zrekonstruowanego z fragmentw rdzenia oraz fotografia wntrza otworu. .................................................................................................................... 58 Rysunek 5.19 Echogramy wykonane w pobliu wiercenia W3_C_S i wygld poskadanego z fragmentw rdzenia (warstwy asfaltowe i fragment podbudowy), powikszenie powierzchni szerokiej szczeliny gwnej pknicia w dolnych warstwach asfaltowych (pod maym fragmentem rdzenia) wypenionej materiaem ilastym oraz fotografia wntrza otworu. ........................................................................................................ 59 Rysunek 5.20 Echogramy wykonane w pobliu wiercenia W4_C_S i wygld zrekonstruowanego z fragmentw rdzenia oraz fotografia wntrza otworu. .................................................................................... 60 Rysunek 5.21 Zestawienie czterech rdzeni ustawionych na swoich powierzchniach grnych. ..................... 61 Rysunek 5.22 Trzy echogramy (antena 1 GHz)z odcinka C_S w pobliu odwiertw W1_C_S, W2_C_S, W3_C_S pokazujcy lokalne, wzmoone emisje z poziomu granicy pomidzy nakadk, a dawniejszymi warstwami asfaltowymi (okoo 10 cm gbokoci) odpowiadajce rozlegym strefom zniszczeniowym spka S10, S11 i S12. .................................................................................................................................. 61

Rysunek 5.23 Powikszony fragment rodkowego echogramu (profil B; antena 1 GHz) po odwiltorowaniu sygnau paskiej struktury warstwowej grnego pakietu asfaltowego, z wyranie widocznymi, lokalnymi zaburzeniami na gbokoci okoo 12 cm odpowiadajcymi spkaniom S10, S11, S12 (odpowiednio odwierty W1_C_S, W2_C_S, W3_C_S). ...................................................................................................... 62 Rysunek 5.24 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku D_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar kkiem mierniczym w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR). .............................. 63 Rysunek 5.25 Histogram nasilenia georadarowych przejaww widocznych spka poprzecznych na odcinku D_S. ................................................................................................................................................. 63 Rysunek 5.26 Przykady sabych objaww spka w obrazie georadarowym na odcinku D_S. .................. 64 Rysunek 5.27 Przykady skupionych stref zaburzonych Zs na odcinku D_S. ............................................... 65 Rysunek 5.28 Przykady rozproszonych stref zaburzonych Zr na odcinku D_S. .......................................... 66 Rysunek 5.29 Wygld stref zaburzonych (dystanse okoo 720, 760, 785 m) na duszym fragmencie echogramu. .................................................................................................................................................... 67 Rysunek 6.1 Porwnanie mierzonych i przewidywanych dugoci pkni podunych (pknicia z gry do dou) wynikajce z procesu globalnej kalibracji. .......................................................................................... 69 Rysunek 6.2 Porwnanie zmierzonych i przewidywanych pkni poprzecznych z procesu globalnej kalibracji ........................................................................................................................................................ 69 Rysunek 6.3 Regresja liniowa dla prognozowanego i obserwowanego czasu do powstania pkni na nawierzchniach .............................................................................................................................................. 71 Rysunek 6.4 Regresja liniowa midzy prognozowanymi i obserwowanymi rocznymi przyrostami powierzchni wszystkich pkni dla wspczynnika kalibracji 0.86 ............................................................. 71

Spis tabel
Tabela 2.1 Wytypowane odcinki drg ............................................................................................................. 8 Tabela 5.1 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A1_S ................................................... 46 Tabela 5.2 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A2_S ................................................... 47 Tabela 5.3 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A3_S ................................................... 48 Tabela 5.4 Tablica korelacyjna spka - odcinek B_S .................................................................................. 51 Tabela 5.5 Tablica korelacyjna spka - odcinek C_S .................................................................................. 55 Tabela 5.6 Ograniczona tablica korelacyjna spka odcinka C_S zawierajca wycznie spkania, ktre uwidoczniy si na powierzchni i przechodz przynajmniej czciowo przez skanowan stref nawierzchni na lewym pasie ruchu (lad prawego koa i rodek pasa). ............................................................................. 56 Tabela 5.7 Ograniczona tablica korelacyjna spka odcinka D_S zawierajca wycznie spkania, ktre uwidoczniy si na powierzchni i przechodz przynajmniej czciowo przez skanowan stref nawierzchni na lewym pasie ruchu (lad prawego koa i rodek pasa). ............................................................................. 63

1 Wstp
Jednym z najczciej wystpujcych uszkodze nawierzchni s spkania. Uszkodzenia te s efektem rnych mechanizmw zachodzcych w nawierzchni. Z punktu widzenia uytkownika drogi spkania w niewielkim stopniu wpywaj na komfort i bezpieczestwo jazdy. W przypadku zarzdzajcego drog pojawienie si na odcinku tego rodzaju uszkodze jest sygnaem wiadczcym o niewaciwej pracy nawierzchni, ktra w duszej perspektywie czasu bdzie ulega przypieszonej degradacji. Dlatego w metodach projektowania jak i systemach zarzdzania wyniki oceny intensywnoci i natenia spka s podstawowymi kryteriami zniszczenia nawierzchni. Badania tego typu uszkodze, metody oceny i sposoby interpretacji uzyskiwanych wynikw od lat s przedmiotem wielu publikacji. Wanym elementem w procesie oceny stanu nawierzchni pod ktem spka jest prawidowa, wczesna ich identyfikacja. W ostatnich latach szczeglnego tempa rozwoju nabray metody diagnostyczne oparte na pautomatycznych lub automatycznych metodach identyfikacji. S to przede wszystkim metody dziaajce w oparciu o techniki wizyjne, w ktrych wykorzystuje si technologie szybkiej obrbki obrazw cyfrowych o wysokiej rozdzielczoci. Szybki rozwj technologii cyfrowych pozwala na wdroenie take innej, nieniszczcej metody pomiarowej. Technika radarowa GPR (Ground Penetrating Radar) daje moliwoci identyfikacji uszkodze powierzchniowych takich jak rozwarstwienia, ubytki powierzchniowe, spkania, jednorodno zagszczenia i stopie zawilgocenia. W trzecim i ostatnim roku prac badawczych kontynuowano badania terenowe majce na celu rozpoznanie moliwoci techniki georadarowej w diagnostyce spka poprzecznych nawierzchni drogowych. W tym celu na wytypowanych wczeniej odcinkach badawczych wykonano szczegowe skanowania (o podwyszonej gstoci skanw na jednostk dugoci) i wizualn inwentaryzacj spka. Wykonano interpretacje echogramw wraz z prbami ich korelacji z katalogiem widocznych spka. Prby te ujawniy powane niezgodnoci pomidzy rnymi metodami pomiaru pooenia wzdu drogi. Przeprowadzono take dalsze wiercenia majce na celu rozpoznanie wgbnej budowy wybranych struktur powizanych z problematyk diagnozy spka. Pomiary wykonywano zgodnie z metodyk opracowan po drugim etapie bada. Pomimo zoonoci zagadnienia i zwizanych z tym problemw interpretacyjnych przeprowadzone badania i analizy doprowadziy do okrelenia kryteriw diagnostycznych opisujcych sposb w jaki pknicie przejawia si w obrazie georadarowym. Jednoczenie potwierdzono skuteczno metodyki pomiarowej przyjtej we wczeniejszym etapie pracy.

2 Kontynuacja bada radarowych na wytypowanych odcinkach badawczych.

Badania terenowe na wytypowanych odcinkach drg (Tabela 2.1 oraz Rysunek 2.1) prowadzono w latach 2009-2011. Odcinki przewidziane do bada zostay wyselekcjonowane z pord kilkunastu odcinkw zgoszonych przez Oddziay GDDKiA. Tabela 2.1 Wytypowane odcinki drg
Oznaczenie odcinka A1_S A2_S A3_S B_S C_S D_S Pikieta [km] Lokalizacja pocztek DK 22 DK 22 DK 22 DK 7 DK 9 DK 50 271+500 269+000 278+800 38+000 30+000 193+800 koniec 271+000 268+500 279+000 39+000 28+800 193+000 strona lewa (w ladzie prawego koa) strona lewa (w ladzie prawego koa) strona prawa (w ladzie prawego koa) strona prawa (w ladzie prawego koa) strona lewa (w ladzie prawego koa) storna lewa ( w ladzie prawego koa) uwagi

Rysunek 2.1 Lokalizacja odcinkw wytypowanych do bada terenowych Wikszo wytypowanych odcinkw w momencie rozpoczcia pomiarw posiadaa nawierzchni now, uytkowan ok. 3-4 lat. Wyjtkiem jest odcinek A3_S (nawierzchnia betonowa), ktrego nawierzchnia poddana jest dugiemu, kilkudziesicioletniemu okresowi eksploatacji. Wybrane odcinki charakteryzuj si nastpujc konstrukcj: 8

 A1_S i A2_S asfaltowa warstwa cieralna o gruboci 4 cm uoona na istniejcej nawierzchni z betonu cementowego; w miejscach dylatacji warstwy betonowej wykonano nacicia warstwy cieralnej; w chwili obecnej nawierzchnia bez widocznych uszkodze, A3_S nawierzchnia betonowa o gruboci ok. 22 cm z licznymi spkaniami poprzecznymi i ukonymi oraz uszkodzeniami w obrbie dylatacji, B_S pakiet warstw asfaltowych o gruboci ok. 21 cm uoony na warstwie MCE o gruboci ok. 16 cm, poniej istniejca nawierzchnia (wg. uzyskanych informacji nawierzchnia przed remontem charakteryzowaa si licznymi uszkodzeniami, w tym spkaniami poprzecznymi); na odcinku stwierdzono spkania poprzeczne ju na etapie bada odbiorczych w 2006 roku; w chwili obecnej nawierzchnia posiada pojedyncze spkania poprzeczne, C_S nawierzchnia asfaltowa o gruboci ok. 10 cm, wykonana jako nakadka istniejcej nawierzchni asfaltowej o gruboci ok. 15 cm uoonej na warstwie chudego betonu; przed remontem odcinek charakteryzowa si licznymi spkaniami poprzecznymi; w chwili obecnej nawierzchnia posiada pojedyncze spkania poprzeczne, D_S - nawierzchnia asfaltowa o gruboci cznej ok. 21 cm, wykonana jako nakadka istniejcej nawierzchni asfaltowej o gruboci ok. 14 cm uoonej na warstwie betonu cementowego; przed remontem odcinek charakteryzowa si licznymi spkaniami poprzecznymi, szybko odtwarzajcymi si po wykonanych wczeniej odnowach; w chwili obecnej nawierzchnia bez widocznych uszkodze. Ostatnia seria bada georadarowych w terenie wykonana zostaa na wszystkich odcinkach testowych wedug procedury opracowanej na podstawie pomiarw w ramach drugiego etapu pracy. Procedura ta polega ona na wykonaniu skanw o podwyszonej gstoci w co najmniej trzech rwnolegych, biegncych blisko siebie profilach (w odlegoci okoo 50 cm jeden od ssiedniego). Zestawienie takich echogramw daje potwierdzenie, czy znamiona diagnostyczne wystpuj przy tym samym dystansie na ssiednich profilach. Takie potwierdzenie poprzecznej rozcigoci bardzo lokalnej struktury jest bardzo du pomoc w uzasadnieniu przypuszczenia o pkniciu, szczeglnie w przypadkach o sabej manifestacji. Pojedyncze skanowania caego odcinka, wzdu ladu prawego koa wykonywano w ramach etapu rozpoznawczego, z jednej strony do prawidowego udokumentowania hiperbol rozproszeniowych, a z drugiej strony w celu redukcji szumw niekoherentnych, ktre powanie utrudniaj identyfikacj hiperbol majcych zwykle bardzo ma amplitud sygnau. Celem takiego wstpnego rozpoznania bya obserwacja sygnaw spka objawiajcych si w formie hiperbol oraz ich ewentualnej korelacji z pozycjami spka widocznych na powierzchni. Kluczowe w tym wypadku s miejsca, gdzie nie wystpuj pknicia powierzchniowe, natomiast pojawiaj si georadarowe sygnay wskazujce na pknicia ukryte, ktre nie pojawiy si jeszcze na powierzchni.

W celu precyzyjnej lokalizacji poszukiwanego elementu struktury i rozpoznania otoczenia miejsca wiercenia skanowania georadarowe byy przeprowadzane take na bardzo krtkich, kilkumetrowych odcinkach, z uyciem skrajnie wysokiej gstoci 500 skanw na metr, zwykle w trzech rwnolegych bliskich sobie profilach i tu przed wykonaniem wiercenia. Warto tu zaznaczy, e ta procedura czsto daje niespodziewane wyniki odsaniajc szczegy struktury, ktrych interpretator nie stwierdza przy analizie pojedynczego echogramu o mniejszej rozdzielczoci.

2.1 Oglna charakterystyka georadarowa odcinkw

2.1.1 Odcinek A1_S Nawierzchni odcinka A1_S (w pobliu Gutowca po wschodniej stronie, 271+500 do 271+000, lewa strona drogi, lad prawego koa) stanowi warstwy podbudowy istniejcej nawierzchni betonowej oraz warstwa cieralna o gruboci okoo 34 cm. W miejscach napraw wykonanych przed uoeniem warstwy cieralnej zastosowano asfaltow warstw wyrwnujc. czna grubo warstw asfaltowych w tych miejscach ma okoo 57 cm gruboci. Materia warstw asfaltowych w swej czci spgowej stanowi w szczeglnoci wypenienie niecek na powierzchni betonu, najczciej w otoczeniu dylatacji i mniejszych rozmiarami ubytkw, u szczytu pkni wewntrz-pytowych tam, gdzie pknicia te dochodz do powierzchni pyty betonowej. Na odcinku zostay wykonane liniowe nacicia poprzeczne o szerokoci 1 cm w pobliu dylatacji pyt istniejcej nawierzchni betonowej i wypenione lepiszczem (Rysunek 2.2). Technika ta ma za zadanie zapobieganie rozszerzaniu si strefy spka powstajcej w segmencie asfaltowym w pobliu aktywnej ze swej natury dylatacji.

