NGUY

N THUY

THANH
CO
.
SO
.

Y THUY

T
H
`
AM BI

N PH

U
.
C
NH
`
A XU

T BA

N DA
.
I HO
.
C QU

C GIA H
`
A N

O
.
I
H`a No
.
i 2006
Mu
.
c lu
.
c
L`o
.
i noi da
`
u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1 Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c 10
1.1 Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.1.1 D
-
i
.
nh ngha so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.1.2 Da
.
ng da
.
i so cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.1.3 Phep tr` u
.
v`a phep chia so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . 18
1.1.4 Ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.1.5 Modun v`a acgumen cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.6 Phep khai can so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
1.1.7 Da
.
ng m u cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.1.8 Khai nie
.
m ve
`
ma
.
t pha

ng mo
.
ro
.
ng . . . . . . . . . . . . 30
1.1.9 Khoa ng cach tren C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2 Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . 35
1.2.1 T opo tren C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1.2.2 Pha
`
n trong v`a pha
`
n ngo`ai . . . . . . . . . . . . . . . . 38
1.2.3 D
-
ie

m tu
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1.2.4 Bien cu a ta
.
p ho
.
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
1.2.5 T a
.
p ho
.
.
p compa

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
1.2.6 T a
.
p ho
.
.
p lien thong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1.2.7 H` am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c. Tuye

n v`a du
.
`o
.
ng cong . . . . . . 46
1.2.8 Phep do
`
ng luan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
1.2.9 Mie
`
n do
.
n lien v`a da lien . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2 MU
.
C LU
.
C
1.3 H`am bie

n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.3.1 D
-
i
.
nh ngha h`am bie

n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.3.2 C ac v du
.
ve
`
anh xa
.
do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . . . 62
1.3.3 Gio
.
i ha
.
n cu a h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
1.3.4 Tnh lien tu
.
c v`a lien tu
.
c de
`
u . . . . . . . . . . . . . . . 67
1.4 L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . 72
1.4.1 Gio
.
i ha
.
n cu a day die

m . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
1.4.2 Chuo

i so ph u
.
c v`a su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a no . . . . . . . . . . . 75
1.4.3 D ay v`a chuo

i h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
1.4.4 Chuo

i l uy th` u
.
a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
1.4.5 Su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c . . . . . . . . . . . . . 92
1.5 H`am arg z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
1.5.1 Tnh lien tu
.
c cu a h`am arg z . . . . . . . . . . . . . . . 95
1.5.2 So gia cu a acgumen do
.
c theo du
.
`o
.
ng cong . . . . . . . . 96
1.5.3 Nh anh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am arg z . . . . . . . . . . 98
1.6 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
2 H`am ch nh h`nh 105
2.1 H`am kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.1.1 H` am R
2
- kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.1.2 D
-
a
.
o h`am theo phu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
2.1.3 H` am C - kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
2.1.4 Moi lien he
.
gi u
.
a C - kha vi v`a R
2
- kha vi . . . . . . . 114
2.1.5 H` am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2.1.6 Khong gian cac h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . 121
2.2 Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
2.2.1 D
-
a th u
.
c v`a h`am h u
.
u ty . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
2.2.2 H` am w = z
n
v`a z =
n

w, n N . . . . . . . . . . . . . 122
2.2.3 H` am e
z
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2.2.4 H` am logarit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
2.2.5 H` am l uy th` u
.
a z

, R . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
2.2.6 C ac h`am so
.
cap khac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
MU
.
C LU
.
C 3
2.2.7 Nh anh ch nh h`nh cu a h`am da tri
.
. . . . . . . . . . . . 134
2.3 H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . . . . . . . 138
2.3.1

Y ngha h`nh ho
.
c cu a acgumen cu a da
.
o h`am . . . . . . 138
2.3.2

Y ngha h`nh ho
.
c cu a modun da
.
o h`am . . . . . . . . . 140
2.3.3

Anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
2.3.4

Anh xa
.
lien tu
.
c v`a anh xa
.
ch nh h`nh . . . . . . . . . . 143
2.4 Cac da

ng cau so
.
cap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
2.4.1 D
-
a

ng cau phan tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . . . 147
2.4.2

Anh xa
.
w = e
z
v`a z = log w . . . . . . . . . . . . . . . 160
2.4.3 H` am Jukovski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
2.4.4 C ac da

ng cau so
.
cap khac . . . . . . . . . . . . . . . . 172
2.4.5 Mo
.
t so v du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
2.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
3 L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh 188

3.1 Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
3.1.1 D
-
i
.
nh ngha tch phan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
3.1.2 U
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
3.1.3 Tnh tch phan ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap qua gio
.
i ha
.
n . . . . 194
3.1.4 Da
.
ng vi phan d ung v`a da
.
ng vi phan dong . . . . . . . 200
3.1.5 Tch phan du
.
`o
.
ng phu
.
thuo
.
c tham so . . . . . . . . . . 213
3.2 L y thuye

t Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
3.2.1 Nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh . . . . . 217
3.2.2 Nguyen h`am cu a h`am ch nh h`nh theo tuye

n . . . . . . 223
3.2.3 Tnh bat bie

n cu a tch phan doi vo

.
i cac tuye

n do
`
ng luan227
3.2.4 C ong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
nhat cu a Cauchy . . . 231
3.2.5 Nguyen h`am trong mie
`
n do
.
n lien . . . . . . . . . . . . 234
3.2.6 C ong th u
.
c tch phan Cauchy (cong th u
.
c co
.
ba n th u
.
hai cu a Cauchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
3.2.7 Bie

u die

n tch phan doi vo

.
i da
.
o h`am cu a h`am ch nh h`nh241
3.2.8 D
-
ie
`
u kie
.
n du de

h`am f ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . 250

3.2.9 H` am die
`
u h`oa v`a moi lien he
.
vo
.
i h`am ch nh h`nh . . . 250
4 MU
.
C LU
.
C
3.2.10 Tch phan da
.
ng Cauchy. Cong th u
.
c
Sokhotski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
3.2.11 Bie

u die

n tch phan h`am die

`
u h`oa . . . . . . . . . . . . 270
3.3 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
4 Cac tnh cha

t co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh 278
4.1 Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy . . . 279
4.1.1 D
-
i
.
nh l y gia tri
.
trung b`nh . . . . . . . . . . . . . . . . 279
4.1.2 D
-
i
.
nh l y Liouville . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
4.1.3 D
-
i
.
nh l y Weierstrass ve
`
chuo

i h`am ho
.
i tu
.
de
`
u . . . . . . 284
4.1.4 Tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh. Chuo

i Taylor288
4.1.5 C ac quan die

m khac nhau trong vie

.
c xay du
.
.
ng l y
thuye

t h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

4.2 Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . 310
4.2.1 Khong die

m (0-die

m) cu a h`am ch nh h`nh . . . . . . . 310

4.2.2 Tnh ch at duy nhat cu a h`am ch nh h`nh . . . . . . . . 313
4.2.3 Nguyen l y thac trie

n gia i tch . . . . . . . . . . . . . . 317

4.2.4 Nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i . . . . . . . . . . . . . . . . 320
4.3 D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
4.3.1 Chuo

i Laurent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
4.3.2 D
-
ie

m b at thu
.
`o
.
ng co la
.
p do
.
n tri
.
. . . . . . . . . . . . . 337
4.3.3 D ang die
.
u cu a h`am ta
.
i die

m vo c` ung . . . . . . . . . . 348
4.3.4 Phan loa
.
i h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . 350
4.4 Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
4.4.1 Nguyen l y acgumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
4.4.2 D
-
i
.
nh l y Rouche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
4.4.3 Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. . . . . . . . . . . . . . 363
4.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
5 H`am da tri
.
v`a die
.
n Riemann 369
5.1 Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass . . . . . . . . . . . . 370
5.1.1 Pha
`
n tu
.
chnh ta

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
MU
.
C LU
.
C 5
5.1.2 D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c . . . . . . . . 372
5.1.3 Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass . . . . . . . . 373
5.1.4 H` am khong cho phep thac trie

n gia i tch . . . . . . . . 378

5.2 Cac phu
.
o
.
ng phap khac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
5.2.1 Th ac trie

n gia i tch theo tuye

n . . . . . . . . . . . . . . 380
5.2.2 Th ac trie

n doi x u
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
5.3 H`am gia i tch du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
5.3.1 Khai nie
.
m h`am gia i tch du . . . . . . . . . . . . . . . 391
5.3.2 Mo
.
t v`ai v du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
5.3.3 Tnh do
.
n tri
.
v`a da tri
.
.
D
-
i
.
nh l y do
.
n tri
.
(monodromie) . . . . . . . . . . . . . . 396
5.3.4 Nh anh v` a phu
.
o
.
ng phap tach nhanh ch nh h`nh . . . . 399
5.3.5 Khai nie
.
m ve
`
die

m bat thu
.
`o
.
ng . . . . . . . . . . . . . 405
5.4 Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
5.4.1 Mo
.
t so v du
.
mo
.
da
`
u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
5.4.2 Phu
.
o
.
ng phap du
.
.
ng die
.
n Riemann . . . . . . . . . . . . 419
5.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
6 L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng 422
6.1 Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
6.1.1 D
-
i
.
nh ngha tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
6.1.2 Phu
.
o
.
ng phap tnh tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . . . 425
6.1.3 D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . 436
6.1.4 Tnh tch phan theo chu tuye

n dong . . . . . . . . . . 444
6.2 Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . 448
6.2.1 Phu
.
o
.
ng phap tnh tch phan . . . . . . . . . . . . . . . 448
6.2.2 Tnh tch phan da
.
ng I =
2
_
0
R(cos , sin)d . . . . . . 451
6.2.3 Tch phan da
.
ng I =
+
_

R(x)dx . . . . . . . . . . . . . 454
6 MU
.
C LU
.
C
6.2.4 Tch phan da
.
ng I =
_
R
e
iax
R(x)dx . . . . . . . . . . . . 459
6.2.5 Tch phan da
.
ng I =
_
R
+
R(x)x

dx . . . . . . . . . . . . 463
6.2.6 Mo
.
t so v du
.
khac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
6.2.7 T`m to

ng cu a chuo

i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
6.3 H`am nguyen v`a h`am phan h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
6.3.1 H` am phan h`nh. B` ai toan Cousin th u
.
nhat trong ma
.
t
pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
6.3.2 H` am nguyen. B`ai toan Cousin th u
.
hai trong ma
.
t
pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
6.4 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513
7

Anh xa
.
ba o giac 515
7.1 Cac khai nie
.
m chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516
7.1.1 H` am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
7.1.2 D
-
ie
`
u kie
.
n du de

h`am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . . . 522
7.1.3 Su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day h`am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . . 524
7.1.4 Tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng cu a anh xa
.
ch nh h`nh c o da
.
o
h`am ba
`
ng 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
7.1.5 Tnh chat chung cu a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . . 527
7.1.6 D
-
a

ng cau v`a tu
.
.
da

ng cau . . . . . . . . . . . . . . . . . 528
7.1.7 D
-
ie
`
u kie
.
n ca
`
n de

to
`
n ta
.
i da

ng cau . . . . . . . . . . . . 532
7.1.8 D
-
ie
`
u kie
.
n chua

n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534
7.2 D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . 537
7.2.1 T a
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n trong H(D) . . . . . . . . . . . . . . 538
7.2.2 T a
.
p ho
.
.
p lien tu
.
c do
`
ng ba
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . 539
7.2.3 Nguyen l y compa

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
7.2.4 Phie

m h`am lien tu
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
7.2.5 D
-
o
.
n gia n hoa cach da
.
t b`ai toan Riemann . . . . . . . . 546
7.2.6 D
-
i
.
nh l y Riemann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548
7.2.7 D
-
i
.
nh l y duy nhat cu a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . . 553
MU
.
C LU
.
C 7
7.2.8 Su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac bien v`a cong th u
.
c Christoel-
Schwarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
7.3 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560
T`ai lie
.
u tham kha o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
L`o
.
i noi da
`
u
Co
.
so
.
l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c (LTHBP) du
.
o
.
.
c da
.
t ne
`
n mong t` u
.
gi u
.
a the

ky XVIII bo
.
i cac c ong tr`nh cu a L. Euler. Vo
.
i tu
.
cach mo
.
t nhanh do
.
c la
.
p,
LTHBP du
.
o
.
.
c h`nh th`anh v` ao gi u
.
a the

ky XIX nh`o
.
cac c ong tr`nh cu a O.
Cauchy, C. Weierstrass v`a B. Riemann.
Ng`ay nay LTHBP l`a mo
.
t trong nh u
.
ng pha
`
n quan tro
.
ng nhat cu a toan
ho
.
c. Do l`a khoa ho
.
c v` u
.
a co

die

n v` u
.
a hie
.
n da
.
i, v` u
.
a ga

n bo ma
.
t thie

t vo
.
i
cac nhanh hie
.
n da
.
i nhat cu a toan ho
.
c l y thuye

t la
.
i v` u
.
a ga

n bo vo
.
i nhie
`
u b`ai
toan va
.
t l y v` a co
.
ho
.
c cu
.
the

. Tu
.
tu
.
o
.
ng v`a ke

t qua cu a no da tham nha

.
p sau
v`ao nhie
`
u pha
`
n khac nhau cu a toan ho
.
c. Cac phu
.
o
.
ng phap cu a LTHBP da
tro
.
th`anh quen thuo
.
c ca trong nhie
`
u ng`anh u
.
ng du
.
ng nhu
.
thu y do
.
ng ho
.
c,
v`a kh do
.
ng ho
.
c, l y thuye

t d`an ho
`
i,... V` l y do do m`a LTHBP l`a mon ho
.
c
ba

t buo
.
c, l`a mo
.
t pha
`
n tat ye

u cu a giao du
.
c toan ho
.
c doi vo
.
i cac he
.
d`ao ta
.
o:
Toan, Toan - Co
.
, Toan - Tin u
.
ng du
.
ng cu a tru
.
`o
.
ng Da
.
i ho
.
c Khoa ho
.
c Tu
.
.
nhien (Da
.
i ho
.
c Quoc gia H`a N o
.
i).
Giao tr`nh Co
.
so
.
ly thuye

t h`am bie

n ph u
.
c n`ay du
.
o
.
.
c bien soa
.
n theo
sat chu
.
o
.
ng tr`nh H`am bie

n ph u
.
c du
.
o
.
.
c Da
.
i ho
.
c Quoc gia H`a No
.
i ban h`anh.
Khoi lu
.
o
.
.
ng v`a c au tr uc chung cu a cuon sach l`a ho`an to`an tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i no
.
i
dung v`a cau tr uc cu a chu
.
o
.
ng tr`nh hie
.
n h`anh cu a Da
.
i ho
.
c Quoc gia H` a No
.
i.
No du
.
o
.
.
c bien soa
.
n du
.
.
a tren no
.
i dung cuon sach Co
.
so
.
l y thuye

t H` am bie

n
ph u
.
c tru
.
o
.
c day cu a tac gia v`a kinh nghie
.
m tr`nh b`ay LTHBP o
.
tru
.
`o
.
ng Da
.
i
ho
.
c T o

ng ho
.
.
p H`a No
.
i tru
.
o
.
c day v`a Da
.
i ho
.
c Quoc gia H`a N o
.
i ng`ay nay.
Nha
`
m mu
.
c dch gi up sinh vien hie

u thau dao co
.
so
.
l y thuye

t cu a LTHBP,
khi bien soa
.
n giao tr`nh n`ay ch ung toi da co ga

ng du
.
a v`ao nhie
`
u v du
.
minh
L`o
.
i noi da
`
u 9
ho
.
a du
.
o
.
.
c cho
.
n lo
.
c k y c`ang v`a du
.
o
.
.
c gia i mo
.
t c ach chi tie

t.
Ch ung toi hy vo
.
ng ra
`
ng giao tr`nh n`ay c` ung vo
.
i giao tr`nh Hu
.
o
.
ng da

n
gia i B`ai ta
.
p H`am bie

n ph u
.
c (Nh`a Xuat ba n Da
.
i ho
.
c Qu oc gia H`a No
.
i, 2003)
cu a ch ung toi se l`a bo
.
sach dap u
.
ng du
.
o
.
.
c nh u
.
ng yeu ca
`
u co
.
ba n ve
`
LTHBP
cu a DHQG H` a No
.
i.
Ch ung toi chan th`anh b`ay to l`ong bie

t o
.
n de

n Bo
.
mon Gia i tch, Khoa
Toan - Co
.
- Tin ho
.
c tru
.
`o
.
ng Da
.
i ho
.
c T o

ng ho
.
.
p H`a No
.
i tru
.
o
.
c day v`a tru
.
`o
.
ng
Da
.
i ho
.
c Khoa ho
.
c Tu
.
.
nhien ng` ay nay da ta
.
o die
`
u kie
.
n cho toi ho`an th`anh
ba n tha o giao tr`nh n`ay.
Ch ung toi chan th`anh ca m o
.
n GS. TSKH Nguye

n Van Ma
.
u v`a PGS. TS
Nguye

n Minh Tuan da co nh u
.
ng trao do

i v`a dong gop nhie

`
u y kie

n qu y bau
cho tac gia khi chua

n bi
.
ba n tha o giao tr`nh n`ay.
Tac gia chan th`anh mong nha
.
n du
.
o
.
.
c su
.
.
quan tam v`a g op y cu a ba
.
n do
.
c
xa ga
`
n ve
`
no
.
i dung v`a h`nh th u
.
c de

giao tr`nh ng`ay du

.
o
.
.
c ho`an thie
.
n ho
.
n.
H` a N o
.
i, M` ua thu 2005
Tac gia
Chu
.
o
.
ng 1
Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n
ph u
.
c
1.1 Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . 11
1.1.1 D
-
i
.
nh ngha so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.1.2 Da
.
ng da
.
i so cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.1.3 Phep tr` u
.
v`a phep chia so ph u
.
c . . . . . . . . . . . 18
1.1.4 Ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.1.5 Modun v`a acgumen cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . 20
1.1.6 Phep khai can so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . 28
1.1.7 Da
.
ng m u cu a so ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.1.8 Khai nie
.
m ve ` ma
.
t pha

ng mo
.
ro
.
ng . . . . . . . . . 30
1.1.9 Khoa ng cach tren C . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2 Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 35
1.2.1 Topo tren C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1.2.2 Pha
`
n trong v`a pha
`
n ngo`ai . . . . . . . . . . . . . . 38
1.2.3 D
-
ie

m tu
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 11
1.2.4 Bien cu a ta
.
p ho
.
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
1.2.5 Ta
.
p ho
.
.
p compa

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
1.2.6 Ta
.
p ho
.
.
p lien thong . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1.2.7 H`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c. Tuye

n v`a du
.
`o
.
ng cong . . . . 46
1.2.8 Phep do `ng luan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
1.2.9 Mie `n do
.
n lien v`a da lien . . . . . . . . . . . . . . . 56
1.3 H`am bie

n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.3.1 D
-
i
.
nh ngha h`am bie

n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . 59
1.3.2 Cac v du
.
ve ` anh xa
.
do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . 62
1.3.3 Gio
.
i ha
.
n cu a h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
1.3.4 Tnh lien tu
.
c v`a lien tu
.
c de `u . . . . . . . . . . . . 67
1.4 L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie `n ph u
.
c . . . . 72
1.4.1 Gio
.
i ha
.
n cu a day die

m . . . . . . . . . . . . . . . . 72
1.4.2 Chuo

i so ph u
.
c v`a su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a no . . . . . . . . . 75
1.4.3 Day v`a chuo

i h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
1.4.4 Chuo

i l uy th` u
.
a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
1.4.5 Su
.
.
ho
.
i tu
.
de `u tren t` u
.
ng compa

c . . . . . . . . . . 92
1.5 H`am arg z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
1.5.1 Tnh lien tu
.
c cu a h`am arg z . . . . . . . . . . . . . 95
1.5.2 So gia cu a acgumen do
.
c theo du
.
`o
.
ng cong . . . . . 96
1.5.3 Nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am arg z . . . . . . . 98
1.6 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
1.1 Ta
.
p ho
.
.
p so

ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c
Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c co hai cau tr uc: c au tr uc da
.
i so cu a mo
.
t tru
.
` o
.
ng v`a do
`
ng
th`o
.
i no co cau tr uc topo cu a m o
.
t khong gian (khong gian Euclide hai chie
`
u,
12 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
t u
.
c l`a ma
.
t pha

ng). Do do ta
.
p ho
.
.
p cac so ph u
.
c co ca tnh chat da
.
i so la

n
tnh chat topo. Trong mu
.
c n`ay ta se nghien c u
.
u cac tnh chat da
.
i so cu a ta
.
p
ho
.
.
p so ph u
.
c.
1.1.1 D
-
i
.
nh ngha so

ph u
.
c
Ta xet phu
.
o
.
ng tr`nh
x
2
+ 1 = 0.
Ro r`ang l`a phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay khong co nghie
.
m thuo
.
c R v` x
2
+1 1, x R.
Do do mo
.
t v an de
`
tu
.
.
nhien da
.
t ra l`a t`m mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p (ta k y hie
.
u l`a C) thoa
man cac die
`
u kie
.
n sau day:
1. C l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng;
2. R C;
3. Phu
.
o
.
ng tr`nh x
2
+ 1 = 0 co nghie
.
m trong C.
V` ta
.
p ho
.
.
p cac so thu
.
.
c R l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p con cu a C nen khi xac di
.
nh cac
phep tnh so ho
.
c co
.
ba n tren c ac so ph u
.
c ta ca
`
n d`oi hoi ra
`
ng khi ap du
.
ng cho
cac so thu
.
.
c c ac phep toan do du
.
a la
.
i ke

t qua nhu
.
ke

t qua thu du
.
o
.
.
c trong so
ho
.
c cac so thu
.
.
c. Ma
.
t khac, ne

u ta mong muon cac so ph u

.
c co nh u
.
ng u
.
ng
du
.
ng trong c ac van de
`
cu a gia i tch th` ta ca
`
n d`oi hoi ra
`
ng cac phep toan co
.
ba n du
.
o
.
.
c du
.
a v`ao do pha i thoa man cac tien de
`
thong thu
.
`o
.
ng cu a so ho
.
c c ac
so thu
.
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 1.1.1. Mo

i ca
.
p so thu
.
.
c c o th u
.
tu
.
.
(a, b) a R, b R du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a mo
.
t s o ph u
.
c ne

u tren ta
.
p ho
.
.
p cac ca
.
p do quan he
.
ba
`
ng nhau, phep
co
.
ng v`a phep nhan du
.
o
.
.
c du
.
a v`ao theo cac di
.
nh ngha (tien de
`
) sau day:
I. (a, b) = (c, b)
_
_
_
a = c
b = d.
II. Phep co
.
ng: (a, b) + (c, d)
def
= (a +c, b +d)
1
v`a ca
.
p (a +c, b +d) du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a to

ng cu a cac ca
.
p (a, b) v` a (c, d).
1
Def. l`a c ach vie

t ta

t cu a t` u
.
tie

ng Anh denition (di

.
nh ngha)
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 13
III. Phep nhan: (a, b)(c, d)
def
= (ac bd, ad +bc) v`a c a
.
p (ac bd, ad +bc)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch cu a cac ca
.
p (a, b) v` a (c, d).
IV. Ca
.
p (a, 0) du
.
o
.
.
c do
`
ng nhat vo
.
i so thu
.
.
c a, ngha l`a
(a, 0)
def
a.
Ta
.
p ho
.
.
p cac so ph u
.
c du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a C.
Nhu
.
va
.
y mo
.
i pha
`
n cu a di
.
nh ngha so ph u
.
c de
`
u du
.
o
.
.
c phat bie

u ba
`
ng ngon
ng u
.
so thu
.
.
c v`a c ac phep toan tren ch ung.
Trong di
.
nh ngha n`ay ba tien de
`
da
`
u thu
.
.
c chat l`a di
.
nh ngha cac khai
nie
.
m khac nhau: di
.
nh ngha khai nie
.
m ba
`
ng nhau, to

ng v`a tch cac so ph u

.
c.
Do do vie
.
c doi chie

u cac tien de
`
do vo
.
i nhau se khong da

n de

n bat c u
.
mau
thua

n n`ao. Die
`
u duy nhat c o the

gay ra doi ch ut lo nga

.
i l`a tien de
`
IV. Van
de
`
l`a o
.
cho

: von d c ac khai nie

.
m ba
`
ng nhau, to

ng v`a tch cac so thu

.
.
c co y
ngha ho`an to`an xac di
.
nh v`a do do ne

u cac khai nie

.
m n`ay khong tu
.
o
.
ng thch
vo
.
i nh u
.
ng khai nie
.
m du
.
o
.
.
c de
`
ca
.
p de

n trong cac tien de

`
I - III khi xet cac so
thu
.
.
c vo
.
i tu
.
cach l`a cac c a
.
p da
.
ng da
.
c bie
.
t th` buo
.
c pha i loa
.
i tr` u
.
tien de
`
IV.
Do do ta c a
`
n doi chie

u tien de
`
IV vo
.
i cac tien de
`
I, II v`a III.
1) I - IV. Gia su
.
hai so thu
.
.
c a v`a b ba
`
ng nhau nhu
.
nh u
.
ng c a
.
p da
.
ng
da
.
c bie
.
t do
`
ng nhat vo
.
i ch ung: (a, 0) = (b, 0). Khi do theo tien de
`
I ta c o
(a, 0) = (b, 0) a = b, t u
.
c l`a ne

u ch ung ba
`
ng nhau theo ngha thong thu
.
`o
.
ng.
2) II - IV. Theo tien de
`
II, to

ng hai so thu
.
.
c a v`a c du
.
o
.
.
c xet nhu
.
nh u
.
ng
ca
.
p (a, 0) v`a (c, 0) l`a ba
`
ng ca
.
p (a +c, 0 +0) = (a +c, 0). Nhu
.
ng theo tien de
`
IV th` (a +c, 0) a +c. Nhu
.
v a
.
y
(a, 0) + (c, 0) = (a +c, 0 + 0) = (a +c, 0) a +c
t u
.
c l` a do
`
ng nhat ba
`
ng to

ng a +c theo ngha thong thu

.
`o
.
ng.
3) III - IV. Theo tien de
`
III, tch cac so thu
.
.
c a v`a b du
.
o
.
.
c xet nhu
.
nh u
.
ng
ca
.
p (a, 0) v`a (c, 0) l`a ba
`
ng ca
.
p
(ac 0 0, a 0 + 0 c) = (ac, 0)
14 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
v`a theo tien de
`
IV ta c o (ac, 0) ac. Nhu
.
va
.
y
(a, 0)(c, 0)
(III)
= (ac, 0)
(IV )
= ac
t u
.
c l`a do
`
ng nhat ba
`
ng tch a vo
.
i c theo ngha thong thu
.
`o
.
ng.
Nhu
.
va
.
y tien de
`
IV tu
.
o
.
ng thch vo
.
i cac tien de
`
I, II v` a III.
Ta c ung lu
.
u y cong th u
.
c sau day du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
III v`a IV:
m(a, b) = (ma, mb), m R.
Tha
.
t va
.
y t` u
.
IV v`a III ta co
m(a, b) = (m, 0)(a, b) = (ma 0 b, mb + 0 a)
= (ma, mb).
Ne

u m N th` theo II ta co
(a, b) + (a, b) = (2a, 2b);
(2a, 2b) + (a, b) = (3a, 3b), . . .
t u
.
c l`a (ma, mb) l`a ke

t qua cu a phep co
.
ng lien tie

p m so ha
.
ng ba
`
ng (a, b).
Die
`
u do ph` u ho
.
.
p vo
.
i bie

u tu
.
o
.
.
ng thong thu
.
`o
.
ng l`a phep nhan vo
.
i so tu
.
.
nhien
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i phep co
.
ng m so ha
.
ng ba
`
ng nhau.
De

d`ang thay ra
`
ng cac tien de
`
II v`a III l`a tu
.
o
.
ng thch v o
.
i nhau v`a c ac
quy lua
.
t thong thu
.
`o
.
ng cu a cac phep tnh thu
.
.
c hie
.
n tren cac so va

n du
.
o
.
.
c
ba o to`an khi chuye

n sang so ph u
.
c (du
.
o
.
ng nhien pha i ca

t bo mo
.
i quy lua
.
t c o
quan he
.
to
.
i dau >).
D
-
i
.
nh ngha 1.1.2. Gia su
.
z = (a, b) C. Khi do so ph u
.
c (a, b) du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a s o ph u
.
c lien ho
.
.
p vo
.
i so ph u
.
c z v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a z:
z = (a, b).
Ta co di
.
nh l y sau day:
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 15
D
-
i
.
nh l y 1.1.1. Ta
.
p ho
.
.
p C la
.
p th`anh m o
.
t tru
.
`o
.
ng thoa m an cac die
`
u kie
.
n:
1. C R;
2. C ch u
.
a pha
`
n tu
.
i vo
.
i tnh ch at i
2
= 1; ph a
`
n tu
.
i n` ay du
.
o
.
.
c go
.
i l` a
do
.
n vi
.
a o.
Ch u
.
ng minh. 1. C l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng. Hie

n nhien, pha
`
n tu
.
do
.
n vi
.
cu a C l`a ca
.
p
(1, 0) v` ra
`
ng (a, b)(1, 0) = (a 1 b 0, a 0 + b 1) = (a, b); v`a pha
`
n tu
.
-
khong cu a C l`a ca
.
p (0, 0) v` ra
`
ng (a, b) + (0, 0) = (a + 0, b + 0) = (a, b).
De

ch u
.
ng to C l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng ta ch ca
`
n kie

m nghie
.
m su
.
to
`
n ta
.
i pha
`
n tu
.

nghi
.
ch da o (vie
.
c kie

m nghie
.
m cac tien de
`
c`on la
.
i doi vo
.
i mo
.
t tru
.
`o
.
ng l`a hie

n
nhien). Gia su
.
z = (a, b) ,= (0, 0) (t u
.
c l`a a
2
+b
2
> 0). Ta se t`m z

= (a

, b

)
sao cho
(a, b)(a

, b

) = (1, 0).
T` u
.
I v` a III suy ra
aa

bb

= 1,
ba

+ab

= 0.
_
T` u
.
do r ut ra a

=
a
a
2
+b
2
, b

=
b
a
2
+b
2
. Nhu
.
va
.
y
z

=
_
a
a
2
+b
2
,
b
a
2
+b
2
_
,
v`a ro r`ang l`a
z z

= (a, b)
_
a
a
2
+b
2
,
b
a
2
+b
2
_
=
_
a
2
+b
2
a
2
+b
2
,
ab +ab
a
2
+b
2
_
= (1, 0).
Ve
`
sau pha
`
n tu
.
nghi
.
ch da o z

cu a z thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a z
1
.
2. R C. Xet c ac ca
.
p da
.
ng (a, 0). De

d`ang thay ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p R

=
(a, 0), a R la
.
p th`anh mo
.
t tru
.
`o
.
ng con cu a C. Ta xet anh xa
.
t` u
.
R v`ao R

a (a, 0).
16 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Hie

n nhien ra
`
ng ne

u (a, 0) = (a

, 0) th` a = a

v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i, do
`
ng th`o
.
i
a +b (a +b, 0) = (a, 0) + (b, 0),
ab (ab, 0) = (a, 0)(b, 0).
Do do anh xa
.
v` u
.
a xet l`a mo
.
t da

ng cau gi u
.
a R v`a R

v`a phep da

ng cau n`ay
cho phep ta xem R nhu
.
l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng con cu a C.
3. Phu
.
o
.
ng tr`nh x
2
+ 1 = 0 co nghie
.
m trong C, t u
.
c l`a C ch u
.
a pha
`
n tu
.
i
m`a i
2
= 1.
Tha
.
t v a
.
y, gia su
.
x = (a, b) C. Khi do trong C phu
.
o
.
ng tr`nh x
2
+1 = 0
co da
.
ng:
(a, b)(a, b) + (1, 0) = (0, 0),
hay l`a
a
2
b
2
+ 1 = 0,
2ab = 0.
T` u
.
do r ut ra a = 0, b = 1 v`a a = 0, b = 1. Ta k y hie
.
u hai nghie
.
m do l`a
i = (0, 1) v`a i = (0, 1).
1.1.2 Da
.
ng da
.
i so

cu a so

ph u
.
c
Ta co di
.
nh l y sau day
D
-
i
.
nh l y 1.1.2. Mo
.
i so ph u
.
c z = (a, b) C de
`
u c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
z = (a, b) = a +ib.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ta co
z = (a, b) = (a, 0) + (b, 0)(0, 1) = a +ib.
Phep bie

u die

n so ph u
.
c z = (a, b) du
.
o
.
i da
.
ng a +ib du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng da
.
i
s o hay da
.
ng Descartes cu a so ph u
.
c. So a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n thu
.
.
c cu a so ph u
.
c
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 17
z v`a k y hie
.
u l`a a = Re [z], so b du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n a o cu a no v`a k y hie
.
u l`a
b = Im[z].
2
Ne

u z = Re [z] th` z l`a mo

.
t so thu
.
.
c. Ne

u z = iIm[z] th` z l`a mo

.
t s o
thua
`
n a o. V o
.
i quan die

m cac phep toan trong tru

.
`o
.
ng cac so ph u
.
c, so thua
`
n
a o bi co the

hie

u nhu
.
l`a tch cu a so thu
.
.
c b vo
.
i do
.
n vi
.
a o i v`a mo

i so ph u
.
c
a +ib nhu
.
l`a to

ng cu a so thu
.
.
c a vo
.
i so thua
`
n a o ib.
Do do trong cach xay du
.
.
ng so ph u
.
c n`ay ta da su
.
du
.
ng cac k y hie
.
u co
mo
.
t y ngha ho`an to`an cu
.
the

v`a v` the

tranh du
.
o
.
.
c tnh h`nh th u
.
c do k y
hie
.
u do
.
n vi
.
a o i mang la
.
i.
He
.
qua . Gia su
.
z = a +ib C. Khi do so ph u
.
c lien ho
.
.
p z c o the

bie

u dien
du
.
o
.
i da
.
ng z = a ib.
Phep chuye

n t` u
.
so ph u
.
c da cho sang so ph u
.
c lien ho
.
.
p vo
.
i no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
phep lay lien ho
.
.
p.
D
-
i
.
nh l y 1.1.3. Gia su
.
z, z
1
v`a z
2
C. Khi d o
1. z
1
+z
2
= z
1
+z
2
;
2. z
1
z
2
= z
1
z
2
, z = z, R;
3. z = z.
Ch u
.
ng minh. 1. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
z
1
= a
1
+ib
1
, z
2
= a
2
+ib
2
. Khi do
z
1
+z
2
= (a
1
+a
2
) i(b
1
+b
2
)
= (a
1
ib
1
) + (a
2
ib
2
) = z
1
+z
2
.
2. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
z
1
z
1
= (a
1
a
2
b
1
b
2
) i(a
1
b
2
+a
2
b
1
)
= (a
1
ib
1
)(a
2
ib
2
) = z
1
z
2
.
3. Hie

n nhien.
2
Cac ky hie
.
u Re v`a Im xuat hie
.
n do vie
.
c vie

t ta

t cac t` u
.
tie

ng Phap Reel (thu

.
.
c) v`a
Imaginaire (a o)
18 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Mo
.
t so ph u
.
c tr` ung vo
.
i so lien ho
.
.
p vo
.
i no khi v`a ch khi no l`a so thu
.
.
c.
De

thay anh xa
.
t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p tat ca cac so ph u
.
c v`ao ta
.
p ho
.
.
p cac so ph u
.
c
lien ho
.
.
p vo
.
i ch ung:
C z z C
l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng cau cu a C (Ba
.
n do
.
c hay tu
.
.
kie

m tra !).
1.1.3 Phep tr` u
.
v`a phep chia so

ph u
.
c
Cac phep toan tr` u
.
v`a chia du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
cac phep toan ngu
.
o
.
.
c vo
.
i
phep co
.
ng v`a nhan. Doi vo
.
i phep tr` u
.
ta co
D
-
i
.
nh l y 1.1.4. Gia su
.
z
1
v`a z
2
C. Khi do to
`
n ta
.
i mo
.
t v`a ch m o
.
t so ph u
.
c
z sao cho z
1
+z = z
2
, cu
.
the

l`a z = (z
1
) +z
2
.
Ch u
.
ng minh. 1. Ta co z
1
+ ((z
1
) + z
2
) = (z
1
+ (z
1
)) + z
2
= 0 + z
2
= z
2
v`a nhu
.
va
.
y z = (z
1
) +z
2
thoa man d`oi hoi cu a di
.
nh l y.
2. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u z
1
+ z = z
2
th` (z
1
) + (z
1
+ z) = (z
1
) + z
2
. T` u
.
do
z = (z
1
) +z
2
v`a nhu
.
va
.
y di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
So ph u
.
c z = (z
1
) +z
2
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a hie
.
u cu a cac so ph u
.
c z
2
v`a z
1
. Th ong
thu
.
`o
.
ng hie
.
u do du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
z = z
2
z
1
,
v`a ne

u z
1
= a
1
+ib
1
, c`on z
2
= a
2
+ib
2
th`
z = z
2
z
1
= (a
2
a
1
) +i(b
2
b
1
).
Doi vo
.
i phep chia ta co
D
-
i
.
nh l y 1.1.5. Gia su
.
z
1
v` a z
2
C, z
2
,= 0. Khi do to
`
n ta
.
i mo
.
t v` a ch mo
.
t
s o ph u
.
c z sao cho z
2
z = z
1
, cu
.
the

l` a: z = z
1
2
z
1
.
Ch u
.
ng minh. 1. Ne

u z = z
1
2
z
1
th` z
2
z = z
2
(z
1
2
z
1
) = z
1
.
2. Ne

u z
2
z = z
1
z = z
1
2
(z
2
z) = z
1
2
z
1
.
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 19
Nhu
.
va
.
y so z
1
2
z
1
l`a thu
.
o
.
ng cu a phep chia z
1
cho z
2
.
So thu
.
o
.
ng thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
z
1
z
2
hoa
.
c z
1
/z
2
.
Gia su
.
z
1
= a
1
+ib
1
, z
2
= a
2
+ib
2
. Khi do ta c o the

vie

t:
z =
z
1
z
2
=
z
1
z
2
z
2
z
2
=
(a
1
+ib
1
)(a
2
ib
2
)
a
2
2
+b
2
2
=
a
1
a
2
+b
1
b
2
a
2
2
+b
2
2
+i
a
2
b
1
a
1
b
2
a + 2
2
+b
2
2

Nhu
.
va
.
y
z =
a
1
a
2
+b
1
b
2
a
2
2
+b
2
2
+i
a
2
b
1
a
1
b
2
a
2
2
+b
2
2

V`a t` u
.
do suy ra ra
`
ng phep chia cho so ph u
.
c z ,= 0 bat k` y l`a luon luon thu
.
.
c
hie
.
n du
.
o
.
.
c.
1.1.4 Ma
.
t pha

ng ph u
.
c
Gia su
.
tren ma
.
t pha

ng R
2
cho he
.
to
.
a do
.
Descartes vuong goc xOy. Nhu
.
da
bie

t, hai die

m du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i cac to
.
a do
.
Descartes vuong goc tr` ung nhau
khi v`a ch khi ch ung co ho`anh do
.
ba
`
ng nhau v`a tung do
.
ba
`
ng nhau. Do do
ta co the

xac la
.
p mo
.
t phep tu
.
o
.
ng u
.
ng do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t gi u
.
a cac die

m cu a
ma
.
t ph a

ng R
2
vo
.
i cac so ph u
.
c cu a C, trong do mo

i so ph u
.
c z = x+iy C se
tu
.
o
.
ng u
.
ng v`o
.
i die

m ho`an to`an x ac di
.
nh M(x, y) R
2
v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i mo

i die

m
M(x, y) R
2
se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i so ph u
.
c ho`an to`an xac di
.
nh z = x+iy R
2
.
Nhu
.
va
.
y phep tu
.
o
.
ng u
.
ng
R
2
(x, y) x +iy C
l`a do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t. T` u
.
do ta thay ra
`
ng mo
.
i so ph u
.
c de
`
u co the

bie

u die

n
bo
.
i die

m cu a ma
.
t pha

ng v`a nhu
.
va
.
y cac thua
.
t ng u
.
s o ph u
.
c z v`a die

m z
du
.
o
.
.
c d` ung nhu
.
nh u
.
ng t` u
.
do
`
ng ngha.
D
-
i
.
nh ngha 1.1.3. Ma
.
t pha

ng vo
.
i phep tu
.
o
.
ng u
.
ng do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t
R
2
(x, y) x +iy C
20 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
nhu
.
da mo ta o
.
tren du
.
o
.
.
c go
.
i l`a m a
.
t pha

ng ph u
.
c v`a c ung du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a C.
Co the

noi mo
.
t c ach khac: ma
.
t pha

ng m`a c ac die

m cu a no du
.
o
.
.
c d` ung
de

mo ta s o ph u
.
c go
.
i l`a m a
.
t ph a

ng ph u
.
c. Cac so thu
.
.
c du
.
o
.
.
c mo ta bo
.
i cac
die

m tren tru
.
c Ox nen tru
.
c do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tru
.
c thu
.
.
c. C ac so thua
`
n a o du
.
o
.
.
c
mo ta bo
.
i cac die

m tren tru
.
c Oy nen tru
.
c Oy du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tru
.
c a o.
Ta c ung co the

xac la
.
p phep tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac pha
`
n thu
.
.
c v`a pha
`
n a o
cu a so ph u
.
c vo
.
i cac to
.
a do
.
cu a vecto
.
vo
.
i goc, cha

ng ha
.
n, ta
.
i goc to
.
a do
.
. Su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac so ph u
.
c v`a cac vecto
.
tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c vo
.
i goc ta
.
i
O l`a mo
.
t phep tu
.
o
.
ng u
.
ng do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t. Do do so ph u
.
c z c`on co the

bie

u die

n bo
.
i mo
.
t vecto
.
vo
.
i goc ta
.
i O v`a da
`
u m ut ta
.
i die

m z v`a ta co the

su
.

du
.
ng thua
.
t ng u
.
s o ph u
.
c z v`a vecto
.
z nhu
.
nh u
.
ng thua
.
t ng u
.
do
`
ng ngha.
Nh`o
.
cach minh ho
.
a vecto
.
doi vo
.
i cac so ph u
.
c, ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c ta co the

thu
.
.
c hie
.
n phep co
.
ng v`a tr` u
.
cac so ph u
.
c theo cac quy ta

c co
.
ng v`a tr` u
.
cac
vecto
.
.
1.1.5 Modun v`a acgumen cu a so

ph u
.
c
Bay gi` o
.
ta xet c ac to
.
a do
.
cu
.
.
c cu a die

m bie

u die

n so ph u
.
c z ba
`
ng cach cho
.
n
goc to
.
a do
.
l`am goc-cu
.
.
c v`a pha
`
n du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c l`am tru
.
c cu
.
.
c.
Nhu
.
ta bie

t, cac to
.
a do
.
cu
.
.
c cu a die

m go
`
m co ban knh vecto
.
cu a no (ba
`
ng
khoa ng cach t` u
.
die

m z de

n g oc cu
.
.
c) v`a g oc cu
.
.
c ta
.
o nen bo
.
i hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
cu a tru
.
c cu
.
.
c v`a vecto
.
di t` u
.
cu
.
.
c de

n die

m z.
D
-
i
.
nh ngha 1.1.4. Do
.
d`ai cu a ban knh-vecto
.
cu a die

m bie

u die

n so ph u
.
c
z du
.
o
.
.
c go
.
i l`a modun cu a so ph u
.
c v`a k y hie
.
u l`a [z[.
Ro r`ang l`a ne

u z = a +ib th`
[z[ =

zz = (a
2
+b
2
)
1/2
.
Doi vo
.
i s o ph u
.
c z C bat k` y modun cu a no xac di
.
nh mo
.
t cach do
.
n tri
.
.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi z l`a so thu
.
.
c th` modun cu a z tr` ung vo
.
i gia tri
.
tuye
.
t
doi cu a no.
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 21
D
-
i
.
nh l y 1.1.6. Modun cu a so ph u
.
c z c o cac tnh ch at sau d ay:
1. [z[ 0, [z[ = 0 z = 0;
2. [z
1
z
2
[ = [z
1
[ [z
2
[,
3. [z
1
+z
2
[ [z
1
[ +[z
2
[ (b at da

ng th u
.
c tam gi ac).
Ch u
.
ng minh. 1. Du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh ngha.
2. Ta co [z
1
z
2
[
2
= z
1
z
2
z
1
z
2
= z
1
z
1
z
2
z
2
= [z
1
[
2
[z
2
[
2
. Do do [z
1
z
2
[ =
[z
1
[ [z
2
[.
3. Ta c o
[z
1
+z
2
[
2
= (z
1
+z
2
)(z
1
+z
2
) = [z
1
[
2
+[z
2
[
2
+ 2Re(z
1
z
2
).
Do do, de

y de

n bat da

ng th u
.
c
[z
1
z
2
[ Re(z
1
z
2
) [z
1
z
2
[
ta suy ra
[z
1
+z
2
[
2
[z
1
[
2
+[z
2
[
2
+ 2[z
1
z
2
[ = ([z
1
[
2
+[z
2
[
2
)
2
th`anh thu
.

[z
1
+z
2
[ [z
1
[ +[z
2
[
Nha
.
n xet. T` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra ra
`
ng
[z
1
z
2
[ = d(z
1
, z
2
)
l`a khoa ng cach gi u
.
a hai die

m z
1
v`a z
2
v`a da
.
i lu
.
o
.
.
ng [z[ l`a do
.
d`ai cu a ban
knh-vecto
.
z.
He
.
qua
a) [z
1
z
2
[ [z
1
[ +[z
2
[;
b) [z
1
+z
2
[ [z
1
[ [z
2
[;
c) [z
1
z
2
[ [z
1
[ [z
2
[;
d) [z
1
+z
2
[

[z
1
[ [z
2
[

;
e) [z
1
z
2
[

[z
1
[ [z
2
[

.
22 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ch u
.
ng minh. a) Tha
.
t va
.
y, v` [z
2
[ = [ z
2
[ nen
[z
1
z
2
[ = [z
1
+ (z
2
)[ [z
1
[ +[ z
2
[ = [z
1
[ +[z
2
[.
b) De

ch u
.
ng minh b) ta ap du
.
ng a) cho
z
1
= (z
1
+z
2
) z
2
.
Ta co
[z
1
[ [z
1
+z
2
[ +[z
2
[ [z
1
+z
2
[ [z
1
[ [z
2
[.
c) [z
1
z
2
[ = [z
1
+ (z
2
)[ [z
1
[ [ z
2
[ = [z
1
[ [z
2
[.
d) Ta co [z
1
+z
2
[ [z
1
[ [z
2
[ v`a [z
1
+z
2
[ [z
2
[ [z
1
[. Do do
[z
1
+z
2
[ [z
1
[ [z
2
[ [z
1
+z
2
[

[z
1
[ [z
2
[

[z
1
+z
2
[.
e) Bat da

ng th u
.
c e) thu du
.
o
.
.
c t` u
.
d) sau khi thay z
2
bo
.
i z
2
.
T` u
.
bat da

ng th u
.
c tam giac, de

d`ang suy ra ra
`
ng

k=1
z
k

k=1
[z
k
[. (1.1)
T` u
.
bat da

ng th u
.
c n`ay v`a a) suy ra
[z
1
+z
2
+ +z
n
[ [z
1
[ [z
2
+z
3
+ +z
n
[
[z
1
[ [z
2
[ [z
n
[. (1.2)
Co the

xem cac bat da

ng th u
.
c (1.1) v`a (1.2) nhu
.
nh u
.
ng bat da

ng th u
.
c
to

ng quat doi vo
.
i bat da

ng th u
.
c tam giac v`a bat da

ng th u
.
c a).
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang di
.
nh ngha acgumen cu a so ph u
.
c z = a +ib ,= 0.
Ta da
.
t r = [z[ =

a
2
+b
2
. V` a
2
r
2
, b
2
r
2
nen

a
r

1 v`a

b
r

1.
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 23
Nhu
.
ta bie

t, vo
.
i mo
.
i x [0, 1] to
`
n ta
.
i mo
.
t v`a ch mo
.
t so y
_
0,

2
_
sao
cho siny = x. T` u
.
do suy ra
`
ng to
`
n ta
.
i so
0
sao cho
a) 0
0


2
, b) sin
0
=

b
r

.
Nhu
.
ng v`
_
a
r
_
2
+
_
b
r
_
2
= 1
nen
a
r
= cos
0
,
b
r
= sin
0
.
Da
.
t =
0
. Ne

u a < 0 th` thay ba

`
ng . Ne

u b < 0 th` thay

ba
`
ng . Do do ta thu du
.
o
.
.
c so thoa man die
`
u kie
.
n
a
r
= cos ,
b
r
= sin . (1.3)
Ta co di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 1.1.5. So thu
.
.
c thoa man he
.
(1.3) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a acgumen cu a
so ph u
.
c z v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a Arg z.
T` u
.
di
.
nh ngha n`ay de

d`ang nha
.
n thay ra
`
ng acgumen cu a z l`a goc ta
.
o nen
gi u
.
a hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c vo
.
i vecto
.
z nha
.
n hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim
do
`
ng h o
`
l`am hu
.
o
.
ng bie

n thien du
.
o
.
ng.
Doi vo
.
i so z = 0 acgumen khong c o gia tri
.
xac di
.
nh v`a do c ung l`a die

m
duy nhat c o acgumen khong xac di
.
nh. Th a
.
t va
.
y, z = 0 Re z = Imz = 0,
do do t` u
.
(1.3) suy ra arg 0 khong xac di
.
nh.
Acgumen cu a so ph u
.
c du
.
o
.
.
c xac di
.
nh khong do
.
n tri
.
. Ta se noi ro da
.
c die

m
cu a tnh da tri
.
cu a acgumen.
Gia su
.

0
l`a gia tri
.
be nhat cu a acgumen cu a z du
.
o
.
.
c tnh theo hu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng. Sau khi thu
.
.
c hie
.
n mo
.
t so v`ong quay to`an pha
`
n vecto
.
z xung quanh
cu
.
.
c theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng ta se di de

n gia tri
.
acgumen l`a
0
+k 2, trong do
k Z, k 0 l`a so v`ong quay vecto
.
z. So do do
.
n gia n nhat cu a acgumen theo
24 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
hu
.
o
.
ng am se l`a (2
0
) =
0
2. Do do ne

u thu
.
.
c hie
.
n tie

p s v`ong quay
vecto
.
z xung quanh cu
.
.
c theo hu
.
o
.
ng am th` ta se di de

n gia tri
.
acgumen l`a

0
(s + 1)2, s 0. Do do, tat ca cac gia tri
.
co the

co cu a acgumen cu a
z se du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cong th u
.
c =
0
+ 2k, k Z. Nhu
.
va
.
y, mo
.
i so ph u
.
c
z ,= 0 de
`
u co vo so gia tri
.
acgumen lien he
.
vo
.
i nhau mo
.
t c ach do
.
n gia n: hai
gia tri
.
bat k` y cu a acgumen khac nhau mo
.
t bo
.
i nguyen cu a 2.
Ta c o the

tranh du
.
o
.
.
c tnh da tri
.
cu a acgumen ne

u da
.
t them die
`
u kie
.
n
de

tach mo
.
t trong cac gia tri
.
co the

co cu a acgumen, cha

ng ha
.
n die
`
u kie
.
n
0 < 2, hoa
.
c < .
Gia tri
.
cu a acgumen cu a z thoa man die
`
u kie
.
n v` u
.
a neu du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gia
tri
.
chnh cu a acgumen v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a arg z. Th ong thu
.
`o
.
ng ta se xet gia
tri
.
acgumen thoa man die
`
u kie
.
n
< arg z .
Tr` u
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p z = 0, c`on doi vo
.
i so ph u
.
c z bat k` y luon luon to
`
n ta
.
i gia
tri
.
duy nhat cu a acgumen thoa man die
`
u kie
.
n v` u
.
a neu.
T` u
.
di
.
nh ngha gia tri
.
chnh cu a arg z ta c o he
.
th u
.
c
arg z =
_

_
arctg
b
a
, khi a > 0
arctg
b
a
+ , khi a < 0, b 0,
arctg
b
a
, khi a < 0, b < 0.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t v a
.
y, v` gia tri
.
chnh cu a arctg
b
a
thuo
.
c khoa ng
_

2
,

2
_
nen ta co:
a) ne

u die

m z na
`
m trong g oc pha
`
n tu
.
th u
.
I v`a IV (a > 0) th` arg z =
arctg
b
a
;
b) ne

u die

m z na
`
m trong goc pha
`
n tu
.
th u
.
II (a < 0, b 0) th`

2
< arctg
b
a
0
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 25
v`a
arg z = arctg
b
a
+;
c) cuoi c` ung ne

u z na
`
m trong goc pha
`
n tu
.
th u
.
III th` 0 < arctg
b
a
<

2
v`a
arg z = arctg
b
a
.
Nha
.
n xet. Ne

u 0 arg z < 2 v`a

2
< arctg
b
a
<

2
l`a nh u
.
ng gia tri
.
chnh th` tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co
arg(a +ib) =
_

_
arctg
b
a
ne

u a > 0, b > 0,
arctg
b
a
+ 2 ne

u a > 0, b < 0,
arctg
b
a
+ ne

u a < 0.
Vo
.
i khai nie
.
m modun v`a acgumen cu a so ph u
.
c ta co the

bie

u die

n so
ph u
.
c o
.
mo
.
t da
.
ng khac tie
.
n lo
.
.
i ho
.
n trong vie
.
c thu
.
.
c hie
.
n phep nhan v`a phep
chia.
D
-
i
.
nh ngha 1.1.6. Gia su
.
z C v`a z ,= 0; r = [z[. = arg z. Khi do t` u
.
(1.3) ta co
z = r(cos +i sin ). (1.4)
He
.
th u
.
c (1.4) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac cu a so ph u
.
c z.
D
-
i
.
nh l y 1.1.7. Mo
.
i s o ph u
.
c z ,= 0 de
`
u co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng lu
.
o
.
.
ng
giac, trong do r = [z[ xac di
.
nh do
.
n tri
.
, c`on Arg z, z ,= 0 xac di
.
nh vo
.
i su
.
.
sai
khac mo
.
t s o ha
.
ng bo
.
i nguyen cu a 2.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z = a +ib ,= 0. Khi do
z = a +ib = [z[
_
a
[z[
+i
b
[z[
_
= r(cos +i sin ).
26 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ne

u cho hai da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac cu a so z l`a: r(cos
1
+i sin
1
) = r(cos
2
+
i sin
2
) th` khi z ,= 0 ta co r ,= 0 v`a do do cos
1
= cos
2
v`a sin
1
= sin
2
.
Do do

1
=
2
+ 2k, k Z.
Ve
`
sau, thay v` vie

t
1
=
2
+ 2k, k Z ta se vie

1

2
(mod 2).
Die
`
u do co ngha l`a hie
.
u
1

2
chia he

t cho 2.
D
-
i
.
nh l y 1.1.8. Gia su
.
z
1
=
1
(cos
1
+i sin
1
) v`a z
2
=
2
(cos
2
+i sin
2
).
Khi do
1. z
1
= z
2

1
=
2
v`a
1

2
(mod2).
2. z
1
z
2
=
1

2
[cos(
1
+
2
) +i sin(
1
+
2
)].
3.
z
1
z
2
=

1

2
[cos(
1

2
) +i sin(
1

2
)], z
2
,= 0.
Ch u
.
ng minh. Phep ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
cong th u
.
c (1.4).
He
.
qua .
1. [z
1
z
2
[ = [z
1
[ [z
2
[,
arg(z
1
z
2
) arg z
1
+ arg z
2
(mod 2).
2.

z
1
z
2

=
[z
1
[
[z
2
[
,
arg
z
1
z
2
arg z
1
arg z
2
(mod 2).
Ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap quy na
.
p, c ong th u
.
c 1) trong he
.
qua de

d`ang du
.
o
.
.
c
khai quat cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p mo
.
t so h u
.
u ha
.
n n th` u
.
a so. Cu
.
the

ta co
[z
1
z
2
z
n
[ = [z
1
[ [z
2
[ [z
n
[,
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 27
arg(z
1
z
2
. . . z
n
) arg z
1
+ arg z
2
+ + arg z
n
(mod2).
Bay gi`o
.
gia su
.
z
1
= z
2
= = z
n
= z = (cos + i sin). Khi do
de

thay l`a: [z
n
[ = [z[
n
, arg(z
n
) narg z(mod2) [(cos + i sin)]
n
=

n
(cos n +i sinn). Khi = 1 ta thu du
.
o
.
.
c cong th u
.
c Moivre:
(cos +i sin)
n
= cos n +i sin n.
Cong th u
.
c Moivre va

n c`on d ung ca khi n = 0 v`a n l`a so nguyen am. Vo

.
i
n = 0, do l`a die
`
u hie

n nhien v` (cos + i sin)

0
= cos 0 + i sin0 = 1. Bay
gi`o
.
da
.
t k = n, n N.
Ta co
(cos +i sin)
k
= (cos +i sin)
n
=
1
(cos +i sin)
n
=
1
(cos n +i sinn)
=
(cos n i sinn)
(cos
2
n + sin
2
n)
= cos(n) +i sin(n) = cos k +i sink.
Nhu
.
va
.
y cong th u
.
c Moivre d ung vo
.
i mo
.
i n Z.
Nha
.
n xet 1. T` u
.
di
.
nh l y 1.1.8 suy ra
`
ng phep nhan so ph u
.
c z
1
vo
.
i so ph u
.
c
z
2
du
.
o
.
.
c da

n ve
`
phep quay vecto
.
z
1
xung quanh g oc to
.
a do
.
mo
.
t goc ba
`
ng
arg z
2
v` a tie

p de

n l`a phep gian [z

2
[ la
`
n (ne

u [z
2
[ > 1) ho a
.
c co [z
2
[ la
`
n vecto
.
z
1
(ne

u [z
2
[ < 1).
2. Phep chia z
1
cho z
2
du
.
o
.
.
c xem nhu
.
phep nhan z
1
vo
.
i 1/z
2
. B ay gi`o
.
ta
neu ra su
.
.
gia i thch h`nh ho
.
c phep toan w = 1/z.
Gia su
.
[z[ < 1. T` u
.
die

m z ta ke du
.
`o
.
ng vuong goc vo
.
i tia Oz ca

t du
.
`o
.
ng
tr`on do
.
n vi
.
[z[ = 1 ta
.
i die

m . T` u
.
die

m ta ke tie

p tuye

n vo
.
i du
.
`o
.
ng
tr`on do
.
n vi
.
v`a gia su
.
tie

p tuye

n do ca

t tia Oz ta
.
i die

m . Hie

n nhien ra
`
ng
arg = arg z, [[ =
1
[z[
.
Nhu
.
va
.
y so lien ho
.
.
p vo
.
i 1/z: = 1/z. Bu
.
o
.
c chuye

n t` u
.
die

m z de

n
die

m 1/z du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep doi x u
.
ng qua du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
. B ay gi`o
.
de

thu
du
.
o
.
.
c 1/z ta ch ca
`
n xac di
.
nh die

m doi x u
.
ng vo
.
i qua tru
.
c thu
.
.
c.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p [z[ > 1 th` phep du
.
.
ng da mo ta ca
`
n tie

n h`anh theo
th u
.
tu
.
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i.
28 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
1.1.6 Phep khai can so

ph u
.
c
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet phep khai c an c ac so ph u

.
c. Doi vo
.
i so ph u
.
c
z C cho tru
.
o
.
c, ta gia i phu
.
o
.
ng tr`nh z = w
n
. Ta
.
p ho
.
.
p c ac nghie
.
m cu a
phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
n

z v`a go
.
i do l`a c an b a
.
c n cu a so ph u
.
c z.
D
-
i
.
nh l y 1.1.9. Gia su
.
z C v`a n N. Khi do to
`
n ta
.
i d ung n gi a tri
.
cu a
can ba
.
c n cu a so ph u
.
c khac 0: z = (cos + i sin). C ac gia tri
.
do du
.
o
.
.
c
cho bo
.
i cong th u
.
c
n

z =
1/n
_
cos
+ 2k
n
+i sin
+ 2k
n
_
, (1.5)
trong do gia thie

t k nha
.
n c ac gia tri
.
, cha

ng ha
.
n 0, 1, 2, . . . , n 1.
Ch u
.
ng minh. 1. Ta se t`m w du
.
o
.
i da
.
ng lu
.
o
.
.
ng giac w = r(cos + i sin).
Khi do da

ng th u
.
c w
n
= z du
.
o
.
.
c vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
r
n
[cos n +i sinn] = (cos +i sin).
T` u
.
di
.
nh l y 1.1.8 suy ra
r
n
=
n (mod 2)
_

_
r =
n

,

+ 2k
n
, k Z.
Do do cac can ba
.
n n cu a so z to
`
n ta
.
i v`a du
.
o
.
.
c tnh theo c ong th u
.
c
w
k
=
1/n
_
cos
+ 2k
n
+i sin
+ 2k
n
_
(1.6)
vo
.
i k Z bat k` y.
2. Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng w
k
1
= w
k
2
k
1
k
2
(mod n). Tha
.
t va
.
y
w
k
1
= w
k
2

+ 2k
1

n
=
+ 2k
2

n
+ 2m, m Z.
Nhu
.
ng da

ng th u
.
c v` u
.
a vie

t la
.
i tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i da

ng th u
.
c
k
1
k
2
n
= m Z k
1
= k
2
(mod n).
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 29
Nhu
.
va
.
y
w
k
1
= w
k
2
k
1
= k
2
(mod n).
3. V` hai so nguyen khac nhau cu a day so 0, 1, . . . , n 1 de
`
u co hie
.
u (lay
so lo
.
n tr` u
.
cho so be) be ho
.
n n v` a do do khong chia he

t cho n. Do do ta t`m
du
.
o
.
.
c tat ca cac gia tri
.
khac nhau cu a w
k
ne

u k = 0, 1, . . . , n 1.
V du
.
. Ta co 1 = cos 0 +i sin0, t` u
.
do can ba
.
c n cu a do
.
n vi
.
du
.
o
.
.
c bie

u die

n
bo
.
i cong th u
.
c

k
= cos
2k
n
+i sin
2k
n
, k = 0, 1, . . . , n 1. (1.7)
Ve
`
phu
.
o
.
ng die
.
n h`nh ho
.
c, c ac die

m w
0
, w
1
, . . . , w
n1
chnh l`a c ac d nh cu a
mo
.
t da giac de
`
u n ca
.
nh no
.
i tie

p trong du
.
`o
.
ng tr`on ban knh R =
1/n
. Th a
.
t
va
.
y modun cu a mo
.
i w
k
, k = 0, 1, . . . , n 1 de
`
u ba
`
ng nhau v`a khi chuye

n t` u
.
w
k
de

n w
k+1
acgumen du
.
o
.
.
c tang len 2/n. Sau n la
`
n chuye

n nhu
.
the

ta tro
.

la
.
i gia tri
.
can da
`
u tien ro
`
i sau do la
.
i nha
.
n du
.
o
.
.
c cac gia tri
.
cu a no m`a ta da
la
.
p.
1.1.7 Da
.
ng m u cu a so

ph u
.
c
De

do
.
n gia n cach vie

t c ac so ph u
.
c ta da
.
t
cos +i sin
def
= e
i
. (1.8)
(De

y ra
`
ng de

n bay gi`o
.
ta chu
.
a di
.
nh ngha phep toan nang mo
.
t so ph u
.
c len
l uy th` u
.
a a o. Trong chu
.
o
.
ng II ta se ch u
.
ng to su
.
.
d ung da

n cu a cong th u
.
c
(1.8)).
T` u
.
(1.8) ta co
z = e
i
. (1.9)
Do l` a da
.
ng so m u cu a so ph u
.
c.
De

d`ang ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u z
1
=
1
e
i
1
v`a z
2
=
2
e
i
2
th`
30 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
1. z
1
z
2
=
1

2
e
i(
1
+
2
)
2.
z
1
z
2
=

1

2
e
i
1

2
)
.
3. z
n
=
n
e
in
.
4. w
k
=
n

z =
n

e
i
+2k
n
, k = 0, 1, . . . , n 1.
Tu
.
(1.8) v`a (1.9) v`a ba
`
ng cach thay bo
.
i ta co
cos =
1
2
(e
i
+ie
i
),
sin =
1
2i
(e
i
e
i
).
_

_
(1.10)
Cac cong th u
.
c (1.10) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cong th u
.
c Euler.
1.1.8 Khai nie
.
m ve
`
ma
.
t pha

ng mo
.
ro
.
ng
Trong khong gian Euler ba chie
`
u vo
.
i he
.
to
.
a do
.
Descartes vuong goc (, , )
ta xet ma
.
t c a
`
u vo
.
i tam ta
.
i die

m
_
0, 0,
1
2
_
vo
.
i ban knh ba
`
ng
1
2
(h`nh I.1)
S =
_
(, , ) :
2
+
2
+
_

1
2
_
2
=
1
4
_
sao cho no tie

p x uc vo
.
i ma
.
t pha

ng z ta
.
i goc to
.
a do
.
v`a tru
.
c thu
.
.
c cu a ma
.
t
pha

ng z tr` ung vo
.
i tru
.
c = 0, = 0, c`on tru
.
c a o th` tr` ung vo
.
i tru
.
c
= 0, = 0.
Ta xet phep chie

u vo
.
i cu
.
.
c ba

c ta
.
i die

m P(0, 0, 1). Gia su

.
z C l`a die

m
t` uy y. Noi die

m z C vo
.
i cu
.
.
c ba

c P ba
`
ng doa
.
n tha

ng. Doa
.
n tha

ng n`ay ca

t
ma
.
t c a
`
u S ta
.
i die

m A(z). V`a ngu

.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
A S l`a mo
.
t die

m t` uy y cu a
ma
.
t c a
`
u. Khi do tia PA se ca

t ma
.
t pha

ng ph u
.
c ta
.
i die

m z. Hie

n nhien ra
`
ng
do l`a mo
.
t phep tu
.
o
.
ng u
.
ng do
.
n tri
.
mo
.
t-mo
.
t.
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 31
H`nh I.1
D
-
i
.
nh ngha 1.1.7. Phep tu
.
o
.
ng u
.
ng
: C z A(z) S
nhu
.
da mo ta o
.
tren du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep chie

u no

i vo
.
i cu
.
.
c ta
.
i die

m P. Die

m
A(z) S du
.
o
.
.
c go
.
i l`a a nh no

i hay l`a a nh ca
`
u cu a die

m z.
D
-
i
.
nh l y 1.1.10. Trong phep chie

u no

i
: C z A(z) S
die

m x = x +iy C se tu
.
o
.
ng u
.
ng v o
.
i die

m A(z) S c o to
.
a d o
.
l` a
=
x
1 +[z[
2
, =
y
1 +[z[
2
, =
[z[
2
1 +[z[
2
(1.11)
Cong th u
.
c (1.11) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a c ong th u
.
c cu a phep chie

u no

i.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, v` ba die

m P(0, 0, 1), A(z) = (, , ) v`a z = (x, y, 0)

c` ung na
`
m tren mo
.
t du
.
`o
.
ng tha

ng nen cac to
.
a do
.
cu a ch ung pha i thoa man
he
.
th u
.
c
0
x 0
=
0
y 0
=
1
0 1
,
hay l`a
x =

1
, y =

1
, z =
+i
1
(1.12)
De

y ra
`
ng
[z[
2
=

2
+
2
(1 )
2
v`a
2
+
2
+
_

1
2
_
2
=
1
4
ta thu du
.
o
.
.
c
[z[
2
=

1
,
32 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
v`a do do =
[z[
2
1 +[z[
2
. The

gia tri
.
v`ao (1.12) ta t`m du
.
o
.
.
c
=
x
1 +[z[
2
, =
y
1 +[z[
2

Hie

n nhien trong phep bie

n do

i , die

m P(0, 0, 1) khong tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
die

m z n`ao cu a ma
.
t ph a

ng C. B ay gi`o
.
ta xet so ph u
.
c l y tu
.
o
.
ng z = v`a
bo

sung cho ma
.
t pha

ng ph u
.
c C ba
`
ng cach them cho no die

m xa vo c` ung
duy nhat (go
.
i ta

t die

m vo c` ung) tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i so ph u
.
c z = .
D
-
i
.
nh ngha 1.1.8. Ta
.
p ho
.
.
p la
.
p nen t` u
.
ma
.
t pha

ng ph u
.
c C v`a die

m vo c` ung
(k y hie
.
u l`a ) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a m a
.
t pha

ng ph u
.
c mo
.
r o
.
ng v`a k y hie
.
u l`a C.
Nhu
.
va
.
y C = C v`a C khong pha i l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng. T` u
.
di
.
nh l y 1.1.10
suy ra
`
ng phep chie

u no

i xac la
.
p su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng do
.
n tri
.
mo
.
t-mo
.
t gi u
.
a cac
die

m cu a C v`a cac die

m cu a S P.
Hie

n nhien khi [z[ th` die

m A(z) se da
`
n de

n die

m P(0, 0, 1). Tha

.
t
va
.
y, t` u
.
tnh do
`
ng da
.
ng cu a hai tam gi ac zOP v`a APO suy ra
`
ng
AP =
1
_
1 +[z[
2
v`a do do AP 0 khi [z[ .
T` u
.
su
.
.
l y lua
.
n do ta r ut ra ke

t lua
.
n ra
`
ng phep chie

u no

i : C S P
co the

thac trie

n v`ao C th`anh

: C S
ba
`
ng cach da
.
t

C
= , z C
v`a
() = P(0, 0, 1).
1.1. Ta
.
p ho
.
.
p so ph u
.
c, ma
.
t pha

ng ph u
.
c 33
Do do, mo
.
t c ach tu
.
.
nhien ta co the

cho ra
`
ng die

m z = tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
cu
.
.
c ba

c P cu a ma
.
t c a
`
u S v`a mo
.
i die

m tren ma
.
t c a
`
u S co the

xem nhu
.
l`a mo ta die

m tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a ma
.
t pha

ng C. Phu
.
o
.
ng phap bie

u die

n h`nh
ho
.
c c ac so ph u
.
c nhu
.
tren du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phu
.
o
.
ng phap bie

u die

n ca
`
u cu a cac so
ph u
.
c. Ma
.
t c a
`
u S, v` l y do do, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ma
.
t c a
`
u so ph u
.
c Riemann. Tnh
u
.
u vie
.
t cu a ma
.
t c a
`
u Riemann l`a o
.
cho

tren ma
.
t c a
`
u Riemann die

m vo c` ung
duy nh at cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c du
.
o
.
.
c mo ta mo
.
t cach kha tru
.
.
c quan. Sau n`ay
khi nghien c u
.
u mo
.
t van de
`
n`ao do ne

u muon xet ca die

m z = th` ta se
tie

n h`anh cac la
.
p lua
.
n tren ma
.
t c a
`
u Riemann.
1.1.9 Khoa ng cach tren C
Tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai phu
.
o
.
ng ph ap bie

u e

n h`nh ho
.
c so ph u
.
c da du
.
o
.
.
c mo
ta , ta se du
.
a v`ao trong C hai metric. Trong metric th u
.
nhat khoa ng cach
gi u
.
a hai die

m z
1
, z
2
C du
.
o
.
.
c gia thie

t ba
`
ng d
C
= d
C
(z
1
, z
2
)
def
= [z
1
z
2
[ =
_
(x
1
x
2
)
2
+ (y
1
y
2
)
2
. Metric n`ay l`a metric Euclide thong thu
.
`o
.
ng trong
ma
.
t pha

ng R
2
. Trong metric th u
.
hai (go
.
i l`a metric c a
`
u) khoa ng cach gi u
.
a
hai die

m z
1
v`a z
2
C du
.
o
.
.
c hie

u l`a khoa ng cach (trong khong gian , , )

gi u
.
a cac a nh ca
`
u cu a ch ung. Khoa ng cach n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khoa ng c ach ca
`
u
hay khoa ng cach Jordan gi u
.
a hai die

m z
1
v`a z
2
C:
d
C
def
= d
C
(z
1
, z
2
).
D
-
i
.
nh l y 1.1.11. Gia su
.
d
C
= d
C
(z
1
, z
2
) l`a khoa ng c ach c a
`
u gi u
.
a cac die

m
z
1
= x
1
+iy
1
v`a z
2
= x
2
+iy
2
. Khi do
1.
d
C
(z
1
, z
2
) =
[z
1
z
2
[
(1 +[z
1
[
2
)
1/2
(1 +[z
2
[
2
)
1/2
; (1.13)
2. Ne

u z
2
= th`
d
C
(z
1
, ) =
1
_
1 +[z
1
[
2
; (1.14)
3. Khoa ng cach ca
`
u thoa man c ac tien de
`
thong thu
.
`o
.
ng cu a mo
.
t metric.
34 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ch u
.
ng minh. 1. Tha
.
t va
.
y, t` u
.
cong th u
.
c (1.11) ta co
d
C
(z
1
, z
2
) = [(
1

2
)
2
+ (
1

2
)
2
+ (
1

2
)
2
]
1/2
= [
1
+
2
2(
1

2
+
1

2
+
1

2
)]
1/2
=
=
_
[z
1
[
2
1 +[z
1
[
2
[
+
[z
2
[
2
1 +[z
2
[
2
2
_
x
1
x
2
(1 +[z
1
[
2
)(1 +[z
2
[
2
)
+
y
1
y
2
(1 +[z
1
[
2
)(1 +[z
2
[
2
)
+
[z
1
[
2
[z
2
[
2
(1 +[z
1
[
2
)(1 +[z
2
[
2
)
__
1/2
=
_
[z
1
[
2
(1 +[z
2
)
2
) +[z
2
[
2
(1 +[z
1
[
2
) 2(x
1
x
2
+y
1
y
2
) 2[z
1
[
2
[z
2
[
2
_
1/2
_
1 +[z
1
[
2
_
1 +[z
2
[
2
=
_
[z
1
[
2
+[z
2
[
2
2x
1
x
2
2y
1
y
2

1/2
_
1 +[z
1
[
2
_
1 +[z
2
[
2
=
_
(x
1
x
2
)
2
+ (y
1
y
2
)
2

1/2
_
1 +[z
1
[
2
_
1 +[z
2
[
2
=
[z
1
z
2
[
_
1 +[z
1
[
2
_
1 +[z
2
[
2

Cong th u
.
c (1.13) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
2. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi z
2
= ta co
d
C
(z
1
, ) =
_

2
1
+
2
1
+ (1
1
)
2
= (v` z
2
= nen
2
= 1)
=
_
1
1
=
1
(1 +[z + 1[
2
)
1/2

3. Hie

n nhien ra
`
ng d
C
(z
1
, z
2
) 0 v`a d
C
(z
1
, z
2
) = 0 z
2
= z
2
v`a
d
C
(z
1
, z
2
) = d
C
(z
2
, z
1
). Ta c`on pha i ch u
.
ng minh ra
`
ng d
C
(z
1
, z
3
) d
C
(z
1
, z
2
)+
d
C
(z
2
, z
3
).
Doi vo
.
i z
1
, z
2
v`a z
3
ta co do
`
ng nhat sau
(z
1
z
2
)(1 +z
3
z
3
) = (z
1
z
3
)(1 +z
2
z
3
) + (z
3
z
2
)(1 +z
1
z
3
).
T` u
.
do
[z
1
z
2
[(1 +[z
3
[
2
) [z
1
z
3
[([1 +z
2
z
3
[) +[z
3
z
2
[([1 +z
1
z
3
[). (1.15)
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 35
Nhu
.
ng de

y ra
`
ng
(1 +uv)(1 +uv) (1 +[u[
2
)(1 +[v[
2
)
cho nen
[1 +z
2
z
3
[
2
= (1 +z
2
z
3
)(1 +z
2
z
3
) (1 +[z
2
[
2
)(1 +[z
3
[
2
) (1.16)
v`a
[1 +z
1
z
3
[
2
(1 +[z
1
[
2
)(1 +[z
3
[
2
). (1.17)
T` u
.
cac he
.
th u
.
c (1.13) v`a (1.15) - (1.17) ta thu du
.
o
.
.
c die
`
u pha i ch u
.
ng
minh.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng tren cac ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n M C (t u
.
c l`a nh u
.
ng ta
.
p
ho
.
.
p du
.
o
.
.
c ch u
.
a trong h`nh tr`on co di
.
nh n`ao do [z[ R, R < ) hai metric
Euclide v`a metric - c a
`
u l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
Tha
.
t va
.
y, ne

u M [z[ R th` t` u
.
(1.13) ta co
[z
1
z
1
[
1 +R
2
d
C
(z
1
, z
2
) [z
1
z
2
[, z
1
, z
2
M.
Do do metric ca
`
u thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c ap du
.
ng khi xet c ac ta
.
p ho
.
.
p khong bi
.
cha
.
n. V`a noi chung, khi tie

n h`anh c ac la
.
p lua
.
n tren C ta su
.
du
.
ng metric
Euclide d
C
, c`on tren C th` su
.
du
.
ng metric - ca
`
u d
C
.
T` u
.
die
`
u v` u
.
a ch u
.
ng minh tren day c ung suy ra ra
`
ng vie
.
c du
.
a v`ao mo

i
metric tren day de
`
u bie

n C th`anh khong gian metric.

1.2 Cac khai nie
.
m topo co
.
ba

n tren ma
.
t
pha

ng ph u
.
c
Tren C v`a C ta da du
.
a v`ao c ac metric tu
.
o
.
ng u
.
ng bie

n C v`a C th`anh nh u
.
ng
khong gian metric. B ay gi`o
.
ta du
.
a v`ao cac ta
.
p ho
.
.
p du
.
o
.
.
c xet nh u
.
ng topo
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac metric ay v`a qua do tr`nh b`ay va

n ta

t nh u
.
ng tnh ch at
topo co
.
ba n cu a ma
.
t ph a

ng ph u
.
c.
36 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
1.2.1 Topo tren C
D
-
i
.
nh ngha 1.2.1. 1) Ta
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m z C thoa man he
.
th u
.
c
U(z
0
, ) = z C : [z z
0
[ < .
trong do l`a so du
.
o
.
ng cho tru
.
o
.
c, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a - lan ca
.
n cu a die

m z
0
. Do l`a
h`nh tr`on vo
.
i tam ta
.
i z
0
v`a ban knh .
2) T a
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m z C thoa man he
.
th u
.
c d
C
(z, z
0
) < , z
0
C,
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a - lan ca
.
n cu a die

m z
0
.
T` u
.
he
.
th u
.
c (1.14) suy ra ra
`
ng
d
C
(z, ) < [z[ >
_
1

2
1.
Do do ta se hie

u - lan c a
.
n cu a die

m l`a ta
.
p ho
.
.
p
U(, ) =
_
z C : [z[ >
1

_
.
Do l`a pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on vo
.
i tam ta
.
i goc to
.
a do
.
v`a ban knh r =
1

.
Trong nhie
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ta c`on d` ung thua
.
t ng u
.
lan ca
.
n thu ng. Theo
di
.
nh ngha, -lan ca
.
n thu ng cu a die

m z
0
C du
.
o
.
.
c hie

u l`a

U(z
0
, ) = U(z
0
, ) z
0
= z : 0 < [z z
0
[ < .
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, -lan ca
.
n thu ng cu a die

m z
0
C l`a ta
.
p ho
.
.
p

U(z
0
, ) = z : 0 < d
C
(z, z
0
) < .
D
-
i
.
nh ngha 1.2.2. Gia su
.
ta
.
p ho
.
.
p con M C (hoa
.
c C). Die

m z
0
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a die

m trong cu a M ne

u > 0 sao cho - lan ca

.
n cu a die

m z
0
l`a thuo
.
c M.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.3. Ta
.
p con A C (hoa
.
c C) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
ne

u
mo
.
i die

m z A de
`
u l`a die

m trong cu a no.
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 37
D
-
i
.
nh l y 1.2.1. Ho
.
cac ta
.
p con mo
.
cu a C thoa m an c ac tnh ch at sau day
(c ac tien de
`
cau tr uc topo):
1. v`a C l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
2. Ho
.
.
p cu a mo
.
t s o h u
.
u ha
.
n hay v o ha
.
n b at k`y c ac t a
.
p ho
.
.
p mo
.
l`a m o
.
t
ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
3. Giao cu a mo
.
t so h u
.
u ha
.
n ta
.
p ho
.
.
p mo
.
l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
Ch u
.
ng minh. 1. Hie

n nhien.
2. Gia su
.
U

l`a ho
.
cac ta
.
p con mo
.
n`ao do. Ne

u z
0
U

n`ao do th`
r > 0 sao cho U(z
0
, r) U

U =

.
3. Gia su
.
U
1
, . . . , U
n
l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. Ne

u U
0
=
n

i=1
U
i
= th` U mo
.

(theo 1.). Gia su

.
U
0
,= v`a z
0
U
0
. Khi do, vo
.
i mo

i gia tri
.
i (i = 1, 2, . . . , n)
se to
`
n ta
.
i
i
> 0 sao cho
U(z
0
,
i
) U
i
.
Hie

n nhien ra
`
ng U(z
0
, ) U
0
, trong do
= min
i=1,n
[
i
[ > 0.
Vo
.
i cach du
.
a v`ao khai nie
.
m ta
.
p ho
.
.
p mo
.
nhu
.
va
.
y C v`a C tro
.
th`anh khong
gian topo.
D
-
i
.
nh l y 1.2.2. (tien de
`
tach Hausdor). Gia su
.
z
1
v`a z
2
l` a nh u
.
ng die

m
khac nhau cu a C. Khi do to
`
n ta
.
i nh u
.
ng lan ca
.
n
3
U(z
1
, .) v`a U(z
2
, .) sao cho
U(z
1
, .) U(z
2
, .) = .
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
z
1
, z
2
C. Da
.
t =
1
4
[z
1
z
2
[ v`a U(z
i
, .) = U(z
i
, ),
i = 1, 2. Gia su
.
z U(z
1
, ) U(z
2
, ). Khi do
4 = [z
1
z
2
[ [z
1
z[ +[z z
2
[ < + = 2.
3
O
.

day ta ky hie
.
u U(z; .) l`a h`nh tr`on vo
.
i tam ta
.
i die

m z v`a vo
.
i ban knh . se du
.
o
.
.
c
xac di
.
nh trong qua tr`nh ch u
.
ng minh
38 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Die
`
u n`ay vo l y. Va
.
y
U(z
1
, ) U(z
2
, ) = .
2. Bay gi` o
.
gia su
.
z
1
C, z
2
= . Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng lan c a
.
n U(z
1
; 1)
v`a U
_
,
1
[z
1
[ + 2
_
khong giao nhau. Gia su
.
z U(z
1
, 1) U
_
,
1
[z
1
[ + 2
_
.
V` z U(z
1
, 1) nen
(z, 0) (z, z
1
) +(z
1
, 0) < 1 +[z
1
[.
Ma
.
t khac v` z U
_
,
1
[z
1
[ + 2
_
nen (z, 0) > [z
1
[ + 2. Do l`a die
`
u mau
thua

n.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.4. Ta
.
p ho
.
.
p con A C (hoa
.
c C) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a t a
.
p d ong ne

u
pha
`
n b` u C
C
A cu a no l`a ta
.
p mo
.
.
D
-
i
.
nh l y 1.2.3. He
.
cac ta
.
p ho
.
.
p dong thoa m an cac tnh chat sau day:
1. C v`a l`a nh u
.
ng t a
.
p dong.
2. Ho
.
.
p cu a mo
.
t so h u
.
u ha
.
n ta
.
p ho
.
.
p dong l` a ta
.
p ho
.
.
p d ong.
3. Giao cu a mo
.
t s o h u
.
u ha
.
n hay v o ha
.
n bat k`y c ac t a
.
p ho
.
.
p d ong l` a ta
.
p
ho
.
.
p dong.
Ch u
.
ng minh. Suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
di
.
nh l y 1.2.1 v`a c ac quy ta

c lay pha
`
n b` u.
Nha
.
n xet 1.2.1. T` u
.
di
.
nh l y 1.2.1 v`a 1.2.3 suy ra ra
`
ng tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c
C ch co chnh C v`a ta
.
p ho
.
.
p l`a do
`
ng th`o
.
i v` u
.
a dong v` u
.
a mo
.
trong C.
1.2.2 Pha
`
n trong v`a pha
`
n ngo`ai
D
-
i
.
nh ngha 1.2.5. Gia su
.
A C, A ,= . Ta
.
p ho
.
.
p cac die

m trong cu a A
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n trong cu a A v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a

A.
T` u
.
di
.
nh l y 1.2.1 suy ra ra
`
ng

A l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.6. Pha
`
n trong

C
C
A du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n ngo`ai cu a ta
.
p ho
.
.
p A.
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 39
Ta co
D
-
i
.
nh l y 1.2.4. Die

m z
0
C l`a die

m ngo` ai cu a ta
.
p ho
.
.
p A khi v` a ch khi
d(z
0
, A) > 0, trong do khoa ng cach
d(z
0
, A) = inf
z

A
d(z
0
, z

).
Ch u
.
ng minh. 1. V` d(z
0
, A) > 0 U(z
0
, d(z
0
, A)) CA, do do z
0
l`a die

m
trong cu a CA, t u
.
c l`a die

m ngo`ai cu a A.
2. Ne

u z
0
l`a die

m ngo`ai cu a A th` to
`
n ta
.
i h`nh tr`on U(z
0
, r), r > 0, na
`
m
trong CA. Nhu
.
va
.
y doi vo
.
i die

m z A bat k` y ta co d(z
0
, z) > r v`a do do
d(z
0
, A) r.
1.2.3 D
-
ie

m tu
.
Ta xet die

m tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p v`a cu a day die

m tren C.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.7. Die

m z
0
C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m tu
.
(hay die

m gi o
.
i ha
.
n)
cu a ta
.
p ho
.
.
p A C ne

u trong lan ca
.
n bat k` y cu a no co vo so die

m cu a A.
Ta
.
p ho
.
.
p cac die

m tu
.
cu a ta
.
p ho
.
.
p A thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a A

. T` u
.
di
.
nh
ngha 1.2.7 suy ra
`
ng lan c a
.
n b at k` y cu a die

m z giao vo
.
i A khi v`a ch khi
hoa
.
c z A, hoa
.
c z l`a die

m tu
.
cu a A. V` va
.
y, co the

mo ta khai nie
.
m ta
.
p
ho
.
.
p dong theo ngon ng u
.
lan ca
.
n nhu
.
sau:
D
-
i
.
nh ngha 1.2.4. Ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a dong ne

u no ch u
.
a mo
.
i
die

m tu
.
cu a no.
Ho
.
.
p cu a ta
.
p ho
.
.
p A C vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i die

m tu
.
cu a no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bao
dong cu a ta
.
p ho
.
.
p A v`a k y hie
.
u l`a A.
Nhu
.
va
.
y A = A A

.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.8.

Anh xa
.
z
n
: N C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t day die

m tren C v`a
k y hie
.
u l`a
_
z
n
_
n0
. D ay z
n
C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
to
.
i die

m z (hay z l`a gio

.
i
ha
.
n cu a day z
n
) ne

u: vo
.
i mo

i lan c a
.
n V cu a z, de
`
u m
0
N : m N,
m > m
0
th` z
m
V .
40 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
T` u
.
di
.
nh l y 1.2.2 (tien de
`
Hausdor) ta co
D
-
i
.
nh l y 1.2.5. Trong C mo
.
i day ho
.
i tu
.
de
`
u co gi o
.
i ha
.
n duy nhat.
Ch u
.
ng minh. Ne

u day ho
.
i tu
.
z
n
co hai gio
.
i ha
.
n z
0
v`a z
0
(z
0
,= z
0
) th` t`m
du
.
o
.
.
c hai lan ca
.
n U v`a V cu a z
0
v`a z
0
tu
.
o
.
ng u
.
ng sao cho U V = .
Theo di
.
nh ngha gio
.
i ha
.
n th` m
0
N; n
0
N sao cho: z
n
U, n m
0
,
z
n
V , n n
0
, v` v a
.
y z
n
U V khi n max(m
0
, n
0
). Nhu
.
ng die
`
u n`ay
khong the

xa y ra.
Nha
.
n xet 1.2.2. Gi u
.
a cac khai nie
.
m die

m tu
.
cu a day z
n
v`a cu a ta
.
p ho
.
.
p
cac gia tri
.
z
n
co su
.
.
khac nhau. V du
.
, day x
n
= 1, n = 0, 1, 2, . . . co die

m
tu
.
x = 1, c`on ta
.
p z
n
ch go
`
m mo
.
t die

m z
n
= 1 khong c o die

m tu
.
.
1.2.4 Bien cu a ta
.
p ho
.
.
p
D
-
i
.
nh ngha 1.2.9. Ta
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m cu a C khong thuo
.
c pha
`
n trong v`a
khong thuo
.
c pha
`
n ngo`ai cu a ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bien cu a A v`a k y
hie
.
u l`a A.
V`

CA l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
nen A l`a ta
.
p ho
.
.
p dong.
D
-
i
.
nh l y 1.2.6. Die

m a A khi v` a ch khi l an ca
.
n bat k`y cu a die

m a do
`
ng
th`o
.
i ch u
.
a die

m cu a A v` a cu a CA.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
lan ca
.
n V bat k` y cu a die

m a do
`
ng th`o
.
i giao vo
.
i A v`a
CA:
V A ,= ; V CA ,= .
Khi do V , A v`a V , CA. Suy ra a ,

A v`a a ,

CA. V a
.
y a A.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
a A v`a V l`a lan c a
.
n n`ao do cu a a. Khi do V A ,=
v` ne

u V A = th` V CA suy ra a thuo

.
c pha
`
n ngo`ai cu a A. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
V CA ,= .
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 41
1.2.5 Ta
.
p ho
.
.
p compa

c
D
-
i
.
nh ngha 1.2.10. 1. Ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a t a
.
p ho
.
.
p comp a

c ne

u no
dong v` a bi
.
cha
.
n.
2. Ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p compa

c ne

u A l`a ta
.
p ho
.
.
p dong trong
C.
Gia su
.
U l`a ho
.
t` uy y c ac ta
.
p ho
.
.
p mo
.
phu ta
.
p ho
.
.
p compa

c A, t u
.
c l`a
mo

i die

m z A de
`
u thuo
.
c t nhat l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p cu a ho
.
U. Ngu
.
`o
.
i ta
c ung noi ra
`
ng ho
.
U l`a mo
.
t phu mo
.
cu a A. Doi vo
.
i cac ta
.
p ho
.
.
p A C hai
die
`
u kie
.
n sau day l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau:
(I) A l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c;
(II) t` u
.
mo
.
i phu mo
.
cu a A de
`
u co the

trch ra mo
.
t phu con h u
.
u ha
.
n, t u
.
c
l`a co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n ch so i
1
, i
2
, . . . , i
n
sao cho
A U
i
1
U
i
2
U
in
, U
i
k
U, k = 1, 2, . . . , n.
Do chnh l`a no
.
i dung cu a bo

de
`
Heine - Borel - Lebesgue.
Mo
.
t trong nh u
.
ng he
.
qua quan tro
.
ng nhat cu a bo

de
`
Heine - Borel -
Lebesgue l`a nguyen l y Bozano - Weierstrass.
D
-
i
.
nh l y 1.2.7. (nguyen l y Bolzano - Weierstrass). Day v o ha
.
n bat k`y
z
n
, n = 1, 2, . . . (1.18)
cac die

m cu a ta
.
p ho
.
.
p comp a

c K C c o t nhat mo
.
t die

m tu
.
.
Ch u
.
ng minh. Gia thie

t r a
`
ng khong mo
.
t die

m n`ao cu a K l`a die

m gio
.
i ha
.
n
cu a day (1.18). Die
`
u do co ngha l`a z K, > 0 sao cho U(z, ) ch u
.
a
khong qua mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m cu a day (1.18). Ta k y hie

.
u U l`a ho
.
cac ta
.
p
ho
.
.
p mo
.
U(z, ) khi z cha
.
y tren K. Do l`a phu mo
.
cu a K v`a theo bo

de
`
Heine
- Borel - Lebesgue co the

trch phu con h u

.
u ha
.
n phu K:
[U(z

1
,
1
), U(z

2
,
2
), . . . , U(z

n
,
n
)].
V` mo

i U(z

k
,
k
) ch u
.
a khong qu a mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m cu a day (1.18) nen

day (1.18) khong the

l`a day vo ha
.
n. Ngha l`a gia thie

t cu a ch ung ta khong
d ung. Do do nguyen l y Bolzano - Weierstrass du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
42 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
C

AC V

I DU
.
1. Ta
.
p ho
.
.
p mo
.
t die

m l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c.
2. Ta
.
p ho
.
.
p h u
.
u ha
.
n die

m l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c.
3. T a
.
p ho
.
.
p C khong pha i l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c. Tha
.
t va
.
y, ne

u ta xet phu
mo
.
vo
.
i tam ta
.
i goc to
.
a do
.
v`a ban knh > 0 th` ro r`ang l`a mo
.
t so h u
.
u ha
.
n
bat k` y cac h`nh tr`on n`ay na
`
m tro
.
n trong mo
.
t h`nh tr`on ban knh h u
.
u ha
.
n.
Do do no khong phu to`an C du
.
o
.
.
c.
4. Ta
.
p ho
.
.
p C l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c. De

ch u
.
ng minh die
`
u n`ay ta cu
.
the

hoa
topo da trang bi
.
cho C o
.
da
`
u mu
.
c nhu
.
sau:
a) Ta
.
p ho
.
.
p U khong ch u
.
a die

m l`a mo
.
trong C ne

u no mo
.
trong C;
b) T a
.
p ho
.
.
p U() ch u
.
a die

m l`a mo
.
trong C ne

u pha
`
n b` u C
C
U() l`a
compa

c trong C.
Ba
.
n do
.
c co the

tu
.
.
kie

m ch u
.
ng ra
`
ng top o n`ay chnh l`a topo da xac di
.
nh
o
.
tren. Vo
.
i top o da cu
.
the

hoa n`ay o
.
trong C ta de

d`ang ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c
ra
`
ng C l`a compa

c. Tha
.
t va
.
y, ne

u U
i
l`a mo
.
t phu mo
.
cu a C, th` mo
.
t trong
cac U
i
se ch u
.
a die

m . Ta k y hie
.
u do l`a U(). Khi do pha
`
n b` u cu a no l`a
compa

c K C n`ao do. V` K compa

c nen no du
.
o
.
.
c phu bo
.
i mo
.
t so h u
.
u ha
.
n
ta
.
p ho
.
.
p U
i
1
, U
i
2
, . . . , U
in
. T` u
.
do suy ra ra
`
ng cac ta
.
p ho
.
.
p U
i
1
, U
i
2
, . . . , U
in
v`a
U() l`a phu con h u
.
u ha
.
n cu a C.
V` ma
.
t pha

ng ph u
.
c C l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c, nen t` u
.
nguyen l y Bolzano -
Weierstrass suy ra: trong C day v o ha
.
n bat k`y co t nh at l` a mo
.
t die

m tu
.
.
Hie

n nhien ra
`
ng trong C to
`
n ta
.
i nh u
.
ng day die

m khong co die

m gio
.
i ha
.
n
thuo
.
c C. Ch a

ng ha
.
n d ay 1, 2, . . . , n, . . . khong co die

m gio
.
i ha
.
n trong C.
1.2.6 Ta
.
p ho
.
.
p lien thong
Gia su
.
A l`a ta
.
p ho
.
.
p con cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C. Ta co:
D
-
i
.
nh ngha 1.2.11. Ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong ne

u
khong to
`
n ta
.
i hai ta
.
p ho
.
.
p mo
.
A
1
v`a A
2
trong C sao cho:
1. A A
1
,= , A A
2
,= ;
2. A A
1
A
2
= ;
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 43
3. A A
1
A
2
.
Bay gi`o
.
ta xet ta
.
p ho
.
.
p A trong topo ca m sinh
4
bo
.
i top o cu a C. Nhu
.
ta
da bie

t, khi do ta
.
p ho
.
.
p A se tro
.
th`anh khong gian topo con cu a C. Do do
gia su
.
A = A

1
A

2
, trong do A

1
v`a A

2
l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p mo
.
khong trong v`a
khong giao nhau doi vo
.
i A. Khi do, to
`
n ta
.
i nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p mo
.
khong giao
nhau A
1
v`a A
2
cu a C sao cho:
A

1
= A
1
A, A

2
= A
2
A.
V` ta
.
p ho
.
.
p A

1
v`a A

2
l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p b` u nhau mo
.
t c ach tu
.
o
.
ng ho

doi
vo
.
i A nen A

1
v`a A

2
l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p do
`
ng th`o
.
i dong v`a mo
.
trong A. T` u
.
do ta co di
.
nh ngha tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng sau day:
D
-
i
.
nh ngha 1.2.12. Ta
.
p ho
.
.
p A C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong ne

u
trong A khong to
`
n ta
.
i mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p con n`ao do
`
ng th`o
.
i v` u
.
a dong v` u
.
a mo
.

trong A tr` u
.
chnh ta
.
p ho
.
.
p A v`a ta
.
p ho
.
.
p .
C

AC V

I DU
.
1. Ta
.
p ho
.
.
p trong v`a ta
.
p ho
.
.
p go
`
m mo
.
t die

m l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
2. Ta
.
p ho
.
.
p C l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
3. Ta
.
p ho
.
.
p C mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
4.Doa
.
n tha

ng I = [a, b] R l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
Doi vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p mo
.
khong trong cu a ma
.
t pha

ng C ta co:
D
-
i
.
nh l y 1.2.8. Gia su
.
U l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
trong C. Hai die
`
u kie
.
n sau day l` a
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
1. Ta
.
p ho
.
.
p U lien thong.
2. Qua hai die

m t` uy y cu a ta
.
p ho
.
.
p U c o the

noi ch ung b a
`
ng mo
.
t du
.
` o
.
ng
gap kh uc na
`
m tro
.
n trong U.
4
Topo cu a ta
.
p ho
.
.
p A C, trong do lan c a
.
n cu a cac die

m l`a giao cu a A vo
.
i cac lan
ca
.
n cu a chnh cac die

m ay trong topo cu a C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a topo ca m sinh
44 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ch u
.
ng minh. Ta ch u
.
ng minh t` u
.
(1) suy ra (2). Gia su
.
a U l`a die

m bat
k` y cho tru
.
o
.
c. Ta k y hie
.
u E l`a ta
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m cu a U m`a ta c o the

noi
ch ung vo
.
i die

m a ba
`
ng nh u
.
ng du
.
`o
.
ng gap kh uc trong U. T a
.
p ho
.
.
p E co c ac
tnh chat sau day:
a) Ta
.
p ho
.
.
p E ,= v` no ch u
.
a t nhat l`a die

m a.
b) T a
.
p E l`a mo
.
. Tha
.
t va
.
y, v` U mo
.
nen vo
.
i mo

i die

m c
0
U to
`
n ta
.
i
mo
.
t lan ca
.
n h`nh tr`on vo
.
i tam l`a c
0
na
`
m tro
.
n trong U. Mo

i die

m cu a h`nh
tr`on n`ay de
`
u c o the

noi v o
.
i c
0
ba
`
ng mo
.
t du
.
`o
.
ng gap kh uc (cha

ng ha
.
n, noi
theo ban knh). Nhu
.
va
.
y, ne

u die

m c
0
co the

noi vo
.
i die

m a ba
`
ng du
.
`o
.
ng gap
kh uc na
`
m tro
.
n trong U th` to
`
n ta
.
i mo
.
t lan ca
.
n cu a die

m c
0
m`a mo
.
i die

m cu a
no de
`
u co the

noi vo
.
i a ba
`
ng du
.
`o
.
ng gap kh uc U. Do do E l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
c) E l`a ta
.
p ho
.
.
p dong. Th a
.
t va
.
y, gia su
.
die

m c
0
U l`a die

m tu
.
cu a E.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng c
0
E. Vo
.
i r > 0 n`ao do, h`nh tr`on S = S(c
0
, r)
vo
.
i ban knh r v`a vo
.
i tam ta
.
i c
0
du
.
o
.
.
c ch u
.
a trong U. V` die

m c
0
l`a die

m gio
.
i
ha
.
n cu a E nen t`m du
.
o
.
.
c die

m c S(c
0
, r) E. Die

m c co the

noi vo
.
i die

m a
v` c E v`a die

m c c ung co the

noi vo
.
i c
0
bo
.
i doa
.
n tha

ng trong U. Nhu
.
va
.
y
to
`
n ta
.
i du
.
`o
.
ng gap kh uc na
`
m trong U vo
.
i goc ta
.
i a v`a die

m cuoi ta
.
i c
0
. T` u
.
do suy ra
`
ng c
0
E v`a E l`a ta
.
p ho
.
.
p dong.
Nhu
.
va
.
y, E l`a ta
.
p ho
.
.
p khong trong, do
`
ng th`o
.
i v` u
.
a dong v` u
.
a mo
.
trong
U, do do
E U.
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh t` u
.
(2) suy ra (1). Gia su
.
die
`
u kie
.
n (2) xa y ra v`a
ta
.
p ho
.
.
p mo
.
U khong lien thong, t u
.
c l`a theo di
.
nh ngha 1.2.11 to
`
n ta
.
i hai
ta
.
p mo
.
U
1
, U
2
sao cho:
U U
1
,= , U U
2
,= ; U U
1
U
2
= ;
U U
1
U
2
.
Gia su
.
z
1
U
1
, z
2
U
2
. Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng cac die

m z
1
v`a z
2
khong the

noi vo
.
i nhau ba
`
ng du
.
`o
.
ng gap kh uc na
`
m trong U. Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i, khong
gia m to

ng quat ta co the

cho ra
`
ng z
1
v`a z
2
du
.
o
.
.
c noi vo
.
i nhau bo
.
i mo
.
t doa
.
n
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 45
tha

ng I na
`
m tro
.
n trong U.
z = z
1
+t(z
2
z
1
), t [0, 1].
Khi do theo tren ta co I U
1
U
2
, I U
1
U
2
= , I U
1
,= , I U
2
,= .
Nhu
.
ng die
`
u n`ay phi l y v` doa
.
n tha

ng I l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
Ta co di
.
nh ngha quan tro
.
ng sau day.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.13. Ta
.
p ho
.
.
p D C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t mie
`
n ne

u no thoa
man hai die
`
u kie
.
n sau day:
1. D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
;
2. D l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi D l`a ta
.
p ho
.
.
p dong lien thong th` D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t continum.
Bay gi` o
.
gia su
.
D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
t` uy y v`a z
0
l`a mo
.
t die

m n`ao do cu a no.
Gia su
.
E l`a ta
.
p tat ca cac die

m cu a D m`a co the

noi ch ung vo
.
i die

m z
0
ba
`
ng
nh u
.
ng du
.
`o
.
ng gap kh uc na
`
m trong D. T` u
.
ch u
.
ng minh di
.
nh l y 1.2.8 suy ra
ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p E = E(z
0
) do co ba tnh chat:
a) E(z
0
) ,= ;
b) E(z
0
) l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
;
c) Qua hai die

m t` uy y cu a E(z
0
) de
`
u co the

noi ch ung ba
`
ng mo
.
t du
.
`o
.
ng
gap kh uc na
`
m trong E(z
0
).
Do do E(z
0
) l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong. T a
.
p ho
.
.
p E(z
0
) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a th`anh
pha
`
n lien thong (ch u
.
a die

m z
0
) cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
D. Th`anh pha
`
n lien thong
cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
D c ung co the

da
.
c tru
.
ng nhu
.
mo
.
t mie
`
n lo
.
n nhat du
.
o
.
.
c ch u
.
a
trong D v`a ch u
.
a die

m z
0
cho tru
.
o
.
c.
Hie

n nhien hai th`anh pha

`
n lien thong cu a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p mo
.
D c` ung ch u
.
a
mo
.
t die

m chung pha i tr` ung nhau. Do do hai th`anh pha

`
n lien thong cu a mo
.
t
ta
.
p ho
.
.
p hoa
.
c khong giao nhau, ho a
.
c tr` ung nhau ho`an to`an.
46 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
1.2.7 H`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c. Tuye

n v`a du
.
`o
.
ng cong
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang l`am quen vo

.
i khai nie
.
m h`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c (da
`
y
du ho
.
n l`a: h`am gia tri
.
ph u
.
c bie

n thu
.
.
c).
D
-
i
.
nh ngha 1.2.14. Gia su
.
I = [a, b] R. Mo
.
t h`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c
: [a, b] C
l`a mo
.
t quy ta

c cho u
.
ng mo

i t [a, b] vo
.
i mo
.
t so ph u
.
c z = (t).
Noi cach khac, mo
.
t h`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c l`a mo
.
t anh xa
.
t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p con
n`ao do cu a R v`ao C.
Vie
.
c cho mo
.
t h`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c z = (t) tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i vie
.
c cho hai
h`am thu
.
.
c x = x(t), y = y(t) sao cho
z = (t) = (x(t), y(t)) = x(t) +iy(t); t [a, b].
Ta noi ra
`
ng z
0
l`a gio
.
i ha
.
n cu a h`am z(t) khi t t
0
: z
0
= lim
tt
0
z(t) ne

u:
> 0, > 0 : t t [a, b] : [t t
0
[ < de
`
u c o bat da

ng th u
.
c
[z(t) z
0
[ < .
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
lim
h0
z(t
0
+h) = z(t
0
)
th` ta noi ra
`
ng h`am z(t) lien tu
.
c ta
.
i die

m t = t
0
, ngha l`a > 0, > 0 :
t t [a, b] : [t t
0
[ < th` [z(t) z(t
0
)[ < .
Xet ty so
(h) =
z(t +h) z(t)
h

Ta co di
.
nh ngha sau day:
D
-
i
.
nh ngha 1.2.15. Ne

u to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n
lim
h0
(h) = lim
h0
_
x(t +h) x(t)
h
+i
y(t +h) y(t)
h
_
(1.19)
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 47
th` gi o
.
i ha
.
n do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
o h`am cu a h`am z(t) ta
.
i die

m t v`a k y hie
.
u l`a
dz(t)
dt
= z

(t) = x

(t) +iy

(t).
Ta lu
.
u y them ra
`
ng da
.
o h`am cu a h`am z(t) ta
.
i cac da
`
u m ut cu a doa
.
n [a, b]
du
.
o
.
.
c hie

u l`a gio
.
i ha
.
n (1.19) tu
.
o
.
ng u
.
ng du
.
o
.
.
c lay t` u
.
pha pha i die

m a v`a pha
trai ta
.
i die

m b.
Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet khai nie

.
m ve
`
tuye

n.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.16.

Anh xa
.
lien tu
.
c
: [a, b] C, [a, b] R
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t tuye

n (hay tuye

n tham so hoa) trong ma

.
t pha

ng ph u
.
c C,
die

m (a) go
.
i l`a die

m da
`
u, (b) go
.
i l`a die

m cuoi. Ne

u (a) = (b) th` tuye

n
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tuye

n dong.
T` u
.
di
.
nh ngha ta thay ra
`
ng tuye

n - do l`a h`am gia tri

.
ph u
.
c z = (t) cu a
bie

n thu
.
.
c t lien tu
.
c ta
.
i mo
.
i die

m t [a, b].
Khong nen nha
`
m la

n anh xa
.
noi trong di
.
nh ngha 1.2.16 vo
.
i a nh cu a doa
.
n
[a, b] R - l`a a nh cu a tuye

n qua anh xa
.
do.
Ne

u anh xa
.
l`a ha
`
ng anh ((t) const) th` a nh cu a tuye

n ch l`a mo
.
t
die

m. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta co the

noi: tuye

n co th`anh m o
.
t die

m.
Nhu
.
ng ta nhan ma
.
nh ra
`
ng: tuye

n l`a cai g` do khac vo

.
i ta
.
p ho
.
.
p die

m thu
du
.
o
.
.
c trong anh xa
.
. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
va
.
y, lemniscat Bernoulli co the

v`ong
quanh theo hai hu
.
o
.
ng khac nhau trong khi no ch l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p die

m tren
ma
.
t pha

ng ph u
.
c trong ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p. Hai phu
.
o
.
ng phap v`ong quanh se
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai tuye

n khac nhau, ngha l`a tu

.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai anh xa
.
khac
nhau t` u
.
doa
.
n tha

ng cu a R v`ao C.
Ca
`
n pha i noi ra
`
ng trong so nh u
.
ng tuye

n thoa man di
.
nh ngha 1.2.16 ta
c ung ga
.
p nh u
.
ng tuye

n rat t ph` u ho
.
.
p vo
.
i bie

u tu
.
o
.
.
ng tru
.
.
c gi ac thong thu
.
`o
.
ng
cu a ch ung ta. Ch a

ng ha
.
n, ngu
.
`o
.
i ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng co the

xay du
.
.
ng anh
xa
.
lien tu
.
c doa
.
n tha

ng cu a tru
.
c thu
.
.
c R len mo
.
t h`nh vuong (tuye

n Peano !).
Do do, ve
`
sau ta se tach ra nh u
.
ng tuye

n co tnh chat tru

.
.
c quan ho
.
n ba
`
ng
nh u
.
ng die
`
u kie
.
n bo

sung.
48 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh ngha 1.2.17. 1. Ne

u anh xa
.
: [a, b] C lien tu
.
c v`a do
.
n tri
.
mo
.
t -
mo
.
t th` tuye

n z = (t), t [a, b] du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tuye

n Jordan (tuye

n do
.
n !).
2. Tuye

n z = (t), t [a, b] du
.
o
.
.
c go
.
i tuye

n tro
.
n ne

u ta
.
i mo
.
i die

m t [a, b]
de
`
u t o
`
n ta
.
i da
.
o h`am lien tu
.
c

(t) (ta
.
i cac da
`
u m ut cu a [a, b] - to
`
n ta
.
i da
.
o
h`am mo
.
t pha) v`a

(t) ,= 0.
3. Tuye

n z = (t) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tro
.
n t` u
.
ng kh uc ne

u h`am z = (t) lien tu

.
c
tren = [a, b] v`a [a, b] co the

chia th`anh mo
.
t so h u
.
u ha
.
n doa
.
n tha

ng sao cho
ha
.
n che

cu a (t) tren mo

i doa
.
n do de
`
u xac di
.
nh tuye

n tro
.
n (ngha l`a h`am
(t) lien tu
.
c, kha vi t` u
.
ng kh uc tren [a, b] v`a

(t) ,= 0).
4. Tuye

n z = (t), t [a, b] go
.
i l`a do du
.
o
.
.
c ne

u h`am (t) co bie

n phan bi
.
cha
.
n.
C

AC V

I DU
.
1. Tuye

n z = e
it
, t [0, 2] l`a tuye

n tro
.
n Jordan do du
.
o
.
.
c.
2. Tuye

n
(t) =
_

_
e
it
,

2
t ,
3t
4
4, < t 2,
l`a tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc do du
.
o
.
.
c (khong Jordan).
3. Tuye

n
(t) = t
_
1 +i sin
1
t
_
, t
_

,
1

_
l`a tuye

n Jordan khong do du
.
o
.
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.18. Hai tuye

n z =
1
(t) : [a, b] C v`a z =
2
() : [c, d]
C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau (
1

2
) ne

u to
`
n ta
.
i h`am = g(t) lien
tu
.
c v`a do
.
n die
.
u tang tren [a, b] v`a anh xa
.
(do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t !) [a, b] len [c, d]
sao cho
1
(t) =
2
[g(t)], t [a, b].
De

d`ang thay ra
`
ng doi vo
.
i tuye

n z = (t) : [a, b] C bat k` y luon luon

co the

t`m du
.
o
.
.
c tuye

n z = (t) : [0, 1] C tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i no du
.
o
.
.
c xac
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 49
di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c (t) = [a + t(b a)], t [0, 1]. Do do ve
`
sau ta se xem
mo
.
i tuye

n de
`
u du
.
o
.
.
c tham so hoa bo
.
i doa
.
n [0, 1].
C

AC V

I DU
.
1. Hai tuye

n
1
(t) = t, t [0, 1] v`a
2
(t) = sint, t [0, /2] l`a hai tuye

m
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
2. Hai tuye

n
1
(t) = t, t [0, 1] v`a
2
(t) = sint, t [0, 1] khong tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng vo
.
i nhau v` khong to
`
n ta
.
i phep bie

n do

i tham so thoa man die

`
u kie
.
n
cu a di
.
nh ngha 1.2.18 bie

n h`am n`ay th`anh h`am kia. Th a

.
t va
.
y, ne

u to
`
n ta
.
i
phep bie

n do

i nhu
.
va
.
y, th` h`am do
.
n die
.
u
1
= t sau khi bie

n do

i c ung l`a h`am

do
.
n die
.
u trong khi do h`am sint khong do
.
n die
.
u trong khoa ng [0, 1].
Ba
.
n do
.
c c o the

de

d`ang kie

m tra ra
`
ng quan he
.
du
.
o
.
.
c xac di
.
nh trong di
.
nh
ngha 1.2.18 l`a mo
.
t quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng, t u
.
c l`a quan he
.
co c ac tnh pha n
xa
.
, doi x u
.
ng v`a ba

c ca
`
u (d` ung di
.
nh l y ve
`
h`am ngu
.
o
.
.
c v`a h`am ho
.
.
p). Quan
he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng n`ay da chia ta
.
p ho
.
.
p cac tuye

n th`anh c ac ta
.
p ho
.
.
p con go
.
i l`a
cac lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng - mo

i lo
.
p g o
`
m tat ca cac tuye

n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.19. Lo
.
p c ac tuye

n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t du
.
` o
.
ng
cong.
C

AC V

I DU
.
1. Hai tuye

n z =
1
(t) = t, 0 t 1 v`a z =
2
(t) = t
2
, 0 t 1, xac
di
.
nh mo
.
t du
.
`o
.
ng cong lien tu
.
c du
.
o
.
.
c tham so hoa bo
.
i doa
.
n [0, 1] R.
2. Ta xet ta
.
p ho
.
.
p
=
_
(x, y) R
2
: x
2
+y
2
= 1, y 0
_
.
Ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c l`a nu
.
a tren cu a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
. Gia su
.
I = [1, 1].
Khi do he
.
th u
.
c (t) = (t,

1 t
2
), t I se l`a anh xa
.
lien tu
.
c doa
.
n tha

ng
I v`ao R
2
v`a (1) = (1, 0), v`a (+1) = (1, 0) v`a (I) = .
Nhu
.
va
.
y anh xa
.
cho phep ta xem nhu
.
l`a tuye

n tham so hoa. Bay

gi`o
.
ta xet he
.
th u
.
c (t

) = (cos t

, sint

), t I

= [0, ]. R o r`ang (t

) c ung
l`a phep tham so hoa cu a . Hai tuye

n (t) v`a (t) tu

.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau
v` g(t

) = cos t

l`a phep bie

n do

i tham so t` u
.
I

de

n I v`a =
0
g.
50 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
3. Hai tuye

n z =
1
(t), 0 t 1 v`a z =
2
(t) = sint, 0 t 1
xac di
.
nh hai du
.
`o
.
ng cong khac nhau v` khong to
`
n ta
.
i phep bie

n do

i tham so
chuye

n du
.
`o
.
ng cong n`ay th`anh du
.
`o
.
ng cong kia.
Bay gi`o
.
ta muon de
`
ca
.
p de

n hu
.
o
.
ng tren du
.
`o
.
ng cong. T` u
.
di
.
nh ngha
1.2.18 v`a 1.2.19 ta thay ra
`
ng cac phep bie

n do

i tham so khac nhau g(t) se

tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac phep tham so hoa khac nhau cu a c` ung mo
.
t du
.
`o
.
ng cong.
Gia su
.
z = (t), t [0, 1] l`a mo
.
t phep tham so hoa (c`on go
.
i l`a phu
.
o
.
ng tr`nh
tham so) cu a du
.
`o
.
ng cong . T` u
.
l y lua
.
n o
.
tren ta thay ra
`
ng die

m z = (t),
t [0, 1] se la
.
p th`anh ho
.
.
p die

m M() khac vo
.
i ba n than du
.
`o
.
ng cong. Die
`
u
khac bie
.
t th u
.
nhat l`a: du
.
`o
.
ng cong l`a ta
.
p ho
.
.
p die

m sa

p du
.
o
.
.
c. Die
`
u khac
bie
.
t th u
.
hai l`a c ac die

m khac nhau cu a du
.
`o
.
ng cong co the

tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
ch mo
.
t die

m cu a ma
.
t pha

ng: cu
.
the

ne

u (t
1
) = (t
2
) khi t
1
,= t
2
th` die

m
z
1
= (t
1
) v` a z
2
= (t
2
) l`a nh u
.
ng die

m khac nhau tren du

.
`o
.
ng cong nhu
.
ng
la
.
i l`a nh u
.
ng die

m tr` ung nhau tren ma

.
t pha

ng. Nh u
.
ng die

m do go
.
i l`a nh u
.
ng
die

m tu
.
.
ca

t. (O
.

day ta se khong xem su

.
.
tr` ung nhau gi u
.
a die

m da
`
u v`a die

m
cuoi l`a tu
.
.
ca

t).
Tren du
.
`o
.
ng cong ta se x ac di
.
nh mo
.
t hu
.
o
.
ng ba
`
ng cach cho ra
`
ng die

m
vo
.
i gia tri
.
tham so be l`a d u
.
ng tru
.
o
.
c die

m vo
.
i gia tri
.
tham so lo
.
n, t u
.
c l`a die

m
(t
1
) d u
.
ng tru
.
o
.
c die

m (t
2
) (hay (t
2
) d u
.
ng sau (t
1
)) t
1
, t
2
, t
1
< t
2
. B a
`
ng
cach di
.
nh hu
.
o
.
ng nhu
.
va
.
y, du
.
`o
.
ng cong m`a tren do du
.
o
.
.
c xac la
.
p mo
.
t hu
.
o
.
ng
go
.
i l`a du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng hay du
.
`o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng. Hu
.
o
.
ng
chuye

n do
.
ng cu a die

m z = (t) theo du
.
`o
.
ng cong tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hu
.
o
.
ng
tang cu a tham so t du
.
o
.
.
c go
.
i l`a hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
Bay gi`o
.
ta de
`
ca
.
p de

n du
.
`o
.
ng cong co hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c la
.
i. Doi vo
.
i doa
.
n
I R bat k` y, ta xac di
.
nh doa
.
n I = t R : t I. Ne

u : I C
l`a mo
.
t tuye

n tham so hoa n`ao do th` ta se xac di

.
nh tuye

n tham so hoa

: I C bo
.
i die
`
u kie
.
n

(t) = (t). Ta co

(I) = (I). Do do

v`a co c` ung a nh. Ne

u I = [a, b] th` I = [b, a] v`a

(b) = (b),

(a) = (a). Nhu

.
va
.
y khi chuye

n t` u
.
de

th` die

m da
`
u v`a die

m cuoi
do

i vai tr`o cho nhau. Co the

ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u cha
.
y suot mo
.
t lo
.
p tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng n`ao do cu a cac tuye

n th` tat ca cac tuye

c ung se na
`
m trong
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 51
mo
.
t lo
.
p tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng k y hie
.
u l` a

. Ta noi ra
`
ng du
.
`o
.
ng cong

thu du
.
o
.
.
c
t` u
.
ba
`
ng phep do

i hu
.
o
.
ng.
Trong nhie
`
u van de
`
ta c ung su
.
du
.
ng su
.
.
gia i thch h`nh ho
.
c doi vo
.
i du
.
`o
.
ng
cong v` a khi do hie

u du
.
`o
.
ng cong l`a ta
.
p ho
.
.
p die

m
= z C : z = (t), t [0, 1]
tr` ung vo
.
i a nh lien tu
.
c cu a doa
.
n [0, 1] R c`on z = (t), t [0, 1] du
.
o
.
.
c
xem nhu
.
l`a mo
.
t trong c ac phep tham so hoa cu a . Vo
.
i quan die

m do ta
co the

noi ve
`
tnh Jordan, tnh tro
.
n, tnh tro
.
n t` u
.
ng kh uc v`a tnh do du
.
o
.
.
c
cu a du
.
` o
.
ng cong tu
.
o
.
ng u
.
ng trong c ac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p tuye

n Jordan, tuye

n tro
.
n,
tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc v`a tuye

n do du
.
o
.
.
c tham so hoa du
.
`o
.
ng cong ay.
Cha

ng ha
.
n ta c o:
D
-
i
.
nh ngha 1.2.20. Du
.
`o
.
ng cong go
.
i l`a du
.
` o
.
ng cong Jordan (du
.
` o
.
ng cong
do
.
n) ne

t to
`
n ta
.
i phep tham so hoa : [0, 1] C cu a no sao cho (t) do
.
n
die
.
u mo
.
t - mo
.
t tren doa
.
n [0, 1] (du
.
`o
.
ng cong khong tu
.
.
ca

t nhu
.
ng c ac da
`
u m ut
co the

tr` ung nhau). Ne

u (0) = (1) th` l`a du

.
`o
.
ng cong dong Jordan.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.21. 1. Du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tro
.
n ne

u to
`
n ta
.
i phep tham
so hoa kha vi lien tu
.
c cu a no : [0, 1] C sao cho da
.
o h`am

(t) ,= 0
t [0, 1].
2. Du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tro
.
n t` u
.
ng kh uc ne

u to
`
n ta
.
i phep tham so hoa
(t) : t [0, 1] C cu a no sao cho doa
.
n [0, 1] co the

chia th`anh n doa

.
n con
bo
.
i cac die

m t
k
, 0 = t
0
< t
1
< < t
n
= 1 m`a trong mo

i doa
.
n con do h`am
(t) co da
.
o h`am

(t) lien tu
.
c v`a ,= 0, c`on ta
.
i cac die

m chia t
k
th` to
`
n ta
.
i da
.
o
h`am ben pha i v`a ben trai khac 0.
Di
.
nh ngha c ac loa
.
i du
.
`o
.
ng cong mo
.
t c ach cha
.
t che du
.
.
a tren di
.
nh ngha
cac tuye

n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i cac ha
.
n che

bo

sung doi vo
.
i anh xa
.
= g(t) xin
m`o
.
i xem giao tr`nh cu a B. V. Sabat Nh a
.
p mon gia i tch ph u
.
c, pha
`
n I, trang
20-23, H` a No
.
i 1979. O
.

day ch ung toi muon da

.
c bie
.
t lu
.
u y ba
.
n do
.
c ra
`
ng khai
nie
.
m tro
.
n khong pha i l`a bat bie

n doi vo
.
i phep bie

n do

i tham so = g(t) (xem

di
.
nh ngha 1.2.18). Ch a

ng ha
.
n, ta xet anh xa
.
(t) = (t, t), I = [1, +1]. Do
52 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
l`a phep tham so hoa du
.
`o
.
ng cong tro
.
n = (x, y) : x = y, [x[ 1 v`a ro
r`ang (t) l`a tuye

n tro
.
n (xem di
.
nh ngha 1.2.17). Xet phep bie

n do

i tham so
= g(t) = t
3
anh xa
.
doa
.
n tha

ng I len chnh no. Khi do anh xa

.

= g
l`a tuye

n khong tro
.
n. Tha
.
t va
.
y

(t) = (t
3
, t
3
),

(t) = (3t
2
, 3t
2
) v`a do do

(0) = (0, 0).

Nh u
.
ng die

m cu a du
.
`o
.
ng cong m`a ta
.
i do tnh tro
.
n bi
.
pha vo
.
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a nh u
.
ng die

m g oc; nh u
.
ng die

m c` on la
.
i du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m chnh quy. Ta
.
i
mo
.
i die

m chnh quy cu a du
.
`o
.
ng cong Jordan tro
.
n t` u
.
ng kh uc de
`
u to
`
n ta
.
i tie

p
tuye

n. Ta
.
i cac die

m goc, du
.
`o
.
ng cong Jordan tro
.
n t` u
.
ng kh uc khong co tie

p
tuye

n: c ac tie

p tuye

n mo
.
t pha ta
.
i nh u
.
ng die

m n`ay ta
.
o nen mo
.
t g oc vo
.
i do
.
lo
.
n n`ao do. Do c ung l`a l y do ta
.
i sao ta go
.
i cac die

m m`a tnh tro

.
n cu a du
.
`o
.
ng
cong bi
.
pha vo
.
l`a nh u
.
ng die

m goc.
De

ke

t th uc tie

t n`ay ta noi v`ai l`o

.
i ve
`
do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng cong . Gia su
.

R = (0 = t
0
< t
1
< t
2
< < t
n
= 1) l`a mo
.
t phep phan hoa
.
ch doa
.
n [0, 1].
Ta la
.
p to

ng
L
R
() =
n1

j=0
[(t
j+1
) (t
j
)[,
trong do z = (t), t [0, 1] l`a mo
.
t phep tham so hoa n`ao do cu a . Hie

n
nhien L
R
() l`a do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng gap kh uc no
.
i tie

p trong du
.
`o
.
ng cong . So
L() = sup
R
L
R
()
du
.
o
.
.
c go
.
i l` a do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng cong . Du
.
`o
.
ng cong go
.
i l`a do du
.
o
.
.
c ne

u
L() < . C o the

ch u
.
ng minh ra
`
ng (xem H. Grauert, I. Lieb v`a W. Fisher.
Phep tnh vi phan v`a tch phan, pha
`
n I, trang 332-339, H`a N o
.
i 1977) do
.
d`ai
cu a du
.
`o
.
ng cong di
.
nh ngha nhu
.
va
.
y khong phu
.
thuo
.
c v`ao vie
.
c cho
.
n phep
tham so hoa cu a du
.
`o
.
ng cong ay. Ne

u du
.
`o
.
ng cong c o phep tham so hoa
kha vi lien tu
.
c : [0, 1] C th` do du
.
o
.
.
c v`a
L() =
1
_
0
[

(t)[dt.
Ve
`
sau, do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng cong thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a [[.
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 53
1.2.8 Phep do
`
ng luan

Y ngha cu a khai nie

.
m do
`
ng luan doi vo
.
i gia i tch (da
.
c bie
.
t doi vo
.
i l y thuye

t
h`am ch nh h`nh) l`a o
.
cho

nhie
`
u da
.
i lu
.
o
.
.
ng du
.
o
.
.
c xac di
.
nh nhu
.
mo
.
t h`am cu a
tuye

n nhu
.
ng tren thu
.
.
c te

la
.
i khong phu
.
thuo
.
c v`ao tuye

n m`a ch phu
.
thuo
.
c
v`ao lo
.
p cac tuye

n do
`
ng luan.
Ve
`
phep bie

n da
.
ng lien tu
.
c mo
.
t tuye

n v`ao mo
.
t tuye

n khac, ta c o the

tu
.
o
.
ng tu
.
o
.
.
ng mo
.
t c ach kha tru
.
.
c quan ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c. Sau day se neu ra
di
.
nh ngha khai nie
.
m n`ay mo
.
t c ach cha
.
t che ve
`
ma
.
t gia i tch.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.22. 1. Gia su
.
hai tuye

0
: I D

1
: I D
_
, I = [0, 1]
co chung die

m da
`
u v`a die

m cuoi, ngha l`a

0
(0) =
1
(0);
0
(1) =
1
(1).
Hai tuye

n
0
v`a
1
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a d o
`
ng lu an v o
.
i nhau trong mie
`
n D nhu
.
l`a
nh u
.
ng tuye

n co da
`
u m ut bat do
.
ng ne

u to
`
n ta
.
i anh xa
.
lien tu
.
c :
I I (t, u) (t, u) D
sao cho
_
_
_
(t, 0) =
0
(t),
(0, u) =
0
(0) =
1
(0),
_
_
_
(t, 1) =
1
(t),
(1, u) =
0
(1) =
1
(1).
2. Hai tuye

n dong

0
: I D,
1
: I D
54 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
ng luan vo
.
i nhau trong mie
`
n D, ne

u to
`
n ta
.
i anh xa
.
lien tu
.
c :
I I (t, u) (t, u) D,
sao cho
(t, 0) =
0
(t); (t, 1) =
1
(t); (0, u) = (1, u), u I.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi tuye

n
1
l`a mo
.
t ha
`
ng anh
1
(t) = const (t u
.
c l`a:

1
anh xa
.
doa
.
n I = [0, 1] th`anh mo
.
t die

m) v`a
0
do
`
ng luan vo
.
i
1
th` ta noi
ra
`
ng
0
du
.
o
.
.
c co ve
`
mo
.
t die

m, hay l`a:
0
do
`
ng luan vo
.
i khong.
Ta ch tnh do
`
ng luan gi u
.
a cac tuye

n bo
.
i k y hie
.
u .
De

l`am cho di
.
nh ngha n`ay de

hie

u ho
.
n, ta tu
.
o
.
ng tu
.
o
.
.
ng ra
`
ng h`nh vuong
I I du
.
o
.
.
c cau th`anh bo
.
i c ac doa
.
n tha

ng na
`
m ngang S
u
0
m`a mo

i gi a tri
.
u
0
I se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t doa
.
n nhu
.
the

(h`nh I.2). Ha
.
n che

cu a anh xa
.
tren S
u
0
se xac di
.
nh tuye

u
0
: [0, 1] D
bo
.
i die
`
u kie
.
n

u
0
(t) = (t, u
0
).
Nhu
.
va
.
y, ta thu du
.
o
.
.
c mo
.
t ho
.
cac tuye

n m`a mo

i tuye

n se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
gia tri
.
u
0
[0, 1].
H`nh I.2
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 55
Do do, ne

u cho ra
`
ng da
.
i lu
.
o
.
.
ng bie

n thien l`a th`o

.
i gian th` ho
.
cac tuye

n
n`ay c o the

xem nhu
.
l`a cac vi
.
tr khac nhau cu a mo
.
t tuye

n di do
.
ng duy nhat.
Die
`
u n`ay c ung gia i thch v` sao ngu
.
`o
.
i ta go
.
i phep do
`
ng luan l`a phep bie

n
da
.
ng.
Nhu
.
va
.
y, mo

i die

m cu a tuye

n
0
di
.
ch chuye

n theo tuye

n lien tu
.
c de

n
die

m cu a tuye

n
1
. Tuye

n lien tu
.
c n`ay c o the

bie

u die

n nh`o
.
tham so u, nhu
.
(t, u), u [0, 1]. Ta d`oi hoi (t, u) lien tu
.
c theo hai bie

n t v`a u, v`a vo
.
i mo

i
gia tri
.
co di
.
nh u
0
no cho ta tuye

n noi
0
(0) =
1
(0) vo
.
i
0
(1) =
1
(1).
C

AC V

I DU
.
1. H`am (t, u) = [x
0
(t) + iy
0
(t)](1 u) + [x
1
(t) + ty
1
(t)]u l`a phep do
`
ng
luan trong C bie

n tuye

0
(t) = x
0
(t) +iy
0
(t)
v`ao tuye

n
1
(t) = x
1
(t) + iy
1
(t) vo
.
i c ac da
`
u m ut chung bat do
.
ng. Do do

0

1
.
2. Ne

u
1

2
vo
.
i cac da
`
u m ut chung th` (
1

2
) 0.
3. Gia su
.
cho v`anh tr`on
V = z C : 1 < [z[ < 3
v`a gia su
.
ra
`
ng
1
l`a tuye

n thuo
.
c V na
`
m tro
.
n trong nu
.
a v` anh tr`on tren
(Imz > 0) v`a noi hai die

m z = 2 v`a z = 2. Ne

u
2
l`a tuye

n c ung co cac
tnh ch at do th`
1

2
. Ne

u
2
na
`
m trong nu
.
a v`anh tr`on du
.
o
.
i (Imz < 0)
v`a noi hai die

m z = 2 v`a z = 2 th`
1
khong do
`
ng luan vo
.
i
2
trong V v`

1
khong the

bie

n da
.
ng v`ao
2
m`a khong ca

t du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
[z[ = 1.
Quan he
.
do
`
ng luan gi u
.
a hai tuye

n
1

2
l`a quan he
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. Ta
se ch u
.
ng minh die
`
u do.
1. vo
.
i phep bie

n da
.
ng do
`
ng nhat (t, u) = (t).
2. Ne

u
1

2
th`
2

1
.
3. Ne

u
1

2
,
2

3
th`
1

3
. Th a
.
t va
.
y, ne

u (t, u) bie

n da
.
ng
1
56 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
v`ao
2
, c`on
2
(t, u) bie

n da
.
ng
2
v`ao
3
th`
(t, u) =
_

1
(t, 2u), 0 u
1
2

2
(t, 2u 1),
1
2
u 1
se bie

n da
.
ng
1
v`ao
3
.
Do do, trong mie
`
n cho tru
.
o
.
c, mo
.
i tuye

n vo
.
i da
`
u m ut chung hay l`a cac
tuye

n dong co the

chia th`anh cac lo

.
p m`a mo

i lo
.
p bao go
`
m cac tuye

n do
`
ng
luan vo
.
i nhau. Nh u
.
ng lo
.
p n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nh u
.
ng lo
.
p d o
`
ng lu an.
Nha
.
n xet 1.2.3. V` tnh do
`
ng luan cu a hai tuye

n khong bi
.
pha vo
.
trong c ac
phep thay tham so nen khai nie
.
m do
`
ng luan c ung du
.
o
.
.
c chuye

n sang cho
du
.
`o
.
ng cong. Cu
.
the

l`a: hai du
.
`o
.
ng cong vo
.
i da
`
u m ut chung, hoa
.
c l`a dong
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
`
ng luan vo
.
i nhau trong mie
`
n D ne

u trong mie
`
n D cac tuye

1
v`a
2
- da
.
i die
.
n la
`
n lu
.
o
.
.
t cho cac du
.
`o
.
ng cong n`ay, l`a do
`
ng luan vo
.
i nhau.
1.2.9 Mie
`
n do
.
n lien v`a da lien
Bay gi` o
.
, du
.
.
a v`ao khai nie
.
m do
`
ng luan ta se phan loa
.
i cac mie
`
n tren C.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.23. Mie
`
n D C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mie
`
n do
.
n lien ne

u mo
.
i tuye

n
dong o
.
trong D de
`
u do
`
ng luan vo
.
i khong ( 0).
Nh u
.
ng mie
`
n khong co tnh chat n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mie
`
n da lien.
Doi vo
.
i mie
`
n do
.
n lien, hai tuye

n bat k` y vo
.
i da
`
u m ut chung l`a do
`
ng luan
vo
.
i nhau.
Hie

n nhien ra
`
ng bien cu a mie
`
n do
.
n lien l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p lien thong, c`on
bien cu a mie
`
n da lien l`a ta
.
p ho
.
.
p khong lien thong. So th`anh pha
`
n lien thong
cu a bien cu a mie
`
n da cho du
.
o
.
.
c go
.
i l`a c ap lien thong cu a mie
`
n do. Ne

u so
th`anh pha
`
n lien thong cu a mie
`
n l`a vo ha
.
n th` mie
`
n du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vo ha
.
n - lien
thong.
C

AC V

I DU
.
1.2. Cac khai nie
.
m topo co
.
ba n tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c 57
1. Mie
`
n lo
`
i D bat k` y l`a mie
`
n do
.
n lien. V` D lo
`
i nen no ch u
.
a mo
.
i doa
.
n
tha

ng noi hai die

m bat k` y cu a n o. Gia su
.
a D v`a 0 k 1. Khi do phep
vi
.
tu
.
.
vo
.
i tam ta
.
i a v`a he
.
so k bie

n mie
`
n D v`ao no v`a khi k bie

n thien t` u
.
1
de

n 0, phep vi
.
tu
.
.
do se l`a phep do
`
ng luan bie

n du
.
`o
.
ng cong th`anh mo
.
t die

m.
2. Mie
`
n na
`
m gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng tr`on tie

p x uc trong l`a mie

`
n do
.
n lien (bien
cu a no l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong !). Tha
.
t va
.
y, ta co the

xem hai du
.
`o
.
ng tr`on
1
v`a
2
tie

p x uc trong ta
.
i die

m S n`ao do l`a hai du

.
`o
.
ng cong co chung die

m da
`
u
v`a die

m cuoi (de
`
u ta
.
i die

m S) nen t` u
.
n

8 suy ra
1

2
v`a do do

1

1
2
0.
3. Ma
.
t pha

ng C l`a mie
`
n do
.
n lien. Th a
.
t va
.
y, h`am
(t, u) =
0
(t)u +
1
(t)(1 u)
se thu
.
.
c hie
.
n phep do
`
ng luan hai tuye

n
0
v`a
1
.
4. Ta
.
p ho
.
.
p C z
0
l`a mie
`
n nhi
.
lien.
5. V`anh tr`on
V = z C : r < [z z
0
[ < R
l`a mie
`
n nhi
.
lien.
6. Gia su
.
co cac du
.
`o
.
ng cong Jordan
0
,
1
, . . . ,
n
thoa man cac die
`
u kie
.
n
sau day:
a)
0
l`a du
.
`o
.
ng cong dong;
b) C ac du
.
`o
.
ng cong
k
(k = 1, 2, . . . , n) na
`
m ben trong
0
;
c) Mo

i du
.
`o
.
ng cong
k
, k = 1, . . . , n de
`
u na
`
m ngo`ai nhau v`a khong giao
nhau. Ta
.
p ho
.
.
p cac die

m na
`
m ben trong
0
v`a na
`
m ben ngo`ai mo
.
i
k
, k =
1, 2, . . . , n l`a mie
`
n (n+1) - lien thong D. C ac du
.
`o
.
ng cong
k
, k = 0, 1, . . . , n
l`a cac th`anh pha
`
n cu a bien D cu a mie
`
n D. Mo
.
t doi khi bien cu a mie
`
n c`on
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu tuye

n cu a mie
`
n.
Hie

n nhien ra
`
ng mie
`
n D = C , trong do l`a mo
.
t du
.
`o
.
ng cong Jordan
dong. Ta c o di
.
nh l y quan tro
.
ng sau day:
58 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh l y Jordan. Mo
.
i du
.
` o
.
ng cong d ong Jordan de
`
u chia m a
.
t ph a

ng ph u
.
c
mo
.
ro
.
ng C th`anh hai mie
`
n do
.
n lien m` a n o l`a bien cu a mo

i mie
`
n: m o
.
t mie
`
n
l`a pha
`
n trong (kh ong ch u
.
a de

m v o c` ung) v` a mie
`
n kia l`a mie
`
n ngo` ai ch u
.
a
die

m vo c` ung.
De

ke

t th uc mu
.
c n`ay ta se de
`
ca
.
p de

n bien co hu
.
o
.
ng cu a mo
.
t mie
`
n bat
k` y m`a ta se xet sau.
D
-
i
.
nh ngha 1.2.24. Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C du
.
o
.
.
c gio
.
i
ha
.
n bo
.
i ta
.
p ho
.
.
p
i

n
0
go
`
m mo
.
t so h u
.
u ha
.
n du
.
`o
.
ng cong
i
, i = 0, 1, . . . , n.
Ta
.
p ho
.
.
p
i

n
0
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bien co di
.
nh hu
.
o
.
ng (go
.
i ta

t l`a bien co hu
.
o
.
ng)
cu a mie
`
n D ne

u no thoa man cac die

`
u kie
.
n sau day:
1. Du
.
`o
.
ng cong
0
l`a du
.
`o
.
ng cong dong v`a mo
.
i du
.
`o
.
ng cong
i
, i =
1, 2, . . . , n de
`
u thuo
.
c pha
`
n trong cu a
0
.
2. Mo
.
i du
.
`o
.
ng cong
k
de
`
u na
`
m trong pha
`
n ngo`ai cu a mie
`
n gio
.
i ha
.
n bo
.
i

j
, k ,= j; k, j = 1, 2, . . . , n.
3. Cac du
.
`o
.
ng cong
i
, i = 0, 1, . . . , n du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng sao cho khi v`ong
quanh theo
i
pha
`
n trong cu a mie
`
n D luon luon na
`
m ben trai. Phep di
.
nh
hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. Bien cu a mie
`
n vo
.
i phep di
.
nh
hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a D.
Ta gia i thch die
`
u kie
.
n 3. Ne

u =
i
(t), i = 0, 1, . . . , n, 0 t 1 l`a
phu
.
o
.
ng tr`nh cu a du
.
`o
.
ng cong
i
du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng nhu
.
va
.
y th` ta
.
i mo
.
i die

m
z =
i
(t) m`a ta
.
i do to
`
n ta
.
i da
.
o h`am

i
(t) ,= 0 th` vecto
.

i
(t) c o tnh chat l`a:
ne

u quay vecto
.
ay mo
.
t g oc

2
ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
th` vecto
.
se hu
.
o
.
ng
v`ao trong mie
`
n.
Ta lu
.
u y ra
`
ng ne

u mie
`
n D bi
.
cha
.
n th` chu tuye

n ngo`ai
0
(ngha l`a chu
tuye

n m`a mo
.
t pha
`
n b` u cu a no l`a mie
`
n ch u
.
a die

m z = v`a khong ch u
.
a cac
die

m cu a D) c o di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng l`a hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
, c`on
cac chu tuye

n trong (cac chu tuye

n c`on la
.
i) c o di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng l`a hu
.
o
.
ng
theo chie
`
u kim do
`
ng ho
`
. Ne

u mie
`
n D th` tat ca cac chu tuye

n bien co
di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng l`a hu
.
o
.
ng theo chie
`
u kim do
`
ng ho
`
.
1.3. H`am bie

n ph u
.
c 59
1.3 H` am bie

n ph u
.
c
Khai nie
.
m h`am bie

n ph u
.
c l`a m o
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng cu a khai nie
.
m ve
`
h`am.
Pha
`
n tru
.
o
.
c (xem 1.2) ta xet cac h`am ph u
.
c bie

n thu
.
.
c : (a, b) C, (a, b)
R.
Noi chung ta se go
.
i anh xa
.
f : C C
l`a h`am ph u
.
c mo
.
t bie

n ph u
.
c (hay mo
.
t cach do
.
n gia n l`a mo
.
t h`am bie

n ph u
.
c).
Khai nie
.
m h`am c`on du
.
o
.
.
c mo
.
ro
.
ng ne

u ta xet cac anh xa

.
t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p n`ao do
cu a C v`ao C.
Trong mu
.
c n`ay, ta se tr`nh b`ay khai nie
.
m h`am bie

n ph u
.
c, tnh C - lien
tu
.
c c` ung cac tnh chat co
.
ba n cu a no.
1.3.1 D
-
i
.
nh ngha h`am bie

n ph u
.
c
Tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c mo
.
ro
.
ng cu a bie

n z v`a w (de
`
u du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a C) ta
xet la
`
n lu
.
o
.
.
t c ac ta
.
p ho
.
.
p D v`a D

(co the

ch u
.
a ca die

m vo c` ung).
D
-
i
.
nh ngha 1.3.1. Gia su
.
D C l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p t` uy y cho tru
.
o
.
c. Mo
.
t
h`am bie

n ph u
.
c
f : D C
l`a mo
.
t quy ta

c cho u
.
ng mo

i die

mz D vo
.
i mo
.
t die

m duy nhat w = f(z) C.

De

ch mo
.
t h`am bie

n ph u
.
c, ta c`on d` ung cac k y hie
.
u sau day:
z f(z),
w = f(z), . . .
C

AC V

I DU
.

Anh xa
.
z f(z) = az +b xac di
.
nh mo
.
t h`am nguyen tuye

n tnh trong C.
60 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c

Anh xa
.
z f(z) =
az +b
cz +d
, c ,= 0 xac di
.
nh mo
.
t h`am phan tuye

n tnh
tren ta
.
p ho
.
.
p D = C
_

d
c
,
_
(gia thie

t bc ad ,= 0).

Anh xa
.
z
1
2
_
z +
1
z
_
xac di
.
nh mo
.
t h`am thu
.
`o
.
ng go
.
i l`a h`am Jukovski
tren ta
.
p D = C 0.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi w = f(z) D

, z D th` ta vie

t f : D D

,
v`a noi ra
`
ng die

m w D

l`a a nh cu a die

m z D, c`on z l`a nghi

.
ch a nh cu a
die

m w. De

ch nghi
.
ch a nh, ta d` ung k y hie
.
u z = f
1
(w).
Theo di
.
nh ngha h`am da tr`nh b`ay o
.
tren, mo
.
i h`am de
`
u l`a h`am do
.
n tri
.
:
ngha l`a vo
.
i mo

i gia tri
.
cu a z ta co tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t gia tri
.
duy nhat cu a f(z).
Khai nie
.
m h`am da tri
.
se du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay trong chu
.
o
.
ng V.
Gia su
.
ta
.
p ho
.
.
p D C v`a f : D C l`a h`am du
.
o
.
.
c cho tren D. Hie

n
nhien ra
`
ng pha
`
n thu
.
.
c, pha
`
n a o cu a f l`a nh u
.
ng so thu
.
.
c phu
.
thuo
.
c v`ao z,
z D. Do l`a nh u
.
ng h`am thu
.
.
c bie

n ph u
.
c z:
u(z) : D R,
v(z) : D R,
_
D C
v`a do do co the

vie

t f(z) = u(z) +iv(z).

V` ma
.
t pha

ng C du
.
o
.
.
c do
`
ng nhat vo
.
i ma
.
t pha

ng R
2
nen mo

i z D du
.
o
.
.
c
do
`
ng nhat vo
.
i (x, y) R
2
. Nhu
.
va
.
y:
f(x, y) = u(x, y) +iv(x, y).
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u tren ta
.
p D cho hai h`am nha
.
n gi a tri
.
thu
.
.
c do
.
c la
.
p vo
.
i
nhau: u = u(x, y); v = v(x, y) th` c ung co ngha l`a da cho mo
.
t h`am ph u
.
c
w = u +iv = u(x, y) +iv(x, y) = f(x, y) = f(z).
Do do, vie
.
c cho h`am f tren D tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i vie
.
c cho hai h`am thu
.
.
c
hai bie

n thu
.
.
c:
u = u(z) = u(x, y) : D R,
v = v(z) = v(x, y) : D R.
1.3. H`am bie

n ph u
.
c 61
T` u
.
nha
.
n xet tren day, to`an bo
.
l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c c o the

gia i thch
nhu
.
l`a l y thuye

t c ac ca
.
p h`am cu a hai bie

n thu
.
.
c x v`a y.
D
-
i
.
nh ngha 1.3.2. Mo
.
t h`am
f : D D

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
.
n tri
.
mo
.
t-mo
.
t hay do
.
n die
.
p ne

u cac a nh cu a nh u
.
ng die

m khac
nhau cu a D l`a khac nhau. Cu
.
the

ho
.
n: f(z) l`a do
.
n die
.
p ne

u hai die

m bat
k` y z
1
, z
2
D, z
1
,= z
2
, th` a nh f(z
1
) ,= f(z
2
). Die
`
u do tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i die
`
u
kie
.
n nghi
.
ch a nh cu a mo

i die

m thuo
.
c D

ch go
`
m d ung mo
.
t die

m.
T` u
.
di
.
nh ngha 1.3.2 ta thay ra
`
ng anh xa
.
w = f(z) l`a anh xa
.
do
.
n die
.
p
ne

u kh ong nh u
.
ng die

m z
1
co mo
.
t a nh duy nhat w
1
m`a die

m w
1
D

bat k` y
c ung ch l`a a nh cu a mo
.
t die

m z
1
D.
Trong anh xa
.
do
.
n die
.
p w = f(z), nghi
.
ch a nh z = f
1
(w) c o the

xem nhu
.
l`a mo
.
t h`am do
.
n tri
.
bie

n w. H`am n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am ngu
.
o
.
.
c doi vo
.
i h`am
w = f(z). Hie

n nhien doi vo
.
i h`am do
.
n tri
.
(nhu
.
ng khong do
.
n die
.
p) ta c ung
co the

noi ve
`
h`am ngu
.
o
.
.
c z = f
1
(w), nhu
.
ng khi do h`am ngu
.
o
.
.
c n`ay khong
do
.
n tri
.
. R o r`ang l`a anh xa
.
w = f(z) l`a anh xa
.
do
.
n die
.
p khi v`a ch khi ca hai
h`am f v`a f
1
de
`
u do
.
n tri
.
.
D
-
i
.
nh ngha 1.3.3. Gia su
.
cac h`am
f : D D

; g : D

du
.
o
.
.
c cho theo so
.
do
`
D
f
D

g
D

(f(D) D

).
Khi do ta c o the

xac di
.
nh du
.
o
.
.
c mo
.
t h`am
h : D D

ba
`
ng cach cho u
.
ng mo

i die

m z D vo
.
i die

m
h(z) = g[f(z)] D

.
62 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
H`am h n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am ho
.
.
p cu a cac h`am f v`a g da cho v`a du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a
h = g f : D D

.
Cha

ng ha
.
n, ne

u anh xa
.
w = f(z) do
.
n die
.
p v`a f
1
(w) = (w) l`a h`am
ngu
.
o
.
.
c cu a no th`
[f(z)] = z.
1.3.2 Cac v du
.
ve
`
anh xa
.
do
.
n die
.
p
Bay gi`o
.
ta se l`am sang to nh u
.
ng khai nie
.
m du
.
a ra o
.
tren ba
`
ng mo
.
t so v du
.
.
a.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh.

Anh xa
.
w =
az + b
cz +d
, (1.20)
ad bc ,= 0, (1.21)
trong do a, b, c, d l`a nh u
.
ng so ph u
.
c xac di
.
nh thoa man die
`
u kie
.
n adbc ,= 0,
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
phan tuye

n tnh.

