SETA 2012 Yıllığı

SETA YILLII
2012
SETA YILLII 2012
|1
COPYRIGHT 2013 SETA Nenehatun Caddesi No.66 GOP ankaya 06700 Ankara Pbx: (0 312) 551 21 00 Faks: (0 312) 551 21 90 www.setav.org info@setav.org Yayna Hazrlayanlar: mare Yazar M. Fuat Er Sadk anl Bask: Pelin Ofset, Ankara
2|
SETA YILLII 2012

OCAK 2012
Birinci Ylnda Msr Devrimi
Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya | 22
KIM KIMDIR | RAMAZAN YILDIRIM, TARIK ABDULCELIL YORUM | TAHA ZHAN
Msr Seimleri (Gibi!) | 25 The Anatomy of Egyptian Revolution: From 25th of January to the New Constitution | 28 Arap ve Trk Perspektifinden Devrim Sonras Ortadou | 31
INSIGHT TURKEY 2. YILLIK KONFERANSI | 30 OCAK 2012, KAHIRE POLICY REPORT | SELN M. BLME, MJGE KKKELE, UFUK ULUTA, TAHA ZHAN, NUH YILMAZ, YILMAZ ENSAROLU
Yeni Anayasa Sreci

Yeni Anayasa ve Sivil Toplum | 40
YORUM | YILMAZ ENSAROLU
Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri | 43

ARATIRMA & KITAP | FAZIL HSN ERDEM, YUNUS HEPER
Trkiyenin Anayasa Birikiminden Yeni Anayasaya Doru | 44
PANEL | CEML EK, FAZIL HSN ERDEM, YILMAZ ENSAROLU, HSEYN ELK, SEZGN TANRIKULU, SLEYMAN N. KORKMAZ, MERAL DANI BETA | 18 OCAK 2012
Eitimde 4+4+4 Tartmalar

Kesintili ve Sorunsuz Eitim | 47
YORUM | BEKR S. GR
Arap Bahar Etkileri

Ortadouda Sancl Deiim ve Trkiye | 50
YORUM | UFUK ULUTA YORUM | TAHA ZHAN
Fears of the Middle East | 53 Arab Spring, Tunisia and Turkey | 55

POLICY DEBATE | RAFIK ABDESSALEM, AHMET DAVUTOLU, TAHA ZHAN | 11 OCAK 2012 RPORTAJ: FADIME ZKAN | TAHA ZHAN
Amerika Blgedeki Fay Hatlarn Tetikleyip Gitti | 57
Ekonomide 2012 Beklentileri

Ekonomide 2012 Perspektifi | 70
YORUM | ERDAL TANAS KARAGL
Hrant Dink Cinayeti Davas Karar

Devletin Operasyon Gelenei ve Dink Karar | 72
YORUM | HATEM ETE
ABDde Bakanlk Seimi almalar

Cumhuriyeti Adaylarn D Politikas | 75
YORUM | KILI BURA KANAT
Insight Turkeynin Ocak-Mart Says Yaynda

Towards A Post-Kemalist Turkey? | 78
INSIGHT TURKEY | EDITR: HSAN DAI
|3
UBAT 2012
Suriyede Sular Durulmuyor
Esadn Dayanaklar ve Son Kullanma Tarihi | 84
YORUM | UFUK ULUTA
Assad Junk Bond and Baathist Market | 88

YORUM | TAHA ZHAN
Suriyede Aktrler: Rejim, Muhalefet, Dini Yap ve Medya | 90

KIM KIMDIR | EDITRLER: UFUK ULUTA, SELN M. BLME
G-Zero and Syria | 92

YORUM | TAHA ZHAN
Eitimde 4+4+4 Dzenlemesi TBMMde

Zorunlu Eitim zerine Bir Deerlendirme | 94
YORUM | MURAT ZOLU
Yksekretimin Yeniden Yaplandrlmas altay | 99

ALITAY | 20 UBAT 2012
Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakk

Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Yolu (Anayasa ikyeti): Beklentiler ve Riskler | 101
ANALIZ | CEM DURAN UZUN
MT Krizi
7 ubat Hariten Okumak | 104
YORUM | UFUK ULUTA
MT Krizine Ortadoudan Bak | 107

YORUM | FURKAN TORLAK
Devlet Krizi mi zel Yetkili Darbesi mi? | 110

Vesayet, Siyaset, Cemaat | 113

YORUM | HATEM ETE
27 Nisandan 7 ubata Siyasete Mdahale | 117

YORUM | TAHA ZHAN
MT zerinden ktidar Kavgas | 121

YORUM | HATEM ETE
The New Turkey and Its Consolidation Pains | 124

YORUM | TAHA ZHAN
2011 hracat Rakamlar

Trkiyede hracat: 2011 Yl Deerlendirmesi | 126
PERSPEKTIF | ERDAL TANAS KARAGL
Yemende Demokratik Dnm

Yemende Reform Srecinin lk Aamas | 130
YORUM | SALHA ZYA
1. Yldnmnde Msr Devrimi

Egypt: Economic and Political Devaluation | 134
YORUM | TAHA ZHAN
CHPde Deiim Sanclar

CHP ve Yarnn Dnyas | 136
YORUM | DOAN EKNAT
4|
MART 2012
Trkiyede Genlik Profili Aratrmas
Trkiyenin Genlik Profili | 142
ARATIRMA&KITAP | BEKIR S. GR, BRAHIM DALMI, NUR KIRMIZIDA, ZAFER ELIK, NEVFEL BOZ TANITIM TOPLANTISI | BEKR S. GR, SUAT KILI | 12 MART 2012 YORUM | PEK COKUN
Trkiyenin Genlik Profili Aratrmas Kamuoyuna Duyuruldu | 148 Hayat Genlere Gzel! | 150
Birinci Yln Sonunda Suriyede Halk syan

Arap Birliinin Suriye Politikas | 154
ANALIZ | MJGE KKKELE
Arab Leagues Syrian Policy | 157

POLICY BRIEF | MJGE KKKELE YORUM | TAHA ZHAN
Birinci Ylnda Suriye syan | 159 Syria: Whats Next? | 161

YORUM | TAHA ZHAN POLICY DEBATE | STEVEN HEYDEMAN, RANDA SLIM, ARAM NERGUIZIAN, EROL CEBECI | 15 UBAT 2012
The Annan Plan vs. Al-Assads Time Game | 163
MTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland

stihbarat Demokratikletirmek | 165
YORUM | YILMAZ ENSAROLU YORUM | TAHA ZHAN
Intelligence and the Political | 169
Trkiyede Eitim Alan Yabanc rencilerin Durumu

Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler | 171
ARATIRMA&KITAP | MURAT ZOLU, BEKR S. GR, PEK COKUN
Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler | 176
TANITIM TOPLANTISI | MURAT ZOLU, GKHAN ETNSAYA | 28 MART 2012
Seimlere 8 Ay Kala ABDde Bakanlk Yar

Amerikada Seimler | 178
YORUM | KILI BURA KANAT ANALIZ | HAKKI UYGUR
ran ve Arap Bahar | 181 ABD- srail likilerinde ran Meselesi | 183
YORUM | KILI BURA KANAT YORUM | SELN M. BLME
ABD ve srailin ran Pazarlklar | 185 Amerikada ahinlerin ran Senaryolar | 188
Eitimde 4+4+4 Modeli Yasalat

Statkocu Sivillerin 4+4+4 tiraz | 191
YORUM | BEKR S. GR
Demokratik Bir Eitim Sistemine Doru | 195

YORUM | MURAT ZOLU YORUM | BEKR S. GR
Eitimde Messes Nizam Yklyor | 197
Trkiyenin Yeni Ortadou Vizyonu

Trkiyenin Yeni Ortadou Vizyonu | 199
YORUM | TALP KKCAN
|5
The Camp David Order and the United States | 202

YORUM | TAHA ZHAN
Demokratik Dnm ve Ortak Blgesel Vizyon: Fas-Trkiye | 204

PANEL | SADEDDIN EL OSMANI, AHMET DAVUTOLU, TALIP KKCAN | 19 MART 2012
15. Ylnda 28 ubat Postmodern Darbesi

28 ubat Sreci ve CHPnin Deiimi | 206
YORUM | HATEM ETE
28 ubat: Bir Yerli Kolonyalizm Giriimi! | 209

YORUM | TAHA ZHAN
28 ubat Hariten Okumak | 212

YORUM | UFUK ULUTA
Yeni Krt Stratejisi Tartmalar

Yeni Krt Stratejisi: Yeni Trkiyeye Eski Siyaset | 214
YORUM | HATEM ETE
NSAN 2012
Blgesel ve Kresel Aktrlerin atma Alan: Suriye
Suriyede ktidar Mcadelesi: Baas Rejimi, Toplumsal Talepler ve Uluslararas Toplum | 222
RAPOR | MUHTTN ATAMAN
Quo Vadis? Regional Perspectives on the Syrian Crisis | 228

ROUNDTABLE | KAYHAN BARZEGAR, CENGIZ ANDAR, MER ELIK, NAJIB GHADBIAN, EMILE HOKAYEM, MARGARETE KLEIN, BASSMA KODMANI, TALIP KKCAN, BASHEER NAFI, SEDAT NAL, TAHA ZHAN, VENIAMIN POPOV, UFUK ULUTA | 3 NISAN 2012
Suriye Mitleri ve Klieler | 232

YORUM | TAHA ZHAN
Suriye Krizi ve nsan Haklar | 235

PANEL | TALP KKCAN, WALID SAFFOUR, NADIM HOURY, CENGZ ANDAR | 26 NISAN 2012
Russian UNSC Vote for Sale? | 237

YORUM | TAHA ZHAN
Trkiye Ekonomisinde Rekor Byme

GSYH 2011 - IV. eyrek ve 2011 Yl Deerlendirmesi | 239
4+4+4 Yasas Yrrle Girdi

Why Education Reform Bill is Good for Turkey | 243
YORUM | DOAN EKNAT
Msr Parlamento Seimleri Sonuland

Msr ve Vesayet Sanclar | 245
YORUM | TAHA ZHAN
Liberal Arrogance and Tutelage are Hand in Hand in Egypt! | 248

YORUM | TAHA ZHAN
Yeni Tevik Paketi Akland

Yeni Tevik Sistemi ve Beklentiler | 250
Dershane Tartmas
zel Dershaneler: Milli Eitimin Snav | 252
YORUM | MURAT ZOLU
6|
Irakta Derinleen Etnik ve Mezhepsel Ayrma

Irak Demokrasisinin Maliki ile mtihan | 256
YORUM | FURKAN TORLAK
Afrikada Kzan ABD-in Rekabeti

Sperg Aday inin Arap Bahar Korkusu | 259
Byk Glerin Mcadele Alan: Afrika | 262

12 Eyll Darbecilerine Yarg Yolu Ald

12 Eyll Yarglamak | 265
Anayasa Sempozyumu | 268
SEMPOZYUM | SAMIM AKGNL, SAVA BOZBEL, VAHAP COKUN, SEZGIN SEYMEN EB, HSAN DAI, YILMAZ ENSAROLU, HATEM ETE, MUSTAFA ERDOAN, CIHAT GKTEPE, LEVENT KKER, TALIP KKCAN, ERGUN ZBUDUN, BEKIR BERAT ZPEK, TARIK OUZLU, BEKIR PARLAK, FETTAH TAMNCE, MEHMET TURHAN, SERAP YAZICI | 14 NISAN 2012
ABD Seimlerinde ran Tartmalar

ran ve ABD Seimleri | 271
Insight Turkeynin Nisan - Haziran Says Yaynda

From Arab Spring to Syrian Quagmire | 274
MAYIS 2012
Yeni Anayasada Vatandalk Tanm Tartmalar
Yeni Anayasaya Doru: Osmanl-Trkiye Anayasalarnda ve Yeni Anayasada Vatandalk | 280
ANALIZ | FAZIL HSN ERDEM
Yeni Anayasaya Doru: Vatandalk | 283 Yeni Anayasa Srecinin Gelecei | 285
PANEL | FAZIL HSN ERDEM, AYE KADIOLU, LEVENT KORKUT, YILMAZ ENSAROLU | 16 MAYIS 2012
rann Tartmal Suriye Politikas

Ponzi Jeopolitik: Rusya, ran ve Suriye | 287
YORUM | TAHA ZHAN
Arap Bahar Srecinde rann Suriye Politikas | 291

ANALIZ | BAYRAM SNKAYA YORUM | TAHA ZHAN
If Iran had not Supported the Syrian Baath Regime | 294
Trkiye-AB likilerinde Tkanan Mzakere Sreci

European Perceptions of Turkish Foreign Policy | 296
POLICY REPORT | TALP KKCAN, MJGE KKKELE
Avrupann Trk D Politikas Algs | 302

YORUM | MJGE KKKELE
PANEL | TAHA ZHAN, MJGE KKKELE, TALP KKCAN, EGEMEN BAI | 10 MAYIS 2012
Trk D Politikasna Avrupadan Bakmak | 304
Standard & Poorstan Tepki eken Aklama

Kredi Derecelendirme Kurulularnn Amac Nedir? | 306
|7
Kredi Derecelendirme Kurulularna Alternatif Oluturma | 309

Avrupa Krizi: Trk ve Yunan Perspektifleri | 311
PANEL | ERDEM BAI, ASAF SAVA AKAT, MURAT YLEK, DMTRS TSAROUHAS, HSAN DAI | 30 MAYIS 2012
Trkiye ile Esed Ynetimi Arasnda Gerilim Trmand

The Luckiest Dictator in the Middle East | 314
YORUM | TAHA ZHAN
Mslman Mahallesinde Baas Propagandas Satmak | 316

From Baathist Massacres to Violations of the Annan Plan | 319 Zorlu Bir kmaz: Suriye Krizinin stesinden Gelmek | 321
PANEL | STEVEN HEYDEMANN, MUHTTN ATAMAN, UFUK ULUTA | 25 MAYIS 2012
Filistinde Hamas El Fetih Yaknlamas

Filistinde Siyasi Aktrler ve Partiler | 322
KIM KIMDIR | EDITRLER: SELN M. BLME, UFUK ULUTA
Bakanlk Sistemi Tartmalar Alevlendi

Yeni Sistem Aray ve Bakanlk Tartmalar | 324
YORUM | HATEM ETE
Arap Baharnn Blgesel ve Kresel Etkileri

Cezayir Modeli Deiim Direnci | 327
YORUM | UFUK ULUTA
US-Turkey Relations: Arab Spring and the Search for Model Partnership | 330
PERSPECTIVE | KADR STN, KILI BURA KANAT YORUM | TAHA ZHAN
For the First Time a Candidate is Elected in Egypt | 331 Orta Asyaya Arap Bahar Gelir mi? | 333
Medya, Arap Uyan ve Ortadou Siyaseti | 335

PANEL | WADDAH KHANFAR | 17 MAYIS 2012 ALITAY | 22 MAYIS 2012, SAKARYA
Eitim Sisteminin Yeniden Yaplandrlmas altay | 336
HAZRAN 2012
zel Yetkili Mahkemeler Kaldrld
zel Yetkili Darbe Tehditilii | 342
YORUM | YILMAZ ENSAROLU YORUM | HATEM ETE
YMler, Trkiyenin Normallemesine Engel mi? | 347
ABnin Gelecei Tartmalar

Avrupa Birliinin Gelecei Tehlikede mi? | 350
YORUM | TALP KKCAN
Msrda Mursinin Zaferi

Mbarek Tbbi Olarak ld, Siyasi Olarak Hayatta | 352
YORUM | TAHA ZHAN
Arap Baharnn Msr mtihan Balad | 355

YORUM | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK
8|
The Turkish Political Calendar and the Egyptian Revolution | 357

YORUM | TAHA ZHAN
Krt Sorunu ve CHPnin Tutumu

CHPnin nisiyatifi ve Siyasette Yumuama Umudu | 359
YORUM | DOAN EKNAT
Krt Sorununda Yeniden Umutlanalm m? | 361

Krte Semeli Ders Oldu

Eitimde Tektipilik Yerine Ortak Kltr | 363
YORUM | BEKR S. GR
SETA Yksekretim Ynetimi altay Sonu Bildirisi | 365

ALITAY | 21 HAZIRAN 2012
Suriye Rejimine Tepkiler vme Kazand

Houla and al-Assad | 367
YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN
Kissinger, Laricani ve Esad! | 369 Trkiyenin Gc ve Kapasitesi | 371 II. D Politika altay | 373
ALITAY | 07-10 HAZIRAN 2012
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kuruldu

Trkiye nsan Haklar Kurumu Kanunu Tasars zerine | 375
PERSPEKTIF | AYDIN BNGL, HSEYN KIRMIZI, YAVUZ GTRK
SETA, G20 Dnce Kurulular Zirvesinde | 381

3-5 HAZIRAN 2012
TEMMUZ 2012
Suriyede Hama Katliamn Aratmayan Grntler
Taha zhan: Bu Kavga Trkiye-Suriye Kavgas Deil | 386
RPORTAJ: MURAT AKSOY | TAHA ZHAN YORUM | UFUK ULUTA YORUM | TAHA ZHAN
Suriye - srail: Kullanl Dmanlk | 393 Al-Assad as Michael Corleone | 396 The Syrian Crisis and the Future of Turkeys New CHP | 398
YORUM | DOAN EKNAT YORUM | TAHA ZHAN
Rusya Scak Denizlere Yine nemedi! | 400 Suriye Devriminin Byk Patlamas | 402
YORUM | UFUK ULUTA YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN
Taha zhan: Esed Rejimi Halepten ekilmek Zorunda Kalacak | 404 A New Phenomenon of Assadism! | 406
2012nin Birinci eyrei Byme Rakamlar

GSYH 2012-I. eyrek Deerlendirmesi | 408
|9
Ekonomik Bymede Yumuak ni | 411

Libyada Ulusal Kongre Seimleri Yapld

Libya Seimleri: Kaos ve stikrar Arasnda | 413
YORUM | SALHA ZYA
Libyann Zor mtihan: Seimler stikrar Temin Edebilecek mi? | 418

YORUM | LEVENT BATRK
zel Yetkili Mahkemelerin Ardndan

Ylmaz Ensarolu: Yargy Bir Gvenlik Arac Olarak Kurgulamaktan Vazgemeliyiz | 424
SYLEI: SADIK ANLI | YILMAZ ENSAROLU
Mursiden 5 Meseleye zm Vaadi

Mursinin 5 Vaadi in Geri Saym Balad | 429
niversiteye Girite Baar Puan Dzenlemesi

Eitimde Eitsizliin Algoritmas: AOBP | 432
ANALIZ | BEKR S. GR, TRKER KURT
CHPde Parti i Muhalefetin Yenilgisi

CHP Kurultay ve Gei Dneminin Sonu | 435
YORUM | DOAN EKNAT
Krt Yksek Konseyi Kuruldu

Selin Blme: Barzani ve PKK Gerilimi Devam Edecek | 438
RPORTAJ: MURAT AKSOY | SELN M. BLME
Suriye Krtleri PKKya Esir Olur mu? | 443

YORUM | TAHA ZHAN
ABDnin ve D Politikada Hareketli Gnleri

Asyada Yeni Sper G Mcadelesine Doru | 446
ABDde Bakan Adaylarnn D Politika Ajandalar

ABD Seimlerinde D Politika | 449
YORUM | EROL ASLAN CEBEC
Insight Turkeynin Temmuz - Eyll Says Yaynda

Toward An Independent Kurdistan? | 452
AUSTOS 2012
Msrn Dev Projesi Nihayete Erecek mi?
Trkiye ve Msrn Dousundaki Ortak Payda | 458
Egypt, Civilian Coup and Liberal Tragedy! | 461

YORUM | TAHA ZHAN
Msr-ran likilerinin Krmzizgileri

Suud-ran Hattnda hvan ktidar | 463
10 |
Suriyenin Kuzeyinde Krt Oluumu

Eski Trkiyenin Korkular ve Yeni Ortadou | 465
YORUM | HATEM ETE
Ortadounun Ezamanlama Krizi! | 469

YORUM | TAHA ZHAN
Suriye Krizi ve Trkiyenin Kimlik Meselesi | 471

YORUM | GALP DALAY YORUM | TAHA ZHAN
The PKK and the Middle East | 474 Turkeys Approach to Syrias Kurds Ignores Potential Gains | 476
YORUM | GALP DALAY
Euro Blgesinde Bor Yk Problemi

The Euro Area Crisis and Turkey in the First Half of 2012 | 479
POLICY BRIEF | ERDAL TANAS KARAGL, EVRYDIKI FOTOPOULOU PANEL | ANGUS LAPSLEY, TALP KKCAN | 13 EYLL 2012
ABnin Gelecei ve Trkiye-AB likileri | 482
Suriyede Haklar Sorunu

The Kurds and the Syrian Revolts | 484
YORUM | TAHA ZHAN
Suriyelinin Tercih Hakk Var m? | 486

Iran and Post-al-Assad | 488
Libyada Normalleme Belirtileri

Libya Bykelisi Ali Kemal Aydn: Libyallar Devrime Sahip ktklarn Gsterdiler | 490
YORUM | SALHA ZYA
EYLL 2012
Suriyenin Komularyla Problemleri
Yeni Msr ve Suriye | 502
YORUM | TAHA ZHAN YORUM | HATEM ETE
Hatay Operasyonu | 505 Trkiye Baas Rejimini Desteklese Ne Olurdu? | 509

YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN
Iraq, Syria and the Baathist Spirit | 513 Varolma Mcadelesi ve Bamszlk Arasnda Irak Krdistannn Gelecei | 515 Taeron! | 517
YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN PANEL | WILLIAM PARK, BURAK BLGEHAN ZPEK, IVAN ZULAL, HSAN DAI | 25 EYLL 2012
Syria, the UN and the US | 520
4+4+4 ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar

4+4+4 zerine Erken Bir Bilano Denemesi | 522
YORUM | BEKR S. GR
4+4+4, Dindar Nesil Yetitirme Projesi mi? | 525

YORUM | PEK COKUN
| 11
telenmi Bir Sivil Eitim Reformu | 527

YORUM | BEKR S. GR
Japonya ile in Arasnda Gerginlik

Asyada Sular Yine Isnyor | 530
Kredi Derecelendirme Kurulular Tartmas

Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar | 533
RAPOR | ERDAL TANAS KARAGL, LK STKLAL MIHIOKUR
Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar | 536

PANEL | ERDAL TANAS KARAGL, MEHMET MEK | 26 EYLL 2012
ABDde D Politika Tartmalar

Amerika Seim Sath Mailinde | 538
YORUM | EROL ASLAN CEBEC
Amerika, Afrikada | 540
YORUM | KILI BURA KANAT YORUM | EROL ASLAN CEBEC
D Politikann ABD Seimlerine Dn | 543 Mitt Romney ve Cumhuriyeti Parti | 545

YORUM | KILI BURA KANAT YORUM | KILI BURA KANAT
Libya Olaylar Sonras Amerika | 547
AK Parti 4. Olaan Byk Kongresini Gerekletirdi

AK Parti ve Kuvveden Fiile D Politika | 549
AK Parti ktidarn Dnemselletirme | 552
Mslmanlarn Masumiyeti Filmi Dnya Gndeminde

Arap Bahar Filmi? | 554
YORUM | TAHA ZHAN
Nasl Ortadou Uzman Olunur? | 556

YORUM | UFUK ULUTA
Yksekretimde Snr-tesi Ortaklk Tecrbeleri | 559
ANALIZ | NUR KIRMIZIDA, BEKR S. GR, TRKER KURT, NEVFEL BOZ
2012nin II. eyreinde Trkiye Ekonomisi

GSYH 2012-II. eyrek Deerlendirmesi | 561
Dershaneler ve Seviye Belirleme Snav Kalkacak

Snavsz ve Dershanesiz Bir rencilik Mmkn | 564
YORUM | MURAT ZOLU
EKM 2012
Bakanlk Seimleri ve ABDnin Ortadou Politikas
ABD Seimlerinin Gndemi Gvenlik | 572
The 2012 Presidential Election and American Foreign Policy in the Middle East | 575
POLICY BRIEF | DOV FRIEDMAN
12 |
Bakanlk Seimi Tartmalar | 576

Bakanlk Seimleri Sonrasnda ABDnin Ortadou Politikas | 578

ANALIZ | KADR STN, KILI BURA KANAT, EROL ASLAN CEBEC YORUM | GALP DALAY
CFR: ABD Trkiye likileri: Yeni Bir Ortaklk | 581 Amerikan Seimlerinin Kurban Olarak Suriye | 584
Bakanlk Seimleri 2012: Amerikan Siyasal Kltr ve Kampanya Temalar | 586

RAPOR | KILI BURA KANAT, EROL ASLAN CEBEC YORUM | KILI BURA KANAT
Sandy Kasrgas Sonras Amerikan Seimleri | 588
Trkiyede Genlik Politikalar

Genlie Ramen Genlik Anlay | 590
YORUM | PEK COKUN
Ekonomide Orta Vadeli Program Akland

Gaz-Fren Tartmalar ve OVP | 593
Orta Vadeli Program (2013-2015) | 595

Trkiye Kamuoyunda Suriye Tartmalar

Suriye Muhasebesi | 596
YORUM | TAHA ZHAN
Suriye ile Yarnmz... | 599

YORUM | UFUK ULUTA | YORUM | TAHA ZHAN
Manipulation of the Syrian Analysis | 602 Suriyede El-Kaide iin Yorgan Yakmak! | 604
Muhalefeti Suriye Batana Kim tti? | 606 Zamann Ruhu, PKK ve Suriye | 610
Syria and Lebanon | 612
AK Parti 4. Olaan Kongresi

Yeni Trkiye Kongresi | 614
YORUM | TAHA ZHAN
Nobel Edebiyat dl inli Yazar Mo Yana

Mo Yann Hikyeleri | 618
Ortadouda Trkiye Modeli Tartmalar

Ortadouda Yeni Vizyon Aray | 621
YORUM | TALP KKCAN
Ortadouda Yeni Toplumsal Szleme Aray: Tunus-Trkiye | 625
RUYE TRKIYE YILLIK KONFERANSI | RAMAZAN YILDIRIM, REFK ABDUSSELAM, TAHA ZHAN, HSAN DAI, HAMMAD CBAL,UFUK ULUTA, ABOU YAAREB AL MARZOUKI, BURHANETTIN DURAN, YILMAZ ENSAROLU, KAIS SAIED, MOHAMMED AL ARAB FADHEL MOUSSA, ZHT ARSLAN, BER NAF, TALIP KKCAN, HMIDA ENNAIFER, EYH RAID GANNU | 19-20 EKIM 2012, TUNUS ANALIZ | MUHTTN ATAMAN, GLAH NESLHAN DEMR
Krfez lkelerinin Ortadou Politikas ve Arap Baharna Baklar | 628
| 13
stanbul Kresel Forumu, Adalet in Topland | 633

STANBUL KRESEL FORUMU | 13-14 EKIM 2012, STANBUL
Insight Turkeynin Ekim - Aralk Says Yaynda

Rise or Fall of Islamism in Turkey? | 646
KASIM 2012
Yeni Anayasa Tartmalar ve Toplumsal Talep
Anayasa Yazm Srecinin Sonuna m Geldik? | 652
Ensarolu: Zihniyet Deimeden ler Dzelmez | 655

RPORTAJ: H. HSEYIN KEMAL | YILMAZ ENSAROLU
Filistine BMde Gzlemci Devlet Stats

am-Tel Aviv Deiime Direnme Ekseni | 660
srail Vzlts ve Yeni Ortadou | 664 srailin Deiime Direnci: 2012 Gazze Saldrs | 666
ANALIZ | SELN M. BLME
Yeni Ortadouda Hamas | 668

YORUM | LEVENT BATRK YORUM | TAHA ZHAN
Israel, Gaza, Dj vu | 670 5 Soru: BM Filistin Oylamas | 672

YORUM | UFUK ULUTA
Yksekretim Reformu altay Topland

YK Rejim Muhafzlndan Kurtarmak | 674
YORUM | BEKR S. GR
Yksekretim Reformu altay | 678

ALITAY | 23 KASIM 2012
ABD Bakanlk Seimlerinin Galibi Obama

2012 ABD Bakanlk Seimleri | 680
YORUM | EROL A. CEBEC YORUM | TAHA ZHAN
ABD Seimlerinde Ne Oldu? | 682 ABD Seimlerinde Sona Gelindi | 684

YORUM | KILI BURA KANAT YORUM | LEVENT BATRK YORUM | TAHA ZHAN
ABD Seimleri: Normalleme mi, Liberal Sylemsel Dayatma m | 686 Amerikan Seimleri ve Suriye | 690 ABD Normalleiyor! | 692
YORUM | KADR STN
Obamann kinci Bahar | 695

YORUM | KILI BURA KANAT YORUM | TAHA ZHAN
Amerikan Seimleri: WASP versus teki | 699 Obamann Burma Ziyareti: Tam Gaz Asya | 701
14 |
Erdoann Msr Ziyareti ve Trkiye-Msr likileri

Msr-Trkiye Ekseni | 704
Morsi and Mubarakism | 706
Fitchten Trkiyeye Kredi Notu Artrm

Kredi Notu Artrm ve Sonras | 708
inde Komnist Partinin Kongresi Topland

in Kara Kutu | 710
Trkiyede nsan Haklar Mcadelesi

Trkiyede nsan Haklar Algs Maduriyetten Geliyor | 714
RPORTAJ: H. HSEYIN KEMAL | YAVUZ GTRK
Suriyede Katliamlar Sryor

Doha Sonras Suriye Muhalefeti ve Trkiye | 720
YORUM | UFUK ULUTA
ran ve Arap Bahar | 722
PANEL | PETER JONES, BAYRAM SNKAYA, TALP KKCAN | 07 KASIM 2012
Trkiyede slamclk Tartmalar

Trkiyede slamcln Gelecei | 724
PANEL | HSAN DAI, MMTAZER TRKNE, ERGN YILDIRIM, YASIN AKTAY | 20 KASIM 2012
ARALIK 2012
Lisansst Burslara likin Sorunlar
2023 in Akademisyen Yetitirme abalar: MEB ve YK Yurtd Lisansst Burslar | 730
ANALIZ | SEDAT GM, VEYSEL GKBEL
TIMSS Trkiye Matematik Deerlendirmesi Sonular

V. Uluslararas Matematik ve Fen Eilimleri Aratrmas (TIMSS) Trkiye Deerlendirmesi: Matematik | 733
ANALIZ | CENGZ ZOPLUOLU
ODT Olaylarnn Balatt Tartmalar

niversiteler ve Demokrasi Kltr | 736
YORUM | TALP KKCAN YORUM | BEKR S. GR YORUM | SETA
niversite Kamp m, Kamps m? | 738 YK Tarafndan Hazrlanan Yksekretim Kanunu Tasla zerine | 741
Suriye Muhalefetine Uluslararas Destek

Suriye Krizi Nereye Gidiyor? | 744
YORUM | TAHA ZHAN
2012nin III. eyreinde Ekonomik Gstergeler

Byme Devam Ediyor Cari Ak Hzla Azalyor | 747
| 15
Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) 2012-III. eyrek (Temmuz, Austos, Eyll) Deerlendirmesi | 749
Msrda Kararname Gerginlii

Mursi ve Liberal Mbarekizm | 751
YORUM | TAHA ZHAN
5 Soru: Msrda Anayasal Gerilim | 754

YORUM | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK YORUM | TAHA ZHAN YORUM | TAHA ZHAN
Transition Pains in Egypt | 756 Morsi and the Opposition: New Faces Same Narrative! | 758
Suriye Krizi Glgesinde Putinin Trkiye Ziyareti

Trk-Rus likilerinde Yeni Perde | 760
YORUM | TALP KKCAN
srail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar

srailin Akl Tutulmas: Gazzeye Saldr ve BM Oylamas | 762
YORUM | UFUK ULUTA YORUM | KADR STN
Obama sraili Neden Destekliyor? | 764 Abbasn Trkiye Ziyareti ve Filistinde Uzla | 767
YORUM | UFUK ULUTA
Palestinian Statehood: A Belated Recognition | 769

PANEL | RIYAD AL-MALIKI, UFUK ULUTA
srail Siyasetini Anlama Klavuzu | 770 Trkiye Darbeleriyle Yzleiyor | 773
RAPOR | UFUK ULUTA, SELIN M. BLME, GLAH NESLIHAN DEMIR, FURKAN TORLAK, SALIHA ZIYA PANEL | HATEM ETE, NIMET BA, MITHAT SANCAR, AVNI ZGREL | 13 ARALIK 2012
Arap Baharna Dair Genel Bir Deerlendirme

Arap syanlar Muhasebesi | 776
Irakn Maliki mtihan | 779 Trk D Politikas Yll 2011 | 781

KITAP | EDITRLER: BURHANETTIN DURAN, KEMAL INAT, ALI RESUL USUL PANEL | ROB MALLEY, LEILA HILAL, TRITA PARSI, EROL CEBECI, KADIR STN | 04 ARALIK 2012 PANEL | MUHAMMED YUSUF EL-MEGARIF, AHMET DAVUTOLU | 06 ARALIK 2012
US Policy in the Middle East in Obamas Second Term | 784 Yeni Blge, Yeni likiler: Trkiye ve Libya | 786
SETA 2012de Trkiye Deerlendirmelerini Yaymlad

2012de Trkiye | 788
ANALIZ | SETA
D Politikada Krlma Yl | 791

Siyasetin 2012 Performans | 793 Turkey: From 2012 to 2013 | 795

YORUM | TAHA ZHAN
16 |
Yeni Trkiyeye Adm Adm

21. yzyln ilk eyreinde bulunduumuz u gnlerde, Trkiye ve dnyada yaanan siyasi, ekonomik ve toplumsal gelimeler nmzdeki on yllarn kaderini de etkileyecek dnmleri beraberinde getiriyor. 2012 yl da, bu anlamda olduka hareketli geti. Trkiyede zellikle son on ylda hz kazanan demokratikleme abalar, yeni Anayasa yapm sreci, Krt meselesinin zm iin atlan admlar, darbeler ve askeri vesayet ile hesaplama, MT Krizi, zel Yetkili Mahkemelerin kaldrlmas, ilk ve orta retimde 4+4+4 modeline geilmesi ve ekonomide yaanan gelimeler ieride ne kan balklar olurken, d politikada ise Avrupa Birlii mzakere sreci, Suriyedeki Baas rejimiyle yaanan gerilim, blge lkeleriyle ilikiler, blgesel ve kresel aktrlk iin atlan admlar dikkat ekiciydi. Dnya siyasetinde ise Asya-Pasifik blgesine kayan ABD-in mcadelesi, ABD Bakanlk Seimleri, ABde yaanan i siyasi ekimeler ile Euro Blgesinde sren ekonomik kriz ve Suriye bata olmak zere Ortadou ve Kuzey Afrika corafyasnda Arap Baharnn meydana getirdii deiim dalgas karsnda yerel, blgesel ve kresel g odaklarnn belirleyici olabilmek adna yaptklar politik hamleler yine 2012nin ne kan balklar arasndayd. Bu anlamda, 2012 yl gerek Trkiye, gerekse dnya siyasetinin ajandasnn hayli kabark olduu bir yld. Bu youn ajanday tutabilmek adna SETA, yl boyunca yaymlad analiz, rapor, kitap formatnda birok basl metnin yan sra gazete ve dergi yazlar, televizyon programlar, saha aratrmalar, altaylar ve yurtii ve dnda dzenledii panel, konferans ve sempozyumlar vastasyla gelimeleri anlama, yorumlama ve kayt altna alma abasnda oldu. Bylece ortaya, gelecein sosyal bilimcilerinin projektrlerini en youn odaklayacaklar dnemlerden biri olacan sylemenin abart olmayaca 2012nin nemli satrbalarndan oluan SETA 2012 Yll kt. nemli bir yln notlarn tarihe dmemize vesile olan bu almann, ilgililere faydal olmas temennisiyle
| 17
01
ocak
OCAK 2012
01
Babakan Recep Tayyip Erdoan, stanbulun skdar ilesindeki ikametinde Gazzedeki Filistin hkmetinin Babakan smail Haniyeyi kabul etti. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, rnakn Uludere ilesi snr kesiminde yaplan bombardman sonucu yaamn yitiren 34 sivil yurttan ailelerini ziyaret ederek basal diledi. Trkiye hracatlar Meclisi (TM), 2011 yl ihracat rakamlarn aklad. Buna gre, Trkiyenin 2011 yl ihracat, bir nceki yla kyasla yzde 18,17 artla 134 milyar 571 milyon 338 bin dolar olarak gerekleti. Yunanistan, ikinci kurtarma paketi zerinde bir anlamaya varlamamas halinde Euroyu terk etmek zorunda kalacaklar uyarsnda bulundu. Cumhurbakan Abdullah Gl, Babakan Recep Tayyip Erdoan ve Genelkurmay Bakan Orgeneral Necdet zel ile ayr ayr grt. Cumhurbakannn MT Mstear Hakan Fidan da Kke ararak bilgi ald, grmelerin ana gndeminin, Uluderede 34 sivilin ld olayn oluturduu bildirildi. 12 Eyll darbe soruturmasnda kapsamnda arlatrlm mebbet hapis cezas istemiyle hakknda dava alan 7. Cumhurbakan Kenan Evren, Verilmeyecek hesabm yok. dedi. Eski Genelkurmay Bakan lker Babu, stanbul Nbeti 12. Ar Ceza Mahkemesince, rgt yneticilii ve hkmeti ortadan kaldrmaya teebbs sulamasyla tutuklanarak cezaevine gnderildi. MHP Genel Bakan Devlet Baheli yapt yazl aklamada, Eski Genelkurmay Bakan emekli Orgeneral lker Babuun tutuklanmasn vahim olarak nitelendirerek, Artk iyice irazesinden kan darbe soruturma ve iddialarnn nerede duraca ve kimleri kapsamna alaca belirsiz ve aibeli bir duruma gelmitir. iddiasnda bulundu. ABD Temsilciler Meclisi (TM) ounluk Lideri Eric Cantor, beraberinde Dileri Komitesi Bakan Ileana Ros-Lehtinen ve TM yelerinden oluan bir heyetle Trkiyeyi ziyaret etti. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, MSAD tarafndan dzenlenen Uluslararas Gelimeler Inda Trkiye konulu toplantda yapt konumada, Ortadouda yeni bir Souk Sava ortaya karlmasna izin vermeyeceklerini belirterek, Snni-ii, Arap-ran, statko yanllar, statko kartlar gibi kutuplamalarla blgemizde yeniden byk gerginlikler yaanmasn istemiyoruz. dedi. Ayrca Bakan Davutolu, Japon gazetesi Nikkeiye verdii mlakatta, Tahran ziyareti srasnda ran ile nkleer mzakerelerin yeniden balamas konusunda mutabakat salandn aklad. Irakta, Badattaki merkezi hkmet, hakknda tutuklama karar kartlan Snni Cumhurbakan Yardmcs Tark el Haiminin, snd Kuzey Iraktaki Blgesel Krt Ynetimi tarafndan teslim edilmesini istedi. ABD Dileri Bakan Yardmcs William Burns Trkiyeyi ziyaret etti ve ziyaret kapsamnda Dileri Bakan Ahmet Davutolu tarafndan kabul edildi. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), Yukar Karaba sorunu ile ilgili Ermenistan ve Azerbaycan vatandalar tarafndan yaplan iki bavurunun dava olarak grlmesini kabul etti. Genelkurmay Bakan Orgeneral Necdet zel, NATOnun yeni Askeri Komite Bakan Orgeneral Knud Bartelsi kabul etti. Grmede, Malatyada kurulacak NATOya ait fze kalkan deerlendirildi. 12 Eyll ddianamesi kabul edildi. Erdoan, Irak Babakan Nuri El Malikiyi telefonla arayarak, Snni Cumhurbakan Yardmcs Tark el-Haimi hakknda terre destek iddiasyla tutuklatma karar kartan Irak Babakan Nuri el-Malikiye etnik ve mezhepsel atma uyarsnda bulundu. rann dini lideri Ali Hamaneyin temsilcisi Hasan Ruhani, Trkiyenin Tahran Bykelisi mit Yardm ile yapt grmede, Malatyada kurulmas planlanan NATO fze radar sisteminin hedefinin ran olduunu savunarak, Trkiyeden projenin kaldrlmasn istedi. Danimarkada Roj TV aleyhine alan kapatma davas 29 duruma sonunda karara baland. Mahkeme ROJ TV ve yaync irketlerine, terr rgtnn propagandasn yapmak suundan toplam 5 milyon 200 bin Kron (700 bin euro) para cezas verilmesine hkmetti. Tunus Dileri Bakan Rafik Abdessalem, Dileri Bakan Ahmet Davutolunun daveti zerine 10-11 Ocak tarihlerinde Cumhurbakan Abdullah Gl ve Babakan Recep Tayyip Erdoan Trkiyede ziyaret etti. Bulgaristanda 1984-1989 yllar arasnda Trklere ynelik uygulanan asimilasyon politikas Bulgaristan hkmeti tarafndan ilk defa kabul edilerek knand. Trkiyenin Paris Bykelisi Tahsin Burcuolu, Senatodaki Sosyalist Grupta yapt konumada, Mecliste kabul edilen 1915 olaylaryla ilgili Ermeni iddialarnn reddini su sayan yasa teklifinin, Senatoda da kabul edilerek onaylanmasnn ikili ilikilere ynelik sonularnn ok ar olaca uyarsnda bulundu. rann bakenti Tahranda dzenlenen bombal suikastta, nkleer fiziki Mustafa Ahmedi Roan ldrld. Patlamada iki kii de yaraland.
02 03 04
05 06 07 08
09
10
11
20 | OCAK 2012
OCAK 2012
12 13
Milli Eitim Bakanl Orta retim Genel Mdrl, 81 ilin milli eitim mdrlklerine gnderdii yaz ile 19 Mays Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bayram trenlerinde farkl etkinliklere yer verilmemesi, kutlamalarn sadece okullarda yaplmas talebinde bulundu. Babakan Erdoan, Irak Meclis Bakan Usame Nuceyfi ile bir araya geldi. 17 ilde 123 adreste PKKnn ehir yaplanmas KCKya ynelik operasyonlar gerekleti. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Konyada ran Meclis Bakan Ali Laricani ile temaslarda bulundu. Babakan Yardmcs Beir Atalay, Cumhurbakan Abdullah Gl temsilen Yasemin Devriminin birinci yl kutlamalarna katlmak zere 13-15 Ocak tarihlerinde Tunusu ziyaret etti ve ziyareti srasnda siyasi liderler ile de grt. Suriye Devlet Bakan Bear Esed genel af ilan etti. Kazakistanda pazar gn yaplan milletvekili seimlerinde, bakanln Cumhurbakan Nursultan Nazarbayevin yapt iktidardaki Nur Otan Partisi, oylarn yzde 80ini ald. HAS Parti, 28 ubat sreciyle ilgili su duyurusunda bulundu. srail Dileri Bakan Yardmcs Danny Ayalon, Londrada bir konferansta Anadolu Ajansna yapt aklamada, Trkiyenin, blgede vazgeilmez bir lke olduunu belirterek, Bu zel stats dorultusunda hareket etmesini bekliyoruz. srail, Trkiye ile ilikilerin yeniden normallemesini ok istiyor. Ayrca, Mavi Marmara olaynn sonulanmasn ve kapatlmasn arzu ediyoruz. dedi. Adalet Bakan Sadullah Ergin, Yeni Yarg Reformunu aklad. Badatta Trk Bykeliliine roketli saldr dzenlendi. Trkiyeye resmi ziyarette bulunan ran Dileri Bakan Ali Ekber Salihi, stanbul Atatrk Havalimannda yapt aklamada, rann nkleer programyla ilgili Batl lkelerle yaplacak mzakerelerin byk olaslkla stanbulda yaplacan belirtti. Cumhurbakan Abdullah Gln grev sresinin 7 yl olduuna ilikin yasa tasars, TBMM Genel Kurulunda kabul edildi. ABD Savunma Bakan Leon Panetta, rann Hrmz Boazn kapatma ve ABD gemisi Hrmze gelirse vururuz tehdidine ynelik zel bir dzenlemeye gitmediklerini belirterek, byle bir giriime kar koymaya zaten hazrlkl olduklarn bildirdi. Babakan Yardmcs Babacan, G-20 lkelerinin Trkiye ve Avusturalyay Uluslararas finansal mimari yapy kurmakla grevlendirdiini ve bu grevin verilmesinde Trkiyenin ekonomik baarsnn etkili olduunu belirtti. Afganistanda grev yapan drt Fransz askerinin ldrlmesinden sonra bir aklama yapan Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozy, Fransz ordusunun, Afganistandaki muharebe ve eitim amal tm askeri operasyonlarn bugnden itibaren askya alma emri verdi. Avrupann drt bir yanndan Parise giden 40 bin kadar Trk, szde Ermeni soykrmn inkra hapis ve para cezas getiren teklifi protesto etmek iin 4800 metre yrd. Arap Birlii, Suriyedeki gzlemcilerin hazrlad raporu grerek, incelemelerin bir ay daha devam edeceini duyurdu. Suudi Arabistan ise srenin uzatlmasna kar karak gzlemcilerini Suriyeden ekeceini aklad. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Suriyedeki durumla ilgili olarak, Arap Birlii ve blgesel inisiyatifler buna bir zm retemezse ve hl Suriyede her gn yzlerce insann lm haberlerini alrsak ve snrmza dnk olarak da son 6-7 aydr saylar artan snma talepleri olursa, tabii konu uluslararas nitelik kazanr. dedi. 1915 olaylaryla ilgili Ermeni iddialarnn inkrn su sayan yasa tasars, Fransa Milli Meclisinin ardndan Senatoda 86ya kar 127 oyla kabul edildi. Merkez Bankas tarafndan yaplan aklamada, 25 Ocaktan itibaren dzenli dviz satm ihalelerine son verilmesine, ancak gerek grlen gnlerde gn ii dviz satm ihaleleri almasna karar verildi. 2011-2012 eitim retim ylnn ikinci dneminde baz pilot illerde uygulamaya balanacak FATH Projesinin tantm, Milli Eitim Bakan mer Diner ile Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakan Binali Yldrmn katld basn toplantsyla gerekletirildi. Iraktaki en byk ii grubun lideri Irak Yksek slam Konseyi BakanEl Hekim, Trkiyeye ziyaret gerekletirdi. El Hekim, Cumhurbakan Abdullah Gln yan sra Babakan Recep Tayyip Erdoan, Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve CHP lideri Kemal Kldarolu ile grt. Trkiye KK Yksek Dzeyli Stratejik Diyalog 4. Dileri Bakanlar Toplants 26-28 Ocak tarihlerinde stanbulda gerekletirildi. Cumhurbakan Abdullah Gl, 29 Ocak-1 ubat tarihlerinde Birleik Arap Emirliklerine bir ziyaret gerekletirdi ve Trkiye-BAE Forumuna katld.
15 16 17
18
19 20
21 22
23 24
25 26 29
OCAK 2012 | 21
Birinci Ylnda Msr Devrimi

25 Ocak 2011de balayan ve sadece 18 gn ierisinde Hsn Mbarek rejiminin devrilmesiyle sonulanan Tahrir eylemlerinin zerinden bir yl geti. Bu sre zarfnda Anayasa Referandumu ve 3. aamas Ocak ay ieresinde sonulanan Parlamento Seimleri gerekletirildi. Seimlerin iki galibi, oylarn % 47sini alan Mslman Kardeler tarafndan kurulan Hrriyet ve Adalet Partisi ile oylarn %24n alan selefi Nur Partisi oldu. Msrda her ne kadar demokratikleme yolunda nemli admlar atlyor olsa da, siyasi belirsizlikler istikrarn salanmas asndan engel tekil etmeye devam etti.
Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya

Kim Kimdir | RAMAZAN YILDIRIM, TARIK ABDULCELIL | Ocak 2012
2010 ylnn son aylarnda Arap dnyasnda gecikmi bir fke patlamasnn sonucu balayan deiim hareketi kadim dinlerin, kltrlerin ve medeniyetlerin beii olan bu corafyay yeniden gndemin st sralarna tamtr. Etki ve nfuz bakmndan Arap dnyasnn kysndaki bir lke olan Tunus, beklenmedik ekilde fke birikiminin nndeki korku ve endie duvarlarn paralayarak dalga dalga byyen halk hareketlerinin ilham kayna ve dinamosu olmutur. Muhammed Buazizinin kendisini yakmas zerine Tunusta balayan olaylarn ardndan Zeynelabidin Bin Alinin sessiz sedasz lkesini terk etmesi Arap Bahar olarak isimlendirilen sreci balatmtr. 25 Ocak 2011 tarihinde Msra srayan isyan dalgas, 18 gn boyunca Tahrirde ger22 | OCAK 2012
ekletirilen protestolar sonucunda 1952 ylndan beri lkeyi yneten asker kkenli 4. Cumhurbakan Hsn Mbareki devirmi ve Mbarek grevini Yksek Askeri Konseye devretmek zorunda kalmtr. Askeri Konsey bakan Mareal Muhammed Hseyin Tantav, Cumhurbakanlnn yetkilerini devraldktan sonra Tahrir Meydanna scak mesajlar vererek halkn sempatisini kazanmay baarmtr. Ksa bir sre ierisinde referanduma giden halk %77lik bir ounlukla anayasa deiiklik paketini onaylayarak, siyasi partiler nndeki engelleri kaldrmtr. Ancak bir sre sonra lke iinde yeniden sorunlar ba gstermeye balamtr. Askeri Konseyin Hsn Mbarek ve rejiminin aktrlerini yarglamada isteksiz ve yava davranmas, cumhurbakanl seimlerinin ne zaman yaplaca konusunda bir tarih be-
Birinci Ylnda Msr Devrimi | 23
lirlemeyerek derin bir sessizlie brnmesi, sam eref babakanlndaki hkmetin gzle grlr bir baar salayamamas ve Askeri Konseyin vesayet rejimini srdrme niyetinde olmas gibi konular halk arasnda rahatszlk yaratrken, Tahrirde yeni protestolar zinciri balamtr.
zerinde kabul edilerek deitirilmesi dahi teklif edilemeyen balayc baz hkmler de iermektedir. Toplumsal destekten yoksun olan baz siyasi partiler ile evreler bu belgeye imza atarak muhtemel bir slamc iktidarn nne gemeyi hedeflemitir. Tm bu olumsuz gelimelere ramen 28 Kasm 2011 tarihinde Msrda aamal seim sreci balamtr. Msr seim sistemine gre Msr seim blgesine ayrlm durumdadr. Her seim blgesinde iki hafta arayla parlamento, ardndan yine iki hafta arayla senato seimleri yaplacaktr. Seimlerin ilk etabnda halkn %60 sandk bana gitmitir. Bu seim srecinin 2012 ylnn Mart aynda tamamlanmas hedeflenmektedir. Msrda meydana gelen bu hzl deiim Trkiyedeki kamuoyu tarafndan da yakndan takip edilmektedir. Bu durum, yeni dnemdeki Msrn daha yakndan tannmas istei doururken yaplacak olan yorum ve deerlendirmelerin salkl olabilmesi iin doru bilgiye duyulan ihtiya da artmtr. Sz konusu ihtiyac karlamak zere hazrlanan, Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya balkl bu almada, Msrdaki siyasi partiler, siyasal aktrler, dini kurumlar, dini cemaatler, medya organlar hakknda bilgilere yer verilmitir. Kendi alannda bir ilk olan bu alma, bata Msr olmak zere Arap dnyas zerine yaplacak aratrma ve yorumlarda ihtiya duyulan temel bilginin salanmasnda bir rehber nitelii tamaktadr
syan dalgas, 18 gn boyunca Tahrirde gerekletirilen protestolar sonucunda 1952 ylndan beri lkeyi yneten asker kkenli 4. Cumhurbakan Hsn Mbareki devirmitir.
Sa, sol, liberal ve slamc tm evrelerin hzl bir ekilde partileerek seimlere hazrland, seimler iin ittifaklar kurduu, seim takviminin kesinlemesinden sonra da adaylk bavurularnda bulunduu ve tm bu siyasi evrelerin sahaya inerek seim propagandalarna balad bir dnemde, Geici Hkmetin Babakan Yardmcs Ali Silmi nclnde hazrlanan Anayasal lkeler Bildirgesi askerin, idareyi sivil bir iktidara devretme niyetinde olmad ve Msr halkn oyalad konusundaki kanaatleri glendirmitir. Askeri Konseye birok imtiyaz tanyarak ona lkedeki tek mutlak belirleyici bir konum veren bu belge, yeni yaplacak bir anayasann
24 | OCAK 2012
Msr Seimleri (Gibi!)

Yorum | TAHA ZHAN | 14 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
Yaklak on gn sonra, Tahrirde balayan Msr devriminin birinci yldnmne gireceiz. Mbareksiz bir yln ardndan Msrda deienler ve deimesi mit edilenler zerine kafa yormak gerekiyor. Lakin Msr buna pek frsat da bulamad. Devrim sonras aknln gemesinin hemen ardndan referandum, son iki aydr seimler, ardndan yerel seimler ve ondan sonra da cumhurbakanl seimleri var. Mbarek sonras Msrda ne oldu? diye sorduunuzda aldnz cevap hep ayn; intihabat! intihabat! yani seimler.
kazanann kim ya da kimler olacann belli olmad bir senaryo karsnda trajik bir tablo ortaya karm durumda. Bu nedenle Msrda ne olduu, nasl olduu ve neler olaca eklindeki sorulara verilen cevaplar, durun anlataym ile balasa da hemen herkes szlerini benden buraya kadarla bitiriyor. Genellikle sraladklar ihtimaller deryasndan bir tahmini semeniz ve fazla uzatmamanz sylyorlar aslnda. Haftalar hatta aylar sren Msr seimleri oy pusulasnda yer alan taraktan avizeye, hortumdan muslua binlerce amblemli adaylarn ortaya kard renkli ama bir o kadar da karmak yap lkenin halini anlamak iin iktifa edeceimiz bir metafor sunuyor bize. Mbarek rejiminin geriye brakt enkazn fotoraf tam da bu. Ama kimsenin de acelesi yok gibi gzkyor. Seimlere katlan partilerin byk bir ksmnn an itibariyle enkazn tam anlamyla idrakinde olduklarn da sylemek mmkn deil. Bununla birlikte hvann bu enkaz kaldrmak iin niyet beyan etmi ve sorumluluun byk lde farknda olan aktrlerin banda geldii gereini de teslim etmemiz gerekiyor.
Seim sistemini anlayan var m?
Bu yazya yukardaki balktan farkl pek ok balk konulabilirdi. Ancak hibiri Msrn mevcut durumunu bu mecazdan daha iyi zetleyemezdi. Evet, Msr seimleri gibi! Mbarek dneminde, Msr seimlerini, sadece fkralara mevzu olmasndan ve neredeyse sandklar patlatrcasna hep Mbarekin kazanmasndan dolay detaylca incelemek hi aklmza gelmemiti. Anlalan bugnlerde kran krana iktidar olmak iin uraan Msrl siyasi aktrlerin de pek aklna gelmemi. Srekli ayn ismin kazanmasna gre ayarlanm olan btn sistem,
Seimin iki galibi
Msr seimlerinin ak ara iki galibi bulunuyor: Hrriyet ve Adalet Partisi ile Nur Partisi. Her iki partinin toplam oylarnn %70 civarnda olmas, Batl analistlerin Hrriyet ve Adalet Partisi ile Nur Partisini ayn siyasal torbaya doldurup Msrda siyasi slam seimleri kazand yorumlarna neden oluyor. Bu yzeysel deerlendirmeler, iki parti arasndaki derin krlmalar grmemekten kaynaklyor. Hrriyet ve Adalet Partisi hvan hareketinin partilemi hali iken, Nur Partisi ise farkl Selefi oluumlarn vcuda getirdikleri bir parti. hvan yzyla yakn bir zamandr var olan ve duruunu byk lde siyasi bir zemin zerinden tarif eden bir siyasi hareket. Selefiliin mstakil bir harekete dnmesi Mbarek iktidarndan biraz daha ksa bir sreye tekabl ederken, seimlere katlacaklar belli olana kadar siyasi bir yap olmadklar ynnde yaygn bir kanaat bulunmaktayd. hvan, Msr devriminde srkleyici bir rol slenirken, Selefilik devrimin bir paras deildi. hvan byk lde Msr dn etkilemi bir hareket iken, Selefilik byk lde Msr dndan etkilenmi bir hareket konumunda. hvan Tahrirde Mbarek yklsn diye abalarken; Selefi hareket ulul emre itaat aklamalar yapmaktayd. hvann siyasi sahneye dnnn pek orijinal bir taraf bulunmuyor. Ancak, Nur Partisinin %20leri geen dzeyde bir oy almas seimlerin tartmasz en ilgin dinamiine iaret ediyor. Bu sadece Msr dardan takip edenler asndan deil, hvan asndan da srpriz ve nemli gelime. hvan, Selefi hareketin nce seimlere katlmayacan, ardndan da %5ler civarnda bir oy alacan tahmin ederken, karsnda seimlerde ikinci parti olarak Nur Partisini buluverdi. hvan, Demokratik ttifak ats altnda seimlere katldklar farkl partilerle ne gibi koalisyon ve pazarlklar yapmak zorunda kalacan hesaplarken; dorudan hvan tabanndan da beslenen Nur Partisi
26 | OCAK 2012
ile kar karya kalm oldu. Dne kadar her trl siyasi oluum, faaliyet ve sreci tekfir eden bir hareketin, kongresini bile yapmad bir parti ile 5-6 ay iinde Msr byklnde bir lkede girdii ilk seimlerde %20 ler civarnda oy almas aklanmas kolay bir vaka deildir.
Seimlerden Yeni Msrn kmasn beklemek naiflik. Seimler, hangi aktrlerin Yeni Msr kuracan, hangi aktrlerinse bu rol stlenemeyeceini ortaya koyacak.
Selefi hareketin varolu hikyesi byk lde Msr rejiminin olduka baarl olmu bir operasyonu eklinde de okunabilir. zellikle hvana siyasal sistem iinde kesinlikle alan amayan Mbarek ynetimi taktik deitirerek sendikal rgtlenmeler, odalar, birlikler gibi yar sivil rgtler iinde hareketin derinlik kazanmasna engel olmamtr. hvan bu alanlarda olduka youn bir ekilde rgtlenirken, asl tabann kazand ve koruduu camileri zaman iinde yava yava terk etti. 1970lerde etkinlemeye balayan Selefi sylem, 1980lerde hvann boaltt alanda sadece sylem dzeyinde deil, bir hareket olarak da rgtlenmeye balad. Ayn dnem Krfez Selefiliinin hem sylem hem de ekonomi-politik olarak Msra uzanmaya balad dneme denk gelmektedir. Krfezin salad imknlar ve Msr rejiminin gz yummasyla beraber, apolitik bir dinamik zerinden kendisini tarif eden ve hvandan da bu ynyle ayrtran Selefi hareket glenmeyi baard. Bu g temerkz sadece
sylem dzeyinde kalmad ayn zamanda toplumun en alt tabakalarnda sosyal sorumluluklar alabilen bir harekete dnt. Bugn seimlerde Nur Partisinin, bilinen bir siyasi parti olmamasna ramen, yllarn siyasi partisi gibi rgtl olmasnn temelinde de yukardaki gemi yatmaktadr.
Seimlerden Yeni Msr kar m?
Seimlerden Yeni Msrn kmasn beklemek naiflik olur. Lakin seimler, hangi aktrlerin Yeni Msr kuracan, hangi aktrlerinse bu rol stlenemeyeceini ortaya koyacaktr. Msrn istikrara kavuma srecinin ksa olmayaca aikrdr. Bu srecin uzayacana dair her iaret, sorumluluktan kamayacak aktrleri daha da glendirmek-
tedir. Bu noktada Hrriyet ve Adalet partisinin ans yksek grnmektedir. Bu sadece hvann yllardr srdrd mcadeleden de kaynaklanmamaktadr. Msr leindeki bir lkede kitlelerin ilk baktklar adres istikrar ve sorumluluk alabilecek aktrlerdir. Msr ar ekonomik kriz ve vesayet rejimi altnda demokratiklemeye almak zorundadr ve Yksek Askeri Konseyin (YAK) btn azametine ramen Msrn bugn iine dt siyasi ve ekonomik girdap karsnda ne kadar zayf bir aktr olduunun herkes farkndadr. Btn bu faktrler gz nne alndnda yeni Msr ina etmeyecek olsa da ilk adm olan seimlerin kazasz belasz atlatlmas bile u an iin nemli bir baarya dnm durumdadr
The Anatomy of Egyptian Revolution: From 25th of January to the New Constitution
Policy Report | SELN M. BLME, MJGE KKKELE, UFUK ULUTA, TAHA ZHAN, NUH YILMAZ, YILMAZ ENSAROLU | Ocak 2012
SUMMARY | Since the first day the governments in the Middle East and North Africa began to tremble, the region has become the focus point for the world, as well as Turkey. Without a doubt, Egypt has played an important part in this. After having ruled the country with autocracy for thirty years, Hosni Mubarak was forced to leave office on February 11, 2011 after two weeks of intense public pressure. It was surprising that Mubarak, whose power and authoritarian rulesupported by the U.S. and the Egyptian Armywas thought to be indestructible, was overthrown in only 18 days. In fact, the revolution process in Egypt had begun long before Ben Ali was forced to leave office in Tunisia and protesters gathered in Tahrir square. This process was shaped to a great extent by the opposition, notably the Muslim Brotherhood who started getting organized in the 2000s; the youth movements that used technological savvy to get organized and the Egyptian army who refused to suppress the numerous worker strikes and protests between 2004 and 2008. The three fundamental factors of the Arab revolution processes, bread, freedom, and dignity, also constituted the funda28 | OCAK 2012
mental demands of the protesters in Egypt. Structural problems that hindered the economic development of the country and the closed circuit structure of wealth distribution caused by the autocratic regime prepared the platform for the people of Egypt to revolt for bread. Therefore, it is not a coincidence that the workers and the youth assumed leading roles in the change process in Egypt. The oppressive order of the state of exception and the anti-democratic Mubarak regime incapable of meeting the publics demands and tendencies proved the justness of the protesters cause and their slogans for freedom in Tahrir Square. The Egyptian administrations silence on the invasion of Iraq was the last straw in its blatant disregard of peoples dissatisfaction of the moderate relationship it maintained with Israel on Camp David platform. Meanwhile, the youth who have bonded in the increasing numbers of protests and made effective use of the social media constituted the grounds for the grand demonstrations in the recent months. As the idea of a New Egypt is taking shape, each group has envisions a future for Egypt from their own perspective. In this processes of envisioning, the factors that will be deter-
minative of Egypts future seem to be at the foremost the Army, the Muslim Brotherhood which is the most organized representative of the Islamist faction, Kefaya which brings different sections of the society together, the youth movements such as the April 6th movement, and the representatives of the working class. The reflections of this new landscape will reflect the shifts in the process of constructing the new political makeup of Egypt in relation to the positions political actors will take and the type of relations they will maintain with the Army. Having failed to anticipate Egypts transformation, the United States now tries to influence the formation of the New Egypt from outside. The U.S. priority is to have a new political regime in Egypt which is as compatible with American interests in the region as possible and which allays Israeli concerns about security as possible. It would be unrealistic to expect the army which maintained close relations with the U.S. for years to suddenly abandon politics completely. One must also note that the Egyptian army is well-liked by the Egyptian people and the army refused to intervene in the protests with violence. The Egyptian army will seek to maintain its effectiveness in the new political regime both because of its respected and powerful position within the Egyptian system and its significant role in the economy In this vein, the New Egypt will be shaped to a great extent by a negotiation process between the army and the political actors in opposition. In this negotiation process, the U.S. is expected to exert its influence in order to shape the process according to its own interests. Therefore, it is likely that Egypts transition to democracy will be a long and difficult process. The temporary constitution in Egypt was approved in the referendum held on March 19, 2011 with 77 percent yes vote. Parliamen-
tary elections and presidential elections are expected to be held in June and September respectively. Although the Muslim Brotherhood will not nominate a candidate to run in the presidential elections, it seems that it has begun to exert its influence in the parliamentary elections and will draw significant support. Reports claiming that U.S. policy may establish a moderate relationship with the Muslim Brotherhood reveal the likely American approaches to the potential Islamist actors in the post-revolutionary political regime. It is evident that the U.S.which has, to date, worked with autocratic leaders in many Middle Eastern countriesmust now negotiate with multi-lateral political structures with multi-actors. Egypt is a typical example of this.
The New Egypt will be shaped to a great extent by a negotiation process between the army and the political actors in opposition. It is likely that Egypts transition to democracy will be a long and difficult process.
While the initially ambiguous American position has become increasingly clear, the EU did nothing other than stating the necessity to meet protesters demands. It must also be noted that the UK, made tangible efforts to carve a space for itself in the post-Mubarak Egypt. It can also be stated that while the Arab League and Iran are playing a waiting game regarding the change in Egypt, crucial actors such as China and Russia wait cauBirinci Ylnda Msr Devrimi | 29
Despite all deficiencies the fact that the Muslim Brotherhood supported constitutional amendments must be interpreted as its effort towards paving the way for democratic means and change.
tiously and anxiously. Because the results of the Arab revolutions are uncertain, China, concerned with the success of its economic investments especially in Africa, supports the status quo. Russia, which has had limited influence in the region under the Camp David order, similar to China, supports the status quo both because its wariness of the direction the change process in Egypt is taking
and its suspicion that U.S may become the external determinative factor of that change. On the other hand, Turkey, which has been considered a source of inspiration for the demands that triggered the revolutions in the Middle East, believed from the beginning that governments must pay attention to the social demands of their people. Turkey has taken a principled stance in this change process in the Middle East by becoming the first to advise Hosni Mubarak to pay attention to the publics demands. Emphasizing that every Arab and African community deserves a constitutional state which respects human rights on the basis of justice and democracy and that the inevitable change process must be managed peacefully, Turkey reiterates at every turn that it will give any necessary support. That Turkey did not support the 2003 American invasion of Iraq has increased its diplomatic influence. Moreover, Turkeys positive, constructive attitude during the Arab revolutions and its bold initiative signify that it will play an effective role in the new Middle East
30 | OCAK 2012
Arap ve Trk Perspektifinden Devrim Sonras Ortadou

Insight Turkey 2. Yllk Konferans | HSAN DAI, FEHMI HVEYDI, LEVENT KKER, GAMAL GEBRIL, FAZIL HSN ERDEM, RAMADAN BATTIKH, LEILA EL BARADEI, HATEM ETE, AHMED MOHAMED ABD RABOU, TANEL DEMIREL, AMAL HAMADA, YILMAZ ENSAROLU, CENGIZ ANDAR, TALIP KKCAN, NADIA MUSTAFA, ABDUL RAHMAN HOSSAM, ABAN KARDA | 30 Ocak 2012, Kahire
SETA tarafndan karlan Insight Turkey dergisinin yllk konferanslarnn ikincisi bu yl 30 Ocak 2012 tarihinde Msrn bakenti Kahirede gerekleti. Arap ve Trk Perspektifinden Ortadouyu Tartmak konulu konferansta devrim sonras Ortadou, Trkiye ve Msr anayasalarnn hazrlanma sreci, Trkiye ve Msrda demokratikleme ve Ortadou devrimlerinin blgesel ve kresel sonular gibi farkl konular Trk ve Msrl akademisyenler ve fikir adamlar tarafndan masaya yatrld.
DEVRM SONRASI MISIR

Msrl nl yazar Fehmi Hveydinin bakanlk yapt ilk oturumda anayasa yapmnn ilkeleri, Msr ve Trkiyenin anayasa gelenekleri ve Msr iin nasl bir anayasa yaplaca konular tartld. Fehmi Hveydi konumasnda 20. yzyldaki deil, 21. yzyldaki Trkiyenin tecrbelerinden faydalanmak istediklerini belirtirken ABD ve srailin Msrn tam bir demokrasiye gemesini istemediklerini iddia etti. Ayn ems niversitesinden Ramadan Batikh, evrensel deerler olan hrriyet, hukuk gibi temel haklarn zaten Msr Anayasasnda yer aldn, asl anlamazlk konularnn askerin rol ve dinin nasl konumlanaca olduunun altn izdi. kinci oturumda ise, Trkiye demokratikleme srecinde siyasi partilerin rol, Msrda seimler, siyasi partiler ve demokratikleme, Trkiyede asker-sivil likilerinin dnm ve devrim srecinde Msrda asker ve siyaset konular mzakere edildi. Kahire niversitesinden Amal Hamada lkeyi idare etmek ve hkmetmek isteyen askerlerin hl ke balarn tuttuunu vurgulad. Ayn niversiteden Ahmet Abd Rabbo ise anayasa srecinin ok uzun olduunu, halkta tam bir siyasi bilincin olumasndan sonra gerek anlamda bir anayasa hazrlanacan ne srd. nc ve son oturumda ise, devrim sonras Ortadou siyaseti, yeni Ortadouda Trkiyenin rol, devrimler sonras Ortadouda Msrn rol ve deien blgesel dinamikler nda yeni Ortadou konular ele alnd.
DAI: MISIR OK KRTK BR NOKTADA

Konferansn aln yapan Insight Turkey dergisi editr Prof. Dr. hsan Da, Msrda askerin hem ekonomi hem siyaset zerinde bir etkin rol oynadna dikkat ekerek, Msr ok kritik bir noktada. Ya demokratik ve oulcu bir yapya doru evirilecek ya da devrimin zerine ordu oturacak. Buna Msr halknn msaade edeceini dnmyorum. diye konutu.
ZHAN: ARAP DNYASINDAN ENTELEKTELLERN DE YER ALACAI ORTAK BR DERG

SETA Bakan Taha zhan programda, Kahirede devrimin 1nci yldnmnde Insight Turkey dergisinin Arapa versiyonu olan Ruiye Turkiyye dergisinin al konferansndayz. ncelikle Msr devriminin 1nci yldnmnde burada olmak hakikaten mutluluk verici. Msrn gemi dnemlerinde de Kahireyi ziyaret ederken yaananlar hatrlaynca etraftaki atmosfer, sevin ve gelecee dair yaanan tartmalarn hareketlilii bizi umutlandrd. Insight Turkey dergisi, SETAnn uluslararas yaynlarndan birisi. Getiimiz sene yllk konferansmz Washingtonda yapmtk. Ama 2008 senesinin sonundan itibaren Arapa uluslararas akademik bir dergi karmay planlyorduk. Nasip, derginin devrimin 1nci yldnmne yetimesiymi. Arapa versiyonu olan dergi, Insight Turkeyin birebir tercmesi olmayacak. Arap dnyasndan entelektellerin, akademisyenlerin yazlarnn yer alaca ortak bir dergiye dnecek. Ama en nemli zellii de uzunca yllar sonra Trkiyeden siyasi ve d politika alanlarnda yayn yapacak Arapa akademik bir derginin kyor olmas diye konutu. Trkiyenin Kahire Bykelisi Hseyin Avni Botsalnn bykelilik ikametgahnda akam verdii resepsiyonla sona eren konferansa Trkiyeden 20den fazla gazeteci ve akademisyen katld. Konferansa Msr tarafndan ise Hrriyet ve Adalet partisi milletvekilleri, Nur Partisi yneticileri, Vefd ve Vasat Partisinin temsilcileri ve devrimci genlerden oluan bir grup itirak etti.
vurgulayarak Trkiyenin Arap dnyasna verebilecekleri olduunu ifade etti. Bu balamda, zellikle Trkiyenin batllamann yan sra demokratikletiinin de altn izerek, Trkiyeden askeri ynetim tecrbesi dnda her eyi almaya hazrz diyerek karlkl etkileime olan akln dile getirdi. Arap dnyasnda demokrasinin ciddi sorunlar olduunu tekrar eden Hveydi, slami kimliin deimesi sz konusu olduunda demokrasinin de direnle karlaabilecei grn ileri srd. Hveydi ayrca, srail gibi dier blgesel aktrlerin ve ABD gibi kresel aktrlerin Msrdaki demokratik srecin baarya erimesini istemediklerini belirtti. Oturumdaki sunuunda Atlm niversitesinden Levent Kker, Trkiye rneinden yola karak anayasa yapmnda gzetilecek temel ilkeler zerinde durdu. zellikle, anayasann ierii ve hangi aktrlerce ve nasl yaplaca sorular zerine odaklanan Kker, gnmzde halkn setii temsilcilerce hazrlanan anayasalarn referandum yolu ile halka onayland bir sistemin cari olduunu vurgulad. deal anayasa yapm srecinde a) toplum kesimlerinin birbirlerini eit olarak grmesi; b) zgrlklerin tam olarak salanmas; c) hibir konunun tartlmas mmkn olmayan tabu olarak addedilmemesi gibi temel ilkelere uyulmasnn gereini vurgulad. lgin bir ekilde bu ilkelerin bir lkedeki siyasi hayatn demokratik bir ortamda yrtlmesi iin gerekli koullar da oluturduunu vurgulayan Kker ideal koullarda bu ilkeler dorultusunda halkn siyasi hayat ve anayasa yapmn ekillendireceini belirtti. Anayasalarn zerinde uluslararas insan haklar normlarnn durduunu hatrlatan Kker, Trkiye
1. OTURUM: TRKIYE VE MISIRDA YENI ANAYASA YAPMAK : LKELER VE SRE

Birinci oturumda iki lkenin anayasa tecrbesi ve anayasal gelenekleri tarihsel arka planlar da gz nne alnarak derinlemesine ele alnd. Oturumun moderatr Gazeteci Fehmi Huveydi Trkiyenin yaad tecrbenin nemini vurguladktan sonra Trkiyede iktidarda bulunan partinin laiklik ve slami deerleri badatrmasnn nemini anlatt. Trkiyenin 1970lerdeki resminin deil, 2000li yllardaki resminin Arap dnyas ve Msr tarafndan anlalmas gereini
32 | OCAK 2012
rneinde, halkn hibir kstlamaya tabi olmadan anayasa yapamayacan ve Lozan Anlamas, Avrupa Konseyi yelii ve AB yelik srecinin gzetilmesi gereken ereveler sunduunu vurgulad. Helvan niversitesinden Gamal Gebril ise ise Msrn farkl anayasalarnn zerinde durarak bu anayasal geliim srecinde dinin rol, parlamenter sistemin yeri ve milliyetilik gibi ilkelerin ne gibi deiimler geirdiini tartt. Gebril, Msr anayasaclk geleneinde hak ve zgrlklerin anayasal garanti altna alnmasnn yerleik bir uygulama olduunu ve bu anlamda 25 Ocak 2011 devriminin ayn yntemi takip ettiini belirtti. Anayasa yapm asndan da Gebril, Msrda anayasalarn hkmete oluturulan komisyonlarca hazrlandn ve daha sonra referanduma sunulduunu, fakat bu yntemin bugn de salkl olarak ileyebilmesi iin halkn bilgilendirilmesinin nemli olduunu belirtti. Gebril laikliin slamla badamadn vurgularken, kendisine cevaben oturumun moderatr Huveydi laiklii nasl tanmlad sorusunu sordu ve Trkiye rneinde grld gibi laiklii dinle badatran bir yorumunun mmkn olduunu syledi. Gebril gerek demokrasinin hayata geirilmesi iin gerekli olan prensiplerin Msr ve slam dnyasnn geleneinde mevcut olduunu ve bir anayasay hayata geireceklerini de szlerine ekledi.
Trkiyenin anayasal geleneine benzeri bir karlatrmal bak getiren Dicle niversitesi retim yesi Fazl Hsn Erdem ise Trk anayasaclnn mmeyyiz vasflarnn Osmanl-Trk modernlemesi tecrbesinden etkilendiini belirterek balad konumasnda bu vasflarn tepeden aa, sekinci, vesayeti, otoriter ve merkeziyeti olduunu ve bireyden ziyade devletin tahkimini hedeflediini vurgulad. Daha sonra tarihsel srete Trk anayasalarn deerlendiren Erdem, 1876 tarihli Kanuni Esasinin fiili durumu hukukiletirdiini, zayf bir meruti sisteme dayanmasna ramen bireysel haklarn korunmas konusunda bir aama ifade ettiini belirtti. 2. Merutiyet ve 1908-1909 oulcu siyasal yaamn daha sonraki dnemde anayasacla pozitif etki yaptn ve 1923 Tekilat- Esasiyenin bu anlay yanstan bir belge olduunu ve toplumsal meruiyetinin yksek olduunu ekledi. Daha sonraki 1924 Anayasasnn temsili-demokratik niteliklerinin zayfln vurgulayan Erdem, 1960 sonras belirginleen vesayeti anlayn 1982 Anayasas ile tahkim edildiini belirtti. Yaanan on yedi deiiklie ramen mevcut anayasann toplumdan gelen beklentileri, zellikle de kimlik talepleri ekseninde, karlamaktan uzak olduunu belirten Erdem, yeni anayasa beklentisinin yksek olduunu vurgulad.
Ayn ems niversitesinden Ramadan Battikh ise bir siyasal sistem iin gerekli olan temel deerlerin Msrda mevcut olduunu, bugn tartlmas gerekenin askerin rol, dinin konumu gibi meseleler ve zellikle de erkler arasndaki ilikiler olduunu belirtti. Devlet ve rejim arasndaki farka dikkat eken Battikh, devlet kimliinin korunmas, devlet zerinde erk oluturulmamasnn gereini vurgulad. Bu anlamda parlamenter sistem olabilecei gibi bakanlk sisteminin veya daha baka bir zmn de mmkn olduunu vurgulayan Battikh devlet bakann kenara iten bir yapnn zorluuna dikkat ekti. Msrdaki siyasi partilerin durumuna da deinen Battikh, partilerin oluumu balamnda Msrn henz srecin balangcnda olduunu vurgulad. Soru-cevap ksmnda ise zellikle Anayasann toplumdaki farkl gruplarn karlarn ve beklentilerini yanstt ve mevcut olan g dalmna da dayanmas gerektii vurguland. Bu anlamda anayasann bir nevi toplumun vicdann temsil ettii ve belli gruplarn grlerine dayanamayaca, bilakis kapsayc ve aznlklar da koruyan ve sisteme dahil eden bir yapda ekillendirilmesinin gerei vurguland. Laikliin her zaman demokrasiyi dourmad vurgusundan hareketle,
nemli olan demokrasinin varl olduu ifade edildi ve evrensel deerlerle yerel koullar tepkisellie kamadan badatrmann yollarnn aranmas gerektii zerinde duruldu.
2. OTURUM: TRKIYE VE MISIRDA DEMOKRATIKLEME : AKTRLER VE DINAMIKLER

SETA Siyaset Aratrmalar Direktr Hatem Ete sunuunda Trk siyasal hayatnn cumhuriyet dnemindeki evriminin temel dnemelerini ve dnmn aktrlerini ele ald. Trkiyede siyasal rejimin, asker, sivil brokrat ve aydnlardan oluan Kemalist kadronun yeni bir ulus ina etme iradesiyle ekillendiini, Kemalist siyasi kadronun, tek parti dnemi boyunca alternatif kadrolar tasfiye ettiini ve toplumsal mhendislik projeleriyle homojen, laik ve Trk bir ulus yaratmaya altn ifade etti. Ete, 1950de iktidar CHPden devralan DPnin toplumu devletle bartrmaya ynelik politikalarndan rahatsz olan Kemalist elitlerin asker nclnde 1960ta darbe gerekletirdiini ve yrrle koyduu anayasa ile yeni bir siyasal rejim kurguladn anlatt. 1961 Anayasasnn tedavle soktuu anayasal kurumlar marifetiyle, brokrasinin seilmi hkmetleri denetleme ilevi yklendiine dikkat eken Ete,
34 | OCAK 2012
Trkiyede siyasal faaliyetin brokrasi ve siyaset kurumu arasndaki iliki ve mcadele ile yol aldn syledi. Eteye gre, yaklak yarm asr boyunca, iki tr siyasal parti birbirleriyle yart: Merkez partiler ve kimlik partileri. Merkez sa ve sol partiler, Kemalist paradigma iinde siyaset yaparak, Kemalist ideolojinin ve Kemalist kadronun hakimiyetine dayanan siyasal sistemle bark bir siyaset retirken; kimlik partileri Kemalist ideolojiye ve rejime kkl itirazlarda bulundular. Merkez partiler, kltrel bir muhalefet dili kullanrken, kimlik partileri siyasal bir muhalefet dili kulland. Merkez partiler, siyasal faaliyetlerini kalknma politikalaryla snrlarken, kimlik partileri toplumun demokrasi talebine szclk etti. 1990larda, merkez partilerin zayflamasnn ve kimlik partilerin glenmesinin, siyasal sistemi ayakta tutan dengeyi bozduunu ve 27 Mays rejiminin krize girdiini ifade eden Ete, bozulan sistemi tamir etmeyi amalayan 28 ubat darbesinin sistemi daha da ilemez kldn ve yeni bir siyasal sistemin kurulmasn acil hale getirdiini ifade etti. AK Partiyi bu arka plana oturtan Ete, partinin kalknma ve adalet taleplerini bnyesinde birletirerek merkez-sa ve kimlik partileri arasndaki fark da anlamsz kldn vurgulad. Partinin almlarnn daha ok Trkiyede demokratiklemeyi derinletirme ynnde olduunu vurgulayan Ete, bunun da vesayeti azaltacak ve sivil siyasetin alann geniletecek ve homojen ulus inas projesini tersine evirecek zellikleri iinde barndrd grn savundu. Ete, analizini Arap Baharn yaayan lkeler iin anlaml olan iki gzleme dayandrarak tamamlad: 1.Trkiye demokrasi tarihi otoriter rejimin kendini yeniden retmesi rnekleriyle dolu; 2. demokrasi mcadelesinde kararl admlar art. Kahire niversitesinden Ahmed Mohamed Abd Rabou ise Msrda balayan demokratik dnme ilikin farkl grlerin Msr toplumunda var olduunu belirterek konumasna balad. Devrimin geri gitmeye baladn savunanlara kar devrimin makul hedeflerine ulatn savunan kesimlerin de olduunu belirtti. Abd Rabou konumasnda zellikle Msrdaki d-
nmn drt farkl boyutu zerinde durdu: demokratikleme; kurumsallama ve demokratik messeselerin olumas; serbest seimler; ve siyasi kltrn dnm. Seimlerde ve demokratiklemede ksmi ilerlemelere ramen siyasi kltrn dnmnn zamana ve siyasi olgunlua ihtiya duyan meakatli bir sre olduunu vurgulayan Abd Rabou yine de halkn siyasi srelere katlm, siyasete dair fikir sarf etmesini olumlu gelimeler olarak deerlendirdi. Askeri cuntann eski anayasann felsefesine sahip kp onun deiimine direndiinin de altn izen Abd Rabou seimleri buna gre yapma arayn bunun rnei olduunu iddia etti. Siyasi partilerin saysnn artmasna ramen bunun dorudan siyasi hrriyetlerin artmas ve demokratik ok-partili hayatn derinlemesiyle zdeletirilemeyeceini de vurgulad. zellikle parti sistemi zerine duran Abd Rabou, partilerin ideolojik izgilerinin yeni yeni ekillendiini, sa ve sol ayrmnn olumaya baladn da belirttii konumasnda parti programlar ile gerekler arasnda uyum olmad grn de savundu. Abd Rabou gei dneminde asl sorunun partilerin halk desteini arkalarna almak iin dini duygulara yaslandn ileri srse de, soru-cevap ksmnda sz alan baz parlamento yeleri bu gzleme katlmadklarn, nk kendilerinin seim srecinde oy toplamak iin halkn ayana kadar giderek gndelik ekonomik sorunlar zerinden bir kampanya yrttklerini belirttiler. Abd Rabou, seimlere katlmn yksekliini ve seimlerin temiz ve sorunsuz yrtldn olumlu gelimeler olarak ilave etti. ankaya niversitesi retim yesi Tanel Demirel ise ordunun siyasetteki roln Trkiye rneinde deerlendirirken hkmet etmeden ynetme dsturu ile ordunun etkisini siyaset zerinde yllarca kullandn belirtti. znde, Trkiye rneinde asker-sivil ilikilerini iki farkl bloun mcadelesinde askeri kanadn Kemalist blok ierisinde kendisini konumlandr ile ilgili olduu grn ileyen Demirel askersivil ilikilerinin normallemesinin Kemalist bloun gcnn zayflamas ile ilgili olduunu savundu. Bunun yan sra, otoriter devlete kar demokrat bir toplum varm gibi basitletirilen
admlar atmad. Dier taraftan da, bu tutum ve davranlarn askerler tarafndan gszlk olarak alglanmamas iin gayret gsterdi. Hkmet kendini gl hissettike, demokratikleme ynndeki admlar da hzlandrd. Dr. Demirel, Krt kkenli vatandalarn siyasal sisteme entegrasyonunu kolaylatracak admlar atl(a)mamas halinde, iddetin yeniden ykselie geeceini bunun da askeri vesayeti geri getirmek isteyenlere frsatlar sunacan ifade etti. argmanlar sorunlu bulan Demirel, toplumun da otoriter eilimleri sergileyebilecei ve buna kar da dikkatli olunmas gerektiini vurgulad. Trkiyede asker-sivil ilikilerinde son dnemde ciddi kazanmlara ramen bu kazanmlarn hala kalc bir yapya brnmediini ve geriye gidiin mmkn olduu grn ileri sren Demirel, bu riski gidermek iin kalc admlar atlmas arsnda bulundu. Trkiyedeki son dnemdeki normallemeyi aklarken sadece sivil evrelerdeki deiimlere bakmann yeterli olmadn dnen Demirel, ayn zamanda askeri evrelerin iinde yaanan tartmalarn, zellikle de askerlerin iinde artan sayda bir kesimin eskisi gibi devamn mmkn olmad, tamamen siyasetten dlanmamak iin sivillerin denetimine kendilerini amaya rza gsterdiinin de altn izdi. Askerlerin geri durmasnn askeri vesayetin tamamen bittii anlamna gelmediini yineleyen Demirel, zellikle Krt meselesinde askeri vesayetin geri dnme riskinin var olduunu ve siyasi iktidarlardan da zgrlklere gelecek tehditlere kar dikkatli olunmas gerektiini vurgulad. Dr. Demirel, askeri vesayetin geriletilmesi srecinde hkmetin, Recep Tayyip Erdoann diklenmeden dik durmak dedii ince bir izgiyi ustalkla hayata geirdiini belirtti. Demirele gre hkmet, askerlerin 2003-7 yllar arasnda younlaan ak eletiri ve meydan okumalarna kar rahatszln dikkatli ifadelerle belli ederken, sorumlulara ynelik idari ilemlere imza atmad, hzl ve radikal reformlar yerine tedrici reform yolunu benimsedi. Gcnn snrlarn iyi bildi ve arkasnda duramayaca szler vermedi, Kahire niversitesi retim yesi Amal Hamada ise Msr siyasi tarihinde yaanan devrimler ve nemli siyasi gelimeler ve bunlarn askerin siyasetteki rolnn evriminde oynad rol derinlemesine tartt. Hamada konumasnda zellikle her devrimin demokratik bir hayat getirmeyecei tespitinde bulundu ve 1952 Gen Subaylar devrimi, 1967 hezimeti, 1973 zaferi, 1977 isyanlar, 1981 suikast, 1986 polis ayaklanmalar ve 2011 devriminde zaman zaman halkn nasl askerin siyasetteki roln desteklediini belirtti. Gnmzde yaanan tartmalara referansla Hamada, iki nemli tartma balnn altn izdi: askerin siyasi hayattaki rol ve ABDden yaplan askeri yardmlar. Askerin ayrcalklarnn snrlarnn izilmesi ve olaanst hal uygulamalar gibi boyutlarda tartt birinci madde yan sra Hamada zellikle ABDden yaplan askeri yardmlar sorunu zerinde durdu. Gerek bu yaplan yardmlarn gerekse de askeri btenin Meclisin denetimine almas arsn yapan Hamada asker-sivil ilikilerinin yeniden tanmlanmas, askerin sivil siyasi hayattan ekilmesinin gereini vurgulad. Askerin savunmaya dnk fonksiyonlar nedeniyle baz ayrcalklarnn anlalabilir olsa da zellikle lkenin savata olmad bir ortamda d yardmlar ve ekonomik ayrcalklar sona erdirmenin gerektiini ifade etti. Bu srelerin uzunluuna da dikkat ekerek, sabrl olunmasn nerdi. Oturumun soru-cevap ksmnda baz katlmclar Msr ordusunun ekonomik alandaki varl ile ilgili konumalarda elde kesin istatistiki veriler olmadan speklatif konumalardan kanlmas gerei vurguland. Ayrca, baz katlmclar Hamadann
36 | OCAK 2012
devrimin sreklilii arsndan rahatszlklarn dile getirerek, bunu genleri sokakta tutacak sorunlu bir sylem olarak tanmladlar.
3. OTURUM: ORTADOU DEVRIMLERININ BLGESEL VE KRESEL SONULARI

Toplantnn nc oturumu blgesel gelimeler ve devrimin siyasi yansmalar zerine oldu. Gazeteci Cengiz andar Msrn uzun yllardr Arap dnyasndaki nder konumunu kt ynetimler nedeni ile kaybettiini ve devrim sayesinde bu tarihsel rolne geri dnme frsatn yeniden yakaladn ileri srd. Msrn deiirken deitirdiini vurgulayan andar, Arap dnyasnn gerisinde Msrsz bir devrimin mmkn olmadn ve bugn pek ok dier lkede yaanan dnmn Msr devriminin bir uzants olarak grlmesi gerektii grn savundu. Msrn canlln srdrdke blgedeki dnm dinamizminin de sreceini vurgulayan andar, bu deiimin jeopolitik yansmalarn da tartt. znde, bu devrimin Sykes-Picot dzeninin temellerini ykan bir gelime olduu tezini iledi. andar, zellikle, devrimi yeni bir Sykes-Picot olarak gren, yani blgeye dardaki aktrlerce dayatlan bir dzen olarak okuyan grlere kar kt ve devrim sonras dnemi blgenin kendi dinamikleri ile kendi kaderini belirledii bir sre olarak aklad. Dier katlmclara paralel bir ekilde, Arap bireyinin ilk defa kendi kaderine sahip kt, vakar ve onur araynn temel muharrik olduu bu srete blge siyasetinin de zgrce ierden dinamiklerle belirleneceini ileri srd ve bunu Devrim yol ald lde btn blge deiecek szleriyle zetledi. Trkiyedeki dnme de deinen andar, aslnda Trkiyenin son yllarnda bugn Arap dnyasnda devrim yoluyla yaanan dnm evrim yoluyla gerekletirdiini savundu. Trkiyenin sraile kar pozisyonunu deerlendiren andar, bunun Trk halknn taleplerine kar deil, Trk halknn istekleri ile ekillendiini belirtti. andar, yeni oluan durumda ran ve Trkiyenin de kazanl ktn savundu. Kahire niversitesinden Nadia Mustafa ise Msrn devrimler sonras Ortadoudaki roln deerlendirdii sunuunda devrimlerin tamam-
lanmadn ve halen devam ettiini zellikle vurgulad. Devrimlerin daha nceleri dardan dinamiklerle aklanmalarna ramen bugn ierden dinamiklerle aklanan bir devrim sreci ile kar karya olduumuzu belirten Mustafa kesin analiz iin devrimlerin sona ermesinin beklenmesini nerdi. Ama yine de Mustafa, bu nevi ahsna mnhasr devrimin Msrn d politikasn dntreceini ekledi. Mustafaya gre, devrim sadece demokrasi ve insan haklar iin yaplan bir devrim deildi, bilakis Msrn d politikadaki onurunu korumak iin de yaplmt. Msr d politikasnda medeniyet komuluu, blgesel komuluklarn nem kazand bir dneme girildiini belirtti, ve Msr ve evresini ele alan bir yaklamn arlk kazanacan vurgulad. Devrim srecinden geen, ierde demokrasi mcadelesi veren Msrn blgesindeki rolnn ve blgeye baknn Trkiyeden kanlmaz olarak farkl olacan vurgulad. Fakat yine de Mustafa, d politika konusunda yaplan tartmann yetersizliinden kaynaklanan memnuniyetsizliini de vurgulad, ve bundan sonra yaplacak daha sistematik tartmalarda gen diplomatlarn katlmnn, insani ve slami referanslarn ve blgedeki sorunlar kapsayc bir dilin gelitirilmesinin nemini vurgulad. Devrim srecinde Msr d politikasnn silikliini eletiren Mustafa, nmzdeki dnemde Trkiye ile Msr arasnda gerek srail gerekse de dier blgesel meseleler zerinde daha kapsaml ibirliinin yollarnn aranmas gerektiini vurgulad. Msrn ran Suriye konusunda eletirmesi gereine de deinen Mustafa, Krfezdeki tehdit alglamalarnn da anlalmas gerektiini belirtti.
SETA D Politika Direktr Talip Kkcan ise sunumunda Trk d politikasnn geirdii aamalar zetleyerek, da kapal be gvenlik tehdidi temelli bir d politikadan evre ve kresel aktrler ile yakn ilikiler kurmaya uzanana kkl deiimleri zetledi. Bu balamda Souk Sava dneminde NATO emsiyesi altnda yer alan Trkiyenin (Kbrsa mdahale istisna tutulursa) bamsz bir d politika izlemekten ok iinde yer ald blok iinde belirlenen ncelikleri takip ettiini kaydeden Kkcan, 1980 ortalarnda greceli bir deiikliin baladn, zall yllarda izlenen pazar ekonomisi ve liberalleme srelerinin dourduu yeni imkan alanlarnn d politikaya da yansdn belirtti. Souk Savan sonunda ekillenmeye balayan yeni dnya dzeninde Trk d politikasnda yeni araylar baladna iaret eden Kkcan, Trkiyenin bir taraftan AB yelik srecine ilikin politikalar izlediini, komu lkelerle genelde gvenlik tehdidi zerine ina edilmi mesafeli ve souk ilikiler yerine daha yakn ilikiler kurma yolunda admlar atldn anlatt. zellikle 2003 Irak sava srasnda ald pozisyon ile Trk d politikasnda nceki dnemlere oranla belirgin bir deiim yaandn savunan Kkcan, izlenen yeni politikalar ve kurulan blgesel ilikiler ile Trkiyenin etkin bir aktr olarak kendini gsterdiine iaret etti. zellikle ABD ve ABde Trk d politikasnda eksen deiimi yaandna ilikin baz tartmalarna neden olan bu deiimlerin Trk d politikasnn lke ve blge nceliklerine gre ekillendiinin bir gstergesi olduunu belirten Kkcan bu durumu d politikada bamszlama olarak yorumlad.
Trk d politikasnda bir eksen kaymas yaanmadn, bir baka ifade ile ideolojik ve romantik nedenler ile d politika belirlenmediini belirten Kkcan, d politikadaki yeni adm ve tercihlerin rasyonel gerekelere dayandn savundu. Bu noktada zellikle Trkiyenin komularla sorunlar en az dzeye ekerek, byyen ve gelien Trk ekonomisine yeni pazarlar arandn kaydeden Kkcan Trkiyenin son dnem Ortadou politikasnn gereki temellere dayandn savundu. Kkcan Trkiyenin Ortadou vizyonuna deinerek, bu vizyonun unsurlarn u ekilde zetledi: Trkiyenin Ortadou vizyonunun alt temel boyutu vardr. 1) Blge lkelerinin liderleri arasnda dorudan ve etkin iletiim ve ilikilerin kurulmas, sorun ve frsatlarn dorudan mzakere edilmesi; 2) Toplumsal taleplerin iktidara yansmas, katlmc siyasi mekanizmalarn tesisi, basklarn kaldrlmas, hak ve zgrlklerin kurumsallatrlmas; 3) Ortadounun kkl sorunlarna, blgesel aktr ve glerin oluturaca ittifak ve oluumlarn giriimleri ile zmler bulunmas, d aktrlerin blgeye mdahalesine imkan verilmemesi; 4) Ortadouda devletlerin, liderlerin ve halklarn birbirlerine kar gvenlerinin tesis edilmesi, kuku ve tehdit alglamalarnn ortadan kaldrlmas; 5) Ekonomik iliki ve yatrmlarn artrlmas ve karlkl bamllk ile kalknmann srdrlmesi; 6) Dini, kltrel ve mezhepsel eitliliin korunmas, tek tipleme ve homojenlemeye engel olunmas. Kkcan, Trkiyenin bu ilkeler ve amalar erevesinde Ortadoudaki deiim taleplerini desteklediini belirterek, Trkiye ger-
38 | OCAK 2012
einin nemli bir deneyim olarak tartlmas gerektiini belirtti.
SONU VE DEERLENDIRME
Toplantnn kapann yapan Insight Turkey Asistan Editr aban Karda, toplant boyunca ne kan ortak temann demokrasi olduunu ve Trkiye ve Msrda yaanan gelimelerin demokratik dnmlerin farkl boyutlarn gze alan bir yaklamla anlalabileceini belirtti. Demokratik dnmn farkl merhalelerinde olsa da her iki lkenin bu tecrbeyi byk lde benzerlikler ieren srelerden geerek yaadklarn vurgulayan Karda, ncelikle anayasa yapmna yklenen anlam asndan ciddi benzerlikler olduunu belirtti. Anayasa yapmn toplumda mevcut g dalmn yanstan bir sre olarak gren yaklama kar, anayasa yapmn iktidar snrlama iin bir ara olarak gren yaklamn iki lkede de karmza ktn vurgulad. Bu balamda Karda, tartmalarda gndeme geldii zere, devleti olduu kadar toplumun ounluunu da evrensel
PROGRAM AILI KONUMASI | hsan Da, Insight Turkey PANEL I: TRKYE VE MISIRDA YEN ANAYASA YAPMAK: LKELER VE SRE Oturum Bakan: Fehmi Hveydi, Gazeteci
insan haklar referans zerinden koruyan ve oulcu ve birey eksenli bir siyasi sistemi tesis edecek bir anayasa yazmnn peinde koulmasnn nemini vurgulad. Bylesi bir anayasal kltrn, ve evrensel ve yerel deerler arasnda bir denge ile insan haklarn koruyan bir anayasal sistemin, Msrn tartt aznlklar ve Trkiyenin tartt kimlik sorunlarnn zmne yapaca katknn altn izdi. Kardai ayrca, her iki lkede de devam eden sreler sz konusu olduunun altn izdi. Gerek Msrdaki devrim srecinin kazanmlarnn, gerekse de Trkiyedeki sivil-asker ilikilerindeki kazanmlarn, konumaclarca belirtildii zere, hala krlgan olduunu hatrlatan Karda, bunlar kalc hale getirecek yasal ve kurumsal derinlemenin nemini belirtti. Son olarak, Karda, demokratik gei srelerinde liderliin ve kararl mcadelenin nemini hatrlatarak, katlmclardan bazlarnn belirttii ynde, nmzdeki dnemde Msrdaki gei srecinin ynetecek olgun, sorumlu ve demokratik meruiyete sahip liderlie olan ihtiyac vurgulad.
ANAYASA YAPIMININ LKELERI | Levent Kker, Atlm niversitesi MISIRIN ANAYASAL GELENEI | Gamal Gebril, Helvan niversitesi TRKIYENIN ANAYASAL GELENEI VE GELECEI | Fazl Hsn Erdem, Dicle niversitesi MISIR IN NASIL BIR ANAYASA? | Ramadan Battikh, Ayn ems niversitesi PANEL II: TRKYE VE MISIRDA DEMOKRATKLEME: AKTRLER VE DNAMKLER Oturum Bakan: Leila El Baradei, Kahire Amerikan niversitesi TRKIYE DEMOKRATIKLEME SRECINDE SIYASI PARTILERIN ROL | Hatem Ete, SETA MISIRDA SEIMLER, SIYASI PARTILER VE DEMOKRATIKLEME | Ahmed Mohamed Abd Rabou, Kahire niversitesi TRKIYEDE ASKER-SIVIL LIKILERININ DNM | Tanel Demirel, ankaya niversitesi DEVRIM SRECINDE MISIRDA ASKER VE SIYASET | Amal Hamada, Kahire niversitesi PANEL III: ORTADOU DEVRMLERNN BLGESEL VE KRESEL SONULARI Oturum Bakan: Ylmaz Ensarolu, SETA DEVRIM SONRASI ORTADOU SIYASETININ PARAMETRELERI | Cengiz andar, Radikal YENI ORTADOUDA TRKIYENIN ROL | Talip Kkcan, Marmara niversitesi DEVRIMLER SONRASI ORTADOUDA MISIRIN ROL | Nadia Mustafa, Kahire niversitesi DEIEN BLGESEL DINAMIKLER IIINDA YENI ORTADOU | Abdul Rahman Hossam, Siyaset Aratrmacs SONU VE DEERLENDRME | aban Karda, Insight Turkey
Yeni Anayasa Sreci