Rysunek 2.2 Typowy wygld uszczelnionego spoiwem nacicia w warstwie asfaltowej wykonanego nad dylatacj w lecym niej betonie. Obok widoczna powstajca niezgodnie szczelina. Wykonanie wiercenie W1_A1_S zaplanowano w miejscu jednej z dylatacji w celu rozpoznania typowej struktury takiej szczeliny i zjawisk odpowiedzialnych za generacj 10

nadzwyczaj silnych obrazw rozproszeniowych. Miejsce wybrane jako reprezentatywne na podstawie wczeniejszego, wstpnego i poddanego dokadnemu przegldowi skanowania, zostao przed wierceniem rozpoznane szczegowo przez wykonanie wysoko-rozdzielczego skanowania. Dziki odpowiedniej konfiguracji zsynchronizowane echogramy (Rysunek 2.3) odpowiadajce trzem profilom pomiarowym day wgld w kontynuacj badanej struktury w kierunku poprzecznym do osi profili.

Rysunek 2.3 Wynik skanowania nawierzchni wzdu trzech rwnolegych profili pokazujcy budow ssiedztwa odwiertu W1_A1_S (przed jego odwierceniem). Szczegowe skanowanie uwidocznio take w bardziej wyrany sposb zoon budow otoczenia dylatacji. W stropie warstwy betonowej mamy do czynienia z wielowarstwowym ukadem o szerokoci niemal 1.5 metra, wypenionym mieszank asfaltow. Echogram ukazuje zarwno powierzchnie kolejnych warstw jak i horyzonty pomidzy nimi. Wida ponadto, e wierzchokami hiperbol (lub p-hiperbol) rozproszeniowych s krawdzie kolejnych warstw. W strefie osiowej szczeliny mamy do czynienia z licznymi centrami rozproszeniowymi, take na gbokociach odpowiadajcych segmentowi betonowemu. Wiercenie rozpoznawcze W1_A1_S (Rysunek 2.4) wykonane w ladzie prawego koa ukazao nadzwyczajne bogactwo strukturalne i bogat histori strefy dylatacji, potwierdzajc interpretacj echogramw i nadajc wielu jej elementom realne znaczenia konstrukcyjne. W budowie rdzenia widoczne jest wypenione lepiszczem nacicie g rnej warstwy cieralnej oraz rozwierajce si ku doowi pknicie tnce doln warstw cieraln i niej lece asfaltowe wypenienie niecki; grny fragment rdzenia nie rozpad si jednak wzdu szczeliny.

11

Rysunek 2.4 Poskadane (do konfiguracji pierwotnej) fragmenty rdzenia W1_A1_S (widoczny fragment deski szalunkowej, fragment cznikowej rury zbrojeniowej, skorodowane fragmenty cienkich prtw zbrojeniowych jeden pod rur, a drugi w spgu betonu, rozwierajca si ku doowi szczelina w dolnych warstwach asfaltowych, rozlege zniszczenia ze zmianami mineralnymi na poczeniu warstw asfaltowych z warstw betonow, a zachodzce gwnie w stropie betonu), zblienie fragmentu grnego (z widoczn szczelin biegnc w d od wypenionego spoiwem nacicia w warstwie cieralnej) i widok na otwr tu po odwierceniu (widoczny fragment deski szalunkowej w betonowym segmencie ciany otworu). W tym przypadku mamy do czynienia z bardzo silnym sygnaem rozproszeniowym, ktrego rdem jest osobliwo struktury usytuowana na granicy betonu i asfaltu. Obiekt ten moe by przeoczony, jako e uleg niemal cakowitemu wykruszeniu w trakcie wiercenia. Jest nim dua strefa zniszcze w stropie betonu rozcigajca si wzdu dylatacji. Zniszczeniowa osobliwo tej strefy staje si jeszcze bardziej czytelna przy ledzeniu powierzchni odspojenia poza stref wykruszenia. Powierzchnia ta przecina zarwno warstw asfaltow jak i betonow nie sugerujc adnego osabienia na powierzchni kontaktu warstw. Zmiany materiaowe w stropie betonu zachodzce w pobliu dylatacji mog by take odpowiedzialne za zmian typu refleksu odpowiadajcego granicy pomidzy betonem i asfaltem. W obszarach midzy warstwowych nawierzchni betonowej refleks ten jest pojedynczym refleksem dodatnim, za kolejne warstwy asfaltowe stanowice wypenienie w obszarze remontowanych dylatacji charakteryzuj si wyranym refleksem podwjnym dodatnim, co pozostaje w zgodnoci z przypuszczeniem o istotnej obecnoci wody (w porach lub wody w mineraach ilastych) na tej granicy. Spostrzeenia dotyczce budowy otoczenia dylatacji, jakie poczyniono na podstawie echogramw i wiercenia zostay zebrane w formie szkicu na tle echogramu (Rysunek 2.5). 12

Rysunek 2.5 Echogram wzdu ladu prawego koa z naniesion interpretacj budowy strefy wykruszeniowej w pobliu odwiertu W1_A1_S wykonanego na dylatacji. Pozycja osi odwiertu zaznaczona jest pionow fioletow lini, deska szalunkowa pionow lini t, strop betonu lini czarn, horyzonty pomidzy warstwami asfaltowymi liniami szarymi, cznikowa rura zbrojeniowa poziom lini zielon, pozycje poprzecznych prtw zbrojeniowych zielonymi kropkami. Obok (w niewaciwych pozycjach) znajduj si: odpowiednio przeskalowany obraz rdzenia oraz fragment echogramu odpowiadajcy innej wybranej dylatacji na tym samym odcinku badawczym zestawione w celach porwnawczych. Osobn kategori zjawisk stanowi deformacje ksztatu powierzchni spgowej betonu i osobliwoci wystpujce na tej powierzchni w pobliu dylatacji, ktre s odpowiedzialne za generacj hiperbol spgowych (o wierzchoku usytuowanym w spgu). Uzyskane echogramy kocz si na refleksie spgowym i hiperbole nie s widoczne w tym wypadku. Widoczna jest jedynie prawie punktowa komplikacja ksztatu powierzchni spgowej, ktra moe by jednoczenie wierzchokiem hiperboli. Rdze W1_A1_S, ktry zawiera powierzchni spgow potwierdza, e w tym przypadku moemy mie do czynienia z sytuacj najprostsz, gdzie dylatacja koczy si nagle na powierzchni spgowej bez dodatkowych komplikacji struktury w otoczeniu dna szczeliny. Takie proste dno szczeliny jest potencjalnym rdem jednej sabej hiperboli spgowej. Jezdnym z zaoe, ktre zrealizowano na tym odcinku byo potwierdzenie moliwoci przyjtej metodyki pomiarowej w zakresie precyzyjnego wskazywania pkni. Niska precyzja i powane niezgodnoci pomidzy rnymi sposobami pomiaru pikietau, niepewno zaznacze wykonywanych w trakcie pomiaru z samochodu (moliwo pomylenia zaznacze odpowiadajcych naciciom i supkom) powoduj, e zachodzi moliwo popenienia bardzo duego bdu, za znaczniki, dylatacje i supki nie daj szans na lokalizacj wskiej szczeliny nawet z precyzj metrow. Wykonano 13

zatem najpierw skanowanie wstpne dwudziesto metrowego fragmentu w pobliu koca odcinka badawczego, gdzie znajduje si wybrane pknicie (Rysunek 2.6). Echogram porwnano pod wzgldem charakterystycznego ukadu obrazw piciu szczelin z wczeniejszym echogramem oglnym. Wybrane pknicie jest widoczne jako czwarte od lewej strony okoo pitnastego metra od pocztku lokalnego profilu. Jest to o tyle typowe pknicie, e nie posiada repliki na gbokoci kilkunastu centymetrw. Jego specyficzn wasnoci jest niemal punktowy rozmiar w paszczynie przekroju sugerowany jedn jedynie hiperbol o wierzchoku usytuowanym na granicy asfaltu i betonu. Na echogramie oglnym zosta zauwaony nieznacznie przesunity w prawo przejaw repliki spgowej (prawdopodobnie wierzchoka hiperboli spgowej), ktry oznaczaby, e przypuszczalne pknicie ktrego szczytem jest wierzchoek hiperboli stropowej tnie warstw betonu na wskro, a do repliki spgowej. Z tych powodw by to interesujcy przykad, bo moliwy do uchwycenia za pomoc wiercenia.

Rysunek 2.6 Lokalny echogram uyty do wstpnej lokalizacji pknicia, na ktrym zaplanowano odwiert kontrolny W2_A1_S Po identyfikacji miejsca wykonano precyzyjne namierzanie wraz ze szczegowym rozpoznaniem najbliszego otoczenia wiercenia, za pomoc wysokorozdzielczego skanowania (500 skanw na metr) w trzech rwnolegych profilach o dugoci 6 metrw kady, z ktrych boczne (flankowe) by y oddalone o 50 cm od centralnego biegncego wzdu ladu prawego koa (Rysunek 2.7).

14

Rysunek 2.7 Zestawione echogramy wzdu trzech rwnolegych profili (rodkowy wzdu ladu prawego koa, powyej profil 50 cm na lewo od ladu, a poniej profil 50 cm na prawo od ladu) rozpoznajce szczegowo ssiedztwo zaplanowanego odwiertu W2_A1_S. Skanowanie potwierdzio poprzeczn kontynuacj badanej struktury. Hiperbole stropowe wystpuj na wszystkich profilach w tych samych pozycjach. Podobnie na kadym profilu wystpuje replika spgowa, przy czym odsuwa si ona nieznacznie od osi hiperboli stropowej, gdy przesuwamy si w stron osi jezdni (przechodzc z profilu na profil). Chocia tosamo struktury jest atwa do ledzenia przy przechodzeniu z profilu na profil wida, e kondycja amplitudowa znaczco ronie w kierunku osi jezdni. Zastosowana technika umoliwia lokalizacj wierzchoka hiperboli z precyzj kilkucentymetrow wystarczajc do ustawienia miejsca odwiertu. Na podstawie tych szczegowych pomiarw wykonano odwiert (Rysunek 2.8) we wskazanym miejscu. Pod warstw asfaltu natrafi on na przewidywan szczelin w betonie.

15

Rysunek 2.8 Sie zaznaczonych punktw odniesienia uyta przy namierzaniu niewidocznego pknicia z precyzj kilkucentymetrow oraz widok otworu i fragmentw rdzenia W2_A1_S zaraz po odwierceniu. Na zdjciu dolnym widoczne pknicie warstwy betonu. Podobnie jak w poprzednim przykadzie (rdze W1_A1_S) pojawia si i tutaj przypuszczenie, e rdem wyranego sygnau rozproszeniowego w formie hiperboli jest liniowa strefa powanych zmian w materiale orodka, wystpujcych wzdu linii przecicia powierzchni granicznej warstw przez szczelin. 2.1.2 Odcinek A2_S Odcinek A2_S (w pobliu Gutowca po zachodniej stronie, 269+000 do 268+500, lewa strona drogi, lad prawego koa) charakteryzuje si analogicznym ukadem warstw z t rnic, e beton zosta przykryty na caej dugoci jedn warstw cieraln, ponacinan poprzecznie wycznie w pobliu dylatacji. Na odcinku A1_S nacicia wykonano jak si wydaje nie tylko w miejscach dylatacji, ale take tam, gdzie znajduj si czynne pknicia wewntrz-pytowe. By moe jest to powodem istotnej rnicy w stanie nawierzchni obserwowanym wizualnie na jej powierzchni. Na odcinku A2_S powstay liczne spkania poza naciciami, podczas gdy odcinek A1_S jest niemal pozbawiony dodatkowych spka. Zasadniczo jednak odcinki te s podobne, co do konstrukcji nawierzchni, a poniewa struktury osobliwe zostay skutecznie oprbowane na odcinku A1_S, wiercenia na odcinku A2_S dedykowano badaniu nawierzchni typowej, udokumentowaniu struktury niecki i badaniu efektw rozproszeniowych powstajcych w pobliu krawdzi zagbie widocznych w strefie dylatacji.

16

Jako przedmiot badania wybrano jedno z dwch szczeglnie dugich zagbie na tym odcinku. Otoczenie tej struktury zostao rozpoznane opisan wczeniej technik trzech skanw na profilach rwnolegych o dugoci 10 m (Rysunek 2.10).

Rysunek 2.9 Wynik skanowania wzdu trzech rwnolegych profili ssiedztwa dwch odwiertw sondujcych nieck w stropie betonu w pobliu dylatacji (dystans 5 metrw w lokalnym pikietau) i typow struktur tego odcinka. Osobliwoci tej struktury we wczeniejszym skanowaniu oglnym byo to, e chocia krawdzie zagbienia manifestoway si poprzez hiperbole to jego dno byo cakowicie niewidoczne, podczas gdy naley oczekiwa jego przejawu w formie silnego refleksu dodatniego. Trzy skany rwnolege pokazuj, e prawy profil flankowy (na dole rysunku) biegnie poza zagbieniem, chocia obie szczeliny (lewa, wewntrz-pytowa i prawa, dylatacyjna, odlege od siebie o 3 metry) s na nim dobrze widoczne. Lewy profil flankowy (na grze rysunku) przebiega ponad zagbieniem (obniony refleks asfaltbeton; dno niecki). Natomiast profil centralny (rodkowy na r ysunku) przebiega wzdu prawej krawdzi zagbienia, w pobliu teje krawdzi, ktra biegnie tutaj mniej wicej wzdu osi drogi. Refleks odpowiadajcy nieobnionej powierzchni betonu jest na tym centralnym profilu osabiony szczeglnie od strony przejazdu przy pierwszej szczelinie (lokalny pikieta 2m, po lewej stronie rysunku), a dalej odzyskuje swoj kondycj, co oznacza, e profil oddala si od krawdzi niecki. Wynika std, e efekt maskowania refleksu jest tutaj wynikiem przejazdu w pobliu bliskiej krawdzi biegncej wzdu profilu. Dwa rdzenie pobrano w miejscach o niezaburzonej strukturze (lokalny pikieta 0.5 m i 3.5 m) w celu udokumentownia zagbienia oraz typowej stratygrafii odcinka badawczego (Rysunek 2.11).

17

Rysunek 2.10 Rdzenie uzyskane na odcinku badawczym A2_S Rdzenie te znakomicie potwierdzaj obecno zagbienia. Rdze W2_A2_S pod warstw cieraln zawiera take asfaltowe wypenienie zagbienia.