Anh xa
.
(1.20) do
.
n die
.
p khi v`a ch khi cac he
.
so a, b, c, d thoa man he
.
th u
.
c (1.21). Tha
.
t va
.
y, gia su
.
z
1
, z
2
C, z
1
,= z
2
. Khi do
w
1
=
az
1
+b
cz
1
+d
, w
2
=
az
2
+b
cz
2
+d
v`a do do
w
2
w
1
=
(bc ad)(z
1
z
2
)
(cz
1
+d)(cz
2
+d)

T` u
.
do suy ra die
`
u c a
`
n kha

ng di
.
nh.
V` va
.
y, he
.
th u
.
c (1.21) l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du de

to
`
n ta
.
i anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c cu a
(1.20), trong do:
z =
dw b
cw +a

1.3. H`am bie

n ph u
.
c 63
Da
.
c bie
.
t, khi c = 0, d = 1, t` u
.
(1.21) ta co
a ,= 0. (1.22)
Die
`
u kie
.
n (1.22) da m ba o tnh do
.
n die
.
p cu a anh xa
.
tuye

n tnh w = az +b
vo
.
i anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c l`a
z =
w
a

b
a

Khi xet anh xa

.
(1.20), ta loa
.
i tr` u
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p d = c = 0. Trong cac
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p c`on la
.
i, die
`
u kie
.
n ad bc = 0 tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i die
`
u kie
.
n
w = const
v`a do do no khong co mie
`
n do
.
n die
.
p.
b.

Anh xa
.
w = z
n
, n N. De

t`m mie
`
n do
.
n die
.
p cu a anh xa
.
n`ay, ta xet cac
gia tri
.
:
z
1
= [z
1
[e
i
1
v`a z
2
= [z
1
[e
i
2
.
Khi do
w
1
w
2
= [z
1
[
n
(e
in
1
e
in
2
).
Ro r`ang l`a anh xa
.
w = z
n
do
.
n die
.
p trong mo

i goc vo
.
i do
.
mo
.

2
n
vo
.
i d nh
ta
.
i goc to
.
a do
.
.
c.

Anh xa
.
Jukovski.

Anh xa
.
w =
1
2
_
z +
1
z
_
(1.23)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
Jukovski. No do
.
n die
.
p trong mie
`
n D n`ao do khi v` a ch
khi mie
`
n D khong ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m khac nhau z
1
, z
2
lien he
.
vo
.
i nhau
bo
.
i he
.
th u
.
c
z
1
z
2
= 1. (1.24)
64 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Tha
.
t va
.
y, gia su
.

1
2
_
z
1
+
1
z
1
_
=
1
2
_
z
2
+
1
z
2
_
khi do
(z
1
z
2
)
_
1
1
z
1
z
2
_
= 0.
T` u
.
do: hoa
.
c z
1
= z
2
hoa
.
c z
1
z
2
= 1.
Ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c, da

ng th u
.
c (1.24) ch u
.
ng to ra
`
ng die

m z
2
=
1
z
1
thu du
.
o
.
.
c
ba
`
ng phep doi x u
.
ng kep qua du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
v`a tru
.
c thu
.
.
c:
w =
1
z
; w = w
1
.
Nhu
.
va
.
y, anh xa
.
(1.23) do
.
n die
.
p trong mie
`
n D khi v` a ch khi D khong
ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m kh ac nhau m` a die

m n`ay thu du
.
o
.
.
c t` u
.
die

m kia nh`o
.
phep doi x u
.
ng kep: qua du
.
`o
.
ng tr` on do
.
n vi
.
v`a tru
.
c thu
.
.
c.

Anh xa
.
(1.23) do
.
n die
.
p trong cac mie
`
n sau day:
[z[ > 1 - pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on do
.
n vi
.
,
[z[ < 1 - h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
1.3.3 Gio
.
i ha
.
n cu a h`am
Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet khai nie

.
m co
.
ba n cu a gia i tch - khai nie
.
m gio
.
i
ha
.
n.
Gia su
.
cho h`am
f : D C
v`a z
0
l`a die

m gio
.
i ha
.
n cu a ta
.
p ho
.
.
p D.
D
-
i
.
nh ngha 1.3.4. So w
0
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gi o
.
i ha
.
n cu a h`am f khi z z
0
ne

u:
> 0 () > 0 : z D

|(z
0
, )
[f(z) w
0
[ < .
1.3. H`am bie

n ph u
.
c 65
K y hie
.
u
w
0
= lim
zz
0
f(z), (1.25)
(trong do

|(z
0
, ) l`a - lan ca
.
n thu ng cu a die

m z
0
).
Ta co di
.
nh l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 1.3.1. Gia su
.
w
0
= u
0
+ iv
0
C v` a f(z) = u(z) + iv(z). Khi do
gio
.
i ha
.
n lim
zz
0
f(z) to
`
n ta
.
i khi v`a ch khi t o
`
n ta
.
i hai gi o
.
i ha
.
n
u
0
= lim
zz
0
Re[f(z)] = lim
zz
0
u(z),
v
0
= lim
zz
0
Im[f(z)] = lim
zz
0
v(z).
Noi cach khac, da

ng th u
.
c
w
0
= lim
zz
0
f(z) (1.26)
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i hai da

ng th u
.
c:
u
0
= lim
zz
0
u(z), v
0
= lim
zz
0
v(z). (1.27)
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
f thoa man (1.26), khi do vo
.
i > 0 bat k` y,
() > 0 sao cho
[f(z) w
0
[ <
khi [z z
0
[ = [(x x
0
)
2
+ (y y
0
)
2
]
1/2
< ().
Nhu
.
ng
[u(z) u
0
[ = [Re[f(z) w
0
][ [f(z) w
0
[ < ,
[v(z) v
0
[ = [Im[f(z) w
0
][ [f(z) w
0
[ < ,
v`a t` u
.
do suy ra (1.27).
66 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Bay gi`o
.
, gia su
.
(1.27) du
.
o
.
.
c thoa man. Khi do > 0:
[u(z) u
0
[ <

2
, [v(z) v
0
[ <

Ne

u
_
(x x
0
)
2
+ (y y
0
)
2
= [z z
0
[ <

() th`
[f(z) w
0
[ = [(u u
0
)
2
+ (v v
0
)
2
]
1/2
< .
T` u
.
tnh tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng v` u
.
a du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh gi u
.
a (1.26) v`a (1.27) suy
ra
`
ng nh u
.
ng di
.
nh l y so
.
cap ve
`
gio
.
i ha
.
n cu a h`am trong gia i tch thu
.
.
c du
.
o
.
.
c
chuye

n sang cho gia i tch ph u

.
c khong mo
.
t su
.
.
thay do

i n`ao. Cu
.
the

l`a, ne

u
lim
zz
0
f(z) = w
0
, lim
zz
0
(z) = w
0
th` to
`
n ta
.
i cac gio
.
i ha
.
n cu a f(z) (z), f(z) (z), f(z)/(z) (khi (z) ,= 0)
khi z z
0
v`a:
lim
zz
0
[f(z) (z)] = w
0
w
0
,
lim
zz
0
[f(z) (z)] = w
0
w
0
,
lim
zz
0
f(z)
(z)
=
w
0
w
0
, w
0
,= 0.
Nha
.
n xet 1.3.1. Ta ca
`
n lu
.
u y ra
`
ng di
.
nh ngha 1.3.4 ve
`
gio
.
i ha
.
n va

n d ung ca
trong c ac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p: ho a
.
c z
0
, hoa
.
c w
0
hoa
.
c ca z
0
v`a w
0
ba
`
ng vo c` ung.
Cha

ng ha
.
n, khi z
0
,= , w
0
= th` h`am f thoa man (1.25) ne

u t` u
.
bat
da

ng th u
.
c
0 < [z z
0
[ < ()
suy ra
[f(z)[ > .
1.3. H`am bie

n ph u
.
c 67
V du
.
. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
lim
z
[a
0
+a
1
z + +a
n
z
n
] = , n 1
vo
.
i a
n
,= 0.
Tha
.
t va
.
y, ta co
a
0
+a
1
z +a
2
z
2
+ +a
n
z
n
= z
n
_
a
0
z
n
+
a
1
z
n1
+ +a
n
_
.
Hie

n nhien ra
`
ng
lim
z
_
a
0
z
n
+
a
1
z
n1
+ +
a
n1
z
_
= 0.
Die
`
u do co ngha ra
`
ng: > 0, R > 0 : z : [z[ > R

a
0
z
n
+
a
1
z
n1
+ +
a
n1
z

< .
Ta lay < [a
n
[. Do do khi [z[ > R ta c o

a
n
+
_
a
n1
z
+ +
a
0
z
n
_

[a
n
[

a
n1
z
+
a
n2
z
2
+ +
a
0
z
n

> [a
n
[ .
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
[a
0
+a
1
z +a
2
z
2
+ +a
n
z
n
[ > [z[
n
([a
n
[ ), [z[ > R
v`a do do ve

pha i tang vo ha
.
n khi z v`a hie

n nhien khi do ve

trai tang
vo ha
.
n, t u
.
c l`a
lim
z
[a
0
+a
1
z + +a
n
z
n
] = .
1.3.4 Tnh lien tu
.
c v`a lien tu
.
c de
`
u
Gia su
.
h`am w = f(z) du
.
o
.
.
c cho tren ta
.
p ho
.
.
p D C.
68 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh ngha 1.3.5. 1. H` am f(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien tu
.
c (hay C - lien tu
.
c) ta
.
i
die

m z
0
D ne

u
f(z
0
) ,= v`a lim
zz
0
f(z) = f(z
0
), z D.
2. Ne

u h`am f(z) lien tu

.
c ta
.
i mo
.
i die

m z D th` h`am f(z) du

.
o
.
.
c go
.
i l`a
lien tu
.
c tren ta
.
p ho
.
.
p D.
Ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i h`am lien tu
.
c tren ta
.
p ho
.
.
p D C du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a ((D).
Di
.
nh ngha 1.3.5 c`on co the

phat bie

u du
.
o
.
i da
.
ng tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng sau day.
H`am f(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien tu
.
c ta
.
i die

m z
0
D ne

u > 0, (, z
0
) > 0:
z [z z
0
[ < (, z
0
) (1.28)
th`
[f(z) f(z
0
)[ < . (1.29)
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
va
.
y, ta c ung co the

noi de

n tnh C - lien tu
.
c theo mo
.
t
tuye

n (hoa
.
c du
.
`o
.
ng cong) v`a hie

u nhu
.
sau: nh u
.
ng he
.
th u
.
c (1.28) - (1.29) ch
du
.
o
.
.
c thoa man ta
.
i nh u
.
ng die

m thuo
.
c tuye

n (hoa
.
c du
.
`o
.
ng cong) ay m`a khong
de

y de

n cac gi a tri
.
cu a h`am ta
.
i cac die

m khac.
C

AC V

I DU
.
1. H`am f(z) =
z +a
z +b
(a ,= b) lien tu
.
c ta
.
i mo
.
i die

m z
0
,= b trong ma
.
t
pha

ng z.
Tha
.
t v a
.
y, gia su
.
cho tru
.
o
.
c > 0. Ta da
.
t [z
0
+b[ = 2d. Gia su
.
them ra
`
ng
[z z
0
[ < d. Ta co
z +b = z
0
+b +z z
0
[z +b[

[z
0
+b[ [z z
0
[

> 2d d = d
[z +b[ > d.
T` u
.
do suy ra

z +a
z +b

z
0
+a
z
0
+b

=
[a b[ [z z
0
[
[z +b[ [z
0
+b[

[a b[ [z z
0
[
2d
2

1.3. H`am bie

n ph u
.
c 69
Ne

u
[a b[ [z z
0
[
2d
2
< (ngha l`a [z z
0
[ <
2d
2
[a b[
) v`a [z z
0
[ < d th`
ta se c o

z +a
z +b

z
0
+a
z
0
+b

< .
Do do he
.
th u
.
c

z +a
z +b

z
0
+a
z
0
+b

<
du
.
o
.
.
c thoa man ne

u
[z z
0
[ < min
_
1
2
[z
0
+b[,
[z
0
+b[
2
2[a b[
_
.
2. H`am f(z) = z
n
, n N lien tu
.
c vo
.
i mo
.
i z = a h u
.
u ha
.
n. Ta co
z
n
a
n
= (z a)(z
n1
+az
n2
+ +a
n1
)
do do
[z
n
a
n
[ [z a[([z[
n1
+ +[a[
n1
).
Ta xet h`nh tr`on [z[ r v`a gia su
.
z v`a a thuo
.
c h`nh tr`on do, [z[ < r,
[a[ < r. Khi do
[z
n
a
n
[ nr
n1
[z a[.
v`a ta co the

cho
.
n so () l`a ba
`
ng
min
_

nr
n1
, r +[a[
_
.
Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng z
n
l`a h`am lien tu
.
c z [z[ r, trong do r co the

lo
.
n t` uy y. V`a nhu
.
va
.
y z
n
l`a h`am lien tu
.
c z C.
D
-
i
.
nh l y 1.3.2. 1. H`am f(z) lien tu
.
c ta
.
i die

m z
0
= x
0
+ iy
0
khi v` a ch khi
u(x, y) v`a v(x, y) lien tu
.
c ta
.
i die

m (x
0
, y
0
).
2. Ne

u h`am f(z) lien tu

.
c th` h` am [f(z)[ c ung lien tu
.
c.
70 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ch u
.
ng minh. Tru
.
o
.
c he

t ta lu
.
u y ra
`
ng
[u(x, y) u(x
0
, y
0
)[
[v(x, y) v(x
0
, y
0
)[
_
[f(z) f(z
0
)[ [u(x, y) u(x
0
, y
0
)[ +[v(x, y) v(x
0
, y
0
)[
1. Gia su
.
h`am f(z) lien tu
.
c ta
.
i die

m z
0
. Ta co
[u(x, y) u(x
0
, y
0
)[ [f(z) f(z
0
)[ <
khi [z z
0
[ < .
Nhu
.
ng [z z
0
[ < khi do
`
ng th`o
.
i co [x x
0
[ <

2
v`a [y y
0
[ <

2
, do
do h`am u(x, y) lien tu
.
c. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
v(x, y) lien tu
.
c.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u u v`a v l`a cac h`am lien tu

.
c th` h`am f lien tu
.
c (ba
.
n do
.
c c o
the

suy lua
.
n de

d`ang).
2. Pha
`
n th u
.
hai cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c suy t` u
.
bat da

ng th u
.
c

[f(z)[ [f(z
0
)[

[f(z) f(z
0
)[.
T` u
.
di
.
nh l y 1.3.2 suy ra ra
`
ng nh u
.
ng di
.
nh l y so
.
cap ve
`
cac phep tnh doi
vo
.
i cac h`am lien tu
.
c ta
.
i mo
.
t die

m va

n d ung trong gia i tch ph u

.
c, tnh lien
tu
.
c o
.
day l`a tnh C - lien tu
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 1.3.6. H`am f(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien tu
.
c de
`
u tren ta
.
p ho
.
.
p D C
ne

u
> 0, = () > 0 : z D, z

D : d(z, z

) < (),
[f(z) f(z

)[ < .
T` u
.
tnh lien tu
.
c de
`
u cu a f(z) suy ra ra
`
ng f l`a lien tu
.
c. Die
`
u kha

ng di
.
nh
ngu
.
o
.
.
c la
.
i, noi chung l`a khong d ung. Die
`
u do du
.
o
.
.
c ch u
.
ng to bo
.
i v du
.
sau
day.
Gia su
.
f(z) =
1
z
v`a D = z C : 0 < [z[ < 1.
1.3. H`am bie

n ph u
.
c 71
H`am f(z) lien tu
.
c trong D, nhu
.
ng khong lien tu
.
c de
`
u trong do. Tha
.
t va
.
y,
gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i: h`am f(z) lien tu
.
c de
`
u trong D. Khi do vo
.
i = 1, pha i to
`
n
ta
.
i so =
1
> 0 sao cho mo
.
i c a
.
p die

m z

v`a z

ta co

1
z

1
z

< , 0 < [z

[ <
1
.
T` u
.
day so n = 2, 3, . . . ta se cho
.
n so n
0
sao cho

1
n
0

1
2n
0

<
1
.
Khi do, da
.
t z

=
1
n
0
, z

=
1
2n
0
ta thu du
.
o
.
.
c

1
z

1
z

1
1/n
0

1
1/2n
0

= n
0
> 1.
0 < [z

[ <
1
.
Do l` a die
`
u mau thua

n.
Tuy nhien, ta c ung nha
.
n xet ra
`
ng h`am da cho lien tu
.
c de
`
u trong mie
`
n

D = z C : 0 < R [z[ < 1.

Tha
.
t va
.
y, vo
.
i ca
.
p die

m z

v`a z

D bat k` y ta c o

1
z

1
z

=
[z

[
[z

[ [z

[

[z

[
R
2

Gia su
.
> 0 l`a so t` uy y. Khi do ne

u lay = R
2
, th` t` u
.
bat da

ng th u
.
c v` u
.
a
vie

t suy ra ra
`
ng vo
.
i ca
.
p die

m z

, z

D bat k` y thoa man he
.
th u
.
c
[z

[ < ( = R
2
)
ta co

1
z

1
z

< .

d.p.c.m.
72 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh ngha 1.3.7.

Anh xa
.
f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t do
`
ng phoi (anh xa
.
topo) ne

u:
1. f do
.
n die
.
p;
2. f v`a f
!
lien tu
.
c.
C

AC V

I DU
.
1,

Anh xa
.
w =
z
1 +[z[
l`a mo
.
t phep do
`
ng phoi bie

n ma
.
t pha

ng C len h`nh
tr`on do
.
n vi
.
[w[ < 1.
2.

Anh xa
.
w =
2R

z
[z[
arctg [z[,
w(0) = 0
_
_
_
l`a mo
.
t phep do
`
ng phoi bie

n C len h`nh tr`on mo

.
[w[ < R.
Ve
`
sau ta thu
.
`o
.
ng su
.
du
.
ng cac tnh chat sau day cu a h`am lien tu
.
c.
1. A

nh lien tu
.
c cu a ta
.
p ho
.
.
p compa

c l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c.
2. A

nh lien tu
.
c cu a ta
.
p ho
.
.
p lien thong l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
3. Gia su
.
compa

c K C v`a f l`a h`am lien tu

.
c tren K. Khi do
a) f bi
.
cha
.
n, ngha l`a [f(z)[ < A, z K, A = const
b) Da
.
t sup v`a inf cu a no tren K, t u
.
c l`a z
1
, z
2
K sao cho
[f(z)[ [f(z
1
)[, [f(z)[ [f(z
2
)[, z K.
4. Gia su
.
f lien tu
.
c tren ta
.
p ho
.
.
p compa

c D C. Khi do f lien tu
.
c de
`
u
tren D (di
.
nh l y Cantor trong mie
`
n ph u
.
c).
1.4 L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c
1.4.1 Gio
.
i ha
.
n cu a day die

m
Trong mu
.
c 1.1.5 ta da de
`
ca
.
p de

n gio
.
i ha
.
n cu a day die

m trong mie
`
n ph u
.
c.
O
.

day ta se noi de

n gio
.
i ha
.
n cu a day mo
.
t c ach cu
.
the

ho
.
n.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 73
D
-
i
.
nh ngha 1.4.1. 1. Gia su
.
trong C cho day
z
1
, z
2
, . . . , z
n
, . . . (1.30)
Die

mz
0
( C) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gio
.
i ha
.
n cu a day (1.30) ne

u > 0, N = N()
sao cho z
n
U(z
0
, ) n N.
Day c o gi o
.
i ha
.
n thuo
.
c C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a day ho
.
i tu
.
. Day khong c o gio
.
i ha
.
n
hoa
.
c co gio
.
i ha
.
n ba
`
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a day phan k`y. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p day
phan k` y co gio
.
i ha
.
n duy nhat l`a ta vie

t
lim
n
z
n
= . (1.31)
Da

ng th u
.
c (1.31) co ngha l`a: > 0, N = N() (N N): sao cho
z
n
CU(0, ) vo
.
i mo
.
i n N.
Su
.
.
minh ho
.
a Riemann doi vo
.
i cac so ph u
.
c cho phep ta hie

u da

ng th u
.
c
(1.31) mo
.
t c ach rat tru
.
.
c quan. Tha
.
t va
.
y, theo cong th u
.
c (1.11), 1.1.8, a nh
ca
`
u cu a day (1.30) l`a day A
k
(
k
,
k
,
k
) vo
.
i cac to
.
a do
.
:

k
=
x
k
1 +[z
k
[
2
,
k
=
y
k
1 +[z
k
[
2
,
k
=
[z
k
[
2
1 +[z
k
[
2
(*)
T` u
.
cong th u
.
c (*) v`a cac he
.
th u
.
c [x
k
[ [z
k
[, [y
k
[ [z
k
[ ta suy ra ra
`
ng
day A
k
ho
.
i tu
.
de

n cu
.
.
c ba

c P cu a ma
.
t c a
`
u Riemann.
T` u
.
di
.
nh ngha gio
.
i ha
.
n cu a day suy ra ra
`
ng ne

u day z
n
v`a z

n
ho
.
i tu
.
th` day z
n
z

n
; z
n
z

_
z
n
z

n
_
(z

n
,= 0, lim
n
z

n
,= 0) ho
.
i tu
.
v`a:
lim
n
(z
n
z

n
) = lim
n
z

n
lim
n
z

n
,
lim
n
(z
n
z

n
) = lim
n
z
n
lim
n
z

n
,
lim
n
z
n
z

n
=
lim
n
z
n
lim
n
z

_
(1.32)
Vie
.
c ch u
.
ng minh cac he
.
th u
.
c (1.32) khong co g` khac bie
.
t vo
.
i vie
.
c ch u
.
ng
minh cac die
`
u kha

ng di
.
nh tu
.
o
.
ng u
.
ng trong gia i tch thu
.
.
c. (De
`
nghi
.
ba
.
n do
.
c
tu
.
.
thu
.
.
c hie
.
n).
74 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Trong nhie
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, khi kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day ta c ung thu
.
`o
.
ng
su
.
du
.
ng tieu chua

n Cauchy da
.
c tru
.
ng cho day ho
.
i tu
.
:
Day z
n
ho
.
i tu
.
khi v`a ch khi
> 0, N = N() : m, n N : m, n > N
[z
n
z
m
[ < .
Phep ch u
.
ng minh di
.
nh l y n`ay ho` an to`an du
.
.
a tren ch u
.
ng minh di
.
nh l y
thu
.
.
c tu
.
o
.
ng u
.
ng. C ung nhu
.
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p thu
.
.
c, day thoa man die
`
u
kie
.
n n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a day co
.
ba n hay day Cauchy.
Thong thu
.
`o
.
ng vie
.
c t`m gio
.
i ha
.
n cu a day (1.30) du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
t`m gi o
.
i ha
.
n
cu a day c ac so thu
.
.
c x
n
v`a y
n
. Die
`
u kha

ng di
.
nh n`ay du
.
.
a tren co
.
so
.
di
.
nh
l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 1.4.1. Gia su
.
z
0
= x
0
+iy
0
. Khi do lim
n
z
n
= z
0
khi v` a ch khi
lim
n
x
n
= x
0
, lim
n
y
n
= y
0
.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t v a
.
y, ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y 1.4.1 du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
cac
bat da

ng th u
.
c
[x x
0
[ [z
n
z
0
[, [y
n
y
0
[ [z
n
z
0
[;
[z
n
z
0
[ [x
n
x
0
[ +[y
n
y
0
[
v`a di
.
nh ngha gio
.
i ha
.
n cu a day.
Nha
.
n xet 1.4.1. Gia su
.
z
n
= r
n
e
in
, trong do [r
n
[ = [z
n
[,
n
= arg z
n
. Ne

u
lim
n
r
n
= v`a lim
n

n
= th` lim
n
z
n
= e
i
.
Die
`
u ke

t lua
.
n n`ay du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh l y 1.4.1 v`a he
.
th u
.
c
z
n
= r
n
(cos
n
+i sin
n
).
V du
.
1. Gia su
.
z = x + iy l`a mo
.
t so ph u
.
c t` uy y, xac di
.
nh. Ta se ch u
.
ng
minh ra
`
ng day
a
n
=
_
1 +
z
n
_
n
co gi o
.
i ha
.
n.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 75
Ta co:
[a
n
[ =

1 +
z
n

n
=
_
1 +
2x
n
+
x
2
+y
2
n
2
_
n/2
,
arg a
n
= narg
_
1 +
z
n
_
= narctg
y
n
1 +
x
n

Hie

n nhien ra
`
ng
lim
n
[z
n
[ = lim
n
_
1 +
2x
n
_
n/2
= e
x
v`a
lim
n
arg a
n
= lim
n
ny
n +x
= y.
Do do
lim
n
_
1 +
z
n
_
n
= e
x
(cos y +i siny).
1.4.2 Chuo

i s o

ph u
.
c v`a su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a no
Gia su
.
ta co day so ph u
.
c ho`an to`an xac di
.
nh v`a khac :
z
1
, z
2
, . . . , z
n
, . . . , z
n
= x
n
+iy
n
.
Bie

u th u
.
c

n1
z
n
= z
1
+z
2
+ +z
n
+. . . (1.33)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t chu o

i so tren C, c`on bie

u th u
.
c
S
n
=

1kn
z
k
(1.34)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng rieng (th u
.
n) cu a chuo

i (1.33).
Ta co di
.
nh ngha sau day.
76 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh ngha 1.4.2. Chuo

i (1.33) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
ne

u to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u
ha
.
n
lim
n
S
n
= S.
Ngha l`a: > 0, N = N(), N N : n N
[S
n
S[ < .
So S du
.
o
.
.
c go
.
i l`a to

ng cu a chuo

i (1.33). Ne

u lim
n
S
n
khong to
`
n ta
.
i hoa
.
c
ba
`
ng th` ta noi chuo

i (1.33) phan k`y.

Die
`
u kie
.
n ca
`
n doi vo
.
i su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (1.33) thu du
.
o
.
.
c t` u
.
vie
.
c chuye

n
qua gio
.
i ha
.
n da

ng th u
.
c
S
n
S
n1
= z
n
v`a no co da
.
ng
lim
n
z
n
= 0. (1.35)
Die
`
u kie
.
n do ch l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n ch u
.
khong pha i l`a die
`
u kie
.
n du : ngha l`a ne

u
die
`
u kie
.
n (1.35) khong du
.
o
.
.
c thoa man th` chuo

i khong the

ho
.
i tu
.
. Nhu
.
ng co
nh u
.
ng chuo

i (v du
.

n1
1
n
_
thoa man die
`
u kie
.
n (1.35) nhu
.
ng la
.
i phan k` y.
De

kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i trong C ta c o:
D
-
i
.
nh l y 1.4.2. Chu o

i s o ph u
.
c

n1
z
n
, z
n
= x
n
+ iy
n
ho
.
i tu
.
khi v` a ch khi
cac chu o

n1
x
n
;

n1
y
n
do
`
ng th`o
.
i ho
.
i tu
.
.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ta da
.
t
S
n
=
n
+i
n
=

1kn
x
k
+i

1kn
y
k
.
T` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 77
Di
.
nh l y 1.4.2 cho phep ta du
.
a vie
.
c kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i trong
mie
`
n ph u
.
c ve
`
kha o sat cac chuo

i so thu
.
.
c da quen bie

t.
Cha ng ha
.
n, ba
`
ng c ach ap du
.
ng tieu chua

n Cauchy cho day S

n
ta thu
du
.
o
.
.
c tieu chua

n Cauchy doi vo
.
i c ac chu o

i: Chuo

i so ph u
.
c (1.33) ho
.
i tu
.
khi
v`a ch khi > 0, N = N() : n > N() v`a p N [S
n+p
S
n
[ < .
C` ung vo
.
i vie
.
c xet chuo

i (1.33) ngu
.
`o
.
i ta c` on xet chuo

i la
.
p nen t` u
.
cac modun
cu a cac so ha
.
ng cu a chuo

i ay

k1
[z
k
[. (1.36)
V`

1km
z
N+k

1km
[z
N+k
[
nen theo tieu chua

n ho
.
i tu
.
Cauchy ta ke

t lua
.
n ra
`
ng ne

u chuo

i (1.36) ho
.
i tu
.
th` chu o

i (1.33) c ung ho
.
i tu
.
.
D
-
i
.
nh ngha 1.4.3. Chuo

i (1.33) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi ne

u chuo

i (1.36)
ho
.
i tu
.
.
T` u
.
tieu chua

n ho
.
i tu
.
Cauchy suy ra:
D
-
i
.
nh l y 1.4.3. Gia su
.
z
n
= x
n
+iy
n
. Chu o

i (1.33) ho
.
i tu
.
tuye
.
t d oi khi v` a
ch khi cac chu o

n1
x
n
v`a

n1
y
n
do
`
ng th`o
.
i ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t v a
.
y, die
`
u ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
bat
da

ng th u
.
c kep sau day:
[x
n
[
[y
n
[
_
[z
n
[ [x
n
[ +[y
n
[.
78 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Giong nhu
.
chuo

i so thu
.
.
c su
.
.
hoan vi
.
t` uy y c ac so ha
.
ng cu a chuo

i ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi khong l`am thay do

i to

ng cu a chuo

i.
Nha
.
n xet. De

kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi cu a chuo

i (1.33) ta c o the

su
.
du
.
ng
tieu chua

n ho
.
i tu
.
da bie

t doi vo
.
i cac chuo

i vo
.
i so ha
.
ng khong am.
V du
.
2. Kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

n1
n(2 +i)
n
3
n

Ta xet chuo

i cac modun

n1
n[2 +i[
n
3
n
=

n1
n

5
n
3
n

Ap du
.
ng dau hie
.
u ho
.
i tu
.
DAlambert, ta c o
lim
n
_
(n + 1)

5
n+1
3
n+1
:
n

5
n
3
n
_
=

5
3
< 1.
Va
.
y chuo

i da cho ho
.
i tu
.
.
V du
.
3. Kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i:

n1
i
n
n

Ta co

n1
i
n
n
=

n1
(1)
k
2k
+i

n0
(1)
k
2k + 1

V` va
.
y chuo

i da cho ho
.
i tu
.
.
Xet chuo

i cac modun

n1
[i[
n
n
=

n1
1
n

1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 79
Chuo

i n`ay l`a chuo

i die
`
u h`oa v`a nhu
.
ta bie

t, no l`a chuo

i phan k` y. Do do
chuo

i da cho ho
.
i tu
.
song khong ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi.
V du
.
4. Kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

n0
z
n
.
Ta co S
n
= 1 +z + +z
n1
,
S
n
=
1 z
n
1 z
khi z ,= 1.
Do do

S
n

1
1 z

=
[z[
n
[1 z[
,
v`a
lim
n
S
n
=
1
1 z
khi [z[ < 1.
Khi [z[ > 1 th` v`
lim
n
[z[
n
=
_
_
_
1, ne

u [z[ = 1,
, ne

u [z[ > 1
nen chuo

i phan k` y.
Nhu
.
va
.
y, chuo

n0
z
n
ho
.
i tu
.
vo
.
i [z[ < 1 v`a phan k` y vo
.
i [z[ 1.
1.4.3 Day v`a chuo

i h`am
Trong nhie
`
u ch u
.
ng minh o
.
nhie
`
u pha
`
n cu a l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c, ngu
.
`o
.
i
ta su
.
du
.
ng rat ro
.
ng rai nh u
.
ng tnh chat da
.
c bie
.
t cu a day h`am ho
.
i tu
.
. Nh`o
.
nh u
.
ng tnh chat n`ay m`a c ac ch u
.
ng minh do tro
.
nen rat do
.
n gia n v`a de
.
p de.
Gia su
.
ta co day h`am
f
1
(z), f
2
(z), . . . , f
n
(z), . . . (1.37)
80 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
xac di
.
nh tren ta
.
p ho
.
.
p D C n`ao do.
Day (1.37) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z
0
D ne

u day so f
n
(z
0
) ho
.
i tu
.
.
Day h`am (1.37) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
tren D ne

u no ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
i die

m cu a D.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o the

noi de

n h`am gio
.
i ha
.
n xac di
.
nh tren D:
f(z) = lim
n
f
n
(z).
Di
.
nh ngha ho
.
i tu
.
cu a day h`am to
.
i h`am gi o
.
i ha
.
n f(z) c o the

phat bie

u
ba
`
ng ngon ng u
.
, .
D
-
i
.
nh ngha 1.4.4. D ay (1.33) ho
.
i tu
.
de

n h`am f(z) ne

u > 0, v`a vo
.
i
z D bat k` y, to
`
n ta
.
i so tu
.
.
nhien N = N() sao cho vo
.
i mo
.
i n N ta co
[f(z) f
n
(z)[ < .
Ca
`
n nhan ma
.
nh ra
`
ng: vo
.
i mo
.
t > 0, so hie
.
u N m`a khi n > N th` c o
[f(z) f
n
(z)[ < co the

khac nhau vo
.
i cac die

m khac nhau cu a D.
D
-
i
.
nh ngha 1.4.5. Day h`am (1.37) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
de
`
u tren D de

n h`am
f(z) ne

u:
> 0, N = N() (ch phu
.
thuo
.
c v`ao ): n N z D
[f(z) f
n
(z)[ < .
De

d`ang ch u
.
ng minh ra
`
ng day h`am (1.37) ho
.
i tu
.
de
`
u de

n h`am f(z) khi

v`a ch khi > 0, N = N() : m, n N, z D [f
m
(z) f
n
(z)[ < .
Ne

u day h`am (1.37) ho

.
i tu
.
de
`
u de

n h`am f(z) tren D th` no ho

.
i tu
.
de

n
h`am f(z). Die
`
u ngu
.
o
.
.
c la
.
i noi chung l`a khong d ung.
V du
.
5. Kha o sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day h`am
f(z) =
1 z
n
1 z
; n = 1, 2, . . . , [z[ < 1. (1.38)
Trong v du
.
3 mu
.
c tru
.
o
.
c, ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng day (1.38) ho
.
i tu
.
trong
h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a h`am gio
.
i ha
.
n l`a
f(z) =
1
1 z

1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 81
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng day (1.38) ho
.
i tu
.
de

n f(z) khong de
`
u trong h`nh
tr`on do
.
n vi
.
.
Tha
.
t v a
.
y, ne

u day (1.38) ho
.
i tu
.
de
`
u de

n h`am f(z) th` theo di

.
nh ngha
suy ra ra
`
ng:
> 0, N = N() : n > N, z [z[ < 1
ta co:

1
1 z

1 z
n
1 z

z
n
1 z

< .
Da
.
c bie
.
t l`a khi = 1, vo
.
i mo
.
i z thu
.
.
c:
z = x; 0 < x < 1
ta co:
x
n
1 x
< 1, n = 2, 3, . . .
Nhu
.
ng ta nha
.
n xet ra
`
ng
lim
x1
x
n
1 x
= (n = 2, 3, . . . )
Hai he
.
th u
.
c n`ay khong the

do
`
ng th`o
.
i thoa man. Do do day h`am ho
.
i tu
.
khong de
`
u.
De

d`ang ch u
.
ng minh ra
`
ng day (1.38) ho
.
i tu
.
de
`
u trong h`nh tr`on [z[
R < 1. Th a
.
t va
.
y, trong h`nh tr`on n`ay ta c o:

z
n
1 z

R
n
1 R
v`a vo
.
i > 0 t` uy y, so hie
.
u N du
.
o
.
.
c xac di
.
nh t` u
.
bat da

ng th u
.
c
R
n
1 R
< , n >

ln[(1 R)]
lnR

Do do, ne

u da
.
t
N = N() = E
_

ln[(1 R)]
lnR

_
,
82 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
trong do E(t) l`a pha
`
n nguyen cu a t, th` vo
.
i n > N() v`a vo
.
i mo
.
i z [z[
R < 1 ta co:

1
1 z

1 z
n
1 z

< .
D
-
i
.
nh l y 1.4.4. Gia su
.
c ac h`am f
n
(z) cu a day (1.37) l` a nh u
.
ng h`am lien tu
.
c
tren D v`a day h`am (1.37) ho
.
i tu
.
de
`
u tren D de

n h`am f(z). Khi do h`am f(z)

lien tu
.
c tren D.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
z
0
D; vo
.
i > 0 cho tru
.
o
.
c, to
`
n ta
.
i so hie
.
u
n sao cho vo
.
i mo
.
i z D ta co
[f
n
(z) f(z)[ <

3

Tie

p theo, to
`
n ta
.
i so > 0 sao cho vo
.
i mo
.
i z D U(z
0
, ) ta co:
[f
n
(z) f
n
(z
0
)[ <

3

Do do vo
.
i mo
.
i z D U(z
0
, ) ta co
[f(z) f(z
0
)[ [f(z) f
n
(z)[ +[f
n
(z) f
n
(z
0
)[ +[f
n
(z
0
) f(z
0
)[
<

3
+

3
+

3
= .
Bay gi`o
.
ta xet chuo

i h`am:
f
0
(z) +f
1
(z) + +f
n
(z) + =

n0
f
n
(z). (1.39)
V` ta
.
i die

m z
0
D co di
.
nh th` chuo

i (1.39) l`a mo
.
t chuo

i so nen theo di
.
nh
ngha, su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a n o de

n to

ng S(z
0
) c o ngha l`a
> 0, N = N(, z
0
) : n N ta co
[S(z
0
) S
n
(z
0
)[ < , S
n
(z
0
) =

0kn
f
k
(z
0
).
Chuo

i (1.39) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i h o
.
i tu
.
tren ta
.
p D ne

u no ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
i
die

m z D. Hie

n nhien to

ng S cu a no l`a h`am cu a bie

n z, xac di
.
nh ta
.
i mo
.
i
die

m z D.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 83
D
-
i
.
nh ngha 1.4.6. Chuo

i h`am (1.39) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
de
`
u tren ta
.
p ho
.
.
p
D ne

u:
> 0, N = N() : n N, z D v`a
p N [S
n+p
(z) S
n
(z)[ < .
T` u
.
di
.
nh ngha n`ay ta suy ra ra
`
ng chuo

i ho
.
i tu
.
de
`
u tren ta
.
p ho
.
.
p D th`
ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
i die

m cu a ta
.
p ho
.
.
p do. Die
`
u ngu
.
o
.
.
c la
.
i noi chung khong d ung.
V du
.
6. Xet chuo

i
1 +z +z
2
+ +z
n
+. . . (1.40)
Trong v du
.
3 o
.
mu
.
c tru
.
o
.
c ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng chuo

i (1.40) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a to

ng cu a no ba
`
ng
1
1 z
.
Tuy nhien, chuo

i (1.40) ho
.
i tu
.
khong de
`
u trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Tha
.
t
va
.
y, ta co
[S
n+p
(z) S
n
(z)[ = [z
n+1
(1 +z + +z
n1
)[
=
[z[
n+1
[1 z
p
[
[1 z[

[z[
n+1
(1 [z[
p
)
[1 z[

Ta lay so n N t` uy y v`a da
.
t p = n, z
n
=
n
n + 1
. Khi do:
[S
2n
(z
n
) S(z
n
)[
_
n
n + 1
_
n+1
_
1
_
n
n + 1
_
p
_
1
1 +n
= n
1
_
1 +
1
n
_
p
_
1 +
1
n
_
n
(khi n ).
Nhu
.
va
.
y, vo
.
i n du lo
.
n t` uy y, to
`
n ta
.
i nh u
.
ng so p (= n) v`a nh u
.
ng die

m
z
n
[z[ < 1 m`a: [S
2n
(z
n
) S
n
(z
n
)[ lo
.
n bao nhieu t` uy y.
T` u
.
do suy ra
`
ng chuo

i da cho ho
.
i tu
.
khong de
`
u trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
Werierstrass da ch u
.
ng minh dau hie
.
u do
.
n gia n ve
`
su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u sau day.
84 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh l y 1.4.5. Gia su
.
ba

t da
`
u t` u
.
so hie
.
u k
0
n`ao do v`a vo
.
i mo
.
i z D:
1. [f
n
(z)[ a
n
, a
n
0, n k
0
.
2. Chu o

i so

n1
a
n
ho
.
i tu
.
. (1.41)
Khi do chuo

i (1.39) ho
.
i tu
.
de
`
u (v` a tuye
.
t doi) tren ta
.
p ho
.
.
p D.
Ch u
.
ng minh. V` chuo

i (1.41) ho
.
i tu
.
nen > 0, N() k
0
sao cho

1km
a
N+k

< vo
.
i m N bat k` y.
Do do ta c o

1km
f
N+k
(z)

1km
[f
N+k
(z)

1km
a
N+k
< .
V` va
.
y, theo di
.
nh ngha, chuo

i (1.39) ho
.
i tu
.
de
`
u tren D.
D
-
i
.
nh l y 1.4.6. Gia su
.
chu o

i (1.39) ho
.
i tu
.
de
`
u tren D v` a m o

i so ha
.
ng cu a
no de
`
u l`a nh u
.
ng h`am lien tu
.
c tren D. Khi do to

ng S(z) cu a chuo

i c ung l`a
h`am lien tu
.
c tren D.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z
0
D l`a die

m c o di
.
nh bat k` y. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh
ra
`
ng:
> 0, = (z
0
, ), sao cho z D U(z
0
, ) de
`
u co:
[S(z) S(z
0
)[ < .
Tha
.
t va
.
y, v` chuo

i (1.39) ho
.
i tu
.
de
`
u nen
> 0, N = N(), N N sao cho
[S(z) S
N
(z)[ <

3
, z D.
V` h`am S
N
(z) lien tu
.
c nen vo
.
i > 0 da cho
.
n, to
`
n ta
.
i so = (z
0
, ) sao
cho
[S
N
(z) S
N
(z
0
)[ <

3
, z D U(z
0
, ).
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 85
T` u
.
cac he
.
th u
.
c n`ay thu du
.
o
.
.
c:
[S(z) S(z
0
)[ [S(z) S
N
(z)[ +[S
N
(z) S
N
(z
0
)[ +[S(z
0
) S
N
(z
0
)[

3
+

3
+

3
= .
Lo
.
p cac chuo

i h`am do
.
n gia n nhat v`a l`a c ong cu
.
co y ngha da
.
c bie
.
t quan
tro
.
ng de

nghien c u
.
u cac h`am bie

n ph u
.
c l`a cac chuo

i l uy th` u
.
a.
1.4.4 Chuo

i l uy th` u
.
a
Chuo

i h`am da
.
ng

k0
a
k
(t z
0
)
k
, (1.42)
trong do z
0
, a
k
, k = 0, 1, 2, . . . l`a nh u
.
ng so ph u
.
c cho tru
.
o
.
c, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i
l uy th` u
.
a. So z
0
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tam cu a chuo

i, a
k
, k = 0, 1, 2, . . . du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
nh u
.
ng he
.
so cu a chuo

i l uy th` u
.
a.
Ne

u da
.
t z = t z
0
th` c o the

vie

t chuo

i (1.42) du
.
o
.
i da
.
ng

n0
a
n
z
n
. (1.43)
Da
`
u tien ta se nghien c u
.
u c au tr uc cu a ta
.
p ho
.
.
p die

m ho
.
i tu
.
cu a chuo

i
(1.43). Hie

n nhien ta
.
p ho
.
.
p do khong trong v` trong mo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p chuo

i
(1.43) ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z = 0 vo
.
i to

ng ba
`
ng a
0
.
To
`
n ta
.
i nh u
.
ng chuo

i l uy th` u
.
a vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p die

m ho
.
i tu
.
go
`
m mo
.
t die

m
z = 0 duy nhat. Cha

ng ha
.
n, ta xet chuo

i
1 +

n1
n
n
z
n
.
Vo
.
i m o

i z ,= 0 co di
.
nh, to
`
n ta
.
i so hie
.
u n
0
m`a ba

t da
`
u t` u
.
do [nz[ > 2 v`a do
do [n
n
z
n
[ > 2
n
. V` va
.
y
lim
n
n
n
z
n
,= 0
86 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
t u
.
c l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n cho su
.
.
ho
.
i tu
.
khong thoa man.
Bay gi`o
.
ta xet chuo

i
1 +

n1
z
n
n
n

Vo
.
i mo

i z h u
.
u ha
.
n, ba

t da
`
u t` u
.
so hie
.
u n
0
xac di
.
nh, ta c o

z
n

1
2
t u
.
c l`a

z
n
n
n

<
1
2
n

V` chuo

n1
1
2
n
ho
.
i tu
.
nen chuo

i l uy th` u
.
a ho
.
i tu
.
trong to`an ma
.
t pha

ng.
To
`
n ta
.
i nh u
.
ng chuo

i l uy th` u
.
a ho
.
i tu
.
ta
.
i nh u
.
ng die

m n`ay, phan k` y ta
.
i
nh u
.
ng die

m khac. Ch a

ng ha
.
n chuo

i da xet trong V du
.
6 ho
.
i tu
.
trong h`nh
tr`on v`a phan k` y ngo`ai h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
De

nghien c u
.
u cau tr uc cu a ta
.
p ho
.
.
p die

m ho
.
i tu
.
, ta ch u
.
ng minh:
D
-
i
.
nh l y 1.4.7. (N. Abel) Ne

u chuo

i l uy th` u
.
a (1.43) ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z
0
,= 0
th` no ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi trong h`nh tr` on
_
[z[ < [z
0
[
_
.
Ch u
.
ng minh. V` chuo

i (1.43) ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z
0
nen
lim
n
a
n
z
n
0
= 0.
Nhu
.
ng mo
.
i day ho
.
i tu
.
de
`
u bi
.
cha
.
n, nen to
`
n ta
.
i ha
`
ng so du
.
o
.
ng M sao cho
[a
n
z
n
0
[ M, n = 0, 1, 2, . . .
De

y de

n bat da

ng th u
.
c n`ay ta co:
[a
n
z
n
[ =

a
n
z
n
0

_
z
z
0
_
n

M q
n
;

z
z
0

= q < 1.
V` chuo

i so

n
q
n
ho
.
i tu
.
nen t` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 87
He
.
qua 1.4.1. Ne

u chuo

i (1.43) phan k`y ta

.
i die

m z = z
1
th` n o c ung phan
k`y ta
.
i mo
.
i die

m z m`a [z[ > [z

1
[.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ne

u chu o

i (1.43) ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z, [ z[ > [z
1
[ th` theo
di
.
nh l y Abel, chuo

i do ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on
_
[z[ < [ z[
_
v`a do do ca ta
.
i die

m
z
1
.
Tren co
.
so
.
di
.
nh l y Abel, ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i so R 0 sao cho
chuo

i (1.43) ho
.
i tu
.
khi [z[ < R v` a phan k` y khi [z[ > R.
Hie

n nhien, doi vo
.
i cac chuo

i l uy th` u
.
a ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
t die

m duy nhat z = 0
hoa
.
c tren to`an ma
.
t pha

ng th` so R tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng 0 hoa
.
c . Van de
`
c`on
la
.
i l`a xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi chuo

i (1.43) ho
.
i tu
.
ta
.
i mh u
.
ng die

m n`ay v` a phan
k` y ta
.
i nh u
.
ng die

m kia.
Ta co di
.
nh l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 1.4.8. Mie
`
n ho
.
i tu
.
cu a chuo

i l uy th` u
.
a (1.43) l` a h`nh tr` on
S = z C : [z[ < R
vo
.
i b an knh R xac di
.
nh, phu
.
thuo
.
c v` ao cac he
.
so cu a chuo

i. S o R go
.
i l`a
ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i.
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh l y Abel, tren nu
.
a tru
.
c du
.
o
.
ng R
+
to
`
n ta
.
i doa
.
n tha

ng
[a
1
, b
1
] m`a a
1
l`a die

m ho
.
i tu
.
, b
1
l`a die

m phan k` y cu a chuo

i (1.43). Do do,
chuo

i (1.43) se ho
.
i tu
.
khi [z[ < a
1
v`a phan k` y khi [z[ > b
1
. V an de
`
c`on la
.
i l`a
xet su
.
.
ho
.
i tu
.
trong v`anh tr`on
V
1
= a
1
< [z[ < b
1
.
Ta k y hie
.
u [a
2
, b
2
] l`a nu
.
a doa
.
n tha

ng cu a [a
1
, b
1
] m`a da
`
u m ut ben trai l`a
die

m h o
.
i tu
.
cu a chuo

i (1.43), c`on da
`
u m ut ben pha i l`a die

m phan k` y. Theo
di
.
nh l y Abel, chuo

i (1.43) ho
.
i tu
.
khi [z[ < a
2
v`a phan k` y khi [z[ > b
2
v`a ta
tie

p tu
.
c xet su
.
.
ho
.
i tu
.
trong v`anh
V
2
= a
2
< [z[ < b
2
V
1
.
88 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ba
`
ng cach tie

p tu
.
c qua tr`nh n`ay vo ha
.
n la
`
n, ta thu du
.
o
.
.
c mo
.
t day doa
.
n
tha

ng lo
`
ng nhau
[a
1
, b
1
] [a
2
, b
2
] [a
n
, b
n
] . . .
vo
.
i b
n
a
n
0 khi n .
Theo nguyen l y Cantor ve
`
cac doa
.
n tha

ng lo
`
ng nhau, to
`
n ta
.
i suy nhat
mo
.
t die

m a thuo
.
c mo
.
i doa
.
n tha

ng [a
n
, b
n
] n = 1, 2, . . .
Ta da
.
t R = a v`a ch u
.
ng minh ra
`
ng chuo

i (1.43) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on
[z[ < R v`a phan k` y o
.
ngo`ai h`nh tr`on do.
Tha
.
t va
.
y, gia su
.
[z[ < R. V` a
n
l`a day tang da
`
n de

n R nen t`m du
.
o
.
.
c a
p
sao cho:
[z[ < a
p
< a = R.
Do do, theo di
.
nh l y Abel, chuo

i ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z. Bay gi`o
.
gia su
.
z

:
[z

[ > R. V` b
n
l`a day gia m da
`
n de

n R nen t`m du
.
o
.
.
c so b
q
sao cho
[z

[ > b
q
> R.
Do do chuo

i phan k` y ta
.
i die

mz

. Di
.
nh l y ho`an to`an du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Bay gi`o
.
, t` u
.
cac he
.
s o a
n
cu a chuo

i ta th`anh la
.
p day:
[a
1
[, [a
2
[
1/2
, . . . , [a
n
[
1/n
, . . .
v`a da
.
t
= lim
n
[a
n
[
1/n
.
(Hie

n nhien so bao gi`o

.
c ung to
`
n ta
.
i, co the

ba
`
ng )
D
-
i
.
nh l y 1.4.9. (Cauchy - Hadamard) Ban knh ho
.
i tu
.
R cu a chuo

i l uy
th` u
.
a (1.43) du
.
o
.
.
c tnh theo cong th u
.
c
R =
1

=
1
lim
n
[a
n
[
1/n
, (1.44)
trong do ta da
.
t R = 0 ne

u = + v` a R = + ne

u = 0.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 89
Cong th u
.
c (1.44) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cong th u
.
c Cauchy - Hadamard.
Ch u
.
ng minh. Ta lu
.
u y ra
`
ng gio
.
i ha
.
n tren cu a day so thu
.
.
c u
n
du
.
o
.
.
c di
.
nh
ngha nhu
.
sau:
lim
n
u
n
= lim
p
_
sup
np
u
n
_
.
De

ch u
.
ng minh c ong th u
.
c (1.44) ta se su
.
du
.
ng dau hie
.
u ho
.
i tu
.
cu a Cauchy.
Da
.
t u
n
= [a
n
[ r
n
. Khi do limu
1/n
n
= r
_
lim[a
n
[
1/n
_
, v`a chuo

n
u
n
=

n
[a
n
[r
n
ho
.
i tu
.
khi lim
n
u
1/n
n
= r
_
lim
n
[a
n
[
1/n
_
< 1, t u
.
c l`a lim
n
[a
n
[
1/n
<
1
r
.
T` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
D
-
i
.
nh l y 1.4.10. Chu o

i l uy th` u
.
a (1.43) ho
.
i tu
.
de
`
u trong h`nh tr` on dong
[z[ r < R, trong do R l`a ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i.
Ch u
.
ng minh. V` die

mz = r na
`
m trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
nen chuo

i so

n
[a
n
[r
n
ho
.
i tu
.
. Ngo` ai ra, khi [z[ r ta c o
[a
n
z
n
[ [a
n
[r
n
, n,
v`a v` va
.
y ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c suy t` u
.
dau hie
.
u ho
.
i tu
.
cu a Weierstrass.
He
.
qua 1.4.2. To

ng cu a chu o

i l uy th` u
.
a l`a h`am lien tu
.
c ta
.
i mo
.
i die

m z na
`
m
trong h`nh tr` on ho
.
i tu
.
cu a no.
De

ke

t th uc mu
.
c n`ay, ta xet cac phep toan so ho
.
c co
.
ba n doi vo
.
i cac chuo

i
l uy th` u
.
a.
Gia su
.
ban knh ho
.
i tu
.
R cu a chuo

i (1.43) khac 0 v`a r l`a so t` uy y thoa

man die
`
u kie
.
n
0 < r < R.
Ta co di
.
nh l y sau day (go
.
i l`a di
.
nh l y ve
`
tnh duy nhat cu a chuo

i l uy th` u
.
a).
90 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
D
-
i
.
nh l y 1.4.11. Ne

u to

ng S(z) cu a chuo

i l uy th` u
.
a (1.43) b a
`
ng 0 kha

p no
.
i
trong h`nh tr`on [z[ < r th` a
n
= 0, n = 0, 1, 2, . . .
Ch u
.
ng minh. Ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap pha n ch u
.
ng. Gia
su
.
a
m
l`a he
.
so ,= 0 da
`
u tien cu a chuo

i (1.43). Khi do
S(z) = a
m
z
m
+a
m+1
z
m+1
+ = z
m
[a
m
+a
m+1
z +. . . ]
= z
m

k0
a
m+k
z
k
= z
m
S
0
(z).
Theo gia thie

t, to

ng S
0
(z) cu a chuo

k0
a
m+k
z
k
ba
`
ng 0 kha

p no
.
i trong
v`anh tr`on [z[ < r 0. Ta da
.
t:

S
0
(z) =

k1
a
m+k
z
k
.
H`am

S
0
(z) lien tu
.
c khi [z[ r v`a

S
0
(0) = 0. Do do to
`
n ta
.
i so > 0 sao cho
khi [z[ ta co:
[

S
0
(z)[ =

k1
a
m+k
z
k

<
1
2
[a
m
[
v`a t` u
.
do:
[S
0
(z)[ = [a
m
+

S
0
(z)[ =

a
m
+

k1
a
m+k
z
k

[a
m
[

k1
a
m+k
z
k

[a
m
[
1
2
[a
m
[ =
1
2
[a
m
[.
Nhu
.
ng die
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i da

ng th u
.
c
S
0
(z) = 0, z 0 < [z[ .
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 91
Bay gi` o
.
gia su
.
R
1
> 0, R
2
> 0 l`a ban knh ho
.
i tu
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a chuo

i
l uy th` u
.
a
S
1
(z) =

n0
a
n
z
n
, (1.45)
S
2
(z) =

n0
b
n
z
n
. (1.46)
Da
.
t = min(R
1
, R
2
). V` h`nh tr`on [z[ < l`a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
chung
cu a cac chuo

i (1.45), (1.46) nen ta

.
i mo

i die

m z cu a no ta c o the

noi ve
`
to

ng
v`a hie
.
u cu a hai chuo

i (1.45) v`a (1.46).

n0
a
n
z
n
+

n0
b
n
z
n
=

n0
(a
n
b
n
)z
n
=

n0
c
n
z
n
. (1.47)
Theo di
.
nh l y Abel, ban knh ho
.
i tu
.
R cu a chuo

i (1.47) lo
.
n ho
.
n hoa
.
c ba
`
ng
, R .
Tha
.
t va
.
y, ta da
.
t

n
= [a
n
[ +[b
n
[.
khi do [c
n
[ <
n
. Ne

u r < th` c ac chuo

[a
n
[r
n
v`a

[b
n
[r
n
de
`
u ho
.
i tu
.
v`a do do

n0

n
r
n
< +. Do do chuo

n0
(a
n
b
n
)z
n
ho
.
i tu
.
.
Va
.
y mo
.
i r < de
`
u be ho
.
n ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (1.47). Do do R .
V` hai chuo

i (1.45) v`a (1.46) ho

.
i tu
.
tuye
.
t doi khi [z[ < nen c o the

nhan
hai chuo

i vo
.
i nhau v`a thu du
.
o
.
.
c chuo

i l uy th` u
.
a

n0
d
n
z
n
, d
n
=

0kn
a
k
b
nk
. (1.48)
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (1.48) khong be ho
.
n .
Tha
.
t va
.
y, ta da
.
t

n
=

0kn
[a
k
[ [b
nk
[.
92 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Khi do [d
n
[
n
.
Ne

u r < th` c ac chuo

n0
[a
n
[r
n
v`a

n0
[b
n
[r
n
ho
.
i tu
.
v`a do do

n0

n
r
n
=
_

p0
[a
p
[r
p
__

q0
[b
q
[r
q
_
< +.
Nhu
.
va
.
y, khong mo
.
t so r n`ao, r < co the

vu
.
o
.
.
t qua ban knh ho
.
i tu
.
cu a
chuo

i (1.48). Do do ban knh ho

.
i tu
.
cu a chuo

i (1.48) lo
.
n ho
.
n hoa
.
c ba
`
ng .
Ta nha
.
n xet ra
`
ng khi b
0
,= 0, ta co the

xet thu
.
o
.
ng cu a hai chuo

i (1.45)
v`a (1.46) v`a thu du
.
o
.
.
c chuo

i l uy th` u
.
a

n0

d
n
z
n
. Do b
0
,= 0 nen cac he
.
so

d
n
cu a chuo

i do du
.
o
.
.
c xac di
.
nh do
.
n tri
.
t` u
.
cac he
.
th u
.
c truy ho
`
i sau:

0kn
b
k

d
nk
= a
n
, n = 0, 1, 2, . . .
v`a co the

ch u
.
ng minh ra
`
ng khi b
0
,= 0 th` ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

n0

d
n
z
n
l`a khac 0 ne

u R
1
,= 0, R
2
,= 0.
1.4.5 Su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c
Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C. Ta se k y hie
.
u ((D) l`a ta
.
p ho
.
.
p
cac h`am lien tu
.
c trong D. Trong l y thuye

t c ac h`am ch nh h`nh, su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u cu a day (chuo

i) tren mo

i ta
.
p ho
.
.
p dong v`a bi
.
cha
.
n thuo
.
c D l`a rat quan
tro
.
ng. Ta se go
.
i su
.
.
ho
.
i tu
.
do l`a su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c cu a mie
`
n D
de

phan bie
.
t vo
.
i su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u trong mie
`
n D.
D
-
i
.
nh ngha 1.4.7. Gia su
.
cho day h`am f
n
((D). Day h`am f
n
du
.
o
.
.
c go
.
i
l`a day ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n D ne

u vo
.
i mo
.
i compa

c K D
day cac ha
.
n che

f
n
[K ho
.
i tu
.
de
`
u.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng mo
.
i day ho
.
i tu
.
de
`
u trong mie
`
n D th` ho
.
i tu
.
de
`
u tren
t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n do. Die
`
u kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i, noi chung, l`a khong
d ung.
1.4. L y thuye

t day v`a chuo

i trong mie
`
n ph u
.
c 93
Ta se ch u
.
ng to die
`
u do ba
`
ng v du
.
sau day. Ta xet day h`am
f
n
(z) = 1 +z + +z
n
.
1. Day da cho ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
(xem v du
.
4 mu
.
c tru
.
o
.
c).
2. Day f
n
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Th a
.
t va
.
y,
gia su
.
K U = [z[ < 1 l`a compa

c n`ao do v`a > 0 l`a khoa ng cach t` u

.
K
de

n U. Khi do, vo
.
i mo
.
i z K ta co
[z[ 1 ,
v`a
[f
n+p
f
n
[ = [z
n+1
+ +z
n+p
[ =

z
n+1
1 z
p
1 z

[z[
n+1
1 +[z[
p
1 [z[
(1 )
n+1
2

Hie

n nhien ra
`
ng da
.
i lu
.
o
.
.
ng (1 )
n+1
2

da
`
n de

n 0 khi n nen c o the

l`am
cho no be ho
.
n > 0 khi n N().
3. Day h`am da cho khong ho
.
i tu
.
de
`
u trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Die
`
u n`ay
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh trong v du
.
6 mu
.
c tru
.
o
.
c.
D
-
i
.
nh l y 1.4.12. Ne

u day h`am f
n
((D) ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c cu a
mie
`
n D th` h`am gio
.
i ha
.
n f ((D).
Ch u
.
ng minh. Ne

u day h`am lien tu

.
c f
n
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K th`
h`am gi o
.
i ha
.
n f co ha
.
n che

f[K tren t` u
.
ng compa

c K D lien tu
.
c. V` D l`a
mie
`
n C nen mo
.
i die

m z
0
D de
`
u co lan ca
.
n compa

c U(z
0
, ) na
`
m trong
D. T` u
.
do suy ra tnh lien tu
.
c cu a h`am f trong D.
Ta se ch u
.
ng minh tieu chua

n sau day ve
`
su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c.
D
-
i
.
nh l y 1.4.13. Day h`am f
n
((D) ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n
D khi v`a ch khi doi vo
.
i mo

i die

m z
0
D t o
`
n ta
.
i l an c a
.
n m`a ta
.
i d o day ho
.
i
tu
.
de
`
u.
94 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
Ch u
.
ng minh. 1. Die
`
u kie
.
n c a
`
n. Die
`
u kie
.
n c a
`
n o
.
day l`a hie

n nhien v` ne

u
[z z
0
[ D th` day pha i ho
.
i tu
.
de
`
u tren do v`a v` va
.
y no se ho
.
i tu
.
de
`
u trong lan ca
.
n [z z
0
[ < .
2. Die
`
u kie
.
n du . Ta se ch u
.
ng minh die
`
u kie
.
n du ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap pha n
ch u
.
ng. Gia su
.
die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c thoa man nhu
.
ng day ho
.
i tu
.
khong
de
`
u tren comp a

c K D n`ao do. Khi do ca

`
n pha i to
`
n ta
.
i so du
.
o
.
ng
0
, nh u
.
ng
so tu
.
.
nhien n
k
(n
k
< n
k+1
) lo
.
n bao nhieu t` uy y v` a nh u
.
ng die

m z
k
K sao
cho
[f(z
k
) f
n
k
(z
k
)[
0
,
trong do f l`a h`am gio
.
i ha
.
n cu a day.
T` u
.
day die

mz
k
ta co the

cho
.
n day con z

k
ho
.
i tu
.
de

n die

mz
0
K n`ao
do. V` z
0
l`a die

m cu a mie
`
n D nen theo die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y, to
`
n ta
.
i lan ca
.
n
U(z
0
, ) D m`a trong do day ho
.
i tu
.
de
`
u. Do do ta
.
i mo
.
i die

m z U(z
0
, )
ta co
[f(z) f
n
(z)[ <
0
vo
.
i n du lo
.
n.
Ma
.
t khac, t` u
.
gia thie

t cu a ch ung ta suy ra ra
`
ng to
`
n ta
.
i nh u
.
ng ch so n
k
,
lo
.
n t` uy y sao cho ta
.
i cac die

m z

k
na
`
m trong U(z
0
, ) (mo
.
i die

m z

k
ba

t da
`
u
t` u
.
mo
.
t so hie
.
u n`ao do de
`
u thuo
.
c |(z
0
, )), ta co bat da

ng th u
.
c ngu
.
o
.
.
c la
.
i
[f(z

k
) f
n
(z

k
)[
0
.
T` u
.
mau thua

n do suy ra ra
`
ng gia thie

t cu a ch ung ta l`a khong d ung. Di

.
nh
l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Nha
.
n xet. 1. T` u
.
su
.
.
phan tch tren day suy ra ra
`
ng tnh ho
.
i tu
.
de
`
u cu a day
h`am tren t` u
.
ng compa

c c o d`oi hoi ye

u ho
.
n so vo
.
i tnh ho
.
i tu
.
de
`
u trong mie
`
n
D.
2. V` co the

xem day h`am nhu

.
l`a day cac to

ng rieng cu a mo
.
t chuo

i nen
cac ke

t qua da tr`nh b`ay tren day du

.
o
.
.
c chuye

n sang cho c ac chuo

i ho
.
i tu
.
de
`
u
mo
.
t c ach tu
.
.
nhien.
1.5. H`am arg z 95
1.5 H` am argz
1.5.1 Tnh lien tu
.
c cu a h`am arg z
Gia su
.

= 0, e
i

l`a nhat c a

t theo tia la
.
p vo
.
i hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c goc v`a di t` u
.
goc
to
.
a do
.
de

n die

m , v`a D

= C . Ro r`ang D

l`a mie
`
n do
.
n lien. Khi
do h`am (z) = arg z du
.
o
.
.
c xac di
.
nh mo
.
t c ach do
.
n tri
.
bo
.
i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh
x = r cos (z), y = r sin(z) (v` < (z) < + 2, z D

).
V du
.
1. Gia su
.
D

= C (0, e
i
). Khi do h`am acgumen = arg z l`a
h`am lien tu
.
c z D

.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ta c o di
.
nh die

m z
0
C (0, e
i
) t` uy y v`a gia su
.

> 0 cho tru

.
o
.
c. Ta xet - lan c a
.
n thuo
.
c D

cu a die

m z
0
:
U(z
0
, ) = z D

: [z z
0
[ < .
De

d`ang thay ra
`
ng z U(z
0
, ) ta co
[(z) (z
0
)[ < arcsin

[z
0
[

Nhu
.
ng v` khi x > 0 arcsinx < 2x nen
[(z) (z
0
)[ <
2
[z
0
[
< , z U(z
0
, ).
T` u
.
do suy ra die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
Ta lu
.
u y ra
`
ng tren nhat c a

t h`am (z) c o gi an doa

.
n. Hie
.
u cac gia tri
.
gio
.
i ha
.
n cu a (z) khi z da
`
n de

n die

m tren b`o
.
ben pha i v`a b`o
.
ben trai l`a ba
`
ng
2.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p nhat c a

t da
.
ng ph u
.
c ta
.
p ho
.
n, (z) khong the

xac di
.
nh
nh`o
.
bat da

ng th u
.
c < < + 2 du
.
o
.
.
c. Khong di sau v`ao chi tie

t, ta ch
lu
.
u y ra
`
ng trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay (z) c ung du
.
o
.
.
c xac di
.
nh do
.
n tri
.
v`a l`a mo
.
t
h`am lien tu
.
c cu a z.
96 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
1.5.2 So

gia cu a acgumen do
.
c theo du
.
`o
.
ng cong
D
-
i
.
nh ngha 1.5.1. Gia su
.
du
.
`o
.
ng cong khong di qua goc to
.
a do
.
z = 0.
Khi do goc quay cu a vecto
.
z khi die

m z chuye

n do
.
ng theo du
.
`o
.
ng cong t` u
.
die

m da
`
u de

n die

m cuoi du
.
o
.
.
c go
.
i l`a so gia cu a acgumen z do
.
c theo du
.
`o
.
ng
cong v`a k y hie
.
u l`a

arg z.
V du
.
2
1. Ne

u l`a doa
.
n tha

ng vo
.
i die

m da
`
u 1i v`a die

m cuoi 1+i th`

arg z =

2
.
2. Ne

u
+
= z : [z[ = 1, Imz 0 vo
.
i hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
th`

+arg z = .
3. Ne

= z : [z[ = 1, Imz 0 vo
.
i hu
.
o
.
ng c` ung chie
`
u kim do
`
ng ho
`
th`

arg z = .
Bay gi`o
.
ta neu ra c ong th u
.
c bie

u die

n doi vo
.
i

arg z. V`
x = r cos , y = r sin,
nen
dx = cos dr r sind,
dy = sindr +r cos d.
Do do
rd = sindx + cos dy
v`a
d = d(arg z) =
ydx +xdy
x
2
+y
2
(1.49)
Bay gi`o
.
ta xet
_

d(arg z). Tch phan n`ay ba

`
ng hie
.
u gi u
.
a gia tri
.
acgumen
z ta
.
i die

m da
`
u v`a die

m cuoi cu a du
.
`o
.
ng cong , ngha l`a ba
`
ng

arg z. Nhu
.
1.5. H`am arg z 97
va
.
y

arg z =
_

ydx +xdy
x
2
+y
2
(1.50)
So gia

arg z co c ac tnh chat sau day.

(I) Gia su
.
D = C 0 (t u
.
c l`a D = z C : 0 < [z[ < v`a
1
,
2
l`a
nh u
.
ng du
.
`o
.
ng cong do
`
ng luan vo
.
i nhau (
1

2
) trong D. Khi do

1
arg z =

2
arg z. (1.51)
Ch u
.
ng minh. Gia su
.

1
v`a
2
di t` u
.
die

m A de

n die

m B. Da
.
t =
1

2
. V`

1

2
trong D v`a

y
_
y
x
2
+y
2
_
=

x
_
x
x
2
+y
2
_
nen
5
tch phan cu a
ydx+xdy
x
2
+y
2
lay theo du
.
`o
.
ng cong noi die

m A vo
.
i die

m B
khong phu
.
thuo
.
c v`ao da
.
ng cu a du
.
`o
.
ng cong. Do do
_

1
ydx +xdy
x
2
+y
2
=
_

2
ydx +xdy
x
2
+y
2
(1.52)
T` u
.
(1.50) v`a (1.52) suy ra (1.51).
Da
.
c bie
.
t t` u
.
tnh chat (I) r ut ra
(II) Ne

u D l`a du
.
`o
.
ng cong dong v`a 0 trong D th`

arg z = 0. (1.53)
Nha
.
n xet. 1. Ta lu
.
u y ra
`
ng da

ng th u
.
c (1.51) du
.
o
.
.
c thoa man khong pha i vo
.
i

1
v`a
2
bat k` y (vo
.
i cac da
`
u m ut chung) trong D. Tha
.
t va
.
y, vo
.
i
+
v`a

da xet trong c ac v du
.
2) v`a 3) ta co

1
arg z ,=

2
arg z
2
. Hie

n nhien trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay
1
khong do
`
ng luan vo
.
i
2
trong D.
5
Xem G. M. Fichtengon. Co
.
so
.
gia i tch toan ho
.
c, ta
.
p II, trang 230-232. Nh`a xuat
ba n Da
.
i ho
.
c v`a Trung ho
.
c Chuyen nghie
.
p, H`a No
.
i 1972.
98 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
2. C ung nhu
.
va
.
y, d a

ng th u
.
c (1.53) du
.
o
.
.
c thoa man khong pha i doi v o
.
i
du
.
`o
.
ng cong dong bat k` y trong D. Ch a

ng ha
.
n ne

u = [z[ = 1 co hu
.
o
.
ng
ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
th`

arg z = 2. Hie

n nhien o
.
day khong do
`
ng
luan vo
.
i 0.
(III) Ne

u du
.
`o
.
ng cong khong di qua die

m z = 0 th`

arg z =

arg z. (1.54)
Da

ng th u
.
c (1.54) du
.
o
.
.
c suy t` u
.
(1.50) v`a tnh di
.
nh hu
.
o
.
ng cu a tch phan
du
.
`o
.
ng.
(IV) Ne

u du
.
`o
.
ng cong khong di qua die

m z = 0 v`a du
.
o
.
.
c bie

u die

n du
.
o
.
i
da
.
ng =
1

2
, trong do
1
,
2
l`a cac cung cu a no th`

2
arg z =

1
arg z +

2
arg z.
Die
`
u do du
.
o
.
.
c suy t` u
.
(1.50) v`a tnh co
.
ng tnh cu a tch phan du
.
`o
.
ng.
1.5.3 Nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am argz
Gia su
.
mie
`
n D C. Theo di
.
nh ngha, h`am do
.
n tri
.
lien tu
.
c f(z) trong mie
`
n
D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am da tri
.
F(z) ne

u ta
.
i mo
.
i
die

m z D gia tri
.
f(z) tr` ung vo
.
i mo
.
t trong c ac gia tri
.
cu a F(z) ta
.
i die

m
do. Ne

u doi vo
.
i h`am F(z) to
`
n ta
.
i d` u ch mo
.
t nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c trong
mie
`
n D cho tru
.
o
.
c th` ngu
.
`o
.
i ta noi ra
`
ng F(z) cho phep tach c ac nhanh do
.
n
tri
.
lien tu
.
c trong D.
Ve
`
sau ta thu
.
`o
.
ng xet de

n mie
`
n D
0
= C R

(t u
.
c l`a tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p nhat
ca

t di theo ban tru

.
c thu
.
.
c am). Gia su
.
z
0
l`a die

m co di
.
nh t` uy y thuo
.
c D,
(z
0
, z) D
0
l`a du
.
`o
.
ng cong do
.
n lien tu
.
c di t` u
.
z
0
de

n z, z D
0
(ne

u z = z
0
th` (z
0
, z) l`a du
.
`o
.
ng cong dong). Ta
.
i die

m z
0
ta c o di
.
nh mo
.
t trong c ac gia
tri
.
cu a arg z
0
v`a k y hie
.
u
0
= arg z
0
. Ta xet h`am

(z) =
_
_
_
arg z
0
, z = z
0
,

(z
0
,z)
arg z, z D, z ,= z
0
.
(1.55)
1.5. H`am arg z 99
H`am

(z) c o cac tnh chat sau day:

1.

(z) l`a h`am do

.
n tri
.
trong D
0
. Th a
.
t va
.
y, gia su
.

1
(z
0
, z) v`a
2
(z
0
, z)
l`a hai du
.
`o
.
ng cong do
.
n lien tu
.
c thuo
.
c D
0
. V` ca
1
v`a
2
de
`
u khong bao die

m
0 nen t` u
.
tnh chat (I) v`a (II) suy ra

1
(z
0
,z)
arg z =

2
(z
0
,z)
arg z. Do do

(z) do
.
n tri
.
ta
.
i die

m z D
0
bat k` y. Do do no do
.
n tri
.
trong D
0
.
2.

(z) l`a h`am lien tu

.
c trong D
0
. Ch u
.
ng minh he
.
t nhu
.
trong n

1 cu a
mu
.
c n`ay.
T` u
.
die
`
u v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra ra
`
ng vo
.
i gia tri
.
du
.
o
.
.
c cho
.
n
0
, h`am

(z)
l`a mo
.
t nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am da tri
.
arg z v`a nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c
cu a h`am arg z trong D
0
ho`an to` an du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i gia tri
.
cu a no ta
.
i mo
.
t
die

m z
0
D
0
.
Tie

p theo ta xet cac h`am

m
(z) =
_
_
_
arg z
0
+ 2m, z = z
0
, m Z,

(z
0
,z)
arg z, z D, z ,= z
0
.
(1.56)
Do l`a nh u
.
ng nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am da tri
.
arg z trong D
0
(khi
m = 0 ta co
0
(z) =

(z)).
T` u
.
cong th u
.
c (1.56) ta thay ra
`
ng de

h`am (1.56) l`a do

.
n tri
.
trong mie
`
n D
n`ao do, die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du l`a so gia cu a acgumen

arg z khong phu

.
thuo
.
c
v`ao du
.
` o
.
ng cong , ngha l`a doi vo
.
i du
.
`o
.
ng cong dong D bat k` y ta co

arg z = 0.
Noi c ach khac, mie
`
n D khong ch u
.
a nh u
.
ng du
.
`o
.
ng cong dong Jordan bao
goc to
.
a do
.
. V du
.
ve
`
mo
.
t mie
`
n nhu
.
va
.
y l`a
D

= C [0, e
i
].
Ta da noi ro v` sao khi mie
`
n D z = 0 th` trong D khong the

tach
nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am arg z.
Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i, trong D to
`
n ta
.
i nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c (z) cu a h`am
arg z. Gia su
.
ta
.
i die

m co di
.
nh z
0
D ta c o (z
0
) = arg z
0
+ 2k
0
, k
0
Z
+
l`a so co di
.
nh n`ao do. Gia su
.
l`a du
.
`o
.
ng cong dong qua z
0
v`a bao goc to
.
a
do
.
z = 0. Khi die

m z v`ong quanh theo hu

.
o
.
ng du
.
o
.
ng t` u
.
die

m z
0
th`
100 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
(z) se bie

n thien lien tu
.
c v`a khi z tro
.
ve
`
die

m z
0
th` (z) se nha
.
n gia tri
.
2k
0
+ arg z + 2 = (z) + 2. Die
`
u do co ngha l`a nhanh du
.
o
.
.
c tach (z)
khong do
.
n tri
.
. Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng trong mie
`
n D bat k` y ch u
.
a goc to
.
a do
.
khong the

tach nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am arg z.
1.6 B`ai ta
.
p
1. Cho di
.
nh th u
.
c
D
n
=

a
1
z
11
. . . z
1n
z
11
. . . z
1n
a
2
z
21
. . . z
2n
z
21
. . . z
2n
.
.
.
.
.
. . . .
.
.
.
.
.
. . . .
.
.
.
a
2n+1
z
2n+1,1
. . . z
2n+1,n
z
2n+1,1
. . . z
2n+1,n

trong do a
i
l`a so thu
.
.
c, z
ij
l`a so ph u
.
c. Ch u
.
ng minh ra
`
ng D
n
l`a so thu
.
.
c ne

u
n l`a so cha

n v`a D
n
l`a so thua
`
n a o ne

u n l`a so le.
2. Ch u
.
ng minh cac da

ng th u
.
c sau:
1) [a[ +[b[ =

1
2
(a +b)

ab

1
2
(a +b) +

ab

, a, b C.
2) [ab + 1[
2
+[a b[
2
= (1 +[a[
2
)(1 +[b[
2
), a, b C.
3) [a +b[
2
+[a b[
2
= 2([a[
2
+[b[
2
), a, b C.
4) Ne

u a = Re
i
, b = Re
i
, 0 < < 2 th` b a = [b a[ie
i
+
2
.
5) Ne

u [z
1
[ = [z
2
[ = [z
3
[ th` arg
z
3
z
2
z
3
z
1
=
1
2
arg
z
2
z
1
.
3. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u 0 arg z < 2 v`a

2
< arctg x

2
l`a nh u
.
ng gia
tri
.
chnh th`
arg(a +ib) =
_

_
arctg
b
a
ne

u a > 0, b > 0,
arctg
b
a
+ 2 ne

u a > 0, b < 0,
arctg
b
a
+ ne

u a < 0.
4. Ch u
.
ng minh cac bat da

ng th u
.
c sau
1.6. B`ai ta
.
p 101
1)

a
[a[
1

[arg z[, a C .
2) [a +b[
1
2
_
[a[ +[b[
_

a
[a[
+
b
[b[

, a, b C, a ,= 0, b ,= 0.
3) [z 1[

[z[ 1

+[z[[arg z[, z C.
4) Gia su
.
a C v`a [a[ < 1. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac bat da

ng th u
.
c [z[ 1,

z a
1 az

1 l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau v`a trong ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p dau ba
`
ng
da
.
t du
.
o
.
.
c vo
.
i c` ung mo
.
t gi a tri
.
z.
5) Ne

u Re z 0 th` [1 +z[
1 +[z[

2
.
5. Ch u
.
ng minh ra
`
ng

a +ib =
_

a
2
+b
2
+a
2
+isign b

a
2
+b
2
a
2
_
.
6. Go
.
i
0
,
1
,
2
, . . . ,
n1
l`a cac can ba
.
c n cu a do
.
n vi
.
,

k
= cos
2k
n
+i sin
2k
n
v`a gia su
.
p l`a so nguyen du
.
o
.
ng. Tnh to

ng
S =
p
0
+
p
1
+ +
p
n1
trong hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p p l`a bo
.
i cu a n v`a p khong l`a bo
.
i cu a n.
[Tra l`o
.
i: S = n ne

u p l`a bo
.
i cu a n; S = 0 ne

u p khong l`a bo
.
i cu a n].
7. Ch u
.
ng minh ra
`
ng phu
.
o
.
ng tr`nh du
.
`o
.
ng tr`on di qua ba die

m cho tru
.
o
.
c z
1
,
z
2
v`a z
3
khong na
`
m tren mo
.
t du
.
`o
.
ng tha

ng co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng

zz z z 1
z
1
z
1
z
1
z
1
1
z
2
z
2
z
2
z
2
1
z
3
z
3
z
3
z
3
1

= 0.
8. Xac di
.
nh qu y tch nh u
.
ng die

m z C thoa man cac die

`
u kie
.
n
Im
_
z a
z b
_
n
= 0, n N, a, b C.
102 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
9. Vo
.
i gia tri
.
n`ao cu a tham so a cac du
.
`o
.
ng tr`on tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c sau
day se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on lo
.
n tren ma
.
t c a
`
u Riemann:
1. [z a[ = a, a > 0;
2.

z +
a
2

= a, a > 0;
3. [z i[ = a, a > 0;
4. [z 2ai[ = a, a > 0.
[Tra l`o
.
i: 1) a = ; 2) a =
2

3
; 3) a =

2; 4) khong to
`
n ta
.
i gia tri
.
a
n`ao].
10. Ch u
.
ng minh ra
`
ng hai die

m M(z
1
) v`a M(z
2
) khong tr` ung v o
.
i hai cu
.
.
c
Nam v`a Ba

c cu a ma
.
t c a
`
u Riemann l`a doi knh vo
.
i nhau khi v`a ch khi cac
die

m z
1
v`a z
2
lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c z
1
z
2
= 1.
11. Hay mo ta h`nh ho
.
c c ac die

m z tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c thoa man cac die
`
u
kie
.
n:
1. d(z, 0) < R, 0 < R < 1;
2. d(z, ) < R, 0 < R < 1;
3. d(z, i) >
1

2
;
4.
1
2
< d(z, 1) <
1

2
,
trong do d l`a khoa ng cach ca
`
u.
[Tra l`o
.
i: 1) H`nh tr`on vo
.
i tam z = 0 v`a ban knh
R

1 R
2
; 2) Pha
`
n
ngo`ai h`nh tr`on vo
.
i tam z = 0 v`a ban knh
1
R

1 R
2
; 3) Nu
.
a ma
.
t pha

ng
na
`
m o
.
pha tren tru
.
c thu
.
.
c; 4) Nu
.
a ma
.
t pha

ng na
`
m o
.
ben pha i tru
.
c a o ca

t
bo h`nh tr`on vo
.
i tam z = 2 v`a ban knh

5].
12. T`m a nh tren ma
.
t c a
`
u Riemann cu a ho
.
du
.
`o
.
ng tha

ng song song tren ma

.
t
pha

ng ph u
.
c C qua phep chie

u no

i.
Chi da

n. Gia su
.
xet ho
.
du
.
`o
.
ng tha

ng song song c o phu

.
o
.
ng tr`nh l`a
y = kx + b, k = tg = const. T` u
.
cong th u
.
c phep chie

u no

i thu du
.
o
.
.
c
1.6. B`ai ta
.
p 103
= k +b(1 ) v`a do va
.
y
k b = b,

2
+
2
+
_

1
2
_
2
=
1
4

Do l`a phu
.
o
.
ng tr`nh du
.
`o
.
ng tr`on qua die

m P(0, 0, 1).
13. Ch u
.
ng minh ra
`
ng trong phep chie

u no

i, c ac du
.
`o
.
ng tr`on tren ma
.
t c a
`
u
Riemann tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac du
.
`o
.
ng tr`on hoa
.
c du
.
`o
.
ng tha

ng tren ma
.
t pha

ng.
Nh u
.
ng du
.
`o
.
ng tr`on n`ao tren ma
.
t ca
`
u se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i du
.
`o
.
ng tha

ng tren
ma
.
t pha

ng.
Ch da

n. Xet du
.
`o
.
ng tr`on tren ma
.
t c a
`
u Riemann
A +B +C +D = 0,

2
+
2
+
_

1
2
_
2
=
1
4

T` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay v`a cac cong th u
.
c cu a phep chie

u no

i hay r ut ra phu
.
o
.
ng
tr`nh tu
.
o
.
ng u
.
ng
(D +C)(x
2
+y
2
) +Ax +By = D.
T` u
.
do suy ra dpcm.
14

Gia su
.
cho day a, a
0
, a
1
, . . . v`a lim
n
a
n
= a. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
lim
n
2
n
n

k=0
_
n
k
_
a
k
= a.
15

Ch u
.
ng minh ra
`
ng z C v`a m nguyen du
.
o
.
ng ta c o

a
z

_
1 +
z
m
_
m

e
|z|

_
1 +
[z[
m
_
m

[z[
2
e
|z|
2m

16

Ne

u 0 < a
0
< a
1
< < a
n
th` c ac nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh
P(z) = a
0
z
n
+a
1
z
n1
+ +a
n
= 0
104 Chu
.
o
.
ng 1. Ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a h`am bie

n ph u
.
c
na
`
m ngo`ai mie
`
n [z[ 1.
17

Gia su
.
cac nghie
.
m
k
(k = 1, 2, . . . , n) cu a da th u
.
c
P(z) = a
0
z
n
+a
1
z
n1
+ +a
n
(a
0
,= 0)
na
`
m trong mie
`
n [z[ r v`a cac nghie
.
m
k
, k = 1, 2, . . . , n cu a da th u
.
c
Q(z) = b
0
z
n
+b
1
z
n1
+ +b
n
(b
0
,= 0)
na
`
m trong mie
`
n [z[ r + 2.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac nghie
.
m cu a da th u
.
c P(z) +Q(z) na
`
m trong mie
`
n
[z[ 1 ne

u [a
0
[ [b
0
[.
18

Ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am
w = a
n
z
n
+a
n1
z
n1
+ +a
1
z +a
0
,
trong do a
0
, a
1
, . . . , a
n
l`a nh u
.
ng ha
`
ng so, a
1
,= 0 l`a do
.
n die
.
p trong mie
`
n
[z[ < r ne

u r thoa man die

`
u kie
.
n
[a
1
[ 2[a
2
[r (n 1)[a
n1
[r
n2
n[a
n
[r
n1
> 0.
Chu
.
o
.
ng 2
H`am ch

nh h`nh
2.1 H`am kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.1.1 H`am R
2
- kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.1.2 D
-
a
.
o h`am theo phu
.
o
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . 108
2.1.3 H`am C - kha vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
2.1.4 Moi lien he
.
gi u
.
a C - kha vi v`a R
2
- kha vi . . . . . 114
2.1.5 H`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2.1.6 Khong gian cac h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . 121
2.2 Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap . . . . . . . . . . 122
2.2.1 D
-
a th u
.
c v`a h`am h u
.
u ty . . . . . . . . . . . . . . . 122
2.2.2 H`am w = z
n
v`a z =
n

w, n N . . . . . . . . . . . 122
2.2.3 H`am e
z
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2.2.4 H`am logarit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
2.2.5 H`am l uy th` u
.
a z

, R . . . . . . . . . . . . . . . 130
2.2.6 Cac h`am so
.
cap khac . . . . . . . . . . . . . . . . 131
2.2.7 Nhanh ch nh h`nh cu a h`am da tri
.
. . . . . . . . . . 134
2.3 H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . 138
106 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2.3.1

Y ngha h`nh ho
.
c cu a acgumen cu a da
.
o h`am . . . 138
2.3.2

Y ngha h`nh ho
.
c cu a modun da
.
o h`am . . . . . . . 140
2.3.3

Anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
2.3.4

Anh xa
.
lien tu
.
c v`a anh xa
.
ch nh h`nh . . . . . . . 143
2.4 Cac da

ng cau so
.
cap . . . . . . . . . . . . . . . . 146
2.4.1 D
-
a

ng cau phan tuye

n tnh . . . . . . . . . . . . . . 147
2.4.2

Anh xa
.
w = e
z
v`a z = log w . . . . . . . . . . . . . 160
2.4.3 H`am Jukovski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
2.4.4 Cac da

ng cau so
.
cap khac . . . . . . . . . . . . . . 172
2.4.5 Mo
.
t so v du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
2.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Su
.
.
thu he
.
p ta
.
p ho
.
.
p cac h`am bie

n ph u
.
c ba
`
ng die
`
u kie
.
n C - kha vi se du
.
a
de

n lo
.
p cac h`am ch nh h`nh. Di
.
nh ngha tnh C - kha vi cu a h`am bie

n ph u
.
c
se du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay ho`an to`an tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
di
.
nh ngha tnh kha vi trong gia i
tch thu
.
.
c. Tuy co su
.
.
giong nhau be
`
ngo`ai do, gi u
.
a hai khai nie
.
m n`ay to
`
n
ta
.
i nh u
.
ng su
.
.
khac nhau rat c ot ye

u m`a ta se thay ro trong chu

.
o
.
ng II n`ay.
2.1 H`am kha

vi
2.1.1 H`am R
2
- kha vi
Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a m a
.
t pha

ng R
2
v`a f(x, y) l`a h`am gia tri
.
thu
.
.
c ho a
.
c ph u
.
c
xac di
.
nh trong D, z
0
= x
0
+iy
0
D.
Ta co di
.
nh ngha sau day.
D
-
i
.
nh ngha 2.1.1. H`am f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a R
2
- kha vi ta
.
i die

m (x
0
, y
0
) D ne

u
to
`
n ta
.
i h`am tuye

n tnh Ah +Bk cu a cac bie

n thu
.
.
c h v`a k sao cho vo
.
i h v`a
k du be so gia cu a f thoa man he
.
th u
.
c
f(x
0
+h, y
0
+k) f(x
0
, y
0
) = Ah +Bk +(h, k),
2.1. H`am kha vi 107
trong do A, B thu
.
.
c hoa
.
c ph u
.
c, =

h
2
+k
2
v`a (h, k) 0 khi 0.
Ne

u f l`a h`am R
2
- kha vi ta
.
i die

m z
0
= x
0
+ iy
0
D th` c ac ha
`
ng so A
v`a B (thu
.
.
c hoa
.
c ph u
.
c) du
.
o
.
.
c xac di
.
nh duy nhat v`a tu
.
o
.
ng u
.
ng ba
`
ng
A =
f
x
(x
0
, y
0
), B =
f
y
(x
0
, y
0
)
v`a bie

u th u
.
c
df =
f
x
(x
0
, y
0
)h +
f
y
(x
0
, y
0
)k (2.1)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vi phan cu a h`am f ta
.
i die

m (x
0
, y
0
).
Ba
`
ng cach su
.
du
.
ng k y hie
.
u c o tnh chat truye
`
n thong doi vo
.
i h v`a k:
h = dx, k = dy, t` u
.
(2.1) ta co
df =
f
x
(x
0
, y
0
)dx +
f
y
(x
0
, y
0
)dy.
Ta lu
.
u y ra
`
ng ne

u cac da
.
o h`am rieng to
`
n ta
.
i trong mo
.
t lan ca
.
n n`ao do
cu a die

m (x
0
, y
0
) v`a lien tu
.
c ta
.
i die

m ay th` f l`a h`am R

2
- kha vi ta
.
i die

m
do. H`am f co c ac da
.
o h`am rieng lien tu
.
c trong mie
`
n D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a kha vi
lien tu
.
c trong mie
`
n do.
Bay gi` o
.
ta xet vi phan
df =
f
x
dx +
f
y
dy. (2.2)
Doi vo
.
i cac h`am z = x +iy v`a z = x iy ta c o
dz = dx +idy, dz = dx idy
v`a do do
dx =
1
2
(dz +dz), dy =
1
2i
(dz dz). (2.3)
The

(2.3) v`ao (2.2) ta thu du

.
o
.
.
c he
.
th u
.
c
df =
1
z
_
f
x
i
f
y
_
dz +
1
2
_
f
x
+i
f
y
_
dz.
108 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ba
`
ng cach da
.
t
f
z
=
1
2
_
f
x
i
f
y
_
,
f
z
=
1
2
_
f
x
+i
f
y
_
(2.4)
ta co
f
x
=
f
z
+
f
z
,
f
y
= i
_
f
z

f
z
_
v`a co the

vie

t bie

u th u
.
c vi phan cu a h`am R
2
- kha vi du
.
o
.
i da
.
ng
df =
f
z
dz +
f
z
dz. (2.5)
D
-
i
.
nh l y 2.1.1. Phep bie

u die

n vi phan (2.5) cu a h`am R

2
- kha vi f l`a duy
nhat, t u
.
c l`a ne

u co
df = Adz +Bdz th` A =
f
x
; B =
f
z

Ch u
.
ng minh. V` dz = dx +idy, dz = dx idy nen
df = (A+B)dx +i(AB)dy.
T` u
.
do thu du
.
o
.
.
c
A+B =
f
x
; i(AB) =
f
y

Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay ta thu du
.
o
.
.
c die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
2.1.2 D
-
a
.
o h`am theo phu
.
o
.
ng
Gia su
.
f(z) l`a h`am R
2
- kha vi ta
.
i die

m z
0
D v`a f l`a so gia cu a no ta
.
i
die

m z
0
u
.
ng vo
.
i z = re
i
.
Ta th`anh la
.
p ty so
f
z
v`a xet gio
.
i ha
.
n cu a no khi z 0 sao cho
lim
z0
= lim
z0
(arg z) =
trong do l`a mo
.
t so co di
.
nh cho tru
.
o
.
c.
2.1. H`am kha vi 109
D
-
i
.
nh ngha 2.1.2. Gio
.
i ha
.
n cu a ty so
f
z
khi z 0 m`a = lim
z0
(argz)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
o h`am cu a h`am f theo phu
.
o
.
ng ta
.
i die

m z
0
.
Da
.
o h`am theo phu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
f
z

v`a nhu
.
va
.
y
f
z

= lim
=const
z0
f
z

Ta co di
.
nh l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 2.1.2. Gia su
.
f l`a h`am R
2
- kha vi. Khi do ta
.
p ho
.
.
p cac gia tri
.
da
.
o h`am theo phu
.
o
.
ng ta
.
i die

m z
0
cho tru
.
o
.
c la
.
p th`anh du
.
`o
.
ng tr`on vo
.
i tam
ta
.
i die

m
f
z
v`a ban knh ba
`
ng

f
z

.
Ch u
.
ng minh. Theo gia thie

t ta co f l`a h`am R
2
- kha vi, nen
f =
f
z
z +
f
z
z +o(z), (2.6)
trong do lim
o(z)
z
= 0 khi z 0. Do do
f
z
=
f
z
+
f
z
e
2i
+(z),
trong do (z) =
o(z)
z
, v`a ta thu du
.
o
.
.
c
f
z

= lim
f
z
=
f
z
+
f
z
e
2i
. (2.7)
Cong th u
.
c (2.7) ch u
.
ng to ra
`
ng c ac gi a tri
.
da
.
o h`am cu a h`am f theo
phu
.
o
.
ng ta
.
i die

m z
0
lap da
`
y du
.
`o
.
ng tr`on vo
.
i tam ta
.
i die

m
f
z
v`a ban knh
ba
`
ng

f
z

.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t quan tro
.
ng l`a tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi da
.
o h`am theo mo
.
i
phu
.
o
.
ng tr` ung nhau. Khi do, du
.
`o
.
ng tr`on da noi trong di
.
nh l y 2.1.2 se suy
bie

n th`anh mo
.
t die

m
f
z
(z
0
).
110 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2.1.3 H`am C - kha vi
Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C v`a f l`a h`am bie

n ph u
.
c z = x +iy
xac di
.
nh trong D. Ta c o di
.
nh ngha quan tro
.
ng sau day:
D
-
i
.
nh ngha 2.1.3. H`am f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a C - kha vi ta
.
i die

m z
0
D ne

u to
`
n
ta
.
i gio
.
i ha
.
n
lim
h 0
h = 0
f(z
0
+h) f(z
0
)
h
v`a ta noi ra
`
ng h`am f co da
.
o h`am theo bie

n ph u
.
c ta
.
i die

m z
0
v`a k y hie
.
u l`a
f

(z
0
) hay
df
dz
(z
0
):
f

(z
0
) =
df(z
0
)
dz
= lim
h 0
h = 0
f(z
0
+h) f(z
0
)
h
(2.8)
Di
.
nh ngha 2.1.3 d`oi hoi ra
`
ng gio
.
i ha
.
n (2.8) pha i to
`
n ta
.
i doi vo
.
i mo
.
i c ach
cho z da
`
n de

n z
0
. Noi chnh xac ho
.
n, he
.
th u
.
c (2.8) c o ngha ra
`
ng: > 0,
= () > 0 sao cho khi 0 < [h[ < th` bat da

ng th u
.
c

f(z
0
+h) f(z
0
)
h
f

(z
0
)

< (2.9)
du
.
o
.
.
c thoa man. Nhu
.
v a
.
y ta d`oi hoi ra
`
ng khi h 0 (t u
.
c l`a z z
0
) theo b at
c u
.
du
.
`o
.
ng n`ao ty so
f(z
0
+h) f(z
0
)
h
pha i da
`
n to
.
i c` ung mo
.
t gio
.
i ha
.
n.
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.9) c ung suy ra ra
`
ng ne

u h`am f(z) co da
.
o h`am ta
.
i die

m z
0
th` no lien tu
.
c ta
.
i die

m d o. Die
`
u kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i l`a khong d ung.
T` u
.
di
.
nh ngha da
.
o h`am (2.8) v`a c ac tnh chat cu a gio
.
i ha
.
n trong mie
`
n
ph u
.
c suy ra
`
ng cac quy ta

c co
.
ba n de

tnh da
.
o h`am cu a to

ng, tch v`a thu

.
o
.
ng
2.1. H`am kha vi 111
cu a hai h`am. cu a h`am ho
.
.
p v`a h`am ngu
.
o
.
.
c doi vo
.
i cac h`am bie

n thu
.
.
c de
`
u
du
.
o
.
.
c ba o to`an doi vo
.
i cac h`am bie

n ph u
.
c.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet van de

`
tu
.
.
nhien l`a: tnh C - kha vi da neu
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i tnh chat do
.
n gia n n`ao cu a cac h`am u(x, y) v`a v(x, y) l`a pha
`
n
thu
.
.
c v`a pha
`
n a o cu a h`am f(z).
D
-
i
.
nh l y 2.1.3. Gia su
.
h`am
f(z) = u(x, y) +iv(x, y)
l`a C - kha vi ta
.
i die

m z = x + iy. Khi do ta
.
i die

m (x, y) h`am u(x, y) v` a

v(x, y) co cac da
.
o h`am rieng theo bie

n x v` a y thoa m an die
`
u kie
.
n
u
x
=
v
y
,
(2.10)
u
y
=
v
x

Cac he
.
th u
.
c (2.10) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a c ac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am w = f(x) xac di
.
nh trong mie
`
n D C v`a co da
.
o
h`am ta
.
i die

m z D:
f

(z) = lim
z0
f(z + z) f(z)
z
= lim
z0
w
z
(2.11)
Nhu
.
va
.
y vo
.
i mo
.
i cach cho z = x + iy da
`
n de

n 0 gio
.
i ha
.
n (2.11) pha i
to
`
n ta
.
i v`a de
`
u ba
`
ng mo
.
t gi a tri
.
l` a f

(z). Do do gio
.
i ha
.
n ay pha i to
`
n ta
.
i trong
hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng sau
a) z = x +i0 = x v`a x 0.
b) z = 0 +iy = iy v`a y 0.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat ta c o
f

(z) = lim
x0
_
u(x + x, y) u(x, y)
x
+i
v(x + x, y) v(x, y)
x
_
= lim
x0
u(x + x, y) u(x, y)
x
+i lim
x0
v(x + x, y) v(x, y)
x
=
u
x
(x, y) +i
v
x
(x, y). (2.12)
112 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai:
f

(z) = lim
y0
_
u(x, y + y) u(x, y)
iy
+ i
v(x, y + y) v(x, y)
iy
_
= lim
y0
u(x, y + y) u(x, y)
iy
+ lim
y0
v(x, y + y) v(x, y)
y
= i
u
y
(x, y) +
v
y
(x, y). (2.13)
T` u
.
(2.12) v`a (2.13) ta thu du
.
o
.
.
c
u
x
+i
v
x
=
v
y
i
u
y

u
x
=
v
y
u
y
=
v
x
_

_
Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Ro r`ang l`a c ac he
.
qua thu du
.
o
.
.
c t` u
.
tnh C - kha vi l`a an tu
.
o
.
.
ng ho
.
n nhie
`
u
so vo
.
i cac he
.
qua thu du
.
o
.
.
c t` u
.
tnh C - lien tu
.
c. Ngo` ai vie
.
c c ac h`am u(x, y)
v`a v(x, y) co cac da
.
o h`am rieng cap 1, cac da
.
o h`am n`ay c`on pha i lien he
.
vo
.
i
nhau bo
.
i cac phu
.
o
.
ng tr`nh vi phan (2.10).
Nhu
.
va
.
y, tha
.
m ch ne

u u(x, y) v`a v(x, y) c o cac da

.
o h`am rieng cap 1 th`
noi chung h`am u +iv khong pha i l`a h`am kha vi cu a z.
T` u
.
do, cac he
.
th u
.
c Cauchy - Riemann (2.10) la
.
p th`anh die
`
u kie
.
n ca
`
n de

h`am f(z) l`a C - kha vi. Tuy nhien do khong pha i l`a die
`
u kie
.
n du . Ta xet
mo
.
t v`ai v du
.
.
Ta xet h`am f(z) =
_
[xy[. H`am n`ay trie
.
t tieu tren ca hai tru
.
c v`a do do
khi z = 0 ta co
u
x
=
u
y
=
v
x
=
v
y
= 0
v`a die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann thoa man. Nhu
.
ng h`am f(z) khong C kha vi
ta
.
i die

m z = 0. Tha
.
t va
.
y, ta co
f(z)
z
=
_
[xy[
x +iy
v`a ne

u x = r, y = r trong
do , l`a nh u
.
ng ha
`
ng so c`on r > 0 th` he
.
th u
.
c do da
`
n to
.
i
_
[[
+i
khi r 0.
Nhu
.
va
.
y gio
.
i ha
.
n khong duy nhat v`a h`am khong C - kha vi.
2.1. H`am kha vi 113
V du
.
n`ay ch u
.
ng to ra
`
ng h`am f(z) c o the

khong C - kha vi ne

u he
.
ty so
f(z) f(z
0
)
z z
0
da
`
n de

n gio
.
i ha
.
n do
.
c theo hai du
.
`o
.
ng tha

ng vuong goc. V`a noi

chung, h`am f co the

khong C - kha vi cho d` u ty so tren da

`
n de

n gi o
.
i ha
.
n
theo mo
.
t lo
.
p cac du
.
`o
.
ng da
.
c bie
.
t n`ao do. Ch a

ng ha
.
n, ta xet h`am
f(z) =
_

_
xy
2
(x +iy)
x
4
+y
4
ne

u z ,= 0,
0 ne

u z = 0.
De

d`ang thay ra
`
ng lim
f(z) f(0)
z
= 0 ne

u z 0 do
.
c theo bat c u
.
du
.
`o
.
ng
tha

ng n`ao qua goc to

.
a do
.
. Nhu
.
ng tren du
.
`o
.
ng cong x = y
2
ta co
f(z) f(0)
z
=
y
4
y
4
+y
4
=
1
2

Do do h`am f(z) khong C - kha vi ta
.
i die

m z = 0.
Cac he
.
th u
.
c (2.10) se l`a die
`
u kie
.
n du de

f(z) l`a C - kha vi ne

u gia thie

t
them ra
`
ng ca bon da
.
o h`am rieng cap 1 cu a h`am u(x, y) v`a v(x, y) de
`
u to
`
n ta
.
i
trong lan c a
.
n die

m (x, y) v` a lien tu
.
c ta
.
i die

m (x, y). Ta co
D
-
i
.
nh l y 2.1.4. Ne

u ta
.
i die

m (x, y) c ac h`am u(x, y) v` a v(x, y) c o cac da

.
o
h`am rieng lien tu
.
c thoa man cac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann th` h`am bie

n
ph u
.
c f(z) = u +iv co da
.
o h`am ta
.
i die

m z = x +iy.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
cac h`am u v`a v co c ac da
.
o h`am rieng lien tu
.
c ta
.
i die

m
(x, y). Khi do u v`a v kha vi ta
.
i die

m do, t u
.
c l`a so gia u v`a v tu
.
o
.
ng u
.
ng
vo
.
i cac so gia x v`a y co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
u = u(x + x, y + y) u(x, y) =
u
x
x +
u
y
y +o
1
(), 0
v = v(x + x, y + y) v(x, y) =
v
x
x +
v
y
y +o
2
(), 0
trong do = [z[ =
_
x
2
+ y
2
, o
1
() v` a o
2
() ( 0) l`a nh u
.
ng vo c` ung
be cap cao ho
.
n so vo
.
i , t u
.
c l`a
lim
0
o
j
()

= 0, j = 1, 2.
114 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Do do, ne

u lu
.
u y ra
`
ng o
1
() +io
2
() = o() ( 0) ta co
f
z
=
u +iv
x +iy
=
u
x
x +
u
y
y +i
_
v
x
x +
v
y
y
_
x +iy
+
o()
z
=
u
x
(x +iy) +
v
x
(y +ix)
x +iy
+
o()

z
=
u
x
+i
v
x
+
o()

z

V`

=

[z[
= 1 v`a lim
0
o()

= 0 nen t` u
.
do suy ra
`
ng
lim
z0
f
z
=
u
x
+i
v
x
t u
.
c l`a ta
.
i die

m z h`am f co da
.
o h`am f

(z) =
u
x
+i
v
x

2.1.4 Mo

i lien he
.
gi u
.
a C - kha vi v`a R
2
- kha vi
Cac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann (2.10) co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng go
.
n g`ang
ho
.
n ne

u ta su
.
du
.
ng khai nie
.
m da
.
o h`am h`nh th u
.
c trong 1. v`a 2.
T` u
.
di
.
nh l y 2.1.2 suy ra ra
`
ng ne

u f l`a h`am C - kha vi ta

.
i die

m z
0
D th`
da
.
o h`am theo mo
.
i phu
.
o
.
ng ta
.
i die

m do de
`
u tr` ung nhau v`a ba
`
ng
f
z

Chnh xac ho
.
n ta c o
D
-
i
.
nh l y 2.1.5. H`am R
2
- kha vi f trong mie
`
n D l` a h`am C - kha vi trong
mie
`
n do khi v`a ch khi no thoa m an die
`
u kie
.
n
f
z
= 0. (2.14)
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
f l`a h`am C - kha vi. Khi do, theo di
.
nh ngha 2.1.3
gio
.
i ha
.
n (2.8) to
`
n ta
.
i khong phu
.
thuo
.
c v`ao phu
.
o
.
ng phap da
`
n z de

n 0, v` a
ta co
f = f

(z
0
)z +(z),
2.1. H`am kha vi 115
trong do lim
z0
(z) = 0. T` u
.
do r ut ra
df = f

(z
0
)dz,
t u
.
c l` a
f
z
= 0.
2. Gia su
.

f
z
= 0. T` u
.
cong th u
.
c (2.6) ta thu du
.
o
.
.
c
f
z
=
f
z
+(z),
trong do lim
z0
(z) = 0. T` u
.
do thay ro l`a gio
.
i ha
.
n (2.8) to
`
n ta
.
i v`a
f

(z
0
) =
f
z

Die
`
u kie
.
n (2.9) chnh l`a die
`
u kie
.
n kha vi ph u
.
c Cauchy - Riemann. Die
`
u
kie
.
n Cauchy - Riemann c`on co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f
x
+i
f
y
= 0 (2.15)
v`a nhu
.
va
.
y ta c o di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.1.6. H`am f l`a C - kha vi ta
.
i mo
.
t die

m n`ao do khi v` a ch khi no

l`a R
2
- kha vi ta
.
i die

m do v`a cac da
.
o h`am rieng cu a n o ta
.
i die

m ay lien he
.
vo
.
i nhau ba
`
ng he
.
th u
.
c (2.15).
2.1.5 H`am ch nh h`nh
T` u
.
tnh C - kha vi da du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha ta chu
.
a the

r ut ra nh u
.
ng ke

t lua
.
n
m`a ch ung ta mong muon khi noi de

n ta
`
m quan tro
.
ng cu a khai nie
.
m n`ay.
De

thu du
.
o
.
.
c nh u
.
ng ke

t qua do, d`oi hoi h`am f pha i l`a C - kha vi ta

.
i mo
.
t
lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z
0
. V` the

ta co
116 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
D
-
i
.
nh ngha 2.1.4. 1) H` am f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am chnh h`nh ta
.
i die

m z
0
ne

u
no l`a C - kha vi ta
.
i m o
.
t lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z
0
. H`am f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
chnh h`nh trong mie
`
n D ne

u no ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n ay. Ta
.
p
ho
.
.
p mo
.
i h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a H(D).
2) H` am f(z) chnh h`nh ta
.
i die

m v o c` ung ne

u h`am (z) = f
_
1
z
_
ch nh
h`nh ta
.
i die

m z = 0.
Pha
`
n 2) cu a di
.
nh ngha 2.1.4 cho phep ta xet c ac h`am ch nh h`nh tren
cac ta
.
p ho
.
.
p cu a ma
.
t pha

ng dong C.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng c` ung vo
.
i thua
.
t ng u
.
h`am ch nh h`nh ngu
.
`o
.
i ta c`on
d` ung nh u
.
ng thua
.
t ng u
.
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng khac sau day:
h`am ch nh h`nh h`am chnh quy h`am gia i tch do
.
n tri
.
.
T` u
.
die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann v`a di
.
nh ngha 2.1.4 de

d`ang suy ra
D
-
i
.
nh l y 2.1.7. Gia su
.
mie
`
n D C v` a H(D) t a
.
p ho
.
.
p mo
.
i h`am ch nh h`nh
trong mie
`
n D.
Khi do
1. H(D) l`a mo
.
t v` anh;
2. ne

u f H(D) v`a f(z) ,= 0 z D th`

1
f
H(D);
3. ne

u f H(D) v`a f ch nha

.
n gia tri
.
thu
.
.
c th` f l` a ha
`
ng s o.
Ch u
.
ng minh. Ba
`
ng cach tnh toan tru
.
.
c tie

p ta thu du
.
o
.
.
c

z
(f +g) =
f
z
+
g
z
,

z
(f g) =
f
z
g +f
g
z

T` u
.
do suy ra 1) v`a 2).
De

ch u
.
ng minh 3) ta nha
.
n xet ra
`
ng
f
x
,
f
y
c ung ch nha
.
n gia tri
.
thu
.
.
c.
Nhu
.
ng ma
.
t khac:
f
x
= i
f
y
nen suy ra
f
x

f
y
0. Va
.
y f l`a ha
`
ng so.
2.1. H`am kha vi 117
D
-
i
.
nh l y 2.1.8. (ve
`
h`am ho
.
.
p). Ne

u f(w) l` a h`am chnh h`nh trong D

v`a
ne

u g : D D

l`a h`am chnh h`nh trong D th` h` am ho

.
.
p f[g(z)] chnh h`nh
trong D,
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, de

thay ra
`
ng
[f(g)]
z
=
f
w

g
z
+
f
w

g
z

Theo gia thie

t
f
w
= 0,
g
z
= 0 nen suy ra f[g(z)] l`a h`am ch nh h`nh
trong D.
Tie

p theo, gia su
.
w = f(z), z D l`a h`am ch nh h`nh anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t
- mo
.
t mie
`
n D len mie
`
n D

. Die
`
u do co ngha l`a theo h`am da cho mo

i z D
de
`
u tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t gia tri
.
w D

v`a do
`
ng th`o
.
i theo quy lua
.
t do mo

i
w D

ch tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t gia tri
.
z D. T` u
.
do xac di
.
nh du
.
o
.
.
c h`am
do
.
n tri
.
z = (w), w D

co tnh chat l`a f[(w)] = w, w D

. Nhu
.
ta bie

t
h`am z = (w) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am ngu
.
o
.
.
c vo
.
i h`am w = f(z), z D.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u f

(z) ,= 0, z D th` h`am z = (w) l` a h`am

chnh h`nh tren D

.
Tha
.
t v a
.
y, gia su
.
w, w+w D

. Nh` o
.
h`am ngu
.
o
.
.
c, c ac die

m n`ay tu
.
o
.
ng
u
.
ng vo
.
i die

m z, z + z. Theo gia thie

t h`am f co da
.
o h`am ta
.
i die

m z nen
f(z) lien tu
.
c ta
.
i do: w 0 ne

u z 0. Do tnh do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t ta co
ca die
`
u kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i: z 0 ne

u w 0. Nhu
.
ng khi do
lim
w0
z
w
= lim
z0
1
w
z
=
1
f

(z)
, (f

(z) ,= 0).
Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng da
.
o h`am cu a h`am ngu
.
o
.
.
c z = (w) to
`
n ta
.
i ta
.
i die

m w
v`a ba
`
ng

(w) =
1
f

(z)
, w D

.
V` w l`a die

m t` uy y cu a D

, f

(z) lien tu
.
c v`a f

(z) ,= 0 nen h`am (w) ch nh

h`nh trong D

.
118 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ta xet v du
.
h`am w = az +b, a ,= 0 l`a h`am tuye

n tnh nguyen. H`am n`ay

anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t ma
.
t pha

ng ph u
.
c z len ma
.
t pha

ng ph u
.
c w. H`am
ngu
.
o
.
.
c cu a no co da
.
ng
z =
w b
a

De

d`ang thay ra
`
ng h`am w = az + b v`a h`am ngu
.
o
.
.
c cu a no z =
w b
a
ch nh
h`nh kha

p no
.
i tren ma
.
t pha

ng z v`a w tu
.
o
.
ng u
.
ng
_
w

z
= a, z

w
=
1
a
_
.
D
-
i
.
nh l y 2.1.9. Gia su
.
cho chu o

i l uy th` u
.
a

n0
a
n
z
n
. (2.16)
Ne

u b an knh ho
.
i tu
.
cu a chu o

i (2.16) khac 0 th` to

ng S(z) cu a n o l`a mo
.
t
h`am chnh h`nh trong h`nh tr` on ho
.
i tu
.
[z[ < R, R > 0 cu a n o, t u
.
c l` a khi
[z[ < R ta co
S

(z) = lim
S(z +h) S(z)
h
(2.17)
Ch u
.
ng minh. 1. Da
`
u tien ta ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i
da cho (2.16) l`a R th` ban knh ho
.
i tu
.
R

cu a chuo

i da
.
o h`am
S
0
(z) =

n1
na
n
z
n1
(2.18)
c ung ba
`
ng R. Th a
.
t va
.
y, hie

n nhien ra
`
ng ban knh R

ba
`
ng ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

n0
na
n
z
n
.
Nhu
.
ng
lim
n
n
_
n[a
n
[ = lim
n
n
1
n
n
_
[a
n
[ = lim
n
n
_
[a
n
[
2.1. H`am kha vi 119
v`a do do
R

=
_
lim
n
n
_
n[a
n
[
_
1
=
_
lim
n
n
_
[a
n
[
_
1
= R.
2. Gia su
.
z l`a die

m co di
.
nh t` uy y na
`
m trong h`nh tr`on [z[ < R. Khi do
co the

ch ra so R
1
(0 < R
1
< R) sao cho [z[ < R
1
< R. Gia su
.
z l`a so gia
t` uy y cu a z m`a [z + z[ < R
1
< R. V`
(z + z)
n
z
n
z
= (z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1
cho nen

S(z + z) S(z)
z
S
0
(z)

n=1
a
n
_
(z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1
nz
n1

+
+

n=m+1
a
n
_
(z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1

n=m+1
na
n
z
n1

. (2.19)
Xet die

m z

= R
1
. V` die

m z

= R
1
na
`
m trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
[z[ < R
cu a chuo

i (2.18) nen t` u
.
su
.
.
ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi cu a chuo

i (2.18) trong h`nh tr`on

[z[ < R suy ra
`
ng: > 0, M = M() sao cho m > M th` pha
`
n du
.

n m+1
n[a
n
[R
n1
1
<

3
(2.20)
Do do vo
.
i m > M, t` u
.
(2.20) thu du
.
o
.
.
c

n=m+1
na
n
z
n1

<

n=m+1
n[a
n
[R
n1
1
<

3
(2.21)
v`a

n=m+1
a
n
_
(z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1

n=m+1
n[a
n
[R
n1
1
<

3
(2.22)
120 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Tie

p theo, t` u
.
he
.
th u
.
c
lim
z0
m

n=1
a
n
_
(z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1

=
m

n=1
na
n
z
n1
suy ra
`
ng vo
.
i so > 0 da cho
.
n, t`m du
.
o
.
.
c so = () > 0 sao cho v o
.
i
[z[ < min(; [R
1
z[) th`

n=1
a
n
_
(z + z)
n1
+z(z + z)
n2
+ +z
n1
nz
n1

<

3
(2.23)
Ba
`
ng c ach thay n > M trong (2.19), t` u
.
(2.21) - (2.23) suy ra
`
ng khi
[z[ < min(, [R
1
z[) ta co

S(z + z) S(z)
z
S
0
(z)

<

3
+

3
+

3
= .
Do do
S
0
(z) = lim
z0
S(z + z) S(z)
z
= S

(z).
V` z l`a die

m t` uy y cu a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
[z[ < R nen di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
Nha
.
n xet. V` ba
`
ng phep do

i bie

n theo c ong th u
.
c t = z z
0
, z
0
,= 0 chuo

n0
a
n
(z z
0
)
n
du
.
o
.
.
c quy ve
`
chuo

n0
a
n
t
n
nen ta co di
.
nh l y sau:
D
-
i
.
nh l y 2.1.9

. To

ng f(z) cu a chuo

i l uy th` u
.
a

n0
a
n
(z z
0
)
n
l` a h`am ch nh
h`nh trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
[z z
0
[ < R cu a chuo

i do v`a da
.
o h`am f

(z) du
.
o
.
.
c
t`m theo cong th u
.
c
f

(z) =

n1
na
n
(z z
0
)
n1
.
2.1. H`am kha vi 121
2.1.6 Khong gian cac h`am ch nh h`nh
Gia su
.
mie
`
n D C, ((D) l`a ta
.
p ho
.
.
p cac h`am lien tu
.
c trong D v`a H(D) l`a
ta
.
p ho
.
.
p cac h`am ch nh h`nh trong D.
Khong di sau v`ao chi tie

t (vie
.
c do d`anh cho bo
.
mon topo ho
.
c), o
.
day ch
phac qua vie
.
c xac di
.
nh topo trong ((D). Doi vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p compa

c K D
bat k` y v`a so > 0 bat k` y, da
.
t
V (K, ) = f ((D) : [f(z)[ < , z K.
Ro r`ang l`a ta
.
p ho
.
.
p V (K, ) l`a lan ca
.
n cu a f 0 trong ((D). Ngu
.
`o
.
i ta
da ch u
.
ng minh ra
`
ng (xem [10], trang 188-191) ne

u K
n
l`a day cac ta
.
p ho
.
.
p
compa

c cu a mie
`
n D : K
i
K
i+1
,

i=1

K
i
= D sao cho mo

i compa

c K D
de
`
u thuo
.
c mo
.
t K
n
n`ao do th` c ac ta
.
p ho
.
.
p V (K
i
, ) doi vo
.
i mo
.
i K
i
v`a nhu
.
va
.
y l`a he
.
lan ca
.
n co
.
so
.
cu a pha
`
n tu
.
0 (t u
.
c l`a f 0) v`a se xac di
.
nh mo
.
t topo
m`a vo
.
i topo do ((D) l`a mo
.
t khong gian topo. Ro r`ang l`a day h`am f
n
((D)
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n D khi v`a ch khi K D, > 0,
n du lo
.
n suy ra
f
n
f V (K, ).
Die
`
u do co ngha ra
`
ng day f
n
((D) c o gio
.
i ha
.
n l`a mo
.
t die

m trong topo
m`a V (K, ) la
.
p th`anh he
.
lan ca
.
n co
.
so
.
cu a f 0.
V` H(D) l`a khong gian con cu a khong gian ((D) nen tren H(D) ta xet
topo ca m sinh bo
.
i topo cu a khong gian ((D). Vo
.
i top o do, H(D) l`a khong
gian topo. Doi vo
.
i khong gian ((D) c ung nhu
.
H(D) ta co the

xac di
.
nh top o
bo
.
i metric hoa. Do do co the

ap du
.
ng cho khong gian ((D) v`a H(D) nh u
.
ng
di
.
nh l y quen thuo
.
c ve
`
khong gian metric. Cha

ng ha
.
n, ta
.
p ho
.
.
p con A cu a
khong gian E l`a dong khi v`a ch khi gio
.
i ha
.
n cu a day die

m bat k` y cu a A
thuo
.
c A.
122 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2.2 Mo
.
t so

h`am ch

nh h`nh so
.
ca

p
2.2.1 D
-
a th u
.
c v`a h`am h u
.
u ty
De

y de

n cac da

ng th u
.
c
d(const)
dz
= 0,
dz
dz
= 1 v`a cac quy ta

c tnh da
.
o h`am
ta co the

ke

t lua
.
n ra
`
ng da th u
.
c P
n
(z) l`a h`am ch nh h`nh z C v`a
P
n
(z) =
_
n

k=0
a
k
z
nk
_

=
n1

k=0
(n k)a
k
z
nk1
.
Cac h`am h u
.
u ty 1(z) =
P(z)
Q(z)
, trong do P(z) v`a Q(z) l`a cac da th u
.
c,
ch nh h`nh z C N(Q), trong do N(Q) = z C : Q(z) = 0. Cha

ng
ha
.
n, h`am phan tuye

n tnh w =
az + b
cz +d
ch nh h`nh z C
_

d
c
_
ne

u c ,= 0
v`a ch nh h`nh trong C ne

u c = 0 v`a d ,= 0; h`am Jukovski w =

1
2
_
z +
1
z
_
ch nh h`nh z C 0.
2.2.2 H`am w = z
n
v`a z =
n

w, n N
Ta xet c ac gia tri
.
z
1
= [z
1
[e
i
1
, z
2
= [z
1
[e
i
2
. T` u
.
do
w
1
w
2
= [z
1
[
n
_
e
in
1
e
in
2

= [z
1
[
n
e
in
2
_
e
in(
1

2
)
1

. (2.24)
He
.
th u
.
c (2.24) ch u
.
ng to ra
`
ng z
1
v`a z
2
co c` ung mo
.
t a nh khi v`a ch khi

2
= k
2
n
, k Z.
Do va
.
y, h`am w = z
n
do
.
n die
.
p trong mie
`
n D n`ao do khi v`a ch khi D khong
ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m khac nhau z
1
v`a z
2
m`a
_
_
_
[z
1
[ = [z
2
[
arg z
1
= arg z
2
+
2
n
k, k Z.
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 123
V du
.
ve
`
mie
`
n do
.
n die
.
p cu a h`am w = z
n
l`a cac h`nh qua
.
t vo ha
.
n
D
k
=
_
z C : k
2
n
< arg z <
2
n
(k + 1), k = 0, n 1
_
.
Ta chia ma
.
t pha

ng ph u
.
c C th`anh n h`nh qua
.
t bo
.
i cac tia di ra t` u
.
goc
to
.
a do
.
=
k
=
2
n
k, k = 0, 1, . . . , n 1.
Gia su
.
D
k
l`a h`nh qua
.
t

k
< <
k+1
, > 0.
t u
.
c l` a
D
k
=
_
z C : z = e
i
, > 0,
k
< = arg z <
k+1
_
.
Hie

n nhien D
k
l`a mie
`
n. Ta k y hie
.
u
D

k
=
_
z C : z = e
i
,
k
<
k+1
, > 0
_
.
Tie

p theo ta da
.
t
=
k
+,
k
<
k+1
.
T` u
.
do ne

u 0 <
1
=
2
n
th`
k
<
k+1
v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i.
Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng: h`am w = z
n
anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t mie
`
n D

k
len
to`an bo
.
ma
.
t ph a

ng
C

= C

w
=
_
w C : w = re
i
, 0 < 2
_
.
Tha
.
t va
.
y, ta co
re
i
=
n
e
in
=
n
e
in(
2
n
k+)
=
n
e
in
.
Do do
r =
n
, = n
_
0 <
1
=
2
n
_
.
124 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
v`a t` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c a nh cu a D

k
l`a ma
.
t pha

ng C

w
.
T` u
.
ch u
.
ng minh tren ta c ung thu du
.
o
.
.
c
= r
1
n
=
n

r,
=

n
v`a t` u
.
do suy ra
`
ng tren mie
`
n D

k
h`am w = z
n
co h`am ngu
.
o
.
.
c
z = (z)
k
= e
i
= r
1
n
e
i
+2k
n
, k = 0, 1, . . . , n 1; w C

w
. (2.25)
Noi chung: h`am w = z
n
co h`am ngu
.
o
.
.
c n-tri
.
z =
n

w
l`a n nhanh lien tu
.
c (2.25) tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac so k = 0, 1, . . . , n1. Cac nhanh
(2.25) xac di
.
nh bo
.
i cac so k = 0, 1, . . . , n 1 anh xa
.
C

len D

0
, D

1
, . . . , D

n
tu
.
o
.
ng u
.
ng.
De

tnh da
.
o h`am cu a nhanh th u
.
k ta pha i xet mie
`
n D
k
D

k
. Ta k y hie
.
u
C
+
w
= C

w
R
+
.
Ro r`ang l`a h`am ch nh h`nh w = z
n
anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t D
k
len C
+
w
,
do
`
ng th`o
.
i h`am ngu
.
o
.
.
c tu
.
o
.
ng u
.
ng du
.
o
.
.
c xac di
.
nh theo cong th u
.
c (2.25).

Ap du
.
ng quy ta

c da
.
o h`am h`am ngu
.
o
.
.
c ta co (z D
k
)
_
n

w
_

=
_
n

w
_

k
=
1
_
z
n
_

=
1
nz
n1
=
z
nw
=
1
n

r
1
n
e
i
+2k
n
re
i(+2k)
=
1
n
r
1
n
1
e
i(
1
n
1)(+2k)
=
1
n
w
1
n
1
.
2.2.3 H`am e
z
Gia su
.
z = x +iy. Khi do
e
z
def
= e
x
(cos y +i siny).
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 125
Ne

u z = x l`a so thu
.
.
c th` e
z
= e
x
, t u
.
c l`a khi z nha
.
n cac gi a tri
.
thu
.
.
c th` h`am
bie

n ph u
.
c e
z
tr` ung vo
.
i h`am m u bie

n thu
.
.
c thong thu
.
`o
.
ng. Die
`
u nha
.
n xet n`ay
c` ung vo
.
i mo
.
t so tnh chat du
.
o
.
.
c neu du
.
o
.
i day se ch u
.
ng to tnh ho
.
.
p l y cu a
di
.
nh ngha h`am m u bie

n ph u
.
c v` u
.
a neu.
Ta lu
.
u y mo
.
t so tnh chat cu a h`am e
z
.
1) e
z
,= 0 z C. Die
`
u do du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
di
.
nh ngha v`a he
.
th u
.
c e
x
,= 0,
[e
iy
[ = 1.
2) e
z
1
e
z
2
= e
z
1
+z
2
.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z
1
= x
1
+iy
1
, z
2
= x
2
+iy
2
. Khi do
e
z
1
e
z
2
= e
x
1
(cos y
1
+i siny
1
)e
x
2
(cos y
2
+i siny
2
)
= e
x
1
+x
2
_
cos(y
1
+y
2
) +i sin(y
1
+y
2
)

= e
x
1
+x
2
+i(y
1
+y
2
)
= e
z
1
+z
2
.
3)
e
z
1
e
z
2
= e
z
1
z
2
. Die
`
u n`ay du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
di
.
nh ngha v`a tnh chat 2).
4) Da

ng th u
.
c e
z+
= e
z
= 2ki, k Z.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
= 2ki, k Z. Khi do ta c o
e
z+
= e
z+2ki
= e
z
e
2ki
= e
z
.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u e
z+
= e
z
, = +i th`
e
z++i
= e
z
e
z
_
e
+i
1
_
= 0.
V` e
z
,= 0 nen e
+i
= 1. Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng khi do = 0, = 2k,
k Z.
Tha
.
t va
.
y, t` u
.
da

ng th u
.
c e
+i
= 1 suy ra
`
ng e

e
i
= 1 v`a do do e

= 1,
= 2k, k Z; t u
.
c l`a = 0, = 2k, k Z. Nhu
.
va
.
y = 0 + i2k =
2ki.
126 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Cac so 2ki, k Z m`a vo
.
i z C bat k` y ta co da

ng th u
.
c e
z+2ki
= e
z
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac chu k`y cu a h`am e
z
v`a so 2i go
.
i l`a chu k`y co
.
ba n cu a no.
5) e
z
khong co gi o
.
i ha
.
n khi z v` lim
x
e
x
= 0, lim
x+
e
x
= .
6) H`am e
z
do
.
n die
.
p trong mie
`
n D C khi v`a ch khi mie
`
n D khong ch u
.
a
nh u
.
ng ca
.
p die

m khac nhau z
1
v`a z
2
m`a
z
1
z
2
= 2ni, n Z.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
z
1
, z
2
(z
1
,= z
2
) c` ung co mo
.
t a nh. Khi do t` u
.
he
.
th u
.
c w
1
= w
2
suy ra
e
z
1
= e
z
2
e
z
1
z
2
= 1 z
1
z
2
= 2ki.
V du
.
ve
`
mie
`
n do
.
n die
.
p cu a h`am m u bie

n ph u
.
c l`a cac b ang v o ha
.
n na
`
m
ngang
D
k
=
_
z C : < Re z < +; 2k < Imz < 2(k + 1), k Z
_
.
7) H`am e
z
lien tu
.
c tren C. Th a
.
t va
.
y v` c ac h`am Re(e
z
) = u(x, y) =
e
x
cos y, Im(e
z
) = e
x
siny de
`
u lien tu
.
c nen theo di
.
nh l y ta c o h`am e
z
lien tu
.
c.
8) H` am e
z
H(C). Th a
.
t va
.
y cac h`am pha
`
n thu
.
.
c u(x, y) = e
x
cos y v`a
pha
`
n a o v(x, y) = e
x
siny de
`
u l`a nh u
.
ng h`am kha vi v`a thoa man die
`
u kie
.
n
Cauchy - Riemann, nen theo di
.
nh l y 2.1.4 ta c o e
z
H(C).
2.2.4 H`am logarit
Gia su
.
cho so ph u
.
c z C. Khi do mo
.
i so ph u
.
c C thoa man phu
.
o
.
ng
tr`nh e

= z du
.
o
.
.
c go
.
i l`a logarit cu a so z C v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
Ln z = .
Nhu
.
va
.
y
Ln z = e

= z. (2.26)
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 127
Gia su
.
= x +iy, z = r(cos +i sin), r = [z[, = arg z, < .
Ta co
e

= z e
x+iy
= r(cos +i sin )
e
x
(cos y +i siny) = r(cos +i sin)

_
_
_
e
x
= r > 0,
y = + 2k, k Z;

_
_
_
x = lnr
y = + 2k, k Z.
Nhu
.
va
.
y
Ln z = = x +iy = lnr +i( + 2k), k Z,
hay l`a
Ln z = ln[z[ +iarg z + 2ki, k Z. (2.27)
Ta k y hie
.
u
lnz = ln[z[ +iarg z
v`a go
.
i do l`a gia tri
.
chnh cu a Ln z. T` u
.
do
Ln z = lnz + 2ki, k Z.
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.27) suy ra ra
`
ng: mo

i s o ph u
.
c z ,= 0, de
`
u c o vo so gia
tri
.
logarit, trong do hai gia tri
.
logarit b at k`y l` a kh ac nhau m o
.
t b o
.
i nguyen
cu a 2i. Ne

u z l`a so thu
.
.
c du
.
o
.
ng th` gi a tri
.
chnh cu a logarit tr` ung vo
.
i ln[z[
v`a do do no bie

u die

n so thu
.
.
c tr` ung vo
.
i logarit c o

die

n: Ch a

ng ha
.
n ln1 = 0,
lne = 1, . . .
Nhu
.
ng, ngo` ai cac gia tri
.
thu
.
.
c do, logarit cu a c ac so thu
.
.
c du
.
o
.
ng c` on
co vo s o cac logarit ph u
.
c du
.
o
.
.
c tnh theo cong th u
.
c (2.27). Cha

ng ha
.
n:
Ln1 = 2ki, Ln e = 1 + 2ki, . . .
128 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ta lu
.
u y hai tnh chat da
.
c bie
.
t cu a logarit so ph u
.
c
a) Ln (z
1
z
2
) = Ln z
1
+ Ln z
2
,
b) Ln
z
1
z
2
= Ln z
1
Ln z
2
.
Cac da

ng th u
.
c n`ay c a
`
n du
.
o
.
.
c hie

u mo
.
t c ach u
.
o
.
c le
.
: do l`a da

ng th u
.
c gi u
.
a cac
ta
.
p ho
.
.
p. N oi cach khac; ve

trai co the

sai khac ve

pha i mo
.
t bo
.
i nguyen cu a
2i hoa
.
c ve

pha i ba
`
ng ve

trai vo
.
i vie
.
c cho
.
n so ha
.
ng 2ki trong ve

trai mo
.
t
cach thch ho
.
.
p.
Bay gi`o
.
ta xet logarit vo
.
i tu
.
cach l`a mo
.
t h`am.
Ta da
.
t
C
0
= C 0
v`a du
.
a v`ao xet h`am
Ln
k
: C
0
C,
Ln
k
z = ln[z[ +iarg z + 2ki.
Do l`a h`am do
.
n tri
.
. M a
.
t khac v` < arg z nen
Ln
k
C
0
D
k
=
_
w C : (2k + 1) < Imw (2k + 1)
_
l`a bang vo ha
.
n na
`
m ngang co be
`
ro
.
ng 2.
Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng
Ln
k
C
0
= D
k
,
t u
.
c l`a ch u
.
ng minh ra
`
ng w D
k
z C
0
sao cho
Ln
k
z = w.
Gia su
.
w = u +iv D
k
. Khi do
v = v
0
+ 2k, < v
0
.
Ta da
.
t z = e
w
= e
u
(cos v
0
+i sinv
0
). Khi do ta thu du
.
o
.
.
c
Ln
k
z = ln[z[ +iarg z + 2ki
= u +i(v
0
+ 2k) = u +iv = w.
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 129
Nhu
.
va
.
y
Ln
k
: C
(len)
D
k
.
V` D
k
l`a mie
`
n do
.
n die
.
p cu a Ln
k
nen ta
.
i do no co h`am ngu
.
o
.
.
c
Ln
1
k
: D
k
C
0
.
do l`a h`am
Ln
1
k
(w) = e
w
.
H`am n`ay do
.
n tri
.
.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng h`am Ln
k
z khong lien tu
.
c trong C
0
, m`a cu
.
the

l`a no
khong lien tu
.
c tren pha
`
n am tru
.
c thu
.
.
c R

. Tha
.
t va
.
y v` z = x
0
< 0 v`a
|(x
0
, ) l`a - lan c a
.
n cu a x
0
, z |(x
0
, ) sao cho Im(Ln
k
z) se ga
`
n vo
.
i
(2k +1) v`a z |(x
0
, ) sao cho Im(Ln
k
z) se g a
`
n vo
.
i (2k 1). N oi chnh
xac ho
.
n khi z x
0
R

m`a Imz > 0 (tu

.
o
.
ng u
.
ng: Imz < 0) th` Ln
k
z da
`
n
de

n ln[x
0
[ + (2k + 1) (tu
.
o
.
ng u
.
ng: da
`
n de

n ln[x
0
[ + (2k 1)).
Cac h`am Ln
k
z du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac nh anh (do
.
n tri
.
) cu a h`am da tri
.
Ln z.
Mo
.
t c ach tu
.
.
nhien ta du
.
a v`ao ta
.
p ho
.
.
p
C

=
_
z C : < arg z <
_
l`a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C ca

t bo pha
`
n am tru
.
c thu
.
.
c v`a xet h`am
Ln
0
k
= Ln
k

.
Ro r`ang l`a
Ln
0
k
C

= D
0
k
=
_
w C : (2k 1) < Imw < (2k + 1)
_
H`am Ln
0
k
lien tu
.
c tren C

. De

ch u
.
ng minh die
`
u do ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh
ra
`
ng
lnz = ln[z[ +iarg z
130 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
lien tu
.
c tren C

. Nhu
.
ng die
`
u do l`a hie

n nhien v` pha
`
n thu
.
.
c ln[z[ lien tu
.
c
tren C

(tha
.
m ch no lien tu
.
c ca trong C
0
) v` a pha
`
n a o arg z lien tu
.
c tren C

nhu
.
ta da ch u
.
ng minh trong chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c. Nhu
.
va
.
y: h`am Ln
k
z lien tu
.
c
tren C

= C R

. Do l`a cac nhanh do

.
n tri
.
lien tu
.
c tren C

cu a h`am logarit
Ln z.
Trong mie
`
n C

ta thu du
.
o
.
.
c v o s o nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c. Mo
.
i nhanh Ln
k
z
ho`an to`an du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng bo
.
i die
`
u l`a: C ac gia tri
.
cu a no thuo
.
c mo
.
t bang vo
ha
.
n na
`
m ngang D
k
xac di
.
nh.
T` u
.
la
.
p lua
.
n tren c ung suy ra ra
`
ng h`am w = Ln
k
z anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t -
mo
.
t v`a lien tu
.
c mie
`
n C

len D
k
v`a h`am ngu
.
o
.
.
c cu a no z = e
w
co da
.
o h`am
,= 0 ta
.
i mo
.
i die

m w D
k
. Do do theo quy ta

c da
.
o h`am cu a h`am ngu
.
o
.
.
c ta co
_
Ln
k
z
_

z
=
1
_
e
w
_

w
=
1
e
w
=
1
z
(2.28)
Ta nhan ma
.
nh ra
`
ng o
.
day ta tnh da
.
o h`am khong pha i cu a h`am da tri
.
Ln z m`a l`a cu a nhanh do
.
n tri
.
cu a no tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
k n`ao do.
2.2.5 H`am l uy th` u
.
a z

, R
H`am l uy th` u
.
a z

, R du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha theo cong th u
.
c
w = z

= e
lnz
= e
[ln|z|+i(arg z+2k)]
= [z[

e
i(argz+2k)
, k Z (2.29)
hay l`a
w =

e
i(+2k)
, k Z; z = e
i
. (2.30)
Ta xet c ac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p sau day.
1
+
. Ne

u l`a so nguyen th` e

i2k
= 1 v`a
w = (e
i
)

= z

trong do z

du
.
o
.
.
c hie

u theo ngha thong thu

.
`o
.
ng l`a tch cu a th` u
.
a so z.
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 131
2
+
. Ne

u =
p
q
, trong do p > 0, q > 0 l`a nh u
.
ng so nguyen, th` gi u
.
a cac
so o
.
ve

pha i cu a (2.30) ch co c ac gia tri

.
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i k = 0, 1, . . . , q 1 l`a
khac nhau:
w =

e
i(+2k)
, k = 0, 1, . . . , q 1.
Da
.
c bie
.
t l`a khi =
1
n
, n N th` h`am w = z
1
n
da du
.
o
.
.
c xet trong 2).
3
+
. Ne

u l`a so vo ty th` doi v o

.
i cac gia tri
.
k khac nhau cac h`am xac
di
.
nh bo
.
i (2.29) hay (2.30) l`a khac nhau. Tha
.
t va
.
y gia tri
.
acgumen cu a cac
gia tri
.
z

ba
`
ng

k
= + 2k
v`a trong cac gia tri
.
do khong co c ac gia tri
.
n`ao khac nhau mo
.
t bo
.
i nguyen cu a
2 v` ne

u vo
.
i k
1
, k
2
nguyen v`a k
1
,= k
3
m`a
k
1

k
2
= 2k
1
2k
2
= 2n,
trong do n-nguyen th`
=
n
k
1
k
2
l`a so h u
.
u ty . Vo l y. Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng z

l`a h`am v o s o tri

.
. Do l`a Cac
nhanh lien tu
.
c cu a h`am vo so tri
.
w = z

.
Tie

p theo ta c o (z = e
i
)
_
z

=
_
e
lnz
_

= e
ln z

z
=
e
[ln+i(+2k)]
e
[ln+i(+2k)]
= e
(1)[ln+i(+2k)]
= z
1
t u
.
c l` a da

ng th u
.
c
_
z

= z
1
d ung doi vo
.
i mo
.
i nhanh cu a z

.
2.2.6 Cac h`am so
.
ca

p khac
Cac h`am ch nh h`nh so
.
cap da xet: h`am phan tuye

n tnh, h`am e
z
v`a lnz,
h`am Jukovski dong mo
.
t vai tr`o co
.
ba n trong vie
.
c kha o sat cac h`am so
.
cap
co
.
ba n khac.
132 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Tha
.
t va
.
y, khi bie

t h`am f(z) v`a (z) ta c ung se bie

t ca h`am f[(z)] v`a

[f(z)]. C o the

kha

ng di
.
nh ra
`
ng mo
.
i h`am so
.
cap co
.
ba n khac de
`
u c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng ho
.
.
p mo
.
t so n`ao do cac h`am so
.
cap m`a ta da nghien c u
.
u.
Cha

ng ha
.
n ta xet cac h`am lu
.
o
.
.
ng giac bie

n ph u
.
c
sinz
def
=
e
iz
e
iz
2i
, (2.31)
cos z
def
=
e
iz
+e
iz
2
, (2.32)
tg z
def
=
sinz
cos z
, (2.33)
cotg z
def
=
cos z
sinz
(2.34)
Ne

u z = x l`a so thu
.
.
c th` theo di
.
nh ngha v`a cong th u
.
c Euler ta co
sinz =
1
2i
_
(cos x +i sin x) (cos(x) +i sin(x))

= sin x, cos z = cos x.

Nhu
.
va
.
y khi z = x l`a so thu
.
.
c h`am bie

n ph u
.
c sinz tr` ung vo
.
i h`am sin x quen
thuo
.
c. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
va
.
y doi vo
.
i h`am cos z v`a tg z.
Lu
.
u y ra
`
ng cac h`am lu
.
o
.
.
ng giac (2.31) ba o to`an nhie
`
u tnh chat cu a h`am
lu
.
o
.
.
ng giac bie

n thu
.
.
c nhu
.
ng khong pha i mo
.
i tnh ch at de
`
u du
.
o
.
.
c ba o to`an.
Cha

ng ha
.
n cos i =
e +e
1
2
1, 54; sini =
e e
1
2i
1, 17i, ngha l`a khong
the

noi cos z v`a sinz co modun bi

.
cha
.
n.
H`am w = cos z du
.
o
.
.
c xet nhu
.
l`a ho
.
.
p cu a ba h`am sau day:
z
1
= iz; z
2
= e
z
1
; w =
1
2
_
z
2
+
1
z
2
_
.
Do do vie
.
c kha o sat h`am cos z du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
kha o sat cac h`am da du
.
o
.
.
c
nghien c u
.
u.
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.32) v`a c ac tnh chat cu a h`am e
z
ta r ut ra tnh C - kha vi
cu a h`am cos z.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, h`am w = sin z l`a ho
.
.
p cu a bon h`am sau day:
z
1
= iz; z
2
= e
z
1
; z
3
=
z
2
i
, w =
1
2
(z
3
+
1
z
3
_
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 133
nen vie
.
c kha o sat h`am w = sinz c ung du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
kha o sat cac h`am da xet
o
.
tren.
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.31) v`a (2.32) suy ra ra
`
ng h`am cos z v`a sin z l`a nh u
.
ng h`am
tua
`
n ho`an vo
.
i chu k` y 2 v`a l`a nh u
.
ng h`am C - kha vi:
(cos z)

= sin z; (sinz)

= cos z.
Doi vo
.
i h`am tg z, theo di
.
nh ngha ta c o:
tg z =
sin z
cos z
, z ,=

2
+k, k Z.
Do l`a h`am tua
`
n ho`an vo
.
i chu k` y co
.
so
.
. Ba
`
ng cach su
.
du
.
ng (2.31) v`a
(2.32) ta co
tg z =
1
2

e
2iz
1
e
2iz+1
(2.35)
Do do vie
.
c kha o sat h`am tg z du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
kha o sat c ac h`am trung gian
da du
.
o
.
.
c xet sau day
z
1
= 2iz; z
2
= e
z
1
; w = i
z
2
1
z
2
+ 1

Bay gi` o
.
, ta chuye

n sang xet h`am l uy th` u

.
a to

ng quat
w = z

, R
+
.
mo
.
t c ach chi tie

t ho
.
n.
Ta da
.
t
z

= e
logz
.
H`am n`ay l`a ho
.
.
p cu a ba h`am trung gian sau day
z
1
= log z; z
2
= z
1
; w = e
z
2
.
C ung nhu
.
o
.
cac pha
`
n tren, ta co the

di
.
nh ngha khai nie
.
m nhanh lien tu
.
c
cu a h`am z

trong mie
`
n D. Mo

i nhanh lien tu
.
c cu a h`am log z trong mie
`
n D
se xac di
.
nh mo
.
t nhanh lien tu
.
c cu a h`am z

trong mie
`
n do.
134 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
De

d`ang thay ra
`
ng a nh cu a goc
D =
_
z C : a < arg z < b, b a 2, b, a R
_
(2.36)
qua anh xa
.
w = z

, R
+
l`a mo
.
t trong cac g oc sau:
D

=
_
w : a + 2k < arg w < b + 2k, k Z
_
. (2.37)
Tha
.
t va
.
y, qua anh xa
.
z
1
= log z a nh cu a D se l`a mo
.
t trong c ac bang vo
ha
.
n sau:
D(z
1
) =
_
z
1
C : a + 2k < Imz
1
< b + 2k, k Z
_
,
trong do so nguyen k du
.
o
.
.
c xac di
.
nh ba
`
ng vie
.
c cho
.
n nhanh lien tu
.
c cu a log z
trong goc (2.36). Qua anh xa
.
z
2
= z
1
th` a nh cu a D(z
1
) se l`a bang vo ha
.
n
D(z
2
) =
_
z
2
C : a + 2k < Imz
2
< b + 2k
_
vo
.
i die
`
u kie
.
n (b a) 2.
T` u
.
do suy ra die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
2.2.7 Nhanh ch nh h`nh cu a h`am da tri
.
Theo di
.
nh ngha, h`am ch nh h`nh f trong mie
`
n D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhanh
ch nh h`nh cu a h`am da tri
.
F(z) ne

u ta
.
i mo
.
i die

m z D gia tri
.
cu a h`am f(z)
tr` ung vo
.
i mo
.
t trong cac gia tri
.
cu a F(z) ta
.
i die

m ay.
Ta se gia i thch khai nie
.
m nhanh ch nh h`nh doi vo
.
i mo
.
t v`ai h`am do
.
n
gia n.
Tru
.
o
.
c he

t ta xet h`am w =
n

z trong mie
`
n D = C [0, e
i
], trong do
0, e
i
l`a tia arg z = . Ta da thay ra
`
ng nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am
n

z co the

tach du
.
o
.
.
c trong mie
`
n D ne

u trong do h`am arg z co the

tach cac
nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c (xem 1.5). Gia su
.
z
0
l`a die

m co di
.
nh n`ao do thuo
.
c D
v`a
0
= arg z
0
l`a mo
.
t trong cac gia tri
.
cu a arg z ta
.
i z
0
. Ta xet h`am

(z) =
_
_
_
arg z
0
, z = z
0
,

(z
0
,z)
arg z, z D, z ,= z
0
(2.38)
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 135
nhu
.
da l`am trong 1.5. Ta k y hie
.
u w

(z) l`a gia tri

.
cu a h`am can
n

z ta
.
i die

m
z tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i gia tri
.

(z) ta
.
i die

m ay. Khi do
w

(z) =
n
_
[z[
_
cos

(z)
n
+i sin

(z)
n
_
. (2.39)
Hie

n nhien, v`
n
_
[z[ v`a

(z) l`a nh u
.
ng h`am do
.
n tri
.
lien tu
.
c nen w

(z) do
.
n
tri
.
lien tu
.
c.
Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng w

(z) l`a h`am ch nh h`nh trong D (xem 2.2.2).