1982 Anayasas, yapldndan beri meruiyeti sorgulanan ve deitirilmesi tartlan bir anayasa olageldi. 2011 Genel Seimlerinden nce ve sonra tm partiler yeni bir Anayasann yaplmas gerektiini vurguladlar. Toplumsal talebin de bu ynde olmas, yeni bir Anayasa iin almay kanlmaz klyordu. Meclis Bakan Cemil iek nclnde, Parlamentoda grubu bulunan her partiden ye ile yeni anayasa almalarn yrtmek zere Anayasa Uzlama Komisyonu kuruldu. Bu komisyon, tm partilerin zerinde anlatklar maddelerden balayarak yeni bir Anayasay yazyor. Uzlalamayan maddeler ise daha sonra ele alnmak zere ileri bir tarihe erteleniyor.
Yeni Anayasa ve Sivil Toplum

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 14 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
En yaygn tanmlarndan biri, anayasalarn, insan hak ve zgrlklerini teminat altna alan toplumsal szlemeler olduklardr. Bu yzden de anayasalarda iki ana blm yer alr: Hak ve hrriyetler ve hak ve hrriyetleri koruyacak devletin yaplanmas, ileyii. Bu iki eksen, ierik asndan anayasalarn omurgasn olutururlarken, toplumun her kesiminin katlm ve mzakeresiyle hazrlanm olmas da, demokratik meruiyetlerini salar. Tanma toplumsal szleme ibaresinin girme nedeni de budur. Ne var ki, Cumhuriyet tarihi boyunca btn anayasalarmz, askerlerin fiilen siyasetin iinde, hatta banda olduu ya da darbe yapp ynetime el koyduklar dnemlerde hazrland. Toplum, darbecilerden bir an nce kurtulmak iin, bu anayasalar oylayp kabul etti. 12 Eyll darbesinin rn olan 1982 Anayasas, yrrle girdii gnden beri srekli tartld, neredeyse herkes tarafndan eletirildi. Farkl iktidarlar dneminde tam 21 kez deiiklie urad ama otoriter ve anti40 | OCAK 2012
demokratik zn koruduundan, srekli sorun retmeye devam etti. Bugn artk toplumun byk bir kesimi, bu Anayasayla devletin ve toplumun yol alamayacan dnyor; bundan tr de, bir anayasa deiiklii deil, yeni bir anayasa talep ediyor. Aslnda, yeni anayasa talebi yeni bir talep deil. STKlar, siyasi partiler, akademisyenler, dnce kurulular ve eitli platformlar, teden beri Trkiyenin yeni toplumsal szlemesinin nasl olmas gerektii konusunda almalar yaptlar ve
son derece deerli bir klliyatn oluumuna katkda bulundular. Anayasaya ilikin birok sorunun cevabn bu almalarda grmek mmkn. Ancak bu almalarn dank olmas, anayasa almalar yrtenler iin nemli bir sorundu. Anayasal araylar derli- toplu biimde bir arada grmek ve anayasal taleplerin izledii seyri karlatrmal olarak gzleyebilmek mmkn deildi. Bu balamda, SETAnn yeni almas, Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri (Madde Karlatrmal) byk bir boluu dolduracak nemli ve retici bir kaynak. zellikle yeni bir anayasa yapma konusunda toplumsal irade ile siyasi iradenin kesitii bu zamanda, Trkiyede bugne kadar yaplan anayasa almalarn bir araya getirerek toplumun istifadesine sunmann yarar zerine sz sylemeye gerek yok. Bu erevede, Fazl Hsn Erdem ve Yunus Heper tarafndan hazrlanan sz konusu alma, sadece anayasa metinlerini ve nerileri madde karlatrmal olarak bir araya getirmekle
kalmyor, ayn zamanda, farkl gruplarn zerinde uzlat ve ayrt noktalarn tespitini ve anayasa nerilerinin/ taleplerinin, zaman iinde nasl bir deiim izgisi izlediinin grlmesini de salyor. te yandan, Trkiyede toplum, ilk kez kendi anayasasn yapma frsatn yakalam gzkyor. Mecliste yer alan her drt parti de kendilerini ciddi lde balam durumdalar. Yeni anayasa konusundaki siyasi kararl-
Bugn artk toplumun byk bir kesimi, bu Anayasayla devletin ve toplumun yol alamayacan dnyor; bundan tr de, bir anayasa deiiklii deil, yeni bir anayasa talep ediyor.
Yeni Anayasa Sreci | 41
lk, Mecliste bulunan partilerin eit dzeyde katlmla bir uzlama komisyonu oluturmasn ve hatta kararlarn oybirliiyle almak gibi birtakm alma ilkeleri belirlemelerini salad. Yine gzken o ki, hibir parti masadan ilk kalkan durumuna dmek istemiyor. ok isabetli biimde Uzlama Komisyonu yeleri konumuyorlar, sadece dinliyorlar; Meclis Bakan Cemil iek, tm siyasi tecrbesini, diplomasi becerisini, bu giriimin baaryla sonulanmas iin adeta seferber etmi durumda. Komisyonun oybirlii ilkesinin, sreci imdiden kmaza soktuu yolunda eitli yorumlar yapldn biliyoruz. Ancak bundan tr umutlarmz yitirmemiz iin hibir neden yok. Kald ki, Komisyonun bu ilke kararyla, Meclis Anayasa Komisyonu ve Genel Kurulunun alma ilkelerini ve matematik tablosunu birlikte deerlendirdiimizde, bunun kendi iinde bal bana bir denge ilevi grebileceini de dnebiliriz. Ancak bu aamada asl zerinde durulmas gereken, Mecliste neler olup bittiinden ok, Meclisten gelen arlara sivil toplumun ne lde karlk verdii olmal. nk partilerimizin masadan kalkmamas, daha do-
rusu kalkamamas da, gerekten bir toplumsal szleme olacak, herkesin iine sinecek, her kesimin hak ve zgrlklerini gvence altna alacak bir anayasa yaplabilmesi de, zellikle sivil toplumun tam da bu dnemde grlerini, talep ve beklentilerini ya da kayglarn kamuoyuyla ve Meclisle paylamasyla mmkn. Dier bir deyimle, siyasi temsilcilerimizi masadan kalkamayacak duruma getirmek, sivil toplumun elinde. Medyaya yansyanlara, kamuoyuyla paylalanlara baklrsa, bugne kadar dile getirilmi, Meclise sunulmu almalarn says ve muhtevas, itiraf ve kabul edelim ki, pek de yeterli dzeyde ve derinlikte, kuatclkta deil. Yeni anayasaya dair grlerin, kanun yapma tekniine uygun formlasyonlara dntrlerek sunulmas gerekmiyor. Daha dorusu, Meclisin ihtiyac, tekniine uygun madde nerileri deil, toplumun neyi arzuladn, neyi istemediini renmek. Eer sivil toplum, nisan sonuna kadar kendi temsilcilerini gr ve neri yamuruna tutmay baaramazsa, onlar masada tutmakta da zorlanabilir, yazn ya da ylsonunda anayasa meyvesini tatma imknndan da mahrum kalabilir. Herkes dncesini paylasn ki, uzlay, nce toplumda salayabilelim
42 | OCAK 2012
Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri

Aratrma & Kitap | FAZIL HSN ERDEM, YUNUS HEPER | SETA Yaynlar XV, I. Bask: Aralk 2011, ISBN: 978-605-4023-13-4
1982 Anayasas, yrrle girdii gnden beri srekli tartlan bir metin oldu. nk devleti merkeze alan ve zgrle kar duran bir zihniyetin eseri olan bu anayasa, toplumsal sorunlar zme kavuturmak bir yana, srekli sorun reten bir ilev grd. Yirmi bir kez deiiklie urad ama yaplan geni apl deiikliklere ramen, otoriter ve antidemokratik zn muhafaza etti. Bugn gelinen noktada, Trkiyede toplumun ok byk bir kesimi, bu Anayasayla devletin ve toplumun yol alamayacan dnyor. Anayasaya kaynaklk eden dncenin, artk an dna dtn gryor, dolaysyla ne kadar deiiklie urarsa urasn, bu Anayasa ile deiime ayak uydurulamayacan ve farkl toplumsal kesimlerin taleplerinin karlanamayacan biliyor. Bundan tr de, bir anayasa deiiklii deil, yeni bir anayasa talep ediyor ve bu talebini her geen gn daha ykselen bir sesle dillendiriyor. Yeni anayasa talebi, aslnda yeni bir talep deil. Trkiye, anayasa tartmasna yeni balayacak da deil. Bu konuda toplumun hatr saylr bir birikimi bulunuyor. Sivil toplum rgtleri, siyasi partiler, akademisyenler, dnce kurulular, eitli platformlar ve inisiyatifler, teden beri, Trkiyenin yeni toplumsal szlemesinin nasl olmas gerektii konusunda nemli almalar yaptlar ve son
derece deerli bir klliyatn oluumuna katkda bulundular. Anayasaya ilikin birok sorunun cevabn bu almalarda grmek mmkn. Ancak bu almalarn dank olmas, anayasa almalar yrtenler iin nemli bir sorun oluturuyor. nk Trkiyenin anayasal araylarn derli-toplu bir biimde bir arada grmek ve anayasal taleplerin izledii seyri karlatrmal olarak gzleyebilmek mmkn olmuyor. zellikle yeni bir anayasa yapma konusunda toplumsal irade ile siyasi iradenin kesitii bu zamanda, Trkiyede bugne kadar yaplan anayasa almalarn bir araya getirerek kamuya sunmann ne kadar yararl olaca aktr. Bu dnceden hareketle hazrlanan Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri (Madde Karlatrmal) adl alma, sadece deiik nerileri madde karlatrmal olarak bir araya getirmekle kalmyor, ayn zamanda, hem farkl gruplarn zerinde uzlat ve ayrt noktalarn tespitini hem de anayasa nerilerinin/taleplerinin, zaman iinde nasl bir deiim izgisi izlediinin grlmesini de salyor.
INDEKILER I. 1982 Anayasas ve Trkiyede Anayasal Araylarn Seyri II. 1982 Anayasasnda Gerekletirilen Deiiklikler III. Anayasalar ve Madde nerileri
Trkiyenin Anayasa Birikiminden Yeni Anayasaya Doru

Panel | CEML EK, FAZIL HSN ERDEM, YILMAZ ENSAROLU, HSEYN ELK, SEZGN TANRIKULU, SLEYMAN N. KORKMAZ, MERAL DANI BETA | 18 Ocak 2012
PROGRAM Al
Cemil iek, TBMM Bakan Prof. Dr. Fazl Hsn Erdem, Dicle niversitesi Hukuk Fakltesi Oturum Bakan Ylmaz Ensarolu, SETA Konumaclar Hseyin elik, AK Parti Genel Bakan Yardmcs Sezgin Tanrkulu, CHP Genel Bakan Yardmcs Sleyman N. Korkmaz, MHP Milletvekili ve TBMM Anayasa Komisyon yesi Meral Dan Beta, BDP Ebakan Yardmcs 1982 Anayasas, yaplan geni apl deiikliklere ramen, srekli tartlan bir metin oldu. Bugn anayasa deiiklii deil, yeni bir anayasa talep ediyor. Bu toplumsal talebe toplumun byk bir kesimi, bu Anayasayla devletin ve
toplumun yol alamayacan dnyor ve artk bir uygun olarak Mecliste grubu bulunan btn partilerin birlikte oluturduu Anayasa Uzlama Komisyonu da, yeni bir anayasa yapm srecini halen yrtyor. Trkiyenin anayasal taleplerinin izledii seyri bir btn olarak gzleyebilmek amacyla Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf SETA, 12 Haziran 2011 seimlerine kadar yrrle girmi anayasalarla, anayasa deiiklii ve yeni anayasa tekliflerini madde karlatrmal olarak bir araya getirdi ve kitap olarak yaynlad. Dicle niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Fazl Hsn Erdem ve Anayasa Mahkemesi Raportr Yunus Heper tarafndan hazrlanan Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa Deiiklii nerileri (Madde Karlatrmal) adl kitabn tantm amacyla SETA, 18 Ocak aramba gn nemli bir panele ev sahiplii yapt. Trkiyenin Anayasa Birikiminden Yeni Anayasaya Doru balkl panel youn bir katlmla gerekleti. Ylmaz Ensarolunun moderatrlnde dzenlenen panele TBMM Bakan Cemil iek, AK Parti Genel Bakan Yardmcs Hseyin elik, CHP Genel Bakan Yardmcs Sezgin Tanrkulu, TBMM Anayasa Komisyonu yesi ve MHP Milletvekili Sleyman Nevzat Korkmaz, BDP Ebakan Yardmcs Meral Dan Beta ve birok davetli katld. Panelde SETA Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu, SETA bnyesinde hazrlanan Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri (Madde Karlatrmal) adl kitabn hazrlanyla ve yeni anayasa tartmalaryla ilgili bir giri yapt. Ensarolunun yapt giriin
44 | OCAK 2012
ardndan, al konumasn kitabn yazarlarndan Prof. Dr. Fazl Hsn Erdem yapt. Erdem, yeni anayasa yapm srecinin en nemli gvencesi olarak toplumdaki umut ve bekleyie iaret ettii konumasnda insan haklar, hukuk devleti ve ounluku yapnn yeni anayasann temel erevesi olmas gerektiinin altn izdi.
EK: SORUNLARIN OU ANAYASA LE LGL

Prof. Dr. Fazl Hsn Erdemin ardndan TBMM Bakan Cemil iek yeni anayasa tartmalarn deerlendiren bir konuma yapt. SETA tarafndan hazrlanan kitabn anayasa almalarna byk katk salayacan ve byle bir almaya ihtiya olduunu syledi. Anayasa konusunun ok uzun zamandan beri konuulan bir konu olduunu belirten iek, her toplumun bir sorunu olduunu fakat Trkiyenin bunlara ilave olarak bir anayasa sorunu olduunu ifade etti. ok partili hayatn 30 ylnn anayasa sorunu ile uramakla getiini vurgulayan iek, son birka gndr eski bir Genelkurmay Bakannn nerede yarglanacann tartldn ve bunun da anayasa ile balantl olduunu ifade etti. Bir lkenin sorunlarnn ou anayasa ile ilgiliyse ve bir trl sonuca balanamyorsa, o toplum yorgun der diyen iek, Trkiye iin istikrar ve gvenin ok nemli olduunu syledi. Her 13-14 ayda bir anayasa deiiklii yapldn ve bunun da dar bir elbiseye benzediini, bunun iin srekli yama
yapldn kaydeden iek, Bir an evvel bizim bu anayasa konusunu zmemiz gerekiyor dedi.
KORKMAZ: GEN VE KATILIMCI BR ANAYASA

Al konumalarnn ardndan, panelde ilk olarak TBMM Anayasa Komisyonu yesi ve MHP Milletvekili Sleyman Nevzat Korkmaz konutu. Korkmaz, MHP olarak parlementer sistemi iyi iletecek, d glerin basklarn hissettiren deil milletin hr
iradesini hissettirecek ok geni ve katlmc bir anayasa ngrdklerini belirtti. Korkmaz, devletin ve milletin birbirlerini btnleyici olduu bir anayasa talep ettiklerinin altn izdi.
ELK: ANAYASA OK SESL OLMALI

Panelde son olarak AK Parti Genel Bakan Yardmcs Hseyin elik konutu. elik, gemi anayasalar hakknda bir deerlendirme yaptktan sonra yeni anayasa srecinde hkmet olarak her partinin ittifakn esas aldklarn belirtti. Hassas noktalar, tm partilerin hassas noktalar. 10u gemez diyen elik, ok geni bir anayasa yerine 90 madde zerinde drt siyasi partinin anlaabileceini ifade etti. Krt sorunu konusunda Meral Dan Betala ayn grte olduunu ama sorunun zm iin anayasann atlacak admlardan ilki olduu belirten elik, yeni anayasann ok sesli ve ok kimlikli bir toplumda uyum ve harmoniyi yanstan bir anayasa olmas gerektiini syledi. elik bu konuda AK Partinin istekli olduunu vurgulad.
TANRIKULU: STKLAR NSYATF ALMALI

Panelde, CHP Genel Bakan Yardmcs Sezgin Tanrkulu ise yeni anayasa yapm srecinin geni katlml olmas gerektiini belirtti. Tanrkulu, bu noktada zellikle sivil toplum kurulularnn kendiliinden inisiyatif ortaya koymalar gerektiinin zerinde durdu. Kutuplamann derinletii toplumlarda anayasa hazrlamann zor olduunu ifade eden Tanrkulu, ncelikli olarak muhtemel zmlerin nndeki yapsal engellerin kaldrlmas gerektiini belirtti.
BETA: LKELERDEN NCE SREC DEERLENDRMELYZ

BDP Ebakan Yardmcs Meral Dan Beta ise konumasna ilkelerden nce sreci deerlendirmemiz gerekir szleriyle balad ve BDP olarak yaanan atmosferin anayasa yapm srecinden kendilerini uzaklatrdn syleyerek BDP yelerinin tutuklanmalarna iaret etti. Beta, yeni anayasann Krt sorununa zm retmesi gerektiini, Krt meselesi zlmedike hibir sorunun zlemeyeceinin altn izdi.
46 | OCAK 2012
Eitimde 4+4+4 Tartmalar

18. Milli Eitim urasnda gndeme tanan zorunlu temel eitimin 4+4+4 eklinde kademelendirilerek 12 yla karlmas, AK Parti grubundan bir komisyon tarafndan bir sre zerinde allarak yasa tasla haline getirildi ve kamuoyuna sunuldu. Konu zerine farkl kesimlerden farkl tepkiler gelirken, yaanan tartmalar olduka yksek tansiyonlu seyretti. Taslaa ilikin olarak muhalefetten gelen eletiriler daha ok 8 yllk kesintisiz eitimin kesintili olarak dzenlenmesi stneydi.
Kesintili ve Sorunsuz Eitim

Yorum | BEKR S. GR | 21 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
28 ubatn eitim sistemindeki izleri uzun sre varln korumutur ve ksmen korumaktadr. Barts yasa ve niversiteye girite farkl katsay karar gibi bu dnemde YK tarafndan balatlan birok uygulama, eitim sisteminin bizatihi zneleri olan rencileri karar alc pozisyonlarndan azletmi ve genlerin demokratik ynetime olan inancn sarsmtr. Ayrca, farkl katsay uygulamasyla balatlan tek basamakl niversite giri sistemi sonucu, eitim sisteminin hi de fena olmayan geleneksel eitliki yaps bozulmu ve yksekretime gelen renci nitelii hzla dmtr. Benzer ekilde, hibir teknik altyaps hazrlanmadan ve eitimsel kayglardan ziyade bir takm ideolojik gerekelerle balatlan sekiz yllk kesintisiz ve zorunlu eitim, milli eitim sistemini ciddi sorunlarla ba baa brakmtr. Basna yansd kadaryla, sekiz yllk zorunlu ve kesintisiz eitimin, kesintili/ kademeli olarak uygulanmasna imkn tayacak bir yasa tasla, AK Parti tarafndan hazrlanmtr. Kesintisiz eitimin, eitim sisteminde yol at nicel ve nitel sorunlar iyi bilinmektedir. Szgelimi, dnyann hibir medeni l-
kesinde, 1. snftaki ocuklar ile 8. snftaki ocuklar ayn okulu/ mekn paylamamaktadrlar. ocuklarn fizyolojik ve psikolojik geliimleri dikkate alndnda, 6 ya ile 14 ya ocuklar ayn ortamda bulundurmann ciddi sakncalar vardr. Zaten gelimi lkelerin genelinde ortaokul ilkokuldan ayr ve bamszdr. Buna ilaveten ortaokul kademesi genel olarak lise eitimi ile birlikte ele alnmaktadr. Kald ki, Trkiyede de veliler, birinci snftan sekizinci snfa kadar ocuklarnn ayn mekn paylamasndan pek memnun deildirler. Dolaysyla, kademeli
Eitimde 4+4+4 Tartmalar | 47
ilkretim ngren yasa tasla, hem gelimi lkelerdeki uygulamalar hem de Trkiyedeki tecrbe dikkate alndnda,son derece olumlu ve ocuklarmz iin zorunlu bir admdr.
5+3 m, 4+4 mi?
Yine basna yansd kadaryla, yasa taslann, sekiz yllk kesintisiz ilkretim eitimini, 4+4 eklinde iki kademeye ayrd anlalmaktadr. lkretimin, 5+3 yerine, 4+4 eklinde ikiye ayrlmasnn, gereki bir planlamaya dayal olup olmad ynnde kamuoyunda kukular vardr. Zira 8 yllk zorunlu eitim srecinde de srecin ncesinde de 5+3 modeli uygulanmaktayd. Her ne kadar baz okullar, ilkretimi 4+4 eklinde sabah ve lenci gibi bir ayrma tabi tutsa da, hem mfredat hem de retmen yaps (snf retmeni ve bran retmeni) dikkate alndnda mevcut eitim sistemi, 5+3 olarak ilemektedir. Benzer ekilde, 4. ve 5. snfta baz dersler bran retmenleri tarafndan verilse de, renciler 5. snfn bitimine kadar bir snf retmeni tarafndan
eitilmektedir. Bu durumda, kamuoyunun kukularn gidermek adna, 5+3 yerine neden 4+4n tercih edildii, eitim sisteminin fiziksel altyaps, ilkretim ikinci kademenin mfredat yaps ve retmen ihtiyac gzetilerek Milli Eitim Bakanlnca ortaya konmaldr. Alternatif olarak, 4+4 yerine 5+3n daha doru bir tercih olabilecei ve daha kolay uygulanabilecei gz nnde bulundurulmaldr.
Lise zorunlu olmal m?
Taslakta yer alp almadn ve alndysa nasl alndn tam olarak bilmediimiz zorunlu eitimin 8 yldan 12 yla (dolaysyla 14 yatan 18 yaa) karlmas nerisi de dikkatle ele alnmaldr. ncelikle, byle bir hedefin altyapsnn ne derece hazr olduuna dair kukular vardr. Dolaysyla, bu hedefin uzun vadeli bir plan dhilinde ve kademeli olarak (rnein, zorunlu eitimi, 14 yandan 15 yana karmak ve bunu tam olarak oturttuktan sonra 16 yana karmak eklinde) yaplmas daha gerekidir. Dahas, felsef olarak, zorunlu eitimdeki devlet tekelinin
48 | OCAK 2012
sorunlu olduu ve dolaysyla bu yndeki bir yasal deiikliin, alternatif eitim biimlerini (rn. evde veya okul dnda baka meknda eitim) dlamamas gerektii ynnde toplumsal bir beklenti vardr. Son olarak, zorunlu eitimin ya snr, tarihsel ve ekonomik koullar sonucunda, lkeler arasnda farkllk gstermektedir. Dnyada baz gelimi ve kk lkeler eitimi 18 yana kadar zorunlu tutsa da, birok gelimi lke, zorunlu eitimi 15-17 yala snrl tutmaktadr. OECDnin 2011 verilerine gre, zorunlu eitimin OECD lkeleri ortalamas 16 yatr (bkz. Education at a Glance, s. 303). Trkiyenin de kendine has koullar dikkate alndnda, zorunlu eitim yan kademe kademe artrmasnda fayda grlmektedir. Son yllarda hem ilk ve ortaretimde hem de yksekretimde ok nemli nicel iyilemeler gerekletirilmitir. rnein, artk her iki lise mezunundan biri rahatlkla bir yk-
Kademeli ilkretim ngren yasa tasla, hem gelimi lkelerdeki uygulamalar hem de Trkiyedeki tecrbe dikkate alndnda,son derece olumlu ve ocuklarmz iin zorunlu bir admdr.
sekretim programna yerleebilmektedir. Bu iyilemeler, nitel bir takm iyilemelerin zeminini oluturma potansiyeline sahiptir. Nitekim bu nitel gelimeleri ksa bir srede grmek eitim iin mmkn deildir. Bu minvalde, yaplacak eitim reformlar belli bir planlama dhilinde uzun vadede ele alnmal ve toplumsal talepleri gzetmelidir
Eitimde 4+4+4 Tartmalar | 49
Arap Bahar Etkileri

2011 ylnda Tunusta balayan Arap Bahar sreci Ortadou ve Kuzey Afrikay kkten etkilemeye devam etti. Blge halklarnn kararl deiim talebi sonucunda bata Tunus, Msr ve Libya demokratikleme srecinde nemli admlar atarken, blgesel dinamikler, zellikle Irak igali sonras belirginleen mezhepsel krlmalar blgenin deiim sreci nnde nemli bir risk olarak ortaya kt. zellikle ABD tarafndan mutat hale getirilen ran mdahalesi tehdidi ve bu tehdit karlnda rann alevlendirdii Bat kartl, mezhepsel atma ihtimalinin ortaya kmasyla birlikte blge istikrar ve deiim srecinin salkl ilerlemesi asndan blgede tansiyonu ykseltmeye devam etti.
Ortadouda Sancl Deiim ve Trkiye

Yorum | UFUK ULUTA | 21 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
Ortadouda yaanan sistemik deiimlerin yaratt kaotik ortam devam ediyor. Bu ortamda blgesel ve kresel aktrler bir yandan blgenin yeni gereklikleriyle yzleirken, dier yandan da blgenin arkaik gerekliklerine hayat fleyebilme abas ierisinde. ran, Irak ve Suriye... Baharn sancl devam ettii Ortadouda mezhep sava ilkelliini ihya edecek g oyunlarna maruz kalm veya braklm, Trkiyeye komu bu lke, birbiriyle balantl fay hatlar zerinde yer almakta ve Trkiye bu lkelerdeki sarsntdan dorudan etkilenmektedir. Bu lkelerdeki g oyunlar ve nfuz kavgas ister istemez Trk d politikasnn blgedeki politika alternatiflerini kstlamaktadr. Bu ynyle, e zamanl ele alnmas gereken meydan okumalar btn, Trkiyenin Arap Baharnda fazlasyla ihtiya duyulan enerjisinin bir ksmn tali yollarda harcamasna sebep olmaktadr.
ABDnin ekilmesi sonrasnda, Babakan Malikinin zaman kaybetmeden bir g konsolidasyonu iine girmesinin lkesi iin kaotik, kendisi asndan rasyonel bir taraf olduu ortada. Babakan olduundan beri g boluklarn doldurma maharetine sahip olduunu kantlayan Maliki, igal sresince kurduu silahl milisler ve girdii ittifaklarla zaten ABD sonrasnda gl bir iktidar kuracann sinyallerini vermiti. ronik olan zamanlamayd. Totaliter rejimlerin ve liderlerin hedef alnd Arap Bahar srecinde Malikinin giritii g kavgas, bir yandan zamann ruhuna aykrlk tekil ederken, dier yandan da blgeyi en son ihtiya duyduu gereksiz bir gerginlie srklemektedir. Siyasi gruplamalarn etnik-mezhepsel dzlemde olduu Irakta bu atma otomatik olarak mezhepsel atmann zeminini hazrlamaktadr. Meselenin belki de en hazin taraf ise Malikinin Iraktaki siyasi etkinliinin kemmiyeti sorgulanabilecek olan Trkiyeyi bu
Maliki zamann ruhuna aykr
Irak Babakan Nuri El-Malikinin son klarn da bu adan okumak gerekiyor.

50 | OCAK 2012
srete ismen zikretmesi ve tabiri caizse hedef tahtasna oturtmasdr. Bir dier trajik nokta ise halen BM Anlamasnn 7. maddesi kapsamnda egemenlik haklar kstl olan Irakn babakannn Trkiye gibi Irakn istikrarna ve ulusal uzlamasna stratejik sebeplerden ihtiya duyan bir lkeyi egemenlik ihlali yapmakla itham etmesi ve atma zeminine ekmeye almasdr. Irak ordusunun temsil kabiliyetinin sorguland ve Malikinin g konsolidasyonunun aka gerekletii bir zamanda, Irak ordusuna 11 milyar dolarlk silah ve askeri eitim program satacak olan ABDnin pozisyonu da dikkatle izlenmeli. Malikiyi sadece ranla zdeletirmek doru olmad gibi, tamamen ABDden ayr dnmek de doru olmaz. Her ne kadar Arap Bahar srecinde Trkiye ile birok konuda paralel hareket ettii iddia edilse de ABD, Irak konusunda
Trkiye ile ayn frekansta deil. Blgede otoriter liderlerle alma konusunda deneyimli olan ABD, Irakta da stratejik karlarn koruyacak lde diyalog kurabilecei gl bir lidere hayr demeyecektir. Otoriterleme srecinde meydana gelecek atma ortam, ABDnin Iraktaki varlna da meru-
Trkiye blgede zamann ruhunu temsil ediyor. Krizler zerinden nfuz genileten blgesel ve global aktrler, Trkiyenin blgenin normlar stndeki yaklamn doru okuyamyor.
Arap Bahar Etkileri | 51
iyet kazandracaktr. Bu sebepten ABDnin Trkiyenin Irak konusundaki hakl endielerini paylamasn beklememek gerekir.
ran, Irak ve Suriye ittifak
Iraktaki gelimeler Suriye ve randan bamsz da okunmamal. Trkiyenin Suriye ile megul olduu bir zamanda Malikinin Trkiyeyle yapay bir kriz karma abas olduka anlaml. Esedin zaferimiz yakndr minvalindeki konumas, ranl baz yetkililer tarafndan Trkiyeye ynlendirilen eletiriler, Malikinin cretkr aklamalaryla rtmektedir. Dier bir deyile nasl nkleer mesele ve askeri operasyon dedikodular ile rana Suriye konusunda bask oluturulmaya allyorsa ayn ekilde Irak ve ranla yapay krizler yaratmak suretiyle Trkiyenin Suriye politikas hedef alnmaktadr. Bu yolla ran, Irak ve Suriye tamponlarn muhafaza etmeye, Maliki iktidarn pekitirmeye, Esed rejimi ise hayatta kalmaya almaktadr. Btn bu kar ittifakndan ise bu lkeler iin ksa vadeli siyasi kazanmlar, blge iin ise uzun vadeli atma ve kaos kmaktadr. Irakta ran ve ABD ile, Suriyede ran ve Irak ile, randa ise ABD ile farkl yaklamlara sahip olan Trkiye, krizin norm haline
geldii Ortadou corafyasnda kriz nleyici, mehur tabirle proaktif, hareket etmeye almaktadr. Fakat krizler zerinden nfuz genileten blgesel ve global aktrlerin, Trkiyenin blgenin normlar stndeki yaklamlarn salkl bir ekilde okuduklarn ve takdir ettiklerini sylemek mmkn deil. Trkiye blgede zamann ruhunu temsil etmektedir. Bu nedenle normlar st yaklama sahip olmas gerekir. Bu durumun elbette Trkiye iin maliyeti olacaktr, fakat Trkiyenin bu yapc yaklam orta ve uzun vadede hem kendi hem de blge karnadr. Bu zor srete Trkiyenin yapmas gereken, yapay tartmalardan uzak durup kstl imkn ve enerjisini verimli ve yerinde kullanmaktr
52 | OCAK 2012
Fears of the Middle East

Yorum | TAHA ZHAN | 27 Ocak 2012 | Hurriyet Daily News
The Middle East is a region with connotations of fear. Some of these fears are constructed externally and others really do have a basis in the reality of our region. Fears and threats are intertwined. It is often difficult to distinguish between threats and imagined or constructed fears. Fears and threats may differ significantly from one actor to another. In the middle of all these fears, there is an eternal Western perception of Iran as a threat. Putting aside all rhetoric and proxy wars through Israel in the region, it is not possible to cite one tangible major event that justifies the Western fears of Iran, even historically. So, what does this perceived threat and fear of Iran, mainly coming from the United States, mean? Why is Iran a target now, when it was once a major ally of the U.S. until its Islamic revolution? Again, why hasnt Iran developed a politically pragmatist approach toward a rational relationship with the West, 30 years after the Islamic revolution? How come the thousands-year-old Iranian state tradition cannot develop such rationality? Similarly why cannot the U.S. which developed politically pragmatic approaches when it came to
the Taliban in Afghanistan, anti-U.S. movements in Latin America, anti-American parties in post-Saddam Iraq, frontier countries during the Cold War and the Islamist movements in the post-Arab Spring era find a way to talk to Iran?
The worry is not about the possibility of a war breaking out; it is about the hope of building a new regional order in the near future fading away.
What is clear is that due to these tensions, all actors involved are carving out political paths for themselves through creative destruction, to borrow from Schumpeter. These tensions delay finding a resolution to the problems and prevent a politically pragmatic rational approach from emerging. These tensions feed the vicious circle that justifies all those who
want to convey an image of resistance to the West, as well as those who want to appear as if they are taking preventative measures against threats perceived by the U.S., and also Israels schizophrenic obsessions. In the previous months, in order to keep the question when will Iran be attacked? on the agenda, the media began a campaign of bombardment. As expected, this campaign, repeated almost every year, became meaningless after two weeks, and things went back to normal. In the wake of the U.S. withdrawal from Iraq, Irans repeated threat to seal off the Strait of Hormuz unclear as to what this would actually intend launched another
public discussion. There could not have been a better opportunity for the U.S., in its election year, to build up the perceived threat of Iran. The U.S. will seize this opportunity to the bitter end. There could not be better material for the U.S than now, at a time when all fears and threats are interlocked in the region. The existential question is whether Iran also considers this vicious circle as an opportunity to capitalize. If this is the case, then there is ample reason for concern. Dont let this be misunderstood: The worry is not about the possibility of a war breaking out; it is about the hope of building a new regional order in the near future fading away
54 | OCAK 2012
Arab Spring, Tunisia and Turkey

Policy Debate | RAFIK ABDESSALEM, AHMET DAVUTOLU, TAHA ZHAN | 11 Ocak 2012
Tunisia triggered a wave of protests that has been sweeping all over the North Africa and the Middle East since the early 2011. It set the motion in the so-called Arab Spring and successfully demonstrated that social and political transformation is possible without resorting to violence. Through fair and transparent elections that was held on October 23, 2011, Tunisians elected a Constituent Assembly that is mandated to draft the new Constitution of Tunisia. The new political actors in Tunisia has shown great interest in increasing the level of cooperation with Turkey, a country whose experience in political transformation and economic development has become a source of inspiration for the people in the region. SETA Panel brought two distinguished speakers together to discuss Turkish-Tunisian relations, as well as the recent developments in the Middle East and the North Africa: His Excellency Foreign Minister of Tunisia Dr. Rafik Abdessalem and His Excellency Foreign Minister of Turkey Prof. Ahmet Davutoglu shared their insights on the blooming relations between the two countries, transformations in the Middle East and the North Africa, and their implications for the regional and international power balances. The discussion was moderated by Taha zhan, SETA President.
ilk yurt d ziyaretini Trkiyeye gerekletirmi olmasnn Tunusun Trkiyeye verdii nemin bir gstergesi olarak alglanmas gerektiini belirtti. Tunusta devrimle birlikte balayan ve seimlere uzanan sre hakknda bilgi veren Abdsselam, Tunus devrimiyle harekete geen ve tm Arap dnyasna yaylan siyasi deiim srecinin yeni bir olgu olmadnn, aksine balangcnn 1980lere uzandnn altn izdi. Tunuslu Bakana gre, Tunus devrimini yerel bir devrimden blgesel bir devrime dntren asl neden Arap dnyasnda yer alan otoriter rejimlerin benzer yaps ve Arap halklarnn bu otoriter yapya kar gelitirdikleri ortak demokrasi ve insan haklar talepleri. Abdsselam konumasnda Arap dnyasndaki bu yeni hareketliliin gecikmesini slam ve demokrasinin uzlaamayan karakterine balayan anlaya da kar kt. Bu gecikmenin uluslara-
ARAP BAHARI, TUNUS VE TRKIYE

SETAda dzenlenen Arap Bahar, Tunus ve Trkiye balkl panelde, Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Tunus Dileri Bakan Refik Abdsselam Arap Baharn ele aldlar. Moderatrln SETA Bakan Taha zhann yapt panelde, Tunus Dileri Bakan Refik Abdsselam, seimler sonrasnda iktidara gelen koalisyon hkmetinin Dileri Bakan olarak
ras konjonktrden kaynaklandn dile getiren Bakana gre sre artk durdurulamaz. Tunusun yan sra Trkiyenin Arap Baharnda oynad role dikkat eken Tunus Dileri Bakan, Arap Baharna gelinen srete bir d faktr olarak Trkiye modelinin devrimler zerindeki etkisine de vurgu yapt. Trkiyenin slam ve demokrasiyi harmanlayan modeliyle uzun sredir Arap entelektel dnyasnda merak uyandrdn ve ciddi tartmalar rettiini hatrlatan Abdsselam, Trkiyenin devrim ncesi srete olduu gibi devrim sonrasnda da blgede ciddi rol oynayacan umduunu dile getirdi ve Trkiye ile blgesel ortaklk gerekletirmek istediklerini ifade etti.
s kurulan koalisyon hkmeti ve devam eden demokratikleme abalar tm blgeye rnek olacak. Trkiyenin devrimin ilk gnnden itibaren Tunusun halknn hakl taleplerine destek verdiini hatrlatan Davutolu, Trkiyenin bundan sonraki dnemde de her trl destei salamaya hazr olduunu ifade etti. Konumasnda Trkiye ile Tunus arasndaki karlkl ilikilerin demokrasi, insan haklar, hukukun stnlne dayanan deerler ile blgesel ve uluslararas ibirliini gerekletiremeye ynelik stratejik olmak zere iki boyut zerinden yryeceini iaret eden Davutolu, bu minvalde devlet, sivil toplum ve blge dzeyinde pek ok adm atlacann sinyalini verdi.
DAVUTOLU: TUNUS TM BLGEYE RNEK OLACAK

Abdsselamn ardndan krsye kan Dileri Bakan Ahmet Davutolu ise Tunus devrimiyle Tunus halknn tm blgeye model oluturabilecek bir mucize gerekletirdiini dile getirdi. Arap devrimlerinin Tunusta balamasnn bir rastlant olmadn not eden Davutolu, bn-i Haldun ve Hayreddin Paa gibi nemli entelektel ve devlet adamlar yetitirmi Tunus halknn saygnlk talebiyle sokaa dklmesinin bu gelenei yansttn belirtti. Tunusun baarsnn ulusal deil, blgesel bir anlam olduunu vurgulayan Davutoluna gre seimler sonra-
56 | OCAK 2012
Amerika Blgedeki Fay Hatlarn Tetikleyip Gitti

Rportaj: Fadime zkan | TAHA ZHAN | 22 Ocak 2012 | Star
Amerika, 20 Mart 2003te ngiltere ve birka lkenin daha katlmyla uluslararasym gibi bir grnmle Irak igal etti. 2011in son aynda Iraktan kp gittiinde geride iki milyona yakn l, be milyona yakn yetim ocuk, bir buuk milyondan fazla yerinden edilmi Irakl, bedenen ve ruhen sakatlanm insanlar, ar travmalar ve onuru zedelenmi, fkesini nereye ynelteceini bilemeyen bir halk brakt. ABD Savunma Bakan Panetta, askerlerin geri ekili trenindeki konumasnda dklen kana ve harcanan paraya dedi diyordu. Kastettii, len Amerikal askerler ve igal iin harcanan Amerikan parasyd elbette. Irakllarn kaybettikleri pek de nemli saylmazd. Panettann dedii bir dier ey ise igal sonrasna ilikindi, dorusu Irak hi de gzel gnler beklemiyor. Terr saldrlar olabilir, Irak blnebilir diyordu Panetta, geride ne braktklarn gayet iyi bilerek. Bugn Ortadou bir yandan Arap Bahar ile umut vaat ederken te yandan ve ayn anda etnik ve mezhepsel atmalara gebe grnyor. Fay hatlar hi olmad kadar hareketli nk. Suriyede Esat rejimi halkn taleplerine silahla direniyor.
Irak blnme tehlikesiyle kar karya. randa nkleer nedeniyle hararet hep yksek, Hrmzde sular snd. te yandan hemen gneyimizde Beyrut, am, Badat ve Tahran bir ii kuak tebarz ettirmekte. Beliren alametlerin ne anlama geldiini anlamak iin, lkemizin nemli think-thank kurulularndan SETAnn kapsn aldm ve Bakan Taha zhana yorumlattm. New School for Social Researchde Kresel Ekonomi-Politik renimi gren zhan, Ortadouyu iyi bilen isimlerden. Bu corafyada insanlar ok, ok uzun zamandr rahat huzur yz grmyorlar ve fakat Amerikann Irak igaliyle ok byk aclar yaanmasndan sonra imdi de Amerikann Iraktan nihayet kp gitmesiyle beliren alametler de pek hayra alamet gibi grnmyor. Ne oluyor? Amerikann Irak igali ok nemli, bunu biz SETA olarak hem Trkiyeden hem blgeden ilk inceleyen kurumuz. Irak igaline dair Washington, Londra merkezli onlarca kitap analiz kmtr ama maalesef ki bu corafyadan ok fazla bir deerlendirme yaplamamtr.
Neden yaplamamtr, asl felaket burada, bu blgede yaand hlbuki? Kolayc tercme kltr diyelim. Naslsa sizin adnza birileri baka bir dilde genelde ngilizce, bunu yapyor. Siz de bir tercme maliyetine bunu edinmi oluyorsunuz. Fakat tercme maliyeti ne kadar azsa da sosyal ve siyasi maliyeti de o kadar yksek oluyor bunun. Bakalarnn koordinatlarna gre analiz edilmi bir durumu, siz bu corafyada, Ankarada Badatta tketmek zorunda kalyorsunuz. Biz biraz da bunu krmaya matuf olarak bir yla yakin sren bir almann ardndan 2006da Irak raporumuzu yaynladk. Bugnlerde yaynladmz analizlerde de ou zaman o almadan alnt yapmak zorunda kalyoruz ki o raporun tezi, Irak igalinde Amerikann kaybetmeyecei tezidir. Byle de olmutur. Genel deerlendirme bu igalin sonu olarak baarszlkla sonuland ynnde? ok naif, liberal bir perspektifle baktnzda savata len Amerikan askerleri, Amerikann itibarnn zedelenmesi, ekonomik fatura, Bush ynetiminin baarsz olmas, Irak igal etse bile Amerikan hakimiyetinin kurulamamas gibi nedenler grrsnz. Bunlar yanl deildir ama bunlardan daha vahim olan, Irak igaliyle beraber blgemizde sosyal siyasal fay hatlarnn hareketlendirilmesidir. Mesele budur. Bugn de ABDnin ekilmesiyle beraber etnik mezhepi fay hatlarnn ne kadar tehlikeli birer siyasal tsunami olduunu, nerede, ne zaman, ne lekte bir felakete yol aacann bilinemez olduunu gryoruz.
Amerikann igali hayra vesile olacak baz krlmalara da yarad. O da u: Blgede Camp David dzeni iinde 30 yldr birikmi olan negatif enerji Amerikan igaliyle beraber harekete geti. Bu negatif enerji birok lkede insanlar yeter artk noktasna getirdi ve sosyal alanda ciddi bir katalizr grevi grd. Amerikan igali zerinden btn Ortadou ve Kuzey Afrika hareketlendi.
SETA Bakan Taha zhan, Star gazetesinden Fadime zkann Ortadoudaki gelimelere ilikin sorularn yantlad. zhana gre gelimeler hayra alamet deil.
Trkiyede de byle bir karl oldu mu? Trkiye, Irak igaliyle birlikte hi olmad kadar d politikasnda hareketlendi. Tezkerenin reddiyle balayan srete Trkiye hem itibar kazand, hem felaketin bir paras olmad. Felaketin paras olmamak iin olumlu admlar atmas, vizyoner olmas gerekti. Cumhuriyet tarihinde bir ilk olacak ekilde, Komu lkeler Konferans dzenlemeye balad. Halbuki bu komularn tamamyla Trkiyenin ok ciddi sorunlar vard. Ama Trkiye bunlarn hepsini belli bir dnem paranteze alarak, sfr sorun perspektifi iinde iyi ilikiler iinde oldu. Resmi dzeyde de kalmad nk birok devlet d sivil aktrn de etkili olduunu grd, onlarla da muhatap oldu. Bir sre sonra bu aktrlerin de yeterli olmayacan grd. Uluslararas sistemin izole ettii devletler ve aktrlerle muhatap oldu. Bunlarn banda da, Irak igali srasnda Bushun bir tala iki ku fantezisi neticesinde ciddi bir izolasyona tabi
Irak igalinin hayrl sonular

Ama yaklatn sezebiliyoruz? Onu da bilmiyoruz. Bir ey olmayabilir de ama krlmalarn yaandn biliyoruz. Bu iin er ksm.
58 | OCAK 2012
tuttuu Suriye gelir. Trkiye elini Suriyeye uzatt. Ayrca seimleri kazanm Hamasla muhatap oldu. Bunlar eski Trkiyenin istese de yapamayaca ilerdi. Bylece Trkiye yeni jeo-stratejik alanlar at ve bu alan iyi kulland. Arap Baharnn yaand yerlerdeki liderler diktatrler bunu grmezden gelebileceklerini dndler ama halklar bunu iten ie, zmnen yaadlar ve bu, bir noktada da patlad. Olan bir ynyle de budur. Ortadou isyanlarnn bundan dolay olduunu sylemek doru olmaz ama bundan bamsz olduunu sylemek de doru olmaz.
rans bile hakikaten hayra vesile olacak byk bir abadr. Bunca farkl etnik sekteryan grubu sadece Irakn gelecei ne olacak sorusu etrafnda muhatap ald Trkiye ve hi birisinin etnik sekteryan zelliklerinin zerine baslmasna msaade etmedi. Blgede etnik ve dini-mezhepsel bir ayrmann olmas normal mi yine de? Tabi igalle beraber bir boluk olumutu. Birileri de bunu etnik sekteryan siyasal dinamizm etrafnda toparlayacakt. Bu yaand. Bu da normal. Saddam dneminde on yllar boyunca bu gruplara ciddi basklar ve katliamlar yapld. Bunun bir tepkisi olacakt. Ama bu tepkinin kendisi siyasetin merkezine oturursa felaket ite o zaman balyor.
ABD igali fay hatlarn tetikledi

Amerika askerlerini Iraktan ekerken, Savunma Bakan Panettann azyla dorusu Irak hi de gzel gnler beklemiyor. Terr saldrlar olabilir, Irak blnebilir dedi, etnik ve mezhepsel faylara iaret ederek. Evet, bu blgede etnik, mezhep fark zerinden siyasallam kitleler var ve birbirileriyle de neredeyse boaz boazalar. Ve fakat bu halklar, bu mezhepler bu topraklarda asrlardr var zaten! Bugn neden bu halde bu corafya? Doal bir sonu mu bu yoksa Amerikann tarlay byle srm olmasyla m ilgili? galin salad yapsal krlma tam da bu ite. gal, aktrlerin kendilerini bu etnik sekteryan haklar zerinden tarif etmesinin nn at. Trkiyede de daha dne kadar Irakta illa bahsetmemiz gerekirse sadece Araplardan ve Krtlerden bahsederdik. Irakl olmann kendisi de suni ve smrge sonras bir taraf olsa da. Ama igalle beraber Snni Araplar-ii Araplar, Snni Krtler-Feyli Krtler, ii Trkmenler-Snni Trkmenler, Krtlere yakn Asuriler-ii Araplara yakn Asuriler gibi olduka detaya inen, mikro etnik sekteryan bir sosyal yapy iselletirdik. Bu, Batda retildi, Trkiye dahil blgede tketildi. Ama Trkiye bundan kmak iin ok abalad. Sadece Komu lkeler Konfe-
Trkiye Trkmen hatasndan abuk dnd

Ama kullanmak isteyenler iin en elverili yerler de oralar... Bunlar hazr malzemelerdir, istediiniz gibi kullanrsnz. Trkiye de Irak igalinin ncesinde byle bir hataya dt, Irak Trkmenler zerinden analiz etmeye, ona gre planlamalar yapmaya kalkt. Ama durum abuk anlald. 2005 seimlerinde Trkmen partisinin yz bin civarnda oy bile almadn grdk. Ya Trkmenler sylendii kadar nfusa sahip deil ya da Trkmenlerin Trkmenlii aan kimlikleri var. Zaten Irak politikalarn Trkmenler zerinden kurmann, ne Trkmenlere, ne Trkiyeye, ne blgeye, ne de Iraka faydas yok. Bunda Trkiyedeki asker sivil ilikilerinin normallememesinin de ciddi etkisi var. Dnn ki bir d politika meselesi hi ii olmamasna ramen askerin uhdesindeydi. Ve yrmedi. Trkiye bu hatadan abuk dnd ama herkes o derece hzl dnemeyebilir nk etnik sekteryan politika tahrik edicidir, sonularn da abuk alrsnz. Ama bunu yzyla yaylacak bir politika olarak grrseniz felaket getirir. Ora-
dan sadece teki retirsiniz. Mesele, ahlaki ve stratejik bir duru gsterip gstermeme meselesidir. u anda bu corafya o itahlarn kabard noktada.
Sfr sorun politikas kt m?

Trkiye blge lkelerine kar demokrasiye, insan haklarna, ynetimlerin halklarn taleplerini karlanmas gerektiine vurgu yapyor. Sfr sorun politikasn yrtyor, bunda bir noktaya kadar ciddi ivme de kazand, Arap Baharnn bir anlamda tetikleyicisi oldu. Ama gelin grn ki nmzdeki fotorafta aksi var: Beyrut, am ve Badat, iyilik getirmez dediimiz fay hattna gre Tahran etkisinde hizalanm durumda. Gneyimizde ii bir kuak var ve bunda da kimi riskler yok mu? Risklerin olduu aikar. Burada birka dinamik var. 1) Trkiye ok aka blgede bir souk sava istemiyor. 2) Eletirilerin aksine Trkiye etnik sekteryan anlaya yatrm yapsa, bunun muarzn oluturan fay hattna gre ok daha karl kard. Ama Trkiye srarla ben bu etnik sekteryan siyasete yatrm yapmayacam diyor, admlarn da buna gre atyor. Evet, ksa vadede bu saydnz eksen etrafnda yatrm yapsa ilk anda hem gl bir pozisyon edinebilir hem arkasnda ok sayda aktr de bulabilir, Krfez gibi, Batl baz lkeler gibi. Ama Trkiye bunu yapmyor ve sorunlar gzmze batyor. Ama Trkiye bunu yapsa kelimenin tam anlamyla fitnenin paras olmu olur. Trkiye bundan uzak durmaya alyor. Bu fitneye boynuna kadar gmlm olanlarn Trkiye eletirilerinin yakn zamanda zirve yapmas da Trkiyenin mezkur fitneden uzak durduunu gstermek iin okunabilir. Sfr sorun politikasna gelince, bunu doru anlamak lazm. Sfr sorun aslnda bir perspektif meselesi. Perspektifiniz sorunlar minimalize etmeye yneliktir, aralar dnemsel
60 | OCAK 2012
olarak deiebilir ama ilkenizi hedefinizi deitirmi olmazsnz. ki sorun ya da kriz knca ve en nemlisi sorun sizin dnzdaki muhataplarnzn kendi eliyle karlnca sfr sorun pespektifi kt, zaten yanlt demek, ok naif olur. Bu, son tahlilde idealize edilmi bir eydir. Ben sorunlarm minimalize etmek istiyorum demektir. u an olan da bu: Meseleye ksa vadede bakld, souk sava mantalitesinden kurtulamayanlarn etnik sekteryan siyasete farknda olmadan ya da olarak yatrm yapmasndan kaynaklanyor. Fay hatlarnn atma dourmasndan Krfez lkeleri da Batl lkeler de ok memnunlar. O yzdendir ki biz burada bir Amerikan vazgeilmezlii ile kar karya kalyoruz.
Amerikan vazgeilmezlii
Amerikan vazgeilmezlii ne demek? Irak igali sonras Amerikaya dair yaptnz tm tartmalarda ne Amerikal bir denklemde, ne Amerikasz bir denklemde hayra vesile olacak bir tablo izebiliyorsunuz. Amerika bunu bir siyaset olarak ok baarl ekilde birok yerde uyguluyor. Yani igal ediyor, birok tartma kyor, son tahlilde Amerikasz bir Afganistandan ya da Iraktan sz edemez hale geliyorsunuz. Tam da bu nedenle Trkiye bu tr mdahalelerin olmamas gerektiini dnyor. nk bata Amerika olmak zere Bat mdahale ettii yerlerde bu vazgeilmezliini salayacak ok sayda araca sahip. Ve bu aralar altrmasnn onlara bir maliyeti de yok. Bundan 50 yl sonra da Amerikann Irakta olmasnn onlara bir maliyeti yok. Bedeli deyen Irakllar, blge lkeleri, corafyamz. O yzden Suriyede Esat rejimi, Iraktaki etnik sekteryan youn tavrn hayr getirmeyeceini, bunlar zerine bir dzen kurulamayacan ok iyi gryorlar. Hele Lbnan rneinden ders karmaya almak tam bir felaket olur. nk Lbnan birbirine galebe alamayacak
kadar ok saydaki aznln, galebe alamamak zerinden anlamak zorunda kaldklar nevi ahsna mnhasr bir rnek. Ve, kk bir rnek. Ama bu modeli Suriyede, Irakta ynetemezsiniz.
Gel lkemi igal et diyorlard

Neden ynetemezsiniz? Suriyede aznlklar atmyor nk. Tam tersine bir mezhepi aznlk diktas ounlua hkmediyor. Tpk Bahreyndeki gibi. Bahreynde ama zellikle Suriyede olanlar tam bir turnusol kd grevi grd. Bir araya gelmez denilen ne kadar aktr varsa hepsi bir hat zerinde topland. O hat ok karmak ama o aktrlerin bir araya gelmesi ok orijinal. Trkiyede Kemalistlerle ran, ulusalclarla slamclar, PKK ile Hizbullah, Irak ynetimi ve Esat bir araya getirdi. Bunlarn iinde en dramatik olan belki de Irak ynetimi. gal ncesi, Irakn bugnk ynetiminin her aktrn hem medyadan izledim, hem Trkiyede ve Amerikada neler yaptn yatkndan bizzat biliyorum. Ne gibi eylerden bahsediyorsunuz? Washington Mallda igal olsun adrlar kuran kiiler bunlar. Aylarca o adrlarda propaganda yaptlar. Ayn Washigtonda yz binler igal olmasn diye yrrken u anki Irak ynetimlerinin uzantlar, hatta bizzat bazlar Amerika Irak bir an nce igal etsin diye alyorlard. Bu corafyada Baastan en ok ekmi, katliamlara maruz kalm aktrlerdi bunlar ama ne hazindir ki ayn aktrler yan balarndaki Baas rejimi ayakta kalsn diye urayorlar.
yada, uluslararas sistemden dlanm olmasna ramen, kendi sistemini koruyabiliyor. stelik demokrasisi ve ekonomisiyle ykselen ve srarla ilkelere vurgu yapan Trkiyeye ramen Lbnanda da, amda da, Badatta gcn ve etkisini artyor. Mezhepi politikann hayr getirmeyeceini bilmiyor mu ran, bunu neden ve nasl srdrebiliyor? randa bunu ciddi ekilde eletiren aktrler de var. ran slam devrimi geen yzyln en uzun ve dnya savalarn saymazsak en fazla can kaybn verdii sava Baas rejimine kar yapt. slam devriminin idealleri, Baas rejimince boulmaya alld, milyon civarnda insan ld. O Baas rejiminin ideolojik amcaolu Suriyedeki Esat rejimidir. ran, Suriyenin souk sava dneminde yazld kamptan dolay belli ilikiler gelitirmi olabilir ama bunlarn hibirisi Irak Baas rejimiyle, Suriye baas rejiminin ideolojik akrabaln ortadan kaldrmyor. slam devriminin Hama katliamna bu denli sessiz kalnmas da randaki bu sava nedeniyle birok kesim tarafndan sineye ekildi ama ikinci Hama testinden ayn sonu kmaz. ran bu makastan kmak zorunda. kabilir mi? Kolay deil ama son dnemde gryoruz ki ran bir ekilde Suriye muhalefetiyle de iliki kurmaya alyor, en azndan tamamen uzanda kalmak istemiyor. Grnrde bir ey yok, duyum bunlar.
Hizbullah karizmay ypratt

Esat sonrasna hazrlkl olmak istiyor yani? Elbette ama geri dn ok zor. Bunun bedeli ahlaki olarak denecektir. Ayn ey Hizbullah iin de geerli. Hizbullah 30 yldr sraile kar biriktirdii karizmay Esat rejimine ok sradan, olduka komplocu, birka srailmerkezci analize yaslanan retorii ve sylemiyle verdii destekle byk lde ypratArap Bahar Etkileri | 61
ran ikinci kez Hama testinde

Tespit ve teslim etmek gerekir ki buradaki temel aktr ran. ran, bu kanl ve kaotik coraf-
m durumdadr. Bunlar yle kolay tamir edilecek eyler deil hakikaten. Benzer bir durum Hamas iin de geerli. Ama Hamas bir ekilde Suriyede esir. Bir milyona yakn Filistinli mlteci var Suriyede ve ciddi ekilde Esat rejiminin tehdidi altndalar. Yoksa Hamasn Suriyedeki katliamlar sessizlikle karlamas kendisi asndan kabul edilebilir bir durum deil. Trkiye de, ran da kkl medeniyetler, teden beri gl devletler ve rakipler de. u an olan da bir Trkiye-ran rekabetidir denebilir mi? Ben byle bir hizalanma grmyorum. ran siyasi bir alk zerinden Amerikan igaliyle birlikte byle bir politika gelitirdi ama ran ayn zamanda yllardr ambargo altnda bir lke. slam devriminin boulmak istendii, Amerikann dorudan hedefe koyduu, bir an nce en azndan rejimini deitirmek istedii bir lke. Ama Afganistann igaliyle birlikte rann karsndaki Taliban rejimi ortadan kalkm oldu. Irakn igaliyle birlikte de Saddam sahneden ekildi. Bu sayede rann bu iki lkede derinlik kazanmasnn n ald. Bundan dolay ran sulayamayz, bu bir sonu. Ama bu derinlik kazanld diye o siyasi al sekter bir ala dntrp ok zensiz bir ekilde buralarda glenmeye almak doru deil. Doru olan dzen kurucu bir aktr olmaya almaktan geer. Bunun iaretlerini, ran ierisindeki clz bir ka ses ve tartmann dnda, maalesef randan gremiyoruz.
30 yldr ambargo rejimi altnda olan bir devletten bahsediyoruz. Ambargo rejimi altnda olmak meseleleri ok daha geni bakan bir devlet perspektifinin hrpalanmas iin yeterlidir. Geni akil devlet reflekslerinden uzaklamak zorunda kalrsnz. Bunun da temel gstergesi rann blgedeki devlet d aktrlerle kurduu ak gl ilikilerdir. Bu ilikiler kurulabilir devletler asndan ama o devletin yatrmlarnn byk ksm o aktrlere olursa kendisi de dnmek zorunda kalr. Refleksleri uzun vadeli deil srekli tehdit altnda olduundan dolay ksa vadeli hale gelebilir. Bu genelde rgt refleksidir. nk mobildir bu zihniyet. Zihni yapsal dnmesine msait deildir, nk srekli tehdit altndadr. sraille bir rgt savayorsa srekli tehdit alglar ve srekli dinamik bir strateji belirlemek zorundadr. Ama devletler sakin durmak zorundadrlar nk devletler uzun yllar boyunca buralarda olacaklarn hesap eden yaplardr. Ben randa bunun yprandn gryorum. Eer Amerika bu blgede kendi lehine ie yarar bir ey baardysa burada bunu byk lde salamtr.
Gnll ajanlar var

Yani rana devlet gibi dnp hareket etmeyi unutturup rgt gibi davranmaya, reflekslerle hareket etmeye sevk ederek verecei en byk zarar vermitir... Ben byle demiyorum ama bu tr refleksler verdii dorudur. Ama rann bunu aabilecek potansiyeli de kesinlikle var. ran Dileri Bakannn Malatyadaki radar sistemiyle ilgili sadece devlet reisimizin ve benim sylediklerim resmi grmzdr eklindeki aklama bu potansiyele iarettir. Trkiye ok ak oynuyor. Trkiyenin bu etnik sekteryan tehlikeye kar aka sylediine, randan da ayn aklkta bir destek gelse bir orta yol bulunur. Ama ben ran ii hatt, Trkiye Snni hatt olduu yorumlarnn altnn bo olduunu dnyorum. Bunlar Batnn
ran devlet deil rgt refleksi veriyor

ran kkl ve tecrbeli bir devlet, zgveni gelikin de. Bat karsnda, Amerika karsnda duruu gcn kendinden aldn gsteriyor, gl olmak ve gl var kalmak iin de elinden geleni de yapyor. Hal byleyken ksa vadeli sekter bir politikaya yapmann kendisi iin de felaket olduunu gremiyor mu? Bu basit devlet akl niye ilemiyor?
62 | OCAK 2012
icat ettii ve grmek istedii senaryolar. Bu nevi yorumlar Trkiyede luzumlu-luzumsuz en fazla tketenler de zaten Batdaki en vr zvr ii-Snni hatt haber veya tartmalarn Trkiye ierisinde youn bir ekilde tketerek gnll ajanlk, tayclk yapyorlar. Bat, zerine para verse bizdeki yerli muhbir veya yerli tayc snfna girecek bu gnll ajanlar/tayclar kadar mezhepi tartmalarn Trkiyeye aktaramaz. nk Trkiyede devlet nezdinde veya toplumsal anlamda bu mezhepi siyasal izgiye ciddiye alnacak bir ekilde oturtabileceimiz bir siyasi pozisyon gerekten bulunmuyor. Ben Trkiyenin byle bir hatta oturabileceini pek ok sebepten dnmyorum, bu ok indirgemeci bir yaklam. Evet, daha ok Amerikan kaynaklar Trkiye ile ran iki rakip olarak kategorize ediyor ve aralarn bozmaya alyor nk Amerikallar Batllar bu blgede konumann baka hibir dilini bilmiyorlar. Ellerindeki tek kavram seti bu. Bir tek iiSnni bilirler, ran, Trk, Suudu bilirler ve biter. Siyasal kelime hazinesi Batnn bu blgeye dair, emin olun ift haneli rakamlara ulamaz. Dolaysyla byle konumak zorundalar, bir ksm cehaletten dolay ama toplamda perspektifleri stratejileri de bu ekildedir. armamak lazm ama bu tuzaa da dmemek lazm.
Baharndaki deiimle uyumlu. O deiimi de blgedeki halklar temsil ediyor. Gelecek de burada. Esas olarak deiimi adaleti isteyen halklarn ne dediidir nemli olan.
Camp David dzenini Araplar ykt

Teknolojinin kolaylatrcl, Trkiyenin rol modelliinin de etkisiyle blge halklar demokrasi, refah ve huzur istediler ve diktatrlerini indirmeyi de baardlar ama Arap corafyasnda ieklenen bu bahar zerine kra dmesi riski de var m? Malum, Ortadou halklar o kt ynetimler altnda ekonomik skntyla ba etmeye alrken eitimsiz, donanmsz, rgtsz ve tecrbesiz kaldlar. Bahar yaza evirmek, pratie aktarmak iin gereken entelektel hazrla, kadrolara, imknlara ne kadar sahipler? Soruyu byle sorduunuzda karnza kt bir tablo kar. Bu da sizi elikide brakr: Madem tablo bu kadar ktyd, halklar dzen kuramayacak, demokrasiyi derinletiremeyecek, sivil toplumu ekonomiyi gelitiremeyecek durumdaydlar, o halde nasl oldu da bu iktidarlar devirdiler? Buna olann olabileceine ihtimal bile vermiyorsanz ya bir komplo diyeceksiniz ya da demek ki orada bir potansiyel var. Onlar bu diktatrleri devirdiler, gerek olan bu. Ve 30 yllk Camp David dzeni ykld. Bunu grmemiz gerekiyor. Elbette ki skntlar var, olacak da ama bu irade orada var.
Trkiye karc deil ilkeli

Trkiye blgeye nasl yaklayor? 1) Teolojik dil kullanmyor. 2) Etnik sekteryan bir dil kullanmyor, kullanmayacan aka sylyor ve bunun tehlikelerine iaret ediyor. Dolaysyla Trkiyeyi alp Amerika ile ok farkl siyasal ekonomik ilikiler kurmu olan bir Suudi Arabistanla, Krfezle yan yana getiremezsiniz. Trkiye nevi ahsna mnhasr bir izgiyi anlatyor. O izgi bu etnik sekteryan krlmayla deil aksine Arap
Mbareksiz Mbarekizm denemesi

Bu ara dnem suistimale ok da ak bir dnem Elbette ki ama meseleye makro bakalm. Deiim kanlmaz ve bu devam ediyor. Bu halklarn orada dzeni yeniden kurabileceklerine yrekten inanyorum. Ama elbette ki deyecekleri bedeller var. Msr zerinden gidersek; kendi iindeki ok paral siyasi hayat olgunlatrmak durumunda Msr.
Kafa gz yararak da olsa, ay da srse, trajikomik sahneler yahut anlalmas imknsz bir sistemle de olsa seimler yaplm m Msrda, yaplm. Mahalli seimler Martta, cumhurbakan seimleri Maysta yaplacak m, yaplacak. Seimleri yapabilen iyi kt bir Msr var. Askeri vesayet kafay uzatsa da halk bunu sineye ekmiyor, hemen meydanlara dklyorlar ve bakn, bedel dyorlar. Msr blgesel dzeni sessiz sedasz yutacana dair herhangi bir iaret de vermiyor. Ben rolm oynayacam ve yeniden gl Msr ayaa kaldracam, diyor. srail elisi Msr terk etti. Camp Davide gre btn Ortadounun kalbi olan Msrdan bugne gelindi. Sknt var ve olacak ama ciddi bir deiim var. Bat eski dzenin yrmeyeceini biliyor, ama Mbareksiz bir Mbarekizm sreci yaayabilir miyiz diye bakyor. Mbarekizm srecine Batnn da, Suudun ve srailin de ihtiyac var. Msrdaki deiime aktan kar duran iki aktr bunlar zaten. Mbareksiz bir Mbarekizm olur mu diye beklediler, olmad. Zayflatlm bir Esatla yolumuza devam ederiz diye dnyorlard, imdi onun da kalmayacan gryorlar. Ama asl kabul edemedikleri ey 30 yllk Camp David dzeninin bundan byle olmayaca.
fazla ar abartl bir beklenti deil mi, Trkiye bunun altndan kalkabilir mi? Trkiyenin baarp baaramamas ayr bir konu ama bu Trkiyenin talebi deil sadece. Bu, blge halklarnn talebi, baarlacaksa blge halklar istedii iin olacak. Trkiyede burada dinamiklerden bir dinamik, pozitif bir dinamik olarak yer alacak.
Maliki igalin rettii aktr

nce Esad Trkiye iilerimize karyor dedi, sonra da Irak Babakan Maliki; Trkiye blgede felakete srkleyecek bir rol oynuyor. Bu aklamalar iinde bulunduklar iktidar alyla m ilgili yoksa onlar buna gdleyen baka faktrler de var m? kisi de var ama i ilerinden bahseden aktr igalin rettii bir lider, son tahlilde. Normal artlarda, seim kazanm bir aktr de deil, aleni ekilde baka bir lkeye, rana yaslanarak siyaset yaptn hissettiren, syleyen biri. Maliki 87 sandalye ald Irakiye hareketi 91 sandalye. inde bulunduu durumu herkes biliyor. Maliki herkesten daha iyi biliyor. Bu sorunun suhuletle zlmesi gerekiyor ve bu soruna bu kadar tahrik edici ekilde mdahale etmenin alemi yok. Bir denge zerine kurulmu bir Iraktan bahsediyoruz. Anayasas ve yaanan gelimelerin hepsi bunu vazediyor. Daha da kts siyaseten Lbnanlama eilimi gsteren bir durumdan bahsediyoruz ve bu da yaand. Irakta seimler yapld ve seim sonularn anlamsz klacak ekilde etnik sekteryan ablon dayatld, Lbnandaki gibi.
Daha az Amerika, daha az Camp David

Bundan sonra ne olaca sorusuna cevap verebiliyorlar m? Veremiyorlar. Buna Trkiye cevap vermeye alyor. Onun dndaki btn aktrler hem bu soruya cevap vermiyorlar hem biten dzenin daha kaotik ekilde srmesine yardmc olabilecek ya da bu dzen benzeri baka bir kaotik dzenin kurulmasn salayacak ekilde hareket ediyorlar. Ama bizim ihtiyacmz olan bu blgede, daha az Amerika, daha az Camp David. Kaosun iinden bir dzen kmas umuluyor. Trkiye de bu ideal iin abalyor. Lakin bu
64 | OCAK 2012
Lbnan Iraka model olamaz

Irak nasl Lbnanlat? Lbnanda ne yaparsanz yapn fark etmez, hangi pozisyona kimin hangi etnik dini sekter gruptan gelecei nceden bellidir. Irakta da byle oldu. Seim yapld ama Krt cum-
hurbakan, ii babakan, Snni meclis bakan gibi ok trajik, demokrasiyi, halkn taleplerini arzularn anlamszlatran kt bir ablon dayatld. Ama bunu Irak leinde devam ettiremezsiniz. Irak byk bir lke, demokratik srelerin ilemesi gerekiyor. Hibir aktr dier aktrlere galebe alacak lde ne siyasi derinlie, ne ekonomik, ne sosyal, ne de mezhebinin desteiyle ulaamaz. Bunlarn hibiri dieriyle ba edebilecek
bykle gce sahip deil, dolaysyla onlarn birbiriyle atmas sadece felaket getirir.
Maliki Saddamlayor
Maliki ne yapyor peki? Maalesef uzlatrc rol stlenmek, bir Irakl kimlii, daha iyi bir anayasa etrafnda Irak dzle karmak ve Amerika gibi bir fak-
trn ekilmesinden kaynaklanan boluu daha fazla kaosla deil dzenle doldurmak yerine en kestirme yolu seiyor. Saddamlama deil mi bu? Tabi, kendisine dnd nk. Dorudur yaslanabilecei bir hat var, destek alaca yerler var. Ama bunu yaptnz andan itibaren Erbil ile, Musul ile, Sleymaniye ile konuamaz; Badat ynetemez hale gelirsiniz. Sadece Tahran ile konuursunuz. Sadece Badat ile konuursunuz, Tahranla da konuamazsnz nk Tahran sizinle hiyerarik bir ilikiye girer. Peki, ran nasl bir Irak istiyor? rann resmi aklamalarn dikkate almak zorundayz ama tabi iin politik boyutu var. rann nasl bir Irak istedii ortada ama bu ran asndan da Trkiye asndan da felaket olur, u an yaanan gerginlik de var. Bu bir atmaya dnrse bu iin kesinlikle kazanan olmaz. Ama Trkiye de bu iten kaybetmez.
r neir oldu. Arapa konumaya balad. Ve Trk modernlemesinin o ok radikal primitif mdahalelerin byk ksm silinip atld. Alfabesi dahi radikal ekilde deitirilmi bir lke olarak Trkiye, 2011 senesinde Arap bakentlerinde Arapa konuabilecek aktrler retmemek zere icat edilmiti. Ama hikye Libyada ahadet Meydannda Arapa konuan Dileri bakan, Kahirede Arapa konuabilen bir Babakanla sryor. Ki o Babakan Kahirede laiklik zerine konuma yapan dindar bir babakan. O da ayr bir hikye ama son tahlilde btn bu radikal primitif Trk modernlemesi bunu karmamak zere ina edilmiti. Ama bu kt. Bu daha da derinleecek. Tarihle yeniden bir yzleme olacak, sosyoloji hafzasn tazeleyecek ve bir berraklama yaanacak ki yaanyor. u grlecek ki, bu corafyann organik bir paras Trkiye. Ayn zamanda blge de Trkiyenin bir paras. Snrlar getiiniz de dil fark da olmasa ayr bir yerde olduunuzu hissedemeyeceiniz kadar paras. Dolaysyla Trkiye deiiyor, deitiriyor. Sorduunuz nokta da evet PKK bir kilit noktasdr. Trkiye zerine bir bask oluturmaktadr bu. Burada da tercih Trkiyenindir. Trkiye Krt sorununu zemeyecek kadar kk bir lke deil. Krt sorununun nemli bir paras haline gelmi olan PKK da bu konuda son sz syleyecek kadar byk bir aktr deil. Yaadmz olaylar ne kadar trajik olursa olsun Krt meselesini zmekten yana bir irade var, devlet eski devlet deil, nemli hamleler var, anayasa sreci de iliyor.
Cumhuriyetin gayesi ve Arapa konuan bakan

Hrmzde sularn snmasyla grnen, tehditvari aklamalarn tesinde rann st ste yapt askeri tatbikatlarla gsterdii gayret de, ABD ve Rusyann askeri tela da bize bir ey diyor. te yandan bara yaklalyor denilirken son alt ay iinde PKK terrnn anlaml ekilde artmas da bir ey diyor. Yeni Trkiye bu corafyann kaderini deitirebilecek bir kimlikle ve vizyonla tebarz etmesine ramen PKKnn varl ve kullanlabilirlii nedeniyle corafya Trkiyenin kader izgisini bozabilme ihtimali de tayor ne yazk ki Trkiye blgeyi kesinlikle etkiliyor. Cumhuriyet tarihinde ilk defa olmak zere devletimiz blgeyle konumaya balad. Bunu iin aralarn harekete geirdi. Btn kurumlar, brokrasisi, siyasi yaps blgeyle tant, ha66 | OCAK 2012
PKK artk antropolojik bir sorun

PKK Ortadou siyasetleri ve Trkiye asndan nerede duruyor? PKK Krt meselesiyle ban kaybetmi, siyasi aktr olma zelliini de kaybeden antropolojik bir soruna dnmek zere.
Dadan PKKy siyasal metotlarla indirmenin imknszlat bir noktaya doru gidiyoruz. Dadan inemeyen, inmekten korkan, renilmi cehaleti olan silaha her seferinde bir mptela gibi sarlan, 2012 senesinde en iyi ihtimalle 1970lerde kalm anakronik bir siyasi dil ilevar olmaya alan, yalar 60 gemi insanlarn ynettii bir rgtten bahsediyoruz.
Barzani 36. paralelden kmaya alyor

Haimi krizinde de grld zere Kuzey Irak Krt ynetimi stratejisini Badattan ok Trkiyeye gre kurmu, siyasi olarak Trkiye ile ibirliini semi grnmekte yle mi, bunu bilmiyoruz. Ben kamplar oluturup siyasi aktrleri oralara yazmaktan srarla kanmaya alyorum. nk bunlar gereki deil. Sahaya indiinizde bunu ok ak gryorsunuz. Bunlarn her birine bir zne deeri vermek lazm, bunlar o siyasi tecrbeye sahip aktrler zaten. Haimi Erbile gitmise, Erbil Iraktaki bir gvenlik adas olduu iin gitmitir. Ayrca anlam yklemeyelim. Kuzey Irak Krt ynetimi Trkiyeye yakn olmak ister, ibirliine de girer. Ama onlarn da 36. paralel dnyasnda kalp kalmayacana dair bir karar vermesi gerekiyor. 36. paralel dnyas da nedir? Yllarca ran, Suriye, Rusya, Irak ve Trkiye arasnda hareket eden Krt hareketi ister istemez byle bir pozisyona dtler. Bu bir ayakta kalma rol. Krfez Sava sonrasnda 36. paralel tesinde Amerikann oluturduu gvenlik emsiyesi altnda yaadklar bir dnya var. Evet, o dnyada Saddamn bombalar yoktu ama kendilerinin de kurduu bir dzen yoktu. Gndelik hayatn nizama girmesini hari tutuyorum, o zaten beklenen eydi. 36. paralel dnyas, siyasal abra rol oynayan bir dnya. Abray, terazide bo kefeye koyarsnz ki dengeyi salasn. Israrla bu rol oynama-
ya alyor Kuzey Irak. Bak ekilirsem terazi darmadan olur diyerek. Bunu bir iki kere sylersiniz ama terazinin olmad ortamda ne yapacanz arrsnz. Bugn Krdistan Blgesel Ynetimi biraz o pozisyonda. Dengesizlie, kabilecek muhtemel kaosa, iyi kt oluturulmu dzenin bozulmasna oynayarak, bunun zerinden zmni bir tehdit siyasi rol oynayarak yapc uzun vadeli bir gce dnemezsiniz. Corafyanz da halknza mutluluk getirecek ve dzen kurucu bir aktre dnmek istiyorsanz daha yapc bir rolnzn olmas lazm. nk, bu bolua oynanan bir rol. Olmazsam u olur, gidersem bu olur Bunlarn hepsi doru ama bunlar sizin gelecek vizyonunuz olduuna iaret etmez, aksine gelecek vizyonu kuramayan aktrler srekli byle konuur. O yzden son dnemde Kuzey Irak blgesel ynetimi 36. paralel dnyasndan uzaklap gereki bir gelecek vizyonuna yaklam durumda. Bu da hayra alamettir.
PKK Ortadouyu doru okuyamyor

Kemal Burkay Meclis alt komisyonunda 2 bine yakn PKKlnn Esata destek iin Suriyeye getiini syledi, blgedeki liderlerden duyduunu aktararak. Siz blgeyi yakn takiptesiniz Bunu bilmiyoruz, Kemal Burkay bunu bilebilecek kaynaklara sahip mi, sanmyorum. Ama bildiimiz u. PKKnn Suriyede PYD diye bir rgtlenmesi var. PYDnin Suriyede yaananlara verdii tepki de u: Suriyede olanlar Hizbullah ve ran izgisinin bile dile getirmedii dzeyde aka destekliyorlar. hvan Baastan beter diyorlar. Bu geenlerdeki bir bildirilerinin balyd. Suriyede mahvedilmi bir sosyal yap, katledilmi bir toplum ve bir siyasal mezarlk var. Hamada on binlerce insan ldrld, u an ldrlenlerin saysn bile bilmiyoruz. PKKnn bir Suriye sorunu olduunu biliyoruz. Esadtan yana takndklar tavr bile PKKnn Ortadouyu ne kadar okuyabildiinin gstergesi.
Geleneksel rana saldr haftas

Suriyeye mdahale hala masada. ran Dileri Bakan Salihi ile Davutolu grmesinden kt ekliyle ran nkleer mzakerelere balayacak gibi ama bu zemin de krlgan. Blgeye askeri mdahale olmas ihtimaline Trkiye direniyor, seenekleri artrmaya alyor lakin, olmas durumunda nasl bir tutum alacak, almal? ran meselesi biraz karmak. Ben buna geleneksel rana saldr haftas diyorum. rana her yl kresel olarak kutlanan bir haftalk bir saldr haftas var. Rutine bindi. Son iki senedir Atlantic Monthly dergisinde bir yaz kyor, btn dnya medyasna yaylyor, bir iki hafta tartmas sryor, sonra bitiyor. ran Batya mthi direnen rolne brnyor, Bat da ranla hesabmz greceiz demi oluyor, bir ey olmuyor ama bu byle senelerdir sryor. En son Hrmz hikayesiyle grdk. Konuyla ilgili sylediklerini bugne kadar bir kez bile yapmam olan taraflar sadece gerginlii trmandrdlar.
gstermitir. ran, Batnn unlar yap dedii her ey yerine getirmi ama ABD yan izmitir. Batnn sergiledii bir samimiyetsizlik var. Trkiye olumlu rol oynayacan deklare ediyor, yapyor da ama buradaki asl sorunun Batnn kararszl, samimiyetsizlii. Suriyeye askeri mdahale konusunda ne denebilir? Babakan Erdoan Esata iinde bulunduu durumdan kmas iin bir ip uzatmt, Esat onu ald boynuna geirdi, sallanp duruyor. Halk da sandalyeyi altndan ekmeye alyor. Rejim bir sistemden ok bir aileden olutuu, aile Suriyedeki Alevi aznla yasland iin byk sosyal marazlar douyor. Libyadaki gibi sadece bir aileye yaslansayd iler oktan baka bir noktaya giderdi. Suriyedeki aile hem halkn arasna ate drebilecek bir durumda olduu hem de aile kan dkerek iktidarda kalmak istedii iin baka skntlar var.
Suriye ne inin ne Rusyann umurunda

Trkiye, Suriyeye de mdahale olmasn diye abalyor fakat ille de olacaksa insancl kayglarla ve BM kararyla meru yollarla olsun istiyor. Ancak BM ihtimali Rusya ve inin BMdeki konumlar nedeniyle mmkn olmaz, devreye NATO girer, o zaman da Trkiye ya Fransa ve ngilterenin Libyadaki rol gibi bombac lke olmak zorunda kalr, bunu reddederse de yeni Suriyede etki ve sz hakkn kaybeder gibi bir senaryo yazlyor. Ne dersiniz? Speklasyon yapmam, sadece unu syleyeyim: Baas rejiminin yklmasndan dolay kimsenin zerine kt bir ey yapmaz. Fakat dardan yaplacak bir askeri mdahalenin her durumda ciddi bir maliyeti var. Trkiye bunu gryor ve ilerin bu noktaya gelmemesi iin urayor. Dier aktrlere gelince: Rusyann Suriye ile ilikisi askeri darbenin hemen ardndan balayan, souk
Amerika da memnun, ran da

Bu planlanan, istenen bir ey mi yani Planl m bilmiyorum ama bu tekrar eden bir ey. ki taraf iin de maliyeti olmayan bilakis faydac bir ey. Tabi bir de Rusya var ki o zaten bu trden Souk Sava geriliminlerinden ziyadesiyle memnun olmak durumunda. nk dorudan enerji cirolarna yansyor! Nkleer mesele de biraz buna benziyor. ran iin bu uluslar aras sistemin gndemine oturmak, uluslar aras sistemle bir ekilde konumak imknna dnm durumda. te yandan ran nkleeri silaha dntrebilir. Bunun reel politik ve jeopolitik analizleri yaplmal, ok ciddi riskleri var. Buradan bir hayr gelmez. Ama Bat nkleer mzakereleri balatrsa rann pozitif tutum sergileyeceini zannediyorum. Tahran Anlamas bunu
68 | OCAK 2012
sava denkleminde devam eden bir ilikisi var. Suriye silah almlarnn byk ksmn Rusyadan yapyor. Ama bizim, Rusyaya dair bir Libya tecrbemiz, ran tecrbemiz var. nkleer enerji mevzuunda krlma noktasna geldiinde Rusyann ran nasl akta braktn biliyoruz. Seyflislamn iler ciddiye bindiinde Rusyay ok aradn biliyoruz. Ayn Rusyann Suriye muhalefetiyle grtn de biliyoruz. Rusya asndan Suriye meselesi, bir Suriye meselesi deildir, hatta Rusya iin Suriye meselesi bir Ortadou meselesi bile deildir. Bat ile olan ilikilerinde kulland dinamiklerden sadece birisi ve enerji fiyatlarna katk salayan bir kriz dinamiidir.. O yzden Rusyann Suriye zerinden hesaplar kuracan, dertlenecei dnmek naiflik olur. in iin ise byle bir dinamik durumu bile yoktur. Bu koskoca bir abartdan ibarettir.
rinde Msr konuulurken moderatr ehveni er dedi. Dzeyi bu medyann. Yllarca Amerikadan ngiltereden tercmelerle idare ettiler. Trkiyede u an neredeyse btn Arap kanallarnn birer temsilcisi var ama haber ajanslarn dnda hibir medya grubunun ne Irakta ne Arap Baharnn olduu lkelerde devaml muhabiri yok. Toplamda medya kendi ilgisizliini halka mal etmeye alyor oysa halkta byle bir alg yok. 2007te bu konuda bir aratrma yapmtk, daha ne Arap Bahar olmutu, ne de Davos. Neyi bulguladnz o aratrmada? Ne resmi tarih anlaynn pompalad ne de medyatik cehaletin kprtt Araplara kar negatif alg yok, halkta. Halkn bir ksm hac ve umre vesilesiyle Arap dnyasna dair olumlu alg gelitirmi. Dini vesilesiyle gelitirmi. Yahut srf resmi grn pompaladnn yanl olacan dnp aksini gelitirmi. Halka kendinizi en yakn hissettiiniz kimler diye sorulduunda ikinci srada Araplar demiler. Azerbaycan da ilk sraya koymular ama dil birlii dolaysyla onun ok da orijinallii yok.
Trklerde Arap imaj ok iyidir

Bugn Trkiye devlet olarak politikasn deitirdi, komularyla tanmaya kucaklamaya alyor. Hlbuki kurulutan bu yana eitim sisteminin, resmi ideolojinin topluma belletmeye alt ey, Araplarn Osmanlya ihanetinden balayan bir dizi duygu alg nyargyd. Arap Bahar yaandnda da sevinle kark bir aknlk bile yaand. Siz neyle karlalyorsunuz? in asl ne biliyor musunuz? Ne Araplarda ne Trkiye toplumunda bu trden bir alg yok. Bu dediiniz toplumun en cahil kesimi olan medyada var. sim vermeyeceim ama Trkiyedeki okumu yazm herhangi bir vatanda bile, en azndan hvan- Mslimin ile ehveni eri birbirine kartrmaz. Trkiyenin nemli haber kanallarndan bi-
Ekmek, hrriyet ve onur iin

Yllardr Ortadouyu yakndan takip ediyorsunuz. Btn bu siyasi analizler, akllar fikirler dnda soruyorum. Blgede olup bitenler size ne hissettiriyor? Arap isyanlarnda ortaya kan iki slogandan birinde ekmek hrriyet ve onur dendi. Dierin de dzen yklacak. Ben bu sloganlar blgesel olarak okudum. Bunlar ok geni kitleler tarafndan dile getirilen ok gl talepler ve engellenmesi mmkn deil, o yzden ok umutluyum
Ekonomide 2012 Beklentileri

Trkiye ekonomisinin 2011 ylndaki baarl ekonomik performansnn ardndan gzler 2012 ylndaki gelimelere evrildi. Trkiye ekonomisine ynelik beklentiler olumlu olmakla birlikte, kresel ekonomideki gelimelere paralel olarak 2011e kyasla ekonomik gelimenin hz kesmesi bekleniyor. 2012 ylnda kresel ekonomiye ilikin beklentiler, Avrupadaki bor krizinin kresel byme zerindeki olumsuz etkilerinden tr hz kaybedecei dncesini pekitiriyor. Ekonomistler, Asya ekonomilerinin byme hzlarn kesmelerine ramen 2012de de kresel ekonomik bymenin motoru olacan ve AB lkelerini geride brakacan ngryorlar. Trkiye ekonomisinin ise 2012 ylnda yzde 4lk bir byme gstermesi tahmin edilirken, AB lkelerinin durumuna gre bu bymenin aa ynl revize edilecei bekleniyor.
Ekonomide 2012 Perspektifi

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 14 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
Avrupa Birlii (AB) lkelerinde devam eden bor krizi ve talep daralmas nedeniyle 2012de dnya ekonomilerinde durgunluun yaanaca beklentisi mevcuttur. Uluslararas Para Fonu (IMF) tarafndan eyllde yaymlanan Dnya Ekonomik Grnm Raporuna gre 2012de dnya ekonomisi iin tahmin edilen byme rakam yzde 4, gelimi lkeler iin yzde 1.9 ve Euro blgesi iin ise yzde 1e yakndr. Trkiye de, maalesef, AB lkelerinde devam eden bor krizi ve kresel ekonomide yaanan daralma nedeniyle oluan karamsar senaryolardan nasibini almtr. IMF, Trkiye ekonomisinin zayf sermaye girileri nedeniyle 2012de yzde 2, Ekonomik birlii ve Kalknma rgt (OECD) ise yzde 3 byyeceini tahmin etmektedir. Bu tahminler ve kresel ekonomide meydana gelecek tm olumsuz senaryolardan dolay, 2011de aklanan Orta Vadeli Programda (OVP), Trkiye ekonomisi iin yzde 4lk bir byme oran hedeflenmektedir. Tm bu ngrlere ramen, AB lkelerinde krizin devam ettii bu dnemde, Trkiye
70 | OCAK 2012
ekonomisi 2009un son eyreinden itibaren son 8 eyrek dnem boyunca kesintisiz bymeye devam etmitir. Dnya ekonomilerinde sermaye girilerini olumsuz ynde etkileyecek durumlar yaanmad srece, d talepte meydana gelecek zayflamaya ramen i talepte canllk nedeniyle ekonomik bymenin 2012de de devam edecei ve ngrlen rakamlardan daha yksek oranlarda gerekleecei beklenmektedir. unu da ifade etmek gerekir ki, Ekim 2010da aklanan OVPde 2011 yl ekonomik byme iin yzde 4.5 oran hedeflenmi, ancak 2011in ilk 9 aynda gerekleen rakamlara gre ekonomik bymenin yzde 8 zerinde gereklemesi gl bir olaslk haline gelmitir. Dolaysyla, Ekim 2011de aklanan OVPde 2012 iin ngrlen yzde 4 byme hedefi de rahatlkla alacaktr. Ekonomide kamu maliyesi alannda elde edilen baarlar sayesinde borcun ve bte ann GSYH iindeki pay Maastricht Kriteri altnda kalmtr. 2012de AB tanml genel devlet bor stokunun GSYHya orannn, yzde 37 ile yzde 60 olan Maastricht Kriterinin altnda gereklemesi beklenmektedir. Dier
tik konumu nedeniyle Avrupa ve Ortadou pazarlarna yakn olmas ve Asya lkelerine nispeten kk miktarlardaki taleplere daha kolay ve hzl cevap verebilmesi Trkiyenin kresel ekonomik krizden avantaj salayabilecei beklentisini ykseltmitir. Bununla beraber, Trkiye ekonomisinde cari ak miktarndan ok, cari an finansman, yani kredi kanal daha nemli hale gelmitir. AB bor krizi nedeniyle,Avrupa Merkez Bankasndan piyasalara nemli miktarda likidite enjekte edilmektedir. Tabi ki, buradaki en nemli nokta piyasalara enjekte edilen likiditenin bankalar arasnda dolama katlp katlmayaca ve bu likiditeden Trkiye ekonomisinin yararlanp yararlanmayacadr. Eer Trkiye piyasalara enjekte edilen bu sermaye bolluundan yararlanr ise cari an finansmannda sknt yaamayacaktr.
yandan, bte ann GSYH iindeki paynn ise yzde 1.5 ile yzde 3 olan Maastricht Kriteri altnda gerekleecei tahmin edilmektedir. Kamu maliyesinde gerekleen bu baar, AB lkelerinde devam eden bor krizinin olumsuz etkilerini bertaraf etme ve geni manevra alan bulma imkn salamtr. Ayrca, dk bte a ve kamu bor yk nedeniyle, 2012de enflasyonun dmesi ve dolaysyla TLde daha az deer kayb yaanmas beklenmektedir. AB lkelerinde ve Trkiye ekonomisinde iktisadi faaliyetlerin yavalayaca beklentisi ve dviz kurlarnn dengeye gelmesi de 2012de enflasyonun tek haneye dmesine katk salayacaktr. 2011de ekonominin en nemli problemlerinden bir olan cari an GSYH iindeki orannn 2012de decei ngrlmektedir. 2011de kur oranlarndaki oynaklk ihracat artrarak hem cari an dmesine hem de i ve d talebinin dengelenmesine katkda bulunacaktr. nk dvizin serbest piyasada belirlenmesi ve herhangi bir kstlama olmadan TLnin deer kaybetmesi Trkiye ekonomisinin rekabet gcnn artmasnda nemli bir faktr olmutur. Dier yandan, Euro blgesi iinde bulunan lkelerin bor krizine ramen Euroda kalmalar ve AB lkelerinin arasnda mali entegrasyonu glendirmek iin Avrupa anlamalarnn deitirilmesi gibi nlemlerin ksa srede hayata geirilmemesi, mevcut durumu Trkiye lehine evirmitir. Ayrca, Trkiyenin jeopoli-
2012 iin ngrlen tm olumsuz senaryolara ramen ekonomik bymede ok keskin bir d yaanmadan byme dinamiinin devam edeceini sylemek mmkn.
Sonu olarak, 2012 iin ngrlen tm olumsuz senaryolara ramen ekonomik bymede ok keskin bir d yaanmadan byme dinamiinin devam edeceini sylemek mmkndr. Bunun yan sra ekonomide retimin istikrarl olmas iin; yurtii retimde verimlilik artnn salanmas, katma deeri yksek rnlerin retimine ncelik verilmesi, ekonomik bymeyi kstlayan tasarrufun artrlmas ve rekabet gc yksek sektrlere odaklanlmas gibi temel sorunlara zm bulunmas gerekmektedir
Ekonomide 2012 Beklentileri | 71
Hrant Dink Cinayeti Davas Karar

Agos Gazetesi Genel Yayn Ynetmeni Hrant Dinkin 19 Ocak 2007 tarihinde gazetesi nnde ldrlmesi davasna bakan stanbul 14. Ar Ceza Mahkemesi, 5 yl sonra verdii kararnda cinayette rgt balants olmadna hkmetti. Mahkeme, tutuklu sank Yasin Hayalin, arlatrlm mebbet hapis cezas dnda, yazar Orhan Pamuku tehdit etmek suundan 3 ay ve ruhsatsz silah bulundurmak suundan da 1 yl olmak zere toplam 1 yl 3 ay hapisle cezalandrlmasn kararlatrd. 17 Ocak gn aklanan karar kamuoyunda tartmalara neden oldu.
Devletin Operasyon Gelenei ve Dink Karar