Rysunek 2.11 Zestawienie echogramu z przeskalowanymi fotografiami rdzeni odwierconych na tym samym profilu. Warto zauway, e lokalne skanowanie z du gstoci skanw w pobliu miejsca odwiertw sprawio (Rysunek 2.12), e ujawnia si tutaj saba hiperbola powierzchniowa (o wierzchoku zlokalizowanym na powierzchni, lokalny pikieta 5 m, widoczna w przedziale czasu do 1.5 ns), zwizana z naciciem w warstwie cieralnej. Jest to jedyny przypadek takiej rejestracji na odcinkach nalecych do drogi DK 22. Pokazuje on due moliwoci gstego skanowania, ktre dziki post-stackingowi1 umoliwia redukcj
urednianie pewnej zakadanej liczby pojedynczych skanw na etapie obrbki danych pozwalajce zredukowa zakcenia i znieksztacenia rejestrowane podczas pomiaru
1

18

poziomu szumw niekoherentnych. Pokazuje on te granice moliwoci detekcyjnych w warunkach terenowych, gdy ta saba hiperbola odpowiada bardzo szerokiej szczelinie (1 cm) wypenionej orodkiem o dosy duym kontracie wzgldem mieszanki warstwy cieralnej. Std naley wnosi, e manifestacje szczelin o mikroskopowych rozmiarach i czsto zablinionych, bd zazwyczaj niemoliwe do zaobserwowania, ju choby z powodu obecnoci strukturalnego ta maskujcego. 2.1.3 Odcinek A3_S Echogram odcinka A3_S zosta poddany gruntownym ogldzinom. Defekty struktury widoczne na echogramie zostay sklasyfikowane i wykonano ich szczegow list. Lista ta, jak si okazuje, pozostaje w cisej zgodnoci z inwentaryzacj spka widocznych na powierzchni. Defekty widoczne na echogramie to zasadniczo dwa typy obrazw. Pierwszy typ obrazu zawiera pojedyncz lub wielokrotn hiperbol rozproszeniow w stropie nawierzchni, wielokrotn replik (zwykle para hiperbol) na poziomie porednim warstwy betonu (gboko kilkunastu centymetrw) oraz zesp strukturalny w spgu betonu (gboko dwudziestu kilku centymetrw) (Rysunek 2.13).

Rysunek 2.12 Typowy obraz georadarowy szczeliny midzypytowej (tzw. dylatacji) betonowej drogi DK 22 (Czersk). Widoczna jest pojedyncza hiperbola stropowa, podwjna replika na poziomie porednim (typu podwjnej hiperboli) oraz replika w spgu ) zapadnita powierzchnia spgowa z dwoma pochylonymi skrzydami, zmieniony typ refleksu spgowego pomidzy podwjnym dodatnim, a wzmocnionym pojedynczym ujemnym oraz sabe lady hiperbol o wierzchokach usytuowanych w spgu). Interpretacja strukturalna takiego obrazu, czyli przetumaczenie go na opis lokalnej budowy orodka, nie jest spraw prost. Przypisanie znaczenia tektonicznego poszczeglnym elementom obrazu wymaga wykonania wierce, dysponowania 19

laboratoryjnymi modelami prostych ukadw tektonicznych z ich obrazami georadarowymi oraz informacjami o prawdopodobnym typowym stylu budowy danej drogi. Warto tutaj zwrci uwag na znaczne rozmiary poprzeczne opisywanej struktury. Odlego wierzchokw pary hiperbol tworzcych replik centraln (gboko kilkunastu centymetrw) wynosi zwykle kilkadziesit centymetrw. Wiadomo, e para hiperbol o wierzchokach usytuowanych na tej samej gbokoci staje si rozrnialna (jak to pokazuj modele laboratoryjne, antena 2 GHz) przy odlegoci wierzchokw przekraczajcej 10 cm. Z kolei zagbienie widoczne w ksztacie powierzchni spgowej betonu ma szeroko rzdu metra. Jej dwa pochylone skrzyda schodz si ku osi pionowej obrazu szczeliny. Taki ich ukad sugeruje potencjaln obecno dwch pionowych poprzecznych pkni stowarzyszonych po obu stronach szczeliny, ale nie jest dowodem ich obecnoci. Zmiana typu refleksu spgowego moe by skutkiem powanych zmian na powierzchni stuku betonu z podoem w pobliu szczeliny. Drugi typ obrazu pionowego defektu struktury warstwowej z jakim mamy do czynienia na tym odcinku odpowiada poprzecznemu pionowemu pkniciu (Rysunek 2.14). Zasadnicz rnic jest w tym przypadku, w porwnaniu z typem pierwszym, brak repliki centralnej. W najprostszym przypadku mamy do czynienia z pojedyncz hiperbol stropow i odpowiedzi (replik) w spgu. Termin odpowied lub replika jest tutaj uywany w sensie strukturalnym podkrelajc wzajemny pionowy zwizek geometryczny taki, e elementy ukadu le niemal dokadnie jedne nad drugimi, przez co mamy powody wiza je bezporednio jako elementy struktury i moemy przypuszcza ich wspln genez. Wystpowanie hiperboli stropowej wraz z replik spgow w praktyce oznacza, e pknicie przecina na wskro ca pyt, aczkolwiek poznanie natury zniszcze w spgu wymaga dodatkowych bada. Podobnie jak w pierwszym przypadku mamy i tutaj do czynienia z zapadniciami spgu z dwoma pochylajcymi si ku sobie skrzydami oraz ze zmienionym typem refleksu spgowego. Jednak pknicia te wystpuj w wewntrznych obszarach pyt, ktre maj zwykle regularny (paski) przebieg powierzchni spgowej i trudno przypuszcza, e zagbienia powstay w skutek wylewania pyty, a spg zosta szczeglnie obficie wyposaony w prty zbrojeniowe wanie w tych miejscach na dugo przed powstaniem pkni. Tym samym moliwo wystpowania dodatkowych pkni w miejscach zagicia powierzchni spgowej jest w tym przypadku bardzo prawdopodobna.

20

Rysunek 2.13 Typowy obraz georadarowy pionowego, poprzecznego pknicia betonowej drogi DK 22 (Czersk). Widoczna jest pojedyncza hiperbola stropowa oraz replika w spgu (zapadnita powierzchnia spgowa z dwoma pochylonymi skrzydami, zmieniony typ refleksu spgowego z pojedynczego ujemnego na podwjny dodatni oraz sabe lady p-hiperbol o wierzchokach usytuowanych w spgu w miejscu poczenia pochylonych skrzyde zagbienia). Wystpowanie wyranych hiperbol stropowych jest w przypadku spka zjawiskiem wyjtkowym. Znakomita kondycja tych hiperbol bierze si w tym przypadku std, e jak to ujawniy wiercenia, dylatacje s szerokie (rzdu centymetra) i tworzy je deska przegrody szalunkowej lub materia obcy naniesiony po jej zniszczeniu. Podobnie pknicia s szerokie i wypenia je zmielony (zmylonityzowany) materia powstay z betonu w trakcie pracy szczeliny. Jak pokazuj eksperymenty laboratoryjne z pionowymi pytami bdcymi analogowymi modelami pionowych szczelin w procesie generacji obrazu dyfrakcyjnego, grna krawd szczeliny (lub pyty) jest miejscem odpowiadajcym w przyblieniu wierzchokowi powstajcej hiperboli dyfrakcyjnej. Podobnie dolnej krawdzi odpowiada druga, niej pooona hiperbola, za sama powierzchnia pionowej szczeliny (lub pyty) nie manifestuje si jawnie jako wyrany element obrazu falowego, a jedynie przyczynia si do specyficznego uformowania ksztatu pakietw czoowych tworzcych hiperbol. Spostrzeenia te s zgodne z obrazami uzyskiwanymi w badaniach terenowych z t rnic, e hiperbola dolna jest bardzo saba, jeli w ogle mona j zaobserwowa. Tym bardziej zadziwia bardzo wysoka amplituda hiperboli grnej. Nasuwa si zatem przypuszczenie, e jest ona skutkiem nie tyle obecnoci samego pknicia, ale wystpowania specyficznych zniszcze w formie wykrusze w pobliu grnej krawdzi szczeliny. Ubytki te maj form rowka o znacznych rozmiarach rzdu kilku centymetrw szerokoci i gbokoci wypenionego materiaem obcym o duym kontracie prdkoci

21

falowej wzgldem materiau nawierzchni, a w procesie generacji obrazu falowego obiekt ten odpowiada prtowi wcielonemu w grn powierzchni nawierzchni. Pokazane powyej przykady zostay wybrane jako przypadki najprostsze, czyli elementarne. Jednak szczeliny tej betonowej drogi dostarczaj mnogoci przykadw bardziej zoonych.

Rysunek 2.14 Echogramy szczelin midzy-pytowych o wikszej komplikacji struktury Dwa przykady pokazane na Rysunku 2.15 odpowiadaj miejscom gdzie nastpiy rozlege zniszczenia powierzchniowe, ktre wymagay naprawy w formie aty. W przykadzie po lewej stronie dylatacja wystpuje na 39 metrze profilu. Tam te zaczyna si ata, ktra cignie si do 40 metra profilu, a jej spg jest widoczny na echogramie w postaci poogi ego (rozpocierajcego si szeroko, rozlegego) refleksu na gbokoci okoo 5 cm. Na uwag zasuguje replika spgowa, ktra pod krawdzi aty (na 40 metrze) ma wierzchoek niezbyt silnej dodatkowej hiperboli, ktra sugeruje, e wystpuje tam pknicie. 2.1.4 Odcinek B_S Wstpne oglne skanowanie odcinka B_S (38+000 do 39+000; prawa strona, prawy lad), nalecego do drogi DK (Rysunek 2.16), nie ujawnio adnych wyranych objaww, ktre mogyby wskazywa na pknicia w konkretnych miejscach. Niezalenie od braku silnych objaww diagnostycznych, wygld echogramw bynajmniej nie wyklucza obecnoci pkni. Obserwacja wizualna wskazaa siedem pkni na powierzchni przechodzcych przez lad prawego koa. Fragmenty echogramw odpowiadajce ssiedztwu tych siedmiu lokalizacji zostay poddane wnikliwemu ogldowi. Powtarzajcym si cech jest obecno odspoje w ssiedztwie tych spka. Najbardziej typowe jest odspojenie pomidzy podbudow asfaltow, a podbudow MCE (gboko okoo 20 cm), manifestujce si jako dodatni refleks podwjny zamiast refleksu dodatniego pojedynczego. W dwch wypadkach mamy do czynienia take z odspojeniem pomidzy warstw wic, a podbudow asfaltow. Inne defekty wystpujce na granicach midzy-warstwowych maj charakter bardzo lokalny.

22

Rysunek 2.15 Echogramy uzyskane w ssiedztwie spka poprzecznych na odcinku B_S Pierwszy rdze (Rysunek 2.18) zosta pobrany na spkaniu numer 2, wystpujcym ponad przypuszczalnym odspojeniem pomidzy warstw wic, a podbudow asfaltow i ponad przypuszczalnym odspojeniem pomidzy podbudow asfaltow, a podbudow MCE, gdzie wystpuje take komplikacja ksztatu tej powierzchni granicznej, w celu zbadania stanu pocze midzy warstwowych, propagacji wgbnej pknicia i jego rzeczywistej kondycji. Ssiedztwo miejsca odwiertu zostao wczeniej rozpoznane za pomoc trzech skanw rwnolegych (Rysunek 2.17), ktre zasugeroway jedynie, e odspojenia maj zoony rozkad powierzchniowy i miejscami ulegaj zanikowi.

23

Rysunek 2.16 Echogramy lokalne uzyskane na trzech rwnolegych profilach w ssiedztwie wiercenia W1_B_S wykonanego na szczelinie (nr. 2) na odcinku B_S; grny (po lewej stronie ladu prawego koa w odlegoci 80 cm od tego ladu), rodkowy (wzdu ladu prawego koa) i dolny (80 cm na prawo od prawego ladu). Uzyskany rdze (W1_B_S) by odspojony na kontakcie warstwy wicej z podbudow asfaltow. Kontakt podbudowy asfaltowej z podbudow MCE nie by odspojony w sposb jawny, ale w pobliu tego kontaktu nastpiy powane ubytki materiaowe, wskazujce na niezbyt dobry stan tego kontaktu. Podwjny refleks dodatni obserwowany miejscami na echogramach wskazywaby na to, e domniemane lokalne odspojenia s zawilgocone. Refleks ten nie jest wyranie poszerzony, a materia podbudowy MCE ma posta bardzo zwiz, za powierzchnia kontaktu nie wydaje si by bardzo pofalowana. Wszystko to nie wskazuje na ewentualn obecno refleksu typu zerowego (czsto towarzyszcego spgowi pakietu asfaltowego bardziej typowych nawierzchni), ktry moe by pomylony z refleksem podwjnym. Lokalne wystpowanie odspojenia w spgu pakietu asfaltowego jest tu zatem bardzo prawdopodobne.

Rysunek 2.17 Miejsce wykonania wiercenia W1_B_S (po lewej, trzy kreski oznaczaj kierunki i pozycje trzech rwnolegych profili, a na rodkowej w miejscu jej przecicia z pkniciem zostao wykonane wiercenie) oraz uzyskany rdze (po prawej) 24

Szczelina pknicia jest zwarta, gdy grny fragment rdzenia nie uleg rozpadowi na tej szczelinie. Moe ona by ledzona na powierzchni bocznej rdzenia, a do powierzchni odspojenia, ale na grnej powierzchni odspojenia jest ona identyfikowalna z duym trudem. Poniej odspojenia nie zauwaono adnych ladw kontynuacji spkania w gb nawierzchni. Pknicie to jest zatem ograniczone jedynie do grnych warstw asfaltowych. Przez swoje mikroskopijne rozmiary nie powinno by wykrywalne w obrazie georadarowym. W przypadku odcinka B_S wystpuje dodatkowo szczeglna, konieczna do odnotowania okoliczno wybitnie utrudniajca zaobserwowanie ewentualnych przejaww obecnoci pknicia. Poniszy rysunek pokazuje fragment echogramu, na ktrym nie wida adnych wyranych objaww odspoje, a miejsce to jest dalekie od obserwowanych na powierzchni pkni. Mimo to fragment ten charakteryzuje si nadzwyczaj silnym tem strukturalnym w formie kratki zoonej z dwch rodzin ukonych, wzajemnie si przecinajcych linii. To to ma charakter strukturalny w tym rozumieniu, e jest to sygna generowany przez struktur orodka, a bynajmniej nie zakcenie zewntrzne, czy artefakt aparaturowy. Uycie stackingu, czy powtarzanie pomiaru prowadzi do zasadniczo identycznego wyniku. Sygna ten w sposb nadzwyczaj skuteczny maskuje sabe przejawy pkni w obrazie georadarowym.