Tha
.
t va
.
y, ta k y hie
.
u r = [z[, =

(z). Khi do
Re w

(z) = u

(r, ) =
n

r cos

n
,
Imw

(z) = v

(r, ) =
n

r sin

n
,
v`a de

d`ang thay ra
`
ng
u

=
1
n
n

r
n1
cos

n
,
v

r
=
1
n
n

r
n1
sin

n
,
u

=
n

r
n
sin

n
,
v

=
n

r
n
cos

n

T` u
.
do suy ra
u

r
=
1
r
v

,
1
r
u

=
v

r

Do chnh l`a die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann. Nhu
.
va
.
y h`am u v`a v thoa man
die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann trong D. V` u v`a v kha vi lien tu
.
c trong D theo
r v`a nen w

(z) l`a mo
.
t nhanh ch nh h`nh cu a h`am
n

z trong D.
Ta xet c ac h`am w
m
(z) xac di
.
nh bo
.
i da

ng th u
.
c
w
m
(z) =
n
_
[z[
_
cos

m
(z)
n
+i sin

m
(z)
n
_
m = 0, 1, . . . , n 1, (2.40)
trong do h`am
m
(z) du
.
o
.
.
c xac di
.
nh nhu
.
(5.8), 1.5. Khi m = 0 ta thu du
.
o
.
.
c
h`am

(z) trong (2.38). De

d`ang thay ra
`
ng cac h`am n`ay de
`
u l`a nh u
.
ng nhanh
ch nh h`nh cu a h`am
n

z.
136 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
T` u
.
l y lua
.
n tren day v`a mu
.
c 1.5.3 ta c o the

ke

t lua
.
n ra
`
ng trong mie
`
n D
khong ch u
.
a die

m z = 0 h`am da tri
.
n

z co the

tach n nhanh ch nh h`nh du

.
o
.
.
c
xac di
.
nh bo
.
i (2.40).
C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
o
.
mu
.
c 5, de

d`ang ch u
.
ng to ra
`
ng trong mie
`
n D bat
k` y co ch u
.
a goc to
.
a do
.
ta khong the

tach nhanh ch nh h`nh cu a h`am da tri

.
n

z.
Ne

u t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p cac nhanh ch nh h`nh cu a h`am da tri
.
F(z) ta muon tach
mo
.
t nhanh xac di
.
nh th` ca
`
n da
.
t ra die
`
u kie
.
n bo

sung. Die
`
u kie
.
n do thong
thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c cho bo
.
i gi a tri
.
cu a nhanh c a
`
n tach ta
.
i mo
.
t die

m n`ao do cu a
mie
`
n D.
V du
.
1. Cho h`am w =
3

z, D = CR
+
. H ay tach nhanh ch nh h`nh w
m
(z)
m`a w
m
(1) = 1. T`m gia tri
.
cu a nhanh do ta
.
i die

m z = 8i.
V` w
m
(1) = 1 nen ta co the

da
.
t

0
= arg z
0
= arg(1) = 3.
Khi do h`am
m
(z) l`a

m
(z) =
_
_
_
3, z = 1,

(1,z)
arg z, z D, z ,= 1
v`a nhanh ch nh h`nh c a
`
n tach l`a
w
m
(z) =
3
_
[z[
_
cos

m
(z)
3
+i sin

m
(z)
3
_
.
Gia tri
.
cu a no ta
.
i die

m z = 8i ba
`
ng
w
m
(8i) =
3

8
_
cos
3

2
3
+i sin
3

2
3
_
= 2
_
cos
5
6
+i sin
5
6
_
=

3 +i.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet vie

.
c tach nhanh ch nh h`nh cu a h`am logarit.
C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
tren, de

d`ang ch u
.
ng minh ra
`
ng nhanh ch nh h`nh cu a
2.2. Mo
.
t so h`am ch nh h`nh so
.
cap 137
h`am logarit co the

tach du
.
o
.
.
c trong mie
`
n D ne

u trong do co the

tach du
.
o
.
.
c
nhanh do
.
n tri
.
lien tu
.
c cu a h`am arg z.
C ung nhu
.
tren, gia su
.
z
0
l`a die

m c o di
.
nh cu a D = C [0, e
i
] v`a
arg z
0
=
0
l`a mo
.
t trong cac gia tri
.
cu a Arg z
0
. Ta da
.
t

(z) =
_
_
_
arg z
0
, z = z
0
,

(z
0
,z)
arg z, z D, z ,= z
0
v`a w

(z) l`a gia tri

.
cu a w = Ln z = ln[z[+iArgz tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i arg z =

(z).
Khi do
w

(z) = ln[z[ +i

(z).
Hie

n nhien v` trong D ca ln[z[ l a

(z) de
`
u do
.
n tri
.
lien tu
.
c nen w

(z) do
.
n
tri
.
lien tu
.
c trong D. Ta c`on ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng w

(z) l`a h`am ch nh h`nh

trong D (xem 2.2.3).
Da
.
t
Re w

(z) = u

(r, ) = log r,
Imw

(z) = v

(r, ) =

(z) = .
Khi do
u

r
=
1
r
,
u

= 0,
v

r
= 0,
v

= 1.
Do do
u

r
=
1
r
v

,
1
r
u

=
v

r

Nhu
.
va
.
y trong D cac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann du
.
o
.
.
c thoa man. V` u

v`a v

kha vi lien tu
.
c trong D nen w

(z) l`a nhanh ch nh h`nh cu a w = Ln z

trong D. C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
cac h`am
w
m
(z) = ln[z[ +i[

(z) + 2m], m = 0, 1, 2, . . .
l`a nh u
.
ng nhanh ch nh h`nh cu a h`am logarit, trong do w
0
(z) = w

(z).
C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
doi vo
.
i h`am can, h`am logarit co the

tach du
.
o
.
.
c th`anh
cac nhanh ch nh h`nh trong mie
`
n D bat k` y khong ch u
.
a goc to
.
a do
.
z = 0,
c`on ne

u mie
`
n D 0 th` vie
.
c t ach do l`a khong thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c.
138 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2.3 H`am ch

nh h`nh v`a anh xa

.
ba

o gi ac
Trong mu
.
c n`ay ta se l`am quen vo
.
i su
.
.
mo ta h`nh ho
.
c doi vo
.
i cac h`am ch nh
h`nh. Cu
.
the

ho
.
n ta se l`am quen vo
.
i mo
.
t trong nh u
.
ng van de
`
co
.
ba n cu a
l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c l`a vie
.
c nghien c u
.
u cac h`am ch nh h`nh ba
`
ng cach
xuat phat t` u
.
da
.
c tnh cu a cac anh xa
.
m`a cac h`am do da thu
.
.
c hie
.
n - go
.
i l`a
anh xa
.
ba o giac.
B`ai toan co
.
ba n cu a anh xa
.
ba o giac l`a b`ai toan sau day. Gia su
.
cho hai
mie
`
n D v`a D

. Hay t`m h`am f : D D

thu
.
.
c hie
.
n anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t -
mo
.
t v`a ba o giac mie
`
n D len mie
`
n D

.
T` u
.
do c ung se na y sinh ra nh u
.
ng van de
`
to
`
n ta
.
i v`a duy nhat doi vo
.
i h`am
f m`a ta se nghien c u
.
u k y trong chu
.
o
.
ng VII.
2.3.1

Y ngha h`nh ho
.
c cu a acgumen cu a da
.
o h`am
Gia su
.
h`am w = f(z) H(D), f

(z
0
) ,= 0, z
0
D. Khi do, theo di
.
nh ngha,
ta co:
f

(z
0
) = lim
z0
w
z
= Ae
i
, A ,= 0 (2.41)
v`a t` u
.
do suy ra
lim
z0
_
arg
w
z
_
= = arg f

(z
0
). (2.42)
Gia su
.
= (t), t [a, b] l`a cung tro
.
n Jordan di qua die

m z
0
. Ta
.
i die

m
z
0
= z
0
(t
0
) ta co

(t
0
) ,= 0.
A

nh cu a qua anh xa
.
w = f(z) l`a cung = f() di qua die

m w
0
. Cung
do co phu
.
o
.
ng tr`nh l`a w = f[(t)], t [a, b].
Theo quy ta

c vi phan h`am ho
.
.
p, ta c o:
w

= f

((t
0
))

(t
0
) ,= 0. (2.43)
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.43) suy ra ra
`
ng c o tie

p tuye

n ta
.
i die

m w
0
v`a
arg f

(z
0
) = arg w

(t
0
) arg

(t
0
)(mod 2). (2.44)
2.3. H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac 139
Nhu
.
va
.
y, ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c, arg f

(z
0
) ba
`
ng goc quay cu a cung ta
.
i die

m
z
0
qua anh xa
.
f(z).
Ne

u hai du
.
`o
.
ng cong co tie

p tuye

n
1
v`a
2
giao nhau ta
.
i die

m z
0
th` qua
anh xa
.
w = f(z) tie

p tuye

n cu a nh u
.
ng du
.
`o
.
ng cong n`ay se quay mo
.
t goc
nhu
.
nhau v`a ba
`
ng arg f

(z
0
). Do do ne

u goc gi u
.
a
1
v`a
2
ba
`
ng (
1
,
2
) th`
goc (
1
,
2
) gi u
.
a cac a nh
1
= f(
1
) v` a
2
= f(
2
) c ung se ba
`
ng (
1
,
2
).
Nhu
.
va
.
y, ve
`
do
.
lo
.
n v` a hu
.
o
.
ng goc gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng cong ca

t nhau ta
.
i mo
.
t
die

m l`a ba
`
ng goc gi u
.
a cac du
.
`o
.
ng cong a nh tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a ch ung qua anh xa
.
w = f(z), f

(z
0
) ,= 0.
D
-
i
.
nh ngha 2.3.1. Gia su
.

1
v`a
2
l`a hai du
.
`o
.
ng cong di qua die

m vo c` ung
z = . Khi do goc gi u
.
a cac a nh cu a
1
v`a
2
qua anh xa
.
=
1
z
ta
.
i die

m
= 0 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a goc gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng cong
1
v`a
2
ta
.
i z = .
V du
.
1. Gia su
.
hai tia
1
v`a
2
xuat phat t` u
.
die

m h u
.
u ha
.
n z
0
. Khi do goc
gi u
.
a
1
v`a
2
ta
.
i die

m z = ba
`
ng goc gi u
.
a hai tia do ta
.
i die

m z
0
vo
.
i dau
ngu
.
o
.
.
c la
.
i.
De

do
.
n gia n, ta da
.
t z
0
= 0. Gia su
.

arg z

z
i
=
i
, i = 1, 2.
Khi do g oc gi u
.
a
1
v`a
2
(theo hu
.
o
.
ng t` u
.

1
de

n
2
) ta
.
i die

m z = 0 l`a
ba
`
ng =
2

1
. A

nh cu a cac tia
1
v`a
2
qua anh xa
.
= 1/z l`a
1
v`a
2
v`a arg

i
=
i
. Do do goc gi u
.
a
1
v`a
2
ta
.
i die

m = 0 ba
`
ng
(
2
) (
1
) = v`a theo di
.
nh ngha 2.3.1 goc gi u
.
a hai tia
1
v`a
2
ta
.
i
die

m ba
`
ng .
Bay gi`o
.
ta neu ra mo
.
t so die
`
u kie
.
n du ve
`
su
.
.
ba o to`an goc ta
.
i die

m z
0
qua
anh xa
.
w = f(z) lien tu
.
c ta
.
i lan ca
.
n die

m z
0
khi z
0
= hay khi f(z
0
) = .
1. Gia su
.
z
0
= v`a f(z
0
) ,= . H`am = 1/z anh xa
.
cac du
.
`o
.
ng cong
xuat phat t` u
.
die

m z
0
= th`anh c ac du
.
`o
.
ng cong xuat phat t` u
.
die

m = 0.
Do do, de

co su
.
.
ba o to`an cac goc ta
.
i die

m z
0
= qua anh xa
.
w = f(z) ch
ca
`
n cac goc ta
.
i die

m = 0 du
.
o
.
.
c ba o to`an qua anh xa
.
w = f
_
1

_
. V`a de

140 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
du
.
o
.
.
c die
`
u do ta ch ca
`
n co su
.
.
to
`
n ta
.
i da
.
o h`am khac 0 cu a h`am f(1/) ta
.
i
die

m = 0, t u
.
c l`a
lim
0
f(1/) f()
0
= lim
z0
[z(f(z) f())] ,= 0.
2. Gia su
.
z
0
,= c`on f(z
0
) = . Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay cac du
.
`o
.
ng
cong xuat phat t` u
.
die

m z
0
du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh c ac du
.
`o
.
ng cong di qua die

m
w = . Do do de

cac goc ta
.
i die

m z
0
ba o to`an qua anh xa
.
f(z) die
`
u kie
.
n du
l`a cac g oc ta
.
i die

m z
0
du
.
o
.
.
c ba o to`an qua anh xa
.
=
1
w
=
1
f(z)
. V`a de

co
die
`
u do, die
`
u kie
.
n du l`a to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n sau day:
lim
zz
0
1
f(z)

1
f(z
0
)
z z
0
= lim
zz
0
1
f(z)(z z
0
)
,= 0.
3. B ay gi` o
.
gia su
.
z
0
= v`a f(z
0
) = . De

ba o to`an c ac goc ta
.
i die

m
z
0
= qua anh xa
.
w = f(z) die
`
u kie
.
n du l`a cac g oc ta
.
i die

m
0
=
1
z
0
= 0
ba o to`an qua anh xa
.
=
1
f
_
1

_
. V`a de

co die
`
u do, die
`
u kie
.
n du l`a to
`
n ta
.
i
gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n
lim
0
1/f(1/) 1/f()
0
= lim
z
z
f(z)
,= 0.
2.3.2

Y ngha h`nh ho
.
c cu a modun da
.
o h`am
Bay gi` o
.
t` u
.
die

m z
0
D ta ke tia theo hu
.
o
.
ng vecto
.
do
.
n vi
.
s v`a lay tren tia
do die

m z. Ta la
.
p ty so khoa ng cach gi u
.
a cac a nh f(z
0
) v`a f(z) vo
.
i khoa ng
cach gi u
.
a cac die

m z
0
v` a z.
Gio
.
i ha
.
n cu a ty so n`ay khi z da
`
n de

n z
0
theo tia du
.
o
.
.
c go
.
i l`a he
.
s o co
gian cu a anh xa
.
f ta
.
i die

m z
0
theo hu
.
o
.
ng vecto
.
s v`a k y hie
.
u l`a m
s
f
(z
0
). Ne

u
z = z
0
+st, 0 < t < th`
m
s
f
(z
0
) = lim
t0
[f(z
0
+st) f(z
0
)[
[st[
= [f

(z
0
)[.
2.3. H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac 141
Nhu
.
va
.
y, ne

u h`am f kha vi ta
.
i die

m z
0
th` do
.
co gi an tuye

n tnh ta
.
i die

m
z
0
theo hu
.
o
.
ng s qua anh xa
.
f, f

(z
0
) ,= 0 l`a ba
`
ng [f

(z
0
)[, (m
s
f
(z
0
) = [f

(z)
0
)[)
v`a khong phu
.
thuo
.
c v`ao hu
.
o
.
ng s.
Bay gi`o
.
gia su
.
l`a du
.
`o
.
ng cong Jordan nhu
.
trong 1. v`a = f() l`a a nh
cu a no.
[dz
0
[ = (dx
2
0
+dy
2
0
)
1/2
dt = ds
0
,
[dw
0
[ = (du
2
0
+dv
2
0
)
1/2
dt = d
0
l`a nh u
.
ng ye

u to do
.
d`ai la
`
n lu
.
o
.
.
t cu a v`a ta
.
i cac die

m z
0
v`a w
0
tu
.
o
.
ng u
.
ng
nen
[f

(z
0
)[ =
d
0
ds
0
(2.45)
He
.
th u
.
c (2.45) ch u
.
ng to ra
`
ng qua anh xa
.
w = f(z) he
.
so co gi an tuye

n tnh
ta
.
i die

m z
0
cu a mo
.
t cung bat k` y di qua die

m do khong phu
.
thuo
.
c v`ao da
.
ng
v`a hu
.
o
.
ng cu a .
2.3.3

Anh xa
.
ba o giac
Bay gi`o
.
ta co the

phat bie

u di
.
nh ngha anh xa
.
ba o giac.
D
-
i
.
nh ngha 2.3.2.

Anh xa
.
topo
w = f(z) = u(z) +iv(z),
bie

n mie
`
n D cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c (z) len mie
`
n D

cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c (w)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
ba o giac trong mie
`
n D ne

u ta
.
i mo

i die

m z D, goc gi u
.
a
cac du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c ba o to`an (ca ve
`
do
.
lo
.
n v`a hu
.
o
.
ng) v`a do
.
co gi an l`a de
`
u.
T` u
.
2.3.1 v`a 2.3.2 ta co the

phat bie

u nh u
.
ng die
`
u kie
.
n m`a h`am bie

n ph u
.
c
ca
`
n thoa man de

no l`a anh xa
.
ba o giac.
D
-
i
.
nh l y 2.3.1. Gia su
.
anh xa
.
t opo w = f(z) chnh h`nh trong mie
`
n D v` a
f

(z) ,= 0, z D. Khi do anh xa

.
w = f(z) ba o gi ac trong mie
`
n D.
142 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ch u
.
ng minh. V` f

(z) ,= 0, z D nen do
.
co gian l`a de
`
u qua anh xa
.
do.
Ta c a
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng goc gi u
.
a cac du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c ba o to`an qua anh
xa
.
do. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
z
0
l`a die

m t` uy y thuo
.
c D,
1
v`a
2
l`a hai cung tro
.
n
Jordan xuat phat t` u
.
z
0
, o
.
day
1
: z = z
1
(t), t [a, b], z
0
= z
1
(t
0
), z

1
(t
0
) ,= 0
v`a
2
: z = z
2
(), [a
2
, b
2
], z
2
= z
2
(
0
), z

2
(
0
) ,= 0, v`a goc gi u
.
a
1
v`a

2
l`a (
1
,
2
). Ta k y hie
.
u a nh cu a
1
v`a
2
tu
.
o
.
ng u
.
ng qua anh xa
.
f l`a

1
= f(
1
),
2
= f(
2
). Hai cung
1
v`a
2
de
`
u di qua die

m w
0
= f(z
0
) v` a co
phu
.
o
.
ng tr`nh tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a w
1
(t) = f[z
1
(t)], z
1
(t
0
) = z
0
v`a w
2
() = f[z
2
()],
z
2
(
0
) = z
0
. Theo gia thie

t ta co w

1
(t
0
) ,= 0 v`a w

2
(
0
) ,= 0. Die
`
u do ch u
.
ng
to ra
`
ng ta
.
i die

m w
0
= f(z
0
) hai cung
1
v`a
2
co tie

p tuye

n. Ta k y hie
.
u goc
gi u
.
a cac a nh
1
v`a
2
l`a (
1
,
2
). Tren co
.
so
.
(2.45) ta co
arg f(z
0
) = arg w
1
(t
0
) arg z

1
(t
0
)(mod2),
(2.46)
arg f(z
0
) = arg w
2
(
0
) arg z
2
(
0
)(mod2).
T` u
.
(2.46) suy ra ra
`
ng vo
.
i su
.
.
sai khac so ha
.
ng 2k ta co
arg w

1
(t
0
) arg w

1
(
0
) = arg z

1
(t
0
) arg z

2
(
0
)
hay l`a
(
1
,
2
) = (
1
,
2
).
T` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra ra
`
ng tnh ch nh h`nh v`a da
.
o h`am kh ac
khong l`a die
`
u kie
.
n du de

h`am f l` a anh xa
.
ba o gi ac. Die
`
u do du
.
o
.
.
c lua
.
n ch u
.
ng
trong di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.3.2. Gia su
.
h`am w = f(z) thu
.
.
c hie
.
n anh xa
.
ba o gi ac mie
`
n D
len mie
`
n D

. Khi do h`am f H(D) v` a f

(z) ,= 0 v o
.
i mo
.
i z D.
Ch u
.
ng minh. Da
.
t w = f = f(z + z) f(z), z, z + z D. Theo
die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y, f l`a ba o giac nen ta
.
i die

m z
0
D bat k` y anh xa
.
2.3. H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac 143
w = f(z) c o tnh chat ba o to`an goc v`a do
.
co gi an de
`
u. Do do vo
.
i mo
.
i z
1
, z
2
thuo
.
c l an ca
.
n cu a z
0
, vo
.
i su
.
.
sai khac da
.
i lu
.
o
.
.
ng vo c` ung be, ta c o:
a) arg w
2
arg w
1
= arg z
2
argz
1
v`a do do
arg
w
2
z
2
= arg
w
1
z
1
= , (2.47)
b)

w
2
z
2

w
1
z
1

= A ,= 0, (2.48)
trong do
z
1
= z
1
z
0
, z
2
= z
2
z
0
,
w
1
= f(z
1
) f(z
0
), w
2
= f(z
2
) f(z
0
).
T` u
.
he
.
th u
.
c (2.47), (2.48), vo
.
i su
.
.
sai khac da
.
i lu
.
o
.
.
ng vo c` ung be, ta c o
w
2
z
2
=
w
1
z
1
= A e
i
. (2.49)
V` z
1
, z
2
l`a nh u
.
ng die

m t` uy y trong lan c a
.
n die

m z
0
nen he
.
th u
.
c (2.49)
ch u
.
ng to to
`
n ta
.
i
lim
z0
w
z
v`a do do to
`
n ta
.
i da
.
o h`am f

(z
0
). V` A ,= 0 nen
lim
z0
w
z
= f

(z
0
) ,= 0.
V` z
0
l`a die

m t` uy y thuo
.
c D, nen f ch nh h`nh trong D.
2.3.4

Anh xa
.
lien tu
.
c v`a anh xa
.
ch nh h`nh
T` u
.
cac mu
.
c 2.3.1 - 2.3.3 cu a tie

t n`ay, ta thay ra
`
ng anh xa
.
ch nh h`nh vo
.
i
da
.
o h`am khac 0 du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng bo
.
i hai tnh chat
144 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
1. Tnh chat ba o to`an goc;
2. Do
.
co gi an de
`
u.
Mo
.
t b`ai toan du
.
o
.
.
c da
.
t ra tu
.
.
nhien l`a:
I) Mo
.
i anh xa
.
lien tu
.
c
w = u +iv (2.50)
co tnh chat ba o to`an goc c o pha i de
`
u l`a ch nh h`nh khong ? (Noi cach khac:
tnh chat ba o to`an goc co keo theo su
.
.
co gi an de
`
u khong ?)
Hoa
.
c b`ai toan tu
.
o
.
ng tu
.
.
:
II) Mo
.
i anh xa
.
lien tu
.
c c o do
.
co gian de
`
u co pha i l`a ch nh h`nh hay khong ?
Ca hai van de
`
tren day de
`
u co l`o
.
i gia i ho
.
.
p l y ne

u ngay t` u
.
da
`
u ta gia thie

t
ra
`
ng doi vo
.
i anh xa
.
da cho (2.50) cac h`am u v`a v de
`
u co da
.
o h`am rieng lien
tu
.
c.
D
-
i
.
nh l y 2.3.3. Gia su
.
pha
`
n thu
.
.
c u(z) v`a pha
`
n a o v(z) cu a anh xa
.
f(z) =
u(z) + iv(z) co cac da
.
o h`am rieng c ap mo
.
t lien tu
.
c v`a anh xa
.
f(z) c o tnh
chat ba o to`an goc ta
.
i mo
.
i die

m z D. Khi do f H(D) v` a f

(z) ,= 0.
Ch u
.
ng minh. Ta co
lim
z0
w
z
=
f
z
+
f
z
e
2i
,
trong do = lim
z0
argz.
Theo die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y, khi c o di
.
nh z th` arg
_
lim
z0
w
z
_
khong phu
.
thuo
.
c v`ao nen
w
z
= 0.
D
-
i
.
nh ngha 2.3.3.

Anh xa
.
R
2
- kha vi f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha n chnh h`nh (doi
ch nh h`nh) trong mie
`
n D ne

u
f
z
= 0
ta
.
i mo
.
i die

m z D.
2.3. H`am ch nh h`nh v`a anh xa
.
ba o giac 145
Hie

n nhien ra
`
ng ne

u f H(D) th` h`am f l`a pha n ch nh h`nh trong D.

D
-
i
.
nh l y 2.3.4. Gia su
.
u(z) v`a v(z) co cac da
.
o h`am rieng c ap 1 lien tu
.
c trong
mie
`
n D v`a ta
.
i mo
.
i die

m z D no co do
.
co gi an de
`
u, t u
.
c l`a

lim
w
z

,= 0
khong phu
.
thuo
.
c v`ao . Khi do anh xa
.
w = f = u + iv l` a chnh h`nh ho a
.
c
pha n ch nh h`nh.
Ch u
.
ng minh. T` u
.
he
.
th u
.
c (2.7) ta co

lim
w
z

2
=

w
z

2
+

w
z

2
+ 2Re
_
w
z

w
z
e
2i
_
.
T` u
.
die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y ta r ut ra
w
z

w
z
= 0.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng hoa
.
c
w
z
= 0, z D hoa
.
c
w
z
= 0, z D.
Tha
.
t va
.
y, ne

u ca hai he
.
th u
.
c v` u
.
a noi do
`
ng th`o
.
i du
.
o
.
.
c thoa man ta
.
i mo
.
t
die

m n` ao do thuo
.
c D th` c ac da
.
o h`am rieng cu a f theo x v`a y de
`
u ba
`
ng 0 ta
.
i
die

m do. Nhu
.
ng die
`
u do khong the

xa y ra do die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y. V` cac
h`am
f
z
v`a
f
z
de
`
u lien tu
.
c nen cac ta
.
p ho
.
.
p
E
1
=
_
z D :
w
z
= 0
_
, E
2
=
_
z D :
w
z
= 0
_
de
`
u l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p dong trong D. Nhu
.
va
.
y mie
`
n D l`a ho
.
.
p cu a hai ta
.
p
ho
.
.
p dong khong giao nhau E
1
v`a E
2
. Do D lien thong nen mo
.
t trong hai
ta
.
p ho
.
.
p n`ay pha i l`a ta
.
p ho
.
.
p trong.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ne

u xet anh xa
.
lien tu
.
c t` uy y n`ao do th` hai v an de
`
da
.
t ra tren day se tro
.
nen rat kh o khan. Tuy nhien, ba
`
ng cach u
.
ng du
.
ng cac
phu
.
o
.
ng phap cu a l y thuye

t h`am bie

n thu
.
.
c doi vo
.
i b`ai toan I, D. Mencho
1
da ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng
1
D. Mencho, Sur la representation conforme des domaines planes, Math. Ann. 1926.
146 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ne

u anh xa
.
do
.
n die
.
p lien tu
.
c w = f(z) co tnh chat ba o to`an goc th` f(z)
l`a h`am chnh h`nh.
The

nhu
.
ng de

n nay ngu
.
`o
.
i ta chu
.
a ro tnh do
.
n die
.
p trong phep ch u
.
ng
minh di
.
nh l y tren ca
`
n thie

t de

n m u
.
c n`ao. C`on doi vo
.
i b`ai toan II th` no da
du
.
o
.
.
c gia i quye

t tro
.
n ve
.
n. H. Bohr
2
da ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng
Ne

u anh xa
.
do
.
n die
.
p lien tu
.
c w = f(z) co do
.
co gi an de
`
u ta
.
i mo
.
i die

m
z D th` ho a
.
c f(z) l`a h`am chnh h`nh hoa
.
c f(z) l` a pha n chnh h`nh.
O
.

day, gia thie

t do
.
n die
.
p dong vai tr`o cot ye

u. Tha
.
t va
.
y, xet v du
.
h`am
f(z) =
_
_
_
z khi Imz 0,
z khi Imz 0.
H`am f(z) lien tu
.
c tren C nhu
.
ng khong do
.
n die
.
p. H` am f(z) co do
.
co gian
de
`
u v` ra
`
ng
lim

w
z

= lim

z
z

= 1 khi Imz 0,
lim

w
z

= lim

z
z

= 1 khi Imz 0.
The

nhu
.
ng f(z) khong ch nh h`nh v`a c ung khong pha n ch nh h`nh trong
ma
.
t pha

ng ph u
.
c (z).
2.4 Cac da

ng ca

u so
.
ca

p
Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng bie

n ph u
.
c z, D

l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng
bie

n ph u
.
c w. Theo di
.
nh ngha, phep do
`
ng phoi f : D D

du
.
o
.
.
c go
.
i l` a mo
.
t
phep da

ng cau ne

u ca anh xa
.
f l a

n anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c f
1
de
`
u chnh h`nh. Phep
da

ng cau mie
`
n D len chnh no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phep tu
.
.
da

ng c au.
Ve
`
sau anh xa
.
ba o giac (do
.
n die
.
p) f bie

n mie
`
n D len mie
`
n D

c`on du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a da

ng cau (ba o gi ac), c`on D v`a D

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nh u
.
ng mie
`
n da

ng c au
2
H. Bohr,

Uber streckentreue und conforme Abbildung, Math. z., 1918, s, 403
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 147
vo
.
i nhau. Trong mu
.
c n`ay ta se tr`nh b`ay cac da

ng cau do
.
n gia n nhat thu
.
.
c
hie
.
n bo
.
i cac h`am so
.
cap hoa
.
c t o

ho
.
.
p cu a cac h`am ay c` ung mo
.
t v du
.
de

tie
.
n
l`am quen v o
.
i cach gia i b`ai toan t`m c ac da

ng cau bie

n mie
`
n n`ay len mie
`
n kia.
Do
`
ng th`o
.
i thong qua vie
.
c tr`nh b`ay do, ch ung toi muon di de

n mo
.
t ke

t lua
.
n
l`a: qua tr`nh gia i b`ai toan t`m da

ng cau bie

n mo
.
t mie
`
n cho tru
.
o
.
c len mie
`
n
khac du
.
o
.
.
c tie

n h`anh ga
`
n giong nhu
.
qua tr`nh t`m nguyen h`am cu a mo
.
t h`am
cho tru
.
o
.
c m`a o
.
day cac anh xa
.
so
.
cap se du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay c o vai tr`o nhu
.
mo
.
t
ba ng tch phan co
.
ba n.
Khi gia i cac b`ai toan anh xa
.
ba o giac ta thu
.
`o
.
ng su
.
du
.
ng hai tnh chat
sau day cu a anh xa
.
ba o giac (se du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay k y trong 7.1):
(i)

Anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c vo
.
i anh xa
.
ba o giac l`a anh xa
.
ba o giac.
(ii) Ho
.
.
p cu a hai anh xa
.
ba o giac l`a anh xa
.
ba o giac.
2.4.1 D
-
a

ng ca

u phan tuye

n tnh

Anh xa
.
phan tuye

n tnh da du
.
o
.
.
c de
`
ca
.
p de

n trong chu
.
o
.
ng I. O
.

day, ta se
tr`nh b`ay cac tnh chat co
.
ba n nhat cu a anh xa
.
do.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c
w =
az +b
cz +d
, ad bc ,= 0, (2.51)
trong do a, b, c, d l`a cac so ph u
.
c.
Vo
.
i die
`
u kie
.
n ad bc ,= 0 ta c o w , const. Trong cong th u
.
c (2.51) ne

u
c = 0 c`on d ,= 0 th`
w =
a
d
z +
b
d
= az +

b.
Do l`a mo
.
t h`am nguyen.
D
-
i
.
nh l y 2.4.1.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh (2.51) l` a m o
.
t phep d o
`
ng phoi bie

n
C len C.
Ch u
.
ng minh. 1. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p c = 0 l`a hie

n nhien.
148 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2. Ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p c ,= 0. Gia i phu
.
o
.
ng tr`nh (2.51) doi vo
.
i z ta co
z =
dw b
cw +a
, ad bc ,= 0. (2.52)
Do l`a h`am ngu
.
o
.
.
c cu a (2.51).

Anh xa
.
(2.52) do
.
n tri
.
trong ma
.
t pha

ng C v`a
l`a anh xa
.
phan tuye

n tnh. Do do (2.51) do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t tren C.
Tnh lien tu
.
c cu a (2.51) ta
.
i c ac die

m z ,=
d
c
, l`a hie

n nhien. Ba
`
ng
cach da
.
t
w() =
a
c
, w
_

d
c
_
=
ta thay ra
`
ng (2.51) lien tu
.
c tren C. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
D
-
i
.
nh l y 2.4.2.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh ba o gi ac kh a

p no
.
i tren C.
Ch u
.
ng minh. 1. Doi vo
.
i z ,= d/c, tnh ba o giac du
.
o
.
.
c suy t` u
.
cho

l`a ta
.
i
cac die

m ay
dw
dz
=
ad bc
(cz +d)
2
,= 0.
2. Bay gi`o
.
gia su
.
hai du
.
`o
.
ng cong
1
v`a
2
di qua die

m z = d/c v`a l`a

goc gi u
.
a
1
v`a
2
ta
.
i die

m ay. T` u
.
2.3.1 suy ra ra
`
ng goc gi u
.
a cac a nh

1
v`a

2
cu a
1
v`a
2
tu
.
o
.
ng u
.
ng qua anh xa
.
(2.51) ta
.
i die

m w = (tu
.
o
.
ng u
.
ng
vo
.
i z = d/c) l`a ba
`
ng v`
lim
zd/c
1
az +b
cz +d
(z +d/c)
= lim
zd/c
c
az +b
,= 0.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p z = c ung du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
D
-
i
.
nh ngha 2.4.1.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh bie

n mie
`
n D len mie
`
n D

du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a da

ng cau phan tuye

n tnh, c`on cac mie

`
n D v`a D

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nh u
.
ng
mie
`
n da

ng cau phan tuye

n tnh vo
.
i nhau.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 149
D
-
i
.
nh l y 2.4.3. Ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i da

ng c au phan tuye

n tnh la
.
p th`anh m o
.
t nhom,
ngha l` a
1. Ho
.
.
p (tch) cac da

ng cau phan tuye

n tnh l`a d a

ng cau phan tuye

n tnh.
2.

Anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c cu a da

ng cau phan tuye

n tnh l`a da

ng cau phan tuye

n
tnh.
Ch u
.
ng minh. Die
`
u kha

ng di
.
nh 2) l`a hie

n nhien.
Ta ch u
.
ng minh 1). Gia su
.

=
a
1
z +b
1
c
1
z +d
1
, a
1
d
1
b
1
c
1
,= 0,
w =
a
2
+b
2
c
2
+d
2
, a
2
d
2
b
2
c
2
,= 0.
Khi do
w =
a
2
a
1
z +b
1
c
1
z +d
1
+b
2
c
2
a
1
z +b
1
c
1
z +d
1
+d
2
=
(a
1
a
2
+c
1
b
2
)z + (b
1
a
2
+d
1
b
2
)
(a
1
c
2
+c
1
d
2
)z + (b
1
c
2
+d
1
d
2
)
=
az +b
cz +d
,
trong do ad bc = (a
1
d
1
b
1
c
1
)(a
2
d
2
b
2
c
2
) ,= 0.
Nha
.
n xet. Hie

n nhien ra
`
ng nhom cac da

ng c au phan tuye

n tnh l`a nhom

khong giao ho an. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
w(z) =
1
z
, (z) = z + 1.
Khi do
w((z)) =
1
z + 1
, (w(z)) =
1
z
+ 1.
Do do
w((z)) ,= (w(z)).
V` qua phep chie

u no

i ca du
.
`o
.
ng tha

ng la

n du
.
`o
.
ng tr`on tren C de
`
u tu
.
o
.
ng
u
.
ng vo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on tren ma
.
t c a
`
u Riemann nen ta co the

quy u
.
o
.
c go
.
i du
.
`o
.
ng
150 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
tha

ng hay du
.
`o
.
ng tr`on tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c de
`
u l`a du
.
`o
.
ng tr`on tren C (ta
xem du
.
`o
.
ng tha

ng tren C l`a du
.
`o
.
ng tr`on tren C di qua die

m ), v`a go
.
i h`nh
tr`on, pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on v`a nu
.
a ma
.
t pha

ng (h`nh tr`on vo
.
i ban knh v o
c` ung) de
`
u l`a h`nh tr`on tren C.
S(a, R) =
_
[z a[ < R
_
h`nh tr`on,
S

(a, R) =
_
[z a[ > R
_
pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on,
P(R, ) =
_
z C : Re(e
i
z) > R
_
l`a nu
.
a ma
.
t pha

ng.
Tha
.
t va
.
y, da
.
t e
+i
= cos +i sin , z = x +iy, ta c o
P(R, ) = (x, y) R
2
: xcos +y sin > R.
Do l`a nu
.
a ma
.
t pha

ng;
D
-
i
.
nh l y 2.4.4. Da

ng cau phan tuye

n tnh b at k`y bie

n h`nh tr` on (du

.
`o
.
ng
tr`on) th`anh h`nh tr`on (tu
.
o
.
ng u
.
ng th`anh du
.
`o
.
ng tr` on).
Noi cach khac: h`nh tr`on v`a du
.
`o
.
ng tr`on de
`
u l`a bat bie

n cu a nhom
cac da

ng cau phan tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng ho
.
.
p cu a
cac anh xa
.
:
w =
a
c
+
bc ad
c
2
; =
1

; = z +
d
c
,
trong do co hai anh xa
.
tuye

n tnh v`a anh xa

.
= 1/. Doi vo
.
i cac anh xa
.
tuye

n tnh di
.
nh l y 2.4.4 l`a hie

n nhien. Ta ch ca
`
n xet phep nghi
.
ch da o w =
1
z
.
1. Ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p h`nh tr`on S(a, R). A

nh cu a no se l`a

1
w
a

< R, [1 aw[ < R[w[, [1 aw[

2
< R
2
[w[
2
1 2Re(aw) +[a
2
[[w[
2
< R
2
[w[
2
.
Tie

p theo ta xet ba tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p sau
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 151
a) [a[ > R. Ta co
([a[
2
R
2
)[w[
2
2Re(aw) + 1 < 0
[w[
2
2Re
aw
[a[
2
R
2
+
[a[
2
([a[
2
R
2
)
2
<
[a[
2
([a[
2
R
2
)
2

1
[a[
2
R
2

w
a
[a[
2
R
2

2
<
R
2
([a[
2
R
2
)
2

w
a
[a[
2
R
2

<
R
[a[
2
R
2

Do l`a h`nh tr`on.
b) Gia su
.
[a[ < R. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
tren ta co

w
a
[a[
2
R
2

>
R
R
2
[a[
2

c) Gia su
.
[a[ = R. Da
.
t a = [a[e
i
, = arg a, ta c o:
Re(aw) >
1
2
Re(e
i
w) >
1
2[a[

Do l` a nu
.
a ma
.
t pha

ng.
2. Doi vo
.
i pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on A

(a, R) di
.
nh l y du
.
o
.
.
c xet tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
3. B ay gi`o
.
ta xet phep anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng Re(e
i
z) > R, R > 0.
A

nh cu a no se l`a
Re
_
e
i
1
w
_
> R Re
_
e
i
w
[w[
2
_
> R
Re(e
i
w) > R[w[
2
,
v`a do do
2R[w[
2
+ 2Re(e
i
w) > 0
[w[
2
+ 2Re
_
e
i
2R
w
_
+
1
4R
2
>
1
4R
2

w +
e
i
2R

2
>
1
4R
2
,

w +
e
i
2R

>
1
2R

152 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Do l`a pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on. Phep anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng Re(e
i
z) > R > 0
du
.
o
.
.
c xet tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
Nha
.
n xet 2.4.1. Trong mo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, die

m a du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh die

m 1/a.
Die

m n`ay thuo
.
c a nh h`nh tr`on S(a, R) c` ung vo
.
i mo
.
t lan c a
.
n n`ao do cu a no.
D
-
i
.
nh l y 2.4.5.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh bie

n mie
`
n th`anh mie
`
n.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
B l`a mie
`
n, w = (z) l`a anh xa
.
phan tuye

n tnh, D =
(B).
1. Ch u
.
ng minh D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. Vo
.
i mo
.
i w
0
D, to
`
n ta
.
i duy nhat
die

m z
0
B sao cho (z
0
) = w
0
. Gia su
.
U(z
0
) B l`a lan ca
.
n cu a die

m z
0
(h`nh tr`on vo
.
i tam z
0
ne

u z
0
,= hoa
.
c pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on ne

u z
0
= ).
Khi do theo di
.
nh l y 2.4.4 ta co (U(z
0
)) l`a h`nh tr`on ch u
.
a die

m w
0
c` ung
vo
.
i mo
.
t lan ca
.
n n`ao do cu a no. Nhu
.
va
.
y w
0
l`a die

m trong cu a D v`a do do
D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
2. Ch u
.
ng minh D l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong. V` B l`a ta
.
p lien thong nen t` u
.
di
.
nh l y 2.4.1 suy ra ra
`
ng D l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
Nhu
.
va
.
y D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
lien thong, ngha l`a: D l`a mo
.
t mie
`
n.
Di
.
nh l y 2.4.1, 2.4.2 v`a 2.4.4 l`a nh u
.
ng tnh chat da
.
c tru
.
ng cu a anh xa
.
phan tuye

n tnh.
Ngo` ai tnh ba o giac v`a ba o to`an du
.
`o
.
ng tr`on, nhom cac da

ng cau phan
tuye

n tnh c`on c o nh u
.
ng bat bie

n khac n u
.
a.
Da

ng cau phan tuye

n tnh (2.51) ch u
.
a ba tham so ph u
.
c l`a ty so cu a ba
trong bon he
.
so a, b, c, d vo
.
i he
.
so th u
.
tu
.
(,= 0). Cac tham so n`ay du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh do
.
n tri
.
bo
.
i die
`
u kie
.
n: ba die

m cho tru
.
o
.
c z
1
, z
2
, z
3
cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c
(z) bie

n th`anh ba die

m w
1
, w
2
, w
3
cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c (w). Die
`
u do du
.
o
.
.
c
suy ra t` u
.
di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.4.6. To
`
n ta
.
i da

ng c au ph an tuye

n tnh duy nhat bie

n ba die

m
khac nhau z
1
, z
2
, z
3
C th`anh ba die

m khac nhau w
1
, w
2
, w
3
C tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Da

ng cau do du
.
o
.
.
c xac di
.
nh theo cong th u
.
c
w w
1
w w
2

w
3
w
2
w
3
w
1
=
z z
1
z z
2

z
3
z
2
z
3
z
1
(2.53)
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 153
Ch u
.
ng minh. 1.Tnh duy nhat. Gia su
.
ta c o hai da

ng cau w
1
(z) v`a w
2
(z)
thoa man c ac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y. Gia su
.

2
(w) l`a anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c cu a w
2
(z).
Ta xet anh xa
.

2
[w
1
(z)]. Do l`a mo
.
t da

ng cau phan tuye

n tnh. Da

ng cau
n`ay co ba die

m bat do
.
ng z
1
, z
2
v`a z
3
v`
w
1
(z
k
) = w
k
, k = 1, 2, 3,

2
(w
k
) = z
k
, k = 1, 2, 3.
Do do ne

u da
.
t
2
[w
1
(z)] =
az +b
cz +d
th`
az
k
+b
cz
k
+d
= z
k
, k = 1, 2, 3,
hay l`a
cz
2
k
+ (d a)z
k
b = 0, k = 1, 2, 3.
Da th u
.
c ba
.
c hai o
.
ve

trai ch co the

co ba nghie
.
m khac nhau (z
1
,= z
2
,= z
3
)
khi mo
.
i he
.
so cu a no de
`
u ba
`
ng 0, t u
.
c l`a a = d, b = c = 0 v`a
2
[w
1
(z)] z
hay l`a w
1
(z) w
2
(z).
2. Da

ng cau phan tuye

n tnh thoa man die

`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh theo cong th u
.
c (2.53). Tha
.
t va
.
y, gia i phu
.
o
.
ng tr`nh (2.53) doi vo
.
i w
ta thu du
.
o
.
.
c h`am phan tuye

n tnh. Ngo` ai ra khi the

ca
.
p z = z
1
v`a w = w
1
v`ao (2.53) th` ca hai ve

cu a (2.53) de
`
u ba
`
ng 0. The

ca
.
p z = z
3
v`a w = w
3
v`ao (2.53) ta thu du
.
o
.
.
c ca hai ve

de
`
u ba
`
ng 1 v`a cuoi c` ung, the

ca
.
p z = z
2
v`a
w = w
2
ta thu du
.
o
.
.
c ca hai ve

de
`
u ba
`
ng .
Trong h`nh ho
.
c, bie

u th u
.
c
=
z z
1
z z
2
:
z
3
z
1
z
3
z
2
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ty s o phi die
`
u h`oa cu a bon die

m z, z
1
, z
2
v`a z
3
.
Ne

u bon die

m z
1
, z
2
, z, z
3
na
`
m tren mo
.
t du
.
`o
.
ng tr`on (hoa
.
c du
.
`o
.
ng tha

ng)
th` ty so phi die
`
u h`oa l`a mo
.
t so thu
.
.
c. Tha
.
t va
.
y
154 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
a) Ne

u cac die

m z
1
, z
2
, z, z
3
na
`
m tren du
.
`o
.
ng tha

ng =
0
+te
i
, <
t < ta co: z
1
=
0
+ t
1
e
i
, z
2
=
0
+ t
2
e
i
, z =
0
+t
0
e
i
, z
3
=
0
+ t
3
e
i
v`a t` u
.
do
(z
1
, z
2
, z, z
3
) =
z z
1
z z
2
:
z
3
z
1
z
3
z
2
=
t
0
t
1
t
0
t
2
:
t
3
t
1
t
3
t
2
R.
b) Ne

u cac die

m z, z
1
, z
2
, z
3
na
`
m tren du
.
`o
.
ng tr`on =
0
+ re
it
, r > 0,
0 t 2, ta c o z
1
=
0
+re
i
1
, z
2
=
0
+re
i
2
, z
3
=
0
+re
i
3
v`a t` u
.
do ta
co
(z
1
, z
2
, z, z
3
) =
e
i
0
e
i
1
e
i
0
e
i
2
:
e
i
3
e
i
1
e
i
3
e
i
2
=
e
i

0
+
1
2
_
e
i

1
2
e
i

1
2
_
e
i

0
+
2
2
_
e
i

1
2
e
i

1
2
_ :
e
i

2
+
1
2
_
e
i

1
2
e
i

1
2
_
e
i

1
+
3
2
_
e
i

2
2
e
i

2
2
_
=
sin

0

1
2
sin

0

2
2
:
sin

0

1
2
sin

3

2
2
R.
T` u
.
di
.
nh l y 2.4.6 ta r ut ra mo
.
t tnh chat quan tro
.
ng n u
.
a cu a da

ng cau
phan tuye

n tnh.
He
.
qua 2.4.1. Ty s o phi die
`
u h`oa l`a m o
.
t b at bie

n cu a nhom cac d a

ng cau
phan tuye

n tnh.
D
-
i
.
nh ngha 2.4.2. 1. Hai die

m z v`a z

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a d oi x u
.
ng v o
.
i nhau qua
du
.
`o
.
ng tr`on =
_
[z z
0
[ = R
_
C ne

u ch ung co c ac tnh chat sau:

a) z v`a z

c` ung na
`
m tren mo
.
t tia di t` u
.
z
0
;
b) [z z
0
[ [z

z
0
[ = R
2
.
2. Mo
.
i die

m tren du
.
`o
.
ng tr`on du
.
o
.
.
c xem l`a doi x u
.
ng vo
.
i chnh no qua
.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 155
T` u
.
di
.
nh ngha 2.4.2 suy ra ra
`
ng cac die

m doi x u
.
ng qua du
.
`o
.
ng tr`on lien
he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c
w = z
0
+
R
2
z z
0

Tha
.
t va
.
y, t` u
.
bie

u th u
.
c v` u
.
a vie

t suy ra
[w z
0
[ [z z
0
[ = R
2
v`a
arg(w z
0
) = arg(z z
0
).
Trong h`nh ho
.
c so
.
cap ta bie

t ra
`
ng hai die

m z v`a z

doi x u
.
ng vo
.
i nhau
qua du
.
` o
.
ng tr`on khi v`a ch khi mo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on C di qua z v`a z

de
`
u
tru
.
.
c giao vo
.
i .
Ta co di
.
nh l y sau.
D
-
i
.
nh l y 2.4.7. Tnh doi x u
.
ng tu
.
o
.
ng ho

gi u
.
a cac die

m l`a mo
.
t bat bie

n cu a
nhom cac da

ng cau phan tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh. Ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh l y 2.4.2 v`a 2.4.4.
T` u
.
su
.
.
bat bie

n cu a tnh doi x u
.
ng gi u
.
a cac die

m suy ra ra
`
ng trong tru
.
`o
.
ng
ho
.
.
p khi du
.
`o
.
ng tr`on bie

n th`anh du
.
`o
.
ng tha

ng, tnh doi x u

.
ng tr` ung vo
.
i khai
nie
.
m d oi x u
.
ng thong thu
.
`o
.
ng.
Ta minh ho
.
a vie
.
c ap du
.
ng tnh bat bie

n cu a cac die

m doi x u
.
ng qua da

ng
cau phan tuye

n tnh ba
`
ng cac di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 2.4.8. Da

ng cau phan tuye

n tnh bat k`y bie

n nu
.
a ma
.
t ph a

ng tren
len h`nh tr`on do
.
n vi
.
de
`
u co da
.
ng
w = e
i
z
z
, Im > 0, (2.54)
trong do R l`a so thu
.
.
c t` uy y.
156 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
da

ng cau phan tuye

n tnh w = w(z) anh xa

.
nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren Imz > 0 len h`nh tr`on [w[ < 1 sao cho w() = 0 (Im > 0).
Ta nha
.
n xet ra
`
ng die

m w = 0 v`a w = se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac gia tri
.
lien
ho
.
.
p cu a z, do do c ,= 0 (v` ne

u c = 0 th` die

m se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i die

m ).
Cac die

m w = 0, w = se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac die

m
b
a
v`a
d
c
. Do do
co the

vie

t
b
a
= ,
d
c
= v`a w =
a
c
z
z

V` cac die

m cu a tru
.
c thu
.
.
c co a nh na
`
m tren du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
, t u
.
c l`a
[w[ = 1 khi z = x R, cho nen

a
c
x
x

a
c

= 1
v`a a = ce
i
. Nhu
.
va
.
y w = e
i
z
z

Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng do l`a da

ng cau pha i t`m. Th a

.
t va
.
y, ne

u z = x R
th` hie

n nhien [w[ = 1. Ne

u Imz > 0 th` z ga

`
n ho
.
n so vo
.
i (t u
.
c l`a
[z [ < [z [) v`a do do [w[ < 1.
Nha
.
n xet 2.4.2. Trong anh xa
.
(2.54) g oc quay cu a cac du
.
`o
.
ng cong ta
.
i die

m
l`a ba
`
ng

2
v` t` u
.
(2.54) ta co
arg w

() =

2

D
-
i
.
nh l y 2.4.9. Da

ng c au phan tuye

n tnh b at k`y bie

n h`nh tr`on
[z[ < 1 len h`nh tr`on [w[ < 1 de
`
u co da
.
ng
w = e
i
z
1 z
, (2.55)
trong do [[ < 1, R l` a so thu
.
.
c t` uy y.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
da

ng cau phan tuye

n tnh w = w(z) bie

n h`nh tr`on
[z[ < 1 len h`nh tr`on [w[ < 1 sao cho w() = 0 ([[ < 1). Theo tnh
chat ba o to`an die

m doi x u
.
ng, cac die

m w = 0, w = tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac
die

m lien ho
.
.
p z = v`a z =
1

, [[ < 1. Do do:

b
a
= ,
d
c
=
1

, [[ < 1,
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 157
v`a
w =
a
c
z
z
1

=
a
c

z
z 1
=
a
c
z
1 z

V` cac die

m cu a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
pha i bie

n th`anh cac die

m cu a du
.
`o
.
ng
tr`on do
.
n vi
.
nen [w[ = 1 khi [z[ = 1. V` z z = [z[
2
nen zz = 1 khi [z[ = 1. V`
so 1 z v`a 1 z lien ho
.
.
p vo
.
i nhau v`a [1 z[ = [1 z[ nen ne

u [z[ = 1
th`
[1 z[ = [1 z[ [z[ = [z zz[ = [z [.
Do do khi [z[ = 1 th` ta co:

z
1 z

= 1.
Nhu
.
ng khi do [w[ = 1 cho nen

a
c

= 1 v`a
a
c
= e
i
, R. Nhu
.
va
.
y ta
thu du
.
o
.
.
c (2.55).
Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng do l` a da

ng cau muon t`m. Tha

.
t v a
.
y ne

u z = e
i
v`a = r
1
e
i
th`
[w[ =

e
i
r
1
e
i
1 r
1
e
i
e
i

1 r
1
e
i
e
i
1 r
1
e
i
e
i

= 1.
Ne

u z = re
i
(r < 1) th`
[z a[
2
[1 z[
2
= r
2
2rr
1
cos( ) +r
2
1
(r
2
1
r
2
2r
1
r cos( ) + 1)
= (r
2
1)(1 r
2
1
) < 0
v`a do do [z [
2
[1 z[
2
< 0 v`a [w[ < 1.
Nha
.
n xet 2.4.3. V`
_
dw
dz
_
z=
= e
i
1
1 [[
2
, [[ < 1,
158 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
cho nen ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c ba
`
ng goc quay cu a anh xa
.
(2.55) ta
.
i die

m :
=
_
arg
dw
dz
_
z=
.
T` u
.
cong th u
.
c (2.55) ta c`on r ut ra he
.
th u
.
c
_

dw
dz

_
z=
=
1
1 [[
2
v`a do do do
.
gian da
`
n de

n khi die

m da
`
n de

n bien cu a h`nh tr`on do

.
n vi
.
.
Nha
.
n xet 2.4.4. Phep da

ng c au bie

n h`nh tr`on [z[ < R len h`nh tr`on

[w[ < R

co da
.
ng
w = RR

e
i
z
z R
2
, [[ < R, R.
V du
.
1. Gia su
.
U
1
= [z[ < 1, U
2
= [z 1[ < 1 v`a D = U
1
U
2
. T`m
da

ng cau bie

n mie
`
n D len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
Gia i. Giao die

m cu a cac cung tr`on gio

.
i ha
.
n mie
`
n D l`a cac die

m sau:
a =
1
2
+i

3
2
, a

=
1
2
i

3
2

Gia su
.
cung tr`on di qua die

m z = 1 du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
1
v`a cung tr`on di
qua die

m z = 0 l`a
2
. Ta ap du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau
1.

Anh xa
.
z
1
=
z
_
1
2
i

3
2
_
z
_
1
2
+i

3
2
_
,
bie

n mie
`
n da cho D th`anh mo
.
t g oc trong ma
.
t pha

ng z
1
vo
.
i d nh l`a z
1
= 0.
V` goc gi u
.
a hai cung tr`on
1
v`a
2
ta
.
i cac die

m a c ung nhu
.
a

de
`
u ba
`
ng
2
3
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 159
nen do
.
mo
.
cu a goc v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng
2
3
. De

d`ang thay ra
`
ng
z
1
(1) =
1
_
1
2
i

3
2
_
1
_
1
2
+i

3
2
_
=
1
2
+i

3
2
z
1
(0) =
1
2
i

3
2
v`a do do goc - a nh thu du
.
o
.
.
c c o ca
.
nh di qua die

m z
1
(1) v`a z
1
(0). Ta k y hie
.
u
goc do k`a D(z
1
).
2.

Anh xa
.
quay z
2
= e
2i
3
z
1
bie

n goc D(z
1
) th`anh goc co mo
.
t ca
.
nh tr` ung
vo
.
i pha
`
n du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c, c` on ca
.
nh kia di qua die

m
1
2
+i

3
2

3.

Anh xa
.
ca
`
n t`m co da
.
ng w = z
3/2
2
_
goc c o do
.
mo
.

2
3

3
2
= !
_
Ho
.
.
p nhat 1) - 3) ta thu du
.
o
.
.
c
w =
_
2z 1 +i

3
2z 1 i

3
_
3/2
v`a hie

n nhien do ch l`a mo
.
t trong cac h`am thu
.
.
c hie
.
n anh xa
.
pha i t`m.
V du
.
2.

Anh xa
.
mie
`
n D l`a goc 0 < arg z < , 0 < < 2 vo
.
i nhat
ca

t theo mo
.
t cung cu a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
t` u
.
die

m z = 1 de

n die

m z = e
i
,
0 < < (hay ve h`nh) len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day
1.

Anh xa
.
z
1
= z
1/
bie

n goc da cho th`anh g oc D(z

1
) c o do
.
mo
.
ba
`
ng
vo
.
i nhat c a

t thuo
.
c du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
di t` u
.
die

m z = 1 de

n die

m z = e
i

.
2.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh
z
2
=
z
1
1
z
1
+ 1
bie

n mie
`
n D(z
1
) th`anh nu
.
a ma
.
t pha

ng tren vo
.
i nhat ca

t theo tru
.
c a o t` u
.
goc
to
.
a do
.
de

n die

m itg

2
. Ta k y hie
.
u mie
`
n a nh do l`a D(z
2
).
160 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
3.

Anh xa
.
z
3
= z
2
2
bie

n mie
`
n D(z
2
) th`anh ma
.
t pha

ng vo
.
i nhat ca

t theo
_
tg
2

2
,
_
R. Ta k y hie
.
u mie
`
n thu du
.
o
.
.
c l`a D(z
3
).
Hie

n nhien h`am ca
`
n t`m co da
.
ng
w =
_
z
3
+ tg
2

2
=

_
z
1/
1
z
1/
+ 1
_
2
+ tg
2

2
.
De

ke

t th uc tie

t n`ay, ta ch u
.
ng minh ra
`
ng anh xa
.
phan tuye

n tnh (2.51)
w =
az +b
cz +d
, adbc ,= 0 bie

n nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len chnh n o khi v` a ch khi

mo
.
i he
.
s o a, b, c, d de
`
u l`a nh u
.
ng s o thu
.
.
c thoa m an die
`
u kie
.
n ad bc > 0. Gia
su
.
anh xa
.
(2.51) bie

n nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len chnh no. Ta xet ba die

m khac
nhau z
1
, z
2
v`a z
3
cu a tru
.
c thu
.
.
c trong ma
.
t pha

ng z. A

nh cu a ba die

m n`ay l`a
nh u
.
ng die

m bien cu a nu
.
a ma
.
t pha

ng Imw > 0, t u
.
c l`a cac so w
k
= w(z
k
),
k = 1, 2, 3 l`a nh u
.
ng so thu
.
.
c. T` u
.
do, ta thu du
.
o
.
.
c he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh vo
.
i cac he
.
so thu
.
.
c de

xac di
.
nh a, b, c, d. Do do vo
.
i su
.
.
chnh xac de

n mo
.
t th` u
.
a so n`ao do
t` u
.
he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c de

d`ang suy ra ra
`
ng cac he
.
so
cu a (2.51) de
`
u l`a thu
.
.
c. V` w = u +iv, z = x +iy nen khi y > 0 ta co v > 0.
Thay w = u +iv, z = x +iy v`ao (2.51) ta c o
v =
y(ad bc)
(cx +d)
2
+ (cy
2
)

T` u
.
do suy ra ad bc > 0.
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ne

u cac he
.
so a, b, c v`a d de
`
u thu
.
.
c th` tru
.
c thu
.
.
c cu a ma
.
t pha

ng
(z) du
.
o
.
.
c anh xa
.
len tru
.
c thu
.
.
c cu a ma
.
t pha

ng (w) v` a v` ad bc > 0 nen nu

.
a
ma
.
t pha

ng tren du
.
o
.
.
c anh xa
.
len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
2.4.2

Anh xa
.
w = e
z
v`a z = logw
Ne

u cho tru
.
o
.
c mie
`
n D v`a h`am f H(D) th` ta khong the

t`m ngay mo
.
t
thua
.
t toan cho phep t`m a nh D

cu a mie
`
n D qua anh xa
.
f.
Doi vo
.
i cac du
.
`o
.
ng cong su
.
.
vie
.
c c o gia n do
.
n ho
.
n. Th a
.
t va
.
y ne

u z = z(t)
l`a phu
.
o
.
ng tr`nh cu a du
.
`o
.
ng cong trong ma
.
t pha

ng z th` phu
.
o
.
ng tr`nh cu a
du
.
`o
.
ng cong - a nh l`a f[z(t)]. Do do de

kha o sat a nh cu a mo
.
t mie
`
n cho tru
.
o
.
c
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 161
tot ho
.
n ca l`a tie

n h`anh nhu
.
sau: ta cho
.
n mo
.
t ho
.
du
.
`o
.
ng cong phu mie
`
n da
cho v`a t`m a nh cu a ho
.
du
.
`o
.
ng cong do. T at nhien, vie
.
c cho
.
n ho
.
du
.
`o
.
ng cong
du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i da
.
ng cu
.
the

cu a h`am da cho v`a mie

`
n da cho.
Bay gi` o
.
ta ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap do de

kha o sat mo
.
t so h`am so
.
cap.
Doi vo
.
i anh xa
.
w = e
z
v`a z = log w ta da co di
.
p de
`
ca
.
p de

n trong chu
.
o
.
ng
II. Ta lu
.
u y ra
`
ng anh xa
.
w = e
z
do
.
n die
.
p trong mie
`
n D n`ao do khi v`a ch khi
mie
`
n n`ay khong ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m khac nhau z
1
v`a z
2
lien he
.
vo
.
i nhau
bo
.
i he
.
th u
.
c
z
1
z
2
= 2ki, k Z.
D
-
i
.
nh l y 2.4.10. Vo
.
i s o nguyen n b at k`y (n Z) h`am w = e
z
anh xa
.
ba o
giac b ang vo ha
.
n
D
n
= a + 2n < Imz < b + 2n, b a < 2, n Z (2.56)
len goc
= a < arg w < b. (2.57)
H`am z = log w anh xa
.
ba o giac g oc = a < arg w < b len mo
.
t trong
cac b ang v o ha
.
n D
n
(s o n du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i c ach cho
.
n nh anh ch nh h`nh
cu a h`am logarit trong goc ).
Ch u
.
ng minh. 1. De

ch u
.
ng minh pha
`
n th u
.
nhat ta xet ho
.
cac du
.
`o
.
ng tha

ng
song song vo
.
i tru
.
c thu
.
.
c:
= : z = x +i, R, < x < +.
A

nh cu a cac du
.
`o
.
ng tha

ng n`ay qua anh xa

.
e
z
co phu
.
o
.
ng tr`nh l`a:
w = e
x+i
= e
x
e
i
= (da
.
t e
x
= t)
= te
i
, R, 0 < t < .
Hie

n nhien ra
`
ng w = te
i
l`a phu
.
o
.
ng tr`nh cu a tia arg w = .
162 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Bay gi`o
.
ta cho bie

n thien lien tu
.
c t` u
.
a+2n de

n b+2n. Khi do, du

.
`o
.
ng
tha

ng se quet he

t bang D
0
v`a tia a nh cu a du
.
`o
.
ng tha

ng c ung se quay lien

tu
.
c ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
t` u
.
vi
.
tr arg w = a de

n vi
.
tr arg w = b. T` u
.
do
suy ra a nh cu a bang (2.56) vo
.
i b a < 2 l`a goc (2.57).
2. Ta ch u
.
ng minh pha
`
n th u
.
hai cu a di
.
nh l y.
Ta da
.
t w = re
i
. Khi do mo
.
t trong c ac gi a tri
.
cu a z se l`a: log r+i(+2n),
n Z. Do do t` u
.
z = x +iy suy ra
x = log r,
y = + 2n.
Khi r bie

n thien t` u
.
0 de

n th` x bie

n thien t` u
.
de

n +. Do do
ne

u b a 2 th` nhu
.
ta da bie

t h`am log w co the

tach nhanh ch nh h`nh

trong goc a < arg w < b v`a mo

i nhanh n`ay se anh xa

.
ba o giac goc (2.57) len
bang D
n
tu
.
o
.
ng u
.
ng n`ao do.
Nha
.
n xet 2.4.5. Khi anh xa
.
bang a < Imz < b len goc cu a ma
.
t pha

ng w th`
mo
.
t pha
`
n cu a ma
.
t pha

ng w se du
.
o
.
.
c phu nhie
`
u la
`
n ne

u b a > 2 v`a l uc n`ay

anh xa
.
khong do
.
n die
.
p.
Bay gi` o
.
ta xet a nh cu a cac du
.
`o
.
ng tha

ng song song vo
.
i tru
.
c a o. Phu
.
o
.
ng
tr`nh cu a nh u
.
ng du
.
`o
.
ng tha

ng n`ay co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
: z = c +iy, < y < .
T` u
.
do r ut ra a nh cu a qua anh xa
.
e
z
co phu
.
o
.
ng tr`nh
e
z

z
= e
c+iy
= e
c
e
iy
; < y < .
Hie

n nhien do l`a phu

.
o
.
ng tr`nh cu a du
.
`o
.
ng tr`on
[w[ = e
c

du
.
o
.
.
c v`ong quanh nhie
`
u la
`
n. Mo

i doa
.
n tha

ng co do
.
d`ai 2 se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i
mo
.
t la
`
n v`ong quanh da
`
y du . T` u
.
do ta r ut ra
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 163
D
-
i
.
nh l y 2.4.11. Vo
.
i so nguyen n Z b at k`y, h`am w = e
z
anh xa
.
ba o gi ac
h`nh ch u
.
nha
.
t
R = c < Re z < d, a + 2n < Imz < b + 2n, b a < 2 (2.58)
len h`nh qua
.
t v` ong
Q = e
c
< [w[ < e
d
, a < arg w < b. (2.59)
H`am z = log w anh xa
.
ba o gi ac h`nh qua
.
t v` ong (2.59) len mo
.
t trong c ac
h`nh ch u
.
nha
.
t (2.58) (s o n du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i vie
.
c cho
.
n nh anh ch nh h`nh
cu a h`am logarit trong h`nh qua
.
t).
V du
.
3.

Anh xa
.
bang vo ha
.
n na
`
m ngang 0 < y < 2 vo
.
i nhat c a

t
x a, y = H len bang 0 < v < 2H (h`nh II.1)
H`nh II.1
Gia i
1. H`am z
1
= e
z/2H
anh xa
.
mie
`
n da cho len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren vo
.
i nhat
ca

t theo doa
.
n tru
.
c a o [0, bi], b = e
a/2H
. Ta k y hie
.
u mie
`
n thu du
.
o
.
.
c l`a D(z
1
).
2. H`am z
2
=
_
z
2
1
+b
2
=

e
z/H
+e
a/H
anh xa
.
mie
`
n D(z
1
) len nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren.
H`am anh xa
.
ca
`
n t`m co da
.
ng
w =
2H

lnz
2
=
H

ln[e
z/H
+e
a/H
].
164 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
V du
.
4.

Anh xa
.
mie
`
n gio
.
i ha
.
n bo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
v`a du
.
`o
.
ng tha

ng
tie

p x uc vo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on ta
.
i die

m z = i len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
Gia i
1. H`am z
1
=
z +i
z i
bie

n die

m chung cu a du
.
`o
.
ng tr`on v`a du
.
`o
.
ng tha

ng
th`anh die

m z
1
= . T` u
.
tnh chat ba o to`an du
.
`o
.
ng tr`on v`a tnh ba o giac cu a
anh xa
.
phan tuye

n tnh suy ra a nh cu a mie

`
n D(z) l`a bang vo ha
.
n:
D(z
1
) = 0 < Re z
1
< 1.
2. H` am z
2
= z
1
anh xa
.
bang D(z
1
) th`anh bang D(z
2
) = 0 < Re z
2
<
.
3. H`am z
3
= e
i/2
z
2
quay bang v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c th`anh bang na
`
m ngang
D(z
3
) = 0 < Imz
3
< .
T` u
.
do de

d`ang suy ra
`
ng h`am
w = e
z
3
= e
i
z+i
zi
l`a anh xa
.
pha i t`m.
2.4.3 H`am Jukovski
H`am
w =
1
2
_
z +
1
z
_
(2.60)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am Julovski. H` am n`ay ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m z ,= 0, ; trong
do
dw
dz
=
1
2
_
1
1
z
2
_
v`a co cu
.
.
c die

m do
.
n ta
.
i cac die

m z = 0; . Do do h`am Jukovski do
.
n die
.
p
ta
.
i mo

i die

m z ,= 1 v` w(z) ,= 0 khi z ,= 1 v`a khong do

.
n die
.
p ta
.
i die

m
z = 1.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 165
Ta lu
.
u y ra
`
ng h`am Jukovski do
.
n die
.
p trong mie
`
n D n`ao do khi v`a ch khi
mie
`
n D khong ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m khac nhau z
1
, z
2
lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i
da

ng th u
.
c z
1
z
2
= 1.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng v` w(z) w
_
1
z
_
nen a nh cu a mie
`
n D v`a mie
`
n D =
_
t =
1
z
: z D
_
l`a tr` ung nhau. De

kha o sat anh xa

.
(2.60) ta xet cac ho
.
du
.
`o
.
ng cong l`a: ho
.
cac du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = r v`a ho
.
cac tia arg z = .
Da
`
u tien ta t`m a nh cu a ho
.
du
.
`o
.
ng tr`on.
Ta da
.
t z = re
i
, w = u +iv v`a thu du
.
o
.
.
c
u +iv =
1
2
_
re
i
+
1
r
e
i
_
,
hay l`a
u =
1
2
_
r +
1
r
_
cos
v =
1
2
_
r
1
r
_
sin .
_

_
(2.61)
Ta xet du
.
`o
.
ng tr`on
() =
_
z = e
i
, 0 2
_
, (2.62)
( > 0 l`a so co di
.
nh). T` u
.
(2.61) suy ra ra
`
ng qua anh xa
.
Jukovski, a nh cu a
du
.
`o
.
ng tr`on (2.62) l`a elip
u =
1
2
_
+
1

_
cos ,
v =
1
2
_

1

_
sin,
_

_
(2.63)
vo
.
i cac ban tru
.
c l`a
a() =
1
2
_
+
1

_
, b() =
1
2

v`a vo
.
i cac tieu die

m l`a w = 1 (v` a
2
() b
2
() = 1). Ba
`
ng cach khu
.
tham
so t` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh (2.63) ta thu du
.
o
.
.
c da
.
ng chnh ta

c cu a phu
.
o
.
ng tr`nh
166 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
elip
u
2
a
2
()
+
v
2
b
2
()
= 1, ,= 1. (2.64)
1. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 0 < < 1. V` khi < 1 da
.
i lu
.
o
.
.
ng r
1
r
< 0 cho nen t` u
.
(2.63) suy ra ra
`
ng khi v`ong quanh du
.
`o
.
ng tr`on () theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng th`
elip tu
.
o
.
ng u
.
ng trong ma
.
t pha

ng w se cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am. Tha
.
t va
.
y khi
0 < <

2
ta c o u > 0 v`a gia m t` u
.
a() de

n 0, c` on v < 0 v`a gia m t` u

.
0 de

n
b(). Khi

2
< < th` u tie

p tu
.
c gia m t` u
.
0 de

n a() c` on v tang t` u
.
b
de

n 0. Khi < t <

3
2
, u tang t` u
.
a de

n 0, c`on v tang t` u
.
0 de

n b; cu oi
c` ung khi
3
2
< t < 2 ta co u tang t` u
.
0 de

n a, c`on v gia m t` u
.
b de

n 0.
2. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p r > 1. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay hu
.
o
.
ng cu a du
.
`o
.
ng tr`on
(2.62) v`a elip - a nh cu a no trong ma
.
t pha

ng w l`a tr` ung nhau v`a cha

.
y theo
hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
3. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p r = 1. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 c ung
bie

n th`anh elip vo
.
i cac ban tru
.
c a() = 1, b() = 0 ngha l`a bie

n th`anh nhat
ca

t [1, +1] R.
Bay gi`o
.
ta xet c ac tia
z = re
i
, 0 < r < (2.65)
( l`a so co di
.
nh). Qua anh xa
.
Jukovski a nh cu a tia (2.65) l`a du
.
`o
.
ng cong
u =
1
2
_
r +
1
r
_
cos ,
v =
1
2
_
r
1
r
_
sin.
_

_
0 < r < + (2.66)
Ba
`
ng cach khu
.
tham so r t` u
.
(2.66) ta thu du
.
o
.
.
c
u
2
cos
2

v
2
sin
2

= 1, ,=
k
2
, k Z. (2.67)
Du
.
`o
.
ng cong (2.67) l`a du
.
`o
.
ng hypecb on vo
.
i tieu die

m ta
.
i w = 1, de

d`ang
ch u
.
ng minh ra
`
ng cac ca
.
p du
.
`o
.
ng knh doi x u
.
ng vo
.
i nhau qua cac tru
.
c to
.
a do
.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 167
(la
.
p nen t` u
.
cac ban knh
z = r(cos i sin), 0 r < 1)
du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh cac hypecbon khong ke

d nh, vo
.
i tieu die

m 1 v`a c ac
ban tru
.
c [ cos [, [ sin[.
Khi = 0 ta co
u =
1
2
_
r +
1
r
_
, v = 0 (0 r < 1).
Do do a nh cu a du
.
`o
.
ng knh na
`
m ngang cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
l`a khoa ng vo
ha
.
n cu a tru
.
c di t` u
.
die

m 1 de

n die

m +1 qua .
Khi =

2
ta co
u = 0, v =
1
2
_
1
r
r
_
, 0 r < 1.
T` u
.
do de

d`ang suy ra a nh cu a du
.
`o
.
ng knh tha

ng d u
.
ng l`a to`an bo
.
tru
.
c a o
tr` u
.
goc to
.
a do
.
.
Hie

n nhien ra
`
ng qua anh xa
.
Jukovski hai ho
.
du
.
`o
.
ng cong (2.64) v`a (2.67)
tru
.
.
c giao vo
.
i nhau do tnh ba o giac cu a anh xa
.
(2.60).
Ta co di
.
nh l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 2.4.12. H`am Jukovski w =
1
2
_
z +
1
z
_
:
1.

Anh xa
.
du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = th`anh elip (2.64) 0 < < 1.
2.

Anh xa
.
ba o giac h`nh tr`on do
.
n vi
.
[z[ < 1 len to`an bo
.
m a
.
t pha

ng
dong tr` u
.
nhat ca

t theo doa
.
n [1, +1] R.
Ch u
.
ng minh. 1. Die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
nhat l`a hie

n nhien.
2. V` a() =
1
2
_
+
1

_
, b() =
1
2
_

_
, nen nhu
.
ta da noi o
.
tren elip
(2.64) cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am khi v`ong quanh du
.
`o
.
ng tr`on theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
a) Khi 0 ta c o
lim
0
a() = , lim
0
b() = ,
lim
0
(a() b()) = lim
0
= 0.
168 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
T` u
.
do suy ra ra
`
ng khi 0 th` c ac elip to da
`
n ra v`a tr`on da
`
n la
.
i.
b) Khi 1 0 ta co
lim
10
a() = 1, lim
10
b() = 0.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng cac elip a nh co - de
.
t da
`
n th`anh doa
.
n [1, +1] R.
Ta xet su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
v`a cac b`o
.
cu a nhat ca

t
[1, +1].
Khi r 1 0 v`a 0 < < th` v 0. Khi r 1 0 v`a < < 2,
ta c o v +0. T` u
.
do suy ra ra
`
ng nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on tren bie

n th`anh b`o
.
du
.
o
.
i
cu a nhat c a

t, c` on nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on du
.
o
.
i bie

n th`anh b`o
.
tren.
D
-
i
.
nh l y 2.4.13. H`am Jukovski (2.60) anh xa
.
ba o gi ac ph a
`
n ngo`ai cu a h`nh
tr`on do
.
n vi
.
len to`an b o
.
m a
.
t pha

ng w v o
.
i nhat c a

t theo doa
.
n [1, +1] cu a
tru
.
c thu
.
.
c.
Ch u
.
ng minh. Hie

n nhien die
`
u ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y co the

suy ngay t` u
.
cho

l`a
w(z) w
_
1
z
_
.
Phep ch u
.
ng minh tru
.
.
c tie

p du
.
o
.
.
c tie

n h`anh nhu
.
sau. Ta xet ho
.
du
.
`o
.
ng
tr`on [z[ = , > 1. A

nh cu a ho
.
n`ay qua anh xa
.
(2.60) l`a nh u
.
ng elip cha
.
y
theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng v`a v o
.
i cac ban tru
.
c l`a
a() =
1
2
_
+
1

_
, b() =
1
2
_

!

_
.
a) Khi 1 + 0 ta c o
lima() = 1, limb() = 0.
Do do cac elip (2.60) co - de
.
t da
`
n th`anh doa
.
n [1, +1]. Ta xet su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng
gi u
.
a du
.
`o
.
ng tr`on v`a nhat ca

t [1, +1]. Khi 1 + 0, v`a 0 < < ta c o

v +0 v`a khi 1 + 0 v`a < < 2 ta co v 0.
T` u
.
do r ut ra ke

t lua
.
n: nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on tren bie

n th`anh b`o
.
tren cu a nhat
ca

t v`a nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on du
.
o
.
i bie

n th`anh b`o
.
du
.
o
.
i cu a nhat c a

t [1, +1].
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 169
b) Khi ta co
lima() = , limb() =
lim[a() b()] = lim
1

= 0.
Do do cac elip - a nh to da
`
n ra v`a tr`on da
`
n la
.
i.
Nha
.
n xet 2.4.6. Ta
.
i cac die

m z = 1, anh xa
.
Jukovski khong ba o giac. Th a
.
t
va
.
y t` u
.
(2.60) ta co
w 1
w + 1
=
1
2
_
z +
1
z
_
1
1
2
_
z +
1
z
_
+ 1
=
z
2
+ 1 2z
z
2
+ 1 + 2z
=
_
z 1
z + 1
_
2
. (2.68)
Bay gi` o
.
ta da
.
t
=
z 1
z + 1
; =
2
; w =
1 +
1
(2.69)
T` u
.
do ta suy ra ra
`
ng anh xa
.
Jukovski l`a ho
.
.
p cu a ba anh xa
.
(2.69).

Anh xa
.
th u
.
nhat v` a th u
.
ba ba o giac kha

p no
.
i tren C, anh xa
.
th u
.
hai khong ba o giac
ta
.
i die

m = 0 (tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i die

m z = 1) v`a ta
.
i die

m = (tu
.
o
.
ng u
.
ng
vo
.
i die

m z = 1).
Bay gi`o
.
ta xet anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c vo
.
i anh xa
.
Jukovski. Gia i phu
.
o
.
ng tr`nh
(2.60) doi vo
.
i z, ta t`m du
.
o
.
.
c
z = w +

w
2
1
nhu
.
va
.
y h`am
w = z +

z
2
1 (2.70)
l`a h`am ngu
.
o
.
.
c doi vo
.
i h`am Jukovski. H`am n`ay l`a h`am da tri
.
: mo

i die

m z se
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai gia tri
.
w
1
v`a w
2
lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c
w
1
w
2
= 1.
170 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Trong mie
`
n D = C [1, +1] h`am (2.70) co the

tach th`anh hai nhanh

ch nh h`nh: mo
.
t nhanh se anh xa
.
ba o giac pha
`
n ngo`ai doa
.
n [1, +1] len pha
`
n
ngo`ai h`nh tr`on do
.
n vi
.
, c`on nhanh kia anh xa
.
pha
`
n ngo`ai doa
.
n [1, +1] len
pha
`
n trong cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng hai nhanh ch nh h`nh v` u
.
a noi tren day khong the

du
.
o
.
.
c
da
.
c tru
.
ng bo
.
i dau cu a can th u
.
c. Th a
.
t va
.
y, ta xet nhanh th u
.
nhat: nhanh
anh xa
.
mie
`
n D = C [1, +1] len pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Ta
.
i die

m
z = 2 no nha
.
n gia tri
.
(2+

3), v`a ta
.
i die

m z = 2 no nha
.
n gia tri
.
(2+

3).
V du
.
5.

Anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren c a

t bo nu
.
a tren cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a tia x = 0, y > 2 len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren (h`nh II.2).

H`nh II.2
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day
1. H`am
z
1
=
1
2
_
z +
1
z
_
anh xa
.
mie
`
n D(z) len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren tr` u
.
nhat c a

t theo tru
.
c a o di t` u
.
3
4
i. Ta k y hie
.
u mie
`
n n`ay l`a D(z
1
).
2. H`am z
2
= z
2
1
anh xa
.
mie
`
n D(z
1
) len to`an bo
.
ma
.
t pha

ng z
2
tr` u
.
nhat
ca

t
_
,
9
16
_
v`a [0, ). Ta ch mie
`
n thu du
.
o
.
.
c l`a D(z
2
).
3.

Anh xa
.
phan tuye

n tnh z
3
=
z
2
+ 9/16
z
2
bie

n mie
`
n D(z
2
) th`anh mie
`
n
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 171
D(z
3
) = C R
+
. T` u
.
cac anh xa
.
1) - 3) suy ra ra
`
ng:
w =

z
3
=

4z
4
+ 17z
2
+ 4
2(z
2
+ 1)

V du
.
6.

Anh xa
.
pha
`
n ngo`ai elip
x
2
25
+
y
2
16
= 1 len pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on do
.
n
vi
.
.
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day:
1. V` elip da cho c o tieu die

m ta
.
i cac die

m
c =

25 16 = 3,
nen da
`
u tien ta d` ung anh xa
.
z
1
=
z
3
v`a thu du
.
o
.
.
c elip vo
.
i tieu die

m 1.
2. H` am z
2
= z
1
+
_
z
2
1
1 anh xa
.
h`nh elip v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c len h`nh tr`on
[z
2
[ < 3.
3.

Anh xa
.
do
`
ng da
.
ng w =
z
2
3
cho ta a nh cu a mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c l`a h`nh
tr`on do
.
n vi
.
. Nhu
.
va
.
y anh xa
.
ca
`
n t`m l`a
w =
z +

z
2
9
3

V du
.
7.

Anh xa
.
h`nh qua
.
t Q =
_
[z[ < 1, 0 < arg z <

n
_
trong do n N
len chnh no sao cho c ac doa
.
n
_
[z[ , arg z = 0
_
, 0 < < 1
_
v`a
_
[z[ , arg z =

n
, 0 < < 1
_
bie

n th`anh doa
.
n ban knh tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau:
1. H`am z
1
= z
n
anh xa
.
h`nh qua
.
t Q len nu
.
a tren cu a h`nh tr`on do
.
n
vi
.
. Doa
.
n ban knh [0, ] bie

n th`anh doa
.
n [0,
n
], doa
.
n [0, e
i/n
] th`anh doa
.
n
[0,
n
].
172 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
2. H`am z
2
=
1
2
_
z
2
+
1
z
2
_
bie

n mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c th`anh nu
.
a ma
.
t pha

ng
du
.
o
.
i v`a doa
.
n [
n
,
n
] bie

n th`anh pha
`
n bien t` u
.

1
2
(
n
+
n
) de

n
1
2
(
n
+

n
) di qua . Ta k y hie
.
u pha
`
n bien do l`a ().
3. H` am ngu
.
o
.
.
c cu a h`am Jukovski z
4
= z
3
+
_
z
2
3
1 bie

n mie
`
n v` u
.
a thu
du
.
o
.
.
c len nu
.
a tren cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a du
.
`o
.
ng knh na
`
m ngang l`a a nh
cu a pha
`
n bien t` u
.
1 de

n +1 (qua ).

Anh xa
.
ho
.
.
p trong ke

t qua ba
`
ng
w = (
n
+
n
)
1/n
_
z
n
z
n
+
_
(z
n
+z
n
)
2
(
n
+
n
)
2
.
2.4.4 Cac da

ng ca

u so
.
ca

p khac
Cac da

ng cau so
.
cap du
.
o
.
.
c nghien c u
.
u trong 2.4.1, 2.4.2 v`a 2.4.3 mang la
.
i
cho ta mo
.
t du
.
.
tr u
.
cu
.
c k` y quan tro
.
ng cac anh xa
.
co
.
ba n. Nh` o
.
cac da

ng cau
n`ay ta co the

xay du
.
.
ng cac anh xa
.
thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i cac h`am so
.
cap khac. Tha
.
t
va
.
y, khi bie

t c ac anh xa
.
w = f() v`a = (z) ta se bie

t ca anh xa
.
f[(z)]
(phep ho
.
.
p cac anh xa
.
).

Anh xa
.
so
.
cap co
.
ba n bat k` y de
`
u co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng ho
.
.
p mo
.
t so
n`ao do cac anh xa
.
m`a ta da nghien c u
.
u trong 1. 2. v`a 3. Tha
.
t va
.
y, ta xet
cac anh xa
.
so
.
cap thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i cac h`am lu
.
o
.
.
ng giac sau day:
1. H`am w = cos z. Theo di
.
nh ngha ta c o
cos z =
e
iz
+e
iz
2
(2.71)

Anh xa
.
n`ay l`a ho
.
.
p cu a ba anh xa
.
a) = iz; b) = e

; c) w =
1
2
_
+
1

_
, trong do mo
.
i anh xa
.
trung gian
de
`
u da du
.
o
.
.
c kha o sat o
.
tren.
Gia su
.
qua anh xa
.
a) a nh cu a mie
`
n D l`a mie
`
n D
1
, qua anh xa
.
b) a nh
cu a mie
`
n D
1
l`a D
2
v`a qua anh xa
.
c) a nh cu a mie
`
n D
2
l`a mie
`
n D

.

Anh xa
.
a) do
.
n die
.
p kha

p no
.
i, anh xa
.
b) do
.
n die
.
p trong mie
`
n D
1
khi v`a ch khi D
1
khong ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p die

m
1
v`a
2
lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c

2
= 2ki, k Z
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 173
hay l`a
z
1
z
2
= 2k, k Z.

Anh xa
.
c) do
.
n die
.
p trong mie
`
n D
2
khi v`a ch khi D
2
khong ch u
.
a nh u
.
ng ca
.
p
die

m lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i he
.
th u
.
c

2
= 1,
hay l`a D khong ch u
.
a nh u
.
ng die

m m`a
e
iz
1
e
iz
2
= e
i(z
1
+z
2
)
= 1
t u
.
c l` a D khong ch u
.
a nh u
.
ng die

m m`a
z
1
+z
2
= 2k.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng anh xa
.
(2.71) do
.
n die
.
p trong mie
`
n D n`ao do khi v`a ch
khi mie
`
n D khong ch u
.
a nh u
.
ng die

m m`a z
1
z
2
= 2k, hoa
.
c z
1
+z
2
= 2k.
2. H`am w = sinz. T` u
.
he
.
th u
.
c
sinz = cos
_
z

2
_
suy ra
`
ng anh xa
.
w = sinz khac vo
.
i anh xa
.
cos z bo
.
i phep di
.
ch chuye

n ma
.
t
pha

ng z.

Anh xa
.
w = sinz c ung co the

bie

u die

n qua cac anh xa

.
da nghien c u
.
u o
.

tren. Ta bie

t ra
`
ng, theo di
.
nh ngha
sinz =
e
iz
e
iz
2i
(2.72)
v`a do do anh xa
.
n`ay l`a ho
.
.
p cu a bon anh xa
.
:
a) z
1
= iz; b) z
2
= e
z
1
; c) z
3
= iz
2
; d) w =
1
2
_
z
3
+
1
z
3
_
= sinz,
trong do mo

i anh xa
.
v` u
.
a vie

t de
`
u da du
.
o
.
.
c nghien c u
.
u.
3.

Anh xa
.
w = tg z. Theo di
.
nh ngha ta c o
tg z =
sinz
cos z
(2.73)
174 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
v`a do do t` u
.
(2.71) v`a (2.72) r ut ra:
tg z = i
e
iz
e
iz
e
iz
+w
iz
= i
e
2iz
1
e
2iz
+ 1

Do do anh xa
.
(2.73) l`a ho
.
.
p cu a ba anh xa
.
quen bie

t sau day
a) z
1
= 2iz; b) z
2
= e
z
1
; c) w = i
z
2
1
z
2
+ 1

4. C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
, anh xa
.
w = cotg z c ung l`a ho
.
.
p cu a ba anh xa
.
quen
bie

t
a) z
1
= 2iz; b) z
2
= e
z
1
; c) w = i
z
2
+ 1
z
2
1
,
trong do mo
.
i anh xa
.
trung gian de
`
u da du
.
o
.
.
c xet.
5. H`am w = z

, R. Ta c o z

= e
lnz
.

Anh xa
.
n`ay l`a ho
.
.
p cu a cac
anh xa
.
trung gian sau day:
a) z
1
= lnz; b) z
2
= z
1
; c) w = e
z
2
. (2.74)
V du
.
: Ta t`m a nh cu a goc
D(z) =
_
a < arg z < b, b a 2
_
qua anh xa
.
w = z

(t u
.
c l`a anh xa
.
(2.74)).
Qua anh xa
.
a) goc D(z) bie

n th`anh mo
.
t trong cac bang sau
D(z
1
) =
_
a + 2k < Imz
1
< b + 2k, k Z
_
(so k du
.
o
.
.
c xac di
.
nh ba
`
ng vie
.
c cho
.
n nhanh cu a logarit trong goc D(z)).
Qua anh xa
.
b) bang D(z
1
) bie

n th`anh bang
D(z
2
) =
_
a +2k < Imz
2
< b +2k, k Z
_
vo
.
i die
`
u kie
.
n l`a (b a) 2.
Do do qua anh xa
.
w = z

goc da cho c o a nh l`a mo

.
t trong cac goc sau
_
a +2k < arg w < b +2k, k Z
_
ne

u b a 2 v`a (b a) 2.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 175
2.4.5 Mo
.
t s o

v du
.
Cac anh xa
.
ba o giac da xet o
.
tren l`a nh u
.
ng anh xa
.
ma

u. Nh` o
.
cac anh xa
.
do, ta c o the

t`m anh xa
.
ba o giac c ac mie
`
n do
.
n gia n khac.
V du
.
8. T`m anh xa
.
ba o giac h`nh tr`on [z[ < 1 len h`nh tr`on [w[ < 1
thoa man cac die
`
u kie
.
n
w(z
0
) = w
0
; arg w

(z
0
) = .
Gia i. H`am
= g(z) = e
i
z z
0
1 z
0
z
anh xa
.
h`nh tr`on [z[ < 1 len h`nh tr`on [[ < 1 v`a thoa man die
`
u kie
.
n z
0
bie

n th`anh 0 v`a arg g

(z
0
) = .
H`am
= h(w) =
w w
0
1 w
0
w
anh xa
.
h`nh tr`on w < 1 len h`nh tr`on [ < 1 thoa man die
`
u kie
.
n w
0
bie

n
th`anh 0, arg h

(w
0
) = 0. T` u
.
do suy ra ra
`
ng h`am w = w(z) xac di
.
nh bo
.
i he
.
th u
.
c
w w
0
1 w
0
w
= e
i
z z
0
1 z
0
z
se l`a anh xa
.
muon t`m.
V du
.
9.

Anh xa
.
h`nh qua
.
t Q =
_
z C : 0 < arg z <

4
_
len h`nh tr`on
[w[ < 1 sao cho c ac die

m z = e
i/8
v`a z = 0 bie

n th`anh c ac die

m w = 0 v`a
w = 1 tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Gia i. H`am z
1
= z
4
anh xa
.
h`nh qua
.
t da cho len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren
Imz
1
> 0. Khi do cac die

m z = e
i/8
bie

n th`anh z
1
= e
i/2
= i v`a die

m z = 0
bie

n th`anh die

m z
1
= 0. B ay gi`o
.
ta anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren v` u
.
a thu
du
.
o
.
.
c len h`nh tr`on [z
2
[ < 1 sao cho die

m z
1
= i bie

n th`anh tam cu a h`nh

tr`on
z
2
= k
z
1
i
z
1
+i

176 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
So k du
.
o
.
.
c xac di
.
nh t` u
.
die
`
u kie
.
n l`a die

m z
1
= 0 bie

n th`anh die

m z
2
= 1. De

d`ang thay ra
`
ng k = 1. T` u
.
do suy ra ra
`
ng h`am:
w =
z
4
i
z
4
+i
=
i z
4
i +z
4
l`a anh xa
.
ca
`
n t`m.
V du
.
10. T`m anh xa
.
phan tuye

n tnh bie

n mie
`
n nhi
.
lien gio
.
i ha
.
n bo
.
i hai
du
.
`o
.
ng tr`on = [z 3[ = 9 v`a = [z 8[ = 16 len v`anh do
`
ng tam vo
.
i
tam ta
.
i die

m w = 0 sao cho ban knh ngo`ai cu a v`anh ba

`
ng 1.
Gia i. Die

m w = 0 v`a w = do
`
ng th`o
.
i doi x u
.
ng vo
.
i nhau qua hai du
.
`o
.
ng
tr`on bien cu a v`anh do
`
ng tam. T` u
.
do, theo di
.
nh l y 2.4.7 cac nghi
.
ch a nh cu a
w = 0 v`a w = c ung se do
`
ng th`o
.
i doi x u
.
ng qua hai du
.
`o
.
ng tr`on v`a . Ta
xac di
.
nh cac nghi
.
ch a nh n`ay. V` tam cu a v`a na
`
m tren tru
.
c thu
.
.
c nen c ac
die

m ca
`
n t`m c ung na
`
m tren tru
.
c thu
.
.
c. Ta k y hie
.
u cac die

m ay l`a x
1
v`a x
2
.
Theo di
.
nh ngha 9.2 ta c o
(x
1
3)(x
2
3) = 81, (x
1
8)(x
2
8) = 256.
Gia i he
.
phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay ta co: x
1
= 24, x
2
= 0 (hoa
.
c x
1
= 0, x
2
= 24).
Mo
.
t trong hai die

m v` u
.
a t`m du
.
o
.
.
c c a
`
n du
.
o
.
.
c anh xa
.
len die

m w = 0, c`on die

m
kia len die

m w = .
a) Gia su
.
w = 0 khi z = 24 v`a w = khi z = 0. Khi do
w = k
z + 24
z
, (2.75)
trong do he
.
so k ca
`
n du
.
o
.
.
c xac di
.
nh. V` anh xa
.
(2.75) bie

n die

m z = 0 th`anh
die

m w = nen pha
`
n trong cu a mo

i du
.
`o
.
ng tr`on trong ma
.
t pha

ng z se du
.
o
.
.
c
anh xa
.
len pha
`
n ngo`ai cu a a nh tu
.
o
.
ng u
.
ng. V` na
`
m trong nen qua anh
xa
.
(2.75) ban knh cu a a nh du
.
`o
.
ng tr`on se lo
.
n ho
.
n ban knh cu a a nh du
.
`o
.
ng
tr`on . T` u
.
do he
.
so k ca
`
n du
.
o
.
.
c xac di
.
nh sao cho [w[ = 1 khi z . Ch a

ng
ha
.
n ta xet die

m z = 12 . Gia tri
.
w tu
.
o
.
ng u
.
ng se l`a
w = 3k; [w[ = 3k = 1 hay l`a k = 1/3.
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 177
Nhu
.
va
.
y, trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o:
w =
1
3
z + 24
z
e
i
, R. (2.76)
b) Ne

u ta d`oi hoi w = 0 khi z = 0 v`a w = khi z = 24 th` c ung tu

.
o
.
ng
tu
.
.
nhu
.
o
.
tren ta co:
w = e
i
2z
z + 24
(2.77)
Nha
.
n xet 2.4.7. Trong die
`
u kie
.
n cu a b`ai toan ngu
.
`o
.
i ta ch cho tru
.
o
.
c ban
knh ngo`ai cu a v`anh tr`on. Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng khi do ban knh trong c ung
ho`an to`an xac di
.
nh.
Tha
.
t va
.
y, ba
`
ng cach the

v`ao (2.76) hoa

.
c (2.77) mo
.
t die

m bat k` y na
`
m tren
du
.
`o
.
ng tr`on co a nh l`a du
.
`o
.
ng tr`on trong cu a v`anh tr`on, de

d`ang thay ra
`
ng
ban knh trong ba
`
ng 2/3. T` u
.
do suy ra ra
`
ng mie
`
n nhi
.
lien da cho ch co the

anh xa
.
len v`anh tr`on m`a ty so gi u
.
a ban knh trong v`a ban knh ngo` ai ba
`
ng
2/3.
V du
.
11.

Anh xa
.
bang vo ha
.
n 0 < x < 1 vo
.
i cac nhat ca

t do
.
c theo cac
tia
_
x =
1
2
, h
1
y <
_
v`a
_
x = +
1
2
, < y h
2
_
.
trong do h
2
< h
1
(H`nh II.3) len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day:
1. H`am z
1
= 2iz anh xa
.
mie
`
n D(z) len mie
`
n D(z
1
) l`a bang na
`
m ngang
0 < Imz
1
< 2 vo
.
i hai nhat ca

t (, i 2h
1
] v`a [i + 2h
1
, ).
2. H`am z
2
= e
z
1
anh xa
.
mie
`
n D(z
1
) len mie
`
n
D(z
2
) = C [(, e
2h
1
] [e
2h
2
, ].
T` u
.
do suy ra ra
`
ng anh xa
.
ca
`
n t`m co da
.
ng
w =

e
2iz
+e
2h
1
e
2iz
+e
2h
2

178 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
V du
.
12.

Anh xa
.
mie
`
n gio
.
i ha
.
n bo
.
i cac du
.
`o
.
ng tr`on [z 1[ = 1; [z 2[ =
2 vo
.
i nhat ca

t theo doa
.
n y = 0, 2 x a (a < 4) len nu
.
a ma
.
t pha

ng
tren (h`nh II.4).
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 179
H`nh II.3 H`nh II.4
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day:
1. z
1
=
4
z
. Qua anh xa
.
n`ay mie
`
n D(z) da cho co a nh l`a bang tha

ng
d u
.
ng < x < 2 vo
.
i nhat ca

t theo doa
.
n
_
4
a
, 2
_
. Ta go
.
i mie
`
n do l`a
D(z
1
).
2. H`am z
2
= cos z
1
se anh xa
.
mie
`
n D(z
1
) len to`an bo
.
ma
.
t pha

ng tr` u
.
hai
nhat c a

t theo tru
.
c thu
.
.
c. Th a
.
t va
.
y, phu
.
o
.
ng tr`nh cu a du
.
`o
.
ng tha

ng x = ,
x = 2 co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng

1
: z = +it, < t < ;

2
: z = 2 +it, < t < .
khi z
1
bie

n thien tren
1
th`
z
1

1
= cos( +it) = cos cht i sin sht = cht.
V`a do do z
2
va
.
ch nen nhat ca

t tia (, 1].
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
khi z
1
bie

n thien tren
2
th`
z
1

2
= cos(2 +it) = cht,
v`a do do z
2
va
.
ch nen nhat ca

t [1, ).
T` u
.
do suy ra
w =

_
1 + cos
4
z
cos
4
z
cos
4
a

180 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
l`a anh xa
.
muon t`m.
V du
.
13.

Anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren ca

t bo nu
.
a h`nh elip len nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren (hay ve h`nh!).

Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day:
1. H`am z
1
=
z
c
, c =

a
2
b
2
bie

n h`nh elip da cho th`anh elip vo

.
i tieu
die

m l`a +1 v`a 1. Elip ca

t tru
.
c thu
.
.
c ta
.
i hai die

m
a

a
2
b
2
v`a ca

t tru
.
c a o
ta
.
i die

m
bi

a
2
b
2
.
2. H`am z
2
= z
1
+
_
z
2
1
1 =
z +

z
2
+b
2
a
2

a
2
b
2
bie

n mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c
len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren ca

t bo nu
.
a h`nh tr`on tam z
1
= 0 v`a ban knh l`a
R =
a +b

a
2
b
2
.
3. H`am z
3
=
z
2
R
se anh xa
.
mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren
ca

t bo nu
.
a h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a
z
3
=
z
1
R
=
z +

z
2
+b
2
a
2

a
2
b
2

a
2
b
2
a +b
=
z +

z
2
+b
2
a
2
a +b

4. Tie

p theo ta su
.
du
.
ng anh xa
.
Jukovski
z
4
=
1
2
_
z
3
+
1
z
3
_
v`a thu du
.
o
.
.
c nu
.
a ma
.
t pha

ng tren. The

gia tri
.
z
3
v`ao bie

u th u
.
c v` u
.
a vie

t ta
2.4. Cac da

ng cau so
.
cap 181
co
z
4
=
1
2
_
z +

z
2
+b
2
a
2
a +b
+
a +b
z +

z
2
+b
2
a
2
_
=
z
2
+ 2z

z
2
+b
2
a
2
+z
2
+b
2
a
2
+ (a +b)
2
2(a +b)(z +

z
2
+b
2
a
2
)
=
2z(z +

z
2
+b
2
a
2
) + 2b(a +b)
2(a +b)(z +

z
2
+b
2
a
2
)
=
z
a +b
+
b
z +

z
2
+b
2
a
2

Ap du
.
ng anh xa
.
do
`
ng da
.
ng v`a sau v`ai phep bie

n do

i ta c o
w = (a +b)z
4
= z +
b(a +b)
z +

z
2
+b
2
a
2
=
az b

z
2
+b
2
a
2
a
2
b
2

Do l`a anh xa
.
pha i t`m.
V du
.
14.

Anh xa
.
mie
`
n [z[ > 1 vo
.
i cac nhat c a

t theo cac doa

.
n tha

ng
[a, 1] v`a [1, b], trong do < a < 1, 1 < b < len h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
Gia i
1. H`am Jukovski z
1
=
1
2
_
z +
1
z
_
anh xa
.
mie
`
n D(z) len pha
`
n ngo`ai doa
.
n
tha

ng [A, B] R, trong do
A =
1
2
_
a +
1
a
_
; B =
1
2
_
b +
1
b
_
.
2. H`am tuye

n tnh z
2
=
_
z
1

A+B
2
_
2
A+B
se anh xa
.
mie
`
n v` u
.
a thu
du
.
o
.
.
c len pha
`
n ngo`ai doa
.
n [1, 1]. T` u
.
do r ut ra
w = z
2
+
_
z
2
2
1
l`a anh xa
.
muon t`m.
V du
.
15.

Anh xa
.
nu
.
a bang x > 0, 0 < y < 2h vo
.
i nhat ca

t theo tia
x > h, y = h (H`nh II.5) len b ang vo ha
.
n 0 < Imw < 1
182 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
H`nh II.5
Gia i. Ta su
.
du
.
ng cac anh xa
.
trung gian sau day:
1. H`am z
1
=
z
2h
anh xa
.
mie
`
n D(z) len nu
.
a bang vo
.
i do
.
ro
.
ng l`a .
2. Lo
.
.
i du
.
ng tnh ch at cu a h`am e
z
, ta xet anh xa
.
z
2
= e
z
1
bie

n mie
`
n thu du
.
o
.
.
c trong ma
.
t pha

ng z
1
len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren c a

t bo nu
.
a
h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a nhat ca

t Imz
2
e

, Re z
2
= 0. Ta go
.
i mie
`
n do l`a
D(z
2
).
3. H`am
z
3
=
1
2
_
z
2
+
1
z
2
_
,
_
ie
/2
ish

2
_
bie

n mie
`
n D(z
2
) len mie
`
n D(z
3
) l`a nu
.
a ma
.
t pha

ng tren tr` u
.
nhat c a

t theo
tru
.
c a o di t` u
.
die

m ish

2
.
4. De

n day ta thay ro l`a de

co bang na
`
m ngang ro
.
ng 2 ta c a
`
n bie

n mie
`
n
D(z
3
) len ma
.
t pha

ng vo
.
i nhat ca

t theo pha
`
n du
.
o
.
ng tru
.
c thu
.
.
c v`a sau do d` ung
anh xa
.
logarit. Nhu
.
va
.
y,
z
4
= z
2
3
anh xa
.
D(z
3
) len mie
`
n D(z
4
) l`a ma
.
t pha

ng tr` u
.
hai nhat c a

t
_
, sh
2

2
_
v`a [0, ).
5. H` am z
5
=
z
4
z
4
+ sh
2

4
anh xa
.
mie
`
n D(z
4
) len ma
.
t pha

ng vo
.
i nhat ca

t
theo pha
`
n du
.
o
.
ng tru
.
c thu
.
.
c. T` u
.
cac anh xa
.
trung gian tren day ta suy ra
w =
1
2
log
_
1 +
sh
2

2
ch
2
z
2h
_
.
2.5. B`ai ta
.
p 183
2.5 B`ai ta
.
p
1. Cho h`am
f(z) =
_

_
x
3
(1 +i) y
3
(1 i)
x
2
+y
2
khi z ,= 0,
0 khi z = 0.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng:
1) f(z) lien tu
.
c ta
.
i die

m z = 0.
2) H` am f(z) thoa man c ac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann ta
.
i die

m (0, 0)
nhu
.
ng da
.
o h`am ta
.
i die

m do khong to
`
n ta
.
i.
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac h`am
1) f
1
(z) =
_

_
xy
2
(x +iy)
x
2
+y
4
khi z ,= 0
0 khi z = 0;
2) f
2
(z) =
_

_
x
4/3
y
5/3
x
2
+y
2
+i
x
5/3
y
4/3
x
2
+y
2
ne

u z ,= 0,
0 khi z = 0
de
`
u khong co da
.
o h`am ta
.
i die

m z = 0.
3. T`m mie
`
n m`a ta
.
i do h`am
f(z) = [x
2
y
2
[ + 2i[xy[
ch nh h`nh.
[Tra l`o
.
i: H` am ch nh h`nh khi
0 < arg z <

4
, < arg z <
5
4
(f(z) = z
2
) v`a khi

2
< arg z <
3
4
,
3
2
< arg z <
7
4
(f(x) = z
2
).]
4. Gia su
.
z = (cos + i sin) v`a f(z) = u(, ) + iv(, ). Khi do h`am
f(z) l`a C - kha vi khi v`a ch khi u(, ) v`a v(, ) l`a h`am kha vi cu a , v`a
184 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
cac da
.
o h`am rieng cu a ch ung thoa man he
.
th u
.
c
u

=
1

,
v

=
1

5. Ch u
.
ng minh ra
`
ng h` am da
.
ng
w =
z +
z +
,
trong do , l`a nh u
.
ng so ph u
.
c t` uy y thoa man he
.
th u
.
c = 1 anh xa
.
du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
[z[ = 1 len chnh no. Ne

u = 1 th` pha
`
n trong
du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
du
.
o
.
.
c bie

n th`anh pha
`
n ngo`ai.
6. T`m nh u
.
ng die

m tren ma
.
t pha

ng z m`a
1.

az +b
cz +d

= const,
2. arg
az +b
cz +d
= const,
trong do a, b, c, d l`a nh u
.
ng ha
`
ng so ph u
.
c.
7. Ch u
.
ng minh ra
`
ng a nh cu a du
.
`o
.
ng tha

ng hay du
.
`o
.
ng tr`on qua anh xa
.
phan tuye

n tnh w =
az +b
cz +d
, c ,= 0 l`a du
.
`o
.
ng tha

ng khi v`a ch khi die

m
z
0
=
d
c
.
8. Ch u
.
ng minh ra
`
ng g oc ta
.
i gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng tha

ng song song l`a ba

`
ng 0.
9. Ch u
.
ng minh ra
`
ng 4 die

m na
`
m tren du
.
`o
.
ng tha

ng hay du
.
`o
.
ng tr`on khi v`a
ch khi ty so kep cu a ch ung l`a mo
.
t so thu
.
.
c.
10. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da
.
i lu
.
o
.
.
ng
[dz[
R
2
[z[
2
l`a bat bie

n doi vo
.
i cac anh xa
.
phan tuye

n tnh w = w(z) bie

n h`nh tr`on [z[ < R len chnh no, ngha l`a

[dw[
R
2
[w[
2
=
[dz[
R
2
[z[
2
, w = w(z).
11. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da
.
i lu
.
o
.
.
ng
[dz[
Imz
l`a bat bie

n doi vo
.
i cac phep anh xa
.
phan tuye

n tnh bie

n nu
.
a ma
.
t pha

ng tren Imz > 0 len chnh no.

2.5. B`ai ta
.
p 185
12. Ch u
.
ng minh ra
`
ng du
.
`o
.
ng tha

ng qua cac die

m bat do
.
ng cu a anh xa
.
w =
iz + 2
z i
l`a bie

n th`anh chnh no.

13. T`m da
.
ng to

ng quat cu a anh xa
.
phan tuye

n tnh co hai die

m bat do
.
ng
z
1
v`a z
2
.
(Tra l`o
.
i : 1) w = Az ne

u z
1
= 0, z
2
= , A C;
2)
w z
1
w z
2
= A
z z
1
z z
2
, A C.)
14. Day die

m (z
n
) xac di
.
nh nhu
.
sau: z
0
l`a die

m cho tru
.
o
.
c, z
n+1
= f(z
n
),
n N, trong do f l`a h`am phan tuye

n tnh co hai die

m bat do
.
ng. H ay kha o
sat su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day do.
Ch da

n. Gia su
.
, C l`a hai die

m bat do
.
ng cu a f.

Ap du
.
ng b`ai 13
v`a cach cho day de

ch u
.
ng minh ra
`
ng
z
n+1

z
n+1

= [A[
n+1
e
i(n+1)
z
0

z
0

, = arg A.
Tie

p do l`a qua gio

.
i ha
.
n da

ng th u
.
c khi n .
Tra l`o
.
i 1) lim
n
z
n
=
_
_
_
ne

u [A[ < 1,
ne

u [A[ > 1
; 2) lim
n
z
n
khong to
`
n ta
.
i ne

u
[A[ = 1.
15. Gia su
.
h`nh tr`on do
.
n vi
.
du
.
o
.
.
c anh xa
.
len chnh no sao cho die

m z
0
cu a
no bie

n th`anh tam. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khi do nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
du
.
o
.
.
c
anh xa
.
th`anh nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on khi v`a ch khi cac da
`
u m ut cu a no na
`
m tren
du
.
`o
.
ng knh di qua z
0
.
Ch da

n. Su
.
du
.
ng cong th u
.
c
w = e
i
z z
0
1 z
0
z
v`a die
`
u l`a w(z
0
) = 0, w
_
1
z
0
_
= .
16. T`m a nh doi x u
.
ng cu a du
.
`o
.
ng tr`on

= z C : [z 2[ = 2 qua du
.
`o
.
ng
tr`on = z C : [z 1[ = 1.
186 Chu
.
o
.
ng 2. H`am ch nh h`nh
Tra l`o
.
i. Do l`a du
.
`o
.
ng tr`on Apolonius doi vo
.
i cac die

m 1 v`a 2: [w 2[ =
2[w = 1[.
Ch da

n. Phep bie

n do

i doi x u
.
ng qua du
.
`o
.
ng tr`on ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh bo
.
i h`am
w = 1 +
1
z 1

17. Ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i du
.
`o
.
ng tr`on di qua die

m 1 de
`
u chia ma
.
t pha

ng
C th`anh hai mie
`
n do
.
n die
.
p cu a h`am Jukovski.
Ch da

n. Xet du
.
`o
.
ng tr`on bat k` y qua 1 v`a z
1
, z
2
, sao cho z
1
z
2
= 1.
Tie

p theo, xet anh xa

.
w =
z + 1
k(z 1)
, [k[ = 1
bie

n mo
.
t trong hai mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng z (gio
.
i ha
.
n bo
.
i ) len nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren. T` u
.
die
`
u kie
.
n z
1
z
2
= 1 suy ra w
1
= w
2
.
18. T`m a nh cu a h`nh ch u
.
nha
.
t P = z C : 0 < Re z < , 0 < Imz < b
qua anh xa
.
w = cos z.
Tra l`o
.
i. A

nh l`a nu
.
a du
.
o
.
i cu a h`nh elip vo
.
i cac ban tru
.
c chb v`a shb.
19. Ch u
.
ng minh ra
`
ng c ac ca
.
nh cu a h`nh vuong vo
.
i d nh
_
n+
1
2
__
1 i),
n N h`am
1
[ sinz[
thoa man die
`
u kie
.
n
1
[ sin z[
< 1.
Ch da

n. Khi u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng h`am tren cac ca
.
nh na
`
m ngang z = xi
_
n+
1
2
_

hay su
.
du
.
ng bat da

ng th u
.
c
sh
_
n +
1
2
_
sh

2
> 1.
20. Gia su
.
f(z) = u(z) + iv(z) H(D). Ch u
.
ng minh ra
`
ng cac ho
.
du
.
`o
.
ng
cong u(x, y) = C, v(x, y) = C (C l`a ha
`
ng so t` uy y) tru
.
.
c giao vo
.
i nhau.
Ch da

n. Ch u
.
ng minh ra
`
ng grad y, gradv) = 0, trong do gradu =
_
u
x
,
u
y
_
, gradv =
_
v
x
,
v
y
_
.
2.5. B`ai ta
.
p 187
21. Gia su
.
f(z) H(D). Ch u
.
ng minh ra
`
ng [f(z)[ = const kha

p no
.
i trong
mie
`
n D th` h`am f(z) = const trong D.
Ch da

n. Lay da
.
o h`am rieng theo x, theo y da

ng th u
.
c u
2
+ v
2
= C
2
ro
`
i
ap du
.
ng die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann.
22. T`m a nh cu a mie
`
n D =
_
z C :

2
< Re z <

2
, < Imz <
_
qua anh xa
.
w = sinz.
Tra l`o
.
i. A

nh D

l`a to`an bo
.
ma
.
t pha

ng ph u
.
c vo
.
i nhat c a

t theo tru
.
c thu
.
.
c
t` u
.
die

m w = 1 de

n die

m w = +1 qua .
23. Vo
.
i gia tri
.
n`ao cu a th` c ac ta
.
p ho
.
.
p gia tri
.
sau day tr` ung nhau:
1. (a
2
)

v`a a
2
;
2. (a
3
)

v`a a
3
.
[Tra l`o
.
i. 1. =
k
2m+ 1
, k, m = 0, 1, 2, . . .
2. =
k
3m1
, k, m = 0, 1, 2, . . . )]
24. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
1. i
i
= e
/2
e
2k
,
2. (1)
i
= e
(2k+1)
,
3. (1)

2
= cos(2k + 1)

2 +i sin(2k + 1)

2, k Z.
Chu
.
o
.
ng 3
L y thuye

t tch phan h`am ch

nh
h`nh
3.1 Tch phan trong mie `n ph u
.
c . . . . . . . . . . . . 189
3.1.1 D
-
i
.
nh ngha tch phan . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
3.1.2 U
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
3.1.3 Tnh tch phan ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap qua gio
.
i ha
.
n . 194
3.1.4 Da
.
ng vi phan d ung v`a da
.
ng vi phan dong . . . . . 200
3.1.5 Tch phan du
.
`o
.
ng phu
.
thuo
.
c tham so . . . . . . . . 213
3.2 L y thuye

t Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
3.2.1 Nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh . . . 217
3.2.2 Nguyen h`am cu a h`am ch nh h`nh theo tuye

n . . . 223
3.2.3 Tnh bat bie

n cu a tch phan doi vo

.
i cac tuye

n do `ng
luan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
3.2.4 Cong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
nhat cu a Cauchy 231
3.2.5 Nguyen h`am trong mie `n do
.
n lien . . . . . . . . . . 234
3.2.6 Cong th u
.
c tch phan Cauchy (cong th u
.
c co
.
ba n
th u
.
hai cu a Cauchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 189
3.2.7 Bie

u die

n tch phan doi vo

.
i da
.
o h`am cu a h`am
ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
3.2.8 D
-
ie `u kie
.
n du de

h`am f ch nh h`nh . . . . . . . . . 250

3.2.9 H`am die `u h`oa v`a moi lien he
.
vo
.
i h`am ch nh h`nh . 250
3.2.10 Tch phan da
.
ng Cauchy. Cong th u
.
c
Sokhotski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
3.2.11 Bie

u die

n tch phan h`am die `u h`oa . . . . . . . . . 270

3.3 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Bay gi`o
.
xet su
.
.
thu he
.
p lo
.
p to

ng quat cac h`am bie

n ph u
.
c ba
`
ng die
`
u kie
.
n
kha tch. Su
.
.
thu he
.
p do se du
.
a ta to
.
i chnh lo
.
p cac h`am ch nh h`nh da du
.
o
.
.
c
nghien c u
.
u trong chu
.
o
.
ng II. To` an bo
.
chu
.
o
.
ng n`ay du
.
o
.
.
c d`anh cho vie
.
c tr`nh
b`ay di
.
nh l y co
.
ba n trong phep tnh tch phan cu a Cauchy c` ung hai c ong th u
.
c
co
.
ba n cu a nh`a toan ho
.
c no

i tie

ng do.
3.1 Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c
3.1.1 D
-
i
.
nh ngha tch phan
Gia su
.
cho tuye

n tro
.
n = (t) : I C, I = [a, b] R v`a gia su
.
cho anh xa
.
lien tu
.
c
f : (I) C.
khi do h`am f[(t)] l`a mo
.
t h`am lien tu
.
c tren I.
Ta co di
.
nh ngha sau day:
D
-
i
.
nh ngha 3.1.1. Tch phan
J(f) =
b
_
a
f[(t)]

(t)dt (3.1)
190 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch phan cu a h`am f theo tuye

n v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
_

f(z)dz.
Di
.
nh ngha n`ay ph` u ho
.
.
p vo
.
i di
.
nh ngha tch phan du
.
`o
.
ng thong thu
.
`o
.
ng
(theo ngha Cauchy - Riemann) cu a h`am lien tu
.
c theo khoa ng compac.
C ung co the

tnh tch phan du

.
`o
.
ng theo tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc. Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay se cho
.
n phep phan hoa
.
ch
a = t
0
< t
1
< < t
n
= b
sao cho ha
.
n che

i
cu a tuye

n tren doa
.
n [t
i
, t
i+1
] l`a tuye

n tro
.
n vo
.
i i bat k` y,
0 i n 1. V` a theo di
.
nh ngha
_

f(z)dz =

i
_

i
f(z)dz. (3.2)
Co the

ch u
.
ng minh ra
`
ng gia tri
.
cu a ve

pha i (3.2) khong phu

.
thuo
.
c v`ao
vie
.
c cho
.
n phep phan hoa
.
ch v`a trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi l`a tuye

n tro
.
n th` di
.
nh
ngha n`ay cu a tch phan
_

f(z)dz tr` ung vo

.
i di
.
nh ngha 3.1.1.
Do do, di
.
nh ngha tch phan (3.2) l`a d ung da

n.
V du
.
1. Gia su
.
l`a du
.
`o
.
ng tr`on
=
_
z C : [z a[ = r
_
(do do (t) = a +e
ir
, t [0, 2] v`a f(z) = (z a)
n
, n Z.
Theo di
.
nh ngha 3.1.1 ta co:
J(f) =
_

(z a)
n
dz = r
n+1
i
2
_
0
e
i(n+1)t
dt.
Khi n ,= 1 th` J(f) = 0.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 191
Khi n = 1 th`
_

dz
z a
= i
2
_
0
dt = 2i.
Nhu
.
va
.
y:
J(f) =
_
_
_
0 khi n ,= 1,
2i khi n = 1.
(3.3)
Nha
.
n xet 3.1.1. Ba
`
ng cach da
.
t f = u +iv v`a dz = dx +idy ta thu du
.
o
.
.
c:
_

f(z)dz =
_

udx vdy +i
_

vdx +udy. (3.4)

T` u
.
di
.
nh ngha v`a c ong th u
.
c (3.4) de

d`ang suy ra cac tnh chat sau day

cu a tch phan trong mie
`
n ph u
.
c.
I - Tnh ch at tuye

n tnh. Ne

u f
k
(z), k = 1, 2, . . . , n l`a nh u
.
ng h`am lien
tu
.
c du
.
o
.
.
c cho tren v`a a
k
(k = 1, 2, . . . , n) l`a nh u
.
ng ha
`
ng so cho tru
.
o
.
c th`:
_

_
n

k=1
a
k
f
k
(z)
_
dz =
n

k=1
a
k
_

f
k
(z)dz.
II - Tnh chat c o
.
ng tnh. Gia su
.
cho hai tuye

n tro
.
n

1
(t) : [a, c] C,
2
(t) : [c, b] C
sao cho

1
(c) =
2
(c).
Xet tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc l`a ho
.
.
p cu a hai tuye

n
1
,
2
(t) =
_
_
_

1
(t), t [a, c],

2
(t), t [c, b].
192 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

T` u
.
di
.
nh ngha suy ra ra
`
ng
_

2
f(z)dz =
_

1
f(z)dz +
_

2
f(z)dz.
III - Tnh bat bie

n doi vo
.
i phep bie

n d o

i tham so. Ta nha

c la
.
i o
.
day di
.
nh
ngha phep thay tham so. Gia su
.
cho tuye

n tro
.
n
: [a, b] C
v`a t = t(u) kha vi lien tu
.
c khi u [a
1
, b
1
] (a
1
< b
1
) vo
.
i da
.
o h`am t

(u) > 0
kha

p no
.
i v`a
t(a
1
) = a, t(b
1
) = b.
Khi do ho
.
.
p cu a anh xa
.
u t(u) v`a
: [a, b] C
se xac di
.
nh mo
.
t anh xa
.

1
: u [t(u)].

Anh xa
.
do cho ta mo
.
t tuye

n tro
.
n v`a noi ra
`
ng
1
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
ba
`
ng phep
thay the

tham so.
D
-
i
.
nh l y 3.1.1. Tch phan (3.1) l` a m o
.
t bat bie

n doi vo
.
i phep thay tham so.
Noi cach khac, ne

th`
_

f(z)dz =
_

f(z)dz.
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh ngha ta c o
_

f(z)dz =
b
_
a
f[(t)]

(t)dt. (3.5)
Thu
.
.
c hie
.
n phep thay tham so o
.
ve

pha i cu a (3.5) v`a theo cong th u

.
c vi
phan h`am ho
.
.
p, ta c o
_

f(z)dz =
b
1
_
a
1
f[
1
(u)]

1
(u)du =
_

f(z)dz.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 193
T` u
.
di
.
nh l y 3.1.1 ta r ut ra ke

t lua
.
n quan tro
.
ng l`a: tch phan da du
.
o
.
.
c xay
du
.
.
ng doi vo
.
i tuye

n va

n c o ngha ca doi vo
.
i du
.
`o
.
ng cong l`a lo
.
p c ac tuye

n
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
Noi d ung ho
.
n: Doi vo
.
i tuye

n bat k` y xac di
.
nh du
.
`o
.
ng cong tro
.
n n`ao do
th` tch phan cu a h`am lien tu
.
c theo tuye

n ay co mo
.
t v`a ch mo
.
t gi a tri
.
.
IV - Tnh di
.
nh hu
.
o
.
ng. Doi vo
.
i tuye

n tro
.
n v`a tuye

n ngu
.
o
.
.
c vo
.
i no

(tuye

n thu du
.
o
.
.
c t` u
.
ba
`
ng phep thay tham sot a+bt,

(t) = [a+bt])
ta co:
_

f(z)dz =
_

f(z)dz.
Tnh chat n`ay du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh nhu
.
di
.
nh l y 3.1.1.
3.1.2 U
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan
D
-
i
.
nh l y 3.1.2. Gia su
.
l`a mo
.
t tuye

n tro
.
n
: [a, b] C
v`a gia su
.
t f[(t)] l`a anh xa
.
lien tu
.
c t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p comp a

x [I] v`ao C. Khi

do

f(z)dz

sup

[f(z)[ [[,
trong do [[ l`a do
.
d`ai cu a tuye

n .
Ch u
.
ng minh. Gia su
.

J(f) =
_

f(z)dz = [J(f)[e
i
.
194 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta co
[J(f)[ =
_

e
i
f(z)dz =
b
_
a
e
i
f[(t)]

(t)dt
=
b
_
a
Re
_
e
i
f[(t)]

(t)
_
dt.
Do do
[J(f)[
b
_
a
[f((t))[[

(t)[dt =
_

[f(z)[[dz[
sup

[f(z)[
_

[dz[ = sup

[f(z)[
b
_
a
__
dx
dt
_
2
+
_
dy
dt
_
2
_1
2
dt
= sup

[f(z)[[[.
He
.
qua 3.1.1. Ne

u them v` ao c ac gia thie

t cu a di
.
nh ly 3.1.2 die
`
u kie
.
n
[f(z)[ M, z , trong do M l`a ha
`
ng so n`ao do th`

f(z)dz

M [[.
3.1.3 Tnh tch phan ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap qua gi o
.
i ha
.
n
Gia su
.
l`a phep phan hoa
.
ch [a, b]
: a = t
0
< t
1
< < t
n
= b,
trong do da
.
t
= max
i
[t
i+1
t
i
[.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 195
Ta ca
`
n tnh hie
.
u
n
gi u
.
a tch phan (3.1) vo
.
i to

ng
n1

i=0
f[(
i
)]
_
(t
i+1
) (t
i
)
_
,
i
[t
i
, t
i+1
].
V`
t
i+1
_
t
i
dz = (t
i+1
) (t
i
)
nen bie

u th u
.
c tren c o the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
b
_
a

f(t)

(t)dt,
trong do

f(t) l`a h`am tren [a, b], ba
`
ng f[(
i
)] tren khoa ng (t
i
, t
i+1
). Nhu
.
va
.
y
[
n
[ =

b
_
a
[f((t)

f(t)]

(t)dt

.
Gia su
.
> 0 l`a mo
.
t so cho tru
.
o
.
c. Cho
.
n du nho, sao cho v o
.
i mo
.
i ca
.
p
t

, t

[a, b] thoa man die

`
u kie
.
n [t

[ < ta de
`
u co:
[f((t

)) f((t

))[ <

[[

(Die
`
u do co the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c v` h`am f[(t)[ lien tu
.
c tren [a, b] do do no
lien tu
.
c de
`
u tren doa
.
n do).
Khi do
[f((t))

f(t)[

[[
v`a:
[
n
[

[[
[[ = .
196 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

T` u
.
ke

t qua v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra ra
`
ng tch phan
_

f(z)dz l`a gio

.
i ha
.
n
cu a to

ng tch phan Riemann khi 0.

T` u
.
die
`
u v` u
.
a ch u
.
ng minh v`a di
.
nh l y 3.1.1 suy ra
`
ng tch phan du
.
`o
.
ng theo
tuye

n khong phu
.
thuo
.
c phep tham so hoa tuye

n do: hai phep tham so hoa

tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng doi vo
.
i tuye

n ch cho mo
.
t gi a tri
.
tch phan. Die
`
u da
.
c bie
.
t ho
.
n
n u
.
a l`a cac to

ng Riemann co the

mo ta bo
.
i cac thua
.
t ng u
.
h`nh ho
.
c lien quan
de

n du
.
`o
.
ng cong m`a tren do ca
`
n tnh tch phan. Ta d` u
.
ng la
.
i de

tr`nh b`ay
mo
.
t c ach nga

n go
.
n die
`
u do.
Gia su
.
L(A, B) C l`a du
.
`o
.
ng cong co hu
.
o
.
ng vo
.
i die

m da
`
u A v`a die

m
cuoi B v`a gia su
.
tren L(A, B) cho h`am f(z). Thu
.
.
c hie
.
n phep phan hoa
.
ch
chia du
.
`o
.
ng cong L(A, B) th`anh mo
.
t so n t` uy y c ac cung nho bo
.
i cac die

m
z
0
= A, z
1
, z
2
, . . . , z
n1
, z
n
= B na
`
m lien tie

p tren L(A, B) (t u
.
c l`a z
j
d u
.
ng
tru
.
o
.
c z
j+1
, j = 0, 1, . . . , n 1). Tren mo

i cung nho L
j
=

z
j
z
j+1
ta lay die

j
t` uy y v`a la
.
p to

ng tch phan
J
n
=
n1

j=0
f(
j
)z
j
, z
j
= z
j+1
z
j
.
Gia su
.
r = max
0jn1
(diamL
j
).
Ne

u to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n limJ
n
khi r 0 khong phu
.
thuo
.
c v`ao cach phan
hoa
.
ch L(A, B) th`anh c ac cung nho v`a khong phu
.
thuo
.
c v`ao vie
.
c cho
.
n c ac
die

m trung gian
j
th` gio
.
i ha
.
n do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch phan du
.
`o
.
ng cu a h`am f
theo du
.
`o
.
ng cong L(A, B):
lim
r0
r1

j=0
f(
j
)z
j
=
_
L(A,B)
f(z)dz.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi L(A, B) l`a du
.
`o
.
ng cong dong A B th` da
.
t
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 197
L(A, B) = L v`a tch phan du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
J =
_
L
f(z)dz hay
_
L
+
f(z)dz ne

u L co di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng;
J =
_
L
f(z)dz hay
_
L

f(z)dz ne

u L co di
.
nh hu
.
o
.
ng am.
Tie

p theo ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y cho phep ta du
.
a vie
.
c tnh tch phan
trong mie
`
n ph u
.
c ve
`
tnh tch phan du
.
`o
.
ng trong mie
`
n thu
.
.
c (xem (3.4))
D
-
i
.
nh l y 3.1.3. (Ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i tch phan du
.
`o
.
ng)
Ne

u L l`a du
.
`o
.
ng cong co hu
.
o
.
ng, do du
.
o
.
.
c v` a h`am f(z) lien tu
.
c tren L
th` tch ph an
_
L
f(z)dz to
`
n ta
.
i. Them v`ao d o, ne

u z = x + iy, f(z) =
u(x, y) +iv(x, y) th`
_
L
f(z)dz =
_
L
u(x, y)dx v(x, y)dy +i
_
L
v(x, y)dx +u(x, y)dy. (3.6)
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z
j
= x
j
+iy
j
,
j
=
j
+i
j
, u
j
= u(
j
,
j
); v
j
= v(
j
,
j
),
z
j
= x
j
+iy
j
. Ta bie

n do

i to

ng tch phan cu a tch phan

_
L
f(z)dz:
n1

j=0
f(
j
)z
j
=
n1

j=0
(u
j
+iv
j
)(x
j
+iy
j
)
=
n1

j=0
(u
j
x
j
v
j
y
j
) +i
n1

j=0
(v
j
x
j
+u
j
y
j
). (3.7)
Ne

u f lien tu
.
c tren L th` u v`a v lien tu
.
c tren L v`a do do cac tch phan o
.
ve

pha i (3.6) to
`
n ta
.
i. Ve

pha i cu a (3.7) g o
`
m cac to

ng tch phan doi vo

.
i cac tch
phan du
.
`o
.
ng o
.
ve

pha i cu a cong th u
.
c (3.6). Do do khi r 0 ve

pha i cu a
(3.7) d a
`
n de

n ve

pha i cu a (3.6). T` u
.
do suy ra
`
ng ve

trai cu a (3.7) c o gio

.
i ha
.
n
khong phu
.
thuo
.
c v`ao cach phan hoa
.
ch du
.
`o
.
ng cong L v`a khong phu
.
thuo
.
c
v`ao cach cho
.
n cac die

m
j
. Nhu
.
va
.
y tch phan o
.
ve

trai cu a (3.6) to
`
n ta
.
i.
198 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Qua gio
.
i ha
.
n da

ng th u
.
c (3.7) khi r 0 ta thu du
.
o
.
.
c (3.6). Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c
ch u
.
ng minh.
V du
.
1. Tnh tch phan
I =
_
L
z
p
dz, p = 0, 1, 2, . . . (3.8)
trong do L l`a du
.
`o
.
ng cong t` uy y c o do
.
d`ai [L[ vo
.
i die

m da
`
u z = a v`a die

m
cuoi z = b (a v`a b l`a nh u
.
ng so ph u
.
c t` uy y).
Gia i. Gia su
.
z
0
, z
1
, . . . , z
n
l`a cac die

m chia trong phep phan hoa

.
ch du
.
`o
.
ng
cong L. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p do: z
0
a, z
n
b v`a
b
p+1
a
p+1
=
n

k=1
_
z
p+1
k
z
p+1
k1
_
=
n

k=1
_
z
p
k
+z
p1
k
z
k1
+ +z
p
k1
_
z
k
=
n

k=1
z
p
k
z
k
+
n

k=1
z
p1
k
z
k1
z
k
+ +
+
n

k=1
z
m
k
z
pm
k1
z
k
+ +
n

k=1
z
p
k1
z
k
. (3.9)
To

ng da
`
u v` a to

ng cuoi o
.
ve

pha i cu a (3.9) l`a cac to

ng tch phan thong

thu
.
`o
.
ng: trong to

ng th u
.
nhat ta lay die

m trung gian l`a

k
= z
k
, c`on trong
to

ng cuoi ta da
.
t
k
= z
k1
.
lim
r0
n

k=1

p
k
z
k
= lim
r0
n

k=1

p
k
z
k
= I.
Ta xet mo
.
t to

ng n`ao do o
.
gi u
.
a, cha

ng ha
.
n
S

n
=
n

k=1
z
m
k
z
pm
k1
z
k
, 1 < m < p (3.10)
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 199
v`a so sanh (3.10) vo
.
i to

ng cuoi
S
n
=
n

k=1
z
p
k1
z
k
.
Ta co
[S

n
S
n
[ =

k=1
z
pm
k1
(z
m
k
z
m
k1
)z
k

k=1
z
pm
k
_
z
m1
k
+z
m2
k
z
k1
+ +z
m1
k1
_
z
2
k

k=1
[z
k1
[
pm
_
[z
k
[
m1
+ +[z
k1
[
m1
_
[z
k
[
2
mR
m
n

k=1
[z
k
[
2
, (3.11)
trong do R l`a so n`ao do khong be ho
.
n khoa ng cach t` u
.
die

m bat k` y cu a L de

n
goc to
.
a do
.
.
Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng lim
r0
n

k=1
[z
k
[
2
= 0. Tha
.
t va
.
y, ta co
n

k=1
[z
k
[
2
=
n

k=1
[z
k
[ [z
k
[ r
n

k=1
[z
k
[ r[L[.
Do do khi r 0 th` to

ng da neu da
`
n de

n 0.
T` u
.
do suy ra
`
ng
lim
r0
S
n
= lim
r0
S

n
= I.
Qua gio
.
i ha
.
n (3.9) khi r 0 ta thu du
.
o
.
.
c
b
p+1
a
p+1
= (p + 1)I I =
b
p+1
a
p+1
p + 1
,
t u
.
c l` a
_
L(a,b)
z
p
dz =
b
p+1
a
p+1
p + 1

200 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

V du
.
2. Tnh tch phan
J =
_

dz
z a
; = z : [z a[ = r.
Gia i. Phu
.
o
.
ng tr`nh cu a co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng:
z = a +re
i
, 0 2,
(xem v du
.
1 trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi n = 1).
Ta cho
.
n phep phan hoa
.
ch t
k
=
2k
n
v`a da
.
t

k
=
t
k
+t
k+1
2
=
(2k + 1)
n
, k = 0, 1, . . . , n 1.
Khi do
z
k
= a +re
2k
2
i
,
k
= a +re
2k+1
n
i
.
To

ng Riemann tu
.
o
.
ng u
.
ng co da
.
ng
n1

k=0
1
re
2k+1
n
i
r
_
e
2(k+1)
n
i
e
2ki
n
_
=
=
n1

k=0
_
e
i
n
e

i
n
_
= n
_
e
i
n
e

i
n
_
= n 2i sin

n

Do do
_

dz
z a
= lim
n
_
2n i sin

n
_
= 2i.
3.1.4 Da
.
ng vi phan d ung v`a da
.
ng vi phan dong
Trong tie

t n`ay ta lu
.
u y mo
.
t so khai nie
.
m ve
`
da
.
ng vi phan. Ta ba

t da
`
u t` u
.
da
.
ng vi phan trong mie
`
n thu
.
.
c.
I. Da
.
ng vi phan d ung
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 201
D
-
i
.
nh ngha 3.1.2. Gia su
.
P(x, y) v`a Q(x, y) l`a nh u
.
ng h`am lien tu
.
c nha
.
n
gia tri
.
thu
.
.
c hoa
.
c ph u
.
c trong mie
`
n D R
2
. Bie

u th u
.
c
= P(x, y)dx +Q(x, y)dy = Pdx +Qdy
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng vi phan trong mie
`
n D.
V du
.
. Gia su
.
f(z) H(D). Khi do
= f(z)dz = [u(x, y) +iv(x, y)][dx+idy]
= (u +iv)dx + (iu v)dy
l`a da
.
ng vi phan trong mie
`
n D.
D
-
i
.
nh ngha 3.1.3. Da
.
ng vi ph an = Pdx +Qdy du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng vi phan
d ung trong mie
`
n D ne

u to
`
n ta
.
i h`am F cho trong mie
`
n D sao cho
dF = ,
v`a khi do h`am F du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nguyen h`am cu a da
.
ng vi phan .
Lu
.
u y ra
`
ng da
.
ng vi phan d ung thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a vi phan to`an pha
`
n
(hay vi phan du ).
D
-
i
.
nh l y 3.1.4. Ne

u = Pdx+Qdy l` a da
.
ng vi phan d ung trong mie
`
n D v`a
F
1
, F
2
l`a hai nguyen h`am cu a no trong D th` F
2
(x, y) = F
1
(x, y) + C trong
D, trong do C l`a ha
`
ng so n`ao do.
Ch u
.
ng minh. Theo gia thie

t ta co dF
1
=
F
1
x
= P,
F
1
y
= Q v`a
dF
2
=
F
2
x
= P,
F
2
y
= Q. Ta xet h`am
= F
2
F
1
.
Ta co

x
= 0,

y
= 0 trong D. T` u
.
do, ap du
.
ng di
.
nh l y
1
kha

ng di
.
nh ra
`
ng
ne

u mo
.
i da
.
o h`am rieng cu a h`am de
`
u ba
`
ng 0 trong mie
`
n D th` h`am do l`a
1
Nguye

n Van Ma
.
u, Da
.
ng Huy Rua
.
n, Nguye

n Thu y Thanh. Phep tnh vi phan v`a tch

phan h`am nhie `u bie

n, Nh`a xuat ba n DHQG H`a No

.
i, 2001, (di
.
nh ly 4, tr. 74)
202 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

ha
`
ng so trong D. Nhu
.
the

F
1
F
2
= C const trong D, t u
.
c l`a F
2
= F
1
+C
trong D.
D
-
i
.
nh l y 3.1.5. Ne

u = Pdx + Qdy l` a da
.
ng vi phan d ung trong mie
`
n D;
P v`a Q lien tu
.
c trong D v` a L = L(A, B) l` a du
.
` o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng, do du
.
o
.
.
c
na
`
m trong D vo
.
i die

m d a
`
u A v` a die

m cu oi B th`
J =
_
L
= F(B) F(A) (3.12)
trong do F l`a nguyen h`am n` ao do cu a da
.
ng vi phan .
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
dist (L, D) = . Ta k y hie
.
u
D

=
_
z D : dist(z, D)

2
_
.
Ro r`ang D

l`a ta
.
p ho
.
.
p dong. Ta thu
.
.
c hie
.
n phep phan hoa
.
ch t` uy y T chia
du
.
`o
.
ng cong L th`anh n cung t` uy y
j
, j = 0, n 1 bo
.
i cac die

m chia A
0
A,
A
1
, A
2
, . . . , A
n1
, A
n
B (A
j
d u
.
ng tru
.
o
.
c A
j+1
tren L, j = 0, n 1). K y
hie
.
u
d
j
= diam
j
, d
T
= max
0jn1
d
j
.
Da
.
i lu
.
o
.
.
ng d
T
go
.
i l`a du
.
`o
.
ng knh cu a phep phan hoa
.
ch. Gia su
.
d
T
<

2
. Khi
do
J

= F(B) F(A) =
n1

j=0
_
F(A
j+1
) F(A
j
)
_
, A
j
= (x
j
, y
j
)
Ta xet h`am

j
(t) = F(x
j
+ x
j
t, y
j
+ y
j
t), 0 t 1.
Ta noi A
j
vo
.
i A
j+1
bo
.
i doa
.
n tha

ng v`a vo
.
i dT <

2
doa
.
n tha

ng do se na
`
m
trong D

. Ta co
F(A
j+1
) F(A
j
) = (1) (0) =

(
j
), 0 <
j
< 1
F(A
j+1
) F(A
j
) =
F
x
(x

j
, y

j
)x
j
+
F
y
(x

j
, y

j
)y
j
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 203
Ma
.
t kh ac to

ng tch phan cu a I =
_
L
co da
.
ng
J
n
=
n1

j=0
_
F
x
(x

j
, y

j
)x
j
+
F
y
(x

j
, y

j
)y
j
_
.
T` u
.
do theo di
.
nh ngha vo
.
i > 0 v`a vo
.
i phep phan hoa
.
ch du mi
.
n ta se co
[J
n
J[ <
Bay gi` o
.
ta xet [J
n
J

[. Ta co
[J
n
J

[ =

n1

j=0
__
F
x
(x

j
, y

j
)
F
x
(x

j
, y

j
)
_
x
j
+
_
F
y
(x

j
, y

j
)
F
y
(x

j
, y

j
)
_
y
j
_

n1

j=0
_
[P(x

j
, y

j
) P(x

j
, y

j
)[[x
j
[
+[Q(x

j
, y

j
) Q(x

j
, y

j
)[[y
j
[
_
.
H`am P v`a Q lien tu
.
c trong D v`a do do theo di
.
nh l y Cantor ch ung lien tu
.
c
de
`
u trong D

. Do do vo
.
i du
.
`o
.
ng knh phep phan hoa
.
ch d
T
du be, mo

i hie
.
u o
.

ve

pha i khong vu
.
o
.
.
t qua v`a do do
[J
n
J

[
n1

j=0
_
[x
j
[ +[y
j
[
_
2
n1

j=0
_
(x
j
)
2
+ (y
j
)
2
2[L[
trong do [L[ l`a do
.
d`ai cu a L. Nhu
.
va
.
y
[J J

[ [J J
n
[ +[J
n
J

[ + 2[L[.
V` > 0 be t` uy y nen J = J

v` a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
204 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

D
-
i
.
nh ngha 3.1.4. Gia su
.
trong mie
`
n D cho da
.
ng vi phan v`a gia su
.
tch
phan
_
L
theo mo
.
i du
.
`o
.
ng cong do du
.
o
.
.
c L trong D de
`
u to
`
n ta
.
i.
Ngu
.
`o
.
i ta noi ra
`
ng tch phan
_
L
khong phu
.
thuo
.
c v` ao du
.
`o
.
ng l ay tch
phan trong D ne

u vo
.
i hai die

m A, B D bat k` y v`a vo
.
i hai du
.
`o
.
ng cong do
du
.
o
.
.
c L
1
, L
2
D bat k` y vo
.
i die

m da
`
u A v`a die

m cuoi B ta co
_
L
1
=
_
L
2
.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay tch phan
_
ch phu
.
thuo
.
c v`ao die

m da
`
u A v`a
die

m cuoi B cu a du
.
`o
.
ng lay tch phan v`a ta k y hie
.
u
B
_
A
=
B
_
A
Pdx +Qdy.
D
-
i
.
nh l y 3.1.6. Gia su
.
D l` a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng R
2
, P v`a Q l` a nh u
.
ng h`am
lien tu
.
c trong D. Khi do = Pdx + Qdy l` a da
.
ng vi phan d ung trong D khi
v`a ch khi mo
.
t trong hai die
`
u kie
.
n sau day thoa m an:
(I) Tch phan
_
L
= 0 theo mo
.
i du
.
` o
.
ng cong d ong do du
.
o
.
.
c L D.
(II) Tch phan
_
khong phu
.
thuo
.
c du
.
` o
.
ng l ay tch phan trong D.
Di
.
nh l y 3.1.6 co the

phat bie

u du
.
o
.
i da
.
ng khac sau day
D
-
i
.
nh l y 3.1.6*. Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t ph a

ng R
2
, P v` a Q l`a nh u
.
ng
h`am lien tu
.
c trong D. Khi do ba die
`
u kie
.
n sau d ay l` a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng v o
.
i nhau:
(I) = Pdx +Qdy l` a da
.
ng vi phan d ung trong D.
(II) Tch phan
_
L
theo mo
.
i du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c trong D l`a ba
`
ng
0.
(III) Tch phan
_
L
khong phu
.
thuo
.
c du
.
` o
.
ng lay tch phan trong D
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 205
Ch u
.
ng minh. Ta se ch u
.
ng minh di
.
nh l y theo lu
.
o
.
.
c do
`
:
(I) (II) (III) (I).
a) (I) (II). Gia su
.
L l`a du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c, t u
.
c l`a die

m da
`
u A
v`a die

m cuoi B cu a no tr` ung nhau. V` die

`
u kie
.
n (I) thoa man nen da
.
ng co
nguyen h`am F. Do do theo di
.
nh l y 3.1.5 ta c o
_
L
= F(B) F(A) = 0,
t u
.
c l` a die
`
u kie
.
n (II) thoa man.
b) (II) (III). Ta lay hai die

m A, B D t` uy y v`a hai du
.
`o
.
ng cong do
du
.
o
.
.
c L
1
v`a L
2
t` u
.
A de

n B, L

2
l`a du
.
`o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c vo
.
i L
2
. Ro
r`ang l`a L = L
1
+ L

2
l`a du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c. V` die
`
u kie
.
n (II) thoa
man nen
_
L
= 0. Do do
_
L
= 0
_
L
1
+
_
L

2
= 0
_
L
1

_
L
2
= 0

_
L
1
=
_
L
2
,
t u
.
c l`a tch phan
_
L
khong phu
.
thuo
.
c du
.
`o
.
ng lay tch phan.
c) (III) (I). Gia su
.
die
`
u kie
.
n (III) thoa man, t u
.
c l`a tch phan
_

khong phu
.
thuo
.
c du
.
`o
.
ng lay tch phan m`a ch phu
.
thuo
.
c die

m da
`
u v`a die

m
cuoi cu a du
.
`o
.
ng do. Ta lay die

m da
`
u cu a du
.
`o
.
ng lay tch phan l`a die

m co di
.
nh
(x
0
, y
0
) n`ao do, c`on die

m cuoi l`a die

m bie

n thien vo
.
i to
.
a do
.
(, ). Khi do
tch phan se l`a h`am cu a , :
F(, ) =
(,)
_
(x
0
,y
0
)
=
(,)
_
(x
0
,y
0
)
Pdx +Qdy.
206 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
F

= P(, ),
F

= Q(, ), (, ) D.
Ta ca
`
n tnh
F( +h, ) F(, )
h

Da
.
i lu
.
o
.
.
ng F( +h, ) F(, ) l`a tch phan cu a Pdx +Qdy theo du
.
`o
.
ng
vo
.
i die

m da
`
u (, ) v` a die

m cuoi ( +h, ). Theo die

`
u kie
.
n (III) ta c o the

lay
du
.
`o
.
ng do l`a doa
.
n tha

ng na
`
m ngang noi (, ) vo
.
i ( +h, ). Ma
.
t khac v`
(+h,)
_
(,)
Qdy = 0
nen
F( +h, ) F(, ) =
(+h,)
_
(x
0
,y
0
)

(,)
_
(x
0
,y
0
)
=
(+h,)
_
(,)

=
+h
_

P(x, )dx = hP( +h, ), 0 < < 1

theo di
.
nh l y gia tri
.
trung b`nh doi vo
.
i tch phan. T` u
.
do suy ra
F( +h, ) F(, )
h
= P( +h, ), 0 < < 1.
V` P(x, y) l`a h`am lien tu
.
c nen khi h 0 ta thu du
.
o
.
.
c
F

(, ) = lim
h0
F( +h, ) F(, )
h
= P(, ).
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng F

(, ) = Q(, ). Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c
ch u
.
ng minh.
Nha
.
n xet 3.1.2. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t khi L l`a bien cu a h`nh ch u
.
nha
.
t
thuo
.
c D (c` ung vo
.
i L) vo
.
i cac ca
.
nh song song vo
.
i cac tru
.
c to
.
a do
.
v`a l`a
da
.
ng d ung trong D th` ta co
_
L
= 0. (3.13)
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 207
Nhu
.
va
.
y (3.13) l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n de

da
.
ng co nguyen h`am. Nhu
.
ng die
`
u
kie
.
n do khong pha i bao gi`o
.
c ung l`a die
`
u kie
.
n du de

da
.
ng vi phan co nguyen
h`am.
Nha
.
n xet 3.1.3. Ne

u D l`a h`nh tr`on, P v`a Q l`a nh u

.
ng h`am lien tu
.
c trong D
v`a
_
L
= 0, = Pdx +Qdy
doi vo
.
i bien L cu a h`nh ch u
.
nh a
.
t bat k` y na
`
m trong D (c` ung vo
.
i bien cu a
no) vo
.
i cac ca
.
nh song song vo
.
i cac tru
.
c to
.
a do
.
th` l`a da
.
ng vi phan d ung.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ta c o di
.
nh die

m (x
0
, y
0
) D v`a (, ) D l`a die

m
t` uy y. Khi do to
`
n ta
.
i hai tuye

n L
1
v`a L
2
vo
.
i die

m da
`
u (x
0
, y
0
) v`a die

m cuoi
(, ) v`a mo

i tuye

n du
.
o
.
.
c ta
.
o nen t` u
.
hai ca
.
nh cu a h`nh ch u
.
nha
.
t vo
.
i hai ca
.
nh
song song vo
.
i tru
.
c to
.
a do
.
v`a (x
0
, y
0
) v`a (, ) l`a hai d nh doi die
.
n. Ro r`ang
l`a
_
L
1
=
_
L
2
.
Gia su
.
F(, ) l`a gi a tri
.
chung cu a cac tch phan ay. Tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i die
`
u
do ta co:
F(, ) =

_
x
0
P(x, y
0
)dx +

_
y
0
Q(, y)dy
=

_
y
0
Q(x
0
, y)dy +

_
x
0
P(x, )dx.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 10.6* ta c o F

(, ) = P(, ),
F

(, ) = Q(, ) v`a do va
.
y F(, ) l`a nguyen h`am cu a trong D, t u
.
c l`a
l`a da
.
ng vi phan d ung trong D.
208 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

II. Da
.
ng vi phan dong
D
-
i
.
nh ngha 3.1.5. Gia su
.
D R
2
l`a mie
`
n; P, Q l`a nh u
.
ng h`am lien tu
.
c
trong D. Da
.
ng = Pdx +Qdy du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng vi phan d ong trong D ne

u
doi vo
.
i mo

i die

m M
0
(x
0
, y
0
) D de
`
u to
`
n ta
.
i lan c a
.
n |(M
0
) D cu a die

m
M
0
sao cho trong lan c a
.
n do co nguyen h`am.
Noi mo
.
t c ach nga

n go
.
n: ta d`oi hoi ra
`
ng da
.
ng vi phan co nguyen h`am di
.
a
phu
.
o
.
ng.
Ta c o the

gia thie

t ra
`
ng lan c a
.
n noi tren l`a h`nh tr`on v o
.
i tam ta
.
i die

m
M
0
(x
0
, y
0
). Khi do t` u
.
cac nha
.
n xet 10.2 v`a 10.3 v`a phu
.
o
.
ng phap ch u
.
ng minh
di
.
nh l y 3.1.6 ta c o
D
-
i
.
nh l y 3.1.7. Da
.
ng vi phan = Pdx+Qdy v o
.
i cac he
.
s o P v` a Q lien tu
.
c
trong mie
`
n D l`a da
.
ng vi phan d ong khi v` a ch khi doi vo
.
i h`nh ch u
.
nha
.
t du
be bat k`y na
`
m trong D (c` ung v o
.
i bien cu a n o) v o
.
i c ac ca
.
nh song song vo
.
i
tru
.
c to
.
a do
.
de
`
u thoa m an he
.
th u
.
c
_
L
= 0, trong do L l` a bien cu a h`nh ch u
.
nha
.
t do.
D
-
i
.
nh l y 3.1.8. Gia su
.
D R
2
l` a mie
`
n; P(x, y), Q(x, y),
P(x, y)
x
v`a
Q(x, y)
y
l`a nh u
.
ng h`am lien tu
.
c trong D. Da
.
ng vi phan = Pdx + Qdy l`a
dong trong D khi v`a ch khi
P(x, y)
y
=
Q(x, y)
x
(x, y) D.
Ch u
.
ng minh. Die
`
u kie
.
n ca
`
n. Theo gia thie

t l`a da
.
ng dong trong D. Do do
(x
0
, y
0
) D F l`a h`am trong lan c a
.
n cu a die

m (x
0
, y
0
) sao cho dF =
trong lan ca
.
n do, t u
.
c l`a
F
x
= P,
F
y
= Q.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 209
Lay da
.
o h`am da

ng th u
.
c th u
.
nhat theo y v`a da

ng th u
.
c th u
.
hai theo x ta thu
du
.
o
.
.
c
P
y
=

2
F
xy
,
Q
x
=

2
F
yx

V`
P
y
v`a
Q
x
lien tu
.
c nen cac da
.
o h`am rieng ho

n ho
.
.
p o
.
ve

pha i lien tu
.
c.
Do do ch ung ba
`
ng nhau v`a t` u
.
do
Q
x
=
P
y

Die
`
u kie
.
n du . Trong lan c a
.
n die

m (x
0
, y
0
) D ta xet h`am
F(, ) =

_
x
0
P(x, y
0
)dx +

_
y
0
Q(, y)dy.
Do l`a tch phan cu a da
.
ng = Pdx + Qdy theo du
.
`o
.
ng gap kh uc di t` u
.
die

m
(x
0
, y
0
) de

n (, ) vo
.
i cac ca
.
nh cu a no song song vo
.
i cac tru
.
c to
.
a do
.
v`a d nh
(x
0
, y
0
), (, y
0
) v`a (, ).
Lay da
.
o h`am F(, ) theo ta thu du
.
o
.
.
c
F(, )

= P(, y
0
) +

_
y
0
Q(, y)

dy.
Nhu
.
ng theo gia thie

t
Q

(, y) =
P
y
(, y) v`a ta co
F

(, ) = P(, y
0
) +

_
y
0
P(, y)
y
dy
= P(, y
0
) +P(, ) P(, y
0
)
= P(, ).
Ho`an to`an tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta c o
F(, )

= Q(, ). Nhu
.
va
.
y F(, ) l`a nguyen
h`am cu a trong lan ca
.
n cu a die

m (x
0
, y
0
), t u
.
c l`a l`a da
.
ng vi phan dong.
210 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Nha
.
n xet 3.1.4. T` u
.
di
.
nh ngha v`a c ac ke

t qua tren day ta thay ra

`
ng mo
.
i
da
.
ng d ung de
`
u l`a da
.
ng dong. Die
`
u kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i noi chung l`a khong
d ung ne

u khong co nh u
.
ng die
`
u kie
.
n bo

sung. Ta ch u
.
ng to die
`
u do ba
`
ng v
du
.
sau
Gia su
.
D = R
2
(0, 0) v`a trong D cho
=
xdy ydx
x
2
+y
2

Hie

n nhien l`a da
.
ng d ong trong D v` = dArctg
y
x
ta
.
i lan ca
.
n n`ao do cu a
mo

i die

m (x
0
, y
0
) R
2
(0, 0). Tuy nhien khong pha i l`a da
.
ng d ung.
Tha
.
t va
.
y, ne

u l`a du
.
`o
.
ng tr`on x = Rcos t, y = Rsint, 0 t 2 th`
_

=
2
_
0
Rcos t Rcos t Rsin t (Rsint)
R
2
cos
2
t +R
2
sin
2
t
dt
=
2
_
0
dt = 2 ,= 0.
III. Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet da
.
ng vi phan trong mie
`
n ph u
.
c.
D
-
i
.
nh ngha 3.1.6. 1. Da
.
ng vi phan = f(z)dz du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng vi phan
d ung trong mie
`
n D ne

u to
`
n ta
.
i h`am F(z) thoa man die
`
u kie
.
n F

(z) = f(z),
z D.
2. Da
.
ng vi phan = f(z)dz du
.
o
.
.
c go
.
i l`a da
.
ng vi phan dong trong D ne

u
z
0
D de
`
u to
`
n ta
.
i lan c a
.
n U(z
0
) cu a die

m z
0
v`a to
`
n ta
.
i h`am F(z) trong
U(z
0
) l`a nguyen h`am doi vo
.
i f

U(z
0
)
.
Da
.
t f(z) = u +iv v` a dz = dx +idy. Ta co
= f(z)dz = udx vdy +i(vdx +udy) =
1
+i
2
.
Bo

de
`
3.1.1. Da
.
ng vi ph an = f(z)dz l` a da
.
ng d ung (da
.
ng dong) trong
mie
`
n D khi v`a ch khi cac da
.
ng vi phan
1
= udx vdy v`a
2
= vdx + udy
l`a da
.
ng d ung (tu
.
o
.
ng u
.
ng: da
.
ng d ong) trong D. Do
`
ng th`o
.
i, ne

u F = U +iV
l`a nguyen h`am doi v o
.
i f = u + iv th` U v`a V se l`a nguyen h`am doi v o
.
i
1
v`a
2
tu
.
o
.
ng u
.
ng.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 211
Ch u
.
ng minh. Ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh bo

de
`
cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
ng vi phan
d ung.
1. Gia su
.
= f(z)dz l`a da
.
ng vi phan d ung trong D ngha l`a F l`a
nguyen h`am doi vo
.
i f. Gia su
.
F = U +iV .
Ta co
F

(z) =
U
x
+i
V
x
= u +iv.
T` u
.
do r ut ra
U
x
= u,
V
x
= v. V` h`am F ch nh h`nh trong D nen
U
x
=
V
y
;
U
y
=
V
x

V`a bay gi`o
.
ta co

1
= udx vdy =
U
x
dx
V
x
dy =
U
x
dx +
U
y
dy
v`a do do
1
l`a da
.
ng d ung trong D v`a U l`a nguyen h`am cu a no.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.