Yorum | HATEM ETE | 28 Ocak 2012 | Sabah Perspektif
Trkiye, toplumun farkl unsurlarnn katlmyla igalden kurtarlmasna ramen, siyasal rejimini halkn katlmyla ve halkn istekleri dorultusunda ina etmedi. Siyasal rejim, asker, sivil brokrat ve aydnlardan oluan ve daha sonra Kemalist ismini alan kadro eliyle kuruldu. Bu kadro, kurtulu savanda, gsterdii etkin liderlikle zaferin kazanlmasna salad katknn avantajn yedeine alarak, nce alternatif btn siyasi aktr ve gelenekleri tasfiye etti, ardndan da, iki yzyllk modernleme geleneinin en otoriter formunu hayata geirmesini kolaylatracak bir rejim ihdas etti. Kemalist kadro, kurduu otoriter rejimle gelebilecek muhtemel direnleri bertaraf edecek gvenli bir alan oluturduktan sonra, dnemin sosyolojik gerekliiyle rtmeyen radikal bir ulus ina srecini hayata geirdi. mparatorluk bakiyesi olduu iin oulcu bir etnik, dini ve mezhebi yapya dayanan toplumu homojenletirmek ve Trk unsuruna dayal sekler bir ulus ina etmek zere,
72 | OCAK 2012
nce, lkenin demografik haritas deitirildi. Tehcir, tenkil, mbadele ve iskn politikalaryla lke iindeki gayri Mslim nfus azaltlrken Mslman nfus arttrld. Ardndan, Trkiye Cumhuriyeti snrlar ierisinde tarih boyunca en yksek younlua ulam Mslman nfus, laiklik ve milliyetilik politikalaryla Trklemeye zorland. Farkl etnik ve dini yapdaki unsurlarn varl inkr edildi, btn kesimler Trkl benimsemeye zorland. Bu tektipletirici, otoriter politikalara ynelik direnler ve isyanlar sert ve kanl bir ekilde bastrld.
Devletin siyasi provokasyonlar
Kemalist kadro, toplumsal tabana sahip olmayan rejimi bir taban sahibi klmak, varln mevcut rejimin srdrlmesine borlu kesimler oluturmak, rejime kar kesimleri sindirmek ve beka kaygs-korkusu zerinden bir birlik duygusu oluturmak zere, kendi halkna dmanlk etmekten, toplumsal kesimleri kar karya getirerek toplumsal bar zedelemekten ekinmedi.
Toplumun etnik, dini, mezhepsel ve siyasal haritas incelendi, etkili hedefler belirlendi ve bu hedeflere operasyon dzenlendi. Cumhuriyet tarihi boyunca dnemin ncelikleri erevesinde, Krt-Trk, Alevi- Snni, laikeriat (anti-laik), komnist-lkc, solcusac kartlklar beslendi, radikalletirildi ve attrld. Toplumsal atma, toplumsal destee dayanmayan aznlk rejiminin varl srdrmesine, dzen tesis edici bir iktidar oda olarak gcn korumasna yol at. Devlet, toplum nezdindeki tehlike algsn glendirmek ve kendisi etrafnda bir kenetleme salamak zere, kendi taraftarlarn, z evlatlarn, sadk destekilerini ldrmekten geri durmad. Devletin bu i grme tarz, teden beri bilinmesine ve korunakl mahfillerde fsldanmasna ramen, ilk olarak 1990larda toplumsal duyarlla kavutu, AK Parti dnemindeyse somut verilerle adli kovuturmalara tabi tutuldu. 1960tan beri, anayasal bir statyle siyaseti denetleme imtiyazn srdren Kemalist aznlk, AK Parti dne-
minde, olumasna bizzat kendisinin vaziyet ettii belli fay hatlarn tetikleyerek siyasi iktidar alamaz hale getirmek ve vesayet dzenini srdrmek zere, canhra bir acelecilikle malum i grme tarzn harekete geirince ak vermeye balad.
Trkiye yzyllk karanlk siyasi operasyon dosyalarn ap yzleme cesareti ve iradesi gsteriyorken, yeni karanlk dosyalar oluturamaz.
Ykselen kamusal duyarllk
AK Parti kendisini hedef alan hukuk d operasyonlar aa karp adalet nnde hesap vermek durumunda braktka, gemiteki siyasal provokasyonlar daha net bir fotorafa kavutu. Hukuk d glerle mHrant Dink Cinayeti Davas Karar | 73
kllenmeye terkedilen operasyonlar, bugn, kararllkla gn yzne karlyor. Zamann ruhu, hibir hukuk d siyasi operasyonun karanlkta kalmayaca, devletteki bir aznln iktidarn korumak zere toplumsal fay hatlarn tetiklemeyecei bir sreci destekliyor. Mevcut siyasi iktidar, gelimelerin zamann ruhuna uygun bir srete yol almaya devam edeceini kararllkla vurguluyor. Birok somut gelime de bu sreci doruluyor. Ancak, geen hafta verilen Hrant Dink karar, ne hkmetin kararllk beyanlaryla, ne de zamann ruhuyla rtyor. Trkiye yzyllk karanlk siyasi operasyon dosyalarn ap yzleme cesareti ve iradesi gsteriyorken, yeni karanlk dosyalar oluturamaz. Gemiini temize eken Trkiye, gelecee yeni karanlk dosyalar devredemez. Eski atmalarn kurgusal ynne ahitlik ederek toplumsal barn yeniden tesis eden Trkiye, yeni atmalarn tohumunun atlmasna gz yumamaz. Ksacas, zamann ruhu ve Trkiyenin gelecei, gizlemek yerine aa karmak, ayrtrmak yerine birletirmek zerine ina ediliyor. Nitekim kamuoyunun Dink kararna ynelik tepkisi, siyasi iktidar szclerinin karardan duyduklar rahatszl ifade etme ihtiyac duymas ve babakann teminat anlamna gelen kararllk mesaj, Trkiyenin geleceine kmsenemeyecek katklar sunduu gibi, karanlktan medet uman aznla da uyar niteliindedir
cadele ve alm politikas, toplumsal fay hatlarnn dondurulmasna ynelik bir kamusal duyarll da salad. Kemalist aznln, hareket kabiliyeti daraldka, toplumsal barn tesis edilme imkn da artt. Cumhuriyet dnemindeki, belli bal siyasal operasyonlar, tek tek konuulmaya, aratrlmaya ve kamu vicdannda yarglanmaya baland. Babakann Dersim dolaysyla devlet adna zr dilemesi ve arivleri amas, gemile yzleme srecini cesaretlendiren bir etki salad. 12 Eylln darbeci generalleri hukuk nne karld. 1990lardaki faili mehul cinayetler ve gayri meru ilikiler, tekrar ve daha etkili enstrmanlarla gndem oluturmaya balad. Birok olayla ilgili itiraflar ve kazlar, hukuki soruturmalara somut deliller salad. Daha nce, gndeme gelen, kulaktan kulaa fsldanan, konuulan ama ispatlanamayan dolaysyla da kovuturulamayan ve brokrasinin karanlk dehlizlerinde
74 | OCAK 2012
ABDde Bakanlk Seimi almalar

ABD seimlerinde Demokrat Parti bir nceki seimi de kazanan Barack Hussein Obama ile bakanlk yarna girerken, Ocak 2012 itibaryla Cumhuriyetilerin bakan adaynn kim olaca henz belli olmad. Obama dnemi Amerikan d politikas, seim kampanyalarnn en nemli mevzularndan biri haline geldi. Sa semen kitlesinin oyunu hedefleyen Cumhuriyeti adaylarn seim stratejilerinde gze arpan en nemli husus, Obamann ran, srail ve Irak stratejilerini eletirmeleri oldu. Obama ynetiminin izledii d politikann sraili blgede yalnzlatrdn ne sren Cumhuriyeti adaylar, Bakan Obamann rana kar atmas gereken sert admlar atmadn ve bu durumun ABD ve srailin gvenliine geri dnlmez bir ekilde zarar verdii tezlerini savundular.
Cumhuriyeti Adaylarn D Politikas

Yorum | KILI BURA KANAT | 20 Ocak 2012 | Zaman
Her ne kadar bundan nce bata Herman Cain olmak zere baka adaylar da d politika konusunda birbiri ardna amlar devirmi olsa da Perrynin tartma sonrasnda katld programlarda sylediklerinin arkasnda durmas ve bir anlamda yapt ithamn altn doldurma ura, imdiye kadar ok sk grlm bir durum deil. Perrynin Trkiye hakkndaki negatif dncelerindeki bu srar, tribnleri hedef alan bir strateji mi (ve yleyse o tribnlerde kimler var) yoksa Perrynin inanarak destekledii dnceler mi imdilik kimse bilmiyor. Ancak bu durum, ister istemez Cumhuriyeti Partinin d politikas konusunda ciddi soru iaretlerinin ortaya kmasna yol ayor. Amerika Birleik Devletlerinde bakanlk seimlerine bir sene kala bir yandan Bakan Obama, Amerikan d politikasnda ciddi deiimlerin altna imza atarken Cumhuriyeti Parti de Obamann karsna karaca aday semeye alyor. Getiimiz eyll aynda Dileri Bakan Clintonun Foreign Policy
makalesini mteakiben resmen uygulamaya konulan Asya-Pasifik stratejisinden sonra aralk aynda Iraktan ekilen ve tm bask ve taleplere ramen Suriye konusunda fazla aktif rol oynamak istemeyen Obama ynetimi imdi de yeni bir savunma stratejisini hayata geiriyor. Bu d politika gelimelerine ve Obama ynetiminin uygulamaya koyduu savunma stratejilerine hazrlksz yakalanan Cumhuriyeti Parti bakan adaylar ise durumu lehlerine evirmek iin tek yolun ahinlemekten getiine inanma benziyor. imdiye kadar yaanan d politika tartmalar Ron Paul hari dier tm adaylarn sa semene mesaj verme yarna dnm durumda. Bu yar srasnda Cumhuriyeti adaylarn tehditlerinden nasibini almam bir lke ve toplum neredeyse kalmad. Geride braktmz alt ay akn zaman diliminde gerek d politika konusunda adaylarn yapt konumalar ve verdii demeler gerekse kampanya siteleri Cumhuriyeti adaylarn d politika konusunda ciddi proABDde Bakanlk Seimi almalar | 75
jeleri olmadn ortaya karyor. ine kar ticari sava ilan etme sz veren Mitt Romney, lkedeki Mslmanlar olaan pheli ilan edip terrle mcadelede Mslmanlarn mercek altna alnmasn isteyen ve dahas Orta Amerikadaki militan sosyalistler ile radikal slamclarn birleip Amerikaya kar eylem yapabileceini savunan Rick Santorum ve Trkiyeyi NATOdan atma konusunda kararl grnen Rick Perry, d politika meselelerinde adaylarn ar sa oylar iin yarrken dtkleri durumu gzler nne seriyor.
Cumhuriyetilerin Ortadou algs
Adaylar arasnda yaanan dk younluklu ancak derin gr ayrlklar ieren tartmalar, baz durumlarda Cumhuriyeti adaylar arasndaki fikir ayrlklarnn herhangi bir Cumhuriyeti aday ile Obama arasnda olabilecek kadar byk olduunu gsteriyor. Baz adaylarn d politika konusunda yeterince hazrlkl olmamalarnn yannda Cumhuriyeti Partiyi bu meselelerde zor duruma dren bir baka sebep de imdiye kadar Cumhuriyetilerin en iddial olduu alan olan ulusal gvenlik politikalar ve zellikle de son on senedir d politika ve gvenlik stratejilerini zerine ina ettik-
leri terrle mcadele konusunda Bakan Obamann olduka baarl bir performans sergilemi olmas. same bin Ladin ve El Kaidenin lider kadrosunda bulunan birok ismin Obama ynetiminin iktidarda olduu bir srete ve izlenilen yeni taktik ve stratejiler sayesinde ldrlmesinin Cumhuriyeti adaylarda yaratt etki aka grlebiliyor. Bundan nceki iki bakanlk yarnda sklkla zerinde durulan ve 2004 seimlerinin hemen ncesinde yaynlad kaset mesaj ile seim kampanyalarnda gndemi oluturan Bin Ladin ve El Kaidenin ismi artk hemen hemen hi anlmyor. Ayrca NATOnun Libya operasyonunda gstermi olduu baar ve Amerikann fazla masrafa girmeden ve askerlerinin hayatn tehlikeye atmadan iin iinden km olmasnn yaratt zafer havas, d politikay bu sefer Demokrat ynetiminin gl olduu alana evirmi durumda. Dahas Cumhuriyeti adaylar her ne kadar Amerikann Iraktan ekilmesini eletirse de bu kararn kamuoyu tarafndan olduka olumlu karlandn gz nne alarak, bu konuda fazla seslerini ykseltmemeyi tercih ediyorlar. Bu sebeple Cumhuriyeti adaylar ulusal gvenlie ait alanlarda operasyonel ve asker meseleleri bir kenara brakarak tart-
76 | OCAK 2012
may Amerika iinde terrle mcadele konusunda uygulanacak polisiye metotlar zerine younlatrm durumda. 11 Eyll sonrasnda terrle etkin mcadele edebilmek iin geirilen Patriot Actin [Vatanseverlik yasas] sresinin uzatlmas konusunda Ron Paul ile dier adaylar arasnda yaanan tartma, waterboarding (tutuklunun balandktan sonra yznn bir bezle rtlp su dklerek yaplan bir ikence) olarak bilinen sorgulama metodunun ikence olup olmad ve terr sanklarnn sorgulamalar srasnda bu yntemin kullanlmas konusundaki yaanan fikir ayrlklar ve havaalanlarnda gvenliin salanmas iin hangi etnik ve din gruplarn filenmesi konusundaki meseleler ne kan maddeler arasnda yer alyor. Cumhuriyetilerin bu seimdeki El Kaidesi, ran. zellikle Birlemi Milletlere bal Atom Enerjisi Kurumunun raporu ve rann Hrmz Boazn gemi geiine kapama tehdidi sonrasnda daha da sk gndeme gelmeye balayan mesele, Obamann d politika ve gvenlik meselelerindeki en zayf noktas olarak grlyor. Cumhuriyetilerin neredeyse tamam Obama ynetimini ran konusunda fazlasyla yumuak ve yava davranmakla sularken sa semene birbirinden sert nlemler vaat ediyorlar. Romney, nkleer silaha sahip bir rann Amerika ve dnya gvenlii iin Souk Savan sona ermesinden bu yana ortaya kan en byk tehdit olaca grnde. Romneye gre Amerikann bu noktada yapabilecei en akllca i, bir yandan ekonomik yaptrmlar uygularken dier yandan da randaki rejimi devirmek iin muhalifleri desteklemek olacak. Temsilciler Meclisi eski szcs Gingrich ise ran bazen Nazi rejimine bazen de Sovyetler Birliine benzeterek ranl bilim adamlarn ldrmenin de dahil olduu bir dizi gizli operasyon ile rann nkleer silah retemez hale getirilmesini neriyor. Santorum ise bu tip yaptrmlar ve operasyonlara yeterli zaman
olmad iin tpk srailin Irak ve Suriyedeki nkleer tesislere yapt gibi yine srailin destei ile randaki tesislere ynelik cerrahi mdahalelerde bulunmaktan yana. Buna karlk Cumhuriyetilerin aykr aday Ron Paul ise ran ile ilikilerin dzeltilerek sorunun zlmesi fikrinde olduka srarc. ranla mcadele ile birlikte Cumhuriyeti adaylar iin Obama ynetiminin d politika konusundaki bir baka falsosu ise Obamann srail meselesindeki tavr. Yine Ron Paul haricinde tm Cumhuriyeti adaylar Obamann sraili yalnz brakt ve srailin ne pahasna olursa olsun savunulmas konusunda hemfikir. Ayn adaylar Obamann sraile yerleimlerin durdurulmas konusunda yapt basky iddetle eletirerek Amerikann byle bir hakk olmadn ve srailin kendi topraklarnda ne yapacana ve nereyi bakent yapacana kendi karar vermesi gerektii grndeler. u an kamuoyu aratrmalarnda en nde olan Romney, ilk uluslararas gezisini sraile yapmay vaat ederken, Rick Perry de Trkiye hakknda sylediklerinin arkasnda Trkiyenin srail ile yaad krizin yer aldn saklamyor. Her ne kadar biroklar tarafndan adaylarn bu sylemleri ve ekranlar karsnda verdikleri demeler kampanya srecinin bir paras olarak deerlendirilip i politikaya ynelik mesajlar olarak kabul edilse de sylenilen szlerin Amerika dnda ve seimlerden sonra yarataca etki olduka nemli. zellikle d politika ile i politika arasndaki ayrmn gittike belirsizletii ve verilen mesajlarn her yere ve herkese ulaabildii bir dnemde adaylar bakan seilmeleri durumunda seim sonrasnda d politika meselelerinde seim kampanyalarnn hayaletleriyle mcadele etmek zorunda kalabilirler. Zira imdiye kadar sylenenler gsteriyor ki, nseimi kazanmaya alrken dnyay kaybetmek ok muhtemel
ABDde Bakanlk Seimi almalar | 77
Insight Turkeyin Ocak-Mart Says Yaynda

Insight Turkeyin Ocak-Mart 2012 saysnda ne kan makalelerin balklar yle sralanyor: September 11, 1683: Myth of a Christian Europe and the Massacre in Norway, ener Aktrk | A New Deal for Arab People, Francis Ghils | Why Turkey Needs a Post-Kemalist Order, hsan Da | Turkeys Search for a New Constitution, Ergun zbudun | The Constitutional Challenges in PostMubarak Egypt, Mahmoud Hamad | Heading Towards the Defining Moment in Cyprus: Public Opinion vs Realities on the Ground, Ahmet Szen | Turkey in the Balkans: Taking a Broader View, Dimitar Bechev
Towards A PostKemalist Turkey?

Insight Turkey | Editr: HSAN DAI | Ocak- Mart 2012
The year 2011 left a new Middle East in its wake. People power has toppled powerful authoritarian regimes in Tunisia, Egypt and Libya. What will emerge out of the so-called Arab Spring remains to be seen though. While celebrating the first anniversary of their revolutions Tunisians and Egyptians are still far from certain about the prospect for a consolidated democracy in their respective countries. However, despite some skepticism expressed here and there democratic experimentation has already started in the post-revolutionary Tunisia and Egypt with elections taking place without claims of fraud. The results have confirmed the expectations that pro-Islamic political parties would perform well at the ballot box. In Tunisia the Ennahda, led by Rashid Ghannushi, and in Egypt the Freedom and Jus78 | OCAK 2012
tice Party, an offspring of the Muslim Brotherhood, both received around 40 per cent of the votes, well ahead of their opponents. It appears that the Arab Spring has presented an opportunity for Islamists. Yet, I think it also places a test before them. How they perform will determine the prospect for competitive politics in the Arab world. Used to being excluded and oppressed by authoritarian regimes in their countries Islamists will now have to withstand the test of power. Once in power will they remain committed to and respectful of democratic institutions and processes? If we can say yes, then, the Islamists will disprove the old Orientalist clich that under an Islamist government it will be one man, one vote, one time.
It is indeed a challenge for Islamists to adapt themselves to the new circumstances of power and responsibility. Political Islamism was popular as an opposition movement. As such,they could freely criticize the regimes without having to offer alternatives to solve the problems of the people. With the Arab Spring the Islamists now face, at least in Tunisia and Egypt, a new reality. They have been freed from governmental oppression. Now they are in a position to express their ideas and appeal to the masses with a positive agenda, not just a series of criticisms directed against the ruling regimes, as in the old days. So, they have to develop reasonable programs and come up with sensible projects to address their countries woes. They must move beyond merely criticizing their authoritarian regimes and asserting that Islam is the solution. Thus, the Islamists in the region face their first serious challenge. Will they be able to deliver what they promise? This is the question. In the opposition they could be radical and uncompromising. When they are in power, whether governing by themselves or sharing this duty with others through coalition governments, the political terrain will look fundamentally different. Responsibility in government requires meeting demands and delivering services. What is also bound to change under governmental responsibility is the radicalism of the Islamists because the search for producing services will make them more pragmatic and force them to compromise. This is so because people who bring the Islamists to power will not be satisfied by radical rhetoric; they will ask for concrete achievements, improved services, more freedom, and a better life. After all these were the motives behind the revolutions.
So, as the Islamists get closer to forming governments through democratic means, which is the case in Tunisia and Egypt, they must moderate their discourse, embrace non-Muslim social groups, and appeal to the West. In this context the performance of the Justice and Development Party (AK Party) of Turkey can potentially be very instructive to the Islamist movements in the region. They should study and understand the AK Partys transformation into a post-Islamist political entity, which enabled it to win three consecutive elections in Turkey. The success of the Arab Spring will be measured by the extent to which peoples power is institutionalized in the form of democracy. This requires integration of the Islamist movements into the democratic process, which in turn requires that the Islamists transform their political language and strategies to adopt the democratic rules of the game. These and other issues of transition like drafting a new constitution, regulating civilmilitary relations, and managing regional politics in a new environment will be discussed in Insight Turkeys Second Annual Conference to be held in Cairo on January 29 and 30, under the general topic of Debating the New Middle East. In the Cairo conference we will also be launching an Arabic edition of our journal, Rouya Turkiyyah. Thereafter, analyses published in Insight Turkey will be accessible to Arabic speaking academics, intellectuals, and professionals. We hope Insight Turkey with its English and Arabic editions will continue to contribute to the accumulation of knowledge and analyses on Turkish politics and regional developments.
InsightTURKEYN TurkeyinOCAK-MART Ocak-MartSAYISI SaysYAYINDA Yaynda | 79 INSIGHT
02
ubat
UBAT 2012
01 02
Babakan Erdoan, partisinin Geniletilmi l Bakanlar Toplantsnda yapt dindar genlik yetitireceiz aklamasyla tartma balatt. Msrn Port Said kentinde bir futbol ma sonras kan olaylarda, 74 kii yaamn yitirirken, 1000den fazla kii yaraland. Kuveytte parlamento seimleri yapld. 50 sandalyeli parlamentonun 34 sandalyesini slamclar ve liberallerden oluan muhalifler kazand. Trkiye statistik Kurumu, enflasyon sepetini gncelledi. Sepette gda ve alkolsz ieceklerin arl yzde 26.22 (nceki yzde 26.78), konutun yzde 16.44 (nceki yzde 16.46) olurken, ulatrmann arl yzde 16.73e (nceki yzde 15.15), giyim ve ayakkabnn arl yzde 6.87ye (nceki yzde 7.22), ev eyasnn arl da yzde 7.45e (nceki yzde 6.93) ykseldi. nsan Haklar zleme rgt (HRW), Suriyede gvenlik glerinin ocuklara ikence yaptn aklad. Dileri Bakan Ahmet Davutolu 3-5 ubat tarihlerinde 48. Mnih Gvenlik Konferansna katld. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinde (BMGK) grlen ve Suriyeye kar yaptrmlar ieren tasar Rusya ve in tarafndan veto edildi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Rusya ve inin vetosu sebebiyle BM Gvenlik Konseyinden karar kmaynca, Mnih Gvenlik Konferansnda Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov ile grt. Lavroz, Suriye konusunda zerimize deni yapacaz. dedi. BDP Genel Bakan Selahattin Demirta, BDP tarafndan stanbulda dzenlenen Krt Sorunu, zm Olanaklar ve calann Rol konulu konferansta yapt konumada, Bar, PKK ile devlet ya da hkmet arasnda diyalog ve mzakere ile gerekleecekse calann rolnn tanmlanmas lazm. calan bir realitedir. Krt sorununda bir muhataptr. mral sisteminin ortadan kaldrlmas lazm. calann bar srecine daha gl katk sunabilecei ortam hazrlanmal. dedi. Yunanistan, Meri (Evros) blgesinde kaak gmenlerin lkeye giriini engellemek iin, Trk-Yunan snrna tel rg yapmna balad. Fransz-Alman Bakanlar Kurulu, Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozy ve Almanya Babakan Angela Merkel bakanlnda Elysee Saraynda topland. Ortak basn toplantsnda konuan Sarkozy ve Merkel, Yunanistann ok fazla seenei yok. Onlardan istediklerimizi yerine getirmedii srece para sz veremeyiz. dedi. Filistinde Geici Birlik Hkmetine kimin liderlik edecei konusundaki ihtilaf sona erdiren anlama, Katar Emiri eyh Hamad Bin Halife El-Thani, Filistin Devlet Bakan Mahmud Abbas ve Hamas lideri Halil Meal tarafndan Katarn bakenti Dohada imzaland. Trkiye-Krfez birlii Konseyi 1. Forumu 6-7 ubat tarihlerinde stanbulda dzenlendi. stanbul zel Yetkili Cumhuriyet Savcs Sadettin Sarkaya MT Mstear Hakan Fidan, eski Mstear Emre Taner, eski Mstear Yardmcs Afet Gnein de aralarnda bulunduu 5 MT mensubunu KCK soruturmalar erevesinde pheli sfatyla ifadeye ard. Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafndan hazrlanan Trk Bankaclk Sektr Genel Grnm-Aralk 2011 raporunda, bankaclk sektrnn 2011 ylndaki krnn bir nceki yla gre yzde 10,3 azalarak, 19 milyar 847 milyon lira olduu akland. BDDK raporuna gre, sektrn aktif bykl de yzde 21 artla 2011 yl Aralk ay itibaryla 1 trilyon 218 milyar liraya ulat. Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov, amda Suriye Cumhurbakan Bear Esedla bir araya geldi. AB Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba, 7-8 ubat tarihlerinde Brksele ziyaret gerekletirdi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu beraberinde bir heyetle, 8-14 ubat tarihlerinde ABDye resmi bir ziyaret gerekletirdi. Yunanistanda koalisyonda yer alan siyasi parti liderleri, AB ve IMFden alacaklar 130 milyar Euroluk ikinci yardm paketi iin gerekli tasarruf tedbirleri alacaklarn taahht etti. Almanya Babakan Angela Merkel, Hristiyan Birlik Partilerinin (CDU/CSU) Meclis grubu toplantsnda, tm sorunlara ramen Yunanistana yardm edilmesi gerektiini belirterek, Yunanistann iflas etmesi durumunda, hibir ekilde kontrol edilemeyecek bir durumun ortaya kaca uyarsnda bulundu. MHPde muhalif hareket, parti genel merkezinin karsndaki pazar yerinde bir araya gelerek demokratik bir kongre iin parti ynetimine arda bulundu. Genelkurmay Bakanl tarafndan yaplan aklamada, Zap ve Hakurk blgelerinde tespit edilen blc terr rgtne ait iki hedef grubunun, Trk Hava Kuvvetleri uaklar tarafndan gece saatlerinde vurulduu bildirildi. Msrn bakenti Kahirede bir araya gelen Arap Birlii dileri bakanlar, Suriyeyle tm diplomatik ilikilerin kesilmesine karar verirken, Birliin BMye Suriye iin ortak bar gc kurulmas ynnde ar yapmasna onay verdi. rnakn Uludere ilesi Bestler Dereler blgesinde bir grup terriste ynelik olarak dzenlenen operasyonda, 2 asker ehit oldu, 3 asker de yaraland. Operasyonda 10 terrist de etkisiz hale getirildi. Yunanistan Parlamentosu, 130 milyar Euroluk yeni tasarruf paketini 199 evet oyu ile kabul etti. TBMM Adalet Komisyonu, MT mensuplar veya zel bir grevi ifa etmek zere Babakan tarafndan grevlendirilen kiilerin, zel yetkili ar ceza mahkemeleri kapsamndaki sularla ilgili soruturmalarnn Babakann iznine balanmasn ngren kanun teklifini kabul etti. Futbolda ike iddialar zerine alan ve aralarnda Fenerbahe Bakan Aziz Yldrmn da bulunduu 23 tutuklu 93 sankl dava, Silivri Ceza ve nfaz Kampusunda grlmeye baland.
03 05
06
07
08 09 10 11 12
13 14
82 | UBAT 2012
UBAT 2012
16
BM Genel Kurulu, Suriyede Esed rejiminin insan haklar ihlallerini ve iddeti knayan, iddetin derhal sona ermesini isteyen karar tasarsn, 137 oyla kabul etti. Arap lkeleri tarafndan hazrlanan ve Genel Kurula sunulan karar tasarsnn ortak sunucular arasnda Trkiye de dhil olmak zere 70den fazla lke bulunuyor. Gney Kbrs Rum Kesimine ziyaret gerekletiren srail Babakan Binyamin Netanyahu, GKRY lideri Dimitris Hristofyas ile bir araya geldi. Grmede, iki lke arasnda ekonomi alanndaki ibirliinin resmilemesi iin kararlar alnd. Dileri Bakan Ahmet Davutolu NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen ile bakanlnda yapt grmenin ardndan dzenlenen ortak basn toplantsnda, Trkiyenin hibir zaman herhangi bir NATO tesisinin herhangi bir nc taraf tarafndan kullanlmasna izin vermeyeceini belirterek, Hele bu srail olursa tutumumuz daha da net ve aktr. dedi. Babakan Erdoan, Makedonya Cumhurbakan Gyorgi Ivanov ile grt. Kuzey Iraktaki blgesel Krt Ynetimi Bakan Mesud Barzani, BDP ve DTK bakanlarnn da katld Mahabad Krt Cumhuriyetinin kurulu yldnm nedeniyle dzenlenen konferansta, artk Krtlerin haklarn elde etme zaman geldiini ve bu konuda karar almalar gerektiini syledi. BDP milletvekilleri, KCK operasyonlarn protesto etmek iin iki gnlk alk grevi yapma karar ald. Cumhurbakan Abdullah Gln talimatyla Hrant Dink suikastn aratran Devlet Denetleme Kurulu (DDK), raporunu tamamlad. in Devlet Bakan Yardmcs Xi Jinping, Cumhurbakan Abdullah Gln davetlisi olarak Trkiyeye geldi. Merkez Bankas Para Politikas Kurulu, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutulmutur. Merkez Bankas borlanma faiz oran yzde 5 dzeyinde sabit tutulmu; bor verme faiz oran yzde 12,5ten yzde 11,5e drld. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Meksikann Los Cabos kentinde dzenlenen G-20 Dileri Bakanlar Gayrresmi Toplantsnda, kresel barn ve gvenliin salanmas amacyla en az gelimi lkeler ile en gelimi lkeleri bir araya getirecek yeni bir giriim nerisinde bulunduunu belirtti. Euro Blgesi maliye bakanlar, Brkseldeki toplantnn ardndan, Yunanistana 130 milyar Euroluk ikinci kurtarma paketini onaylad. Trkiye hracatlar Meclisi (TM) tarafndan dzenlenen Trkiye-in Ekonomik ve Ticari birlii Forumunda bir araya gelen Trk ve inli irketler yaklak 1 milyar 400 milyon dolarlk ibirlii anlamasna imza att. Almanyada 8 Trk, 1 Yunan ve 1 kadn polis olmak zere rk saldr maduru kurbanlar ve Kln kentindeki bombal eylemde yaralananlar iin Berlinde anma treni dzenlendi. Trene, Cumhurbakanl grevine veklet eden Bavyera Eyaleti Babakan Horst Seehofer ve Babakan Angela Merkel de katld. Afganistandaki ABD ssnde Kuran- Kerim ve dier dini kitaplarn yaklmasnn ardndan kan silahl protestolar srerken, ABD Bakan Barack Obama, Afganistan Devlet Bakan Hamid Karzaiden zr diledi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Tunusta dzenlenen Suriye Halknn Dostlar Grubu Toplantsna katld. Libya Babakan Dr. Abdurrahim El Keib, Babakan Recep Tayyip Erdoann davetlisi olarak bakanlardan oluan bir heyetle Trkiye ziyareti gerekletirdi. CHP 16. Olaanst Kurultay, Ankara Arena Spor Salonunda gerekletirildi. Kurultaya 1247 delegenin 948i katld. Kurultayda 87 maddelik parti tznn 47 maddesinde deiiklik yapld. Suriye halk yeni anayasa referandumu iin sandk bana giderken, ordu birliklerinin bata Humus olmak zere eitli kentlerde srdrd operasyonlarda 31 kii hayatn kaybetti. AB dileri bakanlar, Srbistana aday lke stats verilmesinde anlat. Yemenin 33 yllk lideri Ali Abdullah Salih, grevini bakent Sanada gerekleen devir-teslim treniyle yardmcs Abdurabbu Mansur Hadiye teslim etti. Suriyede referanduma sunulan yeni anayasann yzde 89,4 ile kabul edildii akland. Abu Dhabi Veliaht Prensi ve Birleik Arap Emirlikleri Bakomutan Yardmcs eyh Muhammed Bin Zayed Al Nahyan, Babakan Recep Tayyip Erdoann daveti zerine 27-28 ubat tarihlerinde Trkiyeye bir ziyaret gerekletirdi. Fransa Anayasa Mahkemesi, Ermeni soykrm iddialarnn inkrn su sayan yasa tasarsn, yasann anayasaya uygun olmad, dnce ve ifade zgrlne aykr olduu gerekesiyle iptal etti. Trkiyenin Paris Bykelisi Tahsin Burcuolu dzenledii basn toplantsnda, Fransa Anayasa Konseyinin kararnn, 1915 olaylaryla ilgili Ermeni iddialarnn reddedilmesini su sayan yeni bir yasa hazrlanmas iin hibir ak kap brakmadn syledi.
17 19
20 21
22 23
24 25 26
27
28 29
Insight Turkeyin Ocak-Mart Says Yaynda UBAT 2012 | 83
Suriyede Sular Durulmuyor

Arap Baharnn en kanl yaand lkelerin banda gelen Suriyede talar yerine oturmad. Esad rejimi bir yandan aznlklarn desteini almaya alrken, te yandan byk lde kontrol elinde tuttuu Suriye ordusunu halka kar kullanmaya devam etti. Blgesel olarak rann, kresel olarak da Rusyann desteini arkasna alan Suriye ynetimine kar Bat lkelerinin herhangi bir aksiyon veya kararllk iermeyen yaklamlar deiim temal aklamalarla snrl kald. te yandan, blgesel stratejisini, 20 yy. diktatrlk anlaynda arnm bir Ortadou zerine kuran ve diktatrlk rejimlerinin daha fazla srdrlebilir olmadna inanan Trkiye, Esad ynetimine kar ak kartln ve muhalefete desteini srdrd.
Esadn Dayanaklar ve Son Kullanma Tarihi

Yorum | UFUK ULUTA | 4 ubat 2012 | Sabah Perspektif
1982 Hama Katliamnn zerinden otuz sene geti. 10 bin ila 40 bin arasndaki Suriyelinin Baba Esadn emri ve Amca Esadn eliyle katledildii Hama, Ortadounun en byk katliamlarndan biri olarak tarihe geti. Bu katliamla Esad ailesi, aznlk hkimiyetine dayandrd Suriye rejimini iddetle konsolide ederken; ounluk Suriye halk ise iddetle sindirilmenin yaratt malup
psikolojisi iinde yaamlarn srdrd. Yeterince kullanldnda iddetin ie yarad fikriyle hareket eden Suriye rejimi, on yllardr parti- asker-istihbarat lemesiyle, lkeye soktuklar iddet kltrn zihinlerde canl tuttu. Aradan geen otuz sene zarfnda iddet, rejimin hayatta kalabilme stratejisinin sacayaklarndan birisi olarak yerini korudu. Bugn gelinen noktada Suriye rejimi, gcn ve geleceini drt ana dayanak zerinden deerlendiriyor. ncelikle, rejim, Suriye ordusunun son raddeye kadar rejimle birlikte hareket edeceini hesaba katyor. Bunun temelinde, ordunun kilit noktalarna sistematik olarak yerletirilen ve rejime mezhep ve kan ba ile bal olan komutanlarn sadakatlerini sonuna kadar srdrecekleri dncesi yatyor. Olaylarn balad mart ayndan beri bu kilit isimlerin mevzilerini terk etmemesi de rejimin bu hesabn glendiriyor. Bu hesap ayn zamanda rejime
Suriye rejimi, muhalefetin yrtt tipik bir hak mcadelesini mezhepsel mcadeleye dntrmeye alyor ve bunu kendisi iin bir hayatta kalabilme stratejisi olarak kullanyor.
84 | UBAT 2012
Suriyede Sular Durulmuyor | 85
lefetin toparlanamamas iin ii bo diyalog arlar, Arap Birlii ile ibirlii grnts ve baz muhalif kesimlerle grme gibi stratejik hamleler yapyor. Son olarak iddetle beslenerek hayatta kaldn dnen rejim, mrnn sadece dardan gelecek bir iddetle sona ereceini dnyor ve bu noktada uluslararas toplumun Suriye konusundaki konsenss yokluundan istifade ediyor. Varlndan rahatszlk duysa da zgr Suriye Ordusunu kendisi iin varolusal bir tehdit olarak grmeyen rejim, aslnda bir d mdahaleden ekiniyor ama uluslararas toplumun u aamada d mdahaleye scak bakmamas Suriye rejimini cesaretlendiriyor. Dier bir deyile, rejim ve taraftarlar, d mdahalenin gndemde olmad, global lekte Rusyann ve blgesel lekte rann desteinin srd, arkasnda mezhep ve istikrar kanallaryla bir kesim Suriyelinin topland, muhalefetin olgunlamad ve iddet tekelini byk lde elinde tuttuu bir denklemde kendisini tehlikede hissetmiyor. Ne var ki rejimin g algs ile birlikte Suriye iindeki ve dndaki gelimeler, bu algnn ksa vadeli olmasa da orta vadede deimek zorunda kalaca sinyallerini vermektedir. Arap Birliinin nce kendi bana yrtt ardndan BMye devrettii ara yol bulma abalar bu gelimelerden birisi. Maksimalist rejimi ve baz muhalif kesimleri memnun etmeyecek olsa da Esadn grevi yardmcs Faruk el-araya devretmesi, geici bir ulusal diyalog hkmetinin kurulmas, yeni anayasann yazlmas ve serbest seimlere gidilmesi gibi maddeler ierecek bu ara yol Rusyann muhalefetine taklacak olsa da belki de nmzdeki en kansz zm olarak durmaktadr. Bununla birlikte rejim, Suriye muhalefetinin tm sorunlarna ramen bir modus viven-
Hama katliamnda olduu gibi muhalefet sindirilene kadar iddet kullanabilme ans tanmakta ve bir karlkl ypratma savana dnen Suriyedeki mcadelede rejimin eline gl bir koz vermektedir. Rejim ikinci dayanak olarak da mezhep ve sanal istikrar kartn elinde tutuyor. Kendisini zellikle Nusayrilerin ve ayrca Esad sonrasnda hedef haline geleceini iddia ettii aznlklarn gvencesi olarak ilan ederek bu kesimlerin desteini alan Bear, lkeyi daha da byk bir kaosa srkleme antajyla da ekmei istikrar olan tccar snfnn artl desteini alyor. Ordudan istihbarata, ebbihadan sradan halka kadar Suriyeli Nusayriler varolusal bir mcadele verdiklerini dnyor ve maalesef artk halka kadar inen bu anlay lkede mezhepsel atmay tetikliyor. Dier bir deyile rejim, muhalefetin yrtt tipik bir hak mcadelesini mezhepsel mcadeleye dntrmeye alyor ve bunu kendisi iin bir hayatta kalabilme stratejisi olarak kullanyor. nc olarak, Suriye rejimi muhalefetin gszlnden de kendisine g deviriyor. On yllardr siyaset yapamayan Suriyelilerin muhalif bir hareket oluturma ve birlikte hareket etme zorluklar rejimin hanesine kredi olarak yansyor. Rejim, sfr toplaml bir oyun olan rejim-muhalefet dengesinin rejim kefesini muhafaza etmeye alrken muha86 | UBAT 2012
di yolunda ilerlediklerini de hesaba katmak zorunda kalacak. Suriye muhalefeti her eye ramen geni bir tabana, yava da olsa gelien kurumsallamaya ve modern muhalefet aralarna sahip. Blnm de olsa genileyen taban ve gittike artan uluslararas meruiyeti yine ksa vadede olmasa da orta vadede muhalefeti rejim iin varolusal bir tehdit haline dntrecek. stelik darya yanstlmamaya allan ekonomik kriz de mezhep bayla deil de istikrarszlk endiesiyle rejime destek veren tccar snfn muhalefete kaydracak. lkede son bir senede yaanan muazzam devalasyon, temel gdalarn ve mazotun bulunmasndaki skntlar ve ekonomik yaptrmlar, rejimden muhale-
fete blok halinde kaymalara sebep olacaktr. Orta vadeli zmlerin makul olduu Suriyede, ordu ve mezhepsel siyaset Esad rejimine yolun sonuna kadar arka kabilecekken, g algsna dayanak tekil eden muhalefetin gszl, uluslararas camiann sessizlii ve istikrar simsarl gibi hususlarda tedrici gelimeler sz konusu olacaktr. Bu gelimeler artk kanlmaz olan Esad rejiminin son kullanma tarihini belki de d mdahaleye gerek kalmadan ne ekecektir. Maalesef Esad rejimi istemedikten sonra bundan sonraki deiimin kansz olacan ngrmek olduka zor. Yine de iddet d gelimeler meydana geldike dklen kann miktar azalacaktr
Assad Junk Bond and Baathist Market

Yorum | TAHA ZHAN | 10 ubat 2012 | Hurriyet Daily News
What will happen if Assad does not leave? This question began to be asked more often with the Russian and Chinese veto of the U.N. resolution that would allow intervention in Syria. This question also serves as the basis of another issue: What will Turkey do if Assad does not leave and if the Bath regime is not dismantled? How will Turkey get out of this quandary it has found itself in? Was it really rational to oppose Syria so blatantly when it houses so many of the regional problems? Since the world does not really seem willing to intervene, the Baath regime is likely to maintain its existence. Moreover, it has the continued support of Russia, China, Iran and the Maliki government. These ordinary and shallow statements seem rational and coherent on the surface. However, there are sound reasons why these statements and criticisms are common and shallow. They are common because they are the products of nonchalant and indifferent approaches. They are shallow because they
88 | UBAT 2012
are based not on the problem itself but on the different positions the involved actors and powers will take. And this leads to many errors. Nevertheless, these statements are effective criticisms because they have a media appeal. Their perceived support, even if on a tangent, of the third world resistance dreams is enough for these statements to find a wide audience. Who needs to think about what will happen if Assad does not leave is no other than those who stand behind the Baath regime. After the U.N. Security Council this situation has become even clearer. It is necessary to ask those who invested on a bond with no future such as the Assad regime in the collapsing market of Middle Eastern dictatorships whether they are celebrating a strategic victory in the aftermath of the U.N. Security Council decision or preparing for the disaster looming on the horizon. There is nothing to do for the Baath regime supporters, who find it difficult to explain it even to themselves why they invested in the
Assad bond, in the short run. They are regretting their stupidity behind doors while scrambling to legitimize the Assad regime, at least partially, in front of the cameras. This is not a policy they can maintain in the long run. When this is the current situation, producing disaster scenarios for Turkey over the question what Turkey will do if Assad does not leave is an approach that is not only incoherent but also one that tries to conceal the junk bond investments made on the Russian-Iranian axis. Clearly, in this current situation, the most important actor of the tensions experienced over Syria is the Baath regime. It is also the leading cause of any probable military intervention in Syria. No actor or state could have harmed Syria or carve the space for an external intervention more than the Baath regime. The only thing that will happen if the Assad regime in Syria is not overthrown is the con-
The only thing that will happen if the Assad regime in Syria is not overthrown is the continued political junk bond problem whose existence is extended slightly while its default risk is increased.
tinued political junk bond problem whose existence is extended slightly while its default risk is increased. Any probable default will certainly affect Turkey and the region. The Assad bond will do more than affect its holders; it will harm them. In fact, the probable disappearance of this bond they are holding belongs to 20th century Middle East dictators and Baathist regime market! That market is in the process of liquidation!
Suriyede Aktrler: Rejim, Muhalefet, Dini Yap ve Medya

Kim Kimdir | Editrler: UFUK ULUTA, SELN M. BLME | ubat 2012
Tunusta balayp Msra srayan ve btn Ortadouyu saran isyan dalgasnn son dura Suriye oldu. Her ne kadar bu lkelerin halklar baskc, adaletsiz rejimleri altnda yllardr ezilmek gibi ortak bir kaderi paylayor olsalar da her lke kendi i dinamiklerini tayor. Bu nedenle, isyann srad her yeni lkede gelimelere ve izleyen gnlerdeki srece ilikin salkl ngrlerde bulunabilmek iin, ncelikle o lkenin tarihinden kltrne, ekonomik ilikilerinden uluslararas ilikilerdeki yerine kapsaml bir okuma yapmak gerekiyor. Tarihsel bilgilere ulamak nispeten kolayken, asl sorun gncel i dengelerin takip edilmesinde yaanyor. Bunun ncelikli nedenlerinden biri bu bilgileri ieren yaz ve makalelerin Trke bir yana Arapa ve ngilizcede bile olduka kstl olmas. Bir dier nedeni ise olaylarn hzla patlak vermesinin bir neticesi olarak btnlkl bir ekilde siyasi dengeleri dorudan analiz eden gncel yaz ve raporlarn kaleme alnmam olmas. Bu durum aslnda Suriyede olduu gibi rejimin kapal yapsnn dourduu bir sonu. Souk Savatan kmam brokratik yaps, tahakkm altndaki medyas, farkl istihbarat ve polis rgtleri ile rlm gvenlik a her dnem Suriye hakknda bilgi edinmeyi zora sokarken, lke
90 | UBAT 2012
iinde yaayanlarn bile mahkm olduu bu bilgisizlik Suriyedeki dengelerin salkl olarak okunmasn ve deerlendirilmesini engellemekte. Bu artlara bir de Suriye gibi isyanlarn takip edilmeye alld lkelerde dne kadar yabanc olunan pek ok ismin gndemimize girmi olmasn eklemek gerekiyor. Bu konuda kanlmaz olarak youn bir bilgi kirlilii de yaanyor. Derinlemesine aratrmalarn eksiklii medyay nemli bir bilgi edinme arac haline getirirken, bu kanalla gelen bilgilerde sklkla elien ifadeler yer alabiliyor veya nemli siyasi figrler gz ard edilebiliyor. Btn bu karkln bir nebze nne geebilmek ve lke iindeki siyasi dengeleri alglayabilmek adna hem rejim yanls hem de muhalif nemli figrlerin gemilerini, konumlarn, glerini, etnik/dini kkenlerini ieren bilgilerin derli toplu olarak verilmesinin yararl olaca kanaatindeyiz. Ayrca siyasi, toplumsal ve dini yapnn, bu yapnn iinde yer alan geleneksel ve isyana paralel ortaya kan yeni kurum ve yaplarn da bilinmesi nemli bir gereklilik. Ancak bu bilgilerin nda lke ii dengeleri takip edebilmek ve salkl gelecek ngrlerinde bulunabilmek mmkn olacaktr.
Bu amala hazrladmz Suriyede Kim Kimdir balkl almann yaynland Haziran ayndan bugne Suriyede nemli deiimler yaand. Rejim ve muhalefet cephesindeki aktrlere yeni isimler eklenirken, yeni yaplanmalar dodu. Ayrca ordunun, medyann, din adamlarnn, toplumsal hareketlerin Suriyede yaadklar blnme ve srece etkileri onlar da byle bir almaya dhil etmeyi zorunlu hale getirdi. Bu durum Suriyede Kim Kimdir almasnn gzden geirilerek geniletilmesi ihtiyacn dourdu. Elinizdeki alma bu haliyle Suriye hakknda hazrlanm olan en kapsaml kim kimdir almasdr. Bu almada rejim yanls ve muhalif hemen hemen tm nemli isimler hakknda temel bilgilerin verilmesine dikkat edilmitir. alma hazrlanrken, literatr taramasnn yannda sahaya da inilmi, Suriyeye yaplan ziyaretlerdeki verilerden yararlanlm aratrmalar yaplm, Suriyeli aktrlerle, ilgili akademisyenlerle, Suriye tecrbesi olan farkl lke diplomatlar ve gazetecilerle derinlikli mlakatlar gerekletirilmi, blge lkelerine ziyaretler yaplm, bu yolla
Gzden geirilmi ve geniletilmi haliyle Suriyede Kim Kimdir? almas, Suriye hakknda hazrlanan en kapsaml kim kimdir almas.
hem bilgi toplanm hem de eldeki bilgilerin denetlenmesine ve dorulanmasna allmtr. Bununla birlikte zellikle istihbarat kkenliler ve baz muhalifler bata olmak zere baz isimler hakknda doru, eliik olmayan bilgilere ulamada yaanan sknt almaya belli snrlamalar getirmitir. Ayrca muhalefetin gn getike genilemesi tm isimlere yer vermeyi de imknsz klmtr. Buna karn, n planda yer alan isimlerin hepsi alma kapsamna alnmtr. Sz konusu snrlamalara karn elinizdeki alma bugn Suriye siyasi ve toplumsal hayatndaki tm nemli figrler ve temel yaplar hakknda bilgi edinebileceiniz kaynak bir eser niteliindedir
G-Zero and Syria

This week, during which the massacres in Syria have considerably increased, the G-20 summit took place in Mexico, even though there were only nine foreign ministers in attendance and even though Russia, China, India and Brazil did not even have ministry level presence. There could at least have been a discussion of a perspective on Syria at the summit even without the presence of the foreign ministers. It did not happen. The reason behind this is partially the complex structure of the Syrian problem, and partially the transformation of the G-20 into the G-Zero in 2012. It would be all right if the only elections that took place this year were in Mexico and Egypt, but there were elections and transitions of power in countries that produce almost half of the GWP (Gross World Product) such as China, the United States, Russia and France. Europe will spend this year not on an economic recovery but dealing with a threat that could have a domino effect on the disaster scenario: the threat of a member dropping from the eurozone such as Greece, Portugal, Spain, etc. Almost all of the international political and economic institutions developed post-World
92 | UBAT 2012
War II have come to a standstill. The U.S. actively defers almost all issues until after elections. The functioning of the global platforms comes to an even more screeching halt de facto when the U.S. remains passive. When these are the circumstances surrounding the largest 20 economies in the world in terms of their statistical data, the G-20 becomes the G-Zero, an organization that cannot take any initiative or make any decisions in the face of regional and global problems. Syria, which is the most wounding issue we face today, has turned into yet another test for the global platforms. Does anyone understand what is said about Syria, especially by the U.S. or Europe? Excluding Sarkozys Libya provocations since the Arab revolts have begun, does anyone comprehend what the West says or even wants? Has anyone heard of a tangible approach to the issue besides the generic speeches that focus on change? Similarly, does anyone know what Russia wants or says? In the last five or six months, we have left tens of meetings or conferences titled Russia and the Middle East with more questions than we arrived with.
Syria is quickly turning into a situation resembling the Israel-U.S.-Europe triangle. It will not come as a surprise to see Syria turning into Israel, Iran into the U.S. and Russia into Europe as time passes. While Russia maintains its support of the Baath regime, albeit from a distance, Iran will be forced into a trap resembling U.S.-Israel relations by its involuted relations with the Baath regime due to Irans short-term calculations, ideological engagements and geographical position. Turkey will maintain its unique political position, similar to its stance on Israel. Today, the Baath regime stands and stands far away from justice due to the indifference
Syria, which is the most wounding issue we face today, has turned into yet another test for the global platforms.
displayed by the U.S. and the support given by Iran and Russia. The massacres in Homs are the beginning of a new episode in Syrian political history. In this new episode, the responsibilities of the G-20, the G-Zero and the U.S. fall onto the shoulders of Turkey and of countries that share Turkeys vision. Syria is no longer an issue, it is a test
Eitimde 4+4+4 Dzenlemesi TBMMde

2012 ylnda en ok tartlan gndem maddelerinden biri olan ve kamuoyunda 4+4+4 eklinde bilinen dzenlemenin yasa tasla, AK Parti grubu tarafndan 20 ubat 2012de TBMMye sunuldu. ncelikle, Alt Komisyonda ele alnan taslak deerlendirildikten sonra TBMM Milli Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonuna gnderildi.
Zorunlu Eitim zerine Bir Deerlendirme

Yorum | MURAT ZOLU | ubat 2012 | Mostar
AK Partinin eitim sresini 8 yldan 13 yla karacak bir kanun tasars zerine alt ve bu tasary yakn zamanda Mecliste gndeme getirecei ynndeki haberler medyada geni yer buldu. Medyada yer ald kadaryla bu kanun, zorunlu eitim sresini, drt yl temel eitim, drt yl ynlendirme eitimi ve drt yl ortaretim olmak zere, toplamda 12 yla karacak ekilde tasarlanyor. Kimi haberlere gre ise okul ncesi eitimde zorunlu eitim kapsamna alnacak. Kanun tasars ile ilgili haberlerin medyada yer almas ile birlikte balayan tartmalar, sadece zorunlu eitimin artan sresi ile snrl kalmyor, ayn zamanda zorunlu eitimin yeniden kademelendirilmesini de ieriyor.
yln balarndan itibaren gelimekte olan ve az gelimi lkelerce de benimsenmeye balanan zorunlu eitim, Birlemi Milletlerin 1948 ylnda kabul ettii nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 26. maddesi uyarnca evrensellik kazand. Her ahsn renim hakknn olduunu belirten bu madde, eitimin en azndan ilk ve temel safhalarnda parasz olduunu ve ilkretimin (temel eitimin) mecbur olduunu vurguluyor. Zorunlu eitim anlay farkl lkelerde farkl sosyal, kltrel ve ekonomik faktrlere bal olarak gelimiti. Genel olarak, eitimin zorunlu hale getirilmesinde, fakir ve ii snf ailelerde dk okuma yazma oranlarnn ykseltilmesi, artan su oranlarn drlmesi, toplumsal bar ve birliin artrlmas, ocuk iiliinin ve beraberinde ortaya kan ucuz igc sorununun zlmesi, bireylerde vatandalk bilincini artrarak ortak bir ulus devlet anlaynn gelitirilmesi gibi farkl gerekelerin n plana kt sylenebilir.
Zorunlu eitimin temelleri

Zorunlu eitim, dnyada, zellikle, 19. yzyln ortalarndan itibaren youn olarak tartlmaya baland. Yine 19. yzyln bitimine kadar hemen hemen btn gelimi bat lkelerinde ve Japonyada benimsendi. 20. yz94 | UBAT 2012
Zorunlu eitimin ilk benimsenmesinde n plana kan bu gerekelere ek olarak, 20. yzyln ortalarndan itibaren, gelimi lkelerde zorunlu eitim srelerinin artrlmasna ynelik kararlarda, zorunlu eitim sresinin lkelerin gelimilik ve kltr seviyesi ile dolayl olarak ilikilendirilmesinin byk rol oldu. Bir baka ifadeyle, toplumun eitim dzeyi ile refah dzeyi arasnda kurulan iliki, okullama oranlar gibi eitim gstergelerini n plana kard; okullama oranlarn artrmann en uygun yolunun ise zorunlu eitimin sresini artrmak olduu anlay hkim oldu. Her ne kadar zorunlu eitimin temelleri bir takm makul gerekeler zerine kurulmu olsa da, ona ynelik ar eletiriler de bulunuyor. Eletirilerin kaynanda ocuun eitimi ile ilgili otoritenin ailenin mi yoksa devletin mi elinde olduu temel sorusu yatyor. Bu konuda yrtlen tartmalar ayrca esasl olarak ele alnmas gereken bir konu. Ancak burada ksaca unu vurgulamakta fayda var: Otorite ile ilgili sz konusu tar-
tmalar, gelimi lkelerde, eitimin nerede ve nasl alnacana ilikin ailelere salanan belirli esnekliklerle giderilmeye allyor. Yani ada eitim sistemlerinde, zorunlu eitim sresi uzun olmasna karn, eitimin nereden ve nasl alnacana ilikin her hangi bir yasal zorlama bulunmuyor. rnein, ABD ve ngilterede renciler zorunlu eitimlerini tamamen devlet denetimindeki okullardan almak zorunda deil. Alternatif olarak, veliler ocuklarn mfredatlarn esnek standartlara bal olarak istedikleri gibi ekillendirebilen zel okullara (kilise okullar dhil) gnderebiliyor ve hatta isterlerse ocuklarnn eitimini evde (home schooling) yrtebiliyorlar. Dolaysyla, ocuklarna vermek istedii eitimin ierii ile ilgili sz hakk tanyan bu tr esneklikler, ailelerin zorunlu eitime kar sergileyecekleri muhtemel tepkilerin nn de kesiyor.
Zorunlu eitim sresi
Gelimi lkelerde zorunlu eitim yann Trkiyeye kyasla birka ya daha yksek
Eitimde 4+4+4 Dzenlemesi TBMMde | 95
olduu zaten biliniyor. Trkiyede zorunlu eitimde st ya snr 14 iken, Japonya ve Rusyada 15, ngiltere, Fransa ve Kanadada 16, Almanya ve ABDde de ise eyaletlere gre 16 ile 18 yl arasnda deiiyor. Dolaysyla, zorunlu eitim sresi bir eitim gstergesi olarak deerlendirilecek olursa, Trkiyede zorunlu eitim yann ykseltilmesi gerektii ynnde bir sonu ortaya kyor. Ancak, bu ynde alnacak bir kararn olumlu ve olumsuz etkilerinin iyi analiz edilmesi gerekiyor.
ieren gerekli altyap almalar tamamlanmadan uzatlmas, mill eitimde sistemin zm bekleyen nitelik sorununu daha fazla derinletirebilecei gibi 28 ubat srecinde planszca gerekletirilen sekiz yllk zorunlu eitim sonrasnda ortaya kan nicelikle ilgili problemleri yeniden gndeme tayacak. Esasen, mill eitimde, zellikle son on ylda, derslik says, snf mevcutlar, retmen bana den renci says gibi alt yapya ilikin konularda ciddi nicel gelimeler yaand. Bu gelimelere ve eitimin halkn gznde giderek artan deerine bal olarak, ortaretimde okullama oranlar her hangi bir zorunluluk olmakszn doal mecrasnda zaten her yl art gsteriyor. 2000-2001 eitim retim ylnda yzde 44 seviyesinde olan ortaretimdeki net okullama oran, 2010-2011 eitim retim ylnda yzde 70 seviyesine ykseldi. Bu nicel gelimelere karn eitimde nitelik sorunu halen zm bekleyen nemli bir sorun alan. Mill Eitim Bakanlnn zorunlu eitim sresini uzatarak, renci saysnda yaanacak suni arta bal yeniden ortaya kabilecek nicelikle ilgili sorunlarla uramak yerine, nitelie ve ierie odaklanmas ve nitelii artracak almalarda bulunmas daha yerinde bir adm olacak. Kald ki, eitimde nitelii artrmaya ynelik atlacak her adm, zaten sz konusu nicel gelimeleri beraberinde getirecek. Ayrca, MEBin bir taraftan nitelik sorununa ynelik admlar atarken dier taraftan zorunlu eitim sresini artrmak iin gerekli almalar yrtmesi, nmzdeki yllarda zorunlu eitimle ilgili daha somut admlarn atlmasn daha da kolaylatracak. Zorunlu eitimin sresinin artrlmas ile ilgili lkemizde tartlmas gereken bir dier konu da, gelimi lkelerde eitimin nasl ve nerede verilecei noktasnda ailelere sunulan esnekliin lkemizde de salanmas. Yukarda deinildii gibi ada eitim sistemleri, zorunlu
MEBin, zorunlu eitim sresini uzatarak, sekiz yllk kesintisiz eitim sonrasnda karlalan problemlerin bir benzeri ile yeniden yzlemek yerine, eitimde nitelii artracak almalarda bulunmas daha yerinde bir adm olacak.
Medyada yer ald gibi zorunlu eitimin sresinin 12 yla karlmas, ilkretimden ortaretime gei oranlarn ykseltmek, ortaretimde rencilerin okul terk oranlarn drmek, kz ve erkeklerin okullama oranlar arasndaki fark azaltmak ve en nihayetinde ortaretimde gelimi lkelerin gerisinde olan okullama oranlarn ykseltmek gibi nemli stratejik hedeflere ulamak ve Trkiyenin uluslararas dzeyde eitim gstergelerini iyiletirmek adna olumlu bir gelime olabilir. Ancak, eitimde nicelikten ziyade niteliin daha n planda tutulmas gerekir. Zorunlu eitimin sresinin, derslik ve retmen kadro planlamas gibi unsurlar
96 | UBAT 2012
eitimi ailelere sunduklar alternatiflerle esnetmeye alyor. lkemizde ise aksine, 8 yllk kesintisiz zorunlu eitim kararnda olduu gibi, devlet zorunlu eitim bahanesiyle, kendi denetimi altndaki alternatifleri (Anadolu ve mam Hatip Liselerinin orta ksmn), bu alternatiflere kar var olan toplumsal talebe ramen, ailelerin elinden ald. Zorunlu eitimin sresinin artrlmas ile ilgili alnacak herhangi bir kararda, devletin bu tutumunu deitirmesi, renci ve ailelerin eitimi nasl ve nerede alacaklarna ilikin bir esneklik sunmas son derece nemli.
yaplacak bir deiiklik, aslnda var olan bir pedagojik sorunun zmne ve toplumsal talebin karlanmasna ynelik olarak atlacak nemli bir adm olacak. ngrlen bu deiiklikle ilgili esas zerinde durulmas gereken konu kesintisiz eitimin 4+4 eklinde mi yoksa 5+3 eklinde mi kademelendirilmesi gerektii. Eitim sisteminin ana olduu ve aslnda pratikte halen devam eden 5+3 modeli yerine 4+4 modelinin benimsenmesinin, birok adan sakncas bulunuyor. Belirtildii gibi her ne kadar zorunlu eitim kesintisiz uygulanyor olsa da, bu uygulama pratikte meknsal bir btnlemenin tesine fazla geemedi. Mfredatn (ilkretim birinci ve ikinci kademe) ve retmenlik mesleinin yaps (snf retmeni ve alan retmeni) eskiden olduu gibi 5+3 eklinde uygulanmaya devam ediyor. Dolaysyla, pratikte devam eden 5+3 modeli yerine, 4+4 eklinde bir model benimsenmesi birok konuda hazrlk gerektirdiinden tr sakncal olacak. ncelikle, ilkretim birinci kademenin be yldan drt yla indirilmesi ile birlikte, snf retmenlerinin bete birlik ksmnn sistem ierisinde ihtiya fazlas konuma dmesi sz konusu olacak. Ayrca, eitim sresi artan ikinci kademede yeni retmen ihtiyac doacak. Bu durum retmen atamalar ile ilgili tartmalardan dolay eletirilerin odandaki MEB iin retmen planlamasna ynelik yeni zafiyetler ortaya karabilir. retmen planlamasna ek olarak, ilkretim birinci kademenin sresinin bir yl ksaltlmas ve ikinci kademenin sresinin bir yl uzatlmasn gerektiren 4+4 modeli ile birlikte her iki kademenin mfredatnn yeniden ele alnmas gerekecek. Zaten sklkla deitirilen mfredatn yeniden yaplandrlmas, eitim sistemi yap-boz tahtasna dnd eklindeki toplumsal algy daha fazla glendirecek. Dolaysyla, kesintisiz eitimin iki kademe olarak yeniden yaplandrlmas
Sekiz yllk kesintisiz eitimin kademelendirilmesi
28 ubat srecinde, toplumun nemli bir kesiminden tepki almasna ramen -aslnda imam hatip liselerinin ortaokul ksm hedef alnarak- kesintisiz olarak uygulama konulan zorunlu eitim, ilkretim mfredatnda ve okullarn meknsal yapsnda bir deiiklik gerektirdii iin uzun sre mill eitim planlamasn alt st etti. Uygulamann ilk yllarnda ciddi boyutlara varan finansman sorunlar ile kar karya kalnd. Bunlarn tesinde, kesintisiz zorunlu eitim birok ilkretim okulunda eitime yeni balayan kck ocuklarla ergenlik dnemine girmeye balayan ortaokul rencilerini ayn meknda tutmas bakmndan pedagojik bir faciaya dnt. Kald ki, pedagojik adan birok konuda rnek aldmz gelimi lkelerin hibirisinde, ilkretim kesintisiz sekiz yl olarak uygulanmyor. rnein G8 lkelerinde en ge altnc snfta ilkokul ve ortaokul ayrm yaplyor. Her ne kadar MEB, ailelerin ve eitimcilerin sklkla dile getirdii bu mekn soruna zm olarak baz ilkretim okullarnda sabah ve le eklinde ikili eitime gemi olsa da, snrl sayda okulda yrtlen bu uygulama Trkiye genelinde yaanan bu soruna zm getiremedi. Dolaysyla, mevcut haliyle kesintisiz olarak uygulanan zorunlu eitimin iki kademe eklinde uygulanmas ynnde
noktasnda pratikte halen devam eden 5+3 modelinin benimsenmesinde birok adan pratik faydas var.
Sonu
Trkiyede zorunlu eitimin sresinin artrlmas eitim gstergelerinde bir takm nicel iyiletirmelerle sonulanabilir. Ancak, eitimde nicelikten ziyade nitelik n planda tutulmal. Mill eitimde, zellikle son on ylda, derslik says, snf mevcutlar, retmen bana den renci says gibi alt yapya ilikin konularda ciddi nicel gelimeler yaand ve buna ek olarak okullama oranlarnda zaten doal bir iyileme ortaya kt. Bu durumda MEBin, zorunlu eitim sresini uzatarak, sekiz yllk kesintisiz eitim sonrasnda karlalan problemlerin bir benzeri ile yeniden yzlemek yerine, eitimde nitelii artracak almalarda bulunmas daha yerinde bir
adm olacak. Zorunlu eitimin sresine ilikin bu deerlendirmeye ek olarak, sekiz yllk kesintisiz eitim, iki kademe olacak ekilde yeniden yaplandrlmal ve uygulamasnn daha kolay olmas asndan bu yaplandrmada 5+3 eklindeki model benimsenmeli. Kaynaklar - Kran, H. (2000). Sekiz yllk zorunlu eitim uygulamasnda karlalan sorunlar. Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 7, 80-83. - Kleinberger, A. F.(1975).A comparative analysis of compulsory education laws. Comparative Education, 11(3), 219-230. - Sen, A., Partelow, L., and Miller, D.C., (2005). Comparative Indicators of Education in the United States and Other G8 Countries: 2004(NCES 2005021). U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. Washington, DC: U.S. Government PrintingOffice
98 | UBAT 2012
Yksekretimin Yeniden Yaplandrlmas altay

altay | ABDULLAH AVUOLU, ADNAN KISA, AHMET ACAR, ALI BRAHIM SAVA, ALPER CIHAN, ASLI GNAY, BEKIR S. GR, BIROL AKGN, BURHANETTIN UYSAL, DERIN URAL, DURMU GNAY, EDA DOANKAYA ATATEKIN, EKREM YILDIZ, ERCAN ZTEMEL, FUNDA SIVRIKAYA ERIFOLU, GKHAN ETINSAYA, GLSN SALAMER, HAKAN SARIBA, HALIL YILDIRIM, HALUK GVEN, HAMIT OKUR, HASAN ZER, HAYRI COKUN, HSEYIN BACI, HSEYIN GZBENLI, BRAHIM BELENLI, BRAHIM HALIL MUTLU, RFAN ALAN, M. EMIN AYDIN, MAHMUT ZER, MEHMET EMIN KARAHAN, METIN DOAN, MUHLIS BADIGEN, MURAT TUNCER, MUSTAFA AYKA, MUSTAFA GM, MUSTAFA AHIN, MUZAFFER ELMAS, ORHAN AHIN, OSMAN SERINDA, ZLEM BAHADIR, RAMAZAN KAPLAN, RECEP BIRCAN, RECEP ZTRK, SABRI GKMEN, SERDAR BEDII OMAY, SEYIT AYDIN, SEZER . KOMUOLU, KR OUZ ZDAMAR, TALIP KKCAN, TAMER UAR, TARIK YARILGA, TAKIN KAVZOLU, YILDIRIM TU, YILMAZ CAN, YUNUS SYLET, ZAFER GL | 20 ubat 2012
20 ubat 2012 tarihinde Zonguldakta SETA ve Blent Ecevit niversitesi Yksekretim almalar Uygulama ve Aratrma Merkezi ibirliiyle yksekretimde oka tartlan yksekretim sisteminin yeniden yaplandrlmasn ve yksekretimde kalite konusunu ele alan bir altay gerekletirildi. YK Bakan Gkhan etinsayann ve ok sayda rektrn katlmyla Zonguldakta gerekletirilen bir gnlk altayda, Trkiye yksekretiminin yol haritas tartld. altayda sunulan bildirller Bekir S. Gr ve Mahmut zer editrlnde Trkiyede Yksekretimin Yeniden Yaplandrlmas ve Kalite Gvence Sistemi balkl alma ile kitaplatrld. Bu almada yer alan bildiriler hem yksekretim reformu hem de kalite gvencesi konusundaki alternatif modelleri ve stratejik tercihleri ortaya koymakta.
altay, yksekretimin yeniden yaplandrlmas konusunda ne kan konulara younlam ve farkl grlere sahip akademisyenlerle karar alclar bir araya getirmitir.
ALITAY PROGRAMI
10:30 AILI KONUMALARI Prof.Dr. Talip KKCAN - SETA Vakf D Politika Direktr Prof.Dr. Mahmut ZER - Zonguldak Karaelmas niversitesi Rektr Erol AYYILDIZ - Zonguldak Valisi Prof.Dr. Gkhan ETNSAYA - YK Bakan
11:00-12:30 TRKIYE YKSEKRETIMININ YENIDEN YAPILANDIRILMASI VE KALITE Moderatr: Prof.Dr.Zafer GL - Marmara niversitesi Rektr Prof.Dr.Durmu GNAY-YK Yrtme Kurulu yesi Trkiye Yksekretim Sistemi inde Kalite Gvence Sisteminin Yeri
Prof.Dr.Mahmut ZER - Zonguldak Karaelmas niversitesi Rektr Avrupa Yksekretim Alannda Kalite Gvence Sistemi ile lgili Genel Eilimler Dr.Bekir S.GR - SETA Vakf Eitim Direktr Kalite Gvence Sisteminin mkan ve Riskleri Prof.Dr. Glsm SALAMER - Kadir Has niversitesi Belirsizlik Ortamnda Yksekretim Nasl Yaplandrlmal?
13:30-15.30 TRKIYE YKSEKRETIMI IN KALITE GVENCE SISTEMI YAKLAIMI Moderatr: Prof.Dr.Talip KKCAN - SETA Vakf D Politika Direktr Prof.Dr.Yldrm TU-stanbul Kemerburgaz niversitesi Rektr Yksekretimde Kurumsal Deerlendirme: YDK Yaplanmas Prof.Dr.Muzaffer ELMAS - Sakarya niversitesi Rektr ENQA ve D Deerlendirme Standartlar ve Uygulama rnei Sakarya niversitesi Prof.Dr.brahim BELENL - Hakkari niversitesi Rektr Trkiye Yksekretim Kurumlar in Kalite Gvence Oluumu zerine Bir Model nerisi 16:00 -17.00 GENEL TARTIMA Moderatr: Prof.Dr. Yunus SYLET - stanbul niversitesi Rektr 17:30 -18.00 GENEL DEERLENDIRME Prof.Dr. Gkhan ETNSAYA - YK Bakan
100 | UBAT 2012
Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakk

Yarg reformu asndan son yllarn en somut deiikliklerinden biri, Anayasa Mahkemesine bireysel bavuru yolunun almas oldu. Bireysel bavurular 24 Eyll 2012den itibaren balad. Bu dzenlemenin bireysel hak ve zgrlklerin korunmasnda olumlu sonular m verecei, yoksa AHM gibi hak ve zgrlkler asndan ounlukla sonu alc mekanizmalara eriimde bir zaman kaybna m yol aaca Mahkemenin bu konularda verecei kararlarla aa kacak.
Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Yolu (Anayasa ikyeti) Beklentiler ve Riskler

Analiz | CEM DURAN UZUN | ubat 2012
ZET | Temel hak ve zgrlklerin daha iyi korunabilmesi amacyla gelitirilmi i hukuk yollarndan birisi de, anayasa mahkemesine bireysel bavuru (anayasa ikyeti) yoludur. Birok Bat demokrasisinde uzun yllardr baar ile uygulanan bu bavuru yolu, 12 Eyll 2010 tarihinde yaplan referandumla kabul edilen Anayasa deiiklii ile hukuk sistemimize girmitir. 30 Mart 2011 tarihinde kabul edilen 6216 sayl Anayasa Mahkemesinin Kuruluu ve Yarglama Esaslar Hakknda Kanun ile bireysel bavuru yolunun uygulama esaslar belirlenmitir. Bireysel bavuru yolunun, temel hak ve zgrlklerin korunmas konusunda birok
nemli ilevi yerine getirdii, bu kuruma yer veren lkelerin tecrbeleri ile kantlanmtr. Ancak, Trk hukuk sistemine bireysel bavuru yolunun kazandrlmasnn ana sebebinin, temel hak ve zgrlklere yeni bir kurumsal gvence kazandrmaktan nce, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine Trkiyeden giden bavuru saysn azaltmak olduunu Anayasa deiiklik srecinden ve bu konudaki dzenlemelerden gzlemlemek mmkndr. Bu anlay, bireysel bavuru yolunun baarsn olumsuz etkileyecek bir yaklamdr. Bu yaklama paralel bir ekilde, hem anayasal hem de yasal dzenlemede ciddi birtakm teknik hatalarn yapld da grlmektedir. Ayrca, lkemizdeki yarg kltr ve Anayasa Mah-
Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakk | 101
kemesinin kurulduu gnden bu tarafa temel hak ve zgrlkler konusunda gsterdii kt performans, bu kurumun uygulamasna ilikin endieleri artrmaktadr. Btn bu endielere ramen, zellikle Almanyada bu kurumun uygulamasnda grlen baar ve Anayasa Mahkemesinin bu konuda yrtt youn hazrlklar, bireysel bavuru yolunun lkemizde de temel hak ve zgrlkler konusunda etkin bir koruma mekanizmas haline gelmesi konusunda karamsar olunmamasn mmkn klmaktadr. SONU | Referandumla kabul edilen 2010 yl Anayasa deiiklii ile bireylere Anayasa Mahkemesine bavuru yolunun almasnn en nemli gerekesini, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine Trkiyeden yaplan bavuru saysnn okluu oluturmaktadr. Bu yaklamn ciddi birtakm riskler tadn sylemek mmkndr. Eer Anayasa Mahkemesi bu yolla temel hak ve zgrlklerin korunmasnda yeterince baarl olamazsa, Azerbaycan rneinde olduu gibi bireysel bavuru yolu, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi tarafndan
102 | UBAT 2012
etkili bir bavuru yolu olarak kabul edilmeyip, bu yola bavurma zorunluluu olmakszn dorudan Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavuru hakk tannmas mmkn olabilecektir. Yani Avrupa nsan Haklar Mahkemesi bu bavuru yolunu hi tanmam olacaktr ki, bu durum, bir lke iin byle bir mekanizmann hi getirilmemi olmasndan daha ktdr. Ayrca bu mekanizma, etkili bir bavuru yolu olarak deerlendirilse dahi, lkemizin kronik sorunlarndan olan uzun dava sreleri Anayasa Mahkemesinin bu denetim yolunda da kendisini gsterirse, Trkiye, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi nnde uzun dava sreleri sebebiyle ihlal kararlarna maruz kalabilecektir. te yandan, Trkiyede uygulanacak bireysel bavuru yolu ile Avrupa insan haklar koruma mekanizmas arasndaki ilikinin, sadece hangi haklarn bavuru konusu edilebileceini belirlemekle snrl olduunu sylemek yanl olacaktr. Bu nedenle, yaayan ve devaml gelien bir hukuk sistemi olarak vasflandrlan Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararlar ve itihatlarnn, Anayasa Mahkemesi tarafndan bireysel bavuru
yoluyla yaplan denetim srasnda daima gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. Bireysel bavuru yolunun asl amacnn, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi nne gidecek dava saysn azaltmak olarak belirlenmi olmasn eletirmek, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihatlarnn bireysel bavuru zerine verilecek kararlara etki etmesini engellememelidir. Gerekten de, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin geniletici itihatlar birok ynden Anayasa Mahkemesine yardmc olacaktr. rnein, bu almada da tartlan, hangi haklarn bireysel bavuru konusu edilebileceine ilikin konularda Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihatlar yol gstericidir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, yllardr verdii birok kararla, baz kii haklar ile sosyal haklar arasnda balant kurmu ve bunlar, birbirinin tamamlayclar olarak kabul etmitir. Bu bakmdan, Anayasa Mahkemesinin, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihatlarn izleyecek ve deerlendirecek bir altyapya ve uzman personele sahip olmas ve bu ynde bir hazrlk yapmas gayet yerinde olacaktr. Anayasa Mahkemesine bireysel bavuru yolu, yasal olarak ok iyi dzenlenmi olsa da, bu konudaki baar, Anayasa Mahkemesinin temel hak ve zgrlkler lehinde istikrarl bir tutum izlemesine ve yetkilerini hukuka uygunluun snrlar ierisinde kullanmasna baldr. Ne var ki, Anayasa Mahkemesi, 1982 Anayasasna gre daha zgrlk ve liberal bir anayasa olduu ska vurgulanan 1961 Anayasas dneminde dahi bunu baaramamtr. Eer temel hak ihlalleri, kamu gcn kullanan dier kurumlarn yannda Anayasa Mahkemesi kararlarndan da kaynaklanyorsa, bireylere bir de Anayasa Mahkemesine bireysel bavuru yolu tanmann hibir anlam olmayacaktr. Gerekten de, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavuru hakknn tannd 1987 ylndan bu yana
verdii siyasi parti kapatma kararlar, -biri hari- hep AHSne aykr bulunan Anayasa Mahkemesinin hak ihlallerini bireysel bavuru yoluyla nleyecei konusunda iyimser olmak zor grnmektedir. Anayasa Mahkemesinin, temel hak ve zgrlkler konusunda gemi yllarda gsterdii bu kt performans ve elde edilen eitli baarlara ramen son anayasal ve yasal deiiklikler sonras dnem iin yarg bamszl ve hkimlik teminatlar konusunda ortaya kan farkl endieler ve belirsizlikler, byle bir riskin gz ard edilemeyeceini ortaya koymaktadr. Sonu olarak, temel hak ve zgrlklerin, dorudan bireylerin bavurusu yoluyla Anayasa Mahkemesi tarafndan korunmasn ngren anayasa ikyeti modelinin Trkiyede uygulamaya konulmas nemli bir admdr. Her ne kadar, bu kurumun benimsenmesinin temel amac, temel hak ve zgrlklerin korunmasna ilikin kurumsal bir tercihten nce, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi nne Trkiyeden giden dava saysn azaltmak olsa da, bu adm batan olumsuzlamak doru olmayacaktr. Yasal dzenlemelerdeki baz eksikliklere ve ileriye dnk endielere ramen, Anayasa Mahkemesine hukuk fakltelerinden, sivil toplumdan ve dier yarg organlarndan salanacak destekle, bireysel bavuru yoluyla temel hak ve zgrlklerin korunmasnda etkin bir i hukuk sistemi gelitirilebilecektir. Anayasa Mahkemesinin bu bavuru yoluna ilikin ciddi birtakm hazrlklar yapt bilinmekle birlikte, niversitelerin bilimsel toplantlar ve yaynlar yoluyla salayaca teorik ve pratik destek, dier yarg organlarnn bu kuruma ynelik kendi grev alanlaryla ilgili nerileri ve toplumun bu konuda bilinlendirilmesiyle ilgili olarak barolar ve insan haklar rgtleri gibi sivil toplum kurulularnn destei, bu kurumdan beklenen ilevlerin elde edilmesine nemli katklar salayacaktr
Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakk | 103
MT Krizi
7 ubat 2012 tarihinde stanbul zel Yetkili Cumhuriyet Savcs Saadettin Sarkaya, MT Mstear Hakan Fidan, eski Mstear Emre Taner ve eski Mstear Yardmcs Afet Gnein de aralarnda bulunduu 5 MT mensubunu KCK soruturmas erevesinde pheli sfatyla ifadeye ard. Soruturmay balatan savclk ve onunla ayn platformu tayan medyann sylemleri dikkate alndnda, soruturmann asl hedefinin AK Partinin Krt Meselesini zme iradesi ve ekli olduu ortaya kmaktayd. Buna karlk, AK Parti hkmeti ise MT mensuplarnn soruturulmasn Babakann iznine balayan bir teklif hazrlad. Bu teklifin 17 ubat 2012 tarihinde TBMMde kabul edilip yasalamas zerine, bu davann hukuki alt yaps ortadan kaldrlm oldu.
7 ubat Hariten Okumak

Yorum | UFUK ULUTA | 25 ubat 2012 | Sabah Perspektif
Bir eyi aka ifade ederek balamalyz: zerinde anlalamayan konu, operasyonel kabiliyeti tartlan ve iinde rk cevizler barndran MTin demokratikletirilmesi abalar deildir. MTin yeniden yaplandrlmasna duyulan ihtiya, bu kurumun bana Ankarann en gvenilir ve yeniliki brokratlarndan birisinin getirilmesi ile vurgulanmt zaten. Bugn konutuumuz, greve gelmesiyle birlikte blgenin statkocu glerinin ismen hedef haline getirdii ve blgenin siyasi- askeri- istihbari statkosuna tehdit olarak grd MT Mstear zerinden siyasi otoritenin dizginlenmesi giriiminin yurt ii ve uluslararas boyutudur. Bu giriimin uluslararas balamda da ele alnmas meru bir abadr. nk Trkiyenin aktif d politikas, i politika gelimelerini sadece i dinamiklerle snrlayan analizleri yetersiz klmtr. rnein Mavi Marmarann sadece bir d politika konusu olmamas gibi, PKK da sadece i politikaya mnhasr bir mesele deildir. Benzer ekilde Trk istihbaratnn bana gelen kii hakknda bir blge lkesinin savunma bakan
teamllere aykr olarak, alenen aleyhte aklama yapabiliyorsa, bu durum MT erevesinde bundan sonra geliecek hadiselerin de sadece i dinamiklerle aklanmasn sorunlu klar. Trk d politikas son on sene iinde nemli krlma noktalar yaad ve bunlarn nemli bir ksm Ortadou corafyasna ilikin gelimelerdi. Irak tezkeresinin reddinden, BMdeki ran oylamasna, Davostan Mavi Marmaraya, blgesel hatta global statkoyu sarsan hadiseler, Trkiyeyi ve d politika yapclarn statkocu aktrlerin hedefi haline getirdi. Trkiyenin demokratiklemesi, belki de statkonun en rahatsz olduu konuydu. nk sadece demokratikleen Trkiye, yukarda bahsedilen ve blgede ezber bozan admlar atabilirdi. Trkiyenin statko kart att her adm, uluslararas maliyeti ile birlikte geldi.
srail neden rahatsz?
Trkiyenin bu gidiatndan en fazla rahatszlk duyan lkenin srail olduunu iddia etmek malumun ilanndan ibaret. Zira
104 | UBAT 2012
Trkiyenin demokratiklemesinin ve statkodan bamsz icraatlar yapabilmesinin en byk maliyeti sraile kt.Trkiye-srail ilikilerinin bozulmasnn srail iin askeri ve istihbari maliyeti yksek oldu. srail Trkiyenin boluunu, askeri alanda Gney Kbrs- Yunanistan ve istihbari alanda Azerbaycan ile kapatabileceini dnecek kadar aresizleti. Davos ve Mavi Marmara hadiseleri, srailde milli gurur meselesi haline dnt. Obsesyon haline getirdikleri ran iin Trkiyenin att her mzakereci adm, Trkiyeyi srail nezdinde er eksenine soktu. Trkiyenin sraili fze kalkan, tatbikatlar ve istihbarat paylam gibi konularda NATO erevesinin dnda tutmas srailin daha da bilenmesine sebep oldu. Trkiyenin srailin bildii eytan olan Esede kar att her adm, Arap Baharnda daha da yalnzlaan, Msr kaybediini henz sindiremeyen sraili biraz daha fkelendirdi. stelik Trkiye, srailin
Dou Akdenizde bulduu muazzam miktardaki doal gazn etrafnda dolanan bir ba ars haline gelirken; ilikilerin seyri, doal gazn pazarlanmas iin en elverili transit noktas olan Trkiye seeneini de imknsz kld.
Stratejik sessizlik
Bu sebeplerdendir ki srail, Trkiye politikasn kendisine bu maliyeti karan siyasi otoritenin bir ekilde gitmesi zerine kurdu. Erdoan srail tarafndan sorunlarn kayna olarak gsterilirken, Davutolu sorunlarn fikir babas, Fidan ise sorunlarn kara kutusu olarak hedef seildi. srail, Fidan greve gelir gelmez ran yanls olmakla itham etti. PKK ile yaplan Oslo grmelerinin basna szdrlmasndan, Uludere olayndaki srail yapm Heronlar marifeti ile yaanan faciann maliyetinin MT nezdinde Fidana karlmasna kadar bir dizi alaa etme kampanyasnda hakl olarak srail izi srld.
MT Krizi | 105
Trkiyedeki gelimeleri yakndan takip eden ve bazen en alakasz haberlere bile yer ayran srail medyasnn 7 ubat giriimine ilikin stratejik sessizlii de ilgi ekicidir. Giriime ilikin srailin branice basnnda bir habere, ngilizce basnnda da bir analize bile yer verilmemesi, sadece Jerusalem Postta Reuters kaynakl ksa bir haberin geilmesi, tabi ki srail basnnn bu gelimeyi nemli bulmadn gstermez. Giriimin arkasnda MOSSADn parma olabilir iddiasnn bile medyada es geilmesi, bu sessizlik ile alakal soru iaretlerini artrd. Benzer bir ekilde, Suriye dosyasnn kilit kurumu olan MT zerinden Trkiyenin Suriye politikas da hedef alnd. Trkiyenin Suriye politikas, statkocu iki dman kardei, srail ve Esed rejimini, ayn dzleme ekti. Suriyeli Albay Harmu olay bir yandan MTin yeniden yaplandrlmasnn ne kadar elzem olduunu, dier yandan ise
Harmuun teslim edilmesi haberinin 7 ubat balamnda servis edilmesi, asl meselenin MT zerinden yryen uluslararas hesaplamalar olduunu ortaya koydu.
Trkiyenin aktif d politikas, i politika gelimelerini sadece i dinamiklerle snrlayan analizleri yetersiz klmtr.
7 ubat giriiminin uluslararas balamda okunmas, bir yorum zorlamas deil, yeni Trkiyenin bir gerekliidir. Giriimin baarya uramas halinde yerinden oynayacak talara hangi aktrlerin sessiz alk tutacan ortaya koymak, sadece noktalar birletirmektir
106 | UBAT 2012
MT Krizine Ortadoudan Bak

Yorum | FURKAN TORLAK | 23 ubat 2012
7 ubat tarihinde MT Mstear Hakan Fidann pheli sfatyla stanbul Cumhuriyet Basavcl tarafndan sorguya arlmas Ortadou basnnda da geni ekilde yer ald. Gelimeye ilikin haberler Arap lkelerinde ok sayda yayn organnda yer bulurken, konuya ilikin eitli analizler de gazete stunlarnda yaynland. Ortaya kan bu grnt, aslnda 7 ubat mdahalesinin, Trkiyenin snr tesi etkinlik ve imknlarn nasl etkilediini ortaya koymakta. Yarg-polis ikilisinin ortak giriiminin sonularnn, d politika ve blgesel gelimeler balamnda okunmas, konuya ilikin bir nevi sylemlerin test edilebilecei bir zemin de tekil ediyor.
haberlerin Reuters kaynakl olduunun da alt izilmiti. srail basnnn bu sessizlii, Ocak aynda The Jerusalem Post gazetesinde kan yorumlarla beraber okuduunda daha dikkat ekici bir hal alyor. The Jerusalem Postta, Oren Kessler imzasyla kan bir yorum yazda Babakan Recep Tayyip Erdoann kanser olduu iddias dillendiriliyor ve Post-Erdoan dnemine ilikin Ankarada hareketliliin balad savunuluyordu![1] Yine Ocak aynda Barry Rubin imzal bir baka yazda ise Trk d politikas, TBMMnin reddettii 1 Mart tezkeresinden balamak zere, sraille gergin ve ranla scak ilikilere kadar bir liste karlarak yerden yere vuruluyor, Dileri Bakan Ahmet Davutolunun Stratejik Derinlik kitab ilgin bir ekilde Batya kar slam dnyasyla ittifak stratejisi olarak zetleniyordu![2] Bu noktada hatrlanmas gereken baka bir husus ise srail medyasnn Hakan Fidann MT Mstear olmasna mteakip bu atamaya yakndan ilgi gstermi olmas. Fidanla ilgili haberlerini uzun dnem srdrm olan srail medyas, Mstear Fidann har-
srailin phe uyandran sessizlii
Trkiyedeki gelimeleri yerinden takip eden, hemen her konuda yorumlara yer veren ve ierdeki g dengelerine ilikin analizler yaynlayan Haaretz, Yediot Ahranot, srail Hayom, Maariv ve The Jerusalem Post gibi srail basnnn nde gelen gazeteleri son yaanan krize ilikin tek bir yoruma-analize sayfalarnda yer vermedi. Konuya dair verilen haberlerin son derece mesafeli, ksa ve yorumdan arndrlm olmasnn yan sra
MT Krizi | 107
canabilecei bir kriz ortamnda ise sessiz kalmay tercih etti. lgisizlik medya ile de snrl kalmad, srail resmi makamlar da Trkiyenin yaad en ciddi krizlerden biri karsnda herhangi bir tepki vermemeyi seti. Trkc Nihat Doann kendine ynelik srail komplosu iddiasna (!) bile yorum yapan srail Eliliinden, MT krizinde srail ve MOSSAD phesi balamnda dile getirilen onca sulamaya ramen hibir yant gelmemesi dndrc.
Krizi frsata eviren lke: Suriye
den geldi. Bu dorultuda AK Parti hkmetini, Suriye krizinde ar davranmak ve deyim yerindeyse Suriye halkna ihanet etmekle sulayan kalemler, kriz ile birlikte baz AK Parti yneticilerinin ideolojik sebepler ya da Erdoan sonras hesaplar nedeniyle Glen Cemaatinden rahatsz olduunu savundular. Bu yorumlarda zetle Glen Cemaati isterse baka bir parti ile ittifak kurup, karlarn koruyarak yoluna devam edebilir ancak Erdoan ve partisi ortak hedefler iin cemaatin desteine muhta iddias dile getirildi.[4]
Suriye, Trkiyedeki krizi frsata evirmesi bakmndan bu srete en dikkat ekici lke. Esad rejiminin kontrol altndaki Suriye basn, Trkiyede yaanan krizi iki gelime zerinden okumaya ve kendi karlar dorultusunda ynlendirmeye alt. Bunlardan birincisi Suriye dosyasndan sorumlu olduu ifade edilen MT Tekilatnn, muhalif Albay Hseyin Harmuu 100 bin dolara satt iddias oldu. Rejime yakn kaynaklar ve medya, yaanlan krizi de frsat bilerek bu haber zerinden Trkiyenin muhalifleri sataca, Trkiyeye gvenilmemesi gerektii ynnde mesaj verme abas iine girdi. Dier taraftan Suriye basnnda Trkiyede krizin muhalefet saflarnda ele aln biimine paralel haberler yapld. zellikle ana muhalefet partisi lideri Kemal Kldarolunun hkmeti ete kurmakla sulamas, Baas Partisinin yayn organ Tirin gazetesi tarafndan dorudan alntland ve yaynlanan haberde Trk istihbarat da bu balamda ete olarak nitelendirildi. Nitekim Esad ynetimi de Suriyedeki gsterilerin trmanmasndan bu yana Trkiyedeki AK Parti ynetimini silahl etelere destek vermekle suluyordu.[3] Krizin Arap basnnda Suriye ile ilgili bir baka ilgin yansmas ise blgedeki sekter kutuplama zemininde politika reten ve Suriyeye mdahale lobisini yrten evreler108 | UBAT 2012
7 ubat mdahalesinin Ortadoudaki yansmalar, mdahalenin Trkiyenin snr tesi etkinlik ve imknlaryla arasndaki irtibat ortaya koyuyor.
Post-Camp David ve Yeni Trkiye
Arap basnnda krizi deerlendirmede ne kan bir baka bak as ise Arap Bahar sonrasnda blgede sarslan Camp David dzeni ile birlikte, Trkiyeyi de kaybetmi olan srailin Babakan Erdoan ile hesaplamasyd. El-ark El-Evsat yazar Samir Salha ise MT krizinde Hakan Fidann hedef alnmasnn yeni bir gelime olmadn, i ve d aktrlerin Erdoanla hesaplamaya girdiini ve bu evreleri sknete erdirebilecek en asgari hedefin Kasmpaaly devirmek olduunu yazd. Salhaya gre olayn d aktrleri balamnda en inandrc seenein MOSSAD ve Netanyahu hkmeti olduunu, zira Trkiye-srail ilikilerinde gelinen noktada hedefteki Hakan Fidan ve dolaysyla Babakan Erdoann en bata bu evrele-
rin dman olduunu yazd. Fidann MTi ierde ve darda daha da etkinletirme ve modernletirmeye abaladn dile getiren Salha, zellikle istihbarat yabanc ajanlardan temizleme hareketinin bu evrelerde rahatszlk uyandrdn ifade etti.[5] Msrl duayen gazeteci Fehmi Huveydi ise 7 ubat mdahalesinin MT Mstear Hakan Fidan deil, Babakan Recep Tayyip Erdoan hedef aldn yazd. Salhann analizini benimsedii grlen Huveydinin dier dikkat eken vurgusu krizin d boyutu zerineydi. Huveydi, Fidann Trkiye apnda ve MT ierisinde MOSSADa kar ciddi bir mcadele iinde olduu grne katlyordu. MOSSADn Arap dnyasndaki faaliyetlerine dikkat eken Huveydi, zellikle Msr bata olmak zere Arap lkelerinin bu durum karsnda her hangi bir nlem almamasndan yaknrken, Trkiyenin MOSSADla mcadelede kendi mstakil iradesini kullanmasndan vgyle bahsetti.[6] 7 ubat mdahalesinin Ortadou balamnda, gndemde olan dosyalarda meydana
getirdii tm bu dalgalanmalar aslnda gelimenin gz ard edilen bir baka boyutuna k tutuyor. Trk d politikasn dorudan etkileyen mdahalenin Yeni Trkiye ve PostCamp David dzeni tartmalar asndan da anlaml olduu anlalyor.
[1] Oren Kessler, Speculation swirls over Erdogans health, The Jerusalem Post, 5 Ocak 2012, http://www.jpost.com/International/ Article.aspx?id=252267. [2] Barry Rubin, The Region: Bright future ahead for Erdogan, The Jerusalem Post, 9 Ocak 2012, http://www.jpost.com/Opinion/ Columnists/Article.aspx?id=252780. [3] El Muarazatit Turkiyye: Erdoan yetezaamu isabe istihbaratiyye yetemiru bi emrih, Tirin, 16 ubat 2012, http://www.tishreen.info/___poli.asp?FileName=42491052020120216053838. [4] smail Yaa, Mareketin nufuz beyne cemaati Glen ve hizbi Erdoan, el ktisadiyye el Elektroniyye, 20 ubat 2012, http:// www.aleqt.com/2012/02/20/article_628355.html. [5] Samir salha, el Mossad el sraili Hakan Fidan... hel hiye muvacehetul iyad, El ark el Evsat, 15 ubat 2012, http://www.aawsat.com/leader.asp?section=3&issueno= 12132&article=663756&search=%D3%E3%ED%D1%20 %D5%C7%E1%CD%C9&state=true. [6] Fehmi Huveydi, stiklaluna lem tesbut ruyetuh, el ark, 18 ubat 2012, http://www.al-sharq.com/articles/more. php?id=279428t
MT Krizi | 109
Devlet Krizi mi zel Yetkili Darbesi mi?