Rysunek 2.18 Echogram lokalny uzyskany w ssiedztwie wiercenia W2_B_S wykonanego w miejscu dalekim od szczelin i pozbawionym znamion defektw midzywarstwowych na odcinku B_S. Widoczna jest kratka zoona z dwch rodzin ukonych linii bdca sygnaem reprezentujcym struktur orodka, zapewne jego granulacj o duej skali. Kratka ta stanowi sygna maskujcy utrudniajcy powanie detekcj szczelin.

25

Rysunek 2.19 Rdze W2_B_S pobrany w miejscu pozbawionym spka i nie wskazujcym na obecno odspoje lub innych osobliwoci budowy nawierzchni na odcinku B_S (DK 7, Cedry Mae). Reprezentuje on typow, zdrow nawierzchni tego odcinka. Dobrze widoczne nowe warstwy asfaltowe, podbudowa MCE, a pod ni relikt dawnej nawierzchni zaczynajcy si warstw cieraln i wic. Miejsce odpowiadajce rodkowi odcinka pokazanego na tym echogramie zostao wybrane do wykonania odwiertu referencyjnego (Rysunek 2.21). Odwiert mia udokumentowa typow, niezaburzon struktur nawierzchni na tym odcinku badawczym i jednoczenie sprawdzi, czy obecno specyficznego sygnau maskujcego moe by kojarzona z wasnociami materiaowymi, bd struktur tamtejszego orodka. Wspln waciwoci obu rdzeni jest gruboziarniste kruszywo warstwy wicej (grubo 5cm), i podbudowy asfaltowej, przy czym kruszywo naleaoby okreli jako skrajnie gruboziarniste (najwikszy wymiar kruszywa w warstwie wicej 3,2cm!), gdzie rozmiary najwikszych ziaren staj si porwnywalne z dugoci wierfalow fali 2 GHz w orodku. Budowa ta ma odpowiednio we wasnociach kratki maskujcej, ktra pojawia si poniej warstwy cieralnej, a szczeglnie nasila poniej warstwy wicej. Mamy zatem podstawy do wizania tego silnego sygnau maskujcego z pseudo-okresow budow orodka i wysok efektywnoci rozpraszania fali na ziarnach w zwizku z ich duym rozmiarem. 2.1.5 Odcinek C_S Odcinek C_S (30+000 do 28+800, w pobliu Iy; lewa strona, lad prawego koa) naley do drogi DK 9. Odcinek ten dostarczy wspaniaej galerii przykadw sygnaw georadarowych znamionujcych obecno pojedynczych spka, a analiza statyczna ich korelacji ze spkaniami obserwowanymi na powierzchni pozwolia na sformuowanie odpowiedniego kryterium diagnostycznego. Podobnie jak w przypadku innych odcinkw take echogram oglny odcinka C_S zosta poddany szczegowemu przegldowi w poszukiwaniu elementw obrazu georadarowego, ktre mog znamionowa spkania (wybrane fragmenty na Rysunku 2.2).

26

Rysunek 2.20 Przykady silnych choinkowych ukadw refleksw rozproszeniowych o ksztacie hiperbolicznym

27

Przegld wstpny by przeprowadzany w dwch trybach. Sposb pierwszy polega na prbie odnalezienia na echogramie miejsc, ktre odpowiadaj lokalizacjom widocznych na powierzchni spka i na prbie znalezienia znamion lokalnych defektw. Znamiona te to przede wszystkim hiperbole rozproszeniowe generowane przez osobliwoci struktury orodka majce posta obiektw prawie punktowych, liniowych, czy poziomych krawdzi ustawionych pionowo paszczyzn (ten ostatni przypadek jest analogiem spkania). W dalszej kolejnoci naley mie na uwadze lokalne, dobrze zlokalizowane w poziomie odspojenia oraz szczeglne, lokalne osobliwoci ksztatu powierzchni midzywarstwowych (najczciej spotyka si zapadnicia i zagicia powierzchni spgowej pakietu warstw asfaltowych). Sposb drugi polega na przegldaniu caego echogramu bez jakichkolwiek wstpnych uprzedze, co do przewidywanego pooenia spka, w poszukiwaniu wymienionych wyej znamion zlokalizowanych osobliwoci strukturalnych, ale nie pojedynczych lecz wystpujcych w grupach pionowych. Przez grup pionow naley rozumie ukad przynajmniej dwch lub lepiej wicej ni dwch znamion lokalnego defektu wystpujcych jeden nad drugim w nieznacznej odlegoci poziomej od siebie, nie wikszej ni poowa gruboci nawierzchni. Taka blisko pozioma defektw wystpujcych na rnych gbokociach daje podstawy do przypuszczenia, e defekty te s przejawami jednej struktury (w domyle szczeliny spkaniowej) i zapewne maj wspln genez. W praktyce diagnostycznej wstpnej analizy echogramu w przypadku hiperbol za miejsce lokalizacji lokalnego defektu przyjmujemy jej wierzchoek nie rozstrzygajc z gry o typie geometrycznym i naturze obiektu, ktry odpowiada za jej generacj (jest to odrbny problem badawczy). Przy identyfikacji hiperbol bardzo pomocne jest dopasowywanie hiperboli o ksztacie przewidywanym przy uytej odlegoci anteny od nawierzchni (pewien wpyw na ten ksztat ma take staa dielektryczna orodka). Metoda ta pozwala podejmowa rozstrzygnicia, co do liczby i typu centrw dyfrakcyjnych, a w przypadku hiperbol saby pozwala je odrni od artefaktw interferencyjnych. Jak si okazao ju przy pierwszych przegldach, na echogramach praktycznie nie wystpuj hiperbole powierzchniowe, czyli takie, ktre maj wierzchoek usytuowany na powierzchni. Na odcinku C_S znaleziono jedn tak hiperbol i to w miejscu gdzie nie odnotowano spkania na powierzchni. Hiperbole powierzchniowe znane s z nawierzchni betonowych (szerokie dylatacje i powane ubytki u szczytu pkni), a jedn udao si zarejestrowa na asfaltowej nakadce nawierzchni betonowej w miejscu nacicia o szerokoci 1 cm. Poza szecioma odcinkami badawczymi w trackie pomiarw pomocniczych udao si zaobserwowa hiperbole powierzchniowe w nawierzchni asfaltowej tylko w przypadku rozstpw o szerokoci kilku centymetrw, za typowe nierozwinite spkania pozostaway niewidoczne w obrazie georadarowym anteny 2 GHz. We wszystkich znanych przypadkach szczeliny odpowiedzialne za generacj hiperbol powierzchniowych s bardzo szerokie (rzdu centymetrw). Pojawiaj si tutaj dwa wane wnioski: detekcja szczelin o szerokoci mikroskopowej moe by zadaniem nadzwyczaj trudnym, bd niewykonalnym w warunkach 28

terenowych, natomiast zauwaalne hiperbole odpowiadaj osobliwociom struktury o znacznych, wielocentymetrowych rozmiarach, czyli zaawansowanym uszkodzeniom. To ostatnie spostrzeenie wydaje si by potwierdzane przez pierwsze wiercenia na szczelinach w nawierzchniach betonowych. Chocia spkania zwykle nie obfituj w hiperbole powierzchniowe przegldy wstpne pokazay, e spkania obserwowane na powierzchni maj wybitn korelacj ze spektakularnymi ukadami hiperbol, ktrych centra wystpuj jedno nad drugim niemal dokadnie w pionie. Ze wzgldu na dobitn wymow obraz taki zosta nazwany ukadem choinkowym. Silna, dobrze rozwinita choinka powinna zawiera przynajmniej trzy dobrze odrnialne od ta hiperbole, o wierzchokach wyranie ukadajcych si wzdu pionowej linii. Hiperbole te powinny by potwierdzone dopasowaniem przewidywanego ksztatu wraz z dyskusj pozycji wierzchoka, ktry powinien si wyrnia wysok amplitud, co pozwala odrni hiperbol od bardzo czstych artefaktw interferencyjnych, do ktrych nie mona skutecznie dopasowa przewidywanego ksztatu. Szczeglnym akceptowalnym przypadkiem jest struktura chi, zoona z dwch przecinajcych si p-hiperbol z wyranymi wierzchokami. Ponisza galeria choinek prezentuje ich najbardziej wymowne przykady znalezione na odcinku C_S Defekty odpowiedzialne za generacj hiperbol wystpuj najczciej na powierzchniach midzy-warstwowych. W szczeglnych przypadkach zamiast hiperboli obserwujemy wyrniajcy si, lokalny defekt o znamionach odspojenia w miejscu oczekiwanego wierzchoka hiperboli. W skrajnym przypadku moemy mie do czynienia z samymi, uoonymi jeden nad drugim, defektami lokalnymi przy braku wyranych hiperbol. Obraz taki zosta nazwany grup pionow defektw.

Rysunek 2.21 Przykad silnej grupy pionowej skupionych (o dobrej lokalizacji poziomej) refleksw sugerujcych obecno defektw (zaburze regularnej, warstwowej struktury orodka) pooonych jeden nad drugim, czyli niemal pionowo.

29

By moe grupa pionowa jest szczeglnym przykadem ukadu choinkowego wynikajcym z odmiennego stylu przebiegu linearnych defektw ktre s rdem znamiennych sygnaw. Czste s take przypadki, w ktrych zamiast oczekiwanej hiperboli albo zlokalizowanego defektu mamy do czynienia z rozlegym odspojeniem. Rozlege odspojenie jest okolicznoci nakaniajc do rozwaania obecnoci spkania, gdy wspwystpowanie spka i odspoje jest wyran cech badanych odcinkw nawierzchni asfaltowych. Jednak rozlege odspojenie bez wyrniajcego si, dobrze zlokalizowanego centrum nie jest traktowane jako cecha diagnostyczne spkania.

2.2 Odcinek D_S

Odcinek D_S (193+800 do 193+000, w pobliu Kobieli; lewa strona, lad prawego koa) naley do drogi DK 9. Pord 12 spka odnotowanych na powierzchni tego odcinka, jedynie w dwch przypadkach mona si dopatrzy wyranych grup pionowych. W wikszoci tych przypadkw identyfikacja spkania lub nawet zasugerowanie jego pozycji na podstawie echogramu nie jest moliwe. Przybliona pozycja zostaa zaznaczona t kresk (dokadno rzdu p metra), jeli spkanie byo zauwaone w trakcie pomiaru przez obserwatora w samochodzie, za przybliona pozycja okrelona na podstawie pomiaru kkiem mierniczym (dokadno rzdu metra) zostaa zaznaczona fioletow lini. Sytuacj komplikuje tutaj zoony obraz segmentu spgowego, odpowiadajcego pozostaociom dawnej nawierzchni na jakich ley nowa nakadka. Segment ten jest (podobnie jak w przypadku C_S) nadzwyczaj bogaty w rozlege odspojenia, bardziej lokalne defekty i deformacje powierzchni midzy-warstwowych. To bogactwo komplikacji strukturalnych segmentu spgowego nie jest jednak rwnie powszechne na caej dugoci odcinka. Przegld fragmentw echogramu oglnego, ktre odpowiadaj miejscom zaobserwowanych spka pokazuje wyranie, e miejscach tych wystpuj silne refleksy odspojeniowe w segmencie dolnym. Sugerujc si zaznaczeniami w trakcie pozycjami spka i skorygowanymi pomiarami ich pikietau nie trudno zauway, e w miejscach tych systematycznie wystpuj zaburzenia przebiegu horyzontw segmentu dolnego. Liczne s te przypadki przebijania si tych zaburze do warstwy grnej, gdzie mona zauway zlokalizowane defekty. W ten sposb mona si dopatrze grup pionowych w wikszoci tych przypadkw, jednak nie s to grupy, ktre by speniay warunki kryterium diagnostycznego, a analogiczne ukady wystpuj licznie na tym odcinku take w miejscach, gdzie spka nie odnotowano. Moliwe jest jednak take e ukady te odpowiadaj spkaniom, ktre nie dotary jeszcze do powierzchni.

30

Rysunek 2.22 Echogramy uzyskane w pobliu miejsc, gdzie wystpuj spkania na odcinku badawczym D_S (DK 50, koo Kobieli).

31

3 Weryfikacja stanu spka nawierzchni metodami klasycznymi.

Inwentaryzacj spka przeprowadzono przy uyciu wielofunkcyjnego pojazdu pomiarowego MFV (Multi Function Vehicle), ktry umoliwia jednoczesne zbieranie danych o rwnoci podunej drogi, zdj powierzchni nawierzchni oraz otoczenia badanej drogi (Rysunek 3.1).