2
= vdx +udy =
V
x
dx +
U
x
dy =
V
x
dx +
V
y
dy
ngha l`a
2
- da
.
ng d ung v`a V l`a nguyen h`am doi vo
.
i no.
2. Bay gi`o
.
gia su
.

1
v`a
2
l`a nh u
.
ng da
.
ng vi phan d ung v`a U, V l`a nguyen
h`am cu a ch ung. Ta co
U
x
= u,
U
y
= v,
V
x
= v,
V
y
= u.
T` u
.
do suy ra
U
x
=
V
y
v`a
U
y
=
V
x
, ngha l`a die
`
u kie
.
n Cauchy -
Riemann thoa man. Do do F = U +iV ch nh h`nh trong D v`a
F

(z) =
U
x
+i
V
x
= u +iv = f(z).
Do do F l`a nguyen h`am doi vo
.
i f trong D.
Doi vo
.
i c ac da
.
ng vi phan d ong di
.
nh l y c ung du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng
tu
.
.
.
212 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Nh`o
.
bo

de
`
v` u
.
a ch u
.
ng minh ta co the

chuye

n mo
.
t so ke

t qua trong l y
thuye

t da
.
ng vi phan trong mie
`
n thu
.
.
c sang cho da
.
ng vi phan trong mie
`
n
ph u
.
c. De

l`am v du
.
, ta se ch u
.
ng minh hai di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 3.1.9. Ne

u = f(z)dz l`a da
.
ng vi phan d ung trong mie
`
n D C,
F
1
v`a F
2
l`a hai nguyen h`am d oi vo
.
i f trong D th`
F
2
(z) = F
1
(z) +C, z D, C = const.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, F
2
(z) = U
2
+iV
2
, F
1
(z) = U
1
+iV
1
, trong do U
1
, U
2
l`a nguyen h`am doi vo
.
i
1
= udx vdy (f = u +iv), c` on V
1
v`a V
2
l`a nguyen
h`am doi vo
.
i
2
= vdx +udy. Do do U
2
= U
1
+C
1
, V
2
= V
1
+C
2
trong do C
1
v`a C
2
l`a nh u
.
ng ha
`
ng so. B ay gi`o
.
ta co
F
2
(z) = U
2
+iV
2
= U
1
+iV
1
+C
1
+iC
2
=
= F
1
(z) +C, C = C
1
+iC
2
= const.
D
-
i
.
nh l y 3.1.10. Gia su
.
f l`a h`am lien tu
.
c trong mie
`
n D C. Ne

u
_
f(z)dz
khong phu
.
thuo
.
c v`ao du
.
` o
.
ng l ay tch phan trong D v` a F l` a nguyen h`am doi
vo
.
i f trong D th` a, b D ta co
b
_
a
f(z)dz = F(b) F(a).
Ch u
.
ng minh. Da
.
t F(z) = U(z) +iV (z), f(z) = u(x, y) +iv(x, y), z = x+iy
ta co
b
_
a
f(z)dz =
b
_
a
udx vdy +i
b
_
a
vdx +udy
= U(b) U(a) +i(V (b) V (a))
= F(b) F(a).
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 213
3.1.5 Tch phan du
.
`o
.
ng phu
.
thuo
.
c tham s o

Gia su
.
L l`a du
.
`o
.
ng cong co hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c v`a D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
cu a ma
.
t
pha

ng ph u
.
c C, c`on f(, z) l`a h`am x ac di
.
nh, do
.
n tri
.
khi z D v`a L. Gia
su
.
z
0
l` a die

m tu
.
cu a D (z
0
l`a die

m h u
.
u ha
.
n hay die

m vo c` ung). Ta nha

c la
.
i
mo
.
t v`ai di
.
nh ngha lien quan de

n su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a ho
.
h`am phu
.
thuo
.
c tham so.
D
-
i
.
nh ngha 3.1.7. 1
+
. H` am (), L du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gi o
.
i ha
.
n cu a h`am
f(, z) (ho
.
h`am!) khi z z
0
(z
0
,= ) ne

u
> 0, L = (, ) > 0 : z D z : 0 < [z z
0
[ <
[f(, z) ()[ < .
2
+
. H`am (), L du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gi o
.
i ha
.
n cu a h`am f(, z) khi z ,
z D ne

u
> 0, L = (, ) > 0 : z D z : [z[ >
[f(, z) ()[ < .
3
+
. H`am f(, z) da
`
n de
`
u doi v o
.
i L de

n h` am () khi z z
0
(khi
z ) ne

u: > 0, = () > 0 (tu

.
o
.
ng u
.
ng: = () > 0) sao cho
z Dz : 0 < [z z
0
[ < (tu
.
o
.
ng u
.
ng: z Dz : [z[ > ) v`a L
th`
[f(, z) ()[ < .
K y hie
.
u:
f(, z)
(zz
0
)
()
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p day h`am (t u
.
c l`a khi L N, D R) c o the

ch u
.
ng minh ra
`
ng gio
.
i ha
.
n cu a ho
.
h`am lien tu
.
c ho
.
i tu
.
de
`
u l`a h`am lien tu
.
c.

Ap du
.
ng ke

t qua n`ay ta ch u
.
ng minh
214 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

D
-
i
.
nh l y 3.1.11. Gia su
.
: 1
+
L l`a du
.
`o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c, D C
l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
vo
.
i die

m tu
.
l`a z
0
;
2
+
f(, z), L, z D l`a h`am lien tu
.
c tren L z D nhu
.
l` a h`am cu a
.
3
+
f(, z)
(zz
0
)
().
Khi do
lim
zz
0
_
L
f(, z)d =
_
L
lim
zz
0
f(, z)d =
_
L
()d
t u
.
c l`a phep qua gi o
.
i ha
.
n du
.
o
.
i dau tch phan du
.
`o
.
ng co the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c.
Ch u
.
ng minh. Theo nha
.
n xet o
.
tren h`am gio
.
i ha
.
n () l`a h`am lien tu
.
c tren
L.
V` f(, z) () khi z z
0
nen: > 0, = () > 0 sao cho L
[f(, z) ()[ <

[L[
, z D z : 0 < [z z
0
[ <
trong do [L[ l`a do
.
d`ai cu a du
.
`o
.
ng cong L.

Ap du
.
ng di
.
nh l y 3.1.2 ve
`
u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng
tch phan ta c o

_
L
[f(, z) ()]d

_
L
[f(, z) ()[dS <

[L[
[L[ = .
V` > 0 l`a so t` uy y nen t` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
T` u
.
di
.
nh l y 3.1.11 ta thu du
.
o
.
.
c cac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng sau day.
He
.
qua 3.1.2. Gia su
.
L l` a du
.
`o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c,
_
f
n
_

n=1
l` a day
h`am lien tu
.
c tren L v`a f
n

(n)
f() tren L. Khi do
_
L
f
n
()d
(n
_
L
f()d.
3.1. Tch phan trong mie
`
n ph u
.
c 215
He
.
qua 3.1.3. Gia su
.
L l`a du
.
`o
.
ng cong c o hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c, chuo

n1
u
n
() = u
1
() +u
2
() + +u
n
() +. . .
cac h`am lien tu
.
c tren L ho
.
i tu
.
de
`
u tren L de

n to

ng S(). Khi do chu o

n1
u
n
() co the

tch phan theo L t` u

.
ng s o ha
.
ng v o
.
i ngha l`a
_
L
_

n1
u
n
()
_
d =

n1
_
L
u
n
()d =
_
L
S()d.
Bo

de
`
3.1.2. (Bat da

ng th u
.
c Lagrange) Gia su
.
doa
.
n [a, b] R v`a f :
[a, b] C l`a h`am lien tu
.
c tren [a, b], kha vi ta
.
i mo
.
i die

m cu a khoa ng (a, b).

Khi do
[f(b) f(a)[ [f

()[(b a), a < < b.

Ch u
.
ng minh. Gia su
.
Arg[f(b) f(a)]. Khi do
[f(b) f(a)[ = e
i
[f(b) f(a)] = e
i
f(b) e
i
f(a).
Da
.
t e
i
f(x) = u(x) +iv(x), x [a, b]. Ta co
[f(b) f(a)[ = (u(b) +iv(b)) (u(a) + iv(a))
= u(b) u(a) +i(v(b) v(a)).
Hie

n nhien ra
`
ng ve

cuoi c` ung pha i l`a so thu

.
.
c (v` ve

da
`
u tien l`a so thu
.
.
c). Do
do v(b) v(a) = 0. T` u
.
do theo di
.
nh l y Lagrange doi vo
.
i h`am u, to
`
n ta
.
i die

m
(a, b) sao cho
[f(b) f(a)[ = u

()(b a) [f

()[(b a)
D
-
i
.
nh l y 3.1.12. (Da
.
o h`am tch phan du
.
`o
.
ng theo tham so)
Gia su
.

216 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

1
+
L l`a du
.
`o
.
ng cong co hu
.
o
.
ng do du
.
o
.
.
c, D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
cu a ma
.
t pha

ng
ph u
.
c C.
2
+
f(, z), z D, L l` a h`am lien tu
.
c theo tren L z D c`on
f

z
(, z) l`a h`am lien tu
.
c tren L D v` a
(z) =
_
L
f(, z)d, z D.
Khi do

(z) =
_
L
f

z
(, z)d (3.14)
v`a

(z) lien tu
.
c tren D hay l` a
d
dz
_
L
f(, z)d =
_
L

z
f(, z)d.
Ch u
.
ng minh. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng bie

u th u
.
c
(z + z) (z)
z
=
_
L
f(, z + z) f(, z)
z
d
da
`
n de

n (3.14) khi z 0, hay l`a

J(z) =
_
L
_
f(, z + z) f(, z)
z
f

z
(, z)
_
d 0, z 0.
Tru
.
o
.
c he

t, theo di
.
nh l y 3.1.2 ve
`
u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan ta co
[J(z)[
_
L

f(, z + z) f(, z)
z
f

z
(, z)

ds.
Xet h`am
g(t) =
f(, z +tz) f(, z)
z
f

z
(, z)t, 0 t 1.
3.2. L y thuye

t Cauchy 217

Ap du
.
ng bat da

ng th u
.
c Lagrange cho h`am g(t) ta thu du
.
o
.
.
c
[g(1) g(0)[ =

f(, z + z) f(, z)
z
f

z
(, z)

[g

()[ 1 =

z
(, z +z) f

z
(, z)

, 0 < < 1.
Nhu
.
va
.
y
[J(z)[
_
L
[f

z
(, z +z) f

z
(, z)[ds.
V` f

z
(, z) lien tu
.
c tren LD nen no lien tu
.
c de
`
u tren ta
.
p ho
.
.
p dong L|(z),
trong do |(z) l`a lan c a
.
n n`ao do cu a die

mz: |(z) D. Do do > 0, > 0:

[f

z
(, z +z) f

z
(, z)[ < , z : [z[ < , z + z |(z), L.
Nhu
.
va
.
y
[J(z)[
_
L
ds = [L[, [z[ <
v`a do do J(z) 0, khi z 0.
Tie

p theo ta c o
[

(z
1
)

(z
2
)[
_
L
[f

z
(, z
1
) f

z
(, z
2
)[ds

_
L
ds = [L[, [z
1
z
2
[ < ,
t u
.
c l`a h`am

(z) lien tu
.
c tren D.
3.2 L y thuye

t Cauchy
3.2.1 Nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh
Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet van de

`
to
`
n ta
.
i nguyen h`am doi vo
.
i h`am ch nh
h`nh. Ta co
218 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

D
-
i
.
nh ngha 3.2.1. Gia su
.
h`am f H(D). H`am F(z) H(D) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
nguyen h`am cu a h`am f(z) ne

u
F

(z) = f(z), z D.
Ne

u F(z) l`a mo
.
t nguyen h`am n`ao do doi vo
.
i h`am ch nh h`nh f(z) trong
mie
`
n D th` ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i nguyen h`am cu a no du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cong th u
.
c F(z)+C,
trong do C l`a ha
`
ng so t` uy y (xem tie

t 3.1.4).
De

nghien c u
.
u van de
`
to
`
n ta
.
i nguyen h`am doi vo
.
i h`am ch nh h`nh, da
`
u
tien ta xet van de
`
to
`
n ta
.
i nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng tac du
.
ng trong lan c a
.
n
cu a mo
.
t die

m n`ao do. Ta ba

t da
`
u vie
.
c do t` u
.
vie
.
c ch u
.
ng minh di
.
nh l y cu
.
.
c k` y
quan tro
.
ng sau day.
D
-
i
.
nh l y 3.2.1. (Cauchy) Gia su
.
D l` a mie
`
n cu a ma
.
t ph a

ng ph u
.
c C. Ne

u
f H(D) th` da
.
ng vi phan f(z)dz l` a da
.
ng vi phan dong trong D.
Ch u
.
ng minh. 1. Da
`
u tien ta ch u
.
ng minh ra
`
ng
_

f(z)dz = 0 trong do
l`a bien cu a tam gi ac t` uy y na
`
m trong D co di
.
nh hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim
do
`
ng ho
`
.
Gia su
.
ra
`
ng

f(z)dz

= () > 0. (3.15)
Ta chia th`anh bon tam gi ac con bo
.
i cac du
.
`o
.
ng trung b`nh v`a gia thie

t
ra
`
ng bien cu a v`a cu a cac tam giac con n`ay de
`
u du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c
chie
`
u kim do
`
ng ho
`
. Gia su
.
bon tam gi ac con du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
i
, i = 1, 2, 3, 4
vo
.
i bien tu
.
o
.
ng u
.
ng
i
. V` nh u
.
ng tch phan theo c ac du
.
`o
.
ng trung b`nh
du
.
o
.
.
c lay hai la
`
n theo hai hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c nhau nen ch ung trie
.
t tieu la

n nhau
v`a ta co
_

f(z)dz =
4

i=1
_

i
f(z)dz =
4

i=1
(
i
).
3.2. L y thuye

t Cauchy 219
T` u
.
do r ut ra
() =

f(z)dz

1
f(z)dz

2
f(z)dz

3
f(z)dz

4
f(z)dz

.
Do do trong so bon h`nh tam giac
i
, i = 1, 2, 3, 4 to
`
n ta
.
i t nhat mo
.
t
h`nh m`a (
i
)
()
4
. Ta k y hie
.
u tam giac do l`a
1
. Nhu
.
va
.
y

1
f(z)dz

()
4

Ta la
.
i chia tam giac
1
th`anh bon tam giac ba
`
ng nhau bo
.
i c ac du
.
`o
.
ng
trung b`nh nhu
.
o
.
tren. Trong so bon tam giac v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c, to
`
n ta
.
i mo
.
t
h`nh, gia su
.
do l`a h`nh tam giac
2
, thoa man die
`
u kie
.
n

2
f(z)dz

()
4
2

Tie

p tu
.
c qua tr`nh n`ay vo ha
.
n la
`
n, ta c o the

di de

n day vo ha
.
n cac h`nh
tam giac lo
`
ng nhau:
1.
(
1
) (
2
) (
k
) (
k+1
) . . . ,
(
k
) D, k (3.16)
2. do
.
d`ai
[
n
[ =
1
2
[
n1
[ =
1
2
n
[[,
3.

n
f(z)dz

()
4
n
(3.17)
220 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

T` u
.
tnh chat (3.16) suy ra ra
`
ng to
`
n ta
.
i die

m z
0
duy nhat thuo
.
c mo
.
i tam
giac
n
, z
0

n
, n. Hie

n nhien z
0
D v`a do do h`am f(z) ch nh h`nh ta
.
i
die

m z
0
. T` u
.
do suy ra ra
`
ng > 0, > 0:

f(z) f(z
0
)
z z
0
f

(z
0
)

< ; z D : [z z
0
[ < . (3.18)
Ro r`ang l`a N N : n N th`
n
na
`
m trong h`nh tr`on [z z
0
[ <
v`a do do z
n
ta co (3.18) hay l`a
[f(z) f(z
0
) f

(z
0
)(z z
0
)[ < [z z
0
[.
Ta lu
.
u y ra
`
ng khoa ng cach [z

z[ gi u
.
a hai die

m cu a mo
.
t tam giac luon
luon be ho
.
n chu vi cu a no. Do do doi vo
.
i z
n
ta co
[z z
0
[ < [
n
[ =
[[
2
n
(3.19)
Tie

p theo ta c o
_

n
[f(z) f(z
0
) f

(z
0
)(z z
0
)]dz =
=
_

n
f(z)dz f(z
0
)
_

n
dz +f

(z
0
)
_

n
zdz z
0
f

(z
0
)
_

n
dz. (3.20)
Theo di
.
nh ngha tch phan ta co
_

n
dz = 0;
_

n
zdz = 0
v`a t` u
.
(3.20) r ut ra
_

n
[f(z) f(z
0
) f

(z
0
)(z z
0
)]dz =
_

n
f(z)dz.
3.2. L y thuye

t Cauchy 221
Do do t` u
.
da

ng th u
.
c v` u
.
a vie

t v` a t` u
.
(3.17) v`a (3.19) suy ra
()
4
n

n
f(z)dz

n
[f(z) f(z
0
) f

(z
0
)(z z
0
)]dz

[[
2
4
n

v`a t` u
.
do
() [[
2
. (3.21)
V` l`a da
.
i lu
.
o
.
.
ng be t` uy y, c` on [[ v`a tch phan
_

f(z)dz khong phu

.
thuo
.
c v`ao nen t` u
.
bat da

ng th u
.
c (3.21) suy ra ra
`
ng () = 0, hay l`a
_

f(z)dz = 0.
2. T` u
.
die
`
u ch u
.
ng minh trong 1) suy ra ra
`
ng
_
(R)
f(z)dz = 0 doi vo
.
i h`nh
ch u
.
nh a
.
t bat k` y R D c` ung vo
.
i bien (R) cu a no. Ro r`ang l`a
_
(R)

1
= 0,
_
(R)

2
= 0 v`a do do
1
v`a
2
l`a nh u
.
ng da
.
ng vi phan d ung trong lan ca
.
n
mo

i die

m cu a mie
`
n D (xem di
.
nh l y 3.1.3), ngha l`a:
1
v`a
2
l`a nh u
.
ng da
.
ng
vi phan dong trong D. T` u
.
bo

de
`
da ch u
.
ng minh trong 3.1.4 suy ra ra
`
ng
= f(z)dz =
1
+ i
2
l`a da
.
ng dong trong D. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh
ho`an to`an.
D
-
i
.
nh l y 3.2.2. Ne

u h` am f H(D) th` f c o nguyen h`am di

.
a phu
.
o
.
ng v`a
nguyen h`am n`ay ch nh h`nh.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, v` f H(D) nen f(z)dz l`a da
.
ng vi phan dong trong
D. Do do su
.
.
to
`
n ta
.
i nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh ngha da
.
ng
222 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

vi phan dong. Nguyen h`am do l`a h`am ch nh h`nh v` h`am ch nh h`nh f l`a da
.
o
h`am cu a no.
D
-
i
.
nh l y 3.2.3. Gia su
.
h`am lien tu
.
c f(z) chnh h`nh ta
.
i mo

i die

m cu a mie
`
n
D co the

tr` u
.
ra nh u
.
ng die

m na
`
m tren du
.
` o
.
ng tha

ng song song v o
.
i tru
.
c
thu
.
.
c. Khi do da
.
ng vi phan f(z)dz l` a da
.
ng dong trong D.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t, ne

u h`am f(z) ch nh h`nh ta

.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n D,
co the

tr` u
.
ra nh u
.
ng die

m co la
.
p th` f(z)dz l`a da
.
ng vi phan dong.
Nhu
.
va
.
y, di
.
nh l y 3.2.3 l`a su
.
.
khai quat hoa cu a di
.
nh l y 3.2.1.
Ch u
.
ng minh. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh tch phan
_
R
f(z)dz = 0 (3.22)
doi vo
.
i bien R cu a h`nh ch u
.
nha
.
t R D bat k` y.
1. Ne

u h`nh ch u
.
nh a
.
t R khong ca

t th` (3.22) l`a hie

n nhien.
2. Gia su
.
mo
.
t ca
.
nh cu a R na
`
m tren . Gia su
.
h`nh ch u
.
nha
.
t R co bon
d nh l`a u, u+a, u +ib, u+a +ib trong do u, u+a ; a, b R. Ta k y hie
.
u
R() l`a h`nh ch u
.
nha
.
t vo
.
i bon d nh l`a
u +i, u +a +i, u +ib, u +a +ib,
trong do l`a so du
.
o
.
ng du be. Khi do
_
R()
f(z)dz = 0.
Nhu
.
ng khi 0 th`
_
R()
f(z)dz
_
R
f(z)dz. Do do
_
R
f(z)dz = 0.
3.2. L y thuye

t Cauchy 223
3. Bay gi`o
.
gia su
.
chia h`nh ch u
.
nha
.
t R th`anh hai h`nh ch u
.
nha
.
t R

v`a
R

. T` u
.
die
`
u ch u
.
ng minh tren suy ra ra
`
ng
_
R

f(z)dz = 0 v`a
_
R

f(z)dz = 0.
Do do
_
R
f(z)dz = 0.
3.2.2 Nguyen h`am cu a h`am ch nh h`nh theo tuye

n
Trong tie

t tru
.
o
.
c ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D
de
`
u co nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng trong mie
`
n do. Van de
`
ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i nguyen
h`am to`an cu
.
c trong D co pha
`
n ph u
.
c ta
.
p ho
.
n. Trong tie

t n`ay ta se neu
phu
.
o
.
ng phap dan cac nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng th`anh nguyen h`am theo
tuye

n.
D
-
i
.
nh ngha 3.2.2. Gia su
.
trong mie
`
n D cho h`am f v`a : I D (I = [a, b])
l`a tuye

n lien tu
.
c t` uy y trong mie
`
n D. H` am
F : I C
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nguyen h`am cu a h`am f do
.
c theo tuye

n ne

u
1. h`am F lien tu
.
c tren [a, b],
2. vo
.
i die

m t
0
[a, b] t` uy y, to
`
n ta
.
i lan c a
.
n U D cu a die

m (t
0
) m`a
ta
.
i do h`am f co nguyen h`am F
u
sao cho F
u
((t)) = f(t) vo
.
i mo
.
i t thuo
.
c lan
ca
.
n u(t
0
) [a, b].
D
-
i
.
nh l y 3.2.4. Gia su
.
h`am f H(D) v` a l` a tuye

n (lien tu
.
c) bat k`y thuo
.
c
D. Khi do nguyen h`am cu a f do
.
c theo tuye

n bao gi` o
.
c ung to
`
n ta
.
i v` a xac
di
.
nh do
.
n tri
.
vo
.
i su
.
.
sai kh ac mo
.
t h a
`
ng s o c o
.
ng.
Ch u
.
ng minh. 1. Su
.
.
to
`
n ta
.
i. Doi vo
.
i mo

i gia tri
.
t
0
[a, b], to
`
n ta
.
i lan c a
.
n
v(t
0
) [a, b] sao cho anh xa
.
bie

n no v`ao h`nh tr`on mo

.
m`a ta
.
i day h`am f co
224 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

nguyen h`am (di
.
nh l y 3.2.2). V` doa
.
n [a, b] compa

c nen to
`
n ta
.
i mo
.
t phep phan
hoa
.
ch h u
.
u ha
.
n doa
.
n [a, b] th`anh c ac doa
.
n con I
k
= [t
k
, t
k+1
], k = 0, 1, . . . , n
sao cho (I
k
) thuo
.
c h`nh tr`on U
k
D, k = 1, 2, . . . , n m`a ta
.
i do h`am f co
nguyen h`am F
k
. Trong so nh u
.
ng nguyen h`am cu a f (ch ung khac nhau bo
.
i
mo
.
t ha
`
ng so co
.
ng) ta se cho
.
n mo
.
t nguyen h`am t` uy y. Ta k y hie
.
u no l`a F
1
.
Ta xet mo
.
t nguyen h`am n`ao do cu a f trong h`nh tr`on U
2
. V` U
1
U
2
,=
(v` ch u
.
a die

m (t
1
)) v`a lien thong nen nguyen h`am n`ay ch sai khac F
1
bo
.
i
mo
.
t ha
`
ng so co
.
ng (v` d o l`a nguyen h`am cu a c` ung mo
.
t h`am). Do do, trong
cac nguyen h`am cu a f trong U
2
, to
`
n ta
.
i mo
.
t nguyen h`am F
2
m`a F
2
F
1
trong giao U
1
U
2
. Gia su
.

G
1
=
_
_
_
F
1
trong U
1
,
F
2
trong U
2
.
Khi do G
1
l`a nguyen h`am cu a h`am f trong U
1
U
2
.
Tie

p tu
.
c qua tr`nh l y lua
.
n do, ta
.
i mo

i U
k
ta se cho
.
n du
.
o
.
.
c nguyen h`am
F
k
sao cho
F
k
F
k1
trong giao U
k1
U
k
(k = 2, 3, . . . , n) v`a h`am G
k1
tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a nguyen
h`am cu a f trong U
1
U
2
U
k
.
Ta xet h`am F(t) = F
k
((t)), t I
k
, k = 1, 2, . . . , n. Do l`a h`am lien tu
.
c
tren I (do c ach xay du
.
.
ng). Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng F(t) l`a nguyen h`am
cu a f do
.
c theo tuye

n . Tha
.
t va
.
y, doi vo
.
i mo

i die

m t
0
[a, b] to
`
n ta
.
i mo
.
t
lan ca
.
n m`a ta
.
i do
F(t) = F
U
((t)),
trong do F
U
l`a nguyen h`am cu a f trong lan c a
.
n U I cu a die

m (t
0
).
2. Tnh duy nhat. Gia su
.
F
1
v`a F
2
de
`
u l`a nh u
.
ng nguyen h`am cu a f do
.
c
theo . Trong lan ca
.
n U(t
0
) cu a die

m t
0
[a, b] ta c o
F
1
= F
(1)
((t)), F
2
= F
(2)
((t)),
3.2. L y thuye

t Cauchy 225
trong do F
(1)
v`a F
(2)
l`a hai nguyen h`am cu a f ta
.
i mo
.
t lan ca
.
n n`ao do cu a
(t
0
). V` hie
.
u F
1
F
2
l`a ha
`
ng so nen suy ra ra
`
ng h`am
(t) = F
1
(t) F
2
(t)
l`a ha
`
ng so trong lan ca
.
n u(t
0
). Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
= const, t [a, b].
Tha
.
t va
.
y, xet ta
.
p ho
.
.
p
E = t [a, b] : (t) = (t
0
).
Ta
.
p ho
.
.
p E co c ac tnh chat sau day
a) E ,= v` t
0
E,
b) E l`a ta
.
p mo
.
v` l`a ha
`
ng so di
.
a phu
.
o
.
ng v`a vo
.
i mo

i die

m t E to
`
n
ta
.
i mo
.
t lan c a
.
n u(t) E,
c) E l`a ta
.
p dong. V` lien tu
.
c (v` l`a ha
`
ng so di
.
a phu
.
o
.
ng) cho nen ne

u
t
n
E th` t` u
.
he
.
th u
.
c (t
n
) = (t
0
) ta co:
lim
tnt

(t
n
) = (t

) = (t
0
)
va
.
y t

E. Do do E = I (v` I lien thong).

Nha
.
n xet 3.2.1. Ne

u anh xa
.
l`a ha
`
ng so th` hie

n nhien ra
`
ng nguyen h`am
bat k` y cu a h`am f do
.
c theo de
`
u l`a ha
`
ng so.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ne

u bie

t mo
.
t nguyen h`am cu a h`am f do
.
c theo tuye

n
th` tch phan cu a f theo du
.
o
.
.
c tnh ba
`
ng cong th u
.
c Newton - Leibnitz.
D
-
i
.
nh l y 3.2.5. Gia su
.
: [a, b] C l` a tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc v` a h` am f lien
tu
.
c tren v`a co nguyen h`am F(t) do
.
c theo . Khi d o
_

f(z)dz = F(b) F(a). (3.23)

226 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ch u
.
ng minh. 1. Da
`
u tien gia su
.
l`a tuye

n tro
.
n v`a na
`
m tro
.
n trong mie
`
n
m`a h`am f co nguyen h`am. Gia su
.
F

l`a nguyen h`am cu a f do

.
c theo , h`am
F

[(t)] khac F mo
.
t ha
`
ng so co
.
ng, t u
.
c l`a:
F(t) = F

[(t)] +C.
V` l`a tuye

n tro
.
n v` a F

(z) = f(z) nen vo

.
i mo
.
i t [a, b] to
`
n ta
.
i da
.
o
h`am lien tu
.
c
F

(t) = f((t))

(t).
Do do
_

f(z)dz =
b
_
a
f[(t)]

(t)dt =
b
_
a
F

(t)dt = F(b) F(a).

2. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p l`a tuye

n tro
.
n t` u
.
ng kh uc. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o
the

chia th`anh mo
.
t so h u
.
u ha
.
n tuye

: [t

, t
+1
] C, a = t
0
< t
1
< < t
n
= b
sao cho mo

i tuye

de
`
u l`a tro
.
n v`a de
`
u na
`
m trong mie
`
n m`a h`am f co nguyen
h`am.
Do do
_

fdz = F(t
+1
) F(t

). (3.24)
Ba
`
ng cach co
.
ng cac da

ng th u
.
c (3.24) ta thu du
.
o
.
.
c c ong th u
.
c (3.23).
Nha
.
n xet 3.2.2. Gia su
.
h`am f ch nh h`nh trong mie
`
n D. Khi do, t` u
.
di
.
nh l y
11.4 v`a 11.5 ta c o the

di
.
nh ngha tch phan cu a h`am f theo tuye

n lien tu
.
c
D bat k` y nhu
.
l`a so gia cu a nguyen h`am cu a no do
.
c theo khi t bie

n
thien tren [a, b]. Tch phan (3.23), hie

n nhien l`a bat bie

n doi vo
.
i phep thay
tham so. Do do, ta co the

xet tch phan cu a h`am ch nh h`nh theo du

.
`o
.
ng
cong lien tu
.
c bat k` y.
3.2. L y thuye

t Cauchy 227
3.2.3 Tnh ba

t bie

n cu a tch phan do

i vo
.
i cac tuye

n
do
`
ng luan
Tru
.
o
.
c khi ch u
.
ng minh di
.
nh l y quan tro
.
ng ve
`
tnh bat bie

n cu a tch phan
h`am f H(D) theo c ac tuye

n do
`
ng luan, ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y sau day ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i cu a nguyen h`am theo anh xa
.
.
D
-
i
.
nh ngha 3.2.3. Gia su
.
: (t, u) (t, u) l`a anh xa
.
lien tu
.
c h`nh ch u
.
nha
.
t
R =
_
(t, u) R
2
: a t b, a

u b

_
v`ao mie
`
n D R
2
v`a l`a da
.
ng vi phan dong o
.
trong D. H` am lien tu
.
c (t, u)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nguyen h` am cu a da
.
ng vi phan dong doi vo
.
i anh xa
.
(t, u)
ne

u no thoa man die

`
u kie
.
n: vo
.
i die

m (t
0
, u
0
) R bat k` y, to
`
n ta
.
i lan ca
.
n
|((t
0
, u
0
)) cu a die

m (t
0
, u
0
) v`a trong lan ca
.
n do to
`
n ta
.
i nguyen h`am F cu a
sao cho
(t, u) = F[(t, u)]
vo
.
i mo
.
i die

m (t, u) du ga
`
n (t
0
, u
0
).
D
-
i
.
nh l y 3.2.6. Vo
.
i cac gia thie

t cu a di
.
nh ngha 3.2.3 nguyen h`am (t, u)
cu a da
.
ng dong doi v o
.
i anh xa
.
bao gi` o
.
c ung to
`
n ta
.
i v` a xac di
.
nh do
.
n tri
.
vo
.
i su
.
.
sai kh ac ha
`
ng so co
.
ng.
Ch u
.
ng minh. V` h`nh ch u
.
nha
.
t R l`a compa

c nen ta co the

chia no th`anh
nh u
.
ng h`nh ch u
.
nha
.
t con ba
`
ng cach chia khoa ng bie

n thien cu a t bo
.
i c ac
die

m t
i
v`a khoa ng bie

n thien cu a u bo
.
i cac die

m u
j
sao cho vo
.
i i v`a j bat k` y
qua anh xa
.
a nh cu a h`nh ch u
.
nha
.
t
R
ij
=
_
(t, u) : t
i
t t
i+1
, u
j
u u
j+1
_
thuo
.
c h`nh tr`on mo
.
|
ij
m`a ta
.
i do da
.
ng co nguyen h`am F
ij
.
228 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta co di
.
nh j. V` cac nguyen h`am khac nhau bo
.
i ha
`
ng so co
.
ng v`a v` giao
|
ij
|
i+1,j
,= (v`a lien thong) nen co the

them cho mo

i nguyen h`am F
ij
(j
co di
.
nh, i bie

n thien) mo
.
t ha
`
ng so sao cho
F
ij
= F
i+1,j
trong giao |
ij
|
i+1,j
.
Do do doi vo
.
i u [u
j
, u
j+1
] ta thu du
.
o
.
.
c h`am
j
(t, u) m`a vo
.
i i bat k` y

j
(t, u) = F
ij
((t, u)), t [t
i
, t
i+1
].
Nhu
.
va
.
y h`am
j
(t, u) lien tu
.
c trong h`nh ch u
.
nha
.
t
R
j
=
_
(t, u) R
2
: a t b, u
i
u u
j+1
_
v`a no l`a nguyen h`am cu a da
.
ng doi vo
.
i anh xa
.

j
, trong do

j
=

R
j
.
Mo

i nguyen h`am
j
de
`
u du
.
o
.
.
c xac di
.
nh vo
.
i su
.
.
sai khac ha
`
ng so co
.
ng.
Bay gi` o
.
doi vo
.
i mo

i j ta c o the

cho
.
n lien tie

p cac ha
`
ng so co
.
ng do mo
.
t
cach thch ho
.
.
p sao cho

j
(t, u) =
j+1
(t, u) khi u = u
j+1
.
Ta xac di
.
nh h`am (t, u) trong h`nh ch u
.
nha
.
t R nhu
.
sau: vo
.
i j bat k` y ta
da
.
t
(t, u) =
j
(t, u) khi u [u
j
, u
j+1
].
H`am n`ay lien tu
.
c trong R v`a thoa man cac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh ngha 3.2.3.
Do do no l`a nguyen h`am cu a da
.
ng doi vo
.
i anh xa
.
.
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y chu ye

u cu a tie

t n`ay v`a c ung l`a di

.
nh l y chu
ye

u cu a to`an bo
.
l y thuye

t h`am ch nh h`nh. Do l`a di

.
nh l y tch phan Cauchy.
Ne

u f H(D) th` = f(z)dz l`a da

.
ng vi phan dong (di
.
nh l y 3.2.1), do va
.
y
thay v` noi nguyen h`am cu a da
.
ng ta se noi: nguyen h`am cu a h`am f.
Ta co
3.2. L y thuye

t Cauchy 229
D
-
i
.
nh l y 3.2.7. (Cauchy) Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a C v` a f H(D). Ne

u
1
v`a
2
l`a hai tuye

n do
`
ng luan vo
.
i nhau trong D th`
_

1
f(z)dz =
_

2
f(z)dz.
Ch u
.
ng minh. Ch u
.
ng minh di
.
nh l y du
.
o
.
.
c chia l`am hai pha
`
n:
1. Tuye

n
1
v`a
2
co da
`
u m ut chung bat do
.
ng. Theo gia thie

t
1
v`a
2
do
`
ng luan vo
.
i nhau trong D nen anh xa
.
thoa man die
`
u kie
.
n
(t, 0) =
1
(t), (t, 1) =
2
(t).
T` u
.
di
.
nh l y 3.2.6 suy ra ra
`
ng to
`
n ta
.
i nguyen h`am (t, u) cu a f doi v o
.
i
anh xa
.
. Do do

1
(t) = (t, 0)
l`a nguyen h`am cu a f do
.
c theo tuye

n
1
. Tu
.
o
.
ng tu
.
.

2
(t) = (t, 1)
l`a nguyen h`am cu a f do
.
c theo tuye

n
2
.
T` u
.
di
.
nh l y 3.2.5 ta c o
_

1
f(z)dz = (1, 0) (0, 0)
_

2
f(z)dz = (1, 1) (0, 1)
v`a do do
_

1
f(z)dz
_

2
f(z)dz = [(1, 0) (0, 0)] [(1, 1) (0, 1)]
= [(0, 1) (0, 0)] [(1, 1) (1, 0)].
230 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
(1, 1) (1, 0) = 0, (0, 1) (0, 0) = 0.
Tha
.
t va
.
y, xet h`am u (0, u). Do l`a nguyen h`am cu a h`am f theo tuye

u
: u (0, u)
nhu
.
ng (0, u) =
1
(0) nen tuye

n
u
l`a ha
`
ng so v`a do do (0, 1) (0, 0) = 0.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, h`am u (1, u) l`a nguyen h`am cu a f do
.
c theo tuye

n ha
`
ng
so

u
: u (1, u)
nen (1, 1) (1, 0) = 0.
2. Tuye

n
1
v`a
2
l`a nh u
.
ng tuye

n dong. Ta da bie

t ra
`
ng, theo di
.
nh ngha,
ne

u
1
v`a
2
do
`
ng luan vo
.
i nhau th` to
`
n ta
.
i anh xa
.
lien tu
.
c h`nh vuong I I
v`ao mie
`
n D sao cho
(t, 0) =
1
(t),
(t, 1) =
2
(t), 0 t 1
(0, u) = (1, u) u [0, 1].
(Die
`
u kie
.
n sau c` ung ch u
.
ng to: vo
.
i mo

i u
0
[0, 1] bat k` y, tuye

n
u
0
(t) =
(t, u
0
) l`a mo
.
t tuye

n dong).
Bay gi`o
.
gia su
.
(t, u) l`a nguyen h`am cu a f doi vo
.
i anh xa
.
. Ta xet hai
tuye

u
: u (0, u);
u
: u (1, u).
V` hai tuye

n n`ay tr` ung nhau, cho nen

(0, 1) (0, 0) = (1, 1) (1, 0)
v`a t` u
.
do suy ra die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
3.2. L y thuye

t Cauchy 231
Nha
.
n xet 3.2.3. 1. T` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh ta r ut ra ke

t lua
.
n l`a: tch
phan cu a h`am ch nh h`nh theo mo
.
t tuye

n l`a mo
.
t bat bie

n cu a lo
.
p do
`
ng luan
ch u
.
a tuye

n ay.
2. Trong 3.1.1 ta da neu ra khai nie
.
m tch phan doi v o
.
i tuye

n v`a sau
do ta da thay ro r`ang tren thu
.
.
c te

tch phan du
.
o
.
.
c xac di
.
nh khong pha i bo
.
i
tuye

n m`a bo
.
i du
.
`o
.
ng cong (lo
.
p cac tuye

n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng). Vo
.
i di
.
nh l y Cauchy
da
.
ng to

ng quat v` u
.
a ch u
.
ng minh ta c`on co the

di xa ho
.
n: doi vo
.
i cac h`am
ch nh h`nh tch phan du
.
o
.
.
c xac di
.
nh khong pha i bo
.
i du
.
`o
.
ng cong m`a bo
.
i mo
.
t
lo
.
p do
`
ng luan ch u
.
a du
.
`o
.
ng cong ay.
3.2.4 Cong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
nha

t cu a Cauchy
T` u
.
di
.
nh l y Cauchy da ch u
.
ng minh trong tie

t tru
.
o
.
c ta suy ra da
.
ng co

die

n
sau day cu a di
.
nh l y Cauchy - go
.
i l`a di
.
nh l y tch phan Cauchy.
D
-
i
.
nh l y 3.2.8. (Cauchy) Ne

u f H(D) v`a 0 l` a tuye

n dong b at k`y
thuo
.
c D th`
_

f(z)dz = 0.
Ch u
.
ng minh. V` 0 trong D nen ta co the

bie

n da
.
ng do
`
ng luan th`anh
tuye

n dong
1
na
`
m trong h`nh tr`on U D. T` u
.
di
.
nh l y 3.2.2 suy ra ra
`
ng
h`am f co nguyen h`am di
.
a phu
.
o
.
ng F trong U v`a do do nguyen h`am cu a f
theo tuye

n
1
l`a F(
1
(t)). V`
1
l`a tuye

n dong nen
1
(a) =
1
(b) = a

. Do
do
_

1
f(z)dz = F(a

) F(a

) = 0.
Nhu
.
ng v`
1
nen t` u
.
di
.
nh l y tch phan Cauchy suy ra die
`
u pha i ch u
.
ng
minh.
Trong mie
`
n do
.
n lien, mo
.
i tuye

n dong de
`
u do
`
ng luan vo
.
i 0 v`a do do hai
tuye

n bat k` y vo
.
i da
`
u m ut chung l`a do
`
ng luan vo
.
i nhau. Do do t` u
.
di
.
nh l y
232 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

v` u
.
a ch u
.
ng minh ta r ut ra da
.
ng phat bie

u co

die

n cu a di
.
nh l y Cauchy doi vo
.
i
mie
`
n do
.
n lien.
D
-
i
.
nh l y 3.2.9. (Cauchy) Ne

u h`am f chnh h`nh trong mie

`
n do
.
n lien D C
th` tch phan cu a no theo tuye

n d ong : I D b at k`y l` a ba
`
ng 0, t u
.
c l`a
_

f(z)dz = 0. (3.25)
Cong th u
.
c (3.25) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
nhat cu a
Cauchy.
Trong mie
`
n da lien, tch phan cu a h`am ch nh h`nh theo tuye

n dong khong
nhat thie

t l`a ba
`
ng 0. Die
`
u do du
.
o
.
.
c ch u
.
ng to bo
.
i v du
.
sau day.
Gia su
.
D = C 0 v`a f(z) = 1/z v`a = z C : z = e
it
, t [0, 2].
Ta co
_

dz
z
=

_
0
tdt = 2i ,= 0.
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh su
.
.
khai quat di
.
nh l y Cauchy 3.2.9 cho mie
`
n D
h u
.
u ha
.
n lien thong.
D
-
i
.
nh l y 3.2.10. (Cauchy) Gia su
.
f H(D) v`a D

l`a mie
`
n bi
.
cha
.
n na
`
m
trong D c` ung vo
.
i bien cu a n o go
`
m mo
.
t s o h u
.
u ha
.
n du
.
`o
.
ng cong do du
.
o
.
.
c.
Khi do
_
D

f(z)dz = 0. (3.26)
Ch u
.
ng minh. Ta bie

t ra
`
ng mie
`
n h u
.
u ha
.
n lien thong (vo
.
i cap lien thong n)
chnh l`a mie
`
n do
.
n lien h u
.
u ha
.
n n`ao do m`a trong do ca

t bo (n 1) lo

thu ng
(cac th`anh pha
`
n bien ben trong). Ta ve trong D

nh u
.
ng nhat ca

noi cac
th`anh pha
`
n cu a bien mie
`
n D

sao cho D

tro
.
th`anh mie
`
n do
.
n lien

D

vo
.
i
bien di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng D

(o
.
day ta lay cac nhat ca

t t` u
.
ng doi mo
.
t khong
3.2. L y thuye

t Cauchy 233
giao nhau v`a khong co die

m chung v o
.
i cac th`anh pha
`
n cu a bien tr` u
.
cac die

m
da
`
u v`a cuoi cac nhat ca

t du
.
o
.
.
c mo ta bo
.
i hai b`o
.

v`a

). Ro r`ang l`a

= D

_
_

_
_

_
.
Do do
_

f(z)dz =
_
D

f(z)dz +

+
y
f(z)dz +

f(z)dz = 0.
Ta lu
.
u y ra
`
ng tch phan theo c ac nhat c a

t du
.
o
.
.
c lay hai la
`
n theo hai b`o
.
vo
.
i
cac hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c nhau. Do do cac tch phan theo cac nhat ca

t de
`
u trie
.
t tieu
la

n nhau v`a thu du

.
o
.
.
c
_

f(z)dz =
_
D

f(z)dz = 0.
Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Nha
.
n xet 3.2.4. Ne

u bien D

cu a mie
`
n s - lien thong D

go
`
m s du
.
`o
.
ng cong
dong
i
, i = 1, 2, . . . , s trong do
1
l`a chu tuye

n ngo`ai, c`on
2
,
3
, . . . ,
s
l`a
cac chu tuye

n trong th` c ong th u

.
c (3.26) du
.
o
.
.
c vie

t nhu
.
sau:
_

1
f(z)dz =
s

i=2
_

i
f(z)dz. (3.27)
Tat ca cac di
.
nh l y 3.2.8 - 3.2.10 de
`
u du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh doi vo
.
i mie
`
n con
na
`
m tro
.
n trong mie
`
n ch nh h`nh cu a h`am f(z), t u
.
c l`a ch ung du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh vo
.
i gia thie

t h`am f(z) H(D), D = D D. C ac khai quat tie

p
theo doi vo
.
i di
.
nh l y tch phan Cauchy tr`nh b`ay trong c ac cong tr`nh cu a
cac nh`a toan ho
.
c A. Pringsheim
2
, N. Luzin
3
v`a I. Privalov
4
da ch u
.
ng to
du
.
o
.
.
c ra
`
ng h`am du
.
o
.
i dau tch phan f(z) khong nhat thie

t pha i ch nh h`nh
2
A. Pringsheim (1850-1941) l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c
3
N. Luzin (1883-1950) l`a nh`a toan ho
.
c Nga
4
I. Privalov (1891-1941) l`a nh`a toan ho
.
c Nga
234 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

tren D = D D m`a ch c a
`
n n o ch nh h`nh trong mie
`
n D v` a lien tu
.
c tren
D l`a du , t u
.
c l`a f H(D) ((D). Cu
.
the

ngu
.
`o
.
i ta da ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c
D
-
i
.
nh l y Cauchy t o

ng quat
Gia su
.
h`am f(z) chnh h`nh trong mie
`
n bi
.
cha
.
n D gio
.
i ha
.
n bo
.
i mo
.
t s o
h u
.
u ha
.
n du
.
`o
.
ng cong dong Jordan do du
.
o
.
.
c v`a lien tu
.
c tren D. Khi d o tch
phan cu a h`am f(z) theo bien co hu
.
o
.
ng cu a mie
`
n do l`a ba
`
ng 0, t u
.
c l`a
_
D
f(z)dz = 0.
Ba
.
n do
.
c co the

xem ch u
.
ng minh di
.
nh l y n`ay trong B. V. Sabat Nha
.
p
mon gia i tch ph u
.
c, pha
`
n I, Nh`a xuat ba n Da
.
i ho
.
c v`a Trung ho
.
c Chuyen
nghie
.
p, trang 113-117, H` a No
.
i 1979 hoa
.
c trong I. Privalov Nha
.
p mon l y
thuye

t h`am bie

n ph u
.
c 2, ch.IV, H`a No
.
i 1964.
3.2.5 Nguyen h`am trong mie
`
n do
.
n lien
Bay gi` o
.
t` u
.
di
.
nh l y 3.2.9 trong tie

t tru
.
o
.
c ta co the

r ut ra mo
.
t ke

t qua quan
tro
.
ng m`a ta ch`o
.
do
.
.
i: di
.
nh l y ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i nguyen h`am to`an cu
.
c trong mie
`
n
do
.
n lien.
D
-
i
.
nh l y 3.2.11. Ne

u D C l` a mie
`
n do
.
n lien v` a f H(D) th` h` am f co
nguyen h`am trong mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t v a
.
y, theo di
.
nh l y 3.2.9, doi vo
.
i tuye

n dong D bat k` y
ta co
_

f(z)dz = 0.
V` va
.
y theo di
.
nh l y 10.3 v`a bo

de
`
o
.
3.1.4 suy ra ra
`
ng da
.
ng vi phan = f(z)dz
l`a da
.
ng vi phan d ung trong D. Nhu
.
va
.
y h`am f(z) co nguyen h`am trong
D.
3.2. L y thuye

t Cauchy 235
Nha
.
n xet 3.2.5. D`oi hoi ve
`
tnh do
.
n lien cu a mie
`
n D o
.
day l`a rat cot ye

u.
Ne

u D = C 0 v`a f(z) = 1/z th` ro r`ang h`am f khong co nguyen h`am

trong mie
`
n D (xem nha
.
n xet 3.1.4 o
.
3.2.4). Do do doi vo
.
i cac mie
`
n da lien
noi chung di
.
nh l y ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i nguyen h`am to`an cu
.
c l`a khong d ung.
3.2.6 Cong th u
.
c tch phan Cauchy (cong th u
.
c co
.
ba n
th u
.
hai cu a Cauchy)
Trong tie

t n`ay ta se nghien c u
.
u van de
`
ve
`
bie

u die

n tch phan cac h`am ch nh

h`nh. Ta se thay phep bie

u die

n do co nh u
.
ng ap du
.
ng quan tro
.
ng ca ve
`
ma
.
t
l y thuye

t la

n thu
.
.
c h`anh.
Ta co
D
-
i
.
nh l y 3.2.12. Gia su
.
D l`a mie
`
n bi
.
cha
.
n v o
.
i bien Jordan do du
.
o
.
.
c D.
Ne

u h`am f(z) chnh h`nh trong D v` a lien tu

.
c trong D th` v o
.
i die

m z D
bat k`y ta co cong th u
.
c
1
2i
_
D
f()
z
d =
_
_
_
f(z) ne

u z D;
0 ne

u z , D,
(3.28)
trong do D l`a bien co di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a D.
Cong th u
.
c (3.28) l`a cong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
hai cu a Cauchy (hay
cong th u
.
c tch phan Cauchy); c` on ve

pha i cu a cong th u
.
c do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch
phan Cauchy.
Ch u
.
ng minh. 1. De

ch u
.
ng minh (3.28) ta xet h`nh tr`on du be S() = [
z[ < sao cho S() D. Ta xet mie
`
n K = D S. Bien co di
.
nh hu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng K go
`
n D v`a bien S() cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am.

Ap du
.
ng cong th u
.
c
(3.27) cho mie
`
n D S() v`a h`am f(z)/( z) H(D z) ta co
1
2i
_
D
f()
z
d =
1
2i
_
S()
f()
z
d.
236 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta ca
`
n xet tch phan o
.
ve

pha i cu a da

ng th u
.
c v` u
.
a vie

t. Ta co
1
2i
_
S()
f()
z
d =
f(z)
2i
_
S()
d
z
+
1
2i
_
S()
f() f(z)
z
d
= f(z) +
1
2i
_
S()
f() f(z)
z
d. (3.29)
V` tch phan o
.
ve

trai (3.29) v`a so ha

.
ng th u
.
nhat cu a ve

pha i khong phu

.
thuo
.
c nen so ha
.
ng th u
.
hai o
.
ve

pha i c ung se khong phu

.
thuo
.
c . Ne

u ta
ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng so ha
.
ng th u
.
hai da
`
n de

n 0 khi 0 th` se ch u
.
ng
minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng no ba
`
ng 0.
Ta co

1
2i
_
S()
f() f(z)
z
d

1
2
max
S()

f() f(z)
z

2
= max
S()
[f() f(z)[

= max
S()
[f() f(z)[.
Khi 0, die

m S() da
`
n de

n z v`a do do max
S()
[f() f(z)[ 0 v`
f l`a h`am lien tu
.
c.
Nhu
.
va
.
y
1
2i
_
D
f()
z
d = f(z), z D.
2. B ay gi`o
.
ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p z , D. Hie

n nhien trong tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay
h`am g() =
f()
z
l`a h`am ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m cu a D nen theo di
.
nh l y
tch phan Cauchy ta co
1
2i
_
D
f()
z
d = 0, z , D.
3.2. L y thuye

t Cauchy 237
Nha
.
n xet 3.2.6. Cong th u
.
c tch phan Cauchy bie

u thi
.
mo
.
t hie
.
n tu
.
o
.
.
ng he

t
s u
.
c da
.
c bie
.
t l`a gi a tri
.
cu a h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh bo
.
i cac gia tri
.
cu a no tren bien. Tha
.
t v a
.
y, ne

u cac gia tri

.
cu a h`am tren
bien D da bie

t th` ta se t`m du
.
o
.
.
c gia tri
.
cu a f ta
.
i mo
.
i die

m z D. Ve
`
ma
.
t
nguyen ta

c, su
.
.
kie
.
n n`ay phan bie
.
t c ac h`am ch nh h`nh vo
.
i cac h`am R
2
-kha
vi.
V du
.
1. Tnh tch phan
J =
_

e
z
dz
z(z 2i)
, [z 3i[ = 2.
Gia i. Hie

n nhien h`am f(z) = e

z
/z, ch nh h`nh trong mo
.
t lan c a
.
n n`ao do
cu a h`nh tr`on gio
.
i ha
.
n bo
.
i . Do do t` u
.
cong th u
.
c (3.28) ta co
_

e
z
dz
z(z 2i)
=
_

f(z)
z 2i
dz = 2if(2i) = (cos 2 +isin2).
V du
.
2. Tnh tch phan
J =
_
={|z|=5}
dz
z
2
+ 16

Gia i. H`am du
.
o
.
i dau tch phan ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z[ 5 tr` u
.
ra hai die

m z
1
= 4i v`a z
2
= 4i. Ta du
.
.
ng cac du
.
`o
.
ng tr`on
1
v`a
2
vo
.
i tam
tu
.
o
.
ng u
.
ng ta
.
i z
1
= 4i v`a z
2
= 4i v`a vo
.
i ban knh du be
1
v`a
2
tu
.
o
.
ng u
.
ng
sao cho
1
v`a
2
khong c a

t nhau v`a de
`
u thuo
.
c h`nh tr`on [z[ < 5.

Ap du
.
ng
cong th u
.
c (3.28) cho mie
`
n
D = [z[ 5 S(
1
) S(
2
),
S(
1
) = [z 4i[ <
1
,
S(
2
) = [z + 4i[ <
2
.
238 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ta co
_

dz
z
2
+ 16
=
_

+
1
dz
z
2
+ 16
+
_

+
2
dz
z
2
+ 16
= 2i
1
z + 4i

z=4i
+ 2i
1
z 4i

z=4i
= 2i
_
1
8i

1
8i
_
= 0.
V du
.
3. Xet tch phan
J =

_
0
cos xdx
1 +x
2

De

tnh tch phan n`ay, ta xet tch phan

J =
_

e
i
d

2
+ 1
trong do
= [R, R] [z : [z[ = R, Imz 0, R > 1]
= [R, R] C.
Hie

n nhien ra
`
ng
J = Re

J.
Ta vie

t
e
i

2
+ 1
=
e
i
+i
_
1
i
_
=
f()
i
; f() =
e
i
+i

H`am f ch nh h`nh trong v`a tren nen

f(i) =
1
2i
_

f()d
i
=
e
i
2
i +i
=
1
2ie

3.2. L y thuye

t Cauchy 239
Nhu
.
va
.
y
1
2ie
=
1
2i
_

f()d
i
=
1
2i
_

e
i
d

2
+ 1
v`a do do:
_

e
i
d

2
+ 1
=

e

Bay gi` o
.
ta bie

u die

n

J du
.
o
.
i da
.
ng:
_

e
i
d

2
+ 1
=
R
_
R
e
i
d

2
+ 1
+
_
C
e
i
d

2
+ 1
v`a do do
R
_
R
e
i
d

2
+ 1
=

e

_
C
e
i
d

2
+ 1

Xet tch phan theo C. Khi C th` = Re
i
, 0 [0, ], nen
_
C
e
i
d

2
+ 1
= iR

_
0
e
i
e
iR(cos+i sin)
R
2
e
2i
+ 1
d.
Nhu
.
ng
[e
i
e
iR(cos+i sin)
[ = e
Rsin
1 [0, ]
v`a
[R
2
e
2i
+ 1[ R
2
1
nen

_
C
e
i
d

2
+ 1

R
R
2
1

_
0
d =
R
R
2
1
0 (R ).
240 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Do do
+
_

e
ix
dx
x
2
+ 1
=

e
lim
R
_
C
e
i
d

2
+ 1
=

e

T` u
.
do r ut ra cong th u
.
c:

cos x
x
2
+ 1
dx =

e
,

sinx
x
2
+ 1
dx = 0 J =

2e

Di
.
nh l y 3.2.12 c o the

khai quat cho tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p khi mie
`
n D ch u
.
a die

m
. Cu
.
the

ta c o
D
-
i
.
nh l y 3.2.13. Gia su
.
mie
`
n D ch u
.
a die

m vo
.
i bien Jordan do du
.
o
.
.
c
D. Ne

u h`am f(z) ch nh h`nh trong D v`a lien tu

.
c trong D th` v o
.
i die

m
z D bat k`y ta co cong th u
.
c
f(z) =
1
2i
_
D
f()
z
d +f() (3.30)
trong do D l`a bien co di
.
nh hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Ta du
.
.
ng du
.
`o
.
ng tr`on (z, R) vo
.
i tam z v`a ban knh R du lo
.
n
sao cho to`an bo
.
bien D cu a mie
`
n D na
`
m trong (z, R). Ta xet mie
`
n B gio
.
i
ha
.
n bo
.
i D v`a (z, R). Do l`a mie
`
n bi
.
cha
.
n v`a f H(B).

Ap du
.
ng cong
th u
.
c tch phan Cauchy cho mie
`
n B v`a h`am f ta co
f(z) =
1
2i
_
D(z,R)
f()
z
d
=
1
2i
_
D
f()
z
d +
_
(z,R)
f()
z
d.
T` u
.
do
f(z) =
1
2i
_
D
f()
z
d +
1
2i
_
(z,R)
f()
z
d
+
1
2i
_
(z,R)
f() f()
z
d,
3.2. L y thuye

t Cauchy 241
hay l`a
f(z) =
1
2i
_
D
f()
z
d +f() +
1
2i
_
,R
f() f()
z
d. (*)
Ne

u bay gi`o
.
ta ch u
.
ng to du
.
o
.
.
c r a
`
ng tch phan cuoi c` ung I(R) o
.
ve

pha i ba
`
ng
0 th` di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Mo
.
t ma
.
t ta co

1
2i
_
(z,R)
f() f()
z
d

1
2
max

[f() f()[
R
2R
= max

[f() f()[,
v`a do tnh lien tu
.
c max

[f() f()[ 0 khi R . Ngha l`a tch phan

I(R) noi tren da
`
n de

n 0.
Ma
.
t khac t` u
.
cong th u
.
c (*) ta thay ra
`
ng
f(z)
1
2i
_
D
f()
z
d f()
khong phu
.
thuo
.
c R.
Do do I(R) = 0 v`a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Nha
.
n xet 3.2.7. Ne

u die

m z , D th` ve

pha i cu a (3.30) ba
`
ng 0. De

thay du
.
o
.
.
c
die
`
u do ch ca
`
n theo doi ch u
.
ng minh di
.
nh l y v` u
.
a tr`nh b`ay.
3.2.7 Bie

u die

n tch phan do

i v o
.
i da
.
o h`am cu a h`am
ch nh h`nh
Theo di
.
nh ngha, h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D - do l`a h`am bie

n ph u
.
c c o da
.
o
h`am ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n do. B ay gi`o
.
, ba
`
ng cach ap du
.
ng cong th u
.
c tch
phan Cauchy ta se ch u
.
ng to ra
`
ng t` u
.
tnh ch nh h`nh cu a h`am suy ra du
.
o
.
.
c
su
.
.
to
`
n ta
.
i, tnh ch nh h`nh v`a bie

u die

n tch phan cu a da
.
o h`am mo
.
i cap cu a
h`am do.
242 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

D
-
i
.
nh l y 3.2.14. Gia su
.
h`am f(z) chnh h`nh trong mie
`
n D v` a lien tu
.
c
trong mie
`
n D. Khi do ta
.
i mo

i die

m z
0
cu a mie
`
n D h`am f(z) c o da
.
o h`am
mo
.
i cap v`a da
.
o h`am f
(n)
(z
0
) chnh h`nh trong mie
`
n D v`a du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i
gia tri
.
cu a h`am f(z) tren bien D cu a mie
`
n D theo c ong th u
.
c
f
(n)
(z) =
n!
2i
_
D
f(z)
(z z
0
)
n+1
dz, z
0
D, (3.31)
trong do D l`a mie
`
n h u
.
u ha
.
n lien thong t` uy y vo
.
i bien D g o
`
m mo
.
t s o h u
.
u
ha
.
n du
.
`o
.
ng cong dong Jordan do du
.
o
.
.
c.
Ch u
.
ng minh. I. Da
`
u tien ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p mie
`
n D bi
.
cha
.
n. Phep ch u
.
ng
minh di
.
nh l y du
.
o
.
.
c chia th`anh cac bu
.
o
.
c sau.
1. V` h`am f(z) ch nh h`nh trong D nen theo di
.
nh ngha ta
.
i die

m z
0
h`am
f(z) c o da
.
o h`am cap mo
.
t v`a ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
f

(z
0
) =
1
2i
_
D
f(z)
(z z
0
)
2
dz. (3.32)
Theo cong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
f(z
0
) =
1
2i
_
D
f(z)
z z
0
dz,
f(z
0
+h) =
1
2i
_
D
f(z)
z (z
0
+h)
dz.
Do do

h
=
f(z
0
+h) f(z
0
)
h
=
1
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
h)(z z
0
)

Nhu
.
ng
1
(z z
0
h)(z z
0
)
=
z z
0
(z z
0
h)(z z
0
)
2
=
1
(z z
0
)
2
+
h
(z z
0
h)(z z
0
)
2
3.2. L y thuye

t Cauchy 243
cho nen

h
=
1
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
2
+
h
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
h)(z z
0
)
2
v`a do do

k

1
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
2

=
[h[
2

_
D
f(z)dz
(z z
0
h)(z z
0
)
2

.
V` h`am f(z) ch nh h`nh tren D nen no lien tu
.
c v`a bi
.
cha
.
n tren D, t` u
.
do,
M sao cho:
[f(z)[ M, z D.
Ne

u l`a khoa ng cach t` u

.
z
0
de

n D, t u
.
c l`a
= inf
zD
[z
0
z[ th` [z z
0
[ >
1
2
, z D.
Ngo` ai ra, ne

u so h du
.
o
.
.
c cho
.
n sao cho [h[ min
_
1,
1
4

_
th`
[z z
0
h[ [[z z
0
[ [h[[
1
2

1
4
=
1
4
.
Khi do, ne

u do
.
d`ai cu a D l`a L th`

1
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
2

[h[
2

ML
_
1
4

2
__
1
4

Ne

u l` a so du
.
o
.
ng be t` uy y v`a cho
.
n
= min
_
1,
1
4
,

3

8ML
_
th`

1
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
2

< khi [h[ < .

Nhu
.
va
.
y cong th u
.
c (3.32) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
244 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

2. Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh da
.
o h`am f

(z) c o da
.
o h`am, t u
.
c l`a ch u
.
ng minh
h`am f

(z) ch nh h`nh trong D

0
do
`
ng th`o
.
i ch u
.
ng to ra
`
ng
f

(z) =
2!
2i
_
D
f(z)
(z z
0
)
3
dz. (3.33)
Ta co:

2
h
=
f

(z
0
+h) f

(z
0
)
h
=
1
2i
_
D
2(z z
0
) h
(z z
0
)
2
(z z
0
h)
2
f(z)dz.
V`
2(z z
0
) h
(z z
0
)
2
(z z
0
h)
2
=
[2(z z
0
) h](z z
0
)
(z z
0
)
3
(z z
0
h)
2
=
2
(z z
0
)
3
+h
3(z z
0
) 2h
(z z
0
)
3
(z z
0
h)
2
cho nen

2
h
=
2
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
3
+
h
2i
_
D
3(z z
0
) 2h
(z z
0
)
3
(z z
0
h)
2
f(z)dz.
Va
.
y ta c o u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng

2
h

2
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
3

3[h[
2
_
D
[f(z)[ [dz[
[(z z
0
)
2
[ [(z z
0
h)
2
[
+
2[h[
2
2
_
D
[f(z)[ [dz[
[(z z
0
)
3
[ [(z z
0
h)
2
[

v` ra
`
ng [3(z z
0
) 2h[ 3[z z
0
[ + 2[h[. Nhu
.
ng v` f ch nh h`nh tren D
nen [f[ M vo
.
i mo
.
i z D.
Ne

u l`a khoa ng cach t` u

.
z
0
de

n D th`
[z z
0
[ >
1
2
.
3.2. L y thuye

t Cauchy 245
Do do vo
.
i h t` uy y thoa man [h[ min
_
1,
1
4

_
[z z
0
h[ [z z
0
[ [h[ >
1
2
[h[

1
2

1
4
=
1
4
.
Va
.
y

2
h

2
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
2

<
3[h[
2
ML
_
1
4

2
__
1
4

_
2
+
2[h[
2
2

ML
_
1
8

3
__
1
4

_
2

Ne

u l`a so du
.
o
.
ng be bao nhieu t` uy y v`a du
.
o
.
.
c cho
.
n thoa man:
= min
_
1
4
, 1,
4
/(192)ML
_
th`

2
h

2
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
3

<

2
+

6
=
2
3
< .
Nhu
.
va
.
y theo di
.
nh ngha da
.
o h`am ta c o
f

(z
0
) =
2!
2i
_
D
f(z)
(z z
0
)
3
dz
v`a do do h`am f

(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z
0
D t` uy y v`a do
`
ng th`o
.
i cong th u
.
c
bie

u die

n tch phan (3.33) cu a da

.
o h`am cap 2 cu a h`am f(z) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
3. Ta ch u
.
ng minh (3.31) theo quy na
.
p. Ta da co ke

t qua doi vo
.
i n = 1
v`a n = 2. Gia su
.
(3.31) da du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh cho n = k. Khi do
f
(k)
(z
0
+h) f
(k)
(z
0
)
h
=
k!
2ih
_
D
f(z)
_
1
(z z
0
h)
k+1

1
(z z
0
)
k+1
_
dz. (3.34)
246 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

De

bie

n do

i ve

pha i da

ng th u
.
c (3.34) ta su
.
du
.
ng he
.
th u
.
c
5
1
b
k+1

1
a
k+1
=
(b a)(k + 1)
a
k+2
+ (b a)
2
k+1

=1

a
+1
b
k+2
, a, b R.
Thay b = z z
0
h, a = z z
0
ro
`
i the

ke

t qua v`ao bie

u th u
.
c du
.
o
.
i dau
tch phan o
.
ve

pha i (3.34) ta thu du

.
o
.
.
c
f
(k)
(z
0
+h) f
(k)
(z
0
)
h
=
(k + 1)!
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
k+2
+
k!h
2i
_
D
k+1

=1
f(z)dz
(z z
0
)
+1
(z z
0
h)
k+2

Do do

(k+1)
k

(k + 1)!
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
k+2

[h[
k!
2
_

k+1

=1
[f(z)[[dz[
[z z
0
[
+1
[z z
0
h[
k+2

Ta co [f(z)[ M z D v`a ne

u go
.
i l`a khoa ng cach t` u
.
z
0
de

n D th`
[z z
0
[ >
1
2
, z D. Cho
.
n h thoa man die
`
u kie
.
n:
[h[ <
1
2

th`
[z z
0
h[ [z z
0
[ [h[ [h[ >
1
2
;
5
Xem ch u
.
ng minh trong la `n xuat ba n th u
.
nhat cu a giao tr`nh n`ay, trang 244-245
3.2. L y thuye

t Cauchy 247
v`a

(k+1)
h

(k + 1)!
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
k+2

[h[ k!
2
_
D
k+1

=1
M[dz[
_
1
2

_
k+3
< [h[
k!2
k+2

k+3
M
k+1

=1

_
D
[dz[
= [h[ 2
k+1

(k + 2)!

k+3
ML.
Ne

u l`a so du
.
o
.
ng t` uy y v`a cho
.
n
= min
_
1
2
;
k+3
/[2
k+1
(k + 2)!ML]
_
th`

(k+1)
k

(k + 1)!
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
k+2

< vo
.
i [h[ < .
Do do, theo di
.
nh ngha da
.
o h`am th`:
f
(k+1)
(z
0
) =
(k + 1)!
2i
_
D
f(z)dz
(z z
0
)
k+2

Nhu
.
va
.
y f
(k+1)
(z) - da
.
o h`am c ap 1 cu a h`am f
(k)
(z) to
`
n ta
.
i trong lan c a
.
n n`ao
do cu a die

m z
0
D v`a du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cong th u
.
c (3.31). Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p mie
`
n D khong ch u
.
a die

m .
II. Gia su
.
mie
`
n D . Doi vo
.
i die

m z
0
,= ta co cong th u
.
c (3.32):
f

(z
0
) =
1
2i
_
D
f(z)
(z z
0
)
2
dz, z
0
D, z
0
,= . (3.35)
Khi z
0
ve

pha i (3.35) da
`
n de

n 0 v`a theo di
.
nh ngha ta cho ra
`
ng f

() =
0. Do
`
ng th`o
.
i vo
.
i die
`
u do cong th u
.
c (3.35) d ung ta
.
i die

m v`a f

(z
0
) lien
tu
.
c ta
.
i die

m . La
.
p la
.
i cac la
.
p lua
.
n n`ay ta thu du
.
o
.
.
c c ac cong th u
.
c lien tie

p
(3.31) doi vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p die

m z
0
= D.
248 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Nha
.
n xet 3.2.8. Cong th u
.
c (3.31) co the

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t c ach h`nh th u
.
c t` u
.
cong th u
.
c tch phan Cauchy ba
`
ng phep da
.
o h`am tch phan du
.
`o
.
ng phu
.
thuo
.
c
tham so lien tie

p n la
`
n.
Nha
.
n xet 3.2.9. Gia su
.
h`am f ch nh h`nh trong mie
`
n D . Ta xet mie
`
n
D

thu du
.
o
.
.
c t` u
.
mie
`
n D qua phep bie

n do

i w =
1
z
_
z =
1
w
_
v`a ch u
.
ng to ra
`
ng
h`am f
_
1
w
_
ch nh h`nh trong D

. Doi vo
.
i mo
.
i die

m w ,= 0 (w = 0 thuo
.
c D

)
th` die
`
u do l`a hie

n nhien theo quy ta

c da
.
o h`am cu a h`am ho
.
.
p. Ta ca
`
n ch u
.
ng
minh h`am f
_
1
w
_
ch nh h`nh ta
.
i die

m w = 0, t u
.
c l`a to
`
n ta
.
i da
.
o h`am trong
lan ca
.
n w = 0. Trong mie
`
n D ta du
.
.
ng du
.
`o
.
ng tr`on (R) vo
.
i tam ta
.
i die

m
z = 0 v`a ban knh R du lo
.
n sao cho (R) D. H`am w =
1
z
anh xa
.
du
.
`o
.
ng
tr`on (R) D th`anh du
.
`o
.
ng tr`on

_
1
R
_
vo
.
i tam w = 0 v`a ban knh
1
R
. Doi
vo
.
i z na
`
m ngo`ai (R), theo c ong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
f(z) =
1
2i
_
(R)
f()
z
d +f().
v`a do do doi vo
.
i cac die

m w na
`
m trong

_
1
R
_
ta thu du
.
o
.
.
c
f
_
1
w
_
=
1
2i
_
(R)
wf()
w 1
d +f().
T` u
.
do ba
`
ng cach ap du
.
ng di
.
nh l y 10.10 ve
`
phep da
.
o h`am tch phan du
.
`o
.
ng
phu
.
thuo
.
c tham so ta thu du
.
o
.
.
c
d
dw
f
_
1
w
_
=
1
2i
_
(R)
f()
(w 1)
2
d.
Da

ng th u
.
c tren ch u
.
ng to ra
`
ng da
.
o h`am
df
_
1
w
_
dw
to
`
n ta
.
i v`a lien tu
.
c ta
.
i lan
ca
.
n die

m w = 0.
3.2. L y thuye

t Cauchy 249
Ta neu ra die
`
u nha
.
n xet sau day: Di
.
nh l y v` u
.
a du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh l`a mo
.
t
ke

t qua tuye
.
t v`o
.
i v`a no ho`an to`an mau thua

n vo
.
i nh u
.
ng g` m`a ta da bie

t
tru
.
o
.
c day ve
`
h`am bie

n thu
.
.
c.
Cha

ng ha
.
n, ta xet h`am bie

n thu
.
.
c
f(x) =
_
_
_
x
2
sin
1
x
, x ,= 0,
0, x = 0.
H`am n`ay c o da
.
o h`am vo
.
i mo
.
i x. Th a
.
t va
.
y, ne

u x ,= 0 th`
f

(x) = 2xsin
1
x
sin
1
x
,
v`a ne

u x = 0 th`
f

(x) = lim
h0
f(h) f(0)
h
= lim
h0
hsin
1
h
= 0.
Tuy nhien lim
x0
f

(x) khong to
`
n ta
.
i, t u
.
c l`a da
.
o h`am f

(x) khong lien tu

.
c. Do
do, doi vo
.
i h`am bie

n thu
.
.
c th` su
.
.
to
`
n ta
.
i da
.
o h`am ta
.
i mo

i die

m khong the

suy
ra tnh lien tu
.
c cu a da
.
o h`am do.
V du
.
1. Tnh tch phan
_

cos zdz
(z i)
3
,
trong do l`a chu tuye

n dong bao die

m i mo
.
t la
`
n.
Gia i. H`am f(z) = cos z ch nh h`nh trong mie
`
n bien . Do do ap du
.
ng
cong th u
.
c (3.31) vo
.
i n = 2 ta co
_

cos zdz
(z i)
3
=
2i
2!
d
2
(cos z)
dz
2

z=i
= i
e
1
+e
2

Va
.
y:
_

cos zdz
(z i)
3
= ich1.
250 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

3.2.8 D
-
ie
`
u kie
.
n du de

h`am f ch nh h`nh
Bay gi`o
.
ta se ch u
.
ng minh mo
.
t die
`
u kie
.
n du de

h`am lien tu
.
c da cho ch nh
h`nh. Ne

u h`am f lien tu
.
c trong mie
`
n D C v`a
_

fdz = 0
doi vo
.
i thuo
.
c lo
.
p cac ta
.
p ho
.
.
p n`ao do thuo
.
c D th` h`am f H(D). Ta se
gia thie

t ra
`
ng l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i h`nh ch u
.
nha
.
t na
`
m trong D vo
.
i cac ca
.
nh
song song vo
.
i cac tru
.
c to
.
a do
.
.
D
-
i
.
nh l y 3.2.15. (Morera) Gia su
.
f l` a h`am lien tu
.
c trong mie
`
n D. Ne

u
da
.
ng vi phan f(z)dz l`a da
.
ng vi phan d ong th` h`am f chnh h`nh trong D.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, theo di
.
nh ngha 10.5 h`am f co nguyen h`am di
.
a
phu
.
o
.
ng g(z). Nguyen h`am n`ay l`a h`am ch nh h`nh. Theo di
.
nh l y 3.2.14
da
.
o h`am f cu a nguyen h`am n`ay l`a h`am ch nh h`nh. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
3.2.9 H`am die
`
u h`oa v`a mo

i lien he
.
vo
.
i h`am ch nh h`nh
Lo
.
p h`am thu
.
.
c lien quan mo
.
t cach cha
.
t che vo
.
i cac h`am ch nh h`nh l`a lo
.
p
cac h` am die
`
u h`oa.
D
-
i
.
nh ngha 3.2.4. H` am thu
.
.
c u(x, y) do
.
n tri
.
trong mie
`
n D cu a hai bie

n
thu
.
.
c x, y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am die
`
u h`oa trong mie
`
n D ne

u trong mie
`
n D no lien
tu
.
c, co c ac da
.
o h`am rieng cap hai lien tu
.
c v`a thoa man phu
.
o
.
ng tr`nh

2
u
x
2
+

2
u
y
2
= 0. (3.36)
Phu
.
o
.
ng tr`nh vi phan da
.
o h`am rieng (3.36) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a phu
.
o
.
ng tr`nh
Laplace
6
v`a toan tu
.
vi phan
=

2
x
2
+

2
y
2
6
P. S. Laplace (1749-1827) l`a nh`a toan ho
.
c Ph ap.
3.2. L y thuye

t Cauchy 251
go
.
i l`a toan tu
.
Laplace.
Ba
`
ng cach ap du
.
ng phep vi phan h`nh th u
.
c (2.1) de

d`ang thay ra
`
ng
= 4

2
zz
, z = x +iy, z = x iy.
Do do phu
.
o
.
ng tr`nh (3.36) c o the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng

2
u
zz
= 0. (3.37)
D
-
i
.
nh l y 3.2.16. Mo
.
i h`am ch nh h`nh de
`
u l`a h`am die
`
u h`oa.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, mo
.
i h`am ch nh h`nh f de
`
u kha vi vo ha
.
n la
`
n v`a
f
z
= 0.

Ap du
.
ng phep vi phan

z
ta thu du
.
o
.
.
c (3.37).
He
.
qua 3.2.1. Pha
`
n thu
.
.
c v`a pha
`
n a o cu a h`am chnh h`nh l`a c ac h`am die
`
u
h`oa.
Ch u
.
ng minh. Ta co
u = Ref =
1
2
(f +f), v = Imf =
1
2i
(f f).
T` u
.
do suy ra
`
ng

2
u
zz
=
1
2

z
_
f
z
_
= 0
(o
.
day ta c o
f
z
= 0 do tnh ch nh h`nh cu a f; c`on h`am
f
z
l`a pha n ch nh
h`nh). Tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co

2
v
zz
= 0.
Nhu
.
va
.
y pha
`
n thu
.
.
c v`a pha
`
n a o cu a h`am f(z) ch nh h`nh trong mie
`
n D l`a
nh u
.
ng h`am die
`
u h`oa trong D. Die
`
u kha

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i l`a khong d ung ne

u
mie
`
n D da lien. De

thay ro die
`
u do, ba
.
n do
.
c ch ca
`
n xet h`am u = ln[z[ v`a
252 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

mie
`
n D = z : 0 < [z[ < = C 0. Ve
`
ma
.
t di
.
a phu
.
o
.
ng ta
.
i lan ca
.
n cu a
die

m z ,= 0 bat k` y ta c o the

tach mo
.
t nhanh lien tu
.
c n`ao do cu a h`am da tri
.
lnz v`a h`am u = ln[z[ l` a pha
`
n thu
.
.
c cu a nhanh do. Trong mie
`
n D = C 0
khong the

tach nhanh ch nh h`nh cu a h`am da tri

.
lnz.
V du
.
1. T`m h`am die
`
u h`oa da
.
ng
u = (x +
_
x
2
+y
2
).
Gia i. Ne

u h`am die
`
u h`oa da
.
ng da neu to
`
n ta
.
i th` no se du
.
o
.
.
c t`m t` u
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh Laplace. Ta da
.
t x +
_
x
2
+y
2
= t, khi do
u

x
=

(t)t

x
=

(t)
t
_
x
2
+y
2
;
u

xx
=

(t)
t
2
x
2
+y
2
+

(t)
y
2
(
_
x
2
+y
2
)
3
;
u

y
=

(t)t

y
=

(t)
t
_
x
2
+y
2
;
u

yy
=

(t)
y
2
x
2
+y
2
+

(t)
x
2
(
_
x
2
+y
2
)
3

T` u
.
do
u

xx
+u

yy
=

(t)
y
2
+t
2
x
2
+y
2
+

(t)
1
_
x
2
+y
2
= 0

(t)
y
2
+x
2
+ 2x
_
x
2
+y
2
+x
2
+y
2
_
x
2
+y
2
+

(t) = 0,

(t)
_
2
_
x
2
+y
2
+ 2x

(t) = 0,
2

(t)t +

(t) = 0,
2

(t)

(t)
+
1
t
= 0
2 ln

(t) + lnt = 2 ln
1
2
C,

(t) =
C
2

t
,
3.2. L y thuye

t Cauchy 253
(t) = C

t +C
1
.
Nhu
.
va
.
y
u(x, y) = C
_
x +
_
x
2
+y
2
+C
1
.
D
-
i
.
nh ngha 3.2.5. Ne

u cac h`am die

`
u h`oa u(x, y) v`a v(x, y) thoa man c ac
die
`
u kie
.
n Cauchy-Riemann th` h`am v(x, y) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am die
`
u h` oa lien
ho
.
.
p vo
.
i u(x, y).
Ta lu
.
u y ra
`
ng khi do u(x, y) l`a h`am die
`
u h`oa lien ho
.
.
p vo
.
i v(x, y) (ch u
.
khong pha i vo
.
i v(x, y)).
T` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c
D
-
i
.
nh l y 3.2.17. De

mo
.
t h`am l`a ch nh h`nh trong mie
`
n D die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a
du l`a pha
`
n a o cu a no l`a h`am die
`
u h`oa lien ho
.
.
p vo
.
i pha
`
n thu
.
.
c cu a n o trong
mie
`
n D.
Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng ne

u lay u(x, y) l`a nghie

.
m bat k` y cu a phu
.
o
.
ng tr`nh
Laplace u = 0 trong mie
`
n do
.
n lien bi
.
cha
.
n D th` h`am v(x, y) se du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh vo
.
i su
.
.
sai khac mo
.
t ha
`
ng so co
.
ng.
Tha
.
t va
.
y, t` u
.
cac die
`
u kie
.
n Cauchy-Riemann ta co
dv =
v
x
dx +
v
y
dy =
u
y
dx +
u
x
dy.
Da
.
ng vi phan
1
=
u
y
dx +
u
x
dy l`a da
.
ng vi phan dong trong D (theo
(3.36)) v`a v` D l`a mie
`
n do
.
n lien nen
1
l`a da
.
ng vi phan d ung trong D. Ta
k y hie
.
u nguyen h`am cu a da
.
ng vi phan n`ay l`a v (no xac di
.
nh vo
.
i su
.
.
sai khac
ha
`
ng so co
.
ng). Do
`
ng th`o
.
i ta co
v
x
=
u
y
,
v
y
=
u
x
, t u
.
c l`a die
`
u kie
.
n
Cauchy-Riemann du
.
o
.
.
c thoa man. Ma
.
t khac ta c o

2
v
x
2
=

2
u
yx
,

2
v
y
2
=

2
u
xy
v = 0,
t u
.
c l`a h`am v thoa man phu
.
o
.
ng tr`nh Laplace, v`a v l`a h`am die
`
u h`oa. T` u
.
do
ta co
254 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

D
-
i
.
nh l y 3.2.18. Mo
.
i h`am die
`
u h`oa trong mie
`
n do
.
n lien bi
.
cha
.
n de
`
u co the

xem l`a pha

`
n thu
.
.
c hay pha
`
n a o cu a mo
.
t h` am ch nh h`nh n` ao do trong mie
`
n
ay.
Nha
.
n xet 3.2.10. 1. Ne

u mie
`
n D l`a t` uy y th` nguyen h`am v noi tren ch to
`
n
ta
.
i di
.
a phu
.
o
.
ng. Die
`
u d o co ngha l`a ve
`
ma
.
t di
.
a phu
.
o
.
ng mo
.
i h`am thu
.
.
c die
`
u
h`oa trong mie
`
n D l`a pha
`
n thu
.
.
c hoa
.
c pha
`
n a o cu a h`am ch nh h`nh.
2. Ta c o the

ch ra phu
.
o
.
ng phap tch phan de

xac di
.
nh h`am f nhu
.
sau.
Gia su
.
U = [z z
0
[ < r D. T` u
.
(3.36) suy ra ra
`
ng da
.
ng vi phan
=
u
y
dx +
u
x
dy
l`a da
.
ng vi phan dong trong U. Do do tch phan cu a trong U khong phu
.
thuo
.
c tuye

n lay tch phan. Ta da

.
t
v(z) =
z
_
z
0

u
y
dx +
u
x
dy
v`a t` u
.
do de

d`ang thay ra
`
ng
v
x
=
u
y
,
v
y
=
u
x
,
Cac he
.
th u
.
c n`ay chnh l`a die
`
u kie
.
n kha vi ph u
.
c cu a h`am f = u+iv, u = Ref.
Nhu
.
va
.
y
f(z) = u(x, y) +i
z
_
z
0

u
y
dx +
u
x
dy +iC.
Doi vo
.
i h`am if = v +iu th` u(x, y) l`a pha
`
n a o.
Ta xet mo
.
t v`ai v du
.
.
1) Gia su
.
D = C R

(t u
.
c l`a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C tr` u
.
ra ban tru
.
c y = 0,
x 0) v`a u(x, y) =
1
2
ln(x
2
+ y
2
). T`m h`am ch nh h`nh f(z) m`a u(x, y) =
Ref(z).
3.2. L y thuye

t Cauchy 255
Gia i. Tru
.
o
.
c he

t de

d`ang kie

m ta ra
`
ng u(x, y) =
1
2
ln(x
2
+y
2
) l`a h`am die
`
u
h`oa trong D. Ta c a
`
n t`m h`am v(x, y) die
`
u h`oa lien ho
.
.
p vo
.
i u(x, y). Ta co
cac phu
.
o
.
ng tr`nh
v
x
=
u
y
=
y
x
2
+y
2
;
v
y
=
u
x
=
x
x
2
+y
2

Do do
v(x, y) =
z
_
z
0

y
x
2
+ y
2
dx +
x
x
2
+y
2
dy +C.
Ta lay z
0
= (1, 0), z = (x, y).
Ne

u die

m z thuo
.
c nu
.
a ma
.
t pha

ng ben pha i th` ta co the

lay tch phan

theo du
.
`o
.
ng gap kh uc z
0
Mz, M = (x, 0). Ta co
v(x, y) =
(x,y)
_
(1,0)

y
x
2
+y
2
dx +
x
x
2
+y
2
dy =
_
z
0
M
+
z
_
M
=
= 0 +
y
_
0
xdy
x
2
+y
2
= arctg
y
x
+C.
Ne

u die

m z thuo
.
c goc pha
`
n tu
.
th u
.
II (hay thuo
.
c goc pha
`
n tu
.
th u
.
III) cu a
ma
.
t pha

ng to
.
a do
.
(x 0, y ,= 0) th` ta co the

lay tch phan theo du

.
`o
.
ng gap
kh uc z
0
M

z, M

= (1, y), z = (x, y) II (tu

.
o
.
ng u
.
ng: theo du
.
`o
.
ng gap kh uc
z
0
M

z, M

= (1, y), trong do z = (x, y) thuo

.
c goc III).
Ta co
v(x, y) =
y
_
0
dy
1 +y
2

x
_
1
ydx
x
2
+y
2
+C
= arctgy arctg
x
y
+ arctg
1
y
+C
= arctg
y
x
+C.
256 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

T` u
.
do suy ra
`
ng v(x, y) = argz +C z D v`a nhu
.
va
.
y
f(z) =
1
2
ln(x
2
+y
2
) +iargz +iC = ln[z[ +iargz +iC.
2) T`m h`am ch nh h`nh tren to`an ma
.
t pha

ng ph u
.
c w = u+iv = f(z) m`a
v(x, y) = x
3
3y
2
x v`a f(0) = 1.
Gia i. B`ai toan c o l`o
.
i gia i v` v(x, y) = x
3
3y
2
x l`a h`am die
`
u h`oa tren
to`an ma
.
t pha

ng:
v
x
= 3x
2
3y
2
,
v
y
= 6xy

2
v
x
2
+

2
v
y
2
= 6x 6x = 0.
C ung nhu
.
tren h`am u(x, y) c o the

t`m theo vi phan to`an pha

`
n cu a no
du =
v
y
dx
v
y
dy = 6xydx (3x
2
3y
2
)dy.
T` u
.
do ta co
u
x
= 6xy, (3.38)
u
y
= (3x
2
3y
2
). (3.39)
T` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh (3.38) ta co the

vie

t
u =
_
6xydx = 3x
2
y +(y),
v`a ma
.
t khac, theo (3.39) ta thu du
.
o
.
.
c
u
y
= 3x
2
+

(y) = (3x
2
3y
2
)

(y) = 3y
2
(y) = y
3
+C.
Nhu
.
va
.
y
u = 3x
2
y +y
3
+C;
f(z) = 3x
2
y +y
3
+C +i(x
3
3y
2
x)
= i(x
3
+ 3x
2
yi 3xy
2
iy
3
) +C
= i(x +iy)
3
+C = iz
3
+C.
Nhu
.
ng v` f(0) = C = 1 nen f(z) = iz
3
+ 1.
3.2. L y thuye

t Cauchy 257
3.2.10 Tch phan da
.
ng Cauchy. Cong th u
.
c
Sokhotski
1
+
Khai nie
.
m tch phan da
.
ng Cauchy. Gia su
.
trong ma
.
t pha

ng ph u
.
c z
cho du
.
`o
.
ng cong do du
.
o
.
.
c t` uy y dong hoa
.
c khong dong L v`a tren du
.
`o
.
ng cong
do cho h`am lien tu
.
c () n`ao do. Khi do hie

n nhien tch phan

F(z) =
1
2i
_
L
()
z
d, z C L (3.40)
se xac di
.
nh mo
.
t h`am n`ao do cu a z. Tch phan do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch phan da
.
ng
Cauchy, h`am
1
z
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhan Cauchy, h`am () du
.
o
.
.
c go
.
i l`a m a
.
t do
.
.
Tch phan Cauchy l`a tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng cu a tch phan da
.
ng Cauchy. Tha
.
t
va
.
y, ne

u L l`a du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c gio
.
i ha
.
n mo
.
t mie
`
n do
.
n lien hoa
.
c L
go
`
m mo
.
t so h u
.
u ha
.
n du
.
`o
.
ng cong do du
.
o
.
.
c gio
.
i ha
.
n mie
`
n h u
.
u ha
.
n lien thong
v`a f H(D) ((D) th` tch phan (3.40) l`a tch phan Cauchy.
La
.
p la
.
i nguyen ve
.
n cac la
.
p lu a
.
n trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 3.2.14 ta co the

ch u
.
ng minh tnh chat da
.
c bie
.
t sau day cu a tch phan da
.
ng Cauchy: ta
.
i mo
.
i
die

m z khong na
`
m tren du
.
`o
.
ng cong L (z C L) tch phan da
.
ng Cauchy
(3.40) l` a h`am ch nh h`nh cu a bie

n z v` a
F

(z) =
1
2i
_
L
()
( z)
2
d.
Ho
.
n the

n u
.
a F(z) co da
.
o h`am mo
.
i cap v`a
F
(n)
(z) =
n!
2i
_
L
()
( z)
n+1
d, n = 1, 2, . . . (3.41)
Ne

u du
.
`o
.
ng cong L tach ma
.
t pha

ng ph u
.
c th`anh mo
.
t so mie
`
n th` trong cac
mie
`
n d o, noi chung tch phan da
.
ng Cauchy xac di
.
nh nh u
.
ng h`am ch nh h`nh
khac nhau. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi L l`a du
.
`o
.
ng cong dong Jordan do du
.
o
.
.
c th`
theo di
.
nh l y Jordan: ma
.
t ph a

ng ph u
.
c C du
.
o
.
.
c tach th`anh hai mie
`
n do
.
n lien
m`a du
.
`o
.
ng cong do l`a bien cu a mo

i mie
`
n. V`a khi do tch phan da
.
ng Cauchy
(3.40) xac di
.
nh hai h`am ch nh h`nh, cu
.
the

l`a:
258 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

(1) O
.

pha
`
n trong D
+
cu a L tch phan (3.40) x ac di
.
nh h`am ch nh h`nh k y
hie
.
u l`a f
+
(z)
f
+
(z) =
1
2i
_
L
()
z
d.
(2) Trong pha
`
n ngo`ai D

cu a L tch phan (3.40) xac di

.
nh h`am ch nh h`nh
f

(z)
f

(z) =
1
2i
_
L
()
z
d.
Cha

ng ha
.
n tch phan
1
2i
_
||=1
d
z
ba
`
ng 1 kha

p no
.
i trong h`nh tr`on z : [z[ < 1 v`a ba
`
ng 0 kha

p no
.
i ngo` ai
h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Ro r`ang f
+
(z) = 1, z z : [z[ < 1 v`a f

(0) = 0,
z z : [z[ > 1 l`a hai h`am ch nh h`nh khac nhau.
Ta c ung lu
.
u y ra
`
ng h`am F(z) xac di
.
nh bo
.
i tch phan (3.40) l`a h`am ch nh
h`nh ta
.
i die

m vo c` ung. Die
`
u do du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
nha
.
n xet 11.9.
Van de
`
quan tro
.
ng na

y ra mo
.
t c ach tu
.
.
nhien l`a c o the

xet gia tri

.
cu a tch
phan (3.40) khi z = z
0
thuo
.
c chu tuye

n L hay khong, t u
.
c l`a bie

u th u
.
c
1
2i
_
L
()
z
0
d (3.42)
co ngha hay khong khi die

m z
0
L?
D
-
i
.
nh ngha 3.2.6. Ngu
.
`o
.
i ta noi ra
`
ng h`am do
.
n tri
.
f(z) cho tren ta
.
p ho
.
.
p
lien thong L thoa man die
`
u kie
.
n Holder
7
ne

u to
`
n ta
.
i cac ha
`
ng so du
.
o
.
ng M
(go
.
i l`a ha
`
ng so Holder) v`a so du
.
o
.
ng , 0 < 1 (go
.
i l`a so m u Holder) sao
cho vo
.
i mo
.
i ca
.
p die

m z
1
, z
2
L ta de
`
u co
[f(z
1
) f(z
2
)[ < M[z
1
z
2
[

. (3.43)
7
L. Holder (1859-1937) l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c.
3.2. L y thuye

t Cauchy 259
Nha
.
n xet 3.2.11. 1) Khi = 1 th` die
`
u kie
.
n Holder c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die
`
u kie
.
n
Lipschitz
8
. Trong nhie
`
u sach chuyen kha o die
`
u kie
.
n Holder du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die
`
u
kie
.
n Lipschitz c ap .
2) Khi h`am f(z) thoa man die
`
u kie
.
n Holder tren L th` ngu
.
`o
.
i ta noi ra
`
ng
f thuo
.
c lo
.
p Holder cap : f H

(L).
3) Ngu
.
`o
.
i ta c ung noi ra
`
ng h`am f() thoa man die
`
u kie
.
n Holder v o
.
i s o
m u 0 < 1 ta
.
i die

m
0
ne

u to
`
n ta
.
i ha
`
ng so M > 0 sao cho vo
.
i mo
.
i die

m
L du ga
`
n
0
th`
[f() f(
0
)[ M[
0
[

, 0 < 1.
2
+
Tch phan vo
.
i ngha gia tri
.
chnh theo Cauchy
Ta se gia thie

t ra
`
ng L l`a du
.
` o
.
ng cong Jordan tro
.
n v`a die

m z = z
0
na
`
m
tren L.
Khi die

m z
0
L th` tch phan (3.42) khong to
`
n ta
.
i theo ngha thong
thu
.
`o
.
ng. Nhu
.
ng vo
.
i mo
.
t so ha
.
n che

bo

sung doi vo
.
i ma
.
t do
.
() ngu
.
`o
.
i
ta c o the

gan cho (3.42) mo

.
t y ngha x ac di
.
nh. Gia su
.
l`a du
.
`o
.
ng tr`on:
= (z
0
, ) = z C : [z z
0
[ = trong do l`a so du
.
o
.
ng du be sao
cho ch ca

t L ta
.
i hai die

m. Pha
`
n du
.
`o
.
ng cong L na
`
m ngo` ai h`nh tr`on
z C : [z z
0
[ du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a L(). Khi do tch phan
I(z
0
, ) =
1
2i
_
L()
()
z
0
d
to
`
n ta
.
i theo ngha thong thu
.
`o
.
ng.
D
-
i
.
nh ngha 3.2.7. Ne

u to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n
lim
0
I(z
0
, ) = I(z
0
)
th` gio
.
i ha
.
n do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tch ph an v o
.
i ngha gi a tri
.
chnh theo Cauchy (go
.
i
ta

t l`a gia tri

.
chnh) hay tch phan b at thu
.
` o
.
ng Cauchy v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a
I(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d. (3.44)
8
R. Lipschitz (1832-1903) l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c.
260 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

hay
I(z
0
) = v.p
1
2i
_
L
()d
z
0
(3.45)
Hai ch u
.
cai v.p o
.
tru
.
o
.
c tch phan trong ve

pha i cu a (3.45) l`a vie

t ta

t cu a
cac t` u
.
valuer principal co ngha l`a gia tri
.
chnh.
D
-
i
.
nh l y 3.2.19. Gia su
.
L l` a du
.
` o
.
ng cong dong Jordan tro
.
n v` a h` am ()
thoa man die
`
u kie
.
n Holder
[(
1
) (
2
)[ M[
1

2
[

, 0 < 1
kha

p no
.
i tren L. Khi do gia tri
.
chnh theo Cauchy cu a tch ph an da
.
ng Cauchy
to
`
n ta
.
i ta
.
i mo
.
i die

m z
0
L v` a
1
2i
_
L
()
z
0
d =
1
2i
_
L
() (z
0
)
z
0
d +
1
2
(z
0
). (3.46)
Ch u
.
ng minh. Ta xet tch phan theo L():
_
L()
()d
z
0
=
_
L()
() (z
0
)
z
0
d +(z
0
)
_
L()
d
z
0
(3.47)
v`a thu
.
.
c hie
.
n phep qua gio
.
i ha
.
n (3.47) khi 0.
1) Kha o sat gio
.
i ha
.
n
lim
0
_
L()
() (z
0
)
z
0
d (I)
V` H

(L) nen

() (z
0
)
z
0

M[ z
0
[
1
. (3.48)
Ma
.
t khac v` L l`a du
.
`o
.
ng cong Jordan tro
.
n nen no co tnh chat da
.
c bie
.
t l`a
1
[ z
0
[
[s s
0
[
> a > 0 (3.49)
3.2. L y thuye

t Cauchy 261
trong do s v`a s
0
l`a cac gia tri
.
cu a do
.
d`ai cung cu a L tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i die

m
v`a z
0
. Do do t` u
.
(3.48) v`a (3.49) ta c o

() (z
0
)
z
0
d

K
1
[s s
0
[
1
ds.
Nhu
.
va
.
y

_
L()
() (z
0
)
z
0
d

K
1
_
L()
[s s
0
[
1
ds
v`a t` u
.
do suy ra
`
ng tch phan (I) ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi v`a
lim
0
_
L()
() (z
0
)
z
0
d =
_
L
() (z
0
)
z
0
d. (3.50)
2) Kha o sat gio
.
i ha
.
n
lim
0
_
L()
d
z
0
(II)
Lu
.
u y ra
`
ng (z
0
, ) ch ca

t L ta
.
i hai die

m. Ta k y hie
.
u cung tr`on na
`
m trong
du
.
`o
.
ng cong L cu a (z
0
, ) v` a noi hai giao die

m do l`a
i
(). Khi do theo di
.
nh
l y Cauchy ta c o
_
L()
d
z
0
=
_

i
()
d
z
0
(3.51)
Nhu
.
ng tch phan o
.
ve

pha i cu a (3.51) ba
`
ng i() trong do () l`a so do goc
cu a cung
i
(). Khi 0 da
.
i lu
.
o
.
.
ng () da
`
n de

n goc gi u
.
a cac tie

p tuye

n
vo
.
i du
.
` o
.
ng cong L ta
.
i die

m z
0
. Do L l`a du
.
`o
.
ng cong tro
.
n nen () khi
0. Qua gio
.
i ha
.
n da

ng th u
.
c (3.47) khi 0 ta thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_
L()
()
z
0
d =
1
2i
_
L
() (z
0
)
z
0
d +(z
0
)
i
2i
v`a t` u
.
do thu du
.
o
.
.
c (3.46).
262 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Ve
`
sau ta k y hie
.
u
F(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d, z
0
L (3.52)
v`a nhu
.
ta bie

t tch phan (3.52) l`a tch phan bat thu

.
`o
.
ng Cauchy
3
+
Gia tri
.
gio
.
i ha
.
n cu a tch phan da
.
ng Cauchy
O
.

day ta se t`m gia tri

.
gio
.
i ha
.
n cu a tch phan da
.
ng Cauchy
F(z) =
1
2i
_
L
()
z
d, z C L
khi die

m z da
`
n de

n die

m z
0
L t` u
.
pha trong v`a t` u
.
pha ngo`ai v`a xac la
.
p
moi lien he
.
gi u
.
a cac gi a tri
.
gio
.
i ha
.
n ay. Do c ung chnh l`a no
.
i dung co
.
ba n
cu a cac cong th u
.
c Sokhoski-Plemeli
9
.
De

thay ro ba n chat cu a van de

`
, da
`
u tien ta xet
F(z) =
1
2i
_
L
()
z
d (3.53)
l`a tch phan Cauchy. Khi do ta
.
i mo

i die

m cu a mie
`
n D
+
(l`a pha
`
n trong cu a
L) h`am F(z) tr` ung vo
.
i h`am (z) ch nh h`nh trong mie
`
n D

n`ao do ch u
.
a ca
D v`a L. Do do ne

u z
0
l`a die

m n`ao do thuo
.
c L th` h`am F(z) = (z) da
`
n de

n
gio
.
i ha
.
n (z
0
) khi z z
0
t` u
.
pha trong v`a
lim
zz
0
zD
+
F(z) = (z
0
) =
+
(z
0
) (3.54)
trong do ta k y hie
.
u lim
zz
0
zD
+
F(z) =
+
(z
0
). Khi z , D
+
th` tch phan Cauchy
(3.53) ba
`
ng 0. Do do khi z z
0
, z , D
+
th` tch phan Cauchy da
`
n de

n 0 v`a
lim
zz
0
zD

F(z) = 0 =

(z
0
) (3.55)
9
Iu. V. Sokhoski (1842-1927) l`a nh`a toan ho
.
c Nga.
J. Plemeli l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c.
3.2. L y thuye

t Cauchy 263
trong do ta k y hie
.
u lim
zz
0
zD

F(z) =

(z
0
).
T` u
.
(3.54) v`a (3.55) suy ra

+
(z
0
)

(z
0
) = (z
0
) 0 = (z
0
). (3.56)
Nhu
.
va
.
y doi vo
.
i tch phan Cauchy ta
.
i mo

i die

m z
0
L de
`
u to
`
n ta
.
i cac
gia tri
.
gio
.
i ha
.
n ba
`
ng (z
0
) t` u
.
pha trong v`a ba
`
ng 0 t` u
.
pha ngo`ai v`a c ac gia
tri
.
gio
.
i ha
.
n do thoa man he
.
th u
.
c (3.56).
Bay gi`o
.
gia su
.
(3.53) l`a tch ph an da
.
ng Cauchy. Ta se thay ra
`
ng khi
z z
0
L th` c ac gia tri
.
gio
.
i ha
.
n cu a (3.53) c ung tuan theo chnh quy lua
.
t
nhu
.
doi vo
.
i tch phan Cauchy.
De

do
.
n gia n trong tr`nh b`ay ta se xet tch phan (3.53) vo
.
i cac gia thie

t
sau day
(i) L l`a du
.
`o
.
ng cong dong Jordan tro
.
n;
(ii) H`am bien (ma
.
t do
.
) () l`a h`am ch nh h`nh trong lan ca
.
n cu a mo

i
die

m cu a du
.
`o
.
ng cong L.
D
-
i
.
nh l y 3.2.20. (Iu. Sokhoski, J. Plemeli) Gia su
.
L l` a du
.
` o
.
ng cong dong
Jordan tro
.
n v` a (z) l`a h`am ch nh h`nh trong l an ca
.
n cu a mo

i die

m cu a
du
.
`o
.
ng cong L. Khi do tch phan da
.
ng Cauchy
F(z) =
1
2i
_
L
()
z
d (3.57)
co c ac gia tri
.
gio
.
i ha
.
n l`a F
+
(z
0
) v` a F

(z
0
) ta
.
i mo
.
i die

m z
0
cu a du
.
` o
.
ng cong
L khi die

m z da
`
n de

n z
0
t` u
.
pha trong v` a pha ngo`ai tu
.
o
.
ng u
.
ng v` a cac gi a
tri
.
gio
.
i ha
.
n do du
.
o
.
.
c bie

u die

n qua h`am bien () v` a tch phan bat thu

.
` o
.
ng
bo
.
i cac cong th u
.
c
F
+
(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d +
1
2
(z
0
),
(3.58)
F

(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d
1
2
(z
0
).
264 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

Cac cong th u
.
c (3.58) du
.
o
.
.
c go
.
i l` a c ac c ong th u
.
c Sokhoski - Plemeli.
Nha
.
n xet. Lu
.
u y de

n k y hie
.
u (3.52) cac cong th u
.
c (3.58) c o the

vie

t la
.
i
du
.
o
.
i da
.
ng
F
+
(z
0
) = F(z
0
) +
1
2
(z
0
)
(3.58*)
F

(z
0
) = F(z
0
)
1
2
(z
0
)
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z
0
l`a die

m t` uy y cu a du
.
`o
.
ng cong L (z
0
L). Ta xet
-lan c a
.
n |(z
0
, ) = |(z
0
) sao cho h`am () ch nh h`nh trong |(z
0
). Ta
du
.
.
ng du
.
`o
.
ng tr`on (z
0
, ) = z : [z z
0
[ = du be sao cho (z
0
, ) |(z
0
).
Ta k y hie
.
u:
+ L() l`a pha
`
n du
.
`o
.
ng cong L na
`
m ngo`ai h`nh tr`on S(z
0
, ) = z : [z
z
0
[ , c`on () l`a pha
`
n du
.
`o
.
ng cong L na
`
m trong S(z
0
, );
+
e
() l`a cung tr`on cu a (z
0
, ) na
`
m ngo`ai L, c`on
i
() na
`
m trong L;
+ () = L()
e
(); () = L()
i
().
Tie

p theo ta xet tch phan da

.
ng Cauchy
F(z) =
1
2i
_
L
()
z
d. (3.57*)
trong hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p sau day.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat: die

m z D
+
. Khi do tch phan da
.
ng Cauchy
(3.57*) xac di
.
nh h`am F
+
(z) H(D
+
) v`a
F
+
(z) =
1
2i
_
L
()
z
d.
V` die

m z na
`
m ngo`ai du
.
`o
.
ng cong ()
e
() v`a () ch nh h`nh trong |(z
0
)
nen theo di
.
nh l y tch phan Cauchy ta co
1
2i
_
()e()
()
z
d = 0
1
2i
_
()
()
z
d =
1
2i
_
e()
()
z
d
3.2. L y thuye

t Cauchy 265
v`a t` u
.
do suy ra
`
ng
F
+
(z) =
1
2i
_
L
()
z
d =
1
2i
_
L()
()
z
d +
1
2i
_
()
()
z
d
=
1
2i
_
L()
()
z
d +
1
2i
_
e()
()
z
d
=
1
2i
_
L()e(
()
z
d, (3.59)
trong do tch phan o
.
ve

pha i l`a tch phan da

.
ng Cauchy. No xac di
.
nh h`am
ch nh h`nh trong lan ca
.
n bat k` y cu a die

m z
0
(khong ch u
.
a die

m cu a L() +

e
()) do
`
ng th`o
.
i ta
.
i c ac die

m thuo
.
c D
+
cu a lan c a
.
n do no tr` ung v o
.
i h`am
F
+
(z). Qua gio
.
i ha
.
n (3.59) khi z ( D
+
) da
`
n de

n z
0
L ta c o
lim
zz
0
zD
+
F
+
(z
0
) = F
+
(z
0
) =
1
2i
_
L()
()
z
0
d +
1
2i
_
e()
()
z
0
d. (3.60)
Cong th u
.
c (3.60) ch u
.
ng to ra
`
ng gia tri
.
gio
.
i ha
.
n F
+
(z
0
) cu a tch phan da
.
ng
Cauchy to
`
n ta
.
i z
0
L v`a do (3.59) no xac di
.
nh mo
.
t h`am ch nh h`nh tren
chu tuye

n L.
De

xac di
.
nh su
.
.
phu
.
thuo
.
c gi u
.
a h`am F
+
(z
0
) vo
.
i h`am bien (z
0
) ta c a
`
n
chuye

n qua gio
.
i ha
.
n da

ng th u
.
c (3.60) khi 0.
Da
`
u tien kha o sat gio
.
i ha
.
n
lim
0
1
2i
_
e()
()
z
0
d.
Da
.
t z
0
= e
i
do
.
c theo cung
e
(). Khi do d = ie
i
d. Ngo` ai ra ta co
the

vie

t
() = (z
0
) +(, z
0
)
266 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

trong do

(, z
0
)

e()
0 khi 0 v`a
e
(). Do do
1
2i
_
e()
()
z
0
d =
1
2i
_
e()
(z
0
) +
e
i
ie
i
d
=
(z
0
)
2
_
e()
d +
1
2
_
e()
d.
v` lim
0
_
e()
d = , lim
0
_
e()
d = 0 nen
lim
0
1
2i
_
e()
()
z
0
d =
(z
0
)
2
(3.61)
Tie

p theo, khi 0 t` u
.
(3.60) ta thu du
.
o
.
.
c tch phan
1
2i
_
L()
()
z
0
d
da
`
n de

n gio
.
i ha
.
n xac di
.
nh. Ta k y hie
.
u gia tri
.
gio
.
i ha
.
n do l`a
lim
0
1
2i
_
L()
()
z
0
d =
1
2i
_
L
()
z
0
d. (3.62)
Do l`a gia tri
.
cu a tch phan da
.
ng Cauchy ta
.
i die

m z
0
L.
Nhu
.
va
.
y qua gio
.
i ha
.
n da

ng th u
.
c (3.60), t` u
.
(3.61) v`a (3.62) ta c o
F
+
(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d +
1
2
(z
0
). (3.63)
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai: die

m z D

. Ho`an to`an tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat, trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o
F

(z) =
1
2i
_
L
()
z
d =
1
2i
_
L()
()
z
d +
1
2i
_

i
()
()
z
d
=
1
2i
_
L()

i
()
()
z
d. (3.64)
3.2. L y thuye

t Cauchy 267
trong do tch phan da
.
ng Cauchy o
.
ve

pha i xac di
.
nh h`am ch nh h`nh trong
lan ca
.
n die

m z
0
v`a tr` ung vo
.
i F

(z) ta
.
i nh u
.
ng die

m thuo
.
c D

cu a lan ca
.
n
do. Qua gio
.
i ha
.
n (3.64) khi die

m z D

da
`
n de

n die

m z
0
L ta thu du
.
o
.
.
c
lim
zz
0
zD

(z) = F

(z
0
) =
1
2i
_
L()
()
z
0
d
1
2i
_

i
()
()
z
0
d. (3.65)
Nhu
.
va
.
y ta da ch u
.
ng minh su
.
.
to
`
n ta
.
i gia tri
.
gio
.
i ha
.
n t` u
.
ngo`ai cu a tch phan
da
.
ng Cauchy ta
.
i die

m t` uy y z
0
L.
Lu
.
u y ra
`
ng theo cong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
1
2i
_
e()
()
z
0
d +
1
2i
_

i
()
()
z
0
d = (z
0
)
v`a do do t` u
.
(3.61) ta thu du
.
o
.
.
c
lim
0
1
2i
_

i
()
()
z
0
d =
1
2
(z
0
). (3.66)
T` u
.
(3.66), qua gi o
.
i ha
.
n (3.65) khi 0 ta co
F

(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d
1
2
(z
0
).
Nhu
.
va
.
y ta thu du
.
o
.
.
c
F
+
(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d +
(z
0
)
2
,
F

(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d
(z
0
)
2

Do l`a cac cong th u
.
c Sokhoski - Plemeli.
He
.
qua 3.2.2. 1. C o
.
ng ve

vo
.
i ve

c ac da

ng th u
.
c (3.58) ta thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_
L
()
z
0
d =
F
+
(z
0
) +F

(z
0
)
2
(3.67)
268 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

He
.
th u
.
c (3.67) ch u
.
ng to r a
`
ng gi a tri
.
cu a tch phan da
.
ng Cauchy ta
.
i die

m
bat k`y cu a chu tuye

n tch ph an l`a b a
`
ng trung b`nh co
.
ng c ac gi a tri
.
gio
.
i ha
.
n
t` u
.
trong v`a t` u
.
ngo`ai cu a n o.
2. Lay da

ng th u
.
c th u
.
nhat cu a (3.58) tr` u
.
da

ng th u
.
c th u
.
hai ta co
(z
0
) = F
+
(z
0
) F

(z
0
). (3.68)
He
.
th u
.
c (3.68) ch u
.
ng to r a
`
ng gi a tri
.
cu a h`am bien ta
.
i die

m bat k`y cu a L l`a

ba
`
ng hie
.
u gi u
.
a cac gia tri
.
gio
.
i ha
.
n ta
.
i die

m do cu a tch phan da
.
ng Cauchy.
Ke

t qua tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
di
.
nh l y 3.2.20 co the

ch u
.
ng minh cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
L l`a du
.
`o
.
ng cong tro
.
n t` u
.
ng kh uc. Khi do ta
.
i cac die

m m`a L co tie

p tuye

n
cac cong th u
.
c (3.58) va

n gi u
.
nguyen. Ta
.
i cac die

m goc c ac c ong th u
.
c (3.58)
du
.
o
.
.
c thay bo
.
i
F
+
(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d +
_
1

2
_
(z
0
),
F

(z
0
) =
1
2i
_
L
()
z
0
d

2
(z
0
)
trong do l`a goc gi u
.
a cac tie

p tuye

n vo
.
i L ta
.
i die

m goc z
0
L.
Nha
.
n xet 3.2.12. Cac c ong th u
.
c Sokhoski-Plemeli va

n c` on d ung ne

u h`am
bien () H

(L) ch lien tu
.
c tren L v`a L l`a du
.
`o
.
ng cong Jordan do du
.
o
.
.
c.
V du
.
1. Xet tch phan
F(z) =
1
2i
_

dx
x z
trong do = x R : 1 x 1 v`a tch phan du
.
o
.
.
c lay theo hu
.
o
.
ng tang
cu a x. Gia su
.
lay z
0
= 0. O
.

day h`am () 1 l`a h`am ch nh h`nh z C.

Do do ngoa
.
i tr` u
.
die
`
u kie
.
n duy nhat l`a du
.
`o
.
ng tr`on (z
0
, ) pha i ca

t ta
.
i hai
die

m d u
.
ng tru
.
o
.
c v`a d u
.
ng sau z
0
= 0, ta co the

cho
.
n du
.
`o
.
ng tr`on (z
0
, ) mo
.
t
3.2. L y thuye

t Cauchy 269
cach t` uy y. Ta lay (z
0
, ) l`a du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
. Khi do cung () l`a doa
.
n
= [1, +1] v`a cac cung
i
(),
e
() chnh l`a nu
.
a tren v`a nu
.
a du
.
o
.
i cu a
du
.
`o
.
ng tr`on. Theo c ong th u
.
c (3.68) ta co
F
+
(0) F

(0) = (0) = 1.
Ta xac di
.
nh F
+
(0) v`a F

(0). Ta c o
F
+
(0) =
1
2i
_
e()
d

=
1
2i
2
_

e
i
id
e
i
=
1
2
;
F

(0) =
1
2i
_

i
()
d

=
1
2i
0
_

e
i
id
e
i
=
1
2

2. Gia su
.
L = z : [z[ = 1, () =
1

. Ta xet tch phan da

.
ng Cauchy
1
2i
_
L
d
( z)

Ne

u die

m z na
`
m trong L th`
1
2i
_
L
d
( z)
=
1
2i
1
z
_
L
d

+
1
2i

1
z
_
L
d
z
=
1
z
+
1
z
= 0.
Ne

u die

m z na
`
m ngo`ai L th` tch phan do ba
`
ng
1
z
. Nhu
.
va
.
y
F
+
(z
0
) = 0, F

(z
0
) =
1
z
0
v`a do do theo cong th u
.
c (3.67) ta thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_
L
d
( z
0
)
=
1
2z
0

270 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

3.2.11 Bie

u die

n tch phan h`am die

`
u h`oa
Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet bie

u die

n tch phan h`am die

`
u h`oa.
D
-
i
.
nh l y 3.2.21. Gia su
.
h`am f chnh h`nh trong h`nh tr` on S(R) = [z[ < R
v`a lien tu
.
c trong h`nh tr` on dong S(R), f(z) = u(z) +iv(z). Khi d o
f(z) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
Re
it
+z
Re
it
z
dt +iv(0). (3.69)
Cong th u
.
c (3.69) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cong th u
.
c Schwartz c` on h`am
Re
it
+z
Re
it
z
du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a nh an Schwartz.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, doi vo
.
i z S(R), theo c ong th u
.
c tch phan Cauchy
ta co
f(z) =
1
2i
_
S(R)
f()
z
d =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
Re
it
Re
it
z
dt. (3.70)
Da
.
c bie
.
t l`a
f(0) =
1
2i
_
S(R)
f()

d =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)dt. (3.71)
Ngo` ai ra ta co
0 =
1
2i
_
S(R)
f()
R
2
/z
d
=
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
zRe
it
Re
it
z R
2
dt
=
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
z
Re
it
z
dt, (3.72)
3.2. L y thuye

t Cauchy 271
v` [R
2
/z[ > R v`a do do h`am du
.
o
.
i dau tch phan ch nh h`nh trong S(R) v`a
lien tu
.
c tren S(R). T` u
.
(3.70) v`a (3.71) ta thu du
.
o
.
.
c
f(z)
1
2
f(0) =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
1
2
Re
it
+z
Re
it
z
dt. (3.73)
Bay gi`o
.
t` u
.
(3.71) v`a (3.72) ta c o
1
2
f(0) =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
1
2
Re
it
+z
Re
it
z
dt,
v`a do do
1
2
f(0) =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
1
2
Re
it
+z
Re
it
z
dt. (3.74)
Da
.
t f(z) = u(z) +iv(z) v` a co
.
ng (3.73) vo
.
i (3.74) ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
Re
it
+z
Re
it
z
dt +iv(0).
Nha
.
n xet 3.2.13. Cong th u
.
c (3.69) cho phep ta xac di
.
nh h`am ch nh h`nh f(z)
trong h`nh tr`on S(R) (vo
.
i su
.
.
chnh xac de

n mo
.
t ha
`
ng so co
.
ng thua
`
n a o) khi
bie

t c ac gia tri
.
cu a pha
`
n thu
.
.
c cu a h`am do tren bien S(R).
T` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh, ba
`
ng cach tach c ac pha
`
n thu
.
.
c v`a pha
`
n a o,
ta co
u(z) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
R
2
[z[
2
[Re
it
z[
2
dt. (3.75)
Ne

u da
.
t z = re
i
, r < R v`a de

y ra
`
ng
Re
_
Re
it
+re
i
Re
it
re
i
_
=
R
2
r
2
[Re
it
re
i
[
2
=
R
2
r
2
R
2
2Rr cos(t ) +r
2
272 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

ta co the

vie

t (3.75) o
.
da
.
ng khac nhu
.
sau:
u(re
i
) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
R
2
r
2
R
2
2Rr cos(t ) +r
2
dt. (3.76)
Cong th u
.
c (3.75) hoa
.
c (3.76) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a c ong th u
.
c Poisson c`on h`am
R
2
r
2
[Re
it
z[
2
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhan Poisson.
Cong th u
.
c n`ay d ung doi vo
.
i pha
`
n thu
.
.
c cu a h`am ch nh h`nh trong h`nh
tr`on S(R) v`a lien tu
.
c trong S(R). C o the

ch u
.
ng minh ra
`
ng cong th u
.
c ay
d ung vo
.
i h`am u(z) bat k` y die
`
u h`oa trong S(R) v`a lien tu
.
c trong S(R). Ne

u
f(z) = u(z) + iv(z) ch nh h`nh trong S(R) v`a lien tu
.
c trong S(R) th` ba
`
ng
cach bie

u die

n u v`a v bo
.
i cong th u
.
c (3.75) (hoa
.
c (3.76)) ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
R
2
[z[
2
[Re
it
z[
2
dt. (3.77)
Cong th u
.
c n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a c ong th u
.
c Poisson d oi vo
.
i cac h` am ch nh h`nh
trong h`nh tr`on v`a lien tu
.
c trong h`nh tr`on dong.
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh cong th u
.
c Poisson v`a Schwarz doi vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
khi mie
`
n l`a pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on.
Gia su
.
h`am f ch nh h`nh trong mie
`
n S

(R) = [z[ > R v`a lien tu

.
c
trong S

(R). Khi do nh`o

.
cong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
f(z) =
1
2i
_
S

(R)
f()
z
d +f()
=
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
Re
it
Re
it
z
dt +f().
3.2. L y thuye

t Cauchy 273
Ngo` ai ra
0 =
1
2i
_
S

(R)
f()

d +f() =
1
2
2
_
0
f(Re
it
) +f(),
0 =
1
2i
_
S

(R)
f()

R
2
z
d +f()
=
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
z
Re
it
z
dt +f()
v` ra
`
ng

R
2
z

< R.
Ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap l y lua
.
n nhu
.
o
.
tren ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
Re
it
+z
Re
it
z
dt +v()i, [z[ > R.
Do l`a cong th u
.
c Schwartz doi v o
.
i cac h`am ch nh h`nh trong S

(R) v`a lien

tu
.
c trong S

(R). Tie

p theo c ung nhu

.
o
.
tren ta co
u(re
i
) =
1
2
2
_
0
u(Re
it
)
R
2
r
2
R
2
2Rr cos( t) +r
2
dt, r > R.
Do l`a cong th u
.
c Poisson doi vo
.
i cac h`am die
`
u h`oa trong S

(R) v`a lien tu

.
c
trong S

(R). Cong th u
.
c Poisson doi vo
.
i cac h`am ch nh h`nh trong S

(R)
v`a lien tu
.
c trong S

(R) c o da
.
ng
f(re
i
) =
1
2
2
_
0
f(Re
it
)
R
2
r
2
R
2
2Rr cos( t) +r
2
dt, r > R.
Cong th u
.
c Poisson (3.75) co vai tr`o rat quan tro
.
ng trong khi gia i b`ai toan
Dirichlet.
274 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

B`ai toan Dirichlet da
.
t ra nhu
.
sau: Gia su
.
f() l`a h`am 2-tua
`
n ho`an, lien
tu
.
c tren du
.
`o
.
ng tr`on = [z[ = r. H ay t`m h`am bie

n ph u
.
c F(z) thoa man
die
`
u kie
.
n:
a) die
`
u h`oa trong h`nh tr`on U = [z[ < r;
b) lien tu
.
c trong U = [z[ r; v`a
c) f(
0
) = lim
ze
i
0
|z|<r
F(z).
Ta muon ch u
.
ng minh di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 3.2.22. B`ai toan Dirichlet doi vo
.
i h`nh tr` on lu on lu on c o nghie
.
m.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
[z[ < r. Ta da
.
t
F(z) =
1
2
2
_
0
f()
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
d. (3.78)
Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
1. F(z) l`a h`am die
`
u h`oa trong U.
2. f(
0
) = lim
ze
i
0
|z|<r
F(z)
Ch u
.
ng minh 1). Tru
.
o
.
c he

t ta nha
.
n xet ra
`
ng h`am F(z) xac di
.
nh bo
.
i
(3.78) l`a pha
`
n thu
.
.
c cu a h`am

F(z) =
1
2
2
_
0
f()
re
i
+z
re
i
z
d.
Do do ne

u ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng

F(z) ch nh h`nh th` 1) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh. Vo
.
i z U bat k` y ta c o

F(z + z)

F(z)
z

1

2
_
0
f()
re
i
(re
i
z)
2
d =
=
z

2
_
0
re
i
f()d
(re
i
z)
2
(re
i
z z)
3.2. L y thuye

t Cauchy 275
v`a do do ve

trai da
`
n de

n 0 khi z 0, t u
.
c l`a da
.
o h`am

F

(z) to
`
n ta
.
i.
Nhu
.
va
.
y tnh die
`
u h`oa cu a F(z) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Ch u
.
ng minh 2). Ta nha
.
n xet ra
`
ng doi vo
.
i h`am die
`
u h`oa ha
`
ng so u(z) = 1
ta co cong th u
.
c
1 =
1
2
2
_
0
r [z[
2
[re
i
z[
2
d, [z[ r,
v`a do do
F(z) f(
0
) =
1
2
2
_
0
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
[f() f(
0
)]d
=
1
2
_
|
0
|
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
[f( f(
0
)]d
+
1
2
_
|
0
|>
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
[f() f(
0
)]d =
=
1
+
2
(3.79)
trong do l`a so se du
.
o
.
.
c xac di
.
nh.
U
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan
1
. Gia su
.
> 0 l`a so du
.
o
.
ng cho tru
.
o
.
c t` uy y. V`
f() l`a h`am lien tu
.
c nen ta co the

xac di
.
nh so () sao cho
[f() f(
0
)[ < /2, [
0
[ < ().
Do do
[
1
[ =

1
2
_
|
0
|

2

1
2
2
_
0
[r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
d =

2
(3.80)
U
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan
2
. Sau khi cho
.
n so () o
.
tren, ta xet tch phan
(z) =
1
2
_
|
0
|>
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
d (3.81)
276 Chu
.
o
.
ng 3. L y thuye

t tch phan h`am ch nh h`nh

v`a ch u
.
ng to ra
`
ng
lim
ze
i
0
|z|<r
(z) = 0.
Ta da
.
t z = e
i
. Ne

u [
0
[ < /2 th`
[ [ /2
doi vo
.
i bat k` y thoa m an die
`
u kie
.
n [
0
[ > . Do do
[re
i
[z[ r sin

2
,
v`a
[(z)[
1
r
2
sin
2

2
(r
2

2
) 0.
khi r.
Nhu
.
va
.
y sau vie
.
c cho
.
n so () o
.
tren ta co
[
2
[ =

1
2
_
|
0
|>

2M
2
_
|
0
|>
r
2
[z[
2
[re
i
z[
2
d = 2M(z),
trong do M = sup [f()[, v`a (z) l`a gia tri
.
cu a tch phan (3.81). V` (z) 0
khi z re
i
0
([z[ < r) nen khi z thuo
.
c lan ca
.
n du be cu a die

m re
i
0
ta co
[
2
[

2
(3.82)
T` u
.
(3.79), (3.80) v`a (3.82) ta thu du
.
o
.
.
c
[F(z) f(
0
)[

2
+

2
= .
3.3. B`ai ta
.
p 277
3.3 B`ai ta
.
p
1. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u f H(D) v`a l`a chu tuye

n dong tro
.
n t` u
.
ng kh uc
thuo
.
c mie
`
n do
.
n lien D th`
_

f(z)dz = 0.
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am
f(z)
1
2i
_

f()
z
z
n

n
d = g(z),
trong do l`a chu tuye

n Jordan bao die

m = 0 v`a = z, l`a da th u
.
c ba
.
c
n 1 v`a
g
(m)
(0) = f
(m)
(0), m = 0, 1, . . . , n 1.
3. Gia su
.
mie
`
n D v`a f H(D). Khi do
f(z) =
1
2i
_
D
f()
z
d +f(), z D.
4. Ch u
.
ng minh ra
`
ng trung b`nh co
.
ng cu a mo
.
i gia tri
.
z
n

=0
a

doi vo
.
i cac
die

m z tren du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 l`a ba
`
ng a
n
ne

=0
a

l`a h`am ch nh h`nh

o
.
trong v`a tren bien h`nh tr`on [z[ 1.
5. T`m h`am die
`
u h`oa trong nu
.
a tren cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
nha
.
n gia tri
.
ba
`
ng
0 tren du
.
`o
.
ng knh v`a ba
`
ng 1 tren nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on.
6. T`m h`am u(z) die
`
u h`oa trong v`anh le
.
ch tam gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng tr`on
0
=
[z 3[ = 9 v`a
1
= [z 8[ = 16 v`a u

z
0
= u
0
, u

z
1
= u
1
, trong do u
0
v`a u
1
l` a nh u
.
ng ha
`
ng so.
7. T`m mo
.
t h`am die
`
u h`oa trong nu
.
a ma
.
t pha

ng tren bo di h`nh tr`on S =

[z 2i[ < 1 v`a co gia tri
.
ba
`
ng 0 tren tru
.
c thu
.
.
c v`a gia tri
.
ba
`
ng 1 tren chu
vi cu a S.
Chu
.
o
.
ng 4
Cac tnh cha

t co
.
ba

n cu

a h`am
ch

nh h`nh
4.1 Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan
Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
4.1.1 D
-
i
.
nh ly gia tri
.
trung b`nh . . . . . . . . . . . . . . 279
4.1.2 D
-
i
.
nh ly Liouville . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
4.1.3 D
-
i
.
nh ly Weierstrass ve ` chuo

i h`am ho
.
i tu
.
de `u . . . 284
4.1.4 Tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh. Chuo

i
Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
4.1.5 Cac quan die

m khac nhau trong vie

.
c xay du
.
.
ng ly
thuye

t h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . . . 305

4.2 Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh . . . . . 310
4.2.1 Khong die

m (0-die

m) cu a h`am ch nh h`nh . . . . . 310

4.2.2 Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh . . . . . . 313
4.2.3 Nguyen ly thac trie

n gia i tch . . . . . . . . . . . . 317

4.2.4 Nguyen ly modun cu
.
.
c da
.
i . . . . . . . . . . . . . . 320
4.3 D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p . . . . . . . . . . . . . . 326
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 279
4.3.1 Chuo

i Laurent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
4.3.2 D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p do
.
n tri
.
. . . . . . . . . . . 337
4.3.3 Dang die
.
u cu a h`am ta
.
i die

m vo c` ung . . . . . . . . 348
4.3.4 Phan loa
.
i h`am ch nh h`nh . . . . . . . . . . . . . . 350
4.4 Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. . . . . . . . . . 354
4.4.1 Nguyen ly acgumen . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
4.4.2 D
-
i
.
nh ly Rouche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
4.4.3 Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. . . . . . . . . . . 363
4.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
Trong chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c, ta da ch u
.
ng minh di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t h`am
ch nh h`nh- di
.
nh l y Cauchy. Di
.
nh l y n`ay keo theo mo
.
t loa
.
t he
.
qua quan
tro
.
ng. Da
.
c bie
.
t l`a no cho phep ta xac la
.
p moi lien he
.
nhat di
.
nh gi u
.
a cac gia
tri
.
cu a h`am ch nh h`nh ta
.
i cac die

m trong cu a mie
`
n ch nh h`nh vo
.
i cac gia
tri
.
bien cu a h`am do. Moi lien he
.
do du
.
o
.
.
c mo ta trong cong th u
.
c tch phan
co
.
ba n th u
.
hai cu a Cauchy. Do l`a cong th u
.
c trung tam cu a l y thuye

t h`am
ch nh h`nh.
4.1 Cac ke

t qua

quan tro
.
ng nha

t r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy
O
.

mo
.
t m u
.
c do
.
nhat di
.
nh, mo
.
i di
.
nh l y cu a mu
.
c n`ay de
`
u l`a he
.
qua cu a cong
th u
.
c tch phan Cauchy.
4.1.1 D
-
i
.
nh l y gia tri
.
trung b`nh
Do l` a di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 4.1.1. Gia su
.
f(z) l`a h`am lien tu
.
c trong h`nh tr` on dong S(R) =
z C : [z z
0
[ R v`a ch nh h`nh trong h`nh tr` on S(R). Khi d o ta co
280 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
da

ng th u
.
c
f(z
0
) =
1
2
2
_
0
f(z
0
+re
it
)dt,
t u
.
c l`a gia tri
.
cu a h`am ta
.
i t am h`nh tr` on ba
`
ng trung b`nh co
.
ng c ac gia tri
.
cu a
no tren du
.
`o
.
ng tr`on.
Ch u
.
ng minh. Theo cong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
f(z
0
) =
1
2i
_
S(R)
f()
z
0
d.
Thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i theo cong th u
.
c
= z
0
+Re
it
, 0 t 2
ta thu du
.
o
.
.
c
f(z
0
) =
1
2i
2
_
0
f(z
0
+Re
it
)
Re
it
idt
Re
it
=
1
2
2
_
0
f(z
0
+Re
it
)dt.
4.1.2 D
-
i
.
nh l y Liouville
D
-
i
.
nh l y 4.1.2. (Liouville
1
) Ne

u h`am chnh h`nh tren to`an m a

.
t pha

ng ph u
.
c
f(z) co modun bi
.
cha
.
n th` no do
`
ng nhat ha
`
ng s o, t u
.
c l`a f(z) const z C.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
[f(z)[ M < z C. Ta se ap du
.
ng cong th u
.
c
tch phan Cauchy cho da
.
o h`am f

(z) v`a h`nh tr`on S(R) vo

.
i tam ta
.
i die

m z
v`a ban knh R. Ta co
f

(z) =
1
2i
_
S(R)
f()
( z)
2
d.
1
I. Liouville (1809-1882) l`a nh`a toan ho
.
c Ph ap
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 281
T` u
.
do
[f

(z)[
1
2
M
R
2
2R =
M
R

Ve

trai cu a bat da

ng th u
.
c n`ay kh ong phu
.
thuo
.
c R, c`on ve

pha i da
`
n de

n 0 khi
R tang vo ha
.
n. T` u
.
do suy ra
`
ng [f

(z)[ = 0 v`a f

(z) = 0 C. Do do f(z)
const trong C.
Nhu
.
va
.
y lo
.
p cac h`am ch nh h`nh trong to`an ma
.
t pha

ng v`a bi
.
cha
.
n ch
go
`
m cac h`am ta
`
m thu
.
`o
.
ng (cac ha
`
ng so).
Di
.
nh l y Liouville v` u
.
a ch u
.
ng minh co the

khai quat du
.
o
.
i da
.
ng
D
-
i
.
nh l y 4.1.3. Ne

u h`am f(z) chnh h`nh trong to`an m a

.
t pha

ng v` a thoa
man die
`
u kie
.
n [f(z) M[z[
n
, M < v` a n l`a so nguyen du
.
o
.
ng th` do l`a da
th u
.
c ba
.
c khong cao ho
.
n n.
2
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z
0
l`a die

m t` uy y cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c. T` u
.
cong th u
.
c
tch ph an Cauchy doi vo
.
i da
.
o h`am cap cao ta co
f
(n+1)
(z
0
) =
(n + 1)!
2i
_
S(R)
f(z)
(z z
0
)
n+2
dz, S(R) = z : [z z
0
[ < R
v`a do do
[f
(n+1)
(z
0
)[
M[z[
n
R
n+1
(n + 1)!.
V` [z[ [z
0
[ + R nen qua gio
.
i ha
.
n khi R ta thu du
.
o
.
.
c f
(n+1)
(z
0
) = 0.
Do z
0
l`a die

m t` uy y cu a C nen f
(n+1)
(z) 0. T` u
.
do suy ra
`
ng f
(n)
(z) const
v`
f
(n)
(z) f
(n)
(z
0
) =
z
_
z
0
f
(n+1)
(z)dz 0,
t u
.
c l`a f
(n)
(z) f
(n)
(z
0
) = const . . . Ba
`
ng cach la
.
p lua
.
n nhu
.
va
.
y, de

d`ang
thu du
.
o
.
.
c die
`
u kha

ng di
.
nh cu a di
.
nh l y.
2
Khi n = 0 th` ta thu du
.
o
.
.
c di
.
nh ly 12.1
282 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Di
.
nh l y Liouville c`on co the

phat bie

u du
.
o
.
i da
.
ng
D
-
i
.
nh l y 4.1.2

. Ne

u h` am f(z) chnh h`nh tren to`an m a

.
t pha

ng mo
.
r o
.
ng C
th` no do
`
ng nhat ha
`
ng so.
Ch u
.
ng minh. V` h`am f ch nh h`nh ta
.
i die

m nen lim
z
f(z) to
`
n ta
.
i v`a h u
.
u
ha
.
n. T` u
.
do suy ra f(z) bi
.
cha
.
n trong lan ca
.
n n`ao do |() = z : [z[ > R
cu a die

m . Gia su
.
f(z)[ M
1
, z |(). Ma
.
t khac, do h`am f ch nh
h`nh (v`a do do no lien tu
.
c) trong h`nh tr`on dong S(R) = z : [z[ R nen
no bi
.
cha
.
n trong h`nh tr`on do. Gia su
.
[f(z)[ M
2
, z S(R). Nhu
.
ng khi do
h`am f bi
.
cha
.
n trong to`an ma
.
t pha

ng: f(z)[ < M = max(M

1
, M
2
) z C.
V` h`am f ch nh h`nh tren C nen theo di
.
nh l y 4.1.2 ta c o f const.
Bay gi`o
.
ta ap du
.
ng di
.
nh l y Liouville de

ch u
.
ng minh di
.
nh l y Gauss - di
.
nh
l y co
.
ba n cu a da
.
i so.
D
-
i
.
nh l y 4.1.4. (Gauss) Mo
.
i da th u
.
c da
.
i so ba
.
c m 1 vo
.
i he
.
s o ph u
.
c de
`
u
co m nghie
.
m ne

u mo

i nghie
.
m du
.
o
.
.
c tnh m o
.
t so la
`
n ba
`
ng b o
.
i cu a n o.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.

P
m
(z) = a
m
z
m
+a
m1
z
m1
+ +a
1
z +a
0
, a
m
,= 0, m 1.
Ta ch u
.
ng minh ba
`
ng pha n ch u
.
ng: gia su
.
P
m
(z) khong c o nghie
.
m trong
C. Ta xet h`am
f(z) =
1
P
m
(z)

H`am f(z) c o cac tnh chat sau day

(i) H`am f(z) H(C) v` P
m
(z) ,= 0 z C.
(ii) H`am f(z) c o modun bi
.
cha
.
n, t u
.
c l`a [f(z)[ M z C. Tha
.
t va
.
y,
v` lim
z
P
m
(z) = nen lim
z
1
P
m
(z)
= 0. T` u
.
do R > 0 sao cho z : [z[ > R
ta co
[f(z)[ < 1.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 283
Trong h`nh tr`on dong [z[ R h`am f(z) co modun bi
.
cha
.
n, t u
.
c l`a [f(z)[ m
z [z[ R. T` u
.
do suy ra
`
ng [f(z)[ < m + 1 = M, z C. Nhu
.
va
.
y
h`am f(z) H(C) v`a [f(z) M z C, t u
.
c l`a thoa man cac die
`
u kie
.
n cu a
di
.
nh l y Liouville. Do do f(z) const tren C. T` u
.
do suy ra
`
ng P
m
(z

const.
Nhu
.
ng die
`
u do khong the

xa y ra v` a
m
,= 0 v`a m 1.
Nhu
.
va
.
y to
`
n ta
.
i gia tri
.

1
C sao cho
P(
1
) = 0.
Do do P
m
(z) = (z
1
)P
m1
(z), P
m1
(
1
) ,= 0. Nhu
.
ng P
m1
(z) c ung l`a da
th u
.
c da
.
i so ba
.
c m 1 nen
2
C sao cho P
m1
(z) = (z
2
)P
m2
(z),
P
m2
(
2
) ,= 0. Nhu
.
va
.
y
P
m
(z) = (z
1
)(z
2
)P
m2
(z), . . .
Tie

p tu
.
c la
.
p lua
.
n nhu
.
va
.
y ta thu du
.
o
.
.
c da

ng th u
.
c
P
m
(z) = a
m
(z
1
)(z
2
) (z
m
).
Da

ng th u
.
c n`ay ch u
.
ng to ra
`
ng
1
,
2
, . . . ,
m
l`a nghie
.
m v`a ngo`ai ch ung ra da
th u
.
c P
m
(z) khong c` on nghie
.
m n`ao khac. Tha
.
t va
.
y ne

u l`a nghie
.
m ,=
i
i = 1, m cu a da th u
.
c P
m
(z) th`
P
m
() = a
m
(
1
)(
2
) (
m
) = 0.
Die
`
u n` ay ch u
.
ng to ra
`
ng mo
.
t trong cac th` u
.
a so pha i ba
`
ng 0, t u
.
c l`a

i
= 0, i = 1, 2, . . . , m
=
i
, i = 1, 2, . . . , m.
Di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh c`on co ten go
.
i l`a di
.
nh ly ve
`
tru
.
` o
.
ng d ong da
.
i so.
284 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
4.1.3 D
-
i
.
nh l y Weierstrass ve
`
chuo

i h`am ho
.
i tu
.
de
`
u
Trong 1.4 ta da tr`nh b`ay khai nie
.
m chuo

i h`am ho
.
i tu
.
de
`
u trong mie
`
n D v`a
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n D c` ung mo
.
t so tnh chat h`am cu a
chuo

i ho
.
i tu
.
de
`
u. B ay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y quan tro
.
ng cu a Weierstrass
ve
`
su
.
.
ba o to`an tnh ch nh h`nh cu a to

ng cu a chuo

i trong phep qua gio

.
i ha
.
n
de
`
u v`a phep da
.
o h`am t` u
.
ng so ha
.
ng cu a chuo

i h`am ch nh h`nh ho
.
i tu
.
de
`
u.
D
-
i
.
nh l y 4.1.5. (Weierstrass) Gia su
.
:
1) u
n
(z) n N l`a nh u
.
ng h`am chnh h`nh trong mie
`
n D;
2) chu o

i h` am
u
1
(z) +u
2
(z) + +u
n
(z) +. . . (4.1)
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c cu a mie
`
n D de

n h`am (h u
.
u ha
.
n) f(z).
Khi do
1) To

ng f(z) cu a chu o

i l` a h` am ch nh h`nh trong mie

`
n D.
2) Chu o

i co the

da
.
o h`am t` u
.
ng s o ha
.
ng de

n cap t` uy y
u
(m)
1
(z) +u
(m)
2
(z) + +u
(m)
n
(z) + = f
(m)
(z); m = 1, 2, . . . (4.2)
3) Mo
.
i chu o

i (4.2) de
`
u l` a chu o

i h o
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c cu a mie
`
n
D.
Ch u
.
ng minh. 1) Lay h`nh tr`on S(R) bat k` y ban knh R vo
.
i bien (R) sao
cho S(R) D. Tren du
.
`o
.
ng tr`on (R) ((R) l`a ta
.
p ho
.
.
p dong na
`
m trong D)
chuo

i (4.1) ho
.
i tu
.
de
`
u de

n h`am f(z). Do do h`am

f() = u
1
() +u
2
() + + u
n
() +. . . ; (R) (4.3)
lien tu
.
c tren (R). Nhan (4.3) vo
.
i h`am
v() =
1
2i
1
z
, (R), z S(R).
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 285
H`am n`ay bi
.
cha
.
n tren (R). Do do chuo

i thu du
.
o
.
.
c sau khi nhan (4.3) vo
.
i
v() va

n ho
.
i tu
.
de
`
u tren (R) v`a c o the

tch phan t` u
.
ng so ha
.
ng theo (R).
Ta thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_
(R)
f()
z
d =
1
2i
_
(R)
u
1
(
z
d + +
1
2i
_
(R)
u
n
()
z
d +. . .
Tch phan o
.
ve

trai l`a tch phan da

.
ng Cauchy. Do do ve

trai l`a h`am ch nh

h`nh trong h`nh tr`on S(R). Ta k y hie
.
u h`am do l`a f
R
(z).

