RANOKRANSKA I RANOBIZANTSKA UMJETNOST

razdoblje od 2./3. do 6./7. Stoljeda predstavlja kontinuitet antike umjetnosti->nastavak rimske s novim likovnim prizorima i krdanskim simbolima na zapadnom dijelu se razvoja ranokrdanska, a na istonom ranobizantska temelji se na krdanstvu ranokrdanska umjetnost ima 2 perioda: katakombni(podzemna grobita gdje su odravali obrede) i bazilikalni bazilika je nastala kombinacijom rimske svjetovne graevine, sudnice i hrama reljefi su sauvani samo na sarkofazima na kojima su prikazani prizori iz Kristova ivota-> sarkofag Junija Basa(4.st.) nije bilo kipova zbog borbe protiv klanjanja idolima likovi su uglavnom bili zdepasti, zbijeni i bez proporcija slikarstvo se koristi freskama koje prikazuju simbolima u katakombnom periodu, a kasnije i simbolikim scenama(nisam sigurna al ono gdje Isus uva ovce) tamne i zagasite boje tijelo gubi proporcije zato to se okredu prema Bogu nakon priznavanja krdanstva koriste se podni i zidni mozaici, a freske nisu sauvane(malo ih je al eto) graevine su bile longitudinalne(bazilike) poput crkve sv. Petra u Rimu(326.) i centralne poput grobnih crkava na grobovima muenika(martirija) poput sv.Constanza u Rimu i krstionica(baptisterij) poput st. Giovani in Fonte u Raveni i mauzoleji(ne znam sta je to samo sam ula na snimci) ranokrdanske crkve imaju ravan strop osvjetljenje izmeu bonog i srednjeg broda nazivamo bazilikalno osvjetljenje mogu biti i kombinacije longitudinalne i centralne poput Aje Sofije, Istambul (wiki kaze 537.) ulaz je uvijek na zapadu, a apsida i oltar na istoku vanjski izgled nisu dekorirali

Tambur Pandativi

PREDROMANIKA
razdoblje od 7. do 10. st. mjeavina antike tradicije i barbarskih kultura(znali su samo obraivati metal) mrano doba graevine uglavnom male i centralne(ratna stanja), prstenastog ustroja,vertikalni uzgon sredinjeg prostora koji nosi kupolu, dvokatna carska loa za pradenje liturgije, debele zidine sa malim otvorima sredita kulturnog ivota, znanja i pismenosti bili su samostani gdje se nalazio i drutveni sadraj dekoriranje: geometrijski pravilni ornamenti, bogatstvo varijacija odreenog oblika tlocrta, funkcionalnost, plonost, linearnost, strah od praznog prostora->horor vacui minijatura ili iluminacija-sliicom ili crteom ureen rukopis->raeno minijem(ivom crvenom bojom) u starohrvatskoj arhitekturi takoer su male graevine centralne grae uz dvorove vladara kameni namjetaj-> ograda koja odvaja dio s oltarom od ostatka naziva se plutej(motivi hrv povijesti) npr. Badanska ploa; ornamenti biljni i ivotinjski

Sv. Donat u Zadru -dvoetane -od kamena lomljenca -ukraena izvana plitkim lezenama

Achenska kapela

San Vitale u Raveni

Romanika

Gotika

Samostan u Lorschu

Horror vacui, geometrijski oblici, plonost i linearnost

Minijatura

Hrvatska arhitektura
Sv. Kri,Nin

Plutej
Pleter

Sv.Trojica, Split

Sv.Ursula, Zadar

Sv.Nikola, Nin

ROMANIKA

o o o

= umjetnost srednjeg vijeka,11. I 12. Stoljee = naziv lat.Romanicus zbog toga to je nain graenja vrstih masivnih crkava sa bavastim svodovima vrlo slian rimskom = kamen je glavni graevinski materijal