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 19 ubat 2012 | Star Ak Gr
7 ubatta MT Mstear Hakan Fidan ile eski Mstear Emre Taner ve Yardmcs Afet Gnein stanbul zel Yetkili Savcl tarafndan pheli sfatyla ifadeye arld haberlerinin medyaya dmesinden bu yana yeni bir kriz yayoruz. lgililerin ksa srede kendi snrlarna ekilmemesi halinde, 7 ubatn, yeni bir srecin/dnemin balangc olarak anlmaya aday olduunu imdiden syleyebiliriz. Olan biteni, polis/yarg ile hkmet/MT ekimesi olarak ele almak doru olmad gibi, bir parti ile bir cemaatin iktidar mcadelesine indirgemek de yanl. Siyasete mdahalenin yeni bir versiyonu olarak tezahr eden olaylarn arka plan ya da kkleri aslnda hayli karmak ve birok adan analizi gerektiriyor. Ancak bu yazda, daha ok hukuk devleti/hukukun stnl ilkesi asndan bir deerlendirme yapmaya alalm. 7 ubatta ne oldu? Akam saatlerinde, stanbul zel Yetkili Savclnn, MT Mstear Hakan Fidanla MTin eski yneticilerini pheli olarak ifadeye ardn rendik; 8 ubat tarihli gazetelerde de, bu kiilerin nelerle sulandn en ince ayrn110 | UBAT 2012
tlarna kadar okuduk. Bylece MT yetkililerinin blc rgtle ayn plann paras olduklar, KCKnn kuruluunun MTin gzetiminde tamamland, MTin calan iin kuryelik yapt, MT istedii iin, 14 Temmuzda zerkliin ilan edildii gibi bir dizi gerekten haberdar olduk ve pek ok ke yazarmz marifetiyle de Oslo Mutabakatnn tam metnine ulatk. te yandan, ayn gnn gazetelerinde stanbul Basavcs Turan olakkadnn Bir bilgimiz yok. Olsa verilirdi diye dnyoruz. Eer bu haber doruysa, o zaman bizlere bilgi verilmeden yaplm demektir; Byle bir ey yok. Byle bir ey olsa, stanbul Basavcs olarak benim kesin olarak haberdar olmam gerekir. eklindeki aklamalarn, Basavc Vekili Fikret Seenin ise yle bir ey yok diyerek kesin bir ifadeyle iddialar reddettiini okuduk. Basavcnn haberdar olmad bir soruturmadan, vekilinin kesin ifadelerle sz etmesi, zerinde ayrca durulmas gereken bir husus ama asl nemlisi, bir gn sonra Seen, haberlerin ve soruturmann doru olduunu syledi ve soruturmay savunma misyonunu stlendi.
Sivil darbe olarak adlandrlan bu gelimeler karsnda, MT yneticileri ifadeye gitmediler; Hkmet, MT Kanununda zaten var olan bir dzenlemeyi zel yetkililere kar bir kez daha tahkim etti. Buna karlk, zel yetkililer ve belli bir grup medya organ, sk bir kampanyaya baladlar. Ancak sreci salkl deerlendirebilmek iin tam da bu noktada durup biraz geriye gitmekte yarar var.
yarglanmas da gndeme gelince, DGMler 1999da kaldrlm ve yerlerini zel yetkili mahkemeler almtr. Yarglama usulleri, grev alanlar gibi eletirilen alardan yana bu mahkemelerin DGMlerden pek fark yoktur; kadrolar dahi korunarak sadece isimleri deitirilmitir. Eer gerekten demokratik bir hukuk devleti olacaksa, Yeni Trkiyede bu tr zel yetkilerle donatlm yarg kurumlarna artk yer verilmemelidir. nk siyasi tarihimiz, sz konusu zel mahkemelerin yol at hukuk skandallaryla doludur. Kald ki, son iki hafta boyunca yaanan gelimeler, zel yetkilerin nasl pervaszca kullanlabildiini bir kez daha gstermitir. O yzden, geici tedbirlerle yetinilmemeli ve zel yetkili yarg mekanizmalar tamamen ortadan kaldrlmaldr. Bylece konumu, stats ve isnat edilen suu ne olursa olsun, herkesin adil yarglanma hakk gvence altna alnmaldr. Ancak bu takdirde, adalet mlkn temelidir iar hayata geebilecektir.
Cumhuriyet tarihi boyunca yarg
Bizde yargnn temel ilevi, bireyin hak ve zgrlklerini deil, devleti korumak olmutur. lgintir; siyasi iktidarlar deimekte, farkl hkmetler dneminde pek ok hkim-savc greve balatlmakta ama yargda hangi siyasi/ideolojik eilimden kadrolar yer alrsa alsn, bu tutum deimemektedir. Yani Cumhuriyet dnemi siyasi tarihimizin ekillenmesinde, yarg, zellikle de stiklal Mahkemeleri, Skynetim Mahkemeleri, Devlet Gvenlik Mahkemeleri (DGM) ve zel Yetkili Ar Ceza Mahkemeleri gibi, spesifik olarak devleti koruma amal kurulmu istisnai yarg organlar, belirleyici bir yere sahiptir. Ancak hukuk devleti, adil yarglanma hakk ve tabii hkim ilkeleri asndan zel yarg kurumlar ok sorunludurlar ve bu yzden de, kararlarnn meruluu her zaman tartlmtr. Buna ramen, kendisini devletin sahibi olarak grenler, devleti korumakla grevli ve yetkili olduklarn dnenler, her zaman istisnai mahkemelere ihtiya duymulardr. Bu erevede, cumhuriyetin ilk yllarnda stiklal Mahkemeleri, daha sonra Skynetim Mahkemeleri devreye sokulmutur. 1970li yllarda DGMler gndeme gelmi ancak sreklilik kazanmalar 12 Eyll darbesiyle mmkn olmutur. Skynetim Mahkemelerinin urad eletirilere benzer biimde, DGMler de bnyelerindeki askeri hkimler yznden bamsz ve tarafsz olmamakla sulanm ve hatta Trkiye AHMde mahkm edilmitir. Abdullah calann
Adli kolluktan kolluk yargsna
Ne var ki, sorunun kayna sadece zel yetkilerin varl da deildir. zel yetkilerin kullanm ve zel yetkililerin kollukla ilikisi de nemli bir sorundur. Yllardan beri, hukuk evreleri adli kolluk kurulmasn talep etmektedirler. Ne var ki, dorudan savclara bal olarak alan bir kolluk gc oluturulmas beklenirken, tam tersine, yarg kolluk yargsna dnmtr. Savclarn yapmas gereken her ey, dorudan polis tarafndan yaplmakta ve polisin hazrlad fezlekeler iddianameye dntrlerek mahkemelere gnderilmektedir. Bylece Trkiye, dnya hukuk/yarg tarihine fezleke hukuku kavramn ve mekanizmasn armaan etme yolunda adm adm ilerlemektedir. Bunun doal sonucu olarak da, darbe dnemlerinde dahi yaanmayan hukuksuzluklar, terrle mcadele bata olmak zere birtakm kolluk grevlileriyle zel yetkili savclar marifetiyle sahneye konulmaktadr.
MT Krizi | 111
te yandan, zel yetkilere sahip olmann verdii ar zgvenle, adeta korku toplumu yaratlmakta, kamu vicdanyla yarg arasndaki uurum derinlemekte ve hukuk devleti ideali, polis/yarg devleti gerei karsnda tutunamamaktadr. Gnlerdir, belirli basn organlarnda, zel yetkili mahkemelerin ve birlikte altklar emniyet kadrolarnn darbe giriimcilerine, terr rgtlerine, etelere vs. kar verdikleri baarl mcadeleler anlatlarak MT operasyonu merulatrlmak istenmektedir. Dorudur ancak ayn sonucu genel yarg mekanizmalaryla almak da mmkndr ve daha dorudur. Kald ki, baary, ldrlen ve tutuklanan insan saysyla, tutuklular ne kadar uzun sre ieride tutarak burunlarn srttnzle lyorsanz, evet, bir baardan sz edilebilir. Ancak baary, lkeyi ne kadar adaletle ynettiiniz, dmanlarnz hakknda dahi ne kadar adaletle hkmettiiniz, hukuku ne kadar stn kldnz gibi deerler zerinden lyorsanz, o zaman bu kurumlar yeniden gzden geirmek zorundasnz demektir.
sorgulanacan biliyoruz. Daha ncekilerde olduu gibi, bu son operasyonda da, masumiyet ilkesini yerle bir eden, phelileri aka ve kesin bir dille mahkm eden ifadelerle dolu bir kara propaganda, bizzat zel yetkililerimiz eliyle yrtlyor. Nitekim MT yetkilileriyle ilgili sulamalar da annda rendik. Daha ilginci, MT mensuplarn pheli sfatyla ifadeye aran zel Yetkili Savc Sadrettin Sarkaya hakknda gizlilii ihlal gerekesiyle HSYK tarafndan inceleme balatlrken, savclk makam, soruturma dosyasnn detaylarn basnla paylamaya devam etti. Bir zamanlar yarg brifingler alrd; imdi ise artk kendisi brifing veriyor. Hatta gemite andlanm baz nl gazetecilerimize kiiye zel brifingler vererek, onlar araclyla kamuoyunu bilgilendiriyor. Tm bu nedenlerle, 7 ubat giriimi, tpk 367 darbesi gibi, yargnn siyasete yeni bir mdahale teebbs olarak anlacaktr. Ancak daha nceki mdahaleler vesayet rejimini korumak derdindeyken, 7 ubat, yeni bir vesayet rejimi tesisini ima etmektedir. 7 ubatlar buna iten ana nedeni ise, zehirleyen, rten ar g... Nitekim MTi KCKl ilan eden bu rme yznden, soruturmann Babakan da kapsayp kapsamayaca ciddi biimde tartlyor; bu soruturmann sonunda ulaaca yerin siyaset, daha dorusu hkmet olaca pek ok kii tarafndan dile getiriliyor. nk sorun, basit bir kurumsal banazlktan ya da mesleki deformasyondan ibaret deil. Andlarla, psikolojik harektlarla mcadele edenlerin bugn kendilerinin de andlar hazrlamalarn, psikolojik harekt planlar gelitirmelerini iyi irdelemek gerekiyor. imdilik u kadarn syleyelim: Genel olarak AK Partiyi ve dindar/muhafazakr evreleri yakndan izleyenler iin 7 ubat, kesinlikle bir srpriz olmad. Belki zamanlamas ve seilen hedef(ler) bazlar iin artc olmu olabilir. Ancak alan yarann dar al fitne uyarlaryla, kuru gzellemelerle sarlmas zor gzkyor. Herkesin nce kendisini hesaba ekmesi iyi bir balang olabilir
Yarg eliyle siyasi operasyon
MT yetkililerinin ifadeye arlmas srecinde de, hukuki bir soruturmadan ok bir siyasi operasyonun planland ak. nk soruturmann ekseni, ierii ve kamuoyuna yanstlma biimi, aslnda, sua bulaan MT mensuplarn yarglamaktan ok, MT zerinden hkmete ayar verme, siyaseti dizayn etmeye ynelik ayrntl bir strateji zerinde alldn ve bunun uygulamaya konulduunu gsteriyor. Tam bu noktada, bu operasyonu planlayanlarn ve uygulayanlarn arka planlarnn masaya yatrlmas da gerekmektedir ancak bu bir baka yaz konusu olacandan imdilik buna girmeyelim ve deerlendirmelerimizi yine hukuk devleti ilkesi zerinden srdrelim. Uzun yllardr, polis ve yarg, hazrlk soruturmalarnn gizlilii kuraln iniyorlar. En ilgin davalarn dahi iddianamelerini okumuyoruz; nk tm detaylar annda medyadan takip edebiliyoruz, kimin neden
112 | UBAT 2012
Vesayet, Siyaset, Cemaat

Yorum | HATEM ETE | 18 ubat 2012 | Sabah Perspektif
Yakn tarihimizin en beklenmedik siyasi krizinin arkasndaki sis perdesi henz aralanmad. Aradan bir haftadan uzun bir zaman gemesine ramen, savcln Hakan Fidan, Emre Taner ve Afet Gnei hangi gerekeye dayanarak pheli sfatyla soruturmaya dahil ettii henz akla kavuabilmi deil. lk gnden itibaren, iki iddia dolamda. lk iddiaya gre, MT yneticileri, Osloda PKK yneticileriyle ve/ya mralda calanla yaptklar grmeler dolaysyla soruturmaya dhil edildiler. Soruturmann MT ayann bu grmeleri yrtm olan yneticiler zerinden ilerlemesi, bu iddiann doruluk payn artryor. Nitekim iktidar partisi, soruturmay dorudan bu grmelerle ilikilendirerek hkmetin siyasi iradesini tahkim etmek zere yasal dzenlemeye bavururken, muhalefet partileri de, ayn iliki dolaysyla hkmetin sua araclk ettiini iddia etmeye baladlar. kinci iddiaya gre ise, MT yneticileri, siyasi iradenin bilgisi dorultusunda gerekletirdikleri eylemlerden tr deil, birtakm MT mensuplarnn grev alanlar dna karak su ilediklerine dair gl
deliller dolaysyla soruturmaya dhil edildiler. Ama Basavc Vekili Fikret Seenin de dillendirdii bu iddia, MT yneticilerinin, neden savclk tarafndan bilgilerine bavurulmak zere deil de, pheli sfatyla soruturmaya dhil edildiklerini aklamyor. Geride braktmz gnler iinde aa kan tablo, MT yneticilerinin, ilk iddia dolaysyla soruturmaya dhil edildiklerini, ancak srecin bir devlet krizine dnmesi karsnda, savcln ve savcln kararn destekleyen evrelerin ikinci iddiann gerekelerinin arkasna sndklarn gsteriyor.
Yeni Trkiyenin vesayeti aktrleri
Yaplan maniplasyonlara ramen, savcln, siyasi iktidarn bilgisi, onay ve direktifi dhilinde gerekletirilen Oslo veya mral grmeleri dolaysyla eski ve yeni MT yneticilerini soruturmaya dhil ettiine dair bulgular arlk kazanyor. Bu gereke, savcln, siyasi iktidarn terrle mcadele politikasn sorgulad, dolaysyla da, bir siyasi aktr gibi davranarak politika gelitirdii anlamna geliyor. Hkmetin toplumsal destee dayal siyasal iradesini, sahip olduu brokratik imtiyazMT Krizi | 113
lara snarak gasp etme anlamna gelen bu tutum, eski Trkiyede vesayet sistemi olarak adlandrdmz ve mahkm ettiimiz bir tutumdur. 27 Mays 1960tan beri, yasal-brokratik imtiyazlarla iktidarn siyaset belirleme hakkna ortak olma abasnn bu topraklardaki ismi Kemalizmdir. Bu erevede, MT yneticilerini, siyasi iktidarn direktiflerini hayata geirmek zere gerekletirdikleri eylemler dolaysyla soruturmaya dhil eden aktrleri ve onlar savunan evreyi neo-Kemalist olarak adlandrmak mmkn. Karmzda, eski Trkiyenin Kemalist imtiyazlaryla mcadele ederek imtiyaz sahibi olan yeni Trkiyenin neo-Kemalistleri var ve devraldklar vesayeti eilimleri srdrme eilimi gsteriyorlar.
kayglar kulak ard ederek MTi koruma tutumu iine girdii ifade ediliyor. Bu iki eletiriyi, siyasal bir okumayla ele almakta yarar var. ncelikle, gerekletirilen dzenleme, bir kriz dnemi dzenlemesidir ve yegne hedefi krizi atlatmaktr. zel yetkili savcnn CMKy MT Kanununu iptal edecek ekilde yorumlamas karsnda, yasamann MT Kanunundaki 26. maddenin altn izmesi anlamna gelmektedir. Dolaysyla, bugn, bu yasann douraca demokratik meruiyet mahzurlarn krizin srmesi iin gereke klarak yaplan dzenlemeye kar kmak, demokratik siyasetin brokrasi tarafndan rselenmesini onaylamak anlamna gelmektedir. AK Parti, gerekletirdii dzenlemeyle mevcut krizi atlattktan sonra, daha demokratik dzenlemelerle, karlan yasann mahzurlarn gidermeye zorlanabilir, zorlanmaldr. Cengiz andarn doru analojisiyle, bu yetmez ama evet durumudur. Yetmez ksm iin AK Partiden beklenen, mevcut krizin ilk aamasn atlattktan sonra vakit geirmeden, gerekli baz siyaset deiiklikleri ve yasal dzenlemeleri gerekletirmesidir. AK Partiden beklenen yasal dzenleme, zel yetkili kurum ve aktrlerin yetkilerinin normalletirilmesidir. zel yetki, siyasal sistemin zel durumuyla anlam kazanan bir imtiyazd. 12 Eyll referandumu, brokratik vesayet ile kavramsallatrlan bu zel durumu ortadan kaldrdna gre, zel yetkilerin de bir anlam kalmamtr. AK Partiden beklenen siyaset deiiklii ise, siyasetle iddet arasndaki ba koparmak iin gerekli olan KCK soruturmasnn, maksadn aarak siyasal kimlikleri ve farkllklar boan bir mecraya yneliini durdurmak, soruturmay rayna sokmaktr. AK Parti, bugne kadar, kendisine ynelen tehditleri demokratik enstrmanlarla bertaraf ettii iin varoluu-
Karmzda, eski Trkiyenin Kemalist imtiyazlaryla mcadele ederek imtiyaz sahibi olan yeni Trkiyenin neo-Kemalistleri var ve devraldklar vesayeti eilimleri srdrme eilimi gsteriyorlar.
Yetmez ama evet!
AK Parti, siyasi iradesine sahip kmak zere, yetkilendirdii brokratlarn verdii grevler dolaysyla sorgulanmasn Babakann iznine balayan bir yasal dzenleme gerekletirdi. AK Partinin mevcut krizi bu dzenleme ile ama abas, iki ekilde eletiriliyor. lk olarak, gerekletirilen yasal dzenlemenin anti-demokratik unsurlar barndrd dile getiriliyor. kinci eletiri olarak da, hkmetin, MTe ynelik dile getirilen
114 | UBAT 2012
nu demokratik bir Trkiyenin teminat kld. Bu krizi de, demokratikleme momentini tahkim ederek aabilir.
Mesele, artk MT deil
kinci olarak, hkmetin mevcut tutumu, MTteki yanllar aklamak anlamna gelmemektedir. Hkmet, MTin eski ve yeni yneticilerine ynelik hamleyi, dorudan kendi iradesine ynelik bir hamle olarak okuduuna gre, ncelik, siyasi iradenin varlna ynelen hamleyi bertaraf etmesidir. Hal bu iken, hkmetin MT Mstearnn soruturmaya dhil edilmesini engelleme tutumu zerinden, srarla ve inatla, MTin yozlamasna ynelik bir kampanya yrtmek anlamszdr. Hkmet, MTin pirpak olduu dncesinden hareketle mstearn korumaya almadna gre, MTteki muhtemel yanllklar zerinden hkmeti eletirmenin bir geerlilii de yoktur. Dolaysyla, bu saatten sonra, MTi tartma konusu yapmak, sregiden krizin odan deitirmekten baka bir anlam tamamaktadr. Krizin zerinden gnler geip, hem hkmetin krizi alglay biimi, hem de krizin dourduu sonular ortadayken, srarla ve inatla, meseleyi, MT mensuplarnn operasyon alkanlklar balamnda tutmak, apolitik bir safln rn deilse, herkesi aptal yerine koyan obsesif bir akln rndr. Ya dnyay, siyaseti, iktidar istihbarat raporlarnn kodlaryla okumaya alm, gerek hayatn ok katmanlln gmld dosyann ayrntlarnda skalam bir akl var karmzda ya da iinde yer ald komplonun hedefine ulamas iin tartmann odan ustaca kaydran sinsi bir akl var. Siyasi iktidar, mevcut krizi, MTin temizlenmesi parantezinden kararak, doru ya da yanl, kendisine ynelik bir komplo olarak deerlendirdiine gre, hedefin Fidan veya hkmet olmad, baz MT mensuplarnn
sua bulat iin yarglanmas gerektii gibi argmanlarn imdilik bir anlam kalmamtr. Bu saatten sonra, soruturmann aslnda neyi hedeflediini tartmann siyasal bir deeri de yoktur. Soruturmann yol at sonular, bu argmanlar balam dna itmi durumdadr.
Cemaat bu iin neresinde?
Gnlerdir birok isim, cemaatin bu tartmadaki yerine dair birok kanaat serdediyor. Cevab aranan soru, Glen Cemaatinin mevcut krizin neresinde yer alddr. Normal artlar altnda, bu soruyu sormann bir anlam olmamal(yd). Gemi ve gelecek tasavvurlar birbirlerine yakn; ulusal, blgesel ve kresel siyaset parametreleri byk oranda rten; bugne kadar brokratik vesayetle mcadelede birlikte hareket etmi, Cemaat ile AK Partinin bu kriz zerinden ihtilafa dmesinin bir anlam yok. Bu, Cemaat ile AK Partinin her konuda ayn kanaate sahip olduklar anlamna gelmiyor elbette. Cemaatin hkmeti ran ve Suriye konusunda yumuak, srail konusunda sert bulduu, ike soruturmasnda ve Uludere olaynda hkmetle ihtilafa dt, Ergenekon ve KCK soruturmalarnda slup farkllklarna sahip olduu sr deil. Ancak bu ihtilafn bir snr var. Hkmet, mevcut krizi, doru veya yanl, kendi varlna ve siyaset belirleme iradesine ynelik ykc bir saldr olarak deerlendirip buna ynelik pozisyon alyorsa, Cemaatin, AK Partinin zayflamasndan medet umduu dnlemeyeceine gre, kart bir pozisyonda yer almasn dnmek akla yatkn deil. Ancak, bir cehalet perdesi altna gizlenmeyeceksek, Cemaatin bu son krizde, hkmetin yannda yer almad da aikr. Krizin patlak verdii ilk gnden beri, Cemaate yaknlklar veya mensubiyetleri ile bilinen isimler, hem emniyet ve savcln iradesini sahipleniyorlar, hem de hkmetin kendisini hedef alan
MT Krizi | 115
kriz, Cemaat-AK Parti atmasndan medet uman odaklarn bir maniplasyonuysa, bu maniplasyonu boa karmak iin kendilerini komplo ile ayrtracaklarna, Cemaate yakn isimler, neden srarla hkmet kart ve komplo yanls bir pozisyona uygun argmanlar retiyorlar? Nasl bir muhasebe, Cemaate, MTi rklerden temizlemek uruna AK Partinin feda edilebileceini makul gsteriyor? hamleyi boa karmaya ynelik teebbslerine kar kampanya yrtyorlar. Dolaysyla, Cemaatin, mevcut krizde, planl ve kararl bir stratejiye sahip olduu sylenebilir. Bu tutum-strateji cevaplanmas zor baz sorular gndeme getiriyor. Bu hamlenin iinde yer almay Cemaate yaktrmayan herkes, Cemaat ve AK Partiyi aan daha byk hesaplarn izini srerken; Cemaate yakn isimler, neden hkmetin krizi ama abalarn desteklemek yerine akamete uratmaya alyorlar? Mevcut Bu sorulara daha pek ok soru eklenebilir. Zaten, son gnlerde, gazeteler, soru sormay cevap vermeye yeleyen yazlarla dolu. Bir meselede, sorular cevaplardan daha fazlaysa, ya bulunan cevaplar kabullenilemiyordur ya da cevaplarn kolaylkla bulunamayaca byk bir komplo vardr. Sanrm bu krizde, ikisi de mevcut. Grnr verilerle bulunan cevaplar kabullenilemedii iin cevab kolayca bulunamayacak sorular sormaya yneliyoruz. Umarm, nmzdeki gnler, sorularn saysn azaltacak cevaplar bulmamza yardmc olur
116 | UBAT 2012
27 Nisandan 7 ubata Siyasete Mdahale

Yorum | TAHA ZHAN | 18 ubat 2012 | Sabah Perspektif
ncelikle yaadmz durumu tespit etmeye alalm. Neresinden bakarsanz bakn, getiimiz hafta yaadmz srecin mahiyeti bir ulusal gvenlik krizi, ismi ise 7 ubat mdahalesidir. 1960, 1980, 28 ubat darbeleri; 2004-2006 darbe planlar, 27 Nisan 2007 darbe giriimi ve 14 Mart 2008 AK Partiye kapatma davas nasl sivil iradeye kar farkl dzeylerde darbe vurmay amalyorsa 7 ubat da yeni Trkiyeye kar bir sabotaj giriimidir. Gemi darbeler ve giriimleri byk lde lkemiz snrlar iinde hkmeti ortadan kaldrmay ya da iktidar ele geirmeyi hedefliyordu. Elbette hepsinin snrlarmz aan boyutlar, kresel glerle yakn balar da mevcuttu. Ama hibiri, byk lde, Trkiyenin snrlar dndaki varln veya potansiyelini hedeflemiyordu. Souk Savan sradan bir kanat lkesi haline getirilen Trkiyenin kendi i ekimelerinin daryla da paslaan gler marifetiyle her on ylda bir maniple edilmeye allmasndan te bir anlam yoktu. Trkiye blgesinde defansta kald, Osmanl sonras tayin edilmi siyasi ve sosyal snrlar zorlamad srece de kresel glerin zel bir Trkiye ilgisi hibir zaman olmad.
7 ubat gemi darbe ve giriimlerinden ayran en nemli zellii ise at grnmeyen yarann grnenden daha ciddi olma potansiyelidir. Ayn ekilde, grnen lke ii iktidara ortak olma giriiminin dourduu gerginlikten daha fazla lke darsnda Trkiyeye dair hesaplar bulunmaktadr. Trkiye Cumhuriyetinin kurulmasndan bu yana en derin siyasi krlmalar son 10 yl iinde yaadk. Hatta denilebilir ki Osmanlnn yklmasndan bu yana en uzun 10 yl milenyumdan bu yana yaadk. 1960ta tesis edilen vesayet sistemi, Cumhuriyetle beraber icat edilen korkular, Osmanl sonras kabullenilen siyasi ve sosyal snrlar getiimiz on yl iinde yeniden gzden geirildi. Bu sre zor, skntl olmakla beraber dnyann dier yapsal deiimler yaayan ve yaam rneklerine gre olduka sakin ve en nemlisi kanszd.
Normalleme sreci ve istisna
2002den bu yana ise sert bir iktidar mcadelesi yaand. Milletin yetki verdii hkmet muktedir olmak iin elinden gelen mcadeleyi, brokrasi, yarg, ordu, sermaye, medya ve onlarla farkl dzeylerde ilikili kresel
MT Krizi | 117
glere kar verdi. Sonuta vesayet rejimi geriletildi, millet kendisine yabanclaan devletiyle arasndaki mesafeyi kapatmaya balad. Bu srecin eer bir ismi olacaksa normalleme en uygunu olurdu. Trkiye demokratikletike normalleti, normalletike millet adna seilmiler glendi, meclis glendike eski Trkiyenin aktrleri ya tasfiye oldular ya da yeni Trkiyeyi sindirmek durumunda kaldlar. Her gei srecinde olduu gibi Trkiyenin normallemesinde de istisnai vakalar, dnemler ve aktrler ortaya kt. Bunlar kh demokrasi adna mcadele veren safta yer aldlar kh eski alkanlklarn hatrlayp meclis iradesini bastrmaya altlar. Sonuta hangi safta yer alrsa alsnlar eski Trkiyenin iki alkanlndan kurtulamadlar: Devlete ekil bimek ve siyasete vaziyet etmek. Bu iki saplantnn hayata geebilecei yer elbette sivil alan deildi. nk sivil alan verilen temsil yetkisinin oylarla saland olduka salkl bir mekanizmadr. Bu iki saplantnn kayna yine brokrasi iinden gelmektedir. Birok aratrmann ortaya koyduu gibi Trkiyede sosyal ve siyasal olgunluk anlamnda en geri kurum olan yarg bata olmak zere, brokratik vesayet varln srdrmeye gayret etmektedir. Bugn de Trkiyenin normallemesinin tam olarak farknda olmayan bir ksm yarg unsurlar, tabiat itibariyle ili dl olduu polisle beraber, bir kurtarc misyon tadklarn dnmektedir. Bu inanmlkla kendi snav kdn brakp sivil iradenin cevap kdn doldurmaya almaktadr. Bu abasnn ya da bazen doru cevaplar sylyor oluunun vesayet uygulamalarn ortadan kaldrmadn, hkmete rota belirlemenin grevleri olmadn anlamakta zorluk ekiyorlar. Kaba vesayet gerilimlerinin yaand 2006-2010 dneminde verdikleri tepkiler ile milletin taleplerinin rtm olmasnn da
118 | UBAT 2012
kendilerine bir kurtarc misyon grev kad karmayacan anlayamyorlar. Batan aa siyasi bir meselenin doal bir aparat olmalarnn, siyasi kararlara ve vizyona ortak olacaklar sonucunu karmayacan gremiyorlar. Hepsinden nemlisi, gemiteki istisnai dnemlerin demokratiklemeyle sonulanmasnda asl iradenin seilmiler, kendilerinin de birer ara ya da memur olduklarn grmek istemiyorlar. Ama unutulmamal ki Carl Schmittten dn alarak dile getirirsek, millet eliyle seilen egemen istisnay tayin edendir.
1960, 1980, 28 ubat darbeleri; 2004-2006 darbe planlar, 27 Nisan 2007 darbe giriimi ve 14 Mart 2008 AK Partiye kapatma davas nasl sivil iradeye kar farkl dzeylerde darbe vurmay amalyorsa 7 ubat da yeni Trkiyeye kar bir sabotaj giriimidir.
7 ubat mdahalesi nasl okunmal?
7 ubat dier darbe giriimlerinden ayran temel zellii faillerin ak bir ekilde ortada olmasdr. 7 ubatn darbe giriimlerinden en fazla benzerlik gsterdii 27 Nisanda kurumsal fail aikr, bireysel inisiyatifler ise bilinmiyordu. MT zerinden yaanan iktidara ortak olma giriiminde ise hem kurumsal hem de kurumlar adna hareket edenler aka ortadalar. Bu kadar aikr bir giriimin yaanabilmesi ancak iki ihtimal ze-
rinden gerekleir. Birincisi giriimde bulunanlar Trkiyeyi, siyaseti, hkmeti, Krt meselesini, PKKy, bir sredir yaanan sivillemeyi olduka dar bir perspektiften deerlendiriyorlar. kincisi ise farknda olarak veya olmayarak, yaanan giriimin Trk d politikasnda oluturaca dalgay hesap bile etmemiler. Burada pekl mmkn olan hesapszlk veya farkndalk dzeyi ortaya kabilecek muhtemel sonular nesh eden bir durum deildir. Her durumda, yarg-emniyet eliyle yaplan mdahale, Trkiyenin defansta kalmasna ynelik kresel makasn paras olmaktan mnezzeh deildir. Trkiye geldiimiz nokta itibariyle nerede duruyor ve hangi sorunlarla bouuyor? Trkiye son on ylda normallemesini tamamlamaya, sosyo-ekonomik standartlarn ykseltmeye ve blgesinde etkin bir g olmaya alan bir lke. Bu admlar atlmaya gayret edilirken doal bir sonu olarak, Trkiye uzun bir aradan sonra bir d politikaya sahip olabilmitir. Bu olduka basit ve tabii grnen sonu beraberinde birok dinamii harekete geirdi. Neredeyse I. Dnya Sava sonras Trkiyenin blgesinde payna den mutabakatn gzden geirilmesi olarak okunan proaktif d politika admlar Trkiyeye dair kresel okumalarn deimesine yol at. Irak igaline ortak olmayarak ilk adm atan Trkiye, ardndan Lbnana ve Gazzeye saldran sraile kar aktan tavr koymas, ran nkleer tartmas zerinden Bat kampnn karsnda durmas, Mavi Marmara katliam sonras sraille ilikileri sfrlamas, Camp David dzeninin aparatlar olan Arap diktatrlklerine kar balayan isyan dalgasn desteklemesi, Suriye Baas rejimine kar aktan tavr almasyla birlikte farkl bir Trkiye resmi kresel ve blgesel aktrler tarafndan ekildi, ama kesinlikle sindirilemedi. 7 ubat, Trkiyeye dair kresel ve blgesel aktrlerin arayp da bulamayacaklar bir imkn salama giriimiydi. Bu giriim
ierisine girenlerin muhtemel sonularn idrakinde olup olmamalar da neticeyi deitirmemektedir. Zaten gemi btn darbe ve giriimleri, amaladklar neticeleri salayamadlar. 27 Maysla kar devrim odaklar yok edilmek isteniyordu yarm yzyl srecek siyasetin sa iktidar tarafndan konsolidasyonuna yol at; 1980 darbesi kaba bir ekilde siyasi alan yok etmek istedi, Cumhuriyet tarihinin en gl iki kimlik hareketinin domasna katk salad; 28 ubat muhafazakr siyaseti kkten yok etme giriimiydi, AK Partinin ykseliini engelleyemedi; 27 Nisan, 2002 seimlerine bir cevap vererek naif bir dur deme giriimiydi, 22 Temmuzda milletin tepki seliyle ortadan kaldrld; 14 Mart, vesayet rejiminin son bir hamlesiydi, 12 Eyll referandumu ile yapsal olarak etkisiz hale getirildi. 7 ubat hem gemi giriimler gibi amalad sonulara ulaamayacak hem de Trkiyenin daha fazla demokratiklemesine yol aacaktr. Bu srete, nce baz mecburi pansuman tedavileri olacaktr. Bu kk tedavilere verilen tepkilerin 27 Nisan sonras mecbur kalnan anayasa deiikliine verilen tepkileri hatrlatmas da ayrca manidardr. Lakin bu tedavileri aan geni bir demokratikleme hamlesinin de hayata gemesi gerekmektedir. Cumhuriyet tarihinin en gl hkmeti, Trkiyenin istisnai durumlarna son vermek zere demokratikleme hamlesini yeni bir anayasa ile de talandrmaldr.
7 ubat ve Post-Camp David dzeni
7 ubatn KCK-PKK, Krt Meselesi, su ileyen devlet memurlaryla alakas 27 Nisann Kutlu Doum haftasyla, Milli Eitim Bakanl ve ilkokul ocuklaryla alakas kadardr. Ayn ekilde, 7 ubat, eski Trkiyeden vukuatlarn gayet iyi bildiimiz yarg ve gvenlik brokrasisinin ne kadar kirli veya temiz olduu tartmas da deildir. Dolaysyla bir haftadr mezkr konular zerinden yrMT Krizi | 119
yen tartmalar ya asl tartmann yaplmasn engelleme ya da tpk 27 Nisan sonras e-muhtra metni zerinden ekranlar saatlerce doldurmaktan farksz bir durumdur. 7 ubat, aktrleri Trkiyede ama sahnesi Ortadou, Balkanlar ve Kafkasya olan daha byk bir tartmann sonucu ortaya kmtr. Tekrar edecek olursak, faillerin Trkiye iinde olmas bu sonucu deitirmemektedir. zellikle Ortadou denkleminde, devlet ve devlet d aktrlerle aylardr younlaan ilikiler, Suriye muhalefetinin stanbulda konulanmas, yeni Ortadounun aktrlerinin Trkiye ile youn ilikileri aylardr yakndan takip edilmektedir. srailin Trkiyeye kar bilenmilii, Batnn Trkiyenin glenen rolnden rahatszl, blgesel aktrlerin Trkiyesiz bir Ortadou zlemlerinin tamamna malzeme verecek giriimin ismidir 7 ubat. Bu malzemeyi verenlerin, ngilizce konuurken sreci bu yazda ele aldmz malzemeleri salayacak ekilde, Trke konuurken KCK-PKK, polis, yarg ve MT tartmalarna younlamalar da kendilerini ele veren bir baka naif tutumdur. Benzer ekilde, aniden, sadece Baas rejimine malzeme olabilecek, Suriyeli general vakasn arpta-
rak servis yaplmas da bir komplonun deilse olduka naif bir siyasal akln rndr. Yaadmz durum hazin bir sondan ziyade gidiat tuhaf halimizin tabii bir sonucu gibi durmaktadr. Ortaya kan fotoraf muhalefet maalesef yine ekmeyi baaramamtr. Kendisinin de zerine oturduu ve millet tarafndan meruiyeti salanan siyasi zemine kar yaplan giriimin yannda saf tutmutur. Blgesel ve kresel glerin Trkiye ezberi bozulurken; Trkiye iinde eski ezberler ve yazlmlarla devam etmeye niyeti olanlarn alaca bir mesafe bulunmuyor. Siyaset, sreci meclise tayarak 7 ubat sabotaj giriimini geen hafta boyunca ald nlemlerle darbeden kk bir engele dntrerek baarl bir adm atmtr. Trkiyenin 7 ubat engelini de tamamen ortadan kaldrmas, gelecekteki benzer riskleri bertaraf etmesinden gemektedir. Bu ise, muhtemel btn brokratik vesayet giriimlerinin nnn daha fazla demokratikleme ile kapatlmasyla mmkn olabilir. Ancak bu admlar atlrsa, Trkiye, Post-Camp David dzeninde oyun kurucu roln tahkim edebilecektir
120 | UBAT 2012
MT zerinden ktidar Kavgas

Yorum | HATEM ETE | 11 ubat 2012 | Sabah Perspektif
KCK soruturmasn yrten stanbul polisi ve savclarnn, MT Mstear Hakan Fidan, eski Mstear Emre Taner ve eski Mstear Yardmcs Afet Gnei KCK soruturmas kapsamnda pheli olarak savcla ifade vermeye armalar siyasi gndemi altst etti. fadeye arma, ifade vermeyenler hakknda karlan yakalama emri ve kamuoyunda yaplan tartmalar birok meseleyi ayn anda ele almay gerekli klyor. MTin eski ve yeni yneticilerini pheli sfatyla KCK soruturmasna dahil eden emniyet ve yarg, isteyerek -ngrerek veya istemedenngrmeden birok sonucu tetiklemi, birok balama oturmu durumdadr. Gelimenin en genel sonucu, siyasi bir meseleyi sadece adli enstrmanlarla zmeye almann handikaplarn ortaya koyuyor. Uzunca bir sredir, yarg ve kolluk kuvveti, stelik kendi iindeki hiyerariyi de tersyz ederek, yrtt soruturmalarla, Trkiyeye siyaset, siyaset kurumuna da gzergh biiyor. Askerin siyaseti belirleme iradesi ve eilimleriyle etkili bir mcadele yrterek otonom bir gce kavuan yarg ve kolluk kuvveti, son yllarda, zayflatt gcn yerine geerek lkeye siyaset vazetmeye balad. Bu erevede,
z itibariyle siyasi olan ve muazzam siyasi sonular retme potansiyeli tayan davalar, yarg ve kolluk kuvveti marifetiyle yrtlyor. Ergenekon, Balyoz ve KCK davalar, askeri vesayeti sonlandrma ve Krt meselesini zme iradesi nndeki engelleri kaldrma ilevleri dolaysyla adli olmaktan te siyasi davalardr. Siyasi ilevleri ve sonular dolaysyla, bu tr davalarda, yarg ve gvenlik gleri, siyaset vazedecek bir tutum taknmaktan kanmallar. Siyaset kurumu ve siyaset paralelinde faaliyet gsteren MT, faaliyet alanlar itibariyle terrle mcadelede de Krt meselesinin zmnde de bir siyaset vazetmeye uygun aktrlerken, yarg ve emniyet, siyaset vazetmeye uygun kurumlar deiller. Bu erevede, ne yargnn ne de emniyetin Krt meselesini zme gibi bir ykmll ve yetkisi bulunuyor. Son gelime, KCK soruturmasn yrten polis ve savclarn, Krt meselesinde, siyasi iktidardan ve devletten farkl bir siyasete ve perspektife sahip olduunu, soruturma yrtrken siyaset vazetme ynnde kazandklar hareket serbestisini, farkl siyasete sahip aktrleri devreden karmak zere kullandklarn ortaya koymaktadr.
MT Krizi | 121
ki politikann mcadelesi
Olayn, bununla ilikili ikinci boyutu, ortaya kan mcadele ve atmann, kurumlar aras olmakla snrl olmayp politikalar aras bir mcadele olmasdr. Baka bir deyile, yaanan, yarg- emniyet- MT arasnda bir mcadele deil, Krt meselesinin zm ve PKK ile mcadele konusunda iki politikann, iki perspektifin atmasdr. Emre Taner ve Hakan Fidan, PKK ve Krt meselesinde, siyasete, mzakereye, diyaloga inanan ve bu ynde inisiyatif alan bir iradenin sembol isimleri olarak temayz ediyorlar. Bu isimlerin, pheli sfatyla soruturmaya dahil edilmek istenmeleri, Krt meselesinde gvenliki paradigmann demokratik paradigmay etkisizletirme hamlesi olarak okunmaldr.
tanyan demokratik zihniyet yarglanmak ve tasfiye edilmek isteniyor. Bu tasfiye etme abasnn yarg ve kolluk kuvveti eliyle yrtlyor olmas ise ayr bir handikap oluturuyor. Siyaset ve siyasete bal faaliyet gsteren MT, doas gerei, elindeki dosyalara makro bir perspektiften bakmakla ykmldr ve bunun gerektirdii donanma sahip olmak zorundadr. Buna karlk, kolluk kuvveti ve yarg ise, yine doalar ve ileyi tarzlar dolaysyla, meselelere makro bir perspektiften bakmaktan te ellerindeki dosyann snrllklar ekseninde bakmakla maluldr. Nitekim MT yneticilerinin neden soruturmaya arldna dair kamuoyuna szdrlan argmanlar, yarg ve kolluun elindeki dosyann snrllklaryla meseleleri ele almasnn btn mahzurlarn gzler nne seriyor.
Uzunca bir sredir, yarg ve kolluk kuvveti, stelik kendi iindeki hiyerariyi de tersyz ederek, yrtt soruturmalarla, Trkiyeye siyaset, siyaset kurumuna da gzergh biiyor.
MTin terrle mcadeledeki zaaf ve PKK ile ilikisi zerine kampanya yrten kalemlerin, alm sreci ve bata Beir Atalay olmak zere bu srele zdeleen aktrleri ypratma kampanyasna nclk etmeleri, mevcut mcadelenin grnr aktrler tesindeki anlamn hesaba katmay gerekli klyor. Aktrler zerinden bir zihniyet yarglanyor ve sindirilmeye allyor. Krt meselesinin zmnde, 30 yllk yanl asayi ve gvenlik politikalarndan karlan derslerle ikame edilen; siyasete, diyaloga ve mzakereye ans
122 | UBAT 2012
Fidan ypratma kampanyas
Bu olay, Hakan Fidan hedef almaktadr. Dolaysyla, greve geldiinden beri Fidan hedef gsteren, ypratan olaylar silsilesinin balam iinde deerlendirilmelidir. Greve geldiinden beri hangi i ve d odak, hangi gerekelerle Hakan Fidan hedef alp ypratyorsa, bu son gelimenin aktrleri de, bu sonucu hedeflemi olsalar da, olmasalar da, aralarnda organik bir ba olsa da olmasa da, ayn odan ve gerekenin malzemesi haline gelmi, ayn balama oturmulardr. Oslo grmelerini szdran odak bu soruturmaya zemin hazrlamtr. Bugn Oslo grmesinin MT yneticilerinin yarglanmasna zemin tekil ettiini ima edenlerin, dn Oslo grmeleri szdnda sraili adres gstermeleri aradaki balanty ele vermektedir. Dolaysyla, Hakan Fidan KCK soruturmasna dahil eden aktrler, Fidann MTin bana gemesinden rahatsz olan uluslararas ebekenin oyun planna dahil olmu durumdadrlar. stanbul Emniyetinde bu operasyonu yrten emniyet mensuplar ve bu
soruturmay yrten savclar, bu kurgunun iinde yer almyorlarsa, bu kurguya alet olmu durumdadrlar. Son olarak, bu gelime, son zamanlarda, kamuoyunda sklkla gndeme getirilen birok rahatszl bir kriz zerinden tekrar gndeme getirmitir. Krt meselesinin zm ve terrle mcadele politikalarnda ibrenin asayi enstrmanlarna kaymas, asayi srelerinin zensiz bir ekilde yrtlmesi, savclara verilen geni yetkiler ve savclarn bu geni yetkileri polisin denetiminde ve inisi-
yatifinde hazrlanan soruturma dosyasnn vazettikleri dorultuda savruk bir ekilde kullanmas, son bir yldr youn bir ekilde tartma konusu yaplyor. Umulur ki, bugne kadar, bu tartma ve eletirilere kulak tkamay tercih eden siyaset kurumu, bu gelimeden sonra, kriz daha da derinlemeden, inisiyatif alp emniyet-yarg ve yarg-siyaset ilikilerini yeniden dzenleyen hukuki dzenlemeleri ve demokratiklemeye ynelik siyaset deiikliklerini gerekletirir
MT Krizi | 123
The New Turkey and its Consolidation Pains

In the last decade, the Turkish Republic has experienced the most difficult breaking points in its history since its establishment. In fact, it could be said that the decade after the turn of the millennium was the longest since the fall of the Ottoman Empire. The tutelage regime implemented in the 1960s, fears invented with the establishment of the Republic and the political and social borders marked in the post-Ottoman period have all been re-evaluated in the past decade. This period, although not without its problems compared to other places in the world that have experienced (or are still experiencing) structural changes, was relatively calm and, most importantly, occurred without the shedding of blood. A harsh struggle for power has been taking place since 2002. Publicly elected representatives have fought for power with all their might against the bureaucracy, the judiciary, the military, capital, the media and other global powers that are related to these. In the end, the regime of tutelage receded, and the
124 | UBAT 2012
gap between the public and its alienated government began to close. If this period were to have a name, it would be normalization. As is the case in all transitional periods, in the process of normalization in Turkey, exceptional cases and actors emerged. These actors sometimes took their place in the front that fought for democracy and, some-
Even today, some sections of the judiciary, along with the police with which they are inherently associated, continue to believe that they have a saviors mission as they are not completely aware of Turkeys process of normalization.
times remembering their old habits, tried to suppress Parliaments will. In the end, no matter what front they fought in, they could not get rid of two of the habits of the old Turkey: shaping and controlling the state. Surely, the civil sphere was not the place where these two obsessions could be exercised because the civil arena is in fact a healthy mechanism in which power functions through votes and representation. These two obsessions are, again, rooted in the bureaucracy. Starting with the judiciary the least socially mature institution in Turkey, as many scholarly works on this issue have demonstrated the bureaucratic regime of tutelage has maintained its existence in different forms. Even today, some sections of the judiciary, along with the police with which they are inherently associated, continue to believe that they have a saviors mission as they are not completely aware of Turkeys process of normalization. These sections try to answer the civil wills exam questions, forgetting their own. They are having difficulty in grasping that this effort or the fact that they sometimes give correct answers to the questions does not negate the practices of the regime of tutelage.
They are also having difficulty in grasping that determining a road map for governments is not part of their job description. Furthermore, they fail to understand that the compatibility of their reactions during the tutelary tensions of 2006-2010 with the publics demands does not accord them a saviors mission. They fail to see that the fact that they are political instruments does not mean that they can participate in the political decisions and lay out a vision for the country. Most importantly, they fail to see that they are only a vehicle or a facilitator in the process of the exception of turning into democracy and that the real will belongs to those who were elected. It must not be forgotten that the sovereign is he who decides on the exception
MT Krizi | 125
2011 hracat Rakamlar

Trkiye statistik Kurumu (TK) 2011 yl d ticaret verilerini aklad. TK verilerine gre 2010da 113 milyar 883 milyon dolar olan ihracat, yzde18,5 artarak yeni bir rekor krd ve 134 milyar 954 milyon dolara ykseldi. thalattaki art ise yzde 29,8i buldu. Tutar, 185 milyar 544 milyon dolardan 240 milyar 833 milyon dolara kt. hracatn ithalat karlama oran ise yzde 61,4ten yzde 56ya geriledi. D ticaret a Ocak-Aralk dneminde 105 milyar 879 milyon dolar olurken, bir yldaki d ak art yzde 47,7 olarak kaydedildi.
Trkiyede hracat: 2011 Yl Deerlendirmesi

Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | ubat 2012
2001 krizinden sonra srekli olarak art gsteren ihracat miktar, kresel ekonomik krizin etkisiyle 2009da ivme kaybetse de 2010 ylndan sonra yeniden arta gemitir. 2011 ylnda ise Trkiye, ihracat pazarnn yarsn oluturan Avrupa Birlii (AB) blgesindeki bor krizine ramen, pazar payn bytmesi ve corafi eitlilii salamas sayesinde ihracatta pozitif bir ivme yakalamtr. Bylece hem ihracatta art devam etmi hem de lke kresel ticaret dinamiklerine hzl adapte olduunu gstermitir. Trkiye hracatlar Meclisi (TM) verilerine gre ihracat 2011 ylnda bir nceki yln ayn dnemine gre yzde 18,2 orannda artla 134,5 milyar dolar olarak gereklemitir. 2011 ylnda, ekonomik bymenin grece yavalama eiliminde olduu dnemde, i
126 | UBAT 2012
talep daralmas ile reticiler daha fazla d talebe ynelmi ve ihracat miktarnda art gereklemitir. Ayrca, TLdeki deer kayb da dnya piyasalarnda rekabet gc kazanlmasnda ve ihracatta meydana gelen bu artn yaanmasnda nemli bir etken olmutur. Bunun yan sra ihracatn ithalat karlama oran, 2011 ylnn ikinci yarsndan itibaren Merkez Bankasnn uygulad yeni para politikas sonucunda 2011 yl iin yzde 56 olarak gereklemitir.
hracatn il baznda dalm
l baznda ihracat rakamlar incelendiinde, en ok ihracat yapan ilin 59 milyar dolar ve yzde 36 pay ile stanbul olduu grlmektedir. stanbulu 12,6 milyar dolar ihracat ile Kocaeli ve 12,5 milyar dolar ihracat ile Bursa izlemitir. zmir, Ankara, Gaziantep, Mani-
sa, Denizli, Hatay, Sakarya, Adana, Kayseri, Mersin ve Antalyaya Konya ve Trabzon ilerinin de katlmasyla bir milyar dolarn zerinde ihracat gerekletiren il says 16ya kmtr. Sz konusu 16 ilin yapt 109,5 milyar dolarlk ihracat, toplam ihracatn yzde 81ni temsil etmektedir. hracat orannda ilk 16 ierisinde bulunan iller, ihracata konu mallarn retiminde en ok eitlilie sahip olmalar sebebiyle gerekleen ihracat orannda nemli paya sahip olmulardr. Bu iller genellikle orta ve ileri teknolojili mallar ihra ederken, lkelerdeki talep deiimlerine uyum salamak iin dnyadaki pazar paylarn da arttrmlardr. hracatta eitlilik sergileyen bu iller, Irak, ran, Azerbaycan, Libya ve Kazakistan gibi lkelere daha yksek oranlarda ihracat gerekletirmitir. ller baznda nemli bir ekonomik dnm gereklemitir. 2000 ylnda ihracatta emek youn sektrlerde rekabeti avantaja sahip olan pek ok il, yksek teknolojinin ithaliyle bugn sermaye youn sektrlerin ihracatn-
da rekabeti avantaj elde etmi duruma gelmitir. Ayrca, ihracat art iin her bir ilin retim ve ihracat potansiyelinin hangi lkelere ynlendirilmesi gerektii belirlenmi ve bu dorultuda almalar gerekletirilmitir. Bununla beraber, illerin gl olduklar hedef sektrler belirlenmi ve dolaysyla d pazarlarda rekabet edilebilirlii arttrc uygulamalar devreye girmitir. Bu uygulamalar; kk ve orta byklkteki iletmelerin (KOB) her trl finansman, eitim, danmanlk ve teknoloji taleplerini karlayacak yaplanmalarn kamu kesimi tarafndan daha geni ekilde yaplmas eklinde olmutur. Bu uygulamalar sayesinde yksek katma deerli rn retiminin n alm, ihracat odakl retim salanmtr.
hracatn sektrlere gre dalm
hracat, sektrler itibariyle incelendiinde, imalat sanayii arlkl ihracat gerekletirildii grlmektedir. hracat ierisinde sanayinin pay yzde 82,8, tarm sektrnn pay yzde 13,2 ve madencilik sektrnn pay
2011 hracat Rakamlar | 127
ise yzde 2,9 olarak gereklemitir. Sanayi retiminin gelimilik dzeyini gsterdii konjonktrde tarma ynelik retimden imalat sanayi arlkl retime geiin sz konusu olduu bir sre yaanmtr. Bu durum ticarete rekabet gcn artrc bir ivme katarken srdrlebilir bymeyi de beraberinde getirmitir. Sektrel bazda eitlilii salam olan sanayi sektrleri, ihracat iindeki yksek paylarn da korumutur. Sanayi sektrlerinin paylar incelendiinde yzde 15,1lik pay ile en yksek ihracat otomotiv endstrisinde gereklemitir.
Kresel piyasalarda yaanan krize ramen 2011 ylnda gerekleen 134,5 milyar dolar ihracat rakam cari an olumsuz etkisini azaltmak iin nemli bir gsterge oldu.
Otomotiv sektr, ihracatn lokomotif sektr olma konumunu, birok imalat sanayine ynelik ihracat gerekletiren lkede olduu gibi, Trkiye de srdrmtr. Sz konusu srete otomotiv sanayi sektrnn geliimi iin uygulanan tevikler olduka etkili olmutur. Bu teviklerin uygulanmas iin istatistik blge snflandrmas yaplm, blgesel farkllklar azaltmak iin blgeler drt ksma ayrlm ve bu blgeler iin vergi indirimi, KDV istisnas, yatrm yeri tahsisi, gmrk muafiyeti ve sigorta primi iveren hissesi destei gibi tevik sistemleri uygulanmtr. Otomotiv sektrnden sonra imalat sanayi iinde en yksek ihracat oranna sahip olan ikinci sektr, yzde 12 ile hazr giyim ve konfeksiyon sektr olmutur. Bu sektrdeki yksek ihracat rakamlar, Euro dolar paritesinden nemli lde etkilenmitir. Trkiye, Euro ile ihracat
128 | UBAT 2012
yaplan lkelerde rekabet gcn arttrarak bu sektrdeki ticaretinde nemli bir paya sahip olmutur. hracat iinde nc en yksek paya sahip sektr ise elik sektr olmutur. Bunda, Trkiyenin elik retiminde st sralarda yer almasnn da rol nemlidir. Dnyada 66 lke arasndan onuncu srada yer alan Trkiye, Avrupada ikinci srada yer almaktadr. Bu sektr dier sektrlerle olan balants nedeniyle byk nem arz ederken, ihracatn da yzde 11,4 gibi nemli bir blmn meydana getirmitir. naat, otomotiv ve beyaz eya bata olmak zere birok sektrn hammaddesi konumunda olan elik sektrnde ithalat oranlar hala ok yksek seviyelerde gereklemektedir. Buna ramen, Trkiyede 2000den bu yana elik sektrnde ihracat oran byk lde artm, Trkiye sektrde belirleyici ekonomilerden biri haline gelmitir. Trkiye, sanayi retiminde gerekletirdii byme ile d pazarlara alm, talebe ynelik retimi karlamaya alm, bylece kresel ticaret pazarnda istikrarl art gsteren bir paya sahip olmutur. TLnin deer kayb ile kazanlan rekabet gc sayesinde, kresel ekonomik krizin devam ettii bu dnemde Trkiye gelimi ekonomilere nispeten daha avantajl bir konuma gelmitir.
hracatn lke gruplarna gre dalm
hracat yaplan lkeler incelendiinde, en fazla ihracat yaplan lke 13,882 milyon dolar ile Almanya olurken, ikinci en fazla ihracat yaplan lke 8,272 milyon dolar ile Irak olmutur. lk be lke ierisinde yer alan dier lkeler srasyla 7,956 milyon dolar ile talya, 7,759 milyon dolar ile ngiltere ve 6,890 milyon dolar ile Fransa olmutur. Almanyaya yaplan ihracatta hazr giyim rnleri mallar yer alrken, Iraka gerekletirilen ihracatta su rnleri ve hayvanclk mamulleri, talya ile makine aksam ve tat aralar, ngiltere ile meyve sebze mamulleri ve demir elik rnleri, Fransaya ya sebze,
gemi ve yat aksamlar ilk srada yer almtr. AB lkelerinde devam eden bor krizine ramen, Trkiye ihracatnn yaklak yzde 46sn AB lkelerine gerekletirmitir. Trkiye ucuz fiyata kaliteli rn ihra eden yaps nedeniyle devam eden kriz dnemini lehine evirmitir. stelik jeopolitik konum olarak da gerek hz gerekse kk miktarlardaki taleplere dier lkelere nispeten daha kolay cevap verebilmesi nedeniyle, Trkiye krizden avantaj salamtr. Dier yandan Ortadou lkelerine yzde 18, bamsz devletler topluluuna yzde 11 ve Afrika lkelerine yzde 8 orannda ihracat gerekletirmitir. Bununla beraber, Trkiyenin ihracat lke ierisinde, iller yelpazesinde gelime gstermi, ayn zamanda Trkiye ihracat yaplan lke yelpazesini de geniletmitir. Trkiyenin kresel ekonomik krizin olumsuz etkilerini bertaraf etmek iin, d ticaretine yn vermesi, ticaret iin komu lkelere, Uzak Dou, Kuzey Afrika ve Ortadou lkelerine ynelmesi aslnda, Trkiyenin yeni imknlar ve pazarlar gelitirme yetenei olduunun bir ispat olmutur. Yeni imknlar ve pazarlar gelitirme eilimi, Trkiyeyi dier AB yesi lkelerden ayrtran temel bir faktr olarak ne kmtr. AB ekonomilerinin parasal genileme ile beraber nn alamadklar bte aklar bu ekonomileri kresel ticaret sahnesinde arka plana iterken, Trkiyenin mali disiplini gerekletirmesi sayesinde, ekonomik istikrar devam etmi ve ekonominin kredibilitesi ykselmitir. Bu ykseli sadece rakamlarda kalmam, retime de yansmtr. Bylece Trkiye retimde dolaysyla ihracat art konusunda da n plana kmtr. Bu artn bir ksm orta teknolojili mal ihracatndan gelse de esas katk dk teknolojili mal ihracatndan gelmitir. Trkiyenin rekabet gcn arttrmadan, ounlukla dk teknolojili mal ihracatnda pazar genilemesine giderek salad bu yksek adaptasyon baarsnn douraca ksa ve uzun dnemli sonular nem arz etmektedir.
Sonu ve neriler
hracatn, Trkiyede ekonomik byme iin tek k noktas olduu bir gerektir. stihdamn ve ekonomik bymenin srdrlebilmesi ve cari an azaltlmas ancak ve ancak yakalanan ihracat ivmesine baldr. Kresel piyasalarda yaanan krize ramen 2011 ylnda gerekleen 134,5 milyar dolar ihracat rakam cari an olumsuz etkisini azaltmak iin nemli bir gsterge olmutur. Ancak, bu art trendinin devam edebilmesi iin ara mal ve yatrm mal yurt ii retiminin gerekletirilerek ithalata bal olan ihracatn azaltlmas gerekmektedir. Trkiye 2023 ylnda 500 milyar dolar ihracat hedefine, 2010-2011 ylnda ihracatta meydana gelen yzde 18,2 art oran ile 2023 ylndan nce ulamas mmkndr. Dolaysyla, ihracat ile ekonomik bymeyi gerekletirmek iin ihracat odakl bir sanayi stratejisi izlemek gerekmektedir. Bunun iin firma, rn ve pazar baznda ihracat hedeflerinin koyulmas, yksek performans gsteren firmalarn dllendirilmesi, u anda 16 olan 1 milyar dolarn zerinde ihracat yapan il saysnn artrlmas ve retim yapan firmalarn daha rekabeti olmalar iin, bu firmalara kolaylklarn salanmas gerekmektedir. 2012 ylnda ABde devam etmesi beklenilen bor krizi nedeniyle ihracatta bir yavalama ngrlse de Trkiye dier gelimekte olan lkelere gre kk miktarlardaki taleplere daha kolay yant verebildii ve corafik konumu nedeniyle lojistik maliyetlerde salayaca faydayla dier gelimekte olan ekonomilere gre daha avantajl bir konuma gelmitir. Ayrca, kresel ticarette meydana gelebilecek olan daralmaya nlem olarak lke eitlenmesi zorunlu bir durum olmutur. Bunun yan sra ihracatta 2001den bu yana Trkiyenin yakalad istikrarn devam edebilmesi iin lke eitlilii, sektr eitlilii, ekonomide rekabet gcnn ykseklii ve retilen rnlerin katma deerinin yksek olmas nem arz etmektedir
2011 hracat Rakamlar | 129
Yemende Demokratik Dnm

Yemende yaklak bir yl nce balayan Ali Abdullah Salih kart eylemler, Krfez birlii Konseyinin youn giriimiyle Salihin yetkilerini yardmcs Abdurrabu Mensur Hadiye devretmesiyle sonuland. mzalanan devir antlamas gerei, 21 ubat 2012 tarihinde Yemende genel seimler gerekletirildi. Her ne kadar 33 yllk Salih iktidarnn devrilmesi ve seimlerin gerekletirilmi olmas demokratikleme srecinde nemli admlar olarak grlse de, seimde tek aday olan Hadinin Salihin yardmcs olmas, u an iin varlan noktada Yemenin tam demokrasiye geme adm atamadnn kant sayld.
Yemende Reform Srecinin lk Aamas

Yorum | SALHA ZYA | 28 ubat 2012
Yemende bir yldr sren Ali Abdullah Salih kart protestolarn ve iddetli atmalarn ardndan 21 ubatta devlet bakanl seimleri gerekletirildi. Tek aday iin dzenlenen seimler lkenin demokrasi ile tanmas anlamna gelmese de, Salihin 33 yllk iktidarnn resmen sona ermesi asndan nem tayor. Bir baka deyile seimler yeni bir bakann belirlenmesi deil de eski devlet bakan Salihten kurtulu anlamna geliyor. Krfez birlii Konseyi, uzun sren giriimlerin ardndan Kasm aynn sonunda yetkilerini yardmcs Abdurrabu Mansur Hadiye devretmesi iin Salihi ikna etmiti. mzalanan yetki devri anlamas erevesinde 21 ubatta erken devlet bakanl seimlerinin gerekletirilmesi kararlatrlmt. Seimlerle birlikte, Hadinin bir sredir kulland bakanlk yetkileri meru bir zemine oturtulmu oldu. Seimler Salihin Kongre Partisi, Muhalefet Koalisyonu ve devrimci genlik hareketi tarafndan desteklenirken Kuzeyli ii isyanc grup Hutiler ve Gneyli ayrlk130 | UBAT 2012
lar tarafndan boykot edildi. Bu dorultuda Gneyde %30-40 civarnda seyreden seimlere katlm oran Kuzeyde %40-50 civarnda kald. Sana ve Taiz gibi merkez blgelerde ise bu oran %60 olarak kaydedildi. 1999 ve 2006 seimlerinin ardndan nc bakanlk seimleri niteliini tayan 21 ubat seimleri 2 yllk gei sreci iin dzenlendi. Abdurrabu Mansur Hadi, Salihin liderliini yapt Kongre Partisi ve Salihe rakip Ahmar ailesinin liderliindeki Muhalefet Koalisyonu tarafndan tek aday olarak gsterildi. Salihin yardmcsnn tek aday olmas, 12 milyon kaytl semenin gznde seimleri anlamsz klsa da, Salihin iktidarnn sonlanmas iin tek kar yol olarak grlmesi nedeniyle seimler hem i siyaset hem de uluslararas toplum asndan nem kazand.
Halkn seimlere bak

Seim kampanyasnn balad 7 ubattan itibaren devlet medyasnda 21 ubat seimle-
ri, lkenin iinde bulunduu siyasi amazn tek zm yolu olarak lanse edildi. Tedavi iin ABDde bulunan Salih de yapt aklamalarla Hadinin adayln destekleyerek tm Yemenlileri oy kullanmaya ard. Salih ailesinin geleneksel rakibi ve Islah partisinin lideri Ahmar ailesi de Salih devrinin kapanmas iin Hadiye verilen destein nemli olduu belirterek Hadinin desteklenmesinin vatan borcu olduu ynnde aklamalarda bulundu. Bunun yan sra, 200den fazla Zeydi ve Snni din adam bir araya gelerek oy kullanmann dini bir ykmllk olduu ynnde aklama yapt. Seimler uluslararas kamuoyunda da destek grd. ABD bata olmak zere batl devletler seimlerin Yemenin istikrar asndan ne denli nemli olduunu belirten aklamalar yaparken, UNDP ve Krfez lkeleri bata olmak zere pek ok lkeden bakanlk seimleri iin finansal destek saland. Semenler asndan bakldnda ise seimlerin rejime kar mcadelede hangi
aamaya karlk geldii konusunda bir kafa karkl yaand gze arpt. Halkn bir ksm, Krfez Giriimi Plan dorultusunda gerekletirilen tek adayl seimlerin rejimin devamn salama senaryosunun bir paras olduuna inanyordu. Pek ok gen aktivist, Hadinin seilmesini Tunus, Msr ve Libyada olduu gibi nceki rejimlerden farkl bir srecin balamas olarak deil, aksine Salih rejiminin devamnn salanmas olarak deerlendirdi. Bu noktada tek bakan adaynn uzun sredir Salihin yardmcln srdren Hadi olmas ve Salihin yaknlarnn halen nemli grevlerde kalmaya devam etmesinin etkisi nemliydi. te yandan, gerek din adamlarnn aklamalar, gerekse bir yl akn sredir siyasi kaos ortamndan bunalan halkn istikrar beklentisi ve Salihi resmen devirme istei seimlere katlm olumlu ynde etkiledi. Bu dorultuda Yemen devrimci genlik hareketi seimlere destek verdi. Seim gn oy kullanrken yapt aklamada Nobel dll aktivist Tevekkl Kerman da 21 ubatta despotizmin ve basYemende Demokratik Dnm | 131
knn sona erdiini syleyerek seimin nemini ifade etti. Dier taraftan atma blgelerinde seimin boykot edilecei gnler ncesinden aklanmt. Hem Kuzeydeki ii Hutiler hem de gneyli ayrlk hareket en bandan beri kkl bir deiim sunmad gerekesiyle Krfez Giriimine kar km, bu giriim dorultusunda tek adayla yaplacak seimleri boykot edeceklerini belirtmiti. Hadinin bakanln zm olarak grmeyen ayrlk gruplar, taleplerinin dikkate alnaca bir zmden yana olduklarn ifade ederek ABD destekli plann paras olmas nedeniyle seimlere katlmay reddetti. Bu gruplardan Hutiler, boykot kararn akladklarnda seime ynelik iddet eylemlerine bavurmayacaklarn da garanti ettiler. Seim gnnde kuzeyde iddet eylemleri yaanmazken Yksek Seim Kurulu blgedeki seim merkezlerinin yardan fazlasnn almadn bildirdi. Gneyde ise seime ynelik tepki daha byk oldu. Seimlere doru blgede gerilim artarken, ayrlklar tarafndan pek ok iddet eylemi gerekletirildi. Seimlerin gvenlii iin hkmetin 100 binden fazla asker grevlendirmesine karn ayrlk hareket eitli eylemlerle blge halknn seimlere katlm orann drmeye alt.
21 ubat seimleri lkenin demokrasi ile tanmas anlamna gelmese de, Salihin 33 yllk iktidarnn resmen sona ermesi asndan nem tayor.
ekonomisi Hadiyi bekleyen en nemli sorunlardan birisi olarak deerlendirilebilir. lkenin nakit skntsn aabilmek iin hkmet son dnemde Krfez lkelerine sk sk ziyaretler gerekletirmi ve IMFden kredi sz almt. Ancak sz konusu kredinin siyasi istikrar salanmadan ve ekonomik reformlar uygulanmadan lkeye aktarlmas beklenmiyor. Ordunun yeniden yaplanmas ve tek merkezde toplanmas, Hadinin kar karya kald bir dier sorun olarak saylabilir. Geen yln Mart ayndan itibaren Salihe kar merkez ordudan ayrlarak marjinalleen generalleri ve askerleri bir araya getirmek Hadi iin zorlayc bir sre olacak gibi grnyor. Ayrca orduda halen nemli grevlerde bulunan Salih ailesinin durumu Hadinin bakanlnda karlaaca zorluklar arasnda yer alyor. Salihin yaknlar mevkilerini brakmaya yanamazken, ordunun ve halkn konuya ilikin tepkisi byyor. Ordunun yeniden inas srecinde Hadinin en byk destekisinin ise uzun sredir El Kaideye kar Yemenle ibirlii yapan ABDnin olaca biliniyor. Nitekim, Salih dneminde El Kaidenin Yemendeki varln sonlandrmak iin rejimle ibirliine giren ABD, Hadiyi desteklerken siyasi kaostan en ok El Kaidenin faydalandnn her frsatta altn izmi, bu dorultuda Hadi ile ibirlii yapacaklarn her frsatta ifade etmiti.
Hadiyi nasl bir Yemen bekliyor
27 ubatta dzenlenen devir teslim treniyle eski devlet bakan Salihten resmen yetkileri devralan Hadiyi ekonomik sorunlardan blgesel atmalara pek ok sorun bekliyor. Hadi seim ncesi yapt konumada iki yllk eylem plann ken ekonominin tesisi, ordunun yeniden tek at altnda birletirilmesi, El Kaidenin yok edilmesi ve kurumlarda reformlarn yaplmas olarak listelemiti. Nfusun yardan fazlasnn gnlk 2 dolarn altnda bir gelirle yaad, tek gelir kayna olan petrol boru hatlarnn bombaland ya da retimin grevler nedeniyle durduu Yemenin ken
132 | UBAT 2012
Hadinin ekonomik glklerle mcadelenin ve ordunun yeniden yaplanmasnn yan sra yeni anayasann yazlmasna nezaret etmesi gerekiyor. Yeni Devlet Bakan Hadiyi bekleyen en byk sorun ise, i savaa evrilmek zere olan blgesel atmalar olarak tanmlanabilir. Kuzeyde uzun zamandr devam eden ve siyasi boluk nedeniyle kontrol blgelerini ve etkilerini genileten ii Huti isyanclar son aylarda Islah Partisinin destekledii Selefilerle iddetli atmalar yayor. Gneyde ise igalci Kuzeyin denetiminde olmak istemeyen ayrlk hareket, mevcut ortamda eylemlerini artrm durumda. Dier yandan El Kaide ile mcadele de Hadiyi zora sokacak gelimeler arasnda yer alyor. rgtn varlndan olduka rahatsz olan ABDnin ynetime verdii destek nem tayor. Hadinin, bakanlk iin yaplan devir teslim treninde El Kaide ile savamann ulusal ve dini bir grev olduunu sylemesi bu destein neminin fazlasyla farknda olduunu gsteriyor.
lkeyi bekleyen bu zorlu srete yeni Devlet Bakan Hadinin nasl bir performans sergileyecei ise merak konusu. Abyan eyaletinden bir gneyli olan Abdurrabu Mansur Hadi, 1994 Savanda Gneyliler Kuzeyden ayrlmaya alrken taraf deitirerek Salihin safna gemi, Salih de bu tarihten itibaren gneylilerin ynetimde olduuna iaret etmek iin Hadiyi bakan yardmclna getirmiti. Saf deitiren Hadi, gneyde dmanla ibirlii yapan biri olarak grlmeye devam ediyor. Zayf siyasi kiilii nedeniyle evresindeki gl siyasi unsurlarn etkisine ak olan Hadinin, gerek Salihin nemli mevkileri brakmayan yaknlar, gerekse Salih sonras dneme damgasn vurmaya hazrlanan Ahmar ailesinin etkisinde bir siyaset izlemesi muhtemel grnyor. Bununla birlikte Hadi zerindeki en byk siyasi etki, El Kaideye kar birlikte savat mttefiki ABD ve lkenin ekonomik bunalmdan karlmas iin gereken finansal destei salayacak Suudi Arabistan olacaktr
Yemende Demokratik Dnm | 133
1. Yldnmnde Msr Devrimi

Devrimin birinci yl dnmnde Msra umut ve korku hkim. El Ahli ile Port Saidin El Masri takmlar arasnda oynanan ma sonras kan olaylarda 79 kii hayatn kaybetti, binden fazla kii de yaraland. Olaylar, lke genelinde askeri ynetim kart gsterileri tetikledi. Mecliste yaplan olaanst toplantda ileri Bakan ve blge savcsnn istifas istenirken, Mslman Kardeler yaanan olaylardan polis ve orduyu sorumlu tuttu.
Egypt: Economic and Political Devaluation

We are here in Cairo for the conference The Middle East after Revolutions, which marks the launch of the academic Arabic journal Rouya Turkiyya, published by one of Turkeys leading think tanks SETA. The most important thing we felt walking Cairo streets in the first year of the revolution was a sense of Egypt being trapped between fear and hope. The most tangible manifestation of this feeling is the ambiguity being experienced right now. Mubaraks quiet withdrawal accepting defeat in the face of civil disobedience, a withdrawal that surprised even the revolutionaries themselves, marked the beginning of this ambiguity. Mubarak never had power. On the contrary, the power had Mubarak. When that power sanctioned Mubaraks retreat by not standing behind him, the field the old regime had to vacate was not much. The judiciary, military, bureaucracy, police, universities and the capital escaped the dismissals they
134 | UBAT 2012
were due. And this prevented the feeling of fundamental change both at the societal and governmental levels. It is said the elders in rural Egypt are still warning the young who express their anti-Mubarak feelings, Be careful, Mubarak might hear you. It seems this warning is not contained to the words of the elder in rural areas. Those who
Tahrir nowadays is not only a space for those who are celebrating the anniversary of the revolution but also a convenient place to hide for those who want to escape responsibility.
got their candidates elected as parliamentarians, and those, most of whom are the new actors of Egypt, act and speak with the same caution. They are endeavoring to break out of the ambiguity left behind by a Mubarak who was not overthrown but withdrew. Even the party that hailed out of the elections with an excruciating victory is discussing not their own rule but the possibility of a coalition. No one wants to take responsibility. It is almost as if they are afraid of the collapse of a regime that was not demolished by the revolution during their own rule. Therefore, Tahrir nowadays is not only a space for those who are celebrating the anniversary of the revolution but also a convenient place to hide for those who want to escape responsibility. It seems the power transferred to Tahrir with the revolution allowed for the construction of quite a virtual freedom-oriented liberal world. However, it is not their job to deal with Egypts intertwined problems from the economy to the
military tutelage or from unending elections to constitutional crisis. Unless those whose job it is to attend these problems take the governing of the country from the military, the powers of the street will continue to increase uncontrollably just like the stadium disaster last Wednesday night precipitated by the feeling of a lack of the state apparatus. Egypt is grappling with a political and economic crisis. Financially, the coming months will be critical for Egypt. It may face a jarring devaluation. It might not have been this bad if some fundamental preventative measures everyone talked about seven or eight months ago were actually taken. Similarly, every day that passes without the military not handing off the power, a system of government not being decided, a Cabinet not being built increases the risk of political devaluation. If this happens, the value of each vote Egyptians gave in the name of the revolution will lose its power of representation. And this is a loss that is hard to compensate
1. Yldnmnde Msr Devrimi | 135
CHPde Deiim Sanclar

CHP, eski Genel Bakan Deniz Baykaln 2010 ylnda grevinden istifa etmesi sonrasnda Kemal Kldarolu liderliinde bir deiim hamlesi balatmt. Parti evrelerinde nemli arl olan Genel Sekreter nder Savn lider deiiminden birka ay sonra grevden alnmas, CHP ierisinde ak bir iktidar mcadelesi ortaya kard. 12 Haziran seimlerinden sonra istifa arlarna prim vermeyen Kldarolu ynetimi, parti ii muhalefetin baarya ulaan imza kampanyas zerine bir tzk kurultay toplad. Buna karlk parti ynetimi, alternatif bir tzk kurultay ars yaparak 26-27 ubat 2012 tarihlerinde iki olaanst kurultay toplad. Sonuta Kemal Kldarolu, delegelerden vize alrken, nder Savn liderliini yapt parti ii muhalefet bozguna urad.
CHP ve Yarnn Dnyas

Yorum | DOAN EKNAT | 04 ubat 2012 | Sabah Perspektif
2012, CHP iin hzl balad. Yeniden CHP Hareketi emsiyesi altnda rgtlenen partinin eski sahipleri, bir imza kampanyas sonucunda Genel Merkezi tzk kurultayna zorlad. 26 ubatta kurultayn yaplacan ilan eden Kldarolu ynetimi, 1 Martta ikinci bir kurultay toplanacan duyurdu. Partinin nndeki sre, hem CHP bnyesinde 2010dan bu yana sregelen ikilii temsil ediyor, hem de statkocu-deiimci mcadelesinin bir tarafn lehine zmlenecei ve artk oluumun enerjisinin politika retmeye kanalize edilebilecei yeni bir denkleme ulalaca umudunu yeertiyor. 1992de CHP Genel Bakan olarak greve gelen Deniz Baykaln 2010 bahar aylarnda basna szdrlan kaset sonrasnda istifa etmesiyle ana muhalefet partisi, istemeden de olsa yeni bir dneme yelken amt. Kemal Kldarolunun ismini 2009 yerel seimlerinde stanbulda yrtt seim kampanyas ve zellikle yolsuzluk konusunda etkili polemiklerle duyurmas ve parti liderliine seilmesiyle birlikte artan beklentiler, 12 Eyll Referandumu srecinde benimsenen
136 | UBAT 2012
olumsuz pozisyon tarafndan glgelenmi; 12 Haziran seimlerinde yzde 30 psikolojik eiini aamayan Kldarolunu devirme zamannn geldiine kani olan parti ii muhalefet, Genel Bakan istifaya armt. Ana muhalefet partisini kemiren ihtilafn kkenleri ve yeni liderliin ksm baarszlklar da bu balamda yorumlanmaldr. CHP ile zdeleen Deniz Baykaln beklenmedik ekilde nfuzunu kaybetmesi, skandal sonrasnda Baykala yakn bir isim yerine farkl bir beklentinin karl olan Kldarolunun greve gelmesi, ana muhalefet partisi bnyesinde ideoloji ve kadro ayrmasnn yaanmasna neden olmutu. Eski ynetim, Trkiyenin kitlesel bir destekle ve hzla deitii, siyaset alannn yeniden tanmland bir ortamda lkenin en zengin kurumsal geleneine sahip partisinin sadece olumsuz gndemler retebilir duruma getirmi; CHP destekileri arasnda iktidar olma umudunun kaybedilmesinin yan sra, zellikle ekonomi alannda yaanmas gereken tartmalarn gz ard edilmesine yol amt.
rolarn tasfiyesinin tamamlanaca 2012ye evrildi. Yeniden CHP Hareketi emsiyesi altnda ittifak kuran muhalifler ise, 9 Ocakta startn verdikleri imza kampanyas ile Kldarolu ynetimini, delege dalmn kendi lehine evirmesinden nce, hazrlksz yakalamak amacn tadlar. Bu balamda temel hedef, Genel Bakan tzk gndemiyle toplanacak bir olaanst kongre ortamnda zayflatmak ya da devirmek eklinde ortaya kmaktayd. Bu hamlenin gerektirdii 640 imzaya ulaamayan muhalifler, ilk aamada parti tzn deitirmek ve kademeli olarak Kldarolu ynetimini drmek ynnde deiiklie gittiler. Tzk kurultaynda mevcut ynetim ve muhalifler arasnda seim yapacak olan CHP kongre yeleri, bu seimin kazananndan bamsz olarak, partinin kendisi ve genel olarak Trkiye siyasetinin rotas asndan nemli gelimelerin anahtarn ellerinde tutmaktadr. Baykal-Sav ittifaknn ve Kldarolu tarafndan zarara uratlan kadrolarn desteiyle CHPnin zirvesine son bir sray yapan eski glerin elde edecei bir zafer, CHPnin semende yaratt beklentileri tamamen boa karacak, partiyi 1990larn bandan itibaren hapsolduu liklik-irtica diyalektiine -bu kez devleti fiili sahiplerinin olmad bir ortamda- geri srkleyecektir. Daha geni anlamda Trkiye siyasetinin girdii sivilleme ve dnm sreci sekteye urayacaktr. Muhaliflerin bu ak meydan okumasna karn ayakta kalabilmesi durumunda ise Kldarolu ynetimi, 12 Haziranda elinde tutmaya alt iki kart grup arasnda kesin bir tercih yapma cesaretini kurultay srecinde depolad zgven sayesinde gsterecektir
Buna karlk 2009 yerel seimlerinde yldz parlayan, kaset skandal sonrasnda kendini Genel Bakan koltuunda bulan Kemal Kldarolu, ana muhalefet partisinin kendisini 1990l yllardan itibaren hapsettii liklik-irtica ikileminden karabilecek bir isim olarak ortaya kmt. 2010da CHPnin bana geen yeni lider, partinin artk polemikten ziyade somut nerilere odaklanaca ve yeni Trkiyenin ina srecinde yapc bir katk sunaca bir yeni siyaset anlayn temsil ediyordu. Bugn gelinen nokta, bana getii siyasal organizasyonun iindeki ayrmay doru okuyan, ancak uzlatrlamaz farkllklara sahip bu iki grubu da ksmen tatmin etmek isteyen bir orta yol stratejisinin iflasn ifade ediyor. Partinin bana sosyal demokrat ve merkez-sol bir kimlii temsilen geen, te yandan 2010 referandumuna muhalif kalp, 12 Haziran seimlerinde ulusalc isimleri partisinden aday gsteren Kldarolu, bizzat bu orta yolun beraberinde getirdii skntlar deneyimliyor. Seimlerde bekleneni veremeyen Genel Bakan bir istifa basksyla sindirmeye alan muhalifler, Kldaroluna tekilat zerinde otorite kurmas iin gl bir sinyal gndermi oldular. Bylece gzler, rgt seimleri ile eski kad-
CHPde Deiim Sanclar | 137
03
mart
MART 2012
01
Merkez Bankas tarafndan dzenlenen TL Simge Yarmasnn sonular akland. TLnin yeni simgesi, Babakan Recep Tayyip Erdoan, Babakan Yardmcs Ali Babacan ve Merkez Bankas Bakan Erdem Ba tarafndan tantld. Trkiyenin 2012 ubat ay ihracat rakam, 11 milyar 156 milyon dolar olarak gerekleti. Geen senenin ayn ayna gre ihracat yzde 10,4 artt. Tunus Blgesel Kalknma ve Planlama Bakan Cemaleddin Garbi resmi grmelerde bulunmak zere 1-2 Mart tarihlerinde Trkiyeye geldi.
03
Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Ortadou ve dier blgelerdeki din bar ortamnn salanmas ve srdrlmesi maksadyla stanbulda Fener Rum Patrii Bartholomeos, Trkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Bapiskopos Aram Ateyan ve Hahamba sak Halevaya ayr ayr ziyarette bulundu. Dileri Bakan Davutolu, merkezi Mardinde bulunan Deyrulzaferan Manastr Metropoliti Saliba zmen ile de bir araya geldi. Rusyada devlet bakanl seimlerini Vladmir Putin yzde 63,6lk oy oranyla kazand. in, Suriyedeki krizin zm iin bir teklif hazrlad. 6 maddelik teklifte; Suriyeye yabanc mdahalesine kar olunduunun alt bir kez daha izilirken, iktidar ve muhalefete iddeti derhal durdurmalar arsnda bulunuldu. Kongo Cumhuriyetinin bakenti Brazavilde bir cephanelikte meydana gelen patlamada 206 kii hayatn kaybetti.
04
05 06 07
Ailenin Korunmas ve Kadna Kar iddetin nlenmesine Dair Kanun Tasars, TBMM Adalet Komisyonunda kabul edildi. ran, Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) denetilerinin lkesindeki Parin askeri tesisinde inceleme yapmasna izin verileceini bildirdi. THYnin Mogadiuya dzenledii ilk seferle Somaliye giden Babakan Yardmcs Bekir Bozda ve beraberindeki heyet, Somalinin eitli yerlerinde gerekletirdikleri birok aln ardndan Mogadiuda Yeryz Doktorlar tarafndan ina ettirilen hastanenin al trenine katlarak, incelemelerde bulundu. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Azerbaycan Dileri Bakan Elmar Memmedyarov ve ran Dileri Bakan Ali Ekber Salihi l toplant erevesinde Azerbaycana bal Nahvan zerk Cumhuriyetinde bir araya geldi. Cumhurbakan Abdullah Gl, Tunus Cumhurbakan Munsif Merzukinin daveti zerine 7-9 Mart tarihlerinde Tunusa resmi bir ziyaret gerekletirdi.
11
Anadolu Ajans, Bosna Hersekte Balkanlar Blge Mdrl at ve Bonaka, Srpa ve Hrvata yayna balad. 12 yllk kesintili eitime geii ngren kanun teklifi, Milli Eitim Komisyonunda kabul edildi. Afganistanda grev yapan bir Amerikan askeri, Kandahar vilayetindeki kyde ate aarak 16 sivili ldrd, 5 kiiyi de yaralad. 4+4+4 yasas TBMM Milli Eitim Komisyonunda kabul edildi.
12
stanbul 16. Ar Ceza Mahkemesi, Ergenekon Soruturmas kapsamnda devam eden Oda TV davasnda bir yldr tutuklu yarglanan gazeteciler, Nedim ener, Ahmet k, Sait akr ve Cokun Musluk hakknda tahliye karar verdi. BM ve Arap Birliinin Suriye zel Temsilcisi Kofi Annan, Suriye ve Katardaki grmelerinin ardndan Trkiyeye geldi. Babakan Recep Tayyip Erdoan ve Dileri Bakan Ahmet Davutolu ile bir araya gelen Annan, grmelerde, amda Esedla yapt temaslar hakknda bilgi verdi.
13
Trk Hava Kuvvetlerinin akrobasi timi Trk Yldzlarna ait NF-5 A tipi uak, Konyada eitim srasnda, slendikleri 3nc Ana Jet ssne yaklak 2 kilometre uzaklkta dt. Kazada pilot Yzba mit zer ehit oldu. Suriyeye ynelik uluslararas basklar srerken Devlet Bakan Bear Esed, 7 Maysta genel seimlerin dzenleneceini ilan etti. BDP Genel Bakan Selahattin Demirta, partisinin Meclis grup toplantsnda yapt konumada, anadilin vazgeilmez bir talep olduunu vurgulayarak, Trke ortak deerdir. Resmi dildir. Herkes resmi dili rensin ama biz anadilde eitim istiyoruz. dedi.
140 | MART 2012
MART 2012
14
Balyoz Plan davas kapsamnda hakknda yakalama emri bulunan emekli Orgeneral Ergun Saygun, Beiktataki stanbul Adliyesinde tutukland. Japonyada 6,8 ve 6,1 byklnde iki deprem meydana geldi.
17 18
Suriyenin bakenti amda koordineli olarak iki saldr dzenlendi. Bomba ykl aralarla gerekletirilen saldrlarda bir istihbarat binas ile polis merkezinin hedef alnd bildirilirken, 27 kiinin ld, 140 kiinin de yaraland akland. Maliye Bakan Mehmet imek, TRT 6da yaynlanacak Cegera Min dizisinin galasnda yapt konumada, Memu Zin gibi Krt edebiyatnn ok nadide eserini dizi olarak televizyona uyarladlar. Gemite bunlarn resmi kanallara tanmas, bunlarn konuulmas, tartlmas bile birer tabuydu. aklamasnda bulundu. Almanyada yaplan 15. dnem Cumhurbakanl seiminde Joachim Gauck, lkenin 11. Cumhurbakan seildi.
20
Bulgaristan Babakan Boyko Borisov, Trkiye-Bulgaristan Yksek Dzeyli birlii Konseyinin birinci toplants dolaysyla Trkiyeye geldi. Uluslararas Para Fonu (IMF) ve Avrupa Birliinden ald kurtarma paketleri karlnda verdii sz zerine 50 milyar Euroluk zelletirme yapmas gereken Yunanistan, sata kard varlklarn Trk i dnyasna tantmak zere stanbulda bir roadshow dzenledi.
21 22
Cumhurbakan Abdullah Gl, Nevruz nedeniyle Uluslararas Trk Kltr Tekilat (TRKSOY) yesi lkelerin kltr ve sanat elileri heyetini ankaya Kknde kabul etti. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Avusturyaya resmi bir ziyaret gerekletirdi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, AB D likiler ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcisi Catherine Ashtonn davetine icabet ederek, 22-23 Mart tarihlerinde Brkseli ziyaret etti.
24 25 26 27
Babakan Recep Tayyip Erdoan, Gney Koreye yapt seyahat esnasnda, gazetecilere zel dershanelerin kapatlacana ilikin aklama yapt. Babakan Tayyip Erdoan ve ABD Devlet Bakan Barack Obama, Seulde dzenlenen Nkleer Gvenlik Zirvesi ncesinde bir araya geldi. Grmeden sonra ortak basn aklamas yapan iki lider, Suriye konusuna vurgu yapt. Babakan Recep Tayyip Erdoan, beraberinde Dileri Bakan Ahmet Davutolunun da yer ald bir heyetle, 26-27 Mart tarihlerinde Gney Korede dzenlenen Nkleer Gvenlik Zirvesine katld. Ziyarette Rusya Devlet Bakan Dimitri Medvedev bir grme gerekletirildi. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, zorunlu eitimin kademeli olarak 12 yla karlmasn ngren teklifi protesto etmek iin partisince Tandoan Meydannda dzenlenen mitingde vatandalara hitap etti. Suriye lideri Bear Esed, Arap Birlii ile BM Suriye Temsilcisi Kofi Annann lkedeki kanl atmalarn sona ermesi iin hazrlad 6 maddelik plan kabul etti. MerkezBankasndanyaplanaklamada,altnrezervlerinin glendirilmesi ve bankaclk sisteminin maliyet ve likidite kanallarnn olumlu etkilenmesi amacyla, Trk Liras ykmllkler iin tesis edilmesi gereken zorunlu karlklarn altn olarak tesis edilebilecek ksm yzde 10dan yzde 20ye ykseltildi. Kymetli maden hari yabanc para ykmllkler iin tesis edilmesi gereken zorunlu karlklarn altn olarak tesis edilebilecek ksm ise yzde 10dan sfra indirildi.
29
Trkiye, askerden arndrlm statsnde bulunan Semadirek Adasnda tatbikat yapan Yunanistana nota verdi. Gney Koredeki Nkleer Gvenlik Zirvesinin ardndan bakent Tahrana giden Babakan Recep Tayyip Erdoan, ran temaslarnn ikinci gnnde Cumhurbakan Mahmud Ahmedinejad ile bir araya geldi.
30
Zorunlu eitimi kademelendirerek 12 yla karan ve kamuoyunda 4+4+4 olarak bilinen yasa teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
CHPde Deiim Sanclar MART 2012 | 141
Trkiyede Genlik Profili Aratrmas

Trkiyede genlik alannda yaplan almalarn saysnn yetersiz olmas, ayrca bu almalarn ounun zel temalarda ve kk leklerde yaplm olmas genlik politikalarnn belirlenmesi asndan yeterince yol gsterici deil. Bu durum, Trkiyede Genlik Profili aratrmasnn temel saiklerinden birini oluturuyordu. Be aylk bir sre zarfnda neticelenen alma, Trkiyenin tm blgelerinden 10 bin genle yaplm, bu lei ile Trkiyenin en byk genlik aratrmas olarak dikkat ekiyor. Aratrma sonular, T.C. Genlik ve Spor Bakan Suat Kln katlmyla yaplan bir panelde SETA Vakf Toplum ve Ekonomi Direktr Dr. BEKR S. Gr tarafndan kamuoyuyla paylald.
Trkiyenin Genlik Profili

Aratrma&Kitap | BEKIR S. GR, BRAHIM DALMI, NUR KIRMIZIDA, ZAFER ELIK, NEVFEL BOZ | SETA Yaynlar XVIII, I. Bask: Mart 2012, ISBN : 978-605-4023-XX-X
Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf SETA, T.C. Genlik ve Spor Bakanlnn katklaryla Trkiyenin Genlik Profili isimli kapsaml bir aratrmaya imza att. 15-29 ya aralndaki 10 bin 174 gencin katlmyla yaplan aratrma, Trkiyede genlerin barnma, sosyal gvenlik, yabanc dil bilme ve yurtdna kma durumlar ile bo zaman etkinlikleri, beenileri, zararl alkanlklar, spor yapma durumlar ve Genlik ve Spor Bakanlndan beklentilerini ortaya koyuyor. SETA tarafndan hazrlanan Trkiyenin Genlik Profili balkl kapsaml aratrmann sonular dzenlenen basn toplantsyla kamuoyuyla paylald. Bekir S. Gr, brahim Dalm, Nur Krmzda, Zafer elik ve Nevfel Boz imzal aratrmann sonular, 12 Mart 2012 Pazartesi gn dzenlenen, Gen142 | MART 2012
lik ve Spor Bakan Suat Kln da katld tantm toplantsyla kamuoyuna duyuruldu.
Trkiyenin en byk genlik aratrmas
Gerek rneklemi, gerekse soru skalas bakmndan genlik zerine yaplan en geni lekli ve ayrntl aratrma olan almada ne kan bulgular u ekilde sralanyor: Daha nceki yllarda yaplan almalarla kyaslandnda, bu aratrmada genler ierisindeki renci yzdesinin (%42,3) daha fazla olduu gzlenmitir. Bunun temel nedeni, son yllarda, hem ortaretimde hem de yksekretimde okullama oranlarnn artmasdr. Katlmclarn srekli ikamet ettii yerler srasyla, anne-baba yan (%63,7), eiyle kendi evi (%20,6), bekr ve kendi evinde (%5,1), bekr arkadalaryla birlikte (%5,1)dir. zel yurtta, KYK ve niversite
Trkiyede Genlik Profili Aratrmas | 143
yurdunda kalanlarn oran %3,5tir. Buna ek olarak, aabey, abla, karde ve dier akraba yannda kalanlar ise %2,1dir. Katlmclarn yaklak bete biri, hibir sosyal gvenlik kurumundan yararlanmadklarn belirtmitir. Hibir sosyal gvencesi olmayan genlerin, yaama daha etkin katlmalar asndan nemlidir. Eitim srecinin dnda olan genlerin neden sosyal gvenlik kapsamnda olmadklarna ynelik ayrntl aratrmalarn yaplmas gereklidir. nk bu aratrma bulgularna gre, isiz olmayan baz genlerin de sosyal gvencesi yoktur. Katlmclarn ounluu yabanc dil bilmediini ifade etmitir. Dahas, yabanc dil bilme oranlarndaki bu dklk, blgeler aras ciddi farkllklar gstermektedir. zellikle Dou Anadolu blgesindeki katlmclar, dier blgelerdeki katlmclara gre, daha az oranla yabanc dil bilmektedirler. Bununla birlikte, yabanc dil bilenlerin oran, eitim dzeyine paralel bir ekilde artmaktadr. Katlmclarn bildikleri diller ierisinde en ok bilinen dil ngilizcedir. Almanca, Arapa, Rusa ve Franszca gibi baz diller de ok daha az oranda bilinmektedir. Bunlarn dnda kalan diller ise ya ok az kii tarafndan bilinmekte ya da hi bilinmemektedir. Yabanc dil bilme oranlarnn dkl, genlerin dnyayla btnlemelerinin nnde bir engel olarak grnmektedir.
deniz (%8,4), Anadolu (%9,5) ve Dou Anadolu (%6,9) blgelerindeki katlmclara kyasla daha fazla yurtdna kmlardr. Ayrca, erkeklerin yurt dna kma oran, kadnlarn orannn iki katndan fazladr. Son olarak, ya ve eitim dzeyi arttka, yurtdna kma oranlar artmaktadr. Yurtdna ktn belirten katlmclarn en ok gittikleri lkeler, srasyla; Almanya, Kbrs, Amerika, Fransa, Bulgaristan, Suriye, ngiltere, Rusya, Irak ve Hollanda gibi lkelerdir. Katlmclarn yurtdna kma amalarnn banda turistik nedenler (%59) gelmektedir. Bunu, i (%20,7) ve eitim (%14,4) nedenleri izlemektedir.
Televizyon en sk kullanlan etkinlik arac
Genlerin sadece 10da biri yurt dna km
Katlmclar arasnda imdiye kadar yurtdna km olanlarn oran %10,5tir. Bu oran, Avrupal ve Amerikal genlerin yurtdna kma oranlaryla kyaslandnda olduka dktr. Dahas, yurtdna kma durumu blgelere, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim dzeyine gre farkllamaktadr. Akdeniz (%14,3), stanbul (%12,5), Marmara (11,9) ve Ege (%10,3) blgelerindeki katlmclar, Kara144 | MART 2012
Katlmclarn bo zamanlarnda en sk yaptklar etkinlik, televizyon izlemektir (%56,8). Buna ek olarak, katlmclarn %40,8i kitap, dergi, gazete okuma, %37,2si internette sosyal medya alarna katlma, %29,6s spor yapma, %15,6s tiyatroya, sinemaya ve konsere gitme, %13,4 ise kraathane ve kafe gibi meknlarda arkadalarla bulumay tercih etmektedirler. Katlmclarn televizyonda en ok izledikleri program tr, yerli dizilerdir. Yerli dizilerden sonra en ok izlenen program trleri, haber bltenleri ve haber programlar; spor programlar; belgeseller; mzik, elence gldr ve talk show programlar ile yabanc filmlerdir. Katlmclarn televizyonda en ok beendikleri be dizi srasyla; Kurtlar Vadisi (%15,7), yle Bir Geer Zaman Ki (%9,3), Kuzey ve Gney (%8,1), Muhteem Yzyl (%6,9) ve Adn Feriha Koydum (%4,4)dur.
Babakan Erdoan en ok hayranlk duyulan kii
Siyaset, sanat, eitim ve edebiyat gibi alanlarda hayranlk duyduklar birinin olup olmad ynnde sorulan soruya, katlmclarn yaklak yars (%45,9), olumlu yant vermitir. Olumlu yant verenlere
ak ulu bir ekilde bu kiinin kim olduu sorulmutur. Katlmclarn bu soruya verdikleri yantlar; blge, cinsiyet, ya ve eitim dzeyine gre farkllamaktadr. Recep Tayyip Erdoan, btn deikenlere gre ve toplamda, katlmclarn en ok hayranlk duyduu isimdir. Sonularda dikkat eken nemli bir dier bulgu ise katlmclarn belirttikleri ilk on isimde bir kadnn yer almamasdr.
En ok pop mzik dinleniyor
Katlmclarn en ok dinledikleri mzik tr, yerli (%52,4) ve yabanc (%22) poptur. Bu trleri, arabesk (%21,9), Trk halk mzii (%21,8), rock (%14) ve Trk sanat mzii (%10,3) izlemektedir.
Genlerin te biri gazete okumuyor, dergi okuyanlarn oran yzde 12
Katlmclarn yaklak te biri, gazete okumamaktadr. Bu durum, genel olarak toplumun okuma alkanlnn dk olmasyla ilikili olabilecei gibi, haber ve elence ihtiyacnn baka kanallardan (rn. grsel basn) karlanmasyla da ilikili olabilir. Katlmclarn gazete okuma skl; blgelere, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim dzeyine gre farkllamaktadr. rnein, erkekler, kadnlara gre daha fazla gazete okumaktadrlar. Ayrca, ya ve eitim dzeyi arttka dzenli gazete okuma skl artmaktadr. Katlmclarn en ok beendii be gazete, srasyla unlardr: Posta, Sabah, Zaman, Hrriyet ve Habertrk. Katlmclarn sadece yaklak onda biri (%12), dzenli olarak takip ettikleri bir dergi olduunu belirtmitir. Dzenli dergi takip eden katlmclarn en ok takip ettikleri be dergi srasyla unlardr: Trendy (%13,7), Sznt (%11,1), Uykusuz (%4,8), Bilim ve Teknik (%4,5) ve Semerkant (%3,9). Katlmclarn okumay en ok sevdii be kitap tr srasyla; roman
(%39,6), macera (%11,7), dini kitaplar (%5,9), ak (%5,8) ve tarihi (%5,2) kitaplardr. Katlmclarn sadece %3,1i kitab elektronik olarak okumay tercih ettiini sylemitir. Bu sonu, genlerin elektronik kitapla yeterince tank olmamalar ve bu kitaplar okumay salayan aralar kullanmamalaryla ilikili olabilir.
Genlerin 5te biri internet kullanmyor
Katlmclarn bete biri (%20,4), internet kullanmadn ifade etmitir. Katlmclarn internet kullanma durumu, blgeye, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim dzeyine gre farkllamaktadr. rnein, btn blgeler ierisinde en az internet kullanan blge, Dou Anadoludur. Bu sonu, blgenin genel kalknmlk dzeyi ile ilikilendirilebilir. Ayrca, kadnlar erkeklere nazaran daha az internet kullanmaktadrlar. Buna ek olarak, evli olanlar dier gruplara gre, en az internet kullanan gruptur. Son olarak, ya arttka internet kullanm oran azalmakta, eitim dzeyi arttka ise internet kullanm oran artmaktadr. nternet kullandn belirten katlmclar, internete eriimi genellikle evde (%71,5), iyerinde (%12), internet kafede (%14,8), okulda (%2,1), her yerde (%2,7) ve yurtta (%1,1) saladn belirtmilerdir. Bu bulgularda en fazla dikkati eken husus, katlmclarn nemli bir ksm renci olduu halde, zellikle okulda internet kullanmTrkiyede Genlik Profili Aratrmas | 145
nn olduka dk olmasdr. Bu sonu, okullardaki altyapnn ne derece yeterli olduu ve mevcut altyapnn ne derece etkin kullanld sorularn akla getirmektedir. Katlmclar interneti, eitim ve aratrmadan daha ok sosyal iletiim ve haberleme ile elence amal kullanmaktadr. Katlmclar en ok SMS ve Facebook zerinden haberlemeyi tercih ettiklerini ifade etmitir.
Trkiyenin Genlik Profili, Trkiyede genlerin sosyokltrel beenilerini ve serbest zamanlarn nasl deerlendirdiklerini ortaya koyan u ana kadar yrtlm en kapsaml aratrma konumunda.
lanm oranlar evli ve bekrlarn oranlarnn iki katndan fazladr. Katlmclarn bete birinden fazlas (%21,7), alkoll iki itiini belirtmitir. Katlmclarn alkol kullanma durumu blgelere, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim durumuna gre farkllamaktadr. Katlmclarn bete birinden fazlas (%21,4), ans oyunu oynadn belirtmitir. Katlmclarn ans oyunu oynama durumu; blgelere, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim durumuna gre farkllamaktadr. Bu bulgulardan en beklenmedik olan, eitim dzeyi arttka, ans oyunu oynama orannn artmasdr. Katlmclarn en sk oynad be ans oyunu, srasyla; ddaa (% 64), Saysal Loto (%31,2), Milli Piyango (%8,2), Sper Toto (%6,6) ve On Numara (%5,4)dr.
Genlerin neredeyse yars spor yapmyor
Eitim dzeyi ykseldike sigara kullanm artyor
Katlmclarn te birinden fazlas (%35,7) sigara itiini belirtmitir. Dahas, aratrma bulgularna gre, ya arttka sigara kullanm oran dramatik bir ekilde artmaktadr. Ayrca, erkek katlmclarn sigara ime oran (%49,6), kadn katlmclarn orannn (%23,1) iki katndan daha fazladr. Aratrma sonularna gre, dier lkelerde grlen sigara kullanma yaygnlnn eitimle ilikisinden farkl olarak, Trkiyede eitim dzeyi arttka sigara kullanma oran artmaktadr. Buna ek olarak, katlmclarn sigara kullanma durumu, blgeye ve medeni duruma gre de farkllamaktadr. Buna gre, dul ve boanmlarn sigara kul146 | MART 2012
Katlmclarn neredeyse yars (%40,8), spor yapmadn belirtmitir. Spor yapma durumu; blgelere, cinsiyete, yaa, medeni duruma ve eitim durumuna gre farkllamaktadr. Spor yapan katlmclarn en ok yaptklar 10 spor dal, srasyla; futbol (%38,8), voleybol (%9,1), basketbol (%8,8), yry (%8,4), kou (%6,0), fitness (%4,9), yzme (%4,8), vcut gelitirme (%1,9), atletizm (%1,8) ve pilates (%1,8)tir. Spor yapan katlmclarn yaklak bete biri (%18,9), urat spor dal ile ilgili resmi lisansa sahip olduunu belirtmitir. Katlmclarn imkn olmas durumunda en ok ilgilenmek istediklerini belirttikleri be spor dal, srasyla; futbol (%38,8), voleybol (%9,1), basketbol (%8,8), tenis (%8,4) ve kou (%6,0)dur. Katlmclara ulaabildikleri takdirde belirtilen hizmetlerden hangilerinden faydalanmak istedikleri sorulduunda verdikleri yantlar yle olmutur: dil kurslar (%55,8), meslek kurslar ve semi-
nerleri (%54,5), tiyatro ve sinema (%52,7), kltrel ve sosyal etkinlikler (%46,9), mzik kurslar (%44), kiisel geliim seminerleri (%39,9), snavlara hazrlk kurslar (%38,1), kariyer danmanl hizmetleri (%38,1), genlik kamplar (%35,7), geleneksel el sanatlar kurslar (%31,8), liderlik seminerleri (%26,4), halk oyunlar (%25,3) ve izcilik kamplar (%23,8). Buna gre, genler, sz konusu etkinliklerin dzenlenmesi durumunda, bu tr etkinlerin hemen hepsine deien oranlarda ilgi gstereceklerini ifade etmilerdir. Bununla birlikte, zellikle kariyerlerine dorudan katks olacak dil ve meslek kurslar ile kltrel ve sosyal etkinliklere katlmay daha ok istemektedirler. Katlmclardan doa gezisi yapmak isteyenlerin oran %60,8dir. Bu katlmclardan gitmek istedikleri 10 doa gezisi yeri, srasyla; Karadeniz blgesi, yurtd, ormanlk alanlar, Nevehir, da gezisi, Balkesir, stanbul, Bursa, Antalya ve Akdenizdir. Katlmclardan ehirleraras gezilere katlmak isteyenlerin oran, %79,7dir. Bu katlmclarn en ok gitmek istedikleri 10 yer, srasyla; stanbul, zmir, Antalya, anakkale, Trabzon, Mardin, Nevehir, Mula, Ankara ve Karadeniz Blgesidir.
Aratrmaya katlan genlerin, Genlik ve Spor Bakan olmalar durumunda, en ok yapmak istedikleri ey, altyap ve fiziksel imknlarn arttrlmas, spor imknlar ve faaliyetlerinin desteklenmesi ile genel olarak genlerin desteklenmesidir
INDEKILER Blm 1. Giri 1.1 almann nemi 1.2 almann Kapsam 1.3 almann rnekleri Blm 2. Genlik Kavram ve Tarihi 2.1 Genlik Kavram 2.2 Genlik Kavramnn Tarihi 2.3 Trkiyede Genlik Blm 3. Deneyim ve Sorunlaryla Genlik 3.1 Genel Sorunlar 3.2 sizlik 3.3 Zararl Alkanlklar 3.4 Bo Zaman Deerlendirme Blm 4. Bulgular ve Tartma 4.1 Katlmclarn zellikleri 4.2 Barnma ve Sosyal Gvenlik 4.3 Yabanc Dil Bilme Durumu ve Yurtdna kma Durumu 4.4 Bo Zaman Etkinlikleri, Beeniler ve Bamllklar 4.5. Sportif Faaliyetlere Ynelik lgi ve Gsbden Beklentiler Blm 5. Sonu ve neriler 5.1 ne kan Bulgular 5.2 Tartma 5.3 neriler Kaynaka
Trkiyenin Genlik Profili Aratrmas Kamuoyuna Duyuruldu

Tantm Toplants | BEKR S. GR, SUAT KILI | 12 Mart 2012
SETA tarafndan hazrlanan Trkiyenin Genlik Profili balkl kapsaml aratrmann sonular dzenlenen basn toplantsyla kamuoyuyla paylald. Bekir S. Gr, brahim Dalm, Nur Krmzda, Zafer elik ve Nevfel Boz imzal aratrmann sonular, 12 Mart 2012 Pazartesi gn dzenlenen, Genlik ve Spor Bakan Suat Kln da katld tantm toplantsyla kamuoyuna duyuruldu. Genlik ve Spor Bakan Suat Kl, 10 bin 170 genci kapsayan aratrmann, bugne kadar yaplan en geni kapsaml aratrma olduunu belirterek, Bugne kadar bu lekte bir aratrma yaplmad, bundan sonra da yaplmas bir hayli zor olacak. Benim bu aratrmadan anladm u, genlik elden gitmiyor deerlendirmesinde bulundu. Aratrma sonularn deerlendiren
Genlik ve Spor Bakan Kl, Her dnem baz deerleri kaybettiimiz, kaybetmekte olduumuzun vurgular yaplr. Elden gidiyor kalb alkn olduumuz bir kalptr ama bu aratrmann sonular bunun tersini gsteriyor diye konutu.
ARATIRMA SONULARI YOL GSTERICI

Aratrma sonularnn yol gsterici, sorunlara k tutan bir boyutu olduunu ve bakanlk olarak bundan istifade edeceklerini anlatan Bakan Kl, Olumsuz anlamda en fazla dikkatimi eken konu bal alkol ve sigara tketimi rakamlar oldu ama bu noktada aratrmann bir zellii ok nem tayor. Birlemi Milletlerin evrensel kabul gren tanmna gre gen ya aral 15-24 yatr. Bu aratrma ise 15-29 ya arasn gen nfus olarak kabul etmitir. Bu son derece cesurca bir yaklam. 24-29 ya arasndaki sosyal gelir, stat deiimi, kaynak kullanm, temel ihtiyalar ve bir takm tketim alkanlklar, bu ya aralndaki tercihlerin deiiklik gstermesine yok aacaktr diye konutu. Aratrma sonularna gre genler arasnda okuma alkanl olduu ancak bunun arzu edilen seviyede olmadn ifade eden Bakan Kl, bakanlk olarak en ok nem verdikleri konulardan birinin Trkenin doru kullanm ve okuma alkanlklarnn edinilmesi olduunu syledi.
TRKIYEDEKI SPOR TESISLERININ ENVANTERINI IKARIYORUZ

Kredi ve Yurtlar Kurumu ziyaretlerine de deinen Bakan Kl, yeni yurtlarla eski yurtlar arasnda ok ciddi bir yaklam fark olduunu ve bu fark kapatmak iin altklarn belirterek, 2012 ylnda 182 yeni yurt projesi devreye soktuklarn aklad.
148 | MART 2012
Genlik kamplar ve tesislerin henz yeterince bilinmediini, bilinenlerden de yeterince faydalanlmadn vurgulayan Bakan Kl, Spor Genel Mdrl ile birlikte Trkiyedeki spor tesislerinin envanterini karyoruz ve halka arz edeceiz. Sadece futbol ve basketbolda deil; tenis, yzme ve dier branlarda da var olan tm spor tesisleri envanterimizi, genler bata olmak zere halkn kullanmna amaya gayret ediyoruz dedi.
GEN, AYNI ZAMANDA TARLADA ALIAN, FINDIK TOPLAYAN DEMEKTIR

Bakan Kl, gemi zamanlarda benzer aratrmalar yapldn ancak bu aratrmalarn ksmen lise, byk lde de niversite genlerini kapsadn belirterek, Zannedildi ki gen demek, eitim hayatna devam eden insanlar demek. Oysaki gen, ayn zamanda tarlada alan, fndk toplayan, ay bahelerinde dolaan, pamuk ileyen, inaatlarda ya da sanayi de alandr. Gen, bu kadar bile alma imknna sahip olamayandr ya da okul srecinden sonra arzu ettii hayat kuramayandr. Bu nedenle bu aratrmann bu yn ok nemlidir diye konutu. Aratrma sonularna gre genlerin sosyal donanm talebinde bulunduklarn ifade eden Bakan Kl, nmzdeki gnlerde stanbulda bir tantmla Genlik Merkezleri projemizi kamuoyuna aklayacaz. Bu merkezler sosyal olanaklarn yan sra ailelerin genlerle iletiimini kuvvetlendirme ve genlerin de ailelerin nemini anlama konusunda bilinlendirme seminerlerine ev sahiplii yapacak eklinde konutu.
Genlerin internet kullanmnn tahmin edildii kadar yaygn olmamasna ok ardn ve bunun, internet eriiminin pahal olmasna balandn kaydeden Bakan Kl, gelecek eitim ylnda Kredi Yurtlar Kurumu tesislerinde yzde yz cretiz ve Trkiyenin en hzl internet eriiminin balayacan syledi. Kitap okuma alkanlklarna da deinen Bakan Kl, Trkiyede kitaba eriimin zor olmadn ifade ederek, yle devam etti: Genler arasnda bir sigara tketimi var. En pahal kitabn fiyat en fazla 2-3 paket sigara fiyatdr. Dolaysyla kitap paras bulamamak gibi bir yarg doru deildir. Bu dnceyi pompalamamak gerekir. Biz yine de tm yurtlarmzda byk bir hzla kitap okuma keleri oluturacaz. Ayrca bir an evvel Genlik ve Spor Bakanl ve bal kurulularn sigaray braktrmaya ynelik daha etkili bir ibirlii iinde olmas kanlmazdr. Bir kez daha vurguluyorum, bu aratrmaya baktmda grdm u; genlik elden gitmiyor. Genlik, kendi geleceine hkmediyor, sorunlarn fark ediyor, iletiyor ve bunlarn zlmesini istiyor.
CUMHURIYET TARIHININ EN KAPSAMLI GENLIK ALITAYI

Mays aynda Ankarada, Cumhuriyet tarihinin en kapsaml Genlik altayn yapacaklarn anlatan Bakan Kl, Ankara Arenadaki altaya 10 bini akn gen katlacak. Genlik politikalarn dorudan genlerle tartp belirliyoruz. Genlerle hep iletiim iinde olmaya gayret ediyoruz. Genlik Meclisinde temsilciler, genlerin sorunlarn dorudan brokrat arkadalarmza aktaracak dedi.
Hayat Genlere Gzel!