Ap du
.
ng cong th u
.
c
tch ph an Cauchy cho cac h`am u
n
() t` u
.
bie

u th u
.
c tren ta thu du
.
o
.
.
c
f
R
(z) = u
1
(z) +u
2
(z) + +u
n
(z) +. . . (4.4)
Nhu
.
va
.
y chuo

i du
.
o
.
.
c xet ho
.
i tu
.
de
`
u de

n h`am f
R
(z) ch nh h`nh trong h`nh
tr`on S(R). Nhu
.
ng trong S(R) h`am f
R
(z) tr` ung vo
.
i f(z). Ngha l`a f(z) l`a
h`am ch nh h`nh trong S(R). V` mo

i die

m z cu a mie
`
n D de
`
u thuo
.
c mo
.
t h`nh
tr`on S(R), S(R) D n`ao do nen h`am f(z) ch nh h`nh trong D.
Cac la
.
p lua
.
n tren day ch d ung ne

u mie
`
n D khong ch u
.
a die

m . Gia
su
.
mie
`
n D . Ta se xet h`nh tr`on S
R
() = z : [z[ > R vo
.
i
ban knh R du lo
.
n sao cho to`an bo
.
bien D de
`
u na
`
m trong du
.
`o
.
ng tr`on

R
() = z : [z[ = R. La
.
p lua
.
n nhu
.
tren v`a thay cho chuo

i (4.4) theo di
.
nh
l y 3.2.13 ta thu du
.
o
.
.
c da

ng th u
.
c
f
R
(z) = [u
1
(z) u
1
()] + [u
2
(z) u
2
()] +. . .
+ [u
n
(z) u
n
()] +. . .
hay l`a
f
R
(z) = [u
1
(z) + +u
n
(z) +. . . ]
[u
1
() +u
2
() + +u
n
() +. . . ].
Chuo

i trong dau ngoa

.
c vuong th u
.
hai o
.
ve

pha i ho
.
i tu
.
de

n f() v`a do do
f
R
(z) +f() = u
1
(z) +u
2
(z) + +u
n
(z) +. . .
286 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
O
.

day f
R
(z) +f() = f(z) z S
R
() v`a h`am f
R
(z) +f() ch nh h`nh
trong S
R
(). Do va
.
y h`am f ch nh h`nh trong lan ca
.
n die

m .
2) Ne

u nhan chuo

i (4.3) vo
.
i h`am
v
m
() =
m!
2i
1
( z)
m+1
, z S(R)
bi
.
cha
.
n tren (R) v` a tch phan t` u
.
ng so ha
.
ng theo (R) th` thay cho (4.4) ta
thu du
.
o
.
.
c chuo

i
f
(m)
R
(z) = u
(m)
1
(z) +u
(m)
2
(z) + +u
(m)
n
(z) +. . .
V` f
R
(z) = f(z) z D nen t` u
.
do thu du
.
o
.
.
c (4.2).
3) De

ch u
.
ng minh pha
`
n th u
.
ba cu a di
.
nh l y ta phu ta
.
p ho
.
.
p dong t` uy y
E D bo
.
i he
.
cac h`nh tr`on S

sao cho S

D. Ne

u ta
.
p ho
.
.
p E z = th`
ta c o the

lay h`nh tr`on l`a ta

.
p ho
.
.
p S

() = z : [z[ > R > 0, S

() D.
T` u
.
he
.
cac h`nh tr`on n`ay ta c o the

cho
.
n mo
.
t phu con go
`
m mo
.
t so h u
.
u ha
.
n
cac h`nh tr`on. Ho
.
.
p mo
.
i h`nh tr`on dong n`ay du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a E

. Gia su
.
l`a
khoa ng cach t` u
.
E

de

n bien mie
`
n D: = distE

, D.
Doi vo
.
i mo

i h`nh tr`on S

cu a phu h u
.
n ha
.
n ta du
.
.
ng h`nh tr`on S do
`
ng tam
vo
.
i ban knh lo
.
n ho
.
n b an knh cu a S

mo
.
t da
.
i lu
.
o
.
.
ng ba
`
ng

2
(doi vo
.
i S

()
th` ca
`
n l ay ban knh be ho
.
n

2
). Chu tuye

n L cu a cac h`nh tr`on n`ay la

.
p
th`anh ta
.
p ho
.
.
p dong D. Do do chuo

i du
.
o
.
.
c xet

n1
u
n
(z) ho
.
i tu
.
de
`
u tren
, ngha l`a
> 0, N N : n > N, p N,

n+p

k=n+1
u
k
()

< .
Gia su
.
z l`a die

m t` uy y cu a E v`a gia su
.
no thuo
.
c h`nh tr`on S

cu a phu
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 287
h u
.
u ha
.
n. Khi L v`a z S

th` [ z[

2
. Do do

n+p

k=n+1
u
(m)
k
(z)

n+p

k=n+1
m!
2i
_
L
u
k
()
( z)
m+1
d

m!
2
_
L

n+p

k=n+1
u
k
()

[ z[
m+1
ds

m!
2


_

2
_
m+1
2R

trong do R

l`a ban knh cu a h`nh tr`on S tu

.
o
.
ng u
.
ng. Nhu
.
va
.
y doi vo
.
i mo

i
die

m z E ta c o

n+p

k=n+1
u
(m)
k
(z)

Rm!
_

2
_
m+1
trong do

R l`a ban knh lo
.
n nh at trong cac ban knh cu a cac h`nh tr`on S
cu a phu h u
.
u ha
.
n. T` u
.
do suy ra su
.
.
ho
.
i tu
.
de
`
u cu a chuo

i da
.
o h`am tren t` u
.
ng
compa

c cu a D.
Nha
.
n xet 4.1.1. Trong gia i tch thu
.
.
c khong c o di
.
nh l y tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
di
.
nh l y
Weierstrass. Th a
.
t va
.
y, trong gia i tch thu
.
.
c ta bie

t ra
`
ng to

ng S(x) cu a chuo

i
h`am thu
.
.
c (bie

n thu
.
.
c) kha vi

n1
u
n
(x) ho
.
i tu
.
de
`
u tren khoa ng n`ao do co the

l`a h`am khong kha vi. Ho

.
n the

n u
.
a ne

u S

(x) th` ho`an to`an khong nhat

thie

t pha i co da

ng th u
.
c S

(x) =

n1
u

n
(x).
Nha
.
n xet 4.1.2. Ne

u co day h`am
_
f
n
(z)
_
n1
cho trong mie
`
n D th` chuo

i
f
1
(z) + [f
2
(z) h(z)] + + [f
n
(z) f
n1
(z)] +. . .
co to

ng rieng th u
.
n l`a S
n
(x) = f
n
(x). T` u
.
do mo
.
i die
`
u kha

ng di
.
nh ve
`
chuo

i
de
`
u co the

phat bie

u doi vo
.
i day v`a ngu
.
o
.
.
c la
.
i. T` u
.
do v`a di
.
nh l y 4.1.3 ta r ut
ra
288 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
D
-
i
.
nh l y 4.1.6. (Weierstrass; ve
`
day h`am ch nh h`nh ho
.
i tu
.
de
`
u)
Ne

u d ay c ac h`am
_
f
n
(z)
_
n1
chnh h`nh trong mie
`
n D ho
.
i tu
.
de
`
u tren
t` u
.
ng comp a

c cu a mie
`
n D de

n h`am h u
.
u ha
.
n f(z) th` f(z) l`a h`am ch nh h`nh
trong D v`a day cac da
.
o h` am
_
f
(m)
n
(z)
_
n1
; m = 1, 2, . . . ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng
compa

c cu a D de

n h`am f
(m)
(z).
T` u
.
di
.
nh l y Weierstrass 4.1.3 v`a di
.
nh l y Abel r ut ra
He
.
qua 4.1.1. To

ng cu a chuo

i l uy th` u
.
a

n0
a
n
(z a)
n
l`a h`am ch nh h`nh trong h`nh tr` on ho
.
i tu
.
cu a n o v` a trong h`nh tr` on ho
.
i tu
.
cu a chuo

i ta c o the

lay tch phan v`a da

.
o h`am t` u
.
ng s o ha
.
ng m o
.
t so l a
`
n t` uy y,
do
`
ng th`o
.
i phep da
.
o h`am v`a tch ph an t` u
.
ng so ha
.
ng khong l` am thay d o

i ban
knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i.
4.1.4 Tnh cha

t di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am ch nh h`nh.
Chuo

i Taylor
Trong 2.1 ta da ch u
.
ng minh ra
`
ng to

ng cu a chuo

i l uy th` u
.
a l`a h`am ch nh h`nh
trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a no. B ay gi`o
.
nh`o
.
cong th u
.
c tch phan Cauchy ta
co the

ch u
.
ng minh mo
.
t tnh chat quan tro
.
ng n u
.
a cu a h`am ch nh h`nh - do
l`a tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng: mo

i h`am ch nh h`nh trong h`nh tr`on de

`
u bie

u die

n
du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng to

ng cu a chuo

i l uy th` u
.
a. Cu
.
the

ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y sau
D
-
i
.
nh l y 4.1.7. (Cauchy - Taylor
3
)
Ne

u h`am f(z) chnh h`nh trong mie

`
n D th` ta
.
i l an ca
.
n cu a mo

i die

m
z
0
D h`am f(z) bie

u die

n du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng chu o

i l uy th` u
.
a
f(z) =

n0
a
n
(z z
0
)
n
(4.5)
vo
.
i ban knh h o
.
i tu
.
R khong be ho
.
n khoa ng cach d t` u
.
die

m z
0
de

n bien D
cu a mie
`
n D (d = dist(z
0
, D).
3
B. Taylor (1685-1731) l`a nh`a toan ho
.
c Anh
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 289
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
f H(D) v`a z
0
l`a die

m t` uy y cu a mie
`
n D. Ta k y
hie
.
u S(z
0
, d) = z D : [z z
0
[ < d v`a gia su
.
z l`a die

m t` uy y cu a
S(z
0
, d) : z S(z
0
, d). Xet h`nh tr`on S(z
0
, ) do
`
ng tam vo
.
i h`nh tr`on S(z
0
, d)
vo
.
i ban knh thoa man die
`
u kie
.
n 0 < < d sao cho die

m z na
`
m trong D.

Ap du
.
ng cong th u
.
c tch phan Cauchy ta c o
f(z) =
1
2i
_
()
f()
z
d =
1
2i
_
()
f()d
( z
0
)
_
1
z z
0
z
0
_ , (4.6)
trong do () = : [ z
0
[ = .
Doi vo
.
i die

m z S(z
0
; ) c o di
.
nh ta c o bat da

ng th u
.
c

z z
0
z
0

= q < 1, ().
Do do bie

u th u
.
c
1
1
z z
0
z
0
co the

xem nhu
.
to

ng cu a cap so nhan
1
1
z z
0
z
0
=

n0
_
z z
0
z
0
_
n
. (4.7)
Chuo

i (4.7) ho
.
i tu
.
de
`
u tren () nen ta co the

thu
.
.
c hie
.
n phep tch phan t` u
.
ng
so ha
.
ng v`a t` u
.
(4.6) v`a (4.7) ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =

n0
_
1
2i
_
()
f()d
( z
0
)
n+1
_
(z z
0
)
n
=

n0
a
n
(z z
0
)
n
, (4.8)
trong do
a
n
=
1
2i
_
()
f()d
( z
0
)
n+1
, n = 0, 1, . . . (4.9)
290 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
De

y de

n c ong th u
.
c tch phan Cauchy doi vo
.
i da
.
o h`am cu a h`am ch nh
h`nh ta c o
a
n
=
f
(n)
(z
0
)
n!
; n = 0, 1, 2, . . . (4.10)
V` doi vo
.
i mo

i die

m z co di
.
nh thuo
.
c h`nh tr`on [z z
0
[ < chuo

i o
.
ve

pha i cu a (4.7) ho
.
i tu
.
de
`
u doi vo
.
i () c` on cac he
.
so a
n
khong phu
.
thuo
.
c
v`ao trong khoa ng 0 < < d nen ban knh ho
.
i tu
.
R cu a chuo

n0
a
n
(zz
0
)
n
khong be ho
.
n d. Th a
.
t va
.
y ne

u R < d th` mau thua

n v o
.
i di
.
nh ngha ban
knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i do v` co the

lay l`a so lo
.
n ho
.
n R. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 291
H`nh IV.1
Chuo

i (4.8) vo
.
i he
.
so bie

u die

n qua h`am ch nh h`nh f(z) theo cac cong

th u
.
c (4.9) hay (4.10) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i Taylor v o
.
i tam ta
.
i die

m z
0
hay khai
trie

n Taylor ta
.
i lan c a
.
n die

m z
0
cu a h`am f(z).
He
.
qua 4.1.2. Mo
.
i chuo

i l uy th` u
.
a de
`
u l`a chuo

i Taylor cu a to

ng cu a n o.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
trong h`nh tr`on n`ao do
f(z) =

n0
a
n
(z z
0
)
n
. (4.11)
Thay z = z
0
ta c o f(z
0
) = a
0
, da
.
o h`am t` u
.
ng so ha
.
ng chuo

i (4.11) ro
`
i thay
z = z
0
ta t`m du
.
o
.
.
c f

(a) = a
1
. Tnh da
.
o h`am t` u
.
ng so ha
.
ng lien tie

p chuo

i
(4.11) ro
`
i thay z = z
0
ta co f

(z
0
) = 2!a
2
, f
(3)
(z
0
) = 3!a
3
, . . . , f
(n)
(z
0
) = n!a
n
v`a do do a
n
=
f
(n)
(z
0
)
n!
. Do do chuo

i (4.11) l`a chuo

i Taylor cu a h`am f(z).

He
.
qua 4.1.3. Gia su
.
M(r) = max
(r)
[f()[. Khi do cac he
.
so a
n
cu a chuo

i
Taylor thoa man cac bat da

ng th u
.
c
[a
n
[
M(r)
r
n
, n = 0, 1, . . . (4.12)
trong do r l`a so bat k`y be ho
.
n ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i. C ac b at d a

ng th u
.
c
(4.12) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cac b at da

ng th u
.
c Cauchy d oi vo
.
i he
.
s o cu a chuo

i Taylor.
292 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Ch u
.
ng minh. T` u
.
cac cong th u
.
c (4.9) v`a (4.10) ta c o
a
n
=
f
(n)
(z
0
)
n!
=
1
2i
_
(r)
f()
( z
0
)
n+1
d.
T` u
.
do ap du
.
ng cong th u
.
c u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan trong mie
`
n ph u
.
c ta thu du
.
o
.
.
c
[a
n
[
1
2

M(r)
r
n+1
2r =
M(r)
r
n
De

r ut ra he
.
qua tie

p theo ta neu ra
D
-
i
.
nh ngha 4.1.1. 1) Die

m z = a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m chnh quy cu a h`am f(z)

ne

u h`am f(z) ch nh h`nh trong mo

.
t lan c a
.
n n`ao do cu a die

m a.
2) Die

m z = a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z) ne

u no khong
l`a die

m chnh quy doi vo

.
i h`am f(z) nhu
.
ng trong lan ca
.
n bat k` y cu a no de
`
u
co die

m chnh quy cu a h`am.

He
.
qua 4.1.4. Ban knh h o
.
i tu
.
cu a chuo

i Taylor v o
.
i tam ta
.
i die

m z = a
ba
`
ng khoa ng cach t` u
.
die

m a de

n die

m bat thu
.
`o
.
ng ga
`
n nhat cu a h`am f(z).
Ch u
.
ng minh. V` cac die

m bat thu
.
`o
.
ng de
`
u l`a die

m bien doi vo
.
i mie
`
n ch nh
h`nh cu a h`am nen theo di
.
nh l y Cauchy - Taylor ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i
Taylor thu du
.
o
.
.
c khong be ho
.
n khoa ng cach d t` u
.
die

m a de

n die

m bat thu
.
`o
.
ng
ga
`
n nhat cu a h`am, t u
.
c l`a R d. Nhu
.
ng ban knh ho
.
i tu
.
khong the

lo
.
n ho
.
n
khoa ng cach do v` ne

u R > d th` c o t nhat mo

.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f
ro
.
i v`ao h`nh tr`on ho
.
i tu
.
, m`a die
`
u do la
.
i khong the

xa y ra do to

ng cu a chuo

i
l uy th` u
.
a l`a h`am ch nh h`nh trong to`an bo
.
h`nh tr`on ho
.
i tu
.
. Do do R = d.
Cong th u
.
c to

ng quat (4.9) hay (4.10) doi vo

.
i he
.
so Taylor thu
.
`o
.
ng khong
tie
.
n lo
.
.
i trong tnh toan. Trong mo
.
t so tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ta co the

ap du
.
ng cac
phu
.
o
.
ng phap do
.
n gia n ho
.
n de

khai trie

n h`am th`anh chuo

i l uy th` u
.
a.
Ne

u f(z) l`a h`am h u

.
u ty thu
.
.
c su
.
.
th` ta c o the

bie

u die

n no du
.
o
.
i da
.
ng to

ng
h u
.
u ha
.
n cac phan th u
.
c toi gia n da
.
ng
1
z a
hay
1
(z a)
k
(k > 1). Khi do
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 293
phan th u
.
c
1
z a
khai trie

n th`anh chuo

i cap so nhan, c`on phan th u

.
c
1
(z a)
k
(k > 1) khai trie

n th`anh chuo

i thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng phep da
.
o h`am lien tie

p k 1
la
`
n chuo

i cap so nhan.
Ne

u f(z) l`a bie

u th u
.
c vo ty hay sieu vie
.
t th` co the

ap du
.
ng cac khai
trie

n Taylor doi vo
.
i h`am e
z
, sinz, cos z, ln(1 + z), (1 + z)

, . . . (go
.
i l`a c ac
khai trie

n ba ng) thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng c ach tnh tru
.
.
c tie

p cac da
.
o h`am cu a c ac h`am
ay.
I. e
z
=

n0
z
n
n!
, z C
II. cos z =

n0
(1)
n
z
2n
(2n)!
, z C
III. sinz =

n0
(1)
n
z
2n+1
(2n + 1)!
, z C
IV. ln(1 +z) =

n1
(1)
n1
n
z
n
, [z[ < 1
V.
(1 +z)

= 1 +

n1
_

n
_
z
n
= 1 +x +
( 1)
2
z
2
+. . .
+
( 1) ( n + 1)
n!
z
n
+. . . , R, [z[ < 1,
_

0
_
= 1,
_

n
_
=
( 1) ( n + 1)
n!
,
_

n
_
= C

n
ne

u N
VI
1
.
1
1 z
=

n0
z
n
, [z[ < 1
VI
2
.
1
1 +z
=

n0
(1)
n
z
n
, [z[ < 1.
. . . . . . . . . .
294 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Tru
.
o
.
c khi ap du
.
ng cac khai trie

n ba ng ta ca
`
n bie

n do

i so
.
bo
.
h`am da cho.
Ta minh ho
.
a die
`
u do ba
`
ng mo
.
t so v du
.
sau day.
V du
.
1. Khai trie

n h`am
f(z) =
1
(1 z
2
)(z
2
+ 4)
th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n die

m z = 0.
Gia i. H`am da cho c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng:
f(z) =
1
5
_
1
1 z
2
+
1
z
2
+ 4
_
=
1
5
_
1
1 z
2
+
1
4
_
1 +
z
2
4
_
_

Bay gi`o
.
ap du
.
ng khai trie

n VI
1
1
1 t
=

n0
t
n
, [t[ < 1
ta co
f(z) =

n0
1
5
_
1 +
(1)
n
4
n+1
_
z
2n
, [z[ < 1.
V du
.
2. T`m khai trie

n Taylor cu a h`am
f(z) = e
z
cos z.
Gia i. Ta
.
i lan c a
.
n die

m z = 0 ta co the

nhan hai chuo

i vo
.
i nhau. Tuy
nhien, trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay, tie
.
n lo
.
.
i ho
.
n ca l`a su
.
du
.
ng do
`
ng nhat th u
.
c
e
z
cos z = e
z
_
e
iz
+e
iz
2
_
=
1
2
[e
(1+i)z
+e
1i)z
].
V` 1 +i =

2 e
i

4
; 1 i =

2 e
i

4
nen ap du
.
ng khai trie

n (II) ta co:
e
z
cos z =

n0
2
n
2
e
i
n
4
+ 2
n
2
e
i
n
4
2
z
n
=

n0
_
2
n
2
cos
n
4
_
z
n
, z C.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 295
V du
.
3. Khai trie

n h`am f(z) =
1
1 +z
+ e
z
th`anh chuo

i Taylor vo
.
i tam
a = 0 v`a ch ra ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i.
Gia i. Ta co
1
1 +z
= 1 z +z
2
z
3
+ + (1)
n
z
n
+. . .
e
z
= 1 z +
z
2
2!

z
3
3!
+ + (1)
n
z
n
n!
+. . .
T` u
.
do ba
`
ng cach co
.
ng cac chuo

i ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) = [1 z +z
2
+ (1)
n
z
n
+. . . ]
+
_
1 z +
z
2
2!
+ (1)
n
z
n
n!
+. . .
_
= 2 2z +
_
1 +
1
2!
_
z
2

_
1 +
1
3!
_
z
3
+. . .
+ (1)
n1
_
1 +
1
(n 1)!
_
z
n1
+. . .
=

n1
(1)
n1
_
1 +
1
(n 1)!
_
z
n1
.
Die

m bat thu
.
`o
.
ng ga
`
n goc to
.
a do
.
nhat l`a z = 1. Do do ban knh ho
.
i tu
.
cu a
chuo

i l`a R = 1.
V du
.
4. Khai trie

n h`am
f(z) =
z
2
2z + 19
(z 3)
2
(2z + 5)
th`anh chuo

i Taylor vo
.
i tam ta
.
i die

m a = 0 v`a ch ra ban knh ho

.
i tu
.
cu a
chuo

i thu du
.
o
.
.
c.
Gia i. V` f(z) l`a phan th u
.
c h u
.
u ty thu
.
.
c su
.
.
nen ta c o the

bie

u die

n no
du
.
o
.
i da
.
ng to

ng cac phan th u
.
c t oi gia n:
f(z) =
1
2z + 5
+
2
(z 3)
2

296 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Tie

p theo ta co
1
2z + 5
=
1
5

1
1 +
2z
5
=

n1
(1)
n
2
n
5
n+1
z
n
.
V` die

m z =
5
2
l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng ga
`
n goc to
.
a do
.
nhat nen ban knh ho
.
i
tu
.
R
1
cu a chuo

i thu du
.
o
.
.
c l`a R
1
=
5
2
.
De

khai trie

n h`am
2
(z 3)
2
th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n die

m a = 0 ta
se ap du
.
ng he
.
qua cu a di
.
nh l y Weierstrass. Ta c o
_
2
z 3
_

=
2
(z 3)
2
2
z 3
=
2
3

1
1
z
3
= 2

n0
1
3
n+1
z
n
, [z[ < 3.
v`a do do
2
(z 3)
2
= 2

n1
nz
n1
3
n+1
= 2

n0
(n + 1)z
n
3
n+2
, [z[ < 3.
Co
.
ng cac chuo

i thu du
.
o
.
.
c ta co
f(z) =

n0
_
(1)
n
2
n
5
n+1
+
2(n + 1)
3
n+2
_
z
n
, [z[ <
5
2

V du
.
5. Khai trie

n nhanh logarit nha

.
n gia tri
.
2i ta
.
i die

m z
0
= 1 th`anh
chuo

i Taylor trong lan c a

.
n die

m a = 2.
Gia i. Tru
.
o
.
c he

t ta ca
`
n xac di
.
nh nhanh n`ao (trong vo so nhanh cu a h`am
logarit) l`a nhanh thoa man die
`
u kie
.
n cu a b`ai toan. Ta co
lnz = ln[2 + (z 2)] = ln
_
2
_
1 +
z 2
2
__
= ln2 + ln
_
1 +
z 2
2
_
.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 297
T` u
.
do suy ra
`
ng
lnz = ln2 + ln
_
1 +
z 2
2
_
+ 2i
l`a nhanh ca
`
n t`m. Nhanh n`ay ch nh h`nh trong mie
`
n CR

. V` dist (2; D) =
2 nen trong h`nh tr`on z : [z 2[ < 2 theo IV nhanh du
.
o
.
.
c cho
.
n khai trie

n
du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i Taylor da
.
ng
lnz = ln2 + 2i +

n1
(1)
n1
n2
n
(z 2)
n
,
vo
.
i ban knh ho
.
i tu
.
R = 2.
V du
.
6. Khai trie

n h`am f(z) =
3

z,
3

8 = 2 th`anh chuo

i Taylor trong
lan ca
.
n die

m a = 8.
Gia i. Nhu
.
trong v du
.
5 ta co
3

z =
3
_
8 + (z + 8) =
3

8
_
1
z + 8
8
_
1/3
v`a do do nhanh thoa man die
`
u kie
.
n b`ai toan l`a
f(z) = 2
_
1
z + 8
8
_
1/3
.
Tie

p theo, ap du
.
ng cong th u
.
c V ta co
f(z) = 2
_
1

n1
_
_
1
3
n
_
_
1
8
n
(z + 8)
n
_
V` z = 0 l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am ga
`
n die

m a = 8 nhat nen R =
dist(0; 8) = 8.
D
-
i
.
nh l y 4.1.8. Gia su
.
chu o

i c ac h`am ch nh h`nh

k1
u
k
(z) ho
.
i tu
.
de
`
u trong
h`nh tr`on S(a; R) = z : [z a[ < R de

n to

ng f(z):
f(z) =

k1
u
k
(z) (4.13)
298 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Khi do cac he
.
so Taylor a
n
(f) cu a h`am f(z) x ac di
.
nh bo
.
i (4.13) l` a ba
`
ng cac
to

ng cu a cac he
.
s o Taylor c` ung s o hie
.
u a
n
(u
k
) cu a cac h`am u
k
(z), t u
.
c l`a
a
n
(f) =

k1
a
n
(u
k
). (4.14)
Ch u
.
ng minh. Tnh ch nh h`nh cu a h`am to

ng f(z) du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
di
.
nh l y
Weierstrass (4.1.3). C ung theo di
.
nh l y Weierstrass ta co
f
(n)
(z) =

k1
u
(n)
k
(z)
Thay z = a ta thu du
.
o
.
.
c
f
(n)
(a)
n!
=

k1
u
(n)
k
(a)
n!
hay l`a
a
n
(f) =

k1
a
n
(u
k
).
Ta xet v du
.
sau day.
Ta xet to

ng cu a chu o

i h`am
F(z) =

n0
z
n
1 z
n

Tru
.
o
.
c he

t ta nha
.
n xet ra
`
ng cac so ha
.
ng cu a chuo

i de
`
u l`a nh u
.
ng h`am
ch nh h`nh trong h`nh tr`on do
.
n do
.
n vi
.
.
Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng chuo

i da cho ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a
h`nh tr`on do
.
n vi
.
U. Tha
.
t va
.
y, ne

u K l`a ta
.
p ho
.
.
p dong trong U v`a > 0 l`a
khoa ng cach t` u
.
K de

n du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
th`
[z[ 1 = < 1 z K.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 299
Do do

z
n
1 z
n

n
1
n


n
1

Nhu
.
ng v` chuo

n0

n
1
ho
.
i tu
.
, nen chuo

i da cho ho
.
i tu
.
de
`
u tren K.
De

xac di
.
nh he
.
so Taylor cu a z
k
trong khai trie

n Taylor cu a h`am f(z) ta

ca
`
n c o
.
ng cac he
.
so Taylor cu a z
k
trong mo
.
i khai trie

n
=
z
n
1 z
n
= z
n
+z
2n
+z
3n
+. . .
Ta k y hie
.
u he
.
so Taylor cu a
n
l`a A
k
(
n
). Ta co
A
k
(
n
) =
_
_
_
1, ne

u k chia he

t cho n,
0, ne

u k khong chia he

t cho n.
Do do he
.
so ca
`
n t`m cu a z
k
ba
`
ng to

ng cac do
.
n vi
.
vo
.
i so lu
.
o
.
.
ng ba
`
ng so cac
u
.
o
.
c tu
.
.
nhien cu a so k. Ne

u ta k y hie
.
u (k) l`a so do, th` (1) = 1; (2) = 2;
(3) = 2; (4) = 3, . . . v`a ta co
F(z) =

k1
(k)z
k
Do l` a khai trie

n muon t`m. H`am F(z) ch nh h`nh trong h`nh tr`on do

.
n vi
.
(theo di
.
nh l y Weierstrass) nen chuo

i dang xet ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
D
-
i
.
nh l y 4.1.9. Gia su
.
f(z) l`a h`am ho
.
.
p cu a z
f(z) = F[(z)] = F(w), w = (z)
v`a c ac die
`
u kie
.
n sau day du
.
o
.
.
c thoa m an
1
+
. h`am w = (z) ch nh h`nh trong l an ca
.
n die

m z = a;
2
+
. h`am F(w) chnh h`nh trong l an ca
.
n die

m w = b = (a).
Khi do: 1) h`am f = F chnh h`nh ta
.
i l an c a
.
n die

m z = a;
2) Khai trie

n Taylor cu a h`am f(z) v o

.
i t am ta
.
i die

m z = a thu du
.
o
.
.
c b a
`
ng
phep the

chu o

i theo l uy th` u
.
a cu a z a doi vo
.
i h`am (z) v` ao chu o

i theo l uy
300 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
th` u
.
a cu a w b doi v o
.
i h`am F(w); o
.
day c ac he
.
s o Taylor cu a h` am f(z)
du
.
o
.
.
c t`m ba
`
ng cach thu
.
.
c hie
.
n c ac phep nhan chuo

i v` a c o
.
ng cac he
.
s o cu a
cac l uy th` u
.
a c` ung ba
.
c.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.

(z) = b +

m1
a
m
(z a)
m
, [z r[ < r (4.15)
F(w) =

n0
A
n
(w b)
n
, [w b[ < R. (4.16)
trong do cac he
.
so a
m
, A
n
da bie

t.
V` (z) b khi z a nen = (R), 0 < r sao cho khi [z a[ <
th`
[(z) b[ < R.
Do do khi [z[ < , die

m w = (z) thuo
.
c h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (4.16).
V` F(w) ch nh h`nh trong h`nh tr`on [w b[ < R, c`on (z) ch nh h`nh trong
h`nh tr`on [z a[ < v`a gia tri
.
cu a no thuo
.
c h`nh tr`on [w b[ < R nen h`am
ho
.
.
p
f(z) = F[(z)]
ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z a[ < . T` u
.
do theo di
.
nh l y Cauchy - Taylor
h`am f(z) khai trie

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i l uy th` u
.
a trong h`nh tr`on [z a[ < .
Ta ca
`
n t`m he
.
so cu a chuo

i do.
Xet khai trie

n
f(z) = F[(z)] =

n0
A
n
[(z) b]
n
=

n0
A
n
_

m1
a
m
(z a)
m
_
n
(4.17)
ho
.
i tu
.
khi [z a[ < .
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 301
De

co the

du
.
.
a v`ao tnh ho
.
i tu
.
de
`
u cu a no ta thay bo
.
i so khong lo
.
n ho
.
n
no l`a 0 <

sao cho trong h`nh tr`on [z a[ <

th`
[(z) b[ <
R
2

V` chuo

i (4.16) ho
.
i tu
.
de
`
u khi [w b[ <
R
2
nen chuo

i (4.17) ho
.
i tu
.
de
`
u khi
[z a[ <

. Do do he
.
so cu a z
k
trong khai trie

n Taylor cu a f(z) co the

t`m du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach lay to

ng cac he
.
so c` ung so hie
.
u trong khai trie

n cu a mo

i
h`am u
n
(z) = A
n
[(z) b]
n
. De

t`m khai trie

n Taylor doi vo
.
i u
n
(z) ta ca
`
n
thu
.
.
c hie
.
n phep nhan lien tie

p cac chuo

m1
a
m
(z a)
m
vo
.
i chnh no. Chuo

n0
u
n
(z) ho
.
i tu
.
de
`
u v`a go
`
m t` u
.
cac h`am ch nh h`nh nen co the

ap du
.
ng di
.
nh
l y 4.1.6. T` u
.
do v`a t` u
.
tnh duy nhat cu a khai trie

n h`am th`anh chuo

i l uy
th` u
.
a suy ra cach xac di
.
nh cac he
.
so Taylor cu a h`am f. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
V du
.
. T`m bon so ha
.
ng da
`
u tien cu a khai trie

n h`am f(z) = e
sinz
th`anh
chuo

i Taylor vo
.
i tam a = 0.
Gia i. Thay t = sin z v`ao da

ng th u
.
c
e
t
= 1 +
t
1!
+
t
2
2!
+ =
t
n
n!
+. . .
ta thu du
.
o
.
.
c
e
sinz
= 1 +
sinz
1!
+
sin
2
z
2!
+ +
sin
n
z
n!
+. . .
T` u
.
do ta co
e
sinz
= 1 +
_
z
z
3
3!
+. . .
_
+
1
2!
_
z
z
3
3!
+. . .
_
2
+
1
3!
_
z
z
3
3!
+. . .
_
2
+ =
302 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
= 1 +
_
z
z
3
3!
+. . .
_
+
1
2!
z
2
_
1
z
2
3!
+. . .
_
2
+
1
3!
z
2
_
1
z
2
3!
+. . .
_
3
+. . .
= 1 +z
1
3!
z
3
+
1
2!
z
2
+
1
3!
z
3
+. . .
= 1 +z +
1
2
z
2
+ 0 +. . .
D
-
i
.
nh l y 4.1.10. Gia su
.
cho hai chu o

i l uy th` u
.
a
(z) =

n0
a
n
(z a)
n
, (z) =

n0
b
n
(z a)
n
vo
.
i b an knh ho
.
i tu
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a R
1
v` a R
2
. Gia su
.
(z) khong trie
.
t tieu
trong h`nh tr`on [z a[ < , > 0; ky hie
.
u r = min(R
1
, R
2
, ). Khi d o h`am
f(z) =
(z)
(z)
chnh h`nh trong h`nh tr`on [z a[ < r v` a ne

u
f(z) =

n0
a
n
(z a)
n
th`
c
0
=
a
0
b
0
,
c
n
=
1
b
n+1
0

b
0
0 0 . . . 0 a
0
b
1
b
0
0 . . . 0 a
1
b
2
b
1
b
0
. . . 0 a
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
b
n1
b
n2
b
n3
. . . b
0
a
n1
b
n
b
n1
b
n2
. . . b
1
a
n

, n = 1, 2, . . . (4.18)
Ch u
.
ng minh. Tnh ch nh h`nh cu a h`am f(z) trong h`nh tr`on da neu du
.
o
.
.
c
r ut ra t` u
.
quy ta

c da
.
o h`am doi vo
.
i phan th u
.
c. Ta nha
.
n xet ra
`
ng t` u
.
die
`
u kie
.
n
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 303
cu a di
.
nh l y suy ra
`
ng b
0
,= 0 v` trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ngu
.
o
.
.
c la
.
i (a) = 0 v`a do do
= 0 v`a ta di de

n mau thua

n. Tie

p theo, t` u
.
do
`
ng nhat th u
.
c
(z)
(z)
= f(z)
suy ra
`
ng

n0
a
n
(z a)
n
=

n0
c
n
(z a)
n

n0
b
n
(z a)
n
.
V` cac chuo

i o
.
ve

pha i ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi trong h`nh tr`on [z a[ < r nen trong
h`nh tr`on do ta c o the

thu
.
.
c hie
.
n phep nhan cac chuo

i do. Ta thu du
.
o
.
.
c

n0
a
n
(z a)
n
=

n0
_
n

k=0
b
nk
c
k
_
(z a)
n
= c
0
b
0
+ (c
0
b
1
+c
1
b
0
)(z a)
+ (c
0
b
2
+c
1
b
1
+c
2
b
0
)(z a)
2
+. . .
+ (c
0
b
n
+c
1
b
n1
+ +c
n
b
0
)(z a)
n
+. . .
Do tnh duy nhat cu a khai trie

n h`am th`anh chuo

i l uy th` u
.
a ta co the

xac
di
.
nh cac he
.
so c
0
, c
1
, . . . bo
.
i he
.
sau
b
0
c
0
= a
0
,
b
1
c
0
+b
0
c
1
= a
1
,
b
2
c
0
+b
1
c
1
+b
0
c
2
= a
2
,
. . . . . . . . . . . .
b
n
c
0
+b
n1
c
1
+b
n2
c
2
+ +b
0
c
n
= a
n
,
. . . . . . . . . . . .
Do l`a he
.
vo ha
.
n c ac phu
.
o
.
ng tr`nh tuye

n tnh doi vo
.
i c ac he
.
so chu
.
a bie

t
c
0
, c
1
, . . . , c
n
, . . . T` u
.
he
.
do ta co the

xac di
.
nh he
.
so c
0
, c
1
, . . . , c
n
, . . . vo
.
i so
hie
.
u cho tru
.
o
.
c bat k` y. Th a
.
t va
.
y, he
.
n + 1 phu
.
o
.
ng tr`nh da
`
u vo
.
i c ac a

n
c
0
, c
1
, . . . , c
n
co di
.
nh th u
.
c ba
`
ng

b
0
0 0 . . . 0
b
1
b
0
0 . . . 0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
b
n
b
n1
b
n2
. . . b
0

= b
n+1
0
,= 0 (4.19)
304 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
T` u
.
(4.19) v`a quy ta

c Cramer ta thu du
.
o
.
.
c (4.18).
V du
.
. Ta thu
.
.
c hie
.
n phep chia chuo

i l uy th` u
.
a cho chuo

i l uy th` u
.
a. Xet h`am
f(z) =
z
e
z
1

V` z v`a e
z
1 de
`
u ch nh h`nh z C nen h`am f(z) ch nh h`nh z
C 0; 2i; 4i; . . . . V`
f(z) =
z
e
z
1
=
z
_
1 +
z
1!
+
z
2
2!
+. . .
_
1
=
1
1 +
z
2!
+
z
2
3!
+. . .
(4.20)
nen sau khi cho f(0) = 1 ta co the

xem f(z) ch nh h`nh ta

.
i z = 0. Die

m bat
thu
.
`o
.
ng ga
`
n z = 0 nhat l`a z = 2i (v`a z = 2i). Do do trong h`nh tr`on
[z[ < 2 h`am f(z) khai trie

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i a
0
+a
1
z + +a
n
z
n
+. . . .
Du
.
.
a v`ao (4.20) ta co the

vie

t
1 =
_
1 +
z
2!
+
z
2
3!
+
z
3
4!
+. . .
__
a
0
+a
1
z +a
2
z
2
+. . .
_
Chuo

i thu du
.
o
.
.
c sau phep nhan chuo

i vo
.
i chuo

i o
.
ve

pha i do
`
ng nhat ba
`
ng 1
(t u
.
c l`a ba
`
ng 1 + 0z + 0z
2
+. . . )
a
0
= 1,
a
1
+
1
2!
a
0
= 0,
a
2
+
1
2!
a
1
+
1
3!
a
0
= 0, (4.21)
. . . . . . . . .
a
n
+
1
2!
a
n1
+ +
1
n!
a
1
+
1
(n + 1)!
a
0
= 0, n 1.
T` u
.
(4.21) suy ra:
a
0
= 1, a
1
=
1
2
, a
2
=
1
12
, a
3
= 0, a
4
=
1
720
, . . .
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 305
v`a do do khai trie

n co da
.
ng
z
e
z
1
= 1
z
2
+
z
2
12

z
4
720
+. . . (4.22)
Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng trong chuo

i thu du
.
o
.
.
c mo
.
i he
.
so vo
.
i so hie
.
u le (tr` u
.
ra
a
1
) de
`
u ba
`
ng 0. Th a
.
t va
.
y t` u
.
(4.22) ta co
z
e
z
1
+
z
2
= 1 +
z
2
12

z
4
720
+. . .
Ve

trai l`a h`am cha

n v`
z
e
z
1
+
z
2
=
z
2
e
z
+ 1
e
z
1
=
z
2

e
z
2
+e

z
2
e
z
2
e

z
2
=
z
2
cth
z
2

Do do khai trie

n Taylor cu a no o
.
ve

pha i ch ch u
.
a cac l uy th` u
.
a cha

n.
4.1.5 Cac quan die

m khac nhau trong vie

.
c xay du
.
.
ng
l y thuye

t h`am ch nh h`nh
Khi xay du
.
.
ng l y thue

t h`am ch nh h`nh ta c o the

xuat phat t` u
.
cac di
.
nh ngha
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng nhau ve
`
h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D. Die
`
u do du
.
.
a tren co
.
so
.

l`a lo
.
p cac h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D co the

du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng bo
.
i nh u
.
ng
tnh ch at da
.
c bie
.
t kh ac nhau nhu
.
ng tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng nhau. Do va
.
y he
.
thong
tr`nh b`ay l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c phu
.
thuo
.
c nhie
`
u v`ao vie
.
c cho
.
n tnh chat
n`ao trong so do l`am di
.
nh ngha xuat phat.
Sau day l`a nh u
.
ng tnh chat quan tro
.
ng nhat da
.
c tru
.
ng cho tnh ch nh
h`nh cu a h`am f(z) trong mie
`
n D. O
.

day ta gia thie

t D l`a mie
`
n do
.
n lien v`a
ta k y hie
.
u f(z) = u(x, y) +iv(x, y), z = x +iy.
Tnh chat (. H` am f(z) c o da
.
o h`am f

(z) ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n D.
Tnh chat 1. Trong mie
`
n D pha
`
n thu
.
.
c u(x, y) v` a pha
`
n a o v(x, y) co cac
da
.
o h`am rieng cap 1 lien tu
.
c v`a thoa man cac die
`
u kie
.
n Cauchy - Riemann
u
x
=
v
y
;
u
y
=
v
x

306 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Tnh ch at J. Gia thie

t h`am f(z) lien tu

.
c trong mie
`
n D. Tnh chat J
du
.
o
.
.
c phat bie

u bo
.
i mo
.
t trong hai da
.
ng tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng sau.
(J
1
) V o
.
i hai die

m a v`a b thuo
.
c D bat k` y, tch phan
_
L(a,b)
f(z)dz lay theo
du
.
`o
.
ng cong do du
.
o
.
.
c L(a, b) di t` u
.
die

m a de

n die

m b l`a khong phu

.
thuo
.
c v`ao
du
.
`o
.
ng lay tch phan L(a, b) m`a ch phu
.
thuo
.
c v`ao h`am f(z), die

m da
`
u a v`a
die

m cuoi b cu a L.
(J
2
) Vo
.
i du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c bat k` y L na
`
m trong mie
`
n D tch phan
_
L
f(z)dz lay theo du
.
`o
.
ng cong do l`a ba
`
ng khong.
Tnh chat J. V o
.
i mo
.
i die

m a D h`am f(z) khai trie

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i
l uy th` u
.
a vo
.
i tam ta
.
i a, t u
.
c l`a: a D, (A
n
), A
n
= A
n
(a) sao cho chuo

n0
A
n
(z a)
n
ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on z : [z a[ < R n`ao do (ban knh ho
.
i tu
.
R phu
.
thuo
.
c
v`ao a) v`a c o to

ng ba
`
ng f(z)).
Ta co
D
-
i
.
nh l y 4.1.11. Cac tnh chat (, 1, J v`a J l`a tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh lu
.
o
.
.
c do
`
sau day
( =1
_
_
_
_
_
_
J = J
1
+
Die
`
u kha

ng di
.
nh ( =1 du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh trong di
.
nh l y 6.3 (ve
`
die
`
u
kie
.
n ca
`
n de

h`am f(z) l`a C - kha vi) v`a di

.
nh l y 11.14 ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i da
.
o h`am
mo
.
i cap cu a h`am ch nh h`nh.
2
+
Die
`
u kha

ng di
.
nh 1 =J du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh bo
.
i di
.
nh l y 10.3.
3
+
Die
`
u kh a

ng di
.
nh J = J du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh bo
.
i di
.
nh l y Cauchy -
Taylor.
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 307
4
+
Sau c` ung, die
`
u kha

ng di
.
nh J = ( du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh trong di
.
nh l y
6.9 ve
`
tnh ch nh h`nh cu a chuo

i l uy th` u
.
a trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a no.
Xuat phat t` u
.
cac quan die

m khac nhau nhu

.
va
.
y nen cac thua
.
t ng u
.
du
.
o
.
.
c
d` ung c ung khac nhau. T` u
.
di
.
nh l y 4.1.11 c ac thua
.
t ng u
.
sau day du
.
o
.
.
c xem l`a
do
`
ng ngha
h`am ch nh h`nh h`am gia i tch
h`am de
`
u h`am chnh quy
hoa
.
c c`on d` ung thua
.
t ng u
.
h`am nguyen trong mie
`
n D. O
.

day, thua
.
t ng u
.
h`am ch nh h`nh du
.
o
.
.
c d` ung da
`
u tien bo
.
i cac ho
.
c tr`o cu a Cauchy. Thua
.
t ng u
.
h`am gia i tch du
.
o
.
.
c d` ung da
`
u tien bo
.
i Lagrange v`a sau do bo
.
i Weierstrass.
Tren thu
.
.
c te

O. Cauchy (1784 - 1857) da di

.
nh ngha h`am ch nh h`nh bo
.
i
tnh chat ( (du
.
.
a v`ao c ac tnh chat kha vi cu a h`am) ma
.
c d` u khi ch u
.
ng minh
di
.
nh l y tch phan Cauchy (cong th u
.
c tch phan co
.
ba n I) ong da them gia
thie

t c o tnh chat k y thua

.
t l`a da
.
o h`am f

(z) pha i lien tu

.
c trong D. Nhu
.
ng
die
`
u do da du
.
o
.
.
c kha

c phu
.
c bo
.
i Goursat v`a Pringsheim ve
`
sau.
C` ung th`o
.
i vo
.
i Cauchy, nh`a toan ho
.
c D u
.
c B. Riemann (1826 - 1866) da
xuat phat t` u
.
tnh chat 1. Phu
.
o
.
ng phap n`ay du
.
a de

n su
.
.
kha o sat do
`
ng th`o
.
i
ca
.
p h`am die
`
u h`oa lien ho
.
.
p u v`a v trong mie
`
n D lien he
.
vo
.
i nhau bo
.
i die
`
u kie
.
n
Cauchy - Riemann v`a xac di
.
nh h`am ch nh h`nh du
.
o
.
i da
.
ng f(z) = u(z)+iv(z).
Ngu
.
`o
.
i tie

p theo xac la
.
p co
.
so
.
l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c theo mo
.
t c ach
khac l`a K. Weierstrass (1815 - 1897). Weierstrass da su
.
du
.
ng tnh khai trie

n
du
.
o
.
.
c cu a h`am th`anh chuo

i l uy th` u
.
a (t u
.
c l`a tnh chat J) de

l`am di
.
nh ngha.
Sau c` ung, de

thu du
.
o
.
.
c cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh v`a da
.
c
bie
.
t l`a thu du
.
o
.
.
c nhanh c ong th u
.
c tch phan Cauchy ngu
.
`o
.
i ta da su
.
du
.
ng
tnh chat J. Ngu
.
`o
.
i da
`
u tien kha o sat c ac tnh chat cu a h`am ch nh h`nh du
.
.
a
tren quan die

m n`ay l`a Osgood: H`am lien tu

.
c f(z) trong mie
`
n do
.
n lien D
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am ch nh h`nh trong mie
`
n do ne

u vo
.
i du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c
L bat k` y thuo
.
c mie
`
n D th` tch phan
_
L
f(z) lay theo du
.
`o
.
ng cong do l`a ba
`
ng
0.
Bay gi`o
.
ta neu ra mo
.
t so v du
.
ch u
.
ng minh mo
.
t so tnh chat cu a h`am
308 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
ba
`
ng nh u
.
ng phu
.
o
.
ng phap khac nhau du
.
.
a tren cac di
.
nh ngha xuat phat da
neu.
1. To

ng cu a hai h`am ch nh h`nh trong mie

`
n D l` a h`am chnh h`nh trong
mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
f
1
, f
2
H(D).
((). Ne

u f
1
v`a f
2
kha vi ta
.
i die

m z D t` uy y th` f
1
+f
2
c ung kha vi ta
.
i
do v`a ta
.
i do no co da
.
o h`am mo
.
i cap.
(1). Da
.
t f
1
(z) = u
1
(x, u) +iv
1
(x, y); f
2
(z) = u
2
(x, y) +iv
2
(x, y). Khi do
f
1
(z) +f
2
(z) = [u
1
(x, y) +u
2
(x, y)] +i[v
1
(x, y) +v
2
(x, y)].
V` mo
.
i da
.
o h`am rieng cap 1 cu a h`am u
1
, u
2
, v
1
, v
2
to
`
n ta
.
i v`a lien tu
.
c nen
cac h`am u
1
+u
2
v`a v
1
+v
2
c ung co tnh chat do. Ngo`ai ra t` u
.
cac die
`
u kie
.
n
_

_
u
1
y
=
v
1
y
u
1
y
=
v
1
x
v`a
_

_
u
2
x
=
v
2
y
u
2
y
=
v
2
x
suy ra
(u
1
+u
2
)
x
=
(v
1
+v
2
)
y
,
(u
1
+u
2
)
y
=
(v
1
+v
2
)
x
,
t u
.
c l`a f
1
(z) +f
2
(z) ch nh h`nh theo di
.
nh ngha 1.
(J). Doi vo
.
i du
.
`o
.
ng cong dong do du
.
o
.
.
c bat k` y trong mie
`
n D ta co
_

f
1
(z)dz = 0
_

f
2
(z)dz = 0
=
_

[f
1
(z) +f
2
(z)]dt = 0
t u
.
c l`a h`am f
1
+f
2
ch nh h`nh theo di
.
nh ngha J.
(J). Ne

u cac chuo

i l uy th` u
.
a
f
1
(z) =

n0
a

n
(z a)
n
4.1. Cac ke

t qua quan tro

.
ng nhat r ut ra t` u
.
tch phan Cauchy 309
v`a
f
2
(z) =

n
a

n
(z a)
n
ho
.
i tu
.
trong lan ca
.
n cu a die

m a t` uy y n`ao do cu a mie
`
n D th` chuo

i
f
1
(z) +f
2
(z) =

n0
(a

n
+a

n
)(z a)
n
c ung h o
.
i tu
.
trong lan ca
.
n do v`a h`am f
1
(z) +f
2
(z) ch nh h`nh theo di
.
nh ngha
(J).
2. Ne

u f
1
, f
2
H(D) th` f
1
f
2
H(D),
f
1
f
2
H(D), f
2
,= 0 trong mie
`
n
D.
Ch u
.
ng minh. 1
+
Vie
.
c ch u
.
ng minh f
1
f
2
H(D) theo di
.
nh ngha ( l`a khong
co g` kho khan. Phep ch u
.
ng minh theo di
.
nh ngha J (phep nhan chuo

i) hay
di
.
nh ngha 1 tuy ph u
.
c ta
.
p nhu
.
ng de
`
u da

n de

n ke

t qua mong muon. Vie

.
c
ch u
.
ng minh tnh ch nh h`nh cu a f
1
f
2
ba
`
ng di
.
nh ngha J to ra khong thch
ho
.
.
p.
2
+
De

ch u
.
ng minh
f
1
f
2
H(D) do
.
n gia n ho
.
n ca l`a d` ung di
.
nh ngha (.
Phep ch u
.
ng minh du
.
.
a v`ao di
.
nh ngha J rat ph u
.
c ta
.
p: do l`a phep chia chuo

i
cho chuo

i theo phu
.
o
.
ng phap he
.
so bat di
.
nh (di
.
nh l y 4.1.10).
3. Ne

u h`am W = (z) chnh h`nh ta

.
i die

m z
0
, c` on h`am f(w) chnh h`nh
ta
.
i w
0
= (z
0
) th` h`am f((z)) ch nh h`nh ta
.
i die

m z
0
.
Ch u
.
ng minh. Phep ch u
.
ng minh du
.
.
a v`ao di
.
nh ngha ( l`a hie

n nhien v` no
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
quy ta

c da
.
o h`am cu a h`am ho
.
.
p. Ne

u ap du
.
ng di
.
nh ngha (J)
th` phep ch u
.
ng minh ph u
.
c ta
.
p ho
.
n do phep the

chuo

i v` ao chuo

i (di
.
nh l y
4.1.9).
310 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
4.2 Tnh cha

t duy nha

t cu

a h` am ch

nh h`nh
Trong 3.2 ta da thay ra
`
ng h`am ch nh h`nh ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i cac
gia tri
.
cu a no tren bien cu a mie
`
n ch nh h`nh. B ay gi`o
.
ta se ch u
.
ng to ra
`
ng
h`am ch nh h`nh ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i gia tri
.
cu a no tren day die

m
t` uy y ho
.
i tu
.
de

n die

m thuo
.
c mie
`
n ch nh h`nh. Tnh chat no
.
i ta
.
i n`ay cu a
h`am ch nh h`nh du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tnh ch at duy nhat.
4.2.1 Khong die

m (0-die

m) cu a h`am ch nh h`nh
D
-
i
.
nh ngha 4.2.1. Gia su
.
f(z) H(D). Khi do
1
+
Die

m z = a D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong-die

m (0-die

m) cu a h`am f(z) ne

u
f(a) = 0.
2
+
Die

m z = a D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khong-die

m cap m cu a h`am f(z) ne

u
f(a) = f

(a) = = f
(m1)
(a) = 0,
(4.23)
f
(m)
(a) ,= 0.
Ne

u m = 1 th` z = a go
.
i l`a khong-die

m cap 1 hay khong-die

m do
.
n cu a h`am
f(z).
T` u
.
di
.
nh l y Cauchy-Taylor suy ra
`
ng trong lan c a
.
n |(a, ) cu a khong die

m
a cu a h`am f ta co
f(z) =
f
(m)
(a)
m!
(z a)
m
+
f
(m1)
(a)
(m+ 1)!
(z a)
m+1
+. . .
hay l`a
f(z) = (z a)
m
(z)
trong do
(z) =
f
(m)
(a)
m!
+
f
(m+1)
(a)
(m+ 1)!
(z a) +. . .
l`a h`am ch nh h`nh trong lan ca
.
n |(a, ) v` a (a) =
f
(m)
(a)
m!
,= 0.
Ta co tieu chua

n sau day de

xac di
.
nh khong-die

m cu a h`am ch nh h`nh.
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 311
D
-
i
.
nh l y 4.2.1. Gia su
.
f H(D) v` a a D. Khi do die

m z = a l` a khong-
die

m c ap m cu a h`am f khi v`a ch khi ta

.
i l an ca
.
n cu a die

m a h`am f thoa
man he
.
th u
.
c
f(z) = (z a)
m
(z),
trong do h`am chnh h`nh ta
.
i die

m a v` a (a) ,= 0.
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
die

m a l`a khong-die

m cap m cu a h`am f. Theo di

.
nh
l y Cauchy-Taylor ta co:
f(z) = f(a) +
f

(a)
1!
(z a) + +
f
(m1)
(a)
(m1)!
(z a)
m1
+
f
(m)
(a)
m!
(z a)
m
+f
1
(z)(z a)
m+1
,
trong do
f
1
(z) =
f
(m+1)
(a)
(m+ 1)!
+
f
(m+2)
(a)
(m+ 2)!
(z a) +. . .
ch nh h`nh ta
.
i die

m a. Nhu
.
ng z = a l`a khong-die

m cap m nen f(a) = f

(a) =
= f
(m1)
(a) = 0 v`a do do
f(z) =
f
(m)
(a)
m!
(x a)
m
+f
1
(z)(z a)
m+1
= (z a)
m
_
1
m!
f
(m)
(a) +f
1
(z)(z a)
_
.
Da
.
t (z) =
_
1
m!
f
(m)
(a)+f
1
(z)(z a)
_
v`a nha
.
n xet ra
`
ng (a) =
f
(m)
(a)
m!
,= 0.
T` u
.
do suy ra die
`
u kha

ng di
.
nh cu a di
.
nh l y.
2. Bay gi`o
.
gia su
.

f(z) = (z a)
m
(z).

Ap du
.
ng cong th u
.
c Leibnitz doi vo
.
i da
.
o h`am cap cao cu a tch cac h`am
(uv)
(m)
= u
(m)
v +C
1
m
u
(m1)
v

+ +C
m1
m
u

v
(m1)
+uv
(m)
312 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
v`a da
.
t u = (z a)
m
, v = (z) ta co
f(z) = (z a)
m
(z) f(a) = 0;
f

(z) = m(z a)
m1
(z) + (z a)
m

(z) f

(a) = 0;
. . . . . . . . .
f
(m1)
(z) = m(m1) 2(z a)(z) +C
1
m1
m(m1) 3(z a)
2
+. . .
+ (z a)
m

(m1)
(z), f
(m1)
(a) = 0.
Nhu
.
ng
f
(m)
(z) = m!(z) +C
1
m
m(m1) 2(z a)

(z) +. . .
+ (z a)
m

(m)
(z) f
(m)
(a) = m!(a) ,= 0
v`a do l`a die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
V du
.
1) Mo
.
i die

m z
k
= k, k Z de
`
u l`a khong-die

m do
.
n cu a h`am f(z) = sinz
v` f(z
k
) = sinz
k
= sink = 0 v`a f

(z
k
) = cos z
k
= cos k = (1)
k
,= 0.
2) Die

m z = 0 l`a khong-die

m cap 4 cu a h`am f(z) = e

z
2
1 z
2
. Tha
.
t
va
.
y, khai trie

n h`am da cho th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n die

m z = 0
f(z) = e
z
2
1 z
2
=
_
1 +
z
2
1!
+
z
4
2!
+ +
z
2n
n!
+. . .
_
1 z
2
=
z
4
2!
+
z
6
3!
+ +
z
2n
n!
+. . .
= z
4
_
1
2!
+
z
2
3!
+ +
z
2n4
n!
+. . .
. .
(z)
_
= z
4
(z).
T` u
.
do suy ra
`
ng z = 0 l`a khong-die

m cap 4 cu a h`am da cho.

3) T`m cap cu a khong-die

m z = 0 doi vo
.
i h`am
f(z) =
z
8
z sinz

4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 313
Gia i. Su
.
du
.
ng khai trie

n h`am sinz th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n die

m
z = 0, ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
z
8
z sin z
=
z
8
z
_
z
z
3
3!
+
z
5
5!
. . .
_
=
z
8
z
3
3!

z
5
5!
+. . .
= z
5
1
1
3!

z
2
5!
+. . .

Da
.
t
(z) =
1
1
3!

z
2
5!
+. . .
khi do f(z) = z
5
(z), trong do (z) l`a h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 0 (ta
.
i
sao

?) v`a (0) = 6 ,= 0. Do va
.
y z = 0 l`a khong-die

m cap 5 cu a h`am f(z).

4.2.2 Tnh cha

t duy nha

t cu a h`am ch nh h`nh
Mo
.
t hie
.
n tu
.
o
.
.
ng rat da
.
c bie
.
t l`a lo
.
p h`am m`a ta da tach ra t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p c ac
h`am bie

n ph u
.
c to

ng quat ba
`
ng die
`
u kie
.
n C-kha vi t u
.
c l`a lo
.
p cac h`am ch nh
h`nh H(D) mang mo
.
t tnh chat no
.
i ta
.
i rat cha
.
t che. Tnh chat no
.
i ta
.
i do
cho phep ta du
.
a ra mo
.
t ke

t lua
.
n xac di
.
nh ve
`
dang die
.
u cu a h`am ay trong
mie
`
n con du be thuo
.
c mie
`
n D. Ta co di
.
nh l y sau day mo ta tnh chat do go
.
i
l`a di
.
nh ly duy nhat.
D
-
i
.
nh l y 4.2.2. Ne

u h` am f(z) chnh h`nh trong mie

`
n D v`a trie
.
t tieu tren
ta
.
p ho
.
.
p vo ha
.
n E D n`ao do co t nhat mo
.
t die

m tu
.
na
`
m trong D th`
f(z) = 0 z D.
Ch u
.
ng minh. I. Da
`
u tien ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ta
.
p ho
.
.
p E co die

m tu
.
h u
.
u ha
.
n
a D. Phep ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c chia th`anh cac bu
.
o
.
c sau.
1
+
H`am f co khai trie

n Taylor
f(z) = a
1
(z a) +a
2
(z a)
2
+. . . (4.24)
314 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Tha
.
t va
.
y, v` h`am f lien tu
.
c ta
.
i die

m a nen f(a) = 0. Tie

p do, v` f ch nh
h`nh ta
.
i die

m a nen no khai trie

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n die

m
a v`a do f(a) = 0 nen ta c o (4.24).
2
+
Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng a
k
= 0 k = 1, 2, . . . . Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i: to
`
n ta
.
i
nh u
.
ng he
.
so khac 0. Gia su
.
a
m
l`a he
.
so khac 0 vo
.
i so hie
.
u nho nhat, t u
.
c l`a
a
1
= a
2
= = a
m1
= 0, a
m
,= 0. Khi do
f(z) = (z a)
m
[a
m
+a
m+1
(z a) +. . . ], a
m
,= 0. (4.25)
T` u
.
(4.25) suy ra
`
ng trong lan ca
.
n thu ng du be cu a die

m z = a ca hai th` u
.
a
so cu a ve

pha i (4.25) de
`
u khac 0. Nhu
.
ng die
`
u do la
.
i mau thua

n vo
.
i gia thie

t
ra
`
ng z = a l`a die

m tu
.
cu a 0-die

m cu a h`am ch nh h`nh f. Nhu

.
va
.
y gia thie

t
cu a ta l`a sai v`a a
k
= 0 k 1. Nhu
.
ng khi do f(z) 0 trong lan c a
.
n n`ao do
cu a die

m a vo
.
i ban knh ba
`
ng khoa ng cach t` u
.
die

m a de

n bien cu a mie
`
n D.
3
+
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng f(z) 0 trong to`an mie
`
n D. Gia su
.

ngu
.
o
.
.
c la
.
i: ta
.
i die

m z = b h u
.
u ha
.
n n`ao do f(b) ,= 0, b D. Ta noi die

m a vo
.
i
die

m b bo
.
i du
.
`o
.
ng cong = (a, b) D v`a k y hie
.
u = dist(, D) l`a khoa ng
cach t` u
.
du
.
`o
.
ng cong de

n bien D, > 0. Ta phu du

.
`o
.
ng cong bo
.
i c ac
h`nh tr`on ban knh sao cho h`nh tr`on th u
.
nhat c o tam ta
.
i a, h`nh tr`on tie

p
theo co tam ta
.
i giao die

m cu a du
.
`o
.
ng tr`on th u
.
nhat vo
.
i du
.
`o
.
ng cong , . . .
Theo ch u
.
ng minh trong 2
+
ta co f(z) 0 trong h`nh tr`on th u
.
nhat v`a tam
cu a h`nh tr`on th u
.
hai l` a die

m tu
.
cu a cac khong-die

m cu a h`am f(z). Do va
.
y
f(z) 0 trong h`nh tr`on th u
.
hai. La
.
p lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta thu du
.
o
.
.
c f(z) 0
trong mo
.
i h`nh tr`on v`a da
.
c bie
.
t l`a f(b) = 0. Trai v o
.
i gia thie

t. Nhu
.
va
.
y
f(z) 0 ta
.
i mo
.
i die

m h u
.
u ha
.
n cu a mie
`
n D. Ne

u h`am f ch nh h`nh ta
.
i
th` theo tnh lien tu
.
c ta co f() = 0, t u
.
c l`a f(z) 0 trong D.
II. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ta
.
p E co die

m tu
.
duy nhat ta
.
i . Ta xet h`am f(w) =
f
_
1
w
_
. H`am n`ay ch nh h`nh trong mie
`
n D

l`a a nh cu a mie
`
n D qua anh xa
.
w =
1
z
. T a
.
p ho
.
.
p E co a nh qua anh xa
.
w =
1
z
l`a ta
.
p ho
.
.
p E

n`ao do co die

m
tu
.
w = 0 thuo
.
c mie
`
n D

. La
.
p lua
.
n nhu
.
tren ta co: F(w) = 0 trong D

. Do
do f(z) 0 trong D. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh ho`an to`an.
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 315
He
.
qua 4.2.1. (nguyen l y co l a
.
p cu a 0-die

m h`am ch nh h`nh)
Mo
.
i 0-die

m cu a h`am chnh h`nh khong do

`
ng nhat b a
`
ng 0 de
`
u co la
.
p, t u
.
c
l`a doi v o
.
i mo

i 0-die

m na
`
m trong D cu a h`am f , 0 de
`
u to
`
n ta
.
i lan c a
.
n m`a
trong do h`am f khong c o mo
.
t 0-die

m n` ao khac ngo` ai 0-die

m d o.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
to
`
n ta
.
i 0-die

m z = a cu a h`am f , 0 m`a trong lan ca

.
n
bat k` y cu a no c`on to
`
n ta
.
i cac 0-die

m khac cu a f. Khi do so 0-die

m do l`a vo
so v`a doi vo
.
i ch ung die

m z = a l`a die

m tu
.
. T` u
.
do theo di
.
nh l y duy nhat
f(z) 0 trong D. Die
`
u n`ay m au thua

n v o
.
i gia thie

t ra
`
ng f(z) , 0 trong
D.
He
.
qua 4.2.2. Ne

u h`am f chnh h`nh trong mie

`
n D v` a ta
.
i die

m a D n`ao
do h`am f v`a mo
.
i da
.
o h`am cu a no de
`
u trie
.
t tieu th` f(z) 0 trong D.
Ch u
.
ng minh. V` h`am f ch nh h`nh ta
.
i die

m a D nen trong lan c a

.
n n`ao do
cu a die

m a no khai trie

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i Taylor. Theo die

`
u kie
.
n cu a he
.
qua ta co f
(n)
(a) = 0 n 0 nen
a
n
=
f
(n)
(a)
n!
= 0 n 0.
Die
`
u do c ung co ngha l`a f(z) 0 trong lan ca
.
n do. Lay lan c a
.
n n`ay l`am
ta
.
p ho
.
.
p E v`a ap du
.
ng di
.
nh l y duy nhat ta co f(z) 0 trong D.
He
.
qua 4.2.3. Ne

u f
1
, f
2
H(D) v`a f
1
(z) = f
2
(z) tren ta
.
p ho
.
.
p E n`ao do
na
`
m trong D v`a co die

m tu
.
thuo
.
c D th` f
1
(z) f
2
(z) trong D.
Ch u
.
ng minh. He
.
qua 4.2.3 thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng cach ap du
.
ng di
.
nh l y duy nhat
cho h`am f(z) = f
1
(z) f
2
(z).
Nha
.
n xet 4.2.1. Ben ca
.
nh di
.
nh l y duy nhat da du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh (c`on go
.
i l`a
di
.
nh ly duy nhat trong) trong l y thuye

t h`am ch nh h`nh c`on c o c ac di

.
nh ly
duy nhat bien, trong do to

ng quat nhat v`a sau sa

c nhat l`a c ac di
.
nh l y cu a N.
Luzin v`a I. Privalov m`a do pha
.
m vi giao tr`nh ta se khong tr`nh b`ay o
.
day.
316 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Nha
.
n xet 4.2.2. T` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh ta c ung suy ra ra
`
ng mo

i khong-
die

m cu a h`am f(, 0) de
`
u co c ap h u
.
u ha
.
n. Th a
.
t va
.
y, t` u
.
di
.
nh l y 4.1.1 v`a khai
trie

n Taylor (4.24) suy ra

`
ng ne

u khong die

m cu a h`am ch nh h`nh co cap vo

ha
.
n th`
lim
za
f(z)
(z a)
n
= 0, n = 0, 1, 2, . . .
v`a do do f 0 trong D.
Nha
.
n xet 4.2.3. Ta
.
p ho
.
.
p con compa

c K D bat k` y ch ch u
.
a mo
.
t so h u
.
u
ha
.
n cac kh ong- die

m cu a h`am ch nh h`nh f.
Nha
.
n xet 4.2.4. Ne

u ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i khong-die

m cu a h`am ch nh h`nh f (f , 0),

trong mie
`
n ch nh h`nh D cu a no khong h u
.
u ha
.
n th` ta
.
p ho
.
.
p do ch co the

l`a
ta
.
p de

m du
.
o
.
.
c. Th a
.
t va
.
y, ta k y hie
.
u D

n
l`a he
.
cac mie
`
n dong thuo
.
c D thoa
man cac die
`
u kie
.
n:
a) D

n+1
D

n
;
b) dist(D, D

n
) =
1
n
.
Trong mo

i mie
`
n dong D

n
h`am f ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n kh ong-die

m v`
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ngu
.
o
.
.
c la
.
i, to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n cu a cac khong die

m ay v`a die

m
gio
.
i ha
.
n n`ay thuo
.
c D. Do do f(z) 0 trong D theo di
.
nh l y duy nhat. T` u
.
nha
.
n xet do, de

d`ang suy ra ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p cac khong die

m cu a h`am ch nh
h`nh l`a de

m du
.
o
.
.
c.
Nha
.
n xet 4.2.5. Trong nhie
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, thay v` cac khong-die

m cu a h`am
ch nh h`nh ta se xet A-die

m. Ta go
.
i z
0
l`a A-die

m cu a h`am f ch nh h`nh trong

mie
`
n D ne

u f(z
0
) = A, A C. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t khi A = 0 th` z
0
l`a khong-die

m cu a h`am f. Ta nha
.
n xet ra
`
ng vo
.
i mo
.
i A ,= , mo
.
i A-die

m
cu a h`am f de
`
u l`a khong-die

m cu a h`am f(z) A. Do do mo
.
i quy lua
.
t to

ng
quat da du
.
o
.
.
c xac la
.
p doi vo
.
i khong-die

m cu a h`am ch nh h`nh de
`
u d ung vo
.
i
A-die

m cu a h`am ch nh h`nh, trong do A ,= l`a so ph u

.
c t` uy y.
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 317
4.2.3 Nguyen l y thac trie

n gia i tch
D
-
i
.
nh ngha 4.2.2. Gia su
.
cac die
`
u kie
.
n sau day du
.
o
.
.
c thoa man: 1) h`am
f ch nh h`nh trong mie
`
n D; 2) h`am F ch nh h`nh trong mie
`
n

D D; 3)
F(z)

D
f(z), t u
.
c l`a F(z) f(z) khi z D. Khi do h`am F(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
thac trie

n gia i tch cu a h`am f(z) (t` u

.
mie
`
n D ra mie
`
n

D).
Noi mo
.
t c ach khac: hay mo
.
ro
.
ng mie
`
n xac di
.
nh cu a h`am f m`a va

n gi` u
.
nguyen tnh ch nh h`nh.
Tnh chat quan tro
.
ng nhat cu a thac trie

n gia i tch l`a tnh duy nhat cu a

no. Di
.
nh l y sau day (go
.
i l`a nguyen ly thac trie

n gia i tch) c o mo
.
t y ngha rat
co
.
ba n trong vie
.
c xay du
.
.
ng khai nie
.
m h`am gia i tch.
D
-
i
.
nh l y 4.2.3. (nguyen l y thac trie

n gia i tch)
Ne

u phep thac trie

n gia i tch h`am ch nh h`nh v`ao mie

`
n xac di
.
nh ro
.
ng ho
.
n
cho tru
.
o
.
c l`a co the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c th` phep thac trie

n d o l`a duy nhat.

Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
f
1
v`a g
1
l`a hai thac trie

n gia i tch cu a h`am

f
0
H(D) v`ao c` ung mo
.
t mie
`
n D
1
D. Khi do h`am
h(z) = f
1
(z) g
1
(z)
ch nh h`nh trong mie
`
n D
1
v`a ba
`
ng 0 trong mie
`
n D. T` u
.
di
.
nh l y duy nhat suy
ra ra
`
ng h(z) 0 v`a f
1
(z) g
1
(z) trong D
1
.
Nha
.
n xet 4.2.6. Hie

n nhien bao gi`o

.
ta c ung mong muon thac trie

n h`am ch nh
h`nh cho tru
.
o
.
c ra mie
`
n c`ang ro
.
ng ho
.
n c`ang tot v`a ke

t qua thac trie

n h`am
ch nh h`nh cho tru
.
o
.
c ra kha

p no
.
i (tat nhien no
.
i n`ao c o the

) noi chung se
da

n de

n tnh da tri
.
!
Ve
`
sau (xem chu
.
o
.
ng V) ta thu
.
`o
.
ng ca
`
n de

n su
.
.
mo
.
ro
.
ng khai nie
.
m thac
trie

n gia i tch v` u
.
a du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay.
Gia su
.
cho hai mie
`
n D
1
C v`a D
2
C v`a cac h`am ch nh h`nh tu
.
o
.
ng
u
.
ng f
1
H(D
1
) v`a f
2
H(D
2
). Hai h`am f
1
(z) v`a f
2
(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a thac
trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a nhau ne

u
318 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
a) D
1
D
2
,= ,
b) to
`
n ta
.
i mie
`
n
12
D
1
D
2
sao cho
f
1

12
= f
2

12
.
Theo di
.
nh l y duy nhat hai h`am f
1
v`a f
2
pha i ba
`
ng nhau kha

p no
.
i trong
th`anh pha
`
n lien thong
12
cu a giao D
1
D
2
. Nhu
.
ng giao D
1
D
2
co
the

khong lien thong v`a do do ta

.
i cac th`anh pha
`
n lien thong khac da

ng th u
.
c
f
1
(z) = f
2
(z)
co the

khong du
.
o
.
.
c thoa man.
Bay gi`o
.
ta du
.
a ra khai nie
.
m to

ng quat ho
.
n ve
`
thac trie

n gia i tch theo

mo
.
t xch mie
`
n.
Gia su
.
cho xch mie
`
n
D
0
, D
1
, . . . , D
n
sao cho mo
.
i giao D
i,i+1
= D
i
D
i+1
de
`
u khong trong v`a de
`
u l`a nh u
.
ng mie
`
n
vo
.
i mo
.
i i, 0 i n 1. Gia su
.
to
`
n ta
.
i cac h`am
f
0
(z), f
1
(z), . . . , f
n
(z)
ch nh h`nh trong c ac mie
`
n D
i
, i = 0, . . . , n tu
.
o
.
ng u
.
ng sao cho trong mo
.
i
mie
`
n D
i,i+1
(i = 0, 1, . . . , n 1) ta co da

ng th u
.
c
f
i
f
i+1
vo
.
i mo
.
i z D
i,i+1
(t u
.
c l`a: f
i+1
l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a f
i
t` u
.
D
i
v`ao mie
`
n D
i+1
). Khi do, h`am f
n
(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a thac trie

n gia i tch cu a h`am

f
0
(z) theo xch mie
`
n D
0
, D
1
, . . . , D
n
(khong co h`nh dung t` u
.
tru
.
.
c tie

p!).
De

d`ang thay ra
`
ng: thac trie

n gia i tch h`am ch nh h`nh theo mo

.
t xch
mie
`
n cho tru
.
o
.
c l`a duy nhat (tat nhien, ne

u phep thac trie

n do co the

thu
.
.
c
hie
.
n du
.
o
.
.
c).
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 319
Ro r`ang l`a khi thac trie

n h`am ch nh h`nh cho tru

.
o
.
c theo mo
.
t xch mie
`
n
ta co the

tro
.
ve
`
mie
`
n xuat phat sau mo
.
t so bu
.
o
.
c chuye

n tie

p n`ao do v`a noi

chung l uc do ta c o the

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t h`am ch nh h`nh khac.
De

ke

t th uc tie

t n`ay, ta t`m die

`
u kie
.
n de

co the

thu
.
.
c hie
.
n thac trie

n gia i
tch.
Ta co di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 4.2.4. Gia su
.
mie
`
n D C v` a h`am f H(D). H`am f(z) c o the

thac trie

n gia i tch ra mie

`
n D

D khi v` a ch khi t o
`
n ta
.
i, d` u ch l` a m o
.
t,
phep khai trie

n h`am do th`anh chu o

i Taylor ta
.
i l an c a
.
n cu a die

m a D n`ao
do vo
.
i h`nh tr` on ho
.
i tu
.
vu
.
o
.
.
t ra khoi bien gi o
.
i cu a mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. 1
+
Gia su
.
h`nh tr`on ho
.
i tu
.
/(a) cu a khai trie

n h`am f(z) th`anh

chuo

i Taylor
f(z) = f(a) +
f

(a)
1!
(z a) + +
f
(n)
(a)
n!
(z a)
n
+. . . (4.26)
vu
.
o
.
.
t ra khoi bien gio
.
i cu a mie
`
n D. Ta k y hie
.
u
/
1
(a) =
_
z D : [z a[ < dist(a, D)
_
,
G = /(a) D.
Xet da

ng th u
.
c (4.26). Ve

trai cu a no l`a h`am f(z) ch nh h`nh trong mie

`
n
D; c`on ve

pha i l`a chuo

i l uy th` u
.
a bie

u die

n h`am ch nh h`nh trong h`nh tr`on

/(a). Theo di
.
nh l y Cauchy-Taylor hai ve

cu a (4.26) ba
`
ng nhau trong h`nh
tr`on /
1
(a). Do do theo di
.
nh l y duy nhat ch ung ba
`
ng nhau trong giao G m`a
ta
.
i do ca hai ve

de
`
u ch nh h`nh.
Ta thac trie

n h`am f(z) ra khoi mie

`
n D ba
`
ng cach da
.
t
f

(z) =
_
_
_
f(z) ne

u z D,
S(z) ne

u z /(a) G
trong do S(z) l`a to

ng cu a chuo

i o
.
ve

pha i cu a (4.26).
320 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
T` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c h`am xac di
.
nh trong D /(a) do
.
n tri
.
v`a ch nh h`nh
f

(z) ta
.
i do. Nhu
.
va
.
y ne

u h`nh tr`on ho
.
i tu
.
/(a) cu a khai trie

n Taylor cu a
h`am f(z) vu
.
o
.
.
t ra khoi bien gio
.
i cu a mie
`
n ch nh h`nh cu a h`am th` c o the

thac trie

n gia i tch h`am do ra mie

`
n D /(a).
2
+
Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
h`am f(z) co the

thac trie

n ra mie
`
n ro
.
ng ho
.
n D

D.
Khi do to
`
n ta
.
i h`nh tr`on /(a

) vu
.
o
.
.
t ra khoi bien gi o
.
i mie
`
n D vo
.
i tam ta
.
i
die

m a

D. Theo di
.
nh l y Cauchy-Taylor khai trie

n
f(z) = f(a

) +
f

(a

)
1!
(z a) +. . .
ho
.
i tu
.
t nhat l`a trong h`nh tr`on /(a). Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Tren co
.
so
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh, qua tr`nh thac trie

n gia i tch co the

h`nh dung nhu

.
sau.
Ta khai trie

n h`am th`anh chuo

i Taylor ta
.
i mo

i die

m trong cu a mie
`
n D.
Co hai kha nang co the

xa y ra
(i) Ne

u khong mo
.
t h`nh tr`on ho
.
i tu
.
n`ao cu a c ac khai trie

n thu du
.
o
.
.
c vu
.
o
.
.
t
ra khoi mie
`
n D th` h`am f(z) khong thac trie

n du
.
o
.
.
c ra khoi mie
`
n D v`a mie
`
n
D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mie
`
n to
`
n ta
.
i tu
.
.
nhien cu a h`am f(x) (xem 5.1, 5.2).
(ii) Ne

u co nh u
.
ng h`nh tr`on ho
.
i tu
.
vu
.
o
.
.
t ra khoi mie
`
n D th` theo di
.
nh l y
4.2.3 ta thu du
.
o
.
.
c h`am ch nh h`nh trong D

l`a ho
.
.
p cu a mo
.
i h`nh tr`on ho
.
i tu
.
v`a D

D.
H`am da du
.
o
.
.
c thac trie

n nhu
.
va
.
y du
.
o
.
.
c khai trie

n th`anh chuo

i Taylor ta
.
i
mo

i die

m a D

D. Ne

u khong mo
.
t h`nh tr`on ho
.
i tu
.
n`ao cu a c ac khai trie

n
mo
.
i vu
.
o
.
.
t ra khoi mie
`
n D

th` D

l`a mie
`
n to
`
n ta
.
i cu a h`am du
.
o
.
.
c xet. Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ngu
.
o
.
.
c la
.
i ta la
.
i ap du
.
ng di
.
nh l y tren v`a ba
`
ng cac khai trie

n mo
.
i
ta thac trie

n h`am v`ao mie

`
n D

trong do D

l`a ho
.
.
p cu a cac h`nh tr`on
ho
.
i tu
.
mo
.
i.
Qua tr`nh thac trie

n da ch ra du
.
o
.
.
c tie

p tu
.
c cho de

n khi thu du
.
o
.
.
c mie
`
n
D(f) m`a h`am f khong the

thac trie

n gia i tch tie

p du
.
o
.
.
c n u
.
a.
4.2.4 Nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i
Do l`a di
.
nh l y sau day
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 321
D
-
i
.
nh l y 4.2.5. Gia su
.
h`am f chnh h`nh trong mie
`
n D C. Khi do modun
cu a h`am kh ong the

da
.
t gia tri
.
cu
.
.
c da
.
i cu a n o (v` a do d o khong da
.
t gi a tri
.
lo
.
n nhat) ta
.
i bat c u
.
die

m n`ao cu a mie
`
n d o, tr` u
.
tru
.
` o
.
ng ho
.
.
p khi f(z) const
trong mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Gia thie

t ra
`
ng ta
.
i die

m z
0
D (z
0
,= ) modun cu a h`am
f(z) , const da
.
t cu
.
.
c da
.
i cu a n o. Die
`
u do co ngha ra
`
ng trong lan ca
.
n n`ao
do |(z
0
, ), > 0 cu a die

m z
0
h`am f thoa man he
.
th u
.
c [f(z)[ [f(z
0
)[.
Da
`
u tien ta c a
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng [f(z)[ [f(z
0
)[ trong lan c a
.
n |(z
0
,
0
).
Gia su
.
(z
0
, ) l`a du
.
`o
.
ng tr`on t` uy y vo
.
i ban knh <
0
v`a tam ta
.
i z
0
. Theo
di
.
nh l y trung b`nh ta co
f(z
0
) =
1
2
2
_
0
f(z
0
+e
it
)dt
v`a t` u
.
do
[f(z
0
)[
1
2
2
_
0
[f(z
0
+e
it
)[dt
hay l`a
0
1
2
2
_
0
_
[f(z
0
+e
it
)[ [f(z
0
)[

dt.
Trong bat da

ng th u
.
c tren bie

u th u
.
c du
.
o
.
i dau tch phan l`a khong du
.
o
.
ng. Do
do bat da

ng th u
.
c ch co the

xa y ra trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ne

u
[f(z
0
+e
it
)[ [f(z
0
)[,
t u
.
c l`a [f(z)[ [f(z
0
)[ tren (z
0
, ). V` l`a t` uy y, 0 < <
0
nen t` u
.
do suy
ra
`
ng [f(z)[ [f(z
0
)[ trong lan c a
.
n |(z
0
,
0
).
Tie

p theo ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng f(z) f(z
0
) trong lan c a
.
n |(z
0
,
0
).
Ne

u f(z
0
) = 0 th` [f(z)[ 0 v`a do do f(z) 0 trong lan ca
.
n |(z
0
,
0
). Ne

u
322 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
f(z
0
) ,= 0 th` f(z) ,= 0 trong lan ca
.
n da neu. Trong lan ca
.
n |(z
0
,
0
) ta xet
h`am
F(z) = lnf(z) = ln[f(z)[ +iargf(z) = u +iv.
O
.

day v` [f(z)[ [f(z

0
)[ vo
.
i z |(z
0
,
0
) nen u const (v` u = ln[f(z)[ =
ln[f(z
0
)[). Theo die
`
u kie
.
n Cauchy-Riemann ta co
v
x
=
u
y
0,
v
y
=
u
x
0,
v`a t` u
.
do ta co v = const trong |(z
0
, ). Do va
.
y h`am F(z) = lnf(z) const
v`a t` u
.
do f(z) const trong lan ca
.
n cu a die

m z
0
. Nhu
.
va
.
y f(z) const
trong lan ca
.
n cu a die

m z
0
. Theo di
.
nh l y duy nhat, ta co f(z) const trong
mie
`
n D. Do l`a die
`
u vo l y.
Bay gi` o
.
ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p mie
`
n D v`a h`am f(z) c o modun da
.
t cu
.
.
c
da
.
i ta
.
i . Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta xet h`am F(w) = f
_
1
w
_
. H` am n`ay
ch nh h`nh trong mie
`
n D

thu du
.
o
.
.
c t` u
.
D qua anh xa
.
w =
1
z
. H`am F(w)
co cu
.
.
c da
.
i ta
.
i die

m w = 0 v`a die

m w = 0 l`a die

m trong cu a D

. Theo pha
`
n
ch u
.
ng minh tren ta co F(w) = const trong D

. Do do f(z) const trong

mie
`
n D.
Ta lu
.
u y cac he
.
qua sau
He
.
qua 4.2.4. H`am f chnh h`nh trong mie
`
n D co m odun ha
`
ng s o khi v`a
ch khi ba n than h`am do l`a ha
`
ng s o trong mie
`
n do.
Ch u
.
ng minh. Die
`
u kie
.
n du l`a hie

n nhien. Die
`
u kie
.
n ca
`
n du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay trong
pha
`
n cuoi cu a ch u
.
ng minh di
.
nh l y.
He
.
qua 4.2.5. Ne

u f(z) , const l`a h`am chnh h`nh trong mie

`
n D v`a lien
tu
.
c tren D th` gia tri
.
cu
.
.
c da
.
i cu a m odun cu a n o ch da
.
t du
.
o
.
.
c tren bien cu a
mie
`
n D.
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 323
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, theo di
.
nh l y quen thuo
.
c trong gia i tch thu
.
.
c, h`am
[f(z)[ (lien tu
.
c trong mie
`
n D) nha
.
n gia tri
.
cu
.
.
c da
.
i cu a no ta
.
i die

m z
0
n`ao do
cu a mie
`
n D. Theo nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i die

m z
0
khong the

na
`
m trong
D. Do do die

m z
0
ch co the

na
`
m tren bien D cu a mie
`
n D.
He
.
qua 4.2.6. Ne

u f(z) , const l`a h`am ch nh h`nh trong mie

`
n D v` a
f(z
0
) ,= 0 z D th` modun cu a n o khong the

da
.
t cu
.
.
c tie

u (v` a do do khong
da
.
t gia tri
.
be nhat) o
.
trong mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am [f(z)[ co cu
.
.
c tie

u ta
.
i die

m z
0
D. Ta xet h`am
F(z) =
1
f(z)

Do l`a h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D. H`am [F(z)[ = [f(z)[
1
co cu
.
.
c da
.
i ta
.
i
die

m z
0
D. Nhu
.
ng khi do F(z) const trong D v`a do do f(z) const
trong D. Die
`
u do trai vo
.
i gia thie

t cu a he
.
qua .
He
.
qua 4.2.7. Ne

u h`am f(z) , const chnh h`nh trong mie

`
n D v` a lien tu
.
c
tren D v`a [f(z)[ const tren bien D cu a mie
`
n D th` n o co t nhat mo
.
t
0-die

m na
`
m trong D.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i: h`am f(z) khong co 0-die

m trong D. Khi
do modun [f(z)[ khong co ca cu
.
.
c da
.
i la

n cu
.
.
c tie

u trong mie
`
n D. V` [f(z)[
lien tu
.
c tren D nen no da
.
t gi a tri
.
lo
.
n nhat v`a nho nhat cu a no ta
.
i cac die

m
bien cu a mie
`
n. Nhu
.
ng, theo gia thie

t tren bien cu a mie

`
n D [f(z)[ l`a h`am
ha
`
ng. Do do gia tri
.
lo
.
n nhat v`a nho nhat trong mie
`
n D l`a tr` ung nhau, t u
.
c
l`a [f(z)[ const trong D. Die
`
u do co ngha l`a mo

i die

m cu a D de
`
u l`a die

m
cu
.
.
c da
.
i doi vo
.
i [f(z)[. Nhu
.
ng die
`
u do khong the

xa y ra v` f(z) , const. Nhu

.
va
.
y h`am f(z) c o t nhat mo
.
t 0-die

m trong mie
`
n D.
T` u
.
nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i cu a h`am ch nh h`nh ta thu du
.
o
.
.
c di
.
nh l y sau
day go
.
i l`a Bo

de
`
Schwarz
4
4
K. G. A. Schwarz (1843-1921) l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c.
324 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
D
-
i
.
nh l y 4.2.6. Gia su
.
f(z) l`a h`am ch nh h`nh trong h`nh tr` on do
.
n vi
.
| = z : [z[ < 1 v`a thoa m an cac die
`
u kie
.
n f(0) = 0 v` a [f(z)[ < 1 z |.
Khi do
1
+
h`am f(z) c ung thoa m an cac die
`
u kie
.
n [f

(0)[ 1 v`a [f(z)[ [z[

z |,
2
+
ne

u da

ng th u
.
c [f(z)[ = [z[ thoa m an d` u ch ta
.
i mo
.
t die

m z
0
,= 0,
[z
0
[ < 1 hay [f

(0)[ = 1 th` kh a

p no
.
i trong h`nh tr` on | h`am
f(z) = e
i
z
trong do l`a ha
`
ng so thu
.
.
c.
Ch u
.
ng minh. 1
+
Gia su
.
r l`a so du
.
o
.
ng t` uy y < 1. Khi do
f(z) =
1
2i
_
|t|=r
f(t)dt
t z
, z [z[ < r.
T` u
.
gia thie

t f(0) = 0 v`a he
.
th u
.
c v` u
.
a vie

t ta co
f(z) =
1
2i
_
|t|=r
_
1
t z

1
t
_
f(t)dt
=
z
2i
_
|t|=r
f(t)dt
t(t z)
,
ngha l`a h`am
f(z)
z
=
1
2i
_
|t|=r
f(t)dt
t(t z)
ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z[ < r, trong do
f

(0) =
1
2i
_
|t|=r
f(t)
t
2
dt.
Nhu
.
va
.
y h`am
F(z) =
f(z)
z
; F(0) = f

(0)
4.2. Tnh chat duy nhat cu a h`am ch nh h`nh 325
ch nh h`nh trong h`nh tr`on: [z[ < 1.
T` u
.
nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i suy ra ra
`
ng max [F[ da
.
t du
.
o
.
.
c tren du
.
`o
.
ng
tr`on [z[ = r
1
trong do r
1
l`a so du
.
o
.
ng t` uy y be ho
.
n r. Do do, vo
.
i [z[ < r
1
,
theo gia thie

t, ta co:

f(z)
z

<
1
r
1
khi [z[ = r
1
.
T` u
.
do, doi v o
.
i die

m z co di
.
nh bat k` y thuo
.
c h`nh tr`on do
.
n vi
.
, qua gio
.
i
ha
.
n khi r
1
1 ta c o

f(z)
z

1
Da
.
c bie
.
t l`a doi vo
.
i z = 0 ta co [F(0)[ = [f

(0)[ 1 v`a doi vo

.
i die

m z ,= 0 th`
[F(z)[ =
[f(z)[
[z[
1 t u
.
c l`a [f(z)[ [z[.
2
+
Ne

u ta
.
i die

m z
0
,= 0, z
0
| ta co da

ng th u
.
c [f(z
0
)[ = [z
0
[ th` ta
.
i die

m
do [F(z
0
)[ =

f(z
0
)
z
0

= 1. Die
`
u do co ngha l`a h`am [F(z)[ da
.
t cu
.
.
c da
.
i = 1
ta
.
i die

m z
0
|. Do do theo nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i ta co F(z) const
trong |. Ne

u co da

ng th u
.
c [f

(0)[ = 1 th` ba
`
ng l y lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta c ung
ke

t lua
.
n ra
`
ng F(z) const. Trong ca hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ro r`ang l`a [F(z)[ = 1,
t u
.
c l`a F(z) = e
i
, R v`a do do f(z) = e
i
z. B o

de
`
Schwarz du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
Ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c Bo

de
`
Schwarz co ngha nhu
.
sau. Qua anh xa
.
bat k` y
thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i h`am ch nh h`nh w = f(z), f(0) = 0 bie

n h`nh tr`on do
.
n vi
.
|
len mie
`
n D

na
`
m trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
khoa ng cach t` u
.
a nh f(z
0
) cu a die

m
z
0
| de

n die

m w = 0 khong vu
.
o
.
.
t qua khoa ng cach t` u
.
chnh die

m z de

n
die

m z = 0. Ne

u co mo
.
t die

m n`ao do cu a | m`a khoa ng cach t` u

.
do de

n goc
to
.
a do
.
ba
`
ng khoa ng cach t` u
.
a nh cu a no de

n g oc to
.
a do
.
th` mie
`
n D

tr` ung
vo
.
i h`nh tr`on do
.
n vi
.
v`a l uc do anh xa
.
ch l`a phep quay.
326 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
4.3 D
-
ie

m ba

t thu
.
`o
.
ng co la
.
p
4.3.1 Chuo

i Laurent
Chuo

i h`am da
.
ng
+

n=
a
n
(z a)
n
= +
a
m
(z a)
m
+ +
a
1
z a
+a
0
+a
1
(z a) + +a
n
(z a)
n
+. . .
=

n1
a
n
(z a)
n
+

n0
a
n
(z a)
n
=

<n<
a
n
(z a)
n
(4.27)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i Laurent
5
, trong do z = a l`a die

m co di
.
nh cu a ma
.
t pha

ng
ph u
.
c, a
n
C, n Z l`a cac he
.
so cu a chuo

i Laurent (he
.
s o Laurent) v` a phep
lay to

ng du
.
o
.
.
c thu
.
.
c hie
.
n theo cac gia tri
.
am v`a du
.
o
.
ng cu a so hie
.
u n.
Ta xet hai chuo

i
a
0
+a
1
(z a) + +a
n
(z a)
n
+. . . (4.28)
a
1
z a
+
a
2
(z a)
2
+ +
a
m
(z a)
m
+. . . (4.29)
D
-
i
.
nh ngha 4.3.1. 1) Chuo

i Laurent (4.27) ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z C ne

u ta
.
i
die

m do cac chuo

i (4.28) v`a (4.29) do

`
ng th`o
.
i ho
.
i tu
.
.
2) Ne

u chuo

i Laurent ho
.
i tu
.
th` to

ng cu a no du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
l`a to

ng
cu a hai to

ng cu a chuo

i (4.28) v`a (4.29).

Chuo

i (4.28) l`a chuo

i l uy th` u
.
a thong thu
.
`o
.
ng nen ne

u no ho
.
i tu
.
th` mie
`
n
ho
.
i tu
.
se l`a h`nh tr`on S(R) = z : [z a[ < R (khi R = 0 chuo

i (4.28) ch
ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m a; c`on khi R = th` chuo

i ho
.
i tu
.
trong to`an ma
.
t pha

ng).
Trong (4.29) ta thay
1
z a
= t v`a thu du
.
o
.
.
c chuo

i l uy th` u
.
a

n=1
a
n
t
n
. (4.30)
5
P. Laurent (1813-1854) l`a nh`a toan ho
.
c Ph ap.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 327
Ne

u chuo

i (4.30) ho
.
i tu
.
th` mie
`
n ho
.
i tu
.
se l`a h`nh tr`on
S(r
1
) =
_
t : [t[ < r
1
=
1
r
_
.
Do do chuo

i (4.29) ho
.
i tu
.
trong mie
`
n z : [z a[ > r. Ne

u die
`
u kie
.
n sau
day du
.
o
.
.
c thoa man
r < R
th` chuo

i (4.27) ho
.
i tu
.
trong mie
`
n
1 =
_
z C : r < [z a[ < R, r < R
_
.
Do l`a v`anh tr`on vo
.
i tam ta
.
i die

m a.
Ta
.
i mo

i die

m na
`
m ngo`ai v`anh tr`on do chuo

i Laurent (4.27) phan k` y do

mo
.
t trong hai chuo

i (4.28) v`a (4.29) phan k` y. Nhu

.
va
.
y ne

u thoa man die

`
u
kie
.
n r < R th` mie
`
n ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (4.27) l`a v`anh tr`on. Ta

.
i cac die

m na
`
m
tren bien cu a v`anh tr`on 1 chuo

i (4.27) co the

ho
.
i tu
.
ta
.
i nh u
.
ng die

m n`ay
nhu
.
ng phan k` y ta
.
i cac die

m khac. Ne

u r > R th` c ac chuo

i (4.28) v`a (4.29)

khong co mie
`
n ho
.
i tu
.
chung v`a do va
.
y chuo

i (4.27) khong ho
.
i tu
.
ta
.
i bat c u
.
die

m n` ao cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c.
Nha
.
n xet 4.3.1. T` u
.
di
.
nh l y Abel (di
.
nh l y 4.6) suy ra
`
ng trong mo
.
i v`anh tr`on
dong r < r
1
[z a[ R
1
< R na
`
m trong v`anh tr`on 1 chuo

i Laurent ho
.
i tu
.
de
`
u v`a theo di
.
nh l y Weierstrass (di
.
nh l y 12.3) to

ng cu a chuo

i Laurent (4.27)
l`a h`am ch nh h`nh trong v` anh tr`on 1. Do
`
ng th`o
.
i, chuo

i co the

da
.
o h`am v`a
tch phan t` u
.
ng so ha
.
ng mo
.
t so l a
`
n t` uy y.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng co the

xa y ra tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p r = 0 hay R = . T` u
.
su
.
.
la
.
p lua
.
n o
.
tren suy ra
`
ng ne

u trong chuo

i ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n so ha
.
ng
vo
.
i l uy th` u
.
a am th` r = 0 v`a ne

u ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n so ha
.
ng vo
.
i l uy
th` u
.
a du
.
o
.
ng th` R = .
D
-
i
.
nh l y 4.3.1. (Laurent)
Gia su
.
0 r < R . Mo
.
i h`am f(z) chnh h`nh trong v` anh tr` on
1 = z C : r < [z a[ < r, r < R
328 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
de
`
u bie

u die

n du
.
o
.
.
c th`anh chuo

i Laurent ho
.
i tu
.
trong v` anh tr` on do
f(z) =

<n<+
a
n
(z a)
n
=

n1
a
n
(z a)
n
+

n0
a)
n
(z a)
n
(4.31)
v`a khai trie

n do l`a duy nhat.

Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z l`a die

m co di
.
nh cu a v`anh tr`on 1. Ta xet v`anh tr`on
1

= z 1 : r

< [z a[ < R

, r < r

< R

< R
sao cho die

m z 1

. Ta k y hie
.
u cac du
.
`o
.
ng tr`on bien cu a 1

l`a (r

) = z
1 : [z a[ = r

v`a (R

) = z 1 : [z a[ = R

. Theo c ong th u
.
c tch
phan Cauchy ta c o
f(z) =
1
2i
_
(R

)
f()
z
d +
1
2i
_
(r

)
f()
z
d. (4.32)
Tren du
.
`o
.
ng tr`on (R

) nhan Cauchy
1
z
co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
1
z
=
1
a

1
1
z a
a
=

k0
(z a)
k
( a)
k+1
, (R

).
V`

z a
a

= q
1
< 1
nen chuo

i thu du
.
o
.
.
c tren day ho
.
i tu
.
de
`
u tren (R

). Nhan chuo

i do vo
.
i h`am
f()
2i
v`a tch phan ke

t qua theo du
.
`o
.
ng tr`on (R

) ta co
1
2i
_
(R

)
f()
z
d =

k0
a
k
(z a)
k
, (4.33)
a
k
=
1
2i
_
(R

)
f()
( a)
k+1
d. (4.34)
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 329
Tren du
.
`o
.
ng tr`on (r

) ta co
1
z
=
1
z a

1
1
a
z a
=

k1
( a)
k1
(z a)
k
,

a
z a

= q
2
< 1.
Nhan vo
.
i
1
2i
f() v`a tch phan ke

t qua theo du
.
`o
.
ng tr`on (r

) ta thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_
(r

)
f()
z
d =

k1
a
k
z a)
k
(4.35)
a
k
=
1
2i
_
(r

)
f()( a)
k1
d (4.36)
The

cac cong th u
.
c (4.33) v`a (4.35) v`ao (4.32) ta c o
f(z) =

<k<
a
k
(z a)
k
, (4.37)
vo
.
i mo
.
i z 1

. Van de
`
c`on la
.
i l`a ch u
.
ng minh ra
`
ng khai trie

n thu du
.
o
.
.
c l`a
duy nhat.
Gia su
.
L l`a du
.
`o
.
ng cong dong Jordan tro
.
n t` u
.
ng kh uc n`ao do na
`
m trong
1

v`a bao die

m a. Tren du
.
`o
.
ng cong n`ay chuo

i (4.37) ho
.
i tu
.
de
`
u. Nhan hai
ve

cu a da

ng th u
.
c (4.37) vo
.
i
1
2i
1
(z a)
m+1
, trong do m l`a so nguyen c o di
.
nh,
ro
`
i tch phan ke

t qua thu du
.
o
.
.
c theo du
.
`o
.
ng cong dong L theo hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c
chie
`
u kim do
`
ng ho
`
, ta c o
1
2i
_
L
f(z)
(z a)
m+1
dz =

<k<
a
k
1
2i
_
L
dz
(z a)
m+1k

V`
_
L
dz
(z a)
m+1k
=
_
_
_
0 ne

u m ,= k
2i ne

u m = k
330 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
nen t` u
.
do suy ra
a
m
=
1
2i
_
L
f(z)
(z a)
m+1
, m Z.
Die
`
u do ch u
.
ng to khai trie

n (4.37) trong v`anh tr`on 1

l`a duy nhat. V` r

v`a
R

co the

lay tu
.
o
.
ng u
.
ng ga
`
n r v`a R t` uy y nen khai trie

n (4.37) ho
.
i tu
.
trong
to`an v`anh 1 v`a khai trie

n do l`a duy nhat.

D
-
i
.
nh ngha 4.3.2. 1. Gia su
.
h`am f(z) ch nh h`nh trong v`anh tr`on 1 =
z C : 0 < [z a[ < . Khi do h`am f co the

khai trie

n th`anh chuo

i
Laurent
f(z) =

n0
a
n
(z a)
n
+

n1
a
n
(z a)
n
(4.38)
ho
.
i tu
.
trong v`anh tr`on do. Chuo

i (4.38) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i (hay khai trie

n)
Laurent cu a h`am f(t) trong l an c a
.
n cu a die

m a.
2. Gia su
.
ta
.
i lan ca
.
n die

m z = (t u
.
c l`a trong mie
`
n z : R < [z[ < )
h`am f(z) bie

u die

n du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng chuo

i ho
.
i tu
.
f(z) =

<n<
a
n
z
n
. (4.39)
Khi do chuo

i (4.39) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a chu o

i (hay khai trie

n) Laurent cu a h`am f(z)

trong l an c a
.
n cu a die

m .
Nha
.
n xet 4.3.2. Cac he
.
so cu a khai trie

n (4.37) du
.
o
.
.
c tnh theo cong th u
.
c
(4.34) ne

u n 0 v`a du
.
o
.
.
c tnh theo cong th u
.
c (4.36) ne

u n 1. Ta lay
du
.
`o
.
ng tr`on t` uy y
() =
_
z 1

: [z a[ = , r

< < R

_
v`a ap du
.
ng di
.
nh l y tch phan Cauchy de

d`ang thay ra
`
ng cac he
.
so Laurent
du
.
o
.
.
c tnh ba
`
ng phep tch phan theo du
.
`o
.
ng tr`on () v`a ta c o cong th u
.
c ho
.
.
p
nhat hai c ong th u
.
c (4.34) v`a (4.36) sau day
a
n
=
1
2i
_
()
f()d
( a)
n+1
, n Z. (4.40)
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 331
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet phep khai trie

m h`am th`anh chuo

i Laurent ta
.
i
lan ca
.
n die

m vo c` ung.
Gia su
.
h`am f(z) ch nh h`nh trong lan ca
.
n thu ng n`ao do cu a die

m vo
c` ung. Da
.
t z =
1

. Qua phep bie

n do

i n`ay die

m z = bie

n th`anh die

m = 0
v`a lan ca
.
n 1() cu a die

m vo c` ung chuye

n th`anh lan ca
.
n cu a die

m = 0.
Ro r`ang l`a h`am () = f
_
1

_
ch nh h`nh ta
.
i lan ca
.
n die

m = 0. Do do co
the

khai trie

n h`am () th`anh chuo

i Laurent
() =

<n<
c
n

n
=

n0
c
n

n
+

n1
c
n

n

Tie

p do, sau khi thu

.
.
c hie
.
n phep do

i bie

n =
1
z
v`a thay c
n
= a
n
ta co
f(z) =

n0
a
n
z
n
+

n1
a
n
z
n
=

<n<
a
n
z
n
. (4.41)
Chuo

i (4.41) l`a khai trie

n Laurent cu a h`am f(z) ta

.
i lan ca
.
n cu a die

m a = .
D
-
i
.
nh ngha 4.3.3. 1
+
Pha
`
n cu a chuo

i (4.31) hoa
.
c (4.41) go
`
m t` u
.
mo
.
i so
ha
.
ng cu a chuo

i Laurent cu a h`am f(z) ta

.
i lan ca
.
n die

m z = a m`a khi z a
cac so ha
.
ng do de
`
u da
`
n de

n du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n chnh cu a khai trie

n Laurent
cu a h`am f(z).
2
+
Hie
.
u gi u
.
a chuo

i Laurent cu a h`am f(z) ta

.
i lan ca
.
n die

m z = a v`a pha
`
n
chnh cu a no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a pha
`
n chnh h`nh (hay pha
`
n de
`
u) cu a chuo

i Laurent
cu a h`am f(z) ta
.
i lan ca
.
n die

m z = a.
Ne

u die

m a ,= th` trong khai trie

n Laurent (4.31):
(i) chuo

n1
a
n
(z a)
n
l`a pha
`
n chnh;
(ii) chuo

n0
a
n
(z a)
n
l`a pha
`
n ch nh h`nh.
Ne

u die

m a = th` trong khai trie

n Laurent (4.41):
(i) chuo

n1
a
n
z
n
l`a pha
`
n chnh;
(ii) chuo

n0
a
n
z
n
l`a pha
`
n ch nh h`nh.
332 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Nha
.
n xet 4.3.3. 1. Khai trie

n Laurent thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c su
.
du
.
ng trong nh u
.
ng
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi h`am f xac di
.
nh trong mo
.
t lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z
0
nhu
.
ng
khong xac di
.
nh ta
.
i z
0
.
Khi do, khai trie

n Laurent cu a h`am f co the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c trong v`anh
tr`on 0 < [z z
0
[ < . Khai trie

n ay thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c go
.
i l`a khai trie

n Laurent
cu a h`am f ta
.
i lan ca
.
n die

m z
0
.
2. Chuo

i Taylor l`a tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng cu a chuo

i Laurent khi a
n
= 0,
n = 1, 2, . . . . Khac vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p chuo

i Taylor, trong do co cac he

.
so
Taylor du
.
o
.
.
c bie

u die

n qua c ac da
.
o h`am cu a h`am, trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p chuo

i
Laurent ngu
.
`o
.
i ta khong the

bie

u die

n cac he
.
so Laurent a
n
qua cac da
.
o h`am
cu a f ta
.
i die

m z
0
v` h`am f khong xac di
.
nh ta
.
i die

m z
0
.
De

khai trie

n h`am th`anh chuo

i Laurent ta ca
`
n lu
.
u y mo
.
t so phu
.
o
.
ng phap
sau day.
Trong thu
.
.
c h`anh cac cong th u
.
c (4.38) t khi du
.
o
.
.
c d` ung de

t`m he
.
so cu a
khai trie

n Laurent cu a cac h`am cu

.
the

. Thong thu
.
`o
.
ng ba
`
ng cach n`ay hay
cach khac vie
.
c khai trie

n cac h`am cu
.
the

th`anh chuo

i Laurent du
.
o
.
.
c quy ve
`
khai trie

n th`anh chuo

i Taylor v`a do do ca
`
n ap du
.
ng cac khai trie

n ba ng da
neu trong 4.1.4.
De

khai trie

n h`am th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m a = ta co the

su
.
du
.
ng cac khai trie

n ba ng hoa
.
c su
.
du
.
ng phu
.
o
.
ng phap chnh ta

c sau.
Da
`
u tien thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i bie

n z =
1

ro
`
i ap du
.
ng cac khai trie

n
ba ng de

khai trie

n h`am () = f
_
1

_
th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m
= 0. Sau c` ung thay =
1
z
v`ao chuo

i thu du
.
o
.
.
c ta se thu du
.
o
.
.
c chuo

i Laurent
ta
.
i lan ca
.
n die

m z = .
V du
.
1. H`am f(z) =
1
(1 z)(z + 2)
ch nh h`nh trong cac mie
`
n
a) D
1
= [z[ < 1;
b) D
2
= 1 < [z[ < 2;
c) D
3
= [z[ > 2.
Gia i. Ta se t`m khai trie

n Laurent cu a h`am f trong cac mie

`
n noi tren.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 333
Vo
.
i mu
.
c dch do, ta bie

u die

n h`am f du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =
1
3
_
1
1 z
+
1
z + 2
_
.
a) Khai trie

n Laurent trong mie

`
n D
1
. V` trong mie
`
n D
1
ta co [z[ < 1 nen
1
1 z
=

n0
z
n
,
v`a
1
z + 2
=
1
2
_
1 +
z
2
_ =

n0
(1)
n
z
n
2
n+1

Do do
f(z) =

n0
1
3
_
1 +
(1)
n
2
n+1
_
z
n
, z D
1
.
Do l`a khai trie

n Taylor.
b) Khai trie

n Laurent trong mie

`
n D
2
. V` 1 < [z[ < 2 nen:
1
1 z
=
1
z
_
1
1
z
_
=

n0
1
z
n+1
, [z[ > 1,
v`a
1
z + 2
=
1
2
_
1 +
z
2
_ =

n0
(1)
n
z
n
2
n+1
, [z[ < 2.
Do do
f(z) =

n1
_
1
3
_

1
z
n
+

n0
(1)
n
z
n
3 2
n+1
, z D
2
.
c) Khai trie

n Laurent trong mie

`
n D
3
. V` [z[ > 2 nen
1
1 z
=

n1
1
z
n
, [z[ > 1,
1
z + 2
=
1
z
_
1 +
2
z
_
=

n0
(1)
n

2
n
z
n+1
=

n1
(1)
n
2
n1
z
n
,
334 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
v`a ta co ke

t qua :
f(z) =

n1
(1)
n
2
n1
1
3 z
n
, [z[ > 2.
V du
.
2. Khai trie

n h`am f(z) =
1
2 z
th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n
die

m a = .
Gia i. Da
`
u tien thu
.
.
c hie
.
n phep do

i bie

n z =
1

. Khi do h`am da cho co

da
.
ng
w = f
_
1

_
=

2 1
=

1 2

V` vo
.
i die
`
u kie
.
n [2[ < 1 ta co
w = f
_
1

_
=

n0
(2)
n
=

n0
2
n

n+1
, [[ <
1
2
nen khi tro
.
ve
`
bie

n z ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
1
2 z
=

2
n
z
n+1
, [z[ > 2.
Do l`a khai trie

n Laurent ca
`
n t`m.
Ta c ung co the

thu du
.
o
.
.
c khai trie

n n`ay ba
`
ng cach ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap
gia i v du
.
1
Ta co
f(z) =
1
2 z
=
1
z

1
1
2
z
Khi do vo
.
i die
`
u kie
.
n

2
z

< 1 ta co
f(z) =
1
z

n0
_
2
z
_
n
=

2
n
z
n+1
, [z[ > 2.
V du
.
3. Khai trie

n cac h`am e
z
, sinz, cos z th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n
die

m a = .
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 335
Gia i. Thu
.
.
c hie
.
n phep do

i bie

n z =
1

. Khi do cac h`am da cho co da

.
ng e
1

,
sin
1

, cos
1

. Khai trie

n cac h`am n`ay th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan c a
.
n die

m
= 0:
e
1

= 1 +
1

+
1
2
2
+ +
1
n!
n
+. . . ,
sin
1

=
1

1
3!
3
+ + (1)
n
1
(2n 1)!
2n1
+. . . ,
cos
1

= 1
1
2!
2
+ + (1)
n
1
(2n)!
2n
+. . .
Tro
.
ve
`
bie

n z ta thu du
.
o
.
.
c
e
z
= 1 +
z
1!
+ +
z
n
n!
+. . . ,
sinz = z
z
3
3!
+ + (1)
n
z
2n1
(2n 1)!
+. . . ,
cos z = 1
z
2
2!
+ + (1)
n
z
2n
(2n)!
+. . . .
V du
.
4. Khai trie

n h`am trong v du
.
1 th`anh chuo

i Laurent trong c ac mie

`
n
khac nhau ne

u lay a = 1.
Gia i. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o hai v`anh tr`on vo
.
i tam ta
.
i die

m a = 1:
(i) h`nh tr`on thu ng: 1
1
= z : 0 < [z 1[ < 1
(ii) pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on 1
2
= z : [z 1[ > 1.
Trong mo

i v`anh tr`on v` u
.
a neu h`am f(z) ch nh h`nh v`a tren bien cu a ch ung
to
`
n ta
.
i die

m m`a h`am khong ch nh h`nh.

C ung nhu
.
trong v du
.
1, ta co
f(z) =
1
(z 1)(z 2)
=
1
z 2

1
z 1

Tie

p theo,
1
z 2
=
1
1 (z 1)
=

n0
(z 1)
n
, [z 1[ < 1.
336 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Do do
f(z) =
1
z 1

n0
(z 1)
n
, 0 < [z 1[ < 1.
(ii) Khai trie

n trong v`anh tr`on 1 < [z 1[ < .

Trong mie
`
n n`ay ta c o
1
z 2
=
1
(z 1) 1
=
1
z 1

1
1
1
z 1
=
1
z 1

n0
1
(z 1)
n
=

n0
1
(z 1)
n+1
, [z 1[ > 1.
v`a t` u
.
do suy ra
`
ng
f(z) =
1
z 2

1
z 1
=

n2
1
(z 1)
n
, 1 < [z 1[ <
De

ke

t th uc tie

t n`ay ta ch u
.
ng minh
D
-
i
.
nh l y 4.3.2. Gia su
.
h`am f(z) chnh h`nh trong v` anh tr` on 1 = z : r <
[z a[ < R. Khi do c ac he
.
s o cu a chuo

i Laurent
f(z) =

<n<
a
n
(z a)
n
cu a h`am f(z) trong v`anh tr`on 1 thoa m an cac b at d a

ng th u
.
c
[a
n
[
M

n
, n Z (4.42)
trong do M = max
z()
[f(z)[, () = z 1 : [z a[ = , r < < R.
Cac bat da

ng th u
.
c (4.42) du
.
o
.
.
c go
.
i l` a c ac b at da

ng th u
.
c Cauchy doi vo
.
i
he
.
s o Laurent.
Ch u
.
ng minh. Su
.
du
.
ng cac cong th u
.
c (4.38) ta co
[a
n
[
1
2
_
()
[f()[
[ a[
n+1
d
M
2
n+1
_
()
ds =
M
2
n+1
2 =
M

n

4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 337
4.3.2 D
-
ie

m ba

t thu
.
`o
.
ng c o la
.
p do
.
n tri
.
Gia su
.
h`am f(z) ch nh h`nh trong lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z = a, co the

tr` u
.
ra chnh die

m a. Noi cach khac, f(z) ch nh h`nh trong v`anh tr`on (lan ca

.
n
thu ng)

|(a; r) = z : 0 < [z a[ < r. Khi do hai kha nang sau day co the

xa y ra
(1) T`m du
.
o
.
.
c so A sao cho ne

u da
.
t f(a) = A th` h`am f(z) tro
.
nen ch nh
h`nh ta
.
i die

m z = a, t u
.
c l`a ch nh h`nh trong to`an h`nh tr`on |(a; r) = z :
[z a[ < r. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay die

m z = a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m bat thu
.
` o
.
ng
khu
.
du
.
o
.
.
c (hay c`on go
.
i l`a die

m de
`
u hoa
.
c die

m thu
.
`o
.
ng).
(2) H`am f(z) ch nh h`nh trong v`anh tr`on

|(a; r) = z : 0 < [z a[ < r
nhu
.
ng khong ch nh h`nh trong h`nh tr`on |(a; r) = z : [z a[ < r. Khi do
die

m z = a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p do
.
n tri
.
(go
.
i ta

t l`a die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p hoa
.
c doi khi ch go
.
i l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng) cu a h`am f(z).
De

kha o sat dang die

.
u cu a h`am trong lan ca
.
n cu a die

m z = a ta khai
trie

n h` am f(z) th`anh chuo

i Laurent trong v`anh tr`on

|(a, r):
f(z) =

<n<+
a
n
(z a)
n
=

n1
a
n
(z a)
n
+

n0
a
n
(z a)
n
, (4.43)
0 < [z a[ < r
trong do
a
n
=
1
2i
_
()
f(z)
(z a)
n+1
, n Z, 0 < < r. (4.44)
Ta co
D
-
i
.
nh l y 4.3.3. Ne

u h` am f(z) chnh h`nh trong v` anh tr` on

|(a; r) = z :
0 < [z a[ < r th` z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c cu a f(z) khi v` a ch
khi h`am f(z) co modun bi
.
cha
.
n trong l an ca
.
n n`ao do cu a die

m a.
Ch u
.
ng minh. I. Die
`
u kie
.
n ca
`
n. Gia su
.
z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c
cu a f(z). Khi do t`m du
.
o
.
.
c so A sao cho sau khi thay f(a) = A th` ta thu
du
.
o
.
.
c h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z = a v`a do do no lien tu
.
c ta
.
i a. T` u
.
su
.
.
to
`
n
338 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n lim
za
f(z) = A suy ra f(z) bi
.
cha
.
n trong lan ca
.
n n`ao do
cu a die

m a.
II. Die
`
u kie
.
n du . Gia su
.
to
`
n ta
.
i lan c a
.
n |(a; ), 0 < r v`a to
`
n ta
.
i
so M > 0 sao cho [f(z)[ M khi z |(a; ), z ,= a. Trong c ac cong th u
.
c
(4.44) ta xem () = z : [z a[ = , < v`a ap du
.
ng di
.
nh l y 4.3.2
[a
n
[
M

n
, n Z
ta thu du
.
o
.
.
c
[a
n
[ M
n
, n = 1, 2, . . . (4.45)
Trong c ong th u
.
c (4.45) c ac he
.
so a
n
khong phu
.
thuo
.
c . Do do khi 0
ta thu du
.
o
.
.
c a
n
= 0 n = 1, 2, . . . . T` u
.
do suy ra
`
ng trong khai trie

n Laurent
(4.43) cu a h`am f(z) pha
`
n chnh ba
`
ng 0 v`a
f(z) =

n0
a
n
(z a)
n
, 0 < [z a[ < r.
K y hie
.
u to

ng cu a chuo

i l uy th` u
.
a ve

pha i l`a S(z). T o

ng S(z) l`a h`am ch nh

h`nh trong to`an h`nh tr`on |(a; r) v`a f(z) = S(z) z

|(a; r). Ne

u ta da
.
t
f(a) = S(a) th` f(z) tro
.
nen ch nh h`nh trong |(a; r) ke

ca die

m z = a. (Do
c ung l`a l y do co ten go
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c).
Nha
.
n xet 4.3.4. Khai nie
.
m die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c du
.
o
.
.
c d` ung tu
.
o
.
ng
tu
.
.
nhu
.
khai nie
.
m die

m gi an doa
.
n khu
.
du
.
o
.
.
c. Tuy nhien ne

u doi vo
.
i h`am
hai bie

n thu
.
.
c F(x, y) xac di
.
nh v`a kha vi trong lan ca
.
n die

m (x
0
, y
0
) (co the

tr` u
.
ra chnh die

m (x
0
, y
0
)) to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n lim
xx
0
yy
0
F(x, y) = A sau khi
bo

sung gi a tri
.
f(x
0
, y
0
) = A ta se thu du
.
o
.
.
c h`am F(x, y) lien tu
.
c ta
.
i (x
0
, y
0
)
nhu
.
ng noi chung khong kha vi ta
.
i (x
0
, y
0
). Trong khi do doi vo
.
i h`am f(z)
ch nh h`nh trong

|(a; r) ch v o
.
i mo
.
t die
`
u kie
.
n ve
`
tnh bi
.
cha
.
n cu a no trong
lan ca
.
n die

m z = a ta da co gio
.
i ha
.
n lim
za
f(z) to
`
n ta
.
i h u
.
u ha
.
n v`a sau khi
bo

sung gi a tri
.
f(a) = lim
za
f(z) ta thu du
.
o
.
.
c h`am ch nh h`nh ta
.
i chnh die

m
z = a.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 339
T` u
.
di
.
nh l y 4.3.3 da ch u
.
ng minh suy ra
`
ng z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co
la
.
p cu a h`am f(z) ch nh h`nh trong v`anh tr`on

|(a; r) khi v`a ch khi [f(z)[
khong bi
.
cha
.
n trong bat c u
.
lan ca
.
n n`ao cu a die

m z = a, t u
.
c l`a
lim[f(z)[ = .
Nhu
.
va
.
y ne

u z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am f(z) th` h`am
f(z) khong co gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n khi z a v`a do do ch co the

xuat hie
.
n hai
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
i) lim
za
f(z) = .
ii) h`am f(z) khong da
`
n to
.
i mo
.
t gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n hay vo c` ung n`ao khi z
a (t u
.
c l`a to
`
n ta
.
i t nhat hai day die

m z

1
, z

2
, . . . , z

n
, . . . v`a z

1
, z

2
, . . . , z

n
, . . .
c` ung ho
.
i tu
.
de

n a sao cho c ac day gia tri

.
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a h`am f(z

n
) v` a f(z

n
)
khong da
`
n to
.
i c` ung mo
.
t gi o
.
i ha
.
n).
V du
.
5. 1) Ta xet h`am f(z) =
1
(z a)
n
, n N. H`am n`ay ch nh h`nh khi
0 < [z a[ v`a lim
za
f(z) = . Nhu
.
va
.
y, tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p i) xa y ra.
2) Ta xet v du
.
khac l`a f(z) = e
1
za
, a = + i. H`am n`ay ch nh h`nh
khi 0 < [z a[, nhu
.
ng lim
za
f(z) khong to
`
n ta
.
i. Th a
.
t va
.
y, gia su
.
z na
`
m tren
du
.
`o
.
ng tha

ng qua a v`a song song vo

.
i tru
.
c thu
.
.
c. V` z a = x l`a so
thu
.
.
c nen khi x > v`a x th` e
1
x
, c`on khi x < v`a x th`
e
1
x
0. Do do khong to
`
n ta
.
i gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n la

n gio
.
i ha
.
n vo c` ung khi
z a v`a ta co tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ii).
D
-
i
.
nh ngha 4.3.4. 1) Die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p z = a cu a h`am f(z) du
.
o
.
.
c
go
.
i l`a cu
.
.
c die

m ne

u lim
za
f(z) = .
2) Die

m b at thu
.
`o
.
ng co la
.
p z = a cu a h`am f(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m b at
thu
.
`o
.
ng cot ye

u ne

u h`am f(z) khong bi

.
cha
.
n ve
`
modun v`a khong da
`
n de

n
khi z a.
Ta kha o sat mo
.
t cach chi tie

t dang die
.
u cu a h`am ta
.
i lan ca
.
n cu a cu
.
.
c
die

m.
340 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
D
-
i
.
nh l y 4.3.4. Die

m z = a l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am f(z) khi v` a ch khi die

m
do l`a 0-die

m doi vo
.
i h`am (z) =
1
f(z)
.
Ch u
.
ng minh. I. Gia su
.
z = a l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am f(z). Khi do lim

za
[f(z)[ =
v`a do do to
`
n ta
.
i lan c a
.
n |(a; ) = z : [z a[ < < r cu a die

m a sao
cho trong do f(z) thoa man bat da

ng th u
.
c [f(z)[ > 1. Trong lan c a
.
n do h`am
(z) =
1
f(z)
l`a h`am ch nh h`nh co the

tr` u
.
ra die

m z = a. Nhu
.
ng t` u
.
he
.
th u
.
c
[(z)[ =
1
[f(z)[
< 1
v`a di
.
nh l y 4.3.3 suy ra
`
ng z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c doi vo
.
i h`am
(z). Gia tri
.
cu a h`am n`ay ta
.
i die

m a ba
`
ng:
(a) = lim
za
1
f(z)
= 0.
Do do h`am (z) ch nh h`nh trong |(a; ) v` a z = a l`a 0-die

m cu a no.
II. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
z = a l`a 0-die

m cu a h`am (z). Ta c a
`
n ch u
.
ng minh
z = a l`a cu
.
.
c die

m cu a f(z). Tha
.
t va
.
y, v` z = a l`a 0-die

m cu a h`am (z) v`a

(z) , 0 nen > 0 du be sao cho trong lan ca
.
n |(a; ) = z : [za[ <
h`am (z) khong co 0-die

m n`ao khac ngo` ai z = a (tnh co la

.
p cu a 0-die

m cu a
h`am ch nh h`nh!). Ta la
.
p h`am f(z) =
1
(z)
. Do l`a h`am ch nh h`nh trong
lan ca
.
n thu ng

|(a; ) = z : 0 < [z a[ < v`a da
`
n de

n khi z a. Do
do z = a l`a cu
.
.
c die

m cu a f(z).
Nh`o
.
su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a 0-die

m v`a cu
.
.
c die

m du
.
o
.
.
c xac la
.
p trong di
.
nh l y
4.3.4 ta co the

phat bie

u di
.
nh ngha ve
`
c ap cu a cu
.
.
c die

m.
D
-
i
.
nh ngha 4.3.5. Ta noi ra
`
ng die

m z = a l`a cu
.
.
c die

m c ap m (m 1)
doi vo
.
i h`am f(z) ne

u die

m z = a l`a 0-die

m cap m doi vo
.
i h`am
1
f(z)
. Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p m = 1 cu
.
.
c die

m du
.
o
.
.
c go
.
i l`a cu
.
.
c die

m do
.
n c`on khi m > 1-cu
.
.
c
die

m go
.
i l`a cu
.
.
c die

m bo
.
i.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 341
V du
.
6. 1) Xet h`am f(z) =
1
sin
1
z
. C ac die

m z
k
=
1
k
, k = 1, 2, . . . de
`
u
l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a f(z). Tha
.
t v a
.
y, h`am g(z) =
1
f(z)
= sin
_
1
z
_
ch nh h`nh
khi z ,= 0 v`a z
k
l`a 0-die

m do
.
n cu a no (g

(z
k
) ,= 0). Die

m z = 0 l`a die

m bat
thu
.
`o
.
ng khong co la
.
p, no l`a die

m tu
.
cu a cac cu
.
.
c die

m.
2) Ch u
.
ng minh ra
`
ng z = 0 l` a cu
.
.
c die

m cap 3 cu a h`am f(z) =

1
z sinz
.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
tren de

d`ang thay ra
`
ng (z sinz)

z=0
= (z sinz)

z=0
= 0,
c`on (z sinz)
(3)

z=0
= 1. Do va
.
y z = 0 l`a 0-die

m cap 3 cu a ma

u so v`a do
do l`a cu
.
.
c die

m cap 3 cu a h`am.
Dang die
.
u cu a h`am ta
.
i lan ca
.
n cu a cu
.
.
c die

m cap m c ung du
.
o
.
.
c xac di
.
nh
nh`o
.
cau tr uc cu a khai trie

n Laurent ta
.
i lan ca
.
n cu a cu
.
.
c die

m.
D
-
i
.
nh l y 4.3.5. Die

m bat thu
.
`o
.
ng c o la
.
p z = a cu a h`am f(z) l` a cu
.
.
c die

m cap
m cu a no khi v`a ch khi ph a
`
n chnh cu a khai trie

n Laurent cu a h`am f(x) trong

lan ca
.
n die

m z = a ch u
.
a khong qu a m s o ha
.
ng v` a a
n
= 0 n (m+ 1),
c`on a
m
,= 0.
Ch u
.
ng minh. I. Gia su
.
z = a l`a cu
.
.
c die

m cap m cu a h`am f(z). Khi do z = a

l`a 0-die

m cap m doi vo
.
i h`am
1
f(z)
. T` u
.
do suy ra
`
ng trong lan c a
.
n n`ao do cu a
z = a ta co
1
f(z)
= A
m
(z a)
m
+A
m+1
(z a)
m+1
+. . . ; A
m
,= 0
v`a do do
f(z) =
1
(z a)
m

1
A
m
+A
m+1
(z a) +. . .
(4.46)
Chuo

i l uy th` u
.
a A
m
+A
m+1
(z a) +. . . bie

u die

n mo
.
t h`am ch nh h`nh khong
trie
.
t tieu trong mo
.
t lan c a
.
n n`ao do cu a die

m z = a (v` A
m
,= 0). Do do
(z) =
1
A
m
+A
m+1
(z a) +. . .
342 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
l`a h`am ch nh h`nh trong lan ca
.
n cu a die

m z = a v`a ta co khai trie

n da
.
ng
(z) =
0
+
1
(z a) + +
n
(z a)
n
+. . .
0
=
1
A
m
,= 0. (4.47)
Thay chuo

i (4.47) v`ao (4.46) ta thu du

.
o
.
.
c chuo

i
f(z) =

0
(z a)
m
+

1
(z a)
m1
+. . . (4.48)
v`a do tnh duy nhat cu a khai trie

n h`am th`anh chuo

i Laurent, chuo

i o
.
ve

pha i cu a (4.48) l`a khai trie

n Laurent cu a h`am f(z).

Thay do

i k y hie
.
u cac he
.
so trong (4.48) ba
`
ng cach da
.
t
n
= a
nm
; n =
0, 12, . . . ta thu du
.
o
.
.
c
f(z) =
a
m
(z a)
m
+ +
a
1
z a
+a
0
+a
1
(z a) +. . . (4.49)
II. Gia su
.
trong lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z = a h`am f(z) c o khai trie

n
da
.
ng (4.49), trong do a
m
,= 0. Khai trie

n do co the

vie

t la
.
i du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =
a
m
+A
m+1
(z a) +. . .
(z a)
m

T` u
.
do suy ra
1
f(z)
= (z a)
m

1
a
m
+a
m+1
(z a) +. . .
, a
m
,= 0.
Ba
`
ng c ach thay h`am ch nh h`nh
1
a
m
+a
m+1
(z a) +. . .
bo
.
i khai trie

n
Taylor cu a no theo cac l uy th` u
.
a cu a z a ta thu du
.
o
.
.
c
1
f(z)
= (z a)
m
[
0
+
1
(z a) +. . . ] (4.50)
=
0
(z a)
m
+
1
(z a)
m+1
+. . . ;
0
=
1
a
m
,= 0.
Khai trie

n (4.50) ch u
.
ng to ra
`
ng z = a l`a 0-die

m cap m cu a h`am
1
f(z)
. Do
do theo di
.
nh l y 4.3.4 die

m z = a l`a cu
.
.
c die

m cap m cu a h`am f(z).

4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 343

Ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap ch u
.
ng minh v` u
.
a tr`nh b`ay ta c o the

ch u
.
ng minh
D
-
i
.
nh l y 4.3.6. Die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p z = a cu a h`am f(z) l` a cu
.
.
c die

m
cap m (m 1) cu a no khi v`a ch khi h`am f(z) c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =
(z)
(z a)
m
, (a) ,= 0
trong do (z) l`a h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z = a v` a (a) ,= 0.
V du
.
7. 1) Xet h`am f(z) =
cos z 1
z
4
. H`am f ch nh h`nh trong mie
`
n
D = z : 0 < [z[ < . Khai trie

n Laurent cu a h`am do trong mie

`
n D co
da
.
ng
cos z 1
z
4
=
1
z
4
_

n0
(1)
n
z
2n
(2n)!
1
_
=
1
2z
2
+

n0
(1)
n
z
2n
(2n + 4)!
v`a do do z = 0 l`a cu
.
.
c die

m c ap 2 cu a h`am f(z) (o
.
day a
2
=
1
2
,= 0;
a
n
= 0 n > 2).
2) f(z) =
1
e
z
1

1
z
.
Ro r`ang l`a z = 0 l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z). V` e
z
tua
`
n ho`an nen
ma

u so cu a phan th u
.
c th u
.
nhat ba
`
ng 0 khi z = 2ki, k Z. Nhu
.
va
.
y h`am
f(z) ch nh h`nh z ,= 2ki, k Z.
Ne

u z
k
= 2ki, k ,= 0 th`
1
z
ch nh h`nh, c` on
1
e
z
1
co cu
.
.
c die

m do. De

d`ang thay ra
`
ng z
k
= 2ki, k Z, k ,= 0 l`a cac cu
.
.
c die

m do
.
n cu a
1
e
z
1
v`a
344 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
do va
.
y ch ung c ung l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a h`am f(z). Ta xet die

m z = 0. Ta c o
f(z) =
1 +z e
z
z(e
z
1)
=
1 +z
_
1 +z +
z
2
2!
+
z
3
3!
+. . .
_
z
__
1 +z +
z
2
2!
+
z
3
3!
+. . .
_
1
_
=

z
2
2!

z
3
3!
. . .
z
_
z +
z
2
2!
+. . .
_
=

1
2!

z
3!
. . .
1 +
z
2!
+. . .

1
2
(z 0).
Do do h`am f(z) bi
.
cha
.
n trong lan ca
.
n die

m z = 0 v`a v` va
.
y z = 0 l`a die

m
bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c.
Sau c` ung ta kha o sat dang die
.
u cu a h`am ch nh h`nh ta
.
i lan ca
.
n die

m bat
thu
.
`o
.
ng cot ye

u. T` u
.
cac di
.
nh l y 4.3.3 v`a 4.3.5 de

d`ang ch u
.
ng minh
D
-
i
.
nh l y 4.3.7. Die

m b at thu
.
`o
.
ng co la
.
p z = a cu a h`am f(z) l`a die

m b at
thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a no khi v` a ch khi pha

`
n chnh trong khai trie

n Laurent
cu a h`am f(z) ta
.
i lan c a
.
n die

m a c o v o s o s o ha
.
ng.
V du
.
8. 1) H` am f(z) = sin
1
z
ch nh h`nh trong mie
`
n D = z C : 0 <
[z[ < v`a
f(z) = sin
1
z
=
1
z

1
3!z
3
+ + (1)
n
1
(2n + 1)!z
2n+1
+. . .
Pha
`
n chnh cu a khai trie

n co vo so ha
.
ng th u
.
c khac 0. Do do die

m z = 0 l`a
die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a h`am sin
1
z
.
2) H`am f(z) = e
1
z
ch nh h`nh trong mie
`
n D = z C : 0 < [z[ < v`a
f(z) = e
1
z
=

n0
1
n!z
n
. Do do, die

m z = 0 l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a
h`am e
1
z
.
Su
.
.
ph u
.
c ta
.
p cu a dang die
.
u h`am ch nh h`nh ta
.
i lan ca
.
n die

m bat thu
.
`o
.
ng
cot ye

u du
.
o
.
.
c the

hie
.
n trong di
.
nh l y sau day
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 345
D
-
i
.
nh l y 4.3.8. (Weierstrass)
6
Gia su
.
a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng c ot ye

u cu a h`am f(z). Khi do ta

.
i lan c a
.
n
|(a; ) bat k`y cu a die

m a h`am f(z) nha

.
n nh u
.
ng gia tri
.
g a
`
n mo
.
t so ph u
.
c cho
tru
.
o
.
c bat k`y bao nhieu t` uy y, t u
.
c l`a:
b C, > 0, |(a, ) z

|(a, ) : [f(z) b[ < .
Die
`
u do co ngha l`a: f(z) da
`
n de

n gi o
.
i ha
.
n cho tru
.
o
.
c bat k`y khi z da
`
n
de

n a theo day c ac gia tri

.
du
.
o
.
.
c cho
.
n tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Ch u
.
ng minh. Ta se ch u
.
ng minh ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap pha n ch u
.
ng. Gia thie

t
ra
`
ng
b C, > 0 |(a; ) : z

|(a; ) [f(z) b[ .
Ta xet h`am
(z) =
1
f(z) b

H`am (z) c o cac tnh chat l`a

i) (z) c o modun bi
.
cha
.
n trong lan ca
.
n thu ng

|(a; )
[(z)[ =
1
[f(z) b[

1

ii) (z) ch nh h`nh trong

|(a; ) v`a v` z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p
cu a f(z) nen no c ung l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a (z).
Do do theo di
.
nh l y 4.3.3, die

m a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c cu a (z)
v`a ta
.
i lan ca
.
n die

m a (cha

ng ha
.
n a ,= ) ta co
(z) =

nm
a
n
(z a)
n
, a
m
,= 0, m 0 z

|(a; ).
Ne

u m = 0 th` a
0
,= 0 v`a h`am
f(z) = b +
1
(z)
= b +
1
a
0
+a
1
(z a) +. . .
6
K. Weierstrass (1815-1897) l`a nh`a toan ho
.
c D u
.
c.
346 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
ch nh h`nh trong lan ca
.
n thu ng

|(a; ), t u
.
c l`a z = a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.

du
.
o
.
.
c doi vo
.
i f(z). Mau thua

n vo
.
i gia thie

t cu a di
.
nh l y. Ne

u m > 0 th`
a
m
,= 0 v`a h`am
f(z) = b +
1
(z)
= b +
1
a
m
(z a)
m
+a
m+1
(z a)
m+1
+. . .
co cu
.
.
c die

m cap m ta
.
i die

m a. Die
`
u do c ung mau thua

n vo
.
i die
`
u kie
.
n cu a
di
.
nh l y.
D
-
i
.
nh ngha 4.3.6. Ta noi ra
`
ng t a
.
p ho
.
.
p E tr` u ma
.
t kh a

p no
.
i trong t a
.
p ho
.
.
p
B ne

u
z B, > 0, z

E : [z z

[ < .
Su
.
du
.
ng di
.
nh ngha 4.3.6 ta co the

phat bie

u di
.
nh l y Weierstrass du
.
o
.
i
da
.
ng: Ne

u a l`a die

m bat thu
.
` o
.
ng c ot ye

u cu a h`am f(z) th` |(a; ) l`a lan

ca
.
n cu a die

m a ta
.
p ho
.
.
p f(

|(a; )) tr` u ma
.
t kh a

p no
.
i trong C.
Di
.
nh l y Weierstrass ch kha

ng di
.
nh ra
`
ng trong lan c a
.
n du be cu a die

m
bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u h`am nha
.
n nh u
.
ng gia tri
.
ga
`
n mo
.
t so ph u
.
c cho tru
.
o
.
c bao
nhieu t` uy y ch u
.
khong noi g` ve
`
vie
.
c h`am nha
.
n mo
.
i gia tri
.
. Nh`a toan ho
.
c
Phap Picard
7
da ch u
.
ng minh di
.
nh l y ma
.
nh ho
.
n v`a sau sa

c ho
.
n sau day
D
-
i
.
nh l y Picard. Trong l an ca
.
n be bao nhieu t` uy y cu a die

m bat thu
.
` o
.
ng cot
ye

u h`am f(z) nha

.
n vo so l a
`
n mo
.
i gi a tri
.
h u
.
u ha
.
n ngoa
.
i tr` u
.
nhie
`
u nhat mo
.
t
gia tri
.
(go
.
i l`a gi a tri
.
ngoa
.
i le
.
Picard).
V du
.
9. 1) Kha o sat dang die
.
u cu a h`am f(z) = e
1
z
ta
.
i lan ca
.
n die

m z = 0.
Nhu
.
da bie

t die

m z = 0 l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u. Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng
trong lan c a
.
n die

m z = 0 h`am f(z) = e
1
z
co dang die
.
u nhu
.
du
.
o
.
.
c mo ta trong
di
.
nh l y Picard. Gia su
.
A l`a so ph u
.
c ,= 0 bat k` y. Da
.
t A = e
i
. T` u
.
phu
.
o
.
ng
tr`nh e
!
z
= A ta thu du
.
o
.
.
c
1
z
= lnA = ln +i( + 2k)
z
k
=
1
ln +i( + 2k)
, k Z.
7
C. Picard (1856-1942) l`a nh`a toan ho
.
c Ph ap.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 347
Ro r`ang l`a doi vo
.
i mo
.
i h`nh tr`on vo
.
i tam z = 0 v`a ban knh du be ta co the

lay so k
1
sao cho vo
.
i mo
.
i k m`a [k[ [k
1
[ th` mo
.
i z
k
de
`
u ro
.
i v`ao trong h`nh
tr`on do. Nhu
.
ng z
k
l`a nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh e
1
z
= A vo
.
i mo
.
i A cho tru
.
o
.
c
v`a A ,= 0. Nhu
.
va
.
y doi vo
.
i h`am e
1
z
gia tri
.
ngoa
.
i le
.
Picard l`a A = 0.
2) H` am f(z) = sin
1
z
co die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u l`a z = 0. Gia su
.
A l`a
so du
.
o
.
.
c cho t` uy y.
Ta xet phu
.
o
.
ng tr`nh sin
1
z
= A. Su
.
du
.
ng di
.
nh ngha h`am sint trong mie
`
n
ph u
.
c ta vie

t phu
.
o
.
ng tr`nh du
.
o
.
i da
.
ng
e
i
z
e

i
z
2i
= A.
Sau mo
.
t v`ai phep bie

n do

i ta thu du
.
o
.
.
c phu
.
o
.
ng tr`nh
e
2i
z
2Aie
i
z
1 = 0
v`a do do
e
i
z
= Ai
_
(Ai)
2
+ 1 = B.
So B ,= 0 v` ne

u khong nhu
.
v a
.
y th` Ai =
_
(Ai)
2
+ 1 hay l`a (Ai)
2
=
(Ai)
2
+ 1. Gia su
.