Rysunek 3.1 Wielofunkcyjny pojazd pomiarowy MFV Urzdzenie zbudowane jest w oparciu o trzy podsystemy pomiarowe: HDI, ROW i RSP-III, zarzdzane wspln jednostka sterujc. System obrazowania w wysokiej rozdzielczoci HDI (High Definition Imaging) suy do rejestrowania obrazw powierzchni nawierzchni w celu identyfikacji jej uszkodze. Urzdzenie umoliwia zbieranie danych w postaci zdj nawierzchni o rozdzielczoci 1x1 mm na szerokoci niemal 4 m i z prdkoci pomiarow do 100 km/h. Unikatowe rozwizanie konstrukcyjne sprawia, e spkania konstrukcji widoczne s kadych warunkach owietleniowych zarwno w kierunku poprzecznym jak i podunym. Zasada dziaania systemu opiera si na zastosowaniu dwch par urzdze: lasera owietlajcego (Rysunek 3.2 kolor czerwony) oraz kamery liniowej (Rysunek 3.2 kolor niebieski). Podczas pomiaru urzdzenie skanuje nawierzchni co 1 mm, a wynikiem kocowym jest para zdj lewe i prawe o zadanej dugoci np. 2m. Przykad zoenia pary zdj przedstawiono na Rysunku 3.3. System Right of Way (ROW) jest uzupenieniem systemu HDI i suy do zbierania zdj nawierzchni i pasa drogowego (Rysunek 3.4). Gwnym elementem systemu s kamery umieszczone przy przedniej szybie pojazdu, z ktrych obraz przekazywany jest bezporednio do centralnej jednostki sterujcej a tam kojarzony z odpowiednimi plikami pomiarowymi. Dziki zarejestrowanym zdjciom moliwe jest atwe lokalizowanie uszkodze nawierzchni i powizanie ich np. z istniejca infrastruktur drogow

32

Rysunek 3.2 HDI zasada dziaania

Rysunek 3.3 Fotorejestracja powierzchni nawierzchni

Rysunek 3.4 Fotorejestracja pasa drogowego (odcinek C_S) 33

Identyfikacj uszkodze wykonano za pomoc oprogramowania interpretacyjnego. Inwentaryzacj spka przeprowadzono poprzez wskazanie przebiegu uszkodzenia na powierzchni nawierzchni. W efekcie uzyskano informacj o: lokalizacji i przebiegu spkania (pikieta i wsprzdne GPS), dugoci spkania, rodzaju uszkodzenia (naprawione lub nowe). Przykad identyfikacji spka nawierzchni przedstawiono na Rysunku 3.5.

Rysunek 3.5 Przykad identyfikacji spka nawierzchni (fragment nawierzchni odcinka A3_S)

34

Intensywno spka oceniono obliczajc wskanik IS zgodnie z zaleceniami Katalogu2, w ktrym podano kryteria oceny tj. IS1 oznacza nawierzchnie niespkane, 1<IS3 oznacza nawierzchnie rednio spkane, a IS>3 oznacza nawierzchnie bardzo spkane. Klasyfikacja odcinkw pod wzgldem intensywnoci spka przedstawia si nastpujco: Rok 2009
odcinek A1_S IS=0 (odcinek niespkany) odcinek A2_S IS=0 (odcinek niespkany) odcinek A3_S IS=10 (odcinek bardzo spkany) odcinek B_S IS=1 (odcinek niespkany) odcinek C_S IS=1 (odcinek niespkany) odcinek D_S IS=0 (odcinek niespkany)

Rok 2010
odcinek A1_S IS=0 (odcinek niespkany) odcinek A2_S IS=3 (odcinek rednio spkany) odcinek A3_S IS10 (odcinek bardzo spkany) odcinek B_S IS=3 (odcinek rednio spkany) odcinek C_S IS10 (odcinek bardzo spkany) odcinek D_S IS10 (odcinek bardzo spkany)

Rok 2011
odcinek A1_S IS=0 (odcinek niespkany) odcinek A2_S IS=3 (odcinek rednio spkany) odcinek A3_S IS10

(odcinek bardzo spkany) odcinek B_S IS=3,5

(odcinek rednio spkany) odcinek C_S IS10 (odcinek bardzo spkany) odcinek D_S IS10 (odcinek bardzo spkany)

Jak wida na wikszoci odcinkw przyrost liczby pkni jest bardzo duy. Szczeglnie na odcinkach C_S i D_S, ktre ze wzgldu na rodzaj prowadzonych bada okazay si by najciekawszymi z wybranych odcinkw. Naley pamita, e do bada wytypowano tak zwane trudne przypadki, gdzie oczekiwano znacznej intensywno przyrostu liczby pkni w krtkim okresie czasu. Trzeba te podkreli, e o ile w pierwszym roku obserwacji przyrost pkni by znaczny o tyle w kolejnym liczba pkni ju nie zwikszaa si tak znaczco. Przedstawiona w niniejszym rozdziale informacja o oglnym stanie odcinkw jest niejako podsumowaniem prowadzonych zgodnie z Katalogiem bada. Szczegowa inwentaryzacja pkni wykorzystana zostaa w analizie porwnawczej danych uzyskanych na przestrzeni trzech lat. Dane te posuyy rwnie do okrelenia parametrw majcych wpyw na jako uzyskiwanych danych z pomiarw radarowych , co przedstawiono w kolejnych rozdziaach.

Katalog Wzmocnie i Remontw Nawierzchni Podatnych i Psztywnych

35

4 Ocena parametrw majcych wpyw na jako uzyskiwanych danych z pomiarw radarowych w warunkach terenowych.
Jak pokazuj wyniki bada w rozpoznawaniu spka znakomite rezultaty daj anteny wysokoczstociowe, a przede wszystkim antena o czstotliwoci centralnej 2.2 GHz. Za pomoc tej wysokorozdzielczej anteny wykonano niemal wszystkie pomiary opisywanego przedsiwzicia badawczego. W przypadku rozlegych zniszcze orodka paradoksalnie sprawdza si take mniej precyzyjna antena 1 GHz, dostarczajc uzupeniajcych sugestii, co obecnoci takich defektw, ktre, o ile maj rozmyte granice, mog by niedostatecznie odzwierciedlone w echogramach anten o wyszej czstotliwoci. Badanie spka wymaga zastosowania podwyszonej rozdzielczoci poziomej co najmniej 50 skanw na metr, ktra jest potrzebna z jednej strony do prawidowego udokumentowania hiperbol rozproszeniowych, a z drugiej strony umoliwia redukcj szumw niekoherentnych, ktre powanie utrudniaj identyfikacj hiperbol majcych zwykle bardzo ma amplitud sygnau. Jednym z najwaniejszych wnioskw z bada jest kluczowe znaczenie metody skanw w rwnolegych profilach. Pomys zastosowania tej metody pojawi si w trakcie drugiego etapu bada i zosta szerzej przetestowany w etapie trzecim. Poprzeczne korelowanie echogramw uzyskiwanych na ssiednich profilach dostarcza przesdzajcych argumentw, co do poprzecznej rozcigoci osobliwych struktur nawierzchni i pozwala odrni lokalne defektu w pobliu pojedynczego profilu od obiektw majcych liniowy ksztat rozcigajcy si w poprzek kierunku skanowania. Metoda ta powinna by obligatoryjnie stosowana przy georadarowym badaniu spka szczeglnie w przypadku nawierzchni asfaltowych. Kolejnym wanym spostrzeeniem metodologicznym jest znaczenie prowadzenia systematycznego monitoringu nawierzchni w relatywnie dugim okresie czasu (2-3 lat) poprzez obserwacj zmian obrazu georadarowego z rwnoczesn identyfikacj pkni powierzchniowych, prowadzon przy zastosowaniu technik wizyjnych. Wnioski pynce z korelacji obu tych obserwacji poparte dokumentacj budowy nawierzchni oraz ewentualnie odkrywkami i wierceniami maj konsekwencje daleko przekraczajce ustalenia jakie moe da pojedynczy, wyrwany z kontekstu pomiar. Szczeglne znaczenie moe tutaj mie georadarowe udokumentowanie pierwotnego stanu drogi oraz wczesnej fazy jej uytkowania. Kluczowym osigniciem bada jest uzyskanie typologii georadarowych przejaww obecnoci spkania poprzecznego. Okrelenie poprzeczne oznacza w odniesieniu do pomiaru GPR, e spkanie jest poprzeczne do kierunku profilu skanowania, a antena powinna mie polaryzacj pola elektrycznego rwnie poprzeczn do kierunku profilu. Ustawienie takie ma najwysz skuteczno przy identyfikacji spka. Przejawami spka s wtedy przede wszystkim hiperbole rozproszeniowe H, ktre mog odpowiada liniowym obiektom osobliwym, czy liniowym krawdziom szczelin, ale take skupionym (punktowym) obiektom rozpraszajcym. Odrnienie obiektu punktowego od obiektu liniowego nie jest moliwe przy skanowaniu wzdu pojedynczego profilu. Problem ten praktycznie rozwizuje zastosowanie skanowania wzdu kilku rwnolegych profili, 36

ktre poprzez korelacj ssiednich echogramw najczciej rozstrzyga o poprzecznej kontynuacji obiektu rozpraszajcego. Hiperbole rozproszeniowe s wyidealizowanym przypadkiem modelowym. W praktyce spotyka si du rnorodno wariantw zmodyfikowanych, majcych jednak czsto znaczenie diagnostyczne. Sabe hiperbole mog by na przykad widoczne jedynie we fragmencie swych wierzchokw. Takie punktowe zaburzenie na echogramie jest nazywane defektem lokalnym D (Dg w grnych partiach nawierzchni, a Dd w dolnych). Liczne, wzajemnie blisko pooone hiperbole mog interferowa formujc ze swych wierzchokw wsplny horyzont refleksyjny, za ujawniajc jedynie soje ramiona. Zagadkow figur jest rzadko spotykana p-hiperbola zoona z jednego jedynie ramienia oraz ukad (chi) zoony z dwch p-hiperbol nie majcych jednak wsplnego wierzchoka. Ukad chi ma zdecydowane pokrewiestwo wyraone wspwystpowaniem z v-ksztatnym zapadniciem spgu V pakietu asfaltowego, jednak brak odkrywek i dostatecznego oprbowania wierceniami utrudnia budowanie pogldw na temat geometrii struktur odpowiedzialnych za to zjawisko rozproszeniowe. Wanym znamieniem spka jest take skorelowane pionowo wspwystpowanie na echogramie zaburze rozproszeniowych. Najbardziej spektakularnym przykadem jest wystpienie kilku hiperbol pooonych jedna nad drug nazwane ukadem choinkowym Ch. Jeli hiperbole maj form zredukowan do samego jedynie wierzchoka, to figur tak nazywa si grup pionow Gp. O ile pojedyncza hiperbola nie jest siln przesank diagnostyczn spkania, to ukad choinkowy i grupa pionowa same w sobie obecno spkania sugeruj. Ukad chi i zapadnicie v-ksztatne maj natomiast podobne znaczenie co pojedyncza hiperbola, ktre kumuluje si, jeli wspwystpuje w bezporednim ssiedztwie (pionowym lub poprzecznym) z innymi przejawami tych typw. Podstawowa lista typologiczna georadarowych przejaww spka jest nastpujca: ukad choinkowy (Ch) grupa pionowa (Gp) ukad chi (Chi, ) zapadnicie v-ksztatne (V) spgu lub horyzontu midzywarstwowego zmiany litologiczne w podbudowie (zm.p.) towarzyszce spkaniom i dylatacjom strefa zaburzona (Z) skupiona (Zs) rozproszona (Zr) Lista ta ma charakter roboczy i zapewne nie jest zamknita. Wyrnione typy nie s bynajmniej kategoriami rozdzielnymi i w praktyce dochodzi do niejednoznacznoci przypisania typu. Zadaniem tej listy jest raczej zdefiniowanie jzyka sucego do opisu istotnych przejaww spka, jakie widoczne s na echogramach. W skrconej notacji preferuje si uycie duej litery jeli przejaw jest wyrany, a maej jeli jest uwaany za saby.

37

Osobn i trudniejsz do zdefiniowania kategori s strefy zaburzone. Ich naczelnym elementem jest obecno licznych hiperbol lub zaburze mogcych by interpretowanymi jako fragmenty hiperbol, ktre jednak nie maj na tyle wyranej korelacji pionowej i poprzecznej, aby mona byo wskaza pozycj spkania z dokadnoci do pojedynczych decymetrw. Strefy te s jednak czasem na tyle spektakularne, e ewokuj przypuszczenie, e pewne inicjalne zniszczenia spkaniowe s obecne na odcinku o dugoci kilku metrw (Zs) lub ewentualnie duszym (Zr). Strefy te naley odrnia od szczeglnego rodzaju zaburzenia jakim s kratki maskujce wystpujce generalnie na caym dugim odcinku z mniej wicej jednolitym nasileniem, a ich obecno jest wizana z uyciem gruboziarnistego kruszywa w grnych warstwach asfaltowych. Kratki te maj stae i nietypowe jak dla ramion hiperbol nachylenie linii. Specyficzny zesp przejaww charakterystyczny dla dylatacji w nawierzchniach betonowych ma oznaczenie Dyl, za zesp znamionujcy spkania midzywarstwowe jest oznaczany Sw. W trakcie bada pojawia si konieczno wprowadzenia prby ilociowej klasyfikacji nasilenia georadarowych przejaww obecnoci spkania. Przy konstruowaniu tej wielkoci naley wzi pod uwag, czy przejawy (ukady choinkowe, grupy pionowe, ukady chi, zapadnicia v-ksztatne, strefy zaburze) wystpuj na wszystkich trzech profilach, maj korelowalne przestrzennie potwierdzenia na przynajmniej dwch z trzech ssiednich profili oraz czy przejawy te maj wyran tendencj do wkraczania w grne warstwy asfaltowe. Tylko przy powyszych warunkach mona uzna, e przejawy maj silne (istotne) konsekwencje diagnostyczne, upowaniajce do przypuszczenia, e mamy do czynienia ze spkaniem postpujcym od dou. Ta wersja skali mierzcej nasilenie przejaww georadarowych nastawiona jest oczywicie na spkania potencjalnie obserwowalne zewntrznie, gdy powstaa w celu testowania korelacyjnego metody. Nasilenia objaww opisuje nastpujca skala: 5 ewidentne; zauwaalne bez trudnoci 4 wyrane; wymagajce uwagi, ale nie budzce wtpliwoci 3 zauwaalne; wymagajce dyskusji, a czasem wczeniejszego wskazania 2 wtpliwe 1 mao prawdopodobne 0 niewidoczne

Nasilenia od 3 do 5 to kategoria istotna diagnostycznie w tym sensie, e mona przypuszcza o obecnoci spkania na podstawie echogramu. Stopnie 1 i 2 su raczej do odnotowania, e widoczne wizualnie spkanie ma sabe, niepewne przejawy na echogramie, ktre pozwalaj na przykad poda jego warunkow lokalizacj na echogramie.