Yorum | PEK COKUN | 26 Mart 2012 | Star Ak Gr
Hey genlik, genlik, genlik / Avarelik gnleri Ne tatldr o yok mu / Duymamak yokluunu Dnyada hibir eyin. Behet Necatigilin Genlik iirinin bu dizeleri, modern zamanlarda kavramsallaan genlii, drt ba mahmur halde tasvir eden edebi rneklerden biridir. Necatigilin yan sra genlii aclaryla, sevinleriyle, kmazlaryla ele alan Tark Bura, Peyami Safa, Ouz Atay, Necip Fazl Ksakrek ve Nazm Hikmet gibi pek ok edebiyat, eserlerinde genlie ve gen karakterlere sk sk yer vermitir. Nitekim lkemizde genler ve genlik edebiyat dnyamzda olduu gibi mtemadiyen lke gndeminin st balklarndan birini tekil etmitir. Yakn tarihimizde yaanan zellikle politik hareketlerin en nemli aktrleri genler olmutur. Bu nedenle yakn tarihimize gz attmzda grlr ki; 10 ylda 15 milyon gen yaratan gen cumhuriyet, sonraki yllarda yaratt bu genlikle sorun yaam ve yakn zamana kadar genler, rejimi tehdit eden kimi zaman irticac, komnist, anarist vb. pek ok etiketlenmeye mazhar olan bir grup olmutur. Bu nedenle, daha dne kadar sz konusu genler olduunda, devlet hemen savunmaya gemi ve
150 | MART 2012
bu grubun tek tiplemesi iin elindeki pek ok arac kullanmtr. Pek ok gen bunun bedelini ya cezaevlerinde geen yllaryla ya da hayatlaryla demilerdir. Yaanan bu alkantl srelerin travmasn atlatmak olduka g olmutur, izlerinin tam anlamyla silindiini sylemek ise zordur.
Deien genlik algs
Sancl geen uzun zamanlarn ardndan, zellikle son yllarda zel bir sorun kayna olmaktan kmaya balayan Trkiye genleri, hem ulusal hem uluslararas arenada nemli bir beeri sermaye olarak daha fazla kymet grmektedir. Genler ve genlerin dinamizmi artk devlet tehdidi olarak grlmekten ziyade, lkenin kalknmasnn bir motor gc mahiyetindedir. Yaanan bu gzel gelimelerin yannda, genlerin gnmzde eitim ve alma hayatna tam olarak btnleememeleri, birok sosyal sorunu beraberinde getirme riski tamaktadr. Hem devlet nezdinde hem toplum nezdinde genlik algsnda gzel deimelerin yaanmas tm taraflar asndan sevindiricidir. Ancak, genleri ele alrken sadece belli bal konular zerine odaklanmak ok doru bir yaklam olmayacaktr. Her ne kadar son zamanlarda, genlere veri-
len nem dolaysyla genlik zerine yaplan almalar artm, bata gen isizlii olmak zere genlerin sorunlarn ele alan ok sayda aratrma yaplm olsa da, ocukluktan yetikinlie geite okullamann anahtar faktr olarak ele alnmas, arkasndan, yetikinlie geiin gecikmesi ve serbest zamanlarn nitelikli deerlendirilememesi gibi sorunlar beraberinde getirmitir.
belirtmi olsa da, bunun ne kadar gerekleri yansttn snamak iin katlmclarn gazete ve dergi okuma sklklarna ilikin sonraki sorular enine boyuna incelemek gerekmektedir. Buna gre, genlerin te biri gazete okumamakta ve neredeyse onda dokuzu herhangi bir dergi takip etmemektedir.
Genlere vasiyetname
Genlerin okul srelerinin uzamas ve dolaysyla evlilik ile alma hayatlarn ge balatmalar, serbest zamanlarnn da artmasna neden olmutur. Peki, okul dnda genlere kalan serbest zaman nasl kullanlmaktadr? SETA Vakfnn geen hafta kamuoyu ile paylat ve 10.174 gence ulaarak yapt Trkiyenin Genlik Profili isimli alma, Trkiyede genlerin serbest zamanlarn nasl ve ne ile geirdiini grmek adna nemli veriler sunmaktadr. rnein, genler, serbest zamanlarn en ok TV izleyerek (yzde 56,8) geirmektedirler. TV izlemeyi, srasyla kitap, dergi ve gazete okumak (yzde 40,8) ile internette sosyal medya alarna katlmak (yzde 37,2) takip etmektedir. Ortaya kan tablo, daha ncesinde yaplan pek ok genlik aratrmasnn ktlar ile karlatrldnda artc deildir, fakat olduka dndrcdr. Nitekim, televizyon izlediini belirten katlmclara bu soruya mtakiben televizyonda en ok hangi programlar izlemeyi tercih ettikleri sorulduunda, genler, yzde 52,2 orannda yerli dizi yantn vermitir. Bunu yzde 19,8 ile haber programlar takip etmitir. Toplumun televizyonda, hem ok ikayeti olduu hem de en ok tercih ettii yerli dizileri izlemesine paralel olarak, genler de televizyonda en ok yerli dizi izlemeyi tercih etmektedirler. Dahas, her ne kadar katlmclar kitap, dergi ve gazete okumay, internette sosyal medya alarna katlmaya gre daha fazla sklkla
Genler ve genlerin dinamizmi artk devlet tehdidi olarak grlmekten ziyade, lkenin kalknmasnn bir motor gc mahiyetindedir.
Trkiyeye okuma alkanlklarnn genel eilimine bakldnda, genlerin okuma oranlarnn dk olmas, esasnda ok artc deildir. Ancak, genlerin serbest zamanlarn daha ok grsel medya aralar ile geirmeleri, gerekliklerini bilgiden ziyade enformasyon zerinden oluturmalarna neden olmaktadr. Bundan dolay, genlerin kendi evrelerinde ve dnyada yaanan olay ve olgular anlamalar ve anlamlandrmalar da glemektedir. Bunun yan sra, gazete sat oranlarnn nfusa oranla bu kadar az ve dergilerin mrlerinin ok ksa olmas da genlerin gazete ve dergi okuma durumlar ile rtmektedir aslnda. Oysa stat Cemil Meri Bu lke isimli eserinde zellikle dergilerin nesiller iin ne denli nemli olduunu yle ifade etmitir: Bir neslin vasiyetnamesidir dergi; vasiyetnamesi, daha dorusu mesaj. Kapanan her dergi, kaybedilen bir sava, hezimet ve intihar. Ancak unu da belirtmek de fayda vardr, toplumun geneline gre, genlerin okuma oranlar muhtemelen ortalamann zerindedir. Dolaysyla, okuma sorunu bir bana genlerin sorunu deildir.
Dijital genlik?
Aratrmada, genlerin serbest zaman faaliyetlerini nasl ve ne ile geirdiklerini tespit etmeye ynelik nemli sorulardan bir dieri, internet kullanm zerine olmutur. Katlmc genlerin yzde 79,6s nternet kullanyor musunuz? sorusuna olumlu ynde cevap verirken, %20,4 olumsuz cevap vermitir. Bilgi ve teknoloji anda olduumuzu varsayarsak ve internete eriimin artk sadece bilgisayarlar zerinden deil mobil telefonlar, tabletler zerinden de salanabildii dnldnde yzde 20lik gen kesimin hl internet kullanmadn ifade etmesi olduka artcdr. nternet kullanmayanlarn orannn bu denli yksek olmasnn nedenleri aratrlmaldr. Eer bu bir tercih ise telalanacak bir durumun olmad sylenebilir, ancak internetin kullanlmamas imknszlklardan kaynaklanyorsa, bunu gidermeye ynelik bir takm iyiletirmeler yaplmaldr. Dzenli internet kullandn ifade eden yzde 79luk gruba ayn soruyu takiben interneti daha ok hangi amala kullandklar sorulduunda
ise genlerin verdii yantlar srasyla sosyal iletiim (yzde 55,1), elence (yzde 37,9) ve eitim ile aratrma (yzde 36,7) olmutur. Buna gre, Necatigilin yukarda belirtilen dizelerinde izdii genlik profilini anmsatan bir tablo ortaya kmtr. yle ki, genler interneti eitim ve aratrmadan ziyade arlkl olarak sosyal medya ve elence amal kullanma eilimi gstermektedirler. Esasnda genlerin interneti daha ok elence ve sosyal medya amal kullanmalarnda ok da fazla yadrganacak bir durum yoktur. Ancak eitim ve aratrma amal kullanm oranlarnn elence ve sosyal medya kullanmna nazaran bu denli dk olmas, genlerin kitap, dergi vb. kaynaklara olan ilgisizlii ile birlikte dnldnde, daha da vahim bir hal almaktadr. Genlerin sadece serbest zaman aktivitelerini nasl geirdikleri zerinden genler ve genlik hakknda bir kanaate varmak elbette yeterli olmayacaktr. Yine de genlerin serbest zaman etkinlikleri olduka reticidir. Zira elimizdeki veriler, genliin potansiyelini ne derece deerlendirebildiimiz hakknda zihinlerde soru iaretleri uyandrmaktadr. Zamanlarnn byk bir dilimini televizyon ve bilgisayar karsnda ve genellikle pasif bir ekilde geiren bireylerin dinamizmini ne kadar srdrecei zerine sadece genlerin deil, ailelerinin, bu konuda ilgili yneticilerin ve eitimcilerin de uzun uzun dnmeye ihtiyac vardr. Zaten genlik sorunlar bir bana genlikten sorumlu bakanlk tarafndan deil, genlik, eitim, alma ve sosyal politikalardan sorumlu bakanlklarn birlikte almasyla zlebilir
152 | MART 2012
Birinci Yln Sonunda Suriyede Halk syan

Suriyede halkn Esed rejimine kar ayaklanmasnn zerinden bir yl gemesine ramen kriz zme kavuturulamad. Uzun zamandr aktif bir politika izlemeyen Arap Birliinin Suriye krizi karsnda dayand Arap milliyetilii temelinden syrlarak uluslararas sistem ierisinde daha etkin bir politika izlemesi, birliin tarihinde ciddi bir krlma olarak yorumland. zm nerileri karsnda kendisine zaman kazandracak politikalar izleyen Bear Esed, Arap Birlii ile BM Suriye temsilcisi Kofi Annann lkedeki kanl atmalarn sona ermesi iin hazrlad 6 maddelik plan kabul etmesine ramen uygulamad. Krizin zm iin uluslararas basknn artrlarak, Esed rejiminin zayflatlmas gndeme gelse de, kresel ve blgesel aktrler arasnda bir fikir birlii gereklemedi.
Arap Birliinin Suriye Politikas

Analiz | MJGE KKKELE | Mart 2012
ZET | Arap Birliinin Suriye politikas Birliin tarihinde ciddi bir dnm ve krlmay yanstmaktadr. Yekpare bir siyaset izleme konusunda baarl bir gemii olmayan rgt, nce Libya daha sonra Suriye krizleri esnasnda izledii etkin politika ile kuruluundan beri ideolojik olarak dayand Arap milliyetilii ve birlii temellerinden syrlarak, uluslararas sisteme daha sk entegre olma yolunda olduunun sinyalini vermitir. te yandan Arap bahar ile birlikte daha nceden hi de alk olmad demokrasi ve insan haklar talepleri gibi yeni grev alanlaryla tanan Birlik, Suriye krizinde bu taleplere de kulak vermek zorunda kalmtr. Ancak yelerinin ounun hali hazrda otoriter ynetimlere sahip olmas, birlikten kan kararlar demokrasiyi destekleyen admlar okumay zorlatrmaktadr. Dolaysyla Birliin demokratik duruu ye lkelerin kar
154 | MART 2012
birlii kadar halk hareketlerinin oluturduu basknn da bir sonucudur.
Arap Birliinin nce Libya sonra Suriye kriziyle stlendii yeni aktif ve mdahaleci rol birliin bundan sonraki srete izleyecei siyasetin ifrelerini iaret etmesi asndan nemli.
Bu almada Arap Birliinin Suriye krizinde izledii politika ve bu politikann getii evreler nda sz konusu politikann Arap
Birliinin siyasi varl asndan ifade ettii anlam analiz edilecektir. alma Arap birliinin Suriye krizine ynelik sergiledii duruun arkasndaki etmenleri inceleyerek ye lkeler arasndaki gr farkllklarnn nedenleri zerinde duracaktr. Sonu blmnde ise Arap Birliinin yeni siyasi duruuna ynelik uluslararas tepkilere yer verilecektir. Sonu Suriye krizinin balangcnda byk oranda sessiz ve tepkisiz kalan Arap Birlii, olaylarn iddetlenmesi ve evre lkelere sramas riskinden dolay aktif bir pozisyon almak durumunda kalmtr. Suriye krizinin blgesel giriimler ve uluslararas toplumun desteiyle zmlenmesi nerilerini dile getiren Trkiyenin yaklamlaryla rten bir politika izlemeye karar veren Arap Birlii, ye lkelerin basks ile eitli giriimlerde bulunmutur. Bugn gelinen noktada Arap Birliinin Suriye politikas farkl tepkiler yaratsa da, Birliin abalar uluslararas ak-
trler tarafndan desteklenmitir. Suriye krizinin zmlenmesinde d mdahalenin ciddi sorunlar yarataca geni bir kesim tarafndan kabul edilmektedir. Ayrca Iraktan ekilen, Afganistandan ise 2014 ylnn sonuna kadar ekileceini aklayan Obama ynetiminin, Suriyeye dorudan mdahale etme ihtimalinin zayf olduu da sylenebilir. Benzer ekilde ekonomik problemlerle uraan Avrupa Birlii lkelerinin de dorudan bir mdahalenin maliyetini yklenmek istemedikleri aikrdr. Zira Avrupal liderler her ne kadar Arap Birliinin Suriyeye BM ve Arap Birlii ortaklnda bar gc gnderme nerisini scak karlam olsalar da, d mdahaleye kar olduklarn aka dile getirmilerdir. Bu minvalde, Arap Birliinin Suriye krizinde oynad aktif rol tek bana sorumluluk almaktan ekinen Bat dnyasnda memnuniyet yaratmtr. te yandan Rusya ve in perspektifinden bakldnda, Arap Birliinin Suriye ynelik
Birinci Yln Sonunda Suriyede Halk syan | 155
aktif rol oynamas meselenin uluslararaslamasna, daha dorusu uluslararas mdahale giriime engel olmas bakmndan nemlidir. Her ne kadar Birliin imdiye kadar gelitirmi olduu Suriye politikasna destek vermeseler de, Rusya ve in Suriye krizinin Arap dnyas iinde barl bir ekilde zmnden yana olduklarn dile getirmilerdir. Bandan beri blgesel meselelerin blgesel platformlarda ele alnmas gerektiini ne sren Trkiye de Arap Birliinin Suriye konusunda att admlar hem cesaretlendirmi, hem de desteklemitir.
kar atmas olan d glerin Birlik yeleriyle kurduklar karmak ilikiler, Birliin karar alma mekanizmalarnn salkl ilemesini engelleyerek, kararlarn d etkilere ak olduuna ynelik phelere neden olmutur. Blgesel meselelerin zlmesi zor nitelikte olan gvenlik boyutu mdahale ve yaptrm gibi seeneklerin srekli masada tutulmasn gerektirmektedir. Arap dnyasnn bu konulardaki tecrbesizlii dnldnde, Birliin kendi iradesiyle siyaset gelitirme kabiliyeti snrl kalmaktadr. te yandan Arap Bahar Arap Birliine, demokrasi taleplerine kulak verilmesi ve insan haklarnn korunmas gibi Birliin alk olmad yeni grev alanlar amtr. yelerinin ounun katlmc siyasi rejimler ile ynetilmiyor oluu, Birliin Suriye krizi gibi halklarn demokrasi talebiyle sokaa dklmesi karsnda yant vermesini gletirmektedir. Gelinen noktada Arap Birliinin ayn zamanda demokrasi tecrbesi gelitirme ihtiyac ortaya kmtr. Sonu olarak Suriye krizi srasnda slendii rol ve zme ynelik uluslararas giriimleri nedeniyle Arap Birliinin nemli bir blgesel aktre dnmeye balad, uluslararas saygnln artrd, sorunlara blgesel zmler bulunmas konusunda yeni ittifaklar kurma yeteneine sahip olduu grlmtr
Arap Birliinin karar, Trkiyenin Suriye politikasna bekledii yeterli uluslararas destei bulamamasndan kaynaklanan diplomatik ksr dngy krmas asndan da nemli bir adm olmutu.
Ancak Arap Birliinin blge meselelerinde sarf ettii youn abalar blgesel bir iradeyi yanstmaktan uzak kalmtr. Blge zerinde
156 | MART 2012
Arab Leagues Syrian Policy

Policy Brief | MJGE KKKELE | Mart 2012
ABSTRACT | Suspension of Syrias Arab League membership in November 2011 could be characterized as a turning point in Arab leagues 66-year old history. By con demning the Syrian and Libyan regimes for disproportionate use of violence against their own people, the Arab League has somewhat found rightful the demand of Arab people. the League has signaled with these decisions that it would move away from ideas of Arab nationalism and Arab unity in pursuit of further integration with the international system. On the other hand, the authoritarian state systems of most of the member states of the League make it difficult to regard Arab League decisions as steps supporting democracy. The Leagues democratic stance is an outcome of the pressure of revolutions as much as of harmony of interests among the mem ber states. Even though strengthening democracy in the region seems like an unrealistic desire of member states, these decisions push each member towards thinking about change and thus pave the way for democratic reform process. The study at hand consists of two parts. The first part addresses the Leagues policy proposals, decisions, and reactions regarding the Syrian crisis and con centrates on what these
all policy measures mean for the League as a regional organization. The second part examines regional dynamics that play a cru cial role in the current crisis by looking at different positions of regional and global actors on the Syrian crisis. CONCLUSION | The Arab League that for the most part maintained its silence at the initial stages of the Syrian crisis was forced to take an active stance due to the risk of intensifying violence that could spread to surrounding countries. The organization resolved to adopt a policy that bears considerable resemblance to the Turkish position based on regional attempts and international assistance, and proceeded to take certain steps that owed a great deal to pressure from its member countries. Although the Leagues Syrian policy causes mixed reactions at this stage, its efforts received support from international actors. Many observers also admit that foreign intervention to resolve the Syrian crisis may result in adverse reactions. It is also possible to claim that the Obama administration that already withdrew from Iraq and plans to do so in Afghanistan by the end of 2014 is unlikely to become directly involved in the country. European countries that face similar economic challenges are also unwilling to bear the burden of direct inBirinci Yln Sonunda Suriyede Halk syan | 157
tervention. As a matter of fact, although European leaders welcomed the Arab Leagues proposal to send a UN-AL joint peace force to Syria, they also voiced their opposition to foreign intervention. In this sense, the Arab Leagues active role vis--vis the Syrian crisis was received positively in the West.
The study addresses the Leagues policy proposals, decisions, and reactions regarding the Syrian crisis and concentrates on what these all policy measures mean for the League as a regional organization.
On the other hand, the Arab Leagues willingness to play an active role toward Syria is important from a Russian and Chinese perspective since this would precisely prevent international intervention attempts. Although the Russian- and Chinese governments do not support the organizations Syrian policy thus far, they did express their interest in peaceful resolution. Turkey which advocated early on that the matter be handled regionallyboth has encouraged and supported the Arab Leagues steps with regard to the Syrian crisis.
However, the Arab Leagues intense efforts regarding regional issues failed to craft a shared regional position. The complex set of relations between member countries and external actors with conflicting regional interests deprived the organization of healthily functioning decision-making mechanisms, and therefore gave rise to suspicions that the Leagues resolutions were open to external influences. The difficult-to-tackle security aspect of regional issues necessitates different options including intervention and sanctions to be kept on the table at all times. Given the Arab worlds lack of experience in this area, the Leagues ability to unilaterally formulate policy proves rather limited. On the other hand, the Arab Spring ushered in new areas such as adhering to democratic demands and safeguarding human rights that are indeed unconventional for the Arab League. The fact that most member states are not governed by participatory political regimes renders it challenging for the League to respond to cases of popular pro-democracy demonstrations as in Syria. At this point, a need emerged for the Arab League to increase its democratic experience as well. The Arab League started to emerge as a significant regional actor thanks to its role in addressing the Syrian crisis as well as in its international efforts to resolve the matter. The organization also proved that it possesses the ability to form new alliances in order to address emerging problems with regional solutions
158 | MART 2012
Birinci Ylnda Suriye syan

Yorum | TAHA ZHAN | 17 Mart 2012 | Sabah Perspektif
Suriyede Baas rejimine kar isyann balamasnn zerinden bir yl geti. Bu olduka zorlu, uzun ve kanl senenin ardndan Suriye isyanna dair bir muhasebe yaplmas gerekiyor. Getiimiz sene, sadece Suriyedeki rejimin ne kadar zalim olacan gstermedi; ayn zamanda blgesel ve kresel bir siyasal turnusol kdnn da ortaya kmasna sebep oldu. Bu ynyle jeopolitik ile ahlakn, jeostrateji ile ilkelerin de kar karya gelmesine yol at. Neticede, mazlum Suriye halknn sadece geen seneden beri yaadklar, Suriyeyi, Arap isyanlar balamndaki bir siyasi mesele olmann da tesine gtrerek bir imtihana dntrm durumda. Bugn tarihin kayt altna ald mezkr imtihandan geenler ve gemeyenlerden bakas deildir. Tunusla balayan isyan dalgas asl krlmay en ge vurmas beklenen Msrda yapmt. Hem Msr hem de Tunusta yllarn diktatrleri olduka hzl bir ekilde iktidarlarn braktlar. Bin Ali ve Mbarekin gnler iinde on yllardr devam eden iktidarlarn brakmas isyan dalgasnn ulat her lkede ayn boyutta etki uyandrmas beklentisini abartl bir ekilde artrd. Oysa Mbarek-Bin Ali kendilerinden menkul bir g temerkz ile deil bir gcn onlar istihdam etmesin-
den dolay yllarca pozisyonlarn korudular. Dolaysyla gn gelip artk Ortadou dzeni iinde bir anlamlar kalmad grlnce olduka sessiz sedasz saylabilecek bir ekilde iktidar deiiminin n ald. syan dalgas hem toplumsal yaps hem ekonomipolitii hem de ilgin iktidar zellikleriyle Libyaya ulatnda Msr- Tunus rnekliinin tekrar etmeyecei aikrd. yle de oldu. Libya, ekonomi- politik deeri dnda blgesel dzende fazlaca bir yere oturmayan, kresel sistem asndan ise siyasal bir deer transferi yaplmam olan mstesna bir rnekti. Bu haliyle, provokatif bir Avrupal mdahalenin znesi olmaktan teye gemeyerek, kresel ve blgesel jeopolitiin gndemine giremedi. Yine de Libyadaki iktidar deiimi sancl bir srele gerekleebildi.
Blgesel ve kresel jeopolitik dengeler
Suriye, yukarda aktardmz neticesi tamamlanm rnek ile Yemen ve Bahreyn gibi inili kl srelerin ortasndaki isyan temsil etmektedir. Suriye isyan sadece dier Arap uyanlarnn ortasnda bir yerde olsayd iyiydi. Maalesef Suriye, blgesel ve kresel jeopolitiin de ortasnda kalm durumda. Btn bu skmlklar, en bata Baas rejimi
tarafndan ardndan da blgesel ve kresel aktrler tarafndan suiistimal edilmektedir. Baka bir deyile, blgesel ve kresel tkanma noktalar Esad ynetimi tarafndan zaman kazanma, ran tarafndan taktik hamleler, ABD tarafndan da seim ylnda sorunla yzlememe imkn olarak grlmektedir. Bu admlar ise kelimenin tam anlamyla Suriyelileri Esatla ba baa brakmaya yardmc olmaktadr. Baas rejiminin bugn arzulad ey de kendisine ait bir Suriyede olabildiince yalnz kalmaktr.
Suriye rejimi, uluslararas basknn daha sertletii bir senaryoda hem siyaseten hem de ekonomik olarak ayakta kalmakta zorlanacaktr.
Bu sene, Suriye meselesinde aktr olan veya olabilecek olan glerin tamamnda i siyasi gndem de hareketli durumda. Amerika ve Fransa seimlere hazrlanrken Rusya henz siyasi geiini bitirmektedir. ran i politikasnda olduka hareketli gnler yaarken in de siyasi geie hazrlk yapmaktadr. Btn bu aktrlerden bamsz olarak Trkiye grece daha sakin gnler geirmektedir. Dolaysyla Trkiye dndaki aktrler iin Suriye hem bir i siyaset malzemesi haline hem de i siyasetteki gelimelerden dolay bir duyarszla dnme durumundadr. Esad rejimi tam da bu denklemin salad bir siyasal illzyon grmektedir. Soruna mdahil olan veya olma potansiyeli bulunan aktrlerin meguliyetinden doan alan, lke iinde katliamlar hzlandrma imkn olarak deerlendirmektedir. Bu yolla da isyan kanl bir ekilde 2012 iinde bastrma hesab yapmaktadr. Bu kmaz sokan ve snrlar zorlamann baka bir ifadesidir. Baas rejimi
160 | MART 2012
jeopolitik dengeler ve 2012 meguliyetlerinin arasna sktrd politikalarnn her geen gn iki dinamiinde kullanm snrlarna yaklatn grememektedir. Jeopolitik dengeler, 2012de katliamlar karsnda ancak belli bir noktaya kadar sessiz kalabilir. Ayn ekilde, post Camp David srecinin Ortadou ve Kuzey Afrikadaki btn yeni aktrleri de Suriye zerinden rahatszlklarn ak bir ekilde dillendirmekte, isyana destek vermekteler. zellikle ABD hem bu yeni aktrlerle olan ilikisinde hem de yaanan deiim dalgasnn karsnda dorudan duran bir pozisyona girmek istememektedir. Esadn ve destekilerinin yanl hesaplar seim ylndaki ABDde bir anda Suriyeyi kampanyann merkezine oturtabilir. nmzdeki haftalar ve aylarda maalesef bandan beri tahmin ettiimiz gibi daha fazla kan ve gzya greceiz. Suriye ordusu zlmeye devam edecek. Ordu zldke boluu daha fazla polis, istihbarat ve ebbiha dolduracak. Bu ise daha fazla katliam anlamna gelmektedir. Baas rejiminin iki d destekisinden Rusya bu srete biraz daha sessiz destek veren bir aktre dnrken, ran ABD seim ylnn bir malzemesi olarak daha fazla hedefe oturtulabilir. Bu ise rann gerilimi Suriye zerinden bir veklet savayla srdrme ihtimalini glendirecektir. Ortaya kan manzara her durumda Baas rejimi iin bir ksr dngye iaret ediyor. Trkiye ayn srete hem snrnda yaanan scak gelimelerden dolay hem de Suriyede akan kann durmas iin daha aktif bir rol slenmek durumunda kalacaktr. Btn bunlar Suriyeye ilk anda askeri bir mdahale anlamna gelmiyor. Ama halihazrda ciddi bir ambargo altnda bulunan Suriye rejimi, uluslararas basknn daha sertletii bir senaryoda hem siyaseten hem de ekonomik olarak ayakta kalmakta zorlanacaktr. Akan kann durmas iin baka bir ihtimal de grnmemektedir
Syria: Whats Next?

Policy Debate | STEVEN HEYDEMAN, RANDA SLIM, ARAM NERGUIZIAN, EROL CEBECI | 15 ubat 2012
The twin vetoes by Russia and China on the UNSC draft resolution on Syria, described as having no tooth, have analysts pondering what the next stage of the conflict might be. As Russia weighs in on the Assad governments crackdown on the opposition, hopes for a swift resolution of the stalemate seem to fade. The Assad regimes most recent attack on Homs resulting in hundreds of civilian casualties suggests that we might be headed for a civil war scenario. Though the US and Turkey have taken clear positions on the Assad regime, it remains uncertain what kind of tools they may be able to employ to help the Syrian opposition succeed. Syria is quickly turning into a sectarian battleground between Iran and Saudi Arabia as well. As so many outside powers have clashing geopolitical, security, and economic interests, what does the road ahead look like for Syria? This Policy Debate is based on a panel discussion on Syria: Whats Next? organized by the SETA Foundation at Washington D.C. on February 15, 2011. The panelists included Steven Heydeman of the United States Institute of Peace, Randa Slim of New America Foundation and Middle East Institute, Aram Nerguizian of Cen-
ter for Strategic and International Studies (CSIS), and Erol Cebeci of SETA D.C. The discussion was moderated by Kadir Ustun of SETA D.C.
EVENT SUMMARY
Mr. Kadir Ustun introduced the topic by framing the question of the future of Syria within the recent veto of the UN resolution. Specifically, Mr. Ustun asked the panel what we might expect from the Friends of Syria meeting scheduled to take place in Tunisia on February 24, 2012. Dr. Steven Heydemann spoke about US foreign policy toward Syria. He elaborated on three main difficulties for the current administration in determining the next course of actionthe limits of using diplomatic and economic pressure, the lack of any tangible or viable alternatives to the current policy, and the growing militarization of Syrian opposition groups. Though the US insists that direct intervention is a dangerous and unlikely option, Dr. Heydemann explained that the American aim should not just be regime transition, but also the emergence of a stable (and hopefully democratic) Syria. In this light, Dr. Heydemann highlighted the need to help the Syrian resistance build up its operational capacity and the need to manage the flow of weapons into the country. Without a strategy for managing the already occurring militarization, the US risks facing uncoordinated and uncontrolled armed opposition groups in Syria. Dr. Randa Slim elaborated on the composition of and separations within the Syrian opposition. She explained that Assad still enjoys a certain degree of support in the country because there is no credible alternative. Dr. Slim also described the Syrian National Councils (SNC) inability to unify other opposition groups such as the Free
Syrian Army (FSA), the Muslim Brotherhood, the Christian business community, and other minority sects. In addition, she noted the largely sectarian character of the Free Syrian Army and its own internal divisions. Fundamentally, Dr. Slim stated, there is a critical need to unite the Syrian opposition under one umbrella in light of the increasing militarization of the conflict. She suggested that the Friends of Syria conference could provide such a platform for initiating a network of networks aimed at creating a civilian-controlled network of armed opposition factions. Mr. Aram Nerguizian gave an account of the costs associated with military intervention in Syria. He stated that Syrias defense capabilities will give the Assad government a bigger edge in the conflict than those of Gaddafi in Libya. Mr. Nerguizian spoke of Syrias sophisticated air defense networks and its biological and chemical warfare capabilities, as well as Syrias anti-ship defenses. He also spoke of the difficulties in actually encouraging meaningful and high-level defections within Syrias military ranks. Should Syria develop into a proxy competition scenario, this would amount to another Iraq, causing larger-scale instability in Lebanon, and further exacerbate sectarian divisions. He concluded that a military action in Syria would require a serious military commitment and taking out Syrias military capabilities would be a complicated task. Moreover, it would most likely result in heavy civilian casualties. Mr. Erol Cebeci gave insight into the role of Turkey in the Syria conflict. At the beginning of the
conflict, Turkey advised Assad to initiate reforms that would lead to a democratic transition. But after August of 2011, when the Assad regime began to use force against its opposition, Turkey announced that it would take the side of the Syrian people over the government. Mr. Cebeci explained how after Turkeys engagement strategy failed; it applied its own set of sanctions on Syria alongside the Arab League sanctions. Turkey also supported the Arab League and UN proposals. Now, with the failure of these proposals, Mr. Cebeci stated that Turkey is ready to support a purely humanitarian mission to Syria that subsequently has a lesser chance of being blocked by Russia and China. In addition, Mr. Cebeci emphasized the importance of maintaining pressure on the Assad regime. Turkey will not take unilateral military action unless its security is directly threatened by the situation in Syria. Mr. Cebeci underlined the damaging effects that a Syrian civil war could have on Turkey and the broader region. He emphasized that Turkey has taken the strongest stance toward Syria throughout the uprising.
162 | MART 2012
The Annan Plan vs. Al-Assads Time Game

Yorum | TAHA ZHAN | 30 Mart 2012 | Hurriyet Daily News
The Syrian regime has agreed to accept the plan announced by the joint United NationsArab League envoy Kofi Annan. Al-Assad thinks time is on their side and that theyre going to prevail while the rest of the world is quite busy. Before questioning the Baathist regimes move, lets recall what the U.N. Security Council resolution was about. In general, this resolution, more or less, is no different from Turkish and Arab League calls. In short, it demands the Syrian regime stop the massacres. 1) Commit to work with the envoy in an inclusive, Syrian-led political process to address the legitimate aspirations and concerns of the Syrian people; So, in coming days/weeks, if not months, the U.N. is expecting al-Assad to collaborate with Mr. Annan as it was expected he would with Davutolu and the Arab League since last summer. 2) Commit to stop the fighting and achieve, urgently, an effective U.N.-supervised cessa-
UN wants to see the al-Assad regime, which killed most of the 8,000+ people killed during demonstrations, to allow people to protest freely.
tion of armed violence in all its forms by all parties to protect civilians and stabilize the country. To this end, the Syrian government should immediately cease troop movements toward, and end the use of heavy weapons in, population centers, and begin the pullback of military concentrations in and around population centers. So, the U.N. is seeking that the Baathist regime stop military operations and work with the envoy to reach a ceasefire. The same approach is expected from the opposition as well.
So, the U.N. is expecting the al-Assad regime to assume full accountability regarding detainees, prisoners and missing persons. 5) Ensure freedom of movement throughout the country for journalists and a non-discriminatory visa policy for them; So, the resolution is asking the Baathist regime to lift its embargo on freedom of movement and censorship of journalists. And, this is expected when just last week all Syrian males between 18 and 42 were banned from traveling outside the country. 6) Respect freedom of association and the right to demonstrate peacefully as legally guaranteed. So, UN wants to see the al-Assad regime, which killed most of the 8,000+ people killed during demonstrations, to allow people to protest freely. I hope this magnificent plan works. Just to note; the Annan plan even might have been welcomed in a dictatorship. Unfortunately, the al-Assad regime is not even a dictatorship; it is a messy gangster-ship. And the Syrian gangster-regime knows quite well what this six-point plan means
3) Ensure timely provision of humanitarian assistance to all areas affected by the fighting, and to this end, as immediate steps, to accept and implement a daily two-hour humanitarian pause; So, although Mr. Annan is seeking an immediate ceasefire according to resolution item number 2, the U.N. is, paradoxically, asking the al-Assad regime to give a daily two-hour break for humanitarian aid. 4) Intensify the pace and scale of release of arbitrarily detained persons, including especially vulnerable categories of persons, and persons involved in peaceful political activities, provide without delay through appropriate channels a list of all places in which such persons are being detained and respond promptly to all written requests for information, access or release regarding such persons;
164 | MART 2012
MTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland

Milli stihbarat Tekilat Mstear Hakan Fidann 7 ubat 2012 Sal gn stanbul zel Yetkili Ar Ceza Mahkemesi Basavcs Sadrettin Sarkaya tarafndan KCK operasyonu kapsamnda pheli sfatyla ifadeye arlmas, Trkiye siyaset gndemine bomba gibi dt. Fidann zellikle MT ile PKK yneticileri arasnda gerekleen 2008 Oslo Grmeleri kapsamnda oynad rol itibaryla devlet ierisindeki birtakm odaklar tarafndan hedef alnd algs, AK Parti hkmetini konu hakknda yasal dzenleme yapmaya ynlendirdi. MT Kanununda yaplan deiiklik TBMM Genel Kurulunda kabul edilirken, tekilat mensuplar ile Babakann grevlendirdii kiiler hakknda her trl soruturmann yaplabilmesi, Babakann iznine baland.
stihbarat Demokratikletirmek
Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 19 Mart 2012 | Star Ak Gr
7 ubatta MT Mstear Hakan Fidan ve drt MT yneticisinin stanbul zel Yetkili Cumhuriyet Savclnca pheli olarak ifadeye arlmas, zel olarak MTi ama genel olarak tm istihbarat faaliyetlerini ve kurumlarn yeniden tartmalarn odana oturttu. Ancak soruturmann zamanlamas, soruturmay yrtenlerin kimlikleri ya da kimliklerine dair var olan alg, bir hukuki soruturmadan ziyade bir siyaseti dizayn operasyonu ile kar karya olduumuzu herkese dndrtt. Ayn ekilde, bir gruba ait yayn organlarnn ve kamuoyunda ayn gruptan olduklar bilinen belli bal isimlerin toptan ve ok senkronize bir biimde soruturmay iddetle savunmalar ve phelilere ynelik sulamalarn ve sorulacak sorularn ayn gece medyaya szdrlmas gibi pek ok husus, sz konusu dnceyi kuvvetlendirdi. Bu kanaatten tr, kamuoyunun byk bir blm, MT yasasnn 26. maddesinde yaplan deiiklii, hukuki adan kabul edilebilir bulmasa da, sz konusu mdahale giriiminin bertaraf edilmesi iin bir bakma anlayla karlad. Ancak bu anlayla karlamann asl nedeninin, birtakm beklentiler
olduunu da grmek gerekir. Bu yazda, bir miktar bu beklentiler nda genel olarak istihbaratn demokratikletirilmesi, hesap verebilir hale getirilmesi konusunu irdelemeye alacaz.
MTe dair alg
stihbarat faaliyetleri, tarih boyunca gvenlik sektrnn nemli bir unsuru olarak varln srdrmtr. Ancak tabiat gerei gizli yrtldnden yani dier gvenlik birimleri gibi gz nnde olmadndan zerlerinde fazla konuulmaz. Dahas, bizim gibi otoriter lkelerde, istihbarat kurumlarnn mesaisinin nemli bir blmn kendi halknn takip ve kontrol, filenmesi oluturduundan, insanlar istihbarat kurumlaryla ilgili ileri geri konumaktan ekinirler. zellikle Trkiye gibi, tm siyasi sorunlarna gvenliki bak alaryla yaklaan, siyasi muhalefeti tehdit ya da i dman olarak aka tanmlayan lkelerde, istihbarat kurumlarndan duyulan korku, ok daha derindir. nk siyasi tarihimizin karanlk sayfalar oktur ama en zifiri karanlk olanlar da, istihbarat kurumlarna ait blmlerdir.
MTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland | 165
Nitekim istihbarat reten MT, Emniyet stihbarat, Genelkurmay stihbarat ve Jandarma stihbarat gibi kurumlara ilikin zihinlerimizdeki imaj, bu kurumlarn daha ok i dmanlara ynelik olarak yaptklar operasyonlarla ekillenmektedir. MT dendiinde herkesin aklna, ncelikle kendisi hakknda yaplan filemeler, tutulan raporlar gelir. Polis istihbarat dendiinde, herkes kendisinin de mutlaka bir ortam dinlemesine takldn, telefonlarnn dinlendiini dnr ve tedirgin olur. JTEM denince ise, akllara faili mehul cinayetler, toplu mezarlar, yer altndan fkran kemikler gelir. zetle, istihbarat korkutucudur, rktcdr; braknz hayatlar, hayalleri bile karartmaktadr.
Hakan Fidandan beklentiler
Son gnlerde grece younluu azalm ama srecei kesin olan saldrlarn ve tartmalarn odan ise, bu greve getirilmesinden srailin rahatszln aka belirttii MT Mstear Hakan Fidan oluturmaktadr. Bu
166 | MART 2012
yzden de, MTe ya da Hakan Fidana ynelik her operasyon, kolaylkla sraille ve uluslararas evrelerle ilikilendirilmektedir. Buna karlk, Hakan Fidandan yana beklentilerin olduka yksek olduunu da belirtmek gerekir. Kukusuz Fidann elinde bir say- Musa olmad bilinmektedir ve ondan insanst bir performans beklenmemektedir. Ancak yeni Trkiyeyi ina yolunda, insani gvenlii esas alan bir anlayla temiz ve gvenilir bir kadro kurmas, bana getii kurumu her trl karanlk ve kirli ilerden temizlemesi, hukuk d ilere bulam elemanlarn ayklayp yarg nne karmas ve Trkiyenin karanlk gemiiyle yzlemesi srecinde nc bir rol oynamas da kendisinden beklenmektedir. Ve btn bunlar biraz da kamuoyunun nnde yapmas gerekir. Her ne kadar kamuoyuna baarl bir polis operasyonu olarak yanstldysa da, Hatayda sua karan elemann tespit eder etmez, ihra edip dosyasn savcla gndermesi gibi uygulamalar duyup renmeye
toplumun ihtiyac var. rnein Hrant Dinki arp tehdit eden iki MT eleman hakknda Ankara C. Savcl, zaman amndan takipsizlik karar verdi. Yaplan itiraz zerine dosyalar aylardr Sincanda beklemede. lgili dier kamu grevlileri gibi terfi etmeye devam m edecekler yoksa bu elemanlarn ve onlara bu grevi verenlerin adalet nnde hesap verdiklerini grmek bizlere nasip olacak m? Dorusu, herkes bunu merakla beklemektedir. zetle, Babakan Erdoann ve Hakan Fidann, 26. madde deiikliini ilkesel olarak yanl bulan pek ok insann yksek sesle fazla itiraz etmemesinin altnda bu tr beklentilerin yattn asla unutmamalar gerekiyor. Kimin beklentisi mi bunlar? Her eyden ve herkesten nce, zulme urayanlarn, ahlarnn aheste aheste kacandan emin olduumuz mazlumlarn.
sinin temel ilkelerinden biri, kuvvetler ayrldr. Yani gcn, yetkinin bir erkte toplanmamasdr. O yzden de, devlet aygtnn temel organlar olarak yasama, yrtme ve yargnn birbirlerinden ayr/bamsz olmas ama birbirlerini denetleyerek bir denge ve ahenk iinde toplumun hizmetlerini grmesi esastr. Kabaca yasama dier iki erkin bal olaca hukuki dzenlemeleri yapar, yrtme bu mevzuat erevesinde ynetir, yarg da yine bu mevzuat dhilinde denetler. Kuvvetler ayrl ilkesi, tm devlet kurumlarnn grev ve yetkilerinin belirlenmesinde de gzetilir. Ne var ki, bizde polis, hem istihbarat retmekte ve bunun gerei olarak her trl takip ve izlemeyi, dinlemeyi yapmakta, hem gvenlik amal operasyonlar kararlatrp yrtmekte hem de adli kolluk hizmetleri dolaysyla bir tr yarg grevini de icra etmektedir. Yani gnmzde polis hem yrtmenin hem de yargnn etkin bir paras olarak hayatmza hkmetmektedir. Bu ar g ve yetkiler dolaysyla da, polis adeta bir fezleke hukuku yaratmaktadr. Zaten yarg, polisin sahip olduu imknlara sahip deildir ve bu yzden de soruturmalarda savclar, genellikle kolluktan gelen dosya erevesinde hareket etmek zorunda kalmaktadrlar. Esasen poliste kimlerin ne kadar rgtlendiinden bamsz olarak bu sorunun bir an nce ele alnp zmlenmesi gerekmektedir. Nitekim tarih, tm gcn bir kiide, bir grupta ya da bir erkte toplanmasnn veya bir kuruma bu kadar ok grev ve yetki verilmesinin yol at felaketlerle doludur. O yzden imdinin gl liderleri ya da gruplar, hi deilse snnetullah hatrlayp, kendilerinin her zaman byle gl olmayacaklarn ve yarn bu byk gcn, hi sevmedikleri bir kiinin ya da grubun, kurumun elinde toplanmasnn douraca sonular zerinde biraz dnmeliler ve bunun isteyip istemeyeceklerinin muhasebesini drste yapmallar. Tekrar vurgulaMTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland | 167
stihbarat savalar
Trkiyede sadece MT yok; poliste, jandarmada ve Genelkurmayda da istihbarat birimleri var ve aralarnda grev ve yetki atmas, kurumsal kskanlklar hi eksik olmuyor. Yasal dzenlemenin aksine, MT yllarca ordunun denetimi altnda olduundan, ekime daha ok MTle polis arasnda yaanyordu. Hatta polis istihbaratn kurulmasnn ve glendirilmesinin ana nedeni de, MTin, hkmetlerden daha ok orduya bal olarak altna dair ykl bir sabkaya sahip oluudur. Yani kskanlk ve ekime, tarihi gemie sahiptir. Bu sorunu gidermek adna bir stihbarat Koordinasyon Kurulu oluturuldu ancak problemin kklerinin ok derinlerde olduunu, dolaysyla koordinasyon toplantlaryla zlmesinin ok zor olduunu da belirtmek gerekiyor. Ancak polisle ilgili olarak genellikle gz ard edilen ok daha nemli bir sorun, emniyet tekilatnn kuvvetler ayrl ilkesine aykr biimde bir dizi grev ve yetkiyle donatlm olmasdr. Bilindii zere, insanln en iyi ynetim ekli olarak gelitirdii demokra-
mak gerekirse, bu gler birlii sorununun imdiki gl liderlerden, gruplardan ve kurumlardan bamsz olarak, ilkesel adan masaya yatrlp zlmesi zorunludur.
stihbarat servislerinin hesap verebilirliine ynelik olarak demokratik ve etkili bir sistem kurabilmek, gnmz demokrasilerinin en nemli ve zorlu sorunlarndan birisidir.
stihbarat hesap verebilir klmak
stihbarat servislerinin hesap verebilirliine ynelik olarak demokratik ve etkili bir sistem kurabilmek, gnmz demokrasilerinin en nemli ve zorlu sorunlarndan birisidir. nk gvenlik ve istihbarat servislerinin hesap verebilir klnmas, demokratik denetim ve sivil gzetim alarndan demokratik effafla kavuturulmas, artk vazgeilmez
hale gelmi bulunmaktadr. Bu balamda hkmet, grevlendirme, nceliklerini belirleme, kaynaklar kullanlabilir klma gibi konularda ynlendirmek suretiyle tm istihbarat birimlerini denetim altnda tutarken, Meclis genel konular ve bte onay gibi ilevlerle belirli bir gzetim ve gerektiinde oluturaca komisyonlarla incelemeler, aratrmalar yapar. Yarg ise hukuka aykr fiiller zerinde hkm verir ve zel yetkilerin kullanmn izler. Sivil toplum ve vatandalar da, alternatif grler sunmak, skandal ve krizleri aa karmak, ikyetlerde bulunmak gibi yntemlerle bu birimlerin almalarna snrlamalar getirirler. Ne var ki, yllarca istihbarat rgtlerini izleyememi ama buna karlk bu rgtler tarafndan zel hayatnn en mahrem noktalarna kadar izlenmi hatta hl izlenmekte olan kii ve kurumlarn, bu hak ve yetkilerini kullanmalarn hemen salamak ok zordur. Bunun iin de, ncelikle gvenlik anlaymz yeniden gzden geirmek, gvenlik kurumlarnda kkl reformlar yapmak gerekmektedir
168 | MART 2012
Intelligence and the Political

How should be the relationship between intelligence agencies and the journalists, scholars and public intellectuals? Before we answer this question we must underline the deep difference between taking on intelligence as an occupation and using intelligence as an instrument. Intelligence as an occupation has its own set of rules, procedures and ethics. One can become an intelligence agent by consenting to these sets of rules, procedures and ethics. This approach is coherent in itself. However, if one attempts to understand life, the political, the social and anticipate the future according to these sets of ethics without taking intelligence as an occupation, one stands in danger of making grave errors at each step. These grave errors can range from the accuracy of the intelligence used to the severe harm one might cause with this approach. What is the harm? The complete destruction of the political. It is unavoidable that journalism and research oriented towards the intelligence world should create a codependent relationship after a while, not unlike substance
dependency. The biggest damage these codependent parties and structures can do, as mentioned above, is their unethical contribution to the destruction of the political. What does it mean to destroy the political? The political can only exist on the transparency plane. The minute one gets involved in a world full of secrets and unknowns, one begins to destroy the political, because nothing one says or claims can be verified. The world is evaluated heavily from the security perspective. Security is one of the most important instruments of the political. However, security is not the target of the political, but only an instrument. The intelligence world in which security is transformed into a target is obliged to dwell between paranoia and naivet. The most ordinary events can give rise to paranoia and most serious developments can be conceived naively. Ordinary events from the perspective of the political have a special name and place from the perspective of security. In a security world the first criticism received is perceived as another piece of intelligence and the first obstacle faced another operation.
MTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland | 169
The actors who act as Sattelite intelligence agencies that are turned into document addicts severe their ties with the political completely after a while. Their world makes sense only to the extent of documents that come before them.
The actors who act as Sattelite intelligence agencies that are turned into document addicts severe their ties with the political completely after a while. Their world makes sense only to the extent of documents that come before them. The actual meaning of the document in front of them, its accuracy or the methods through
which it was obtained have already become simple details for these satellite intelligence agencies. Since the political is destroyed, the only way to exist becomes through those documents. This is also the only way for them to mark their difference. It is not possible for them to be different or original in any other way. In fact, they are so blinded in this security world that sometimes they discover what the public has already known for months from the documents in front of them. Sometimes they create a commotion on an issue intellectuals have discussed and resolved months before only because they recently saw it on a document. The intellectuals who think and write in the arduous world of the political which demands a lot of attention can only feel sorry for these document dependents. The intellectuals are also aware that the onus of protecting the integrity of the political is on them, because the only insurance against the bankruptcy of human intelligence, ethics and contemplation is the protection of the political
170 | MART 2012
Trkiyede Eitim Alan Yabanc rencilerin Durumu

1990l yllarla birlikte uluslararas yksekretim alannda somut almalara balayan Trkiye, daha fazla uluslararas renci iin yksekretimde cazibe merkezi olmay amalayan politikalara yneldi. Bu politikalarn ne noktada olduunu tespit etmek amacyla hazrlanan Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler isimli almada, Trkiyede eitimini srdren uluslararas rencilerle derinlemesine grmelere yer verilirken, Trkiyeye gelmeden nceki ve Trkiye geldikten sonraki tecrbeleri deerlendirme konusu edildi. Kitap ve aratrma sonular, Yksekretim Kurulu Bakan Prof. Dr. Gkhan etinsayann da katlmyla gerekleen bir panelle kamuoyuna sunuldu.
Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler

Aratrma&Kitap | MURAT ZOLU, BEKR S. GR, PEK COKUN | SETA Yaynlar XVII, 1. Bask: Mart 2012, ISBN: 978-605-4023-15-8
Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf (SETA), Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler balkl raporu ile yksekretim alannda kapsaml bir aratrmaya imza att. Uluslararas renci hareketlilii konusunda kresel eilimleri ele alan rapor, Trkiyede uluslararas rencilere ynelik izlenen politikalar, rencilerin tecrbeleri ve karlatklar sorunlar dorultusunda inceliyor. rencilerle ve Trkiyedeki ilgili kurumlarn temsilcileriyle yaplan mlakatlara dayal olarak gerekletirilen saha aratrmasnda ise uluslararas rencilerin sorunlarna ayrntl bir ekilde deiniliyor. Aratrma raporunun tantm, 27.03.2012 tarihinde SETAda dzenlenen, Yksek-
retim Kurulu Bakan Prof. Dr. Gkhan etinsayann da katld bir toplantyla gerekleti. Toplantnn banda uluslararas renciler hakknda bir konuma yapan etinsaya, Trkiye yksekretiminde uluslararaslamann nemine dikkat ekti: Uluslararas renci konusu, en nemsediim konularn banda geliyor. Raporda en dikkat ekici husus, Trkiyenin uluslararas renci konusunda kapsaml bir stratejisinin olmamasdr. Buna karn Trkiyenin blgesel rol arttka niversitelerden beklentiler de artmaktadr. Uluslararaslama, kltrleraras mzakere ve etkileimlerin artmas asndan kilit nemdedir ve yksekretim kurumlarnn ie kapank yapsn deitirmek adna nemli bir frsattr.
Trkiyede Eitim Alan Yabanc rencilerin Durumu | 171
Uluslararas renci konusunda, nemli bir ihtiyaca cevap veren alma Murat zolu, Bekir S. Gr ve pek Cokun imzasn tayor. almada ne kan bulgular u ekilde sralanyor:
Dnyada uluslararas renciler
Uluslararas renciler, gen nfusun az olduu gelimi lkeler bata olmak zere birok lkede, ekonomik kalknmaya ve uluslararas rekabet gcne byk katk salayan insan kayna olarak deerlendirilmektedir. nsan kayna olarak saladklar katklara ek olarak, uluslararas renciler, hem dedikleri renim cretleriyle hem de konaklama, seyahat ve gndelik ihtiyalarn gidermek iin aile fertleri ile birlikte yaptklar harcamalarla, bulunduklar lkenin ekonomisine dorudan ekonomik girdi salamaktadr. Uluslararas renci dolam, lkeler ve kltrler arasnda karlkl anlay, ibirliini ve dayanmay artrdndan nemli bir d politika ve kamu diplomasisi arac olarak deerlendirilmektedir.
1980 ylnda 1 milyon olan uluslararas renci says, srekli artarak 2000 ylnda 2 milyona, 2009 ylnda ise 3,7 milyona ulamtr. Amerika Birleik Devletleri, say olarak en fazla uluslararas renci bulunduran, nemli bir cazibe merkezi konumundadr. ABD, btn uluslararas yksekretim rencilerinin % 18ine ev sahiplii yapmaktadr. ABDyi srasyla ngiltere (% 10), Avustralya (% 7), Almanya (% 7) ve Fransa (% 6,8) takip etmektedir. Uluslararas rencilerin yaklak yars, bu be lkede eitim grmektedir. in Halk Cumhuriyeti yurtdna en fazla renci gnderen kaynak lke konumundadr. Dnyadaki uluslararas rencilerin %15,3 in Halk Cumhuriyetindendir. in Halk Cumhuriyetini srasyla Hindistan (% 5,5), Kore (% 3,5), Almanya (% 2,8) ve Trkiye (% 2,0) takip etmektedir. Bu be lkeden yurtdna yksekrenim grmeye giden renciler, toplam uluslararas rencilerin yaklak %30unu oluturmaktadr.
172 | MART 2012
Aratrmann nemli bulgular
Son yllarda giderek blgesel bir g haline gelen Trkiyenin, nmzdeki yllarda da bu roln srdrebilmesi, diplomasinin yannda, hem lke iinde siyasi ve ekonomik ihtiyalarn karlayacak iyi yetimi bir igcne sahip olmasn hem de lke dnda salam sosyal, ekonomik ve kltrel ilikiler kurmasna baldr. Trkiyenin uluslararas renci saysn artrmas, bu erevede olduka nemlidir. 2011 yl itibariyle Trkiyede yaklak 26 bin uluslararas renci yksekretime devam etmektedir. Bu say, uluslararas eitimde lider konumdaki lkelerde renim gren uluslararas renci says ile kyaslandnda, olduka dktr. BPn balad andan itibaren, Trkiyeye gelen 32 bin renciden sadece 9.541i mezun olmutur. Yaklak 16 bin rencininse bursu kesilmitir. Mezuniyet orannn olduka dk olmas, BP n verimlilii hakknda ciddi kayg uyandrmaktadr. rencilerin Trkiyeyi tercih ederken, eitimin kalitesi, eitim ve yaam maliyeti, rencilere salanan burs olanaklar, Trkiyenin kltrel, dini veya etnik yaps ve yaknlarnn veya kendi lkelerindeki faaliyet gsteren Trk okullarnda alan yetkililerin tavsiyeleri gibi etmenlerden birisini veya bir kan birden gz nnde bulundurduklar tespit edilmitir. rencilerle yaplan grmelerde, Trkiyede sunulan eitim imknlarnn yeterince ve etkili bir ekilde tantlamad ve bu durumun uluslararas renci politikas balamnda Trkiyenin en nemli eksiklerinden birisi olduu tespit edilmitir. Kurum temsilcileri ile yaplan grmelerde de, tantmn yetersiz olduu ortak bir gr olarak ortaya kmtr. Bavuru aamasnda baz sorunlar yaadklarn belirten rencilerin yantlarndan, sorunlarn genellikle yetersiz/yanl
bilgilendirmeye bal olarak yaand anlalmaktadr. Sadece birka renci vize ile ilgili sorun yaadn ve sorunun bekleme sresi ile ilgili olduunu belirtmitir. Uluslararas rencilerin nemli bir ksmnn derslerde ve akademik srelerde zorlandklar ve bu sorunun birbirleri ile etkileim halinde olan farkl etmenlere bal olarak gelitii ortaya kmtr. Yabanc bir dilde eitim grmenin (Trke veya ngilizce) rencilerin derslerde zorlanmasnn en nemli nedeni olduu tespit edilmitir. Uluslararas rencilerin Trkiyeden genel olarak memnun olduklar tespit edilmitir. Ancak, rencilerin bazlar, sosyal hayatta baz sorunlar yaadklarn belirtmitir. Bu sorunlar be balkta toplanmtr: kltrel farkllktan kaynaklanan sorunlar, dile bal sorunlar, konaklama, salk sigortas ve maddi sorunlar.
SETA tarafndan hazrlanan raporda, kresel ve ulusal boyutta uluslararas rencilerle ilgili yaanan gelimelere ve farkl lkelerce izlenen politikalara yer veriliyor.
Uluslararas rencilerin eitimlerini yarda kesip lkelerine geri dnmelerine veya dnmek istemelerine neden olan etmenlerin banda maddi skntlar gelmektedir. zellikle, 2010 ylnda harlarn artrlmas sonucu har parasn yatramad iin dnen rencilerin olduu tespit edilmitir. Bu aratrmann sonucunda, Trkiyede yksekrenim grmenin, eitimin kaliteTrkiyede Eitim Alan Yabanc rencilerin Durumu | 173
si, yabanc dil renme, uluslararas tecrbe kazanma ve lkelerinde Trkiyeye kar duyulan sempati ve saygnlk gibi etmenlerin etkileiminden dolay baz lkelerden gelen rencilere saygnlk kazandrd ve dolaysyla kendi lkelerinde zellikle zel irketlerde etkin pozisyonlarda i bulma kolayl salad tespit edilmitir. rencilerin Trkiye ile alakal beklentilerinin byk oranda gerekletii tespit edilmitir. Dier taraftan, baz rencilerin zel beklentilerinin olmad, bazlarnnsa barnma, eitim sistemi, kltr ve inan ile alakal beklentilerinin gereklemedii tespit edilmitir. Uluslararas rencilerin genel kanaati, Trkiyede kalmann olduka zor ve brokratik engellerle dolu bir sre olduu ynndedir. Buna ramen kalmak isteyen rencilerin bazlar hibir koul aramakszn izin verilirse veyahut mezuniyet sonras tannan srenin uzatlmas durumunda kalmak istediklerini, bazlar ise i
imkn bulduklar takdirde kalmak istediklerini belirtmitir.
neriler
Trkiyede yksekrenim grmek isteyen rencilere ynelik yaplan tantm ve danmanlk hizmetlerinin artrlmas gereklidir. Gelimi lkelerde olduu gibi, Trkiyedeki niversiteler de tantm srelerine daha fazla mdahil olmaldr. niversitelerin daha fazla uluslararas renci ekmek amacyla yapacaklar tantm ve pazarlama faaliyetlerinin, hkmet tarafndan ihracat destei kapsamna alnmas ve tantm giderlerinin yarsnn karlanmas, niversiteler tarafndan byk bir avantaja dntrlmelidir. Tantm, mfredat gelitirme, uluslararas renci destek hizmetleri ve niversite personelinin eitimi gibi birok farkl konuda niversitelerin uluslararaslamalar desteklenmelidir. YSn ve merkezi yerletirmenin kaldrlmas sonrasnda, uluslararas renciler iin karmak ve pahal bir hal alan bavuru sreci sadeletirilmelidir. Bavuru ilemleri iin, ngilterede UCAS ya da Amerikada The Common Applications rneklerinde olduu gibi, merkezi, ok dilli ve evrimii bir bavuru sistemi kurulmal ve bavurular bu sistem zerinden alnmaldr. YSn kaldrlmas sonrasnda,
174 | MART 2012
bavurularn deerlendirilmesinde ortaya kan karmakln ortadan kaldrlmas iin, renci seiminde YS benzeri merkezi bir snavn tekrar hayata geirilmesi, ancak bu snavn farkl lkelerde ve farkl dillerde yaplmas daha uygun olacaktr. niversitelerde, sadece ERASMUS rencilerine deil, tm uluslararas rencilere hizmet sunacak ofisler kurulmaldr. Bu ofisler, rencilere hem akademik hem de sosyal destek sunmaldr. zellikle kendi imkanlar ile gelen uluslararas rencilerin yaad maddi sorunu zmek iin, gelimi lkelerde olduu gibi, uluslararas rencilerin rencilikleri sresince, kampus iinde veya dnda, yar-zamanl olarak almalarna imkn salayacak dzenlemeler yaplmaldr. Devlet yurtlarnda kalan hem ulusal hem de uluslararas rencilerin sorunlar (odalarn kalabalk olmas, hijyen sorunu ve grlt, vb.) gereki bir ekilde tespit edilmeli ve zme kavuturulmaldr. BP kapsamnda veya hkmet burslar kapsamndaki burslu rencilerin ilgileri ile yerletirildikleri programlar arasndaki uyumazlklarn zm iin, kontenjanlarn alan/blm baznda dalm ve renci yerletirme sreleri yeniden gzden geirilmelidir. Mezun rencilerle zelikle burslu olarak renim grenlerle ilikileri koparmamak iin salkl ileyen bir mezun takip sistemi kurulmal ve mezunlarn birbirleriyle rahatlkla iletiim kurabilecekleri (evrimii veya yz-yze) ortamlar gelitirilmelidir. Trkiyeden alnan diplomalarn denkliiyle ilgili sorun karan lkelerle diplomatik
kanallarla grlmeli ve denklik sorunu zlmelidir. Bu ekilde, ilgili lkelerden daha fazla renci gelmesinin nndeki bir engel kaldrlmaldr
INDEKILER Blm 1. Aratrmann Konusu, nemi ve Yntemi 1.1 Aratrmann nemi 1.2 Aratrmann Yntemi Blm 2. Dnyada Uluslararas renciler 2.1. Kresel Eilimler 2.2. Neden Uluslararas renciler? 2.3. lke ve niversite Seiminde Etkili Etmenler 2.4. Uyum Srecini Etkileyen Sorunlar Blm 3. Baz lkelerin Uluslararas renci Politikalar 3.1 Amerika Birleik Devletleri 3.2 ngiltere 3.3 Kanada 3.4 Fransa 3.5 Almanya 3.6 Yeni Zelanda 3.7 Avustralya 3.8 Genel Deerlendirme Blm 4. Trkiyede Uluslararas renciler 4.1 Saysal Veriler 4.2 Burslu Uluslararas renciler 4.3 Trkiyede Yaplan Aratrmalar 4.4 Yasal Dzenlemeler Blm 5. Bulgular 5.1 Odak Grup Grmeleri Bulgular 5.2 renci Mlakat Bulgular 5.3 Kurum Temsilcileri Mlkat Bulgular Blm 6. Deerlendirme 6.1 rencilerin Trkiyeyi Tercih Nedenleri 6.2 Tantm Faaliyetleri 6.3 rencilerin Karlatklar Sorunlar 6.4 Trkiyede renim Grmenin Avantaj veya Dezavantajlar 6.5 rencilerin Beklentilerinin Karlanma Durumu 6.6 rencilerin Mezuniyet Sonras Kalma stekleri Blm 7. neriler Ekler Kaynaka
Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler

Tantm Toplants | MURAT ZOLU, GKHAN ETNSAYA | 28 Mart 2012 Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf (SETA), Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler balkl raporu ile yksekretim alannda kapsaml bir aratrmaya imza att. Uluslararas renci hareketlilii konusunda kresel eilimleri ele alan rapor, Trkiyede uluslararas rencilere ynelik izlenen politikalar, rencilerin tecrbeleri ve karlatklar sorunlar dorultusunda inceliyor. rencilerle ve Trkiyedeki ilgili kurumlarn temsilcileriyle yaplan mlakatlara dayal olarak gerekletirilen saha aratrmasnda ise uluslararas rencilerin sorunlarna ayrntl bir ekilde deiniliyor. Toplantnn banda uluslararas renciler hakknda bir konuma yapan etinsaya, Trkiye yksekretiminde uluslararaslamann nemine dikkat ekti: Uluslararas renci konusu, en nemsediim konularn banda geliyor. Raporda en dikkat ekici husus, Trkiyenin uluslararas renci konusunda kapsaml bir stratejisinin olmamasdr. Buna karn Trkiyenin blgesel rol arttka niversitelerden beklentiler de artmaktadr. Uluslararaslama, kltrleraras mzakere ve etkileimlerin artmas asndan kilit nemdedir ve yksekretim kurumlarnn ie kapank yapsn deitirmek adna nemli bir frsattr. Uluslararas renci konusunda, nemli bir ihtiyaca cevap veren alma Murat zolu, Bekir S. Gr ve pek Cokun imzasn tayor. almada ne kan bulgular u ekilde sralanyor:
ETNSAYA: ULUSLARARASILAMA KLT NEMDEDR

Aratrma raporunun tantm, SETAda dzenlenen, Yksekretim Kurulu Bakan Prof. Dr. Gkhan etinsayann da katld bir toplantyla gerekleti.
BULGULAR
Uluslararas rencilerle ilgili ilk kanuni dzenleme 1983 ylnda karlmasna karn, bu konu Trkiyede 1990l yllarn bandan itibaren bir politika alan olarak ele alnmaya balanmtr. Ne var ki, o yllardan itibaren yksekretim kurumlarmzda kaytl uluslararas renci saysnda yaanan ini ve klar, bu konuda izlenen politikalarn istikrarl olmadn gstermektedir. 1990l yllarn ortalarnda 16 bin uluslararas renci lkemizde eitim grmekteyken, renci says nce artm sonra azalarak 2000li yllarn ortalarna doru 14 binlere gerilemi ve son yllarda tekrar artmaya balam ve 25 bin seviyesine kmtr. Byk renci Projesi (BP)nin balad andan itibaren, Trkiyeye gelen 32 bin renciden sadece 9 bin 541i mezun olmutur. Mezuniyet orannn olduka dk olmas, BP n verimlilii hakknda ciddi kayg uyandrmaktadr.
176 | MART 2012
rencilerle yaplan grmelerde Trkiyede sunulan eitim imknlarnn yeterince ve etkili bir ekilde tantlamad ve bu durumun uluslararas renci politikas balamnda Trkiyenin en nemli eksiklerinden birisi olduu tespit edilmitir. Uluslararas rencilere gre, Trkiyede yksekrenim grme, kendilerine saygnlk kazandrmakta ve kendi lkelerinde zellikle zel irketlerde etkin pozisyonlarda i bulma kolayl salamaktadr. Trkiyedeki uluslararas rencilerin byk bir ksm, komu lkelerden ya da Trkiye ile tarihsel veya kltrel balar bulunan lkelerden gelmektedir. rencilerin Trkiyeyi tercih ederken; eitim kalitesi, eitim ve yaam maliyeti, burs olanaklar, Trkiyenin kltrel, din veya etnik yaps ile kendi lkelerinde faaliyet gsteren Trk okullarnda alan yetkililerin tavsiyeleri gibi etmenleri gz nnde bulundurduklar tespit edilmitir. Uluslararas rencilerin Trkiyeden genel olarak memnun olduklar tespit edilmitir. Ancak, rencilerin bazlar, sosyal hayatta baz sorunlar yaadklarn belirtmitir. Bu sorunlar be balkta toplanmtr: kltrel farkllktan kaynaklanan sorunlar, dile bal sorunlar, konaklama, salk sigortas ve maddi sorunlar. niversitelerin uluslararas ofisleri daha ok Erasmus Program ekseninde faaliyet gstermektedir, tam zamanl olarak gelen uluslararas rencilere hitap edememektedir.
NERILER
Trkiyede yksekrenim grmek isteyen rencilere ynelik yaplan tantm ve danmanlk hizmetlerinin artrlmas gereklidir. Gelimi lkelerde olduu gibi, Trkiyedeki niversiteler de tantm srelerine daha fazla mdahil olmaldr. niversitelerin daha fazla uluslararas renci ekmek amacyla yapacaklar tantm ve pazarlama faaliyetlerinin, hkmet tarafndan ihracat destei kapsamna alnmas ve tantm giderlerinin yarsnn karlanmas, niversiteler tarafndan byk bir avantaja dntrlebilir. Uluslararas renciler tarafndan cazip bulunan Trkiyede
sunulan eitimin kalitesi, Trkiyedeki eitim ve yaam maliyetinin alternatif lkelere gre dk olmas ve Trkiyenin kltrel, din veya etnik yaps gibi etmenler tantmda n plana karlmaldr. YSn ve merkezi yerletirmenin kaldrlmas sonrasnda, uluslararas renciler iin karmak ve pahal bir hal alan bavuru sreci sadeletirilmelidir. Bavuru ilemleri iin, ngilterede UCAS ya da Amerikada The Common Applications rneklerinde olduu gibi, merkezi, ok dilli ve evrimii bir bavuru sistemi kurulmal ve bavurular bu sistem zerinden alnmaldr. Bu sistem sayesinde, niversiteler renci seerken kendi ltlerini koyarken, renci tek bir web sitesi zerinden btn bavuru ilemini tamamlayacaktr. Uluslararas renciler, tek tek niversitelere bavuru yapmak zorunda kalmayacaklarndan dolay, bavuru srecinde daha rahat edecektir. Buna ek olarak, rencilerin btn niversiteler hakknda detayl ve gvenilir bilgiye web ortamnda tek bir adresten erimesi, rencilerin sklkla dile getirdii yetersiz ya da yanl bilgilendirme sorununa zm getirecektir. Ayrca, bu sistem merkeziyeti yapnn gvenilirlik, eriilebilirlik, kolaylk ve ekonomiklii ile niversitelerin kabul ltlerini kendilerinin belirlemesi inisiyatifini birletirme potansiyeline sahip olacaktr.
Seimlere 8 Ay Kala ABDde Bakanlk Yar

Amerikada seimlerin yaplmasna henz sekiz ay olmasna ramen, seimler gndemin nemli bir paras haline geldi. Demokrat kanat Bakan Obama ile yoluna devam ederken, Cumhuriyeti cenahta hl belirsizlik hkim. Cumhuriyeti Parti hem tabann memnun edecek hem de Obama karsnda varlk gsterebilecek bir aday belirlemeye alyor. Seim gndemi yava yava ekillenmeye balarken, ekonomi, d politika, gvenlik ve gmenlerin durumu gibi sosyal meseleler seim tartmalarnda ba ekiyor.
Amerikada Seimler
Yorum | KILI BURA KANAT | 7 Mart 2012 | Zaman
Bakan Obama rutin programna artk her hafta birka seim program da ekleyip bir yandan snma almalar yapp te yandan da etkili bir tekilat ve kaynak oluturmaya abalarken henz adayn belirleyemeyen ve n seimlerin olduka ykc ve ypratc getii Cumhuriyeti cenahta hl belirsizlik hkim. Yaplan kamuoyu yoklamalar ilk nseimler sonrasnda sadece drt adayn kald Cumhuriyeti Partide hibir adayn Cumhuriyeti taban tatmin edememesi ve dahas olas elemelerde tm adaylarn Obamann gerisinde kalyor olmas durumu Cumhuriyetiler iin daha da vahim bir hale getiriyor. Baz adaylarn kampanyalarna neredeyse 10 ay nce balad yarta hl yeni ve toparlayc bir isim aray dikkatlerden kamyor. Peki, yaza kadar srmesi beklenen bu yarn galibi ile Obama arasnda geecek bakanlk yarnda hangi balklar ne kacak ve Amerikal semen hangi nceliklerle sanda gidecek?
2008de yaanan finansal kriz ile iyiden iyiye derinleen ekonomik kriz, Obama ynetiminin ilk yllarnda da temel mesele olmaya devam etti. 2010 ylndaki Kongre seimlerinde Cumhuriyetilerin Temsilciler Meclisinde ounluu elde etmesi sonrasnda ekonomik krize bir de i politik boyut eklenmi oldu. Getiimiz sene ierisinde Beyaz Saray ve Kongre arasnda ekonomik politikalar konusunda yaanan gr ayrlklar bir yandan baz ekonomik program ve paketlerin uygulanmasn geciktirirken bir yandan da Standard and Poorsun (S&P) Amerikann kredi notunu drmesiyle de sonulanmt. Seimlere 8 ay kala hem yaanan siyasi ekimeler hem de ekonomiyle ilgili soru iaretlerinin srmesi ekonomiyi ncelikli mesele haline getirmi durumda. Yaplan tm kamuoyu anketleri ve aratrmalar da bunu dorular nitelikte. Ekonomik meseleler iinde seimde en ne kan unsurun isizlik olduu gzleniyor. Son ay iinde her ne kadar yaratlan yeni i imknlar ile isizlik oran yzde sekizler seviyesine ekilmi olsa da zellikle grnmeyen isizlik ve dier unsurlar hesaba katld-
Ekonomi... ekonomi... ekonomi
Seimlerin tartlmaz en nemli konusu ekonomi olacak. Bush ynetiminin son yllarnda kronikleen ve mortgage krizi ve
178 | MART 2012
nda bu orann hl olduka yksek olduu grnyor. imdiye kadar yaplan kamuoyu yoklamalarnda isizlik oran ile Obamaya olan destek orannda (Bin Ladinin ldrlmesinden sonraki birka ay hesaba katmazsak) srekli bir ters orant gzlemleniyor. Son ay iindeki grece iyileme Obamaya olan destei de ciddi bir ekilde etkilemi durumda. Eer bundan sonraki 8 ayda isizlik trendi ayn ekilde devam ederse Obama byk bir avantaj elde etmi olacak. Elbette ekonomik meseleler sadece isizlik ile snrl deil. Yaanacak bakanlk yarnda aralarnda vergi oranlar ve neredeyse 14 trilyon dolara varan d borlarn nasl denecei gibi meseleler de bakan adaylar arasnda yaplacak tartmada gndeme gelecek. Ayrca Cumhuriyetiler ile Demokratlar arasndaki geleneksel fay hatlarndan biri olan federal harcama ve federal devletin hacmi gibi meseleler de elbette sklkla tartlacak. Bunlarn yannda d politikadaki gelimeler sonucu ortaya kabilecek ekonomik meseleler de hem kampanyalar hem de seimin sonucunu ciddi bir biimde etkileyebilir. Olas bir ran krizi sonrasnda petrol fiyatlarnda
yaanabilecek dalgalanmann beraberinde getirecei kamuoyu tepkisi gibi gelimeler Obama ynetimine zor gnler yaatabilecek. Buna ek olarak her ne kadar bir kriz beklenmese de in ile ekonomik ve ticari ilikilerin yeniden dzenlenmesinin Cumhuriyeti adaylarn ekonomik politikalarndaki ncelikli konu olduu dikkate alnrsa hem d ticaret a hem de uzun sredir zellikle Kongre seimlerinde ne kan Amerika sanayi devlerinin fabrikalarn ine tamas konusu ve bu soruna kar adaylarn gelitirecei zmler de hem uzmanlar hem de kamuoyu tarafndan sklkla masaya yatrlacak.
D politika ve ulusal gvenlik
Her ne kadar birok uzman bu seimde d politika ve gvenlik meselelerinin 11 Eyll sonras yaplan seimlere nazaran nemini kaybedeceini vurgulam olsa da ve kamuoyu yoklamalar da bu kany dorular nitelikte sonular verse de zellikle ran ile srail arasnda yaanan gerginliin seimleri etkileyebilecei bu aralar sklkla konuulan konular arasnda yer alyor. Obama ynetimindeki her kademeden ykselen uyarlara ramen
Seimlere 8 Ay Kala ABDde Bakanlk Yar | 179
srailin zellikle yaz aylarnda rana bir saldr gerekletirebilecei biroklar tarafndan yksek sesle ifade edilmeye baland. Byle bir durum Obamay seimler ncesinde zor durumda brakabilecei gibi Cumhuriyeti aday ile Obama arasnda yaanacak ran tartmasna da yeni bir boyut kazandracak. Bunun dnda d politika ve gvenlik alannda Pakistan ve Afganistan meselesinin ne kmas bekleniyor. Afganistandan ekilmek iin belirlenen takvimin tm Cumhuriyeti adaylar tarafndan iddetle eletirildii gz nne alndnda bu baln da bir baka arpma alan olaca grlebiliyor. zellikle son gnlerde sklkla gndeme gelen Taliban ile anlamaya varlmas fikrinin hayata gemesi durumunda bu konu daha da irdelenecek. Bu noktada her ne kadar Cumhuriyeti adaylar Obamann ulusal gvenlik alannda Usame Bin Ladini ldrm olmasnn en nemli kozu haline geldiinin bilincinde olarak terrle mcadele konusuna fazla girmek istemeseler de Talibanla yaplacak bir anlama zellikle de Hakkan grubunun bu anlama iinde alaca yere bal olarak bu mesele yeniden gndeme gelebilir. Buna bal olarak Pakistan konusunda Amerikada yaanan kafa karkl da adaylara olduka zor zaman yaatacak ve dahas yaanabilecek beklenmeyen gelimeler karsnda hzl ve etkili siyasetler gelitirebilmek iin aba sarf etmek zorunda kalacaklar. Yeni dnemde Amerikann en byk ticari partneri olmaya devam ederken en nemli siyasi rakibi de olacak in ile ilikiler de phesiz en nemli balklardan birini oluturacak. Ticari meselelerin dnda zellikle in donanmasnn yeniden yaplandrlmas ile Pasifikte ortaya kabilecek olas tehditler ile blgedeki Amerikan mttefikleri ile in arasnda yaanmas muhtemel ekime ve krizlerde Amerikann izleyecei strateji de adaylara sorulacak dier sorular arasnda yer alacak. Bu meselelerin dnda zellikle d politika odakl tartmalarda Suriye zelinde Arap Bahar, Kuzey Kore ve nkleer silahlar
180 | MART 2012
meselesi ve Avrupadaki finansal kriz gndeme daha az gelecek ama adaylarn hazr olmas gereken konular arasnda yer alyor.
Sosyal meseleler
Her ne kadar semenin bu dnemde ncelikli gndem maddeleri arasnda olmasa da Amerikada her seimde bir ekilde gndeme getirilip mevcut sosyal fay hatlarnn ve parti farkllklarnn pekitirildii meseleler bu seimde de bir ekilde ve ksa sreli de olsa ne kacaktr. Bunlar arasnda Amerikada kaak olarak bulunan zellikle Latin Amerika kkenlileri ilgilendiren g meselesi ile Obama ynetiminin ilk iki ylnda byk uralarla kanunlatrd salk sigortas ile ilgili reform en hararetli tartlacak maddeler olacaa benziyor. Kaak gmenler meselesi imdiden zellikle gney eyaletlerde en nemli seim maddesi haline gelmi durumda. Bir taraftan kaaklarn affna iddetle kar kan Cumhuriyeti taban kstrmek istemeyen, te yandan da birok eyalette kilit duruma gelmi Latin Amerika kkenli semeni yabanclatrmamak iin abalayan Cumhuriyetileri zor gnler bekliyor. Bunun yannda son gnlerde daha sk gndeme gelmeye balayan doum kontrol ve krtaj meseleleri de adaylarn hem tabanlarna hem de bamszlar kazanmak iin yapaca hamlelerde nemli olacak. Hem Cumhuriyeti adaylar hem de Obamann ekonomi ve d politika meselelerine ynelik vaatleri ve bu vaatleri inandrc bir ekilde ortaya koyabilmeleri seimin kaderini belirlemede nemli rol oynayacak. Bunu yaparken sosyal meseleler ile ilgili pozisyonlar ile de bir nevi saflarn sklatrm olacaklar. imdilik bol keseden vaat verebilen adaylar iin asl yar merceklerin zerlerine daha dikkatli dorultulaca yaz aylarnda balayacak. Asl plan ve programlar ve bunlarn deerlendirmesi de bu dnemde yaplacak. O noktaya, Obama kazasz ve skandalsz, Cumhuriyetiler de minimum zayiatla varmay hedefliyor
srail ran Gerginlii

ran, Ortadouda yaanan halk ayaklanmalarn slami uyan olarak nitelendirdi ve z itibariyle Bat yanls laik diktatrlkleri hedef aldn ileri srerken, buna karn Suriyede Esed rejimini desteklemekten ve muhalifleri destekleyen blge lkelerini de Batnn taeronluunu yapmakla sulamaktan geri durmad. srailin blgedeki gelimeleri varolusal tehdit olarak grmesi, rann nkleer programn ABD ile en nemli gndemlerinden biri haline getirmesine sebep oldu. Seimler ncesi, Amerikadaki srail lobisinin etkisiyle ran konusu bir gvenlik meselesi olmasnn yan sra i politika gndemi haline getirildi. srail rana saldr konusunda Amerikadan destek beklerken, Obama ynetimi sorunun ekonomik yaptrmlar ve diplomasi yoluyla zlebilecei konusunda srarl davrand.
ran ve Arap Bahar

Analiz | HAKKI UYGUR | Mart 2012
ZET | Arap Bahar ya da randa resmi makamlarn tercih ettii tabirle slami Uyan, tm dnyann ilgisini ektii gibi randa da youn olarak tartlmaktadr. ran ynetimi, Tunus ve Msrdaki gelimelerden byk memnuniyet duyduunu gizlemezken, Libya ve Suriye konusunda eitli ekinceler dile getirmektedir. Libyada Kaddafi ynetiminin yklmasna itiraz gstermemesine ramen NATO mdahalesi ran rahatsz etmitir. Suriyedeki olaylar konusunda ok daha farkl yaklama sahip olan ran, bu lkeye ynelik uluslararas bir komplonun uygulamaya konulduunu ileri srmektedir. randaki resmi syleme gre blgede yaananlar slami bir uyantr ve z itibariyle Bat yanls laik diktatrlkleri hedef almaktadr. Bununla birlikte ran, Suriye rneinde olduu gibi gerektiinde bu durula elimeyi gze alarak, kendi asndan reel politiin gerektirdii tepkileri gstermekten de ekinmemektedir. Nitekim blgedeki tek gerek laik
diktatrlk olan Suriye ynetimine kar, Suriye muhalefetini ve Mslman Kardelerin ban ektii hareketi Batnn taeronluunu yapmakla sulamaktadr. rann Suriye konusundaki bu tutumu bata Tunus ve Msrdakiler olmak zere tm slamc hareketlerde byk tepki dourmutur ve rann sz konusunu yaklamn srdrmesi durumunda blge lkeleriyle ilikilerinde yeni bir sayfa ama arzus u gereklemeyecektir.
Trkiyenin Arap Bahar erevesinde aktif d politika izlemesi ve devrim srecindeki lkelerle yakn ilikiler gelitirmesi randa ho karlanmamtr.
Hemen her d politika konusunda olduu gibi Arap Bahar hususunda da randa kamuoyu kabaca ikiye blnm durumdadr. eitli yetkililerin ve muhafazakar basnn, yaananlar Bat ve srail kart slami bir uyan olarak grmesine ve ran Devriminden etkilenildiini savunmasna kar zellikle reformcu kesimler yaananlar demokrasi ve insan haklar eksenli taleplerin sonucu olarak deerlendirmekte ve bu noktada Tahran ynetimini Tahrirdeki gstericileri desteklerken, benzer sloganlar Tahranda atanlar gzaltna almakla eletirmektedir. ran ynetimi Arap Baharnn ran slam Devriminden etkilendiini ileri srmektedir. Daha ok i kamuoyuna ynelik olarak dile getirilen bu syleme gre devrilen ynetimler Batc ve srail yanlsdr. Bununla birlikte son seim sonularnn gsterdii gibi Tahran ynetimi u an iin lke iindeki muhalefeti etkisiz duruma getirmeyi baarmtr ve Musevi ve Kerrubi liderliindeki muhalif hareketin kitleleri harekete geirme gc kalmamtr. Yine de ynetim kapsaml reform hareketine girimemesi durumunda ksa sre aralklarla youn protesto dalgala182 | MART 2012
rna maruz kalmaktan kurtulamayacaktr. Arap Bahar srecinde Trkiyenin ne kmas ve blge lkelerine ynelik aktif bir diplomasi izlemesi ran tarafndan dikkatle izlenmektedir. zellikle Suriyedeki olaylar konusunda iki lkenin farkl bak alarnn olmas TahranAnkara ilikilerini son yllarda olmad kadar gerginletirmitir. Suriye olaylar nasl sonulanrsa sonulansn bu yaklam farkll varln srdrmeye devam edebilir. Suriye meselesinin bundan sonra nasl bir sre izleyecei bir lde ran Trkiye ilikilerine bal olduu gibi bu lkedeki gelimelerin gidiat da Tahran-Ankara ilikilerini ciddi biimde etkileyebilecektir. ki lkenin Suriye konusunda sfr toplaml bir mcadele iine girmeleri Suriye konusunda zme ulalmasn gletirebilir. te yandan Suriye konusunun hzl bir ekilde mezhebi atma grntsne brnme ihtimali tm blgenin gelecei asndan ciddi riskler barndrmaktadr. ran ve Trkiyenin asgari mtereklerde bulumas yalnzca Suriyedeki soruna zm bulunmasnda deil bata Irak olmak zere tm blgedeki mezhep kaynakl gerginlii azaltmada rol oynayabilir
ABD- srail likilerinde ran Meselesi