B = (cos +i sin).
Khi do t` u
.
phu
.
o
.
ng tr`nh e
i
z
= B ta thu du
.
o
.
.
c
i
z
= lnB = ln +i( + 2k)
z =
1
+ 2k i ln
, k Z.
T` u
.
do suy ra
`
ng trong lan ca
.
n bat k` y cu a die

m z = 0 de
`
u t`m du
.
o
.
.
c nghie
.
m
cu a phu
.
o
.
ng tr`nh sin
1
z
= A, A v` so k co the

lay lo
.
n t` uy y ve
`
modun.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am sin
1
z
khong co gi a tri
.
ngoa
.
i le
.
Picard.
348 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
4.3.3 Dang die
.
u cu a h`am ta
.
i die

m vo c` ung
Ta lu
.
u y ra
`
ng tren ma
.
t pha

ng ph u
.
c z ch to
`
n ta
.
i mo
.
t die

m vo c` ung v`a theo

di
.
nh ngha lan ca
.
n cu a die

m :
|(; ) = z C : d
C
(z; ) <
Do l`a pha
`
n ngo`ai h`nh tr`on vo
.
i ban knh R =
_
1

2
1 v`a vo
.
i tam ta
.
i goc
to
.
a do
.
. Tren ma
.
t c a
`
u Riemann lan ca
.
n do tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i h`nh tr`on c a
`
u vo
.
i
tam ta
.
i cu
.
.
c ba

c cu a ma
.
t c a
`
u.
Ne

u thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i z =
1

hay =
1
z
th` lan ca
.
n die

m z =
cu a ma
.
t pha

ng z bie

n th`anh lan ca
.
n die

m = 0 cu a ma
.
t pha

ng . Do do
vie
.
c kha o sat dang die
.
u cu a h`am f(z) ta
.
i lan ca
.
n die

m z = du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
kha o sat dang die
.
u cu a h`am () = f
_
1

_
ta
.
i lan ca
.
n die

m = 0.
D
-
i
.
nh ngha 4.3.7. Die

m vo c` ung z = cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c l`a die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am ch nh h`nh f(z) ne

u co the

ch ra gi a tri
.
R > 0 sao
cho trong pha
`
n ngo` ai h`nh tr`on [z[ > R h`am f(z) khong co cac die

m bat
thu
.
`o
.
ng m`a khoa ng cach t` u
.
do de

n goc to
.
a do
.
l`a h u
.
u ha
.
n.
Gia su
.
f(z) H(|(; )). Sau khi thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i z =
1

ta thu
du
.
o
.
.
c
f(z) = f
_
1

_
= ()
v`a h`am () ch nh h`nh trong lan ca
.
n n`ao do cu a die

m = 0. T` u
.
do suy
ra
`
ng tnh bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z) khi z v`a cu a () khi 0 l`a nhu
.
nhau v`
lim
z
f(z) = lim
0
().
Ta co
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 349
D
-
i
.
nh ngha 4.3.8. Gia su
.
z = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am f(z).
Ngu
.
`o
.
i ta noi ra
`
ng die

m z = l` a die

m bat thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c, cu
.
.
c die

m hay
die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u t` uy theo gi o
.
i ha
.
n lim
z
f(z) h u
.
u ha
.
n, ba
`
ng hay
ho`an to`an khong to
`
n ta
.
i.
Tuy nhien cac tieu chua

n ve
`
da
.
ng cu a die

m bat thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c phat bie

u
du
.
.
a v`ao khai trie

n Laurent ca
`
n pha i co su
.
.
thay do

i.
Khai trie

n Laurent cu a h`am f(z) ta

.
i thu du
.
o
.
.
c t` u
.
khai trie

n Laurent
cu a () ta
.
i lan ca
.
n die

m = 0 ba
`
ng cach thay =
1
z
:
f(z) =

n0
a
n
z
n
+

n1
a
n
z
n
=

<b<+
a
n
z
n
, (4.51)
trong do
chuo

n0
a
n
z
n
l`a pha
`
n chnh h`nh
chuo

n1
a
n
z
n
l`a pha
`
n chnh.
Ta thay, khac vo
.
i khai trie

n Laurent trong lan c a

.
n die

m bat thu
.
`o
.
ng h u
.
u
ha
.
n, trong khai trie

n (4.51) doi v o
.
i h`am f(z) ta
.
i lan c a
.
n die

m z = ta
.
p
ho
.
.
p mo
.
i so ha
.
ng vo
.
i l uy th` u
.
a du
.
o
.
ng cu a z dong vai tr`o ph a
`
n chnh, c`on ta
.
p
ho
.
.
p l uy th` u
.
a am la
.
p nen pha
`
n ch nh h`nh. T` u
.
di
.
nh ngha 4.3.8 v`a cau tr uc
cu a chuo

i Laurent (4.51) ta co
D
-
i
.
nh l y 4.3.9. Die

m z = l`a
1
+
die

m b at thu
.
`o
.
ng khu
.
du
.
o
.
.
c cu a h` am f(z) khi v` a ch khi khai trie

n
(4.51) khong ch u
.
a pha
`
n chnh (t u
.
c l` a khong ch u
.
a cac s o ha
.
ng v o
.
i l uy th` u
.
a
du
.
o
.
ng cu a z);
2
+
cu
.
.
c die

m khi v`a ch khi pha

`
n chnh trong (4.51) ch ch u
.
a mo
.
t s o h u
.
u
ha
.
n so ha
.
ng;
3
+
die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u khi v`a ch khi pha

`
n chnh ch u
.
a vo s o s o ha
.
ng
(t u
.
c l`a ch u
.
a vo so s o ha
.
ng vo
.
i l uy th` u
.
a du
.
o
.
ng cu a z).
Doi vo
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u ta
.
i di
.
nh l y Weierstrass die

n da
.
t nhu
.
sau: Ne

u z = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng c ot ye

u cu a h`am f(z) th` trong l an ca

.
n
350 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
bat k`y cu a no h`am f(z) nha
.
n nh u
.
ng gia tri
.
ga
`
n mo
.
t s o ph u
.
c cho tru
.
o
.
c bao
nhieu t` uy y.
Di
.
nh l y Picard doi vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u vo c` ung c ung
du
.
o
.
.
c phat bie

u tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p h u
.
u ha
.
n.
Ta minh ho
.
a di
.
nh l y Picard ba
`
ng hai v du
.
sau.
V du
.
10. 1) Die

mz = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng c ot ye

u doi vo
.
i h`am f(z) = e
z
.
Ta xet phu
.
o
.
ng tr`nh
e
z
= A, A ,= 0.
Phu
.
o
.
ng tr`nh n`ay co cac nghie
.
m sau day
z
k
= ln[A[ +i(argA+ 2k),
trong do argA l`a gia tri
.
chnh cu a acgumen, k Z. T` u
.
do suy ra
`
ng trong
lan ca
.
n bat k` y cu a die

m z = to
`
n ta
.
i vo so die

m z
k
m`a ta
.
i do h`am e
z
nha
.
n
gia tri
.
A (A ,= 0). Gia tri
.
A = 0 l`a gia tri
.
ngoa
.
i le
.
Picard (h`am e
z
khong
nha
.
n gia tri
.
A = 0).
2) Doi vo
.
i h`am f(z) = sinz die

m z = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u v`a
doi vo
.
i mo

i gia tri
.
A phu
.
o
.
ng tr`nh sin z = A co vo so nghie
.
m
z
k
=
1
i
ln(iA+

1 A
2
) + 2k, k Z.
Do do h`am f(z) = sinz khong co gi a tri
.
ngoa
.
i le
.
Picard.
4.3.4 Phan loa
.
i h`am ch nh h`nh
Ph` u ho
.
.
p vo
.
i su
.
.
phan loa
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p, ta se phan loa
.
i cac h`am
ch nh h`nh do
.
n gia n nhat theo c ac die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a ch ung.
D
-
i
.
nh ngha 4.3.9. H`am f(z) ch nh h`nh trong to`an ma
.
t pha

ng C (t u
.
c l`a
h`am khong co die

m bat thu
.
`o
.
ng h u
.
u ha
.
n) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am nguyen.
Khai trie

n h`am nguyen f(z) th`anh chuo

i Taylor o
.
lan ca
.
n die

m z = 0:
f(z) =

n0
a
n
z
n
. (4.52)
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 351
V` h`am f(z) ch nh h`nh trong to`an ma
.
t pha

ng C nen chuo

i (4.52) ho
.
i tu
.
vo
.
i mo
.
i z, v`a do do chuo

i do l`a chuo

i Laurent cu a h`am f(z) ta

.
i lan ca
.
n die

m
vo
.
i pha
`
n chnh l`a
f
1
(z) =

n1
a
n
z
n
v`a pha
`
n ch nh h`nh
f
2
(z) = a
0
.
Trong C, die

m bat thu
.
`o
.
ng duy nhat cu a h`am nguyen ch co the

l`a die

m
z = .
D
-
i
.
nh l y 4.3.10. Ne

u die

m z = l`a cu
.
.
c die

m cap n cu a h`am nguyen f(z)

th` f(z) l`a da th u
.
c ba
.
c n.
Ch u
.
ng minh. Theo gia thie

t, ta co
f(z) = a
n
z
n
+a
n1
z
n1
+ +a
1
z +

n0

n
z
n

Da
.
t g(z) = a
n
z
n
+a
n1
z
n1
+ +a
1
z. Do l`a pha
`
n chnh cu a khai trie

n
Laurent cu a h`am f(z) trong lan c a
.
n die

m z = . Hie

n nhien h`am
h(z) = f(z) g(z)
l`a mo
.
t h`am nguyen v`a die

m z = l`a die

m ch nh h`nh cu a no. Do do theo

di
.
nh l y Liouville h(z) const. T` u
.
do suy ra f(z) l`a da th u
.
c ba
.
c n.
H`am nguyen, m`a die

m z = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
h`am nguyen sieu vie
.
t, (v du
.
cac h`am e
z
, sinz, cos z, . . . )
Lo
.
p to

ng quat ho
.
n cac h`am nguyen l`a cac h`am phan h`nh.
D
-
i
.
nh ngha 4.3.10. H`amf(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am ph an h`nh trong mie
`
n D C
ne

u to
`
n ta
.
i ta
.
p ho
.
.
p (h u
.
u ha
.
n hoa
.
c vo ha
.
n) c ac die

m co la
.
p
_
a
i
_
iJ
, a
i
D i J
352 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
m`a mo

i die

m trong do l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am f sao cho

f H (D a
i
).
Noi cach khac: trong ta
.
p ho
.
.
p D h`am f khong co cac die

m bat thu
.
`o
.
ng
n`ao khac ngo` ai cu
.
.
c die

m.
Trong lan ca
.
n cu a mo

i die

m thuo
.
c D h`am phan h`nh c o the

bie

u die

n
du
.
o
.
i da
.
ng thu
.
o
.
ng cu a hai h`am ch nh h`nh (z)/(z), trong do (z) khong
do
`
ng nhat ba
`
ng 0. Mo
.
t cach tu
.
.
nhien, ta co the

xac di
.
nh phep co
.
ng v`a nhan
cac h`am phan h`nh. Ro r`ang l`a doi vo
.
i cac phep toan do, ta
.
p ho
.
.
p cac h`am
phan h`nh trong D la
.
p th`anh mo
.
t v`anh.
D
-
i
.
nh l y 4.3.11. Gia su
.
h`am f(z) phan h`nh trong D. Khi do h`am f

c ung
l`a phan h`nh trong D. H` am f v` a f

c ung co cu
.
.
c die

m nhu
.
nhau, do
`
ng th`o
.
i
ne

u z
0
l`a cu
.
.
c die

m cap m > 0 cu a h`am f th` no l`a cu

.
.
c die

m cap m+ 1 cu a
da
.
o h`am f

.
Ch u
.
ng minh. H`am f

xac di
.
nh v`a ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n D khong
pha i l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am f. Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u z
0
l`a cu
.
.
c die

m cu a
f th` z
0
c ung l`a cu
.
.
c die

m cu a f

. V o
.
i z du ga
`
n z
0
ta co
f(z) =
1
(z z
0
)
m
h(z),
trong do h(z) l`a h`am ch nh h`nh trong lan ca
.
n die

m z
0
, h(z
0
) ,= 0. Do do,
ne

u z ,= z
0
th`
f

(z) =
1
(z z
0
)
m+1
[(z z
0
)h

(z) mh(z)]
=
1
(z z
0
)
m+1

h(z).
V`

h(z
0
) = mh(z
0
) ,= 0 nen die

m z
0
l`a cu
.
.
c die

m cap m+1 cu a h`am f

.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng trong mie
`
n d ong bi
.
cha
.
n b at k`y cu a ma
.
t ph a

ng ph u
.
c
h`am phan h`nh ch co m o
.
t s o h u
.
u ha
.
n cu
.
.
c die

m.
4.3. D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p 353
Tha
.
t va
.
y, ne

u trong mie
`
n dong bi
.
cha
.
n bat k` y D C h`am co vo so cu
.
.
c
die

m th` t` u
.
ta
.
p ho
.
.
p cac cu
.
.
c die

m co the

trch ra day (z
n
) ho
.
i tu
.
de

n die

m z
0
n`ao do na
`
m trong mie
`
n dong du
.
o
.
.
c xet z
0
D. Khi do z
0
l`a die

m tu
.
cu a day
cac cu
.
.
c die

m (z
n
) cu a f(z) v`a
lim
znz
0
f(z
n
) = .
Do do z
0
l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z). Ma
.
t khac l`a die

m tu
.
cu a day
(z
n
), die

m z
0
khong the

l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a f. Nhu
.
va
.
y, die

m z
0
khong the

l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am f(z). Nhu

.
ng die
`
u do mau thua

n vo
.
i tnh
phan h`nh cu a f(z).
Ta co di
.
nh l y sau:
D
-
i
.
nh l y 4.3.12. H`am ch nh h`nh f(z) trong C khong c o c ac die

m bat thu
.
` o
.
ng
khac ngo`ai cu
.
.
c die

m khi v`a ch khi f l` a h`am h u

.
u ty .
Ch u
.
ng minh. 1. Hie

n nhien h`am h u
.
u ty l`a mo
.
t h`am phan h`nh co mo
.
t so
h u
.
u ha
.
n cu
.
.
c die

m.
2. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ro r`ang l`a so cu
.
.
c die

m cu a h`am f trong C l`a h u

.
u ha
.
n (v`
C l`a compa

c). Ta k y hie
.
u a

( = 1, 2, . . . , n) l`a nh u
.
ng cu
.
.
c die

m cu a no v`a
g

(z) l`a pha

`
n chnh cu a khai trie

n Laurent tu
.
o
.
ng u
.
ng ta
.
i die

m a

. Go
.
i g(z)
l`a pha
`
n chnh cu a khai trie

n Laurent ta
.
i die

m z = (ne

u f ch nh h`nh ta
.
i
th` g(z) 0).
H`am
(z) = f(z) g(z)

=1
g

(z)
ch nh h`nh trong C v`a theo di
.
nh l y Liouville th` (z) const. T` u
.
do suy ra
f(z) = g(z) +
n

=1
g

(z) + const
l`a mo
.
t h`am h u
.
u ty .
354 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
4.4 Tnh ba

t bie

n cu

a t a
.
p ho
.
.
p mo
.

Mo
.
t trong nh u
.
ng tnh chat topo quan tro
.
ng cu a h`am ch nh h`nh l`a tnh chat
bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
m`a ta se xet trong mu
.
c n`ay.
4.4.1 Nguyen l y acgumen
D
-
i
.
nh l y 4.4.1. Gia su
.
t a
.
p ho
.
.
p mo
.
D C v` a f H(D) v o
.
i ta
.
p ho
.
.
p cac
0-die

m trong D l`a N
f
(D). Gia su
.

D l`a bien di
.
nh hu
.
o
.
ng cu a mie
`
n

D na
`
m
trong D sao cho

D D N
f
(D).
Khi do ne

u go
.
i N
f
(

D) l`a s o 0-die

m cu a h`am f n a
`
m trong

D, th` ta co cong
th u
.
c
N
f
(

D) =
1
2i
_

D
f

(z)
f(z)
dz, (4.53)
trong do mo

i 0-die

m du
.
o
.
.
c tnh m o
.
t s o l a
`
n ba
`
ng c ap cu a n o.
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh l y duy nhat (xem nha
.
n xet 13.4) trong

D ch co mo
.
t
so h u
.
u ha
.
n 0-die

m cu a h`am f. Ta k y hie
.
u cac khong die

m do l`a a
1
, a
2
, . . . , a
m
vo
.
i cap tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a n(a
1
), . . . , n(a
m
). Nhu
.
va
.
y
N
f
(

D) =
m

j=1
n(a
j
).
Doi vo
.
i mo

i 0-die

m a
j
ta xet h`nh tr`on S(a
j
)

D vo
.
i tam ta
.
i a
j
v`a ban
knh du be sao cho
S(a
j
) S(a
i
) = ; i ,= j; i, j = 1, 2, . . . , m.
Ta xet compa

c: D

=

D
_
m

j=1

S(a
j
)
_
, trong do

S(a
j
) l`a pha
`
n trong cu a
h`nh tr`on S(a
j
).
4.4. Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
355
Hie

n nhien bien cu a D

l`a
D

D S(a
1
) S(a
m
),
trong do cac du
.
`o
.
ng tr`on S(a
j
) du
.
o
.
.
c lay theo hu
.
o
.
ng am.
V`

D D N
f
(D) nen h`am g =
f

f
ch nh h`nh trong lan ca
.
n n`ao do
cu a bien

D. Do do, doi vo
.
i D

ta co
1
2i
_
D

(z)
f(z)
dz = 0,
hay l`a
1
2i
_

D
f

(z)
f(z)
dz =
m

j=1
1
2i
_
S(a
j
)
f

(z)
f(z)
dz. (4.54)
V` a
j
, j = 1, 2, . . . , m l`a 0-die

m cu a h`am f nen f(z) = (z a

j
)
n(a
j
)

j
(z)
trong do
j
(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m a
j
v`a
j
(a
j
) ,= 0.
Do do
f

(z)
f(z)
=
n(a
j
)
z a
j

j
(z)

j
(z)
(4.55)
T` u
.
(4.54) v`a (4.55) ta thu du
.
o
.
.
c (4.53):
1
2i
_

D
f

(z)dz
f(z)
=
m

j=1
1
2i
_
S(a
j
)
n(a
j
)
z a
j
dz +
1
2i
_
S(a
j
)

j
(z)dz

j
(z)
=
m

j=1
n(a
j
) = N
f
(

D).
Di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh c o the

die

n da
.
t ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c nhu
.
sau. Ta
bie

u die

D ba
`
ng tuye

n
z = z(t), t [a, b]
356 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
v`a k y hie
.
u (t) l`a nguyen h`am cu a f

/f do
.
c theo tuye

n do. Khi do
_

D
f

(z)dx
f(z)
= (b) (a).
Ma
.
t khac, (t) = lnf[z(t)], trong do ln l`a nhanh lien tu
.
c bat k` y cu a h`am
logarit bie

n thien do
.
c theo bien

D. V`
lnf = ln[f[ +iargf
v`a h`am ln[f[ do
.
n tri
.
nen so gia cu a ln[f[ do
.
c theo tuye

D ba
`
ng 0 v`a
1
2i
_

D
f

(z)
f(z)
dz = iargf[z(b)] argf[z(a)]
= i

D
argf.
Do do
N
f
(

D) =
1
2

D
argf. (4.56)
Ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c, ve

pha i cu a (4.56) ch so v`ong quay da

`
y du cu a vecto
.
w = f(z) xung quanh die

m w = 0 khi z v`ong quanh theo

D (h`nh IV.2).
H`nh IV.2
Ta k y hie
.
u

= f(

D) : w = f[z(t)], t [a, b]. Khi do so N

f
(

D) trong
cong th u
.
c (4.53) v`a (4.56) ba
`
ng so v`ong quay cu a vecto
.
w khi die

m w v`ong
quanh theo

. So v`ong quay do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ch s o cu a tuye

doi vo
.
i die

m
4.4. Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
357
w = 0 v`a du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a ind
0
D

. Do do, cong th u
.
c (4.56) co the

vie

t du
.
o
.
i
da
.
ng
N
f
(

D) =
1
2

argw = ind
0
D

.
Nha
.
n xet 4.4.1. Thay v` xet khong-die

m cu a h`am f ta co the

xet cac A-die

m
cu a no, t u
.
c l`a nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh f(z) = A. De

l`am die
`
u do, ta ch
ca
`
n thay h`am f bo
.
i h`am f(z) A trong to`an bo
.
qua tr`nh la
.
p lua
.
n nhu
.
tren.
Ne

D khong ch u
.
a A-die

m cu a f th`
N
f,A
(

D) =
1
2i
_

D
f

dz
f A
=
1
2

D
argf(z) A
=
1
2

arg[w A] = ind
A
D

,
trong do N
f,A
(

D) l`a so A-die

m cu a h`am f trong

D.
V du
.
1. (Di
.
nh l y Gauss). Da th u
.
c
P
n
(z) = a
0
z
n
+A
1
z
n1
+ +a
n
=
n

k=0
a
k
z
nk
, a
0
,= 0
co n nghie
.
m (khong-die

m) tren C.
V` lim
z
P
n
(z) = nen mo
.
i nghie
.
m cu a P
n
(z) de
`
u na
`
m trong h`nh tr`on
[z[ < R vo
.
i ban knh R du lo
.
n. Ta k y hie
.
u so nghie
.
m do l`a N
p
. Khi do
theo di
.
nh l y 4.4.3 ta c o
1
2i
_
|z|=R
P

n
(z)dz
P
n
(z)
= N
p
.
Ma
.
t khac, de

d`ang thay ra
`
ng vo
.
i [z[ du lo
.
n, th`
P

n
(z)
P
n
(z)
=
na
0
z
n1
+ +a
n1
a
0
z
n
+ +a
n
=
n
z
_
1 +

k1

k
z
k
_
=
n
z
+
const
z
2
h(z),
358 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
trong do h(z) l`a h`am ch nh h`nh o
.
ngo`ai h`nh tr`on [z[ R v`a lim
z
h(z) = 1.
Do do, ne

u () l`a du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = th` ta co
1
2i
_
()
P

n
(z)
P
n
(z)
=
n
2i
_
()
dz
z
+
const
2i
_
()
h(z)
z
2
dz.
Nhu
.
ng tch phan th u
.
hai o
.
ve

pha i da
`
n de

n 0 khi nen
1
2i
_
()
P

n
(z)dz
P
n
(z)
= n.
Nhu
.
va
.
y N
p
= n, t u
.
c l`a da th u
.
c ba
.
c n co d ung n nghie
.
m trong C.
Di
.
nh l y 4.4.1 v`a c ong th u
.
c (4.53) c o the

khai quat cho h`am phan h`nh.

Tuy nhien trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay, no khong cho ta so khong-die

m na
`
m trong

D m`a ch cho hie

.
u
N
f
(

D) P
f
(

D)
gi u
.
a so N
f
(

D) c ac khong-die

m v`a so P
f
(

D) c ac cu
.
.
c die

m cu a h`am f trong

D. Nhu
.
va
.
y ta c o
D
-
i
.
nh l y 4.4.2. Gia su
.
f(z) l` a h`am phan h`nh trong t a
.
p ho
.
.
p mo
.
D, f ,=
const vo
.
i s o khong-die

m l`a N
f
v`a so cu
.
.
c die

m P
f
. Gia su
.

D l`a bien co
hu
.
o
.
ng cu a mie
`
n

D D sao cho

D D N P
(N v`a P l`a ta
.
p cac khong-die

m v` a cu
.
.
c die

m cu a h`am f). Khi do ne

u N
f
(

D)
v`a P
f
(

D) la
`
n lu
.
o
.
.
t l`a s o khong-die

m v` a cu
.
.
c die

m cu a h`am f trong

D th` ta
co
1
2i
_

D
f

(z)dz
f(z)
= N
f
(

D) P
f
(

D), (4.57)
trong do mo

i kh ong-die

m v` a m o

i cu
.
.
c die

m de
`
u du
.
o
.
.
c tnh m o
.
t s o la
`
n b a
`
ng
cap cu a no.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng, khi f H(D) th` ve

pha i cu a (4.57) b a
`
ng N
f
(

D).
4.4. Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
359
Ch u
.
ng minh. Hie

n nhien ra
`
ng N
f
(

D) v`a P
f
(

D) l`a h u
.
u ha
.
n. Ta k y hie
.
u
b
1
, b
2
, . . . , b
n
l`a c ac cu
.
.
c die

m cu a f na
`
m trong

D vo
.
i c ap tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a
p(b
1
), p(b
2
), . . . , p(b
n
) v`a nhu
.
va
.
y
P
f
(

D) =
n

k=1
p(b
k
).
C ung nhu
.
o
.
tren, lay cac khong-die

m v`a cu
.
.
c die

m l`am tam ta du
.
.
ng cac
h`nh tr`on S(a
j
) v`a S(b
j
) du be sao cho ch ung ngo`ai nhau t` u
.
ng doi mo
.
t v`a
c` ung na
`
m trong

D.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 4.4.1 ta c o
1
2i
_

D
f

(z)dz
f(z)
=
m

j=1
1
2i
_
S(a
j
)
f

(z)
f(z)
dz +
n

j=1
1
2i
_
S(b
j
)
f

(z)
f(z)
dz. (4.58)
Doi vo
.
i cac khong-die

m qua tr`nh l y lua

.
n du
.
o
.
.
c tie

n h`anh nhu
.
o
.
tren.
Ta xet c ac cu
.
.
c die

m. Doi vo
.
i cu
.
.
c die

m b
j
ta co
f(z) =
h(z)
(z b
j
)
p(b
j
)
;
f

(z)
f(z)
=
p(b
j
)
z b
j
+
h

(z)
h(z)
, (4.59)
trong do h(z) ch nh h`nh v`a kh ong co khong-die

m trong lan ca
.
n die

m b
j
.
The

(4.59) v`ao tch phan th u

.
hai o
.
ve

pha i (4.58) v`a ap du

.
ng (4.55) ta
thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_

D
f

(z)dz
f(z)
=
m

j=1
n(a
j
)
n

j=1
p(b
j
)
= N
f
(

D) P
f
(

D).
D
-
i
.
nh l y 4.4.3. (Nguyen l y acgumen)
360 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Vo
.
i cac gia thie

t cu a di
.
nh ly 4.4.2 ta c o
1
2

D
argf(z) = N
f
(

D) P
f
(

D). (4.60)
Noi r o ho
.
n: gia su
.
die

m z v` ong quanh theo c ac tuye

n dong
1
,
2
, . . . ,
n
cu a bien co hu
.
o
.
ng

D =
_

i
_
iI
cu a mie
`
n

D.
Khi do die

m w = f(z) se v` ong quanh theo cac tuye

n dong x ac di
.
nh

1
,

2
, . . . ,

n
. To

ng so v`ong quay cu a die

m w theo cac tuye

n bao die

m
w = 0 do se b a
`
ng hie
.
u gi u
.
a so 0-die

m v` a s o cu
.
.
c die

m cu a h`am f trong mie

`
n

D.
4.4.2 D
-
i
.
nh l y Rouche
Su
.
du
.
ng cac ke

t qua trong tie

t tru
.
o
.
c ta se ch u
.
ng minh di
.
nh l y quan tro
.
ng
sau day go
.
i l`a di
.
nh l y Rouche.
D
-
i
.
nh l y 4.4.4. (Rouche)
Gia su
.
f(z) v`a g(z) l` a hai h` am ch nh h`nh trong mie
`
n D; l` a bien co
hu
.
o
.
ng cu a mie
`
n

D D. Khi do ne

u [f(z)[ > [g(z)[ kha

p no
.
i tren =

D
th`:
a) h`am f +g khong c o khong-die

m tren ;
b) N
f
(

D) = N
f+g
(

D),
(t u
.
c l`a s o khong-die

m cu a h`am f trong mie

`
n

D b a
`
ng s o khong-die

m cu a h`am
f +g trong

D).
Ch u
.
ng minh. a) Die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
nhat l`a hie

n nhien v` ne

u f(z)+g(z) =
0 th` [f(z)[ = [g(z)[ tren .
b) V` [f(z)[ > [g(z)[ 0 f(z) ,= 0 tren . Theo di
.
nh l y 4.4.1, so
khong-die

m cu a h`am f(z) +g(z) trong

D l`a
1
2i
_

(z) +g

(z)
f(z) +g(z)
dz,
4.4. Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
361
v` f(z) +g(z) ,= 0 tren .
Ma
.
t khac, tch phan n`ay c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
1
2i
_

(z) +g

(z)
f(z) +g(z)
dz =
1
2i
_

d
dz
[ln(f(z) +g(z))]dz
=
1
2i
_

d
dz
(lnf)dz +
1
2i
_

d
dz
ln
_
1 +
g
f
_
dz
=
1
2i
_

(z)dz
f(z)
+
1
2i
_

d
dz
ln
_
1 +
g(z)
f(z)
_
dz (*)
Ta xet h`am
(z) =
f(z) +g(z)
f(z)

De

d`ang thay ra
`
ng tch phan th u
.
hai o
.
ve

pha i cu a (*) ba
`
ng
1
2i
_

,
trong do

l`a a nh cu a qua anh xa

.
= 1 +
g
f
. Nhu
.
ng v`

g(z)
f(z)

< 1,
nen

na
`
m tro
.
n trong h`nh tr`on [ 1[ < 1. V` h`nh tr`on n`ay khong
ch u
.
a die

m = 0 nen
1
2i
_

= 0.
Nhu
.
va
.
y
1
2i
_

(z) +g

(z)
f(z) +g(z)
dz =
1
2i
_

(z)
f(z)
dz.
362 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
V du
.
2. T`m so khong-die

m cu a h`am
(z) = z
9
6z
4
+ 3z 1
trong h`nh tr`on [z[ < 1.
Gia i. Ta k y hie
.
u
f(z) = 6z
4
; g(z) = z
9
+ 3z 1
v`a do do f(z) +g(z) = (z).
Khi [z[ = 1 ta co
[f(z)[
|z|=1
= 6;
[g(z)[
|z|=1
([z[
9
+ 3[z[ + 1)

|z|=1
= 5.
Do do [f[
{|z|=1}
> [g[
{|z|=1}
v`a theo di
.
nh l y Rouche so khong-die

m cu a h`am
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
l`a 4.
V du
.
3. Ch u
.
ng minh ra
`
ng da th u
.
c P
n
(z) b a
.
c n trong v du
.
1 (4.3) co n
nghie
.
m trong C (di
.
nh ly Gauss).
Gia i. Ta da
.
t
f(z) = a
0
z
n
,
g(z) = a
1
z
n1
+a
2
z
n2
+ +a
n
.
Vo
.
i [z[ du lo
.
n, ta c o
[f(z)[ > [g(z)[.
Tha
.
t va
.
y, khi [z[ 1 ta co
[a
1
z
n1
+ +a
n
[ [a
1
[[z[
n1
+ +[a
n
[
[z[
n1
([a
1
[ +[a
2
[ + +[a
n
[)
Da
.
t M =
n

m=1
[a
m
[. Khi do [z[
n1
M < [a
0
z
n
[ ne

u [z[ >
M
[a
0
[
. Do do
[a
0
z
n
[ > [a
1
z
n1
+ +a
n
[
4.4. Tnh bat bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
363
du
.
o
.
.
c thoa man khi [z[ > R
0
= max
_
1,
M
[a
0
[
_
. T` u
.
do suy ra ra
`
ng da th u
.
c
P
n
(z) ,= 0 khi [z[ > R
0
. Ta da
.
t
(R) = z C : [z[ = R > R
0
.
H`am f(z) v`a g(z) (f(z) +g(z) = P
n
(z)) thoa man di
.
nh l y Rouche trong h`nh
tr`on [z[ R. Do do, so nghie
.
m cu a P
n
(z) trong C ba
`
ng so nghie
.
m cu a
h`am f trong C v`a ba
`
ng ba
.
c cu a da th u
.
c da cho.
V du
.
4. Tnh so nghie
.
m cu a phu
.
o
.
ng tr`nh
0, 9 e
z
+ 1 = 2z
trong mie
`
n D = z C; [z[ < 1, Rez > 0.
Gia i. Ta da
.
t f(z) = 2z + 1, g(z) = 0, 9 e
z
.
Khi [z[ = 1, x 0 ta c o
[f(z)[ 2[z[ 1 = 1,
[g(z)[ = 0, 9 e
x
0, 9.
Khi x = 0, 1 y 1 ta co
[f(z)[ =
_
1 + 4y
2
1;
[g(z)[ = 0, 9.
Nhu
.
va
.
y
[f(z)[
D
> [g(z)[
D
.
V` trong mie
`
n D h`am f co mo
.
t khong-die

m l`a z
0
=
1
2
nen theo di
.
nh l y
Rouche phu
.
o
.
ng tr`nh da cho c o mo
.
t nghie
.
m trong D.
4.4.3 Tnh ba

t bie

n cu a ta
.
p ho
.
.
p mo
.

D
-
i
.
nh l y 4.4.5. Gia su
.
f(z) l`a h` am ch nh h`nh, khong d o
`
ng nhat ba
`
ng ha
`
ng
s o trong ta
.
p ho
.
.
p mo
.
D C. Khi do a nh D

= f(D) c ung l`a ta

.
p ho
.
.
p mo
.

trong C.
364 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
w
0
l`a die

m t` uy y thuo
.
c D

v`a z
0
l`a mo
.
t trong c ac nghi
.
ch
a nh cu a no trong D. V` D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
nen to
`
n ta
.
i h`nh tr`on
S =
_
z C : [z z
0
[ <
_
D.
Ba
`
ng cach gia m ban knh trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p c a
`
n thie

t, ta c o the

cho
ra
`
ng h`nh tr`on
S =
_
z C : [z z
0
[
_
khong ch u
.
a cac w
0
-die

m khac ngo`ai die

m z
0
(v` f , const nen theo di
.
nh l y
duy nhat, mo
.
i w
0
-die

m de
`
u co la
.
p). Gia su
.

= min
zS
[f(z) w
0
[. (4.61)
Hie

n nhien ra
`
ng > 0. Tha
.
t va
.
y, v` h`am f(z)w
0
lien tu
.
c nen [f(z)w
0
[
da
.
t cu
.
.
c da
.
i tren S. Do do, ne

u = 0 th` tren S to
`
n ta
.
i w
0
-die

m cu a h`am
f. Die
`
u do trai vo
.
i cach xay du
.
.
ng h`nh tr`on S.
Bay gi`o
.
ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
S

= [w w
0
[ < D

.
Gia su
.
w
1
l`a die

m t` uy y cu a h`nh tr`on S

, t u
.
c l`a
[w
1
w
0
[ < . (4.62)
Ta xet bie

u th u
.
c
f w
1
= (f w
0
) + (w
0
w
1
). (4.63)
T` u
.
(4.61) ta co
[f(z) w
0
[ ; z S (4.64)
v`a do do, t` u
.
(4.62) - (4.64) ta thu du
.
o
.
.
c
[f(z) w
1
[ [f(z) w
0
[ [w
0
w
1
[ > 0, z S.
4.5. B`ai ta
.
p 365
Nhu
.
va
.
y hai h`am f(z) w
0
v`a w
1
w
0
thoa man die
`
u kie
.
n di
.
nh l y Rouche.
Do do trong h`nh tr`on S h`am f(z)w
1
co so khong-die

m ba
`
ng so khong-die

m
cu a h`am f(z) w
0
, t u
.
c l`a co t nhat mo
.
t khong-die

m, (die

m z = z
0
co the

l`a khong-die

m bo
.
i cu a h`am f(z) w
0
). Nhu
.
va
.
y, trong S h`am f nha
.
n gia
tri
.
w
1
v`a do do w
1
D

. V` w
1
l`a die

m t` uy y, nen S

.
Tnh mo
.
cu a D

du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
D
-
i
.
nh l y 4.4.6. (Nguyen l y ba o to`an mie
`
n)
Gia su
.
D l`a mie
`
n thuo
.
c C v`a f H(D), f , const. Khi do a nh D

=
f(D) l` a mo
.
t mie
`
n trong C.
Ch u
.
ng minh. Ta
.
p ho
.
.
p D

l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
theo di
.
nh l y 4.4.5. Ta ca
`
n ch u
.
ng
minh D

lien thong. Gia su

.
w
1
v`a w
2
l`a nh u
.
ng die

m t` uy y cu a D

v`a z
1
l`a mo
.
t trong cac nghi
.
ch a nh cu a w
1
, z
2
l`a mo
.
t trong cac nghi
.
ch a nh cu a
w
2
qua anh xa
.
f : f(z
1
) = w
1
, f(z
2
) = w
2
; z
1
, z
2
D. V` D lien thong
nen to
`
n ta
.
i du
.
`o
.
ng cong Jordan D noi z
1
vo
.
i z
2
. Gia su
.
co phu
.
o
.
ng
tr`nh z = (t), t [, ]. Khi do t [, ] h`am (t) D v`a () = z
1
,
() = z
2
. V` h`am f lien tu
.
c nen = f l`a bie

u die

n tham so cu a du
.
`o
.
ng
cong lien tu
.
c

noi w
1
vo
.
i w
2
: () = (f )() = f(z
1
) = w
1
,
() = (f )() = f(z
2
) = w
2
. Do va
.
y D

l`a ta
.
p lien thong. Do do D

l`a
mie
`
n.
4.5 B`ai ta
.
p
1. Ne

u f H(D), D = z : [z[ < 1 v`a [f(z)[ < 1 z D th`

f(z) f(z
0
)
1 f(z
0
)f(z)

z z
0
1 z
0
z

; z
0
, z D (*)
Ch da

n.

Ap du
.
ng Bo

de
`
Schwarz.
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u F H(D), D = z : [z[ < R v`a [F(z)[ M

z D th`

F(z) F(z
0
)
z z
0

2MR
[R
2
z
0
z[
, z
0
, z D.
366 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
Ch da

n.

Ap du
.
ng (*) cho h`am f(z) =
F(Rz)
M
.
3. Ch u
.
ng minh ra
`
ng

a b
1 ab

[a[ [b[
1 [a[[b[
, a, b z : [z[ < 1.
4. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u h`am f(z) ch nh h`nh v`a [f(z)[ < 1 trong h`nh tr`on

do
.
n vi
.
th`
[f(z)[
[z[ +[f(0)[
1 +[f(0)[[z[

Ch da

n.

Ap du
.
ng 3 v`a 1.
5. T`m nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p die

m m`a tren do cac chuo

i sau day ho
.
i tu
.
de
`
u:
1.

n=1
cos n
2
z
n
2
,
2.

n=1
1
2
n
_
z
2n

1
z
2n
_
.
Ch u
.
ng to ra
`
ng tren c ac ta
.
p do hai chuo

i noi tren khong cho phep lay da

.
o
h`am t` u
.
ng so ha
.
ng. Hay gia i thch ta
.
i sao die
`
u do khong mau thua

n vo
.
i di
.
nh
l y Weierstrass

?
6. Gia su
.
pha
`
n a o cu a h`am nguyen f(z) bi
.
cha
.
n bo
.
i ha
`
ng so M tren to`an
ma
.
t pha

ng. Ch u
.
ng minh ra
`
ng khi do h`am f l`a ha
`
ng so.
Ch da

n. da
.
t (z) = e
if(z)
v`a xet [(z)[.
7. Hay xac di
.
nh xem co to
`
n ta
.
i hay khong h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 0
v`a ta
.
i cac die

m z
n
=
1
n
, n = 1, 2, . . . no nha
.
n gia tri
.
1) f
_
1
n
_
=
_
_
_
0 khi n = 1,
1
2n
khi n ,= 1;
2) f
_
1
n
_
=
1
2n
cos
2
n
2

4.5. B`ai ta
.
p 367
Tra l`o
.
i. 1) To
`
n ta
.
i, f(z) =
_
_
_
z/2 khi z ,= 1,
0 khi z = 1;
2) Khong to
`
n ta
.
i
8. Hay xet xem trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
co to
`
n ta
.
i hay khong h`am ch nh h`nh
m`a
1) f
_
1
n
_
=
n
n + 1
, n = 2, 3, . . . ;
2) f
_
1
n
_
=
_
_
_
1
n
2
, n ,= 1,
0, n = 1.
Tra l`o
.
i. 1) To
`
n ta
.
i, f(z) =
1
1 +z
;
2) Khong to
`
n ta
.
i.
9. Gia su
.
a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a h`am f. Hay xet xem a l`a die

m
bat thu
.
`o
.
ng loa
.
i n`ao doi vo
.
i
1
f(z)
?
Tra l`o
.
i. Die

m gio
.
i ha
.
n cu a cac cu
.
.
c die

m hoa
.
c die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u.
10. Gia su
.
z
0
l`a cu
.
.
c die

m cap m cu a f(z). Ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i cac
ha
`
ng so du
.
o
.
ng , A, B sao cho z 0 < [z z
0
[ < ta co:
A
[z z
0
[
m
[f(z)[
B
[z z
0
[
m

11. Hay ch u
.
ng minh di
.
nh l y Liouville ba
`
ng cach tnh tch phan
_
L(R)
f(z)
(z a)(z b)
dz, L(R) = z : [z[ = R, [a[ < R, [b[ < R
v`a u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan ay khi R .
Ch da

n. Hay ch u
.
ng minh ra
`
ng tch phan I ba
`
ng
I = 2i
_
f(b) f(a)
b a
_
.
12. Xac di
.
nh so nghie
.
m cu a da th u
.
c P(z) = z
5
12z
2
+ 14:
368 Chu
.
o
.
ng 4. Cac tnh chat co
.
ba n cu a h`am ch nh h`nh
1
+
trong v`anh tr`on 1
1
= z : 0 < [z[ < 2;
2
+
trong v`anh tr`on 1
2
= z : 1 < [z[ < 2;
3
+
trong nu
.
a ma
.
t pha

ng ben pha i.
Tra l`o
.
i. 1
+
N
V
1
(f) = 5; 2
+
N
V
2
(f) = 2; 3
+
N(f) = 2.
13. Hay xac di
.
nh cac nghie
.
m cu a da th u
.
c
P(z) = z
4
+z
3
+ 4z
2
+ 2z + 3
na
`
m trong nh u
.
ng goc pha
`
n tu
.
n`ao cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c
Tra l`o
.
i. Trong g oc pha
`
n tu
.
th u
.
II v` a th u
.
III.
14. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u P(z) l`a da th u
.
c ba
.
c n th` du
.
`o
.
ng m u
.
c L
R
= z
C : [P(z)[ = R (du
.
`o
.
ng lemniscate) co the

phan ra th`anh khong qua n th`anh

pha
`
n lien thong.
Ch da

n.

Ap du
.
ng nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i.
Chu
.
o
.
ng 5
H`am da tri
.
v`a die
.
n Riemann
5.1 Phu
.
o
.
ng phap th ac trie

n cu a Weierstrass . . . . 370
5.1.1 Pha
`
n tu
.
chnh ta

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
5.1.2 D
-
ie

m bat thu
.
`o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c . . . . . . 372
5.1.3 Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass . . . . . . 373
5.1.4 H`am khong cho phep thac trie

n gia i tch . . . . . . 378

5.2 Cac phu
.
o
.
ng phap khac . . . . . . . . . . . . . . . 380
5.2.1 Thac trie

n gia i tch theo tuye

n . . . . . . . . . . . 380
5.2.2 Thac trie

n doi x u
.
ng . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
5.3 H`am gia i tch du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
5.3.1 Khai nie
.
m h`am gia i tch du . . . . . . . . . . . . . 391
5.3.2 Mo
.
t v`ai v du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
5.3.3 Tnh do
.
n tri
.
v`a da tri
.
.
D
-
i
.
nh ly do
.
n tri
.
(monodromie) . . . . . . . 396
5.3.4 Nhanh v`a phu
.
o
.
ng phap tach nhanh ch nh h`nh . . 399
5.3.5 Khai nie
.
m ve ` die

m bat thu
.
`o
.
ng . . . . . . . . . . . 405
5.4 Khai nie
.
m ve ` die
.
n Riemann . . . . . . . . . . . . 412
370 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
5.4.1 Mo
.
t so v du
.
mo
.
da
`
u . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
5.4.2 Phu
.
o
.
ng phap du
.
.
ng die
.
n Riemann . . . . . . . . . 419
5.5 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Trong cac chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c ta da xet c ac h`am ch nh h`nh trong mie
`
n cho
tru
.
o
.
c v`a da khong quan tam de

n ba n chat cu a h`am o
.
ngo`ai mie
`
n do. Su
.
.
kha o sat c o tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng do l`a c a
`
n thie

t de

co su
.
.
kha o sat c ac h`am
mo
.
t c ach to`an cu
.
c - t u
.
c l`a kha o sat h`am trong mie
`
n to
`
n ta
.
i noi chung cu a
no.
Nguyen nhan chung trong su
.
.
xuat hie
.
n tnh da tri
.
cu a thac trie

n gia i tch
mo
.
t h`am ch nh h`nh t` u
.
mo
.
t mie
`
n cho tru
.
o
.
c ra mie
`
n ro
.
ng ho
.
n l`a o
.
cho

: c ac
die

m cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c C khong pha i l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p du
.
o
.
.
c sa

p th u
.
tu
.
.
,
trong khi phep thac trie

n ch co the

do
.
n tri
.
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi ta co mo
.
t
th u
.
tu
.
.
co di
.
nh gi u
.
a cac die

m m`a tren do qua tr`nh thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c
die

n ra.
Mo
.
t die
`
u c ung ca
`
n nhan ma
.
nh l`a trong l y thuye

t h`am ngu
.
`o
.
i ta khong
du
.
o
.
.
c phep loa
.
i tr` u
.
cac h`am da tri
.
v` ngay cac h`am ngu
.
o
.
.
c cu a nh u
.
ng h`am
do
.
n tri
.
gia n do
.
n nhat c ung da co the

l`a khong do
.
n tri
.
. Do do van de
`
co
.
ba n
l`a ca
`
n xay du
.
.
ng mo
.
t quan die

m khong mau thua

n, can doi v`a logic doi vo

.
i
cac h`am da tri
.
.
5.1 Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu

a Weierstrass
Trong l y thuye

t Weierstrass, da
`
u tien h`am ch du
.
o
.
.
c xac di
.
nh o
.
trong h`nh
tr`on ho
.
i tu
.
cu a chuo

i lu y th` u
.
a da
`
u tien. Sau do, h`am du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i cac
gia tri
.
cho bo
.
i chuo

i do v`a mo
.
i thac trie

n cu a no.
Trong mu
.
c n`ay ta se tr`nh b`ay mo
.
t c ach nga

n go
.
n qua tr`nh thac trie

n
gia i tch theo Weierstrass hay c`on go
.
i l`a phu
.
o
.
ng phap chu a

n cu a thac trie

n.
5.1. Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass 371
5.1.1 Pha
`
n tu
.
chnh ta

c
Gia su
.
mie
`
n D trong di
.
nh ngha 13.1 l`a mo
.
t h`nh tr`on. Ne

u tam a cu a h`nh
tr`on thuo
.
c C (h u
.
u ha
.
n!) th` h`nh tr`on do co da
.
ng
S(a) = [z a[ < R
a
, R
a
.
Ne

u a = th` S(a) = [z[ > R

a
, R
a
0. Khi do trong h`nh tr`on S(a) h`am
f co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f
a
(z) =
_

n0
a
n
(z a)
n
, z [z a[ < R
a
;

n0
a
n
z
n
, z [z[ > R
a
.
D
-
i
.
nh ngha 5.1.1. Ca
.
p P
a
= (S(a); f
a
(z)), trong do f
a
(z) l`a to

ng cu a chuo

i
lu y th` u
.
a vo
.
i tam ta
.
i die

m a v`a S(a) l`a h`nh tr`on ho

.
i tu
.
cu a no du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t pha
`
n tu
.
chnh ta

c vo
.
i tam ta
.
i a v`a S(a) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a P
a
.
Doi v o
.
i cac pha
`
n tu
.
chnh ta

c vie
.
c di
.
nh ngha thac trie

n gia i tch tru

.
.
c
tie

p v`a thac trie

n gia i tch co pha

`
n do
.
n gia n ho
.
n v` cac h`nh tr`on ho
.
i tu
.
giao
nhau theo mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p lien thong v`a do do khong c a
`
n thie

t pha i ch ro phep
thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c tie

n h`anh qua th`anh pha

`
n lien thong n`ao cu a giao.
Ta co
D
-
i
.
nh ngha 5.1.2. Gia su
.
S(a
1
), S(a
2
), . . . , S(a
n
) l`a day h u
.
u ha
.
n cac h`nh
tr`on thuo
.
c C sao cho tam a
i+1
cu a h`nh tr`on S(a
i+1
) na
`
m trong h`nh tr`on
S(a
i
), i = 1, 2, . . . , n 1. Day h`nh tr`on ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a m o
.
t xch. Ne

u f
a
i
(z)
l`a pha
`
n tu
.
chnh ta

c vo
.
i h`nh tr`on ho
.
i tu
.
S(a
i
) v`a f
a
i+1
(z) l`a thac trie

n gia i
tch tru
.
.
c tie

p cu a f
a
i
, i = 1, 2, . . . , n 1 th` ta noi ra
`
ng f
a
1
du
.
o
.
.
c thac trie

n
gia i tch theo xch cac h`nh tr`on.
T` u
.
do ta r ut ra l`a: pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
b
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a
pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
a
(z) ne

u
a) hoa
.
c f
b
(z) l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a f
a
(z);
372 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
b) ho a
.
c f
b
(z) l`a khau cu oi c` ung cu a mo
.
t xch h u
.
u ha
.
n cac pha
`
n tu
.

f
a
(z) = f
a
1
(z), f
a
2
(z), . . . , f
an
(z) = f
b
(z),
trong do mo

i chuo

i f
a
j
(z) l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a f
a
j1
(z), j =
1, . . . , n 1.
De

d`ang thay ra
`
ng quan he
.
thac trie

n gia i tch gi u
.
a cac pha
`
n tu
.
chnh
ta

c co c ac tnh chat:
1. tnh pha n xa
.
: mo

i pha
`
n tu
.
chnh ta

c l`a thac trie

n gia i tch cu a chnh

no;
2. tnh doi x u
.
ng: ne

u pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
b
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a
pha
`
n tu
.
f
a
(z) th` pha
`
n tu
.
f
a
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a pha

`
n tu
.
f
b
(z);
3. tnh b a

c ca
`
u: Ne

u pha
`
n tu
.
f
b
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a pha

`
n tu
.

f
a
(z), pha
`
n tu
.
f
c
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a f
b
(z) th` f
c
(z) l`a thac trie

n
gia i tch cu a f
a
(z).
5.1.2 D
-
ie

m ba

t thu
.
`o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c
Gia su
.
f
a
(z) l`a pha
`
n tu
.
chnh ta

c vo
.
i tam a v`a ban knh ho
.
i tu
.
R
a
. Ta xet
die

m s n`ao do tren bien (R

a
) = [z a[ = R
a
cu a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a
f
a
(z). Cac die

m cu a (R
a
) = (R) c o the

chia th`anh hai lo

.
p.
1. Ta
.
i die

m s da cho cu a du
.
`o
.
ng tr`on (R) to
`
n ta
.
i pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
s
(z)
l`a thac trie

n tru
.
.
c tie

p cu a f
a
(z). Nh u
.
ng die

m n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nh u
.
ng die

m
chnh quy cu a f
a
(z).
2. Pha
`
n tu
.
nhu
.
the

khong to
`
n ta
.
i. Nh u
.
ng die

m n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nh u
.
ng
die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
a
(z).
T` u
.
di
.
nh ngha die

m chnh quy suy ra ra

`
ng: ne

u z
0
(R
a
) l`a die

m chnh
quy th` mo
.
i die

m cu a cung z
0
n`ao do de
`
u l`a die

m chnh quy. Do do, ne

u
to
`
n ta
.
i mo
.
t die

m chnh quy th` se to

`
n ta
.
i vo so die

m chnh quy. Ngu

.
o
.
.
c la
.
i
vo
.
i die
`
u n`ay, die

m bat thu
.
`o
.
ng co the

l`a duy nhat.

V` bien (R
a
) l`a dong nen cac die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a mo
.
t pha
`
n tu
.
chnh
ta

c la
.
p th`anh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p dong. Noi cach khac, die

m gio
.
i ha
.
n cu a cac die

m
bat thu
.
`o
.
ng c ung l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng.
5.1. Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass 373
Ve
`
die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c ta co
D
-
i
.
nh l y 5.1.1. Tren bien (R
a
) = [z a[ = R
a
cu a h`nh tr` on ho
.
i tu
.
cu a
chu o

i luy th` u
.
a f
a
(z) co t nhat mo
.
t die

m bat thu
.
` o
.
ng cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
tren (R
a
) khong to
`
n ta
.
i mo
.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng n`ao cu a
pha
`
n tu
.
chnh ta

c. Khi do h`am n`ay co the

thac trie

n gia i tch de

n mo
.
i die

m
na
`
m tren (R
a
). Ke

t qua cu a thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a (z). Nhu
.
va
.
y (z) f
a
(z), z S(a). Theo di
.
nh ngha thac trie

n gia i tch, doi vo

.
i mo

i
die

m (R
a
) de
`
u to
`
n ta
.
i h`nh tr`on S() vo
.
i tam ta
.
i m`a trong do (z)
ch nh h`nh.
Nhu
.
va
.
y du
.
`o
.
ng tr`on (R
a
) du
.
o
.
.
c phu bo
.
i vo so h`nh tr`on vo
.
i tam na
`
m
tren (R
a
).
Theo bo

de
`
Heine - Borel, t` u
.
phu vo ha
.
n do co the

trch mo
.
t phu con h u
.
u
ha
.
n, ngha l`a to
`
n ta
.
i he
.
cac h`nh tr`on S(
j
) j = 1, 2, . . . , n;
j
(R
a
) phu
(R
a
). Gia su
.
z
j
l`a mo
.
t die

m cu a giao hai h`nh tr`on ke

`
nhau S(
j
) v`a S(
j+1
)
(j = 1, 2, . . . , n; S(
n+1
) S(
1
)) na
`
m ngo`ai S(a). Ta da
.
t R = min
1jn
[z
j
a[.
Khi do h`am (z) tr` ung vo
.
i f
a
(z) trong S(a) v`a ch nh h`nh trong h`nh tr`on
lo
.
n ho
.
n S
0
(a) = [z a[ < R, R > R
a
. T` u
.
do suy ra ra
`
ng h`am f
a
(z) bie

u
die

n chuo

i lu y th` u
.
a ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on S
0
(a) vo
.
i ban knh ho
.
i tu
.
R > R
a
.
Nhu
.
ng die
`
u n`ay khong the

xa y ra.
Ta co he
.
qua sau day.
He
.
qua 5.1.1. Ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i luy th` u
.
a f
a
(z) ba
`
ng khoa ng cach
t` u
.
tam a de

n die

m bat thu
.
`o
.
ng ga
`
n nhat cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c.
Trong nhie
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, die
`
u kha

ng di
.
nh n`ay cho phep ta t`m ban knh
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i lu y th` u
.
a mo
.
t c ach rat c o hie
.
u lu
.
.
c m`a khong su
.
du
.
ng cong
th u
.
c Cauchy - Hadamard.
5.1.3 Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass
Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n gia i tch cu a Weierstrass du

.
.
a tren vie
.
c ap du
.
ng mo
.
t
cach co he
.
thong chuo

i Taylor. Ne

u h`am f(z) ch nh h`nh trong mie

`
n D th`
374 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
no co the

khai trie

n th`anh chuo

i Taylor ta
.
i lan ca
.
n cu a mo

i die

m z
0
D vo
.
i
ban knh ho
.
i tu
.
R
0
khong be ho
.
n khoa ng cach nga

n nhat
0
t` u
.
z
0
de

n bien
D. Ne

u ban knh ho
.
i tu
.
lo
.
n ho
.
n khoa ng cach nga

n nhat do th` chuo

i v` u
.
a
thu du
.
o
.
.
c se xac di
.
nh h` am ch nh h`nh trong pha
`
n h`nh tr`on na
`
m ngo`ai mie
`
n
D v`a tr` ung vo
.
i f(z) trong h`nh tr`on [z z
0
[ <
0
. Do do chuo

i v` u
.
a thu
du
.
o
.
.
c cho ta thac trie

n h`am v`ao h`nh tr`on [z z

0
[ < R
0
(xem di
.
nh l y 13.5)
Nhu
.
va
.
y, ve
`
sau ta ch ca
`
n xet cac khai trie

n Taylor v`a d` ung cac khai

trie

n do de

thu
.
.
c hie
.
n thac trie

n gia i tch.
No
.
i dung cu a phu
.
o
.
ng phap Weierstrass l`a nhu
.
sau. Gia su
.
ta ba

t da
`
u t` u
.
chuo

i lu y th` u
.
a
f
a
1
(z) =

n0
a
n
(z a
1
)
n
(5.1)
co ban knh ho
.
i tu
.
h u
.
u ha
.
n R
a
1
> 0. Chuo

i do se xac di
.
nh h`am f
a
1
(z) ch nh
h`nh trong h`nh tr`on S(a
1
) = [za
1
[ < R
a
1
. Ne

u ta lay die

ma
2
vo
.
i modun
be ho
.
n R
a
1
, th` de

d`ang thay ra
`
ng cac gia tri
.
f
a
1
(a
2
), f

a
1
(a
2
), . . . , d
(p)
a
1
(a
2
)
du
.
o
.
.
c tnh (ve
`
ma
.
t l y thuye

t) theo cac cong th u

.
c
f
(p)
a
1
(a
2
) =

n=p
n(n 1) (n p + 1)a
n
(a
2
a
1
)
np
.
Do do ta c o the

xet chuo

i Taylor

p0
f
(p)
a
1
(a
2
)
p!
(z a
2
)
p
; (0! = 1). (5.2)
Ta nha
.
n xet ra
`
ng vie
.
c khai trie

n h`am f
a
1
(z) th`anh chuo

i theo cac lu y
th` u
.
a cu a (z a
2
) co the

tie

n h`anh mo
.
t cach nhanh chong ba
`
ng cach du
.
.
a v`ao
he
.
th u
.
c
(z a)
n
= [(z a
2
) + (a
2
a
1
)]
n
=

0kn
C
k
n
(a
2
a
1
)
nk
(z a
2
)
k
5.1. Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass 375
v`a nhom c ac t` u
.
cu a chuo

i thu du
.
o
.
.
c sau khi the

bie

u th u
.
c v` u
.
a vie

t v`ao (5.1).
Gia su
.
chuo

i (5.2) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on
S(a
2
) = [z a
2
[ < R
a
2
, R
a
2
R
a
1
[a
2
a
1
[.
Ne

u R
a
2
= R
a
1
[a
2
a
1
[ th` h`nh tr`on S(a
2
) tie

p x uc trong vo
.
i h`nh tr`on
S(a
1
). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta khong thu du
.
o
.
.
c thac trie

n gia i tch.
Gia su
.
R
a
2
> R
a
1
[a
2
a
1
[. Khi do h`nh tr`on S(a
2
) vu
.
o
.
.
t ra khoi gio
.
i
ha
.
n cu a h`nh tr`on S(a
1
). Trong h`nh tr`on S(a
2
) chuo

i (5.2) xac di
.
nh h`am
f
a
2
(z) ch nh h`nh trong S(a
2
) v`a
f
a
1
(z) f
a
2
(z), z S(a
1
) S(a
2
).
Do do f
a
2
(z) l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a f
a
1
(z) t` u
.
h`nh tr`on S(a
1
)
v`ao h`nh tr`on S(a
2
).
Nhu
.
va
.
y, trong mie
`
n S(a
1
) S(a
2
) ta thu du
.
o
.
.
c h`am ch nh h`nh
f(z) =
_
_
_
f
a
1
(z), z S(a
1
),
f
a
2
(z), z S(a
2
).
Noi cach khac: h`am f(z) ch nh h`nh trong
mie
`
n gio
.
i ha
.
n bo
.
i cac cung tr`on AmB v`a AnB
(h`nh V.1). T` u
.
do ta c ung thay ra
`
ng ne

u z = a
3
thuo
.
c h`nh qua
.
t Aa
1
B cu a S(a
1
) th` ban knh ho
.
i
tu
.
cu a mo

i chuo

i Taylor bie

u die

n h`am f(z) ta
.
i
die

m a
3
se khong be ho
.
n khoa ng cach t` u
.
die

m a
3
de

n bien cu a mie
`
n AmBnAv`a lo
.
n ho
.
n R
a
1
[a
3
[,
v`a mo

i die

m cu a h`nh qua
.
t Aa
1
B de
`
u cho phep
thac trie

n gia i tch h`am f(z) ra khoi gio

.
i ha
.
n
cu a S(a
1
). Do do, ne

u doi vo
.
i a
2
n`ao do mie
`
n
R
a
2
= R
a
1
[a
2
[ th` ta khong the

thac trie

n gia i
H`nh V.1
tch ba
`
ng cach xuat phat t` u
.
cac die

m na
`
m tren ban knh a
1
H di qua die

m
a
2
, trong do H l`a die

m cuoi cu a ban knh h`nh tr`on S(a

1
). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
n`ay, die

m H l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a f
a
1
(z).
376 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
V` tren bien cu a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a chuo

i lu y th` u
.
a co t nhat mo
.
t die

m
bat thu
.
`o
.
ng nen c ac die

m bat thu
.
`o
.
ng co the

ro
.
i v`ao A hoa
.
c B. C ung co the

xa y ra tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p mo
.
i die

m cu a AmBnA de
`
u l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng doi v o
.
i
f(z), khi do f(z) khong the

thac trie

n ro
.
ng ho
.
n n u
.
a. Gia su
.
ra
`
ng khong
pha i mo
.
i die

m cu a AmBnA de
`
u l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng. Khi do t`m du
.
o
.
.
c die

m
a
3
v`a chuo

q0
f
(q)
(a
3
)
q!
(z a
3
)
q
vo
.
i h`nh tr`on ho
.
i tu
.
S(a
3
) vu
.
o
.
.
t ra khoi gio
.
i ha
.
n AmBnA. Trong pha
`
n h`nh
tr`on S(a
3
) na
`
m ngo`ai AmBnA ta se thu du
.
o
.
.
c mo
.
t thac trie

n mo
.
i cu a f(z)
m`a khong c a
`
n phan bie
.
t a
3
thuo
.
c S(a
1
) hay S(a
2
). Nhu
.
va
.
y ta thu du
.
o
.
.
c
h`am ch nh h`nh
f(z) =
_

_
f
a
1
(z), z S(a
1
),
f
a
2
(z), z S(a
2
),
f
a
3
(z), z S(a
3
).
Sau khi bu
.
o
.
c th u
.
hai n`ay da ho`an th`anh ta chuye

n sang bu
.
o
.
c th u
.
ba,
th u
.
tu
.
,...
Gia su
.
to
`
n ta
.
i mo
.
t day c ac pha
`
n tu
.
chnh ta

c
f
a
1
(z), f
a
2
(z), f
a
3
(z), . . . , f
an
(z);
sao cho chuo

i f
a
j
(z) l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a f
a
j1
(z), 1 j n1.
Khi do pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
an
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a pha

`
n tu
.
chnh ta

c
f
a
1
(z) do
.
c theo day xch c ac h`nh tr`on S(a
1
), S(a
2
), . . . , S(a
n
).
Thua
.
t toan da neu tren day de

thac trie

n gia i tch co the

tie

n h`anh vo
ha
.
n ne

u ta cho
.
n tam cu a c ac khai trie

n Taylor l`a nh u
.
ng die

m chnh quy ng`ay

c`ang mo
.
i doi vo
.
i cac pha
`
n tu
.
chnh ta

c da thu du
.
o
.
.
c.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng v` hai pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
a
j
(z) v`a f
a
j1
(z) l`a thac trie

n
gia i tch tru
.
.
c tie

p cu a nhau nen
S(a
j
) S(a
j1
) ,= .
5.1. Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass 377
Tha
.
t va
.
y, ne

u S(a
j
) S(a
j1
) th` f
a
j
(z) l`a h`am ch nh h`nh trong h`nh tr`on
tam a
j
ban knh lo
.
n ho
.
n ban knh R
a
j
. Do do h`nh tr`on S(a
j
) khong c`on l`a
h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a f
a
j
(z) n u
.
a.
V du
.
1. Gia su
.
h`am da
`
u tien f
1
(z) du
.
o
.
.
c cho trong h`nh tr`on S(0) = [z[ <
1 bo
.
i chuo

i
f
1
(z) =

n0
z
n
.
Hie

n nhien to

ng f
1
(z) =
1
1 z
.
Ta cho
.
n die

m z
0
,= 0 t` uy y trong h`nh tr`on S(0) v`a khai trie

n h`am f
1
(z)
theo lu y th` u
.
a (z z
0
)
n
. De

d`ang thay ra
`
ng khai trie

n Taylor cu a f
1
(z) ta
.
i
lan ca
.
n z
0
co da
.
ng
f
2
(z) =

a
1
n
(z z
0
)
n
, a
1
n
=
f
(n)
1
(z
0
)
n!
=
1
(1 z
0
)
n+1

Do do
f
2
(z) =

(z z
0
)
n
(1 z
0
)
n+1

De

d`ang kie

m tra ra
`
ng ban knh ho
.
i tu
.
R
0
cu a chuo

i n`ay ba
`
ng [1 z
0
[. Ne

u
die

m z
0
khong na
`
m tren doa
.
n [0, 1] th` R
0
= [1 z
0
[ > 1 [z
0
[, ngha l`a R
0
lo
.
n ho
.
n khoa ng cach t` u
.
z
0
de

n du
.
`o
.
ng tr`on S(0). Do do, h`nh tr`on ho
.
i tu
.
S(z
0
) = [z z
0
[ < R
0
vu
.
o
.
.
t ra khoi gio
.
i ha
.
n cu a du
.
`o
.
ng tr`on S(0). Trong
h`nh tr`on S(z
0
) chuo

i tren day xac di

.
nh h`am ch nh h`nh f
2
(z) =
1
1 z
v`a
f
2
(z) = f
1
(z), z S(0) S(z
0
).
Nhu
.
va
.
y f
2
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a f
1
t` u
.
S(0) v` ao S(z
0
). V` R
0
= [1z
0
[
ba
`
ng khoa ng cach t` u
.
die

m 1 de

n die

m z
0
nen vo
.
i mo
.
i vi
.
tr cu a z
0
trong S(0)
bien S(z
0
) de
`
u pha i di qua die

m z = 1.
Bay gi`o
.
ta lay die

m z
1
,= z
0
, z
1
[z z
0
[ < [1 z
0
[ l`am tam v`a la
.
i thu
du
.
o
.
.
c khai trie

n0
(z z
1
)
n
1 z
1
)
n+1
378 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on S(z
1
) = [z z
1
[ < [1 z
1
[ de

n h`am f
3
(z) =
1
1 z
tr` ung vo
.
i h`am f
1
v`a f
2
trong cac pha
`
n chung cu a S(z
1
) vo
.
i mie
`
n xac di
.
nh
cu a h`am f
1
v`a f
2
. Do do f
3
(z) l`a thac trie

n gia i tch cu a f
1
ra mie
`
n S(z
1
) =
[z z
1
[, [1 z
1
[. Vo
.
i mo
.
i vi
.
tr cu a die

m z
1
bien cu a h`nh tr`on S(z
1
) de
`
u
pha i di qua die

m z = 1.
Ba
`
ng cach la
.
p la
.
i qua tr`nh do, ta thu du
.
o
.
.
c thac trie

n gia i tch h`am f

1
(z)
ra to`an ma
.
t pha

ng tr` u
.
die

m z = 1. Nhu
.
va
.
y h`am
F(z) =
1
1 z
l`a thac trie

n gia i tch cu a f
1
(z) t` u
.
h`nh tr`on do
.
n vi
.
ra mie
`
n D = C 1.
Nha
.
n xet 5.1.1. 1. Ve
`
ma
.
t l y thuye

t, phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Wreier-
strass tie
.
n lo
.
.
i trong mo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p. Nhu
.
ng trong c ac b`ai toan cu
.
the

, vie
.
c
ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap do ga
.
p rat nhie
`
u kho khan bo
.
i tnh ph u
.
c ta
.
p cu a no.
2. Qua tr`nh thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c tr`nh b`ay tren day l`a co
.
so
.
cu a l y
thuye

t h`am so du
.
o
.
.
c Weierstrass du
.
a ra, trong do Weierstrass da lay chuo

i
lu y th` u
.
a l`am ne
`
n ta ng de

di
.
nh ngha h`am gia i tch m`a ta se tr`nh b`ay trong
mu
.
c sau.
5.1.4 H`am kh ong cho phep thac trie

n gia i tch
Tuy pha
`
n lo
.
n cac chuo

i lu y th` u
.
a thong thu
.
`o
.
ng de
`
u cho phep thac trie

n gia i
tch ra khoi gi o
.
i ha
.
n cu a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
da
`
u tien nh`o
.
cac chuo

i Taylor,
nhu
.
ng khong nen ngh ra
`
ng doi vo
.
i mo
.
i chuo

i lu y th` u
.
a phep thac trie

n gia i
tch de
`
u luon luon thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c. Weierstrass, ngu
.
`o
.
i da
`
u tien du
.
a ra di
.
nh
ngha thac trie

n gia i tch, da ch u
.
ng to ba
`
ng v du
.
ra
`
ng to
`
n ta
.
i nh u
.
ng pha
`
n
tu
.
chnh ta

c m`a mo
.
i die

m bien cu a h`nh tr` on ho

.
i tu
.
de
`
u l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng,
ngha l`a bien cu a h`nh tr`on ho
.
i tu
.
l`a mo
.
t du
.
` o
.
ng b at thu
.
` o
.
ng.
Ta xet chuo

i
f(z) = 1 +z +z
2
+z
6
+ +z
n!
+. . . (5.3)
5.1. Phu
.
o
.
ng phap thac trie

n cu a Weierstrass 379
De

d`ang thay ra
`
ng ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i (5.3) l`a ba
`
ng 1. Do do tren
du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
co t nhat mo
.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z).
Ne

u da
`
n de

n die

m z = 1 t` u
.
pha trong th` mo

i so ha
.
ng cu a chuo

i (5.3)
de
`
u da
`
n de

n 1, c`on to

ng cu a no th` da
`
n de

n . T` u
.
do suy ra
`
ng z = 1 l`a
die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a (z).
Tren mo

i cung be t` uy y cu a du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 de
`
u to
`
n ta
.
i nh u
.
ng die

m
co acgumen ba
`
ng 2 nhan vo
.
i mo
.
t so h u
.
u ty n`ao do. Ta da
.
t
z = re
2i
m
n
, r < 1
m, n Z. Khi do
z
n!
= r
n!
e
2im(n1)!
= r
n!
z
(n+1)!
= (z
n!
)
n+1
= (r
n!
)
n+1
= r
(n+1)!
, . . .
T` u
.
do co the

vie

t chuo

i (5.3) du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) = (1 +z +z
2
+ +z
(n1)!
) +r
n!
+r
(n+1)!
+. . .
Khi r 1, bie

u th u
.
c trong dau ngoa
.
c
1 +z + +z
(n1)!
da
`
n de

n m o
.
t gio
.
i ha
.
n n`ao do, c` on pha
`
n du
.
da
`
n de

n . Die
`
u do ch u
.
ng to
ra
`
ng cac die

m da
.
ng z = e
2i
m
n
de
`
u l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z). V` ta
.
p
ho
.
.
p cac die

m z = e
2i
m
n
, m, n Z la
.
p nen ta
.
p ho
.
.
p tr` u ma
.
t kha

p no
.
i tren
du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 v`a v` ta
.
p ho
.
.
p cac die

m bat thu
.
`o
.
ng l`a dong nen mo
.
i
die

m thuo
.
c du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
de
`
u l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am f(z).
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am f(z) ho`an to`an khong the

thac trie

n de

n die

m
z na
`
m ngo` ai du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 v`a mo
.
t h`am nhu
.
va
.
y du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am
khong thac trie

n du
.
o
.
.
c, c`on du
.
`o
.
ng tr`on [z[ = 1 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bien tu
.
.
nhien
cu a h`am.
380 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
5.2 Cac phu
.
o
.
ng phap khac
Ne

u thac trie

n gia i tch cu a mo
.
t h`am to
`
n ta
.
i th` thac trie

n do co the

xay
du
.
.
ng bo
.
i m o
.
t xch cac mie
`
n tr`on nhu
.
da mo ta trong mu
.
c tru
.
o
.
c. Nhu
.
ng
khai nie
.
m n`ay c` on chu
.
a ho`an to`an tie
.
n lo
.
.
i de

thu du
.
o
.
.
c mo
.
t bie

u tu
.
o
.
.
ng ro
r`ang ve
`
da
.
c tnh da tri
.
xuat hie
.
n trong thac trie

n gia i tch. Khai nie

.
m co
hie
.
u lu
.
.
c nhat de

da
.
t du
.
o
.
.
c mu
.
c dch do l`a khai nie
.
m thac trie

n gia i tch theo

tuye

n.
5.2.1 Thac trie

n gia i tch theo tuye

n
Khong ha
.
n che

to

ng qu at, ta c o the

gia thie

t ra
`
ng mo
.
i tuye

n dang xet de
`
u
du
.
o
.
.
c tham so hoa tren doa
.
n I = [0, 1].
Thac trie

n gia i tch theo tuye

n du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
sau.
D
-
i
.
nh ngha 5.2.1. Gia su
.
cho tuye

n
: I C
vo
.
i die

m da
`
u a = (0) v`a die

m cuoi b = (1), v`a pha

`
n tu
.
chnh ta

c
f

(z) = f
(0)
(z) =

n0
a
n
(z (0))
n
vo
.
i tam (0) = a ta
.
i die

m da
`
u cu a tuye

n . Ta noi ra
`
ng pha
`
n tu
.
chnh ta

c
f
0
thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c theo tuye

n ne

u
1. to
`
n ta
.
i ho
.
cac pha
`
n tu
.
chnh ta

c
f
t
() = f
(t)
(z) =

n0
a
n
(z (t))
n
, t I
vo
.
i tam ta
.
i die

m a
t
= (t) v`a ban knh ho
.
i tu
.
R
t
= R((t)) ,= 0 (ngha l`a
mo

i gia tri
.
t I de
`
u tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
t
);
2. ne

u u(t
0
) [0, 1] l`a lan ca
.
n lien thong cu a die

m t
0
I m`a
(t) S[(t
0
)] = [z (t
0
)[ < R
t
0
, t u(t
0
)
th` vo
.
i t u(t
0
) bat k` y, pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
t
l`a thac trien gia i tch tru
.
.
c tie

p
cu a f
t
0
.
5.2. Cac phu
.
o
.
ng phap khac 381
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p f
0
thac trie

n du
.
o
.
.
c theo tuye

n th` ta noi ra
`
ng pha
`
n tu
.

chnh ta

c f
1
= f
(1)
cu a ho
.
tren (vo
.
i tam ta
.
i die

m cuoi b = (1) cu a tuye

n)
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
0
ba
`
ng thac trie

n gia i tch theo . Ngu

.
o
.
.
c la
.
i, pha
`
n tu
.
chnh
ta

c f
0
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
1
ba
`
ng thac trie

n gia i tch theo tuye

.
Thac trie

n gia i tch theo tuye

n co the

xem nhu
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p gio
.
i ha
.
n cu a
thac trie

n gia i tch theo mo

.
t xch mie
`
n: thay cho xch h u
.
u ha
.
n cac mie
`
n v`a
h`am ch nh h`nh trong cac mie
`
n tu
.
o
.
ng u
.
ng do, ta se lay mo
.
t ho
.
lien tu
.
c c ac
h`am v`a mie
`
n. Ve
`
sau ta se thay ra
`
ng thac trie

n gia i tch theo tuye

n luon
luon co the

du
.
a ve
`
thac trie

n gia i tch theo mo

.
t xch c ac h`nh tr`on.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet mo
.
t so tnh chat cu a thac trie

n gia i tch theo

tuye

n.
D
-
i
.
nh l y 5.2.1. Ban knh ho
.
i tu
.
R(a) cu a chuo

i f
a
(z) hoa
.
c do
`
ng nhat ba
`
ng
vo c` ung, hoa
.
c l`a h`am lien tu
.
c cu a tam a.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
R(a) < doi vo
.
i t
0
n`ao do, a
0
= (t
0
). Ta lay t
1
sao
cho die

m (t
1
) na
`
m trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
t
0
(z) v`a
[(t
0
) (t
1
)[ <
R(a
0
)
2

Khi do ban knh ho
.
i tu
.
cu a chuo

i f
t
1
(z) khong be ho
.
n khoa ng cach t` u
.
(t
1
) de

n bien cu a h`nh tr`on ho

.
i tu
.
f
t
0
(z). Do do
R[(t
1
)] R[(t
0
)] [(t
0
) (t
1
)[.
Die

m (t
0
) na
`
m trong h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a f
t
1
(z) nen
R[(t
0
)] R[(t
1
)] [(t
0
) (t
1
)[.
Nhu
.
va
.
y
[R((t
0
)) R((t
1
))[ [(t
0
) (t
1
)[
v`a t` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
382 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
D
-
i
.
nh l y 5.2.2. Phep thac trie

n gia i tch ph a
`
n tu
.
chnh ta

c cho tru
.
o
.
c theo
tuye

n luon luon da

n de

n mo
.
t ph a
`
n tu
.
chnh ta

c P
1
duy nhat kh ong phu
.
thuo
.
c v`ao c ach cho
.
n ho
.
c ac ph a
`
n tu
.
thu
.
.
c hie
.
n thac trie

n.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t v a
.
y, gia su
.
P
t
v`a Q
t
l`a hai thac trie

n cu a c` ung mo
.
t pha
`
n
tu
.
P
0
Q
0
do
.
c theo tuye

n . Ne

u E = t J : P
t
Q
t
th` E co c ac tnh
chat sau day
a) E ,= v` die

m t = 0 E;
b) E l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
. Th a
.
t va
.
y, vo
.
i t
0
bat k` y ca hai chuo

i P
t
0
v`a Q
t
0
de
`
u
ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on
[z (t
0
)[ < (t
0
),
trong do (t
0
) ba
`
ng ban knh be nhat trong hai ban knh ho
.
i tu
.
. T o
`
n ta
.
i so
= (t
0
) > 0 sao cho
[(t
0
) (t)[ < (t
0
), t [t t
0
[ < ,
cho nen P
t
v`a Q
t
l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a P
t
0
v`a Q
t
0
khi [t t
0
[ < . Ne

u t
0
E th` P
t
0
Q
t
0
v`a cac thac trie

n gia i tch tru

.
.
c
tie

p cu a ch ung P
t
v`a Q
t
c ung tr` ung nhau. Nhu
.
va
.
y t E ne

u [t t
0
[ < .
Tnh mo
.
cu a E du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
c) E l`a ta
.
p ho
.
.
p dong. Gia su
.
t
0
l`a die

m gio
.
i ha
.
n cu a E. Khi do to
`
n ta
.
i
t
1
E sao cho
[t
1
t
0
[ < (t
0
).
v`a P
t
1
= Q
t
1
. Nhu
.
ng h`nh tr`on ho
.
i tu
.
cu a ba chuo

i P
t
1
, P
t
0
v`a Q
t
0
giao
nhau v`a trong giao do to

ng cu a ba chuo

i tr` ung nhau. Nhu

.
va
.
y P
t
0
Q
t
0
v`a
t
0
E.
T` u
.
ba tnh chat tren day suy ra E = J v`a nhu
.
va
.
y P
t
Q
t
vo
.
i mo
.
i
t J. Do do P
1
= Q
1
.
D
-
i
.
nh l y 5.2.3. Phep thac trie

n gia i tch ph a
`
n tu
.
P
0
do
.
c theo tuye

n luon
luon co the

thay ba
`
ng phep thac trie

n gia i tch theo m o

.
t xch h u
.
u ha
.
n c ac
h`nh tr`on.
5.2. Cac phu
.
o
.
ng phap khac 383
Ch u
.
ng minh. V` ban knh ho
.
i tu
.
R((t)) l`a h`am lien tu
.
c du
.
o
.
ng cu a (t) nen
R((t)) > 0 vo
.
i mo
.
i t J. Ta cho
.
n day cac gia tri
.
0 = t
0
< t
1
< <
t
n
= 1 sao cho
[(t
j+1
) (t
j
)[ < , 0 j n 1.
Khi do cac h`nh tr`on S
j
= [z (t
j
)[ < R((t
j
))[, 0 j n 1 la
.
p
nen mo
.
t xch h u
.
u ha
.
n cac h`nh tr`on, c`on cac pha
`
n tu
.
P
0
, P
1
, . . . , P
tn
la
.
p nen
thac trie

n gia i tch theo xch c ac h`nh tr`on.

Tie

p theo, ne

u pha
`
n tu
.
P
0
du
.
o
.
.
c thac trie

n gia i tch theo tuye

n
1
, noi
die

m a vo
.
i die

m b th` thac trie

n gia i tch P
0
do
.
c theo tuye

n bat k` y khac c ung

noi a vo
.
i b v`a du ga
`
n
1
se da

n de

n mo
.
t pha
`
n tu
.
duy nhat P
1
. Cu
.
the

ta co
D
-
i
.
nh l y 5.2.4. Gia su
.
l`a gia tri
.
cu
.
.
c tie

u cu a ban knh ho
.
i tu
.
R((t)) cu a
pha
`
n tu
.
chnh ta

c P
t
tren . Gia su
.

1
: z =
1
(t), t J, l` a tuye

n b at k`y
khac thoa man die
`
u kie
.
n

1
(0) = (0) = a,
1
(1) = (1) = b,
[
1
(t) (t)[

4

Khi do ne

u Q
t
l`a pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
P
0
= Q
0
b a
`
ng thac trie

n gia i tch theo

1
th`
P
1
= Q
1
.
Ch u
.
ng minh. Ta xet day die

m 0 = t
0
< < t
n
= 1 thoa man die
`
u kie
.
n
[(t) (t
i1
)[ <

4
vo
.
i mo
.
i t [t
i1
, t
i
] 0 i n. Khi do phep thac trie

n
P
0
th`anh P
1
co the

thu
.
.
c hie
.
n theo xch h u
.
u ha
.
n cac thac trie

n tru
.
.
c tie

p.
Gia su
.
L
i
l`a doa
.
n tha

ng noi (t
i
) vo
.
i
1
(t
i
). Ta xet thac trie

n P
0
, t` u
.
die

m
a de

n die

m (t
1
). Phep thac trie

n n`ay co the

thu
.
.
c hie
.
n:
a) theo tuye

n t` u
.
die

m a de

n die

m (t
1
); v`a
b) theo tuye

n ho
.
.
p go
`
m doa
.
n cu a
1
t` u
.
die

m a de

n die

m
1
(t
1
) v`a L

1
t` u
.

1
(t
1
) de

n (t
1
).
384 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Ca hai thac trie

n tren c` ung du
.
a de

n mo
.
t pha
`
n tu
.
P
t
1
v` do l`a hai thac
trie

n xa y ra trong h`nh tr`on ho

.
i tu
.
cu a pha
`
n tu
.
chnh ta

c P
0
Q
0
.
Bay gi`o
.
ta thac trie

n tie

p tu
.
c P
t
1
t` u
.
die

m (t
1
) de

n die

m (t
2
). Phep
thac trie

n n`ay co the

thu
.
.
c hie
.
n:
a) do
.
c theo t` u
.
die

m (t
1
) de

n (t
2
) v`a thu du
.
o
.
.
c pha
`
n tu
.
P
t
2
;
b) hoa
.
c theo tuye

n ho
.
.
p g o
`
m doa
.
n L
1
, doa
.
n cu a
1
t` u
.
die

m
1
(t
1
) de

n
die

m
1
(t
2
) v`a L

2
t` u
.

1
(t
2
) de

n (t
2
) v`a c ung thu du
.
o
.
.
c pha
`
n tu
.
P
t
2
(v` trong
phep thac trie

n n`ay, ta khong ra khoi h`nh tr`on ho

.
i tu
.
cu a P
t
1
).
Ta nha
.
n xet ra
`
ng trong thac trie

n P
0
t` u
.
a de

n (t
2
) ta da thac trie

n theo
L
1
lien tie

p theo hai hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c nhau, nen ke

t qua se khong do

i ne

u ta bo
qua L
1
. Nhu
.
va
.
y, ta da thac trie

n do
.
c theo hai tuye

n:
a) tuye

n t` u
.
a de

n (t
2
) do
.
c theo ; v`a
b) tuye

n t` u
.
a de

n
1
(t
2
) v` a sau do t` u
.

1
(t
2
) de

n (t
2
) theo L

2
, v`a da du
.
a
de

n mo
.
t ke

t qua l`a pha

`
n tu
.
chnh ta

c P
t
2
.
Tie

p tu
.
c qua tr`nh do, sau mo
.
t so h u
.
u ha
.
n bu
.
o
.
c ta se de

n die

m b v`a thu
du
.
o
.
.
c P
1
Q
1
.
De

ke

t th uc vie
.
c nghien c u
.
u cac tnh chat cu a thac trie

n theo tuye

n, ta
ch u
.
ng minh tnh bat bie

n cu a thac trie

n theo cac tuye

n do
`
ng luan. Di
.
nh l y
do co y ngha cu
.
.
c k` y quan tro
.
ng doi vo
.
i l y thuye

t c ac h`am da tri
.
m`a ta se
thay ro trong mu
.
c sau.
D
-
i
.
nh l y 5.2.5. Gia su
.

0
=
0
(t), t J,
1
=
1
(t), t J
l`a nh u
.
ng tuye

n c o da
`
u m ut chung d o
`
ng lu an vo
.
i nhau v`a gia su
.
pha
`
n tu
.

chnh ta

c P thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c do
.
c theo tuye

n bat k`y

u
=
u
(t), u J
thu
.
.
c hie
.
n phep do
`
ng luan (
0

1
) ay. Khi d o, c ac ke

t qua cu a thac trie

n
pha
`
n tu
.
P theo
0
v`a
1
l`a tr` ung nhau.
5.2. Cac phu
.
o
.
ng phap khac 385
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh ngha phep do
`
ng luan v`a die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y to
`
n
ta
.
i ho
.
cac tuye

n
u
=
u
(t), 0 u 1 phu
.
thuo
.
c lien tu
.
c v`ao u sao cho
a) mo
.
i tuye

n
u
de
`
u co chung die

m da
`
u v`a die

m cuoi;
b) tuye

n
u
tr` ung vo
.
i
0
khi u = 0 v`a tr` ung vo
.
i
1
khi u = 1;
c) thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
P theo mo
.
i tuye

n
u
de
`
u co the

thu
.
.
c hie
.
n
du
.
o
.
.
c.
De

do
.
n gia n cach l y lua
.
n, ta ta
.
m go
.
i hai tuye

n vo
.
i cac da
`
u m ut chung l`a
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng ne

u ke

t qua cu a thac trie

n theo cac tuye

n do l`a nhu
.
nhau. Ta
ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i tuye

n
u
, 0 u 1 de
`
u tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
T` u
.
di
.
nh l y 5.2.4 ta suy ra ra
`
ng vo
.
i u > 0 du be, cac tuye

n
u
de
`
u tu
.
o
.
ng
du
.
o
.
ng vo
.
i
0
. Ta k y hie
.
u u

l`a ca
.
n du
.
o
.
i d ung cu a cac gi a tri
.
u, 0 u 1
m`a tuye

n
u
khong tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i tuye

n
0
(ne

u nh u
.
ng gia tri
.
u ay to
`
n
ta
.
i !).
T` u
.
l y lua
.
n v` u
.
a neu suy ra ra
`
ng u

> 0. Mo
.
t ma
.
t, tuye

n
u
khong the

tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i tuye

n
0
, v`a ma
.
t khac
u
khong the

khong tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
vo
.
i
0
, v` theo di
.
nh l y 5.2.4 mo
.
i tuye

n
u
vo
.
i u du ga
`
n u

de
`
u co mo
.
t tnh
chat he
.
t nhu
.
cu a
u
. Nhu
.
ng die
`
u do khong the

xa y ra theo di
.
nh ngha so
u

. Do do so u

khong to
`
n ta
.
i v` a mo
.
i tuye

n
u
, 0 u 1 de
`
u tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng
vo
.
i nhau. T` u
.
do suy ra ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y.
Nha
.
n xet 5.2.1. Ne

u d` u ch do
.
c theo mo
.
t trong cac tuye

n
u
thu
.
.
c hie
.
n phep
do
`
ng lu an
0

1
pha
`
n tu
.
P khong the

thac trie

n du
.
o
.
.
c th` ke

t qua cu a thac
trie

n pha
`
n tu
.
P do
.
c theo
0
v`a
1
co the

khac nhau.
Tha
.
t va
.
y ta xet nu
.
a tren
0
du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
v`a nu
.
a du
.
o
.
i
1
cu a no.
Gia su
.
f(z) =

z. Ta xet ke

t qua cu a thac trie

n f do
.
c theo
0
v`a
1
t` u
.
die

m 1 de

n die

m 1. Hie

n nhien
0

1
v`a phep do
`
ng luan n`ay co the

thu
.
.
c
hie
.
n nh`o
.
ho
.
cac cung tr`on
u
, 0 u 1 di qua hai die

m 1. Gia su
.
de

xac
di
.
nh ta k y hie
.
u
1
2
= [1, +1] R.
Hie

n nhien h`am f co the

th ac trie

n do
.
c theo
u
, u ,=
1
2
. H`am f khong
386 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
the

thac trie

n gia i tch theo tuye

n 1
2
v`
f

(z) khi z 0 [1, +1].

Tat nhien ta
.
i die

m 1 ta co
f
0
= i

r = i, f
1
= i

r = i,
trong do f
0
l`a ke

t qua cu a thac trie

n h`am f theo
0
c`on f
1
l`a ke

t qua cu a
thac trie

n h`am f theo
1
.
5.2.2 Thac trie

n do

i x u
.
ng
De

xay du
.
.
ng mo
.
t cach thu
.
.
c tie

n phep thac trie

n gia i tch h`am ch nh h`nh cho

tru
.
o
.
c, thong thu
.
`o
.
ng ngu
.
`o
.
i ta su
.
du
.
ng nguyen l y doi x u
.
ng cu a Riemann v` a
Schwartz. Do l`a mo
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng cu a thac trie

n gia i tch c o lien quan

to
.
i anh xa
.
ba o giac. Nguyen l y n`ay se du
.
a de

n nh u
.
ng tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng quan
tro
.
ng thu
.
`o
.
ng ga
.
p trong u
.
ng du
.
ng, do
`
ng th`o
.
i no c ung du
.
a de

n vie
.
c xay du
.
.
ng
co hie
.
u lu
.
.
c thac trie

n gia i tch.
D
-
i
.
nh l y 5.2.6. (Riemann - Schwartz) Gia su
.
h`am f(z) chnh h`nh trong
mie
`
n D co bien Jordan D ch u
.
a doa
.
n tha

ng R cu a tru
.
c thu
.
.
c v` a DD

=
, trong do D

l`a mie
`
n d oi x u
.
ng v o
.
i D qua tru
.
c thu
.
.
c. Gia su
.
h`am f lien
tu
.
c de

n ta
.
n v`a tren doa
.
n tha

ng h`am f(z) nha

.
n gia tri
.
thu
.
.
c. Khi d o h`am
f du
.
o
.
.
c thac trie

n gia i tch qua doa

.
n v` ao mie
`
n D

v` a phep thac trie

n do
du
.
o
.
.
c cho bo
.
i cong th u
.
c
h(z) =
_
_
_
f(z), z D ,
f(z), z D

.
Ch u
.
ng minh. Tru
.
o
.
c he

t ta nha
.
n xet ra
`
ng h`am thu du
.
o
.
.
c trong thac trie

n l`a
duy nhat, do tnh chat duy nhat cu a thac trie

n gia i tch.
Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am
g(z) = f(z), z D

5.2. Cac phu

.
o
.
ng phap khac 387
ch nh h`nh trong D

. Ta co
g(z + z) g(z)
z
=
f(z + z) f(z)
z
=
_
f(z + z) f(z)
z
_
.
V` z v`a z + z D

nen z, z + z D v`a do do
lim
z0
g(z + z) g(z)
z
= f

(z).
Nhu
.
va
.
y h`am g(z) ch nh h`nh trong D

.
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am h(z) lien tu
.
c trong mie
`
n D D

.
Tha
.
t va
.
y, t` u
.
tnh lien tu
.
c cu a h` am f de

n ta
.
n suy ra
lim
zx
f(z) = f(x), x
v`a t` u
.
do ta c o
lim
zx
g(z) = lim
zx
f(z) = f(x).
t u
.
c l`a h`am g(z) c ung lien tu
.
c de

n ta
.
n . V`
f(x) = f(x)
theo die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y nen
g(z)

z
= f(z)

z
Nhu
.
va
.
y h`am h(z) lien tu
.
c trong D D

, ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m
cu a D v`a D

. T` u
.
di
.
nh l y 11.3 v`a di
.
nh l y Morera suy ra ra
`
ng h`am h(z) ch nh
h`nh trong D D

v`a l`a thac trie

n gia i tch cu a h`am f(z).

Ta nha
.
n xet ra
`
ng ta
.
i c ac die

m cu a D D

doi x u
.
ng vo
.
i nhau qua
tru
.
c thu
.
.
c h`am f(z) nha
.
n cac gia tri
.
lien ho
.
.
p ph u
.
c. Do c ung l`a nguyen do
de

ngu
.
` o
.
i ta go
.
i di
.
nh l y 5.2.6 l`a nguyen l y doi x u
.
ng.
388 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Bay gi`o
.
ta tr`nh b`ay mo
.
t so v du
.
ap du
.
ng nguyen l y doi x u
.
ng de

t`m
anh xa
.
ba o giac.
V du
.
1.

Anh xa
.
mie
`
n D
0
= C[3i, +3i] [4, +) len nu
.
a ma
.
t pha

ng
tren D

0
= Imw > 0.
Gia i. Ta nha
.
n xet ra
`
ng ca hai mie
`
n D
0
v`a D

0
da cho de
`
u co tnh chat
doi x u
.
ng: mie
`
n D
0
co tru
.
c doi x u
.
ng l`a tru
.
c thu
.
.
c, c`on mie
`
n D

0
co tru
.
c doi
x u
.
ng l`a tru
.
c a o. Do do, de

co anh xa
.
ca
`
n t`m ta ke nhat c a

t phu
.
(du
.
`o
.
ng
cham cham) theo tru
.
c thu
.
.
c v`a xet nu
.
a tren cu a mie
`
n D
0
, ke nhat c a

t phu
.
theo tru
.
c a o trong ma
.
t pha

ng w (du
.
`o
.
ng cham cham) v` a xet goc pha
`
n tu
.
th u
.
nhat D

cu a D

0
(h`nh V.2).
H`nh V.2
Ta c a
`
n t`m anh xa
.
D(z) len D

sao cho pha

`
n bien phu
.
[, 4] du
.
o
.
.
c
anh xa
.
len pha
`
n du
.
o
.
ng cu a tru
.
c a o, c`on pha
`
n bien ABCD

du
.
o
.
.
c anh xa
.
len pha
`
n du
.
o
.
ng tru
.
c thu
.
.
c.
1. Da
`
u tien ta d` ung anh xa
.
z
1
= z
2
anh xa
.
mie
`
n D(z) len to`an bo
.
ma
.
t
pha

ng vo
.
i nhat ca

t [9, +) R, trong do b`o

.
tren cu a nhat ca

t tu
.
o
.
ng
u
.
ng vo
.
i pha
`
n bien CD

, c`on doa
.
n b`o
.
du
.
o
.
i [9, +16] tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i pha
`
n
bien CBA, doa
.
n cu a b`o
.
du
.
o
.
i di t` u
.
16 de

n tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i pha
`
n bien phu
.
(, 4].
2. Tie

p theo ta su
.
du
.
ng h`am
z
2
=

z
2
+ 9
anh xa
.
mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren, trong do doa

.
n [, 5]
l`a pha
`
n bien phu
.
v`a pha
`
n c`on la
.
i - doa
.
n [5, ) - l`a a nh cu a bien mie
`
n D.
5.2. Cac phu
.
o
.
ng phap khac 389
3.

Anh xa
.
z
3
=

z
2
+ 5 =
_
5 +

z
2
+ 9
se bie

n nu
.
a ma
.
t pha

ng v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c th`anh goc pha
`
n tu
.
th u
.
nhat, trong do
ban tru
.
c R
+
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i bien cu a D, c`on pha
`
n du
.
o
.
ng cu a tru
.
c a o tu
.
o
.
ng
u
.
ng vo
.
i pha
`
n bien phu
.
.

Ap du
.
ng nguyen l y doi x u
.
ng cho doa
.
n (, 4) ta suy ra ra
`
ng h`am
w = z
3
=
_
5 +

z
2
+ 9 c` ung v o
.
i thac trie

n cu a no xuong nu
.
a ma
.
t pha

ng
du
.
o
.
i (qua doa
.
n (, 4) anh xa
.
mie
`
n D
0
len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
V du
.
2. T`m anh xa
.
pha
`
n trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
D len pha
`
n ngo`ai cu a
h`nh sao D

:
[w[ 1, arg w =
2k
n
, k = 0, 1, 2, . . . , n 1.
Gia i. Hie

n nhien ca mie
`
n D la

n D

de
`
u co tnh chat doi x u
.
ng. Do do, de

co anh xa
.
ca
`
n t`m ta ch ca
`
n xet anh xa
.
h`nh qua
.
t
D
0
=
_
[z[ 1, 0 < arg z <
2
n
_
,
len h`nh qua
.
t
D

=
_
[w[ < , 0 < arg w <
2
n
_
,
trong do cung tr`on AB =
_
0,
2
n
_
bie

n th`anh hai doa

.
n tha

ng [w[ <
1, arg w = 0 v`a
_
[w[ < 1, arg w =
2
n
_
(h`nh V.3)
390 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
H`nh V.3
Ta ve c ac nhat ca

t phu
.
theo cac ban knh OA v`a OB v`a xet h`nh qua
.
t D
0
trong ma
.
t pha

ng z; ta ve cac nhat ca

t phu
.
A

v`a B

trong ma
.
t pha

ng
w v`a xet h`nh qua
.
t D

. Ta se t`m anh xa
.
h`nh qua
.
t D
0
len D

0
sao cho cung
AB du
.
o
.
.
c anh xa
.
len hai doa
.
n tha

ng B

, cac nhat c a

t phu
.
du
.
o
.
.
c anh
xa
.
len c ac doa
.
n tha

ng A

v`a B

.
Ta thu
.
.
c hie
.
n cac anh xa
.
trung gian sau:
1.

Anh xa
.
z
1
= z
n
anh xa
.
h`nh qua
.
t D
0
len h`nh tr`on do
.
n vi
.
vo
.
i nhat
ca

t phu
.
[0, 1].
2. H`am Jukovski
z
2
=
1
2
_
z
1
+
1
z
1
_
anh xa
.
mie
`
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c len to`an bo
.
ma
.
t pha

ng tr` u
.
nhat c a

t [1, +],
trong do nhat c a

t [1, +] l`a nhat c a

t phu
.
(do l`a nh u
.
ng die

m trong

!). Ta k y
hie
.
u mie
`
n a nh l`a D(z
2
).
3. H`am
z
3
=
z
2
+ 1
2
anh xa
.
mie
`
n D(z
2
) len to`an bo
.
ma
.
t pha

ng vo
.
i nhat ca

t [0, +), trong do

nhat c a

t [+1, ) l`a nhat ca

t phu
.
.
4. H`am z
4
=

z
3
cho ta nu
.
a ma
.
t pha

ng tren, trong do nhat ca

t phu
.
chuye

n th`anh doa
.
n tha

ng di t` u
.
1 de

n +1 qua .
5. H`am
w =
n

z
4
se anh xa
.
mie
`
n thu du
.
o
.
.
c trong ma
.
t pha

ng z
4
len h`nh qua
.
t D

0
. Tie

p do,
ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap l y lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong v du
.
tru
.
o
.
c ta se thu du
.
o
.
.
c
anh xa
.
ca
`
n t`m.
5.3. H`am gia i tch du 391
5.3 H` am gia

i tch du

Khai nie
.
m thac trie

n gia i tch da tr`nh b`ay trong c ac mu

.
c tru
.
o
.
c l`a mo
.
t khai
nie
.
m cu
.
.
c k` y quan tro
.
ng. No cho phep ta khai quat hoa khai nie
.
m h`am ch nh
h`nh, di de

n khai nie
.
m h`am gia i tch.
5.3.1 Khai nie
.
m h`am gia i tch du
Bay gi`o
.
ta co the

phat bie

u di
.
nh ngha sau day cu a Weierstrass ve
`
h`am gia i
tch.
D
-
i
.
nh ngha 5.3.1. Gia su
.
ta
.
i die

m a cho pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
a
(z) vo
.
i tam
ta
.
i die

m z = a. Ta thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f
a
(z) da cho theo mo
.
i tuye

n
ba

t da
`
u t` u
.
tam a cu a pha
`
n tu
.
m`a tren mo

i tuye

n phep thac trie

n ay co the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c. T a
.
p ho
.
.
p F mo
.
i pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
a
(z) trong ke

t qua
cu a mo
.
i thac trie

n du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am gia i tch du .
Hie

n nhien khai nie

.
m h`am gia i tch da du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha o
.
day khong phu
.
thuo
.
c v`ao vie
.
c cho
.
n pha
`
n tu
.
chnh ta

c da
`
u tien. Th a
.
t va
.
y, gia su
.
f
b
(z) l`a
pha
`
n tu
.
bat k` y thuo
.
c h`am gia i tch F(z) xac di
.
nh bo
.
i f
a
(z). Khi do f
b
(z)
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
a
(z) ba
`
ng thac trie

n gia i tch theo tuye

n . Nhu
.
ng chnh f
a
(z)
la
.
i thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
b
(z) ba
`
ng thac trie

n gia i tch theo tuye

. Ne

u f
c
(z) l`a
pha
`
n tu
.
t` uy y thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
a
(z) ba
`
ng thac trie

n theo tuye

n th` f
c
(z) c ung
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f
b
(z) ba
`
ng thac trie

n gia i tch theo tuye

n ho
.
.
p

.
Hai h`am gia i tch du
.
o
.
.
c xem l`a ba
`
ng nhau ne

u ch ung co t nhat mo
.
t pha
`
n
tu
.
chung. T` u
.
di
.
nh l y 5.2.2 ta ke

t lua
.
n ra
`
ng khi do mo
.
i pha
`
n tu
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng
cu a ch ung de
`
u ba
`
ng nhau.
Ta co
D
-
i
.
nh l y 5.3.1. Gia su
.
F(z) l`a m o
.
t h`am gia i tch du v` a D
F
l`a ho
.
.
p mo
.
i h`nh
tr`on ho
.
i tu
.
cu a mo
.
i pha
`
n tu
.
chnh ta

c thuo
.
c F. Khi do D
F
l` a m o
.
t mie
`
n (go
.
i
l`a mie
`
n to
`
n ta
.
i theo ngha Weierstrass cu a h`am gia i tch F).
Ch u
.
ng minh. 1. Hie

n nhien D
F
l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
.
392 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
2. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh D
F
l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong. Gia su
.
z
0
S(z
0
),
f
z
0
(z) F v`a z

S(z

), f
z
(z) F. Theo di
.
nh ngha, to
`
n ta
.
i mo
.
t xch noi
f
z
0
vo
.
i f
z

f
z
0
, . . . , f
zn
= f
z
.
V` f
z
j1
v`a f
z
j
l`a thac trie

n gia i tch tru

.
.
c tie

p cu a nhau nen
S(z
j1
) S(z
j
) =
j1,j
,= .
j = 0, 1, . . . , n 1. Gia su
.

j

j1,j
v`a
j
l`a tuye

n thuo
.
c S(z
j
) v`a noi
j
vo
.
i
j+1
, j = 1, 2, . . . , n 1. Khi do, ba
`
ng cach noi z
0
vo
.
i
1
bo
.
i tuye

n lien
tu
.
c
0
trong S(z
0
), . . . , noi
n
vo
.
i z

bo
.
i tuye

n lien tu
.
c
n
S(z
n
) ta thu
du
.
o
.
.
c tuye

n
=
0

1

n
D
F
noi z
0
vo
.
i z

. Die
`
u do ch u
.
ng to D
F
l`a ta
.
p ho
.
.
p lien thong.
H`am gia i tch du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha o
.
day khong pha i l`a h`am theo ngha thong
thu
.
`o
.
ng cu a t` u
.
v` mo

i gia tri
.
z cho tru
.
o
.
c khong nhat thie

t pha i tu
.
o
.
ng u
.
ng
vo
.
i mo
.
t gi a tri
.
cu a h`am m`a co the

tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t so, v`a tha
.
m ch l`a vo
.
i
vo so gia tri
.
cu a h`am. Die
`
u ca
`
n lu
.
u y o
.
day l`a: noi chung, pha
`
n tu
.
chnh
ta

c se sinh ra h`am gia i tch da tri

.
.
Nha
.
n xet 5.3.1. 1. Ne

u ta cho mo
.
t pha
`
n tu
.
f
a
(z) ta
.
i die

m a C n`ao do th`
hie

n nhien pha
`
n tu
.
n`ay se xac di
.
nh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p / n`ao do cac tuye

n na
`
m
trong C v`a de
`
u xu at phat t` u
.
die

m a m`a tren nh u
.
ng tuye

n do co the

thac
trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f
a
(z). H`am gia i tch sinh bo
.
i pha
`
n tu
.
f
a
(z) se du
.
o
.
.
c
xac di
.
nh doi vo
.
i mo

i tuye

n /. Do do ta co the

xem gia tri

.
ta
.
i die

m cuoi
cu a tuye

n trong thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
da
`
u tien f
a
(z) theo l`a gia
tri
.
cu a h`am gia i tch tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i tuye

n /.
2. T` u
.
su
.
.
phan tch tren ta thay ra
`
ng Weierstrass da lay chuo

i lu y th` u
.
a
de

l`am cong cu
.
xuat phat trong khi di
.
nh ngha h`am gia i tch. Tnh u
.
u vie
.
t
cu a di
.
nh ngha Weierstrass l`a o
.
cho

di
.
nh ngha do mang tnh chat kie

n thie

t
5.3. H`am gia i tch du 393
kha ro re
.
t. Tuy nhien trong vie
.
c xay du
.
.
ng l y thuye

t h`am theo quan die

m
Weierstrass, mo
.
t so ch u
.
ng minh da to ra kho khan ho
.
n so vo
.
i phu
.
o
.
ng phap
cu a Cauchy. Nhu
.
ng ma
.
t khac, v o
.
i phu
.
o
.
ng phap cu a Cauchy ta da thu du
.
o
.
.
c
kha t oi khi chu
.
a t`m du
.
o
.
.
c nh u
.
ng h`am thoa man cac die
`
u kie
.
n du de

mo
.
t
h`am l`a ch nh h`nh. Ta c ung da t`m du
.
o
.
.
c l`a: c ac h`am ch nh h`nh to

ng quat
nhat de
`
u co the

khai trie

n th`anh chuo

i lu y th` u
.
a; v`a do do ca hai quan die

m
n`ay ho`an to`an tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau. Die
`
u do ch u
.
ng to, de

xay du
.
.
ng l y
thuye

t mo
.
t c ach tro
.
n ve
.
n ta c a
`
n de

n ca hai phu
.
o
.
ng phap (xem 4.1.5).
5.3.2 Mo
.
t v`ai v du
.
Bay gi` o
.
ta xet mo
.
t v`ai v du
.
quan tro
.
ng nhat ve
`
cac h`am gia i tch. Ta se
khong d` u
.
ng la
.
i kha o sat mo
.
t c ach chi tie

t, m`a ch phac ho
.
a vie
.
c di
.
nh ngha
c` ung mo
.
t so tnh chat cu a cac h`am ay.
V du
.
1. Doi vo
.
i cac gia tri
.
ph u
.
c z, h`am lnz du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha mo
.
t c ach tu
.
.
nhien nhu
.
l`a thac trie

n gia i tch cu a lnx. H`am lnx du

.
o
.
.
c khai trie

n th`anh
chuo

i Taylor da
.
ng
lnx = ln[1 + (x 1)] =

n1
(1)
n1
n
(x 1)
n
. (5.4)
Chuo

i n`ay ho
.
i tu
.
trong khoa ng (0, 2) R. Theo di
.
nh l y Abel, chuo

i n`ay ho
.
i
tu
.
ca doi vo
.
i cac gia tri
.
ph u
.
c trong h`nh tr`on S(1) = [z 1[ < 1 v`a v` the

,
ta co the

xet chuo

i (5.4) vo
.
i z ph u
.
c, ngha l`a xet h`am
f(z) =

n1
(1)
n1
n
(z 1)
n
. (5.5)
Chuo

i (5.5) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on S(1) v`a do do h`am f
1
(z) ch nh h`nh trong
S(1) v`a f
1
(x) = lnx khi 0 < x < 2. Do do h`am f
1
(z) l`a thac trie

n gia i tch
(duy nhat !) cu a h`am lnx t` u
.
khoa ng 0 < x < 2 v`ao h`nh tr`on S(1).
Bay gi` o
.
ne

u lay f
1
(z) l`am pha
`
n tu
.
chnh ta

c da
`
u tien v`a thu
.
.
c hie
.
n mo
.
i
thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
do (du
.
o
.
.
c cho ta
.
i die

m z = 1) ta se thu du
.
o
.
.
c h`am
gia i tch lnz.
394 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
V du
.
2. Ta xet h`am lu y th` u
.
a to

ng quat
w = z
a
, a C.
Vo
.
i x thu
.
.
c v`a du
.
o
.
ng v`a vo
.
i a l`a mo
.
t so thu
.
.
c c o di
.
nh ta c o cong th u
.
c
x
a
= e
alnx
.
Ta mo
.
ro
.
ng cong th u
.
c n`ay cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p z C v`a a co di
.
nh thuo
.
c C ba
`
ng
cach da
.
t
z
a
= e
alnz
.
O
.

day, ta co the

lay pha
`
n tu
.
chnh ta

c da
`
u tien l`a
g
1
(z) = e
af
1
(z)
ta
.
i die

m z = 1, trong do f
1
(z) l`a pha
`
n tu
.
da
`
u tien cu a h`am lnz ta
.
i die

m
z = 1. Khi do
g
1
(z) =

n0
_
a
n
_
(z 1)
n
, (5.6)
_
a
n
_
=
a(a 1) (a n + 1)
n!

Tha
.
t va
.
y, ta co
d
n
dz
n
g
1
(z)

z=1
=
d
n
dx
n
g
1
(x)

x=1
=
d
n
dx
n
x
n

x=1
= n!
_
a
n
_
.
T` u
.
he
.
th u
.
c n`ay v`a c ong th u
.
c Taylor
g
1
(z) =

n0
g
(n)
1
(z
0
)
n!
(z z
0
)
n
ta suy ra (5.6).
Nhu
.
va
.
y, h`am lu y th` u
.
a to

ng quat l`a h`am gia i tch.

5.3. H`am gia i tch du 395
Ta se phan bie
.
t bon tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p sau day.
1. a Z. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am w = z
a
ch nh h`nh trong C ne

u
a > 0 v`a trong C 0 ne

u a < 0.
2. a Q (a =
p
q
l`a so h u
.
u ty ). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay mo

i gia tri
.
z ,= 0,
se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i q gia tri
.
khac nhau cu a m.
Tha
.
t va
.
y, da
.
t z = re
i
, ta c o
[w[ = e
alnx
= r
a
,

k
= a + 2ka.
Khi k = 0, 1, . . . , q 1 ta co

0
= a,

1
= a +
p
q
2,
. . . . . . . . .

q1
= a +
p
q
(q 1)2,
c`on khi k q th` cac gia tri
.

k
khac c ac gia tri
.
tren day mo
.
t so ha
.
ng bo
.
i
nguyen cu a 2. Do do
z
p
q
=
q

z
p
.
3. a l`a so vo ty . Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay doi vo
.
i cac gia tri
.

k
= a+2ka
se khong co nh u
.
ng gia tri
.
khac nhau mo
.
t bo
.
i nguyen cu a 2. Th a
.
t va
.
y, ne

u
k
1
, k
2
Z v`a k
1
,= k
2
m`a
2k
1
a 2k
2
a = 2n, n Z
th` ta co
a =
n
k
1
k
2
Q.
Die
`
u n` ay trai vo
.
i gia thie

t ra
`
ng a l`a so vo ty .
396 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Do do khi a l`a so vo ty , mo

i gia tri
.
z ,= 0, se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t ta
.
p
ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c gia tri
.
.
4. a = +i, ,= 0. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay w l`a h`am co v o so gia tri
.
v`a

k
= [w[ = e
lnr(+2k)
,

k
= arg w = ( + 2k) + lnr, k Z.
T` u
.
hai he
.
th u
.
c n`ay suy ra ra
`
ng khi z ,= 0, cac gia tri
.
cu a h`am lu y th` u
.
a
to

ng quat du
.
o
.
.
c phan bo tren he
.
cac du
.
`o
.
ng tr`on
[w[ = e
lnr(+2k)
, k Z.
5.3.3 Tnh do
.
n tri
.
v`a da tri
.
.
D
-
i
.
nh l y do
.
n tri
.
(monodromie)
Gia su
.
z = a

l`a mo
.
t die

m thuo
.
c mie
`
n to
`
n ta
.
i D
F
v`a f
a
0
(z) l`a pha
`
n tu
.
chnh
ta

c du
.
o
.
.
c cho ta
.
i a
0
. C o hai kha nang sau day co the

xa y ra:
1. Thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f
a
0
(z) theo mo
.
i tuye

n de
`
u ch da

n de

n
mo
.
t v`a ch mo
.
t pha
`
n tu
.
ta
.
i die

m a

.
2. Pha
`
n tu
.
t`m du
.
o
.
.
c ta
.
i a

trong thac trie

n theo mo
.
t tuye

n khong tr` ung

vo
.
i pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c ta
.
i die

m ay nhu
.
ng qua thac trie

n theo mo
.
t tuye

n khac.
Die
`
u v` u
.
a tr`nh b`ay tren day da buo
.
c ta pha i chia c ac h`am gia i tch th`anh
hai lo
.
p:
(I) lo
.
p cac h`am thoa man kha nang th u
.
nhat du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lo
.
p cac h`am
do
.
n tri
.
;
(II) lo
.
p cac h`am thoa man kha nang th u
.
hai du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lo
.
p cac h`am da
tri
.
.
Tnh chat cu a h`am l`a do
.
n tri
.
hay da tri
.
l`a tnh chat to`an cu
.
c, ngha l`a
tnh chat do khong xuat hie
.
n doi vo
.
i mo
.
t pha
`
n du be cu a h`am ay.
Ta xet h`am gia i tch F(z) sinh bo
.
i pha
`
n tu
.
f
a
(z) ta
.
i die

m a. Gia su
.
mie
`
n
D C v`a a D, v`a gia su
.
pha
`
n tu
.
f
a
(z) cho phep thac trie

n gia i tch theo

mo
.
i tuye

n xuat phat t` u
.
a v`a na
`
m trong D. T a
.
p ho
.
.
p cac pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c
qua mo
.
i thac trie

n do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am gia i tch F(z) trong mie
`
n D.
5.3. H`am gia i tch du 397
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng khai nie
.
m
H
`
AM GIA

I T

ICH DO
.
N TRI
.

v`a khai nie

.
m
H
`
AM CHI

NH H
`
INH
l`a hai khai nie
.
m do
`
ng nhat.
Tha
.
t v a
.
y, gia su
.
F(z) ch nh h`nh trong mie
`
n D. Ta
.
i mo

i die

m z
0
D ta
cho pha
`
n tu
.
f
z
0
(z) m`a cu
.
the

l`a chnh h`am F(z). Ta co di

.
nh die

m z
0
D
v`a pha
`
n tu
.
f
z
0
(z) ta
.
i do. Ne

u tuye

n noi z
0
vo
.
i z

v`a D th` mo
.
t c ach
hie

n nhien pha
`
n tu
.
f
z
0
(z) c o thac trie

n gia i tch theo v`a ta co the

lay h`am
F(z) l`am pha
`
n tu
.
chnh ta

c ta
.
i z

.
Bay gi` o
.
gia su
.
F(z) gia i tch do
.
n tri
.
trong D. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh F(z)
ch nh h`nh trong mie
`
n do. Tha
.
t va
.
y, ta
.
i mo

i die

m cu a mie
`
n D ta c o d ung
mo
.
t ph a
`
n tu
.
F(z) (v` ne

u ta
.
i mo
.
t die

m n`ao do to
`
n ta
.
i hai pha
`
n tu
.
khac
nhau th` h`am da cho kh ong do
.
n tri
.
!). Do do ta
.
i lan ca
.
n cu a mo

i die

m thuo
.
c
mie
`
n D cac gia tri
.
cu a h`am F(z) tr` ung vo
.
i cac gia tri
.
cu a mo
.
t pha
`
n tu
.
(duy
nhat) n`ao do. V` va
.
y h`am F(z) ch nh h`nh ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n D.
Kho khan chu ye

u khi kha o sat cac h`am da tri

.
l`a vie
.
c cho
.
n c ac gia tri
.
cu a h`am ta
.
i mo
.
t die

m cho tru
.
o
.
c. Trong mo
.
t so tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, h`am gia i tch
co the

du
.
o
.
.
c xem nhu
.
nh u
.
ng h`am thong thu
.
`o
.
ng (do
.
n tri
.
!). Ta c o di
.
nh l y
cu
.
.
c k` y quan tro
.
ng doi vo
.
i l y thuye

t h`am da tri
.
sau day - go
.
i l`a di
.
nh l y do
.
n
tri
.
monodromie tru
.
`o
.
ng ho
.
p rieng cu a di
.
nh l y 5.2.5.
D
-
i
.
nh l y 5.3.2. (di
.
nh l y do
.
n tri
.
). Gia su
.
D C l`a mie
`
n do
.
n lien v`a
f
0
(z) l`a h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z
0
D n`ao do. Gia su
.
h`am f
0
(z) co the

thac trie

n gia i tch theo tuye

n D b at k`y (v o
.
i die

m da
`
u ta
.
i z
0
) khong
vu
.
o
.
.
t khoi gi o
.
i ha
.
n cu a mie
`
n D. Khi d o h`am gia i tch F(z) thu du
.
o
.
.
c qua
mo
.
i thac trie

n ay cu a h`am f
0
(z) l` a h`am chnh h`nh trong D.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am f
0
(z) l`a to

ng cu a chuo

i lu y th` u
.
a ho
.
i tu
.
trong h`nh
tr`on S(z
0
). Gia su
.
z

l`a diem t` uy y thuo

.
c D. V` mie
`
n D do
.
n lien nen hai
398 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
tuye

n
0
v`a
1
D bat k` y di t` u
.
z
0
de

n z

l`a do
`
ng luan v o
.
i nhau. T` u
.
die
`
u
kie
.
n cu a di
.
nh l y suy ra ra
`
ng h`am f
0
(z) c o the

thac trie

n gia i tch theo tuye

u
, 0 u 1 bat k` y thu
.
.
c hie
.
n phep do
`
ng luan ay. Theo di
.
nh l y 5.2.5 mo
.
i
thac trie

n do de
`
u da
`
n de

n mo
.
t v`a ch mo
.
t pha
`
n tu
.
chnh ta

c ta
.
i die

m z

.
Nhu
.
va
.
y, h`am gia i tch xac di
.
nh trong mie
`
n D bo
.
i mo
.
i thac trie

n do l`a h`am
do
.
n tri
.
trong D. Do do F(z) l`a h`am ch nh h`nh.
Nha
.
n xet 5.3.2. 1. Di
.
nh l y do
.
n tri
.
cho ta su
.
.
gia i thch quan tro
.
ng ve
`
nguyen
nhan cu a tnh da tri
.
co the

co trong thac trie

n gia i tch: tnh da tri

.
co the

na y sinh khi v`ong quanh nh u

.
ng die

m m`a phep thac trie

n pha
`
n tu
.
da
`
u tien
khong the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c.
2. Vo
.
i cac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y 5.3.2, pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
z
0
(z) se sinh
ra mo
.
t h`am gia i tch trong mie
`
n D. Do do, di
.
nh l y do
.
n tri
.
c`on c o the

phat
bie

u o
.
mo
.
t da
.
ng khac nhu
.
sau:
H`am gia i tch trong mie
`
n do
.
n lien l`a m o
.
t h`am chnh h`nh.
3. Ne

u die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y do
.
n tri
.
khong du
.
o
.
.
c thoa man th` ta
.
i c ac
die

m z D h`am gia i tch c o the

nha
.
n nhie
`
u gia tri
.
. Van de
`
ca
`
n xem xet l`a
so cac gia tri
.
, ngha l`a so pha
`
n tu
.
ta
.
i die

m z D, co the

co l`a bao nhieu

?
So cac pha
`
n tu
.
khac nhau cu a h`am gia i tch ta
.
i mo
.
t die

m co the

l`a vo ha
.
n.
Nhu
.
ng ta co
D
-
i
.
nh l y 5.3.3. (J. H. Poincare, V. Volterra). H` am gia i tch F(z) co
the

co kh ong qua mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c c ac pha
`
n tu
.
khac nhau vo
.
i tam ta
.
i
die

m co di
.
nh cho tru
.
o
.
c.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am gia i tch F(z) du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i pha
`
n tu
.
da
`
u tien
f
a
(z), a M
F
l`a die

m t` uy y. Theo di
.
nh ngha, cac pha
`
n tu
.
khac nhau cu a
h`am gia i tch F(z) de
`
u c o the

thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng thac trie

n pha
`
n tu
.
da
`
u tien
theo mo
.
t tuye

n n`ao do. Theo di

.
nh l y 5.2.4 ke

t qua cu a thac trie

n theo tuye

n
se khong thay do

i ne

u ta bie

n da
.
ng tuye

n do di mo
.
t t. Do do ta luon luon
co the

xem thac trie

n gia i tch du
.
o
.
.
c die

n ra theo c ac du
.
`o
.
ng gap kh uc vo
.
i
d nh ta
.
i cac die

m cu a ma
.
t pha

ng co to
.
a do
.
h u
.
u ty . T a
.
p ho
.
.
p cac du
.
`o
.
ng gap
5.3. H`am gia i tch du 399
kh uc do l`a ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c. Do do ta
.
p ho
.
.
p cac pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng
thac trie

n theo cac du
.
`o
.
ng gap kh uc ay l`a de

m du
.
o
.
.
c.
5.3.4 Nhanh v`a phu
.
o
.
ng phap tach nhanh ch nh h`nh
Gia su
.
cho h`am gia i tch F(z) du
.
o
.
.
c sinh bo
.
i pha
`
n tu
.
da
`
u tien f
a
(z). Ta lay
mo
.
t mie
`
n D n`ao do ch u
.
a die

m a v`a xet cac thac trie

n gia i tch f
a
(z) khong
pha i theo mo
.
i tuye

n co the

co di t` u
.
die

m a m`a ch theo nh u
.
ng tuye

n na
`
m
trong mie
`
n D. Ke

t qua cu a mo
.
i thac trie

n do cho ta h`am (z) khac vo

.
i to`an
bo
.
h`am gia i tch F(z) o
.
cho

l`a: mie
`
n xac di
.
nh cu a (z) c o pha
`
n he
.
p ho
.
n.
H`am (z) n`ay du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhanh cu a h`am gia i tch F(z) trong mie
`
n D.
Cu
.
the

ho
.
n ta c o
D
-
i
.
nh ngha 5.3.2. Pha
`
n cu a h` am gia i tch du F(z) du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i ta
.
p
ho
.
.
p cac pha
`
n tu
.
thu du
.
o
.
.
c ba
`
ng thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f
a
(z) theo cac
tuye

n khong vu
.
o
.
.
t khoi gio
.
i ha
.
n cu a mie
`
n D cho tru
.
o
.
c du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhanh
trong mie
`
n D cu a h`am gia i tch du F(z).
Ta nhan ma
.
nh ra
`
ng: nhanh cu a h`am gia i tch trong mie
`
n D c ung nhu
.
ba n than h`am gia i tch de
`
u du
.
o
.
.
c sinh bo
.
i vie
.
c cho pha
`
n tu
.
da
`
u tien f
a
(z).
Do do di
.
nh ngha tren c`on c o the

die

n da
.
t nhu
.
sau:
Ta
.
p ho
.
.
p con lien thong c ac pha
`
n tu
.
cu a mo
.
t h`am gia i tch du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
mo
.
t nhanh cu a h`am gia i tch.
Nhanh cu a mo
.
t h`am gia i tch co the

l`a mo
.
t h`am khong do
.
n tri
.
cu a z. Ve
`
sau ta ch xet cac nhanh do
.
n tri
.
cu a h`am gia i tch.
V` h`am gia i tch do
.
n tri
.
trong mie
`
n D l`a ch nh h`nh trong mie
`
n do nen
ta co
D
-
i
.
nh ngha 5.3.3. Ne

u h`am (z) gia i tch trong mie

`
n D l`a do
.
n tri
.
trong
mie
`
n do th` (z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t nhanh ch nh h`nh cu a h`am gia i tch F(z)
(trong mie
`
n D).
Vie
.
c tach cac nhanh ch nh h`nh cu a h`am gia i tch l`a mo
.
t pha
`
n rat quan
tro
.
ng cu a b`ai toan kha o sat da
.
c tnh da tri
.
cu a h`am gia i tch do. Di
.
nh l y do
.
n
400 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
tri
.
da ch u
.
ng minh trong tie

t tru
.
o
.
c cho phep ta xay du
.
.
ng mo
.
t thua
.
t toan
do
.
n gia n v`a tie
.
n lo
.
.
i de

tach ca

t h`am gia i tch F(z) th`anh c ac nhanh

ch nh h`nh.
No
.
i dung thua
.
t toan do nhu
.
sau
1. Ta ve nh u
.
ng nhat c a

t bie

n mie
`
n da lien D co c ap lien thong h u
.
u ha
.
n
th`anh mie
`
n do
.
n lien D

.
2. Ta c o di
.
nh pha
`
n tu
.
chnh ta

c
P(a) = S(a); f
a
(z)
ta
.
i die

m a D

.
3.

Ap du
.
ng di
.
nh l y do
.
n tri
.
, ta thu du
.
o
.
.
c h`am ch nh h`nh F
a
(z) H(D

).
H`am v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c l`a mo
.
t nhanh ch nh h`nh cu a h`am F(z). Hie

n nhien,
cac pha
`
n tu
.
khac nhau ta
.
i die

m a se sinh ra cac nhanh ch nh h`nh khac nhau

cu a h`am F(z). T` u
.
do suy ra ra
`
ng trong mie
`
n D

h`am F(z) du
.
o
.
.
c tach th`anh
nh u
.
ng nhanh ch nh h`nh.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng cac nhat ca

t bie

n mie
`
n D th`anh mie
`
n do
.
n lien D

co
the

lay theo cac c ach khac nhau, do do h`am gia i tch c ung du
.
o
.
.
c tach th`anh
nhanh ch nh h`nh theo nh u
.
ng cach khac nhau.
Tuy nhien di
.
nh l y do
.
n tri
.
khong cho phep ta gia i quye

t van de
`
tach nhanh
ch nh h`nh cu a h`am gia i tch F(z) trong mie
`
n da lien D.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p chung, phu
.
o
.
ng phap tach nhanh ch nh h`nh du
.
o
.
.
c tie

n
h`anh theo thu tu
.
c sau day:
Gia su
.
f(z) l`a mo
.
t pha
`
n tu
.
n`ao do cu a h`am gia i tch F(z) ta
.
i die

m z
0
D
v`a D l`a mo
.
t tuye

n dong vo
.
i die

m da
`
u ta
.
i z
0
. B a
`
ng cach thac trie

n gia i
tch h`am f(z) theo tuye

n ta se thu du
.
o
.
.
c pha
`
n tu
.
(z, ) ta
.
i die

m z
0
.
Co hai kha nang sau day co the

xa y ra
(I) Thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f(z) theo mo
.
i tuye

n dong D co the

co vo
.
i die

m da
`
u ta
.
i z
0
se da

n de

n mo
.
t v`a ch mo
.
t pha
`
n tu
.
f(z) ta
.
i die

m z
0
.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay to
`
n ta
.
i h`am ch nh h`nh g(z) trong D sao cho
g(z) f(z), vo
.
i mo
.
i die

m z cu a lan ca
.
n die

m z
0
.
(ii) Thac trie

n gia i tch pha

`
n tu
.
f(z) theo mo
.
t tuye

n dong
0
D n`ao
5.3. H`am gia i tch du 401
do vo
.
i die

m da
`
u ta
.
i z
0
da

n de

n pha
`
n tu
.
(z,
0
):
(z,
0
) ,= f(z)
ta
.
i die

m z
0
.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am gia i tch F(z) khong cho phep tach nhanh
ch nh h`nh trong D.
Do l`a no
.
i dung thu tu
.
c tach nhanh ch nh h`nh trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p chung.
De

l`am sang to die

`
u v` u
.
a tr`nh b`ay, ta xet vie
.
c tach nhanh ch nh h`nh cu a
cac h`am trong cac v du
.
2 v`a 3 cu a mu
.
c 5.1.
Tru
.
o
.
c he

t ta xet h`am w =
n

z . Hie

n nhien theo di
.
nh l y do
.
n tri
.
, nhanh
ch nh h`nh cu a h`am
n

z co the

t ach trong mie

`
n do
.
n lien bat k` y khong ch u
.
a
die

m z = 0, . Ho
.
n the

n u
.
a: Nhanh cu a h`am
n

z co the

tach trong mo
.
t
mie
`
n b at k`y khong ch u
.
a mo
.
t tuye

n d ong n`ao bao die

m z = 0.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, khi v`ong quanh theo nh u
.
ng tuye

n bao die

m z = 0
th` arg z thay do

i mo
.
t bo
.
i nguyen cu a 2. Do do phep thac trie

n mo
.
t pha
`
n
tu
.
n`ao do theo co the

da

n de

n mo
.
t pha
`
n tu
.
khac.
Trong mo

i mie
`
n thoa man die
`
u kie
.
n cu a me
.
nh de
`
v` u
.
a ch u
.
ng minh ta co
the

tach n nhanh ch nh h`nh cu a h`am gia i tch F(z) =

n

z, mo

i nhanh trong
so do se khac vo
.
i nhanh kia bo
.
i c ac th` u
.
a so e
i
2
n
k
v`a ho`an to`an du
.
o
.
.
c da
.
c
tru
.
ng bo
.
i vie
.
c ch ra mo
.
t mie
`
n m`a trong do h`am xac di
.
nh v`a mo
.
t gia tri
.
cu a
h`am ta
.
i mo
.
t die

m cu a mie
`
n do.
Doi v o
.
i h`am gia i tch F(z) = lnz ta c ung co me
.
nh de
`
tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
o
.

tren: cu
.
the

l`a:
Nhanh cu a h` am lnz co the

tach trong mie

`
n D bat k`y khong ch u
.
a mo
.
t
tuye

n dong n`ao bao die

m z = 0.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, ne

u tuye

n dong bao die

mz = 0 th` khi v`ong quanh

theo die

m w = lnz khong tro

.
ve
`
vi
.
tr ban da
`
u cu a no m`a nha
.
n mo
.
t vi
.
tr
mo
.
i l`a
w
(1)
0
= w
0
+ 2i.
402 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
V du
.
3. Ta xet h`am gia i tch
w =
_
(z a
1
)(z a
2
) . . . (z a
n
)
a
i
,= a
j
, i, j = 1, 2, . . . , n, a
i
C.
Mo

i gia tri
.
z se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai gia tri
.
w. Ta xet pha
`
n tu
.
w
0
(z) cho tru
.
o
.
c
ta
.
i die

m z
0
. Gia su
.
l`a tuye

n dong Jordan vo
.
i die

m da
`
u z
0
.
1. Tuye

n bao mo
.
t so le cac die

m a
i
. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay phep thac
trie

n w
0
(z) theo da

n de

n gia tri
.
w
0
(z) ta
.
i die

m z
0
.
2. Tuye

n bao mo
.
t so cha

n die

m. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay phep thac trie

n
theo se di de

n gia tri
.
da
`
u tien.
Ta se ch u
.
ng minh 1), c`on 2) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng tu
.
.
. Gia su
.
bao
k die

m a
1
, a
2
, . . . , a
k
, k l`a so le. Ta da
.
t
i
= arg(z a
i
), i = 1, 2, . . . , k, k +
1, . . . , n. Qua thac trie

n theo , hie

n nhien
i
, i = 1, 2, . . . , k se nha
.
n gia so
l`a 2; c`on
i
, i = k + 1, . . . , n khong nha
.
n gia so n`ao. Do do qua thac trie

n
theo ta c o

arg w =
2.k +
nk la `n
..
0 + 0 + + 0
2
= k,
k le t` u
.
do suy ra 1).
Bay gi`o
.
gia su
.
cac die

m a
i
, i = 1, . . . , n du
.
o
.
.
c ghep th`anh c ac c a
.
p:
[a
1
, a
2
], [a
3
, a
4
], . . . v`a k y hie
.
u c ac nhat ca

t gia n do
.
n khong giao nhau noi
a
1
vo
.
i a
2
; a
3
vo
.
i a
4
; . . . tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a
(a
1
, a
2
), (a
3
, a
4
), . . .
Ne

u n l`a so le th` a
n
khong du
.
o
.
.
c phep th`anh ca
.
p vo
.
i die

m n`ao ca . Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta ghep a
n
vo
.
i v`a thu du
.
o
.
.
c
n + 1
2
nhat ca

t. Trong mie
`
n
D = C (a
1
, a
2
) (a
n
, ) ca hai nhanh cu a w de
`
u ch nh h`nh.
Ne

u n l`a so cha

n th` ta thu du
.
o
.
.
c
n
2
nhat c a

t (a
1
, a
2
), . . . , (a
n1
, a
n
) v`a
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am da cho du
.
o
.
.
c tach th`anh hai nhanh ch nh h`nh
trong D = C (a
1
, a
2
) (a
n1
, a
n
).
5.3. H`am gia i tch du 403
V du
.
4. Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am gia i tch
w(z) = ln
1 z
1 +z
co the

tach th`anh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c c ac nhanh ch nh h`nh trong mie
`
n
D = C [1, 1].
Gia su
.
w
0
(z) l`a pha
`
n tu
.
da
`
u tien cu a h`am F(z) ta
.
i die

m z
0
v`a D l`a
tuye

n dong Jordan vo
.
i die

m da
`
u z
0
. Sau khi thac trie

n h`am w
0
(z) theo ta
thu du
.
o
.
.
c gia tri
.
F(z
0
) ba
`
ng
w(z
0
) = w
0
(z
0
) +i

arg
1 z
1 +z

Da
.
t
1
= arg(1 z),
2
= arg(1 +z); ta co

arg
1 z
1 +z
=
1

2
.
Co hai kha nang co the

xa y ra
1. Doa
.
n [1, 1] na
`
m trong . Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay
1
=
2
= 2. Do
do
1

2
= 0, w(z
0
) = w
0
(z
0
) v`a f(z) = ln
1 z
1 +z
, z D f(z
0
) = w
0
(z
0
) l`a
mo
.
t nhanh ch nh h`nh.
2. Doa
.
n [1, +1] khong na
`
m trong . Khi do
1
=
2
= 0
1

2
= 0
v`a f(z) = ln
1 z
1 +z
, z D l`a nhanh ch nh h`nh.
H`am gia i tch da cho co the

tach th`anh ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c cac nhanh
ch nh h`nh. Cac nhanh do xac di
.
nh theo cong th u
.
c
f
n
(z) = ln

1 z
1 +z

+i

arg
1 z
1 +z
+iImw
0
+ 2ni, n Z,
trong do w
0
= ln
1 z
0
1 +z
0
l`a gia tri
.
co di
.
nh cu a logarit, c`on l`a tuye

n na
`
m
trong D noi z
0
vo
.
i z.
V du
.
5. Gia su
.
D = C [1, +1] v`a f(z) =
_
1 z
1 +z
_

, R l`a nhanh
ch nh h`nh sao cho f(0 +i0) = 1. Tnh cac gi a tri
.
f(z) khi z R.
404 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Khi z D th`
f(z) =

1 z
1 +z

e
i
, =
1

2
,
trong do
1
=

arg(1 z),
2
=

arg(1 + z), l`a tuye

n noi z
0
= 0 vo
.
i
die

m z D.
Ta phan bie
.
t c ac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p sau day
1. z = x (1, +1) v`a na
`
m o
.
b`o
.
tren cu a nhat ca

t (1, +1). Trong

tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay
1
=
2
= 0. Do do
f(x +i0) =
_
1 x
1 +x
_

> 0.
2. z = x > 1. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o

1
= ,
2
= 0
v`a do do
f(x) =
_
x 1
x + 1
_

e
i
.
3. z = x < 1. Khi do
1
= 0,
2
= v`a
f(x) =
_
x 1
x + 1
_

e
i
.
4. z = x (1, +1) v`a z na
`
m o
.
b`o
.
du
.
o
.
i cu a nhat ca

t. Hie

n nhien trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay

1
= 2,
2
= 0
v`a do do
f(x i0) =
_
1 x
1 +x
_

e
i2
.
V du
.
6. Gia su
.
D = C [1, 1] v`a f(z) l`a nhanh ch nh h`nh trong mie
`
n D
cu a h`am ln
1 z
1 +z
m`a f(0 +i0) = 0. Tnh gia tri
.
cu a f(z) tren tru
.
c thu
.
.
c v`a
tru
.
c a o.
5.3. H`am gia i tch du 405
Ta
.
i mo
.
i die

m z D ta co
f(z) = ln

1 z
1 +z

+i(
1

2
),

1
=

arg(1 z),
2
=

arg(1 +z),
trong do D l`a tuye

n noi die

m 0 na
`
m o
.
b`o
.
tren cu a nhat ca

t vo
.
i die

m z.
1. Gia su
.
z = x (1, 1) v`a na
`
m o
.
b`o
.
tren cu a nhat c a

t. Khi do

1
=
2
= 0 v`a
f(x +i0) = ln
1 x
1 +x

2. Gia su
.
z = x > 1. Khi do
1
= ,
2
= 0 v`a
f(x) = ln
x 1
x + 1
i.
Ne

u z = x < 1 th`
1
= 0,
2
= v`a
f(x) = ln
x 1
x + 1
i.
3. Gia su
.
z = x (1, 1) v`a na
`
m o
.
b`o
.
du
.
o
.
i cu a nhat ca

t. Khi do

1
= 2,
2
= 0 v`a
f(x i0) = ln
1 x
1 +x
2i.
4. Gia su
.
z = iy, y > 0. Khi do
1
=
2
,
2
= arctgy v`a do do khi
y > 0
f(iy) = 2iarctgy,
(v` [1 iy[ = [1 +iy[).
5.3.5 Khai nie
.
m ve
`
die

m ba

t thu
.
`o
.
ng
Ta da ga
.
p khai nie
.
m die

m bat thu
.
`o
.
ng trong chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c. Ne

u nhu
.
ta
.
i cac
die

m bat thu
.
`o
.
ng m`a ta da ga
.
p trong chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c day tnh ch nh h`nh cu a
h`am bi
.
pha v o
.
mo
.
t cach rat do
.
n gia n: do h`am khong lien tu
.
c, th` o
.
day
406 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
(xem ca mu
.
c tru
.
o
.
c) ta se ga
.
p loa
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng m`a tnh ch nh h`nh cu a
h`am bi
.
pha vo
.
do tnh da tri
.
cu a h`am ta
.
i lan ca
.
n die

m do.
Ta se tr`nh b`ay khai nie
.
m die

m bat thu
.
`o
.
ng tren co
.
so
.
l y thuye

t thac
trie

n gia i tch.
D
-
i
.
nh ngha 5.3.4. Gia su
.
cho h`am gia i tch F(z) sinh bo
.
i pha
`
n tu
.
chnh
ta

c da
`
u tien f
a
(z) ta
.
i die

m a v`a ca
.
p (a

, ) g o
`
m a

l`a die

m n`ao do cu a C v`a
l`a tuye

n di t` u
.
a de

n a

. Ta se noi ra
`
ng ca
.
p (a

, ) xac di
.
nh m o
.
t die

m bat
thu
.
`o
.
ng cu a h`am gia i tch F(z) ne

u pha
`
n tu
.
f
a
(z) c o the

thac trie

n gia i tch
theo t` u
.
a de

n die

m t` uy y cu a ngo`ai die

m cuoi a

.
Mo
.
t die
`
u quan tro
.
ng ca
`
n nhan ma
.
nh o
.
day l`a: khai nie
.
m die

m thu
.
`o
.
ng
c ung nhu
.
die

m bat thu
.
`o
.
ng phu
.
thuo
.
c mo
.
t cach rat can ba n v`ao tuye

n .
Die

m z = a co the

l`a die

m thu
.
`o
.
ng doi v o
.
i tuye

n thac trie

n gia i tch di t` u
.
tam a cu a f
a
(z) nhu
.
ng la
.
i l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng doi vo
.
i tuye

n khac c ung xuat

phat t` u
.
tam a.
Va
.
y khi n`ao th` hai ca
.
p (a, ) v`a (a,
1
) se xac di
.
nh mo
.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng ?
Hai c a
.
p (a, ) v`a (a,
1
) du
.
o
.
.
c xem l`a xac di
.
nh mo
.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng ne

u
cac pha
`
n tu
.
f
a
(z) v` a f
a
1
(z) tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac die

m a v`a a
1

1
du
ga
`
n die

m cuoi chung a

cu a v`a
1
co the

thac trie

n gia i tch v`ao nhau theo

tuye

n n`ao do na
`
m trong h`nh tr`on
[z a

[ < b, = max[a a

[, [a
1
a

[.
V` cau tr uc cu a die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a h`am gia i tch l`a he

t s u
.
c ph u
.
c ta
.
p
nen ta ch ha
.
n che

xet lo
.
p cac die

m bat thu
.
`o
.
ng do
.
n gia n nhat - c ac die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p.
D
-
i
.
nh ngha 5.3.5. Die

m z = a C du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng c o la
.
p cu a
h`am gia i tch F(z) ne

u to
`
n ta
.
i lan ca
.
n V (a) cu a die

m a.
V (a) = z C : 0 < [z a[ < R
sao cho mo
.
i pha
`
n tu
.
f
z
1
F n`ao do co the

thac trie

n ra to`an v`anh tr`on

V (a)).
5.3. H`am gia i tch du 407
V du
.
7. Cac die

m z = 0, 1, l`a nh u
.
ng die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am
F(z) =
1
1 +

z
.
Tha
.
t va
.
y, c ac die

m 0, l`a nh u
.
ng die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am F(z)
v` trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta
.
p ho
.
.
p
V = z C : 0 < [z[ < ,
thoa m an cac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh ngha 5.3.5. Ta xet die

m z = 1. Ta
.
i lan ca
.
n
be U(1, ) cu a die

m z = 1 h`am

z du
.
o
.
.
c phan th`anh hai nhanh ch nh h`nh
f
1
(z) v`a f
2
(z) (di
.
nh l y Monodromie). Gia su
.

f
1
(1) = 1, f
2
(1) = 1.
Khi do h`am f(z) c ung se phan th`anh hai nhanh
F
j
(z) =
1
1 +f
j
(z)
, j = 1, 2, z U(1, ).
Nhanh F
1
(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 1, nhanh F
2
(z) c o cu
.
.
c die

m do
.
n ta
.
i
z = 1, v`
F
2
(z) =
1
1 +

z
=
1
1 +
_
1 + (z 1)
=
1

z 1
2
+. . .
=
2
z 1
+. . .
ta
.
i lan ca
.
n cu a die

m z = 1.
V du
.
8. Cac die

m z = 0, 1, l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am
F(z) =
1 +

z
z 1

Tha
.
t va
.
y, hie

n nhien z = 0, l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am F(z). Ta
xet die

m z = 1. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong v du
.
tru
.
o
.
c, ta
.
i lan c a
.
n U(1, ) cu a die

m
z = 1 h`am F(z) du
.
o
.
.
c tach th`anh hai nhanh ch nh h`nh F
j
(z) =
1 +f
j
(z)
z 1
,
j = 1, 2; z U(1, ). Nhanh F
1
co cu
.
.
c die

m do
.
n ta
.
i die

m z = 1, c`on nhanh
F
2
ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 1.
408 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
D
-
i
.
nh ngha 5.3.6. Gia su
.
a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am gia i tch
F(z) v`a V (a) l`a lan ca
.
n thoa man di
.
nh ngha 5.3.5 v`a V (a) l`a tuye

n
dong Jordan ch u
.
a die

m a o
.
ben trong. Khi do, ne

u phep v`ong quanh theo

khong l`am thay do

i pha
`
n tu
.
chnh ta

c da
`
u tien th` die

m a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m
bat thu
.
`o
.
ng co da
.
c tnh do
.
n tri
.
.
Nhu
.
va
.
y, die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p co da
.
c tnh do
.
n tri
.
du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng bo
.
i
die
`
u l`a: pha
`
n tu
.
chnh ta

c f
z
1
(z) ta
.
i die

m z
1
du ga
`
n die

m cuoi a cu a tuye

n
(ca
.
p (a, )) xac di
.
nh die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a ta, co the

thac trie

n ra to`an v`anh
tr`on V (a) nhu
.
mo
.
t h`am ch nh h`nh.
Do do, die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p co da
.
c tnh do
.
n tri
.
co the

xem nhu
.
die

m
bien c o la
.
p cu a mie
`
n ch nh h`nh cu a h`am ch nh h`nh f n`ao do (l`a mo
.
t nhanh
cu a h`am gia i tch). Do do su
.
.
phan loa
.
i cac die

m bat thu
.
`o
.
ng n`ay du
.
o
.
.
c can
c u
.
v`ao cau tr uc cu a chuo

i Laurent cu a h`am f trong V (a) nhu

.
da tr`nh b`ay
trong 4.3.
D
-
i
.
nh ngha 5.3.7. Gia su
.
a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am gia i tch
F(z), V (a) l`a lan ca
.
n nhu
.
trong di
.
nh ngha 5.3.5 v`a V (a) l`a tuye

n
Jordan bao die

m a o
.
trong. Gia su
.
phep v`ong quanh theo du
.
a de

n pha
`
n
tu
.
khac pha
`
n tu
.
da
`
u tien. Khi do die

m a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m b at thu
.
`o
.
ng co
da
.
c tnh da tri
.
hay die

m phan nhanh. C o the

xa y ra hai kha nang sau day.

1. Ne

u to
`
n ta
.
i so nguyen n 2 sao cho sau phep v`ong quanh n la
`
n theo
mo
.
t hu
.
o
.
ng ta quay ve
`
vo
.
i pha
`
n tu
.
da
`
u tien th` die

m a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m phan
nhanh cap h u
.
u ha
.
n v`a so n be nhat c o tnh chat v` u
.
a neu l`a cap phan nhanh.
2. Ne

u so n nhu
.
trong 1) khong to
`
n ta
.
i (ngha l`a v`ong quanh theo theo
mo
.
t hu
.
o
.
ng luon luon du
.
a de

n pha
`
n tu
.
mo
.
i) th` die

m a du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die

m
phan nhanh cap vo ha
.
n hay die

m phan nhanh loga.

V du
.
9. Die

m z = 1 l`a die

m phan nhanh c ap hai cu a h`am

F(z) =

z
2
1 .
Tha
.
t va
.
y, gia su
.

z 1 =
1
e
i
1
, z + 1 =
2
e
i
2
.
5.3. H`am gia i tch du 409
Khi do
F(z) =

2
e
i

1
+
2
2
.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng khi v`ong quanh theo tuye

n bao mo
.
t trong hai die

m
z = 1 hoa
.
c +1 gia tri
.
thu du
.
o
.
.
c khac gi a tri
.
da
`
u tien cu a F ve
`
dau. Tha
.
t
the

, khi v`ong theo th`

1
(hoa
.
c
2
) tang len 2 trong khi do
2
(hoa
.
c
1
)
khong thay do

i. Do do acgumen cu a can th u
.
c thay do

i da
.
i lu
.
o
.
.
ng ba
`
ng c`on
modun tro
.
ve
`
gia tri
.
ban da
`
u cu a no. Ne

u v`ong quanh theo mo

.
t la
`
n n u
.
a
th` c an th u
.
c quay ve
`
gia tri
.
da
`
u tien cu a no.
V du
.
10. Die

m z = a v`a z = b l`a nh u
.
ng die

m phan nhanh cu a h`am

F(z) =
n
_
(z a)
k
(z b)
nk
, 0 < k < n.
Tha
.
t va
.
y, ta xet die

m a. Ta da
.
t
z a = r(a) e
i(a)
, z b = r(b) e
i(b)
.
Khi do
F(z) =
n
_
r(a)r(b) e
k(a)+(nk)(b)
n
.
Khi v`ong quanh theo tuye

n ch bao die

m a th` (a) co gia so l`a 2, v`a (b)

khong thay do

i, c`on
n
_
r(a)r(b) tro
.
ve
`
gia tri
.
da
`
u tien cu a no. Do do

arg F(z) =
k((a) + 2) + (n k)(b)
n
=
k(a) + (n k)(b)
n
+
k
n
2.
a) Ne

u k v`a n nguyen to c` ung nhau th` hie

n nhien die

m z = a l`a die

m
phan nhanh cap n.
b) Ne

u d l`a u
.
o
.
c so chung lo
.
n nhat cu a k v`a n, t u
.
c l`a k = p d, n = q d,
q 1 v`a p, q nguyen to c` ung nhau th` khi do die

m z = a l`a die

m phan nhanh
cap q ne

u q 2. Ne

u q = 1 th` k chia he

t cho n v`a die

m z = a khong pha i
l`a die

m phan nhanh.
410 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
va
.
y, die

m z = b l`a die

m phan nhanh cu a h`am F(z). Vie

.
c
xac di
.
nh cap phan nhanh cu a die

m b du
.
o
.
.
c tie

n h`anh tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
V du
.
11. Xet h`am gia i tch
F(z) =
n
_
(z a)
k
(z b)

,
trong do k + khong pha i bo
.
i cu a n.
Hie

n nhien cac die

m z = a, b l`a nh u
.
ng die

m phan nhanh cu a h`am F(z).

Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng die

m c ung l`a die

m phan nhanh.
Ta k y hie
.
u
z a = r(a)e
i(a)
, z b = r(b)e
i(b)
,
trong do z na
`
m tren du
.
`o
.
ng tr`on cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am:

(R) = [z[ = R, R > max[a[, [b[.

Khi do
F(z) =
n
_
r(a)r(b) e
i
k(a)+(b)
n
.
Khi v`ong quanh theo

(R) th` ca (a) la

n (b) de
`
u nha
.
n hai so 2 v`a do
do

(R)
arg F(z) =
k[(a) 2] +[(b) 2]
n
=
k(a) +(b)
n

k +
n
2.
V` k + khong pha i b o
.
i so cu a n nen
k +
n
2 ,= bo
.
i nguyen cu a 2. T` u
.
do
suy ra z = l`a die

m phan nhanh.
De

ke

t th uc mu
.
c n`ay ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y ve
`
cau tr uc cu a h`am gia i tch
lan ca
.
n die

m phan nhanh c ap h u
.
u ha
.
n a.
D
-
i
.
nh l y 5.3.4. Gia su
.
f(z) gia i tch trong v` anh tr` on V (a) v` a a l` a die

m
phan nhanh c ap h u
.
u ha
.
n m cu a h`am f(z). Khi do h`am f(z) co the

bie

u die

n
du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =

<n<
a
n
(z a)
n/m
. (5.7)
5.3. H`am gia i tch du 411
Ch u
.
ng minh. De

ch u
.
ng minh ta xet h`am
g() = f(a +
m
).
H`am g() c o cac tnh chat sau day.
a) H`am g() gia i tch trong v`anh tr`on
V

= 0 < [[ <
m

r
b) H` am g() do
.
n tri
.
trong V

. Th a
.
t va
.
y, ta lay du
.
`o
.
ng tr`on
() = [[ = , 0 < <
m

r.
Khi die

m = e
i
di he

t du
.
`o
.
ng tr`on () mo
.
t la
`
n theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng th`
die

m z = a +
m
= a +
m
e
im
se v`ong quanh du
.
`o
.
ng tr`on

() = [z a[ =
m

theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng m la
`
n. Do do phep thac trie

n gia i tch h`am g() theo

du
.
`o
.
ng tr`on () tro
.
n mo
.
t v`ong se du
.
a de

n thac trie

n gia i tch h`am f(z) theo

du
.
`o
.
ng tr`on

() tro
.
n m la
`
n theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. V` die

m a l`a die

m phan
nhanh cap m nen theo di
.
nh ngha 5.3.6 la
`
n thac trie

n th u
.
m theo du
.
`o
.
ng tr`on

() se du
.
a de

n pha
`
n tu
.
da
`
u tien. Do do h`am g() do
.
n tri
.
trong V

.
T` u
.
hai tnh chat n`ay v`a nha
.
n xet o
.
da
`
u tie

t 2 cu a mu
.
c n`ay, suy ra tnh
ch nh h`nh cu a g(). Khai trie

n h`am g() th`anh chuo

i Laurent trong v`anh

tr`on V

ta co
g() =

<n<
a
n

n
. (5.8)
Ba
`
ng cach the

= (z a)
1/m
v`ao khai trie

n (5.8) ta thu du
.
o
.
.
c (5.7).
He
.
qua 5.3.1. Gia su
.
die

m z = l` a die

m ph an nhanh cap m cu a h`am

gia i tch f(z). Khi do h`am f co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =

<n<
a
n
z
n/m
, (5.9)
trong do chuo

i ho
.
i tu
.
trong v`anh tr`on da
.
ng R < [z[ < .
412 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
Ch u
.
ng minh. Nha
.
n xet ra
`
ng die

m = 0 l`a die

m phan nhanh cap m cu a h`am

f(1/). Do do t` u
.
di
.
nh l y 5.3.4 suy ra he
.
qua 5.3.1.
Khai trie

n (5.7) v`a (5.9) l`a khai quat cu a khai trie

n Laurent m`a ta da
nghien c u
.
u trong chu
.
o
.
ng tru
.
o
.
c. Nhu
.
va
.
y, die

m phan nhanh co la
.
p cap m
cu a h`am f(z) (m N, m 2) du
.
o
.
.
c da
.
c tru
.
ng bo
.
i die
`
u kie
.
n l`a: ta
.
i lan ca
.
n
cu a die

m ay co mo
.
t nh anh cu a f(z) du
.
o
.
.
c bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f =

<n<
a
n
(z a)
n/m
a ,= (5.10)
hoa
.
c
f =

<n<
a
n
z
n/m
(a = ). (5.11)
Can c u
.
v`ao c au tr uc cu a chuo

i (5.10) ho a
.
c (5.11) die

m phan nhanh z = a
c`on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
1. die

m phan nhanh da
.
i so ne

u ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n he
.
so a
n
,= 0 khi
n < 0;
2. die

m phan nhanh sieu vie

.
t ne

u co vo so he
.
so a
n
,= 0 khi n < 0 (die

m
bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u co da
.
c tnh da tri
.
!).
5.4 Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann
Nhu
.
da noi trong mu
.
c tru
.
o
.
c, h`am gia i tch khong pha i l`a h`am theo ngha
thong thu
.
`o
.
ng cu a t` u
.
do v` mo

i gia tri
.
z co the

tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t ho a
.
c mo
.
t
so (v`a tha
.
m ch l`a mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c gia tri
.
). De

co the

xem h`am F(z)

nhu
.
l`a h`am theo ngha thong thu
.
`o
.
ng ta ga

n h`am F(z) vo
.
i mo
.
t ma
.
t R n`ao do
m`a tren do h`am F(z) do
.
n tri
.
. B. Riemann l`a ngu
.
`o
.
i da
`
u tien du
.
a ra y nie
.
m
t`m nh u
.
ng ma
.
t mo
.
i thay cho ma
.
t pha

ng ph u
.
c m`a tren do mo
.
i h`am gia i tch
de
`
u do
.
n tri
.
. Nh u
.
ng m a
.
t thu du
.
o
.
.
c do go
.
i l`a die
.
n Riemann. Die
.
n Riemann
co the

xem nhu
.
l`a phu
.
o
.
ng phap tu
.
o
.
ng tu
.
o
.
.
ng tru
.
.
c quan ve
`
da
.
c tru
.
ng da tri
.
cu a h`am gia i tch. C o the

noi ra
`
ng tnh tru
.
.
c quan l`a y ngha co
.
ba n cu a vie
.
c
du
.
a khai nie
.
m die
.
n Riemann de

nghien c u
.
u h`am da tri
.
.
5.4. Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann 413
5.4.1 Mo
.
t s o

v du
.
mo
.
da
`
u
Gia su
.
cho h`am ch nh h`nh f(z) xac di
.
nh trong mie
`
n D cu a ma
.
t pha

ng ph u
.
c.
Ta
.
i mo

i die

m a D h`am f(z) du
.
o
.
.
c khai trie

n th`anh chuo

i Taylor. Ta tach
ra nh u
.
ng chuo

i m`a h`nh tr`on ho

.
i tu
.
cu a ch ung vu
.
o
.
.
t ra khoi gio
.
i ha
.
n cu a D.
Ho
.
.
p mie
`
n D vo
.
i mo
.
i h`nh tr`on n`ay la
.
p nen mo
.
t mie
`
n D
1
D n`ao do. C o
the

co hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p xa y ra.
1. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p 1: Trong giao cu a hai h`nh tr`on K
1
v`a K
2
: G = K
1
K
2
,
to

ng cu a chuo

i Taylor tu
.
o
.
ng u
.
ng
f
1
(z) = a
1
0
+a
1
1
(z a) +a
1
1
(z a)
2
+. . .
f
2
(z) = a
(2)
0
+a
(2)
1
(z a) +a
(2)
2
(z a)
2
+. . .
khac nhau, ngha l`a f
1
(z) ,= f
2
(z), z G.
Do do, ta
.
i die

m z G h`am co hai gi a tri

.
. Theo de
`
nghi
.
cu a Riemann,
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p do, ta se h`nh dung ra
`
ng o
.
pha tren mie
`
n G, cac h`nh tr`on
K
1
v`a K
2
na
`
m tren nhau (khong nha
.
p l`am mo
.
t) trong hai ma
.
t pha

ng (hoa
.
c
t`o
.
- m a
.
t pha

ng).
2. Ne

u to

ng f
1
(z) = f
2
(z) trong G th` ta se dan c ac h`nh tr`on K
1
v`a K
2
vo
.
i nhau theo mie
`
n G de

du
.
o
.
.
c mo
.
t t`o
.
. Nhu
.
va
.
y, mie
`
n thu du
.
o
.
.
c D
1
trong
ke

t qua cu a thac trie

n khong nhat thie

t l`a do
.
n die
.
p (mo
.
t t`o
.
) m`a o
.
nh u
.
ng
pha
`
n rieng le no co the

l`a da die
.
p (nhie
`
u t`o
.
!).
Qua tr`nh thac trie

n gia i tch c o the

tie

p tu
.
c ba
`
ng cach khai trie

n h`am
th`anh chuo

i Taylor ta
.
i cac die

m na
`
m ngo`ai D nhu
.
ng na
`
m trong D
1
(o
.
mo
.
t
so pha
`
n rieng le mie
`
n D
1
co the

l`a da die
.
p). Qua bu
.
o
.
c thac trie

n n`ay mie
`
n
gia i tch cu a h`am co the

du
.
o
.
.
c mo
.
ro
.
ng th`anh mie
`
n D
2
n`ao do ch u
.
a D
1
, v.
v... Qua tr`nh n`ay co the

tie

p tu
.
c cho de

n khi phep thac trie

n tie

p theo
khong thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c. V`a nhu
.
ta bie

t, h`am thu du
.
o
.
.
c trong ke

t qua l`a h`am

gia i tch du , c`on mie
`
n du
.
o
.
.
c phu bo
.
i mie
`
n D da cho v`a mo
.
i h`nh tr`on ho
.
i tu
.
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mie
`
n to
`
n ta
.
i cu a h`am. Mie
`
n n`ay co the

l`a do
.
n die
.
p v`a c ung co
the

l`a da die
.
p. B ay gi`o
.
ta se tr`nh b`ay mo
.
t so v du
.
xay du
.
.
ng die
.
n Riemann
mo
.
t so h`am do
.
n gia n de

phu
.
c vu
.
cho su
.
.
h`nh dung tru
.
.
c quan die
.
n Riemann
se tr`nh b`ay trong pha
`
n sau.
414 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
V du
.
th u
.
nha

t. Xet h`am gia i tch

F(z) =
n

z , z D = 0 < [z[ < .