-tlocrt ranokranske bazilike

-Aja Sofija,Istambul,Carigrad,Konstantinopol,6,st

o o o o o

=dolazi do izgradnje crkava, plemikih utvrda (donjon) i samostana = u graditeljstvu prevladavaju jednostavne graevine masivnih zidova, kameni polukruni i bavasti svodovi, polukruni lukovi, kockasti kapiteli esto ureeni biljnim motivima = hijerarhijska podjela drutva= nositelji drutvenog ivota su plemstvo, sveenstvo, seljatvo, graanstvo = SKOLASTIKA = jaanje kranske ideologije = dolazi do gradnje katedrala,a samostani su arita kulturnog i umjetnikog ivota

-crte utvrde,donjon

-utvreni burg

-samostani su najorganiziraniji oblici ivota,samostan Cluny u Burgundiji, 10. st.

-crkve su u srednjem vijeku i dalje najee bazilike tip longitudinalne graevine

* romanika crkva svojim oblikovanjem odgovara nemirnom vremenu stalnog ratovanja i osjeaju nesigurnosti i ugroenosti tadanjeg ovjeka i zato se skriva iza debelih zidova i malih i uskih prozora, *romanike crkve su masivne i monumentalne,vee su i bogatije nego ranije * imaju svodove (najee bavaste) umjesto drvenih krovova (kao u ranokranskim bazilikama) zbog praktinih razloga (npr. zbog poara), ali i simbolikih elja da Boja kua bude to velianstvenija i impresivnija * ukraene su i izvana arhitektonski elementi i skulpture, nekad i bogato ukraeno zapadno proelje *KRIPTA = podzemni dio ispod svetita u koje su polagali prvo samo relikvije muenika, a kasnije i crkvene i svjetovne dostojanstvenike

Zakon ADICIJE,pridodavanja

*Skulptura vezana za arhitekturu i podreena, reljefi (plitki, plono i linearno oblikovani), luneta portala (tema stranog suda), kapiteli (ivotinje, ljudi, mitoloka bia, ornamenti) *Slikarstvo minijature, freske, tapiserije, mozaici *tip graevine: longitudinalni, podijeljen na brodove, u obliku latinskog kria

*konstruktivni elementi: zid, stup, stub, polukruni luk, arkade, slijepe arkade, visee arkade bavasti svod , krini svod *karakteristike stila: stupnjevanje volumena (postepeno dizanje volumena, od manjeg prema veem), adicija (lat. aditio dodati, zbrajanje, dodavanje), zatvorenost, masivnost

SUBORDINACIJA = podreivanje Njemaka = njemake romanike crkve imaju ulazni i apsidalni dio simetrino komponirani, njemaki doprinos razvoju romanike originalni je westwerk- konstrukcija s tornjevima na zapadnoj strani crkve

Italija =Romanika u Italiji: krstionica Sv. Ivana, Firenca; katedrala u Pisi, 1063.- 1118. Italija

KIPARSTVO = uloga mu je tada bila ukrasiti povrine graevine, odnosno likovnim prizorima prenijeti odreeni vjerski sadraj = naglaena frontalnost i masivnost oblika (utjecaj antike) = najbrojnija djela su izvedena u reljefima (niskim) = ukras portala (ponekad i fasada) , stupova (kapiteli) = te poneki reljef na oltarima, krsnim zdencima i grobovima = Oblikovanje urezivanjem linija, STILIZACIJA oblika =IZOKEFALIJA =izdueni oblici, naglaene kretnje,krajnja STILIZACIJA = ikonografska (semantika) perspektiva

= Benedetto Antelami, Kralj David, oko 1180.-1190., zapadno proelje katedrale u Fidenzi, Italija - najvedi kipar talijanske romanike - skulptura stoji fiziki slobodna, pogled je zamiljen - rijetki romaniki primjer samostalno stojedih skulptura drvena statua obojena ivim bojama,oblikovana zatvorena statina masa stav je strogo FRONTALAN povrina je LINEARNO oblikovana paralelnim plitkim urezima stilizirane odjede SLIKARSTVO: uglavnom vezano za arhitekturu (freske, vitraji, tapiserije), knjige (ilustracije), oltar doba procvata iluminacije koje su oslikavali redovnici iz brojnih samostana