Yorum | KILI BURA KANAT | 17 Mart 2012 | Sabah Perspektif
srail ile ABD arasnda bata ran olmak zere Arap Bahar ve Ortadou Bar Sreci meselelerinde yaanan ayrma ve yer yer aktan aa meydana gelen atmalar, bir yandan taraflarn pozisyonlarn yeniden gzden geirmelerine yol aarken, bir yandan da ABD i politikasnda nemli bir balk haline gelmeye balad. Her ne kadar AIPAC toplants srasnda yaplan grmelerde iki taraf da bu fikir ayrlklarnn iki lke arasndaki ilikileri kkten deitirmeyeceini vurgulasa da, srailin rana yapaca bir saldr durumunda ilikilerde ortaya kacak gelimeler karsnda kimse ngrde bulunamyor. Netanyahu ve Peresin beraber Washingtona karma yapmasnn hemen ncesinde, Obamann Ulusal Gvenlik Danman Tom Donilon, ABD Savunma Bakan Leon Panetta ve Genelkurmay Bakan Martin Dempsey tarafndan srailin tek tarafl saldrsnn blgede istikrarszl beraberinde getireceine dair aklamalar yaplmasna karn, Netanyahu hem AIPAC toplantsndaki konuma da hem de Beyaz Sarayda srailin bamsz bir lke olarak kendini savunma hakkn sakl tuttuunu iaret etti. Yaplan ilk
analizlerde basn karsndaki scak atmosfere ramen ne Obamann ne Netanyahunun pozisyonunda bir deiiklik olmad ifade ediliyor. Bu noktada Amerika asndan blgede yaanabilecek bir karkln tesinde hem gvenlik hem de i politika asndan srailin rana saldrmasnn Obama ynetimi iin douraca birka olumsuz sonuca iaret edilirken, olayn bir baka beklenmeyen yn olarak srailin nkleer kapasitesi de tartmaya ald.
Seimler
ran meselesi ABD iin bir gvenlik meselesi olmasnn yannda nemli bir i politika sorunu haline dnyor. Kasmda yaplacak bakanlk ve Kongre seimleri ncesinde meydana gelebilecek bir srail saldrs, Obamann yeniden seilme kampanyasnda ciddi sorunlara yol aabilecek. ncelikle mevcut bir saldr durumunda zellikle Kongre ve kamuoyunun belirli bir kesimi tarafndan ak ve net bir ekilde sraile destek vermesi beklenecek olan Obama ynetimi iin byle bir pozisyon baz skntlar beraberinde getirecek. Bunlarn banda Arap Bahar sonrasnda blgede deien kamuoSeimlere 8 Ay Kala ABDde Bakanlk Yar | 183
yu- d politika denkleminin ilk kez byle bir krizle test edilecek olmas geliyor. Bunun yannda Obama, sergileyecei tavr ne olursa olsun bunu yetersiz bulacak Cumhuriyeti bakan aday ve kongre adaylarnn eletirilerini gslemeye alacak. Bakanlk yarnda zellikle terrle mcadele konusundaki baarsyla d politika ve gvenlik alannda Cumhuriyetilerin geleneksel olarak gl olduu alan igal eden Obamaya kar Cumhuriyeti bakan adaylarnn imdiye kadar istisnasz ve srarl bir biimde gndemde tuttuu, Obama ynetiminin ran meselesini zemedii ve sraili blgede yalnz braktna dair eletiriler, olas bir srail saldrs sonrasnda daha da iddetlenecek. Her ne kadar en son PEW anketleri Amerikan kamuoyunun yarsndan fazlasnn rana olas bir srail saldrs durumunda ABDnin tarafsz kalmas gerektiini ortaya koymu olsa da bakanlk seiminin kaderini belirleyen Florida ve Pennsylvaniadaki nemli Yahudi nfusu Obama ynetimi iin endie kayna olacak. Olas bir srail saldrsnn Beyaz Sarayda yaratt ikinci nemli kayg da ekonomiyle ilgili. Buna gre, byle bir saldr durumunda ykselecek petrol fiyatlar hem seimlerde nemli bir etken olacak hem de ABDnin hala olduka krlgan durumda olan ekonomisinin istikrara kavumasn geciktirecek. Saldrnn hemen sonrasnda Amerikada petrol fiyatlarnda galon bana 2 dolara varacak bir art bekleniyor. Amerikal tketicinin olduka hassas olduu petrol fiyatlar rann tehdit ettii gibi Hrmz boazn kapatmas durumunda (her ne kadar Amerika donanmas boazn bir haftadan az bir srede yeniden trafie alabilecei projeksiyonunda bulunsa da) ksa dnemli bir art daha yaayacak. Byle bir dalgalanmann seimlerin hemen ncesinde Obama iin bir baars yaratabilecei de sklkla ifade ediliyor.
narak artacak. Byle bir durumda orta vadede sraile olan Amerika kamuoyu destei de yara alabilecek ancak ekonominin belirleyici olduu seimlerde Amerika semeni ksa vadede faturay da Obama ynetimine kesecek. Son birka haftadr petrol fiyatlarndaki ykseliin Obamann poplaritesine yapt etki gznne alndnda dramatik bir artn yarataca sonular az ok tahmin edilebiliyor. Tm bu i politika sonularnn yannda olas bir srail saldrsnn Beyaz Saray iin gvenlik ve d politika sonular da olacak. Washingtonda sklkla ifade edilen kayglar arasnda her ne kadar saldr srail tarafndan gereklemi olacak olsa da ran tarafnda saldrnn sorumlular olarak ABD ve srailin birlikte zikredilme ihtimali geliyor. Dolaysyla olas bir ran misillemesinin ABD karlarna ve gvenliine de zarar verebilecei tehlikesi sklkla gndeme geliyor. Uzmanlar rann bir yandan sraile fze saldrlarnda bulunurken ABDnin blgedeki kar ve glerine kar da asimetrik bir mcadele balataca ihtimali zerinde duruyor. Bu tip saldrlar, dnyann farkl blgelerinde Amerikan asker ve vatandalarnn can gvenlii iin ciddi riskler oluturabilecei gibi, rann Afganistandaki Amerikan glerine ve Krfezdeki Amerika mttefiklerine kar yarataca tehditler de saldry ABD iin riskli klyor. Ayrca Iraktan yeni ekilen ve yeni savunma stratejisi ile uzun soluklu ve fazla insan gc gerektiren Ortadoudan yakasn kurtarp in ve Pasifik blgesine younlamaya alan ABD iin bu saldr, yeni problemler ve dikkat dankl anlamna gelecek. Bunun yannda srailin saldrs ayn zamanda blgede Obama ynetiminin stesinden gelmeye alt anti-Amerikanizm iin de yeni bir beslenme alan oluturacak. Bata Irak ve Arap Bahar yaayan devletlerde toplumsal tepki Amerikann blgede kamu diplomasisi ve sivil inisiyatiflerle dntrmeye alt etkisini de yok edecek. Btn bu riskler Beyaz Sarayda, srailin olas ran saldrs konusunda ciddi kayglar oluturmaktadr
Gvenlik ve d politika
Bunun yannda rann misillemesini Krfezdeki rafinerilere ve petrol boru hatlarna ynlendirmesi durumunda bu etki de katla184 | MART 2012
ABD ve srailin ran Pazarlklar

Yorum | SELN M. BLME | 10 Mart 2012 | Sabah Perspektif
srail Babakan Netanyahunun geen hafta gerekleen ABD seyahati, dorudan ifade etmek gerekirse, rana saldr pazarl olarak zetlenebilir. Eskiden en azndan Ortadou Bar balnda gerekleen grmeler, bu sefer sava haddi dolmak bilmeyen bu corafyaya yeni bir sava eklemenin ince hesaplar zerine kilitlendi. ABD Bakan Obamann srail lobi kuruluu AIPAC konumasndaki srailin gvenlii sz konusu olduunda, ABD srailin her zaman arkasnda olacaktr szlerindeki kesin taahht, her eye ramen srail tarafn memnum etmemi gzkyor. nk zaten bir ABD bakannn Amerikal olmas kadar, bir gereklilii ifade eden bu szler, srailliler asndan malumun ilam.
Oysa bahar sonunda rana saldrma planlar iinde olduu sylenen srail somut bir destek beklentisi iinde. Her ne kadar rann nkleer program karsnda durular rtse de, iki lkenin krmz izgisi bu sefer ayn hat zerinden ilerlemiyor. srailin savaa girmesi halinde buna seyirci kalamayacan bilen Obamann sorunu sava olmadan zme, hi olmad saldry erteleme srarnn ardnda ok gereki tereddtler var.
ABDnin ran kmaz
Obama, rann zerinde byk bir bask bulunduu ve sorunun diplomasi yoluyla hala zlebilecei ynnde sraillileri ikna etme abasnda.
Bir yandan ekonomik sorunlarla, te yandan Arap Bahar ve isyan dalgasnn son lkesi Suriyedeki krizle ba etmeye alan Obama ynetimini, tm bunlar yetmezmi gibi Kasm aynda bakanlk seimleri bekliyor. srailin rana saldrmasnn ABD asndan tek anlam, kendinin de kanlmaz olarak, fiilen veya baka ekilde, savaa girmi olaca. Sz konusu savan maliyet hesaplar ise ABD asndan kabark bir fatura karyor. Bu faturann ilk kalemi ykselen petrol fiyatlar. 8 Kasmda UAEAnn rann nkleer patlayc gelitirmeyle ilgili denemeler yapmakta olduuna dair raporunu ABD ve ABnin rana kar ek yaptrm kararlar izledi. rann petrol, doalgaz ve finans sektrlerini hedef alan bu yeni yaptrmlar, hi olmad kadar
ar nitelikler tayor. 1 Temmuzdan itibaren AB lkeleri randan petrol almay tamamen durduracak. Yaptrm kararlar ve sava sylentileri imdiden petrol fiyatlarna yansm durumda ki, artan petrol fiyatlar en byk mterisi ini elinde tutan ve yenileri iin Asyaya ynelen rann gelirlerinin ykselmesi anlamna geliyor. Ekonomik kriz glgesinde seimlere giden Obama ynetimi iin, petrol fiyatlarnn baka bir anlam daha var. Son kamuoyu yoklamalar 10 ABDliden 7sinin petrol fiyatlar konusunu son derece nemli bulduunu gsteriyor. Ayrca savala birlikte petrol piyasalarnda yaanacak alkant, kresel krizi iinden daha da klmaz bir hale getirme riski tamakta. Bu nedenle Obama, rann zerinde byk bir bask bulunduu ve sorunun diplomasi yoluyla hala zlebilecei ynnde sraillileri ikna etme abasnda. stelik Obama bu konuda yalnz da deil. ABD Savunma Bakan Panetta rana kar bir askeri harektn istenmeyen sonular dourabileceini sylerken, Netanyahunun ABDye gittii gn, Amerikal generaller Bakan Obamay gazete ilan ile savaa hayr demesi iin uyard. Askerler zellikle yeni bir harektn blgedeki ABD nfuzu ve gleri asndan yarataca sonular nedeniyle endieli. Aslnda rann nkleer bir silaha sahip olmas, ABD cephesinde, srail iin olduu
kadar kabul edilemez bir durum. Ancak iki lkeyi ayrld bir dier nokta da burada kendini gsteriyor. ABD istihbarat raporlar, aratrmalar ran nkleer silah yapabilecek seviyeye tasa bile rann bunu yapmaya altn gsteren gl bulgular olmad ynnde. Benzer ekilde rann saldrganl konusunda da ABDnin tereddtleri var. ubatta Kongreye konuan Savunma stihbarat Dairesi Direktr Ronald Burgess, rann askeri bir ihtilaf balatma veya kasten kkrtma niyetinde grnmediini syledi.
srail gerekten saldrr m?
Ancak srail, bu yaklamlar paylamyor. ran elindeki her trl nkleer kapasiteyi kendi varlna bir tehdit olarak gren ve tamamyla yok etmeyi amalayan srail, nkleer silaha sahip olma hedefini lt alan Washingtonn politikalarn tatmin edici bulmuyor. srailin ngrlerine gre, ran bir yldan ksa bir sre sonra dokunulmazlk evresine geecek ve bundan sonra yaplan bir saldr nkleer programna ciddi zarar veremeyecek. Bu tela sadece rann nkleer programnda geldii aama ile ilgili de deil, Arap Baharnn yaratt yeni dengeler srailin varolusal histerisini keskinletirmi durumda. Mttefiklerini kaybeden srail, rann artan blgesel etkisini eskisinden ok daha ciddi bir tehdit olarak gryor. Bir saldr ile rann nkleer kapasitesini tek bana yok edemeyecek olsa da, rann etkisini krmann yannda blgedeki yeni ynetimlere di gsterme hesaplar yapmakta. srailin hassasiyetinin son derece ciddi bir evreye girdiini ve parman tetikte beklemesi gibi trmanan gerginliin her an silahlarn patlamas ile sonulanabileceini dnenler var. Nitekim 1973 Sava ncesi Msr-srail gerilimi hatrlanrsa, srail sz konusunda olduunda saldr tehdidinin gereki bir boyutu olduu inkr edilemez. te yandan, srailin tm bu gerilimi ran zerinde basky artrmak ve ek ambargolar iin trmandrd
186 | MART 2012
grnde olanlar da var. Ancak bu srail asndan daha ok imdilik elde edilmi bir sonu. Nitekim Obamann silah ve askeri destek sz karlnda Netanyahunun sal-
dry 2013e ertelemeyi kabul ettii haberleri ortalkta dolamakta. Haberlerin gereklii tartlsa bile ABD-srail pazarlklarnn henz kapanmadn sylemek mmkn
Amerikada ahinlerin ran Senaryolar

Yorum | KILI BURA KANAT | 18 Mart 2012 | Zaman
Her ne kadar Barack Obama ynetimi meseleye ihtiyatl bir ekilde yaklap koyduu krmz izgilerle durumu kontrol etmeye alsa da iki lke arasndaki gerginliin Suudi elisine suikast plan iddias, ranl bilim adamlarna ynelik suikastlar, Uluslararas Atom Enerjisi Kurumunun son raporu ve karlkl aklama ve tehditler sonras ksa bir zaman zarf iinde bu denli trmanm olmas Washingtonda farkl ran senaryolarnn da konuulmasna yol ayor. zellikle Obama ynetiminin konuyu ele al biiminin -her ne kadar kendisi reddetse de- bir nevi containment (evreleme) siyasetine dntn dnen ahinlerin bata rann nkleer tesislerine ynelik bir preemptive strike (engelleyici saldr) olmak zere sunduklar asker reeteler hem nerilerin nitelii hem de dourabilecei sonular bakmndan sklkla tartlyor. ahinlerin ran iin gelitirdii senaryonun temelinde rana kar duyulan gvensizlik yatyor. rann imdiye kadar nkleer silah retme konusunda herhangi bir niyetinin gzlemlenmemesi ve bu konuda bir siyas ka188 | MART 2012
rar verilmemi olmasna ramen daha nce Kum ve Natanzdaki uranyum zenginletirme tesislerini yllarca uluslararas gzlemcilerden saklamay baarm olduu hesaba katlarak randaki rejimin liderlerine gvenilmemesi gerektii ifade ediliyor. Bunun yannda Amerikadaki istihbarat birimlerinin de bu konudaki benzer grlerini reddeden ahinler, daha nce Irak Savanda ABDyi yanltmakla suladklar CIA ve istihbarat birimlerinin ayn hataya debileceini iddia ederek tamamen istihbarata dayanan gvenlik deerlendirmelerine pheyle yaklayor. ahinlere gre rann nkleer silah retme kapasitesine yaklamas dahi Amerika ve blge iin ciddi skntlar dourabilecek. ncelikle byle bir kapasiteye sahip ran blgedeki gler dengesini Amerika ve mttefikleri aleyhine deitirebilecek. Bu durumda ncelikle Suudi Arabistan bata olmak zere Krfezdeki Arap devletleri nkleer programlar balatarak Ortadouda enerji piyasalarn ve petrol fiyatlarn etkileyebilecek bir silahlanma yar balatacak. Bunun yannda srail devletinin rana tek tarafl olarak mdahale
etmesi krizi Amerikay topyekn iine srkleyecek bir frtnaya dntrebilecek.
Hedef sadece nkleer tesisler mi?
rann byle bir silaha sahip olmas durumu, Amerikaya olan ekonomik ve asker ykn daha da artracak. Byle bir durumda Amerika, srail ve Krfezdeki mttefiklerini korumak iin blgedeki asker varln glendirmek zorunda kalaca gibi ran srekli gzetim altnda tutmak da Amerikann krlgan ekonomisindeki yeni kslan savunma bte harcamalarnn artrlmasn gerektirecek. Buna ek olarak bu tip bir evreleme siyaseti belki de randaki rejim deiip ABD ile dostane ilikiler gelitirecek bir ynetim ibana gelene kadar srebilecek. Bu da evreleme siyasetinde yaplan harcamalarn yllarca srmesi anlamna geliyor. Washingtondaki baz ahinler tam da bu sebeplerden dolay rann nkleer tesislerine, en azndan yer altnda olmayan reaktrlere yaplacak tek tarafl ve nleyici saldrnn akllca bir fikir olaca grnde. Byle bir saldrnn rann tm nkleer kapasitesini yok edemeyeceinin farknda olan uzmanlar verilecek geni apl bir hasarn onarlmasnn siyas ve ekonomik maliyetini gz nnde bulunduracak ran rejiminin bir daha bu tip bir nkleer maceraya atlmayaca grnde. nleyici saldr fikrine eletirel yaklaanlarn ortaya koyduu olas ran misilleme saldrlar (aralarnda Hrmz Boaznn trafie kapatlmas ve rann srail ve Krfezdeki Amerikan mttefiklerine saldrmasndan, rann baz gruplarn maarifetiyle Amerika hedeflerine ve karlarna saldrya gemesine ve Irak ve Afganistan gibi lkelerde yol aabilecei istikrarszlk ve gvenlik problemlerinin de olduu geni bir yelpaze sunuluyor) konusunda da ahinler olduka kendinden emin. Aralarnda Matthew Kroenig gibi uzmanlarn bulunduu gruba gre ran rejimi Amerikann blge-
Washingtonda bugnlerde d politika zerine en ok tartlan hususlarn banda ran meselesi geliyor.
deki asker varl ve teknolojik stnln gz nnde bulundurarak ok kapsaml bir misillemeye girmek yerine sadece kendilerini i politikada rahatlatacak baz yollar ve taktikler tercih edecekler. Ancak bu noktada zellikle Amerika ynetiminin ran rejimine hedefin rejim deil nkleer tesisler olduunu bir ekilde bildirmesi kesin bir zorunluluk. Bu uzmanlara gre kendilerini namlunun ucunda hissetmedike randaki rejimin liderleri rejimi tamamen ortadan kaldracak bir maceraya girmeyecekler. ahinler ayn zamanda Amerikann rana yapaca nleyici bir saldrnn slam dnyas ve zellikle Ortadouda yarataca tepki konusunda gelen uyarlar da ok fazla dikkate almyorlar. Zira rann nkleer silah sahibi olmasnn Amerikadan ok Krfezdeki Arap lkelerini tehdit edecei iin, her ne kadar kamuoyu nnde fazla belli etmeyecek olsalar da kap arkasnda Suudiler ve Krfez emirleri ABDye teekkr edecekler. Byle bir saldr sonras Wikileaks belgelerine de ksmen yansyan ran konusunda yaanan Arap endiesi ortadan kalkm olacak. ahinler, ayn zamanda Amerika ekonomisi ve kresel enerji piyasalarnn byle bir saldr karsnda olumsuz etkilenmemesi iin Suudi ve Krfez emirliklerinin retim kapasitelerini artrarak yardmc olabileceini, bylece kriz durumu ortadan kalkana kadar petrol fiyatlarndaki ykseliin kontrol altna alnabileceini savunuyor. rann nkleer tesislerine yaplacak byle bir cerrahi mdahale ahinler iinde baz
gruplar ise fazla tatmin etmiyor. Yaplacak herhangi bir cerrahi mdahalenin rann nkleer kapasitesini tamamen yok edemeyeceini savunan bu gruba gre saldr sonras kendisini tehdit altnda hissedecek olan rejim liderleri byk bir ihtimalle nkleer enerji almalarn hzlandracak ve dahas her trl hava saldrsndan korunabilecek yeralt ve seyyar nkleer tesisler oluturmaya alacak. Dolaysyla mevcut rejim iktidarda kald srece ran nkleer silah elde etme niyetinden vazgemeyecek. Bu grup iin bu noktada asl hedefe konulmas gereken, randaki rejim. Bu sebeple rana yaplacak muhtemel bir saldr sadece nkleer tesisleri deil ayn zamanda rejimi ve rejimi ayakta tutan istihbarat ve gvenlik tekilatlarn ve onlarn altyaplarn da kapsamak zorunda. Bu saldrlar biroklarnn ifade ettii gibi rejime destei artrmayaca gibi muhaliflere de rejimi ykmak iin uygun bir ortam hazrlayacak. Rejimin ortadan kaldrlmas sonrasnda yaanacaklar iin olduka iyimser olan bu grup yeni rejimin hem uluslararas meruiyet hem de ekonomik maliyet ve sonularn gz nne alarak nkleer programdan vazgeeceini dnyor. Ayrca bu ynde yaplacak baarl bir saldr neticesinde Amerika bir yandan rann bir daha nkleer silah elde etme ihtimalini ortadan kaldrp blgede muhtemel bir istikrarszln nn alrken te yandan da randaki rejimin giriebilecei her trl misilleme saldrsnn nn alm olacak. Her ne kadar Washingtonda bu aralar ska duyulsa da hem Beyaz Saray hem de birok uzman bu tip senaryolar olduka tehlike-
li buluyor. Obama ynetimi rana gzda vermek iin tm ihtimallerin masada olduu mesajn sklkla vurgularken kamuoyu yoklamalarndaki olumsuz grlere ramen diplomasi, ekonomik yaptrm ve uluslararas tecridin ncelikli olarak kullanlmas konusunda olduka kararl. Pentagondan en st dzey yetkililerin ardndan getiimiz haftalarda emekli generallerin de Washington Post gazetesine verdikleri ilanla (tpk bize Irak Sava ncesi atmosferi hatrlatrcasna) rana kar tek tarafl asker g kullanlmasna kar kmas, askerlerin de byle bir macera konusunda isteksiz olduunu gzler nne serdi. Buna ramen nmzdeki dnemde zellikle Amerikadaki seimler ile srailin saldr konusundaki kararl aklamalarnn gerginliin boyutunu nereye gtrecei hl tam olarak belli deil. Mevcut durum Obamann en azndan seimlere kadar kontroll bir sertlik siyaseti izleyerek Cumhuriyetilerden gelecek eletirileri hafifletmeye alrken bir yandan da tm diplomatik kanallar kullanarak sorunu asker g kullanmadan zmeye alacan gsteriyor. Bu noktada krizin herhangi bir ekilde asker g kullanlmadan zlmesi iin Said Celilinin Avrupa Birlii Dileri Yksek Temsilcisi Ashtona yazd mektup ve buna ek olarak randa parlamento seimlerinden sonra neredeyse tek adam haline gelen Hamaneyin yapc aklamalar da (her ne kadar bazlar sadece ekonomik yaptrmlarn sonucu olarak kabul edip samimi grmese de) bu tip bir iddialamann ve krizin nn almak iin Obama ynetiminin elinde nemli bir koz olacak
190 | MART 2012
Eitimde 4+4+4 Modeli Yasalat

TBMM Bakanlna sunulan 4+4+4 Yasa Tasla TBMM Milli Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonunda yaanan yksek tansiyonlu tartmalarn neticesinde 11 Martta kabul edildi. ktidar partisi tarafndan hazrlanan taslaa en youn eletiriler ana muhalefet partisinden yneldi. Komisyonda yaplan istiareler sonucunda taslakta baz deiiklikler yaplarak son haliyle TBMM Genel Kuruluna sunuldu. 29 Martta ise TBMM Genel Kurulunda oy okluu ile kabul edildi.
Statkocu Sivillerin 4+4+4 tiraz

Yorum | BEKR S. GR | 5 Mart 2012 | Star Ak Gr
Getiimiz hafta youn bir ekilde tartlmaya balanan zorunlu eitimin 12 yla karlmas ve 4+4+4 eklinde formle edilmesi daha uzun sre gndemdeki yerini korumaya devam edecek gibi grnyor. Eitimde atlacak bu tarz byk admlarn zerinde tartlmas ve farkl kesimlerden fikirlerin alnmas, demokrasi kltr adna sevindirici bir gelimedir. Ancak, yasa taslana ilikin mevcut tartmalara bakldnda, tasla eletirenlerin, eitim sisteminin demokratiklemesi, sivillemesi ve daha oulcu bir yapya sahip olmas adna hibir yeni neri ve eletiri getirmedikleri grlmektedir. Eletireler, sadece statkoyu korumaya ynelik bir tavr iindedir ve belirli korkular ekseninde yrmektedir. TBMM Milli Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu bnyesinde oluturulan alt komisyona gnderilen yasa taslann birok eksik ve eitli sorunlar ierdii aktr ki bunlarn bir ksmna aada deinilecektir. Ancak, tuhaf olan, 4+4+4 taslann daha fazla demokrasi ve serbestlik adna deil, mevcut durumu srdrme adna eletirilmesi, bu eletiriler sonucunda taslaktaki baz maddelerin deitirilmesi ve
sonuta ortaya daha zgrlk bir taslan kmamasdr.
Sivil eitim sistemi
ncelikle, Trkiyede eitim sisteminin tarihiyle ve evrilmesiyle ilgili ok net bir hususun altn izmekte fayda vardr. Trkiyenin yakn tarihine bakldnda, eitim sistemini dzenleyen aktrlerin siyasetilerden ziyade askerler ve yargdan olduu grlmektedir. Bugnk mevcuteitim sisteminin temel yap talar, 12 Mart, 12 Eyll ve 28 ubat dnemlerinde kurulmutur. Bunlara ilaveten zellikle yksekretime giri sisteminin olumasnda yarg kararlar belirleyici olmutur. 8 yllk kesintisiz eitim, hibir plan ve program hazrlanmadan, 28 ubat kararlar olarak uygulamaya konmutur. 28 ubatlarn yargland bu gnlerde 4+4+4 tasla zerinden eitim sistemine ilikin olarak yryen tartmalara bakldnda ihmal edilen kritik bir husus, eitim sisteminin artk sivil bir irade tarafndan dzenlenme abasdr. Bu adan bakldnda eitim sistemini dzenleyen aktrn, asker ya da yarg yerine seilmi bir sivil irade olmas, eitimin sisteEitimde 4+4+4 Modeli Yasalat | 191
minin bundan sonra toplumsal talepler ekseninde yeniden yaplandrlmas iin bir balangtr. Dahas, bugnlerde tartlan yeni eitim sistemi dzenlemesinin, sivil bir irade tarafndan gndeme getirilmesi ve sivil aktrler tarafndan eletirilmesi, eitim sistemine ilikin bir normallemenin sonucudur.
Statkocu sivillerin direnci
lkretimin 4+4 eklinde dzenlenmesinin ilk haline ilikin temel tartmalardan biri,
ikinci 4yllk eitim kademesinde rencilere akretim imkn sunulmasdr. Basna yansd kadaryla, gelen eletiriler sonucu hkmet, bu maddeyi taslaktan karmtr. Eletiriler, daha ok, akretim sonucu kzlarn okullama oranlarnn dmesi zerine odaklanmtr. Barts yasa gibi kzlarn okullama oranlarn dorudan etkileyen en nemli hususlardabile suskun kalan ve hatta yasak zihniyeti destekleyen baz STKlarn, konuyu bu minvalde ele almalar olduka tu-
192 | MART 2012
haftr. Dahas, kendini liberal olarak tanmlayan baz yazarlar bile, akretime scak bakmadklarn ifade etmilerdir. rnein, Taha Akyol, akretimin evde eitimin kapsn aaca ve bu usul dolaysyla ocuun okul ortamndan kopmas gibi ciddi bir soruna yol aaca gerekesiyle kayglandn belirtti. Genel olarak eitim ve zelde akretim konusundaki bilgi eksiklii yle tuhaf argmanlara yol at ki, CHP milletvekili Prof. Dr. Binnaz Toprak akretimin frsat eitliine aykr olduunu syledi. (Bu argmann yanll bu yaznn konusu deildir.) Eitimci uzmanlar da evde eitimin ada olmadn vurgulayarak, taslaa kar ktlar. u ana kadar sraladm eletirilerden maksadm, hkmet taslann hangi alardan eletirildiini gstermek. Buna gre, zorunlu eitimin sadece tek bir biimi (en ince ayrntsna kadar dorudan devlet tarafndan ve okulda verilen eitim), doru kabul edilmekte ve akretim dhil (ki taslakta bunun da devlet eliyle verilecei belirtiliyor) dier alternatifleryok saylmaktadr. Oysa, btn gelimi lkelerde temel eitim zorunludur; fakat bu zorunluluk, alternatif eitim biimlerini (evde eitim, ak/ online/uzaktan eitim, kilise/cemaat okulu, vs.) kapsamaktadr. rnein, ABDde eitim zorunlu olmakla birlikte, alternatif eitim biimleri bir hak olarak kabul edilmektedir. Bundan dolay, veli ocuunu okul ortamndan koparmak isterse, ocuunu kendi evinde eitebilmektedir. Amerikan nfus saymlarndan elde edilen resmi rakamlara gre, 2007 itibariyle, Amerikada bir buuk milyondan fazla renci, evde eitim almaktadr. Evde eitim alan renci says uzun yllardr Amerikada istikrarla artmaktadr. Benzer eilim baka lkelerde de vardr. rnein, Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu (UNESCO) Uluslararas Eitim Brosunca yaymlanan bilgilere gre,
evde eitim anlay Kanadada da gittike yaygnlamaktadr. Dahas, alternatif eitim biimleri, evde eitimle snrl deildir. ada lkelerin tamamnda, zel okullar, devlet okullarndan farkl bir ekilde, kendi eitim felsefeleri veya mfredatlaryla hareket etmekte serbesttirler.
Toplum ne istiyor?
Trkiyede eitim sisteminin temel sorunlarndan biri, eitim sisteminin toplumun taleplerini karlayamamasdr. Bundan dolay, topluma alternatifler sunan ve toplumun eitliliini kuatabilen bir eitim sistemi yerine, arlkl olarak devlet eliyle yrtlen ve tektipi bir yaklam sz konusudur. Bugn Trkiyede 4+4 taslana dnecek olursak, sisteme sadeceakretim imkan getiren taslan bile, Trkiyedeki baz sivil gruplar marifetiyle kadk kald sylenebilir. Bir baka ifadeyle, siviller, rencilere daha fazla imkn ve eitim zgrl talep etmeliyken, serbestliin/sivilliin ada dnyada giderek popler olmaya balayan bir biimini bile kabul etmediler. 4+4 taslana yaplan eletirilerden biri de sekiz yllk eitimin kesintisiz bir ekilde yaplmasna ilikindir. Yine mevcut statkoyu srdrmeyi dayatan bu eletiri, dnyagereklerinden uzaktr. UNESCO ve Avrupa lkeleri Eitim Sistemleri ve Politikalar A (EURYDICE)na lkelerin eitim bakanlklar tarafndan sunulan resmi verilere gre, gelimi lkelerin tamamnda ilkokul genellikle ilk drt yl ila alt yl kapsamaktadr. Amerikan Eitim Bakanl tarafndan 2009 ylnda hazrlanan bir rapora gre, G-8 lkelerinin, ilk ve ortaokulu kapsayan eitim sistemleri u ekildedir: Kanada (6+3), Fransa (5+4), Almanya (4+6), talya (5+3), Japonya (6+3), Rusya (4+5), ngiltere (6+3), ABD (Eyalete gre deimekle birlikte 6+3). Btn bu gelimi lkelerden grld zere,
Eitimde 4+4+4 Modeli Yasalat | 193
di kylerinde okula gitme olanana kavuacaktr. Ancak hem kapanan ky okullarnn almas hem de yatl rencilerin kendi kylerinde okumalarnn salanmas iin ciddi bir durum tespiti gereklidir.
Eitimde ynlendirme
bu lkelerin tamam, ilk sekiz yl kademeli bir ekilde yapmaktadrlar. yle sanyorum ki, Trkiyede birinci snfta ocuu bulunan hibir veli, ocuunun sekizinci snflarla birlikte ayn ortamda eitim almasn istemez. Trkiyede de hibir renciyi sekiz yl boyunca ayn mekna hapsetmeye hakkmz yoktur. Dolaysyla, sekiz yllk kesintisiz eitimin (kald ki bu tuhaf terimin dnyada bir karl yoktur), kademelendirilmesi gereklidir. Burada taslaa yaplmas gereken eletiri, sekiz yllk kesintisiz eitimin srdrlmesi gerektii deil, 4+4 yerine neden 5+3n tercih edilmediidir. nk altyap, mfredat ve personel asndan dnldnde 5+3 daha kolay bir ekilde uygulanabilir. Sekiz yllk eitimin kademeli hale getirilmesi, tamal eitim ile yatl eitim sorunlarn da azaltma potansiyeline sahiptir. u an lkemizde 687.056 renci tamal eitimle renim grmektedirler. Birinci kademe okullar, renci saysnn az olduu yerleim birimlerinde dahi alabilir. Tamal eitiminin azalmas tanan renciler iin olduu kadar, kyler iin de olumlu bir durumdur. Ayrca, Trkiyede yatl eitim veren 539 ilkretim okulu var; bu okullarda eitim gren renci says ise 134.673tr. Kylerdeki okullar alrsa, u an yatl okuyan birinci kademe rencilerinin ou ken194 | MART 2012
Mesleki eitime ilikin olarak gelimi lkelerde temelde iki farkl model vardr. Kta Avrupa lkelerinin bazlarnda, mesleki eitim ortaokul ya da lisede verilmektedir. te yandan, ABD ve Kanada rneklerinde ise, renciler daha ge yalarda (lise ve zellikle meslek yksekokullarnda), mesleki eitim alrlar. Gelimi lkelerdeki uygulamalar dikkate alndnda, Trkiyede de ortaokul dzeyinde mesleki okullar olabilecei gibi lise dzeyinde de mesleki okullar olabilir. yle sanyorum ki, tek tip bir ortaokul yaps ierisinde, ayr meslek okullar yerine meslek derslerin de sunulduu bir eitim modeli Trkiye iin daha uygundur. Ayrca, ilk drt yldan sonraki ynlendirme, kesinlikle kat ve nihai bir ynlendirme olmamaldr. Ynlendirmeden ama, rencilere yeteneklerini ve ilgilerini kefettirmek olmaldr. Ama, rencileri ayrmak veya etiketlendirmek deil, kariyer ve meslekler konusunda bilgilendirmek olmaldr. 4+4+4 taslann getirili biimi ve teknik eksiklikleri ile basnn ve baz sivil toplum kurulularnn taslaa tepkileri ve sonuta ortaya kan manzara bizi asl meseleyi grmekten alkoymasn: Trkiyede eitim sistemi hl, devlet tekelinde, tek tipi ve toplumun taleplerini karlamaktan ve eitliliini kucaklamaktan ok uzaktr. Hkmet, eitim sisteminde zgrlkleri geniletme ve eitlilii kucaklama adna esneklii artrma konusunda rkek de olsa bir adm att. Eitim sistemindeki deiiklikler asla bu rkek admla snrl kalnmamal, daha fazlas iin alternatifler tartlmal ve toplumsal talepler dillendirilmelidir
Demokratik Bir Eitim Sistemine Doru

Yorum | MURAT ZOLU | 17 Mart 2012 | Sabah Perspektif
4+4+4 yasa teklifi, baz teknik ynleriyle eletiriye ak olmakla birlikte, eitim sistemimizi birok adan modern eitim sistemleri ile uyumlu hale getirme potansiyeline sahiptir. Dorudan zorunlu eitimle ilgili olan bu teklif, hem lkemizde dk olan zorunlu eitimin sresini artrmay hem de kesintisiz olarak uygulanan eitim srecini kesintili forma dntrmeyi hedeflemektedir. Gelimi lkelerin hibirinde ilkretim kesintisiz sekiz yl olarak uygulanmamaktadr. Bunun son derece makul bir gerekesi vardr: minik rencilerle ergenlik dnemine girmeye balayan ortaokul rencilerini ayn meknda tutmak pedagojik olarak sakncaldr. Aileler zaten bu noktada kesintisiz eitim uygulamasndan hayli ikyetidir. Bu durum gz nnde bulundurulduunda, kesintisiz zorunlu eitimin kademeli hale getirilmesi olduka nemli bir gelimedir.
lerde, zorunlu eitim sreleri artrlrken, tek tipi eitim modeli yerine, eitimin nasl ve nerede verilecei noktasnda ailelere geni esneklikler sunan ve toplumun her kesimini kucaklayan oulcu eitim modelleri benimsenmitir. rnein, ABD ve ngilterede renciler zorunlu eitimlerini, mfredatlarn belirli standartlara bal olarak istedikleri gibi ekillendirebilen zel okullarda veya ailelerinin gzetiminde evde (home schooling) yrtebilmektedir. 4+4+4 yasa teklifinde ikinci kademe iin ngrlen ama baz eletirilerden sonra taslaktan karlan ak retim, birok lkede, iddialarn aksine sadece yetikinler iin deil tm eitim kademeleri iin alternatif modern eitim modeli olarak benimsenmi durumdadr. rnein ABDde ilkokuldan liseye kadar farkl dzeyde uzaktan eitim veren ve bazlarnda kaytlarn 100 binleri bulduu yzlerce okul bulunmaktadr (r. Florida Virtual School). ocuklarn nerede ve nasl eiteceklerine ilikin ailelere sz hakk tanyan bu tr esEitimde 4+4+4 Modeli Yasalat | 195
ada eitim
Gelimi lkelerin birounda, zorunlu eitim sresinin lkemize kyasla daha yksek olduu zaten bilinmektedir. Fakat bu lke-
neklikler, ailelerin zorunlu eitime kar sergileyecekleri muhtemel tepkilerin nn kesmenin tesinde onlarn farkllaan eitim taleplerini karlamaktadr. 4+4+4 yasa teklifi tam da bu noktada nem kazanmaktadr. kinci kademede rencilere sunulmas planlanan semeli dersler, iyi tasarland ve toplumun farkllaan eitim taleplerine cevap retecek nitelie ve eitlilie kavuturulduu takdirde renci ve ailelerine seme ve zgrlk tanyacaktr. Zaten, bir eitim sisteminin en nemli snav, toplumsal taleplere cevap retebilmesidir.
Hibir zorlama iermeyen ve istee bal semeli ders mantna dayal 4+4+4 dzenlemesi, hibir demokratik eitimci tarafndan yadsnamaz.
Alternatif eitim
recine kadar bu okullarn kaytlarnda yaanan hzl art, toplumsal talebin en belirgin gstergesidir. mam Hatiplerin din eitimi konusunda grd ilev, anti- demokratik bir askeri mdahaleyle sekteye urad. 28 ubat srecinin aktrleri, din eitimini kat ve dar bir mesleki eitim anlayna sktrdlar. Katsayyla birlikte, herkesi kendi alanlarna hapsetmeye altlar. Oysa hibir veli ocuunu sadece ilgili meslein erbab olsun diye meslek lisesine gndermemektedir. Dnyann hibir lkesinde aileler ocuklarn sadece papaz olsun diye kilise okullarna gndermez. Trkiyede de veliler kz ve erkek ocuklarn imam olsunlar diye mam Hatiplere gndermezler. 4+4+4 yasa teklifi, btn bu yanllar dzeltme adna nemli bir imkndr. Katsay fark, bu yasa teklifiyle tamamen kaldrlyor. Dahas, ikinci drt ylda, iinde din eitiminin yannda spora, sanata ve mesleklere ynelik derslerin bulunaca semeli dersler artrlyor. Hibir zorlama iermeyen ve istee bal semeli ders mantna dayal bu dzenleme, hibir demokratik eitimci tarafndan yadsnamaz. Elbette yeni bir eitim sistemi dzenlemek kolay deildir. Dahas siviller bu konuya yeni snmaktadr. Dolaysyla birtakm teknik eksiklerin olmas muhtemeldir. Ne var ki, bugne kadar yasa teklifine yaplan itirazlardaki en byk eksiklik, toplumun ve dolaysyla toplumsal taleplerin yok saylmasdr. Teklife yaplan eletiriler, topluma hl tepeden bakan ve toplumun taleplerini kmseyen bir bak asnn rndr. Yasa teklifine kar kanlar, her bir vatandan u sorusuna cevap retmeye mecburdur: Neden benim ocuuma vermek istediim farkllatrlm bir eitime siz zorla engel oluyorsunuz?
Ailelerin alternatif eitim araylar, daha kaliteli veya farkl (r. zgr ya da din) bir eitim isteinden kaynaklanmaktadr. rnein, ABDde zel okullara kaytl rencilerin yaklak %80i kilise okullarna gitmektedir. Yine baz verilere gre, ABDdeki rencilerin yaklak %4 evde eitim almaktadr ve evde eitim alanlarn nemli bir ksm dini hassasiyetlerinden dolay bu tr bir eitimi tercih etmektedir. Demokratik bir eitim sistemi, vatandalarnn din eitimi talebini yok sayamaz. mam Hatip Okullarnn kurulmas ve 28 ubat s-
196 | MART 2012
Eitimde Messes Nizam Yklyor

Yorum | BEKR S. GR | 10 Mart 2012 | Sabah Perspektif
Batan aka ifade edelim, 4+4+4 yasa teklifinin mevcut halinin baz eksiklikleri ve sorunlar vardr. rnein, (ilk taslakta olmad halde gelen tepkiler sonras taslaa sonradan eklenen) zorunlu eitim yann bir yl erkene alnmas ve zorunlu eitim sresinin hemen nmzdeki yl 12 yla karlmas gibi. Bu uyary yaptktan sonra, unu ifade etmekte fayda vardr: zellikle sekiz yllk ilkretimin kademelendirilmesi, zorunlu bir deiikliktir ve ada eitim sistemleriyle son derece uyumludur. ncelikle, hibir pedagojik gerekeye dayandrlmadan 28 ubat 1997 Milli Gvenlik Kurulu kararlaryla apar topar uygulamaya konan kesintisiz eitim, toplumdan gelen talep zerine ve seilmi sivil bir otorite tarafndan ortadan kaldrlmaktadr. Eitim sistemini dzenleyen ana aktrler askerler ve yarglar deil de toplumun setikleri olduka, messes nizam deitirmeye dnk yaplan dzenlemelerin topluma kar hesap vermeyi iermesi ve zaman iinde toplumun taleplerini karlamas mmkndr.
Tektipilik yerine oulcu eitim
4+4+4 yasa teklifinin eitim sistemine getirecei en nemli yenilik, ikinci drt ylda (orta-
okul) rencilere seimlik ders hakk verilecek olmasdr. Eitim sisteminin ar tektipi olmasndan hemen hemen herkesin yaknd bir zamanda, rencilere ve ailelerine byle bir seme hakk sunulmu olmas, sisteme ve rencilere daha fazla serbest alan salayabilir. Nitekim geen hafta, CHP Genel Bakan Yardmcs Sezgin Tanrkulunun TBMM Milli Eitim Komisyonunda Milli Eitim Bakan mer Dinere anadilde eitimin mmkn olup olmayacan sormas zerine, Dinerin Teklifi okuyunca grebileceinizi varsaydm szleri, anadilde eitimin sinyali olarak anlald. Her ne kadar Diner, daha sonra, anadilde eitime ilikin yanl anlaldn ima etse de, bu olay, teklifin byle de anlalabileceini gstermesi asndan olduka reticidir. Gerekten de, teklif; anadilden, din eitimine ve sanat eitimine kadar ok geni bir yelpazede farkl alanlarda semeli derslerin okutulmasna imkn salayacak mahiyettedir. Dahas, Kocaeli milletvekili Fikri Ikn ifadesine gre, seimlik din eitimi derslerinin sadece slam ile snrl olmayp dier dinleri de kapsayacak ekilde dzenlenebilecek olmas, toplumun taleplerini karlama asndan nemlidir. Teklif, toplumun beklenti ve taleplerini karlayabildii ve eitlilie imkn tand
Eitimde 4+4+4 Modeli Yasalat | 197
4+4+4 yasa teklifi, toplumun beklenti ve taleplerini karlayabildii ve eitlilie imkn tand lde, geni kesimler tarafndan benimsenecektir.
lde, geni kesimler tarafndan benimsenecektir. Teklife kar kanlar da daha fazla zgrlk ve eitlilik talep ettikleri lde, teklifi daha zgrlk bir noktaya evirebilirler.
Eitim mi? ndoktrinasyon mu?
Bata TSAD olmak zere baz sivil kurulular (ve zaman zaman muhalefet partileri), 4+4+4 yasa teklifine kar kampanya balatnca, ilgintir, teklifi daha zgrlk bir noktaya gtrmek iin almadlar. Aksine, akretim (ki rgn/ formel bir eitim biimidir) gibi rencilere bir nebze renme zgrl tanyan ve gelimi lkelerde bir hak olarak grlen alternatif bir eitim biimine bile kar geldiler. Bu tartmann en retici taraf, Trkiyede sivil toplumu temsil ettiini iddia eden derneklerin, eitimde deiim, dnm ve daha fazla sivillik isteyen taraf deil, eitimdeki mevcut ideolojik ve merkeziyeti messes nizam srdrmek isteyen taraf olmalardr. Dolaysyla, felsef adan bakldnda, bu kesimlerin, eitim denince akllarna nemli oranda hl indoktrinasyonun geldii anlalmaktadr.
te tam olarak bu felsefi anlay dolaysyla, eitim ve indoktrinasyon arasnda fark grmeyen baz zihinler, bir taraftan bartl kzlarn eitim almalarn engellemi; te yandan kzlarn eitimi iin kampanya yapm ve serbest eitim kanallarna muhalefet etmitir. Bir nceki cmlede, kzlarn eitimi ifadesi kzlarn indoktrinasyonu olarak ifade edilse, hibir anlam kaybna uramaz. Heideggerin dikkat ektii gibi, modern eitim kavramnn temelini oluturan formasyonun baz etimolojik kkenleri (morphe, typos, typto), ekil vermek iin vurmak ve dvmek anlamna gelir, tpk para basarken metale ekil vermek gibi. te bu arka plan, kz ocuklarna neden devlet eliyle zorla ekil vermenin savunulduunu bize aka gsterir. Bata eitim olmak zere pek ok farkl konuda ideolojik sylemin anahtar szc ve znesi haline gelen kz ocuklarnn ve ailelerinin, bu durumdan ne kadar honut olduklar mehuldr.
Alternatif muhalefet
Kendilerini sivil olarak tanmlayan pek ok evrenin, mesele eitim olduu zaman devletten ok devleti olmas manidardr. Bir an iin yle dnn, TSAD ve muhalefet, teklifi az zgrlk bulduu iin eletirmi olsayd ve toplumsal talepleri karlamaya aday daha oulcu bir eitim sistemi talep etseydi, bugn eitime ilikin tartma, daha ileri bir noktada olurdu. Belki de biz bugn toplumsal talep gren alternatif eitim biimlerini dlamayan formllerin neler olabileceini tartyor olacaktk
198 | MART 2012

Ortadouda yaanan halk isyanlar en ok vesayet, bask ve sindirme politikalaryla iktidarda kalmaya devam eden diktatr ynetimleri hedef ald. Ayaklanmalar sonucunda blgede yaanan dnmle halkn rzasna dayal ynetimler kurulmaya ve aralarna duvarlar ren lkeler yerine halklarn kltrel geililiini dikkate alan siyasal, ekonomik ve d politika asndan entegre olmu bir blge olumaya balad. Blgesel ve kresel glerin olaylar karsnda aldklar pozisyon, blgenin yeniden ekillenmesinde nemli. Trkiye blgeye kar eski pozisyonunu aarak, blge halklarnn yannda, sorunlarn blgesel ittifaklarla zld, ekonomik ilikilerin ve karlkl bamllklarn artt ve dini ve kltrel eitliliin korunmasn esas alan bir vizyon gelitirdi.

Yorum | TALP KKCAN | 24 Mart 2012 | Sabah Perspektif
Ortadoudaki kkl siyasal ve toplumsal deiimler blgesel ve kresel dengeleri yeniden ekillendirmekte, smrge dneminin kalntlarn ve tortularn kademeli biimde siyaset sahnesinden uzaklatrmaktadr. Ortadouda geriye dn olmayan halk hareketleri en ok Batnn koruma emsiyesi altnda vesayet, bask, sindirme, gvenlik ve ulufe datma politikalar ile gnmze kadar gelmi ynetimleri hedef almaktadr. nk bu ynetimlerin toplumsal tabana dayal meruiyetinin bulunmad genel kabul gren bir gereklie tekabl etmektedir. Ortadouda smrge sonras kurulan ve souk sava dneminde pekitirilen eski dzenin artk srdrlemez olduu aikr. Siyasal meruiyet sorunlarna bir de ekonomik krizler, frsat eitsizlii ve halkn kendi kaderine yn verme iradesinin kuvveden fiile gemesi faktrleri eklenince, nmzdeki on yllar boyu srecek byk deiimin atei yaklm oldu. Ortadou tarihinin artk yerli ve yabanc hkim gler tarafndan deil, bu kez bl-
ge haklar tarafndan yazld bir dnemden geiyoruz. Fransa, ngiltere ve talya gibi smrge lkeleri, Ortadou ve Kuzey Afrikadan ekilmek zorunda kaldklarnda yerlerine diktatrleri brakmlard. Bugn blge haklarnn yapmaya alt ey, smrge mirasndan kurtulmaktr.
Trkiye Ortadoudaki deiimin neresinde?
zall yllara kadar Trkiye, Ortadouya souk bakan, scak ilikiler kurmayan, blge lkeleri ile arasna mesafe koymaya zen gsteren bir lke grnmndeydi. Trk d politika eliti
de kurucu ideolojinin tercihleri dorultusunda, bat ile iliki kurmay daha fazla nemsiyor, modernlemenin adresi olarak grd bu kampta yer almay tercih ediyordu. Ekonomik gelime ve lke gvenliinin salanmas asndan Trkiyenin kar, blge lkeleri ile yakn ilikiler kurmasn gerektirmesine ramen, Trk d politikasnn ana kaygs bu rasyonel gereklerden ziyade ideolojik bir ereve de geliti. Bu yaklamn baskn olduu dnemlerde Trkiye, zgn bir Ortadou vizyonu gelitiremedi nk kendisini bu blgenin bir paras ve znesi olarak deil, Bat ittifaknn bir yesi olarak grd. Bylece Trkiye, yzyllarca ayn corafyay paylat halklar ve lkeler ile olan ban glendiremedi, tarihi ve kltrel balarndan doan ince gcnn farkna bile varamad. Trkiye blge lkeleri ile arasna mesafe koyarken, ABD bata olmak zere batl lkeler, Ortadouyu ekillendiren etki gcne
ulatlar. Trkiye de ister istemez iinde yer alt ittifakn seenekleri dorultusunda, bir anlamda kendisine dayatlan blge politikalarnn tutsa oldu. Kendine zg bir blge vizyonu ortaya koyamad iin Trkiye, en yakn komular ile dostane ilikiler bir yana normal ilikiler dahi kuramad. Souk Sava dneminde NATO emsiyesi altnda yer alan Trkiye (Kbrsa mdahale istisna tutulursa) bamsz bir d politika izlemekten ok iinde yer ald blok iinde belirlenen ncelikleri takip etti.
Yeni siyasal elit, yeni Ortadou vizyonu
Son yllarda, Trk d politikas, ie kapank ve gvenlik tehdidi temelli bir d politikadan blgesel ve kresel aktrler ile yakn ilikiler kurmaya uzanan kkl deiimler geiriyor. zal dneminde ksmen balatlan ancak i siyasi ekimeler ve istikrarszlklar yznden kesintiye urayan ve ideolojik temelli yaklamlarn da etkisi ile ihmal edilen Ortadouyu Trkiye yeniden kefediyor.
200 | MART 2012
zellikle son on ylda Trkiye siyasi, kltrel ve ekonomik enstrmanlar devreye sokarak Ortadouya yaknlat, kendisine yer at ve deiim taleplerinin ilham kayna oldu. AK Parti iktidar, blge lkeleri ile ideolojik nyarglardan arnm, gereki ve rasyonel ilikiler kurulmasn salarken, Trkiyenin hem douda hem de batda szne sayg duyulan bir lke konumuna gelmesine katkda bulundu. Zira Ortadou lkeleri ile yakn ilikiler kurulmas, tarihi ve kltrel ortaklklarn olduu kadar, stratejik gerekliliklerin de zaruri kld bir durumdur ve Bat ile ilikilerin kopmas anlamna gelmemektedir. Bu erevede, Trkiyenin son on yldr uygulamaya balad ve zaman iinde bir doktrine dnen yeni Ortadou vizyonunun alt temel boyutu olduu sylenebilir: 1) Blge lkelerinin liderleri arasnda dorudan ve etkin iletiim ve ilikilerin kurulmas, sorun ve frsatlarn dorudan mzakere edilmesi; 2) Toplumsal taleplerin iktidara yansmas, katlmc siyasi mekanizmalarn tesisi, basklarn kaldrlmas, hak ve zgrlklerin gvence altna alnmas ve kurumsallatrlmas; 3) Ortadounun kkl sorunlarna, blgesel aktr ve glerin oluturaca ittifak ve oluumlarn giriimleri ile zmler bulunmas,
Trkiye blge lkeleri ile arasna mesafe koyarken, ABD bata olmak zere batl lkeler, Ortadouyu ekillendiren etki gcne ulatlar.
d aktrlerin blgeye mdahalesine imkan ve frsat verilmemesi; 4) Ortadouda devletlerin, liderlerin ve halklarn birbirlerine kar gvenlerinin tesis edilmesi, kuku ve tehdit alglamalarnn ortadan kaldrlmas; 5) Ekonomik iliki ve yatrmlarn artrlmas ve karlkl bamllk ile kalknmann srdrlmesi; 6) Dini, kltrel ve mezhepsel eitliliin korunmas, tek tipleme ve homojenlemeye engel olunmas. Bu vizyon hayata ne kadar geirilebilirse, Ortadounun gelecei de o lde istikrarl olacaktr
The Camp David Order and the United States

We are not going to be able to enjoy a peaceful and prosperous region unless the United States, who staged two military interventions in the Middle East in the last decade alone, restores its rather contorted relationship with the Middle East. This is not to say that a peaceful and democratic region depends solely on Americas position. However, we will be forced to live with the corpse of the Camp David Order, not being able to get rid of it, unless the United States swallows the political and economic changes being experienced in our region. What should our most basic question be, then? The question is this: Will the U.S. swallow the uprisings in the Middle East, and their consequences? If the initial answer is No, the U.S. cannot cope with these changes, then the above question has three answers from the perspective of the United States: Saudi Arabia,Israel and Iran. If you cannot see how the Camp David Order is fading away, then you must
202 | MART 2012
be practicing the approach of either Saudi Arabia, Iran or Israel. If this is too confusing, we could even reduce the answers to one: the al-Assad answer. Today, the three approaches that equally misread the changes occurring in the region, despite their various reasons, belong to
There is no longer a Mubarak who will attract and absorb the anger of the people for America. The U.S. needs to focus on compensating the dire consequences of the Camp David order, instead of focusing on filling the void left by Mubarak.
Saudi Arabia, Israel and Iran. And a crystallized manifestation of the old order blending different characteristics of these three approaches is represented by al-Assad or Syria. The U.S. will either blatantly resist, like Israel, the new Middle East and its actors, or mistakenly perceive itself, like Saudi Arabia, as the decider of who gets to have change, who is given democracy, and when. Or, like Iran, it will perceive every little development in the region as an opportunity for a selfish strategic move that could be disastrous for the future of the region. Or even, the U.S. could resemble al-Assad, by continuing to claim to want change while ferociously resisting it. The choices might not have been as black and white for the U.S. as outlined above. However, it is not possible for an actor that has been involved in the politics of the region since the 1940s and which has insisted on the Camp David Order for the last thirty years, to develop policy in the grey areas. The global and regional developments tell us we are on the verge of structural turning points.
In the words of Brezezinki, in his recently published work: One should be mindful of the fact that in the course of only one century - from approximately 1910 to 2010 - the ranking hierarchy of global power changed significantly no less than five times, with all but the fourth signaling a divisive deterioration in the global preeminence of the West. It is not possible for the political structure of our region to remain frozen in time, as it was constructed in the First World War and shaped by the Camp David order after 1978, while the whole world is undergoing major structural changes. Washington is left to face the people in a storyline in which the regional puppet actors have left the stage one by one. There is no longer a Mubarak who will attract and absorb the anger of the people for America. The U.S. needs to focus on compensating the dire consequences of the Camp David order, instead of focusing on filling the void left by Mubarak. America will only then - if indeed it wants - be free from the three answers or the single al-Assad answer outlined above!
Demokratik Dnm ve Ortak Blgesel Vizyon: Fas-Trkiye

Panel | SADEDDIN EL OSMANI, AHMET DAVUTOLU, TALIP KKCAN | 19 Mart 2012
SETA D Politika Koordinatr Talip Kkcann moderatrln yapt Demokratik Dnm ve Ortak Blgesel Vizyon: Fas-Trkiye balkl panele Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Fas Dileri ve birlii Bakan Sadeddin El Osmani panelist olarak katldlar. Panelin ana konusu Fastaki reformlar, Ortadou ve Kuzey Afrikadaki dnm sreci ve ikili ilikiler oldu.
EL OSMANI: ARTIK YENI BIR FAS VAR

Fas Dileri ve birlii Bakan Sadeddin El Osmani, Ortadou ve Kuzey Afrikada yaanan gelimeleri demokrasi tsunamisi olarak deerlendirdi. Blge halklarnn onurlu duru sergileyerek, despotizme ve yolsuzlua kar mcadele verdiini ve Bat lkelerinin Araplar demokrasiye hazr deil grn alt st ettiini savunan El Osmani, blge insannn artk kendi karlarnn farknda olduunu ifade etti. Blgede yaanan gelimeler boyunca Fasta dier blge lkelerinde olduu gibi protesto ve iddet olaylarnn yaanmadna deinen Fas Dileri Bakan, bu durumun Fas Kral VI.Muhammed ve Fas ynetiminin toplumla diyalog salamas ve halkn taleplerine cevap verecek Anayasal dzenlemeyi gerekletirmesi sayesinde olduuna deindi. El Osmani, geni toplumsal tabanl yeni Anayasa almalarnn ardndan yaanan reform sreci ile Fasn artk yeni bir Fas olduu ifadesini kulland.
DAVUTOLU: HALKA HESAP VERMEYEN BIR YAPININ AYAKTA KALMASI MMKN DEIL
El Osmaninin ardndan sz alan Dileri Bakan Ahmet Davutolu, iki byk medeniyet olan Fas ve Trkiyenin kkl tarih geleneine ve kltrel etkileimine deinerek hibir zaman dman olmayan bu iki lke arasndaki ilikilerin daha da gelitirilmesi noktasnda kararl olduklarn dile getirdi. Fasta yaanan barl dnme dikkat eken Davutolu, keke Esad da halknn hakl taleplerine kar silah kullanmak yerine byle bir yol seseydi ifadesini kulland. Yaanan blgesel
204 | MART 2012
uyann aktrnn onur arayan blge insan olduunu kaydeden Davutolu, Trkiye olarak bu aktre sayg duyduklarn ifade etti. Davutolu ayrca, blgede yaanan dnmle halka dayal ynetimlerin kurulduunu ve blgede artk arasna duvarlar ren lkeler yerine halklarn kltrel geililiini dikkate alan siyasal, ekonomik ve d politika asndan entegre olmu bir blgenin oluturacan syledi.
15. Ylnda 28 ubat Postmodern Darbesi

Nisan 2011de Ankara Barosuna kaytl avukat Yunus Akyolun basavcla verdii ikyet dilekesiyle 28 ubat Soruturmas balad. Adli soruturmada ilk gzalt ve tutuklamalarn balad Nisan 2012 ncesinde medyas, siyasetisi, sivil toplum rgtleri, askeri, niversitesi ve sendikalaryla adeta eski Trkiyenin kk bir maketi olan 28 ubat postmodern darbesi 15. ylnda i ve d dinamikleriyle bir kez daha tartld.
28 ubat Sreci ve CHPnin Deiimi

Yorum | HATEM ETE | 03 Mart 2012 | Sabah Perspektif
Bu yl, 28 ubat sreci, geride braktmz 15 yldan farkl olarak birok boyutuyla masaya yatrld. tiraflar, zeletiriler, ifaatlar ve sulamalar eliinde 28 ubatn aktrleri ve madurlar; srecin siyasi, toplumsal ve ekonomik yansmalar enine boyuna tartld. 15 yl boyunca hatrlanmayan 28 ubat neden bu yl bu kadar geni bir gndem bulabildi? Bunda, hi kukusuz yeni Trkiye inasnn gemile yzlemeden getiine dair siyasal bilincin gelimesi etkili oldu. Toplumsal barn, siyaset zerinde vesayet kurmu aktrlerin yasad faaliyetlerini aa karmaktan, teden beri siyaset-st bir mevziye yerlemi aktrleri yasal kovuturmaya tabi klmaktan getiine dair farkndalk etkili oldu. 28 ubatn enine boyuna tartld, faillerin kamuoyu nnde yaptklar itiraflarla arnma seanslar gerekletirdikleri hafta, Kldarolu, genel bakanla geliinden beri, CHPde karlat en somut ve gl muhalefet dalgasyla yzleti ve yaplan ifte kurultayda kesin bir galibiyet elde etti.
206 | MART 2012
Kamuoyunda, 28 ubat sreci ile CHP ilikilendirilmedi, ancak, her iki mesele arasnda dorudan bir ba olduunu dnmek iin birok sebep var.
28 ubatn rn olarak CHP
Bu vesileyle, CHP-28 ubat sreci ve CHPdeki ifte kurultayla-28 ubatla yzleme arasndaki ilikiye bakmakta fayda var. 1992de Deniz Baykal tarafndan yeniden siyasal hayata dhil edilen CHP, ilk bir yllk siyasi aray srecinden sonra, 28 ubat srecinin siyasal nceliklerini benimseyen bir siyasette karar kld. CHP, souk sava sonras ortaya kan sosyo-politik dinamikleri ynetmek zere, toplumu laiklik ve Krt meselesi ekseninde kamplatrma stratejisini benimseyen kamu brokrasisiyle ibirlii yapmay, sosyal demokrat bir siyaset gelitirmeye tercih etti. Baka bir deyile, CHP, 1992deki kuruluundan itibaren, kendisini merkez sa partilere kar merkez sol parti olarak konumlayan geleneksel pozisyonundan vazgeerek, siyasal stratejisini merkezin yeni ykselen partisi haline gelen Refah Partisine gre konumlandrd.
Baykal, 28 ubat aktrlerinin siyasal mhendislik faaliyetleriyle egdml bir ekilde, CHPyi rejim muhafzl ve laiklik savunusu parantezine hapsetti. Bu anlamda, Baykall CHPyi, 28 ubat srecinin en dorudan siyasal yansmas olarak grmek mmkn. 2002 seimleri, 28 ubatn dolayl siyasal uzantlarn siyasal sahneden silerken, srecin dorudan aktrlerinin nn at. Trkiye, AK Parti ve CHPden oluan meclis kompozisyonuyla yeni bir dneme girdi. AK Parti, yerel ve kresel dinamikleri ve bu dinamiklerin yol at yeni toplumsall doru analiz ederek, hem kendisini, hem de semenini dntrd. AK Parti, 28 ubat geride brakmak zere siyasal merkezi yeniden ina ederken; CHP, 28 ubatn baarya ulamamasna hiddetlenen kamu brokrasisiyle ibirliinde bulunarak, rejim tehlikesinin devam ettiine ynelik reflekslerle siyasal sylem gelitirdi ve semeninin statkoda sabitlenmesine yol at. Trkiye, AK Parti eliyle deiirken, laiklik ve rejim eksenli siyasal gndemler tedavlden kal-
karken; Baykal, CHPyi ve tabann belli bir dncede sabitletiren, deiime direnen ve her trl siyasal neriyi rejim bekas parantezinde ele alarak gerilim reten bir siyaset tarzn srdrd.
CHPnin, iki yllk bir aray srecinden sonra, nihayet 28 ubatn etkilerinden arnarak merkezsol bir partiye evrilmesi, 28 ubatn son siyasal mirasnn da sahneden ekilmesi anlamna gelecektir.
Trkiye 28 ubat koullarn geride brakt, 28 ubatn aktrleri siyasal nfuzlarn kaybetti, ancak, CHP, 28 ubat fobisiyle siyaset retmeye devam etti. Baka bir deyile CHP, siyasal merkezin bileenlerini dei15. Ylnda 28 ubat Postmodern Darbesi | 207
hapseden marjinal tutumu terk ederek, merkez sol bir parti olma dorultusunda birok proje hazrlad ve kampanyasn bu projeler zerine ina etti. CHPnin Kemalist-ulusalc parti kimliinden uzaklaarak merkez-sol zemine yerleme aray, aradan geen iki yla ramen, henz tutarl-btnlkl bir siyasete ulaabilmi deil. Deiim ihtiyacnn arzu ve niyet dzeyini geride brakp siyaset ve tutum dzeyine ulaamamas, bugne kadar, parti-ii muhalefetle gerekelendirildi. Parti-ii muhalefet, Kldarolunun yeni CHP arayn anlaml bir siyasete dntrememesine mazeret klnd. Taban, tekilat ve ynetim kademelerinde, eski CHPnin siyaset tarzn benimseyen kadrolarn varl, Kldarolu ve ekibinin yeni CHPyi hayata geirme iradesini geciktirdi. Baykal-Sav ekibinin parti-ii mcadelesi, CHPnin 28 ubat srecinde edindii siyasal alkanlklardan kurtulmasna engel oldu. 26-27 ubatta gerekletirilen ifte kurultaylarn, Kldarolunun zaferi ile sonulanmas CHPnin bundan sonraki seyri iin nemli bir dnm noktasn iaret etmektedir. Son kurultaylarn Kldarolunun zaferiyle sonulanmas, yeni CHP sylemini, artk parti ii muhalefet gerekesine snmaktan kurtarm durumdadr. CHP, 28 ubatn on beinci yldnmnde, 28 ubat srecinin siyasal etkilerinden arnma koullarna sahiptir. CHPnin, iki yllk bir aray srecinden sonra, nihayet 28 ubatn etkilerinden arnarak merkezsol bir partiye evrilmesi, 28 ubatn son siyasal mirasnn da sahneden ekilmesi anlamna gelecektir
tirip yeni bir merkez ina eden AK Partiyi Refah Partisinin devam olarak grmekte srar etti. Bu strateji ise CHPyi gn getike siyasal merkezin dna iten, yeni merkezin imknlarndan alkoyan bir sonu retti.
CHPyi 28 ubatn vesayetinden arndrmak
12 Eyll referandumuna giden sre, CHPnin anakronizmini srdrlemez klnca, Baykal koltuunu Kldaroluna brakmak zorunda kald. Kldarolunun misyonu, CHPyi 28 ubatta sabitlenen pozisyonundan karmak, deien koullara uygun siyaset reten bir parti haline getirmekti. Baka bir deyile, Kldarolunun ncelikli misyonu veya kendisine atfedilen misyon, CHPyi tekrar merkez-sol partiye dntrmek, AK Partiyi Refah Partisi olarak alglamakta srar eden siyasal perspektiften uzaklatrmakt. Kldarolu da deiim ve yeni CHP kavramsallatrmalaryla, kendisine yklenen misyonu algladn ortaya koydu ve yeni siyaset araylarna hz verdi. 12 Haziran seimlerinde CHP, siyaseti liklik parantezine
208 | MART 2012
28 ubat: Bir Yerli Kolonyalizm Giriimi!

Yorum | TAHA ZHAN | 03 Mart 2012 | Sabah Perspektif
Cumhuriyete gei sreci sonrasnda hayata geirilen toplumsal mhendisliklerin byk ksmn adlandracak olsak bir nevi smrgecilikten bahsetmek durumundayz. Kolonyalizmden insan onuruna daha ar gelebilecek ne olur sualinin peine dersek de karmza kendi kendine kolonyalizmden daha ar bir cevap da kmamaktadr. Yerli ya da kendi kendine smrgeciliin hayata getii durumlarn istisnasz benzer bir zellii bulunmaktadr: Kuzey Afrikadan Kafkasyaya, Japonyadan Trkiyeye baka bakentler adna milletin devletinin rehin alnmasdr. Aksi takdirde mevzu bahis yapabileceimiz bu farkl corafyalarda ortaya kan sosyal ve siyasal travmalar bu kadar birbirine benzer olmazd. Bu lkelerin birbirinden ayrlan zellikleri de rehine olmay reddedi iddetlerince belirlenebilir. Mesela, iki imparatorluk bakiyesi lke olan Japonya ve Trkiyenin bu adan ele alnmas bile yeterince malzeme karacaktr. Bir 28 ubat yazsna birok farkl balk ve mukaddime bulunabilirdi. Lakin 28 ubatn ne zaman balad ve ne kadar sreceine
dair hep farkl iddialar olageldi. Bin yl srecek kehanetinin imdilik tedavlden kalktn iddia etsek bile bidayeti konusunda net bir tarih vermek mmkn mdr? Baka bir deyile, 28 ubat srecinde ortaya kan uygulamalar bu lkenin daha nce hi tecrbe etmedii uygulamalar myd? Aksine, bu veheden baknca 28 ubatn en son alaka kurulaca yl 1997 olabilir. O halde, 28 ubat 1990larn talihsiz bir dnemi olarak deerlendirmek mmkn deildir. 28 ubat, ruhunu primitif batllama srecinden, adaletini tek parti dneminden, vesayetini 27 Maystan, zulmn ise 12 Eyllden alan kendi kendine kolonyalizm srecidir. Bu ynyle, 28 ubat, Osmanl sonras bu topraklarda kurulan dzenin Batya sunabilecei btn hizmetlerinin rafine bir hlasasyd. Devleti rehin alarak, lgn bir proje, ihanet iinde bu son hizmette sunulmu oldu. Orduda yaanan cad avyla 27 Mays 1960 darbesini, toplumsal kesimlerde yaanan maduriyetle 12 Eyll 1980 darbesini, genel anlamda halkn her kesiminde oluan maduriyetle yeniden 1940larn Tek Parti
15. Ylnda 28 ubat Postmodern Darbesi | 209
dnemini 1990lara sktrlarak yaatlm oldu.
AK Partiyi 28 ubat m dourdu?
Evet. Eer 28 ubatn 1997ye ait bir tarih olduunu dnyorsanz bu olduka kestirme sonucu karabilirsiniz. Ama eer 28 ubat kendi kendine bir kolonyalizm olarak okursanz, bugnk iktidarn dn bu topraklarda Batyla ilk sz kesildiinde direni tohumlarnn atldn da iddia edebilirsiniz. 28 ubat en rafine haliyle Cumhuriyet dneminin Batya sunduu nasl son bir hizmetse, AK Parti de milletin be yllk deil aksine seksen yllk bir cevab olmutur. Yllarca yerlilii sadece gnll olarak millete dayattklar kolonyalizmin sfat olmaktan teye gtrmeyenler; hakiki yerli damar karsnda ulusalc batclklaryla dumura uramtr. Bundan sonra da siyasi ve toplumsal alanda yerlilikten uzaklaarak milletle konumann pek mmkn olamayacann alt ak bir ekilde izilmitir.
katmanlar en derinden yatay kesecek ekilde yapld. Bu mdahale derin Anadolunun fay hatlarnn harekete gemesi iin yeterli oldu. Tanklarn, manetlerin, mahkemelerin ve sermayenin zerinden milletle fantezi yapmaya kadar ii ileri gtrenler gz keskinlikten deil aksine seksen yllk yabanclamann verdii cahil cesareti ile hareket ediyorlard. Dolaysyla ne harekete geirdikleri fay hatlarnn derinliini fark ettiler ne de iine dtkleri ihanetin dzeyini.
Asker-medya-sermaye ve intihar
28 ubat sistemin bir tefessh haliydi. Trkiye, tarihinde hi olmad kadar gemi darbeleri ve darbe giriimleriyle ak bir ekilde yzlemeye balad. Trk darbe tarihinin sonuncusu olarak bilinen 28 ubat 1997 farkl dinamikleriyle gemi darbelerden ve dnyadaki rneklerden ayr bir mahiyete sahiptir. 28 ubat 1997 darbesi, askerin hazrlad ve gvenliini salad bir sahnede; medya, sermaye, brokrasi, yarg, niversite ve d glerin (ABD ve srail) verdii destekle hayata geirildi. Milyonlarn oyuyla seilmi olan iktidar partisi kapatld. Binlerce st dzey brokrat, binlerce subay trajikomik sebepler bahane gsterilerek ordudan atldlar. Milyonlarca vatanda akla ziyan bahanelerle ayrmcla maruz kaldlar. Yzbinlerce kz renci barts taktklar iin eitimleri ya sekteye urad ya da rk muamelelere maruz kaldlar. Yzlerce STKnn faaliyetine son verildi. Baas rejimlerini aratmayacak taktiklerle onlarca terr rgt istihbarat birimlerince icat edildi. Baz sivil toplum nderleri lkeyi terk etmek zorunda kald. Sonuta, 28 ubat, gemi darbelerin aksine dorudan halkn kendisini hedef almt. Trkiye, bir avu fanatik batc jakoben eliyle kaba smrge lkelerini aratmayacak bir hale sokulmutu.28 ubat artk yargnn bir konusu. Trkiye son darbesiyle yzlemeyi becerebilirse sa-
28 ubat, ruhunu primitif batllama srecinden, adaletini tek parti dneminden, vesayetini 27 Maystan, zulmn ise 12 Eyllden alan kendi kendine kolonyalizm srecidir.
Maduriyetten bir iktidar kacak olsayd Refahyol hkmetinin erimesi deil aksine daha fazla toparlanmas beklenirdi. yle ki, darbenin grnen muhatab olan Erbakan hkmeti de asl hedef deildi. Yukarda zikredildii gibi 28 ubat darbesi toplamda Refah tabann fazlasyla aarak toplumsal
210 | MART 2012
dece 1990larn gnahlaryla hesaplamakla kalmayacak seksen yllk yabanclamayla da yzleme ans yakalayacak. Baka bir deyile eer yeni bir Trkiye kurulacaksa, 28 ubat temsil ettii her ey ile eski Trkiyeye ait olmak zorunda. Bu sadece Trkiyenin i siyaseti ve toplumsal ge-
limelerin icbar ettii bir durum da deil. Ayn zamanda blgesel ve kresel gelimeler karsnda yeni Trkiyenin alaca pozisyon asndan hayati neme haizdir. Trkiye 28 ubat defterini geri dnmemek zere kapatmay baard ve normallemesini hitama erdirdii oranda, kolonyal zihinlerden ve giriimlerden uzak bir lke haline gelecektir
28 ubat Hariten Okumak

Yorum | UFUK ULUTA | 21 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
Yeni Trkiyenin darbelerle yzleme sreci, 28 ubat 1997de alnan MGK kararlaryla demokrasiye balans ayar yapan askerlerin gzaltna alnmalar ve tutuklanmalaryla devam ediyor. Askerin ynetime dolayl yollarla el koyduu bu sre, Refah-Yol hkmetinin drlmesi ile doruk noktasna ulam ve Trkiyeyi eksene oturtma abalaryla devam etmiti. Trkiyenin 2000lerin sonunda youn bir ekilde muhatap olduu eksen kaymas sulamalarnda kayd iddia edilen ekseni, aslnda 28 ubatla oturtulduu eksenden uzaklamasndan baka bir ey deildi. 28 ubat ekseni, Souk Sava sonrasnda gvenlik endieleri tayan Trkiyenin girdii blgesel ittifaklarla ekillendi. 1990larn ikinci yarsndan itibaren belirginleen Made in USA Trkiye-srail stratejik ittifak, Trkiyede lkenin gvenliini Tel Aviv- Washington hatlar zerinden kuran ve blgesel vizyonu da bu hatlarla snrlandrlm askerbrokrat- sivil yaplanmasn vcuda getirdi. Bu yaplanma, bir yandan stratejik ittifaka ynelik blgesel beklentileri karlamakla, dier yandan ise lke iinde bu ittifakn devam etmesinin garantr olmakla vazifelendirildi.
212 | MART 2012
Blgesel beklenti, Ortadouda Arap olmayan, bat kampnda yer alan ve yar-demokrasi ile ynetilen Trkiye ve srailin blgenin serseri devletlerine kar bir direni hatt oluturmasyd ve bu hat ABDnin blgedeki karlar asndan Alan Makovskynin deyimiyle Souk Sava sonras Ortadousundaki en nemli gelimelerdendi. Bu hattn oluumunda, ABDdeki srail lobisine yakn Alan Makovsky, Morton Abromovitz, Richard Perle ve Harold Rhode gibi isimlerin kulis almalar olduka etkili oldu. Tabii ki Trkiyenin sraille paylat Suriye, ran ve Iraka kar ortak tehdit algs da byk rol oynad. Bu dorultuda ikili ilikiler tarihi normal seyrinin dna karak istisnai bir dneme girdi. 1949dan 1991e kadar sraile
28 ubatn i dinamikleri kesinlikle yadsnamaz, fakat hariten bir 28 ubat okumas yaplmadan da byk resim grlemez.
kar mesafesini koruyan Trkiye, ksa srede srailin stratejik mttefiki haline dntrld. Trkiye ve srail arasnda birok askeri anlama imzaland, karlkl ziyaretler gerekletirildi. srail Trkiyeye silah ve Washingtona dolayl ulam; Trkiye de yalnzln simgesi sraile corafi derinlik ve byk askeri ihaleler verdi. Stratejik ittifakla kurulan eksen, Erbakan hkmetinin ibana gelmesiyle birlikte en byk meydan okumasyla kar karya kald. Erbakann ran ve Libya seyahatleri, slam dnyas ile yaknlama abalar, srail aleyhindeki aklamalar vs., yukarda bahsedilen askerbrokrat- sivil yaplanmasnn, stratejik ittifakn shhat ve selameti iin garantr roln oynamasnn vaktini getirdi. Garantrln bahanesi olarak laiklik, metodu olarak da bask seildi. 28 ubat ekseninin mimar Makovsky, o gnlerde 28 ubat ekseninin blteni olarak yayn yapan slamofobik Daniel Pipesin Middle East Quarterly dergisinde yazd bir yazda eksen kartlaryla mcadelenin reetesini verdi. ncelikle Amerikan dostu Trkler, zellikle ordu iindekiler desteklenmeli; laiklik vurgulanmal; Erbakana mesafeli davranlmal ve eletirilerine ar cevaplarla karlk verilmeliydi (How to Deal with Erbakan, Middle East Quarterly, March 1997, pp. 3-8). Makovsky ayn yazsnda ABD hkmetini, son gnlerde srailin MT Mstear Hakan Fidana ynelttii bir sulamadan aina olduumuz bir tarzla uyarmaktayd: Erbakann, NATOnun ve ABD-Trkiyenin savunma ve terrizm kart srlarna eriimi var. Bunlar ran, Irak ve Suriye gibi lkelerle paylaabilir. lke iinde ve lke dnda aka dillendirilen tehdit algs, garantrleri harekete geirdi. Laiklik vurgusuyla devreye giren garan-
trlerin sabrn Sincanda dzenlenen Kuds Gecesinin tarmas, 28 ubat ekseninin corafi kodlarndan bir tanesiydi. 28 ubat MGK kararlaryla, bir yandan lkenin laik karakteri, dier yandan da 90larn ortalarndan itibaren oturtulduu ekseni korunmu oldu. srail-Trkiye stratejik ittifaknn Trkiyedeki mimar evik Bir, Middle East Quarterlyde srailli ahin Martin Sherman ile birlikte yazd yazda bu kararlarla neyin amalandn ak bir ekilde ortaya koydu: Ordu Erbakann Trkiyenin ynn slama evirmesine ve Trksrail ilikilerini tehlikeye sokmasna kaytsz kalamazd (Formula for Stability: Turkey Plus Israel, Middle East Quarterly, Fall 2002, pp. 23-32). Kalnmad da... Bat alma Grubu ile 28 ubat ekseni kartlar filendi, ordu iinde temizlik yapld, potansiyel dman slami cemaatler budand, Makovskynin bahsettii Amerikan dostlar semirtildi, sokaktan niversitelere kadar toplum mhendisliine giriildi... Garantrler stratejik ittifakn korunmas iin neleri gze alabileceklerini ortaya koydu. 28 ubatn i dinamikleri kesinlikle yadsnamaz, fakat hariten bir 28 ubat okumas yaplmadan da byk resim grlemez. 28 ubat soruturmas bu anlamda Trkiyenin 1990larda kurduu blgesel ittifakn da soruturmas olmaldr. Sorulacak soru garantrlerin neyi garanti ettii olmaldr
Yeni Krt Stratejisi Tartmalar

22 Mart 2012 Perembe gn Milliyet ve Taraf gazetelerinin Ankara temsilcilerinin ismi sakl st dzey bir brokrata dayandrarak verdikleri haberde, devletin yeni Krt stratejisi diye lanse edilen ve hkmeti gvenliki bir izgiye kaymakla itham eden yorumlar sonras eitli tartmalar vuku buldu. Trk kamuoyunu bir ka gn megul eden bu tartma, Babakann 26 Mart tarihinde bir yurtd gezisi ncesi yapt terr rgtyle mcadele, siyasi uzantsyla da -belli koullarla- mzakere edileceini aklamasyla yalanlanarak, manetlere tanan Krt strateji belgesinin hkmetin bir stratejisi ya da plan olmad ortaya kt.
Yeni Krt Stratejisi: Yeni Trkiyeye Eski Siyaset

Yorum | HATEM ETE | 31 Mart 2012 | Sabah Perspektif
22 Mart Perembe gn Milliyet ve Taraf gazetelerinin Ankara temsilcilerinin ismi sakl bir yksek brokrata dayandrarak devletin yeni Krt stratejisi payesiyle duyurduklar haber, ayn gn her iki gazetenin manetine tand, ardndan da birok ke yazsnda lehte ve aleyhte deerlendirmelere tabi tutuldu. Elbette, duyurulan stratejinin ieriine ynelik sylenecek ok ey var ve her strateji gibi takdir edilecek ve eletirilecek pek ok unsur barndryor. Strateji, birok temenni barndrd iin de uygulanmadka yanllanmas zor bir strateji. Ancak, kanaatimce, stratejinin ieriinden nce stratejinin kamuoyuyla paylam tarzn sorgulamak gerekir. Devletin/ hkmetin yeni Krt stratejisi olarak adlandrlan strateji, usul ynnden eski Trkiyenin zihinsel kodlarna sahiptir ve yeni Trkiyede yer almamas gereken birok unsur barndrmaktadr. Her eyden nce, stratejinin, ismi aklanmayan bir yksek brokratn birka gazeteci ile yapt grmeye dayandrlmas, siyaset kurumu-
nu ve siyasi aktrleri dlayan, by-pass eden bir nitelik arz etmektedir. smi aklanmayan bir kamu brokratnn -asker, yarg mensubu veya yksek brokrat- yapt aklamalarla siyasi gndemi belirlemesi, eski Trkiyenin vesayet rejimi iinde grlebilecek bir alkanlktr. Nitekim demokrasi tarihimiz boyunca, zellikle de 28 ubat srecinde artan bir younlukla, siyasi gndem, ismi aklanmayan bir yksek komutana veya yarg mensubuna dayandrlan haberlerle dizayn edilmitir. smi aklanmayan bir yksek brokrata dayandrlarak duyurulan yeni Krt stratejisi de, siyaset d bir aktrn sivil siyasete koordinat bimesini iermektedir ve z itibariyle vesayeti bir nitelie sahiptir. Yeni Trkiye, her eyden nce, vesayet dzenine yer olmayan bir Trkiyedir. Bu nedenle, bu tr siyaset mhendis(lik)lerine izin verilmemelidir. Demokratik pozisyon, siyaseti etki altna almaya ynelik her trl davrana kar durmak eklinde ilkesel bir durua dayanmak zorun-
214 | MART 2012
dadr. Bu erevede, asker, yarg ve brokrasi arasnda bir ayrm gzetmeden, niformal ve cppeli vesayetin yan sra, kravatl vesayete de kar durmak gerekir. Krt meselesi konusunda siyaset, strateji veya taktik belirlemek ve bunlar kamuoyuna duyurmak siyasi aktrlerin uhdesindedir. AK Parti Krt meselesine ilikin yeni bir strateji gelitirmi ve bunu kamuoyuna duyurma ihtiyac duymusa, bunu bizzat kendi szcleri araclyla kamuoyuyla paylar, getirilen eletirileri de bizzat kendisi karlar. Ancak, hkmetin szcs, terrle mcadeleden sorumlu bakan, iileri bakan ve hkmeti oluturan partinin szcsnn varln teyit etmedii, teyit etmediini duyurduu, yanllanamayacak temenniler barndrd iin yanllamad bir strateji, hkmetin stratejisi olarak kamuoyunda kabul grm ve gndem oluturmutur. Bu erevede, on yla yaklaan iktidar boyunca vesayetle mcadele kararll sergilemi, siyasete mdahaleye ynelik davranlarn hukuki soru-
turmalara tabi tutulmasn mmkn klan yasal dzenlemeler gerekletirip yarglama srelerini balatm, %50 toplumsal destek alarak nc iktidar dnemine balam bir AK Parti iktidar altnda, Krt sorununa ilikin devlet stratejisinin, ismi aklanmayan bir yksek brokrat marifetiyle kamuoyuna duyurulmas kabul edilemez. Bir yksek brokrat, bu kadar gl bir siyasi iktidar, Krt meselesine dair balayc pozisyonlar altna sokmaya nasl cret edebilmitir? Siyasi iktidarn ncelikle zerinde durmas gereken nokta budur. Trkiye, on yldr, baka-yeni aktrlerin vesayeti imtiyazlar edinerek siyaset zerine bask kurmalar iin askeri vesayetle mcadele etmemise, askeri vesayetin yeni vesayet trleriyle yer deitirmesine izin veremez. Bu erevede, iktidarn, yeni Trkiyeyi ina srecinde neo-vesayeti aktrlerin inisiyatif kullanma srarlarn trplemek ve siyaset kurumunun hukukunu korumak zere askeri vesayet karsnda sergiledii kararl duruunu
Yeni Krt Stratejisi Tartmalar | 215
burada da gstermesi ve bu tutumu kaytszlkla karlamamas gerekmektedir. Cevapsz brakld srece, mevcut durum, siyaset kurumu ve siyasi aktrler adna bir zaaf grntsn tahkim etmektedir.
smi aklanmayan bir yksek brokrata dayandrlarak duyurulan yeni Krt stratejisi, siyaset d bir aktrn sivil siyasete koordinat bimesini iermektedir ve z itibariyle vesayeti bir nitelie sahiptir.
Yeni Trkiyede siyaset effaf olmaldr. Hibir aklama mehul bir aktre dayandrlmamal, her aktr sylediinin hesabn vermelidir. Grev ve yetki alan dna karak, siyaseti dizayn etmeye yeltenen mehul aktrlerin varl sonlandrlmaldr. Bu ilke, gl bir siyasi iktidarn varl iin vazgeilmez bir ilke olmaldr. Yeni Trkiyede siyaset sivil siyasi aktrler araclyla gelitirilmeli ve duyurulmaldr. Sivil siyasetten rol almaya ynelik her trl giriim vesayeti zihniyetten beslenmektedir. Siyasi aktrler, bu tr bir alkanln yeni aktrler zerinden varln srdrmesine izin vermemelidir. Son olarak, stratejinin kamuoyunda tartlma biimi zerinde de durmakta yarar var. smi aklanmayan yksek brokratn birka gazeteci ile grmesine dayandrlan strateji, kamuoyuna duyurulur duyurulmaz, hibir sorgulamaya tabi tutulmadan hkmetin/ devletin yeni Krt stratejisi olarak genel bir kabul grd. Siyasi iktidar cenahndan lehte ve aleyhte hibir aklama yaplmamken, sz konusu stratejiye hkmetin veya devletin yeni Krt stratejisi payesi verilmesinin al216 | MART 2012
tnda, ya hkmetten onay almadan bir yksek brokratn byle bir aklama yapmaya yeltenemeyecei kanaati, ya da stratejinin ierii olarak yanstlan unsurlarn hkmetin son dnem politikalaryla uyumluluu kanaati etkili oldu. Bu ve buna benzer aceleci akl yrtmelerle sz konusu strateji, hkmetin onayn alm bir strateji payesi alarak, hzla kamuoyunda tartlmaya baland. Kamuoyunda yaplan tartmalar, neredeyse tamamen, stratejinin ieriine ynelik yapld. Takip edebildiimiz kadaryla stratejinin kamuoyuyla paylam biimini sorgulayan, bu biime ynelik ilkesel bir itiraz gelitiren olmad. Bu bile, yeterince manidardr. Vesayetle yrtlen mcadelede n saflarda yer alm birok yazarn, siyaset kurumundan lehte ve aleyhte hibir aklama yaplmamken, ismi aklanmayan brokrata dayandrlarak kamuoyuna duyurulan szde stratejiye, hkmetin yeni Krt stratejisi payesi vererek makbul bir veri olarak deerlendirip gnler sren tartmalar yrtmeleri zerinde dnmek gerekir. Anlalan, on yldr vesayetle srdrlen mcadeleye ramen bir brokratn siyasetin en merkezi konularndan birine ynelik gazeteciler zerinden siyaseti balayan aklamalarla kamuoyunu ynlendirmesine ynelik ilkesel bir tepki henz olumu deil. Bu nedenle olsa gerek, niformal veya cppeli yksek brokratlarn siyaseti etkilemeye ynelik teebbslerine ynelik teyakkuzda olan demokratik hassasiyetlerimiz, kravatl vesayet sz konusu olduunda ortaya kmad. Sonu olarak, siyaset kurumu, kendi direktifiyle gerekletirilen bir grme dolaysyla MT yneticilerinin yarglanmas teebbsn, yeni bir vesayet formu olarak alglayp nasl engellediyse, ayn ekilde, siyaseti Krt sorunu konusunda balayc pozisyonlar almaya zorlayan bu stratejik aklamaya da, ieriine bakmakszn, ilkesel bir durula
kar kmaldr. Ayn ekilde, demokratik duyarlla sahip kalemlerin de, tedavldeki szde stratejiyi ierdii unsurlar zerinden deerlendirmeden nce kamuoyuna sunulma biimi zerinden tartmalar daha yerinde olur(du). Bu erevede, vesayeti geride
brakm gl bir demokratik siyasetin ina edilmesi iin, ncelikle, siyaseti etkileme ihtiraslarn srdrme srarna sahip olduklar anlalan kamu grevlilerinin vesayeti eilimlerinden arndrlmalar gerektiinin anlalmasnda yarar var
Yeni Krt Stratejisi Tartmalar | 217
04
nisan
NSAN 2012
01 02 03
Suriye Halknn Dostlar Grubunun ikinci konferans Trkiyenin ev sahipliinde stanbulda gerekletirildi. Trkiye ekonomisinin, 2011in son eyreinde yzde 5,2, yln tamamnda ise yzde 8,5 byd TK tarafndan akland. Bat Afrika lkesi Malide i karklktan yararlanan ayrlk Tuaregler lkenin kuzeyini tamamen ele geirdi BDP Genel Bakan Selahattin Demirta, partisinin Meclis grup toplantsnda yapt konumada, Krt sorunun zm iin hkmetle diyalog kurmaya hazr olduklarn syledi. zmir Bykehir Belediyesiyle ilgili yolsuzluk operasyonlarnn ardndan alan ve aralarnda Bykehir Belediye Bakan Aziz Kocaolunun da bulunduu 130 sankl davaya zmir 8. Ar Ceza Mahkemesinde baland. Suriyenin dlib blgesinde gzaltna alnan 2 Trk gazetecinin serbest kalmas iin muhaliflerin, Bear Esedin 2 komutann kardklar ve gazetecilerin serbest braklmasn talep ettikleri bildirildi. Portekiz Devlet Bakan ve Dileri Bakan Paulo Portas 3-4 Nisan tarihlerinde Trkiyeye resmi bir ziyaret gerekletirdi.
04
Cumhuriyet Halk Partisi, 12 Eyll Davasna mdahil oldu. Dileri Bakan Davutolu,stanbulda yaplan Suriyenin Dostlar toplantsn, Suriyenin Dmanlar olarak adlandran ran Meclis Bakan Ali Laricaninin Trkiyeyle ilgili aklamalar zerine, rann Ankara Bykelisinin bakanla arlarak izahat istendiini syledi. Kamu grevlilerine toplu szleme hakk tanyan Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Tasars, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalat.
05
T.C. Ekonomi Bakanl tarafndan hazrlanan Yeni Tevik Sistemi, Babakan Erdoan tarafndan akland. BM ve Arap Birliinin Suriye temsilcisi Kofi Annann szcs Ahmet Fevzi, Suriye Devlet Bakan Bear Esed hkmeti yetkililerinin, aralarnda Dera, dlib ve Zabadaninin de bulunduu baz yerlerden askerlerini ekmeye baladn belirterek, Atekesin 10 Nisandan sonra en ge 48 saat iinde balamasn bekliyoruz. dedi.
08
Ekonomi Bakan Zafer alayan,yapt yazl aklamada yeni tevik sisteminin yatrmclara daha fazla tantlmas iin Ekonomi Bakanl bnyesinde Tevik Bilgi Merkezi oluturulduunu bildirdi. inde bulunan Babakan Recep Tayyip Erdoan, Sincan Uygur zerk Blgesinin bakenti Uruminin Ekonomik ve Teknolojik Kalknma Blgesini ziyaret etti.
09
Trkiye ile in arasnda Nkleer Enerjinin Barl Amalarla Kullanmna likin birlii Anlamas ile nkleer enerji alannda ibirlii ieren niyet mektubu imzaland. Babakan Recep Tayyip Erdoan, in Babakan Vn Ciabao tarafndan yaplan resmi trenle karland. Trkiye snrnda muhaliflere operasyon dzenleyen Suriye ordusunun, snrdan Kilise gemeye alan muhaliflere ate amas sonucu, snrdaki bir mlteci kampnda iki mlteci hayatn kaybetti.
10 11 12
Amerika Birleik Devletleri senatrlerinden John McCain ve Joe Lieberman Trkiyenin Suriye snrnda bulunan mlteci kampna srpriz bir ziyaret gerekletirdi. Darbe ve muhtralarla ilgili Meclis Aratrma Komisyonu kurulmas nergesi, drt partinin desteiyle Meclis Genel Kurulunda kabul edildi. 4+4+4 olarak bilinen 6287 sayl kanun, 28261 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girdi. 28 ubat Soruturmas kapsamnda Genelkurmay kinci Bakan Emekli Orgeneral evik Bir gzaltna alnd. Suriyede atekese ramen operasyonlar sryor. Suriye Genel Devrim Konseyi, atmalarda 1i ocuk 8 kiinin ldrldn aklad.
13 15
Babakan Recep Tayyip Erdoan Riyada bir ziyaret gerekletirdi ve Suudi Kral Abdullah bin Abdlaziz ile grt. Afganistann bakenti Kabilde, bykelilikler ve NATO merkezinin bulunduu blgede ezamanl 7 saldr gerekleti. Talibann stlendii saldrlarda 1 polis ile 19 saldrgan ld, 17 kii de yaraland.
220 | NSAN 2012
NSAN 2012
17 18
Libya halk kahraman mer Muhtarn olu Muhammed mer Muhtar, Dileri Bakan Ahmet Davutolu tarafndan kabul edildi. Cumhurbakan Abdullah Gl, 17-19 Nisan tarihlerinde Hollandaya resmi ziyarette bulundu. Irak Blgesel Krt Ynetimi Bakan Mesud Barzani, Trkiyede Babakan Recep Tayyip Erdoan ve Dileri Bakan Ahmet Davutolu ile grt. Kamuoyunda 2-B olarak adlandrlan orman vasfn yitirmi Hazine arazilerinin satn ngren kanun tasars, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalat.
19
CHP, kamuoyunda 4+4+4 olarak bilinen ve zorunlu eitimi 12 yla karan yasann, iptal edilmesi ve yrrlnn durdurulmas istemiyle Anayasa Mahkemesine bavurdu. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, CHPnin yasal nerilerinin iinde bulunduu Darbe Temizlii in CHPden Demokrasi Paketi kitapn basn mensuplarna tantt. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Fransa Dileri Bakanlnn ev sahipliinde Suriye konusunda dileri bakanlar dzeyinde Pariste gerekletirilen toplantya katld. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn ev sahipliinde 19-20 Nisan tarihlerinde stanbulda dzenlenen Dnya Enerji Liderleri Zirvesinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Taner Yldz, Libya Petrol ve Gaz Bakan Abdurrahman Bin Yizza ve Libya Elektrik Bakan El Barasi ile grmeler gerekletirdi.
20 21
Libya Ulusal Merkez Partisi Genel Bakan Ali Tarhuni beraberinde bir heyetle 20-25 Nisan tarihlerinde Trkiyeyi ziyaret etti. Ziyaret srasnda Dileri Bakan Ahmet Davutolu tarafndan da kabul edildi. Babakan Recep Tayyip Erdoan Dohada dzenlenen 13. Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferansna katld. Babakan Yardmcs Ali Babacan IMF-Dnya Bankas bahar toplantlar iin gittii Washingtonda dnce kuruluu Atlantic Councilde yapt konumada, Euro blgesi ekonomisi iin 2012nin, Amerikan ekonomisi iin ise 2013n test yl olacan syledi.
23
Grup Bakanvekili Muharrem nce, 12 Eyll Davasn iki ihtiyar yarglyorlar ifadesiyle eletirdi. Irak Dileri Bakanlndan yaplan aklamaya gre, Trkiyenin Badat Bykelisi Yunus Demirerle Dileri Bakanlnda gren Dileri Mstear Labid Abbavi, Bykeliye, Trk Babakan Recep Tayyip Erdoann, Irakn iilerine karan aklamalar yapmasndan duyduu rahatszl iletti.
24 25
ABD Bakan Barack Obama, Ermeni diasporasnn basklarna ramen 24 Nisan aklamasnda soykrm ifadesini kullanmad. zel Yetkili Ankara Cumhuriyet Basavcvekilliinin yrtt 28 ubat soruturmas erevesinde gerekletirilen 3. dalga operasyonunda, aralarnda eski Jandarma Genel Komutan emekli Orgeneral Fevzi Trkeri, OYAK Ynetim Kurulu yesi Emekli Korgeneral Yldrm Trker, Kara Kuvvetleri Komutanl Lojistik Daire Bakan Tugeneral smail Hakk nder ile Seferberlik Tetkik Kurulu Bakan Tugeneral Lokman Ekincinin de yer ald 13 asker tutukland. Avustralya Babakan Julia Gillard, anakkale Kara Savalarnn 97. yl dnmnde Anzak Koyunda dzenlenen afak Ayinine katld.
26 28 29 30
Trkiye ve Tunus ileri Bakanlar Gvenlik ve birlii Anlamasna imza attlar. Gmrk ve Ticaret Bakan Hayati Yazc, Trkiye gazetesine yapt aklamada, Irak Babakan Nuri El Malikinin, Trkiyenin dman bir lke olmaya balad yolundaki aklamalarndan sonra iki lke arasnda yeni snr ticaret merkezlerinin almasn zora soktuunu ifade etti. Msr, Trkiyede 29-30 Nisan tarihlerinde gerekleen Akdeniz Parlamenterler Asamblesi (Akdeniz PA) zel alma Grubu Toplantsna katld. TBMM Anayasa Uzlama Komisyonu, yazm sreci ncesi kii ve kurumlardan Anayasa nerileri toplad. Yargtay 9. Ceza Dairesi, molotof atmann kasten adam ldrme suuna girdiine oybirliiyle hkmetti.
Yeni Krt Stratejisi Tartmalar NSAN 2012 | 221
Blgesel ve Kresel Aktrlerin atma Alan: Suriye