Trong mie
`
n D = 0 < [z[ < h`am F(z) l`a da tri
.
. Cac die

m z = 0, l`a
die

m phan nhanh cap n (xem di

.
nh ngha 5.3.7). Ta da
.
t D

= C R

. Trong
mie
`
n D

h`am F(z) c o the

tach th`anh n nhanh ch nh h`nh

f
m
(z) =
n
_
[z[ e
i
arg z+2im
n
=

F(z)e
i
2m
n
, (5.12)

F(z) =
n
_
[z[e
i
arg z
n
, m = 0, 1, 2, . . . , n 1, < arg . Ta lay n ba n -
mie
`
n D

m
= C R

vo
.
i bien cu a mo

i mie
`
n l`a nhat ca

t theo R

. Ta k y hie
.
u b`o
.
tren cu a nhat ca

t
R

l`a
+
v`a b`o
.
du
.
o
.
i l`a

.
Ta nha
.
n xet ra
`
ng cac nhanh ch nh h`nh f
0
, f
1
, . . . , f
n1
co the

thac trie

n
lien tu
.
c len c ac b`o
.
cu a nhat ca

t. Do do ta co the

do
`
ng nhat nh u
.
ng die

m tren
cac b`o
.
cu a cac nhat c a

t m`a ta
.
i do gia tri
.
cu a cac nhanh ch nh h`nh tr` ung
nhau.
T` u
.
cac he
.
th u
.
c (5.12) ta co
f
m
(z)

+
=

F(z)e
2m+1
n
i
, f
n
(z)

=

F(z)e
2m1
n
i
.
Do do
f
m
(z)

+
= f
m+1
(z)

: m = 0, 1, . . . , n 2
v`a
f
n1
(z)

= f
0
(z)

+
.
Do do t` u
.
nha
.
n xet tren day ta co the

do
`
ng nhat (dan) cac b`o
.
cu a nhat
ca

t nhu
.
sau. Khi m = 0, 1, . . . , n 2 ta se dan b`o
.

+
cu a nhat c a

t R

tren
ba n mie
`
n D

m
vo
.
i b`o
.

tren ba n mie
`
n D

m+1
. V` gia tri
.
f
0
= f
n
tren R

(v`a
5.4. Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann 415
ca D

0
= D

n
) nen ta c` on pha i dan b`o
.

+
cu a ba n mie
`
n D

0
vo
.
i b`o
.

cu a ba n
mie
`
n D

n1
.
Trong khong gian ba chie
`
u, phep dan khong co tu
.
.
ca

t sau c` ung n`ay khong

the

thu
.
.
c hie
.
n du
.
o
.
.
c. Nhu
.
ng die
`
u do khong can ba n. Ma
.
t n- t`o
.
v` u
.
a du
.
o
.
.
c
du
.
.
ng go
.
i l`a die
.
n Riemann cu a h`am
n

z. B ay gi`o
.
to
.
a do
.
z se xac di
.
nh die

m
tren t`o
.
so 0, die

m tren t`o
.
so 1, ... , v`a die

m na
`
m tren t`o
.
th u
.
n 1. Ta ca
`
n
t`m k y hie
.
u de

xac di
.
nh die

m duy nhat tren die

.
n Riemann.
Die

m z ,= 0, ,= thuo
.
c t`o
.
th u
.
0 da
.
t tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i gia tri
.
co di
.
nh cu a
n

z ba
`
ng f
0
(z), < arg z v`a k y hie
.
u die

m tren t`o
.
th u
.
0 l`a (z, f
0
(z)).
Sau do xuat phat t` u
.
gia tri
.
n

z ta thac trie

n h`am F(z) theo tuye

n dong gia n
do
.
n bao die

m goc to
.
a do
.
ta se vu
.
o
.
.
t qua nhat c a

t v`a di de

n t`o
.
th u
.
nhat v`a
khi tro
.
ve
`
die

m co to
.
a do
.
z tren t`o
.
th u
.
nhat F(z) nha
.
n gia tri
.
f
1
(z). Ta k y
hie
.
u die

m z tren t`o
.
th u
.
nhat l`a (z, f
1
(z)), v.v... Ba
`
ng cach l y lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
,
ta k y hie
.
u die

m z tren t`o
.
th u
.
n 1 l`a (z, f
n!
(z)).
Nhu
.
va
.
y mo
.
i die

m cu a ma
.
t n - t`o
.
v` u
.
a du
.
.
ng co the

xem nhu
.
cac c a
.
p
co th u
.
tu
.
.
(z, F(z)), trong do F(z) =
n

z v`a ngo`ai ra hai die

m (z
1
, F
1
) v`a
(z
2
, F
2
) tr` ung nhau tren die
.
n Riemann khi v`a ch khi
z
1
= z
2
, F
1
(z) = F
2
(z)
ta
.
i lan c a
.
n die

m z = z
1
. Hie

n nhien ra
`
ng h`am F(z) do
.
n tri
.
tren die
.
n Riemann
cu a no v`a nha
.
n gia tri
.
F ta
.
i die

m (z, F).
O
.

pha tren die

m z = 0 die
.
n Riemann cu a h`am F ch co mo
.
t die

m v`a
tu
.
o
.
ng tu
.
.
tren die

m z = die
.
n Riemann c ung ch co mo
.
t die

m. Cac die

m
n`ay go
.
i l`a die

m phan nhanh cu a ma
.
t.
Tren h`nh V.4 l`a die
.
n Riemann cu a h`am 2-tri
.

z. Doi vo
.
i h`am w =

z,
mo

i gia tri
.
,= 0 tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i hai gia tri
.
khac nhau w
1
v`a w
2
= e
i
w
1
khac
nhau bo
.
i th` u
.
a so e
2i
2
= e
i
= 1, t u
.
c l`a khac nhau ve
`
dau.
Ne

u xuat phat t` u
.
die

m z
0
thuo
.
c t`o
.
D
2
ta va
.
ch mo
.
t chu tuye

n dong bao
die

m phan nhanh z = 0 th` khi tro

.
ve
`
vi
.
tr xuat phat z
0
ta se o
.
t`o
.
D
1
vo
.
i
gia tri
.
h`am w
2
(z
0
) v` a ne

u tie

p tu
.
c thu
.
.
c hie
.
n mo
.
t la
`
n v`ong quanh mie
`
n xung
quanh die

m phan nhanh ta se tro

.
ve
`
vi
.
tr xuat phat c` ung vo
.
i gia tri
.
xuat
phat cu a h`am w
1
(z
0
).
416 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
H`nh V.4 H`nh V.5
V du
.
th u
.
hai. Xet h`am gia i tch
F(z) = z +

z
2
1
(xem v du
.
9, 5.3). Ta k y hie
.
u
1
(z),
1
(z) v`a tu
.
o
.
ng u
.
ng
2
(z),
2
(z) l`a
modun v`a acgumen cu a cac so ph u
.
c z 1 v`a z + 1. Khi do
(z) =

z
2
1 =
_

1
(z)
2
(z)e
i
[
1
(z)+
2
(z)]+2m
2
, m = 0, 1
v`a hie

n nhien ra
`
ng trong mie
`
n D = C [1, +1] h`am (z) c o the

tach th`anh
hai nhanh ch nh h`nh
m
(z), m = 0, 1 v`a do do h`am F du
.
o
.
.
c tach th`anh hai
nhanh ch nh h`nh f
0
(z) v`a f
1
(z).
De

du
.
.
ng die
.
n Riemann cu a h`am F(z) = z +
m
(z), m = 0, 1 ta lay hai
ba n mie
`
n D = C [1, +1] trong do doa
.
n = [1, +1] du
.
o
.
.
c ch u
.
a trong R,
m = 0, 1. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong v du
.
th u
.
nhat de

d`ang thay ra
`
ng
f
0
(z)

D
0
= f
1
(z)

+
D
1
,
f
0
(z)

+
D
0
= f
1
(z)

D
1
.
Do do ta se dan b`o
.
du
.
o
.
i

cu a ba n mie
`
n D
0
vo
.
i b`o
.
tren
+
cu a ba n
mie
`
n D
1
v`a tie

p theo l`a dan b`o

.
tren
+
D
0
vo
.
i b`o
.
du
.
o
.
i

D
1
(cach
dan n`ay go
.
i l`a cach dan ba

t cheo !).
Ma
.
t hai t`o
.
v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c go
.
i l`a die
.
n Riemann cu a h`amF(z) = z+

z
2
1
(h`nh V.5).
Die

m z = khong pha i l`a die

m phan nhanh cu a h`am da cho v` ta

.
i lan
ca
.
n die

m ta co the

khai trie

n h`am do th`anh chuo

i Laurent co pha
`
n chnh
5.4. Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann 417
da
.
ng = const z, v` a do do die

m l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a cac nhanh ch nh
h`nh. T` u
.
do suy ra ra
`
ng tren mo

i t`o
.
de
`
u co die

m vo c` ung rieng cu a no.

V du
.
th u
.
ba. Trong mie
`
n D = C R

h`am gia i tch

F(z) = Ln z
co the

tach vo so nhanh ch nh h`nh. B`o

.
tren cu a nhat c a

t ta k y hie
.
u l`a
+
,
c`on b`o
.
du
.
o
.
i l`a

. Khi do, ne

u ta k y hie
.
u f
m
(z) l`a cac nhanh ch nh h`nh th`
f
m
(z) = ln[z[ +i arg z + 2im;
< arg z < , m Z. (5.13)
T` u
.
he
.
th u
.
c (5.13) suy ra ra
`
ng
f
m
(z)

+
= ln[z[ + (2m+ 1)i,
f
m
(z)

= ln[z[ + (2m1)i.
Do do
f
m
(z)

+
= f
m+1
(z)

Ap du
.
ng nha
.
n xet da neu trong v du
.
th u
.
nhat ta se lay cac ba n mie
`
n D
m
tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac nhanh ch nh h`nh f
m
(z) v`a dan cac b`o
.
cu a ch ung nhu
.
sau:
dan b`o
.

+
cu a ba n mie
`
n D
m
vo
.
i

cu a ba n mie
`
n D
m+1
, m = 0, 1, 2, . . .
Ke

t qua cu a phep dan n`ay se cho ta ma

.
t vo so t`o
.
- die
.
n Riemann cu a
h`am logarit (h`nh V.6).
Tren die
.
n Riemann n`ay c o the

xem logarit nhu

.
h`am theo ngha thong
thu
.
`o
.
ng. Ta
.
i cac die

m z = 0 v`a z = logarit khong xac di

.
nh, do do die
.
n
Riemann khong co mo
.
t die

m n`ao o
.
pha tren z = 0 v`a z = .
V du
.
th u
.
tu
.
. Tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
o
.
v du
.
th u
.
hai, die
.
n Riemann cu a h`am
(xem v du
.
3, 5.3)
F(z) =
_
(z m)(z a
2
)(z a
3
) , a
1
,= a
2
,= a
3
418 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
co the

du
.
.
ng nhu
.
sau. Hie

n nhien ra
`
ng die

m a
1
, a
2
, a
3
v`a z = l`a nh u
.
ng
die

m phan nhanh cap hai cu a h`am F(z). Gia su

.
(a
1
, a
2
), (a
3
, ) l`a nh u
.
ng
tuye

n Jordan kh ong giao nhau, noi a

1
vo
.
i a
2
, a
3
vo
.
i (h`nh V.7).
H`nh V.6 H`nh V.7
Bay gi`o
.
ta lay hai ba n mie
`
n D.
D
m
= C(a
1
, a
2
)(a
3
, ), m = 0, 1 tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac nhanh ch nh
h`nh f
m
; m = 0, 1 trong mie
`
n D = C (a
1
, a
2
) (a
3
, ) v`a sau do dan
ba

t cheo cac ba n mie

`
n do vo
.
i nhau theo c ac nhat c a

t (a
1
, a
2
) v`a (a
3
, ).
Ma
.
t hai t`o
.
v` u
.
a du
.
.
ng l`a die
.
n Riemann cu a h`am da cho. C ac die

m cu a ma
.
t
n`ay co the

k y hie
.
u l`a (z, F(z)), trong do z xac di
.
nh die

m tren ca hai t`o

.
, c`on
F(z) th` xac di
.
nh die

m do cu a ma
.
t na
`
m tren t`o
.
n`ao.
V du
.
th u
.
nam. Die
.
n Riemann cu a h`am
F(z) =
n
_
(z a)
k
(z b)

l`a ma
.
t n - t`o
.
. De

du
.
.
ng die
.
n Riemann cu a h`am F(z) ca
`
n phan bie
.
t hai tru
.
`o
.
ng
ho
.
.
p co the

xa y ra.
1. So k + l`a bo
.
i so cu a n. Do do, die

m z = khong pha i l`a die

m phan
nhanh cu a h`am F(z). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay die
.
n Riemann cu a F(z) du
.
o
.
.
c
xay du
.
.
ng tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
o
.
v du
.
th u
.
hai.
2. So k + khong pha i l`a bo
.
i so cu a n. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay (xem v du
.
11, 5.3) die

m z = l`a die

m phan nhanh c ap n cu a h`am F(z). Do do die

.
n
Riemann cu a h`am F(z) du
.
o
.
.
c xay du
.
.
ng tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong v du
.
th u
.
tu
.
.
5.4. Khai nie
.
m ve
`
die
.
n Riemann 419
V du
.
th u
.
sau. Xet h`am gia i tch (xem v du
.
th u
.
tu
.
)
F(z) =
_
(z a
1
)(z a
2
) (z a
n
) ,
trong do a
1
, a
2
, . . . , a
n
l`a nh u
.
ng so ph u
.
c khac nhau. Nhu
.
ta bie

t F(z) l`a h`am

co hai gia tri
.
. Do do ta se thu du
.
o
.
.
c die
.
n Riemann hai t`o
.
vo
.
i cac die

m phan
nhanh l`a a
1
, a
2
, . . . , a
n
.
De

du
.
.
ng die
.
n Riemann doi vo
.
i h`am da cho, ta ca
`
n phan bie
.
t hai tru
.
`o
.
ng
ho
.
.
p co the

xa y ra.
1. n l`a s o le. Ta ghep c ac die

m re nhanh th`anh cac ca

.
p (a
1
, a
2
),
(a
3
, a
4
), . . . Die

m a
n
khong du
.
o
.
.
c ghep vo
.
i die

m n`ao th`anh c a
.
p ca . Trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay, die

m z = c ung l`a die

m phan nhanh nen ta se ghep a

n
vo
.
i . Do do trong mie
`
n
D = C
n+1
2
nhat cat
..
(a
1
, a
2
) (a
n
, ),
trong do (a
1
, a
2
), . . . , (a
n
, ) l` a nh u
.
ng nhat ca

t do
.
n gia n khong giao nhau,
h`am da cho c o the

tach th`anh hai nhanh ch nh h`nh.

Bay gi` o
.
lay hai ba n mie
`
n D
m
D
m
= C (a
1
, a
2
) (a
n
, ), m = 0, 1
v`a dan ba

t cheo vo
.
i nhau theo nh u
.
ng nhat c a

t v`a ta se thu du
.
o
.
.
c die
.
n
Riemann cu a h`am F(z).
2. n l`a so cha

n. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta lay hai ba n mie
`
n D
m
.
D
m
= C (a
1
, a
2
) (a
3
, a
4
) (a
n1
, a
n
), m = 0, 1
v`a tie

n h`anh phep dan nhu

.
o
.
tren (xem v du
.
th u
.
hai).
5.4.2 Phu
.
o
.
ng phap du
.
.
ng die
.
n Riemann

Y nie
.
m chu ye

u ve
`
die
.
n Riemann l`a o
.
cho

: t` uy theo su
.
.
xuat hie
.
n cac hie
.
n
tu
.
o
.
.
ng khong do
.
n tri
.
trong qua tr`nh thac trie

n gia i tch, ngu

.
`o
.
i ta du
.
a v`ao
420 Chu
.
o
.
ng 5. H`am d a tri
.
v`a die
.
n Riemann
xet nh u
.
ng ba n mie
`
n mo
.
i (cac t`o
.
mo
.
i) thuo
.
c ma
.
t pha

ng cu a bie

n do
.
c
la
.
p v`a ba
`
ng cach ga

n lie
`
n do
`
ng th`o
.
i cac ba n mo
.
i do vo
.
i cac ba n tru
.
o
.
c (co
the

noi: dan ba n n`ay v o

.
i ba n khac !) sao cho die

m z chuye

n di
.
ch t` u
.
ba n
n`ay de

n ba n kia l`a thong suot.

Phu
.
o
.
ng phap du
.
.
ng die
.
n Riemann ba
`
ng cach c a

t - dan da mo ta trong
cac v du
.
o
.
tie

t tru
.
o
.
c du
.
o
.
.
c u
.
ng du
.
ng trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p to

ng quat. Ta se mo
ta mo
.
t c ach va

n ta

t qua tr`nh n`ay.

Gia su
.
F(z) l`a h`am gia i tch t` uy y ch co cac die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p.
T` u
.
mo

i die

m cu a ma
.
t pha

ng m`a o
.
tren die

m do to
`
n ta
.
i d` u ch l`a mo
.
t die

m
bat thu
.
`o
.
ng, ta ke tia di t` u
.
die

m do ra vo c` ung v`a khong di qua h`nh chie

u
cu a cac die

m bat thu
.
`o
.
ng khac. Ma
.
t pha

ng z vo
.
i cac nhat c a

t theo nh u
.
ng
tia do l`a mo
.
t mie
`
n do
.
n lien D. Theo di
.
nh l y Monodromie h`am gia i tch F(z)
co the

tach th`anh mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c c ac nhanh ch nh h`nh
f
m
(z), m = 1, 2, . . .
Mo

i nhanh ch nh h`nh f
m
(z) se tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t ba n mie
`
n D
m
. Cac t`o
.
cu a cho
`
ng ba n mie
`
n D
m
v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c se du
.
o
.
.
c dan vo
.
i nhau theo phu
.
o
.
ng
phap da tie

n h`anh trong tie

t tru
.
o
.
c.
5.5 B`ai ta
.
p
1. Hay kha o sat xem h`am da tri
.
_
1 +

z
co nhanh do
.
n tri
.
cho phep khai trie

n th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m
z = 1 hay khong ?
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am z

(1 z)

, trong do , l`a nh u
.
ng so thu
.
.
c, c o the

tach nhanh ch nh h`nh trong C [0, 1] ne

u + l`a so nguyen.
3. Gia su
.
D = C [1, +1] v`a f l`a nhanh ch nh h`nh trong D cu a h`am

z
2
1 sao cho f(2) =

3.
5.5. B`ai ta
.
p 421
1. Tnh gia tri
.
cu a f ta
.
i die

m z = x R.
2. Khai trie

n h`am f(z) th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m z = .
Tra l`o
.
i: 2) f(z) = z

n0
_
1/2
n
_
(1)
n
z
2n
.
4. Ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am da tri
.
f(z) =

z z
2
cho phep tach cac nhanh ch nh h`nh trong pha
`
n ngo`ai D cu a cac nhat ca

1
= [1, +) v`a
2
= (, 0].
5. Gia su
.
w(z) l`a nhanh ch nh h`nh cu a h`am f(z) trong b`ai ta
.
p 4 m`a
w
_
1
2
_
=
1
2
.
Tnh w
_
1 +i
2
_
, w(1 +i0), w(1 i0).
6. Gia su
.
D l`a pha
`
n ngo`ai cu a hai tia
1
= [1, 1i) v`a
2
= [1, 1+i)
v`a w(z) l`a nhanh ch nh h`nh cu a h`am ln(1z
2
) thoa man die
`
u kie
.
n w(0) = 0.
Tnh w(8) v`a w(1 +i).
7. Du
.
.
ng die
.
n Riemann cu a cac h`am
1. w =
n
_
(z a)
k
(z b)

phan bie
.
t hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p k + l`a bo
.
i cu a n v`a khong l`a bo
.
i cu a n.
2. w = Ln
z a
z b
.
Chu
.
o
.
ng 6
L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng
du
.
ng
6.1 Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . 423
6.1.1 D
-
i
.
nh ngha tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . 423
6.1.2 Phu
.
o
.
ng phap tnh tha
.
ng du
.
. . . . . . . . . . . . . 425
6.1.3 D
-
i
.
nh ly co
.
ba n cu a ly thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . . . . 436
6.1.4 Tnh tch phan theo chu tuye

n dong . . . . . . . . 444
6.2 Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
. . . . 448
6.2.1 Phu
.
o
.
ng phap tnh tch phan . . . . . . . . . . . . 448
6.2.2 Tnh tch phan da
.
ng I =
2

0
R(cos , sin)d . . . 451
6.2.3 Tch phan da
.
ng I =
+

R(x)dx . . . . . . . . . . . 454
6.2.4 Tch phan da
.
ng I =

R
e
iax
R(x)dx . . . . . . . . . 459
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
423
6.2.5 Tch phan da
.
ng I =

R
+
R(x)x

dx . . . . . . . . . . 463
6.2.6 Mo
.
t so v du
.
khac . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
6.2.7 T`m to

ng cu a chuo

i . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
6.3 H`am nguyen v`a h`am phan h`nh . . . . . . . . . . 495
6.3.1 H`am phan h`nh. B`ai toan Cousin th u
.
nhat trong
ma
.
t pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
6.3.2 H`am nguyen. B`ai toan Cousin th u
.
hai trong ma
.
t
pha

ng ph u
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
6.4 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513
6.1 Co
.
so
.

l y thuye

t th a
.
ng du
.
6.1.1 D
-
i
.
nh ngha tha
.
ng du
.
Tru
.
o
.
c khi phat bie

u di
.
nh ngha ve
`
tha
.
ng du
.
ta ch u
.
ng minh mo
.
t di
.
nh l y do
.
n
gia n sau day
D
-
i
.
nh l y 6.1.1. Gia su
.
h`am f ch nh h`nh trong v` anh tr` on
V = z C : r < [z a[ < R
Khi do tch phan
I() =
_
|za|=
f(z)dz, r < < R
khong phu
.
thuo
.
c v`ao .
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
r <
1
<
2
< R v`a (
1
) = [z a[ =
1
,
(
2
) = [z a[ =
2
. T` u
.
di
.
nh l y ve
`
bat bie

n cu a tch phan theo cac tuye

n
424 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
do
`
ng luan suy ra ra
`
ng
_
(
1
)
f(z)dz =
_
(
2
)
f(z)dx.
D
-
i
.
nh ngha 6.1.1. Gia su
.
h`am f(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m a hoa
.
c co bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p da
.
c tnh do
.
n tri
.
a. Gia su
.
l`a du
.
`o
.
ng cong dong Jordan bao
die

m z = a v`a du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng ngu
.
o
.
.
c chie
`
u kim do
`
ng ho
`
. Khi do tch phan
1
2i
_

f(z)dz du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tha
.
ng du
.
cu a h`am f(z) doi vo
.
i die

m a v`a du
.
o
.
.
c k y
hie
.
u l`a
Res [f; a] =
1
2i
_

f(z)dz. (6.1)
Hie

n nhien chu tuye

n thoa man di
.
nh ngha 6.1.1 bao gi`o
.
c ung to
`
n ta
.
i.
Tha
.
t va
.
y, theo die
`
u kie
.
n da cho h`am f ch nh h`nh trong U() = 0 < [za[ <
. Do do ta co the

lay l`a du
.
`o
.
ng cong Jordan dong bat k` y thuo
.
c U()
khong di qua a nhu
.
ng bao a, v du
.
du
.
`o
.
ng tr`on
r
= [z a[ = r, r < .
T` u
.
di
.
nh l y Cauchy v`a di
.
nh l y 6.1.1 suy ra ra
`
ng tha
.
ng du
.
(6.1) c o the

vie

t
du
.
o
.
i da
.
ng
Res [f; a] =
1
2i
_
(a,r)
f(z)dz, (6.2)
trong do du
.
`o
.
ng tr`on (a, r) cha
.
y theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng v`a da
.
i lu
.
o
.
.
ng o
.
ve

pha i
cu a (6.2) khong phu
.
thuo
.
c v`ao r v`a ho`an to`an du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i dang die
.
u
di
.
a phu
.
o
.
ng cu a h`am f ta
.
i die

m a.
D
-
i
.
nh ngha 6.1.2. Gia su
.
h`am f H[z[ > r v`a z = l`a die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am f(z). Da
.
i lu
.
o
.
.
ng
Res [f; ] =
1
2i
_

(0,R)
f(z)dz
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
425
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tha
.
ng du
.
cu a h`am f ta
.
i die

m trong do

(0, R) l`a du
.
`o
.
ng tr`on

(0, R) = [z[ = R vo
.
i ban knh du lo
.
n du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng sao cho lan ca
.
n
die

m luon luon na
`
m ben trai.
Ta co the

du
.
a ra di
.
nh ngha ho
.
.
p nhat sau day ve
`
tha
.
ng du
.
.
D
-
i
.
nh ngha 6.1.3. Gia su
.
a C l`a die

m ch nh h`nh hoa
.
c die

m bat thu
.
`o
.
ng
co la
.
p do
.
n tri
.
cu a h`am f. Gia tri
.
cu a tch phan cu a h`am f theo bien cu a lan
ca
.
n du be cu a die

m z = a chia cho 2i du
.
o
.
.
c go
.
i l`a tha
.
ng du
.
cu a h`am f ta
.
i
die

m a.
Theo di
.
nh l y Cauchy
Res [f; a] = 0
ne

u h`am f ch nh h`nh ta
.
i die

m a v`a a C. Tha
.
ng du
.
ta
.
i co the

khac
0 khi h`am ch nh h`nh ta
.
i . Tha
.
t va
.
y, gia su
.
f(z) =
1
z
. Hie

n nhien die

m
z = l`a khong die

m do
.
n cu a f v`a
Res [f; ] =
1
2i
_

(0,R)
1
z
dz = 1 ,= 0.
Nhu
.
va
.
y h`am ch co the

co tha
.
ng du
.
,= 0 ta
.
i die

m a cach goc to
.
a do
.
mo
.
t
khoa ng cach h u
.
u ha
.
n trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi a tha
.
t su
.
.
l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng,
trong khi do no co the

co tha
.
ng du
.
,= 0 ta
.
i tha
.
m ch ca trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
h`am ch nh h`nh ta
.
i do.
6.1.2 Phu
.
o
.
ng phap tnh tha
.
ng du
.
Vie
.
c tnh tha
.
ng du
.
ba
`
ng cach xu at phat t` u
.
di
.
nh ngha he

t s u
.
c ph u
.
c ta
.
p. Co
.
so
.
cho vie
.
c tnh toan tha
.
ng du
.
mo
.
t c ach thu
.
.
c tie

n l`a di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 6.1.2. Gia su
.
vo
.
i 0 < [z a[ < h`am f(z) c o the

bie

u die

n du
.
o
.
i
da
.
ng
f(z) =

<n<
a
n
(z a)
n
, (6.3)
426 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Khi do
Res[f; a] = a
1
. (6.4)
Ne

u khi R < [z[ <

f(z) =

<n<
a
n
z
n
(6.5)
th`
Res[f; ] = a
1
. (6.6)
Ch u
.
ng minh. 1. Trong v`anh tr`on dong bat k` y
0 <
1
[z a[
2
<
chuo

i (6.3) ho
.
i tu
.
de
`
u nen c o the

tch phan t` u
.
ng so ha
.
ng chuo

i (6.3) theo
du
.
`o
.
ng tr`on (r) = [z a[ = r;
1
r
2
. Ke

t qua cu a phep tch phan

do cho ta
1
2i
_
(r)
f(z)dz = a
1
.
T` u
.
do suy ra (6.4) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
2. V` chuo

i (6.1.5) ho
.
i tu
.
de
`
u tren du
.
`o
.
ng tr`on
(0,

R) = [z[ =

R,

R > R
nen co the

tch phan t` u
.
ng so ha
.
ng chuo

i do theo (0,

R) v`a thu du
.
o
.
.
c
1
2i
_

(0,

R)
f(z)dz = a
1
.
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
427
V du
.
1. Gia su
.

f(z) =
sin z
z
6

Tnh Res[f; 0].
Gia i. V` ta
.
i lan ca
.
n die

m z = 0 ta co
f(z) =
1
z
6
_
z
z
3
3!
+
z
5
5!
. . .
_
=
1
z
5

1
3!z
3
+
1
5!z
+. . .
nen a
1
=
1
5!
v`a Res[f; 0] =
1
5!
.
V du
.
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u
f(z) = z cos
1
z + 1
th`
Res[f; 1] =
1
2

Gia i. Tha
.
t va
.
y, ta co
f(z) = [(z + 1) 1]
_
1
1
2(z + 1)
2
+. . .
_
v`a do do
a
1
=
1
2

V du
.
3. Gia su
.

f(z) =
1
z(1 e
hz
)

Tnh Res[f; 0].

428 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Gia i. Khi do Res[f; 0] =
1
2
. Th a
.
t va
.
y, ta
.
i lan ca
.
n die

m z = 0 ta co
f(z) =
1
z
_
1 1 +hz
h
2
z
2
2!
+. . .
_
=
1
hz
2

h
2
z
3
2!
+. . .
=
1
hz
2
+
1
2z
+(z),
trong do (z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 0. T` u
.
do suy ra die
`
u pha i ch u
.
ng minh.
V du
.
4. Ta xet mie
`
n D = C [0, 1] v`a h`am gia i tch trong do
F(z) =
8
_
z
1 z

Tnh Res[f; ], trong do f l`a nhanh ch nh h`nh nha
.
n gi a tri
.
du
.
o
.
ng o
.
b`o
.
tren cu a nhat c a

t [0, 1].
Gia i. Trong mie
`
n D h`am F(z) c o the

tach th`anh ba nhanh ch nh h`nh.

Gia su
.
f(z) l`a nhanh ch nh h`nh nha
.
n gia tri
.
du
.
o
.
ng o
.
b`o
.
tren cu a nhat ca

t.
Ta se khai trie

n h`am f(z) th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m . V o
.
i
z D ta co
f(z) =

8
_
z
1 z

e
i

3
, =
1

2
,
trong do
1
=

arg z,
2
=

(1 z), D l`a du
.
`o
.
ng cong na
`
m trong D
v`a noi die

m 0 +i0 vo
.
i z D. Khi z = x > 1 ta co
1
= 0,
2
= . Do do
f(x) =
3
_
x
x 1
e
i/3
,
v`a f() = lim
x+
f(x) = e
i/3
.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng trong lan ca
.
n die

m z = ta co
f(z) = e
i/3
3

_
1
1
1
z
= e
i/3
_
1
1
z
_

1
3
,
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
429
trong do can th u
.
c nha
.
n gia tri
.
1 ta
.
i . T` u
.
do de

d`ang thay ra
`
ng
f(z) = e
i/3

n0
_
_

1
3
n
_
_
(1)
n
z
n
v`a
Res[f; ) = e
i/3
_
_

1
3
1
_
_
.
V du
.
5. Gia su
.
f(z) l`a nhanh ch nh h`nh cu a h`am
F(z) =
_
1 z
1 +z
_

, R
m`a f(0+i0) = 1 trong mie
`
n D = C[1, +1]. Tnh tha
.
ng du
.
cu a h`am f(z)
ta
.
i die

m (v du
.
5.3.5).
Gia i. Ta khai trie

n h`am f(z) th`anh chuo

i Laurent ta
.
i lan c a
.
n die

m .
Ta co
f() = lim
x+
f(x) = e
i
.
Tie

p theo
f(z) =
_
1 +
1
z
1 +
1
z
_

= e
i
g(z),
trong do ta da
.
t
g(z) =
_
1
1
z
1 +
1
z
_

430 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
H`am g(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m v`a g() = 1
f(z) =
_
1
1
z
1 +
1
z
_

=
1

z
+
( 1)
2!
z
2
+. . .
1 +

z
+
( 1)
2!
z
2
+. . .
= 1
2
z
+. . .
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
f(z) = e
i
_
1
2
z
+. . .
_
v`a
Res [f; ] = 2e
i
.
V du
.
6. Gia su
.
f(z) l`a nhanh ch nh h`nh cu a h`am F(z) = Ln
1 z
1 +z
m`a
f(0 +i0) = 0 trong mie
`
n D = C [1, +1]. Tnh tha
.
ng du
.
cu a h`am f(z) ta
.
i
die

m (v du
.
5.3.6).
Gia i. Ta co
f(z) = ln

1 z
1 + z

+i(
1

2
)

1
=

arg(1 z),
2
=

(1 +z),
trong do l`a tuye

n thu o
.
c D noi die

m z = 0 +i0 (die

m 0 o
.
b`o
.
tren cu a nhat
ca

t) vo
.
i die

m z. Hie

n nhien khi z = iy, y > 0 th`

1
=
2
,
2
= arctg y v`a
do do vo
.
i y > 0.
f(iy) = 2iarcrg y,
v` [1 iy[ = [1 +iy[.
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
431
T` u
.
do c ung r ut ra ra
`
ng
f() = lim
y
f(iy) = i.
Do do ta
.
i lan ca
.
n die

m z = ta co
f(z) = ln
1 +
1
z
1 +
1
z
= i + ln
_
1
1
z
_
ln
_
1 +
1
z
_
,
trong do cac logarit o
.
ve

pha i ch nh h`nh ta
.
i lan ca
.
n die

m v`a ba
`
ng 0 khi
z = .
De

d`ang thay ra
`
ng
f(z) = i

n1
1
nz
n

n1
(1)
n+1
nz
n
=
_
i +

n0
2
(2n + 1)z
2n+1
_
, 1 < [z[ < .
v`a t` u
.
do r ut ra
Res[f; ] = +2.
Trong cac v du
.
tren day, vie
.
c khai trie

n h`am th`anh chuo

i Laurent du
.
o
.
.
c tie

n
h`anh mo
.
t c ach de

d`ang. Tuy nhien tuye

.
t da
.
i da so tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p phep khai
trie

n do du
.
o
.
.
c tie

n h`anh rat kho khan.

I. TH

A
.
NG DU
.
TA
.
I DI

M B

T THU
.
`
O
.
NG C

T Y

U. Ne

u die

m z = a
l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a h`am f(z) th` de

tnh tha
.
ng du
.
cu a h`am ta
.
i
die

m do ta ca
`
n t`m pha
`
n chnh cu a khai trie

n Laurent v`a su
.
du
.
ng cong th u
.
c
(6.4) ne

u a C, cong th u
.
c (6.6) ne

u a = .
II. TH

A
.
NG DU
.
TA
.
I CU
.
.
C DI

M. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi a l`a cu
.
.
c die

m
cu a h`am f, de

tnh tha
.
ng du
.
ta
.
i die

m a, thay cho c ong th u

.
c (6.4) v`a (6.6)
(su
.
du
.
ng khai trie

n Laurent) ta thu
.
`o
.
ng su
.
du
.
ng nh u
.
ng cong th u
.
c se ch u
.
ng
minh du
.
o
.
i day ch ca
`
n t`m da
.
o h`am. Ta xet cac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p cu
.
the

sau day.
1. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p cu
.
.
c die

m do
.
n
432 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
D
-
i
.
nh l y 6.1.3. Ne

u a l` a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a h`am f(z) th` tha
.
ng du
.
cu a f
ta
.
i a du
.
o
.
.
c tnh theo cong th u
.
c
Res[f; a] = lim
za
(z a)f(z). (6.7)
Ch u
.
ng minh. Ta
.
i lan ca
.
n die

m a khai trie

n Laurent cu a h`am f(z) c o da

.
ng
f(z) = a
1
(z a)
1
+

n0
a
n
(z a)
n
v`a t` u
.
do suy ra
a
1
= lim
za
(z a)f(z).
Nhu
.
va
.
y, de

tnh tha
.
ng du
.
ta
.
i cu
.
.
c die

m do
.
n ta c o cong th u
.
c
Res[f(z); a] = lim
za
(z a)f(z).
He
.
qua 6.1.1. Ne

u f(z) =
(z)
(z)
, trong d o v` a l` a nh u
.
ng h`am
ch nh h`nh ta
.
i die

m a thoa man die

`
u kie
.
n (a) ,= 0, (a) = 0,

(a) ,= 0 th`
Res[f; a] =
(a)

(a)
(6.8)
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, v` a l`a cu
.
.
c die

m cu a f(z) nen t` u
.
(6.7) ta co
Res[f; a] = lim
za
(z a)(z)
(z)
= lim
za
(z)
(z) (a)
z a
=
(a)

(a)

6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
433
V du
.
7. T`m tha
.
ng du
.
cu a h`am w = tg z ta
.
i cac die

m z
n
=
2n + 1
2
, n Z.
Gia i. Ta co tg z =
sinz
cos z
, cos z
n
= 0, cos z

zn
= sin z
n
. Do do t` u
.
(6.8)
ta co
Res[tg z; z
n
] =
sinz
n
sinz
n
= 1.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p cu
.
.
c die

m bo
.
i. Ta co di
.
nh l y sau day:
D
-
i
.
nh l y 6.1.4. Ne

u a l`a cu
.
.
c die

m cap m cu a h`am f(z) th`

Res[f; a] =
1
(m1)!
lim
za
d
m1
dz
m1
_
(z a)
m
f(z)
_
. (6.9)
Ch u
.
ng minh. V` a l`a cu
.
.
c die

m cap m cu a h`am f(z) nen

f(z) =
a
m
(z a)
m
+ +
a
1
z a
+

n0
a
n
(z a)
n
v`a t` u
.
do
(z a)
m
f(z) = a
m
+a
m+1
(z a) + +a
1
(z a)
m1
+

n0
a
n
(z a)
n+m
. (6.10)
Lay vi phan bie

u th u
.
c (6.10) m1 la
`
n lien tie

p ta c o
d
m1
dz
m1
[(z a)
m
f(z)] = (m1)! a
1
+m! a
0
(z a) +. . .
v`a chuye

n qua gio
.
i ha
.
n khi z a ta thu du
.
o
.
.
c (6.9).
V du
.
8. Tnh tha
.
ng du
.
cu a h`am
f(z) =
1
(z
2
+ 1)
3
doi vo
.
i die

m z = i.
434 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Gia i. Hie

n nhien die

m z = i l`a cu
.
.
c die

m cap ba cu a h`am f(z). Do do ap

du
.
ng cong th u
.
c (6.9) ta co
Res[f; i] =
1
2!
lim
zi
d
2
dz
2
_
(z i)
3
1
(z i)
3
(z +i)
3
_
=
1
2
lim
zi
d
2
dz
2
[(z +i)
3
]
=
1
2
lim
zi
[(3)(4)(z +i)
5
] =
3
16
i.
V du
.
9. Tnh
Res
_
1
sinz
2
; 0
_
.
Gia i. V` z = 0 l`a cu
.
.
c die

m cap hai cu a h`am f(z) nen

Res[f; 0] = lim
z0
d
dz
_
z
2
sin z
2
_
= lim
z0
2z sinz
2
2z
3
cos z
2
sin
2
z
2
= lim
z0
2z
_
z
2

z
6
3!
+. . .
_
2z
3
_
1
z
4
2!
+. . .
_
_
z
2

z
6
3!
+. . .
_
2
= lim
z0
2
3
z
7
+. . .
z
4
+. . .
= 0.
III. TH

A
.
NG DU
.
TA
.
I V

O C
`
UNG. C ong th u
.
c (6.6) l`a c ong th u
.
c co
.
ba n
de

tnh tha
.
ng du
.
ta
.
i die

m vo c` ung
Res[f; ] = a
1
. (20.6)
Tuy nhien, trong mo
.
t so tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p de

tnh tha
.
ng du
.
ta
.
i , ta co the

ap
du
.
ng cong th u
.
c du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh trong di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 6.1.5. Ne

u h`am f chnh h`nh ta

.
i die

m th`
Res[f; ] = lim
z
z[f(z) a
0
]. (6.11)
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
435
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, vo
.
i [z[ > R ta c o
f(z) = a
0
+
a
1
z
+
a
2
z
2
+. . .
=

n1
a
n
z
n
+a
0
f(z) a
0
=

n1
a
n
z
n

Nhan hai ve

cu a da

ng th u
.
c tren day vo
.
i z v`a chuye

n qua gio
.
i ha
.
n khi z
ta thu du
.
o
.
.
c (6.11).
He
.
qua 6.1.2. Ne

u l`a khong - die

m cap m 1 cu a f(z) th` a

0
= a
1
=
= a
m+1
= 0 v`a do do Res[f; ] = a
1
= 0.
Ne

u m = 1, t u
.
c l`a lim
z
f(z) = a
0
= 0 th`
Res[f(z); ] = lim
z
z f(z).
V du
.
10. Gia su
.
cho h`am
F(z) =
z
1p
(1 z)
p
1 +z
2
, p R D = C [0, 1].
Tnh tha
.
ng du
.
ta
.
i cu a nhanh ch nh h`nh f(z) thoa man die
`
u kie
.
n
arg(1 z) = arg z = 0
khi z thuo
.
c b`o
.
tren cu a nhat ca

t [0, 1] R c`on sau do cac acgumen bie

n
thien lien tu
.
c.
Gia i. Hie

n nhien die

m z = 0, z = 1 l`a die

m phan nhanh cu a h`am da tri

.
F(z) v` a trong mie
`
n D h`am F(z) co the

tach nhanh ch nh h`nh. Gia su

.
f(z)
l`a nhanh thoa man cac die
`
u kie
.
n da neu. Hie

n nhien ra
`
ng
lim
z
f(z) = 0.
Do do, de

tnh Res[f; ] ta c o the

ap du
.
ng cong th u
.
c (6.11). Ta ca
`
n t`m
lim
z
[zf(z)[ v`a lim
z
arg zf(z).
436 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Ta co a)
lim
z
[f(z) z[ = lim
z
[z[
[z[
1p
[1 z[
p
[1 +z
2
[
= lim
z

1
1
z

1 +
1
z
2

= 1.
b) Tnh limarg(zf(z)). V` z f(z) l`a h`am ch nh h`nh trong D nen gio
.
i
ha
.
n cu a no khong phu
.
thuo
.
c v`ao phu
.
o
.
ng da
`
n z ra vo c` ung. Gia su
.
z
theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c. Ta c o
lim
z
arg(z f(z)) = lim
z
arg z + (1 p) arg z +p arg(1 z) arg(1 +z
2
)
= 0 + (1 p) 0 +p () + 0 = p.
Nhu
.
va
.
y
lim
z
z f(z) = e
pi
,
v`a t` u
.
do suy ra ra
`
ng
Res[f; ] = e
pi
.
6.1.3 D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
Di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
l`a di
.
nh l y sau day
D
-
i
.
nh l y 6.1.6. (Cauchy) Gia su
.
D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
cu a ma
.
t ph a

ng ph u
.
c v`a
f l`a h`am chnh h`nh trong D a
i
, trong d o a
i
l`a ta
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a h`am f(z). Gia su
.
l` a bien co hu
.
o
.
ng cu a mie
`
n B D
v`a gia thie

t r a
`
ng khong di qua m o
.
t die

m bat thu
.
`o
.
ng n`ao cu a f. Khi do
1. s o die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a f o
.
trong B l` a h u
.
u ha
.
n.
2. h`am f(z) thoa man he
.
th u
.
c
_

f(z)dz = 2i

a
i
B
Res[f; a
i
], (6.12)
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
437
trong do to

ng o
.
ve

pha i cu a (6.12) du
.
o
.
.
c lay theo mo
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng cu a
h`am f(z) na
`
m trong B.
Ch u
.
ng minh.
1. Die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
nhat cu a di
.
nh l y ho`an to`an hie

n nhien.
2. De

ch u
.
ng minh die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
hai ta c a
`
n phan bie
.
t hai tru
.
`o
.
ng
ho
.
.
p
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat. Die

m , B. V` die

m khong thuo
.
c B nen B
l`a mie
`
n cu a C. Gia su
.
S
i
l`a nh u
.
ng h`nh tr`on dong vo
.
i tam ta
.
i mo

i die

m bat
thu
.
`o
.
ng a
i
(

B): S
i
= [z a
i
[ r
i
, r
i
> 0. Ta gia thie

t ra
`
ng r
i
du
.
o
.
.
c cho
.
n
du be sao cho:
a) S
i

B, i; b) S
i
S
j
= , i ,= j.
Gia su
.

i
l`a bien cu a h`nh tr`on S
i
tu
.
o
.
ng u
.
ng cha
.
y theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng.
Ta k y hie
.
u
B

= B
_
_
i

S
i
_
,
trong do

S
i
l`a pha
`
n trong cu a S
i
. Hie

n nhien B

c ung l`a mo
.
t mie
`
n. Bien
B

chnh l`a hie

.
u gi u
.
a bien c o hu
.
o
.
ng cu a B v`a cac du
.
`o
.
ng tr`on
i
. V`
f H(B

) nen
_

f(z)dz =

i
_

i
f(z)dz. (6.13)
Nhu
.
ng ma
.
t khac t` u
.
(6.2) ta co
_

i
f(z)dz = 2iRes[f; a
i
].
The

bie

u th u
.
c n`ay v`ao (6.13) ta thu du
.
o
.
.
c he
.
th u
.
c (6.12).
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai. Die

m B. Gia su
.
U(, r) = z C : [z[ r
l`a lan ca
.
n die

m m`a ta
.
i do h`am f(z) ch nh h`nh (co the

tr` u
.
ra chnh die

m
z = ) v`a gia su
.
U(, r) = .
438 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Ta k y hie
.
u:

B(r) = B [z[ > r.

Bien co hu
.
o
.
ng cu a

B(r) l`a to

ng bien co hu
.
o
.
ng cu a B v`a du
.
`o
.
ng tr`on
[z[ = r cha
.
y theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. V` mie
`
n

B(r) khong ch u
.
a die

m nen
t` u
.
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p I suy ra
_

f(z)dz +
_
{|z|=r}
f(z)dz = 2i

i
Res[f; a
i
], (6.14)
trong do to

ng o
.
ve

pha i cu a (6.14) du
.
o
.
.
c lay theo mo
.
i die

m bat thu
.
`o
.
ng a
i
cu a f na
`
m trong mie
`
n B tr` u
.
ra die

m . Nhu
.
ng theo di
.
nh ngha 6.1.2 ta co
_
{|z|=r}
f(z)dz = 2iRes[f; ],
v`a t` u
.
(6.14) suy ra ra
`
ng
_

f(z)dz = 2i
_

i
Res[f; a
i
] + Res[f; ]
_
.
Do chnh l`a da

ng th u
.
c (6.2) v` die

m c ung l`a mo
.
t trong cac die

m a
i
.
Nha
.
n xet 6.1.1. Cong th u
.
c tch phan co
.
ba n th u
.
hai cu a Cauchy l`a ne
`
n ta ng
de

xay du
.
.
ng to`an bo
.
l y thuye

t h`am ch nh h`nh m`a da

.
c bie
.
t l`a de

thu du
.
o
.
.
c
khai trie

n Laurent v`a do do de

tnh tha
.
ng du
.
. Nhu
.
ng cong th u
.
c do la
.
i l`a
mo
.
t he
.
qua cu a di
.
nh l y co
.
ba n cu a Cauchy ve
`
l y thuye

t tha
.
ng du
.
. Th a
.
t va
.
y,
doi vo
.
i h`am f H(D), h`am
z
f(z)
z a
nha
.
n die

m a l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng co the

co. Tha
.
ng du
.
cu a h`am n`ay ta
.
i a
ba
`
ng f(a). Th a
.
t the

, die

m a ch co the

l`a die

m ch nh h`nh hoa
.
c cu
.
.
c die

m
do
.
n cu a
f(z)
z a
v`a ne

u ta su
.
du
.
ng khai trie

n
f(z) = f(a) +f

(a)(z a) +. . .
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
439
th` he
.
so cu a
1
z a
se l`a f(a). Do do
1
2i
_
D
f(z)
z a
dz = Res
_
f(z)
z a
; a
_
= f(a).
Di
.
nh l y 6.1.6 co y ngha to lo
.
n ve
`
ma
.
t nguyen ta

c v` no du
.
a vie
.
c tnh
mo
.
t da
.
i lu
.
o
.
.
ng co tnh chat to`an cu
.
c - tch phan cu a h`am ch nh h`nh theo
bien cu a mie
`
n - ve
`
tnh nh u
.
ng da
.
i lu
.
o
.
.
ng co tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng - tha
.
ng du
.
cu a h`am ta
.
i cac die

m bat thu
.
`o
.
ng.
He
.
qua 6.1.3. Gia su
.
h`am f chnh h`nh trong to`an m a
.
t pha

ng C tr` u
.
ra
(m o
.
t s o h u
.
u ha
.
n) c ac die

m bat thu
.
` o
.
ng co la
.
p. Khi do to

ng c ac tha
.
ng du
.
ta
.
i
cac die

m ay (ke

ca die

m ) l`a b a
`
ng 0.
Ch u
.
ng minh. Tru
.
o
.
c he

t ta nha
.
n xet ra
`
ng so cac die

m bat thu
.
`o
.
ng c o la
.
p (ne

u
h`am khong co die

m bat thu
.
`o
.
ng khong co la
.
p) khong the

ba
`
ng v` trong
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p do se to
`
n ta
.
i die

m tu
.
doi vo
.
i ta
.
p ho
.
.
p cac die

m bat thu
.
`o
.
ng v`a
die

m do l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng nhu
.
ng khong co la
.
p.
Bay gi` o
.
gia su
.
a l`a die

m h u
.
u ha
.
n t` uy y m`a ta
.
i do f ch nh h`nh. Ta bao
die

m a bo
.
i mo
.
t du
.
`o
.
ng tr`on (a, ) vo
.
i tam a v`a ban knh du be sao cho f
ch nh h`nh trong S(a, ) = [z a[ . Du
.
`o
.
ng tr`on (a, ) chia ma
.
t pha

ng
th`anh hai mie
`
n: mie
`
n bi
.
cha
.
n D = S(a, ) v`a mie
`
n khong bi
.
cha
.
n D

.

Ap
du
.
ng di
.
nh l y tha
.
ng du
.
doi vo
.
i D

ta thu du
.
o
.
.
c
_
(a,)
f(z)dz = 2i

C
Res[f; .].
Ma
.
t khac, theo di
.
nh l y tch phan Cauchy (ap du
.
ng cho mie
`
n D) ta co
_
(a,)
f(z)dz = 0.
T` u
.
do suy ra

C
Res[f; .] = 0. (6.15)
440 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Di
.
nh l y Cauchy v` u
.
a ch u
.
ng minh l`a mo
.
t trong nh u
.
ng di
.
nh l y quan tro
.
ng
nhat cu a l y thuye

t h`am bie

n ph u
.
c. Di
.
nh l y do ch d ung trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
khi tren bien h`am f(z) khong c o die

m bat thu
.
`o
.
ng. Ta se khai quat di
.
nh
l y 6.1.6 cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi h`am f(z) co cu
.
.
c die

m do
.
n tren bien .
Gia su
.
h`am f(z) ch nh h`nh trong tr` u
.
ra mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m bat
thu
.
`o
.
ng co la
.
p

1
,
2
, . . . ,
n
,
v`a ch nh h`nh tren tr` u
.
ra mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p
a
1
, a
2
, . . . , a
m
.
Lay a
1
, a
2
, . . . , a
m
l`am tam ta du
.
.
ng cac du
.
`o
.
ng tr`on
1
,
2
, . . . ,
m
vo
.
i ban
knh du be sao cho m o

i du
.
`o
.
ng tr`on
k
, k = 1, . . . , m ch ca

t ta
.
i hai die

m.
Ta k y hie
.
u
(a
k
, ) = [z a
k
[ , k = 1, 2, . . . , m;
() =
m
_
k=1
(a
k
, ).
Ta co di
.
nh ngha sau
D
-
i
.
nh ngha 6.1.4. Gio
.
i ha
.
n cu a tch phan
I() =
_
()
f(z)dz,
khi 0 du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gi a tri
.
chnh cu a tch phan I =
_

f(z)dz theo Cauchy

v`a k y hie
.
u l`a
v.p.
_

f(z)dz = lim
0
_
()
f(z)dz,
(trong do v.p. l`a nh u
.
ng ch u
.
cai da
`
u tien cu a cac t` u
.
tie

ng Phap Valeur-
principal - c o ngha l`a gia tri
.
chnh).
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
441
D
-
i
.
nh l y 6.1.7. Gia su
.
D l`a ta
.
p ho
.
.
p mo
.
cu a ma
.
t pha

ng C v`a f l` a h`am
ch nh h`nh trong D a
i
, trong d o a
i
l`a ta
.
p ho
.
.
p nh u
.
ng die

m bat thu
.
` o
.
ng co
la
.
p cu a f. Gia su
.
tren bien tro
.
n cu a mie
`
n

D D h`am f ch c o m o
.
t s o
h u
.
u ha
.
n cu
.
.
c die

m do
.
n a
1
, a
2
, . . . , a
m
.
Khi do gia tri
.
chnh cu a tch phan
_

fdz to
`
n ta
.
i v`a du
.
o
.
.
c tnh theo cong
th u
.
c
v.p.
_

f(z)dz = 2i
_

a
i

D
Res[f; a
i
] +
1
2

a
k

Res[f; a
k
]
_
(6.16)
trong do to

ng

a
i

D
du
.
o
.
.
c lay theo mo
.
i die

m bat thu
.
` o
.
ng a
i
n a
`
m trong

D, c`on
to

ng th u
.
hai o
.
ve

pha i (6.16) du
.
o
.
.
c lay theo mo
.
i cu
.
.
c die

m a
k
.
Ch u
.
ng minh. De

tie
.
n tr`nh b`ay ta k y hie
.
u cac die

m bat thu
.
`o
.
ng co la
.
p cu a
f trong

D l`a

1
,
2
, . . . ,
n
(mo
.
t so h u
.
u ha
.
n die

m!). Ta se cho
.
n du be sao cho c ac die

m
1
,
2
, . . . ,
n
khong na
`
m tren cac du
.
`o
.
ng tr`on
k
, k = 1, 2, . . . , m, trong do

k
=
_
[z a
k
[ = , k = 1, 2, . . . , m
Gia su
.

(a
k
, ) =

D
k
,
l`a cung tr`on cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am, v`a

() = ()
_
m
_
k=1
(a
k
, )
_
.
Nhu
.
va
.
y

() l`a bien cu a mie
`
n D

n`ao do v`a hie

n nhien tren

() h`am f
khong c o die

m bat thu
.
`o
.
ng n`ao.

Ap du
.
ng di
.
nh l y co
.
ba n cu a Cauchy ve
`
tha
.
ng
442 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
du
.
cho D

vo
.
i bien

() v`a h`am f ta co
_

()
fdz =
_
()
f(z)dz +
m

k=1
_
(a
k
,)
f(z)dz
= 2i
n

k=1
Res[f;
k
],
v`a do do
_
()
f(z)dz = 2i
n

k=1
Res[f;
k
] +
m

k=1
_
(a
k
,)
+
f(z)dz, (6.17)
trong do (a
k
, )
+
l`a nh u
.
ng cung tr`on cha
.
y theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng. V`
a
1
, a
2
, . . . , a
m
l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a h`am f nen ta
.
i lan c a
.
n cac die

m ay, h`am
f co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) =
c
1,k
z a
k
+
k
(z), k = 1, 2, . . . , m,
trong do
k
(z) l`a pha
`
n ch nh h`nh cu a f ta
.
i lan ca
.
n die

m a
k
. Do do
_
(a
k
,)
+
f(z)dz = c
1,k
_
(a
k
,)
+
dz
z a
k
+
_
(a
k
,)
+

k
(z)dz = I
1
+I
2
.
Ro r`ang l`a khi 0 th` hai cat tuye

n a
k
t
2
v`a a
k
t
1
(h`nh VI.1) da
`
n to
.
i vi
.
tr cu a tie

p tuye

n
vo
.
i ta
.
i die

m a
k
v`a do do
lim
0
(
2

1
) = , v`a
lim
0
I = lim
0
_
(a
k
,)
dz
z a
k
= lim
0
i(
2

1
) = i; (z a
k
= e
i
).
Bay gi`o
.
ta xet I
2
. V`
k
(z) ch nh h`nh ta
.
i lan
ca
.
n cu a die

m a
k
nen vo
.
i du be ta co
H`nh VI.1
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
443
[I
2
[ =

_
(a
k
,)
+

k
(z)dz

2
_

k
(a
k
+e
i
)ie
i
d

M(
2

1
),
M = sup
z(a
k
,)
+
[
k
(z)

.
Nhu
.
va
.
y
lim
0
_
(a
k
,)
+
f(z)dz = c
1,k
i = iRes[f; a
k
].
The

da

ng th u
.
c v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c v`ao (6.17) ta c o
lim
0
_
()
f(z)dz = 2i
n

k=1
Res[f;
k
] +i
m

k=1
Res[f; a
k
]
= 2i
_
n

k=1
. +
1
2
m

k=1
.
_
.
Nha
.
n xet 6.1.2. 1. Ne

u tren h`am f khong c o die

m bat thu
.
`o
.
ng th` t` u
.
(6.16)
ta thu du
.
o
.
.
c (6.12) t u
.
c l`a di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
.
2. Ne

u thay die
`
u kie
.
n tro
.
n cu a ba
`
ng die
`
u kie
.
n tro
.
n t` u
.
ng kh uc v`a gia
su
.
goc gi u
.
a cac tie

p tuye

n ta
.
i mo

i die

m goc l`a
k
, k = 1, 2, . . . , m, ta c o
lim
0
_
(a
k
,)
f(z)dz =
k
iRes[f; a
k
],
v`a do do
v.p.
_

f(z)dz = 2i
_
n

k=1
Res[f;
k
] +
1
2
m

k=1

k
Res[f; a
k
]
_
.
444 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
6.1.4 Tnh tch phan theo chu tuye

n dong
Ta xet mo
.
t so v du
.
tnh tch phan theo chu tuye

n dong ba
`
ng cach ap du
.
ng
tha
.
ng du
.
. Trong cac v du
.
n`ay chu tuye

n tch phan du
.
o
.
.
c di
.
nh hu
.
o
.
ng sao
cho khi v`ong quanh theo th` pha
`
n trong cu a luon luon o
.
ben trai.
V du
.
11. Gia su
.

f(z) = (2z 1) cos

z
z 1

Khi do
I =
_
{|z|=2}
f(z)dz = 2iRes[f; 1].
H`am f(z) ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z[ < 2 tr` u
.
ra die

m z = 1 l`a die

m
bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a f(z). Ta co
cos
z
z 1
= cos
_
1 +
1
z 1
_
= cos 1 cos
1
z 1
sin1 sin
1
z 1
= cos 1
_
1
1
2(z 1)
2
+. . .
_

sin1
_
1
z 1

1
3!(z 1)
3
+. . .
_
;
2z 1 = 2(z 1) 1
v`a t` u
.
do he
.
so a
1
(f) cu a chuo

i Laurent h`am f ba
`
ng
a
1
(f) = (cos 1 + sin1).
Do do
I = 2i(cos 1 + sin1).
V du
.
12. Tnh tch phan
I =
1
2i
_

dz
(z
4
+ 1)

z
2
+ 1
, (

1 = 1),
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
445
trong do l`a parabon y
2
= x cha
.
y theo hu
.
o
.
ng tang cu a y.
Gia i. Die

m re nhanh cu a h`am du
.
o
.
i dau
tch phan l`a z = i v`a z = i. Do do trong
mie
`
n D = Re z > 0 ta co the

tach nhanh
do
.
n tri
.
cu a h`am da tri
.
v`a vo
.
i die
`
u kie
.
n

z
2
+ 1

z=1
> 0,
ta se x ac di
.
nh du
.
o
.
.
c mo
.
t nhanh do
.
n tri
.
. De

tnh tch phan I da

`
u tien ta tnh tch phan
theo chu tuye

n dong L nhu
.
o
.
h`nh VI.2
go
`
m:
(1) cung parabon BOA,
(2) doa
.
n tha

ng AB : Re z = r; v`a sau
do chuye

n qua gio
.
i ha
.
n khi r .
H`nh VI. 2
Ta co
_
L
fdz =
_
BOA
+
_
AB
= 2iRes[ ] + Res[ ].
Ta xet tch phan theo doa
.
n AB. V` tren doa
.
n AB ta co
x = r

r y

r
v`a do do
[z[
zAB
=
_
x
2
+y
2
r
1/2
nen de

d`ang thay ra
`
ng

_
AB

r
(r
2
1)

r 1
0 khi r .
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
_

f(z)dz = 2i
_
Res
_
f; e
i

+ Res
_
f; e
i

_
.
446 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
De

y ra
`
ng
4
_
1 +
_
e
i

4
_
2
=
4

2e
i

8
,
4
_
1 +
_
e
i

4
_
2
=
4

2e
i

8
,
ta co
Res
_
f; e
i

=
1
4

z
2
+ 1
4z
3

z=e
i
4
=
1
4
4

2e
i
7
8
,
Res
_
f; e
i
pi
4

=
1
4

z
2
+ 1
4z
3

z=e

i
4
=
1
4
4

2e
i
7
8
,
v`a do do
_

dz
(z
4
+ 1)

z
2
+ 1
=
i
2
_
1 +

V du
.
13. Tnh tch phan
I =
_
|z|=1
dz
bz
2
2az +b
b > a > 0.
Gia i. Ma

u so cu a h`am du
.
o
.
i dau tch
phan trie
.
t tieu ta
.
i hai die

m
=
a i

b
2
a
2
b
v`a
1

=
a +i

b
2
a
2
b

V` v`a
1

l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a h`am du
.
o
.
i
dau tch phan v`a
[[ =

= 1,
H`nh VI. 3
nen ca hai cu
.
.
c die

m v`a
1

de
`
u na
`
m tren chu tuye

n tch phan. Ta da
.
t

() = ()

(, )

_
1

,
_
,
6.1. Co
.
so
.
l y thuye

t tha
.
ng du
.
447
go
`
m (h`nh VI. 3)
(1) du
.
`o
.
ng tr`on do
.
n vi
.
loa
.
i bo hai cung na
`
m trong cac h`nh tr`on be;
(2) cung tr`on (, ) cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am,
(3) cung tr`on
_
1

,
_
cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am.
Khi do
_

()
=
_
()

_
(,)

_
(
1

,)
= I() I(, ) I
_
1

,
_
= 0.
Do do
_
()
= I(, ) +I
_
1

,
_
.
Ta xet tch phan I(, ). Ta
.
i lan ca
.
n die

m ta co
1
(z )
_
z
1

_
=
1

1

_
1
z
+ h`am ch nh h`nh ta
.
i z =
_
=
_

1

_
1
z
+

(z).
Do do
lim
0
I(, ) = lim
0
_
(,)
_

1

_
1
e
i
ie
i
d + lim
0
_
,)

(z)dz
=
_

1

_
1
i.
Ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co
lim
0
I
_
1

,
_
= lim
0
_
(
1

,)
_
_
1

_
1
z
1

+1

(z)
_
dz
=
_
1

_
1
i.
448 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
I = lim
0
I() = lim
0
I(, ) + lim
0
I
_
1

,
_
=
1
b
1

1

i +
1
b
1
1

i = 0.
6.2 Mo
.
t so

u
.
ng du
.
ng cu

a l y thuye

t tha
.
ng du
.
Di
.
nh l y co
.
ba n cu a Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
da ch u
.
ng minh trong mu
.
c tru
.
o
.
c l`a
die

m xuat phat de

u
.
ng du
.
ng l y thuye

t h`am ch nh h`nh trong c ac qua tr`nh

tnh toan khac nhau.
Trong mu
.
c n`ay, ta se xet su
.
.
ap du
.
ng l y thuye

t tha
.
ng du
.
de

tnh tch phan

xac di
.
nh (khong t`m nguyen h`am cu a h`am du
.
o
.
i dau tch phan), v`a tnh to

ng
cu a mo
.
t so chuo

i. Day khong pha i l`a phu

.
o
.
ng phap chung de

su
.
du
.
ng trong
mo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p. Ta ch xet v`ai loa
.
i tch phan co

die

n v`a tnh to

ng mo
.
t so
chuo

i v`a thong qua do de

ch u
.
ng to phu
.
o
.
ng phap du
.
a cac b`ai toan tren ve
`
b`ai toan tnh tha
.
ng du
.
.
6.2.1 Phu
.
o
.
ng phap tnh tch phan
Gia su
.
ta c a
`
n tnh tch phan cu a h`am thu
.
.
c f(x) theo doa
.
n (a, b) (h u
.
u ha
.
n
hoa
.
c vo ha
.
n) na
`
m tren tru
.
c thu
.
.
c R cu a ma
.
t pha

ng z.
Thu
.
.
c chat cu a phu
.
o
.
ng phap tnh c ac tch phan du
.
.
a tren co
.
so
.
l y thuye

t
tha
.
ng du
.
l`a nhu
.
sau.
Ta se bo

sung v`ao doa

.
n (a, b) mo
.
t du
.
`o
.
ng cong n`ao do sao cho du
.
`o
.
ng
cong c` ung vo
.
i doa
.
n (a, b), la
.
p nen du
.
`o
.
ng cong dong gio
.
i ha
.
n mie
`
n D m`a
h`am f(x) c o the

thac trie

n gia i tch t` u
.
R v`ao D. Sau do, ap du
.
ng di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
cho thac trie

n gia i tch f(z) v` u

.
a thu du
.
o
.
.
c ta co
b
_
a
f(x)dx +
_

f(z)dz = 2i

Res, (6.18)
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
449
trong do

Res l`a to

ng tha
.
ng du
.
cu a h`am f trong D.
Ne

u tch phan theo co the

tnh du
.
o
.
.
c ho a
.
c bie

u die

n du
.
o
.
.
c qua tch phan
ca
`
n t`m
b
_
a
f(x)dx th` b`ai toan du
.
o
.
.
c gia i xong. Trong nhie
`
u tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ta
co the

cho
.
n f(z) sao cho h`am f du
.
o
.
.
c cho tren (a, b) l`a pha
`
n thu
.
.
c hoa
.
c pha
`
n
a o cu a no th` tch phan theo doa
.
n (a, b) se du
.
o
.
.
c tnh ba
`
ng cach tach pha
`
n
thu
.
.
c v`a pha
`
n a o cu a (6.18). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi doa
.
n (a, b) l`a vo ha
.
n th`
thong thu
.
`o
.
ng ngu
.
`o
.
i ta xet c ac ho
.
cac chu tuye

n tch phan mo
.
ra vo ha
.
n sao
cho trong gio
.
i ha
.
n ta thu du
.
o
.
.
c tch phan theo (a, b). Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay,
tch ph an theo trong (6.18) c o the

khong c a
`
n tnh m`a ch ca
`
n t`m gio
.
i ha
.
n
cu a no m`a thong thu
.
`o
.
ng ba
`
ng cach u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng cac tch phan.
Sau day ta se ch u
.
ng minh mo
.
t so bo

de
`
thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c su
.
du
.
ng de

u
.
o
.
c
lu
.
o
.
.
ng cac tch phan theo .
Bo

de
`
6.2.1. (Jordan) Gia su
.
> 0 v`a h`am f thoa m an cac die
`
u kie
.
n
1. h`am f(z) lien tu
.
c trong mie
`
n
D(R
0
) = Imz 0, [z[ R
0
> 0;
2. M(R) = max
z(R)
[f(z)[ v`a
lim
R
M(R) = 0, (6.19)
(R) = [z[ = R, Imz 0.
Khi do
lim
R
_
(R)
f(z)e
iz
dz = 0. (6.20)
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
z (R), R > R
0
. Khi do z = Re
i
, 0 ,
dz = iRe
i
d,
[e
iz
[ = [e
i(Rcos +iRsin)
[ = e
Rsin
.
450 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Bay gi`o
.
ta u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan
_
(R)
f(z)e
iz
dz. Ta co

_
(R)
f(z)e
iz
dz

max
z(R)
[f(z)[

_
0
e
Rsin
Rd
2RM(R)
/2
_
0
e
Rsin
d
_
sin
2

,
_
0,

2
__
2RM(R)
/2
_
0
e
2R

d
= M(R)
_

_
e
2R

/2
0
= M(R)

[1 e

M(R).
T` u
.
do, theo (6.19) ta thu du
.
o
.
.
c (6.20).
Nha
.
n xet 6.2.1. 1. Ne

u < 0 v`a h`am f thoa man c ac die

`
u kie
.
n cu a bo

de
`
Jordan trong nu
.
a ma
.
t pha

ng du
.
o
.
i Imz 0 th` c ong th u
.
c (6.20) va

n c`on
hie
.
u lu
.
.
c, trong do (R) = [z[ = R, Imz 0.
2. Ne

u = ia (a > 0) v`a h`am f thoa man cac die

`
u kie
.
n cu a bo

de
`
Jordan
trong nu
.
a ma
.
t pha

ng ben pha i th` ba

`
ng cach ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co
lim
R
_
(R)
f(z)e
az
dz = 0, a > 0,
(R) = [z[ = R; Res z 0.
3. Ne

u = ia (a > 0) v`a h`am f thoa man c ac die

`
u kie
.
n cu a bo

de
`
Jordan trong nu
.
a ma
.
t pha

ng ben trai th`

lim
R
_
(R)
f(z)e
az
dz = 0, a > 0.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
451
Bo

de
`
6.2.2. Gia su
.
(R) = [z[ = R v`a M(R) = max
z(R)
[f(z)[.
Khi do ta c o cac die
`
u kha

ng di
.
nh sau d ay
1. RM(R) 0(R 0)
_
_
(R)
f(z)dz 0(R 0)
_
(6.21)
2. RM(R) 0(R )
_
_
(R)
f(z)dz 0(R )
_
(6.22)
Ch u
.
ng minh. Cac he
.
th u
.
c (6.21) - (6.22) de

d`ang suy ra t` u
.
u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng

_
(R)
f(z)dz

M(R)2R.
Trong khi gia i nhie
`
u b`ai toan bo

de
`
sau day co mo
.
t vai tr`o rat c an ba n.
Bo

de
`
6.2.3. Ne

u tren cung tr`on (R) cu a du

.
`o
.
ng tr`on ban knh R h`am f
thoa man he
.
th u
.
c [f[
const
R

, th`

_
(R)
f(z)dz

const
R
1

Do do vo
.
i > 1 tch phan da
`
n to
.
i 0 khi R c` on vo
.
i < 1 tch phan
da
`
n to
.
i 0 khi R 0.
Ch u
.
ng minh. Du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
bo

de
`
6.2.2.
6.2.2 Tnh tch phan da
.
ng I =
2

0
R(cos , sin )d
Gia su
.
ta xet tch phan
I =
2
_
0
R(cos , sin)d, (6.23)
452 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
trong do R(u, v) l`a h`am h u
.
u ty cu a u, v.
Vie
.
c tnh cac tch phan da
.
ng (6.23) se du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
tnh tch phan cu a
h`am bie

n ph u
.
c theo chu tuye

n dong. Qua va
.
y, ta da
.
t
z = e
i
.
Khi do
cos =
1
2
_
z +
1
z
_
; sin =
1
2i
_
z
1
z
_
,
d = i
dz
z

Khi bie

n thien t` u
.
0 de

n 2, bie

n z se va
.
ch nen du
.
`o
.
ng tr`on = [z[ = 1
theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng v`a tch phan (6.23) du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
tch phan
I =
_
|z|=1
R
1
(z)dz;
R
1
(z) =
i
z
R
_
1
2
_
z +
1
z
_
,
1
2i
_
z
1
z
__
l`a h`am h u
.
u ty .
Theo di
.
nh l y Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
I = 2i
n

k=1
Res[R
1
(z); z
k
],
trong do z
1
, z
2
, . . . , z
n
l`a cac cu
.
.
c die

m cu a h`am h u
.
u ty R
1
(z) na
`
m trong h`nh
tr`on do
.
n vi
.
.
V du
.
1. Tnh tch phan
I =
2
_
0
dx
1 2a cos x +a
2
, 0 < [a[ < 1.
Gia i. Da
.
t
z = e
ix
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
453
ta co
cos x =
1
2
(z +z
1
), dx =
dz
iz
, v`a
I =
_
|z|=1
idz
az
2
(a
2
+ 1)z +a

Phu
.
o
.
ng tr`nh az
2
(a
2
+1)z +a = 0 co hai nghie
.
m l`a z
1
= a v`a z
2
=
1
a
.
V` 0 < [a[ < 1 nen z
1
na
`
m trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
, do l`a cu
.
.
c die

m do
.
n cu a
h`am du
.
o
.
i dau tch phan.
T` u
.
do de

d`ang suy ra I =
2
1 a
2

V du
.
2. Tnh tch phan
J =
2
_
0
dx
(a +b cos x)
2
, a > b > 0.
Gia i. Da
.
t z = e
ix
. Khi do
I =
_
|z|=1
4zdz
ib
2
(z z
1
)
2
(z z
2
)
2
z
1
=
a +

a
2
b
2
b
, z
2
=
a

a
2
b
2
b

Trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
h`am du
.
o
.
i dau tch phan co cu
.
.
c die

m cap hai l`a

z = z
1
=
a +

a
2
b
2
b
vo
.
i tha
.
ng du
.
ba
`
ng
a
i(a
2
b
2
)
3/2

Do do
I =
2a
(a
2
b
2
)
3/2

454 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
6.2.3 Tch phan da
.
ng I =
+

R(x)dx
Gia su
.
ta xet c ac tch phan da
.
ng
I =
_
R
R(x)dx, (6.24)
trong do R(x) l`a h`am h u
.
u ty cu a bie

n x. Gia su
.

R(x) =
P
n
(x)
Q
m
(x)
,
trong do P
n
l`a da th u
.
c da
.
i so ba
.
c n cu a x v`a Q
m
l`a da th u
.
c da
.
i so ba
.
c m.
De

tnh c ac tch phan da

.
ng (6.24) ta thu
.
`o
.
ng du
.
.
a tren di
.
nh l y sau day
D
-
i
.
nh l y 6.2.1. Gia su
.

R(x) =
P
n
Q
m
l`a h`am h u
.
u ty v`a gia su
.
a
1
l` a cac kh ong - die

m ph u
.
c hoa
.
c l`a nh u
.
ng khong
die

m thu
.
.
c cap mo
.
t cu a Q
m
v` a
m n + 1.
Khi do
v.p.
+
_

R(x)dx = v.p.
_
R
R(x)dx
= 2i
_

Ima
i
>0
Res
_
P
n
R
m
; a
i
_
+
1
2

Ima
j
=0
Res
_
P
n
Q
m
; a
i
_
+
1
2
Res
_
P
n
Q
m
;
__
. (6.25)
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
455
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am R(z) c o cac cu
.
.
c die

m a
i
, Ima
i
> 0 v`a gia su
.
tren
R h`am R(z) c o mo
.
t so cu
.
.
c die

m do
.
n a
j
, Ima
j
= 0. Ta xet chu tuye

n dong
(R, ) g o
`
m (h`nh VI.4):
(1) c ac doa
.
n [R, a
1
], [a
1
+, a
2
], . . . , [a
p
+, R].
Ima
i
= 0, i = 1, 2, . . . , p; [a
i
[ < R;
(2) c ac cung tr`on
(a
i
, ) = [z a
i
[ = , Imz 0; i = 1, . . . , p;
(3) nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on
(R) = [z[ = R, Imz 0, [a
i
[ < R i = 1, p.
H`nh VI. 4

Ap du
.
ng di
.
nh l y co
.
ba n cu a Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
cho (R, ) v`a h`am R(z)
ta co
a
1

_
R
R(x)dx +
a
2

_
a
1
+
R(x)dx + +
R
_
ap+
R(x)dx+
+

Ima
i
=0
_
(a
i
,)
R(z)dz +
_
(R)
R(z)dz = 2i

Ima
i
>0
Res[R(z), a
i
].
Do do ba
`
ng cach su
.
du
.
ng cach l y lua
.
n trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 6.1.6 ta thu
456 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
du
.
o
.
.
c
v.p.
_
R
R(x)dx = lim
R,0
_
_
|z|R
|za
i
|,a
i
R
R(z)dz
_
= lim
R
_
(R)
R(z)dz + 2i

Ima
i
>0
Res[R(z); a
i
] +i

a
i
R
Res[R(z); a
i
]
= iRes[R; ] + 2i

Ima
i
>0
Res +i

Ima
i
=0
Res[R; a
i
]
= 2i
_
1
2
Res[R; ] +

Ima
i
>0
Res[R; a
i
] +
1
2

Ima
i
=0
Res[R; a
i
]
_
.
Nha
.
n xet 6.2.2. 1. Ne

u m n + 2 th`
Res[R(z); ] = 0,
do do so ha
.
ng th u
.
ba o
.
ve

pha i cu a (6.25) ba
`
ng 0.
2. Ne

u R(z) ch co c ac cu
.
.
c die

m ph u
.
c v`a khong co cu
.
.
c die

m tren R th`
so ha
.
ng th u
.
hai o
.
ve

pha i cu a (6.25) ba
`
ng 0.
3. Ne

u ta lay
(R) = [z[ = R, Imz 0
cha
.
y theo hu
.
o
.
ng am v`a
(a
i
, ) = [z a
i
[ = , Imz 0
cha
.
y theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng th` ba
`
ng l y lua
.
n tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co
v.p.
_
R
R(x)dx = 2i

Ima
i
<0
Res[R; a
i
]
i

Ima
i
=0
Res[R; a
i
] iRes[R; ]. (6.26)
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
457
Hai ke

t qua (6.25) v`a (6.26) tr` ung nhau v` to

ng to`an pha
`
n cac tha
.
ng du
.
ba
`
ng 0.
V du
.
3. Tnh tch phan
I =

dx
(x
2
+ 1)
3

Gia i. H`am f(x) xac di
.
nh tren to`an tru
.
c x v`a h`am
f(z) =
1
(z
2
+ 1)
3
l`a thac trie

n gia i tch cu a h`am da cho v`ao nu

.
a ma
.
t pha

ng tren. H`am f(z)

ch nh h`nh kha

p no
.
i tr` u
.
ra die

m z = i v`a tren tru

.
c thu
.
.
c no khong co die

m
bat thu
.
`o
.
ng.
Hie

n nhien h`am f thoa man die

`
u kie
.
n
[f(z)[
|z|=R>R
0
>1
=

1
(R
2
+ 1)
3

<
1
R
6

Do do t` u
.
cong th u
.
c (6.25) ta co
+
_

dx
(x
2
+ 1)
3
= 2iRes[f; i] = 2i
_

3
16
i
_
=
3
8
.
V du
.
4. Tnh tch phan
I =

_
0
dx
1 +x
2n
, n 1, n N.
Gia i. Phu
.
o
.
ng tr`nh
z
2n
+ 1 = 0
co c ac nghie
.
m sau day
z
k
= e
i(2k+1)

2n
, k = 0, 1, . . . , 2n 1.
458 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Do do thac trie

n gia i tch f(z)

f(z) =
1
1 +z
2n
,
cu a h`am da cho v`ao nu
.
a ma
.
t c o n cu
.
.
c die

m do
.
n v`a hie

n nhien ra
`
ng
f(ze
i/n
) f(z).
Ta se lay chu tuye

n tch phan (R) go

`
m
a) doa
.
n tha

ng [0, R] R,
b) cung tr`on (R) =
_
z = Re
i
; 0

n
_
,
c) doa
.
n tha

ng =
_
z = re
i

n
, 0 r R, (h`nh VI. 5).
H`nh VI. 5
Theo di
.
nh l y Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
_
(R)
f(z)dz =
R
_
0
f(x)dx +
_
(R)
f(z)dz +
_

f(z)dz
= 2iRes[f; z
0
] (o
.
trong (R) h`am f(z)
ch co mo
.
t cu
.
.
c die

m z
0
)
= 2i
e
i/2n
2n
=
i
n
e
i/2n
.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
459
Ta xet tch phan theo . Ta co
_

f(z)dz =
R
_
0
f(re
i/n
)e
i/n
dr
= e
i

n
R
_
0
dx
1 +x
2n

Ta xet tch phan theo (R). V` x (R) nen
z = Re
i
,

_
(R)

_
(R)
Rd
R
2n
1
=

n
R
R
2n
1
0(R ).
Chuye

n qua gio
.
i ha
.
n khi R ta thu du
.
o
.
.
c
_
1 e
i
n
_
I =
i
n
e
i
n
hay l`a
I =

2nsin

2n

6.2.4 Tch phan da

.
ng I =

R
e
iax
R(x)dx
Ta co di
.
nh l y sau day
D
-
i
.
nh l y 6.2.2. Gia su
.
P
n
/Q
m
l`a h`am h u
.
u ty tren C v` a a
i
l` a khong die

m
ph u
.
c hoa
.
c l`a khong die

m thu
.
.
c cap mo
.
t cu a da th u
.
c Q
m
v`a ngo` ai ra
m n + 1.
Khi do vo
.
i R ta co cac c ong th u
.
c sau day
460 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
v.p.
_
R
P
n
Q
m
e
ix
dx =
_

_
2i
_

Ima
i
>0
Res
_
P
n
Q
m
e
iz
, a
i
_
+
1
2

Ima
i
=0
Res
_
P
n
Q
m
e
iz
; a
i
__
, > 0;
2i
_

Ima
i
<0
Res
_
P
n
Q
m
e
iz
; a
i
_
+
1
2

Ima
i
=0
Res
_
P
n
Q
m
e
iz
; a
i
__
, < 0.
Ch u
.
ng minh. Ta la
.
i su
.
du
.
ng chu tuye

n dong (R, ) nhu

.
trong ch u
.
ng minh
di
.
nh l y 6.2.1. Nh u
.
ng tch phan theo cac nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on (a
i
, ), a
i
R da
`
n
de

n iRes
_
P
n
Q
m
e
iz
_
. Tch phan theo nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on lo
.
n (R) da
`
n de

n 0
theo bo

de
`
Jordan. T` u
.
do de

d`ang r ut ra ke

t lua
.
n th u
.
nhat cu a di
.
nh l y doi
vo
.
i > 0.
Doi vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p < 0 ta ca
`
n lay cac nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on du
.
o
.
i (xem nha
.
n
xet 6.2.1) v`a thu du
.
o
.
.
c die
`
u ke

t lua
.
n th u
.
hai.
V du
.
5. Tnh tch phan
I =

_
0
sinx
x
dx. (6.27)
Gia i. Tch phan pha i t`m co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
I =
1
2

sinx
x
dx
=
1
2
Re

e
ix
x
dx.
Do do, de

tnh (6.10) ta xet tch phan sau

I = (R, ) =
_
(R,)
e
iz
z
dz.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
461
trong do chu tuye

n dong (R, ) du
.
o
.
.
c mo ta tren h`nh VI. 6.
H`nh VI. 6
Tch phan I(R, ) = 0 v` h`am
e
iz
z
ch nh h`nh ben trong chu tuye

n (R, ).
Nhu
.
ng ma
.
t khac
I(R, ) =

_
R
e
ix
x
dx +
_
(0,)
e
iz
z
dx+
+
R
_

e
ix
x
dx +
_
(R)
e
iz
z
dz = 0.
V`
e
iz
z
=
1
z
+h(z), trong do h(z) l`a h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 0, nen
_
(0,)
e
iz
z
dz = i
0
_

d +
_
(0,)
h(z)dz i( 0).
Tch phan theo (R) da
`
n de

n 0 khi R . T o

ng hai tch phan theo hai

doa
.
n [R, ] v`a [, R] ba
`
ng

_
R
e
ix
x
dx +
R
_

e
ix
x
dx =
R
_

e
ix
e
ix
x
dx = 2i
R
_

sin x
x
dx.
Do do
0 = I(R, ) = 2i
R
_
0
sinx
x
dx i + 0() + 0(R),
462 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
v`a qua gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R ta thu du
.
o
.
.
c

_
0
sinx
x
dx =

2

V du
.
6. Tnh tch phan
I =

_
0
cos x cos x
x
2
dx, 0, 0.
Gia i. Tch phan pha i t`m co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
I =
1
2

e
ix
e
ix
x
2
dx
=
1
2
Re

e
ix
e
ix
x
2
dx
=
1
2
Re

f(x)dx.
Do do de

tnh tch phan tren day ta xet tch phan

J(R, ) =
_
(R,)
e
iz
e
iz
z
2
dz,
trong do (R, ) l`a chu tuye

n trong v du
.
5 (h`nh VI. 6) ta co

_
R
f(x)dx +
_
(0,)
f(z)dx +
R
_

f(x)dx +
_
(R)
f(z)dz = 0.
Ta xet tch phan theo (R). Hie

n nhien
_
(R)
f(z)dz da
`
n de

n 0 khi R
(theo bo

de
`
Jordan). B ay gi` o
.
ta xet tch phan theo nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on (0, ).
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
463
Ta co
f(z) =
i( )z +
(iz)
2
(iz)
2
2!
+. . .
z
2
=
i( )
z
+(z),
trong do (z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 0. T` u
.
do suy ra
lim
0
_
(0,)
f(z)dx = i( )(i) = ( ).
To

ng hai tch phan c` on la

.
i ba
`
ng
R
_

_
e
ix
+e
ix
x
2
+
e
ix
+e
ix
x
2
_
dx = 2
R
_

cos x cos x
x
2
dx.
Nhu
.
va
.
y
2
R
_

cos x cos x
x
2
dx +( ) + 0() + 0(R) = 0
v`a do do qua gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R ta thu du
.
o
.
.
c
2I +( ) = 0,
t` u
.
do
I =

2
( ).
6.2.5 Tch phan da
.
ng I =

R
+
R(x)x

dx
Gia su
.

R(x) =
P
n
Q
m
464 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
l`a mo
.
t h`am h u
.
u ty v`a l`a mo
.
t so thu
.
.
c.
Ta xet c ac tch phan da
.
ng
I() =

_
0
R(x)x

dx, (6.28)
trong do R(x) khong co cu
.
.
c die

m 0 v`a R(0) ,= 0 (v` trong tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p
ngu
.
o
.
.
c la
.
i R(x) = x
l
R
l
(x), trong do l l`a so nguyen). R
l
(x) ch nh h`nh ta
.
i
die

m z = 0, sao cho R
l
(0) ,= 0. Khi do thay cho (6.28) ta co the

xet tch
phan
I =
_
R
+
x

R
l
(x)dx; (R
l
(0) ,= 0, )).
Ta lu
.
u y ra
`
ng tch phan (6.28) ho
.
i tu
.
khi v`a ch khi cac die
`
u kie
.
n sau day
du
.
o
.
.
c thoa man:
a) h`am R(x) khong co cu
.
.
c die

m 0;
b) h`am R(x) thoa man die
`
u kie
.
n:
(b.1) lim
x0
[x[
+1
[R(x)[ = 0,
(b.2) lim
x
[x[
+1
[R(x)[ = 0.
Hie

n nhien die
`
u kie
.
n (b.1) du
.
o
.
.
c thoa man khi v` a ch khi + 1 > 0 (t u
.
c
l`a > 1). Ta xet die
`
u kie
.
n (b.2). Khi x th` ta co the

vie

t
R(x)
const
x
mn
(const ,= 0, mn Z).
Do do die
`
u kie
.
n (b.2) du
.
o
.
.
c thoa man khi v`a ch khi
mn 1 > 0,
hay l`a
+n m < 1.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
465
Nhu
.
va
.
y, o
.
day ta se gia thie

t ra
`
ng R(x) l`a h`am h u
.
u ty khong co cu
.
.
c
die

m 0, R(0) ,= 0. Tch phan da

.
ng (6.28) ho
.
i tu
.
khi v`a ch khi
> 1 (kha tch ta
.
i 0).
+n m < 1 (kha tch ta
.
i vo c` ung),
t u
.
c l` a
1 < mn 1. (6.29)
D
-
i
.
nh l y 6.2.3. Gia su
.
R =
P
n
Q
m
l`a h`am h u
.
u ty khong c o cac cu
.
.
c die

m 0
v`a l`a so thu
.
.
c khong nguyen sao cho
> 1, (6.30)
+n m < 1. (6.31)
Khi do
I() =
_
R
+
R(x)x

dx
=
2i
1 e
2i

a
i
Res[R(z)z

; a
i
], (6.32)
trong do z

l`a h`am du
.
o
.
.
c xac di
.
nh theo cong th u
.
c z

= e
lnz
, lnz = ln[z[ +
i arg z, 0 < arg z < 2.
Ch u
.
ng minh. Da
.
t
f(z) = R(z)z

v`a xet tch phan

I(R, ) =
_
(R,)
f(z)dz
trong do chu tuye

n dong (R, ) (h`nh VI. 7)

go
`
m
466 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
(1) doa
.
n [, R] (b`o
.
I)
(2) du
.
`o
.
ng tr`on (R) = [z[ = R,
(3) doa
.
n [R, ] (b`o
.
II)
(4) du
.
`o
.
ng tr`on (0, ) = [z[ = .
Doi vo
.
i th` u
.
a so da tri
.
cu a h`am du
.
o
.
i dau
tch phan H`nh VI.7
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
467
h(z) = z

= e

Ln z = [z[

e
i argz
= [z[

e
i
,
ta se cho
.
n nhanh thoa man die
`
u kie
.
n
0 < arg z < 2.
Hie

n nhien h`am z

n`ay ch nh h`nh trong mie

`
n
D = C R
+
,
v`a do do h`am
f(z) = R(z)z

,
phan h`nh.
Tren b`o
.
(I) cu a nhat c a

t = 0 nen
h(x +i0) = h(x) = x

> 0 (x > 0).

Bay gi`o
.
ta xet die

m z (II). Khi z (II) th` z = x i0 (x > 0) v`a

= 2, v`a do do
h(x i0) = x

e
i(2)
h(z)

z(II)
= h(x)e
2i
(x > 0).
T` u
.
he
.
th u
.
c v` u
.
a vie

t suy ra ra
`
ng
h(z)

z(II)
= e
2i
f(x).
Nhu
.
va
.
y
_
(I)
f(z)dz =
_
(I)
f(x)dx,
_
(II)
f(z)dz = e
2i
_
(I)
f(x)dx.
468 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Bay gi` o
.
ap du
.
ng di
.
nh l y co
.
ba n cu a Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
cho h`am f(z)
v`a chu tuye

n (R, ) ta co
_
(R,)
f(z)dz =
_
(I)
f(x)dx +
_
(R)
f(z)dz +
_
(II)
f(z)dz +
_
(0,)
f(z)dz
= 2i

a
i
Res[f(z), a
i
],
vo
.
i R du lo
.
n v`a du be; hay l`a
(1 e
2i
_
(I)
f(x)dx +
_
(0,)
f(z)dz +
_
(R)
f(z)dz = 2i

a
i
Res. (6.33)
Ta xet tch phan theo (R). Ta co
[f(z)[ = [R(z) z

[ const [z[
+nm
.
Do do

_
(R)
f(z)dz

const
2
_
0
R
+nm
Rd
= const 2 R
+nm+1
0 (R )
theo die
`
u kie
.
n (6.31).
Bay gi`o
.
ta xet tch phan theo (0, ).

_
(0,)
f(z)dz

max
z(0,)
[f(z)[
2
_
0

+1
d
= 2
+1
max
z(0,)
[f(z)[ 0 ( 0)
theo die
`
u kie
.
n (6.30).
Chuye

n qua gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R t` u
.
(6.33) ta thu du
.
o
.
.
c (6.32)
(de

y ra
`
ng v` khong nguyen nen 1 e
2i
,= 0). Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng
minh.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
469
Bay gi`o
.
ta xet mo
.
t v`ai v du
.
minh ho
.
a cho ch u
.
ng minh la

n vie
.
c u
.
ng du
.
ng
di
.
nh l y 6.2.3.
V du
.
7. Tnh tch phan
I =

_
0
x
1
1 +x
dx, 0 < < 1.
Gia i. Ta xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
z
1
1 +z
dz,
trong do (R, ) l`a chu tuye

n dong nhu
.
trong di
.
nh l y 6.2.3.
Ta co
f(z) =
z
1
1 +z
=
e
(1) lnz
1 +z
,
trong do lnz l`a nhanh ch nh h`nh khi 0 < arg z < 2. H` am f(z) c o cu
.
.
c die

m
do
.
n ta
.
i z = 1 vo
.
i tha
.
ng du
.
ba
`
ng
Res[f; 1] =
e
(1)ln(1)
(1 +z)

z=1
= e
(1)i
= e
i
.
Theo di
.
nh l y co
.
ba n ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
_
(R,)
f(z)dz =
_
(I)
f(x)dx +
_
(R)
f(z)dz +
_
(II)
f(z)dz +
_
(0,)
f(z)dz
= 2ie
i
,
hay l`a
(1 e
2i
)
_
(I)
x
1
1 +x
dx +
_
(0,)
+
_
(R)
= 2ie
i
.
470 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Ta xet tch phan theo (0, ). Khi z (0, ) ta c o z = e
i
, 0 2,
v`a

_
(0,)

2

1
1
const

.
Hie

n nhien khi > 0 th`

_
(0,)
0.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, khi z (R) ta co z = Re
i
, 0 2, v`a

_
(R)

2R
R
1
R 1
const R
1
v`a tat nhien
_
(R)
0 khi R .
Nhu
.
va
.
y, qua gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R ta co
(1 e
2i
)

_
0
x
1
1 +x
dx = 2ie
i
,
v`a do do

_
0
x
1
1 +x
dx =
2ie
i
1 e
2i
=
2i
e
i
e
i
=

sin

V du
.
8. Tnh tch phan (theo ngha gia tri
.
chnh)
I =

_
0
x
1
1 x
dx, 0 < < 1. (6.34)
Gia i. Vie
.
c ap du
.
ng tru
.
.
c tie

p di
.
nh l y 6.2.3 l`a khong the

du
.
o
.
.
c v` tren ban
tru
.
c R
+
h`am du
.
o
.
i dau tch phan c o cu
.
.
c die

m do
.
n x = 1.
De

tnh (6.34) ta xet tch phan

I(R, ) =
_
(R,)
e
(1) ln
1 z
dz, R > 1,
trong do chu tuye

n dong (R, ) (h`nh VI. 8) g o

`
m:
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
471
(1) doa
.
n tha

ng [, 1 ];
(2) nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on
(1, ) = [z 1[ = , Imz 0,
(3) doa
.
n tha

ng [1 +, R],
(4) du
.
`o
.
ng tr`on (R) = [z[ = R;
(5) doa
.
n tha

ng [R, 1 +];
(6) nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on
(e
2i
; ) = [z e
2i
[ = ,
Imz 0;
(7) doa
.
n tha

ng [1 , ];
(8) du
.
`o
.
ng tr`on (0, ) = [z[ = .
H`nh VI. 8
Hie

n nhien, tren c ac pha

`
n bien (1) v`a (3) ta co
f(z)

z(1),(3)
=
(xe
i
)
1
1 (xe
i
)
=
x
1
1 x
= f(x),
(tren (1) v`a (3) ta co = 0) v`a tren cac pha
`
n bien (5) v`a (7)
f(z)

z(5),(7)
= e
2i
f(x).
Do do theo di
.
nh l y co
.
ba n ve
`
tha
.
ng du
.
ta co the

vie

t
_
(0,)
f(z)dz + (1 e
2i
)
_
1
_

f(x)dx +
R
_
1+
f(x)dx
_
+
+
_
(1,)
f(z)dz +
_
(e
2i
,)
f(z)dz +
_
(R)
f(z)dz = 0. (*)
Ba
`
ng phu
.
o
.
ng phap u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
trong v du
.
7 tch phan th u
.
nhat v`a th u
.
nam o
.
ve

trai da
`
n de

n 0.
Ta xet tch phan theo (1, ). Ta
.
i lan c a
.
n die

m z = 1 (b`o
.
th u
.
nhat) ta
co
z
1
1 z
=
1
z 1
+h
1
(z),
472 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
trong do h
1
(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z = 1. V`
1 z = e
i
, dz = ie
i
d
nen
_
(1,)
f(z)dz =

_
0
_
ie
i
e
i
_
d +

_
0
h
1
[1 e
i
]ie
i
d
= i +

_
0
h
1
[1 e
i
]ie
i
d i ( 0).
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta c o
_
(e
2i
,)
f(z)dz =
2
_

e
2i
e
i
(ie
i
)d +
2
_

h
2
(z)dz,
trong do h
2
(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m z = e
2i
(die

m 1 cu a b`o
.
du
.
o
.
i). Do do
_
(e
2i
,)
f(z)dz = ie
2i
+ 0(), 0() 0 ( 0).
Bay gi`o
.
t` u
.
(*) v`a cac gia tri
.
gio
.
i ha
.
n v` u
.
a thu du
.
o
.
.
c ta co
(1 e
2i
)

_
0
x
1
1 x
dx +i(1 +e
2i
) = 0,
v`a t` u
.
do r ut ra
I =

_
0
x
1
1 x
dx = ctg.
Trong di
.
nh l y 6.2.3 ta ch xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi l`a so thu
.
.
c khong nguyen.
Ne

u l`a so nguyen th` cac die

`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y 6.2.3 khong c` on ph` u ho
.
.
p
n u
.
a. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay 1 e
2i
= 0 v`a tch phan
_
(R,)
c ung ba
`
ng 0 (v`
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
473
l uc n`ay R(z)z

l`a h`am h u
.
u ty v`a to

ng to`an pha
`
n mo
.
i tha
.
ng du
.
cu a no ba
`
ng
0) v`a do do

_
0
R(x)x

dx =
0
0
!
Do do de

tnh tch phan da

.
ng (6.28) khi nguyen ta ca
`
n tie

n h`anh theo mo
.
t
cach khac. Ta xet tch phan da
.
ng
I =
_
R+
x

(lnx)
k+1
R(x)dx. (**)
trong do R (nguyen hoa
.
c khong nguyen), k l`a so nguyen 0. Ta gia thie

t
R(x) thoa man c ac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y 6.2.3. Khi do tch phan v` u
.
a vie

t
ho
.
i tu
.
khi v`a ch khi no thoa man cac die
`
u kie
.
n (6.29) (v` th` u
.
a so (log x)
k+1
khong a nh hu
.
o
.
ng de

n tnh chat ho
.
i tu
.
cu a tch phan).
Ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y sau d ay
D
-
i
.
nh l y 6.2.4. Vo
.
i cac gia thie

t cu a di
.
nh ly 6.2.3 v`a l`a so nguyen ta co
he
.
th u
.
c sau day
(1)

_
0
R(x)x

dx =

a
i
Res[R(z)z

lnz, a
i
], (6.35)
(2)

_
0
R(x)x

log xdx =
1
2
Res[R(z)z

lnz; a
i
]
i

a
i
Res[R(z)z

lnz; a
i
]. (6.36)
Ch u
.
ng minh. Ta xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
R(z)z

(lnz)
k+1
dz, (6.37)
trong do (R, ) l`a chu tuye

n da cho
.
n trong di
.
nh l y 6.2.3 (h`nh VI. 7), z

l`a
nhanh ch nh h`nh cu a h`am z

trong (R, ) nha

.
n gia tri
.
du
.
o
.
ng o
.
b`o
.
tren
474 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
cu a nhat c a

t, log z l`a nhanh ch nh h`nh cu a logarit nha

.
n gia tri
.
du
.
o
.
ng cu a
b`o
.
tren cu a nhat c a

t. Khi do trong mie

`
n D ta co
lnz = ln[z[ +i arg z, 0 < arg z < 2.
Tch phan theo (I) da
`
n de

_
0
R(x)x

(lnx)
k+1
dx.
Trong khi do tch phan theo (II) da
`
n de

_
0
R(x)x

(e
2i
)(lnx + 2i)
k+1
dx.
Do do ta c`on pha i xet hai tch phan theo (R) v` a (0, ). Xet tch phan theo
(R). Ne

u z (R) th`
[ lnz[ =
_
ln
2
R +
2
(ln
2
R + (2)
2
)
1/2
< const lnR,
[ lnz[
k+1
< const(lnR)
k+1
. (6.38)
Do do ne

u z (R) th`
[f(z)[ = [R(z)z

(lnz)
k+1
[ const R

(lnR)
k+1
R
nm
= const
(lnR)
k+1
R
mn

T` u
.
do v`a die
`
u kie
.
n (6.29) suy ra ra
`
ng
lim
R
_
(R)
f(z)dz = 0.
Tu
.
o
.
ng tu
.
.
, ne

u z (0, ) th`
[ lnz[ const ln
1

(6.39)
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
475
v`a
[ log z[
k+1
const
_
log
1

_
k+1
v`a do do
lim
0
_
(0,)
f(z)dz = 0.
Nhu
.
va
.
y t` u
.
(6.37) v`a di
.
nh l y Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
lim
R,0
_
(R,)
f(z)dz = 2i

a
i
Res[f(z), a
i
],
hay l`a

_
0
R(x)x

[(lnx)
k+1
e
2i
(lnx + 2i)
k+1
]dx = 2i

a
i
Res[R(z); a
i
].
(6.40)
Ta xet c ac tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p rieng sau day
a) l`a so nguyen v`a k = 0. Khi do
2i

Res[R(z)z

lnz; a
i
] = 2i

_
0
R(x)x

dx,
v`a t` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c (6.35)
b) Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p k = 1. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o
2i

Res[R(z)z

(lnz)
2
; a
i
] = 4i

_
0
R(x)x

lnxdx + 4
2

_
0
R(x)x

dx,
v`a t` u
.
do ta thu du
.
o
.
.
c (6.36).
476 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Nha
.
n xet 6.2.3. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi khong pha i l`a so nguyen, ba
`
ng cach
da
.
t k = 0, t` u
.
he
.
th u
.
c (6.40) ta co
(1 e
2i
)

_
0
R(x)x

lnxdx 2ie
2i

_
0
R(x)x

dx
= 2i

Res[R(z)z

lnz; a
i
]. (6.41)
Ta xet tie

p mo
.
t v`ai v du
.
ve
`
tch phan da
.
ng (**)
V du
.
9. Tnh tch ph an
I =

_
0
x
1/2
lnx
dx
(x + 1)
2

Gia i. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay =
1
2
, n = 0, m = 2, k = 0.
Do do die
`
u kie
.
n (6.29) du
.
o
.
.
c thoa man. T` u
.
cong th u
.
c (6.41) ta co
2

_
0
x

1
2
lnx
dx
(x + 1)
2
+ 2i

_
0
x

1
2
(x + 1)
2
dx = 2iRes[f(z); 1].
V` die

m z = 1 l`a cu
.
.
c die

m cap hai nen

Res[f; 1] = lim
z1
[z
1/2
lnz]

=
__

1
2
_
z

1
2
z
lnz +
1
z
z

1
2
_
z=1
=
__

1
2
_
i
1
i +
i
1
_
=

2
+i.
T` u
.
do de

thay ra
`
ng

_
0
x

1
2
lnx
dx
(x + 1)
2
= ,

_
0
x

1
2
(x + 1)
2
dx =

2

V du
.
10. Tnh tch phan
J =

_
0
lnx
(x +a)
2
+b
2
dx.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
477
Gia i. De

tnh tch phan n`ay ta cho

.
n chu tuye

n nhu
.
trong di
.
nh l y 6.1.3
(h`nh VI.9) v`a xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
ln
2
z
(z +a)
2
+b
2
dz,
trong do ln l`a nhanh ch nh h`nh thoa man die
`
u kie
.
n
0 arg z 2,
f(z)

z(I)
=
ln
2
x
(x +a)
2
+b
2
,
f(z)

z(II)
=
(lnx + 2i)
2
(x +a)
2
+b
2
=
ln
2
x + 4i lnx 4
2
(x +a)
2
+b
2

Bay gi`o
.
t` u
.
di
.
nh l y co
.
ba n ve
`
th a
.
ng du
.
ta thu du
.
o
.
.
c
_
(I)
+
_
(R)
+
_
(II)
+
_
(0,)
=
= 2iRes[f; a +bi] + Res[f; a bi]. (6.42)
Ba
`
ng cach su
.
du
.
ng cac u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng (6.38) v`a (6.39) de

d`ang thay ra
`
ng
lim
0
_
(0,)
= lim
R
_
(R)
= 0.
Ta tnh tha
.
ng du
.
cu a f ta
.
i cac cu
.
.
c die

m do
.
n cu a no. Ta co
Res[f; a +ib] =
[lnr +i( )]
2
2bi
,
Res[f; a bi] =
[lnr +i( +)]
2
2bi
,
trong do r = (a
2
+b
2
)
1/2
, = arctg
b
a
.
478 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Do do qua gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R , t` u
.
(6.42) ta thu du
.
o
.
.
c
0
_

(lnx + 2i)
2
(x +a)
2
+b
2
dx +

_
0
ln
2
x
(x +a)
2
+b
2
dx =
= 4i

_
0
lnx
(x +a)
2
+b
2
dx + 4
2

_
0
dx
(x +a)
2
+b
2
=
=
4
b
( i lnr)
v`a

_
0
lnx
(x +a)
2
+b
2
dx =
ln r
b
=
ln(a
2
+b
2
)
1/2
b
arctg
b
a
.
6.2.6 Mo
.
t s o

v du
.
khac
Trong thu
.
.
c te

, de

ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap tha
.
ng du
.
trong vie
.
c tnh cac tch
phan (chu ye

u l`a tch phan suy ro

.
ng) hoa
.
c ta pha i du
.
a nh u
.
ng tch phan ca
`
n
tnh ve
`
cac da
.
ng chnh ta

c da tr`nh b`ay tren day, hoa

.
c ta ap du
.
ng tru
.
.
c tie

p
cac phu
.
o
.
ng phap tu
.
o
.
ng tu
.
.
cho c ac tch phan vo
.
i da
.
ng da cho.
Ta se neu mo
.
t v`ai v du
.
minh ho
.
a cho die
`
u v` u
.
a noi.
V du
.
11. Ta xet tch phan
J() =

e
x
1 +e
x
dx, 0 < < 1. (6.43)
Gia i.
a) Du
.
a tch phan (6.43) ve
`
da
.
ng chnh ta

c. Hie

n nhien ba
`
ng phep the

e
x
= t ta se du
.
a tch phan da cho ve
`
da
.
ng

_
0
t
1
1 +t
dt.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
479
Do l`a tch phan da nghien c u
.
u trong v du
.
7.
b)

Ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap tha
.
ng du
.
tru
.
.
c tie

p. Ta xet h`am
f(z) =
e
z
1 +e
z

H`nh VI.9
V` h`am e
z
l`a tua
`
n ho`an vo
.
i chu k` y thua
`
n a o 2i nen h`am f(z) ch thay do

i
mo
.
t th` u
.
a so e
2i
khi z nha
.
n gia tri
.
so 2i. Do do ta se cho
.
n chu tuye

n tch
phan l`a chu vi h`nh ch u
.
nha
.
t vo
.
i cac d nh l`a R, R, R+2i, R+2i (h`nh
VI. 9). Trong h`nh ch u
.
nha
.
t do h`am f(z) c o cu
.
.
c die

m do
.
n z = i vo
.
i tha
.
ng
du
.
ba
`
ng
Res[f; i] =
e
i
(1 +e
z
)

z=i
= e
i
.
Theo di
.
nh l y Cauchy ta co
_
(I)
f(z)dz +
_
(II)
f(z)dz +
_
(III)
f(z)dz +
_
(IV )
f(z)dz = 2ie
i
. (6.44)
_
(I)
f(z)dz =
R
_
R
e
x
1 +e
x
dx,
_
(III)
f(z)dz =
R
_
+R
e
(x+2i)
1 +e
x+2i
dx = e
2i
R
_
R
e
x
1 +e
x
dx.
480 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Tren doa
.
n (II) ta c o z = R +iy, 0 y 2 nen
[f[
z(II)
=

e
(R+iy)
1 +e
R+iy

e
R
e
R
1
v`a do do

_
(II)
f(z)dz

2
e
R
e
R
1
= 2
e
(1)R
1 e
R
0(R ) (v` < 1).
C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
, tren doa
.
n (IV) ta co
[f[
z(IV )
=

e
(R+iy)
1 +e
R+iy

e
R
1 e
R
v`a do do

_
(IV )
f(z)dz

2
e
R
1 e
R
0(R ) (v` > 0).
Nhu
.
va
.
y ne

u 0 < < 1 th` qua gio

.
i ha
.
n khi R t` u
.
(6.44) ta co

e
x
1 +e
x
dx e
2i

e
x
1 +e
x
dx = 2ie
i
hay l`a

e
x
1 +e
x
dx =

sin

V du
.
12. Tnh tch phan
I =
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3
dx, (1 < p < 2). (6.45)
Gia i. De

ap du
.
ng l y thuye

t tha
.
ng du
.
tnh tch phan n`ay, da
`
u tien ta
thac trie

n gia i tch h`am du

.
o
.
i dau tch phan ra ma
.
t pha

ng ph u
.
c. Gia su
.

D = C [0, 1]. De

d`ang thay ra
`
ng thac trie

n gia i tch
F(z) =
z
p
(1 z)
1p
(1 +z)
3
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
481
cu a h`am du
.
o
.
i dau tch phan co hai die

m re nhanh l`a 0 v`a 1 v`a trong mie

`
n D
ta c o the

tach nhanh ch nh h`nh cu a h`am gia i tch F(z). Ta se tach nhanh

ch nh h`nh f(z) cu a F(z) sao cho f(z) > 0 khi z o
.
b`o
.
tren cu a nhat ca

t
[0, 1].
Khi z = x +i0, 0 < x < 1 thuo
.
c b`o
.
tren cu a nhat c a

t
f(x +i0) = f(z)

zI
=
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3
= f(x) > 0, 0 < x < 1.
Ta t`m gia tri
.
f(x i0). Khi die

m z = x i0 o
.
b`o
.
du
.
o
.
i cu a nhat ca

t, ta co:
z
p
(1 z)
1p
= [z[
p
[1 z[
1p
e
i{p
1
+(1p)
2
}
,

1
=

arg z,
2
=

arg(z 1),
trong do l`a du
.
`o
.
ng cong noi die

m thuo
.
c b`o
.
I vo
.
i die

m z D. Ne

u z

II
=
x i0 (0 < x < 1) th`

1
= 2,
2
= 0,
v`a do do
z
p
(1 z)
1p
= e
2pi
[x
p
(1 x)
1p
].
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
f(z)

zII
= e
2pi
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3

Bay gi`o
.
ta xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
f(z)dz,
trong do chu tuye

n dong (R, )
(H`nh VI. 10) go
`
m:
H`nh VI. 10
482 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
(1) du
.
`o
.
ng tr`on (0, ) = [z[ = ;
(2) b`o
.
(I) cu a nhat c a

t [, 1 ]
(3) du
.
`o
.
ng tr`on (1, ) = [z 1[ = ;
(4) b`o
.
(II) cu a nhat c a

t [, 1 ];
(5) du
.
`o
.
ng tr`on (R) = [z[ = R, R > 1.
Theo di
.
nh l y Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
_
(R,)
=
_
(0,)
f(z)dz + (1 e
2pi
)
1
_

f(x)dx +
_
(1,)
f(z)dz +
_
(R)
f(z)dz
= 2iRes[f, 1].
Ta co
Res[f; 1] =
1
2!
lim
z1
z
p
(1 z)
1p

= p(p 1)2
p2
e
pi
,
v`a nhu
.
va
.
y
_
(0,)
+(1 e
2pi
)
1
_

f(x)dx +
_
(1,)
+
_
(R)
= ip(p 1)2
p1
e
pi
. (6.46)
Ta xet tch phan theo (0, ). V` z (0, ) nen z = e
i
, 0 2, do do

_
(0,)

2
_
0

p
(1 +)
1p
(1 )
3
d const
p+1
.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
lim
0
_
(0,)
f(z)dz = 0 (v` p > 1).
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
483
C ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta co
lim
0
_
(1,)
f(z)dz = 0, p < 2.
Ta xet tch phan theo (R). V` z (R) nen z = Re
i
, 0 2 v`a do
do

_
(R)

2
_
0
R
p
(1 +R)
1p
(R1)
3
Rd const
1
R
0 (R ).
T` u
.
cac u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng n`ay v`a (6.46) trong gio
.
i ha
.
n khi 0 v`a R ta co
(1 e
2pi
)
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3
dx = ip(p 1)2
p1
e
pi
hay l`a
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3
dx = ip(p 1)2
p1
e
pi
hay l`a
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
(1 +x)
3
dx =
ip(p 1)2
p1
e
pi
1 e
2pi
=
(nhan tu
.
v`a ma

u so vo
.
i e
pi
)
=
p(1 p)
2
p+2
sin p

Nha
.
n xet 6.2.4. Ta nha
.
n xet ra
`
ng ba
`
ng phep the

x
1 x
= t tch phan (6.45)
se du
.
o
.
.
c du
.
a ve
`
tch phan da nghien c u
.
u trong 5

(tch phan da
.
ng (6.28)).
V du
.
13. Tnh tch phan
I =
+1
_
1
(1 +x)
p
(1 x)
1p
1 +x
2
dx, 1 < p < 2.
484 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Gia i. Ta k y hie
.
u
D = C [1, +1]
ma
.
t pha

ng vo
.
i nhat c a

t theo doa
.
n [1, +1] c o hai b`o
.
(I) v`a (II), trong mie
`
n
D ta tach nhanh ch nh h`nh cu a h`am
f(z) =
(1 +z)
p
(1 z)
1p
1 +z
p
l`a thac trie

n gia i tch h` am du
.
o
.
i dau tch phan ra to`an ma
.
t pha

ng. Ta cho
.
n
nhanh ch nh h`nh f(z) thoa man die
`
u kie
.
n
f(z) > 0
khi z thuo
.
c b`o
.
tren cu a nhat c a

t [1, +1] v`a do do

f(x +i0) = f(z)

z(I)
=
(1 +x)
p
(1 x)
1p
1 +x
2
= f(x) > 0, 1 < x < 1,
f(x i0) = f(z)

z(II)
= e
2pi
f(x).
Ta xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
f(z)dz,
trong do (R, ) l`a chu tuye

n dong, go
`
m:
(1) du
.
`o
.
ng tr`on (1, ) = [z + 1[ = ;
(2) b`o
.
(I) cu a nhat c a

t: (I) = [1 +, 1 ];
(3) du
.
`o
.
ng tr`on (1, ) = [z 1[ = ;
(4) b`o
.
(II) cu a nhat c a

t: (II) = [1 +, 1 ];
(5) du
.
`o
.
ng tr`on (R) = [z[ = R > 1.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
485
Theo di
.
nh l y Cauchy ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
_
(R,)
f(z)dz =
_
(1,)
f(z)dz + (1 e
2pi
)
1
_
1+
f(x)dx
+
_
(1,)
f(z)dz +
_
(R)
f(z)dz
= 2iRes[f; i] + Res[f; i] = 2i

Resf. (6.47)
Ta tnh tha
.
ng du
.
Res[f; i] =
_
(1 +z)
p
(1 z)
1p
2z
_

z=i
.
Ba
`
ng cach tnh c ac gia tri
.
cu a h`am lu y th` u
.
a (1 + z)
p
(1 z)
1p
ta
.
i cac
die

m z = i v`a z = i, de

d`ang thay ra
`
ng
Res[f; +i] =

2
2i
e
i
_
p

4
_
Res[f; i] =

2
2i
e
i
_
p

2
+

4
_
v`a t` u
.
do ta c o the

vie

t (6.47) du
.
o
.
i da
.
ng
_
(1,)
f(z)dz + (1 e
2pi
)
1
_
1+
(1 +x)
p
(1 x)
1p
1 +x
2
dx+
+
_
(1,)
f(z)dz +
_
(R)
f(z)dz =
=

2
_
e
i
_
p

4
_
e
i
_
p
3
2
+

4
_
_
(6.48)
V` 1 < p < 2 nen de

d`ang thay ra
`
ng
lim
0
_
(1,)
f(z)dz = lim
0
_
(1,)
f(z)dz = 0.
486 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Ta xet tch phan
_
(R)
f(z)dz. Hie

n nhien tch phan n`ay khong da

`
n de

n 0
khi R . Do do, de

xet tch phan theo (R) ta d` ung di

.
nh ngha 6.1.2 v`a
he
.
qua 6.1.2. Ta c o
Res[f; ] =
1
2i
_
(R)

f(z)dz,
v`a do do
_
(R)
f(z)dz = 2iRes[f; ].
Ta tnh tha
.
ng du
.
Res [f; ]. Ta co
Res[f; ] = lim
z
zf(z)
v`a de

tnh gio
.
i ha
.
n do, ta c a
`
n tnh gio
.
i ha
.
n cu a modun v`a acgumen cu a
zf(z).
a) lim
z
[z[ [f(z)[ = lim
z

1 +
1
z

1
1
z

1p

1 +
1
z
2

= 1.
b) Tnh lim
z
[arg zf(z)]. V` gio
.
i ha
.
n cu a h`am ch nh h`nh khong phu
.
thuo
.
c
v`ao hu
.
o
.
ng da
`
n de

n gio
.
i ha
.
n nen trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta cho z da
`
n de

n
theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c. Ta c o
lim
z
arg[zf(z)] = lim
z
arg z +p arg(1 +z) + (1 p) arg(1 z) + arg(1 +z
2
)
= 0 + 0 + (1 p)() + 0 = (p 1).
Do do
lim
z
zf(z) = e
(p1)i
= e
pi
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
487
v`a t` u
.
do suy ra
Res[f; ] = e
pi
,
_
(R)
f(z)dz = 2ie
pi
. (6.49)
Chuye

n qua gi o
.
i ha
.
n khi 0 v`a R , t` u
.
(6.48) v`a (6.49) ta thu
du
.
o
.
.
c
I =

2
_
e
i
_
p

4
_
e
i
_
p
3
2
+

4
_
_
+ 2ie
pi
1 e
2pi
=

2
_
e
i
_
p

2
+

4
_
e
i
_
p

2
+

4
_
_
+ 2i
e
pi
e
pi
=

2 sin
_
p

2
+

4
_
1
_
sin p

V du
.
14. Tnh tch phan
I =
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
2 +x
dx, 1 < p < 2.
Gia i. Gia su
.

f(x) =
x
p
(1 x)
1p
2 +x

H`am f(x) du
.
o
.
.
c cho tren doa
.
n (0, 1) R co the

thac trie

n gia i tch ra
to`an ma
.
t pha

ng ph u
.
c v`a thac trie

n gia i tch cu a no, h`am

F(z) =
z
p
(1 z)
1p
2 +z
co hai die

m phan nhanh l`a z = 0 v`a z = 1.

488 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Gia su
.
D = C [0, 1). Khi do, trong mie
`
n D ta co the

tach nhanh ch nh
h`nh cu a h`am gia i tch F(z). Ta se cho
.
n nhanh ch nh h`nh f(z) thoa man
die
`
u kie
.
n
f(z) > 0
khi z thuo
.
c b`o
.
tren I cu a nhat c a

t (0, 1) v`a do do
f(z)

z(I)
= f(x) =
x
p
(1 x)
1p
2 +x

Ta t`m gia tri
.
cu a f(z) o
.
b`o
.
du
.
o
.
i (II) cu a nhat ca

t (0, 1). De

d`ang thay ra
`
ng
f(z)

z(II)
= e
(1p)2i
x
p
(1 x)
1p
2 +x
= e
(1p)2i
f(x).
Ta xet tch phan
I(R, ) =
_
(R,)
f(z)dz,
trong do (R, ) l`a chu tuye

n dong go
`
m:
(1) du
.
`o
.
ng tr`on (0; ) = [z[ = ;
(2) b`o
.
(I) cu a nhat c a

t (0, 1);
(3) du
.
`o
.
ng tr`on (1, ) = [z 1[ = ;
(4) b`o
.
(II) cu a nhat c a

t (0, 1);
(5) du
.
`o
.
ng tr`on (R) = [z[ = R, R > 2.
De

d`ang thay ra
`
ng tch phan theo cac du
.
`o
.
ng tr`on (0, ) v`a (1, ) de
`
u
da
`
n de

n 0 khi 0. Do do theo di
.
nh l y Cauchy ta co
(1 e
2pi
)
1
_
0
x
p
(1 x)
1p
2 +x
dx = 2iRes[f; 2]
_
(R)
f(z)dz
= 6i
_
2
3
_
p
e
pi
+
_
(R)
f(z)dz.
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
489
Doi vo
.
i tch phan
_
(R)
f(z)dz ta co the

vie

t
_
(R)
f(z)dz = 2iRes[f; ].
Do do ta c a
`
n tnh Res[f; ]. De

l`am vie
.
c do, ta xet h`am
F

(z) =
_
1
1
z
_
1p
1 +
2
z

Hie

n nhien do l`a mo
.
t h`am da tri
.
. Ta se xet nhanh f

(z) cu a h`am F

(z) sao
cho nhanh do da
`
n de

n 1 khi z . Doi vo
.
i nhanh do ta c o
_
1
1
z
_
1p
1 +
2
z
=
_
1 (1 p)
1
z
+
(1 p)(p)
2!
1
z
2
. . .
_

_
1
2
z
+
_
2
z
_
2
+. . .
_
= 1 [(1 p) + 2]
1
z
+. . .
T` u
.
do suy ra ra
`
ng
c
1
(f

) = 3 +p,
(he
.
so cu a 1/z).
Ta nha
.
n xet them ra
`
ng
a) [f[ = [f

[;
b) arg f(z) ,= arg f

(z).
Tha
.
t va
.
y, khi z theo R
+
ta co
arg
z
p
(1 z)
1p
2 + z
(1 p)
490 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
trong khi do
arg f

(z) 0
khi z theo R
+
v` limf

(z) = 1. T` u
.
do suy ra ra
`
ng tren ban tru
.
c R
+
ta co
f(z) = e
i(1p)
f

(z)
v`a theo di
.
nh l y duy nh at, bie

u th u
.
c v` u
.
a vie

t d ung cho to`an ma

.
t pha

ng. Do
do
c
1
(f) = (p 3)e
i(1p)
v`a
_
(R)
f(z)dz = +2i(p 3)e
i(1p)
.
Nhu
.
va
.
y khi 0 v`a R ta c o
(1 e
2pi
)J = 6i
_
2
3
_
p
e
pi
2i(p 3)e
i(1p)
hay l`a
J =

sinp
_
p 3 3
_
2
3
_
p
_
.
6.2.7 T`m to

ng cu a chuo

i
Cac phu
.
o
.
ng phap cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
c`on du
.
o
.
.
c ap du
.
ng de

kha o sat to

ng
cac chuo

i. Trong mo
.
t so tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p, vie
.
c do thu
.
`o
.
ng du
.
.
a tren cac di
.
nh l y
sau day:
D
-
i
.
nh l y 6.2.5. Gia su
.

R(z) =
P
n
(z)
Q
m
(z)
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
491
l`a h`am h u
.
u ty vo
.
i cac cu
.
.
c die

m kh ong nguyen z
1
, z
2
, . . . , z
p
(z
k
, Z, k = 1, 2, . . . , p) v`a gia su
.
m n + 2.
Khi do

<n<
R(n) =
p

k=1
Res[R(z)ctgz; z
k
]. (6.50)
Ch u
.
ng minh. Ta xet tch phan
I(n) =
_
(n)
R(z)ctgzdz; n = 0, 1, 2, . . . ,
trong do (R) l`a bien cu a h`nh vuong vo
.
i tam ta
.
i goc to
.
a do
.
vo
.
i cac d nh ta
.
i
_
n +
1
2
_
(1, i)
sao cho cac die

m z
1
, z
2
, . . . , z
p
thuo
.
c pha
`
n trong cu a no (h`nh VI.11).
H`nh VI.11
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng lim
n
I(n) = 0. V` ma

u so cu a R(n) co ba
.
c cao
ho
.
n b a
.
c tu
.
so hai do
.
n vi
.
nen
[R(z)[ const
1
[z[
2
v`a do do
max
z(n)
[R(z)[
const
_
n +
1
2
_
2

const
n
2
(6.51)
492 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Bay gi` o
.
ta xet [ctgz[ tren (n). Tren c ac ca
.
nh song song vo
.
i tru
.
c a o ta c o
[ctgz[
zDnAn,BnCn
=

cos
_

_
n +
1
2
_
+iy
_
sin
_

_
n +
1
2
_
+iy
_

siniy
cos iy

e
y
e
y
e
y
+e
y

< 1,
c`on tren cac ca
.
nh song song vo
.
i tru
.
c thu
.
.
c th`
[ctgz[
zAnBn,CnDn
=

cos
_
nx i
_
n +
1
2
_

_
sin
_
nx i
_
n +
1
2
_

ch
_
n +
1
2
_

sh
_
n +
1
2
_

=
1 +e
(2n+1)
1 e
(2n+1)

1 +e

1 e

=
e

+ 1
e

1
(o
.
day ta da su
.
du
.
ng c ac bat da

ng th u
.
c
[ cos z[
[e
iz
[ +[e
iz
[
2
=
e
y
+e
y
2
= chy
[ sinz[ [shy[).
Nhu
.
va
.
y vo
.
i mo
.
i z (n) ta co
[ctg z[
z(n)

e

+ 1
e

1
, (6.52)
v`a do do t` u
.
(6.51) v`a (6.52) suy ra
[I(n)[
e

+ 1
e

1

const
n
2
4(2n + 1)

const
n
0 (n ).
6.2. Mo
.
t so u
.
ng du
.
ng cu a l y thuye

t tha
.
ng du
.
493
Nhu
.
ng ma
.
t khac, theo di
.
nh l y ve
`
tha
.
ng du
.
ta co
I(n) = 2i
_
n

n
Res[R(z)ctgz; k] +
p

k=1
Res[., z
k
]
_
(6.53)
trong do z = 0, 1, 2, . . . , n l`a cu
.
.
c die

m cu a ctgz.
Hie

n nhien ra
`
ng
Res[R(z)ctgz; k] =
1

R(k)
v`a do do t` u
.
(6.53) ta co
I(n) = 2i
n

n
R(k)

+
p

1
Res[R(z)ctgz; z
k
].
Qua gio
.
i ha
.
n khi n ta thu du
.
o
.
.
c c ong th u
.
c pha i ch u
.
ng minh.
D
-
i
.
nh l y 6.2.6. Vo
.
i cac gia thie

t cu a di
.
nh ly 6.2.5 ta c` on c o

<n<
(1)
n
R(n) =
p

k=1
Res
_
R(z)
sinz
; z
k
_
. (6.54)
Ch u
.
ng minh. C ung nhu
.
trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 6.2.5, ta xet tch phan
I(n) =
_
(n)
R(z)dz
sinnz
, (n) = chu vi h`nh vuong A
n
B
n
C
n
D
n
, v`a hie

n nhien
ra
`
ng
I(n) = 2i
_
1

n
(1)
k
R(k) +
p

k=1
Res
_
R(z)
sinz
; z
k
__
.
Ta c a
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng I
n
0 khi n . De

l`am vie
.
c do, ta se u
.
o
.
c
lu
.
o
.
.
ng

1
sinz

khi z bie

n thien tren cac ca

.
nh h`nh vuong A
n
B
n
C
n
D
n
.
Tren c ac ca
.
nh song song vo
.
i tru
.
c a o ta co

1
sinz

1
sin
_

_
n +
1
2
_
+iy
_

1
cos iy

=
1
chy
< 1
494 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
(v` chy khong bi
.
cha
.
n khi y tang !) c`on tren cac ca
.
nh song song vo
.
i tru
.
c
thu
.
.
c th`

1
sin
_

_
n +
1
2
_
i x
_

1
sh
_
n +
1
2
_

< 1.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng lim
n
I(n) = 0 v`a ta thu du
.
o
.
.
c c ong th u
.
c (6.54).
V du
.
16. T`m to

ng cu a chuo

<n<
1
(a +n)
3
; a , Z.
Gia i. Da
.
t
R(z) =
1
(a +z)
2
v`a ap du
.
ng di
.
nh l y 6.2.5 ta c o
1

<n<
1
(a +n)
2
= Res
_
1
(a +z)
2
ctgz; a
_
.
V`
ctgz = ctg(a) + (z a)
_
1
sin
2
a
_
+. . .
nen
Res
_
ctgz
(a +z)
2
; a
_
=

sin
2
a
v`a do do

<n<
1
(a +n)
2
=

2
sin
2
a

V du
.
17. T`m to

ng cu a chuo

<n<
(1)
n
(n +a)
2
; a , Z.
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 495
Gia i. Da
.
t
R(z) =
1
(z +a)
2
,
v`a ap du
.
ng di
.
nh l y 6.23 ta c o
1

<n<
(1)
n
(a +n)
2
= Res
_
1
(z +a)
2
sinz
, a
_
.
De

d`ang thay ra
`
ng
Res[.; a] =
cos a
sin
2
a
v`a do do

<n<
(1)
n
(a +n)
2
=

2
cos a
sin
2
a

6.3 H` am nguyen v`a h`am phan h`nh
6.3.1 H`am phan h`nh. B`ai toan Cousin th u
.
nha

t trong
ma
.
t pha

ng ph u
.
c
Ta lu
.
u y ra
`
ng h`am do
.
n tri
.
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am phan h`nh ne

u trong to`an ma
.
t
pha

ng (co the

tr` u
.
die

m ) no ch co c ac die

m bat thu
.
`o
.
ng l`a cu
.
.
c die

m (xem
4.3.5).
H`am phan h`nh co the

co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n hoa
.
c vo ha
.
n cac cu
.
.
c die

m. Ne

u
no co vo so cu
.
.
c die

m th` c ac cu
.
.
c die

m khong the

co die

m tu
.
trong C v` die

m
tu
.
do l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng nhu
.
ng khong co la
.
p v`a trong mo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p no
khong pha i l`a cu
.
.
c die

m. Die
`
u do trai vo
.
i di
.
nh ngha h`am phan h`nh.
Bay gi`o
.
ta xet c ac du
.
`o
.
ng tr`on C
n
v`a C
n+1
vo
.
i ban knh ba
`
ng n v`a n + 1
tu
.
o
.
ng u
.
ng. T` u
.
die
`
u da noi tren suy ra ra
`
ng gi u
.
a cac du
.
`o
.
ng tr`on n`ay ch co
mo
.
t so h u
.
u ha
.
n cu
.
.
c die

m cu a h` am phan h`nh. Die

`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng cac
cu
.
.
c die

m co the

danh so theo th u
.
tu
.
.
khong gia m doi vo
.
i mo dun cu a ch ung
[a
1
[ [a
2
[ [a
n
[
496 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
v`a khi do lim
n
a
n
= .
Gia su
.
f l`a h`am phan h`nh v`a a
n
l`a mo
.
t trong cac cu
.
.
c die

m cu a no. Ta
k y hie
.
u
g
n
(z) = g
n
_
1
z a
n
_
l`a pha
`
n chnh cu a khai trie

n Laurent ta
.
i lan ca
.
n die

m a
n
.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang nghien c u
.
u b`ai toan Cousin th u
.
nhat trong ma
.
t
pha

ng ph u
.
c.
Gia su
.
a
n
l`a ta
.
p ho
.
.
p dong c ac die

m co la
.
p cu a C. Doi vo
.
i mo

i die

m a
n
ta xac di
.
nh h`am da
.
ng
g
n
(z) =
mn

k=1
a
k,n
_
1
z a
n
_
k
(6.55)
(do l`a nh u
.
ng da th u
.
c d oi vo
.
i 1/(z a
n
)).
B`ai toan Cousin th u
.
nhat du
.
o
.
.
c da
.
t ra nhu
.
sau. Hay x ac di
.
nh h`am phan
h`nh f trong C sao cho f c o cu
.
.
c die

m ta
.
i a
n
vo
.
i pha
`
n chnh tu
.
o
.
ng u
.
ng g
n
(z)
ta
.
i cac cu
.
.
c die

m do, c`on h`am f g

n
(z) th` ch nh h`nh ta
.
i c ac die

m a
n
.
1. Ne

u so cu
.
.
c die

m a
n
l`a h u
.
u ha
.
n (v du
.
m) th` h`am nhu
.
the

se l`a, cha

ng
ha
.
n
f(z) =
m

n=1
g
n
_
1
z a
n
_
.
2. Gia su
.
so cu
.
.
c die

m cu a h`am f l`a vo ha
.
n. De

tr`nh b`ay l`o

.
i gia i cu a b`ai
toan Cousin trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay, da
`
u tien ta ca
`
n quy u
.
o
.
c hie

u su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a chuo

i cac h`am phan h`nh.

D
-
i
.
nh ngha 6.3.1. Chuo

i cac h`am phan h`nh du

.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
(tu
.
o
.
ng u
.
ng:
ho
.
i tu
.
de
`
u) tren ta
.
p ho
.
.
p M ne

u ch mo
.
t so h u
.
u ha
.
n cac so ha
.
ng cu a no co
cu
.
.
c die

m tren M v`a sau khi ca

t bo cac so ha
.
ng ay th` chuo

i ho
.
i tu
.
(tu
.
o
.
ng
u
.
ng ho
.
i tu
.
de
`
u) tren M.
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 497
Bay gi`o
.
ta se ch u
.
ng minh di
.
nh l y ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i l`o
.
i gia i cu a b`ai toan
Cousin th u
.
nhat trong ma
.
t pha

ng ph u
.
c, t u
.
c l`a ch u
.
ng minh su
.
.
to
`
n ta
.
i h`am
phan h`nh vo
.
i cac cu
.
.
c die

m v`a pha
`
n chnh tu
.
o
.
ng u
.
ng cho tru
.
o
.
c.
D
-
i
.
nh l y 6.3.1. (Mittag-Leer) Gia su
.

_
a
n
_

n=1
l` a day die

m r`o
.
i ra
.
c bat
k`y cu a C
0 [a
1
[ [a
2
[ [a
n
[ . . . lim
n
a
n
= v`a g
n
(z) = g
n
_
1
z a
n
_
l`a day cac da th u
.
c bat k`y cu a
1
z a
n
, n = 0, 1, 2, . . .
Khi do to
`
n ta
.
i h`am phan h`nh f c o cu
.
.
c die

m ta
.
i mo
.
i a
n
(v` a c ung ch ta
.
i
cac die

m ay) v o
.
i cac pha
`
n chnh g
n
(z) tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Ch u
.
ng minh. 1. Khong gia m to

ng quat, ta c o the

cho ra
`
ng a
n
,= 0 v` thay
cho f ta c o the

xet h`am f g
0
, trong do g
0
l`a pha
`
n chnh cu a f ta
.
i die

m
z = 0.
H`am g
n
(z) ch nh h`nh trong mie
`
n D
n
= C a
n
, do do co the

khai trie

n
g
n
(z) th`anh chuo

i lu y th` u
.
a
g
n
(z) = a
(n)
0
+a
(n)
1
z + +a
(n)
k
z
k
+. . . (6.56)
Chu o

i (6.56) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on [z[ < [a
n
[. Ta cho
.
n mo
.
t day
_

n
_

n=1
,
n
> 0 sao cho chuo

n
ho
.
i tu
.
. V` chuo

i (6.56) ho
.
i tu
.
de
`
u tren
t` u
.
ng comp a

c cu a h`nh tr`on [z[ < [a

n
[,
n
> 0, m
n
N sao cho khi
[z[ <
1
2
[a
n
[ ta co

g
n
(z)
mn

k=1
a
(n)
k
z
k

<
n
. (6.57)
Ta da
.
t P
n
(z) =
mn

k=1
a
(n)
k
z
k
v`a xet chuo

n>1
[g
n
(z) P
n
(z)[. (6.58)
498 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
Ta se ch u
.
ng to ra
`
ng chuo

i (6.58) ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K C
theo ngha cu a di
.
nh ngha (6.55). Tha
.
t va
.
y, ta
.
p ho
.
.
p K C bat k` y luon
luon co the

xem l`a na
`
m trong h`nh tr`on [z[ < R, R > 0 n`ao do. Ta k y
hie
.
u N(R) + 1 l`a ch so m`a ba

t da
`
u t` u
.
do tat ca cac cu
.
.
c die

m a
n
de
`
u na
`
m
ngo`ai h`nh tr`on vo
.
i ban knh g ap doi:
[a
n
[ > 2R [a
n
[/2 > R n > N(R), (6.59)
v`a xet chuo

nN(R)+1
[g
n
(z) P
n
(z)]. (6.60)
Tat ca cac cu
.
.
c die

m cu a chuo

i (6.3.6) de
`
u thoa man die
`
u kie
.
n (6.59):
[a
n
[
2
>
R; v`a do do h`nh tr`on [z[ < R na
`
m trong mo
.
i h`nh tr`on
_
[z[ <
[a
n
[
2
_
.
Do die
`
u kie
.
n (6.57) ta c o the

kha

ng di
.
nh ra
`
ng [g
n
(z) P
n
(z)[ <
n
ne

u
[z[ < R v`a n > N(R). T` u
.
do suy ra ra
`
ng chuo

i (6.3.6) ho
.
i tu
.
de
`
u trong
h`nh tr`on [z[ < R v`a do do tren K; v`a to

ng
N
(z) cu a no l`a h`am ch nh h`nh
tren K. T` u
.
do suy ra ra
`
ng to

ng f cu a (6.58) khac vo
.
i
N
(z) mo
.
t h`am h u
.
u
ty
N(R)

k=1
[g
k
(z) + P
k
(z)] vo
.
i cac cu
.
.
c die

m a
1
, a
2
, . . . , a
N(R)
vo
.
i cac pha
`
n chnh
tu
.
o
.
ng u
.
ng g
k
(z), k = 1, 2, . . . , N(R). Do do trong K h`am f co c ac cu
.
.
c die

m
cho tru
.
o
.
c v`a pha
`
n chnh tu
.
o
.
ng u
.
ng cho tru
.
o
.
c.
V` K l`a comp a

c bat k` y nen f l`a h`am phan h`nh v`a trong C no co cac cu

.
.
c
die

m v`a pha
`
n chnh tu
.
o
.
ng u
.
ng cho tru
.
o
.
c.
2. Hie

n nhien h`am f(z) ch l`a mo

.
t trong cac h`am thoa man cac die
`
u kie
.
n
cu a b`ai toan. B ay gi`o
.
ta ch u
.
ng to ra
`
ng l`o
.
i gia i to

ng quat cu a b`ai toan co

the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng
f(z) = h(z) +

n1
[g
n
(z) P
n
(z)], (6.61)
trong do h(z) l`a h`am nguyen, P
n
(z) l`a nh u
.
ng da th u
.
c n`ao do. De

ch u
.
ng
minh, ta ap du
.
ng pha
`
n 1 v` u
.
a ch u
.
ng minh de

xay du
.
.
ng h`am (z) co cu
.
.
c
die

m v`a pha
`
n chnh tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a h`am f(z).
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 499
Ta co
(z) =

n1
[g
n
(z) P
n
(z)].
Hie

n nhien hie
.
u f(z) (z) = h(z) ch nh h`nh trong C, do do h l`a h`am
nguyen. T` u
.
do suy ra ra
`
ng
f(z) = h(z) +(z) = h(z) +

n1
[g
n
(z) P
n
(z)].
Di
.
nh l y Mittag-Leter v` u
.
a ch u
.
ng minh l`a di
.
nh l y to
`
n ta
.
i ch u
.
khong cho
ta mo
.
t lu
.
o
.
.
ng thong tin n`ao ve
`
vie
.
c cho
.
n cac da th u
.
c hie
.
u ch nh P
n
v`a h`am
nguyen h(z). Ta se su
.
du
.
ng phu
.
o
.
ng phap Cauchy de

ch u
.
ng minh mo
.
t di
.
nh
l y co tnh chat kie

n thie

t ho
.
n sau day.
D
-
i
.
nh l y 6.3.2. (Cauchy) Gia su
.
tren he
.
du
.
`o
.
ng tr` on

n
= [z[ = r
n
, r
1
< r
2
< < r
n
< . . . , r
n

n`ao do h`am ph an h`nh f tang khong nhanh ho
.
n so vo
.
i z
m
, t u
.
c l`a vo
.
i mo
.
i
z
n
(n = 1, 2, . . . )
[f(z)[ A[z[
m
, A const. (6.62)
Khi do co the

lay cac h`am P

n
v` a h trong khai trie

n (6.61) l` a nh u
.
ng da
th u
.
c ba
.
c khong vu
.
o
.
.
t qu a m.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
h`am f co c ac cu
.
.
c die

m l`a a
1
, a
2
, . . . , a
n
, . . . . Ta c o di
.
nh
die

m z C t` uy y khac vo
.
i cac cu
.
.
c die

m cu a f v`a gia su
.

N
ch u
.
a die

m z o
.

ben trong. Ta xet h`am

F(z) =
f()
z

500 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
H`am F(z) ch nh h`nh kha

p no
.
i trong
N
tr` u
.
die

m = z v`a cac cu
.
.
c die

m
a
1
, a
2
, . . . , a
N
cu a h`am f. Ta xet tch phan
1
2i
_

N
f()
z
d
De

d`ang thay ra
`
ng
1
z
=
1

1
1
z

=
1

+
z

2
+ +
z
m

m+1
+
1
z

z
m+1

m+1
,
v`a do do
1
2i
_

N
f()
z
d =
1
2i
_

N
f()
_
1

+
z

2
+ +
z
m

m+1
+
1
z

z
m+1

m+1
_
d
hay l`a
1
2i
_

N
f()
z
d
1
2i
_

N
m

k=0
z
k

k+1
f()d =
z
m+1
2i
_

N
f()
( z)
d

m+1
(6.63)
Tnh tch phan
1
2i
_

N
f()
z
d. Ta co
Res[F(); z] = f(z).
Bay gi` o
.
tnh Res[F(); a
k
], k = 1, 2, . . . , N. V` ta
.
i lan c a
.
n die

m a
k
h`am
f co da
.
ng
f(z) = g
k
(z) +
k
(z),
trong do
k
(z) ch nh h`nh ta
.
i die

m a
k
, do do
Res[F; a
k
] = g
k
(z).
T` u
.
do suy ra
1
2i
_

N
f()
z
d = f(z)

(
N
)
g
n
(z). (6.64)
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 501
Bay gi` o
.
ta tnh cac tch phan da
.
ng
1
2i
_

N
f()

k+1
d.
Ba
`
ng cach ap du
.
ng cong th u
.
c tch phan doi vo
.
i da
.
o h`am c ap cao ta
.
i die

m
z = 0, t` u
.
cong th u
.
c (6.64) ta co
1
2i
_

N
f()

k+1
d =
f
(k)
(0)
k!