38

Rysunek 4.1 Krzywe kalibracyjne rnych pomiarw dystansu oparte o spkania obserwowane zarwno na powierzchni jak i zapisie georadarowym na odcinku A1_S drogi DK22, przed korekt (rysunek lewy) oraz po usuniciu bdw identyfikacji (rysunek prawy) Spkania widoczne zarwno na powierzchni jak i na echogramach pozwalaj na skonstruowanie krzywej kalibracyjnej (przykad na Rysunku 4.1) przeliczajcej dystans mierzony kkiem pomiarowym przy obserwacji powierzchni na dystans pomiaru GPR. W ten sposb spkaniom widocznym na powierzchni mona przypisa pozycj na echogramie i sprawdzi czy maj one manifestacj georadarow i jakie jest jej nasilenie. Procedura korelacyjna pozwala wykluczy take w znacznym stopniu bdne przypisanie spka obserwowanych wizualnie. Chocia jest to zadanie mudne trzeba je podejmowa zawsze, gdy porwnujemy dwa niezalene pomiary dystansu, a zaley nam na prawidowej identyfikacji obiektw lub wysokiej precyzji. Precyzyjna korelacja dystansu jest w tych badaniach niezbdna, poniewa w przypadku kadego pojedynczego spkania trzeba ustali czy ma on przejawy na echogramie, czy te nie. Dlatego zadanie to zostao otoczone szczegln trosk.

5 Analiza porwnawcza uzyskanych danych w okresie trzech lat od rozpoczcia pomiarw.

Kolejny rok obserwacji ewolucji spka i ich obrazu georadarowego pokaza, e zmiany na echogramach s na tyle niedue, e trudno mwi o obserwacji rozwoju spka za pomoc georadaru w skali czasu jednego roku. Wprawdzie mona odnotowa przypadki wyraniego nasilenia si wczeniej obserwowanych osobliwoci, ale mona ten efekt wiza z niedokadnoci powtrzenia trasy przejazdu, odmiennym stanem nie usunitego do koca ta maskujcego, czy te innym stopniem zawilgocenia szczelin. O tym ostatnim efekcie mona mwi szczeglnie w przypadku odcinka B_S, gdzie przypadki nasilenia si osobliwoci (szczeglnie na horyzontach midzywarstwowych) s liczne, a pomiar w 2011 roku zosta wykonany po deszczowej nocy. Dziki uyciu metody skanw rwnolegych, kontynuowane obserwacje potwierdziy uyteczno sformuowanych wczeniej kryteriw diagnostycznych identyfikacji spka, 39

ktre znajduj wyraz w pojciach ukadu choinkowego, grupy pionowej i ukadu chi (oraz v ksztatnego zapadnicia spgowego). Ponadto pojawia si motywacja do doprecyzowania, czy te szerszego opisania pojcia strefy zaburzonej echogramu w sensie jaki moe ona mie znaczenie dla identyfikacji spka poprzecznych. Pomimo braku spektakularnej ewolucji georadarowego obrazu defektw, zostao zaobserwowane zjawisko kierujce wnioski w odmienn stron. Nowo ujawnione na powierzchni spkania (szczeglnie liczne na odcinku B_S) pojawiy si w miejscach, gdzie ju rok wczeniej odnotowano osobliwoci (typu odspojeniowego) na horyzontach midzywarstwowych. Efekt ten sugeruje, e inicjalne defekty procesu pkania mog mie istotnie wczeniejsz genez od pojawienia si spka. Na Rysunkach 5.1-5.6 zamieszczono echogramy radarowe uzyskane w trakcie pomiarw w latach 2010 i 2011. Ze wzgldu na rnice w procedurze pomiarowej, ktr wprowadzono w 2010 roku nie przedstawiono tu wynikw z pomiaru w 2009 roku. Tego rodzaju zestawienie byoby nieporwnane i wprowadzaoby szereg niejasnoci interpretacyjnych. Pomiary z 2009 roku wraz z ich interpretacj zostay omwione i przedstawione w raportach czciowych niniejszej pracy.

Rysunek 5.1 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A1_S

40

Rysunek 5.2 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A2_S

Rysunek 5.3 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) A3_S

41

Rysunek 5.4 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) B_S

Rysunek 5.5 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) C_S

42

Rysunek 5.6 Echogramy uzyskane w latach 2010 (echogram grny) i 2011 (echogram dolny) D_S

5.1 Odcinki A1_S, A2_S i A1_S - drogi betonowe DK 22

Odcinki A1_S, A2_S oraz A3_S nale do drogi DK 22 zbudowanej z pyt betonowych. Odcinek A2_S jak A1_S charakteryzuje si analogicznym stylem budowy z t jedna rnic, e pyty betonowe zostay tutaj przykryte jedynie warstw cieraln ponacinan poprzecznie, wycznie w pobliu dylatacji. Na odcinku A1_S pod warstw cieraln wbudowano warstw wyrwnujc, a nacicia wykonano jak si wydaje nie tylko w miejscach dylatacji, ale take tam, gdzie znajduj si pknicia mimdzywarstwowe. Zjawiska waciwe drogom betonowym zostay dokadnie przebadane i rozlegle opisane we wczeniejszych etapach bada i dlatego obecnie wykonano jedynie skanowania w pojedynczym ladzie oraz inwentaryzacj spka w celu stwierdzenia, czy zachodz widoczne zmiany w stanie spka na przestrzeni jednego roku. Dokoczono rwnie zestawienia statystyczne i korelacj obserwacji. Nie jest zaskoczeniem, e w obrazie georadarowym i w inwentarzu spka ponad siedemdziesicioletniej drogi betonowej zmiany w tak krtkim okresie s niezauwaalne. Jedyne zmiany obserwuje si w asfaltowej warstwie cieralnej wbudowanej na tych dwch odcinkach.

43

Rysunek 5.7 Krzywe kalibracyjne rnych pomiarw dystansu oparte o spkania skorelowane w stopniu wystarczajco poprawnym na trzech odcinkach drogi DK22: A1_S, A2_S oraz A3_S. Katalogowanie spka i ich korelacja z wynikami GPR nastrczya pewnych dylematw zwizanych z naciciami technologicznymi warstwy cieralnej. Nacicia te wykonywane byy najczciej nad dylatacjami, a czasem nad spkaniami midzywarstwowymi. Powoduje to trudno przy prbach analizy statystycznej spka, gdy uszczelnione asfaltem szczeliny w zasadzie nie s typowymi spkaniami. Przebijajce si spkanie czasem na takie nacicie trafia, a czasem nie. Tablice katalogowe s w takich przypadkach raczej formalnym zestawieniem korelacyjnym szczelin i naci, za problem ujawniania si spka na powierzchni ma charakter odrbny. Spkania midzywarstwowe w nawierzchniach betonowych s zwykle znakomicie widoczne take na echogramach, chocia s mniej spektakularne od przejaww dylatacji. We wczeniejszych bardzo szczegowych analizach odsonitej (nieprzykrytej warstw cieraln) nawierzchni betonowej (odcinek A3_S) stwierdzono cis korelacj powierzchniowych defektw i danych GPR. Std obecne analizy korelacyjne pominy szczegow dyskusj rzadkich sabszych defektw tym bardziej, e na odcinkach tych nie zaplanowano skanowania w rwnolegych profilach. Oszacowanie licznoci sabo 44

widocznych defektw moe by przez to zanione, aczkolwiek nie jest to raczej istotna rnica. Statystyka diagnozowanych nasile w nawierzchniach betonowych jest zdominowana przez dylatacje, ktre stanowi dominujc populacj o bardzo dobrej widocznoci, celowo zanianej, cho przewyszajcej wszelkie znamiona spka w nawierzchniach asfaltowych. By moe rozwijajc konwencj przypisywania nasile naleaoby nadzwyczaj spektakularnym zespoom przejaww towarzyszcym dylatacjom przypisywa stopnie 6, a nawet 7. Dylatacje nie s jednak spkaniami we waciwym sensie, jakimi s natomiast spkania midzywarstwowe, ktre zostan wspomniane w podsumowaniu.

Rysunek 5.8 Histogramy nasile georadarowych przejaww spka poprzecznych (wraz z dylatacjami) w nawierzchniach trzech badanych odcinkw betonowych.

Rysunek 5.9 Zbiorczy histogram nasile georadarowych przejaww spka poprzecznych (wraz z dylatacjami) w nawierzchniach betonowych. 45

Poniej przedstawiono tabele korelacyjne spka, naci i dylatacji dla odcinkw A1S, A2_S oraz A3_S. Uyte w kolumnie znamiona GPR symbole s zgodne z oznaczeniami typw ukadw opisanymi w rozdziale 4. W kolumnie symbol dla kadego zaobserwowanego pod powierzchni pknicia uyto oznaczenia N. Tabela 5.1 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A1_S

46

Tabela 5.2 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A2_S

47

Tabela 5.3 Tablica korelacyjna spka, naci i dylatacji - odcinek A3_S

5.2 Odcinek B_S

Na odcinku tym, w roku 2010 zanotowano 7 spka (w tym jedno podune), a w cigu kolejnego roku pojawio si na powierzchni 14 kolejnych pkni. W drugim roku pomiarw zaobserwowano tam liczne przypadki lokalnego wzmoenia amplitudy osobliwych refleksw odpowiadajcych nietypowemu stanowi pocze midzywarstwowych. Efekt ten moe by ewentualnie przypisany wikszemu zawilgoceniu szczelin, gdy pomiar zosta wykonany po deszczowej nocy. Nasilenie to nie koniecznie musi zatem by przejawem rozwoju spka. W roku 2010 niektre z widocznych spka miay take wyrane przejawy georadarowe, jednak byy take przypadki spka pozbawionych manifestacji na echogramach (by moe z powodu silnej kratki maskujcej). Z drugiej strony licznym silnym defektom na echogramach nie towarzyszyy powierzchniowe pknicia.

48

Rysunek 5.10 Przykad lokalnego defektu na horyzoncie midzywarstwowym, ktry cho w roku 2010 odnotowany zosta jedynie na echogramie (dolny), uleg lokalnemu wzmocnieniu i objawi si take na powierzchni jako spkanie S08e (dystans 738 m) w roku 2011.

Rysunek 5.11 Przykad spkania S05 (348.7 m) zanotowanego ju w roku 2010, ktremu towarzyszy na echogramie wyrany defekt lokalny na horyzoncie odpowiadajcym granicy midzy grnymi warstwami asfaltowymi, a podbudow MCE (okoo 20 cm gbokoci). 49

Std, we wczeniejszych fazach bada wydawao si, e waciwe przejawy georadarowe spka, chocia s obserwowane na tym odcinku nie koreluj dobitnie z widocznymi spkaniami. Zaskakujc obserwacj byo zatem, e nowe spkania jakie pojawiy si na powierzchni, maj istotne powizanie z rozlegymi osobliwociami horyzontw midzywarstwowych, ktre mog reprezentowa odspojenia. Wiercenie wykonane w roku 2010 (W1_B_S) udokumentowao taki wanie przypadek, to jest spkania rozwijajcego si nad odspojeniem. Saba widoczno waciwych znamion spka jest zapewne spowodowana tutaj przez tzw. kratk maskujc opisan ju wczeniej, a przypisywan gruboziarnistej granulacji kruszywa w mieszance mineralnoasfaltowej uytej do budowy te nawierzchni. Pomimo tych utrudnie na echogramie mona znale kilkanacie nietypowych ukadw choinkowych cho nie koreluj z widzianymi obecnie spkaniami, mog jednak odpowiada spkaniom w trakcie rozwoju, jeli wzi pod uwag obserwowan dynamik tego procesu.

Rysunek 5.12 Przykad lokalnego defektu na horyzoncie midzywarstwowym, ktry cho odnotowany na echogramie w roku 2010 (dolny) uleg lokalnemu wzmocnieniu i objawi si take na powierzchni jako spekanie S08f (dystans 773 m) w roku 2011.

50

Tabela 5.4 Tablica korelacyjna spka - odcinek B_S

Rysunek 5.13 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku B_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar profilografem w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR). Histogram nasile przejaww (Rysunek 5.14) GPR przypisanych widocznym na powierzchni spkaniom ma tendencj do paskiego ksztatu, jeli prbowa porwnywa go z hitogramem odcinka C_S, ktry odpowiadaby bardziej zaawansowanemu procesowi spkaniowemu. Odcinek C_S jest te o tyle odmienny, e nowy, relatywnie cienik pakiet asfaltowy wbudowany zosta na silnie zniszczonej starej nawierzchni asfaltowej o podbudowie betonowej i obserwowane na echogramach defekty s jak si wydaje obrazem rozwinitych stref zniszczeniowych starszego pakietu asfaltowego. W przypadku odcinka B_S mamy do czynienia ze znacznie grubszym pakietem grnych warstw asfaltowych, lecym na nowej, take grubej podbudowie MCE z co najwyej szcztkowymi reliktami dawnych warstw na samym spodzie. Wszystkie defekty 51

obserwowane na echogramach s zatem tutaj aktualnie powstajcymi, modymi strukturami. Obserwowanym na powierzchni spkaniom zostao przypisane natenie. Statystyczn korelacj pomidzy nateniem wizualnym, a nasileniem objaww GPR mona uzna co najmniej zauwaaln.

Rysunek 5.14 Grny: Histogram nasilenia georadarowych przejaww spka poprzecznych na odcinku B_S widocznych na powierzchni i przechodzcych przez lad prawego koa prawego pasa nawierzchni (ograniczona tablica korelacyjna tj. bez spka podunych). Dolny: Korelacja nasilenia i natenia spka poprzecznych; liczby na wykresie oznaczaj liczby przypadkw, linia czerwona to regresja liniowa, a linia niebieska to dopasowana zaleno proporcjonalna.