Suriyede 2011 ylnn Mart aynda balayan protestolarn Esed rejimi tarafndan kanl bir ekilde bastrlmas zerine yaylan isyan dalgas blgesel ve kresel aktrlerin uzlamaz tutumlar nedeniyle i savaa dnt. Nisan ay itibariyle Suriyede l says 14 bini bulurken, yz binlerce insan Trkiye, rdn ve Lbnan gibi komu lkelere snmak zorunda kald. Blgesel ve kresel aktrlerin Suriye zerinden yrttkleri veklet sava Esed rejiminin mrn uzatrken, muhalefetin Suriyenin tek resmi temsilcisi olma ynndeki abalar henz bir sonu dourmad. Nisan aynda stanbulda toplanan Suriyenin Dostlar giriiminde de bu ynde bir karar kmad.
Suriyede ktidar Mcadelesi: Baas Rejimi, Toplumsal Talepler ve Uluslararas Toplum

Rapor | MUHTTN ATAMAN | Nisan 2012
ZET | Arap isyanlarnn Kuzey Afrika lkelerinde ksa srede baarya ulamas, tm Arap dnyasnn bu deiim dalgasna kaplaca beklentisini beraberinde getirdi. Tunus, Msr ve Libyadaki farkl i ve d dinamikler, bu lkelerdeki devrim srecinin farkl ynde gelimesine ve sonulanmasna yol at. Tunus lideri Bin Ali lkeyi terk ederken Msr lideri Mbarek hapse atld, Libya lider Kaddafi ise isyanclar tarafndan feci bir biimde ldrld. Bu lkedeki rejim deiikliinden sonra isyan dalgas Suriyeye ulat. Ancak buradaki isyan sreci ok daha farkl bir ekilde seyretti. Blgesel ve kresel lkelerin Suriye konusundaki farkl tavrlar, bu lkedeki isyan srecini uzatt ve maliyetini arttrd. Blgesel ve kresel gler Ortadounun nemli stratejik lkelerinden biri olan Suriye konusunda
222 | NSAN 2012
daha keskin bir tavr takndlar. ran, slam Devriminden bu yana en yakn mttefiki olan Esed rejiminden vazgemiyor. te yandan, blge siyasetini ve stratejilerini daha ok Suriye merkezli olarak gelitiren Trkiye, halkn taleplerinin karlanmas ve istikrar iinde deiim olmas ynnde siyaset yapmaktadr. Krfez lkeleri bata olmak zere Arap lkeleri muhalefete destek vermektedirler. ABD ile AB lkeleri ynetim kart bir siyaset izlerken, Rusya ve in Esed rejiminin devam iin aba gstermektedirler. Bu almada, Suriyedeki olaylarn farkl ekilde seyretmesinin perde arkasn grmek iin nce devletin oluum sreci, siyasal, toplumsal ve ekonomik durum zetlendikten sonra lkenin d politikas analiz edilmi, daha sonra Arap isyanlarnn Suriye cephesi, i ve d taraflar ve aktrleri itibariyle ele
Blgesel ve Kresel Aktrlerin atma Alan: Suriye | 223
alnmtr. Esedin dayand Nusayri aznlk ile lkedeki dier gruplar arasnda yaanan mcadelenin blgesel ve kresel boyutu zerinde durulmutur. Ayrca, Suriye-Trkiye ilikilerinin genel seyri ve isyan srecinin iki lke ilikilerindeki etkisi incelenmitir.
Muhittin Atamann hazrlad raporda, Suriyenin d politikas ve Arap isyanlarnn Suriye cephesi, i ve d taraflar ve aktrleri itibariyle ele alnyor.
toplumsal ve siyasal deiimin kendi lkelerinde de yaanmasn istemenin ve mreffeh ve zgr bir toplum oluturma talebinin sonucunda patlak vermitir. Yllarn birikimiyle gerekli artlar byk lde olumu, sadece bir kvlcm bekleniyordu; Tunusta hayatna kyan gen mhendis de beklenen kvlcm akm ve isyan ateini yakmtr. Ksa srede dier Arap lkelerine yaylan isyan atei Mart ay ortalarnda Trkiyenin en yakn komusu Suriyeye de sramtr. Baas Partisinin iktidara geldii 1963ten beri olaanst hal kanunlaryla ynetilen Suriye, Mart aynda balayan protesto gsterileriyle birlikte youn bir biimde deiim ve normalleme sanclar ekmeye balamtr. Ancak gvenlik glerinin sadece protestoculara deil btn muhalif gruplara ynelik kontrolsz iddet kullanm, gstericilerin ise srarla ynetim ve rejim deiiklii talep etmeleri bu srecin kolay gemeyeceini gstermektedir. Bear Esed d mdahale ihtimalinden korkmasayd, 1982de babasnn Hamada muhalif gruplara ynelik katliamna benzer bir tutum taknmaktan ekinmeyeceini gstermektedir. lkedeki siyasi ve toplumsal dengeler ile ekonomik yapnn sorunlu olmas yannda blgesel ve uluslararas konjonktrn de Suriyedeki deiim ve normalleme srecine katk yap(a)mad dikkate alndnda lkedeki kaotik ortamn bir sre daha blge ve dnya gndemini igal etmeye devam edecei sylenebilir. Dier Ortadou lkelerinde olduu gibi bamsz bir Suriyede daima belirgin bir Bat kartl olagelmitir. Bu kartlk hem Batnn smrge tarihinden hem de Batl lkelerin blgedeki aznlklara (Filistinde Yahudilere, Msrda Kptilere, Lbnanda Marunilere ve Suriyede Nusayrilere) destek vermesinden kaynaklanmaktadr. Hem toplumsal hem de siyasal balamda gelien bu Bat kartlna ramen Suriyedeki sekler
SONU | 19. yzyldan itibaren Batl lkelerin siyasi, askeri, ekonomik ve kltrel mdahaleleriyle ekillenen Ortadouda son zamanlarda meydana gelen gelimeler, blge halklarnn kendilerine yabanc siyasal sistemlerden ve halka ramen lkeyi yneten sekinlerden (kurtarclardan) kurtulma mcadelesi olarak okunabilir. Avrupal igalci ve smrgecilere kar yrtlen halk direnilerinin ncln yaparak bamszlk sonrasnda iktidara gelen sekinler, kurduklar otoriter ve totaliter rejimlerle eski igalci ve smrgecilerin de desteini alarak halka ramen lkelerini sekler, jakoben, ulusu ve Batc bir zihniyetle ynetmi ve toplumsal, ekonomik ve siyasal sorunlara neden olmular. Ortadou blgesinin 20. yzyl tarihi devletlerin smrgecilere kar, bugnn gndemi ise halklarn yneticilerine kar kendi kaderini tayin etme hakk iin mcadele etmesidir. Sadece yabanc igalinden deil, ayn zamanda kurtarclardan da kurtulmak anlamna gelen bir vurgu fark sz konusudur. Bu taleplerle balayan Arap halknn isyan, Trkiyede AK Parti dneminde gerekleen ekonomik,
224 | NSAN 2012
ve milliyeti aznlk Baas/Nusayri rejimi Batl lkelerin desteiyle kurulmu ve muhafaza edilmitir. Bat tarafndan desteklenen bir rejim, i siyasette Bat kartln tketerek otoriter rejimini devam ettirebilmitir. Belki de bu d bamllktan dolay i siyasette hogrsz, korkutucu ve baskc bir yol izleyen Baas rejimi, iktidarn devam ettirebilmek iin d politikada grece esnek ve pragmatik bir siyaset izlemitir. Suriyedeki Baas rejimi, Avrupal smrgeci devletlerin terk etmek zorunda kaldklar smrgelerdeki etkilerini devam ettirmek ve karlarn korumak iin lkedeki aznlklar krlgan bir ortamda iktidara getirerek onlar kendilerine baml tutmann en tipik rneklerinden birini oluturmaktadr. Nusayriler Baas ncesi dnemde de Franszlar tarafndan siyaseten kayrlm, orduya alnm ve onlar Snni sekinlere baml olmaktan kurtararak Fransaya bal getirmilerdi. Gnmzde de durum ok deimi deildir. Dolaysyla, Baas rejimine kar gelien liberal veya slami muhalefette istisnalar dnda Nusayri gruplar grmek pek mmkn deildir. Bugnlerde lkenin hemen her kesine yaylan protesto gsterilerinde de Nusayriler geni tabanla yer almamaktadrlar. Suriye rejiminin ana gndem maddesi siyasal istikrar ve ekonomik kalknma projeleri olmas gerekirken halktan kopuk aznlk rejiminin varln devam ettirme endiesi lkede reformlarn yaplmasna engel olmutur. Deiim ihtiyacna ramen Suriyedeki Baas rejimi, Nusayri aznln karlarn ulusal kar olarak tanmlamaya devam edince, Arap isyanlar lkedeki muhalif kesimleri motive etmi ve Esed rejiminin devrilmesi iin harekete geirmitir. Yllar nce komusu Trkiye, lkedeki reform ihtiyacn grerek Esed ynetiminden deiim srecini balatmasn istemi, ancak bu talebinin gerekletirilmesinde baarl olamamtr.
Suriye, rann aksine diplomasiyi ne karan tutumuna ramen ABD ile ilikilerinde bir normalleme salayamamtr. Bunun temel nedenlerinin banda srailin gvenliinin Amerikan d politikasnn temel blgesel amac olmasdr. Dier bir ifadeyle, SuriyeABD ilikilerinin kt bir seyir izlemesinin balca nedeni Suriyenin srail politikas ile ran bata olmak zere Bat kart glere verdii destek olmutur. Aslnda ranla karlatrldnda ABDnin Suriyeye ynelik ulusal bir politikasnn olmad da sylenebilir. nk ynetimden bazlar srailin beklentileri dorultusunda Suriyenin cezalandrlmasn savunurken bazlar ise Suriye ile ilikilerine devam etmektedirler. Ancak son isyan dalgas srasnda Esed Ynetiminin halkna kar ar iddet kullanmas mevcut kredisini bitirmi ve ABD Ynetimi genel manada lkede bir rejim deiiklii iin abalarn arttrmtr. ABD ile ABnin gerek manada rejim deiikliinden yana tavr koymas er ya da ge bunun gerekleecei anlamna gelecei iddia edilebilir. Snni Araplarn youn olarak yaadklar yerlerin her geen gn isyana daha gl destek verdii dikkate alndnda Esed rejimine ynelik isyan dalgasnn yaylarak devam etmesi kuvvetle muhtemeldir. Rejim deiikliinin i dinamiklerle gereklemesini isteyen Batl lkeler de etkili ve rgtl bir muhalefetin olmad Suriyedeki olaylarn iddet dozunun artmasndan endie etmektedir. Bundan dolay en ksa zamanda Trkiye ve Krfez lkeleri gibi blgesel glerle AB ve ABD gibi kresel Batl glerin dolayl desteiyle muhalefetin glendirilerek ve rejimin uluslararas destei kesilerek rejim deiikliinin gereklemesini salanmaldr. ncelikle muhalif gruplarn rejime kar siyasi, ekonomik ve askeri her yntemi kullanma imkanna sahip olmadan lkedeki olaylarn durmas veya sonulanmas mmkn grnmemektedir. Bunun salanabilmesi
iin de siyasal, diplomatik ve ekonomik bask mekanizmalar kullanlarak Esed Ynetimi zayflatlmaldr. zellikle Esed Ynetiminin en byk zaaf olan ekonomik yaptrmlarn sk bir biimde uygulanmas byk nem tamaktadr. zellikle uzun sredir Baas Rejimine destek kan Snni i evrelerinin Esede desteklerini kesmesi rejimin sona erebilmesi iin hayati bir neme sahiptir. Bugn itibariyle, Arap Birlii bata olmak zere d glerin mdahale etmeye balad Suriye krizine kar Suriye halknn genel bir mitsizlii gze arpmaktadr. Bazlar Baas Rejiminin iktidarn devam ettireceini, bazlar da devam eden kaosun uzun sre devam edeceini, baka bir grup ise lkelerinin Libya gibi blnerek sekteryen atma iine gireceini dnmektedir. Suriyenin ksa sre iinde bu krizi atlatarak istikrarl ve demokratik bir ynetim kurulacan d-
nenlerin says maalesef fazla deildir. Suriyedeki olaylarn bir i ve/ya blgesel savaa dnmemesi iin de Baas rejiminin yanda ile kart olan blgesel ve kresel gler arasnda bir uzlamann gereklemesi gerekir. zellikle hem Esed Rejiminin yklmasnda hem de Esed sonras ynetimin meruiyetinin ve istikrarnn salanmasndaki en etkili faktrlerden biri Krfez lkelerinin ekonomik ve medya gcdr. Bu yzden, en etkili Arapa gazeteleri ve uydu haber kanallar denetiminde bulunduran Katar gibi Krfez lkelerinin olaylara bak hayati nemi haizdir. Baas rejiminin yklmas daha ok d glerin tavrna ve mdahalesine, yeni rejimin istikrara kavumas ise daha ok kozmopolit bir toplumsal yapya sahip olan Suriyenin ierdeki aktrlerine, zellikle ounluu temsil ettii dnlen hvann gelecee dair yaklamna ve dier Arap lkelerinin Suriyeye baklarna baldr.
226 | NSAN 2012
Trkiye-Suriye ilikileri
Uzun ortak snrlara sahip ve kriz ncesi ilikileri hzla derinlemeye balayan iki komu lke olan Trkiye ile Suriyenin orta ve uzun vadede ulusal, blgesel ve kresel konularda ibirlii yapmalar dnda bir seenekleri yoktur. Gnmzn karmak ve kresellemi dnyasnda ortak frsat ve sorunlarla kar karya kalan Trkiye ile Suriye arasndaki ilikilerin, blgesel bar ve istikrarn salanmas ve ulusal karlarn maksimize edilebilmesi iin arzi ve konjonktrel faktrlerin etkili olduu atmac durumundan kurtulmas gerekmektedir. Suriyedeki gsterilerin baarl olmas durumunda iktidara nfusun ounluunu oluturan demokratik bir iktidarn gelmesi halinde iki lke ilikilerinin daha ksa srede gelimesi kuvvetle muhtemeldir. Nfusun ounluunu Mslmanlarn oluturduu, ekonomik gelime ve refah dzeyinin artt demokratik bir Trkiye tecrbesinin Suriyedeki siyasal aktrler tarafndan benimsenmesinin, ierdii oulculuk anlay ve esnek yaps dolaysyla blgesel bar ve istikrarn salanmasnda nemli bir rol oynamas beklenmektedir. Unutulmamaldr ki Suriye gibi ok etnikli ve paral bir toplumsal ve siyasal yapda birliin salanmas ancak farkllklarn kabul ve tahamml ile mmkndr.
Arap dnyasnda etkili olmada ibirlii yaplmas gereken bir lke olan Suriyeyi yannda tutma konusunda ran ile Trkiye arasnda nemli bir rekabet yaanmaktadr, gelecekte de bu rekabet ilikisi devam edecektir. Arap sokann sevgisini kazanan ve Filistin Sorunu bata olmak zere blgesel sorunlarda inisiyatif almaya balayan Trkiyenin demokratik siyasal ve liberal ekonomik sistemi, blge halklar ve sekinleri tarafndan ran sylemine alternatif bir model olarak takdir grmtr. Bu da ran devriminin blgedeki etkisinin azalmasna neden olmutur. randan farkl bir yol izleyen Trkiye, Arap sokanda elde ettii gveni Suriyede de kullanarak, dolaysyla uluslararas yaptrmlara ve muhalif gruplarn lkesinde barnmalarna destek vererek korumak durumunda kalmtr. Gelinen noktada Trkiye, Irak krizinde olduu gibi, Suriye krizinde de farkl siyasal ve toplumsal kesimlerle diyalog iinde kalarak lke iindeki dengelerde aranan bir hakem konumuna ykselmeye almaldr. AK Parti Hkmetleri dneminde zellikle Ortadou blgesinde reelpolitik ile moralpolitik arasnda bir denge salamaya alan Trkiye, blgedeki konjonktr doru okuyarak blgesel rejimlerin iddet ieren davranlarn terk etmelerini ve gvenlik-zgrlk dengesinin korunmasn salamaldr
Quo Vadis? Regional Perspectives on the Syrian Crisis

Roundtable | KAYHAN BARZEGAR, CENGIZ ANDAR, MER ELIK, NAJIB GHADBIAN, EMILE HOKAYEM, MARGARETE KLEIN, BASSMA KODMANI, TALIP KKCAN, BASHEER NAFI, SEDAT NAL, TAHA ZHAN, VENIAMIN POPOV, UFUK ULUTA | 3 Nisan 2012
What are the internal and external dynamics of the conflict in Syria? What are the capabilities and limits of the Syrian opposition? Has the international community met its responsibilities regarding Syria? What is the human cost of the crisis in Syria? What options are left for Syria? Participants from Syria, Turkey, Russia, Iran, the United States, Bahrain, Germany, and the United Kingdom discussed the ongoing stalemate in Syria at the SETA Round Table on April 3rd, 2012 in Ankara. Held in the immediate aftermath of the Friends of Syria Conference in Istanbul, the SETA Round Table brought regional perspectives and facilitated a timely and scholarly discussion on the Syrian crisis. Many of the participants stated that the crisis in Syria ceased to be a domestic issue and became a regional and even an international crisis. Members of the Syrian National Council put forward capabilities and limits of the council, and urged the international community to take bolder steps, not necessarily militaristic, against the Assad regime. Although participants uttered their pessimism about the Annan Plan, they also agreed cautiously that one should still give it a chance. The round table underlined the significance of Russia and Iran in the Syrian crisis, while highlighting the inefficiency of regional and international organizations.
Egypts Hosni Mubarak and Libyas Muammar Qaddafi and placing many others in jeopardy. The Syrian regime of Bashar Assad was the latest flashpoint of the Arab uprisings, and the first in Turkeys immediate neighborhood. Many of the conference participants agreed that the end of minority rule in the Middle East is fast approaching. It would be incorrect to view changes in the Arab World as isolated developments; rather, they are interrelated, trigg ering one another. Still, the speed with which the revolutions reached Syria surprised many scholars. As the Syrian opposition still struggles to oust the regime, there is widespread agreement that the issue is no longer exclusively a domestic one. With the involvement of various regional and international actors, the crisis has become international in scope. Two factors were responsible for this evolution. First, major human rights violations and Assad regime brutality shifted the debate toward international humanitarian intervention. Second, the strategic importance of Syria to many parties has turned the conflict into a proxy-war between regional and international actors, with many countries looking to protect their own interests. The Syrian oppositions difficulty in overcoming internal divisions has complicated resolution of the Syrian crisis. Though the Syrian National Council (SNC) managed to unify the Syrian opposition for the Friends of Syria conference on April 1st in Istanbul, the SNC has not succeeded in bringing the Syrian armed opposition under its full control. Moreover, Kurdish groups remain outside the common vision proposed by the SNC
SUMMARY
The demonstrations which broke out in Tunisia in December 2010 turned into a wave of popular uprisings. These uprisings spread from one country to the next, unseating the decadesold regimes of Tunisias Zine El Abidine Ben Ali,
228 | NSAN 2012
in Istanbul meeting. Despite the SNCs progress, the appereance of fragmentation discourages support from the international community. With Iran and Russia lending their full support to the Assad regime, and with the West immersed in domestic issues and upcoming elections, the Syrian people have been abandoned. The Annan Plan has done little to raise hopes that the crisis may be resolved through intra-Syrian dialogue. Despite the fact that most conference participants stressed the need to support the Annan Plan, the common view is that the Annan Plan is subject to interpretaton. The SNC stresses the full implementation of the plans first stages (the secession of the killings, the withdrawal of military and security forces, the release of prisoners, humanitarian aid, the right to demonstrate) before proceeding with the political process. That dialogue can only begin after Assad transfers his power to the vice president. However, the Assad regime denies the SNCs legitimacy as a dialogue partner. Thus, the likelihood that the Annan Plan succeeds is small. Discussion focused on what might happen if the Annan Plan failed. Many of the participants supported regionally-focused solutions, and also stated that Turkeys role isand will continue to bevital.
SPEAKERS Kayhan Barzegar, Institute for Middle East Strategic Studies, Iran Cengiz andar, Radikal Daily, Turkey mer elik, Deputy Chairman of the AK Party in Charge of Foreign Affairs, Turkey
Najib Ghadbian, Syrian National Council, Syria Emile Hokayem, The International Institute for Strategic Studies, Bahrain Margarete Klein, German Institute for International and Security Studies (SWP), Germany Bassma Kodmani, Syrian National Council, Syria Talip Kkcan, SETA Foundation, Turkey Basheer Nafi, Al Jazeera Center for Studies, United Kingdom Sedat nal, Ministry of Foreign Relations, Turkey Taha zhan, SETA Foundation, Turkey Veniamin Popov, Centre of the Partnership of Civilizations, Russia Ufuk Uluta, SETA Foundation, Turkey PARTICIPANTS Yasin Aktay, Institute of Strategic Thinking, Turkey Muhittin Ataman, Abant Izzet Baysal University, Turkey Levent Batrk, SETA Foundation, Turkey Selin Blme, SETA Foundation, Turkey Mete ubuku, NTV Channel, Turkey Burhanettin Duran, Istanbul Sehir University, Turkey Sleyman Elik, Medeniyet University, Turkey Hatem Ete, SETA Foundation, Turkey Michael Wahid Hanna, The Century Foundation, USA Cemalettin Haimi, Public Diplomacy Office of Prime Ministry, Turkey Erat Hrmzl, Advisor to the President on Middle East, Presidency, Turkey Hasan Kanbolat, Center for Middle Eastern Strategic Studies, Turkey Khaled Khoja, Syrian National Council, Turkey Suat Knklolu, Center for Strategic Communication (STRATM), Turkey Fyodor Lukyanov, Russia in Global Affairs, Russia Murat Mercan, Turkish Ministry of Energy and Natural Resources, Turkey Metin Mutanolu, Al Jazeera Turk, Turkey Obeida Nahas, Syrian National Council, Syria Mesut zcan, Center for Strategic Research, Ministry of Foreign Affairs, Turkey Bayram Sinkaya, Yildirim Beyazit University, Turkey Mehmet Tekeliolu, Member of Parliament, Turkey Mohammed Walid, Syrian National Council, Syria Youssef Yaghmour, Syrian National Council, Syria Nuh Ylmaz, Marmara University, Turkey Abdulhalim Zeydan, GDP Institute, Egypt
SURIYE SORUNU SETADA TARTIILDI

SETA, uluslararas katlml bir toplantya ev sahiplii yapt. Birok nemli ismin yer ald panelde Suriye meselesi ok ynl olarak ele alnd. SETA Bakan Taha zhann moderatrln yapt Quo Vadis? Regional Perspectives on the Syrian Crisis (Quo Vadis?: Suriye Krizinde Blgesel Perspektifler) adl panele Suriye Ulusal Konseyi yesi Bessma Kodmani, Moscow State Institute of International Relations direktr Veniamin Popov, randaki Stratejik Aratrmalar Merkezi aratrmacs Kayhan Barzegar ve El Cezire Aratrma Merkezi aratrmacs Basheer Nafi katld. Panelin ana konusunu 1 Nisanda yaplan Suriyenin Dostlar stanbul toplants, Suriye Ulusal Konseyi, Rusya ve rann Suriye krizine bak as ile krizin blgesel etkileri oluturdu.
tn ifade eden Kodmani, uluslararas toplumun Suriye Ulusal Konseyini muhatap olarak tanmasn nemli bir adm olarak nitelendirdi. Kodmani ayrca, Suriye konusunda u anki nceliin insani yardm olmas gerektiini, imdiye dek ulatrlan yardmlarn yetersiz kaldn ve bu durumun Suriye halknda terkedilmilik hissi yarattn ifade etti. Suriye rejiminin halka ayrlklk yaparak iddet uyguladn belirten Kodmani, zgr Suriye Ordusunun bir ok grubun kulland bir isim olduunu, iyice organize olmu bir yapdan sz etmenin mmkn olmadn ifade etti. Kodmani ayrca, halk ierisinde militanlamann daha sonradan yeniden yaplandrma aamasn zorlatracan, dolaysyla Suriyede bir an nce geici hkmetin de kurulabilecei bir gvenlik blgesinin kurulmas gerektiini dile getirdi. Son olarak Suriye Ulusal Konseyinin Annan Planna destek verdiini aklayan Kodmani, ilk etapta plann ilk drt maddesinin uygulanmas gerektiini, beinci ve altnc maddenin bir sonraki aama olduunu syleyerek bu plandaki aamalarn sralamasnn nemli olduuna vurgu yapt.
KODMANI: SURIYE KONUSUNDA NCELIK NSANI YARDIM OLMALI

Suriye Ulusal Konseyi yesi Bessma Kodmani, 1 Nisanda stanbulda ikincisi dzenlenen Suriyenin Dostlar Konferans iin birok lkeyle birlikte altklarn ve Trkiyenin desteinin ok byk olduunu ifade ederek farkl ideolojilere sahip Suriye muhaliflerinin ortak bir vizyon gelitirmesinde Trkiyenin katks byktr dedi. Yeni Suriyenin hibir lkeyi ya da lkeler birliini ayrcalkl ortak olarak grmeyeceini belirten Kodmani, yeni Suriyenin Trkiyedeki sfr sorun politikasna benzer olarak sfr dman politikas uygulayacan syledi. Suriye Ulusal Konseyinin bir takm rgtsel eikleri amas gerektiini fakat Konseyin farkl fikirlere sahip yelerinin hepsinin ayn vizyonu payla-
POPOV: SURIYEDEKI BIR SAVA TM BLGE IN BIR TEHDIT

Kodmaniden sonra sz alan Moscow State Institute of International Relations direktr Veniamin Popov 21. Yzylda etnik, ayrlk ve dini atmalarn baskyla zlemeyeceini syledi. Bu balamda ABDnin Irak ve Afganistan igali ile en son Libyaya yaplan operasyonun sonularn olumsuz birer rnek olarak veren Popov, Suriye meselesinde Rusyann uluslararas hu-
230 | NSAN 2012
kuku desteklediini syledi. Suriyenin Annan Plann kabul ettiini hatrlatan Popov, bundan sonra muhalefetin tavrnn belirleyeci olacan ifade etti. Medvedevin Annan Plannn Suriye konusunda son ans olduu ynndeki aklamalarna deinen Popov, bir sava balatmak ok kolaydr, ama bu sava bitirmek ise ok zordur diyerek grmelere alternatifin ancak i sava ve trajedi olduunu syledi. Suriyede yaanacak bir i savan btn blge iin bir tehdit olduunu belirten Popov, Trkiye ile Bat lkelerinin tamamen muhalefetten yana bir tavr sergilemelerinin rejim ile muhalefet arasnda yaplacak grmelerin baarszla mahkum olmasna neden olacan ifade etti.
NAFI: ULUSLARARASI TOPLUM ULUSLARARASI HUKUKA TAAT ETMIYOR

Panelde en son sz alan El Cezire Aratrma Merkezi aratrmacs Basheer Nafi, Suriye meselesini tartrken Snni Arap uyann, Rusya ve ran faktr ile bu meseleye dahil olan btn partilerin strateji eksikliinin gz nnde bulundurulmas gerektiini syledi. Arap lkelerindeki ayaklanmalara yol aan sreci Birinci Dnya Savandan sonra Arap lkelerinde siyasi ya da sosyal anlamda aznlk rejimlerinin tesis edilmi olmasna balayan Nafi, Suriye meselesinin Rusya asndan uluslararas konumunu yeniden ina etmek iin bir hediye olduunu ifade etti. Nafi ayrca, uluslararas toplumun uluslararas hukuka itaat etmediklerini ve uluslararas hukuku kendi istekleri dorultusunda kullandklarn syledi.
BARZEGAR: RAN, BATILI LKELERIN MDAHALESINE KARI

rann Stratejik Aratrmalar Merkezi aratrmacs Kayhan Barzegar yapt konumada rann genel itibariyle Arap lkelerinde yaanan deiime olan bak as, Suriyede yaanan krize olan bak as ile bu srete Trkiye-ran ilikilerinin durumunu ele ald. Arap lkelerinde yaanan deiimin ran asndan anlamlarndan birinin blgedeki ran korkusunun alma ihtimalinin domu olmas olduunu syleyen Barzegar, Suriye meselesinin uluslararas aktrler tarafndan rana balandnn ve Suriyenin kaybetmesi, rann kaybetmesine neden olur gibi yanl bir bak asnn bulunduunu ifade etti. rann Batl lkelerin mdahalesine tamamen kar olduunu ve bu meselenin blge ierisinde zlmesi gerektiini belirten Barzegar, ran ve Trkiyenin yaknlamasnn Suriye meselesinin zlmesinde nemli bir katks olacan syledi.
Suriye Mitleri ve Klieler

Yorum | TAHA ZHAN | 14 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
ABD ve Bat, Esad rejiminin yklmasn istiyor. Retorii bir kenara brakacak olursak, bir yldr Suriyede yaananlar bizlere ABD ve Batnn Suriyede ak ekilde rejim deiiklii istediini gsteren fiili bir admlar olduunu sylemiyor. Otuz yllk Camp David Dzeninin yklmaya balamasyla, ABD yeni jeopolitik sreci ynetmek iin zamana ihtiya duymaktadr. Blgede ard ardna ykselen isyan dalgas, ABDnin hem kapasite sorunu yaamasn hem de sreci zenle planlamasn engellemektedir. Bir taraftan yeni elitler ve aktrlerle konumann ve anlamann yolunu aramakta; dier taraftan ABD ile halklar arasndaki kuklalarn ortadan kalmasyla, isyan dalgasnn dorudan muhatab olmasnn krizini ynetmeye almaktadr. ABD yeni jeopolitiini ina etmeye alrken, dier yandan da srailin eski Ortadouya ait sylem, talep ve basklar altnda yol bulmaya almaktadr. ABD, tpk Msrda Mbareksiz bir Mbarekizm arzulad gibi Suriyede ise zayflam bir Esad grmek istemektedir. Ama sre aksini zorlamaktadr. ABDnin nmzdeki srete ak bir ekilde tavr deitirmesi de yine kanl srecin bir zorlamasyla mmkn olacaktr.
232 | NSAN 2012
Suriye krizi btn Ortadouyu atee verebilecek byklktedir. Dolaysyla kriz ok hassas bir ekilde ele alnmaldr. Dorudur, Suriyenin ilk bakta Ortadounun birok krizini iinde barndrdn sylemek mmkndr. Muhtemel bir askeri mdahale sadece Suriyeye mdahale anlamna gelmemektedir. Suriye zerinden hesaplamalarn srdrmek isteyen veya var olmaya alan birok aktre mdahale anlamna gelecektir. Lakin yaanmas muhtemel gelimelerin btn Ortadouyu atee verecek gelimeler olaca tezi, ok abartl bir kehanetten teye gitmemektedir. Yzyllardr birbiriyle savamam; daha nemlisi btn jeopolitiklerini savamama zerine kurmu olan aktrlerin, Suriye zerinden ilk admlarnn sava olacan sylemek sadece ii bo korkutma taktiinden baka bir ey deildir. Mezhepi gerilimler elbette tehlikelidir ve ynetmesi zordur. Ama Irak zerinden kmayan byk sava, nfusun ezici ounluunun bir mezhepten olduu Suriyede kuvvetli bir ihtimal deildir. Bu elbette blgesel gerilim olmayaca anlamna gelmiyor. Bu savan taraflar olduu farz edilen devletlerin tarihsel tecrbesi de felaket kehanetlerini boa karmaktadr.
syan bahane edilerek Batl (ve srailin istedii) bir d mdahale yaplmak istenmektedir. Bu sylem, ilgin bir ekilde, yllardr, Suriye Baas rejiminin organik bir paras haline gelmi olan Rusya ve ran tarafndan dillendirilmektedir. Halihazrda Suriyeye dorudan dardan mdahil olan bu iki devletin mezkr tezleri Batnn her hangi bir mdahale isteksizlii ile oktan nesh edilmi durumdadr. Bu ynyle bakldnda, Rusya ve rann neticeleri itibariyle Batdan daha farkl bir pozisyonda olduklar da sorgulamaya muhtatr. Bir kamp Esad knayarak, dier kamp ise aktan destek olarak Baas rejiminin varlnn devam etmesini salamaktalar. Suriyede Esad rejimi devrilerek direni (hatt) krlmak istenmektedir. Burada direni hattndan kast, sraile kar mcadele veren rgtlerdir. Filistin mcadelesine slam dnyasndan, zellikle de Arap dnyasndan verilen destein din, mezhep ve ideolojik eilimlerden bamsz olduunu unutmamak gerekiyor. Msr Hristiyanlarn da, Irak iilerini de, ran ve Suudi devletini de, Lbnandaki farkllklar da anlamsz klan bir destekten bahsediyoruz. Yani, Esad rejiminin karakteriyle Filistin devletine verdii destek arasnda anlaml bir iliki bulunmamaktadr. Aksine blgedeki btn diktatrlkler iin Filistin en kestirmeden meruiyet kazanma aracdr. Ayrca direni hatt iddiasnn ktnn en basit gstergesi Hamasn Baas katliamlar karnda Suriyeyi terk etmesidir. srail direni hattnn krlmas iin Esaddan kurtulmak istemektedir. srail, Camp David Dzeninin kalbi olan Msrda statkonun deimesini ne kadar istediyse, ayn dzenin kollarndan olan Suriye rejiminin deimesini de o kadar arzulamaktadr. Hamasn terk etmek zorunda kald her yer sraile daha yakn, direni eksenine daha uzaktr.
Suriyeye mdahale, Batnn rana kar yaplacak ncl bir mdahalesidir. Bu olduka ilgin analojinin sahada hibir karl bulunmamaktadr. rann yakn ilikide olduu ve destekledii her aktre ncl mdahale olacan iddia etmek tutarl bir yaklam deildir. ncelikle rana bir mdahale yaplaca kehanetine yaslanan bu varsaym bugne kadar medyatik birka kprtmenin ve srailin klarndan baka bir temele yaslanmamaktadr. zellikle ABDnin seim ylna denk gelmesinden dolay gndemde tutulan ran nkleer meselesi hem ran hem de ABDyi poplist bir ekilde tatmin eden siyasal bir ksr dngye dnm durumdadr. Bu ksr dngden ilk kacak eyin rana bir mdahale olaca sadece bir speklasyondan ibarettir. Ayrca, yukardaki iddia, rana yaplacak bir mdahalede Suriyenin sreci derinden etkileyecek bir aktr olduu anlamna gelir ki, Baas rejiminin ne siyasal ne de askeri gc bu lekte deildir. Benzer bir ekilde, Irakta, ran etkisine rza gsteren ABDnin, Maliki ynetimini unutup Suriyeye odaklanmas da izaha muhtatr.
Suriye krizi btn Ortadouyu atee verebilecek byklktedir. Dolaysyla kriz ok hassas bir ekilde ele alnmaldr.
Baas sonras kaos olacak, aznlklar katledilecek ve lke i savaa srklenecek. ncelikle bu trden yaklamlar bugn yaanan katliamlar gizlemek adna gelecekteki muhtemel felaketlerden bahsetmektedirler. eteye dnm mezhepi bir aile devletiBlgesel ve Kresel Aktrlerin atma Alan: Suriye | 233
nin on yllardr kurduu arpk sosyal ve siyasal dzeni grmeyip, mezkr rejim sonras sosyal harmoniyi sorgulamann ucuz bir maniplasyondan te anlam bulunmamaktadr. Trkiye, Bat adna Suriye bataklna ekilmek isteniyor. Bu yaklam en temelde, blgemizde yaanan gelimeleri, halklarn iradesini yok sayarak, neredeyse tamamn yerli bir oryantalizmle Batya atfetmektedir. znde derin bir komploculua ve zgvensizlie yaslanan
bu yaklam tarz, Trkiyenin iradesini yok saymaktadr. Benzer bir yaklam tarz Irak igali iin tezkerenin reddi karsnda aa kmt. Bu tezin sahipleri arlkl olarak bir tercme ve komplo faaliyeti neticesinde Trkiyenin bugne kadar att ve ataca her trl adm baka lkelerin bakentlerinden okuma alkanlna sahipler. Batnn, zellikle de srailin Trkiyenin Suriyeye mdahil olmasn arzuladn iddia etmenin izaha muhta bir komplodan te bir anlam bulunmamaktadr
234 | NSAN 2012
Suriye Krizi ve nsan Haklar

Panel | TALP KKCAN, WALID SAFFOUR, NADIM HOURY, CENGZ ANDAR | 26 Nisan 2012 SETA, uluslararas temsilcilerin katld bir panele ev sahiplii yapt. Panelde Suriyedeki sistematik insan haklar ihlalleri, bu ihlallerin Suriye halk zerindeki etkileri ve Suriyeden komu lkelere doru giderek artan g konular tartld ve krizin zmne ilikin nerilerde bulunuldu. SETA D Politika Direktr Talip Kkcann moderatrlnde gerekleen Suriye Krizi ve nsan Haklar balkl panele Suriye nsan Haklar Komitesi (SHRC) Bakan Walid Saffour, nsan Haklar zleme rgt Bakan Yardmcs ve Ortadou ve Kuzey Afrika Sorumlusu Nadim Houry ile Gazeteci-Yazar Cengiz andar konumac olarak katld. ye maruz kaldn belirterek, Suriyeli yetkililerin insanlar sokak ortasnda, evlerine baskn yaparak veya dverek ldrmek suretiyle yasal olarak yargsz infaz yaptn ve cinayet ilediklerini syledi. Saffour, lmlerin en az 10 kat yaralnn olduunu, yaklak 30 bin kiinin kalc sakatlkla yaamaya devam ettiini belirtti.
SAFFOUR: SURYEDE 14 BN 709 K LDRLD

1986dan bu yana ayn greve devam eden Suriye nsan Haklar Komitesi (SHRC) Bakan Walid Saffour, Suriyedeki krizi balatan kvlcmn duvarlara grafiti yapan 15 ocuun tutuklanmas olduunu belirterek, durumun bandan bu yana insan haklarnn ihlal edildiinin altn izdi. Saffour, kaytlara gre 21 Nisan 2012 itibariyle %94 erkek ve %6s kadn olmak zere toplam 14.709 kiinin ldrldn syledi. Suriyeli olan Saffour, zamannda kendisinin de ikence-
YARALILARIN HASTANEYE GTMES SU

Yarallarn hastaneye gitmesinin su olarak grldnn altn izen Saffour, kamu hastanelerinde tbbi grevlilerin rejimin gz gibi hareket etmesine ve bunun yarallarn tedavisini zorlatrdna dikkat ekti. ocuklarn ldrlmesi ve tutuklanmasna ilikin olarak Waled Saffour, zellikle bombardmanlar sonrasnda ocuklarn ounda hemen alama eilimi, altna karma bozukluu ve iddete eilim gzlemlediklerini belirtti. Saffour, son olarak hapishanelerdeki ikencelere dikkat ekti ve 1960dan bu yana Suriye hapishanelerinde ou sebepsiz tutuklanan insanlara sistematik ve rutin ikencelerin yapldn, toplamda 38 tane ikence ynetiminin tespit edildiini syledi. Waled Saffour, hukukta yargsz infaz olarak tanmlanan bu durum bir sava suudur ve
sorumlular uluslararas ceza mahkemelerinde yarglanmaldr dedi.
HOURY: SURYE KRZ BR NSAN HAKLARI KRZDR

nsan Haklar zleme rgt Bakan Yardmcs ve Ortadou ve Kuzey Afrika Sorumlusu Nadim Houry, Suriye krizini bir insan haklar krizi olarak tanmlad ve bildiklerimizin sadece buzdann tepesi olduunu belirtti. Houry, bunun temel sebebinin Suriye hkmetinin olaylarn izlenmesine izin vermemesi, bilgiye ulamann ve doruluunu snamann zorluu olduunu syledi. Resmi olarak Suriyeye girmelerinin yasak olduunun altn izen Houry, snra ekipler yerletirip, kamaya alanlarn hikyelerini dinleyerek ve son teknolojiler yardmyla bilgiye ulamaya alyoruz dedi. Houry, bilgilerin hukuka uygun olarak doruluunu onaylamak iin ieriden iletiimde olduklar baz insanlara dantklarn, videolar eken kiileri tespit ettiklerini ve mmkn olduunca ok insana sorarak onay aldklarn ifade etti. 1980lerde olduu gibi Saha mahkemelerinin kurularak insanlarn yarglandn ve ounlukla idamla cezalandrldn syleyen Houry, 1 milyon insann da yerlerini terk etmeye zorlandn syledi. Cezalarn hesap verilebilir olmas iin hikyelerin toplanarak, emir komuta zincirinin karlmas gerektiinin altn izen Houry, uygulamalarn sorumlularnn bulmalyz dedi. Houry ayrca
uluslararas toplumun Suriye krizini kendi haline brakmayarak bamsz insan haklar rgtlerinin ve gzlemcilerin Suriyeye girmesi iin bask yapmas gerekmektedir dedi.
ANDAR: SURYEDE NSAN FELAKET YAANIYOR

Gazeteci Cengiz andar tarihsel olarak dnmn sembol olan bireylere dikkat ekti ve Tunusta ayaklanmay balatan Muhammed Buazizi gibi Suriyede de nce ortadan kaybolup sonra ailesine l olarak teslim edilen 13 yandaki Hamza El Hatipin ve ses telleri kesilerek, dizleri krlarak Asi Nehrine atlan brahim Kau var dedi. Bu kiileri ldrerek rejimin Sessiz durun, diz kn ve banz ein mesaj verdiini ifade eden andar, Suriyede bir insani felaket durumu yaanyor dedi. Ufak katliamlar serisi olarak balayan ldrmelerin, ok byk rakamlara ulatn ve maalesef insanlarn buna alarak tepkisizletiini belirtti. Cengiz andar, hanedanlk rejimi, muhaberat, ordu ve Baas Partisi olmak zere drt stun zerine ina edilen Esed rejiminin reforme edilemez ve iten evrilemez olduunu savundu ve dolaysyla Yugoslavyada olduu gibi Suriyede de uluslararas bir insani mdahalenin uygulanabilir olmas gerektiini belirtti. andar, insani felaket varsa devletlerin i ilerine karlmaz kanunu geersiz saylmal ve bu insanlk suunu ileyenler uluslararas ceza mahkemelerinde yarglanmaldr dedi.
236 | NSAN 2012
Russian UNSC Vote for Sale?

Yorum | TAHA ZHAN | 27 Nisan 2012 | Hurriyet Daily News
The massacres and the Baath dictatorship going on for decades have turned into a few minor details in the face of the geopolitical discussions. Just for this reason, what has been lived in Syrian geopolitical calculations disguised by morals, geostrategic plans disguised by principles has turned into a trial for the entire region at the cost of the Syrian people. I used similar sentences in the opening speech of a conference in the beginning of April, which was attended by participants from Russia and Iran. The speaker from Russia, who later wrote an evaluation piece titled The Importance of Being Russia, seems to believe that Russia was the inspiration behind these sentences.
This attitude, which bears Russias approach to the Syrian crisis out, deserves some thought. First of all, Russias approach toward Syria takes the crisis as a fringe detail. From Russias perspective the importance of the Syrian crisis is neither what is experienced in Syria nor the wave of instability in the region triggered by the Arab uprisings. Russia seems to believe it is going through a proxy war with the West over Syria at no cost to itself. Russia thinks that its importance is appreciated because of this crisis and therefore has based all its geopolitical calculations on the premise of this importance becoming more appreciated. This strategy and psychology are clearly evident in the lines of the editor of journal Russia in Global Affairs: Moscow is not trying to preserve its Syrian contracts but to reaffirm its status in international affairs. By resisting powerful psychological and diplomatic pressure, Russiahas shown that although it has lost ground in the Middle East (Syria is its last close partner in the region), it is still a power whose opinion cannot be disregarded. Russiandiplomats have clearly said that it will not allow interBlgesel ve Kresel Aktrlerin atma Alan: Suriye | 237
Russias future in the Middle East fares no better than the al-Assad regime in which Russia had been investing.
Russia by the skewed United Nations orders built in post-World War II conditions. And as such, in the lines of the same author, Russias position turns into a bargaining chip rather than strategy. Russia must decide what it will do if violence in Syria erupts with fresh force. Supporting the Syrian government may be logical but there is a limit, after which Russiashould think about selling its critical vote in the Security Council to the highest bidder since the Syrian opposition and their allies put so much stock in it. This attitude, which roughly summarizes the depth of Russias geopolitical approach to Syria can only be explained by one thing: Russia is withdrawing from the Middle East by getting involved in the Syrian crisis in a historical display of simultaneous crisis (management?). In other words, Russias future in the Middle East fares no better than the al-Assad regime in which Russia had been investing
vention to be legalized through the U.N. Security Council ... Kofi Annans plan and the U.N. Security Councils statement in its support were mostly brought about by Russias firm stance ... But Russias possibilities are not unlimited; it can hardly achieve much more. Russias recent approach indicates that it evaluates the Syrian crisis not on the basis of the year 2012 but on the basis of the 1970s and 80s. It exploits all the privileges afforded to
238 | NSAN 2012
Trkiye Ekonomisinde Rekor Byme

Trkiye statistik Kurumu (TK), 2011 yl drdnc eyrekte Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH)daki bymenin yzde 5,2 olarak gerekletiini aklad. Bu veriyle, 2011de ekonomik byme yzde 8,5 ile rekor krd. Trkiye bylece yzde 8,5 ekonomik bymeyle OECD lkeleri arasnda birinci, dnyann ekonomik olarak en gelimi G20 lkeleri arasnda ise inden sonra ikinci srada yer ald. GSYH cari fiyatlarla 1.29 trilyon lira (772.3 milyar dolar) dzeyinde gerekleirken, kii bana den gelir 10 bin 444 dolar oldu.
GSYH 2011 - IV. eyrek ve 2011 Yl Deerlendirmesi

Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | Nisan 2012
GR | 2011 ylnda Avrupa Birlii (AB) lkelerinde devam eden bor krizi nedeniyle kresel ekonomideki belirsizlikler devam etmitir. Ancak, gelimi ekonomilerin ekonomik byme oranlarnn yavalad bir konjonktrde Trkiye ekonomisi byme trendini srdrmtr. Gerekleen bu byme hz hi kukusuz, Trkiyedeki ekonomik faaliyetlerin dier gelimi lkelere nazaran farklln ve ekonomik yapnn dinamizmini gstermesi asndan nemli bir gsterge olmutur. 2002 ylndan itibaren srdrlen mali disiplin ve yapsal reformlar, kamu maliyesini olumlu ynde etkilemi, bu da gelecee ynelik beklentilerin olumlu bir grnm kazanmasna neden olmutur. Dolaysyla, Trkiye ekonomisi, kamu maliyesinde gerekletirilen bu baar sayesinde, AB lkelerinde devam eden bor krizinin
olumsuz etkilerini bertaraf etme ve geni manevra alan bulma imkn salamtr. Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre, Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) 2011 yl drdnc eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 5,2 orannda artm; ayrca, 2011 ylnda ekonomide sabit fiyatlarla reel olarak yzde 8,5 orannda byme gereklemitir. Bylece 2011 yl itibariyle GSYH cari fiyatlarla 1.294.893 milyon Trk Lirasna ve 772.298 milyon Amerikan Dolarna ulamtr. 2011 ylnda kii bana GSYH deeri cari fiyatlarla 17.510 TL ve ABD Dolar cinsinden 10.444 Dolar olarak hesaplanmtr. 2011 yl ierisinde her bir eyrek iin hatrlatmalar yapmak gerekir ise; yln ilk
Trkiye Ekonomisinde Rekor Byme | 239
eyreinde yzde 11,9 orannda byme gzlenmi ve bu bymenin dinamikleri incelendiinde ilk alt ayda yksek i talep art dikkat ekmitir. Bu byme oran ile Trkiye ilk 3 aylk dnemde dnya ekonomileri arasnda en yksek ekonomik bymeyi gerekletiren lke olmutur. Yln ikinci eyreinde yzde 9,1 byyen Trkiye ekonomisi byme ivmesi yavalam olsa da kresel ekonominin mevcut ekonomik koullarna grece olduka yksek bir byme oran gerekletirmi ve kresel krizin olumsuz etkilerinden uzaklamaya balamtr. nc eyrek byme rakamnda ise bir nceki yln ayn dnemine gre yzde 8,4 art gereklemitir. malat sanayindeki retim art ve zel sektr katks ile salanan ekonomik byme, sanayi ve hizmetler sektrnn yksek paylar ile artn devam ettirmitir. Sz konusu dnemde, ekonomik bymede gerekleen bu art isizlik orannn dmesine de katk salamtr. Drdnc eyrekte ise ekonomik bymede var olan art ivmesi yavalasa da yzde 5,2 orannda byme gereklemitir. GSYH iinde yzde 24,4 ile en yksek paya sahip olan imalat sanayi sektr 2011 yl drdnc eyrekte sanayi retimindeki dle azala gemitir. Bu oran son eyrekte art hz azalan
byme orann da aklar niteliktedir. 2011 ylnda iktisadi faaliyet kollarna gre GSYH gelime hzlarna bakldnda, en yksek oran yzde 11,4 ile toptan ve perakende ticaret faaliyetinde; ikinci en yksek oran yzde 11,2 ile inaat sektrnde; nc en yksek oran ise yzde 10,8 ile ulatrma sektrnde meydana gelmitir. 2011 ylnda AB lkelerindeki devam eden bor krizi, zellikle gelimi lke ekonomilerinin daralmasna sebep olmutur. Gelimekte olan ekonomiler ise bu dnemde yksek byme oranlar kaydettikleri grlmtr. G-20 lkeleri ierisinde en yksek byme oranna sahip olan lke yzde 9,2 ile in olurken, Trkiye ise yzde 8,5 oran ile, yzde 1,8 byyen ABDnin ve yzde 1,6 byyen AB lkeleri ortalamasnn olduka zerinde bir byme gerekletirmitir.
Ekonomi yavalasa da byyor, cari ak azalyor
Belirsizliklerin yksek ve beklentilerin dk olduu kresel ekonomik konjonktrde Trkiye gerekletirdii yzde 8,5 byme oranyla ekonomik byme sralamasnda st sralarda yer almtr. Bu byme orannn dinamii, ilk alt ayda i talep arlkl, ikinci alt ayda ise d talep arlkl olmutur. 2011 ylnda i talep olarak zel sekt-
240 | NSAN 2012
rn geliim hz yzde 22,8 olurken, kamu sektrnn geliim hz azalm ve yzde -3,2 olarak gereklemitir. Dier yandan, d talep olarak ihracatn gelime hz yzde 6,5 olarak gerekleirken, ithalatn geliim hz yzde 10,6 olmutur. 2011 ylnda makroekonomik gstergeler olumlu olmasna ramen, yapsal nedenlerden dolay ekonomik byme ile birlikte cari an da artmas baz kayglarn dile getirilmesine neden olmutur. Cari an azaltlmas amacyla, bu srete dviz kurlarnda meydana gelen ykselilerin etkisi ile ihracatn daha hzl byme kaydettii grlmtr. eyrek dnemler itibariyle d ticaretin bymeye olan katks incelendiinde; 2011 yl ilk eyrekte, ithalatn gelime hz yzde 26,9 iken ihracatn gelime hz yzde 8,7 olmutur. Son eyrekte ihracatn ithalattan daha hzl artt grlmtr. Yurt ii talep azalyla ithalatn gelime hz son dnemde yzde 5,1 azalm, ihracatn gelime hz ise yzde 6,7 olmutur. Dolaysyla, i talep azalrken net ihracatn bymeye katks artmtr. Bundan dolay, cari aa etki eden nemli ve temel faktrlerden birisi olarak kabul edilen d ticaret dengesi ekonomik bymeyi pozitif ekilde etkilemitir. Bu erevede, nmzdeki dnemde ekonomideki dengelenme eiliminin srecei ve cari ilemler ann kademeli olarak azalmaya devam edecei beklenmektedir. Cari akta sz konusu dn devam etmesi iin, Trkiye ekonomisinde hem yapsal problem olan ithalatn yapsn deitirmek, hem de ekonomik bymenin devamll iin ncelikli olarak Trkiyede hi retilmeyen mallarn retilmesi konusu yeni tevik sisteminin temel odak noktalarndan birisi olacaktr. Yeni tevik sistemi ile reticilerin ithalat yoluyla saladklar girdileri yurt iinde ikameye ynelmeleri, hem retimi artrc hem de yatrmlar hzlandrc bir etki yapacaktr. Bu da yerli retimin nnn
almasna yardmc olacak ve ekonomide gzle grlr bir canlanma salayacaktr. Ayrca, bu yol ile orta uzun vadede ekonomideki yapsal problemin ortadan kaldrlmasna katk salayacak ve buna bal olarak cari akla mcadelede nemli bir mesafe kaydedilecektir. 2011 ylnda gerekleen byme oranlar ekonomi iin zellikle cari ak konusunda tehdit olarak grlnce, i talebin azaltlmas yoluyla cari an azaltlmas ve ekonomi fazla yavalamadan bymeyi salamak olarak adlandrlan yumuak ini sreci ne kmtr. Ancak, ekonominin yavalatlmas iin verilen abalar 2012 yl ekonomik byme hedeflerini de olumsuz etkilemitir. Yllarca, ekonomik bymenin sreklilii iin verilen abalarn bu dnem bymenin yavalatlmas iin verilmesi nmzdeki dnemde zerinde tartlacak konulardan birisi olacaktr. Dolaysyla, nmzdeki dnemde hem ekonomik bymenin srdrlmesi hem de cari an drlmesi byk nem arz etmektedir. nk cari an drlmesi iin ekonomik bymenin yavalamas gerektii fikri cari aa zm olmayaca gibi, pozitif olan makroekonomik gstergelerin de olumsuz bir srece girmesine neden olacaktr. Cari an drlmesi ancak ekonomideki ve ihracat-ithalat kompozisyonunda gerekletirilecek yapsal deiikliklerle salanacaktr. Bu dorultuda ihracatn ithalata olan bamll azaltlmal, ara mal ve yatrm mallarnn yurt ii retimi artrlmaldr. Bu dnemde cari ak ile ilgili nerilecek olan en kt zm, hi kukusuz ekonomik byme dinamiinin krlmas ile ilgili neriler olacaktr. Ayrca, gerek AB lkelerindeki toparlanma gerekse Trkiye ekonomisinin sahip olduu potansiyel ile byme orannn 2012 yl iin hedeflenenin zerinde gerekleece-
Trkiye Ekonomisinde Rekor Byme | 241
i beklenmektedir. Trkiyenin ekonomik gstergelerine ve demografik zelliklerine bakldnda esas problem ekonomide gerekleen bymenin cari a artrmas deil byme potansiyeline ulaamayp kalknamamas olduu fikri ne kmaktadr. Bu yzden yumuak ini sreci 2012 ylnda muhtemelen cari ak konusundan daha ok tartlacaktr.
Gelimi ekonomilerin ekonomik byme oranlarnn yavalad bir konjonktrde Trkiye ekonomisi byme trendini srdrd.
Sonu ve 2012 yl beklentileri
7,5 byme orannn zerinde gereklemitir. OVPde 2012 yl iin ise yzde 4 orannda ekonomik byme oran hedeflenmitir. 2011 ylnda yzde 8,5 orannda byyen Trkiye ekonomisi, 2012 yl iin yzde 4 oran hedefleniyorsa, phesiz bu kresel piyasalara entegre olmann bir sonucudur. Fakat kresel ekonomik gelimeler nedeniyle 2012 yl ilk alt aylk dnemde ekonomik bymede d gerekleecei beklense de sonraki alt ayda ekonomide toparlanmann gerekleecei ngrlmektedir. 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren geerli olacak olan tevik yasas ise ekonomik bymenin srdrld konjonktrde cari an drlmesi konusunda hem beklentiler ykselmi hem de cari an yapsal bir sorun olmaktan karlmas iin nemli bir adm atlmtr. Yeni tevik yasas ayrca yatrm ve yksek oranl istihdam artna, blgesel gelimilik farklarnn giderilmesine, stratejik yatrmlara tannan ayrcalklar sayesinde yksek teknoloji ve yurt iinde retilmeyen mallarn retiminin gereklemesine ve ithalata bamlln azaltlmasna katk salayacaktr. Ekonomideki beklentilerin olumlu olmas, AB lkelerinin ekonomik toparlanmas ile dorudan ilikili olmakla beraber Trkiyenin ihracat pazarndaki eitlilik, kaliteli rn yelpazesinin genilii ve ihracatta meydana gelen art ve ekonomi otoritelerinin geni manevra alanna sahip olmalar nedeniyle yzde 4 byme hedefinin stnde bir byme orannn gerekleme olasl yksektir. Ayn zamanda Trkiyenin kresel piyasalarda gvenilir bir liman olma grntsnn salad avantaj ile d finansman salama imkannn kolaylaaca ve kresel kriz etkilerinin azalamaya balamasyla lkeye sermaye girii devam edecei beklenmektedir
AB lkelerinin bor krizi ve 2011 ylnda gerekleen cari ak, uluslararas kurum ve kurulular tarafndan Trkiyenin 2012 yl ekonomik byme rakamlar iin olduka farkl tahminlerin yaplmasna neden olmutur. Fakat, Avrupa Merkez Bankasnn mdahaleleriyle piyasalara gerekli likiditenin salanmas ve bata Yunanistan ve dier lkeler ile ilgili endielerin imdilik telenmesi, AB ekonomilerinde ekonomik byme ve finansal istikrarn yeniden salanaca beklentisini oluturmutur. Ekonomi ile ilgili olumsuz senaryolar yerini daha iyimser beklentilere brakmtr. phesiz bu iyimserlik, Trkiye ekonomisi beklentilerine de yansm ve ekonomik byme tahminleri yukar ynl revize edilmitir. 2011 yl byme oran, yzde 8,5 ile Orta Vadeli Programda (OVP) hedeflenen yzde
242 | NSAN 2012
4+4+4 Yasas Yrrle Girdi

TBMM Genel Kurulunda kabul edilen 4+4+4 Yasas 11 Nisan 2012de Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girdi. Kabul edilen yasayla, eitim sistemi 4+4+4 eklinde kademelendirilirken, zorunlu eitim sresi 12 yla karld.
Why Education Reform Bill is Good For Turkey

Yorum | DOAN EKNAT | 10 Nisan 2012 | Todays Zaman
Following weeks of heated debate, Parliament passed an education reform bill that has increased the duration of compulsory education from eight to 12 years and added elective courses on the Quran and the Prophet Muhammads life to an existing list. Commonly referred to as 4+4+4, the new education system, as argued by its proponents, allows greater flexibility, while critics maintain the decreased size of a core curriculum will result in societal disintegration and claim that the government has a secret agenda to raise a more religious generation. A remnant of a bygone era, when Turkish politics operated within the dichotomy of secular and reactionary politics and civilian rule was informally overseen by military commanders, education in Turkey has traditionally served as an ideological battleground between a secularist modernizer class and an opposing political tradition that attempted
Reforming Turkeys education system symbolizes not only an end to weak civilian institutions but also represents an opportunity to bridge the gap between secularists and conservatives in the country.
to reconcile Kemalist ideology with popular sentiments and practices. Although contested with reference to an age-old paranoia that Islamist parties are a threat to the republic, the reform may undo spatial and social divisions between the countrys secularists and conservatives, and serve to bring about a new, cross-party identity.
4+4+4 Yasas Yrrle Girdi | 243
The contemporary debate on Turkeys education system crystallizes several antagonisms in the countrys republican past. First and foremost, public discourse hinges on the imam-hatip educational institutions, which transformed from religious vocational schools for prospective imams to a safe haven for religious-conservative families who wanted their children to be educated in religious matters. A source of contention, these were introduced in the late republican-party era in an attempt to counter the rising challenge of the Democrat Party (DP), which eventually governed the country between 1950 and 1960. While Turkeys current main opposition party, the Republican Peoples Party (CHP), emphasizes its role in establishing these schools in the first place, the ruling Justice and Development Party (AK Party), which traces its political lineage to the DP, supplements its pro-reform position with reference to greater flexibility and equal opportunity. Another aspect of the current debate relates to the militarys now-loosened control over civilian governments, as the previous education model was introduced with considerable pressure from Turkeys armed forces, which had positioned themselves as the stronghold of a rigid strand of secularism. Manifesting itself in the National Security Councils (MGK) Feb. 28, 1997 resolutions, military guardianship over politics identified Islamism as a
threat to the republic and proceeded to sponsor a number of education-related measures, including the headscarf ban in universities and eight-year compulsory education. Not surprisingly, Prime Minister Recep Tayyip Erdoan presented the reform bill as a move to shelf the final mark of the Feb. 28 period. However, reforming Turkeys education system symbolizes not only an end to weak civilian institutions but also represents an opportunity to bridge the gap between secularists and conservatives in the country. Indeed, 10 years of AK Party rule both utilized and entrenched an emerging middle class of devout Muslims who came to penetrate social spheres previously inaccessible to them. From physical spaces such as high-end shopping malls and gated communities to the more symbolic consumption habits and status symbols, new money has so far helped narrow the socio-political gap, thus forging a more integrated society. Education must be seen in the same light: Introducing elective courses to make mainstream education more desirable and religion-friendly may put together children from different family backgrounds in the same classrooms and therewith undo societal antagonisms that have been perpetuated by the institutional duality of Turkeys education system
244 | NSAN 2012
Msr Parlamento Seimleri Sonuland

Mbarekin devrilmesinin ardndan Yksek Askeri Konseyin ynetiminde gei srecine giren Msrn en nemli gndemini seimler tekil etti. ay sren parlamento seimlerinden zaferle ayrlan Mslman Kardeler %48 oy alarak Kurucu Mecliste en fazla sayda sandalye kazanan parti oldu. Selefilerle birlikte toplamda %70lere varan oy alan slami gruplar Msr siyasetinde ciddi g elde ettiler. Msr, Parlamento Seimlerinin ardndan Cumhurbakanl seim srecine girdi. slami hareketlerin Parlamento seimlerinde gsterdikleri baar sekler ve liberal kesimde kayglar artrrken, siyasi tartmalar sekler/slamc ayrm zerinden yrtld.
Msr ve Vesayet Sanclar

Yorum | TAHA ZHAN | 28 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
Msr, Mbarek devrildiinden bu yana tek bir meseleye odaklanm durumda: seimler. nce parlamento seimleri gndemi aylarca igal etti. Zaten seimin kendisi de aya yaylan bir srete ancak tamamlanabilmiti. Hemen ardndan cumhurbakanl seimleri iin tartmalar balad. Mslman Kardelerin kilit ismi Hayrat atrn adayln aklamasyla Cumhurbakanl tartmas bir anda hvan tartmasna dnverdi. Msrda yaanan deiimi bir yl akn bir sredir tartyoruz. Bugnden son bir yla baknca, Msrda yaananlarn isimlendirilmesi konusunda dikkatli olmamz gerektiini bir kez daha grm oluyoruz. yle ki Msrda yaananlarn deiim, krlma, normalleme veya bir devrim olduu konusunda farkl yaklamlar bulunmaktadr. Msrda yaanan sre, Mbareke kar isyan eden kesimler ve ilgin bir ekilde, Batllar tarafndan kestirmeden bir devrim olarak isimlendirildi. Adeta yllardr iinde yaamak zorunda kaldklar baskc sistemin Mbarekin gidiiyle bittiine ikna etme telayla, Msr Devrimi klieye dntrl-
d. Birka aylk siyasal boluk dneminin ardndan Msrda Mbareksiz bir Mbarekizm srecinin vesayet kurumlarnca tesis edilmeye alldn grdk. Bu yapsal gelime yaplacak seimlerin oluturduu ilk demokratik atmosferle suni bir ekilde geriye itildi. Seimler srasnda vesayet kurumlar ve siyasal dizayn giriimleri sistemin kaba yzne dair ak iaretler vermeye baladlar. Seimler Adalet ve Hrriyet Partisi (AHP) asndan beklenen ekilde, Nur Partisi asndan ise srpriz kabul edilen bir ekilde sonuland. Neticede, seimler, tahmin edildii zere, Msrda %80lere varacak ekilde farkl slamc damarlarn parlamentoda temsile kavumasyla sonuland. 2006 Filistin seimleri sonucunda Hamasn iktidara gelmesine gsterilen tepkiler gsterilmediyse de, sonularn baz kesimler asndan, Msr iinde ve dnda, ok rahat sindirildiini sylemek kolay olmaz. Nihayetinde vesayet rejiminin nasl admlar atacana dair ak bir yol haritas ortada olmad iin, seimler zerinden ismi konulmu bir meruiyet tartmas balatlmad. Ancak, zellikle Msr
Msr Parlamento Seimleri Sonuland | 245
iinde liberal olarak adlandrlan kesimlerden, hemen ardndan da, Batdan olduka ilgin tepkiler gelmeye balad. Aslnda Hayrat atrn adaylyla balayan liberal eletiri, baka bir ekilde syleyecek olursak liberal marklk, kendisini anayasa komisyonunda gstermiti. Anayasa komisyonu seimler sonucunda ortaya kan parlamentonun doal bir yansmas olarak ekillenmiti. %80lere varan slamc kesim elbette anayasa komisyonunda da sandalyeleri orannda temsil edilmilerdi. Yeni bir anayasann toplumun btn kesimlerini kucaklamas gerektii kimsenin kar kmamas gereken temel bir ilkedir. Bu ilkenin hayata gemesi iin birok forml bulunmaktadr. Mesela Trkiye tarz partilerin oy oranlarna baklmakszn eit oranda temsilciyle katldklar uzlama komisyonu veya yaplacak olan anayasay referanduma gtrmek gibi.
246 | NSAN 2012
Msrda daha bu tartmalar balamadan nce seilmiler mahkm edildi, ardndan da kimsenin doru dzgn anlamad bir yetki kullanm ile idare mahkemesi anayasa komisyonunu feshetti. Fesih kararn cumhurbakanl tartmas izledi. nce hvann aday gstermesi sert bir ekilde eletirildi ardndan da hvan iin de, Msr iin de toparlayc bir rol slenebilecek atrn adayl mahkeme tarafndan reddedildi. Oysa atrn Mbarek dnemindeki anti demokratik uygulamalar neticesinde ald hapis cezasnn adaylnda bir sorun karmamas Askeri Konseyce kabullenilmiti.
Msrn 27 Nisan
zellikle Msrdaki liberal kesimlerin hvan zerinden yaptklar eletirilerin gzden kard ya da umursamad iki nokta bulunuyor. Birincisi, Msrda seimlerin askeri ve yarg vesayeti altnda yapld ve AHPnin parlamentoda %50ye yakn sandalye kazan-
d gerei. kincisi, bugnlerde yrtlen AHP meclisi kontrol ediyor, cumhurbakanln da alrsa felaket olur sylemi, 2007 Trkiye cumhurbakanl seimlerindeki kara propaganday hatrlatmaktadr. Trkiyede bu felaket senaryolarnn izilmesinin zerinden 5 sene geti. ddia edilenlerin tamamnn kara propaganda olduu bugn daha iyi grlmektedir.
mutu. Msr vesayet rejimi oktan siyasal bir mevta olan mer Sleymanl adaylk reddi operasyonuyla atr da siyasi sahne dna iterek 22 Temmuz ansn karm olabilir. nmzdeki dnemde Msr siyasetini dorudan etkileyecek drt ana balk karlan bu ansn oluturaca krizle ynetilmek zorunda artk. Bu ise daha fazla vesayet daha az demokrasi anlamna geliyor. lk olarak, Msrda temel ekonomik ve idari sorunlarn zmnde ciddi katk salayacak bakanlk sistemi tartmas, atrn saf d olmasyla artk anlamn byk lde yitirecektir. kinci olarak, Msr siyasi hayatnn nmzdeki yllarda da merkezinde yer alacak olan hvan tartmasnn derli toplu yrme ihtimali de zayflamtr. nc olarak, hvann AHP zerindeki vesayetinin kontroll bir ekilde demokratikletirilmesi ve normalletirilmesi ans da azalmtr. Son olarak, askeri ve yarg vesayetinin kabul edilebilir bir ekilde ortadan kaldrlmas sreci de ciddi anlamda yavalayarak daha fazla sokak daha az siyaset denklemi glenecektir. Vesayet rejimi tarafndan dayatlmaya allan Mbareksiz bir Mbarekizm eski dzenin aparatlarn kullanarak son birka haftada olduu gibi baz taktik kazanmlar salayabilir. Ama orta ve uzun vade milletin iradesi karsnda Mbarek siyasi dnyasna ait aktrlerin de, eski dzeni eletiren ama seimlerin sonucunu sindiremeyen liberal markln da direnme ans bulunmamaktadr
Vesayet rejimi tarafndan dayatlmaya allan Mbareksiz bir Mbarekizm eski dzenin aparatlarn kullanarak son birka haftada olduu gibi baz taktik kazanmlar salayabilir.
Kald ki AHP, meclisi kontrol etmemektedir. Kontrol Mbarek dnemine ait kalm bir siyasi teknolojidir. Bugn yaanan halkn meru temsilcilerinin seilmesinden ibarettir. Msrda devam etmekte olan askeri vesayeti unutup, normallemesini hitama erdirmi bir demokrasi iinde olduklar varsaymyla tartmalar srdren liberal kesimler sadece vesayet dneminin derinlemesine katk yaptklarnn farknda deiller. Trkiyede 27 Nisanla raydan karlan siyasal sre millet eliyle 22 Temmuzda tekrar rayna oturtul-
Liberal Arrogance and Tutelage are Hand in Hand in Egypt!

Yorum | TAHA ZHAN | 20 Nisan 2012 | Hurriyet Daily News
Egypt has been focused on one issue alone since the overthrow of Mubarak. The subject of the main discussions going on for months now is the elections. First, the parliamentarian elections occupied the agenda for months. The elections themselves were spread over three months. The discussions of the presidential elections began right after. When Khairat al-Shater, the Muslim Brotherhoods candidate, announced his candidacy for presidency the discussions of presidential elections turned into discussion of the Ikhwan.* The responses from the West and particularly the reactions of the constituency dubbed liberal in Egypt were interesting. The liberal critique or in other words, liberal arrogance triggered by al-Shaters candidacy was in fact apparent in the committee drafting the constitution. The Islamists in Egypt were convicted before any discussions could take place and the panel drafting the constitution was dissolved by the Administrative Court. The decision to dissolve the panel was fol248 | NSAN 2012
lowed by the presidency discussions. First, endorsement of a candidate by the Ikhwan was harshly criticized. Second, the candidacy of al-Shater, a candidate that could become a uniting factor in Egypt, was rejected by the courts. Al-Shater was rejected despite the reassurances of the Supreme Council of the Armed Forces (SCAF) that al-Shaters conviction and prison sentence given during the anti-democratic practices of the Mubarak regime would not constitute a problem to his candidacy. However, the issues between the Freedom and Justice Party (FJP) and the Ikhwan, the tensions between the SCAF and FJP, and the relations with the West had the potential to be managed through al-Shater. Egypt has lost that chance to a great extent. Its beneficial to recall some basic truths about Egypt: 1. The elections in Egypt took place under the tutelage of the military and the judiciary; and the FJP secured almost 50 percent of the seats in Parliament. This shows at least that the legitimacy given to the Obama administration was reversed by the FJP.
2. The discourse prevalent today that the FJP is controlling the Parliament and if they win the presidential elections as well, it would be a disaster evokes the black propaganda of the 2007 presidential elections in Turkey. Five years have passed since the disaster scenarios were devised in Turkey. That such claims were only black propaganda is even more visible now. Besides, the FJP does not control the Parliament. Control is simply a remnant of the political technologies of the Mubarak regime. What is experienced today is simply the representation of the people by legitimately elected representatives. This, if we are not mistaken, is called democracy. 3. The order of Mubarakism without Mubarak as insisted on by the SCAF can in fact gain some tactical ground by using the
Egypt has been focused on one issue alone since the overthrow of Mubarak. The subject of the main discussions going on for months now is the elections.
instruments of the old order as it has done in the last few weeks. However, in the intermediate and long term, there is no chance for either the liberal arrogance that criticizes the old order but cannot accept the results of the elections or the actors belonging to Mubaraks political world to survive in the face of the peoples will
Yeni Tevik Paketi Akland

Babakan Recep Tayyip Erdoan, 1 Ocak 2012 itibaryla uygulamaya girecek olan yatrmlara verilecek Yeni Tevik Sistemini aklad. Aklanan tevik paketine gre yatrmn hangi bileende yer aldna, byklne ve blgeye gre farkl tevikler sz konusu olacak. Ancak stratejik yatrmlar ad altndaki sektrlere, eitime, yk ve yolcu tamaclna, madencilie ve baz turizm blgelerine yaplan yatrmlar nerede olursa olsun 5inci blge desteklerinden yararlanabilecek. Yeni tevik sistemiyle yatrmclara getirilen destekleri, KDV istisnas, Gmrk Vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sigorta primi iveren hissesi destei, faiz destei, yatrm yeri tahsisi, gelir vergisi stopaj destei, KDV iadesi destei gibi tevik uygulamalar getirilecek.
Yeni Tevik Sistemi ve Beklentiler

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 14 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
Blgeler aras gelimilik farklarn azaltmak, yeni yatrmlar zendirmek, retimi ve istihdam artrmak amacyla hazrlanan yeni tevik sistemi getiimiz hafta Babakan Erdoan tarafndan akland. Hem eski tevik sisteminin etkinliinin azalmas hem de 4 blge iinde yer alan illerin zaman iinde gelimilik gstergelerinin farkllamas nedeniyle tevik sisteminin yeniden dizayn edilmesi zarureti ortaya kmt. Bu dorultuda Trkiyenin ncelliklerinin deimesi ve ekonomide mevcut yapsal sorunlarn zlmesi iin Trkiyenin hzl deiimine uyum salayabilecek yeni bir tevik sistemi hazrlanmtr. Trkiyedeki blgeler ve illerin gelimilik dzeyleri arasndaki farklar gzetilerek, nceden 4 olan blge says 6ya karlm ve il bazl blgesel tevik sistemi tasarlanmtr. Ayrca blgelere verilen desteklerin sreleri uzatlmtr. Bu kapsamda en uzun sreli destek altnc blgede yaplan yatrmlar iin ngrlmtr. Altnc blgeye igc maliyetlerini azaltmaya ynelik salanacak
olan tevikler ve bu teviklerin srelerinin uzun olmas, hem blgeyi igc asndan avantajl konuma getirmeyi hem de blgenin yksek olan tarm d isizlik oranlarn drmeyi hedeflemektedir. Hazrlanan tevik paketinde finansman imknlar artrlm, kmelenme ve Ar-Ge yatrmlarnn bir alt blgenin teviklerinden yararlanmas tasarlanmtr. Bylece, Ar-Ge yatrmlarna ynelik tevikler ve KDV indirimleri araclyla retim ve istihdamda yksek artlarn gereklemesi beklenmektedir. Kamu maliyesinde elde edilen baarlara, ekonomik bymede ve ihracatta gerekleen rekorlara ramen son yllarda cari akta meydana gelen art ekonomide meydana gelen iyilemelerin olumsuz deerlendirilmesine neden olmutur. zellikle, kresel ekonomik kriz ile birlikte Trkiye ekonomisinde bir krlganlk unsuru olarak ne kan cari an orta vadede azaltlmas amacyla rekabet gc yksek olan sektrlere younlamak, yksek katma deerli, yksek teknolojili ve daha nce lkede hi retilmeyen
250 | NSAN 2012
dalanacak olan yatrmc bu alanda ilk kez yaplan tevik aracl ile iller aras sosyal, kltrel ve ekonomik farkll ortadan kaldrmaya da yardmc olacaktr. Yeni tevik sistemi hem yerli yatrmcnn yatrm yapmasnda hem de dorudan yabanc yatrmclarn lkeye ekilmesinde aktif bir rol oynayacaktr. Bu amala, yabanc yatrmclara daha cazip frsatlar ve kolaylklar salayan dier gelimekte olan ve ykselen piyasalar iinde yer alan lkeler ile rekabet edebilmek iin bedelsiz arazi tahsisleri, vergisiz dnemler, gmrk vergilerinde muafiyetler ve sigorta primlerinde iveren paylarnn devlet tarafndan denmesi gibi bir takm tevikler ve kolaylklar salanmtr. Bunun da, Trkiyede hem cari an finansmanna katk salamas hem de teknoloji-youn ve katma deeri yksek rnlerin retimini artrmas beklenmektedir. Sonu olarak, yeni tevik paketinin 61 kritere gre belirlenmesi ve bu kriterlerin dinamik bir ekilde srekli gncellenecek olmas adil ve ihtiyac karlamaya ynelik bir tevik sistemi oluturulduunun gstergesidir. Yeni tevik sisteminin devreye girmesi ile beraber, sz konusu teviklerin etkinlii-verimlilii llmeli ve srdrlebilirlii mutlaka izlenmelidir. Bu konuda, illerin iinde bulunduu Kalknma Ajanslar ile tevik sistemi mutlaka irtibatlandrlmaldr. Bu yzden Kalknma Ajanslarna nemli grev ve sorumluluklar dmektedir. Kalknma Ajanslar da verilecek olan teviklerin uygulamasn izlemeli ve ortaya kan durumun nitel ve nicel analizini gerekletirip karar vericilere zamannda gerekli geri bildirimleri salamaldr. Bu da teviklerin uygulama sreci ve etkinlii konusunda nemli ipular verecektir
mallarn retimini tevik etmek, mevcut ekonomik byme dinamiinin devam ettirilmesi iin zorunlu hale gelmitir. Bu dorultuda genel tevikler, blgesel tevikler ve byk lekli yatrmlarn teviklerine ek olarak stratejik yatrmlarn teviki yeni sistemde drdnc bir uygulama olarak ortaya kmtr. Stratejik yatrm teviklerinin rn bazl olmas ve bu rnlerin yzde 50den fazlasnn yurtdndan ithal edilen yatrm mallarndan olumas, ara mallarn retimini artrarak ihracatn ithalata olan bamlln byk lde krmay ve teknolojik dnm salamay hedeflemektedir. Dolaysyla ithalat bamll yksek olan ara mallarn retiminin artrlmas, orta vadede cari an azaltlmas ve orta-uzun vadede bu yapsal problemin ortadan kaldrlmasna katk salayacaktr. Ekonomideki bu yapsal probleme zm olarak tasarlanan yeni tevik sistemi problemlere neter vuracak, bylece cari ak, yatrmlar ve ekonomik byme nnde bir engel olmaktan kacaktr. ncelikli yatrmlara salanan teviklerle, zellikle denizyolu ve demiryolu yolcu ve yk tamacl, eitim, turizm ve madencilik yatrmlarnn desteklenmesi hedeflenmektedir. Bu sektrlerdeki yatrmlar, hangi ilde yapldna baklmakszn, beinci blge teviklerinden yararlandrlacaktr. Eitim hususunda beinci blge desteinden fay-
Yeni Tevik Paketi Akland | 251
Dershane Tartmas
Babakan Recep Tayyip Erdoan, 24 Martta resmi ziyaret iin gittii Gney Kore yolunda gazetecilere dershanelerin kapanaca ve zel eitime tevik verilecei ynnde aklamalarda bulundu. Bu aklamalar gndemde nemli bir etki yaratrken, dershanelerin meruiyeti ve zel eitim kurumlarnn gelecei hususunda kamuoyunda tartmalar yaand.
zel Dershaneler: Milli Eitimin Snav

Yorum | MURAT ZOLU | 2 Nisan 2012 | Star Ak Gr
TBMM Genel Kurulunda grmeye alan 4+4+4 yasa teklifi ile ilgili tartmalar devam ederken, Babakan Erdoann Gney Kore yolunda zel dershanelere ve zel okullardan hizmet almna ilikin aklamalar eitim camiasnn ve kamuoyunun en scak gndemi oldu. zel dershane sahiplerinin ilk defa bu kadar youn ekilde kayglandn grdk. zel dershaneler ile ilgili bundan sonra ne olacak sorusu? gndemdeki yerini korurken, hem snavlar ve zel dershanelerle ilgili durumun hem de zel okullardan hizmet alm ile ilgili projenin iyi analiz edilmesi gerekiyor.
Snavsz gelecek mmkn m?

lkemizde zel dershanelerin byk ounluu snavlara hazrlk ilevi grdnden, zel dershanelere duyulan talep genellikle eitimin kademeleri arasndaki gei snavlar ile yakndan ilikilendirilmektedir. Ancak, snavlarn zel dershanelere duyulan talebin yegne nedeni olarak deerlendirilmesi ger252 | NSAN 2012
ek sorunlarn gizlenmesine neden olmaktadr. Snavlar, arkasnda gizlenen farkl sorunlarn grnen yzdr ve esas bu gizlenen sorunlarn zme kavuturulmas gerekmektedir. Nedir peki bu sorunlar? ncelikle, sorunun kaynanda, eitim sisteminin snavlar zorunlu ve nemli klan yaplanmas ve yksekretime eriimindeki snrllklar yatmaktadr. Ortaretim kurumlarnn eitlilii ve kendi ierisindeki hiyerarik yaps (Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Lisesi, vb.) ilkretim rencileri arasnda ciddi rekabete neden olmaktadr. Bu hiyerarik yapnn devam etmesi, bir deerlendirmeye bal olarak yaplan renci seimini zorunlu klmaktadr. Merkezi snav yerine baka deerlendirme ekilleri olabilir. Ancak bunun iin ncelikle retmenlerin yaptklar deerlendirmeye gvenmek gerekiyor. Rekabet sadece ilkretim rencileri arasnda deil tabi ki. Yksekretimde arzn her geen yl artan talebi karlayacak dzeyde
olmamas, ortaretiminden yksekretime geite bir rekabet ortam oluturmaktadr. Tabi yksekretime geite yaanan bu rekabet, sadece arz-talep dengesizliinden, yani niversiteye girite yaanan darboazdan kaynaklanmamaktadr. niversitelerin ve blmlerin kalite bakmndan hiyerarik olarak sralanmas ve baz meslek gruplarnn istihdam-edilebilirliinin, sosyal statsnn ve gelirinin yksek olmas, rencilerin daha ok belirli niversitelere ve/veya belirli meslek gruplarna ynelmesine neden olmaktadr. Yani rekabet sadece niversiteye giri iin deil ayn zamanda belirli niversitelere ve/veya belirli blmlere giri iin de yaanmaktadr. Japonya gibi Uzakdou lkelerinde yksekretimde arz talebi karlayacak nitelikte olmasna ramen, zel ders ve dershanecilik sektrnn hem daha yaygn olmas ve hem de daha kk yata rencilere hitap etmesi, zel dershanelere duyulan talebin sadece arz-talep dengesizliine bal olarak gelimediini gstermektedir.
te bu sorunlar grmezden gelinerek tek bana snavlarn hedef alnmas, aslnda bu sorunlarn sonucu olarak ortaya kan zel dershane talebini ortadan kaldrmakta etkisiz kalabilir. Ama bu tespit, eleme snavnn nasl yaplmas gerektiine ilikin tartmalar tamamen gz ard etmemiz iin bir neden tekil etmemeli. Uzun vadede, niversiteye geite rencilerin ortaretimdeki notlarnn ve baarsnn esas alnmas ortaretim kurumlarnda verilen eitimin kalitesini artracaktr. Ama bunun iin yine retmenlerin deerlendirmesine gvenmek ve/veya bu deerlendirmeleri denetleyecek i ve d denetim mekanizmalar kurmak gerekiyor.
nemli olan algy deitirmek

renciler arasnda rekabeti tetikleyen bu sorunlar bir tarafa, toplumumuzda, dershaneye gitmeden snavlarda ya da okulda baarl olmann neredeyse imknsz olduu ynnde bir alg olumu durumda. Bu algnn olumasnda, zel dershanelerin -okuldaki
Dershane Tartmas | 253
snavlar ve giri snavlar gibi ailelerin deer verdii eitim ktlar balamnda- rencilerin eitimine katkda bulunmasnn byk rol var. Dier taraftan, bu algnn dershanecilik sektrnn piyasaya sunduu ihtiya sylemlerinden beslendii unutulmamaldr. Yani, zel dershaneler, gizli veya aktan srekli olarak, soru zme, snav pratii kazanma vb. gibi zel dershanelerin temel metotlarn snavlarda baarl olmann srr olarak yanstmakta; renci ve velilerin nazarnda bir ihtiya retorii oluturmaktadr. Nedeni ne olursa olsun, ite bu algya bal olarak veliler dershaneyi ocuklarnn baars iin bir imkn olarak gryorlar ve ocuklarna daha iyi bir gelecek sunmak gayesiyle onlar bu imkndan mahrum brakmak istemiyorlar. Toplumsal olan bu alg, ocuu zaten baarl olan velileri veya bir ekilde bu algy tamayan velileri de ynetiyor. Bu veliler de, ocuklarnn ileride snavlarda baarsz olmalar durumunda, ocuklarna kar bunun ezikliini yaamak istemiyorlar.
lu rneklerden yani zel dershanelere gidip snavlarda baarl olmu rencilerden veya zel dershanelere devam eden ve alma disiplini iine giren rencilerden etkilenerek, ocuklarn dershaneye gndermek istiyor. Bunun da tesinde, zel dershaneye gitme, toplumumuzda adeta ye olunan bir zel kulp gibi prestij meselesi haline gelmi durumda. Bu noktada, ailelerin kendi aralarndaki yar, rencilerin yarn gemi durumda. Orta gelir ve alt aileler ocuunu iyi-kt bir dershaneye gnderebilmeyi gnderemeyen ailelere kar elde edilen byk bir baar sayarken, varlkl aileler cipi olmayan zel hocay kapdan ieri almamay marifet bellemi durumda. Dolaysyla, belki klasik bir sylem olarak anlalacak ama zel dershaneler kapatlsa bile toplumda hkim olan bu algy deitiremediimiz srece, zel dershanelere olan talep farkl biimlerde ve farkl formatlarda gn yzne kmaya devam eder.
Rasyonel talepler
Snavlarn zel dershanelere duyulan talebin yegne nedeni olarak deerlendirilmesi gerek sorunlarn gizlenmesine neden olmaktadr.
Toplumu yneten sadece bu alg deil tabi ki. zel dershanelere suni talep oluturan bir dier toplumsal faktr ise, velilerin ve rencilerin birbirleri zerinde oluturduu dolayl ve gizli baskdr. Veliler, ekseriyetle evrelerindeki baarsz rnekleri rencinin kendisiyle, baarl rnekleri ise rencinin dershaneye gitmesiyle ilikilendiriyor. Olum254 | NSAN 2012
Dershaneler ile ilgili en rasyonel talep, eitim sistemindeki baz aksaklklardan etkilenen renci ve velilerinden gelmektedir. Devlet okullar arasnda, retmen kalitesi, retmen says, snf mevcudu, fiziksel altyap vb. konularda blgelere, illere ve hatta il ierisindeki yerleim blgelerine gre ciddi kalite fark bulunmaktadr. Kimi okullarda mfredat hakkyla ilenememekte, adeta geitirilmektedir. Dershaneler ite tam da bu noktada rasyonel bir tercihe dnyorlar. Kendi elinde olmayan nedenlere bal olarak, bir st kademe okula devam edebilecek nitelikte eitimi alamayan rencilerin dershanelere ynelmesi yukarda bahsedilen suni taleple ayn kefeye konulmamaldr. Varlkl aileler ocuklarn zel okula gndererek bu soruna zm bulurken, ocuuna bu imkn sunacak maddi gce sahip olmayan aileler zel dershaneleri ucuz yollu bir telafi mekanizmas olarak grmektedir. Maddi gc ocuunu zel okula gndermeye yeterli olmayan ailelerin bu ras-
yonel talebine cevap retme potansiyeline sahip olmas nedeniyle zel okullardan hizmet alm konusunun tekrar gndeme getirilmi olmas olumlu bir gelimedir.
zel okullardan hizmet alm
Babakan Erdoan getiimiz gnlerde daha nce hayata geirmek istedikleri ama dnemin Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer tarafndan veto edilen zel okullardan hizmet alm ile ilgili konuyu tekrar gndemlerine aldklarn ve zel dershanelerin bu konuya bal olarak zaman ierisinde kendilerinden hizmet alnan zel okullara dnmesi gerektiini ifade etti. zel okullardan hizmet alm aslnda geciken bir projedir. Bu projenin hayata geirilmesi tek-tipi eitim anlayndan uzaklama adna nemli bir adm olacaktr. Ayrca, bu proje salkl bir ekilde srdrlecek olursa, yukarda deinildii gibi, maddi gc ocuunu zel okula gndermeye yeterli olmayan aileler iin dershanelere alternatif bir telafi mekanizmas vazifesi grecektir.
Dier taraftan, 2003 ylnda gndeme geldii gibi, zel okullardan sadece baarl fakir renciler iin hizmet almna gidilmemeli. Aksi halde, maddi gc elverisiz olan baarsz rencilerin dershane talebi karlanamam olacaktr. zel okullar arasndaki rekabet herkesin malumu. zel okullarn hizmet alm yolu ile tevik edilmesi, bu okullarn herhangi bir renci talebinden ziyade baarl renci talebini artrmas muhtemeldir. Bu talebin denetlenebilir bir tarafnn olmas gerekli. Bu iin en yaygn olarak uyguland lkelerde, talebin youn olduu durumlarda kura sistemine dahi gidilebilmektedir. Bu konuda zerinde dnlmesi gereken nemli bir konu da, kaliteli eitime eriim en fazla maduriyet yaayan krsalda ki rencilerin durumu. Tevikin krsalda zel okul amay destekleyecek boyutta olup olmayaca ya da buradaki rencilere ynelik baka ne tr teviklerin getirilebilecei nmzdeki gnlerde zerinde kafa yorulmas gerekli nemli birer soru olacak
Dershane Tartmas | 255
Irakta Derinleen Etnik ve Mezhepsel Ayrma

Irakta 2011 ylnda Ulusal Birlik Hkmetinin kurulmasna zemin oluturan mutabakatlarn hayata geirilememesi lkede istikrarszla yol at. Babakan Nuri el-Malikinin otoriter tavrlar Snni-ii Arap, Krt ve Trkmen gruplarda rahatszla neden olurken, Malikinin kendine ynelen tepkileri uzlama ile yattrmak yerine, krizden d faktrleri sorumlu tutmas mutabakat zeminini zayflatt. Bu yaklam Irakn komu lkelerle ilikilerinde yer yer gerilime neden oldu. Trkiye Maliki ile yaad gerilime ramen Irakn farkl taraflaryla olan iletiimini srdrmeye zen gsterdi. Nisan aynda Trkiyeyi ziyaret eden Irak Blgesel Krt Ynetimi lideri Mesut Barzani, Babakan Erdoan ve Dileri Bakan Davutolu ile ikili ve blgesel sorunlar grt.
Irak Demokrasisinin Maliki ile mtihan

Yorum | FURKAN TORLAK | 28 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
7 Mart 2010da gerekleen Irak seimleri sonras, seimlerde ikinci olan Hukuk Devleti Koalisyonu ile nc olan Irak Ulusal ttifak, Ulusal ttifak ad altnda birlemi ve Krdistan ttifak ile yapt anlama ile hkmeti kurma gcne sahip olup, Nuri el Malikiyi yeniden babakanla tamt. Irak Ulusal Hareketi (el Irakiyye) seimlerde birinci kan ittifak olarak hkmet kurma grevinin kendisine verilmesi gerektiini savunsa da oluturulan hkmetin dnda kalmam, baz bakanlklarn kendilerine tevdi edilmesi karlnda Ulusal ttifak ile uzlamt. Maliki, yeni hkmette babakanlk grevinin yan sra atamalar yaplana dek ileri, Savunma, Ulusal Gvenlik Bakanl grevlerini stlendi. Ancak Maliki, El Irakiyyenin Savunma Bakanlna gsterdii adaylar kabul etmeyip gvenlik dosyasn tek bana ynetmek konusunda srarc oldu. Hkmetin tek adam politikalarna itiraz eden yad
256 | NSAN 2012
Allavi, Ulusal Stratejik Politikalar Konseyi Bakanlndan, Irakl ii gruplarn nde gelen isimlerinden Adil Abdulmehdi de benzer gerekelerle Irak Cumhurbakanl yardmcl grevinden istifa etti. Babakan Yardmcs Salih el Mutlaktan Cumhurbakan Yardmcs Tark el Haimiye kadar birok Irakl lider Malikinin Saddamlama eilimine vurgu yaptklar iin Malikinin hedef tahtasna oturdular. Malikinin bu srete en byk stratejik baars, ABD ile rann Irakta anlama zeminini en iyi gren ve bu zemini kendi lehine destee dntren siyaseti olmasdr. Irakta ABD ve ran karlarnn kesime noktasnda yer alan Maliki, ABD-ran nfuz mcadelesinden zarar grmemek isteyen Irakllar iin bir zorunluluk olarak kendisini Irak siyasetine empoze etmi durumdadr. Fakat Maliki, dier siyasi gruplarla bir uyum iinde deildir. Hibir Snni Arap mttefikinin olmamas ve Krtlere verdii szleri
yerine getirmemesi ve ii Araplarla gven ilikilerinin bulunmamas, Malikiyi Irak siyasetinde krlgan yapan faktrlerdir.
Malikiye alternatif senaryolar
Aslnda ou Irakl iin en makbul seenek Snni Araplar nezdinde kabul gren bir ii Arap siyasetinin Krtlere de ilikileri yrtebilecek garantiler vererek babakanla aday olmasdr. Mevcut artlarda 2015 genel seimleri ncesi mecliste gensoru nergesi verilerek Malikinin devrilmesi ve byle bir adayn iktidara tanmas mmkn mdr? Bu soruya cevap verebilmek iin Maliki sonrasnda babakan aday karabilecek iilerin oluturduu Ulusal ttifak iinden Sadr Grubu ve El Hkim grubu ile Snnilerin arlkta olduu El Irakiyye ttifakna bakmak gerekecektir.
Bu balamda Ulusal ttifak iinde Malikiden sonra en gl ii siyasi oluum olarak Sadr grubun babakanla aday gstermesi beklenebilir. Ancak Sadr grubu ABD ile kan davaldr ve ABDnin Sadr grubunun herhangi bir adaynn babakanlna onay vermeyecei yaygn kanaattir. Dolaysyla Irak Meclis Bakan yardmcs Kusay Suheylin babakan aday olmas gl bir ihtimal deildir. Bununla birlikte Malikinin gl rakibi kabul edilen Ammar el Hakim liderliindeki Yksek Konsey halihazrda babakanla gsterebilecek makbul bir aday bulmakta zorlanmaktadr. Zira Konseyin iki muhtemel babakan adayndan birisi iiler, dieri de Snniler nezdinde makbul deildir. Yksek Konseyin her babakanlk tartmasnda ne kard Adil Abdulmehdi, nce Baas, sonra bamsz Sosyalist, sonra ii slamc ve nihayetinde Krt Adil olarak bilinen bir
Irakta Derinleen Etnik ve Mezhepsel Ayrma | 257
isimdir ve bizzat ii Araplar nezdinde kabul grmemektedir. Beyan Zbeydi ise Snni Arap tabanda ileri bakanl dneminde Snnilere ikence ettirdii iddialaryla nam salm ve kendisine matkap lakab taklm bir siyasetidir.
Irakta ABD ve ran karlarnn kesime noktasnda yer alan Maliki, ABD-ran nfuz mcadelesinden zarar grmemek isteyen Irakllar iin bir zorunluluk olarak kendisini Irak siyasetine empoze etmi durumdadr.
Irakl Snni Arap gruplarn babakan kendilerinin belirlemesi, ncelikle parlamento aritmetii nedeniyle mmkn grnmemektedir. Snni Araplarn destekledii bir ii Babakan aday seenei ise 2010 seimleri sonras denenmi, ancak baarsz olmutur. El Irakiyye lideri sekler ii Arap
lider yad Allavinin, iiler nezdinde kabul grmemesinin en byk nedenlerinden birisi Snni Araplarn kendisine verdii destein ii tabanda yaratt phedir. Irakta siyasi kulislerde KDPnin Maliki aleyhine gensoru iin destek arad fakat Tahrandan ve Washingtondan olumsuz yant ald konuulmaktadr. Dolaysyla Barzaninin Malikiye kar yapt sert aklamalarn Maliki hkmetini devirebilecek bir ivme kazanabilecei phelidir. stelik KYB lideri Celal Talabaninin sessizliini korumas da anlamldr. Hkmeti kurmakla grevlendirme yetkisine sahip Cumhurbakan Talabani, bizzat koltuunu Malikiyi destekleyen glere borludur. Bu artlarda Malikinin blgesel ve kresel destekilerinin en azndan nmzdeki seimlere kadar Irakn Babakan Maliki ile yola devam etmek iin ura verdiinin alt izilmelidir. Bu durum, ABDnin blgede alk olduu otoriter liderlerle i yapma alkanln kolay terk etmeyeceini gstermesi asndan da nemlidir. Malikiden memnun olmayan evrelerin odaklanmas gereken husus, mecliste gensorudan ziyade, nmzdeki 2013 yerel ve 2015 genel seimleri olmaldr. Bu sre boyunca, muhtemel ittifaklar ve babakan adaylar zerinde allmaldr
258 | NSAN 2012
Afrikada Kzan ABD-in Rekabeti