POJMOVI: *apsida polukruno ili poligonalno oblikovan prostor graevine nadsvoen polukupolom *apsidola mala apsida na velikoj ili pored nje, esta u hodoasnikim crkvama *bifora prozorski otvor podijeljen na dva dijela, trifora otvor podijeljen na tri dijela , kvadrifora otvor podijeljen na etiri otvora *deambulatorij polukruni ili poligonalni ophod oko apside od koje je odijeljen stupovima *galerija prolaz iznad pobonih brodova u bazilici otvoren arkadama prema glavnom brodu *hijerarhija poredak po vanosti, sustav podreenosti i nadreenosti ; *kranska ikonografija prikazi koji se odnose na teme iz starog i novog zavjeta *horror vacui (lat. strah od praznine) kompozicijski zakon ispunjavanja svakog dijela pozadine na reljefu ili slici *impost umetak izmeu kapitala i luka koji prenosi teret na kapitel *kor prostor za zbor i orgulje u crkvi; ovisno o razdoblju moe se nalaziti na povienu mjestu nad ulazom, nad brodovima i u transeptu kao galerija, ispred oltara, izmeu

kriita i apside, a ponekad postoje dva kora. *kupola svod u obliku uplje polukugle; konstruira se neposredno na zidovima ili na tamburu. Prijelaz s poligonalne baze na kupolu rjeava se zaobljenim niama) ili pandativima (sfernim trokutima) *konha polukupola apside ili nie *mandorla elipsoidno oblikovani okvir oko Krista ili Marije u prikazima Krista u slavi ili Bogorodice s djetetom *nia udubina u zidu, obino nadsvoena *rozeta ornament u obliku stilizirane cvjetne krune, najpoznatiji kao kamena proupljena pregrada na okruglom prozoru romanikih i gotikih sakralnih graevina *luneta polukruno polje izmeu ravnog nadvratnika ili natprozornika i luka iznad njega, koje moe biti otvoreno ili zatvoreno. U romanici lunete imaju bogate reljefne prikaze. *lezena ralanjenje zida u plitke pravokutne izboine koje su esto povezane nizom slijepih arkada ispod vijenca *oltar mjesto iskazivanja poasti, prinoenja rtve *travej konstruktivno prostorna jedinica

*transept popreni brod postavljen okomito na glavni prostor graevine *vertikalna perspektiva perspektiva koja se javlja kod plonog naina prikazivanja ; prostor se nie jedan iznad drugog; najnii (donji) pojas je najblii promatrau *zakon kadra kompozicijsko pravilo po kojem se prikaz na likovnom djelu podreuje kadru ili granici prikaza

ROMANIKA U HRVATSKOJ =jadransko priobalje: Zadar,Korula,Rab,Zagreb,Dubrovnik,Trogir SKULPTURA =kude u kamenu,trokatnice bez dimnjaka *Sv.Petar na Rabu jedna od najbolje ouvanih crkava RAPSKA KATEDRALA: graena naizmjeninim redovima crvenog i bijelog mramra,a glavno proelje ralanjeno je plitkim poluno zavrenim niama ima monofore na prvom,bifore na drugom,trifore na tredem katu,a zavrna loa za zvona otvara se kvadriiforom = svaki kat laki od prethodnog pa je konstrukcija stailnija =majstor Buvina, drvene vratnice splitske katedrale =majstor Radovan,trogirska katedrala,RADOVANOV PORTAL