5.3 Odcinek C_S

Odcinek C_S, jako najbardziej obiecujcy, zapewni wystarczajc dla celw niniejszej pracy liczb przykadw sygnaw georadarowych znamionujcych obecno pojedynczych spka. Analiza statyczna ich korelacji ze spkaniami obserwowanymi na powierzchni pozwolia wczeniej na sformuowanie kryteriw diagnostycznych identyfikacji rozwinitych spka. W obecnej fazie bada wykonano skanowania w trzech rwnolegych profilach w celu weryfikacji metody diagnostycznej oraz 52

wykonano dodatkowe cztery wiercenia w celu oglnego rozpoznania typu struktur zniszczeniowych odpowiedzialnych za spektakularne przejawy georadarowe spka. Ju we wstpnych testach pojawi si wniosek, e cienkie w przyblieniu paskie strefy spkaniowe choby o szerokoci nawet pojedynczych centymetrw nie powinny dawa sygnaw wystarczajco silnych, aby mona je byo zarejestrowa w pomiarze georadarowym. Pierwsze przykady wierce pochodzce z drg betonowych pokazyway, e struktury zniszczeniowe dajce zauwaalne manifestacje bynajmniej nie s mae bo maj rozmiary decymetrowe. Zjawisko to jest atwe do przeoczenia, gdy przejawem strefy zniszczeniowej w wierceniu czsto s rozlege ubytki rdzenia, ktre mog by pochopnie wzite, za niepowodzenie wiercenia np. bd jego wykonania. Tymczasem ubytki te s nadzwyczaj znaczcym rdem informacji o procesie niszczenia, gdy niezniszczony materia nawierzchni jest pozyskiwany przy wierceniu w postaci litej, co mona atwo unaoczni przez wykonanie wierce referencyjnych w pobliskich lokalizacjach nie dotknitych niszczeniem spkaniowym (raport z drugiego etapu). Rozszerzone zestawienie spka odcinka C_S zawiera Tabela 5.5. Oprcz wynikw inwentaryzacji z lat 2010 (symbol S) i 2011 (symbol S z indeksem maej litery po numerze) zawiera ona take spkania hipotetyczne niewidoczne na powierzchni (symbol N) stwierdzone na podstawie wystarczajco dobitnych objaww georadarowych w roku 2010 i potwierdzone w roku 2011 za pomoc metody skanw rwnolegych (N1, N5, N6, N7, N8) lub wrcz objawione na powierzchni (N2, N3, N4) oraz hipotetyczne spkania (N1a, N4a) nowo-zapostulowane w roku 2011. Inwentaryzacji i korelacji z wynikami GPR podlegay take spkania prawego pasa jezdni mimo, e nie by on skanowany, poniewa jak si okazuje spkania wystpujce na ssiednim pasie maj czasem odpowiednik w obrazie GPR, chocia na skanowanym pasie nie s widoczne wizualnie. Tabela nie zawiera penej listy miejsc w ktrych wystpuj sabe przesanki georadarowe spka (nasilenie 2 lub 3), jeli nie odpowiadaj im widoczne na powierzchni spkania. Jeli z listy korelacyjnej spka usuniemy te spkania, ktre nie przechodz przez skanowan stref ladu prawego koa i rodka lewego pasa, od pozostaych spka naleaoby oczekiwa ewentualnych manifestacji na echogramach. Statystyk nasilenia tych manifestacji ilustruje histogram. Ma on wyrane maksimum preferujce przejawy zauwaalne, znamienita wikszo odnotowanych przejaww to przejawy o znaczcych konsekwencjach diagnostycznych (3, 4, 5, prawa strona zakresu ). Wstpnie mona prbowa wiza taki wygld histogramu ze znacznym zaawansowaniem procesu spkaniowego, majc tu na myli starszy segment pakietu, na ktrym ley nakadka.

53

Rysunek 5.15 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku C_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar kkiem mierniczym w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR).

Rysunek 5.16 Histogram nasilenia georadarowych przejaww spka poprzecznych na odcinku C_S widocznych na powierzchni i przechodzcych przynajmniej czciowo przez skanowan stref lewego pasa nawierzchni (ograniczona tablica korelacyjna).

54

Tabela 5.5 Tablica korelacyjna spka - odcinek C_S

55

Tabela 5.6 Ograniczona tablica korelacyjna spka odcinka C_S zawierajca wycznie spkania, ktre uwidoczniy si na powierzchni i przechodz przynajmniej czciowo przez skanowan stref nawierzchni na lewym pasie ruchu (lad prawego koa i rodek pasa).

Na odcinku C_S wykonano cztery wiercenia, ktrych celem byo rozpoznanie zjawisk zniszczeniowych odpowiedzialnych za najsilniejsze georadarowe manifestacje spka. Przypuszczenie, e nie s to struktury mae zostao rozlegle potwierdzone tymi prbami. Wiercenie W1_C_S ujawnia rozgazion szczelin spkaniow, ktra wykonuje znaczne przeskoki poziome na hotyzontach midzywarstwowych, za poniej dolnej granicy ostatniej nakadki, szczelina ta jest bardzo rozwarta osigajc szeroko kilku centymetrw i jest tam wypeniona materiaem zawierajcym bardzo duo frakcji ilastej (wysoka podatno elektryczna!). Poniej gwnego pakietu podbudowa miaa typ sabo zwizany.

56

Rysunek 5.17 Echogram w pobliu wiercenia W1_C_S i wygld bocznej powierzchni rdzenia z powikszeniem poszerzonej i wypenionej materiaem ilastym szczeliny w dolnych warstwach asfaltowych. Wiercenie W2_C_S ukazuje rozleg i podobnie rozgazion sie spkaniow oraz powane odspojenie pod nakadk. Powierzchnie spka s silnie zniszczone przez co nie mona ich uwaa za rozstpy cienkowarstwowe, ale s to warstwy porowate i nasikliwe o znacznej gruboci. Podbudowa pod pakietem gwnym ulega cakowitej degradacji w trakcie wiercenia, a poniej tej dziesiciocentymetrowej warstwy znajdowa si fragment cienkiej warstewki jeszcze starszej MMA. Trudno jest orzec czy osabienie podbudowy jest wynikiem erozji w pobliu spkania, mona jednak przypuszcza, e w podatny stan sprzyja mechanicznej pracy szczeliny.

57

Rysunek 5.18 Echogram w pobliu wiercenia W2_C_S i wygld zrekonstruowanego z fragmentw rdzenia oraz fotografia wntrza otworu. Wiercenie W3_C_S byo jedynym, w ktrym uzyskano fragment litej podbudowy, ale ten odspojony od pakietu fragment by rozszczepiony na dwie czci. Szczelina midzy nimi ma zatem powizanie ze spkaniem w pakiecie asfaltowym, sygnalizujc brak sztywnoci podbudowy. Okazae spkanie rozwiera si istotnie poniej osabionego poczenia nakadki z niszym pakietem i jest tam wypenione materiaem ilastym. Podobie jak w odwiercie pierwszym, to ilaste wypenienie moe pochodzi z czasw kiedy niszy pakiet asfaltowy funkcjonowa jako warstwa cieralna ulegajca pkaniu.

58

Rysunek 5.19 Echogramy wykonane w pobliu wiercenia W3_C_S i wygld poskadanego z fragmentw rdzenia (warstwy asfaltowe i fragment podbudowy), powikszenie powierzchni szerokiej szczeliny gwnej pknicia w dolnych warstwach asfaltowych (pod maym fragmentem rdzenia) wypenionej materiaem ilastym oraz fotografia wntrza otworu.

59

Wiercenie W4_C_S dostarczyo rdzenie silnie zdegradowanego rdzenia z rozleg i rozgazion sieci spka, ktrego rekonstrukcja z fragmentw bya podobnie trudnym zadaniem jak w przypadku odwiertu drugiego. Podobnie jak i w tamtym wierceniu podbudowa ulega cakowitej degradacji w czasie pozyskiwania rdzenia.

Rysunek 5.20 Echogramy wykonane w pobliu wiercenia W4_C_S i wygld zrekonstruowanego z fragmentw rdzenia oraz fotografia wntrza otworu. Ogldajc galeri wszystkich czterech rdzeni (Rysunek 5.21) mona oceni jak wysoki jest stopie degradacji materiaowej i jaka potencjalnie objto orodka moe w zwizku z tym ulec zawilgoceniu lub wypenieniu materiaem ilastym. Geometria szczelin wyjania dlaczego silne rozproszenia GPR pojawiaj si dopiero na poziomie granicy pomidzy nakadk, a starszymi warstwami. Ponadto wiercenia te dokumentuj osabiony stan podbudowy w pobliu oprbowanych spka, ktry potencjalnie moe by skutkiem erozji wywoanej w orodku przed szczelin. 60

Rysunek 5.21 Zestawienie czterech rdzeni ustawionych na swoich powierzchniach grnych. Na odcinku C_S przeprowadzono take skanowanie w trzech rwnolegych profilach z uyciem anteny o czstotliwoci centralnej 1 GHz, w celu zbadania przypuszczenia o sabo-rozdzielczym, ale bardziej efektywnym amplitudowo odzwierciedlaniu duych struktur (Rysunki 5.22 i 5.23). Refleksy odpowiadajce skomplikowanym strukturom spkaniowym jakie moemy studiowa z pomoc odwiertw, s tutaj zamaskowane przez emisj horyzontu granicznego, ktra moe by zredukowana za pomoc filtrowania poziomego (np. background removal).

Rysunek 5.22 Trzy echogramy (antena 1 GHz)z odcinka C_S w pobliu odwiertw W1_C_S, W2_C_S, W3_C_S pokazujcy lokalne, wzmoone emisje z poziomu granicy pomidzy nakadk, a dawniejszymi warstwami asfaltowymi (okoo 10 cm gbokoci) odpowiadajce rozlegym strefom zniszczeniowym spka S10, S11 i S12.

61

Rysunek 5.23 Powikszony fragment rodkowego echogramu (profil B; antena 1 GHz) po odwiltorowaniu sygnau paskiej struktury warstwowej grnego pakietu asfaltowego, z wyranie widocznymi, lokalnymi zaburzeniami na gbokoci okoo 12 cm odpowiadajcymi spkaniom S10, S11, S12 (odpowiednio odwierty W1_C_S, W2_C_S, W3_C_S).

5.4 Odcinek D_S

Pord 12 spka odnotowanych na powierzchni tego odcinka, jedynie w dwch przypadkach mona byo si dopatrzy wyranych grup pionowych. Ze wzgldu na powane trudnoci korelacyjne, w nowej sesji pomiarowej wykonano dodatkowy pomiar referencyjny z uyciem metalizowanych znacznikw pozycji spka wzdu ladu prawego koa. Pomiar ten zosta zsynchronizowany z podstawowym pomiarem na profilu B za pomoc szczeglnych elementw ksztatu horyzontw midzywarstwowych. Metoda ta pozwala na dokadne okrelenie pozycji spka na echogramach i rozstrzygnicie, ktre przejawy georadarowe odpowiadaj spkaniom. Histogram nasilenia (Rysunek 5.25) powinien by interpretowany z ostronoci, gdy w znacznym stopniu odzwierciedla on nastawienie interpretatora. W przypadku odcinka D_S ma on tendencj do paskiego ksztatu zapewne dlatego, e na skutek przypisania duego znaczenia strefom zaburze Z pewnej czci przypadkw zostay przypisane wysokie nasilenia, gdy przejawy GPR zostay uznane za ewidentne chocia nie maj one tak dobrej lokalizacji jak znamiona podstawowe (Ch, Gp).

62

Tabela 5.7 Ograniczona tablica korelacyjna spka odcinka D_S zawierajca wycznie spkania, ktre uwidoczniy si na powierzchni i przechodz przynajmniej czciowo przez skanowan stref nawierzchni na lewym pasie ruchu (lad prawego koa i rodek pasa).

Rysunek 5.24 Krzywe kalibracyjne przeliczania wynikw pomiaru dystansu na odcinku D_S rnymi metodami: pomiar kkiem mierniczym w roku 2010 (D2010), pomiar kkiem mierniczym w roku 2011 (D2011), pomiary dystansomierzem georadaru po wzajemnej synchronizacji (DGPR).

Rysunek 5.25 Histogram nasilenia georadarowych przejaww widocznych spka poprzecznych na odcinku D_S. 63

Rysunek 5.26 Przykady sabych objaww spka w obrazie georadarowym na odcinku D_S. Dokadna analiza przypadku D_S po zastosowaniu metody rwnolegych skanw doprowadzia do spostrzeenia, e czasem pomimo braku wyranych przejaww spkania pozwalajcych na dokadn jego lokalizacj, otoczenie wykazuje liczne zaburzenia potencjalnie znamionujce spkania, ale rozproszone i nie okrelajce jednej pozycji. Zaburzenia te to przede wszystkim hiperbole lub ich prawdopodobne fragmenty wierzchokowe, ale take lokalne nasilenia refleksw horyzontw miedzywarstwowych sugerujce odspojenia. Takie zaburzone strefy (Z) mog by skupione do odcinkw kilkumetrowej dugoci (Zs) lub te bardziej rozproszone, kilkunastometrowe (Zr), ale nadal odrniajce si od swego dalszego otoczenia. Warunkiem widocznoci tego typu zjawisk jest brak kratki maskujcej takiej jaka wystpuje np. na odcinki B_S. 64

Rysunek 5.27 Przykady skupionych stref zaburzonych Zs na odcinku D_S.

65

Rysunek 5.28 Przykady rozproszonych stref zaburzonych Zr na odcinku D_S. Opisywany efekt stref zaburzonych moe mie potencjalnie odzwierciedlenie pewnych wasnoci procesu osabiania nawierzchni wybudowanej na dugim odcinku w zwartej formie. Nietrudno sobie wyobrazi, e konstrukcja taka ju choby pod wpywem pierwotnego skurczu termicznego ulega osabieniu, w taki sposb, e inicjalne defekty powstaj licznie w wybranych strefach nim ktry z nich uzyska przewag w tej ewolucji biorc na siebie rozadowanie okolicznych napre.

66

Rysunek 5.29 Wygld stref zaburzonych (dystanse okoo 720, 760, 785 m) na duszym fragmencie echogramu. 67

6 Analiza parametrw wejciowych w istniejcych modelach degradacji nawierzchni pod ktem spka i ich porwnanie z uzyskanymi wynikami bada.
W niniejszej czci sprawozdania przedstawiono pokrtce zagadnienia dotyczce parametrw wejciowych w modelach degradacji opisujcych mechanizm powstawania pkni nawierzchni. Krtkie podsumowanie i wnioski z analizy parametrw wejciowych dotycz metody projektowania MEPDG3, nad ktr trwaj prace wdroeniowe4 oraz systemu zarzdzania HDM-45. Metoda MPEDG umoliwia prognozowanie spka siatkowych i podunych. Zakada si w niej, e spkania inicjowane s w spodzie warstw asfaltowych i propaguj pod cikim ruchem, a do warstwy cieralnej. Wyjtek stanowi pknicia podune, dla ktrych przyjto miejsce powstawania i ich propagacji od powierzchni w d. Dopuszczalna liczba zadanych obcie osi potrzebnych do okrelenia przyrostu wskanika uszkodzenia do przewidywania obydwu rodzajw pkni podana jest rwnanie:

w ktrym: Nf-HMA dopuszczalna liczba zadanych obcie osi dla nawierzchni podatnych i nakadek z mma, t odksztacenie rozcigajce w krytycznych lokalizacjach obliczone wg modelu reakcji konstrukcji, cal/cal, EHMA modu dynamiczny mma mierzony w ciskaniu, psi kf1, kf2, kf3 parametry globalnej kalibracji terenowej (kf1 = 0,007566; kf2 = -3,9492, kf3 = -1,281) 1r, 2r, 3r = stae lokalne lub kalibracji terenowej mieszanki; w przypadku kalibracji globalnej stae te s przyjmowane rwne 1, CH wspczynnik korygujcy grubo w zalenoci od rodzaju pknicia. Powierzchnie pkni siatkowych i dugo pkni podunych obliczane s na podstawie cakowitej szkody w czasie, przy zastosowaniu rnych funkcji przeniesienia. Zamieszczony poniej rysunek przedstawia porwnanie pomidzy zmierzonymi a przewidywanymi dugociami pkni podunych (pknicie z gry do dou) i statystyki wynikajce z procesu globalnej kalibracji.