(
N
)
g
(k)
n
(0)
k!
k = 0, 1, 2, . . . , m,
v`a t` u
.
do suy ra
1
2i
_

N
m

k=0
z
k

k+1
f()d =
m

k=0
f
(k)
(0)
k!
z
k

k=0
_

(
N
)
g
(k)
n
(0)
k!
_
z
k
= h(z)

(
N
)
P
n
(z)
trong do
h(z) =
m

k=0
f
(k)
(0)
k!
z
k
, P
n
(z) =
m

k=0
g
(k)
n
(0)
k!
z
k
. (6.65)
Nhu
.
va
.
y, t` u
.
(6.26) ta thu du
.
o
.
.
c
z
m+1
2i
_

N
f()
( z)
m+1
d = f(z) h(z)

(
N
)
(g
n
P
n
).
Van de
`
c`on la
.
i l`a u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng tch phan o
.
ve

trai. Ta c o
R
N
(z) =
z
m+1
2i
_

N
f()

m

d
( z)
v`a do do su
.
du
.
ng die
`
u kie
.
n (6.25) ta thu du
.
o
.
.
c
[R
N
(z)[
A[z[
m+1
r
N
[z[

Do do R
N
(z) 0 khi N v`a su
.
.
ho
.
i tu
.
do l`a de
`
u tren compa

c bat
k` y. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh da
`
y du .
502 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
V du
.
1. Di
.
nh l y Cauchy v` u
.
a ch u
.
ng minh co u
.
ng du
.
ng quan tro
.
ng vie
.
c
khai trie

n h`am phan h`nh th`anh cac phan th u

.
c toi gia n. Ta xet v du
.
sau
f(z) = ctgz =
cos z
sinz

H`am phan h`nh f co c ac cu
.
.
c die

m do
.
n ta
.
i z
k
= n (n Z) vo
.
i tha
.
ng du
.
l`a
Res[f; n] = 1.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am f bi
.
cha
.
n tren he
.
cac du
.
`o
.
ng tr`on

n
=
_
[z[ =
_
n +
1
2
_

_
.
V` f(z) l`a h`am tua
`
n ho`an vo
.
i chu k` y nen trong mo

i bang n < Re z <

(n+1) h`am do nha
.
n nh u
.
ng gia tri
.
nhu
.
nhau. Do do ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh
no bi
.
cha
.
n trong mie
`
n D l`a bang 0 Re z tr` u
.
di cac nu
.
a h`nh tr`on
[ctg z[
[e
iz
[ +[e
iz
[
[[e
iz
[ [e
iz
[[
=
e
y
+e
y
[e
y
e
y
[

Do do khi y > 1:
[ctg z[
1 +e
2y
1 e
2y
<
1 +e
2
1 e
2
,
v`a khi y < 1
[ctg z[
1 +e
2y
1 e
2y
<
1 +e
2
1 e
2

Trong pha
`
n c`on la
.
i cu a mie
`
n dang xet khi 1 y 1 th` h`am [ctg z[ bi
.
cha
.
n v` no lien tu
.
c.
Nhu
.
va
.
y [ctg z[ bi
.
cha
.
n trong mie
`
n D v`a do do ta c o the

lay m = 0. T` u
.
do c ung suy ra ra
`
ng h`am ctg z bi
.
cha
.
n trong to`an ma
.
t pha

ng ca

t bo cac h`nh
tr`on [z n[ < r, n Z.
Tha
.
ng du
.
cu a f ta
.
i cac die

m ay ba
`
ng
g
n
(z) =
1
z n
, n Z.
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 503
Cac da th u
.
c P
n
(trong cong th u
.
c (6.65)) l`a nh u
.
ng da th u
.
c ba
.
c khong qua
m = 0:
P
n
(z) = g
n
(0) =
1
n
, n ,= 0.
T` u
.
do r ut ra
ctg z =
1
z
+

<n<,n=0
_
1
z n
+
1
n
_
. (6.66)
Chuo

i (6.66) l`a chuo

i ho
.
i tu
.
de
`
u trong pha
`
n bi
.
cha
.
n t` uy y cu a ma
.
t pha

ng
[z[ < R sau khi v u
.
t bo cac so ha
.
ng ch u
.
a cu
.
.
c die

m trong pha
`
n do. Tha
.
t v a
.
y,
ta co

z
(z n)n

=
1
n
2
[z[

z
n

_

R
n
_

1
n
2

V`
R

_

R
n
_

R

2
khi n v`a chuo

n=0
1
n
2
ho
.
i tu
.
nen t` u
.
do suy ra
die
`
u ca
`
n ch u
.
ng minh.
Ba
`
ng cach thay do

i th u
.
tu
.
.
c ac so ha
.
ng cu a chuo

i (6.66) (ta co the

l`am
du
.
o
.
.
c v` chuo

i ho
.
i tu
.
de
`
u v`a tuye
.
t doi) ta co
ctg z =
1
z
+

n=1
_
1
z n
+
1
z +n
_
=
1
z
+

n1
2z
z
2
n
2

6.3.2 H`am nguyen. B`ai toan Cousin th u
.
hai trong ma
.
t
pha

ng ph u
.
c
Bay gi` o
.
ta chuye

n sang xet cac h`am nguyen. Theo di

.
nh ngha (xem 4.3.5)
h`am f du
.
o
.
.
c go
.
i l`a h`am nguyen ne

u no ch nh h`nh trong C. H`am nguyen f

co the

1. khong co mo
.
t khong-die

m n`ao,
504 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
2. co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n khong-die

m,
3. co vo so khong-die

m trong C.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat ta co
D
-
i
.
nh l y 6.3.3. H`am nguyen kh ong c o khong - die

m khi v` a ch khi no co the

bie

u die

n du
.
o
.
i da
.
ng f = e
g
, trong do g l`a h`am nguyen.
Ch u
.
ng minh. 1. Ne

u g l`a h`am nguyen th` e

g
c ung l`a h`am nguyen khong co
khong - die

m.
2. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i ne

u f l`a h`am nguyen khong co khong - die

m th` to
`
n ta
.
i h`am
nguyen g sao cho f = e
g
. Tha
.
t va
.
y, nhanh bat k` y cu a lnf(z) de
`
u l`a h`am
ch nh h`nh trong to`an ma
.
t pha

ng (v` f ch nh h`nh v`a khong trie

.
t tieu) v`a co
the

thac trie

n gia i tch lnf(z) theo tuye

n bat k` y. Do do lnf(z) l`a h`am do

.
n
tri
.
trong C, ngha l`a: lnf(z) l`a h`am nguyen. Ta k y hie
.
u no l`a g v`a thu du
.
o
.
.
c
f = e
g
.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai, gia su
.
h`am nguyen f co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n
khong-die

m trong C, trong do mo

i khong - die

m du
.
o
.
.
c tnh mo
.
t so la
`
n ba
`
ng
cap cu a no. Ta se xet vie
.
c khai trie

n h`am nguyen th`anh tch cac th` u

.
a so ba
.
c
nhat tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i cac khong - die

m cu a ch ung tu
.
o
.
ng tu
.
.
nhu
.
khai trie

n da
th u
.
c
P(z) = az
m
l

n=1
(z a
n
) = Az
m
l

n=1
(1 z/a
n
).
Ta co
D
-
i
.
nh l y 6.3.4. Ne

u cac h`am nguyen f(z) , 0 v` a F(z) , 0 c o cac khong -

die

m nhu
.
nhau (v o
.
i cap nhu
.
nhau) th`
f(z) = e
g(z)
F(z),
trong do g(z) l`a mo
.
t h` am nguyen n` ao d o (c o the

l`a ha
`
ng so).
Ch u
.
ng minh. Ta xet h` am (z) =
f(z)
F(z)
. H`am n`ay c o the

co cac die

m bat
thu
.
`o
.
ng (cu
.
.
c die

m!) ta
.
i cac khong die

m cu a F(z). Nhu
.
ng khong-die

m cu a
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 505
F(z) c ung l`a khong-die

m cu a f(z) vo
.
i c` ung mo
.
t c ap cho nen (z) khong co
mo
.
t cu
.
.
c die

m n`ao trong C. Do do (z) l`a h`am nguyen. B a

`
ng cach l y lua
.
n
tu
.
o
.
ng tu
.
.
ta c`on thay ra
`
ng (z) khong c o khong die

m trong C. T` u
.
do c ung
suy ra ra
`
ng h`am
h(z) =

(z)
(z)
c ung l`a h`am nguyen. Lay tch phan h`am h(z) t` u
.
0 de

n die

m z t` uy y ta thu
du
.
o
.
.
c
g
1
(z) =
z
_
0
h(z)dz =
z
_
0

(z)
(z)
dz = ln
(z)
(0)
+ 2ki.
T` u
.
do r ut ra g
1
(z) l`a h`am nguyen v`a
(z) = (0)e
g
1
(z)
= e
g
1
(z)+ln (0)
= e
g(z)
,
trong do h`am g(z) = g
1
(z) + ln(0) c ung l`a h`am nguyen.
T` u
.
do r ut ra
f(z) = e
g(z)
F(z).
Ne

u h`am nguyen f co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n khong die

m trong C:
0, 0, . . . , 0
. .
mla `n
, a
1
, a
2
, . . . , a
n
th` v` da th u
.
c F(z) = z
m
(1 z/a
1
) . . . (1 z/a
n
) c ung co nh u
.
ng khong die

m
do nen t` u
.
di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra
f(z) = e
g(z)
z
m
n

k=1
(1 z/a
k
). (6.67)
Bay gi` o
.
ta xet su
.
.
khai quat c ong th u
.
c tren day cho tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi ta
.
p
ho
.
.
p cac khong die

m N(f) cu a h`am nguyen f l`a vo ha

.
n. T` u
.
di
.
nh l y duy nhat
506 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
cu a h`am ch nh h`nh suy ra ra
`
ng N(f) l`a ta
.
p ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c. V` trong mo
.
i
h`nh tr`on [z[ < R, R < h`am f ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n khong die

m nen
cac khong-die

m cu a ch ung co the

danh so theo th u
.
tu
.
.
modun khong gia m v`a
mo

i khong die

m du
.
o
.
.
c tnh mo
.
t so la
`
n ba
`
ng bo
.
i cu a no. Nhu
.
va
.
y
N(f) = a
1
, a
2
, . . . , a
n
, . . . , lima
n
= .
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta ca
`
n xet tch vo ha
.
n thay cho tch h u
.
u ha
.
n
(6.67). Ta nha

c la
.
i v`ai di
.
nh ngha v`a su
.
.
kie
.
n gia n do
.
n nhat lien quan de

n
cac tch ay m`a ta se su
.
du
.
ng sa

p to
.
i. Tch vo ha
.
n vo
.
i cac th` u
.
a so ph u
.
c

n=1
(1 +c
n
) (6.68)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
ne

u mo
.
i th` u
.
a so cu a no khac 0 v`a tch rieng

n
=
n

k=1
(1 +c
k
)
co gio
.
i ha
.
n = lim
n

n
c ung khac 0. So du
.
o
.
.
c go
.
i l`a gia tri
.
cu a tch (6.68).
V` 1 +c
n
=

n

n1
cho nen die
`
u kie
.
n c
n
0 l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n de

tch (6.68)
ho
.
i tu
.
. D nhien do khong pha i l`a die
`
u kie
.
n du : cha

ng ha
.
n
_
1 +
1
n
_
. De

tch (6.68) ho
.
i tu
.
, die
`
u kie
.
n ca
`
n v`a du l`a chuo

n1
ln(1 +c
n
) ho
.
i tu
.
vo
.
i vie
.
c
cho
.
n cac gi a tri
.
cu a logarit thch ho
.
.
p.
Cuoi c` ung, tch vo ha
.
n m`a th` u
.
a so l`a cac h`am ch nh h`nh tren ta
.
p ho
.
.
p
M du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
i tu
.
tren M ne

u trong cac th` u

.
a so ch co mo
.
t so h u
.
u ha
.
n
l`a trie
.
t tieu tren M v`a sau khi ga
.
t bo cac th` u
.
a so ay th` tch ho
.
i tu
.
ta
.
i mo

i
die

m cu a M.
D
-
i
.
nh l y 6.3.5. (Ve
`
tch vo ha
.
n cac h`am nguyen)
Gia su
.
cac h` am nguyen U
n
(z), n = 1, 2, . . . thoa m an cac die
`
u kie
.
n:
1. Doi vo
.
i mo

i R > 0 de
`
u to
`
n ta
.
i ch s o N(R) sao cho v o
.
i mo
.
i n > N(R),
cac h` am U
n
(z) de
`
u khong c o kh ong die

m trong h`nh tr` on [z[ < R.

6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 507
2. Chu o

n>N(R)+1
lnU
n
(z)
ho
.
i tu
.
de
`
u trong h`nh tr`on [z[ < R v o
.
i c ach cho
.
n n` ao do doi vo
.
i cac l ogarit.
Khi do tch vo ha
.
n

n=1
U
n
(z) (6.69)
a) ho
.
i tu
.
z C;
b) l`a mo
.
t h`am nguyen;
c) ta
.
p ho
.
.
p cac khong die

m cu a h`am nguyen ay chnh l`a ta

.
p ho
.
.
p cac khong
- die

m cu a mo
.
i th` u
.
a so U
n
(z).
Ch u
.
ng minh. a) Ta vie

t tch vo ha
.
n du
.
o
.
i da
.
ng

n1
U
n
(z) =
N(R)

n=1
U
n
(z)

nN(R)+1
U
n
(z).
T` u
.
die
`
u kie
.
n 2) suy ra ra
`
ng tch vo ha
.
n

nN(R)+1
U
n
(z) ho
.
i tu
.
trong h`nh
tr`on [z[ < R. Khi do tch vo ha
.
n (6.69) ho
.
i tu
.
trong h`nh tr`on [z[ < R.
Do R t` uy y nen tch vo ha
.
n (6.69) ho
.
i tu
.
z C.
b) Ta xet h`am

R
(z) =

nN(R)+1
lnU
n
(z).
Theo gia thie

t, n > N(R) cac h`am U

n
(z) ch nh h`nh v`a khong trie
.
t tieu
trong h`nh tr`on [z[ < R. V`a khi do ca lnU
n
(z) c ung l`a h`am ch nh h`nh
trong h`nh tr`on [z[ < R. Theo die
`
u kie
.
n 2) chuo

i doi vo
.
i
R
(z) ho
.
i tu
.
de
`
u.
Do do to

ng cu a no l`a h`am ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z[ < R. T` u

.
do suy
ra ra
`
ng tch vo ha
.
n
P(z) =

n1
U
n
(z) =
N(R)

n=1
U
n
(z) e

R
(z)
(6.70)
508 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
c ung l`a h`am ch nh h`nh trong h`nh tr`on [z[ < R. V` R l`a t` uy y nen tch vo
ha
.
n l`a h`am ch nh h`nh trong C, ngha l`a tch vo ha
.
n (6.69) l`a h`am nguyen.
c) De

ch u
.
ng minh 3) ta se ap du
.
ng cong th u
.
c (6.70). V`
n
(z) ch nh h`nh
trong h`nh tr`on [z[ < R nen e

R
(z)
khong trie
.
t tieu trong h`nh tr`on ay. Do
do trong h`nh tr`on [z[ < R tch vo ha
.
n ch trie
.
t tieu ta
.
i nh u
.
ng die

m m`a
cac th` u
.
a so U
n
(z) trie
.
t tieu, n = 1, 2, . . . , n(R). V` R l`a t` uy y, nen t` u
.
do suy
ra die
`
u kha

ng di
.
nh cu a di
.
nh l y.
Tru
.
o
.
c khi chuye

n sang tr`nh b`ay cach da

.
t b`ai toan Cousin th u
.
hai v`a l`o
.
i
gia i cu a no ta ch u
.
ng minh
Bo

de
`
6.3.1. Gia su
.
a ,= 0 v` a p N. Khi do doi vo
.
i h`am
u(z) =
_
_
_
_
1
z
a
_
e
(z/a)+
1
z
(z/a)
2
++
1
p1
(z/a)
p1
, p 2
1 z/a, p = 1
(6.71)
trong h`nh tr`on
_
[z[ <
1
2
[a[
_
ta co u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng
[ lnU(z)[ 2[z/a[
ne

u nhanh lien tu
.
c cu a l ogarit du
.
o
.
.
c cho
.
n sao cho lnU(0) = 0.
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
p 2. Khi do
lnU(z) = ln
_
1
z
a
_
+
z
a
+
1
2
_
z
a
_
2
+ +
1
p 1
_
z
a
_
p1
=
z
a

1
2
_
z
a
_
2
+
_
z
a
_
+
1
2
_
z
a
_
2
+ +
1
p 1
_
z
a
_
p1
=
1
p
_
z
a
_
p

1
p + 1
_
z
a
_
p+1
. . .
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 509
Khi [z[ <
[a[
2
ta co
[ lnU(z)[

z
a

p
_
1
p
+
1
p + 1

z
a

+. . .
_

z
a

p
_
1 +

z
a

z
a

2
+. . .
_
=

z
a

p
1
1

z
a

z
a

Nhu
.
va
.
y, doi vo
.
i p 2 ta co [ lnU(z)[ 2

z
a

p
khi [z[ <
[a[
2
.
2. Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p p = 1 du
.
o
.
.
c xet tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
Nha
.
n xet.
_
a
n
_

n=1
, a
n
,= 0 n : lima
n
=
_
p
n
_

n=1
p
n
N :

n1
_
R
[a
n
[
_
pn
ho
.
i tu
.
vo
.
i mo
.
i R > 0. Day p
n
nhu
.
va
.
y luon luon co the

t`m
du
.
o
.
.
c, cha

ng ha
.
n, co the

da
.
t p
n
= n v`a khi do vo
.
i [a
n
[ > 2R ta co
_
R
[a
n
[
_
n

_
1
2
_
n
v`a do do chuo

_
R
a
n
_
n
ho
.
i tu
.
.
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang xet b`ai toan Cousin th u

.
hai trong ma
.
t pha

ng
ph u
.
c.
Gia su
.
cho ta
.
p dong c ac die

m co la
.
p
_
a
n
_

n=1
trong C v`a so nguyen p
n
1
doi v o
.
i mo

i n. B` ai toan Cousin th u
.
hai go
`
m vie
.
c xac di
.
nh h`am nguyen tren
C co khong die

m ta
.
i cac die

m a
n
vo
.
i cap tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a p
n
.
L`o
.
i gia i cu a b`ai toan n`ay du
.
o
.
.
c die

n da
.
t trong di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 6.3.6. (Weierstrass) Gia su
.

_
a
n
_

n=1
C l`a day die

m r` o
.
i ra
.
c
bat k`y cu a C, lima
n
= . Khi do to
`
n ta
.
i h`am nguyen f c o kh ong - die

m ta
.
i
mo
.
i die

m a
n
(v` a c ung ch ta
.
i cac die

m ay) v` a c ap cu a khong die

m a
n
ba
`
ng
s o cac s o ha
.
ng ba
`
ng a
n
trong day cho tru
.
o
.
c.
Ch u
.
ng minh. 1. Khong gia m to

ng quat, c o the

xem a
n
,= 0 n (v` thay cho
f ta co the

xet h`am nguyen f(z)/z

m
, trong do m l`a cap cu a khong die

m cu a
510 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
f ta
.
i z = 0) v`a cac so a
n
du
.
o
.
.
c danh so nhu
.
sau
0 < [a
1
[ [a
2
[ [a
3
[ [a
n
[ . . . , lima
n
= .
Hie

n nhien ra
`
ng R > 0 N(R) N : [a
n
[ > 2R n > N(R). Ta da
.
t
U
n
=
_
_
_
(1 z/a
n
)e
(z/an)+
1
2
(
z
an
)
2
++
1
pn1
(
z
an
)
pn1
, p
n
2
1 z/a
n
, p
n
= 1,
khi do h`am U
n
(z) khong co khong die

m trong h`nh tr`on [z[ < R n >

N(R). Nhu
.
va
.
y die
`
u kie
.
n 1) trong di
.
nh l y ve
`
tch vo ha
.
n cac h`am nguyen
du
.
o
.
.
c thoa man. Ngo` ai ra, vo
.
i n > N(R) ta co
[ lnU
n
(z)[ 2

z
a
n

pn
< 2
_
R
[a
n
[
_
pn
trong h`nh tr`on [z[ < R. T` u
.
u
.
o
.
c lu
.
o
.
.
ng n`ay v`a tnh ho
.
i tu
.
cu a chuo

n1
_
R
[a
n
[
_
pn
ta ke

t lua
.
n ra
`
ng chuo

nN(R)+1
lnU
n
(z) ho
.
i tu
.
tuye
.
t doi v`a de
`
u
(vo
.
i vie
.
c cho
.
n cac logarit tu
.
o
.
ng u
.
ng) trong h`nh tr`on [z[ < R. Nhu
.
va
.
y,
die
`
u kie
.
n 2) cu a di
.
nh l y v` u
.
a noi tren c ung du
.
o
.
.
c thoa man. Do do tch vo
ha
.
n
f(z) =

n1
(1 z/a
n
)e
(z/an)+
1
2
(z/an)
2
++
1
pn1
(
z
a
b
n
pn1
(go
.
i l`a tch vo ha
.
n Weierstrass) co c ac tnh chat:
a) ho
.
i tu
.
trong to`an ma
.
t pha

ng C;
b) f(z) l`a h`am nguyen;
c) ta
.
p ho
.
.
p cac khong die

m cu a f(z) l`a day a

1
, a
2
, . . . , a
n
, . . . v`a tat ca cac
khong die

m de
`
u co bo
.
i cho tru
.
o
.
c.
2. Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i h`am nguyen khac thoa man die
`
u
kie
.
n cu a b`ai toan de
`
u thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f(z) ba
`
ng cach nhan no v o
.
i h`am nguyen
t` uy y khong co khong die

m. Th a
.
t v a
.
y, theo pha
`
n 1) v` u
.
a ch u
.
ng minh ta xay
du
.
.
ng h`am nhu
.
tren: co khong die

m ta
.
i mo
.
i a
n
vo
.
i bo
.
i cho tru
.
o
.
c. Khi
6.3. H`am nguyen v`a h`am phan h`nh 511
do h`am
(z)
f(z)
l`a h`am nguyen khong co khong die

m. Do do theo di
.
nh l y da
ch u
.
ng minh, h`am n`ay c o da
.
ng

f
= e
g(z)
,
trong do g(z) l`a h`am nguyen. T` u
.
do r ut ra = fe
g
.
V du
.
2. Ta xet h`am sinz. H`am n`ay co c ac khong die

m do
.
n ta
.
i a
n
= n,
n Z. Chuo

n1
_
R
a
n
_
pn
ho
.
i tu
.
khi p
n
= p = 2 R > 0.

Ap du
.
ng di
.
nh l y
v` u
.
a ch u
.
ng minh ta co
sinz = e
g(z)
z

n1
_
1
z
n
_
e
z/n
_
1 +
z
n
_
e
z/n
hay l`a
sin z = e
g(z)
z

n1
_
1
z
2
n
2

2
_

T` u
.
do suy ra ra
`
ng da
.
o h`am loga co da
.
ng
cos z
sinz
= g

(z) +
1
z

n1
2z
_
1
z
2
n
2

2
_
n
2

Bay gi` o
.
ba
`
ng cach so sanh vo
.
i khai trie

n ctg z th`anh phan th u

.
c toi gia n
trong tie

t tru
.
o
.
c ta ke

t lua
.
n ra
`
ng g

(z) = 0 z C g(z) const. T` u

.
do
ta co
sinz = cz

n1
(1 z
2
/(n
2

2
)), c = const.
Ba
`
ng cach chia ca hai ve

cho z v`a da
`
n z de

n 0, qua gio
.
i ha
.
n ta c o c = 1.
Nhu
.
va
.
y
sinz = z

n1
(1 z
2
/n
2

2
).
512 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
D
-
i
.
nh l y 6.3.7. Gia su
.

A =
_
a
i
_
iI
, B =
_
b
j
_
jJ
, A B =
l`a nh u
.
ng ta
.
p ho
.
.
p dong cac die

m co la
.
p cu a C v`a p
i
, q
j
l` a nh u
.
ng s o nguyen
du
.
o
.
ng t` uy y. Khi do to
`
n ta
.
i h`am phan h`nh f o
.
tren C co kh ong - die

m ta
.
i
a
i
vo
.
i c ap tu
.
o
.
ng u
.
ng p
i
v`a co cu
.
.
c die

m ta
.
i b
j
vo
.
i c ap tu
.
o
.
ng u
.
ng q
j
(B` ai
toan Cousin th u
.
hai to

ng qu at).
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
f l`a h`am nguyen co khong die

m cap p ta
.
i die

m a
i
v`a
(z) c ung l`a h`am nguyen co khong die

m cap q
j
ta
.
i die

m b
j
. Ta xet h`am
H(z) =
f(z)
(z)

Hie

n nhien h`am H(z) thoa man cac die

`
u kie
.
n cu a di
.
nh l y.
T` u
.
di
.
nh l y Weierstrass ta co
D
-
i
.
nh l y 6.3.8. Hai lo
.
p h`am ch nh h`nh sau day l` a do
`
ng nhat vo
.
i nhau:
(I) Lo
.
p c ac h`am ch nh h`nh khong c o die

m bat thu
.
` o
.
ng kh ac trong C ngo`ai
cu
.
.
c die

m.
(II) Lo
.
p cac h`am bie

u die

n du
.
o
.
.
c du
.
o
.
i da
.
ng thu
.
o
.
ng cu a hai h`am nguyen.
Ch u
.
ng minh. M ui ten t` u
.
(I) de

n (II) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh nhu
.
sau. Ta du
.
.
ng
h`am nguyen F(z) c o khong die

m ta
.
i cac cu
.
.
c die

m cu a f(z) (vo
.
i cap ba
`
ng
cap cu a cu
.
.
c die

m cu a f(z)). Khi do h`am

F(z) f(z) = H(z)
l`a mo
.
t h`am nguyen. T` u
.
do suy ra
f(z) =
H(z)
F(z)

Nhu
.
va
.
y mo

i h`am lo
.
p (I) de
`
u na
`
m trong lo
.
p (II).
M ui ten t` u
.
(II) de

n (I). Hie

n nhien cac h`am thuo

.
c lo
.
p (II) khong the

co
cac die

m bat thu
.
`o
.
ng h u
.
u ha
.
n khac ngo` ai c ac cu
.
.
c die

m. Do do mo

i h`am lo
.
p
(II) de
`
u na
`
m trong lo
.
p (I).
6.4. B`ai ta
.
p 513
B
`
AI T

A
.
P
6.4 B`ai ta
.
p
1. Gia su
.
h`am f ch nh h`nh v`a g(z) = f(z
n
) trong do n N. Gia su
.
them
ra
`
ng z
0
l`a cu
.
.
c die

m cu a h`am g(z). Ch u
.
ng minh ra
`
ng
1) z
k
= z
0

k
,
n
= e
2i
n
, k = 1, 2, . . . , n 1 c ung l`a cu
.
.
c die

m cu a g(z);
2) Res(g; z
k
) =
k
n
Res(g; z
0
).
2. Gia su
.
f(z) = g(az), a ,= 0. Ch u
.
ng minh ra
`
ng
Res(f; z
0
a) =
1
a
Res(g(z), z
0
).
3. Gia su
.
f(z) = z
m
g(z
n
), trong do m v`a n l`a nh u
.
ng so nguyen thoa man
die
`
u kie
.
n m 0, m < n. Ch u
.
ng minh ra
`
ng:
Res[f; z
0
e
2ki/n
] = e
2ki(m+1)/n
Res[f; z
0
].
4. Tnh tch phan
I =
2
_
0
dx
1 2a cos x +a
2
, a C, a ,= 1.
Tra l`o
.
i:
I =
_

_
2
1 a
2
ne

u [a[ < 1;
2
a
2
1
ne

u [a[ > 1;
0 (gia tri
.
chnh), ne

u [a[ = 1; a ,= 1
(khi a = 1 gia tri
.
chnh khong to
`
n ta
.
i).
5. Ch u
.
ng to ra
`
ng khi < a < th`

_
0
shax
shx
dx =
1
2
tg
a
2

514 Chu
.
o
.
ng 6. L y thuye

t tha
.
ng du
.
v`a u
.
ng du
.
ng
6. Ch u
.
ng minh cac da

ng th u
.
c sau day
1.
1
_
0
x
1p
(1 x)
p
1 +x
dx =

sinp
(1 +p 2
p
).
2.
1
_
0
x
2
_
x(1 x
2
)
dx =

3

3.
2
_
1

3x 2 x
2
x
dx =
_
3
2

2
_
.
4.
1
_
0
3
_
x
2
(1 x)
1 +x
dx =
2

3
_
4
3

3

2
_
.
Chu
.
o
.
ng 7

Anh xa
.
ba

o giac
7.1 Cac khai nie
.
m chung . . . . . . . . . . . . . . . . 516
7.1.1 H`am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
7.1.2 D
-
ie `u kie
.
n du de

h`am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . . 522
7.1.3 Su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day h`am do
.
n die
.
p . . . . . . . . . . 524
7.1.4 Tnh chat di
.
a phu
.
o
.
ng cu a anh xa
.
ch nh h`nh co
da
.
o h`am ba
`
ng 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
7.1.5 Tnh chat chung cu a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . . 527
7.1.6 D
-
a

ng cau v`a tu
.
.
da

ng cau . . . . . . . . . . . . . . 528
7.1.7 D
-
ie `u kie
.
n ca
`
n de

to `n ta
.
i da

ng cau . . . . . . . . . 532
7.1.8 D
-
ie `u kie
.
n chua

n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534
7.2 D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac . 537
7.2.1 Ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n trong H(D) . . . . . . . . . . . . 538
7.2.2 Ta
.
p ho
.
.
p lien tu
.
c do `ng ba
.
c . . . . . . . . . . . . . 539
7.2.3 Nguyen ly compa

c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
7.2.4 Phie

m h`am lien tu
.
c . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
7.2.5 D
-
o
.
n gia n hoa cach da
.
t b`ai toan Riemann . . . . . 546
516 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
7.2.6 D
-
i
.
nh ly Riemann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548
7.2.7 D
-
i
.
nh ly duy nhat cu a anh xa
.
ba o giac . . . . . . . 553
7.2.8 Su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac bien v`a cong th u
.
c
Christoel-Schwarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
7.3 B`ai ta
.
p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560
T`ai lie
.
u tham kha o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
Trong chu
.
o
.
ng II ta da l`am quen vo
.
i su
.
.
mo ta h`nh ho
.
c cac tnh chat
ch nh h`nh cu a h`am bie

n ph u
.
c. Mo
.
t trong nh u
.
ng van de
`
co
.
ba n cu a qua
tr`nh do l`a vie
.
c nghien c u
.
u cac h`am ch nh h`nh ba
`
ng cach xuat phat t` u
.
cac
anh xa
.
thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i cac h`am ay. C ac anh xa
.
ay l`a ba o giac ta
.
i mo
.
i die

m
m`a h`am co da
.
o h`am kh ac khong. T` u
.
do ta c ung co the

thu du
.
o
.
.
c nh u
.
ng v
du
.
khac nhau ve
`
cac anh xa
.
ba o giac minh ho
.
a ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c mo
.
t h`am
da cho n`ao do.
Tuy nhien, trong thu
.
.
c te

van de
`
du
.
o
.
.
c quan tam ho
.
n ca v`a c ung l`a van
de
`
kho khan ho
.
n ca l`a b`ai toan ngu
.
o
.
.
c - go
.
i l`a b`ai toan co
.
ba n cu a ly thuye

t
anh xa
.
ba o giac. B` ai toan do du
.
o
.
.
c da
.
t ra nhu
.
sau:
Gia su
.
cho hai mie
`
n D v`a D

cu a C. H ay t`m h`am anh xa

.
ba o giac mie
`
n
n`ay len mie
`
n kia.
Trong chu
.
o
.
ng n`ay ta se nghien c u
.
u van de
`
to
`
n ta
.
i h`am anh xa
.
ba o giac
doi vo
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p do
.
n gia n nhat khi hai mie
`
n D v`a D

do
.
n lien. Cu
.
the

l`a
ta se ch u
.
ng minh di
.
nh l y Riemann kha

ng di
.
nh ra
`
ng mo
.
i mie
`
n do
.
n lien v o
.
i
bien ch u
.
a t nhat hai die

m de
`
u c o the

anh xa
.
ba o gi ac len h`nh tr` on mo
.
cu a
C.
7.1 Cac khai nie
.
m chung
Khai nie
.
m anh xa
.
ba o giac da du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha trong 2.3. Trong mu
.
c n`ay ta
se tr`nh b`ay mo
.
t so khai nie
.
m chung cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac c` ung vo
.
i
mo
.
t v`ai tnh chat chung cu a cac anh xa
.
ay.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 517
7.1.1 H`am do
.
n die
.
p
Khai nie
.
m h`am do
.
n die
.
p trong mo
.
t mie
`
n da du
.
o
.
.
c de
`
ca
.
p de

n trong chu
.
o
.
ng
I. B ay gi`o
.
ta du
.
a v`ao khai nie
.
m h`am do
.
n die
.
p ta
.
i mo
.
t die

m v`a nghien c u
.
u
mo
.
t so tnh chat cu a lo
.
p h`am n`ay m`a qua do ta se thay ro tnh chat di
.
a
phu
.
o
.
ng cu a anh xa
.
ch nh h`nh c o da
.
o h`am ,= 0.
D
-
i
.
nh ngha 7.1.1. H`am F(z) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a do
.
n die
.
p ta
.
i die

m z
0
ne

u h`am ay
do
.
n die
.
p trong lan ca
.
n n`ao do cu a die

m z
0
.
Hie

n nhien, h`am do
.
n die
.
p trong mie
`
n th` do
.
n die
.
p ta
.
i mo
.
i die

m cu a mie
`
n
ay. Die
`
u kh a

ng di
.
nh ngu
.
o
.
.
c la
.
i noi chung l`a khong d ung. Th a
.
t va
.
y, h`am
f(z) = e
z
do
.
n die
.
p ta
.
i mo
.
i die

m z ,= nhu
.
ng f khong do
.
n die
.
p trong C v`
z
k
= a + 2ki, k Z ta de
`
u co f(z
k
) = e
a
.
Bay gi` o
.
ta xet tieu chua

n de

h`am do
.
n die
.
p ta
.
i mo
.
t die

m.
D
-
i
.
nh l y 7.1.1. H`am f(z) chnh h`nh trong mie
`
n D C l`a do
.
n die
.
p ta
.
i
die

m z
0
D khi v`a ch khi f

(z
0
) ,= 0.
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
f do
.
n die
.
p ta
.
i die

m z
0
. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh f

(z
0
) ,=
0. Ta gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i: f

(z
0
) = = f
(p1)
(z
0
) = 0; f
(p)
(z
0
) ,= 0, p 2.
Ba
`
ng c ach ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap l y lua
.
n nhu
.
trong ch u
.
ng minh tnh ba o to`an
ta
.
p mo
.
(4.4 di
.
nh l y 4.4.3) ta se cho
.
n h`nh tr`on U(z
0
, r) = [z z
0
[ r D
sao cho trong do khong c o w
0
- die

m cu a h`am f c ung nhu

.
khong c o cac khong
- die

m cu a da
.
o h`am ngo` ai tam z
0
cu a no (ta la
.
i su
.
du
.
ng tnh chat c o ta
.
p cu a
cac khong die

m) v`a ta co
p =
1
2i
_
U
f

()d
f() w
0
, w
0
= f(z
0
).
T` u
.
di
.
nh ngha ch so mo
.
t die

m doi vo
.
i du
.
`o
.
ng cong (xem 4.4) ta thay ra
`
ng
trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay J(w, U) ba
`
ng p vo
.
i mo
.
i w du ga
`
n w
0
(cha

ng ha
.
n
[w w
0
[ < ). Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng trong h`nh tr`on U(z
0
, r) h`am f nha
.
n
gia tri
.
w
1
, [w
1
w
0
[ < , de

n p la
`
n (v` h`am f nha
.
n gia tri
.
w
0
de

n p la
`
n). V`
518 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
f(z) ,= 0 ta
.
i mo
.
i z S(z
0
, r) z
0
nen h`am f se nha
.
n gia tri
.
w
1
bat k` y
ta
.
i p die

m khac nhau trong h`nh tr`on S(z

0
.r). Die
`
u do co ngha l`a f khong
do
.
n die
.
p ta
.
i die

m z
0
. Die
`
u do mau thua

n vo
.
i gia thie

t.
2. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng to
`
n ta
.
i mo
.
t lan c a
.
n die

m z
0
m`a ta
.
i
do h`am do
.
n die
.
p. Ta xet lan ca
.
n U(z
0
, r) = [z z
0
[ < r cu a die

m z
0
sao
cho U(z
0
, r) D v`a
a) f

(z
0
) ,= 0 trong U(z
0
, r),
b) h(z) = f(z) f(z
0
) ,= 0, z U(z
0
, r) z
0
.
(t u
.
c l`a f(z)f(z
0
) co khong die

m duy nhat z
0
; v` khong die

m cu a h`am ch nh
h`nh co la
.
p nen lan ca
.
n do to
`
n ta
.
i).
Khi do ta c o N
h
(U) = 1 (v` khong die

m duy nhat cu a h`am f(z) f(z

0
)
co cap ba
`
ng 1) v`a N
h
(U) = 0. Gia su
.
= min
zU
[f(z) f(z
0
)[ v`a
V = w : [w f(z
0
)[ < . Gia su
.
w
1
l`a die

m du ga
`
n f(z
0
) sao cho w
1
V .
Ta xet bie

u th u
.
c
f(z) w
1
= (f(z) w
0
) + (w
0
w
1
), w
0
= f(z
0
).
V` [f(z) w
0
[ > , z U v`a [w
1
w
0
[ < nen
[f(z) w
1
[ [f(z) w
0
[ [w
1
w
0
[ > 0, z U.
T` u
.
do suy ra ra
`
ng f(z) w
1
v`a f(z) w
0
thoa man cac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh
l y Rouche. Do do N
fw
1
(U) = N
fw
0
(U) = 1. Nhu
.
ng die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng
h`am f(z) w
1
ch trie
.
t tieu mo
.
t la
`
n trong U. Do do trong h`nh tr`on V to
`
n
ta
.
i h`am do
.
n tri
.
g(z) l`a h`am ngu
.
o
.
.
c cu a f(z). Khi do trong mie
`
n U g(V )
ch u
.
a die

m z
0
h`am f(z) do
.
n die
.
p. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
He
.
qua 7.1.1. H`am ch nh h`nh ta
.
i die

m z =
f(z) = a
0
+
a
1
z
+. . . , [z[ > R
l`a do
.
n die
.
p ta
.
i do khi v`a ch khi
a
1
= Res[f; ] ,= 0.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 519
Ch u
.
ng minh. Ta xet h`am ch nh h`nh ta
.
i die

m = 0
() = f
_
1

_
= a
0
+a
1
+a
2

2
+. . . , [[ <
1
R

H`am =
1
z
anh xa
.
do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t lan c a
.
n [z[ > R cu a die

m len lan
ca
.
n [[ < 1/R cu a die

m = 0. Do do h`am f(z) do
.
n die
.
p ta
.
i khi v`a ch
khi h`am () do
.
n die
.
p ta
.
i die

m = 0 (v`a theo di
.
nh l y 7.1.1) t u
.
c l`a khi v`a
ch khi

(0) = a
1
,= 0.
He
.
qua 7.1.2. H`am f(z) co cu
.
.
c die

m ta
.
i z
0
(h u
.
u ha
.
n hoa
.
c v o ha
.
n) l`a do
.
n
die
.
p ta
.
i die

m ay khi v`a ch khi z

0
l` a cu
.
.
c die

m do
.
n.
Ch u
.
ng minh.

Ap du
.
ng di
.
nh l y 7.1.1 cho h`am
1
f(z)
ne

u z
0
,= v`a he
.
qua
7.1.1 ne

u z
0
= .
V du
.
1. Ne

u z
0
l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a h`am f(z) th` f khong do

.
n
die
.
p ta
.
i die

m z
0
. Tha
.
t va
.
y, theo di
.
nh l y Picard, trong lan c a
.
n bat k` y cu a
die

m z
0
- phu
.
o
.
ng tr`nh f(z) = c co vo so nghie
.
m doi vo
.
i mo
.
i gia tri
.
c, co the

tr` u
.
ra mo
.
t gi a tri
.
. Do do f(z) khong do
.
n die
.
p ta
.
i z
0
.
V du
.
2. Gia su
.
f(z) H(D) tr` u
.
ra hai die

m z
1
, z
2
l`a nh u
.
ng cu
.
.
c die

m cu a
no. Khi do f(z) khong do
.
n die
.
p trong D. Th a
.
t va
.
y, ne

u [c[ l`a so du lo
.
n th`
phu
.
o
.
ng tr`nh f(z) = c co t nhat hai nghie
.
m z
1
v`a z
2
trong do z
j
du ga
`
n z
j
.
Do do f(z) khong do
.
n die
.
p trong D.
D
-
i
.
nh l y 7.1.2. Ne

u h`am w = f(z) do
.
n die
.
p trong D, c` on F(w) do
.
n die
.
p
trong D

th` h`am = F(f(z)) do

.
n die
.
p trong D.
Ch u
.
ng minh. Tha
.
t va
.
y, v` F do
.
n die
.
p trong D

nen t` u
.
da

ng th u
.
c F(f(z
1
)) =
F(f(z
2
)) suy ra f(z
1
) = f(z
2
) v`a v` f do
.
n die
.
p trong D nen z
1
= z
2
.
520 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
D
-
i
.
nh l y 7.1.3. Gia su
.
w = f(z) chnh h`nh do
.
n die
.
p trong mie
`
n D khong
ch u
.
a die

m . Khi do h`am ngu

.
o
.
.
c z = (w) c ung chnh h`nh do
.
n die
.
p trong
D

(D

= f(D)).
Ch u
.
ng minh. 1. Su
.
.
to
`
n ta
.
i h`am ngu
.
o
.
.
c du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh l y 7.1.1.
2. H`am (w) do
.
n tri
.
. Tha
.
t va
.
y, ne

u z
1
,= z
2
l`a hai gi a tri
.
cu a w
0
D
th` ta pha i co f(z
1
) = f(z
2
) = w
0
. Die
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i tnh do
.
n die
.
p
cu a f(z).
3. H`am (w) l`a do
.
n die
.
p. Ne

u (w
1
) = (w
2
) = z
0
, trong do w
1
,= w
2
th` ta co
f(z
0
) = w
1
, f(z
0
) = w
2
.
Nhu
.
ng die
`
u n`ay mau thua

n vo
.
i tnh do
.
n tri
.
cu a f(z).
4. H` am (w) lien tu
.
c. Tha
.
t va
.
y, gia su
.
w
0
D

v`a (w
0
) = z
0
. Khi do
mo

i die

m w

[w w
0
[ < se l`a gia tri
.
cu a f(z) ta
.
i die

m z

n`ao do na
`
m
trong h`nh tr`on U(z
0
, r) = [zz
0
[ r. N oi cach khac z

= (w

) U(z
0
, r)
ne

u w

[w w
0
[ < . Do do vo
.
i > 0 t` uy y, ta cho
.
n so r < . Khi do
doi vo
.
i so = (r) tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i no ta se co
[(w

) (w
0
)[ < r < , [w

w
0
[ < .
Do do (w

) lien tu
.
c.
Van de
`
c`on la
.
i l` a ch u
.
ng to (w) ch nh h`nh ta
.
i die

m w
0
D

bat k` y.
Gia su
.
(w
0
) = z
0
. Khi do v` f do
.
n die
.
p nen w ,= 0 khi z ,= 0 v`a do
do suy ra su
.
.
to
`
n ta
.
i da
.
o h`am

(w) ta
.
i mo
.
i die

m thuo
.
c [w w
0
[ < v`a

(w) =
1
f

(z)

Moi lien he
.
gi u
.
a anh xa
.
ba o giac v`a h`am do
.
n die
.
p du
.
o
.
.
c the

hie
.
n trong
di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 7.1.4.

Anh xa
.
chnh h`nh
w = f : D D

l`a ba o giac khi v` a ch khi f do

.
n die
.
p trong D.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 521
Ch u
.
ng minh. 1. Gia su
.
f : D D

l`a anh xa
.
ba o giac, khi do f do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t v`a do do no do
.
n die
.
p.
2. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, gia su
.
h`am f do
.
n die
.
p. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng f l`a anh
xa
.
ba o giac ta
.
i mo
.
i die

m z D. V` f do
.
n die
.
p nen f

(z
0
) ,= 0 z D. Do
do ne

u z
0
,= , v`a f(z
0
) ,= ke

t lua
.
n cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c r ut ra t` u
.
cho

l`a
f

(z
0
) ,= 0. Gia su
.
z
0
,= v`a f(z
0
) = . Khi do
w = f(z) =
A
1
z z
0
+A
0
+A
1
(z z
0
) +. . . , A
1
,= 0
v`a
w =
1
w
=
1
f(z)
= a
1
(z z
0
) +. . . ,
a
1
=
1
A
1
=
d w
dz

z=z
0
,= 0.
V` anh xa
.
w =
1
f(z)
ba o giac ta
.
i die

m z
0
nen anh xa
.
w = f(z) c ung ba o giac
ta
.
i die

m do.
Tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p z
0
= co the

du
.
a ve
`
tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da xet ba
`
ng c ach da
.
t
z

=
1
z
. C o the

xa y ra hai kha nang:

a) f() ,= . Khi do
w = f
_
1
z

_
= A
0
+A
1
z

+. . . , A
1
,= 0.
b) f() = . Khi do
w = f =
_
1
z

_
=
A
1
z

+A
0
+A
1
z

+. . . , A
1
,= 0.
Nha
.
n xet 7.1.1. T` u
.
die
`
u v` u
.
a tr`nh b`ay tren day suy ra ra
`
ng cac die
`
u kie
.
n
sau day l`a nh u
.
ng die
`
u kie
.
n ca
`
n de

h`am f do
.
n die
.
p trong mie
`
n D:
1. H` am f ch nh h`nh trong mie
`
n D co the

tr` u
.
ra mo
.
t die

m l`a cu
.
.
c die

m
do
.
n cu a f.
522 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
2. Ta
.
i mo

i die

m h u
.
u ha
.
n z
0
D (m`a ta
.
i do f ch nh h`nh) h`am f thoa
man die
`
u kie
.
n f

(z
0
) ,= 0.
3. Ne

u z
0
= D v`a f ch nh h`nh ta
.
i z
0
th` f pha i thoa man die
`
u kie
.
n
c
1
= Res[f; ] ,= 0.
Ta nhan ma
.
nh la
.
i ra
`
ng noi chung cac die
`
u kie
.
n 1) - 3) khong pha i l`a
nh u
.
ng die
`
u kie
.
n du de

h`am f do
.
n die
.
p. C ac die
`
u kie
.
n du du
.
o
.
.
c xet trong tie

t
sau.
7.1.2 D
-
ie
`
u kie
.
n du de

h`am do
.
n die
.
p
Su
.
du
.
ng nguyen l y acgumen ta se ch u
.
ng minh hai di
.
nh l y sau day l`a nh u
.
ng
die
`
u kie
.
n du de

h`am do
.
n die
.
p trong mie
`
n D. Ta lu
.
u y ra
`
ng trong mo
.
t so
sach giao khoa, cac di
.
nh l y n`ay c` on du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nguyen ly tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t -
mo
.
t.
D
-
i
.
nh l y 7.1.5. Gia su
.
1) D l` a mie
`
n do
.
n lien bi
.
cha
.
n (hoa
.
c kh ong bi
.
cha
.
n
ch u
.
a die

m ) vo
.
i bien l` a du
.
`o
.
ng cong d ong Jordan; 2) f H(D) v`a
f ((D); 3) khi z v`ong quanh th` die

m w = f(z) va
.
ch nen du
.
` o
.
ng cong
dong Jordan .
Khi do h`am f do
.
n die
.
p trong mie
`
n D v` a anh xa
.
ba o gi ac mie
`
n D len
mie
`
n bi
.
cha
.
n D

vo
.
i bien .
Ch u
.
ng minh. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng
1. Doi vo
.
i mo

i die

m w
1
D

ch to
`
n ta
.
i mo
.
t die

m z
0
D sao cho
f(z) = w
1
, t u
.
c l`a F
1
(z) = f(z) w
1
co d ung mo
.
t khong - die

m trong D.
2. Doi vo
.
i die

m w
2
, D

h`am f(z) khong nha

.
n gia tri
.
w
2
z D, t u
.
c
l`a F
2
(z) = f(z) w
2
khong co kh ong die

m trong D.
Ta ch u
.
ng minh 1). Ta k y hie
.
u so w
1
- die

m cu a h`am f trong D l`a

N
f
(D; w
1
) v`a gia su
.
die

m z v`ong quanh theo hu

.
o
.
ng du
.
o
.
ng. Khi do die

m
w = f(z) se v`ong quanh , hoa
.
c theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng, hoa
.
c theo hu
.
o
.
ng am.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat vecto
.
F
1
= f(z) w
1
quay du
.
o
.
.
c mo
.
t g oc ba
`
ng
7.1. Cac khai nie
.
m chung 523
2 v`a
N
F
1
(D; w
1
) =
1
2

arg(f(z) w
1
)
=
1
2

(w w
1
) = 1
ngha l`a F
1
co mo
.
t khong - die

m trong D. Trong tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai vecto
.
F
1
quay du
.
o
.
.
c goc - 2 v`a do do N
F
1
(D; w
1
) = 1 v`a F
1
co tr` u
.
mo
.
t khong
die

m trong D. Die
`
u n`ay khong the

xa y ra. T` u
.
do suy ra: th u
.
nhat khi z
v`ong quanh theo hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng th` du
.
`o
.
ng cong du
.
o
.
.
c v`ong quanh theo
hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng; v`a th u
.
hai h`am f(z) w
1
co mo
.
t khong - die

m trong mie
`
n D.
Bay gi` o
.
ta ch u
.
ng minh 2). Ro r`ang l`a t` u
.
die
`
u v` u
.
a ch u
.
ng minh suy ra
N
F
2
(D; w
2
) = 0 w
2
, D

v` trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay vecto
.
F
2
= f(z) w
2
khong nha
.
n mo
.
t gia so
acgumen n`ao. Do do h`am F
2
(z) khong c o khong - die

m o
.
ngo`ai D. Di
.
nh l y
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
D
-
i
.
nh l y 7.1.6. Gia su
.
: 1) D l`a mie
`
n do
.
n lien bi
.
cha
.
n (hoa
.
c kh ong bi
.
cha
.
n
ch u
.
a die

m ) vo
.
i bien l`a du
.
`o
.
ng cong d ong Jordan; 2) f H(D z
0
)
v`a f ((D z
0
), trong do z
0
l`a cu
.
.
c die

m do
.
n duy nh at cu a f trong D;
3) khi z v`ong quanh bien th` die

m w = f(z) va
.
ch nen du
.
` o
.
ng cong dong
Jordan gio
.
i ha
.
n ph a
`
n trong D

v` a pha
`
n ngo`ai D

; 4) o
.
trong D h`am f
khong nha
.
n gia tri
.
w
0
D

n`ao d o.
Khi do h`am f do
.
n die
.
p trong D v` a anh xa
.
ba o gi ac D len D

.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
die

m w
1
D

. Khi die

m z v`ong quanh acgumen

cu a vecto
.
F
1
= F(z) w
1
khong nha
.
n mo
.
t gia so n`ao.

Ap du
.
ng nguyen l y
acgumen ta c o
N
F
1
(D) 1 =
1
2

argf(z) w
1

=
1
2

argw w
1
= 0.
524 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Do do so khong - die

m v`a so cu
.
.
c die

m cu a h`am f(z) w
1
trong D l`a ba
`
ng
nhau. T` u
.
do suy ra no co mo
.
t khong - die

m.
Bay gi`o
.
gia su
.
w
2
D

. Khi do acgumen cu a vecto

.
F
2
= f(z) w
2
nha
.
n
gia so hoa
.
c 2 hoa
.
c 2 khi die

m z v`ong quanh . Trong tru

.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
nhat ta co
N
F
2
(D) 1 =
1
2

argw w
2
= 1
N
F
2
(D) = 2
ngha l`a F
2
co hai khong die

m trong D. Nhu
.
ng die
`
u do khong the

xa y ra v`
khi w
2
= w
0
no khong c o mo
.
t khong die

m n`ao (theo die

`
u kie
.
n 4 cu a di
.
nh l y).
Nhu
.
va
.
y ch c`on la
.
i tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p th u
.
hai. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta c o
N
F
2
(D) 1 =
1
2

argw w
2
= 1
N
F
2
(D) = 0
t u
.
c l`a F
2
khong co kh ong die

m trong D. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
7.1.3 Su
.
.
ho
.
i tu
.
cu a day h`am do
.
n die
.
p
Noi chung ke

t qua cu a cac phep toan da

.
i so tren lo
.
p cac h`am do
.
n die
.
p l`a
nh u
.
ng h`am khong do
.
n die
.
p. Ngu
.
o
.
.
c la
.
i, phep toan qua gio
.
i ha
.
n cac day h`am
do
.
n die
.
p la
.
i cho ta h`am do
.
n die
.
p (tr` u
.
mo
.
t tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t).
Ta co di
.
nh l y sau day ve
`
tnh do
.
n die
.
p cu a h`am gio
.
i ha
.
n.
D
-
i
.
nh l y 7.1.7. Gia su
.
: 1) D l` a mie
`
n thuo
.
c C; 2) f
n
(z) n = 1, 2, . . . l`a
nh u
.
ng h`am chnh h`nh do
.
n die
.
p trong D; 3) Day
_
f
n
_

n=1
ho
.
i tu
.
de
`
u tren
t` u
.
ng comp a

c cu a mie
`
n D; 4) f(z) = lim
n
f
n
(z) , const trong D.
Khi do h`am f chnh h`nh v`a do
.
n die
.
p trong mie
`
n D.
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh l y Weierstrass h`am f(z) ch nh h`nh trong mie
`
n D.
Ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am f do
.
n die
.
p trong D.
Gia su
.
h`am f khong do
.
n die
.
p trong D. Khi do to
`
n ta
.
i cac die

mz
1
, z
2
D,
z
1
,= z
2
sao cho f(z
1
) = f(z
2
) = a. Gia su
.
U
k
, k = 1, 2 l`a nh u
.
ng h`nh tr`on
7.1. Cac khai nie
.
m chung 525
vo
.
i tam ta
.
i die

m z
k
, k = 1, 2 sao cho U
k
D, k = 1, 2. Co the

cho ra
`
ng
U
1
U
2
= v`a N
fa
(U
k
) = 1 v` a N
fa
(U
k
) = 0 vo
.
i k = 1, 2. Ta da
.
t
= min
z
[f(z) a[,
trong do = U
1
U
2
. R o r`ang l`a > 0. Do tnh ho
.
i tu
.
de
`
u cu a day h`am
f
n
de

n h`am f tren nen N N: [f

n
(z) f(z)[ < , n > N, z .

Ap
du
.
ng di
.
nh l y Rouche ta thu du
.
o
.
.
c
N
fna
(U
k
) = N
(fa)(ffn)
(U
k
)
= N
fa
(U
k
) = 1, k = 1, 2.
Die
`
u do co ngha l`a vo
.
i n > N h`am f
n
nha
.
n gia tri
.
a ca o
.
trong U
1
la

n trong
U
2
. Ke

t lua
.
n n`ay trai vo
.
i gia thie

t ve
`
tnh do
.
n die
.
p cu a h`am f
n
trong D.
Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
V du
.
ve
`
day cac h`am f
n
(z) =
z
n
, n = 1, 2, . . . ch nh h`nh v`a do
.
n die
.
p
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
ch u
.
ng to ra
`
ng die
`
u kie
.
n 4) cu a di
.
nh l y l`a mo
.
t die
`
u
kie
.
n c ot ye

u.
7.1.4 Tnh cha

t di
.
a phu
.
o
.
ng cu a anh xa
.
ch nh h`nh co
da
.
o h`am ba
`
ng 0
Gia su
.
w
0
= f(z
0
) v`a
f

(z
0
) = = f
(p1)
(z
0
) = 0, f
(p)
(z
0
) ,= 0, p 2. (7.1)

Ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap l y lua
.
n nhu
.
trong ch u
.
ng minh pha
`
n 1 di
.
nh l y 7.1.1
de

d`ang thay ra
`
ng mo

i gia tri
.
w du ga
`
n w
0
(v`a ,= w
0
) se tu
.
o
.
ng u
.
ng d ung p
gia tri
.
z khac nhau. Noi c ach khac: w = f(z) l`a h`am p t`o
.
ta
.
i lan c a
.
n cu a
die

m z
0
.
Gia su
.

1
v`a
2
l`a hai du
.
`o
.
ng cong lien tu
.
c di qua die

m z
0
D, co tie

p
tuye

n xac di
.
nh ta
.
i z
0
vo
.
i goc nghieng doi vo
.
i hu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng cu a tru
.
c thu
.
.
c l`a
526 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac

1
v`a
2
tu
.
o
.
ng u
.
ng. Gia su
.
z
1
= z
0
+h
1
v`a z
2
= z
0
+h
2

2
. Ta da
.
t:
z
1
z
0
= h
1
= re
i
1
,
1
=
1
(r),
z
2
z
0
= h
2
= re
i
2
,
2
=
2
(r).
Khi do
z
2
z
0
z
1
z
0
= e
i(
2

1
)
,
lim
r0
arg
z
2
z
0
z
1
z
0
= lim
r0
(
2

1
) = ,
trong do l`a goc gi u
.
a hai du
.
`o
.
ng cong
1
v`a
2
vo
.
i d nh ta
.
i z
0
. V` f ch nh
h`nh ta
.
i z
0
v`a thoa man die
`
u kie
.
n (7.1) nen
f(z) = a
0
+a
p
(z z
0
)
p
+a
p+1
(z z
0
)
p+1
+. . . a
p
,= 0, p 2 (7.2)
v`a chuo

i v` u
.
a vie

t ho
.
i tu
.
trong lan c a
.
n n`ao do cu a z
0
.
Gia su
.
qua anh xa
.
w = f(z) ta co:
w
0
= f(z
0
) = a
0
,

1
= f(
1
),
2
= f(
2
),
v`a goc gi u
.
a
1
v`a
2
l`a
= lim
r0
arg
w
2
w
0
w
1
w
0
, w
1
= f(z
1
), w
2
= f(z
2
).
T` u
.
do ta co
w
1
w
0
(z
1
z
0
)
p
= a
p
+a
p+1
(z
1
z
0
) +. . . ,
w
2
w
0
(z
2
z
0
)
p
= a
p
+a
p+1
(z
2
z
0
) +. . . ,
v`a do do
= lim
r0
arg
_
w
2
w
0
(z
2
z
0
)
p
(z
2
z
0
)
p
w
1
w
0
(z
1
z
0
)
p
(z
1
z
0
)
p
_
= lim
r0
arg
(z
2
z
0
)
p
(z
1
z
0
)
p
= p lim
r0
arg
z
2
z
0
z
1
z
0
= p .
7.1. Cac khai nie
.
m chung 527
Nhu
.
va
.
y anh xa
.
ch nh h`nh c o da
.
o h`am ba
`
ng 0 se khong ba o giac ta
.
i die

m
z
0
.
7.1.5 Tnh cha

t chung cu a anh xa
.
ba o giac
T` u
.
su
.
.
phan tch tren day, ta c o the

phat bie

u di
.
nh ngha anh xa
.
ba o giac
(2.3) du
.
o
.
i da
.
ng tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng sau day.
D
-
i
.
nh ngha 7.1.2.

Anh xa
.
w = f(z) bie

n mie
`
n D C len mie
`
n D

C
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a anh xa
.
ba o giac ne

u:
1.

Anh xa
.
do do
.
n tri
.
mo
.
t - mo
.
t, ngha l`a h`am f do
.
n die
.
p trong D;
2. H` am f(z) ch nh h`nh trong D co the

tr` u
.
ra mo
.
t die

m m`a ta
.
i do h`am
f co cu
.
.
c die

m do
.
n.
D
-
i
.
nh l y 7.1.8. Gia su
.
f l`a anh xa
.
ba o gi ac. Khi do anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c f
1
c ung
l`a ba o giac.
Ch u
.
ng minh. Di
.
nh l y n`ay du
.
o
.
.
c suy tru
.
.
c tie

p t` u
.
di
.
nh ngha 7.1.2 ve
`
h`am
ngu
.
o
.
.
c.
D
-
i
.
nh l y 7.1.9. Qua anh xa
.
ba o gi ac mie
`
n D C len mie
`
n D

C goc
gi u
.
a cac du
.
`o
.
ng cong ta
.
i mo

i die

m cu a mie
`
n D du
.
o
.
.
c ba o to`an.
Ch u
.
ng minh. Ta ca
`
n ch u
.
ng minh
1. Ne

u h`am
f(z) = a
0
+
a
1
z
+. . . , [z[ > R
ch nh h`nh ta
.
i die

m z = , a
1
,= 0 th` anh xa
.
w = f(z) ba o to`an g oc gi u
.
a
cac du
.
` o
.
ng cong ta
.
i die

m z = .
2. Ne

u h`am f co cu
.
.
c die

m do
.
n ta
.
i die

m z
0
(h u
.
u ha
.
n hoa
.
c vo c` ung) th`
anh xa
.
f c ung ba o to`an goc ta
.
i die

m ay.
Ta ch u
.
ng minh 1). Ta bie

u die

n h`am w = f(z) du
.
o
.
i da
.
ng ho
.
.
p cu a hai
h`am
=
1
z
,
w = g() = f
_
1

_
= a
0
+a
1
+. . .
528 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
theo di
.
nh ngha 22.3 anh xa
.
=
1
z
ba o to`an goc ta
.
i die

m z = .

Anh xa
.
w = g() c ung ba o to`an goc ta
.
i die

m = 0 v`
g

(0) = a
1
,= 0
Do do anh xa
.
ho
.
.
p w = f(z) ba o to`an goc ta
.
i die

m z = .
Die
`
u ke

t lua
.
n 2) du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh tu
.
o
.
ng tu
.
.
.
7.1.6 D
-
a

ng ca

u v`a tu
.
.
da

ng ca

u
Ta xet tie

p mo
.
t so khai nie
.
m chung co lien quan to
.
i l y thuye

t anh xa
.
ba o
giac.
Ne

u h`am f ch nh h`nh do
.
n die
.
p trong mie
`
n D th` f l`a mo
.
t phep do
`
ng
phoi bie

n ta
.
p mo
.
cu a D len ta
.
p mo
.
cu a f(D) v`a anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c f
1
ch nh
h`nh trong f(D).
D
-
i
.
nh ngha 7.1.3. 1) Gia su
.
D l`a mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng bie

n ph u
.
c z, D

l`a
mie
`
n cu a ma
.
t pha

ng bie

n ph u
.
c w. Phep do
`
ng phoi
f : D D

du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep d a

ng cau ne

u ca anh xa
.
f la

n anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c f
1
de
`
u
ch nh h`nh.
2) Phep da

ng cau mie
`
n D len chnh no
f : D D
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phep tu
.
.
da

ng c au.
De

d`ang thay ra
`
ng ne

u ta th` u
.
a nha
.
n ho
.
.
p f
1
f
2
l`a phep toan-nhom, anh
xa
.
do
`
ng nhat z z l`a do
.
n vi
.
, anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c z = f
1
(w) l`a pha
`
n tu
.
ngu
.
o
.
.
c
doi vo
.
i pha
`
n tu
.
f, th` ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i phep tu
.
.
da

ng cau cu a mie
`
n D C bat
k` y se la
.
p th`anh mo
.
t nh om; nhom do du
.
o
.
.
c go
.
i l`a nhom cac tu
.
.
d a

ng cau cu a
mie
`
n D. Ta k y hie
.
u nhom cac tu
.
.
da

ng cau cu a mie
`
n D l`a AutD.
Ta gia thie

t ra
`
ng gi u
.
a hai mie
`
n D v`a D

to
`
n ta
.
i t nhat mo
.
t phep da

ng
cau f
0
. Ta co di
.
nh l y sau day ve
`
moi lien he
.
gi u
.
a cac da

ng cau v`a tu
.
.
da

ng
cau.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 529
D
-
i
.
nh l y 7.1.10. Ne

u f
0
: D D

l` a m o
.
t phep da

ng c au co di
.
nh n` ao do th`
ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i phep da

ng cau f cu a mie
`
n D len mie
`
n D

du
.
o
.
.
c cho bo
.
i c ong
th u
.
c
f = f
0
,
trong do Aut D

l`a mo
.
t tu
.
.
d a

ng cau t` uy y cu a D

.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
AutD

. Khi do hie

n nhien f
0
l`a anh xa
.
ba o
giac D len D

. Ma
.
t khac, gia su
.

f : D D

l`a mo
.
t phep da

ng cau t` uy y. Khi do
= f f
1
0
se l`a anh xa
.
ba o giac D

len chnh no, v`a do do no l`a pha

`
n tu
.
cu a nhom
AutD

. T` u
.
do r ut ra
f = f
0
.
Bay gi` o
.
ta tnh nhom cac tu
.
.
da

ng cau AutD khi D l`a mie

`
n chnh ta

c.
Ta lu
.
u y la
.
i ra
`
ng: mie
`
n D du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mie
`
n chnh ta

c ne

u D l`a mo
.
t trong
ba mie
`
n sau day:
1. ma
.
t pha

ng mo
.
C;
2. ma
.
t pha

ng dong C;
3. h`nh tr`on do
.
n vi
.
U = [z[ < 1.
D
-
i
.
nh l y 7.1.11. Gia su
.
D = C. Khi d o c ac phep bie

n do

i tuye

n tnh
nguyen: z az + b, a ,= 0 l`a nh u
.
ng phep tu
.
.
da

ng c au duy nhat cu a ma
.
t
pha

ng mo
.
C v`a la
.
p th`anh nhom
Aut C = z az +b, a ,= 0
phu
.
thuo
.
c bon tham s o thu
.
.
c.
530 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
anh xa
.
w = f(z) l`a mo
.
t phep tu
.
.
da

ng cau n`ao do cu a
C. V` h`am f(z) ch nh h`nh trong C nen co the

co hai kha nang xa y ra:

1. die

m z = l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u;
2. h`am f l`a mo
.
t da th u
.
c.
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng kha nang th u
.
nhat khong the

xa y ra. Tha
.
t va
.
y,
v` anh xa
.
f do
.
n die
.
p nen a nh cu a ta
.
p ho
.
.
p [z[ > 1 khong the

co die

m
chung vo
.
i a nh cu a ta
.
p ho
.
.
p [z[ < 1. A

nh cu a ta
.
p ho
.
.
p [z[ < 1 l`a mo
.
t
mie
`
n khong trong. Do do a nh cu a ta
.
p ho
.
.
p [z[ > 1 khong tr` u ma
.
t kha

p
no
.
i trong ma
.
t pha

ng v`a v` the

theo di
.
nh l y Weierstrass die

m z = khong
the

l`a die

m bat thu
.
`o
.
ng cot ye

u cu a f(z). Do do f l`a mo
.
t da th u
.
c ba
.
c n 1.
Theo di
.
nh l y Gauss, khi n > 1 da th u
.
c f(z) nha
.
n mo
.
i gia tri
.
w de

n n la
`
n.
Nhu
.
ng die
`
u do la
.
i mau thua

n vo
.
i tnh do
.
n die
.
p cu a f. T` u
.
do r ut ra n = 1,
t u
.
c l`a f(z) c o da
.
ng
f(z) = az +b, a ,= 0.
Ta xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p D = C.
D
-
i
.
nh l y 7.1.12. Gia su
.
mie
`
n D = C. Khi do mo
.
i phep tu
.
.
da

ng c au cu a
C de
`
u l`a tu
.
.
da

ng cau phan tuye

n tnh. C ac phep tu
.
.
da

ng c au do la
.
p th`anh
mo
.
t nh om c ac tu
.
.
da

ng cau vo
.
i s au tham so thu
.
.
c.
AutC =
_
z
az +b
cz +d
, ad bc ,= 0
_
.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
w = f(z) l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng cau cu a C v`a f() =

C ,= .
Khi do
w =
1
w

C
=
1
f(z)

C
bie

n die

m z = th`anh w = v`a l`a mo

.
t h`am nguyen. Nhu
.
ng khi do
w = a
0
+a
1
z, a
1
,= 0, hay l`a
1
w

C
= a
0
+a
1
z.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 531
Do do w =
az +b
cz +d
trong do a =

Ca
1
, b =

Ca
0
+ 1, c = a
1
, d = a
0
, do
`
ng
th`o
.
i ad bc = a
1
,= 0.
Ne

u f() = th` hie

n nhien ta c o f(z) = a
0
+a
1
z.
Ta xet tie

p tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p D = U = [z[ < 1.
D
-
i
.
nh l y 7.1.13. Gia su
.
D = U = [z[ < 1. Khi do mo
.
i phep tu
.
.
da

ng c au
cu a h`nh tr`on do
.
n vi
.
de
`
u l`a tu
.
.
d a

ng cau phan tuye

n tnh.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng cau t` uy y cu a h`nh tr`on do

.
n vi
.
. Ta
k y hie
.
u (0) = w
0
v`a du
.
.
ng phep tu
.
.
da

ng cau phan tuye

n tnh:
: w
w w
0
1 w
0
w
cu a h`nh tr`on U bie

n die

m w
0
th`anh die

m 0. Ta xet anh xa
.
f = . Do
c ung l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng cau cu a h`nh tr`on U v`a f(0) = 0. V` [f(z)[ < 1 vo

.
i mo
.
i
z U nen theo bo

de
`
Schwarz ta c o
[f(z)[ [z[, z U. (7.3)
Nhu
.
ng hie

n nhien anh xa
.
ngu
.
o
.
.
c z = f
1
(w) c ung thoa man bo

de
`
Schwarz,
nen [f
1
(w)[ [w[ w U.
Da
.
t w = f(z), ta co:
[z[ f(z), z U. (7.4)
T` u
.
(23.3) v`a (23.4) ta r ut ra
[f(z)[ [z[, z U
v`a c ung theo bo

de
`
Schwarz ta c o f(z) e
i
z. Nhu
.
ng khi do =
1
f =

1
(e
i
z) l`a anh xa
.
phan tuye

n tnh. Nhu
.
va
.
y:
Aut U =
_
z e
i
z a
1 az
, [a[ < 1, R
_
.
532 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
7.1.7 D
-
ie
`
u kie
.
n ca
`
n de

to
`
n ta
.
i da

ng ca

u
Gia su
.
cho hai mie
`
n D v`a D

C. Hay t`m mo
.
i da

ng cau (ne

u ch ung to
`
n
ta
.
i) bie

n mie
`
n D len mie
`
n D

.
Ro r`ang l`a vo
.
i da
.
ng to

ng quat tren day l`o

.
i gia i cu a b`ai toan co
.
ba n cu a
l y thuye

t anh xa
.
ba o giac se khong to
`
n ta
.
i. Do do van de
`
da
`
u tien na y ra khi
kha o sat b`ai toan co
.
ba n do l`a v an de
`
kha nang anh xa
.
ba o giac mie
`
n cho
tru
.
o
.
c.
Sau day ta se ch ra mo
.
t so die
`
u kie
.
n ca
`
n de

b`ai toan tren co l`o

.
i gia i. V`
mo
.
i da

ng cau de
`
u l`a nh u
.
ng phep do
`
ng phoi nen die
`
u kie
.
n ca
`
n de

to
`
n ta
.
i da

ng
cau mie
`
n D len mie
`
n D

l`a to
`
n ta
.
i mo
.
t anh xa
.
do
`
ng phoi n`ao do gi u
.
a cac
mie
`
n.
Do do die
`
u kie
.
n ca
`
n da
`
u tien l`a: c ac mie
`
n D v`a D

pha i do
`
ng phoi vo
.
i
nhau.
Cha

ng ha
.
n, ne

u mie
`
n D l`a do
.
n lien th` die
`
u kie
.
n ca
`
n l`a mie
`
n D

pha i do
.
n
lien (tnh do
.
n lien l`a mo
.
t bat bie

n top o !).
The

nhu
.
ng die
`
u kie
.
n c a
`
n n`ay la
.
i khong pha i l`a die
`
u kie
.
n du . Die
`
u do
du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 7.1.14. Ma
.
t ph a

ng C v` a h`nh tr` on mo
.
U = [z[ < 1 khong da

ng
cau vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh. Gia thie

t ra
`
ng to
`
n ta
.
i da

ng cau f : C U. Khi do f ch nh
h`nh v`a bi
.
cha
.
n trong C. Theo di
.
nh l y Liouville f const. Die
`
u do trai vo
.
i
gia thie

t f l`a da

ng cau.
He
.
qua 7.1.3. C v`a C z
0
, z
0
,= de
`
u khong da

ng c au vo
.
i h`nh tr` on
mo
.
U.
Ch u
.
ng minh. V` z
0
,= nen ba
`
ng anh xa
.
=
1
z z
0
ta du
.
a z
0
ve
`
v`a ap
du
.
ng di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh.
Tuy nhien ma
.
t pha

ng C v`a h`nh tr`on do

.
n vi
.
U l`a do
`
ng phoi vo
.
i nhau.
7.1. Cac khai nie
.
m chung 533
Tha
.
t va
.
y h`am
W(z) =
_

_
2

z
[z[
arctg[z[, khi z ,= 0,
0, khi z = 0
l`a mo
.
t trong so anh xa
.
do
`
ng phoi C len U.
Nha
.
n xet 7.1.2. V` tnh do
`
ng phoi l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n de

to
`
n ta
.
i da

ng cau gi u
.
a
hai mie
`
n cho tru
.
o
.
c D v`a D

C nen t` u
.
do suy ra ra
`
ng: mie
`
n da lien khong
da

ng cau vo
.
i mie
`
n do
.
n lien.
Nhu
.
va
.
y, ne

u bay gi`o
.
da
.
t van de
`
ve
`
su
.
.
to
`
n ta
.
i da

ng cau bie

n cac mie
`
n D
khac nhau len mie
`
n do
.
n lien cho tru
.
o
.
c D

th` ta ca
`
n pha i ha
.
n che

xet cac
mie
`
n do
.
n lien.
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay die
`
u kie
.
n ca
`
n de

to
`
n ta
.
i d a

ng cau l` a:
1. mie
`
n D pha i do
.
n lien;
2. mie
`
n D ,= C.
Die
`
u kie
.
n th u
.
nhat l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n v` mie
`
n D do
`
ng phoi vo
.
i mie
`
n do
.
n
lien D

. Die
`
u kie
.
n D ,= C l`a die
`
u kie
.
n ca
`
n theo di
.
nh l y 7.1.14 da ch u
.
ng minh
tren day.
Ta lu
.
u y them ra
`
ng ma
.
t pha

ng C ch da

ng cau vo
.
i Cz
0
, z
0
,= (hoa
.
c
da

ng cau vo
.
i ba n than no). Die
`
u do du
.
o
.
.
c suy ra t` u
.
cho

l`a mo
.
i h`am ch nh
h`nh do
.
n die
.
p trong C de
`
u l`a ph an tuye

n tnh (xem di
.
nh l y 7.1.11 v`a he
.
qua
7.1.3).
To`an bo
.
su
.
.
kha o sat trong mu
.
c tie

p theo cu a chu
.
o
.
ng n`ay l`a d`anh de

tr`nh
b`ay nh u
.
ng die
`
u kie
.
n da m ba o cho su
.
.
to
`
n ta
.
i v`a duy nhat cu a nghie
.
m b`ai
toan co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac c ac mie
`
n do
.
n lien.
Sau khi loa
.
i tr` u
.
hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da noi trong di
.
nh l y 7.1.14 v`a he
.
qua cu a
no ta se gia thie

t ra
`
ng bien cu a mie
`
n du
.
o
.
.
c anh xa
.
D co t nhat l`a hai die

m
khac nhau v`a do tnh do
.
n lien cu a D no co mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p bien lien thong noi
hai die

m ay.
534 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
7.1.8 D
-
ie
`
u kie
.
n chua

n
Gia su
.
l`o
.
i gia i doi vo
.
i b`ai toan v` u
.
a neu l`a to
`
n ta
.
i. Bay gi` o
.
ta chuye

n sang
xet nh u
.
ng die
`
u kie
.
n x ac di
.
nh l`o
.
i gia i do mo
.
t cach duy nhat. Nh u
.
ng die
`
u
kie
.
n do l`a ca
`
n thie

t v` ne

u h`am f(z) anh xa

.
mie
`
n do
.
n lien D len h`nh tr`on
do
.
n vi
.
th` theo di
.
nh l y 9.9 anh xa
.
thu du
.
o
.
.
c t` u
.
f(z) ba
`
ng phep bie

n do

i phan
tuye

n tnh da
.
ng
e
i
f(z) w
0
1 w
0
f(z)
, R
(Phep tu
.
.
da

ng cau cu a h`nh tr`on do

.
n vi
.
) c ung l`a anh xa
.
ba o giac mie
`
n D
len h`nh tr`on do
.
n vi
.
do. N oi mo
.
t c ach khac: ne

u ta ch u
.
ng minh du
.
o
.
.
c ra
`
ng
to
`
n ta
.
i mo
.
t h`am f(z) anh xa
.
mie
`
n D len h`nh tr`on do
.
n vi
.
th` se to
`
n ta
.
i vo
so h`am nhu
.
va
.
y thu
.
.
c hie
.
n anh xa
.
do. Do do de

anh xa
.
du
.
o
.
.
c xet duy nhat,
ngo`ai c ac die
`
u kie
.
n du
.
o
.
.
c neu trong tie

t 7.1.7, ngu
.
`o
.
i ta c`on d`oi hoi mo
.
t trong
ba die
`
u kie
.
n bo

sung (tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau) sau day (cac die
`
u kie
.
n n`ay se
chu a

n hoa anh xa
.
ba o giac du
.
o
.
.
c xet !)
(I) Die

m trong z
0
cho tru
.
o
.
c t` uy y cu a mie
`
n D du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh die

m
cho tru
.
o
.
c w
0
cu a mie
`
n D

v`a m o
.
t hu
.
o
.
ng cho tru
.
o
.
c ta
.
i z
0
chuye

n th`anh
hu
.
o
.
ng cho tru
.
o
.
c ta
.
i w
0
:
f(z
0
) = w
0
, arg f

(z
0
) = , R. (7.5)
He
.
th u
.
c (7.5) ch u
.
ng to ra
`
ng anh xa
.
ba o giac hai mie
`
n cho tru
.
o
.
c D v`a D

phu
.
thuo
.
c v`ao ba tham so thu
.
.
c v`a ve
`
ma
.
t h`nh ho
.
c no ch u
.
ng to ra
`
ng: qua
anh xa
.
w = f(z), die

m z
0
cho tru
.
o
.
c bie

n th`anh die

m w
0
cho tru
.
o
.
c, c ac tie

p
tuye

n vo
.
i mo
.
i du
.
`o
.
ng cong di qua die

m z
0
se quay mo
.
t goc ba
`
ng khi chuye

n
qua cac du
.
`o
.
ng cong a nh di qua die

m w
0
.
Ta c ung nha
.
n xet ra
`
ng, ba
`
ng cac phep do

i bie

n phan tuye

n tnh die
`
u kie
.
n
chua

n (7.5) co the

vie

t du
.
o
.
i da
.
ng
f(z
0
) = 0, f

(z
0
) > 0. (7.6)
(II) Hai die

m cho tru
.
o
.
c t` uy y: die

m z
0
o
.
trong, die

m z
1
na
`
m tren bien
cu a mie
`
n D, du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh cac die

m cho tru
.
o
.
c tu
.
o
.
ng u
.
ng w
0
v` a w
1
,
7.1. Cac khai nie
.
m chung 535
trong do w
0
l`a die

m trong c`on w
1
l`a die

m bien:
f(z
0
) = w
0
, f(z
1
) = w
1
. (7.7)
Phu
.
o
.
ng tr`nh th u
.
nhat trong (7.7) se du
.
a de

n hai phu
.
o
.
ng tr`nh thu
.
.
c v` ra
`
ng
vi
.
tr cu a die

m tren bien du
.
o
.
.
c xac di
.
nh ba
`
ng mo
.
t tham so thu
.
.
c, cha

ng ha
.
n,
bo
.
i khoa ng cach (do
.
c theo bien) t` u
.
mo
.
t die

m bien co di
.
nh n`ao do.
(III) Ba die

m bien cho tru

.
o
.
c t` uy y z
1
, z
2
v`a z
3
cu a mie
`
n D du
.
o
.
.
c anh xa
.
th`anh ba die

m bien cho tru

.
o
.
c t` uy y w
1
, w
2
v`a w
3
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a mie
`
n D

.
Trong mu
.
c sau ta se ch u
.
ng to ra
`
ng ta
.
p ho
.
.
p vo so cac anh xa
.
ba o giac
bie

n mie
`
n D len h`nh tr`on do
.
n vi
.
ch to
`
n ta
.
i mo
.
t anh xa
.
thoa man mo
.
t trong
ba die
`
u kie
.
n chua

n tren day, t u
.
c l`a ch to
`
n ta
.
i mo
.
t anh xa
.
ba o giac du
.
o
.
.
c
chua

n hoa.
V du
.
1.

Anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren Imz > 0 len h`nh tr`on do

.
n vi
.
[w[ < 1 sao cho w(i) = 0, arg w

(i) =

2
.
Gia i. Da
.
ng to

ng quat cu a h`am anh xa

.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len h`nh tr`on

do
.
n vi
.
sao cho w(i) = 0 co da
.
ng
w = e
i
z i
z +i

T` u
.
do
w

(z) = e
i
2i
(z +i)
2
w

(i) =
1
2
ie
i
arg w

(i) =

2

Theo die
`
u kie
.
n cu a b`ai toan arg w

(i) = /2 nen = 0. Nhu

.
va
.
y, anh xa
.
ca
`
n t`m co da
.
ng
w =
z i
z +i

V du
.
2.

Anh xa
.
pha
`
n ngo` ai h`nh tr`on [z (1 + i)[ < 1 len nu
.
a ma
.
t
pha

ng Imw > 0 sao cho w(0) = i, w(1) = 0.

536 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Gia i. Ta ca
`
n chuye

n du
.
`o
.
ng tr`on [z (1 +i)[ = 1 th`anh tru
.
c thu
.
.
c cu a
ma
.
t pha

ng w. De

l`am vie
.
c do ta thu
.
.
c hie
.
n anh xa
.
bie

n die

m z = i th`anh
z
1
= v`a z = 1 th`anh z
1
= 0. Cha

ng ha
.
n ta c o
z
1
= k
z 1
z i
,
trong do k chu
.
a du
.
o
.
.
c xac di
.
nh. Nhu
.
ng qua die

m z
1
= 0 v`a z
1
= ta co vo
so du
.
`o
.
ng tha

ng di qua v`a ta ca
`
n thu du
.
o
.
.
c tru
.
c thu
.
.
c. De

co du
.
o
.
.
c die
`
u do,
goc quay ta
.
i die

m z = 1 qua anh xa
.
z
1
pha i ba
`
ng , t u
.
c l`a
arg z

1
(z)

z=1
= .
T` u
.
do
arg k + arg
1 i
(z i)
2

z=1
= arg k =
3
4

De

xac di
.
nh k, ta khong c o mo
.
t die
`
u kie
.
n n`ao cho tru
.
o
.
c nen de

do
.
n gia n ta
lay k = 1 +i, v`a t` u
.
d o
z
1
= (1 +i)
z 1
z i

Qua anh xa
.
n`ay die

m z = 0 z
1
= 1 + i, z = 1 z
1
= 0. Do do anh xa
.
thu du
.
o
.
.
c chu
.
a thoa man cac die
`
u kie
.
n da cho.
Bay gi`o
.
ta c a
`
n anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng Imz
1
> 0 len nu
.
a ma
.
t pha

ng
Imw > 0 sao cho
z
1
= 1 +i w = i,
z
1
= 0 w = 0.
V` anh xa
.
bie

n nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len nu
.
a ma
.
t pha

ng tren c o da
.
ng
w =
az
1
+b
ax
1
+d
, a, b, c, d R
nen vo
.
i hai ca
.
p die

m tu
.
o
.
ng u
.
ng o
.
tren ta co
i =
a(1 +i) +b
c(1 +i) +d
, 0 =
b
d
b = 0, c = a, d = 2a.
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 537
Do do
w =
z
1
z
1
2
= i
z 1
(1 2i)z 1

V du
.
3. T`m anh xa
.
bie

n bang D = z C : /4 < Rez < /4 len

h`nh tr`on do
.
n vi
.
U = [w[ < 1 sao cho ba die

m bien sau day tu

.
o
.
ng u
.
ng
f(/4) = 1, f(i) = i (i l`a k y hie
.
u die

m vo c` ung pha tren cu a bang).

Ba
`
ng cac anh xa
.
trung gian
a) z
1
= 2iz, b) z
2
= e
z
1
ta bie

n bang D da cho th`anh nu

.
a ma
.
t pha

ng ben pha i Rez

2
> 0. Qua cac
anh xa
.
cu a c ac die

m z =

4
,

4
, ise l`a cac die

m z
2
= i, i, 0 tu
.
o
.
ng u
.
ng.
Bay gi`o
.
ta ca
`
n anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng Rez
2
> 0 len h`nh tr`on do
.
n vi
.
sao cho
cac die

m z
2
= i, i, 0 chuye

n th`anh c ac die

m w = 1, 1, i tu
.
o
.
ng u
.
ng. H` am
anh xa
.
thoa man die
`
u kie
.
n v` u
.
a neu se du
.
o
.
.
c r ut ra t` u
.
cong th u
.
c (9.3) (di
.
nh
l y 9.6):
w 1
w i
(1 +i) =
z
2
i
z
2
w =
1
i
z
2
1
z
2
+ 1
w =
1
i
e
2iz
1
e
2iz
+ 1
= tgz.
7.2 D
-
i
.
nh l y co
.
ba

n cu

a l y thuye

t anh xa
.
ba

o
giac
Trong mu
.
c n`ay ta se gia i quye

t van de
`
co tnh chat nguyen ta

c l`a su
.
.
to
`
n ta
.
i
h`am anh xa
.
bie

n mie
`
n do
.
n lien D cho tru
.
o
.
c trong ma
.
t pha

ng ph u
.
c z len
mie
`
n do
.
n lien D

cho tru
.
o
.
c trong ma
.
t pha

ng w. Cu
.
the

ta se ch u
.
ng minh
ra
`
ng: doi v o
.
i hai mie
`
n do
.
n lien bat k`y D v` a D

C v o
.
i bien c o t nhat
l`a hai die

m khac nhau luon luon t o

`
n ta
.
i anh xa
.
ba o gi ac bie

n mie
`
n n` ay len
mie
`
n kia.
538 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Do l`a no
.
i dung cu a di
.
nh l y co
.
ba n trong l y thuye

t anh xa
.
ba o giac - di
.
nh
l y Riemann. Di
.
nh l y n`ay du
.
o
.
.
c Riemann phat bie

u da
`
u tien trong lua
.
n an
tie

n s cu a m`nh Co
.
so
.
cu a l y thuye

t to

ng quat ve
`
h`am bie

n ph u
.
c nam
1851. Phep ch u
.
ng minh m`a ta se tr`nh b`ay l`a cu a Feijer v`a Riesz.
7.2.1 Ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n trong H(D)
Gia su
.
D l`a mie
`
n thuo
.
c C v`a gia su
.
trong D cho ta
.
p ho
.
.
p c ac h`am ch nh
h`nh M(D) = f(z). Da
.
c bie
.
t l`a: M(D) c o the

l`a day h`am

_
f
n
(z)
_

n=1
.
D
-
i
.
nh ngha 7.2.1. Ta
.
p ho
.
.
p M(D) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a bi
.
cha
.
n de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c
K D ne

u K D, (K) > 0:
[f(z)[ (K), z K, f M(D).
Ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u tren D c ung se go
.
i l`a ho
.
bi
.
cha
.
n.
Khai nie
.
m ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n D l`a khai
nie
.
m ro
.
ng ho
.
n so vo
.
i khai nie
.
m bi
.
cha
.
n trong mie
`
n D. Ch a

ng ha
.
n, cac h`am
cos
1 z
, R khong la
.
p th`anh ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
[z[ < 1 nhu
.
ng la
.
i l`a ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a h`nh tr`on
ay.
D
-
i
.
nh l y 7.2.1.

Anh xa
.
f f

khong gian H(D) v` ao chnh n o bie

n ta
.
p ho
.
.
p
bi
.
cha
.
n de
`
u th`anh ta
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
S = [z z
0
[ < r l`a h`nh tr`on bat k` y na
`
m tro
.
n trong
D v`a V = [z z
0
[ < r

, r

> r c ung l`a h`nh tr`on na

`
m tro
.
n trong D. Doi
vo
.
i f M(D) bat k` y ta c o
f

(z) =
1
2i
_
V
f()
( z)
2
d, z V.
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 539
Bay gi`o
.
gia su
.
z S. Khi do vo
.
i mo
.
i V ta co
[ z[ > r

r.
V`a t` u
.
tnh chat bi
.
cha
.
n cu a M(D) ta co
[f

(z)
r

(r

r)
2
(V ) =
1
(S)
v`a do do [f

(z)[ bi
.
cha
.
n trong cac h`nh tr`on S D.
Mo

i ta
.
p ho
.
.
p compa

c K D bat k` y de
`
u co the

phu bo
.
i cac h`nh tr`on S,
na
`
m tro
.
n trong D. Do do theo di
.
nh l y Heine-Borel ta co the

cho
.
n phu con
h u
.
u ha
.
n
_
S

_
k
=1
phu K. Gia su
.

1
(K) = max

1
(S

).
Khi do vo
.
i mo
.
i z K v`a mo
.
i f M(D) ta se c o
[f

(z)[
1
(K)
v`a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
7.2.2 Ta
.
p ho
.
.
p lien tu
.
c do
`
ng ba
.
c
D
-
i
.
nh ngha 7.2.2. Ta
.
p ho
.
.
p M(D) cac h`am du
.
o
.
.
c go
.
i l`a t a
.
p ho
.
.
p lien tu
.
c
do
`
ng ba
.
c tren t` u
.
ng compa

c K D ne

u
> 0, K D, (, K) : z

, z

K([z

[ < )
[f(z

) f(z

)[ < , f M(D).
Ta co
D
-
i
.
nh l y 7.2.2. Ne

u M(D) l`a t a
.
p ho
.
.
p bi
.
cha
.
n de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c th` no
l`a lien tu
.
c do
`
ng ba
.
c tren t` u
.
ng comp a

c K D.
540 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
compa

c K D v`a 4d, d > 0 l`a khoa ng cach gi u

.
a K
v`a bien D cu a mie
`
n D. Ta
.
p ho
.
.
p cac die

m m`a khoa ng cach t` u

.
do de

n K
khong vu
.
o
.
.
t qua 2d du
.
o
.
.
c k y hie
.
u l`a B. V` B D v`a B l`a ta
.
p ho
.
.
p dong nen
do tnh bi
.
cha
.
n de
`
u cu a M(D) t`m du
.
o
.
.
c so M = M(B) > 0 sao cho tren B
ta co [f[ M, f M(D).
Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng vo
.
i > 0 bat k` y v`a vo
.
i ca
.
p die

m z
1
, z
2
K bat
k` y m`a [z
1
z
2
[ < , = min
_
d,
d
M

_
ta se c o
[f(z
1
) f(z
2
)[ < .
Tha
.
t va
.
y, theo cong th u
.
c Cauchy ap du
.
ng cho f(z) trong h`nh tr`on
Q = z : [z z
1
[ < 2d B (ke

ca bien) ta c o
f(z) =
1
2i
_
Q
f(t)
t z
dt.
Do do
[f(z
1
) f(z
2
)[ =

1
2i
_
Q
f(t)
z
1
z
2
(t z
1
)(t z
2
)
dt

1
2
M
[z
1
z
2
[
2d d
2 2d
=
M
d
[z
1
z
2
[ <
M
d
.
Nhu
.
va
.
y M(D) l`a ta
.
p ho
.
.
p lien tu
.
c do
`
ng ba
.
c.
7.2.3 Nguyen l y compa

c
D
-
i
.
nh ngha 7.2.3. 1) Ho
.
h`am M(D) H(D) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
compa

c trong
mie
`
n D ne

u t` u
.
mo

i day h`am f
n
(z) M(D) de
`
u co the

cho
.
n day con f
n
k
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K D.
2. Ho
.
compa

c cac h`am M(D) du

.
o
.
.
c go
.
i l`a ho
.
compa

c trong no ne

u h`am
gio
.
i ha
.
n cu a mo

i day f
n
M(D) ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K D de
`
u
thuo
.
c M(D).
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 541
V du
.
1. Gia su
.
U = [z[ < 1. Ta
.
p ho
.
.
p h`am M(U) = z : 0 < 1
l`a ta
.
p ho
.
.
p compa

c nhu
.
ng khong compa

c trong no (day
_
z
n
_

n=1
ho
.
i tu
.
de
`
u
tren t` u
.
ng compa

c cu a U de

n h`am f 0 khong thuo

.
c M(U)).
Bo

de
`
7.2.1. Gia su
.
: 1) f
n
(z), n = 1, 2, . . . ; f
n
H(D) l` a day bi
.
cha
.
n de
`
u
tren t` u
.
ng compa

c; 2) day f
n
ho
.
i tu
.
tren ta
.
p ho
.
.
p E D n`ao do tr` u m a
.
t kha

p
no
.
i trong D. Khi do day f
n
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c K D.
Ch u
.
ng minh. Ta co di
.
nh > 0 v`a ta
.
p ho
.
.
p K D. V` day f
n
bi
.
cha
.
n de
`
u
nen theo di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh trong tie

t tru
.
o
.
c no l`a day lien tu
.
c do
`
ng
ba
.
c. B a
`
ng cach su
.
du
.
ng tnh lien tu
.
c do
`
ng ba
.
c v`a ba
`
ng cach cho
.
n phep chia
D th`anh c ac h`nh vuong vo
.
i cac ca
.
nh song song vo
.
i cac tru
.
c to
.
a do
.
trong
ma
.
t pha

ng z be de

n m u
.
c sao cho vo
.
i cac die

m z

v`a z

( K) bat k` y thuo
.
c
c` ung mo
.
t h`nh vuong v`a vo
.
i f
_
f
n
_

n=1
bat k` y ta c o
[f(z

) f(z

)[ <

3
(7.8)
Ta
.
p ho
.
.
p K du
.
o
.
.
c phu bo
.
i mo
.
t so h u
.
u ha
.
n c ac h`nh vuong Q
p
, p =
1, 2, . . . , P. V` E tr` u ma
.
t kha

p no
.
i nen trong mo

i h`nh vuong Q
p
t`m du
.
o
.
.
c
die

m z
p
E. V` f
n
ho
.
i tu
.
tren E nen N N sao cho
[f
m
(z
p
) f
n
(z
p
)[ <

3
, (7.9)
m, n > N, z
p
, p = 1, 2, . . . , P.
Bay gi`o
.
gia su
.
z l`a die

m t` uy y cu a K. Khi do t`m du
.
o
.
.
c die

m z
p
na
`
m
trong c` ung mo
.
t h`nh vuong vo
.
i z v`a m, n N t` u
.
(7.9) ta co
[f
m
(z) f
n
(z)[ [f
m
(z) f
m
(z
p
)[ +[f
m
(z
p
) f
n
(z
p
)[
+[f
n
(z
p
) f
n
(z)[ < .
T` u
.
do theo tieu chua

n ho
.
i tu
.
Cauchy ta ke

t lua
.
n ra
`
ng day
_
f
n
_

n=1
ho
.
i tu
.
doi v o
.
i mo
.
i z K v`a su
.
.
ho
.
i tu
.
do l`a de
`
u tren K. V` K l`a co di
.
nh t` uy y nen
day da cho ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K D.
542 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y chu ye

u cu a tie

t n`ay
D
-
i
.
nh l y Montel (nguyen l y compa

c). Gia su
.
: 1) D l`a mie
`
n cu a C; 2)
M(D) l`a ho
.
h`am ch nh h`nh trong mie
`
n D. Khi d o hai die
`
u kie
.
n sau day l`a
tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
(I) Ho
.
M(D) l`a comp a

c.
(II) Ho
.
M(D) bi
.
cha
.
n de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c.
Ch u
.
ng minh. 1. Ta ch u
.
ng minh ra
`
ng t` u
.
cac die
`
u kie
.
n 1) - 2) v`a (I) suy
ra (II). Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i. Khi do trong D to
`
n ta
.
i compa

c K D m`a tren
do modun cu a cac h`am thuo
.
c M(D) nha
.
n gia tri
.
lo
.
n bao nhieu t` uy y. Do
do: n N, f
n
M(D) : [f
n
(z
n
)[ > n ta
.
i die

m z
n
K n`ao do. V`
M(D) l`a compa

c nen t` u
.
day
_
f
n
(z)
_

n=1
co the

cho
.
n day con
_
f
n
k
(z)
_

k=1
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c m`a da
.
c bie
.
t l`a ho
.
i tu
.
de
`
u tren K de

n h`am
ch nh h`nh f n`ao do. Ngha l`a doi vo
.
i = 1, N = N(K) : k > N,
z K [f
n
(z) f(z)[ < 1.
Do do
[f
n
(z)[ 1 + max
zK
[f(z)[ = 1 +L, L = max
zK
[f[.
Nhu
.
ng he
.
th u
.
c n`ay la
.
i mau thua

n vo
.
i die
`
u l`a f
n
k
(z
n
k
) khi k .
Pha
`
n th u
.
nhat cu a di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
nh minh.
2. Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng t` u
.
1) - 2) v`a (II) suy ra (I). De

ch u
.
ng
minh (I) ta ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng mo
.
i day h`am f
n
M(D) de
`
u ch u
.
a day
con ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K D. Nhu
.
ng theo bo

de
`
da ch u
.
ng minh
tren, ta ch ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng t` u
.
day f
n
M(D) bat k` y co the

cho
.
n day
con ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
i die

m cu a ta
.
p ho
.
.
p E D n`ao do tr` u ma
.
t kha

p no
.
i l`a du .
Ta lay ta
.
p ho
.
.
p E l` a ta
.
p ho
.
.
p cac die

m z = x + iy D, trong do x v`a y
de
`
u l`a h u
.
u ty . Ta
.
p ho
.
.
p E tr` u ma
.
t kha

p no
.
i trong D. Ma
.
t khac E l`a ta
.
p
ho
.
.
p de

m du
.
o
.
.
c. Do do ta c o the

sa

p xe

p v`a danh so no th`anh day

_

=1
:

1
,
2
, . . . ,
n
, . . .
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 543
Day
f
1
(
1
), f
2
(
1
), . . . , f
n
(
1
), . . . (7.10)
la
.
p th`anh ta
.
p ho
.
.
p die

m bi
.
cha
.
n. Do do t` u
.
(7.10) c o the

cho
.
n day con
f
1
n
1
(
1
), f
1
n
2
(
1
), . . . , f
1
np
(
1
), . . .
ho
.
i tu
.
de

n gio
.
i ha
.
n ho`an to`an xac di
.
nh. Nhu
.
va
.
y t` u
.
day h`am f
n
(z) c o the

cho
.
n day con
f
1
n
1
(z), f
1
n
2
(z), . . . , f
1
np
(z), . . . (7.11)
ho
.
i tu
.
ta
.
i die

m z =
1
.
Day
f
1
n
1
(
2
), f
1
n
2
(
2
), . . . , f
1
np
(
2
), . . .
thoa man mo
.
i die
`
u kie
.
n nhu
.
day (7.10), do do co the

cho
.
n t` u
.
day do mo
.
t
day con
f
2
n
1
(
2
), f
2
n
2
(
2
), . . . , f
2
np
(
2
), . . .
ho
.
i tu
.
de

n gio
.
i ha
.
n h u
.
u ha
.
n ho`an to`an x ac di
.
nh. Nhu
.
va
.
y day h`am
f
2
n
1
(z), f
2
n
2
(z), . . . , f
2
np
(z), . . .
ho
.
i tu
.
khi z =
2
. V` a v` cac so ha
.
ng cu a day n`ay c ung l`a cu a day (7.11) nen
no ho
.
i tu
.
ca khi z =
1
.
Tie

p tu
.
c qua tr`nh n`ay ta thu du
.
o
.
.
c ta
.
p ho
.
.
p cac day
f
1
n
1
(z), f
1
n
2
(z), . . . , f
1
np
(z), . . . ,
f
2
n
1
(z), f
2
n
2
(z), . . . , f
2
np
(z), . . . ,
. . . . . . . . . . . . . . .
f
q
n
1
(z), f
q
n
2
(z), . . . , f
q
np
(z), . . . ,
_

_
(7.12)
544 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
trong do mo

i day cu a (7.2.5) l`a day con cu a day d u

.
ng tru
.
o
.
c no v`a day vo
.
i
so hie
.
u q ho
.
i tu
.
ta
.
i mo

i die

1
,
2
, . . . ,
q
.
Ba
`
ng cach ap du
.
ng phu
.
o
.
ng phap du
.
`o
.
ng cheo cu a Cantor, ta c o the

cho
.
n
day du
.
`o
.
ng cheo
f
1
n
1
(z), f
2
n
2
(z), . . . , f
p
np
(z), . . . (7.13)
Day n`ay ho
.
i tu
.
ta
.
i mo
.
i die

m cu a ta
.
p ho
.
.
p E v` theo c ach xay du
.
.
ng mo
.
i so
ha
.
ng cu a day (7.13), ba

t da
`
u t` u
.
so ha
.
ng n`ao do de
`
u du
.
o
.
.
c cho
.
n t` u
.
day (7.2.5)
vo
.
i so hie
.
u q (q l`a so cho tru
.
o
.
c t` uy y).
Nhu
.
va
.
y theo bo

de
`
da ch u
.
ng minh, day (7.13) ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng
compa

c.
Nha
.
n xet 7.2.1. Ne

u mie
`
n D th` day (7.13) ho
.
i tu
.
de
`
u tren mo
.
i ta
.
p
dong thuo
.
c D.
Tha
.
t va
.
y, ta du
.
.
ng du
.
`o
.
ng tr`on (R) = z C : [z[ = R vo
.
i ban knh du
lo
.
n sao cho (R) D. Gia su
.
/

l`a ta
.
p ho
.
.
p dong t` uy y cu a D v`a
/ = z /

: [z[ R (R).
Theo di
.
nh l y Montel, day (7.13) ho
.
i tu
.
de
`
u tren / v`a do do ho
.
i tu
.
de
`
u tren
(R). Ba
`
ng cach ap du
.
ng nguyen l y modun cu
.
.
c da
.
i, ta c o the

ke

t lua
.
n ra
`
ng
day (7.13) ho
.
i tu
.
de
`
u trong U(R) = z C : [z[ R. Nhu
.
va
.
y day (7.13)
ho
.
i tu
.
de
`
u tren K U(R) /

v`a do do tren mo
.
i ta
.
p ho
.
.
p dong cu a D.
7.2.4 Phie

m h`am lien tu
.
c
D
-
i
.
nh ngha 7.2.4. 1. Gia su
.
cho ho
.
h`am f xac di
.
nh trong mie
`
n D. Khi
do anh xa
.
I(f) : f C
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 545
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a mo
.
t phie

m h`am tren f.
2. Phie

m h`am I(f) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien tu
.
c ta
.
i die

m f
0
ne

u f
n
f ho
.
i
tu
.
de
`
u de

n f
0
f tren t` u
.
ng compa

c K D, ta c o
lim
n
I(f
n
) = I(f
0
).
3. Phie

m h`am I(f) du
.
o
.
.
c go
.
i l`a lien tu
.
c tren ho
.
f ne

u I(f) lien tu
.
c ta
.
i
mo
.
i die

m f f.
V du
.
2. Ta xet ho
.
h`am ch nh h`nh H(D) v` a die

m a t` uy y cu a mie
`
n D. Khi
do
c
p
(f) =
f
(p)
(a)
p!
l`a he
.
so th u
.
p trong khai trie

n Taylor cu a h`am f ta
.
i lan c a
.
n die

m a. Do l`a
phie

m h`am tren ho
.
H(D). Phie

m h`am c
p
(f) l`a phie

m h`am lien tu
.
c.
Tha
.
t va
.
y ne

u f
n
f
0
l`a de
`
u tren t` u
.
ng compa

c K D th` lay du
.
`o
.
ng
tr`on (r) = [z a[ = r D l`am K, vo
.
i > 0, N : [f
n
(z) f
0
(z)[ < ,
n > N, z (r). Khi do, ap du
.
ng bat da

ng th u
.
c Cauchy ta co
[c
p
(f
n
) c
p
(f
0
)[ <

r
p
n > N.
Die
`
u do ch u
.
ng to ra
`
ng c
p
(f) lien tu
.
c.
Ta co
D
-
i
.
nh l y 7.2.3. Mo
.
i phie

m h`am lien tu
.
c tren ho
.
comp a

c trong no f de
`
u
bi
.
cha
.
n v`a da
.
t c a
.
n tren cu a no, ngha l`a
f
0
f : [I(f
0
)[ [I(f)[, f f.
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
A = sup
f{f}
[I(f)[, do l`a so h u
.
u ha
.
n v`a c ung co the

ba
`
ng
. Theo di
.
nh ngha ca
.
n tren, t`m du
.
o
.
.
c day f
n
f, n = 1, 2, . . . sao cho
[I(f
n
)[ A.
546 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
V` f l`a compa

c trong no nen to
`
n ta
.
i day con f
n
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng
compa

c K D de

n h`am f
0
f n`ao do. V` I(f) lien tu
.
c nen
[I(f
0
)[ = lim
n
[I(f
n
)[ = A.
T` u
.
do ta ke

t lua
.
n du
.
o
.
.
c, th u
.
nhat l`a A < , v` a th u
.
hai [I(f
0
)[ [I(f)[,
f f.
7.2.5 D
-
o
.
n gia n hoa cach da
.
t b`ai toan Riemann
Nhu
.
da noi o
.
tren, su
.
.
kha o sat cu a ta chu ye

u l`a lien quan de

n cac mie
`
n do
.
n
lien (v`a do
.
n die
.
p

!). Do do b`ai toan co

.
ba n du
.
o
.
.
c da
.
t ra co the

do
.
n gia n hoa
m`a khong l`am mat tnh to

ng quat cu a no.
Ta c o the

cho ra
`
ng mo
.
t trong hai mie
`
n du
.
o
.
.
c xet l`a h`nh tr` on, ngha l`a
doi vo
.
i mo
.
i mie
`
n do
.
n lien D vo
.
i bien co t nhat l`a hai die

m luon luon to
`
n ta
.
i
anh xa
.
ba o giac len h`nh tr`on [w[ < R. Th a
.
t va
.
y, ne

u
w = f(z) : D U = [w[ < R
w

= f(z

) : D

= [w

[ < R

th` h`am w

=
R

R
w se anh xa
.
ba o giac U len U

v`a h`am z

= F
1
(w

) anh
xa
.
[w

[ < R

len D

. Do do z

= F
1
_
R

R
f(z)
_
anh xa
.
D len D

. V` va
.
y
di
.
nh l y Riemann co the

phat bie

u du
.
o
.
i da
.
ng:
Mo
.
i mie
`
n do
.
n lien D trong ma
.
t ph a

ng C (D , C) v o
.
i bien co t nhat l` a
hai die

m de
`
u da

ng cau vo
.
i h`nh tr` on mo
.
[w[ < 1.
Tie

p theo, mie
`
n D trong phat bie

u cu a di
.
nh l y v` u
.
a neu co the

gia thie

t
l`a mie
`
n bi
.
cha
.
n. Die
`
u do du
.
.
a tren co
.
so
.
di
.
nh l y sau day.
D
-
i
.
nh l y 7.2.4. Gia su
.
D l` a mie
`
n do
.
n lien v o
.
i bien co t nhat l` a hai die

m
trong ma
.
t pha

ng C, D , C. Khi do to
`
n ta
.
i d a

ng cau bie

n mie
`
n D len mie
`
n
bi
.
cha
.
n n`ao do cu a ma
.
t ph a

ng ph u
.
c C.
Ch u
.
ng minh. 1. Ne

u mie
`
n D bi
.
cha
.
n th` phep da

ng cau ca
`
n t`m co the

lay
l`a f(z) = z.
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 547
2. Gia su
.
mie
`
n D khong bi
.
cha
.
n. Ta ca
`
n phan bie
.
t hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p
a) Mie
`
n D co die

m ngo`ai a, t u
.
c l`a mie
`
n D khong ch u
.
a cac die

m cu a h`nh
tr`on S(a, r) vo
.
i tam a v`a ban knh r. Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay h`am
w = f(z) =
1
z a
anh xa
.
mie
`
n D len mie
`
n D

na
`
m trong h`nh tr`on
_
[w[ <
1
r
_
, t u
.
c l`a D

l`a
mie
`
n bi
.
cha
.
n. Do l`a da

ng cau muon t`m.

b) Mie
`
n D khong co mo
.
t die

m ngo`ai n`ao ca , t u
.
c l`a pha
`
n b` u cu a mie
`
n D
doi v o
.
i ca ma
.
t pha

ng khong ch u
.
a mo
.
t h`nh tr`on n`ao. Theo gia thie

t bien
cu a mie
`
n D co t nhat l`a hai die

m khac nhau v`a . Do tnh do

.
n lien mie
`
n
D se c o mo
.
t ta
.
p ho
.
.
p bien lien thong noi vo
.
i . Ta xet h`am
w = F(z) =
_
z
z

H`am n`ay thac trie

n du
.
o
.
.
c trong mie
`
n do
.
n lien D theo mo
.
i tuye

n, v`a do
do theo di
.
nh l y Monodromic c o the

tach nhanh do
.
n tri
.
F(z) (v` bie

u th u
.
c
du
.
o
.
i can khong trie
.
t tieu c ung nhu
.
khong ba
`
ng trong D).
H`am F(z) l`a do
.
n die
.
p trong D. Th a
.
t va
.
y t` u
.
he
.
th u
.
c
z
1

z
1

=
z
2

z
2

v`a tnh do
.
n die
.
p cu a anh xa
.
phan tuye

n tnh suy ra ra
`
ng z
1
= z
2
. Do do F
do
.
n die
.
p v`a no anh xa
.
do
.
n die
.
p mie
`
n D len mie
`
n D

.
Mie
`
n D

co tnh chat l`a: ne

u die

m w
0
D

th` die

m (w
0
) l`a die

m ngo`ai
cu a D

v` c a
.
p die

m w
0
, w
0
t` uy y luon luon tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i mo
.
t die

m z.
Nhu
.
va
.
y mie
`
n D

co die

m ngo`ai. Tie

p theo ta ap du
.
ng l y lua
.
n trong pha
`
n
a) cho mie
`
n D

. Di
.
nh l y du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
Nhu
.
va
.
y, ve
`
sau ta se cho ra
`
ng mie
`
n D trong di
.
nh l y Riemann l`a mie
`
n bi
.
cha
.
n. Ho
.
n the

n u
.
a, trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p ca
`
n thie

t ba
`
ng phep ti
.
nh tie

n v`a do
`
ng
da
.
ng ta c o the

gia thie

t mie
`
n f(D) na
`
m trong h`nh tr` on do
.
n vi
.
v`a h`am anh
548 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
xa
.
w = f(z) thoa man die
`
u kie
.
n
f(a) = 0, f

(a) > 0, a D.
Do do de

ch u
.
ng minh di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac ta ch
ca
`
n ch u
.
ng minh ra
`
ng:
Mo
.
i mie
`
n do
.
n lien bi
.
cha
.
n D de
`
u da

ng c au vo
.
i h`nh tr` on mo
.
[w[ < 1.
7.2.6 D
-
i
.
nh l y Riemann
Tu
.
tu
.
o
.
ng chu da
.
o cu a phep ch u
.
ng minh di
.
nh l y Riemann l`a nhu
.
sau:
1. Da
`
u tien ta xet ho
.
S(f; D) c ac h`am ch nh h`nh v`a do
.
n die
.
p trong D
sao cho
a) [f(z)[ 1 f S(f; D), z D;
b) f(a) = 0, f

(a) > 0.
do tnh do
.
n die
.
p cu a f trong D nen f

(z) ,= 0 z D. Hie

n nhien S(f; D) ,=
. Th a
.
t va
.
y, v` D bi
.
cha
.
n nen D [z a[ < R, a D, R < . Do do ta
co the

lay h`am f l`a

f(z) =
z a
R
, z D [f(z)[ 1, z D,
f(a) = 0, f

(a) > 0.
2. Tie

p theo, h`am anh xa

.
ca
`
n t`m w = f(z) se du
.
o
.
.
c xac di
.
nh t` u
.
cac h`am
cu a ho
.
S(f; D) bo
.
i m o
.
t tnh chat cu
.
.
c tri
.
sau day. T` u
.
ho
.
h`am S(f; D) hay
t`m h`am f
0
S(f; D) sao cho
[f

0
(a)[ [f

(a)[, f S(f; D),

ngha l`a da
.
i lu
.
o
.
.
ng do
.
gian [f

(a)[ da
.
t cu
.
.
c da
.
i khi f = f
0
.
3. H`am f
0
- l`o
.
i gia i cu a b`ai toan cu
.
.
c tri
.
se l`a da

ng cau muon t`m; no anh

xa
.
mie
`
n D len h`nh tr`on do
.
n vi
.
ch u
.
khong pha i v`ao h`nh tr`on do
.
n vi
.
nhu
.
doi vo
.
i cac h`am c` on la
.
i cu a S(f; D).
Bay gi`o
.
ta chuye

n sang ch u
.
ng minh di
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac - di
.
nh l y Riemann.
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 549
D
-
i
.
nh l y Riemann. Mo
.
i mie
`
n do
.
n lien D trong ma
.
t ph a

ng C v` a D , C
de
`
u da

ng cau vo
.
i h`nh tr` on mo
.
[w[ < 1.
Ch u
.
ng minh. I. Theo di
.
nh l y v` u
.
a ch u
.
ng minh cuoi tie

t tru
.
o
.
c v`a nha
.
n xet
sau ch u
.
ng minh di
.
nh l y do, mo
.
i mie
`
n D thoa man cac gia thie

t cu a di
.
nh l y
Riemann de
`
u da

ng cau vo
.
i mo
.
t mie
`
n n`ao do na
`
m trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
.
Ta xet ho
.
S(f; D) tat ca nh u
.
ng h`am ch nh h`nh do
.
n die
.
p trong D sao cho
modun cu a ch ung bi
.
cha
.
n bo
.
i 1 v`a f(a) = 0, f

(a) > 0, trong do a l`a die

m co
di
.
nh n`ao do cu a D. Do l`a ho
.
tat ca nh u
.
ng h`am anh xa
.
ba o giac mie
`
n D v`ao
h`nh tr`on do
.
n vi
.
U. Theo di
.
nh l y v` u
.
a nha

c de

n tren day, ho
.
S(f; D) ,= , v`a
theo di
.
nh l y Montel S(f; D) l`a ho
.
compa

c.
II. B ay gi`o
.
t` u
.
ho
.
S(f; D) ta se t`m h`am f
0
sao cho do
.
gian [f

0
(a)[ l`a cu
.
.
c
da
.
i. Ta xet ta
.
p ho
.
.
p con S
1
(f; D) S(f; D):
S
1
(f; D) = f S(f; D) : [f

(a)[ [f

1
(a)[ > 0,
trong do f
1
l`a h`am co di
.
nh n`ao do cu a S(f; D). Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng
S
1
(f; D) l`a comp a

c trong no. Gia su

.
day
_
f
n
_

n=1
, f
n
S
1
(f; D), n ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng compa

c cu a mie
`
n D de

n h`am gi o
.
i ha
.
n f
0
. H`am f
0
thoa man
cac tnh chat sau day.
1. H`am f
0
H(D), [f
0
[ 1. Tha
.
t va
.
y, v` f
n
H(D), n nen theo di
.
nh
l y Weierstrass h`am f
0
H(D). V` [f
n
[ 1 n nen [f
0
[ 1 trong D.
2. f
0
(a) = 0, f

0
(a) > 0. Tha
.
t va
.
y, ta co
f
0
(a) = lim
n
f
n
(a) = 0.
Tie

p theo, v` f
n
H(D) n v`a f
n
ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng comp a

c cu a D
nen theo di
.
nh l y Weierstrass day c ac da
.
o h`am f

n
c ung ho
.
i tu
.
de
`
u tren t` u
.
ng
compa

c cu a D de

n f

0
v`a
f

0
(a) = lim
n
f

n
(a) f

1
(a) > 0.
Nhu
.
va
.
y h`am f
0
(z) khong pha i l`a ha
`
ng so trong D.
550 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
3. H`am f
0
do
.
n die
.
p trong D. Tha
.
t va
.
y v` f
0
l`a gio
.
i ha
.
n cu a day h`am
do
.
n die
.
p trong D v`a f
0
khong pha i l`a ha
`
ng so nen f
0
do
.
n die
.
p trong D (xem
di
.
nh l y 7.1.7).
Nhu
.
va
.
y h`am f
0
S
1
(f; D) v`a do do S
1
(f; D) l`a comp a

c trong no.
Bay gi`o
.
ta xet anh xa
.
I(f) : f [f

(a)[.
Do l`a phie

m h`am lien tu
.
c nhu
.
da ch u
.
ng minh trong tie

t 4

cu a mu
.
c n`ay. Ta
bie

t ra
`
ng h`am lien tu
.
c tren ta
.
p ho
.
.
p compa

c th` da
.
t gi a tri
.
lo
.
n nhat cu a no.
Ngha l`a f
0
S
1
(f; D) thoa man die
`
u kie
.
n
[f

(a)[ [f

0
(a)[ f S
1
(f; D).
Nhu
.
va
.
y su
.
.
to
`
n ta
.
i l`o
.
i gia i cu a b`ai toan cu
.
.
c tri
.
du
.
o
.
.
c ch u
.
ng minh.
III. Bay gi`o
.
ta ch u
.
ng minh ra
`
ng f
0
anh xa
.
mie
`
n D len to`an bo
.
h`nh tr`on
U. V` f
0
ch nh h`nh do
.
n die
.
p trong D nen no anh xa
.
ba o giac D len f
0
(D). V`
[f
0
(z)[ 1 z D nen a nh f
0
(D) na
`
m trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
[w[ < 1. Ta
ch u
.
ng minh ra
`
ng t` u
.
tnh cu
.
.
c tri
.
cu a f
0
suy ra ra
`
ng f
0
(D) U = [w[ < 1.
Gia su
.
ngu
.
o
.
.
c la
.
i. Ta gia thie

t to
`
n ta
.
i die

m b ([b[ < 1) khong thuo

.
c a nh
f
0
(D), b , f
0
(D). Ta se ch u
.
ng minh ra
`
ng khi do h(z) S(f; D) sao cho
[h

(a)[ > [f

0
(a)[
v`a nhu
.
va
.
y mau thua

n vo
.
i tnh cu
.
.
c tri
.
cu a h`am f
0
.
V` f
0
(a) = 0 b ,= 0. Khi do die

m b

=
1
b
c ung khong thuo
.
c a nh f
0
(D)
v` [b

[ > 1.
Ta xet h`am
(z) =

f
0
(z) b
1 bf
0
(z)

H`am (z) ch nh h`nh do

.
n die
.
p trong D. Th a
.
t va
.
y v` gi a tri
.
cu a h`am f
0
na
`
m trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
nen gia tri
.
cu a bie

u th u
.
c du
.
o
.
i can c ung na
`
m
trong h`nh tr`on do
.
n vi
.
(xem di
.
nh l y 9.9). V` mie
`
n D do
.
n lien nen theo di
.
nh
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 551
l y Monodromie ta co the

tach nhanh do
.
n tri
.
cu a can th u
.
c. Nh anh n`ay do
.
n
die
.
p trong D, die
`
u do du
.
o
.
.
c kie

m tra he
.
t nhu
.
trong ch u
.
ng minh di
.
nh l y 7.2.4
o
.
tie

t tru
.
o
.
c. Hie

n nhien [[ < 1 z D.
Bay gi` o
.
ta xet h`am
h(z) = e
i
(z) (a)
1 (a)(z)
, < 0 .
H`am h(z) c o cac tnh chat sau d ay:
1. h(z) S(f; D). Tha
.
t v a
.
y, h(z) ch nh h`nh v`a do
.
n die
.
p trong D;
h(a) = 0 v`a [h[ 1 z D.
h

(a) = e
i

(a)
1 [(a)[
2
= e
i
1 +[b[
2

b
f

0
(a).
Vo
.
i = arg

b ta co
h

(a) =
1 +[b[
2
_
[b[
f

0
(a) h(z) S(f; D).
2. h

(a) > f

0
(a). Tha
.
t va
.
y, ta co
1 +[b[ > 2
_
[b[.
Do do
1 +[b[
2
_
[b[
> 1. T` u
.
do suy ra h

(a) > f

0
(a).
Die
`
u n`ay trai vo
.
i tnh chat cu
.
.
c tri
.
cu a h`am f
0
(z). Di
.
nh l y Riemann du
.
o
.
.
c
ch u
.
ng minh.
Nha
.
n xet 7.2.2. Nhu
.
o
.
.
c die

m co
.
ba n cu a ch u
.
ng minh v` u
.
a tr`nh b`ay l`a o
.
cho

no ch thua
`
n t uy ch u
.
ng minh su
.
.
to
`
n ta
.
i m`a chu
.
a du
.
a ra mo
.
t phu
.
o
.
ng phap
co tnh chat kie

n thie

t de

xay du
.
.
ng h`am anh xa
.
. Phep ch u
.
ng minh c o tnh
chat kie

n thie

t di
.
nh l y n`ay, xin m`o
.
i xem cac sach giao khoa [2], [6], [14] v`a
[20].
He
.
qua 7.2.1. Ne

u cac die
`
u kie
.
n cu a di
.
nh ly Riemann du
.
o
.
.
c thoa m an th`
to
`
n ta
.
i duy nhat F(z) chnh h`nh trong D, du
.
o
.
.
c chu a

n hoa ta
.
i die

m z
0
D,
z
0
,= bo
.
i c ac die
`
u kie
.
n F(z
0
) = 0, F

(z
0
) = 1 v`a anh xa
.
ba o gi ac D len
h`nh tr`on vo
.
i tam ta
.
i die

m w = 0.
552 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
Ch u
.
ng minh. Ne

u f
0
l`a h`am du
.
o
.
.
c ch ra trong di
.
nh l y Riemann th` h`am
F(z) =
f
0
(z)
f

0
(z
0
)
. H`am F anh xa
.
D len h`nh tr`on [w[ < R, R = 1/f

(z
0
).
Ne

u c`on to
`
n ta
.
i mo
.
t h`am F
1
(z) n u
.
a thoa man die
`
u kha

ng di
.
nh cu a he
.
qua
v`a anh xa
.
D len h`nh tr`on [w[ < R
1
n`ao do th`
F
1
(z)
R
1
= f
0
(z) se l`a h`am
du
.
o
.
.
c ch ra trong di
.
nh l y Riemann. T` u
.
do suy ra
1
R
1
= f

0
(z
0
), F
1
(z) =
f
0
(z)
f

0
(z
0
)
= F(z).
So R =
1
f

0
(z
0
)
du
.
o
.
.
c go
.
i l`a ban knh ba o gi ac cu a mie
`
n D ta
.
i die

m z
0
D.
He
.
qua 7.2.2. Hai mie
`
n do
.
n lien t` uy y D
1
v` a D
2
trong ma
.
t ph a

ng C v`a
,= C de
`
u da

ng cau vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh. Theo di
.
nh l y Riemann to
`
n ta
.
i da

ng cau
f
j
: D
j
[w[ < 1, j = 1, 2
bie

n cac mie
`
n do len h`nh tr`on do
.
n vi
.
. Nhu
.
ng khi do
f = f
1
2
f
1
se l`a da

ng cau bie

n D
1
len D
2
.
He
.
qua 7.2.3. Hai mie
`
n do
.
n lien t` uy y D
1
v`a D
2
trong ma
.
t pha

ng C l`a
do
`
ng phoi vo
.
i nhau.
Ch u
.
ng minh. 1. Ne

u D
1
v`a D
2
khong tr` ung vo
.
i C th` he
.
qua n`ay du
.
o
.
.
c suy
t` u
.
he
.
qua 7.2.1.
2. Ne

u mo
.
t trong hai mie
`
n tr` ung vo
.
i C th` he
.
qua du
.
o
.
.
c r ut ra t` u
.
cho

l`a
ma
.
t pha

ng C v`a h`nh tr`on [z[ < 1 do

`
ng phoi vo
.
i nhau.
He
.
qua 7.2.4. Ne

u h`am w = f(z) chnh h`nh trong C v` a kh ong nha

.
n nh u
.
ng
gia tri
.
na
`
m tren cung l n` ao do cu a ma
.
t pha

ng th` h` am d o l`a ha
`
ng s o.
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 553
Ch u
.
ng minh. Gia su
.
= (w) anh xa
.
ba o giac pha
`
n ngo`ai l len pha
`
n trong
h`nh tr`on do
.
n vi
.
(no to
`
n ta
.
i theo di
.
nh l y Riemann). Ta xet h`am
= [f(z)] = (z).
H`am = (z) ch nh h`nh trong C v`a bi
.
cha
.
n. Do do, theo di
.
nh l y Liouville
(z) const. Nhu
.
ng (z) ,= const nen f(z) = const.
7.2.7 D
-
i
.
nh l y duy nha

t cu a anh xa
.
ba o giac
Trong n

6 mu
.
c tru
.
o
.
c ta da b`an de

n cac die
`
u kie
.
n de

chua

n hoa anh xa
.
. O
.

day ta da neu ra ba cach da

.
t die
`
u kie
.
n chua

n tu
.
o
.
ng du
.
o
.
ng vo
.
i nhau.
Bay gi` o
.
ta ch u
.
ng minh di
.
nh l y duy nhat cu a anh xa
.
ba o giac.
D
-
i
.
nh l y 7.2.5. Ne

u mie
`
n D da

ng cau vo
.
i h`nh tr` on do
.
n vi
.
U = [w[ < 1
th` ta
.
p ho
.
.
p mo
.
i anh xa
.
ba o giac D len U phu
.
thuo
.
c ba tham so thu
.
.
c v`a to
`
n
ta
.
i anh xa
.
ba o giac duy nhat f bie

n D len U du
.
o
.
.
c chua

n h oa bo
.
i c ac die
`
u
kie
.
n
f(z
0
) = 0, arg f

(z
0
) = , (7.14)
trong do z
0
l`a die

m t` uy y thuo
.
c D, c`on l` a so thu
.
.
c t` uy y.
Ch u
.
ng minh. Die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
nhat du
.
o
.
.
c suy t` u
.
di
.
nh l y 7.1.10 v` nhom
AutU phu
.
thuo
.
c tham so thu
.
.
c: hai to
.
a do
.
cu a die

m a v`a so trong di
.
nh l y
7.1.13.
De

ch u
.
ng minh die
`
u kha

ng di
.
nh th u
.
hai ta gia thie

t ra
`
ng co hai anh xa
.
f
1
v`a f
2
bie

n mie
`
n D len U du
.
o
.
.
c chua

n hoa bo
.
i die
`
u kie
.
n (7.14). Khi do
= f
1
f
1
2
se l`a mo
.
t tu
.
.
da

ng cau cu a U v`a (0) = 0, arg

(0) = 0. T` u
.
di
.
nh l y 7.1.13
suy ra ra
`
ng a = 0 v`a = 0 v`a do do z hay l`a f
1
(z) f
2
(z).
554 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
7.2.8 Su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac bien v`a cong th u
.
c
Christoel-Schwarz
Ne

u h`am ch nh h`nh du
.
o
.
.
c di
.
nh ngha nhu
.
anh xa
.
mie
`
n n`ay len mie
`
n kia th`
anh xa
.
do luon luon pha i du
.
o
.
.
c hie

u l`a su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng mo
.
t - mo
.
t gi u
.
a cac die

m
trong cu a c ac mie
`
n. V` cac die

m bien khong du
.
o
.
.
c lie
.
t v`ao die

m cu a mie
`
n nen
de

nghien c u
.
u su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac die

m bien ta ca
`
n nghien c u
.
u v an de
`
kho khan ho
.
n - dang die
.
u cu a h`am anh xa
.
khi da
`
n de

n bien cu a mie
`
n. The

nhu
.
ng, trong nhie
`
u van de
`
ta c a
`
n pha i bie

t mo
.
t so tnh chat cu a h`am anh
xa
.
o
.
ga
`
n bien cu a mie
`
n.
Trong pha
.
m vi giao tr`nh, ta thu
.
`o
.
ng su
.
du
.
ng ke

t qua sau day cu a

Caratheodory - go
.
i l`a nguyen l y tu
.
o
.
ng u
.
ng bien.
D
-
i
.
nh l y 7.2.6. (Caratheodory) Gia su
.
mie
`
n D v`a D

du
.
o
.
.
c gio
.
i ha
.
n bo
.
i
cac du
.
`o
.
ng cong Jordan D v`a D

v` a
f : D D

l`a anh xa
.
ba o giac mie
`
n D len mie
`
n D

.
Khi do
1) h`am f(z) co the

thac trie

n lien tu
.
c ra mie
`
n dong D,
2) h`am da du
.
o
.
.
c thac trie

n d o xac l a
.
p mo
.
t phep d o
`
ng phoi gi u
.
a cac mie
`
n
dong D v`a D

.
Ta se khong d` u
.
ng la
.
i de

ch u
.
ng minh ke

t qua n`ay m`a xin m`o

.
i ba
.
n do
.
c
n`ao quan tam de

n van de
`
dang die
.
u cu a anh xa
.
ba o giac o
.
tren bien h`ay t`m
xem cu on sach cu a C. Caratheodory Conformal Representation hoa
.
c cu on
sach cu a A. Hurwitz v`a R. Courant 'oonn |yninni M., 1968.
Bay gi`o
.
ta se tr`nh b`ay cong th u
.
c cho phep t`m anh xa
.
ba o giac nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren Imz > 0 len da giac trong ma

.
t pha

ng w.
Khong di sau v`ao chi tie

t, o
.
day ta se tr`nh b`ay nh u
.
ng ke

t qua co
.
ba n
trong vie
.
c xay du
.
.
ng bie

u th u
.
c gia i tch doi vo
.
i h`am w = f(z) anh xa
.
nu
.
a
ma
.
t pha

ng tren
P = Imz > 0
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 555
len da giac
n
trong ma
.
t pha

ng w.
O
.

day ta su
.
du
.
ng cac k y hie
.
u sau: A
k
l`a cac d nh lien tie

p cu a da giac

n
, k = 1, 2, . . . , n;
k
l`a do
.
lo
.
n cu a goc ta
.
i d nh A
k
tu
.
o
.
ng u
.
ng trong do
0 <
k
2,
n

k=1

k
= n 2 (di
.
nh l y ve
`
to

ng cac g oc trong cu a da giac); cac

die

m a
k
, k = 1, n na
`
m tren tru
.
c thu
.
.
c cu a ma
.
t pha

ng z
a
k
< a
k+1
k = 1, n 1
l`a nghi
.
ch a nh cu a A
k
qua anh xa
.
w = f(z), t u
.
c l`a f(a
k
) = A
k
.
T` u
.
di
.
nh l y Riemann suy ra h`am w = f(z) to
`
n ta
.
i. T` u
.
nguyen l y tu
.
o
.
ng
u
.
ng bien trong anh xa
.
ba o giac c ung suy du
.
o
.
.
c ra
`
ng h`am n`ay lien tu
.
c trong
nu
.
a ma
.
t pha

ng dong P =
_
Imz 0
_
v`a h`am ngu
.
o
.
.
c cu a no lien tu
.
c trong
da giac dong
n
.
Co the

ch u
.
ng minh
D
-
i
.
nh l y 7.2.7. (Christoel-Schwarz) Gia su
.
:
1) a
k
v`a
k
, k = 1, n l`a nh u
.
ng so thu
.
.
c thoa m an cac die
`
u kie
.
n
< a
1
< a
2
< < a
n
< +
0 <
k
2,
n

k=1

k
= n 2.
2) H`am w = f(z) anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren P = Imz > 0 len da

giac bi
.
cha
.
n
n
vo
.
i c ac dnh lien tie

p A
1
, A
2
, . . . , A
n
sao cho f(a
k
) = A
k
,
k = 1, n. Khi do ta c o cong th u
.
c Christoel-Schwarz
w = f(z) = A
z
_
z
0
(z a
1
)

1
1
(z a
2
)

2
1
(z a
n
)
n1
dz +B (7.15)
trong do tch phan du
.
o
.
.
c lay theo du
.
` o
.
ng cong na
`
m trong nu
.
a ma
.
t pha

ng tren;
A, B l` a cac h a
`
ng so.
Ta xet hai tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p da
.
c bie
.
t sau day.
556 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
I. Gia su
.
mo
.
t trong cac d nh cu a da giac l`a a nh cu a die

m vo c` ung, cha

ng
ha
.
n l`a a nh cu a a
n
= . Ta thu
.
.
c hie
.
n phep bie

n do

i tuye

n tnh bie

n nu
.
a ma
.
t
pha

ng tren Imz > 0 len nu

.
a ma
.
t pha

ng tren Im > 0 bo
.
i =
1
z
+a

n
ne

u a
k
,= 0 hoa
.
c bo
.
i =
1
z a
+ a

n
ne

u c o mo
.
t a
k
= 0 (trong do a ,= a
k
k = 1, n) bie

n cac die

m a
1
, a
2
, . . . , a
n1
, a
n
= th`anh c ac die

m h u
.
u ha
.
n
a

1
, a

2
, . . . , a

n
. Khi do theo (7.15) v`a he
.
th u
.
c
n

k=1

k
= n 2 ta c o
He
.
qua 7.2.5. Gia su
.
h`am w = f(z) anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren Imz > 0

len da giac bi
.
cha
.
n
n
sao cho a
k
,= v o
.
i k = 1, n 1 v` a a
n
= . Khi do
ta co cong th u
.
c
w = f(z) = A
1
z
_
z
0
(z a
1
)

1
1
(z a
2
)

2
1
(z a
n1
)

n1
1
dz +B
1
.
(7.16)
T` u
.
(7.16) ta thay ra
`
ng trong c ong th u
.
c Christoel-Schwarz th` u
.
a so lien
quan de

n d nh tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i a
n
= l`a khong hie
.
n die
.
n. Die
`
u do du
.
a de

n
vie
.
c cong th u
.
c (7.16) thu
.
`o
.
ng du
.
o
.
.
c su
.
du
.
ng nhie
`
u ho
.
n.
II. Xet tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p khi da giac
n
co mo
.
t hay mo
.
t so d nh na
`
m ta
.
i .
Trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay ta se xem goc gi u
.
a hai ca
.
nh vo
.
i d nh ta
.
i du
.
o
.
.
c xac
di
.
nh nhu
.
l`a goc ta
.
i giao die

m h u
.
u ha
.
n gi u
.
a hai ca
.
nh do vo
.
i dau ngu
.
o
.
.
c la
.
i.
Vo
.
i quy u
.
o
.
c do cong th u
.
c (7.15) v`a (7.16) va

n co hie
.
u lu
.
.
c, t u
.
c l`a ta co
D
-
i
.
nh l y 7.2.8. (Christoel-Schwarz)

Anh xa
.
ba o gi ac w = f(z) bie

n nu
.
a
ma
.
t ph a

ng tren len da giac

n
du
.
o
.
.
c thu
.
.
c hie
.
n bo
.
i
1) h`am (7.15) ne

u a
k
,= k = 1, n;
(2) h`am (7.16) ne

u a
k
,= , k = 1, n 1, a
n
= .
Cong th u
.
c Christoel-Schwarz cho phep ta t`m h`am w = f(z) anh xa
.
ba o giac nu
.
a ma
.
t pha

ng Imz > 0 len da giac

n
da du
.
o
.
.
c cho (t u
.
c l`a cho
cac d nh A
k
v`a cac goc
k
, k = 1, n) th` b`ai toan t`m h`am w = f(z) du
.
o
.
.
c
du
.
a ve
`
t`m c ac die

m a
k
, k = 1, n v`a cac ha
`
ng so A, B. Ba die

m bat k` y trong
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 557
so cac die

m a
k
k = 1, n du
.
o
.
.
c cho t` uy y (7.1.8), c ac die

m a
k
c`on la
.
i v`a cac
ha
`
ng so A, B se du
.
o
.
.
c xac di
.
nh do
.
n tri
.
v` cac d nh A
k
= f(a
k
) da cho. Tuy
nhien vie
.
c xac di
.
nh cac ha
`
ng so n`ay (go
.
i l`a cac ha
`
ng s o Christoel-Schwarz)
trong thu
.
.
c te

l`a cu
.
.
c k` y ph u
.
c ta
.
p. Ba
.
n do
.
c muon t`m hie

u sau van de
`
n`ay xin
m`o
.
i xem cu on sach ^. . unonfion, I. I. Uuouf. ^ofoi foonn
|yninni io:naoicnoio noo:onnoio. ^., Huyiu, 1973. Ch II, c`on
bay gi`o
.
ta se neu mo
.
t v`ai v du
.
do
.
n gia n de

minh ho
.
a vie
.
c xac di
.
nh cac ha
`
ng
so Christoel-Schwarz.
V du
.
3.

Anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren Imz > 0 len bang na

`
m ngang
0 < Imw < h.
H`nh VII. 1
Gia i. Bang na
`
m ngang da cho (h`nh VII. 1) l`a mo
.
t nhi
.
giac vo
.
i c ac
d nh l`a A
1
= + v`a A
2
= vo
.
i cac g oc d nh
1
=
2
= 0. V` de

chua

n
hoa anh xa
.
ta ca
`
n cho tru
.
o
.
c su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng cu a ba die

m, nen ta bo

sung cho
nhi
.
gi ac da cho mo
.
t d nh n u
.
a l`a A
3
= 0 vo
.
i goc d nh ba
`
ng (hie

n nhien
die
`
u do khong a nh hu
.
o
.
ng g` de

n h`nh da
.
ng cu a nhi
.
giac).
De

tie
.
n lo
.
.
i, ta ghi c ac so lie
.
u da bie

t th`anh ba ng sau day

a
k
A
k

k
+ 0
0 0
1 0 1
558 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
De

y de

n ba ng v` u
.
a la
.
p de

d`ang thay ra
`
ng trong tru
.
`o
.
ng ho
.
.
p n`ay tch
phan Christofell-Schwarz co da
.
ng
w = A
z
_
1
dz
z
+B.
V` die

m a
3
= 1 tu
.
o
.
ng u
.
ng vo
.
i d nh A
3
= 0 nen
0 = A
1
_
1
dz
z
+B,
B = 0.
Do do
w = A
z
_
1
dz
z
= Alnz,
trong do ha
`
ng so A du
.
o
.
.
c xac di
.
nh bo
.
i do
.
ro
.
ng v`a hu
.
o
.
ng cu a bang da cho.
V` ban tru
.
c du
.
o
.
ng cu a ma
.
t pha

ng z du
.
o
.
.
c anh xa
.
len tru
.
c thu
.
.
c cu a ma
.
t
pha

ng w nen ha
`
ng so A l`a mo
.
t so thu
.
.
c.
Ta xac di
.
nh ha
`
ng so A.
De

l`am vie
.
c do, thong thu
.
`o
.
ng ta su
.
du
.
ng di
.
nh l y sau day cu a (R.
Courant).
Gia su
.

r
l`a nu
.
a du
.
`o
.
ng tr` on vo
.
i b an knh v o c` ung be r v` a vo
.
i tam ta
.
i
die

m z = a v`a gia su
.
qua anh xa
.
ba o gi ac w = f(z) die

m z = a bie

n th`anh
die

m w = . Khi do, v o
.
i su
.
.
sai kh ac mo
.
t v o c` ung be ba
.
c cao ho
.
n so vo
.
i
r, a nh cu a nu
.
a du
.
`o
.
ng tr` on
r
se l`a m o
.
t doa
.
n tha

ng. (xem I. !yunf,

Ioo:ofnuociun foonn |yninni io:naoicnoio noo:onnoio ^-,
1934).

Ap du
.
ng di
.
nh l y v` u
.
a phat bie

u, ta thay ra
`
ng a nh cu a nu
.
a du
.
`o
.
ng tr`on

r
= [z[ = r, Imz 0
7.2. D
-
i
.
nh l y co
.
ba n cu a l y thuye

t anh xa
.
ba o giac 559
l`a doa
.
n tha

ng noi cac tia A

1
A
2
vo
.
i A
2
A
3
v`a tha

ng goc v o
.
i cac tia ay. Do do
vo
.
i su
.
.
sai khac vo c` ung be (r), khi v`ong qua die

m z = 0 theo nu
.
a du
.
`o
.
ng
tr`on
r
(theo chie
`
u kim do
`
ng h o
`
), gia so w
0
cu a w = Alnz se ba
`
ng hie
.
u
cac gia tri
.
cu a pha
`
n thu
.
.
c cu a w la
`
n lu
.
o
.
.
t tren A
2
A
3
v`a A
1
A
2
, ngha l`a
w
0
= hi + 0(r), r 0.
Nhu
.
ng ma
.
t khac ta la
.
i co
w
0
= A
_
r
dz
z
= Ai
0
_

d = Ai (r 0).
T` u
.
do suy ra
A =
h

, v`a w =
h

lnz.
V du
.
4.

Anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren Imz > 0 len nu

.
a bang
_

2
<
Re w <

2
, Imw > 0
_
l`a mo
.
t tam giac vo
.
i cac d nh (h`nh VII. 2)
A
1
=

2
, A
2
=

2
, A
3
= .
Gia i. Tam giac A
1
A
2
A
3
co c ac goc tu
.
o
.
ng u
.
ng l`a

1
=
1
2
,
2
=
1
2
,
3
= 0
(
1
+
2
+
3
= 1 !). Cac so lie
.
u da cho c o the

ghi th`anh ba ng sau day

a
k
A
k

k
1 /2 1/2
1 /2 1/2
0
560 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
H`nh VII. 2
Tch phan Christofell-Schwarz co da
.
ng
W = A
z
_
0
(z + 1)

1
2
(z 1)

1
2
dz +B
= A

z
_
0
dz

1 z
2
+B
= A

arc sinz +B.

Su
.
du
.
ng su
.
.
tu
.
o
.
ng u
.
ng gi u
.
a cac die

m da ghi tren ba ng ta c o

2
= A

2
+B,

2
= A

2
+B,
v`a t` u
.
do
B = 0, A

= 1.
Nhu
.
va
.
y
W = arc sin z.
7.3 B`ai ta
.
p
1. H`am thu
.
.
c G(z, z
0
, D), trong do z
0
l`a die

m thuo
.
c D bat k` y, du
.
o
.
.
c go
.
i l`a
h`am Green doi vo
.
i mie
`
n D ne

u no thoa man cac die

`
u kie
.
n:
1. G(z, z
0
, D) l`a h`am die
`
u h`oa theo z trong D z
0
;
7.3. B`ai ta
.
p 561
2. G(z, z
0
, D) + khi z z
0
;
3. G(z, z
0
, D) 0 khi z D.
Ch u
.
ng minh ra
`
ng
G(z, z
0
, D) = G(z
0
, z, D).
2. Ch u
.
ng minh ra
`
ng h`am Green doi vo
.
i mie
`
n do
.
n lien D co the

bie

u die

n
qua h`am anh xa
.
ba o giac D len h`nh tr`on do
.
n vi
.
theo cong th u
.
c
G(z, z
0
, D) =
1
2
ln

w(z) w(z
0
)
1 w(z
0
)w(z)

, (*)
trong do w(z) l`a anh xa
.
ba o giac D len h`nh tr`on do
.
n vi
.
U = [w[ < 1.
3.

Ap du
.
ng cong th u
.
c (*) de

vie

t c ong th u
.
c bie

u die

n h`am Green doi v o

.
i
cac h`nh tr`on S = [z[ < R v`a nu
.
a ma
.
t pha

ng tren.
4. Ch u
.
ng minh ra
`
ng ne

u D v`a D

l`a nh u
.
ng mie
`
n do
.
n lien v`a f l`a anh xa
.
ba o giac n`ao do bie

n D

len D th` h`am Green doi vo

.
i mie
`
n D v`a D

lien he
.
vo
.
i nhau theo cong th u
.
c
G(z, z
0
, D

) = G(f(z), f(z
0
), D).
5. Gia su
.
f H(D), f

(z) ,= 0 z D. Khi do mie

`
n D co the

phan hoa
.
ch
th`anh ta
.
p ho
.
.
p h u
.
u ha
.
n ho a
.
c de

m du
.
o
.
.
c mie
`
n m`a trong mo

i mie
`
n do h`am
f(z) do
.
n die
.
p.
6. T`m h`am anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len chnh no sao cho w(a) = b,

arg w

(a) = (Ima > 0, Imb > 0).

(Tra l`o
.
i:
w b
w b
= e
i
z a
z a
.)
7. T`m h`am anh xa
.
nu
.
a ma
.
t pha

ng tren len nu
.
a ma
.
t pha

ng du
.
o
.
i sao cho
w(a) = a, arg w

(a) =

2
. (Ima > 0).
(Tra l`o
.
i:
w a
w a
= i
z a
z a
)
562 Chu
.
o
.
ng 7.

Anh xa
.
ba o giac
8.

Anh xa
.
h`nh tr`on S = z : [z[ < 2 len nu
.
a ma
.
t pha

ng P = z : Rew > 0
sao cho
w(0) = 1, arg w

(0) =

2

(Tra l`o
.
i : w =
z 2i
z + 2i
)
9.

Anh xa
.
h`nh tr`on S = z : [z 4i[ < 2 len nu
.
a ma
.
t pha

ng P = w :
Imw > Rew sao cho tam cu a h`nh tr`on chuye

n th`anh die

m w = 4 v`a die

m
z = 2i cu a du
.
`o
.
ng tr`on bie

n th`anh goc to
.
a do
.
.
(Tra l`o
.
i: w = 4
zi + 2
z 2 4i
)
10.

Anh xa
.
h`nh tr`on S(R
1
) = z : [z[ < R
1
len h`nh tr`on S(R
2
) = z :
[z[ < R
2
sao cho w(a) = b, arg w

(a) = ([a[ < R

1
, [b[ < R
2
).
(Tra l`o
.
i: R
2
w b
R
2
2
bw
= e
i
R
1
z a
R
2
1
az
)
11. T`m h`am anh xa
.
nu
.
a h`nh tr`on S = z : [z[ < 1, Imz > 0 len h`nh tr`on
S

= w : [w[ < 1 sao cho w(1) = 1, w(0) = i.

(Tra l`o
.
i: w =
z
2
+ 2iz + 1
iz
2
+ 2z +i
)
T`ai lie
.
u tham kha

o
A - H
`
AM M

O
.
T BI

N PH

U
.
C
1. Ahlors L. V., Complex analysis, New York, 1953.
2. Innu:o . I. Ocnoni foonn unuanfnuocinx |yninni io:-
naoicnoio noo:onnoio, Huyiu, 1969
3. Ioaionicini . I., ynn I. ., u:unonnu I. I., Coonni
:uuu no fooni |yninni io:naoicnoio noo:o:noio, Huyiu
1975.
4. Ioay:nn I. ^. Ioo:ofnuociun foonn |yninni io:naoicnoio
noo:onnoio, Huyiu, 1966.
5. Iinfo H. ^., !y:i:nn I. O. Coonni :uuu no nicmoi
:ufo:ufnio. 'o: 2. ^., 1958.
6. Iynnn ., !yunf I., 'oonn |yninni, Huyiu, 1968.
7. )ioonno ., Ocnoni cono:onnoio unuan:u, ^n, 1964. (co
ba n di
.
ch tie

ng Vie
.
t cu a NXB Da
.
i ho
.
c v`a Trung ho
.
c Chuyen nghie
.
p,
H` a No
.
i 1973).
8. Iniu|on ^. . nuanfnuocino |yninnn Huyiu, 1968.
9. Iniu|on ^. ., Cnoon I. I., Uuoynnn ^. I., Ionunon
!. . Coonni :uuu no foonn unuanfnuocinx |yninni,
Huyiu, 1969.
564 T`ai lie
.
u tham kha o
10. !ufun ., ao:onfunun foonn unuanfnuocinx |yninni
onoio n nocioaiinx io:naoicnix noo:onnix. I. .,
^ocinu, 1973.
11. !o:non|oac I., Ufuai:un +., Iuifniu ion|o:nix ofo-
ounonni I. ., 1963.
12. unonfion ^. ., Uuouf I. I. ^ofoi foonn |yninni io:-
naoicnoio noo:onnoio, Huyiu, 1973.
13. unni I. I., Cunonion I. H. Cnunounni no ion|o:ni:
ofoounonnn: Huyionu )y:iu, !non 1970.
14. ynn I. ., aicioain . . +yninni io:naoicnoio noo-
:onnoio c aao:onfu:n onounnonnoio ncuncaonnn, ^., 1958.
15. ^uiymonnu . I., 'oonn unuanfnuocinx |yninni, 'o: l
(l967), 'o: 2 (l96S), Huyiu.
16. Innuaon I. I. Inoonno n fooni |yninni io:naoicnoio
ono:onnoio, ^., 1960. (Ba n di
.
ch tie

ng Vie
.
t cu a NXB Giao du
.
c, H`a
No
.
i, 1964).
17. Cnomnnion . I., 'nxonon . H. 'oonn |yninni io:naoi-
cnoio noo:onnoio, Huyiu, 1974.
18. C:nnon I. I. !yc nicmoi :ufo:ufnin, 'o: S (uucfi 2),
Huyiu, 1974.
19. Cnnnio )n., Inoonno n fooni n:unonix, nonoxnocfoi
I. ., 1960.
20. Cfoiaon C. I. 'oonn |yninni io:naoicnoio noo:onnoio,
fo: l, 2, I. ., 1962. 2. oinnn no fonoaoinuocinx nnnnnnux
foonn unuanfnuocinx |yninni, Huyiu, 1964.
21. 'nfu:um I., 'oonn |yninni, ^., 1980.
22. Ynffoio . '., Iufcon )n. H., !yc cono:onnoio unuan:u
'o: l, ., 1963.
T`ai lie
.
u tham kha o 565
23. +yic I. ., Uuouf I. I. +yninnn io:naoicnoio noo:onnoio
n noiofoio nx nnaononnn. ^., 1959 (Ba n di
.
ch tie

ng Vie
.
t cu a
NXB Khoa ho
.
c k y thua
.
t, H` a No
.
i, 1969).
24. Uuouf I. I. Inoonno n io:naoicnii unuan:. Huyiu,
ucfi I, 1976. (Co ba n di
.
ch cu a NXB Da
.
i ho
.
c v`a Trung ho
.
c Chuyen
nghie
.
p, 1974).
25. Unun ., nuan:. 'o: II, ^n, 1972.
26. Unaon I. I. ^ufo:ufnuocini unuan:. +yninni onoio noo-
:onnoio, ucfi l-2. Huyiu, 1969.
27. Nguye

n Thu y Thanh. Hu
.
o
.
ng da

n gia i b`ai ta
.
p h`am bie

n ph u
.
c NXB
Da
.
i ho
.
c Quoc gia H`a N o
.
i, 2003.
B - H
`
AM NHI

E
`
U BI

N PH

U
.
C
28. Iunnnni I., Iocci ., nuanfnuocino |yninnn :noinx io:-
naoicnix noo:onnix, ^n ^. 1969.
29. Xe:uno ., Inoonno n fooni +yninni nocioaiinx io:-
naoicnix noo:onnix ^n, 1968.
30. Uuouf I. I., Inoonno n io:naoicnii unuan:. ucfi II,
Huyiu, 1975.
31. Ioninn . I., ao:onfi foonn unuanfnuocinx |yninnn
:noinx noo:onnix Huyiu )y:iu !non, 1977.