SLIKARSTVO vrlo slabo ouvano minijature

GOTIKA
OPDENITO - 13.i14. stoljede. Nastala je u Francuskoj. - Latinski: Arte Gotica - Isprva je bila stil francuskih katedrala. Stil se nastavlja do 15.st.kada ga zamijenjuje renesansa. POVIJESNE OKOLNOSTI - Procvat gradova, obrta, trgovine, nastanak slobodnih kraljevskih gradova. - GRADOVI su arita kulture i umjetnosti - Jaa humanizam,mijenjaju se odnosi prema ovjeku i prirodi. - Novi crkveni red: franjevci. URBANIZAM - Policentrini slobodni gradovi: o Plemidki burg ( plemidki centar) o Crkveno sredite ( sakralni centar) o Graanski dio ( svjetovni centri) ARHITEKTURA - KATEDRALA znak i simbol napretka i modi grada - Vertikala proteitost ( izvlaenje u visinu), podiu se velike katedrale, grade ih svi drutveni slojevi. - Obilje ukrasa, znak i izraz gospodarskog napretka. - NAELO JEDINSTVA; - 2 niza arkada i prozori,1 ili 2 zvonika - Dvoranske crkve izjednaavanje visine i irine bonih brodova sa srednjim ( sline gotikim dvoranama) - KONSTRUKCIJE GOTIKE KATEDRALE o Jedinstvo u tlocrtu ( tenja povezivanju, spajanju i stapanju), upotreba iljastog umjesto polukrunog luka!!!! o Kosturna konstrukcija - vitki stupovi ( svenjevi stupova) o Krino rebrasti svodovi o KONTRAFORI: sustav prijenosa tereta na tlo.

o - USPOREDBA ROMANIKE I GOTIKE KONSTRUKCIJE ROMANIKA: GOTIKA: masivna tanki zidovi teka konstrukcija kontrafornog sustava zatvorena otvorena polukruni luk iljasti luk

KATEDRALE

Katedrala u Amiensu ( FRANCUSKA)

Katedrala Notre- Dame u Chartresu( FRANCUSKA)

Katedrala Notre- Dame u Parizu ( FRANCUSKA)

Tlocrt i svod crkve sv. Ane u Annabergu ( NJEMAKA)

U Firenci ( projektant Giotto) U Italiji se ne prihvaa gotiki stil u potpunosti. Ublaen je i modificiran klasinim proporcijama i mediteranskim potvanjem ljudskog mjerila ( irina vie nego visina)

KIPARSTVO Skulpture na proeljima i portalima Skulptura dobiva sve vedi znaaj, oslobaa se iz ovisnosti o arhitekturi, izlaze u prostir, gotovo da jeasu puna plastika. 3 glavna motiva prikaza skulptura: svakidanji ivot ( godinja doba, mjeseci vani za poljoprivredu) moralni ivot ( borba kreposti i mana) misaoni ivot ( slobodni ivot, preuzet iz antike) Motivi ogranieni na crkvenu skulpturu s religijskim prikazima. Pojava prvih individualnih portreta ( kipara, graevinara..) Ljudske figure realistino, ekspresivnost izraza, naglaavanje emotivnog stanja, praljivo oblikovanje draperija prikazanih likova GOTIKI HUMANIZAM Pojava skulpture krajem 13.st, namijenjena molitvi vjernika pojedinaca ( Pieta iz Rottgena) Vitraj o o

SLIKARSTVO -

Slika na prozorskom staklu Vodeda grana slikarstva, razvija se ploni, ornamentalan stil, bez trodimenzionalnosti o Nema monumentalnog zidnog slikarstva Zidno i tafelajno slikarstvo o Razvijeno kraljem 13.st. u Italiji o Modelacija privid volumena ( izraavanje svjetlom i sjenom); privid prostora scenski prostor, obrnuta perspektiva. Rozete o Teme su iz Biblije, iz evanelja, prizori iz ivota svetaca i crkvenih legendi. Oltarne slike o Samostalne, neovisne o arhitekturi o Diptih, triptih, poliptih

Iluminirani rukopisi o Vitki likovi, paljivo prikazivanje detalja iz prirode

o Svjetovne teme o Pojava krajolika, ivot na selu i u gradu Naturalizam o Velik broj likova iscrpno i tono izraen Obrnuta, ptija i linearna perspektiva o Obrnuta stvari se smanjuju u daljini, umjetnici nemaju jo razvijen sistem i crtaju po sjedanju, a ne izravnim promatranjem