3 4

MEPDG - Mechanistic-Empirical Pavement Design Guide praca niepublikowana, realizowana w IBDiM na zlecenie GDDKiA 5 HDM-4 - Highway Development and Management

68

Rysunek 6.1 Porwnanie mierzonych i przewidywanych dugoci pkni podunych (pknicia z gry do dou) wynikajce z procesu globalnej kalibracji. W metodzie MEPDG mona rwnie prognozowa pknicia odbite w nakadkach warstw asfaltowych lub warstwach cieralnych z mma w nawierzchniach psztywnych. Rwnanie empiryczne opisujce to zjawisko jest stosowane do oszacowania iloci zmczeniowych i termicznych pkni pochodzcych od warstw niej pooonych, ktre odwzoroway si w warstwie cieralnej po pewnym czasie. Opracowana zaleno stosowana jest rwnie do oszacowania zmczeniowych i termicznych pkni odbitych od warstwy stabilizacji lub istniejcej nawierzchni podatnej, oraz od pocze i pkni w warstwach sztywnych.

Rysunek 6.2 Porwnanie zmierzonych i przewidywanych pkni poprzecznych z procesu globalnej kalibracji 69

Istotn dla jakoci prognoz szacowanych na podstawie zaimplementowanych modeli degradacji jest waciwa, precyzyjna w miar moliwoci ich kalibracja. Jak podkrela si w MEPDG jedna z przyczyn wzgldnie duych bdw dla prognoz pkni (Rysunek 6.2) wynika z faktu, e na adnym z testowanych odcinkw uwzgldnionych w procesie kalibracji metody nie dokonano odwiertw, ani ci w celu stwierdzenia, czy pknicie rozpoczyna si w spodzie czy od gry warstw asfaltowych. W systemie HDM-4 regulacja wspczynnikw kalibracyjnych odbywa si na poziomie podstawowym, najmniej dokadnym, za to jak przedstawiono to w Raporcie6, wystarczajcym dla najoglniejszych analiz. Drugi, dokadniejszy poziom to regulacja na poziomie kalibracji. Ze wzgldu na moment pojawienia si pkni wyrnia si etap inicjacji pkni i ich rozwj. W odniesieniu do natenia szkody rozrnia si dodatkowo inicjacj i rozwj pkni szerokich. Do stworzenia modelu i kalibracji przyjto kady odcinek, dla ktrego mona byo zaobserwowa moment (z dokadnoci do roku) w ktrym powierzchnia pokryta pkniciami przekroczya 0.5% powierzchni nawierzchni. W odniesieniu do pkni szerokich Zgodnie z przedstawionymi w powoanym opracowaniu rozwaaniami w modelu HDM wspczynnik kalibracji inicjacji pkni i jego bd (odchylenie standardowe) RMSE wyznacza si nastpujco:

w ktrych: E(OTCI) oznacza warto redni z obserwowanego czasu do inicjacji pkni, E(PTCI) oznacza warto redni z czasu prognozowanego wedug modeli HDM Alternatywnie wspczynnik kalibrujcy mona dobra tak, by wspczynnik regresji liniowej midzy prognozowanymi i obserwowanymi wartociami czasu do pojawienia si pkni by rwny 1. Na Rysunku 6.3 podano przykad dla takiego dopasowania dla nawierzchni psztywnych z grubymi warstwami bitumicznymi (warstwy asfaltowe o gruboci > 10 cm).

A. Janowski, Weryfikacja modeli degradacji, Raport dla GDDKiA, listopad 2005

70

Rysunek 6.3 Regresja liniowa dla prognozowanego i obserwowanego czasu do powstania pkni na nawierzchniach

W odniesieniu do rozwoju pkni w kalibracji modeli HDM stosuje si metod polegajca na doborze wspczynnika kalibrujcego tak, by wspczynnik regresji liniowej midzy prognozowanymi i obserwowanymi wartociami rocznego przyrostu powierzchni pkni by rwny 1 (Rysunek 6.4).

Rysunek 6.4 Regresja liniowa midzy prognozowanymi i obserwowanymi rocznymi przyrostami powierzchni wszystkich pkni dla wspczynnika kalibracji 0.86

W wspomnianym Raporcie okrela si te przydatno danych pomiarowych pomocnych w okreleniu wspczynnika kalibracyjnego. Dla podstawowych typw nawierzchni s to: - wiek nawierzchni od ostatniej nakadki, przebudowy lub budowy, AGE2, - powierzchnia objta wszystkimi pkniciami (w %), - powierzchnia objta pkniciami szerokimi (> 3 mm) lub z wykruszeniami (w %), - wskanik strukturalny (lub ugicia), gruboci warstw konstrukcyjnych nawierzchni, - roczne obcienie ruchem. Obie metody przedstawiono tu jako przykady systemw operujcych na okrelonych rozwizaniach matematycznych, opisujcych rozwj poszczeglnych uszkodze. Modele

71

te korygowane s poprzez wspczynniki kalibracyjne, nieraz w sposb bardzo oglny, niemniej wystarczajcy dla celw oglnych analiz. Szczegowa kalibracja modeli degradacji nie jest ju tak prosta i jak si wydaje nie do dokadna. Wprowadzone korekty bazuj na obserwacjach terenowych uszkodze, (pkni) pojawiajcych si na powierzchni nawierzchni. Jak podaje podrcznik MEPDG istotn dla jakoci prognoz szacowanych na podstawie zaimplementowanych modeli degradacji jest waciwa, precyzyjna ich kalibracja. Jednoczenie podkrela si e jedn z przyczyn duych bdw dla prognoz pkni wynika z faktu, e na adnym z testowanych odcinkw uwzgldnionych w procesie kalibracji metody nie dokonano bada potwierdzajcych, czy pknicie rozpoczyna si w spodzie czy od gry warstw asfaltowych.

7 Podsumowanie
Przeprowadzone badania i analizy potwierdziy skuteczno metody radarowej w ocenie pkni nawierzchni. W ocenie autorw przydatno tego typu bada zostanie potwierdzona w badaniach istniejcych nawierzchni przewidywanych do remontu. Szczegln zalet jest tu moliwo identyfikacji ilociowej pkni, co w kontekcie doboru odpowiedniej technologii remontu jest niejednokrotnie kluczowym elementem. Uzyskane w trakcie pomiarw radarowych wyniki wiadcz w opinii autorw niniejszego sprawozdania o ich duej przydatnoci w opracowaniu wspczynnikw kalibracyjnych dla modeli inicjacji i rozwoju pkni nawierzchni (np. w metodzie MEPDG). Szczegln zalet badania radarowego w tym aspekcie jest moliwo obserwacji pojawiajcych si i postpujcych od dou pkni poprzecznych nawierzchni. Jak dowiedziono w niniejszej pracy obserwacje takie, cho trudne w analizie, s jednak moliwe, a utrzymanie odpowiedniej procedury pomiarowej i dostatecznie dugi czas obserwacji odcinkw mgby znacznie zwikszy jako i dokadno opracowywanych wspczynnikw kalibracyjnych. Uzyskane w ostatniej serii bada georadarowych dane potwierdziy poprawno przyjtej procedury pomiarowej. Procedura ta polega na wykonaniu pojedynczego skanowania caego odcinka, a nastpnie wykonaniu serii skanw o podwyszonej gstoci. Skanowanie pojedyncze traktowane jest jako rozpoznawcze, z jednej strony do prawidowego udokumentowania hiperbol rozproszeniowych, a z drugiej strony w celu redukcji szumw niekoherentnych, ktre powanie utrudniaj identyfikacj hiperbol majcych zwykle bardzo ma amplitud sygnau. Celem takiego wstpnego rozpoznania jest obserwacja sygnaw spka objawiajcych si w formie hiperbol oraz ich ewentualnej korelacji z pozycjami spka widocznych na powierzchni. Kluczowe w tym wypadku s miejsca, gdzie nie wystpuj pknicia powierzchniowe, natomiast pojawiaj si georadarowe sygnay wskazujce na pknicia ukryte, ktre nie pojawiy si jeszcze na powierzchni.

72

Skanowanie o podwyszonej gstoci, z uyciem skrajnie wysokiej gstoci 500 skanw na metr, w co najmniej trzech rwnolegych, biegncych blisko siebie profilach (w odlegoci okoo 50 cm jeden od ssiedniego) daje zdecydowanie peniejszy obraz struktury. Zestawienie takich echogramw jest szalenie istotna ze wzgldu na jako interpretacji i pozwala na potwierdzanie lokalizacyjne znamion diagnostycznych wystpujcych na ssiednich profilach. Takie potwierdzenie poprzecznej rozcigoci bardzo lokalnej struktury jest bardzo du pomoc w uzasadnieniu przypuszczenia o pkniciu, szczeglnie w przypadkach o sabej manifestacji. Systematyczny monitoring nawierzchni w relatywnie dugim okresie czasu (2-3 lat) poprzez obserwacj zmian obrazu georadarowego z rwnoczesn identyfikacj pkni powierzchniowych, prowadzon przy zastosowaniu technik wizyjnych moe dostarcza istotnych informacji o przebiegu procesu spkaniowego. Wnioski pynce z korelacji obu tych obserwacji poparte dokumentacj budowy nawierzchni oraz ewentualnie odkrywkami i wierceniami maj konsekwencje daleko przekraczajce ustalenia jakie moe da pojedynczy, wyrwany z kontekstu pomiar. Szczeglne znaczenie moe tutaj mie georadarowe udokumentowanie pierwotnego stanu drogi oraz wczesnej fazy jej uytkowania. Kluczowym osigniciem bada jest uzyskanie typologii georadarowych przejaww obecnoci spkania poprzecznego. Okrelenie poprzeczne oznacza w odniesieniu do pomiaru GPR, e spkanie jest poprzeczne do kierunku profilu skanowania, a antena powinna mie polaryzacj pola elektrycznego rwnie poprzeczn do kierunku profilu. Ustawienie takie ma najwysz skuteczno przy identyfikacji spka. Przejawami spka s wtedy przede wszystkim hiperbole rozproszeniowe H, ktre mog odpowiada liniowym obiektom osobliwym, czy liniowym krawdziom szczelin, ale take skupionym (punktowym) obiektom rozpraszajcym. Odrnienie obiektu punktowego od obiektu liniowego nie jest moliwe przy skanowaniu wzdu pojedynczego profilu. Problem ten praktycznie rozwizuje zastosowanie skanowania wzdu kilku rwnolegych profili, ktre poprzez korelacj ssiednich echogramw najczciej rozstrzyga o poprzecznej kontynuacji obiektu rozpraszajcego. Sformuowane kryteria identyfikacji spka w poczeniu z metod skanw wzdu rwnolegych profili wydaj si mie znaczc skuteczno take w badaniu spka, ktre jeszcze nie pojawiy si na powierzchni. W przypadku uycia trzech rwnolegych profili uzyskuje si znaczc korelacj widocznych spka z ich przejawami GPR. W jednym z przypadkw okazao si natomiast, e nadzwyczaj intensywnie pojawiajce si spkania wybitnie koreluj z miejscami stwierdzonych wczeniej defektw pocze midzywarstwowych. Due znaczenie diagnostyczne ma wystpowanie na echogramie pionowych grup defektw. Znamionami tych defektw s przede wsz ystkim hiperbole rozproszeniowe, a w dalszej kolejnoci lokalne, dobrze zlokalizowane w poziomie odspojenia oraz szczeglne, lokalne osobliwoci ksztatu powierzchni midzywarstwowych. Przez grup pionow naley rozumie ukad przynajmniej dwch lub wicej ni dwch znamion

73

lokalnego defektu wystpujcych jeden nad drugim w nieznacznej odlegoci poziomej od siebie, nie wikszej ni poowa gruboci nawierzchni. Znakomite rezultaty daj anteny wysokoczstociowe, a przede wszystkim antena o czstotliwoci centralnej 2.2 GHz. Za pomoc tej wysokorozdzielczej anteny wykonano niemal wszystkie pomiary opisywanego przedsiwzicia badawczego. W przypadku rozlegych zniszcze orodka paradoksalnie sprawdza si take mniej precyzyjna antena 1 GHz, dostarczajc uzupeniajcych sugestii, co obecnoci takich defektw, ktre, o ile maj rozmyte granice, mog by niedostatecznie odzwierciedlone w echogramach anten o wyszej czstotliwoci. W wyniku bada stwierdzono, e spkania poprzeczne nawierzchni drogowych maj istotne odzwierciedlenie w echogramach georadarowych. Metoda GPR jest jednak wyczulona na powane, rozlege struktury zniszczeniowe, za cienkie inicjalne pknicia nie maj zauwaalnych manifestacji. Oprcz diagnozowania powanych zniszcze, metoda ta dostarcza w pewnych przypadkach prawdopodobnych lokalizacji przyszych spka. Spkania midzywarstwowe nawierzchni betonowych rni si od spka nawierzchni asfaltowych intensywnoci manifestacji. Trzeba jednak wzi pod uwag, e przebadane nawierzchnie betonowe nale do jednej drogi o bardzo dugiej historii. Dlatego trudno oceni na ile rnice intensywnoci przejaww bior si z odmiennego materiau, a na ile z zaawansowania procesw starzenia.

74