Son dnemde Afrikaya yapt yatrmlar ile dikkat eken in, Afrikann en nemli ticari orta durumunda. inin Afrika ile gelitirdii youn ekonomik ilikiler bata ABD olmak zere Bat dnyasnda gerilim yaratyor. inin blgede artan etkisinden rahatszlk duyan ABD ise blgeye ynelik oluturduu yeni politika hamleleriyle ine cevap vermeye alyor. 2011de Afrika lkelerinden Zambiyaya resm ziyarette bulunan ABD Dileri Bakan Hillary Clinton, ini yeni tip smrgecilikle sularken, inin Clintona tepkisi sert oldu. inin Afrika ile dostluk ilikisi kurduunu belirten inli yetkililer, Clintonn taraflar arasna nifak sokmaya altn iddia etti.
Sperg Aday inin Arap Bahar Korkusu

Yorum | KILI BURA KANAT | 15 Nisan 2012 | Star Ak Gr
Dnya politikasnda sper g olmak kolay deil. Hem de siyasal aktivizm ve hareketliliin artk kreselletii ve boyut deitirdii byle bir dnemde. Bu ada ekonomik kalknma ve g, askeri modernizasyon ve toplumsal uzla propagandalar bazen yetersiz kalabiliyor. Rejimin halktan korktuu ve meruiyetini halka dayandramad devletler mesele dnya politikas olunca bir yere kadar sz sahibi olabiliyor. Toplumsal hareketlere veba muamelesi ekilirken, ekonomik gcn kazandrd fors da yalan oluyor. Bazen ejderha sanlan gler dnyann bambaka bir blgesinde meydana gelen bir halk hareketi sonucu keye skm bir kaplana dnebiliyor. Son yirmi senede sergiledii ekonomik kalknma sonras artk biroklarn Amerika Birleik Devletleri ile birlikte dnyann ikinci sper gc olarak adlandrd in Halk Cumhuriyeti, Arap Bahar baladndan beri Ortadou siyasetinde tam da byle bir keye skmlk yayor. Bata ABD ve
Avrupa devletleri olmak zere herkesi hazrlksz yakalayan Arap Bahar, in ve izledii d politika zerinde bambaka bir etki yapt. Afrikada neredeyse lkelerin ekonomilerini ynetmeye balam, ktadaki otoriter rejimlerin emniyet sbab haline gelmi, Latin Amerikada byk yatrmlarla Amerikann karlarn tehdit edecek seviyeye ulam, Orta Asyada Rusyann arka bahesi sayd blgelerde etkinliini artrm, Gney in Denizinde Spratly adalar yznden Filipinlere kabuslar yaatan, Pasifikde Senkaku Adalar sorunu yznden Japonyaya kafa tutan, Amerikann en byk kreditr olup ekonomik gcn getirdii siyasi etkinin nimetleriyle beslenen in devleti mesele demokratikleme olduunda tamamen savunmaya ekilmi durumda. Dnya politikasnda sz sahibi btn devletler bir ekilde olaylar karsnda pozisyon bildirirken nmzdeki dnemdeki sper g olarak adlandrlan inin esamesi okunmuyor. Suriye konusunda Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinde kulland veto gc saylmazsa
Afrikada Kzan ABD-in Rekabeti | 259
haberlerde adndan dahi bahsedilmiyor. Peki bu sperg Arap Baharnda ne yapyor?
nemli olan rejim deil istikrar
in devleti iin Arap Bahar iki adan nemli bir sorun oluturuyordu. ncelikle enerji kaynaklar konusunda olduka hassas olan ve artan enerji ihtiyacn karlamak iin blge devletlerine yanamaya alan in iin blgede zellikle doal kaynaklar olan lkelerde yaanabilecek siyasi istikrarszlk ciddi bir problem yaratabilirdi. Byle bir senaryo da in nce doal kaynan tanmasnda sorun yaayabilir ve bunun yannda siyasi istikrarszln getirecei belirsizlik ve sonrasnda yaanabilecek petrol fiyatlarndaki ykselmeden son derece olumsuz etkilenebilirdi. in senelerdir Afrikadaki lkelerle olan enerji kaynaklarna dayal siyasetini bu dnce nda ynetmi ve otoriter rejimlerin istikrar iin elinden geleni yapmt. Bu siyaset dahilinde zellikle Zimbabwe gibi otoriter ve baskc lkelerde yaanan insan
260 | NSAN 2012
haklar ihlallerine kar uluslararas kamuoyunun gsterdii tepkileri bastrmaya ve uluslararas yaptrm almalarn da bloke etmeye almt. Olaylarn Libyaya yaylmas in iin Arap Baharn bu ynyle ortaya karyordu. Petrol reticisi bir Afrika lkesinde yaanan i karklk in asndan rejime destek haricinde mdahale edilmemesi gereken bir olayd. Hatta bu dnemde baz ajanslar in irketlerinin Kaddafiye silah satmaya hazrland konusunda haberlere yer vermiti.
Tiananmen, Tahrir olur korkusu
Bu srada durum kontrolden kp Libyada yaayan 30 bini akn inli gndeme gelmeye balad iin in ynetimi BM Gvelik Konseyindeki oylamada ekimser kald. inin Libya konusunda yaad bu kafa karkl ve Kaddafiye verdii destek ini Libyada olduka yaralad. Afrikadaki dier lkelerde yapt gibi Libya halknn da gnln kazanmak iin aba sarfeden in
devleti taknd tavr ile Libyallara byk bir hayal krkl yaatmt.in iin Arap Baharnn daha da nemli bir taraf devrimlerin yaylabilir karakterinden kaynaklanyordu. in lkedeki ekonomik kalknmann beraberinde getirdii gelir dalm eitsizlii ve yolsuzluklarn halk zerindeki etkisini her sene yzlercesi meydana gelen kk lekli halk hareketlerinden sezebiliyordu. Buna yaanan siyasi ve dini bask eklendiinde durum daha da tehlikeli boyutlar alabilecek seviyedeydi. Tiananmen Meydannda 20 sene nce yaananlarn hayaleti hala in devleti zerinde tm canllyla mevcuttu.
inin zellikle Libya ve Suriyede izledii politika bir ke kapmaca grnts iziyor. Enerjisinin tmn, bu blgelerdeki halklarn demokrasi taleplerini sansrlemek zerine kuran bir lkenin sper g olmas da bu tanm tekrar tartmaya ayor.
arama motorlarnda Mbarek ve Msr kelimelerine sansr uyguland. Medyaya uygulanan sansr arttrlrken, Ai Weiwei gibi sanatlar da hapse atld. in ynetiminin asl korktuu Mslman toplumlarda meydana gelen bu hareketliliin Orta Asyaya srayarak inin angay birlii rgtndeki otoriter partnerlerini tehdit etmesi daha ciddi sonular dourabilirdi. Byle bir durumda ncelikle bu rejimler yklacak veya lkelerde istikrarszlk ortaya kacak, bu gelimelerde inin Orta Asyadaki ticari karlarn ve yatrmlarn ve enerji kaynaklarn tehdit edebilecekti. Dahas rejimlerin deiimi zellikle blgesel rgtlerde yeni bir siyasi denge oluturacak ve inin blge hakkndaki planlarn kartrabilecekti. indeki birok uzman demokratiklemenin lkelerdeki Amerika ve Bat etkisini in aleyhine arttrd grndeydi. Son olarak in asndan durumu daha da tehlikeli klacak olan Dou Trkistan blgesine komu olan lkelerde yaanacak demokratikleme hareketinin bu blgeye de sramas ve blgede sk sk yaanan protestolarn uluslararas bir hal kazanmasyd. Bir baka deyile in Tahrir Meydannn Tiananmene gelmesini engellemeye almt ama Urumideki meydanlara gelmesi duruma baka bir nitelik ekleyecek ve sorun daha da karmaklaacakt. Ekonomik ve askeri gc ile dnyay korkutan inin Arap Baharnda Ortadouda yaad ke kapmaca bir anlamda sper g olmann baka ynleri olduunu da ortaya koydu. Son gelimelerle artk meruiyeti iyiden iyiye sorgulanan BM Gvenlik Konseyindeki daimi yelik haricinde adndan sz ettirmeyen ve abalarnn yarsn halkn yaananlardan uzak tutmak iin harcayan bir lke olarak inin yaadklar sper g olma hedefi olan devletler iin de bir ders niteliinde
Mbarek ve Msr kelimesi yasakland
Bu durumda retilen are halkn Arap Bahar konusunda bilgilenmesinin nn almak oldu. Tunusda Arap Baharndan Yasemin Devrimi olarak bahsedildii gnlerde in halknn meseleden haberdar olmamas iin yasemin iekleri iekilerden toplatld, Msrda gsteriler baladnda internet
Byk Glerin Mcadele Alan: Afrika

Yorum | KILI BURA KANAT | 5 Nisan 2012 | Zaman
Bu yeni dnemde yllardr dnya politikasnda en ok ihmal edilen corafyalar arasnda yer alan ve adn haberlerde sadece alk ve i savalarla duymaya altmz Afrika ktas, dnya ekonomisi ve politikasnn devleri olan in ve Amerika Birleik Devletlerinin yeni mcadele alanlarndan biri olmak zere. Souk Sava sonras Amerika ve dier byk glerin dikkatlerini dnyann farkl corafyalarna younlatrd bir zaman diliminde in Halk Cumhuriyeti, blgede gl bir ekonomik ve siyasi varlk ina etmeye ve blge lkeleriyle birok ikili ticari anlamalar imzalayarak yakn ilikiler kurmaya balamt. nceleri inin dnyaya alma politikasnn bir paras olarak yorumlanan ekonomik ilikiler a 2000li yllara gelindiinde artk bir yandan Amerikann blgedeki ekonomik varln tehdit etmeye te yandan da in lehine blgede stratejik ve siyasi etki yaratr hale geldi. in iin blge ncelikle yirmi seneye yakn bir sredir yzde dokuzlarda olan ekonomik gelimesi iin son derece nemli olan enerji
262 | NSAN 2012
ve doal kaynaklar asndan kritik bir nemi haizdi. in, Afrika ktasnda zellikle otoriter lkelerle yapt ekonomik ve ticari anlamalarla bata petrol ve kmr yataklar olmak zere, demir, elik ve bakr kaynaklarn kontrol altna alyor, bunun karlnda ise lkelerin altyap almalarna katkda bulunacak ekilde uzun vadeli dk faizli kredi ve hibeler salyordu. Bunun karlnda birok Afrika lideri iin in ile ilikileri gelitirmek iki adan olduka olumlu sonu douruyordu. Birincisi birok nc dnya lkesi gibi Afrika lkeleri de in modeli ekonomik kalknmaya Bat tarz ekonomik kalknmadan daha olumlu yaklamaya balamt. Buna gre idari adan herhangi bir iyileme oluturmadan ve siyasi ve sosyal reform gerekletirmeden tepeden inmeci ve devletin rehberliinde bir kalknma modeli in rneinde olduu gibi olduka baarl olabiliyordu. Dolaysyla toplumsal iyilemeden nce devleti zenginletirerek hem rejimi glendirmek hem de blgesel etki sahibi olmak birok otoriter Afrika lideri iin daha cazip bir yol idi. Dahas in, ekonomik anlamalarda yol, kpr ve stadyum gibi altya-
p hibelerinde bulunuyor ve bu yaplar hem Afrika halklar hem de rejimler tarafndan olduka takdir gryordu.
in, Afrikal liderlere hitap ediyor
Afrikal liderlerin in ile olan ilikilerindeki ikinci nemli husus ise zellikle Bush ynetiminin Freedom Agenda (zgrlk Ajandas) ile otoriter liderleri hedef ald ve rejim deiiklii amalad bir dnemde inin bu siyasete taban tabana zt bir yol izlememesi ve Afrika lkelerinin i ilerine karmama kararlln sklkla ifade etmesiydi. Bylece bata Amerika olmak zere Batl lkelerle ekonomik ilikilerin gelimesi durumunda bu lkelerden gelebilecek fikir akmlarna maruz kalacan ve dolaysyla rejimlerinin zayflayacan dnen otoriter liderler iin inin insan haklar ve demokrasi konusundaki kaytszl olduka ie yarar grnyordu. Bu ekilde ekonomide inin yapt altyap yatrmlar ve iletmeye balad madenlerdeki i imknlar otoriter liderlere aadan gelecek tepkileri azaltacak ve yaplan ekonomik anlamalar sayesinde de rejim daha fazla zenginleerek mevcut gcn muhkemletirecekti. Dahas Bat lkelerinin kendileri istemese dahi Bat medyas tarafndan ilikilerin gelimesi halinde gndeme getirilecek insan haklar, demokratikleme ve idare meseleleri in ile ilikilerde hibir ekilde ba artmayacakt. inin blgede ekonomik ve doal kaynaklar temelinde gelitirdii iliki ksa zamanda ciddi boyutlara vard. 2009 ylnda Afrika ktasnn en byk ticari partneri haline gelen in, petrol ihtiyacnn yzde 30unu da bata Angola, Sudan, Nijerya ve Kongo olmak zere Afrika lkelerinden karlamaya balad. Ancak Afrikada ykselen in etkisi getiimiz birka sene ierisinde ekonomik snrlar ap siyasi boyutlar da kazanmaya balad. in hkmeti BMde en fazla temsilcisi olan Afrika lkelerini uluslararas
Dnya politikasnda Souk Savan sona ermesinden sonra ortaya kan tek merkezli ve tek sper gl dnemin sona ermeye balamas dnya corafyasnda yeni bir jeopolitik dzenin de kaplarn aralamaya balad.
platformlarda yanna alabilmek iin siyasi inisiyatifleri de glendirmeye balad. Bu sebeple doal kaynaklar bulunan lkelerin yannda Malavi gibi daha fakir Afrika lkelerine de altyap destei salayarak zellikle Tayvan gibi meselelerde uluslararas destek salamaya alt. Afrika lkeleriyle yapt ikili anlamalarnn yannda yeni olumaya balayan Afrika Birlii nezdinde de ciddi giriimlerde bulunan in hkmeti, Afrika Birliinin Addis Ababadaki binasnn yapmn stlenerek 200 milyon dolar civarnda bir hibede bulunmutu. inin Afrikada takip ettii siyasetin doal kaynak noktasndan artk jeopolitik ve stratejik bir hale dnmeye balamas ve Afrika lkelerinde i politikada nemli bir balk haline dnmeye balamas, nce Afrika lkelerindeki toplumlarn baz kesimlerini daha sonrasnda ise dnyadaki sper gleri olduka rahatsz etmeye balad. ncelikle inin madenleri kontrol altna ald Zambiya gibi lkelerde inli iletmecilerin izledii smrc ve baskc iletme metotlar halkn byk ksmnda tepkiyle karlanmaya balamt. inli iletmeler, bir yandan inden getirdii igcn kullanmay tercih ederek
lkedeki isizlik meselesini daha da artryor te yandan da Afrikal iileri altrd iletmelerde iileri olumsuz artlarda uzun saatler ve zaman zaman da tehdit ve baskyla altryordu. Bu smrc yap karsnda birok Afrika lkesinde ine ve bu lkenin yatrmlarna kar ciddi bir tepki olumaya balamt. Dahas inin otoriter rejimlere salad destek, bu lkelerdeki demokrasi ve insan haklar konusunda mcadele eden kesimler tarafndan da olduka problemli olarak karlanmt. Bunun yannda inin blgede oluturduu etki alan Amerika Birleik Devletleri ve Avrupa iin de jeopolitik bir sorun oluturuyordu. Bu sebeple zellikle Bushun bakan olduu dnemde Amerika, blgeye ynelik birok ekonomik ve siyasi inisiyatif gelitirdi. Bu inisiyatiflerin byk bir ksm blgede salgn haline gelen AIDS gibi hastalklarn nlenmesi iin oluturulan giriimlerdendi. Bush ynetimi, blgeye yaplan insani yardmn yannda ayn zamanda ticari anlamda da ilikileri gelitirmeye ynelik almalar iine girdi. Kta ksa bir sre zarfnda ABD ticari delegasyonlarnn en sk ziyaret ettii blgeler arasnda yer almaya balad. Ayn yllarda Bush ynetimi, blgede asker bir varlk oluturabilmek iin Savunma Bakanl bnyesinde AFRICOMu oluturdu. Daha nce ayr blge komutanl tarafndan ele alnan Afrika ktas, ilk kez bir komutanlk bnyesinde birletiriliyordu. Her ne kadar bu asker birliin oluturulmas srasnda blgenin terr rgtlerine ev sahiplii yapmasn engellemek ve ktann gvenlii n plana karlsa da blgedeki enerji kaynaklar (zellikle Amerikann en byk petrol salayclarndan biri olmas
hasebiyle Nijerya) ve inin ktada artan etkisi, uzmanlar tarafndan sklkla jeopolitik gerekeler arasnda gsterildi.
Obamann halkn kalbini kazanma stratejisi
ABDde Obamann bakan seilmesi sonrasnda Afrika konusunda Bush dneminde balatlan birok inisiyatif devam ettirildii gibi, blgeye zellikle ekonomik ve altyap geliimi salayacak yatrmlarn da says olduka artrld. Washingtonda biroklar babas Kenyal bir politikacnn bakan seilmesi, ABDnin BM nezdindeki bykelilie Susan Rica, Afrika konularnda bir uzman atamas ve Beyaz Sarayda zellikle son Libya operasyonu ile adndan olduka sk sz ettiren ve Afrika konusunda uzmanl bulunan Samantha Powern Obamann danmanlna getirilmesinin Afrikay ABD d politika gndeminde daha da ne karacan savunuyor. Bunun yannda AFRICOM da bugn blgede bir yandan gvenlik konularnda yeterlilik elde etmeye alrken (Libya ve Liberyada olduu gibi) te yandan da Afrika toplumlarnda gerek eitim gerekse sosyal hizmetler alanlarnda faaliyet gstererek halkn kalbini kazanmaya alyor. Btn bunlarn Afrika toplumlarna ne kazandraca ise henz tam olarak kestirilemeyen bir husus. Bir yandan dnyann iki sper ekonomik gcnn salad d yardm ve hibelerden yararlanrken te yandan da iki sper g iin sava ve mcadele alanna dnme riski de var. Afrikada imdilerde bu sper g mcadelesinin nasl ktann yararna dntrlecei tartlyor. Zira fillerin kavgasnda ezilmek riski her zaman mevcut
264 | NSAN 2012
12 Eyll Darbecilerine Yarg Yolu Ald

12 Eyll darbecilerinin zerindeki hukuki korumann kalkmas, Trkiyenin en dokunulmazlarna dokunabilmeyi, baarl bir darbenin yneticileriyle hesaplamay mmkn kld. Cunta liderlerinin ifade vermeleri, onlara dava almas hukuki neminin tesinde, toplumun 12 Eyll ile olan ilikisinin psikolojik boyutu asndan da kayda deer bir gelime oldu. Bu sre belki de btn bir darbe tarihiyle ve rejimiyle yzlemenin de nn aacak.
12 Eyll Yarglamak
Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 07 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
Sadece devleti deil toplumu da yeniden dizayn eden 12 Eyll darbesinden tam otuz yl sonra, darbecilerin kendileri iin getirdikleri hukuki koruma, yine bir 12 Eyll gn referandumla kalkt ve hemen ardndan su duyurular balad. Nihayet gn nce de, cuntann hayatta kalan lideriyle bir su ortann yarglanmasna baland. 4 Nisan gn balayan yarglama, sonularndan bamsz olarak olduka nemlidir ve imdiden siyasi tarihimize bir milat olarak gemi bulunmaktadr. Yarglamann balamasndan bu yana yaplan deerlendirmeler, genellikle iki ana eksende seyrediyor. Bazlar, 90lk iki ihtiyar yarglamaktan bir ey kmayacan belirterek, bu davann 12 Eyllle hesaplamadan yana pek bir anlam ifade etmediini ya da ok yetersiz olduunu sylyor ve esasen, hl egemenliini srdren 12 Eyll rejimiyle hesaplamak gerektiini vurguluyorlar. Buna karlk, bazlar da baarl bir darbeyi gerekletiren cunta yelerinin ilk kez yarglandn, bunun ok yksek bir sembolik deere sahip olduunu ne kararak, bu davann nemine, anlamna iaret ediyorlar. Aslnda
bu iki yaklam, birbiriyle elimiyor. nk bu davay ve iddianamenin kapsamn yetersiz bulanlar olduka hakllar ama onlarn hakl oluu, davann nemini, anlamn azaltmyor. Tam tersine, onlarn hakll dolaysyla, bu davaya daha fazla yklenmek ve daha da derinlemesi, genilemesi iin giriimlerde bulunmak gerekiyor. Bu noktada, mdahiller bata olmak zere, Trkiyede bir daha darbe olmayacandan emin olmak isteyen herkese byk grev dyor.
12 Eyllle yzleme
12 Eyllle yzlemeye, hesaplamaya, 32 yldan beri sren ve yas tutulamam aclar
12 Eyll Darbecilerine Yarg Yolu Ald | 265
dindirmeye, elbette bu iddianame yetmez. Dahas, 12 Eylln at yaralar sarmak, tek bana hukukun da, siyasetin de baarabilecei bir ey deil. O yzden, ok gl ve srarl bir toplumsal duyarlla ve srarl takibe gerek var. Hatta belki nce ciddi bir hafza tazelenmesine ihtiya var. nk 12 Eylln zulm, sadece darbeden sonra yaplanlardan ibaret deil. 12 Eylle giden yollar, yllarca hazrland, dendi ve zulmn artk darbe yaplabilir safhaya ulat kanaatine varlnca da dmeye basld. Bu nedenle, darbecilere 12 Eyllden sonra yaptklarnn hesabn sormak kesinlikle yetmez; 11 Eylle kadar yaptklarnn ve yapmalar gerekirken yapmadklarnn hesabnn da sorulmas gerek. Ayn ekilde, darbeden sonra yaplanlardan tr, su ortaklarnn da yarg nne karlmas gerek. Metris, Mamak, Diyarbakr bata olmak zere btn bir lkede hukuk d emirleri yerine getiren ikenceciler bata olmak zere hesap vermesi gereken binlerce insan olduunu biliyoruz. Aslnda bunlar da yetmez; tm milleti aalayan, halkn gvenliini salamalar iin kendilerine teslim edilmi silahlar halka
266 | NSAN 2012
ynelterek adeta bir korku toplumu yaratan, geleceimizi ellerimizden alan politikalarla da hesaplalmas lazm. Dolaysyla, bizi biz olmaktan karan sosyo-kltrel politikalara varncaya dein, btn bir 12 Eyll anlayyla, 12 Eyll anayasas ve yasalaryla, rejimiyle yzlemek, hesaplamak zorundayz. Urad zulmn hesab sorulmam bir tek kii kald srece, bu dorultudan sapmaya, bu kararllktan vaz gemeye hakkmz olmadn bilmek durumundayz. O yzden kimse, kalkp da bu millete olmu-bitmi, zerinden 32 sene gemi, bu saatten sonra ne yaplabilir ki gibi bahanelerle hesap sormaktan vazgeilmesini tlemesin. imizden diktatrlerin zulmne ortak olmak isteyenler kabilir ama Trkiye, kendi gemiiyle yzlee yzlee, hesaplaa hesaplaa arnma srecine girmitir; bunu isteseniz de durduramazsnz. Nitekim darbelerle ilgili bir Meclis Aratrma Komisyonu kurulmas ya da Hizmet Kanununun 35. maddesine ynelik almalar, bu nlenemez srecin ilk yansmalardr.
4 Nisan bir milat olacak m?
te 4 Nisan, tm bu uzun ve zorlu yzle-
me, hesaplama srecinin sadece balangcdr. Eer byle bakmayp, bu davayla birlikte darbecilerimizle hesaplatmz dnrsek, bizi byk bir hayal krklnn beklediini syleyebiliriz. Bunu nlemenin tek yolu, nce bu davaya sk sahip kmak, takip etmek ve dava srecinin olabildiince derinlemesini ve genilemesini salamaktr. Evrene ve arkadana verilecek hibir ceza kayplarmz karlayamaz, geri getiremez, yaralarmz saramaz. Derdimiz de, bir an nce bu iki darbecinin cezalandrlmas olmamal. yleyse, yangndan mal karrcasna bir yarglamaya izin vermemeli ve bu dava vesilesiyle, olabildiince ok insanlk suunun aa kmasn salamalyz. Bir baka anlatmla, nemli olan, ncelikle bu iki kiinin adil yarglanmas, dorudan ya da dolayl olarak iledikleri, ilettikleri tm sularn aa kmas ve bizleri korusunlar diye ellerine silah verdiimiz gvenlik grevlilerimizin bundan sonra bir daha akllarnn ucundan bile darbe yapmay geir(e) memelerini salamak. Bunu baarabilirsek, 4 Nisan gerekten bir tarihi gn olacaktr. Ancak savclk ifadesinin alnmas srasnda gzlediimiz bir sorunun hl srd anlalyor. rnein darbeciler savcla ifadeye gelmediler, savclar ayaklarna giderek ifadelerini aldlar. Ama ifade verdikten sonra da diktatrmz artk tatile kabilir miyim? diye sordu ve izin alp seyahate kt. Mahkeme aamasna gelince, her ikisi birden hastalandlar. Oysa duruma salonunda, mahkeme heyetinin huzurunda, zulmettiklerinin ok kk bir ksmyla da olsa, yzleerek hesap veren darbeciler fotorafna ihtiya var. Bu fotoraf, davann sonucunda verilecek karar kadar nemlidir. Hatta karar verilmeden bunlar yaamlarn da yiti-
rebilirler; ne de olsa darbecilerin byle bir talihli yanlar da var. Mahkemede hesap veren diktatr fotoraf, yas tutulmam aclar dindirmek iin de, yeni darbecilerin kmasn nlemek iin de gerekli. Onlar, sadece bu fotoraf vermemek iin her hastala yakalanyorlar ama gariptir; yarg da byle ulu orta hastalanmalarna gz yumuyor. Kald ki, baarsz darbe giriimcisi generalleri tutuklu yarglarken, baarl(!) darbecileri tutuksuz yarglamak, hangi kuraldan kaynaklanyor; dorusu onu da anlamak mmkn deil. Tutuklularn gnah, bir darbe yapmay bile baaramam olmalar herhalde. Elbette asl yzleme ve hesaplama, bu davay, btn bir 12 Eyll sistemiyle hesaplamak, daha dorusu o sistemi batan aya deitirmek iin yeni ve kararl bir sreci balatmak yoluyla gerekletirilebilir. Mdahil olarak bavuran iktidar ve muhalefet hep birlikte bu sreci balatabilirlerse, hem darbecilerimizle hesaplam hem de darbeler dzenini kalc bir biimde ortadan kaldrm olacaz
Anayasa Sempozyumu
Sempozyum | SAMIM AKGNL, SAVA BOZBEL, VAHAP COKUN, SEZGIN SEYMEN EB, HSAN DAI, YILMAZ ENSAROLU, MUSTAFA ERDOAN, HATEM ETE, CIHAT GKTEPE, LEVENT KKER, TALIP KKCAN, ERGUN ZBUDUN, BEKIR BERAT ZPEK, TARIK OUZLU, BEKIR PARLAK, FETTAH TAMNCE, MEHMET TURHAN, SERAP YAZICI | 14 Nisan 2012
Uluslararas Antalya niversitesi ve SETA ibirliinde Yeni Anayasa hakknda nemli bir sempozyum dzenlendi. 14 Nisan 2012de Antalya Rixos Otelde dzenlenen etkinlikte, Uluslararas Antalya niversitesi Mtevelli Heyeti Bakan Fettah Tamince, sempozyumun al konumasnda, lke genelinde yrtlen anayasa almalarndan birine ev sahiplii yapmaktan gurur duyduklarn, son on ylda yakalanan siyasi ve ekonomik istikrarn sayesinde kendisinin de aralarnda bulunduu gen mteebbislerin de katksyla Trkiyenin byk mesafeler katettiini belirtti. Uluslararas Antalya niversitesi Rektr Prof. Dr. Cihat Gktepe ise, Trkiyenin artk normal bir srete, STK, medya ve bilim dnyas bata olmak zere birok kurum ve kuruluun yapaca katklar ile yeni bir anayasa yapabilecek durumda olduunu belirtti. SETA adna al konumas yapan SETA D Politika Direktr Prof. Dr. Talip Kkcan ise, Uluslararas Antalya niversitesini kurulu aamasnda byle bir toplanty SETA ile beraber dzenledii iin kutlad.
ERGUN ZBUDUN: ANAYASADAK VESAYET RUH ORTADAN KALDIRILAMADI

Sempozyumun al konumasn gerekletiren Bilkent niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Ergun zbudun konumasnda, olaan d, anti-demokratik ve aibeli bir seimle oluturulan 82 anayasasnn son derece vesayeti bir yapya sahip olduunu, yaplan deiikler ile anayasann vesayeti ve otoriter yapsnda nemli deiiklikler gerekletiinin inkar edilemeyeceini, btn bu olumlu gelimelere ramen, anayasadaki vesayeti, devleti ve yasak ruhun ortadan kaldrlmadn ve gnmzde artk hi kimsenin ne bu anayasaya ne de bu anayasay yapanlara sahip kmadn ifade etti. zbudun, anayasa literatrnde yeni bir anayasa yaplmas ile anayasa deiiklii srecinin farkl olduunu kabul etmekle birlikte, bu anayasann btn maddelerini bu Meclisin deitirmek durumunda kalmas halinde ise 82 anayasasnn deiiklii olarak deil yeni bir anayasa olarak adlandrlacan, bu nedenle de zaman zaman gndeme gelen asli kurucu iktidar-tali kurucu iktidar tartmalarnn gereksiz olduunu ifade etti. Asli kurucu iktidarn darbe, devrim, i sava vb. durumlarla ortaya kacak hukuk boluunda ortaya kacandan yola karak, yeni anayasa iin be generalin gelip darbe yapmasn beklemenin sama olduunu belirten zbudun, halen bu argman ileri sren hukukularn olmasn vahim olarak nitelendirdi ve sve, Finlandiya ve Macaristan rneklerini vererek son 30 yllk srete Avrupann en istikrarl demokrasilerine sahip lkelerin de anayasalarn deitirebildiklerini, gnmzde bir milletin, bir halkn diledii zaman anayasasn demokratik usullerle deitirebilecei grnn kabul grdn ifade etti.
268 | NSAN 2012
HANG MADDELER DETRLEMEZ

Hangi maddeler deitirilemez konusuna da deinen zbudun, ilk madde iinde fevkalade mulak ifadeler olduunu, ikinci maddede adalet konusunu herkesin farkl yorumlayabileceini, yine bu blmde balang blmnn olduka oven olduunu, ilk maddeyi deitirilmez klan iradenin halkn deil darbe konseyinin iradesi olduunu, 30 yl sonra bu maddelere bu derece kutsiyet addedilmesinin anlamszln vurgulad. zbudun, pek ok Bat anayasasnda deitirilemez madde olmadn, olanlarn da Fransa rneinde olduu gibi sadece Cumhuriyet tanm ile snrl olduunu ifade etti. Venedik Komisyonunun raporuna da deinen zbudun, deitirilemez maddelerin nmzdeki dnemde tartlacak sorunlardan biri olduunu belirtti. Seimlerden sonra oluturulan TBMM Uzlama Komisyonunun oybirlii sonucu karar alma kuralnn toplumu derinden ayran sorunlar zerinde oybirlii art salamas mmkn gzkmemekte diyen zbudun, bu konuda komisyonun iyi niyetli abalarnn yeterli olamayabileceini belirtti.
gibi konularda atlacak admlarn hem Trk hem de Krt vatandalar tarafndan genel kabul grebileceini belirten zbudun, konsenssn yzde yz uzlama anlamna gelmediini belirterek, en mkemmel anayasa da yaplsa bundan memnun olmayacaklarn kacan, yzde yetmi-seksenlik bir uzlamann yeterli olacan ifade etti. Din-devlet konusunu ikinci bir ayrma noktas olarak gren zbudun, bu konuda niversitelerde trban yasann kalkmas gibi olumlu admlar atldn, hukuksal olarak da bu konunun kesinletirilmesi gerektiini belirtti. Zorunlu din dersi, diyanet ileri gibi konularn henz zme kavuturulamayan dier sorunlu alanlar oluturduunu ifade etti.
ZLMES GEREKEN TEMEL SORUN

Anayasa almalarnda temel sorunun zme kavuturulmas gerektiini ifade eden zbudun, bunlardan ilkinin Krt Sorunu olduunu syledi. Yerel ynetimde yetkilendirme, kltrel haklar
SERAP YAZICI: DEMOKRATK YAPI VESAYETN TASFYES LE MMKN

Sempozyumun Do. Dr. Tark Ouzlunun bakanlnda yaplan ilk oturumunda, stanbul Bilgi niversitesinden Prof. Dr. Serap Yazc Vesayet Sisteminden Temsili ve oulcu Demokrasiye Gei Zorunluluu temal ilk konumay gerekletirdi. Trkiyenin en nemli anayasal konularndan birinin vesayet kurumlar aracl ile hukuk devletinin andrlmas olduunu belirten Yazc, bu dnemde vesayet kurumlarnn
tasfiyesi ile demokratik bir devlet oluturulabileceini belirtti. Yazc anayasa mhendisliinin demokrasinin n koullarndan sadece biri olduunu, demokrasi kltr yerlemeden sadece anayasann deitirilmesinin temel sorunlar tamamyla bitirmeyeceini ifade etti. Uluda niversitesinden Prof. Dr. Bekir Parlak ise Yeni Anayasada Merkezi Ynetim ve Yerel Ynetim konulu konumasnda, yerel ynetimlerin yeni anayasa ile yetkilerinin arttrlmasnn hem sosyal hem ekonomik kalknmann nnn aaca gibi toplumdaki dilsel, dinsel ve etnik taleplerin de karlanmasn salayacan ifade etti. Bu konudaki korkular yersiz bulan Parlak, bu modelin idari bir ynetim modeli olduunu, siyasi olmadn, dolaysyla devletin halen niter yapsn koruyabileceini belirtti. Sempozyumun leden sonraki ksmnda u ekilde devam edildi: Ortadou Teknik niversitesi Uluslararas likiler Blm retim yesi Prof. Dr. hsan Dann bakanln yapt ikinci oturumda Atlm niversitesinden Prof. Dr. Levent Kker Yeni Anayasada Genel Olarak zgrlkler Rejimi, stanbul Ticaret niversitesinden Do. Dr. Bekir Berat zipek Din ve Vicdan zgrl ve Uluslararas Antalya niversitesinden Yrd. Do. Dr. Sezgin Seymen ebi fade zgrl konularn elen sunumlar yaptlar.
SETA Siyaset Aratrmalar Direktr Hatem Etenin bakanlnda toplanan nc oturumda ise stanbul Ticaret niversitesinden Prof. Dr. Mustafa Erdoan Yeni Anayasa ve Vatandalk, Dicle niversitesinden Yrd. Do. Dr. Vahap Cokun Krt Meselesi ve Yeni Anayasa ve Strasbourg niversitesinden Prof. Dr. Samim Akgnl Yeni Anayasa ve Aznlklar konulu sunumda bulundular. Sempozyumun kapan deerlendirmesini ise Uluslararas Antalya niversitesi Hukuk Fakltesi Dekan Vekili Do. Dr. Sava Bozbel ve SETA Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu gerekletirdiler.
270 | NSAN 2012
ABD Seimlerinde ran Tartmalar

rann nkleer program ABDde seim ncesi Cumhuriyeti ve Demokratlar arasnda en nemli konulardan biri oldu. Cumhuriyeti adaylar ABDnin Obama ynetiminin ran politikasnn rann davrannda herhangi bir deiime yol amadn ileri srerken, Obama ynetimi seimler ncesinde yaptrm politikalarn derinletirdi. Obama te yandan Cumhuriyetilerin eletirilerine karlk rann nkleer almalar konusunda tm seeneklerin masada olduunu ileri srerek, durumu kontrol etmeye alt. ABD Trkiye ve dier mttefiklerinden yaptrmlar konusunda dorudan destek beklerken, Trkiye, zel sektrn ABD yaptrmlarna uyup uymamak konusunda serbest davranacan belirtti.
ran ve ABD Seimleri

Yorum | KILI BURA KANAT | 24 Nisan 2012 | Sabah Perspektif
ran, 1979daki devrimden bu yana ABD d politikasnn i politikada en ok yanklanan alanlarndan biri. zellikle seim dnemlerinde mesele d politika olduunda, ran adaylar iin bir anda en hassas unsurlar arasnda yer alabiliyor. Yaklaan ABD bakanlk seimlerinde de bu durum bozulmayacak gibi. Herhangi byk bir uluslararas kriz yaanmad takdirde Kasm aynda bakan adaylarn kar karya getirebilecek en nemli d politika meselesinin ran olacana artk kesin gzyle baklyor. Cumhuriyeti adaylar imdiden rann nkleer program ve srail- ran ilikilerinin nitelii ile ABD d politikasnn bu iki alanda son drt yl iindeki icraatlarn kampanyalarndaki d politika unsurunun odana yerletirmi durumdalar. Buna karn Obama ynetimi Cumhuriyetilerin eletirilerine kar bir yandan seimlere kadar durumu kontrol altnda tutup diplomatik basky srdrmeyi planlarken, te yandan da ran ile ilgili meselelerin devrimden bu yana ABD bakanlarna yaatt zor anlar da hatrda tutarak tm srprizlere hazrlkl olmaya alyor.
Bundan yaklak 32 sene nce Bakan Carter ile Reagann yart 1980 seimlerinde randaki devrimciler Cartera bakanlk kariyerinin en zor gnlerini yaatm ve biroklarna gre yeniden seilememesinde byk rol oynamt. Devrilen ran ahnn tedavi iin ABDye kabul edilmesi zerine Tahrandaki ABD eliliini kuatp elilik grevlilerini rehin alan devrimciler seimlere kadar Cartern tm abalarna ve yaplan tm grmelere ramen rehineleri salvermemiti. stne stlk bu srada ABDnin rehineleri kurtarmak iin gerekletirmeye alt operasyon da bir kum frtnas yznden baarsz olunca Cartern ran meselesini idare edi biimi Cumhuriyeti aday Reagann en nemli d politika eletirisi haline dnmt. Cartern kasmda seimleri kaybetmesinden sonra grevi Reagana devredecei ocak ayna kadar zmeye alt bu mesele o iki ay iinde de randaki devrimcilerin ayak diremesi sebebiyle zme ulaamamt. Devrimciler Cartera bakan olarak rehinelerin serbest brakldn aklama ansn vermedii gibi, ellerinde tuttuklar ABDli rehineleri 444 gn alkoyABD Seimlerinde ran Tartmalar | 271
duktan sonra Cartern grevi Reagana devretmesinden be dakika sonrasnda serbest brakmlard. Daha sonrasnda 1980lerin ortasnda ran ile ilikilerde yaanan bir skandal ran konusunda Carter yeterince sert olmamakla sulayan Bakan Reagana bakanlnn en etin gnlerini yaatmt. ddialara gre ABD bu dnemde ranla ilikili bir grubun elindeki alt ABDli rehineyi kurtarmak iin rana srail zerinden silah satm ve dahas silah satndan elde edilen kaynakla Nikaraguadaki kontrgerilla gruplarn desteklemiti. ranKontra vakas olarak bilinen ABD tarihindeki en nemli d politika skandallarndan biri sonucunda Reagann poplaritesi ABD tarihinde bir bakann yaad en hzl ve en byk d yaayarak ksa zamanda 20 puan kadar gerilemiti. Skandaldan habersiz olduu konusunu sonuna kadar srdren Reagan kurtaran, biroklarna gre skandaln patlak verdii dnemde Reagann ikinci dnem bakan olmasyd.
272 | NSAN 2012
ran meselesi bu olaydan sonra bu sefer de 1988 seimlerinde Cumhuriyeti Partinin aday olan George Bush iin en byk problemlerden biri haline geldi. Demokratlarn aday Dukakis ran-Kontra olayn srekli gndeme getirip o dnemde bakan yardmcs olan Bushun bu skandaldaki payn tartmaya aarak Bush ile arasndaki d politika tecrbe uurumunu kapamay denemiti. Bush kampanya dnemi boyunca bir yandan Dukakisin eletirilerine cevap vermeye alrken ran konusunda ABD medyas ile de sk sk kar karya gelmiti. Bushun seimi kazanmas ran meselesini ortadan kaldrmad. Bu dnemde Lbnanda tutulan bir grup ABDli rehine Bush ynetimi iin nemli bir sorun haline gelebilirdi. Cartern tek dnem bakan olmasnn arkasndaki sebeplerden birinin rehine sorunu olduunu iyi bilen Bushun seimi kazandktan sonra bakanlk yemini srasnda yapt konumada rana zeytin dal uzatmasnn arkasnda da bu sorun yatyordu.
Her ne kadar 1980lerin sonundan, zellikle Humeyninin lm sonrasndan 2000li yllara kadar geen srede, ABD i politikasnda rann igal ettii konumu Irak ve Saddam Hseyin devralm olsa da bu yllarda da zellikle seim dnemlerinde ran konusu sklkla gndeme geldi. zellikle 1990larn ortasnda baz ABDli petrol irketlerinin ran ile i yapmaya kalkmas ABD seimlerinde ran yeniden nemli bir balk haline getirmiti. Clinton ynetimi olayn Cumhuriyetiler tarafndan kullanlmas ihtimalini gze alarak bakanlk seimlerinin yaplaca 1996da ran ile ticari ilikiler konusunda yasal nlemler alarak durumu kontrol altnda tutmaya almt.
Bu durum 2008 bakanlk yarnda olduka ak bir ekilde ortaya kt. Demokrat aday Obama ile Cumhuriyeti aday McCain arasnda en sk tartlan unsurlardan biri rana kar izlenecek politikayd. Obama meseleyi diplomatik yollarla zmekten yana olduunu syledike McCain Obamann ran tehlikesini yeterince anlayamadn savunarak rana kar fazla yumuak olmakla sulamt. Seimleri kazanan Obama 1989da Bushun yapt gibi bakanlk yemini sonrasnda yapt konumada rana seslenerek yeniden zeytin dal uzatyor ve sklan yumruklarn diyalog iin gevemesi gerektiinin altn iziyordu. Obamann greve balamasndan bu yana, zellikle Iraktan ekilinmesiyle, ran yeniden ABD i politikasnda adndan en ok bahsedilen d politika meselesine dnt. 2012 bakanlk seimi yaklatka Obama yeterince sert ve kararl olduunu gstermek iin srekli tm seenekler masada mesaj verdi, Cumhuriyeti aday adaylar ise g kullanm ile ilgili seenekleri kullanmad iin Obamay eletirmeye devam etti. Kampanyalarn yava yava sylem ve slogan belirlemeye balad bu gnlerde Demokratlar seimlerde rann sebep olabilecei yol kazalarnn nn almaya alyor. Ortaya kabilecek yeni bir gizli nkleer tesis veya Uluslararas Atom Enerjisi Kurumunun yaynlayabilecei olumsuz bir rapor, Cumhuriyeti adayn eline nemli bir koz verip Obamaya zor gnler yaatabilecek. Dahas krizin bu ekliyle uzamas sonucunda ykselecek petrol fiyatlar Obamaya olan destei drp ikinci kez seilmesini tehlikeye sokabilecek. rann bu durumun farknda olduu ve izleyecei politikalarn ABDdeki izdmn gz nne alaca muhakkak. Ancak bu siyasi denklemin sunaca frsat veya riskleri ne ekilde deerlendirecei henz bir muamma. Bilinen o ki, ABDdeki seimler yaklatka iki lkenin i ve d politikalar daha bir i ie geecek ve bu durum belki de 2013teki ran bakanlk seimlerine kadar daha girift bir hal alacak
ABDdeki seimler yaklatka iki lkenin i ve d politikalar daha bir i ie geecek ve bu durum belki de 2013teki ran bakanlk seimlerine kadar daha girift bir hal alacak.
ran meselesi Bushun 11 Eyll olaylar sonrasnda yapt er ekseni konumas ile ABD d politikas gndemine yeniden en nden giri yapt. ABD El-Kaide ile birlikte terr rgtlerine destek veren devletleri de hedef almaya karar vermi ve ran da 11 Eyll sonrasnda ABDye verdii destee ramen olaan phelilerden biri olarak ilan etmiti. Daha sonrasnda 2005 seimlerinde Ahmedinejadn bakan seilmesi ve sert sylemi meselenin ABD i politikasnda yanklanmasnn nn at. Bu sre zarfnda rann Iraktaki ii gruplara destek verdii yolundaki bilgiler ve ABD kamuoyunda artarak kullanlmaya balanan Lbnan anolojisi ile rann nkleer program, ran ABD savunma ve d politikasnn ncelikleri arasnda soktu.
ABD Seimlerinde ran Tartmalar | 273
Insight Turkeyin Nisan - Haziran Says Yaynda

Insight Turkeyin Nisan - Haziran 2012 saysnda ne kan makalelerin balklar yle sralanyor: The Syrian Quagmire: Whats Holding Turkey Back?, Erol Cebeci and Kadir stn | Monetary Policy of Central Bank of the Republic of Turkey after Global Financial Crisis, Erdem Ba | Insight Greece: The Origins of the Present Crisis, Vassilis K. Fouskas | The Rise and Fall of Military Tutelage in Turkey: Fears of Islamism, Kurdism, and Communism, Ahmet T. Kuru | Refining the Story of the Financial Crises in Europe and the USA, Murat Ylek and Anthony Randazzo | An Unfulfilled Opportunity for Reconciliation: Israel and Turkey during the Arab Spring, Nimrod Goren
From Arab Spring to Syrian Quagmire

Insight Turkey | Editr: HSAN DAI | Nisan - Haziran 2012
As the spring issue of Insight Turkey goes to print the Middle East nears another great crisis or even a war. The Syrian quagmire may be the current harbinger of full-out war in the region. It has been a year since the uprisings started. The Syrian regime met the peaceful demonstrations of its people with violent and bloody repression. The Arab spring, it seems at the moment, got stuck in Syria where President Bashar Assad confronted the demands of his people for change with a violent crackdown. The well-known mukhabarat state of Syria did not bow to people power, at least for the time being. The result is, according to UN officials, over ten thousand deaths at the hands of the Syrian security forces, which are shelling and bombing cities like Homs, Iblid, Deraa, Taftanaz, and Aleppo. People are fleeing out of fear of governmental violence. The UN esti274 | NSAN 2012
mates more than 300 thousand Syrians are internally displaced. The number of refugees fleeing to Turkey has already reached twenty-five thousand, and is increasing daily. The Turkish government has recently asked the UN to monitor the situation and help Turkey cope with the needs and demands of the refugees. The talk of a safe heaven or safe areas within the Syrian border is frequently voiced in response. There is a humanitarian crisis rapidly emerging in Syria. Despite this, humanitarian aid organizations are not allowed inside Syria. The United Nations estimates that over one million Syrians are currently in need of humanitarian assistance. UN representative, Valery Amos, recently described what she saw in Bab Amr in Homs as total destruction. People have been trapped in cities surrounded by Assads troops, hospitals have
run out of medicine and food shortages are at hand. The Syrian opposition, reluctant to ask for direct military intervention thus far, demands humanitarian aid for the people trapped in the cities under siege. If implemented the Annan plan accepted by Bashar Assad might improve the situation on the ground for civilians. But the acceptance by Assad of the plan prepared by Kofi Annan, the UN-Arab League envoy, was generally received with caution given the lack of credibility of the Assad regime. Meanwhile diplomatic pressure against the regime has intensified. Meeting on April 1st in Istanbul, the 70-nation Friends of Syria recognized the Syrian National Council as the legitimate representative of all Syrians. But the opposition asked for more. Arming the opposition is argued to be an option if the international community is unable to stop the Syrian regime from massacring its own people. These are all tough choices. The Syrian regime is threatening that a military intervention in Syria will trigger a regional war. This may be true. Such a development will certainly have a tremendous impact upon the countries of the region, namely Lebanon, Iran, Iraq, Turkey and even the Arab Gulf countries. The potential of the Syrian crisis to turn into a regional conflict seems to give the Assad regime the impression that international or regional military interventions are unlikely, and thus a policy of destruction at the hands of government troops directed at the pro-opposition cities and regions remains their best strategy. I think that this is a major and costly miscalculation. The Russian and Chinese vetoes at the UN Security Council does not eliminate the possibility of some form of international action in Syria if the humanitarian crisis gets out of hand and the situation further dete-
riorates. Yes, the Assad regime proved to be strong and has held out. However, it is being shaken by its own violence, which is claiming the lives of its own civilians each day. It seems that the Assad regime faces a paradox: The more violence they inflict on the people of Syria, the more pressure it places on the international community to use coercive means against the Syrian government. Ironically, the moment Bashar al-Assad thinks he has reached the objective of breaking down his peoples resistance may be in fact the moment the international community decides to take action to rescue the Syrian people from being targeted by its own government. Turkey naturally cannot remain indifferent to the developments taking place in Syria. Initially, Turkish policy was to support a gradual and orderly transformation in Syria. But Assad failed to achieve any such gradual change or make any effort in this direction contrary to Turkish expectations. Turkey, by engaging with Syria early on, tried to influence a slow, gradual and orderly change so as to avoid the potential spillover effects of a radical shake up in neighboring Syria. But Assad not only let his own people down but also the Turkish government, which at the origin of the conflict credited him with the ability to reform. Now Turkey, in cooperation with the Arab League and the West, pursues a policy of regime change in Syria. It will not be easy, of course. But what will also not be possible is maintaining the regime as it is in Syria today. Change will come but it is becoming increasingly clear that it will only come with a heavy cost that the Syrian people will have to bear. In its upcoming issues Insight Turkey and its Arabic edition, Rueya Turkiya, will continue to analyze the situation in Syria with expert contributions.
Insight Turkeyin Nisan - Haziran Says Yaynda | 275
05
mays
MAYIS 2012
01 02 03 06
Uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Standard and Poors (S&P) tarafndan Trkiyenin kredi notu grnm BB pozitiften duraana drld. lke genelinde balatlan Okul St Projesi kapsamnda datlan stler Diyarbakr, Edirne, Sivas, Adana, Antalya, Samsun, Krkkale, Sakarya ve Konyada yzlerce rencinin rahatszlanmasna yol at. CHP Genel Bakan Yardmcs Grsel Tekin, parti ynetimindeki grevinden istifa etti. Dileri Bakan Ahmet Davutolu 3-4 Mays tarihlerinde Bosna-Herseke resmi bir ziyaret gerekletirdi. Demokrat Parti (DP)nin 8. Olaanst Byk Kongresi, Ankarada yapld. Genel bakanlk seiminin salt ounluk aranmayan nc turunda Gltekin Uysal, 444 delegenin oyunu alarak DPnin yeni genel bakan oldu. Ermenistanda yaplan seimlerde, Cumhurbakan Serj Sarkisyann lideri olduu Cumhuriyeti Parti (HHK) oylarn yzde 44,5ini alarak seimden birinci parti kt. Fransada yaplan Cumhurbakanl seimlerinin ikinci turunda Sosyalist Parti aday Franois Hollande, yzde 52 oy alarak yeni Cumhurbakan oldu.
07 08 09
Vladimir Putin yemin ederek Rusya Devlet Bakan olarak greve balad. Diyanet leri Bakanl ile TRT arasnda Ramazan aynda yayna balayacak TRT Diyanetin imza treni yapld. 28 ubat Soruturmasn deerlendiren Babakan Erdoan, Bu dalgalarda lke boulur. aklamasyla darbe srecinde sivillerin sorumluluu tartmasna katkda bulundu. Milli Eitim Bakan mer Diner, 12 Yllk Zorunlu Eitime Ynelik Uygulamalar konulu genelge yaymlad. Buna gre, 30 Eyll itibaryla 66 ayn tamamlayan tm ocuklarn okul kayt ilemlerinin yaplmas; 60-66 ay arasndaki ocuklarn ise velisinin yazl istei ile ilkokula devamlarnn salanmas kararlatrld.
11 12 13 14 15
Cari ak, 2012 ylnn Mart aynda geen yln ayn ayna gre yzde 35,9 orannda azalla 6 milyar 121 milyon dolar dzeyinde gerekleti. Ak, yln ilk 3 aynda ise geen yln ayn dnemine gre 5,4 milyar dolar azalarak 16 milyar 179 milyon dolar oldu. Suriyeye gittikten sonra kendilerinden haber alnamayan gazeteciler Adem zkse ve Hamit Cokun bulunarak Trkiyeye getirildiler. Babakan Erdoan birok blgeyi birbirine balayacak kritik bir noktada yer alan Ovit Tnelinin temelini att. Erdoan, bu tnelin Karadenizi, Kuzey Kafkasyay, Dou ve Gneydou Anadoluyu Orta Asya ve rana balayacak nemli bir ulam gzerghnn en kritik gei noktas olduunu belirtti. Almanya Dileri Bakan Westerwelle 14-15 Mays tarihlerinde Trkiyeye geldi. Makedonya Dileri Bakan Nikola Poposki, 14-16 Mays tarihlerinde Trkiyeye bir ziyaret gerekletirdi. Erat Hrmzl, Suudi Arabistanda yeni atanan Suudi Savunma Bakan ile savunma sanayi konusunda temaslarda bulundu. Babakan Yardmcs Ali Babacan Aday lkelerle AB Ekonomi ve Maliye Bakanlar Arasnda Bakanlar Diyalou toplants mnasebetiyle Brksele gitti.
16 17
Genileme ve Komuluk Politikasndan sorumlu AB Komiseri Stefan Fle, Trkiyenin AB katlm sreci erevesinde, Pozitif Gndemin Mktesebata Uyum unsuru kapsamndaki almalara ynelik balang toplantsna katlmak zere 16-17 Mays tarihlerinde Trkiyeye geldi. Irak Blgesel Krt Ynetimi Babakan Neirvan Barzani, ikinci kez Babakan seilmesinin ardndan ilk ziyaretini Trkiyeye yapt. Ankarada Cumhurbakan Abdullah Gl, Babakan Tayyip Erdoan ve Dileri Bakan Ahmet Davutoluyla grt. Trkiye, 14 Maysta bir srail hava aracnn KKTC hava sahasn ihlal etmesiyle ilgili olarak srailden izahat istedi. TBMM Bakan Cemil iek, 17-18 Mays tarihlerinde Makedonya ve Arnavutluka ziyaretlerde bulundu.
278 | MAYIS 2012
MAYIS 2012
18
Babakan Erdoan ve baz bakanlar resmi temaslar iin Bulgaristana gittiler. Yeni anayasa yazm sreci balad. lk olarak, temel hak ve hrriyetlerin temel ilkelerinden balamak zere taslak madde metni oluturmak amacyla bir alt komisyon kuruldu. Babakan Erdoan ve baz bakanlar resmi temaslar iin Bulgaristana gittiler.
20
T.C. Enerji Bakan Taner Yldz, Irakn Erbil kentinde uluslararas bir konferansa katld. Konferans sonrasnda, Irak ve Trkiye arasnda ham petrol karl ilenmi petrol al-verii yaplaca ilan edildi. NATO Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirvesi 20-21 Mays tarihlerinde ABDnin ev sahipliinde Chicagoda dzenlendi. Zirveye, Cumhurbakan Abdullah Gl bakanlnda Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Milli Savunma Bakan smet Ylmazn da yer ald bir heyetle katlm saland.
21
PKK silah brakmadka mzakere olmayacan vurgulayan Babakan Erdoan, her eye ramen BDPyi siyasi muhatap olarak grdklerini belirtti. Kuzey Atlantik Konseyi (NATO) toplants ABDnin Chicago kentinde dzenlendi. Avrupa Birlii Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba, Belikaya bir ziyaret gerekletirdi. Hkmet ile memur konfederasyonlar arasnda 21 gn srdrlen toplu szleme grmelerinde uzlama salanamamas nedeniyle memurlar 1 gnlk i brakma eylemi yapt. ran ve Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin daimi yeleriyle Almanyadan oluan 5+1 lkeleri arasndaki nkleer mzakerelerin ikinci turu, Irakn bakenti Badatta balad.
22 23
24 25 26
Anayasa Mahkemesi, CHPnin 4+4+4n ekil bakmndan iptali ve yrrlnn durdurulmas talebini reddetti. Suriye muhalefetinin en byk koalisyonu Suriye Ulusal Konseyi (SUK)nin Bakan Burhan Galyun grevinden istifa etti. Kayserinin Pnarba ilesinde Emniyet Mdrlne PKKl terristlerin otomobille dzenledikleri intihar saldrsnda, 1 polis memuru ehit oldu, 7si ar 18 kii yaraland. Saldry gerekletiren 3 terrist de ld. Dnyann nde gelen teknoloji firmalarnn merkezlerinin bulunduu Silikon Vadisini ziyaret eden Cumhurbakan Abdullah Gl, enformasyon teknolojisinin dnyay deitirdiini syleyerek, Dnyaya ekil veren merkez neresi derseniz, buras. San Francisco ve Silikon Vadisi. dedi. Ziyaretinin dikkat ekmek, bilin uyandrmak, Trk genliine ve halkna mesaj anlam tadn anlatan Cumhurbakan Gl, Trk insan artk bu ilerle ilgilenmeli. Esnaflk, tccarlk, inaat gzel ey ama Trkiyenin gelecei burada. Trkiyenin zplamas, orta gelirden yksek gelirli lke seviyesine gemesi bu sayede olacak. diye konutu. YK Bakan Prof. Dr. Gkhan etinsaya, 26 ve 29 Mays tarihlerinde TBTAK Gebze yerlekesinde rektrler, akademisyenler ve sivil toplum kurulularyla bir araya geldi. etinsaya, Yksekretim Kanununun yenileneceini aklad.
27
Afganistanda ABD liderliindeki NATO kuvvetlerinin hava saldrsnda 8 sivilin ld bildirildi. Malinin kuzeyinde denetimi elinde bulunduran Tuareg isyanclaryla Ensar Din grubunun birleme karar aldklar ve blgede slam Devletinin kuruluunu ilan ettikleri bildirildi.
28
Suriyede Esed ynetimine bal birlikler, Huladan sonra Hamada da katliam yapt. stanbul 7. Ar Ceza Mahkemesi, Mavi Marmara saldrsna ilikin olarak hazrlanan ve olay tarihinde grev yapan srailli komutalarn yarglanmasn ieren iddianameyi kabul etti.
29 31
Merkez Bankas Para Politikas Kurulu toplantsnda, finansal istikrar desteklemek amacyla, TL ykmllkler iin tutulmas gereken zorunlu karlklarn dviz cinsinden tesis imknna dair getirilen esnekliin snrl lde arttrlmasna karar verilerek, st snr yzde 40tan yzde 45e ykseltildi. Trkiye ile Suudi Arabistan arasnda askeri eitim ibirlii anlamas imzaland. Anlama erevesinde Suudi askerler Trkiyedeki askeri okullarda eitim alabilecek. Irak Meclis Bakan same Nuveyfi, Ankaray ziyaret etti.
Insight Turkeyin Nisan - Haziran Says Yaynda MAYIS 2012 | 279
Yeni Anayasada Vatandalk Tanm Tartmalar

Hem yeni bir Anayasa yaplmasn en ok gerektiren toplumsal talep dolaysyla 1982 Anayasasn en ok zorlayan hem de yeni bir Anayasa yaplrken muhtemelen uzlamazl ve gerilimi retecek madde vatandaln tanm ile ilgili madde. 2012 ylnda Anayasa Uzlama Komisyonu zerine uzlaamadndan bu maddeyi yazamad ve erteledi. Vatandalk, nmzdeki dnemde kavramsal, tarihsel ve politik boyutuyla Anayasa tartmalarnda ne kacak gibi grnyor.
Yeni Anayasaya Doru: Osmanl-Trkiye Anayasalarnda ve Yeni Anayasada Vatandalk

Analiz | FAZIL HSN ERDEM | Mays 2012
ZET | Vatandalk kavram ve zellikle bu kavramn kltrel kimliklerle olan ilikisi, yeni anayasa yapm srecinde en fazla ilgi gren ve tartlan konulardan birini oluturuyor. Bu nedenle, vatandalk balnn, Anayasa Uzlama Komisyonunu en fazla megul edecek ve mutabakat konusunda en fazla zorlayacak konulardan birini oluturaca anlalyor. Dahas, bir taraftan cari vatandalk tanm ve buna elik eden uygulamalar nedeniyle kendilerini dlanm hissedenlerin itirazlar, dier taraftan kimi siyasi aktrlerin bu itirazlara ynelik sert tepkileri ve vatandala ilikin anayasal statkoyu krmz izgi olarak ilan etmeleri, vatandalk eksenli tartma ve mzakerelerin etin geeceine iaret ediyor. Oysa yeni bir anayasayla yeni bir balang yapabilmenin ve bu anayasay herkesin ana-
yasas haline getirebilmenin yollarndan biri, yrrlkteki Anayasada ifadesini bulan sorunlu vatandalk anlayn terk etmekten ve yeni bir vatandalk anlay zerinde uzla-
Yeni bir anayasayla yeni bir balang yapabilmenin yollarndan biri, yrrlkteki Anayasada ifadesini bulan sorunlu vatandalk anlayn terk etmekten ve yeni bir vatandalk anlay zerinde uzlamaktan geiyor.
280 | MAYIS 2012
Yeni Anayasada Vatandalk Tanm Tartmalar | 281
Anayasal vatandalk, kimliklerin birer ayrcalk ya da ayrmclk arac olarak kullanlmasna izin vermez. Kamu otoritesinin kimliklerden herhangi birinden yana bir tutum iinde olmasna, dier kimlikleri bastrmasna veya asimile etmesine geit vermez.
maktan geiyor. nk sosyo-kltrel alanda yaanan kimlik sorunlarnn zmnde, cari vatandalk paradigmasndan kopuu salayacak yeni bir anayasann yaplmas elzem gzkyor. te yandan, klasik vatandalk kavramnn, farkllklar bir arada tutmadaki yetersizlii yeni bir kavramlatrma arayna yol am ve bu araylar sonucunda, anayasal vatandalk (anayasal vatanseverlik) kavram ne kmtr. Anayasal vatandalk kavram, esas itibariyle, gnmz demokratik toplumlarnda siyasi kimlii yeniden tanmlama giriimini ifade eder. Giriimin temelinde yatan saik, farkllklar, e dzeyli olarak bar ie-
risinde birlikte yaatma iradesidir. Akas, bugne kadar bastrlm kimlikleri de iine alacak eit vatandalk anlayn hkim klmak, anayasal vatandalk kavramnn temel amacn oluturur. Anayasal vatandalk, kimliklerin birer ayrcalk ya da ayrmclk arac olarak kullanlmasna izin vermez; kamu otoritesinin kimliklerden herhangi birinden yana bir tutum iinde olmasna, dier kimlikleri bastrmasna veya asimile etmesine geit vermez. Kamu gc karsnda btn kimlikleri eitler. Toplumun btn kesimlerinin katlmna ak tutulan ve toplumun ok nemli bir ksmnn temsil edildii TBMM ats altnda eit temsil esasna dayal olarak oluturulan Anayasa Uzlama Komisyonu tarafndan hazrlanacak yeni anayasadan yana en byk beklenti, bu anayasann, bugne kadar yaplanlarn aksine, herkesin anayasas olabilmesini salamaktr. Yeni anayasay bir toplum szlemesi olmann yan sra, bir ortak kimlik belgesi haline getirebilmek iin mevcut kimliklerden herhangi birine atf yaplmamas gerekir. Bunun iin de, vatandalk konusunda iki yntemden biri tercih edilebilir. lk yntem, vatandala ilikin bamsz bir dzenlemeye yer vermemektir. kinci yntem ise, anayasada vatandalk konusunu bir madde eklinde dzenlemek, ancak bunu yaparken vatandal ntr bir kavram olarak ele almaktr. Tm bunlarla birlikte, vatandalk, sadece tanmlama ya da isimlendirme meselesi deil, bir zihniyet meselesidir
282 | MAYIS 2012
Yeni Anayasaya Doru: Vatandalk

Panel | FAZIL HSN ERDEM, AYE KADIOLU, LEVENT KORKUT, YILMAZ ENSAROLU | 16 Mays 2012 SETA Vakf tarafnda yaynlanan Yeni Anayasaya Doru: Vatandalk balkl SETA raporu, Prof. Dr. Fazl Hsn Erdem, Prof. Dr. Aye Kadolu ve Yrd. Do. Dr. Levent Korkutun katlmyla gerekleen bir panelle tantld. SETA Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolunun moderatrln yapt panelde, Erdem vatandalk kavramn Osmanl ve Trkiye Anayasalarnn tarihsel perspektifinde deerlendirirken, Korkut vatandalk kavramnn dnya anayasalarnda nasl yer alp-almadn konu edindi. Kadolu ise farkl vatandalk ekilleri zerindeki grlerini dile getirdi.
Trklk vurgusunun her yeni anayasa ile birlikte daha youn bir ekilde yapldn belirtti. Erdem, bununla ilgili olarak 82 Anayasasnda 54 kez Trk szc kullanlmaktadr. Metnin etnik vurgusu ok daha belirgindir. dedi. 80 yllk srecin bir sonucu olarak Trklk kavram ile vatandalk kavramnn neredeyse ayn manay kazanmasnn vatandalk tanmnn kapsayc olmasn engellediine vurgu yapan Erdem, yaplacak yeni anayasann daha kuatc olabilmesinin yolunun bu iki tanm arasndaki ban koparlmas, vatandaln ntr bir temele oturtulmasyla mmkn olduunu ifade etti.
KORKUT: EN GEREK SEENEK VATANDALIK TANIMI YAPMAMAK ERDEM: 1982 ANAYASASINDA 54 KEZ TRK SZC KULLANILIYOR
Prof. Dr. Fazl Hsn Erdem, 1876da yaplan Kanun-i Esasiden gnmze kadar geen srete Osmanl ve Trkiye anayasalarnda vatandalk kavramnn nasl bir form aldn irdeledii konumasnda baz nemli tespitlerde bulundu. Kanun-i Esasi ile 1921 Anayasasnn vatandalk tanmnda etnik ve dini vurgular fazla yaplmyor. Bunun yerine greceli olarak daha kapsayc vatandalk tanmlar yaplyor. diyen Erdem, 1924den gnmze kadar gelen srete anayasalarda vatandalk tanm yaplrken Yrd. Do. Dr. Levent Korkut ise dnya anayasalarn vatandalk maddesi balamnda deerlendirdi. Korkut, dnya anayasalarn, Anayasalarn-
Yeni Anayasada Vatandalk Tanm Tartmalar | 283
da etnisiteye yer verenler ile yer vermeyenlere gre; yer vermilerse, bunu tek bir etnisite zerinde mi yoksa birden ok etnisiteyi mi referans alarak m yaptklarna gre; etnisite ile vatandal zdeletirenler ile zdeletirmeyenler eklinde tasnif etti.
son yllarda zellikle Latin Amerika ile Avrupada yaygn trendin anayasada vatanda tanmn hi yapmamak eklinde gelitii vurgusunu yapt. Korkut son olarak, Trkiye iin ok kltrl bir vatandalk tanmnn yaplmas gerektiini, fakat bugnk siyasal atmosferde bu mmkn olmad iin yaplacak yeni anayasada herhangi bir vatandalk tanmnn yer almamas gerektiini ifade etti.
BR HAK OLARAK VATANDALIK

Prof. Dr. Aye Kadolu, vatandalk meselesinin yeni anayasann en nemli konularndan biri olduunu belirtti. Bu erevede Kadolu, vatanda nedir sorusuna drt farkl cevap verilebileceini ifade etti: Evrak eksenli tanmlama, haklar eksenli tanmlama, vazifeler eksenli tanmlama, milliyet eksenli tanmlama. Bunlarn yannda Kadolu, yeni anayasa yazlrken ok kltrllk kavramnn kapsaml bir ekilde tartlmasnn bu srece katk sunacan ifade etti.
Korkut, dnya anayasalarnda bu kategorilerin hepsi iin rnekler mevcut olmasna ramen,
284 | MAYIS 2012
Yeni Anayasa Srecinin Gelecei

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 5 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Meclis Anayasa Uzlama Komisyonu, 19 Ekim 2011den bu yana srdrd gr alma aamasn nihayet 30 Nisanda tamamlad ve yeni anayasa yapm srecinin en kritik, en zorlu etab olan yazm srecine girdi. Basna yansyan bilgilere gre, bugne kadar Anayasa Uzlama Komisyonu, komisyona blnerek 14 siyasi parti, 21 niversite, 39 meslek rgt ve sendika ile 79 dernek, vakf ve platformu dinledi. Bunun yan sra, Komisyon, 4er yeden oluan 3 alt komisyonla birlikte toplam 18 bin sayfalk neri metnini ve 25 bin 440 kii tarafndan Meclisin resmi internet sitesi zerinden bildirilen grleri derleyip tasnif etti. Bundan sonra ise, iletilen gr ve neriler dorultusunda yeni anayasann ilkelerinin belirlenmesi ve taslak metnin hazrlanmas bekleniyor. nc aamada, anayasa metninin aklanmas ve kamuoyunda tartlmas; son aamada ise taslan ortak teklif haline getirilerek Meclis Bakanlna sunulmas ngrlyor.
n ve tarihi neme sahip bir sreci yznn akyla bugne kadar getirdiini kaydetmek gerekir. Komisyon, bugne kadar sorunlarn, gr ve beklentilerini dile getirme frsat bulamayan dezavantajl gruplara varncaya dein, hemen herkese yeni anayasadan yana taleplerini ifade etme imkn salad. Dahas, Komisyon, birer tabuya dntrlm ve baka zaman ve meknlarda ifade edildiinde ok sert tartmalara yol aacak kimi grleri, yeni anayasa yapm sreci erevesinde anlayla dinledi. Herkesin katlmna ve kendi taleplerini dillendirmesine imkn tanmas ve konuulamayan pek ok konunun konuulup tartlmasna vesile olmas dolaysyla tek bana bu sre, anayasa ve demokrasi asndan olduka anlamldr, nemlidir. zetle, Trkiye, yeni bir anayasa yazm asndan ok yararl bir tecrbe yaad. te yandan, bu sre, toplumda yeni anayasaya dair umut ve beklentileri de ciddi lde arttrd. Artk Trkiye yeni bir anayasa ihtiyacn konumuyor; Nasl bir anayasa? sorusunun cevaplarn tartyor. Kald ki, 12 Eylln sorguland, darbe liderlerinin yargland bir dnemde, Trkiye yoluna 12 Eyll Anayasas ile daha fazla devam edeYeni Anayasada Vatandalk Tanm Tartmalar | 285
Bugne kadar yaplanlarn anlam
Her eyden nce, olduka yksek bir temsil gcne sahip Mecliste grubu bulunan drt partinin uzlamasyla oluan Komisyonun, bugne kadar yaplmam bir ii baard-
mez. Yeni bir anayasa iin bu kadar yol aldktan sonra, hak ettiimiz bir anayasay yapamadan mevcut Anayasa ile yaamak artk hem imknsz hem de ok byk bir ayptr. Darbecileri yarglarken, onlarn Anayasas ile yaamay srdrme aybn hibir parti tayamaz. Biraz da bu nedenle, btn partiler, kendilerini yeni anayasayla bal hissediyorlar ve masadan kalkann kendileri olmayacan ska vurgulama gerei duyuyorlar.
temler belirleyebilir. Kald ki, kolay anlalabilir gibi zannedilen konularda bile ciddi gr ayrlklar, sert tartmalar yaanabilir. Eer yeni anayasann herkesin hak ve hrriyetlerini gvence altna alan bir toplumsal szleme olmasn istiyorsak, ksaca herkesin anayasas olmasn arzuluyorsak, bu tr tartmalar, srecin tabiat gerei doal karlamak durumundayz. Tm bunlardan daha nemlisi, herkes, yeni anayasa ile ilgili grlerini, beklentilerini yeniden gzden geirmek zorundadr. Dier bir ifadeyle, kendimizi, birbirimizi ve nihayet btn bir toplumu, yeni anayasaya dnsel olarak, psikolojik olarak hazrlamamz gerekir. Bu da, uzlama kltrn ihya edici bir srece girmek demektir. rnein, ortaya kacak yeni anayasa, hibir partinin btn taleplerini yanst(a)mayacak; herkes, her parti bir adm geri ekilmek durumunda kalacaktr. Her eyden nce, hepimiz buna hazr olmalyz. Bu dnemde, elbette herkes dncelerini zgrce seslendirmeyi srdrmeli; anayasal taleplerinden tr knanmayacandan, sulanmayacandan da emin olmal ama ayn zamanda, btn taleplerinin herkes tarafndan kabul grmeyebileceini de unutmamaldr. Daha nemlisi, zellikle siyasi partilerin birbirlerine kar kullandklar dil ve slup, yeni anayasa yapm srecini zorlatrmamal, kolaylatrmaldr. Deyim yerindeyse, kendi taleplerimizi zgrce ortaya koyan ama karmzdakileri de sulamayan bir dile, zaruret derecesinde ihtiyacmz var. Btn yk Meclis Bakanna, Uzlama Komisyonuna ve onlara elik edecek danmanlara ve uzmanlara ykleyerek sorumluluktan kurtulamayz
Ortaya kacak yeni anayasa, hibir partinin btn taleplerini yanst(a)mayacak; herkes, her parti bir adm geri ekilmek durumunda kalacaktr.
Bundan sonra ne yaplacak, ne yaplmal?
1 Maystan itibaren Meclis yeni bir sorumlulukla kar karya ve siyasi partiler, toplumun talep ve beklentilerini karlamak, halka kar ykmllklerini yerine getirmek zorundalar. Elbette Komisyon, bu aama iin de kendi almalarn birtakm ilkelere dayandracak; muhtevadan nce usul zerinde alacaktr. Ancak srecin bundan sonrasnn da baarl geebilmesi iin, sadece Komisyona deil, siyasi liderler ve medya bata olmak zere herkese byk sorumluluklar dyor. rnein, Komisyon, kolay uzlalabilir konulardan balayp, tartmal ve uzlalmas zor gzken konular sonra ele almak zere ertelemek gibi birtakm yn-
286 | MAYIS 2012
rann Tartmal Suriye Politikas

Kresel ve blgesel aktrlerin Suriye zerinden yrttkleri veklet sava bir yandan lkedeki isyan srecini uzatrken, dier yandan kart pozisyon alan lkelerin ilikilerinde gerilimlere neden oldu. Tunusta Bin Ali rejimini, Msrda Mbarek rejimini deviren halk ayaklanmalarn byk memnuniyetle karlayan rann, isyan dalgasnn Suriyeye ulamasyla tavrn deitirerek Esed rejimine destek vermesi zihinlerde soru iaretlerine neden oldu. rann Suriyedeki halk ayaklanmasna kar gsterdii diren jeopolitik ve jeo-stratejik kayglarn sonucuydu. Blgesel kutuplamann Suriye zerinden artmas rann Trkiye ile ilikilerini de olumsuz ynde etkiledi.
Ponzi Jeopolitik: Rusya, ran ve Suriye

Yorum | TAHA ZHAN | 6 Mays 2012 | Star Ak Gr
Jeopolitik Suriye kriziyle birlikte yeniden gndemimize oturuverdi. Hatta o denli merkezi bir rol stlendi ki Suriyeyi konuurken Suriye tartmaz olduk. Bugnlerde Suriye konuurken Suriye konuanlarn says bir elin parmaklarn gemez bir hal ald. Yaanan katliamlar ve on yllardr hkm sren Baas diktas jeopolitik karsnda birer detaya dnverdiler. Tam da bu halden dolay Suriyede yaananlar; ahlakla jeopolitik hesaplar, ilkelerle jeostratejik planlar Suriye halknn maliyetine btn bir blgenin imtihan haline gelmi durumda. Benzer cmleleri Nisan banda Rusyadan, randan ve blge lkelerinden katlmclarn olduu bir konferansn al konumasnda kullanmtm. Rusyadan gelen katlmc daha sonra yazd deerlendirme yazsnda Rusya -olmann- neminin bizlere bu cmleleri kurdurttuunu dnm. Rusyann Suriye meselesini nasl ele aldn gsteren bu yaklam zerine dnmekte fayda var. ncelikle, Rusyann Suriye krizi-
ne yaklamnda Suriyede yaananlar tali bir soruna iaret ediyor. Rusya asndan Suriye meselesinin nemi Suriyede yaananlar ya da Arap isyanlarnn blgede oluturduu dalga ile birinci dereceden alakal deil. Rusya, Suriye zerinden olduka maliyetsiz bir ekilde, Bat ile bir veklet sava verdiini dnyor. Rusya, Suriye zerinden neminin fark edildiini, dolaysyla da btn jeopolitik hesaplarn bu nemin daha fazla muhkem hale getirmesi zerine kurmu durumda. Bu strateji ve psikolojiyi, Rusyann nde gelen dnce kuruluunun ve Russia in Global Affairs dergisinin bandaki Fyodor Lukyanovun satrlarnda sarih bir ekilde grmek mmkn: Rusya, Suriyedeki yatrmlarn korumaya deil uluslararas ilikilerdeki statsn korumaya almaktadr. Ortadouda (blgedeki tek yakn orta Suriye) zemin kaybetmi olsa da, zerinde oluan gl psikolojik ve diplomatik baskya ramen Rusya gz ard edilemeyecek bir g merkezi olduunu gstermi oldu.
rann Tartmal Suriye Politikas | 287
Ponzi yatrmlar!
Bu, Rusyann Suriye krizini 2012den ziyade 1970lerden veya 1980lerden okuduunu gstermektedir. II. Dnya Sava sonras artlarnda oluan Birlemi Milletler arpk dzeninin Rusyaya salad imknlar istismar etmekten baka bir arac bulunmayan Rusyann Ortadouda bir g merkezi olduu iddiasna yukardaki satrlarn yazar da pek ikna olmam ki yle devam ediyor: Rusya, Suriyede iddet yeniden ykselirse ne yapacana karar vermelidir. Suriye devletini desteklemek belki mantki olabilir ama bu destein snrlar bulunmaktadr. Rusya, Suriye muhalefeti ve destekilerinin ok arzuladklar BM Gvenlik Konseyindeki hayati neme sahip reyini en yksek teklifi verecek olana nasl satacan iyi dnmelidir. Kabaca, Rusyann Suriyeye dair jeopolitik derinliini zetleyen bu tutum, ancak bir sonula aklanabilir: Rusya tarihsel bir e zamanlama krizi ierisinde Suriye meselesine bulaarak Ortadoudan ekilmektedir. Baka
288 | MAYIS 2012
bir deyile, Rusyann Ortadoudaki gelecei, bugn zerine yatrm yapt Esed rejiminin geleceinden daha iyi bir yer deildir. Tam da bu noktada devreye Ponzi ema girmektedir. Ponzi ema ABDde 1920lerde yaanan bir dolandrclk vakasnn ismidir. Charles Ponzinin kurduu saadet zincirine atfen ortaya kan Ponzi ema, neredeyse hemen her finansal krizde hatrlanan bir konudur. zellikle 2007 son eyreiyle beraber ba gsteren ve 2008de derinleerek devam eden kresel finans krizi srasnda da teker teker iflas bayran eken finans irketlerinin subprime yatrmlar iin youn bir ekilde kullanlmt. Suriye kriziyle ne gibi bir alakas var? sorusu hemen akla gelmitir. Son finansal krizimizin baat aktrleri de piyasaya ve yatrmlarna dair olduka emin, btn muhtemel admlar hesaplam, kriz senaryolarn alm, dier (finans-kapital yatrmlardan uzak duran) aktrlerin gremediini grm olduklarn iddia ediyorlard. Bugn de Rus ve ran jeopolitik yaklamlar benzer bir tavr sergiliyorlar. Her iki lkenin
Suriye politikalarn savunurken kulland en youn argmanlar Ponzi emasn ve son finansal krizde isminden en fazla bahsettiren Lehman Brothers tarz finans irketlerinin rasyonalitelerini hatrlatmaktadr. Rus ve ran pozisyonunu savunanlarn en fazla bavurduu kavram ise jeopolitik. Burada jeopolitikten murat, Suriye krizinde, dier lkelerden farkl olarak, hesab kitab yaplm bir siyaset izlendii ve gereki olunduu vurgusu. Mezkur Ponzi Jeopolitik yaklamn ilk meyvesi olarak Esedin devrilmemi olmasn dile getiriyorlar. Bu tam da finans irketlerinin yatrmlarnn batmazdan evvel dillendirdikleri sylemi, bize hatrlatmaktadr. Onlar da yatrmlarnn yzlerce uzmann rehberliinde ne kadar rasyonel olduunu anlatp durmaktaydlar. Oysa garibanlarn srtndan elde edilen ve finansal teknikler/trevlerle boyanarak uluslararas tahvillere dnen ipotek kredileri balonunun patlamas hazin son deildi. Ezcmle, bata ran olmak zere Rus jeopolitiinin Suriyeye dair derinlikli analiz diye sunduu dzey yukarda da dile getirdiimiz al-sat yaklamndan daha te deildir. Hal bu iken Esede yatrm yapan bir jeopolitik yaklamn rasyonalitesini ve gelecek vizyonunun en azndan sorgulanmas gerekmektedir.
Souk Sava jeostratejisi ile yaklamaktadr. Meseleyi siyah beyaz bir dzeye indirerek, Rusya taraftar diye etiketledii rejimin arkasnda yaananlara veya yaanacaklara bakmakszn durmaya devam etmektedir. kincisi, Rusya, Suriye zerinden uluslararas sistemi suiistimal ederek kresel aktr rol oynamaya almaktadr. BMnin II. Dnya Sava dzeninin icat ettii arpk hiyerari ve veto sistemi ierisinde, yarm asr ncenin artlarnn salad adaletsiz veto gcn bir silah olarak kullanmaktadr. Rusyasz i yaptrmayz temel yaklamna yaslanan bu siyasetin elbette gelecei bulunmamaktadr. Rusya, kresel bir aktr olmann yolunu, eski dnyann kendisine salad imknlar zerinden arad srece pozitif bir aktre dnmesi mmkn deildir. Benzer bir ekilde ran da Suriye konuurken aslnda Suriyeden bahsetmemektedir. ran iin Suriyenin drt anlam bulunmaktadr. lk olarak, ran iin Suriye, devrim sonras blgesinde ibirlii yapabildii tek lke olmasndan dolay nemli bir partnerdir. kincisi, Lbnan siyasetine mdahil olma aracdr. ncs mezhepi siyasetin ran mahkum ettii bir siyasettir. Son olarak, Suriye, rann tpk nkleer meselede olduu gibi zerindeki siyasi ambargoyu krmak iin etkili bir silahtr. ran da Rusya gibi pozisyonunu pozitif deil negatif siyaset stne kurmu durumdadr. Hem Rusya hem de ran Suriyeden bahsederken bugn yaananlardan deil yarn yaanma ihtimali olan kt senaryolardan bahsetmekteler. Bugn len 10 binin zerinde insann kann grmek yerine yarn dklmesi muhtemel kanlardan ve blgesel krizden bahsetmekteler. Rusya-ran-Suriye ekseni bizlere ABDAvrupa-srail eksenini de hatrlatmaktadr. Malum, ABD-Avrupa-srail ekseninde; Amerika sraile sorgusuz sualsiz, fanatizme ulaan bir destek aklarken, Avrupann s-
Rusya ve ran Suriyeden ne alr?
Olduka ilgin ve trajik bir durumla kar karyayz. zellikle Suriye kriziyle ilgili aktrlerin ve devletlerin byk bir ksm Suriye konuurken Suriyeden bahsetmiyorlar. Suriye konuurken Suriye konumayanlarn banda Rusya gelmektedir. Rusya iin Suriyenin iki anlam bulunmaktadr. Birincisi, Ortadou jeopolitiine Suriye halknn kan maliyetine mdahil olmaktadr. Lakin Rusyann derin bir siyaset olarak ya da iyi planlanm jeopolitik hamleler olarak grd Suriye siyasetinin temel bir sorunu bulunmaktadr. Rusya, 2012 senesinde devam etmekte olan Suriye krizine 1980 model
Asl soru, ran ve Rusya gibi, devlet gelenei olduu farz edilen iki devletin nasl olup da btn Ortadou siyasetlerini Esedin geleceine ram etmi olmalardr.
rail ile olan ilikisi ABDye gre daha sakin ama son tahlilde desteinde bir azalma olmayacak ekilde devam etmektedir. Son bir ylda Suriye isyannda geldiimiz noktada, ABD-Avrupa-srail geninin ve ksr dngsnn Suriye iin de kurulmaya baland grlmektedir. Suriye geninde, Baas devleti srdrd katliamlarla hzla sraillemekte; ran btn bu katliamlara kendisinin de aklamakta zorland ama devlet dzeyinde neredeyse atlan olmad bir
fanatik birlik ve dirlik dzeyinde tam desteini srdrerek Amerikalamakta; Rusya ise Suriye krizini bir ara olarak grdnden ran kadar ideolojik bir angajman ierisine girmese de Baas rejiminden desteini esirgemeyerek Avrupalamaktadr. Rusya ve ran kendi ierisinde olduka tutarl olduunu dndkleri Suriye pozisyonunu ahlaki ve jeopolitik temellere oturtamamaktalar. Binlerce insann ldrlm olmas ahlaki pozisyonlarn; btn Ortadou yeni bir dneme alrken ran ve Rusyann tarihin aksine hareket etmeye almalar jeopolitik hesaplarn anlamsz klmaktadr. Geldiimiz noktada, yarn itibariyle, ran ve Rusyann -Suriye konuurken gerekten Suriye konumaya balasa bile- blgede halklar tarafndan Esed rejiminin algsndan daha olumlu bir algya kavumalar zor grnmektedir. Bu anlamda asl soru, ran ve Rusya gibi, devlet gelenei olduu farz edilen iki devletin nasl olup da btn Ortadou siyasetlerini Esedin geleceine ram etmi olmalardr. Her iki lke iin asl soru budur!
290 | MAYIS 2012
Arap Bahar Srecinde rann Suriye Politikas

Analiz | BAYRAM SNKAYA | Mays 2012
ZET | Arap bahar ile balayan toplumsal ve siyasal deiim sreci Ortadouda egemen olan siyasal rejimlerin kimi yerlerde devrilmesine, kimi yerlerde de sarslmasna neden olmutur. Bu srecin tetikledii halk isyanlar ksa sre ierisinde Suriyeye de yaylm ve bu lkede hakim olan Baas rejimini tehdit etmitir. Fakat Baas rejimi deiim talebiyle ortaya kan isyana kar iddet kullanarak mcadele etmek yoluna gitmi ve bu yolda en byk siyasi destei randan almtr. Yllardr blgede statkoya kar kan ve bu nedenle slami uyan addettii Arap baharn destekleyen ran ynetimi Suriye sz konusu olunca statkonun srdrlmesinden yana tavr almtr. rann bu tavr kimi evrelerde mezhep ekseninde siyaset izlemesiyle izah edilmeye allrken ran makamlar tarafndan sraile ve ABDye kar duran direni hattnn mdafaas eklinde savunulmutur. Farkl ideolojik boyutlarna karn gerek mezhepi yaklam, gerekse direni hatt sylemi rann baz jeopolitik kayglarna iaret etmektedir. Arap baharnn tetikledii deiim sreci blgenin jeopolitik yapsnda kkl deiikliklere yol am, dolaysyla blgesel ve kresel aktrlerin Ortadou
politikalarn yeniden deerlendirmelerine neden olmutur. Bu deiim sreci blgedeki tek mttefiki olan Suriyeye gelene kadar ran jeopolitik karlarna hizmet ederken Suriyedeki muhtemel bir deiim rann jeopolitik karlarn tehdit etmektedir. Bu nedenle ran, Arap bahar Suriyeye geldiinde farkl bir tavr almtr. rann blgeye ynelik jeopolitik kayglar ise ideolojik ve stratejik faktrler tarafndan belirlenmektedir. rann devrimci/ideolojik duruu onun sraili, ABDyi ve blgedeki Amerikan mttefiklerini dman olarak grmesine neden olmaktadr. ran devriminden bu yana dmanlar ile ran arasnda ortaya kan gerginlikler ve atmalar, taraflar arasndaki karlkl husumet ilikisine tarihsel bir boyut kazandrmtr. Bu minval zere son on ylda Ortadouda ran ve mttefikleri ile Suudi Arabistan, Krfez lkeleri, Msr, rdn gibi ran kartlar arasnda kamplama ve souk sava ortaya kmtr. Byle bir ortamda rann savunma stratejisinde Suriye ve Hizbullah ile gelitirdii ittifak ilikisi nemli bir yer edinmitir. rann savunma stratejisinde kritik neme haiz olan Suriyede ortaya kan isyann rann dostu Esad ynetiminin devrilmesini talep etmesi ve blgedeki kartlarnn da isyanclara destek
vermesi ran ynetiminin isyanclara kar Esada destek vermesine neden olmutur. ran ynetimi Suriyedeki gelimeleri blgesel gerginlikler ve hesaplamalar zerinden okurken Trkiyenin Suriyeli rejim muhaliflerinin yannda yer almas, iki lkenin kar taraflarda durmasyla sonulanmtr. Bununla birlikte her iki lkede mevcut hkmetlerin Trkiye ile ran dorudan kar karya getirecek eylem ve sylemlerden kand gzlemlenmektedir.
nedenlerle Filistin sorununun ne kmas, hlihazrda Siyonizm kartln d politikasnn esas haline getirmi ran ile srail arasndaki gerginliin ykselmesine neden olmutur. kinci olarak ABDnin Iraka mdahalesinden sonra ekillenen Ortadounun yeni jeopolitii, rann blgeye baknn ekillenmesinde etkili olmutur. ranl yetkililere gre blge sraile kar mcadele eden ve Amerikan hegemonyasna kar direnen direni cephesi ile Bat ile iyi ilikileri olan statkocu rejimler arasnda ikiye blnmtr. Hamas ve Hizbullah gibi direni cephesinin n saflarnda yer alan rgtlerin kendi corafi alanlarnda siyasi etkinliini artrmas ve Irakta ran rejimi ile kuvvetli balar olan iilerin arlkta olduu bir hkmetin ekillenmesi blgede rann etkisinin ykselmesi olarak deerlendirilmitir. Bu sre zarfnda blgesel siyasetinin radikallemesinin yan sra rann nkleer programnn ve askeri programlarnn gelimesi, blge lkelerinde, bilhassa Suudi Arabistan bata olmak zere muhafazakr Arap devletleri arasnda rann ykseliinin tehdit olarak deerlendirilmesine yol amtr. Bylece blgede rann ban ektii direni cephesi ile Suudi Arabistann nclk ettii statkocu devletler arasnda bir kutuplama olmutur. Gerek siyasetin yeniden radikallemesi gerekse blge jeopolitiindeki deiiklik ran d politikasnda atmac bir paradigmann ykselmesine neden olmutur. Buna gre ezelden ebede srecek olan iyi ile ktnn mcadelesi, hak ile batl mcadelesi ran ile ABD arasndaki mcadele eklinde tezahr etmektedir. ABDnin blge siyasetinin en nemli unsuru rann blgesel gcnn krlmas ve slam Cumhuriyeti rejiminin deitirilmesidir. randa ykselen bu paradigma, Amerikal yetkililerin zaman zaman dile getirdii rejim deiiklii siyaseti ve
Arap bahar srecinde gerekleen devrimleri ve halk isyanlarn genellikle destekleyen ran ynetiminin yine otoriter bir rejime kar tabandan gelen isyan karsnda Suriye rejimine destek vermesi zihinlerde birtakm sorulara yol amaktadr.
SONU VE DEERLENDIRME | Arap bahar srecinde halk hareketlerine destek veren rann Suriye politikasnda jeopolitik ve jeostratejik kayglar belirleyici olmutur. rann bu kayglarnn belirlenmesinde birbiriyle ilintili eitli faktrler rol oynamtr. Birincisi, Haziran 2005te Mahmud Ahmedinejadn cumhurbakanlna ykselmesi ile kendisini gsteren d politikada radikalleme ve devrimci deerlere dn olgusudur. rann yeniden radikalleen Ortadou politikasnda Filistin sorunu merkezi bir yer edinmitir. Dini, siyasi ve ideolojik
292 | MAYIS 2012
ABDnin Ortadouda artan siyasi ve askeri varl ile desteklenmitir. Blgesel kutuplamann, ABD ve srail ile ran arasnda gerginliin ykseldii jeopolitik ortamda Suriye ile ittifak ilikisi rann Ortadou politikasnn en nemli dayanak noktas olmutur. Dolaysyla, Suriye ynetimi aleyhine gerekleen her trl gelime ncelikle direni cephesini, ardndan rann gvenliini hedef alan giriimler olarak deerlendirilmitir. Batl ve srailli analistlerin ve stratejistlerin aka angajman siyaseti yada rejim deiiklii suretiyle Suriyenin ran ile ittifak ilikisinin sonlandrlmas gerektiine dair almalar, rann Suriyeye jeopolitik ve gvenlik eksenli bakn glendirmitir. te bu bak, rann Suriye isyan karsndaki tutumunda da esas belirleyici faktr olmutur. Dolaysyla Suriyede Mart 2011de balayan ve ksa srede rejim kart isyana dnen gsterileri ran ynetimi, Esad ynetimini devirmek amacyla dardan tasarlanan yeni bir giriim olarak grmtr. syann giderek bymesi ve lke geneline yaylmasna ramen ranl yetkililer birok defa Esad ynetimini her adan desteklediklerini ve desteklemeye devam edeceklerini sylemitir. Suudi Arabistan bata olmak zere rann blgesel rakiplerinin ve Batl lkelerin Suriye isyanna destek vermesi, rann Esad ynetimine verdii destekte daha kararl olmasna neden olmutur. ran, Suriye rejiminin dmesi durumunda kendi gvenliinin de tehlike altna gireceinden endielenmektedir. Esad ynetimi-
nin dmesi durumunda Suriyede Bat ve muhafazakar Arap devletleriyle balantl olan bir rejimin kurulmas, rann Suriyeyi ve dolaysyla Hizbullah ve Filistin direni rgtleri ile balant noktasn kaybetmesiyle sonulanacaktr. Keza, Esad ynetiminin devrilmesinin ardndan lkede istikrarn salanamamas durumunda Suriyenin srail karsndaki duruu zayflayacaktr. Ayrca bu lkedeki istikrarszlk yabanc, zellikle Amerikan glerinin Suriyeye mdahalesinin nn aacaktr. Bylece ran kendi gvenliinin dayand caydrclk unsurlarndan en nemlisini, yani ileri savunma hattn kaybedecektir. Buna karlk ranl sekinler arasnda Esad ynetiminin iktidarn koruyabileceine duyulan inan, rann isyanclara kar Suriye rejiminin yannda yer almasn salamtr. Bununla birlikte isyann giderek bymesi, muhalifler ile rejim gleri arasnda atmalarn gn be gn iddetlenmesi ve Esad rejiminin uluslararas desteini byk lde kaybetmeye balamas zerine ran Suriye siyasetini yeniden deerlendirmeye balamtr. Bu sre zarfnda Suriye muhalefeti ile grme arayna giren ran ynetimi, karlkl iddete son verilmesi, rejim ile muhalefet arasnda diyalog balatlmas ve halkn meru taleplerinin karlayacak reformlarn yaplmas arsnda bulunmutur. Fakat randan gelen bu arlar Esad ynetimine olan destein ekilmesinden ziyade, Baas rejiminin dnn engellenememesi durumunda rann Suriyedeki karlarnn korunabilmesi amacyla muhalefete kar sylemin yumuatlmas eklinde deerlendirilmektedir
If Iran had not Supported the Syrian Baath Regime

Yorum | TAHA ZHAN | 4 Mays 2012 | Hurriyet Daily News
For years now, Iran has been supporting the Syrian Baath regime the ideological cousin of the Iraqi Baath regime against whom Iran carried out the longest war of the century. Syria has become one of the few friends Iran has left, after it was blatantly sanctioned by the West, the U.S and other states in the region after the Islamic revolution. In fact, Iran often preferred to promote this relationship as having exaggeratedly more geopolitical value than it really had. Not unlike the existence of a resistance movement in the very unique political, social and geopolitical structure of Lebanon. In other words, the political thread of Iran-Syria-Lebanon is based on as many exaggerations and speculations as the Iranian Threat that is inflated by the West, the U.S and Israel. Lets leave aside the above mentioned clichs for a moment because these approaches truly have been turned into clichs. Moving beyond these readings, which have become impossible to verify or falsify, will clear the path for different perspectives. Let our ques-
tion be this: What kind of political picture would emerge had Iran not provided support to the Syrian Baath regime? 1. First of all, the geopolitical platitudes mentioned above would have been dismantled. 2. We would have seen evidence of the existence of the front dubbed the resistance front by Iran. 3. It would have become apparent once again that Syria, from which Hamas was forced to withdraw, was not actually a genuine supporter of the Palestinian cause. 4. The claim that Irans reaction to the Homs Massacres in 1980s was not a political preference but a necessity would have been confirmed after twenty years. 5. Irans apparent support for the overthrowing of the Baath regime would irritate Israel and the United States, which Iran has long categorized as enemies. The reflection of this
294 | MAYIS 2012
Syria has become one of the few friends Iran has left, after it was blatantly sanctioned by the West, the U.S and other states in the region after the Islamic revolution.
irritation to the region would have been felt by all anti-democratic administrations in close relationship with the U.S. 6. Withdrawal of Irans support from the alAssad rule would have seriously contributed to the normalization in Iraq. It would have created important opportunities toward the reconciliation of ethnic and sectarian factions. 7. Adherence to a foreign policy that did not stand in front of the change in Syria would have turned Iran into an important contributor of change in the region. An Iran that defended change in the region would have
help actualize democratization in the region - more importantly within its own territory - without having given losses to conspiracies and external scare tactics. 8. The absence of support from Iran to a sectarian family-gang administration would have softened the sectarian tensions antagonizing our region. The path would have been cleared for an entirely different discourse on the Middle East. Most Western geopolitical readings and calculations would have been rendered meaningless. 9. Had Iran been able to stand against the massacres committed by the Syrian Baath regime, its Islamic revolution and its struggle against the Iranian Shah (and the order represented by the Shah), would have become important historical events that are mirrored by the Arab uprisings today. 10. Had Iran been able to distance itself from the al-Assad regime, it would have paved the way for reevaluating not only the (collapse of the) Camp David Order, but also of the post World War I order
Trkiye-AB likilerinde Tkanan Mzakere Sreci

Mzakerelerin balad 2005 ylndan itibaren Trkiye-AB ilikilerinde gzlemlenen durgunluk 2012 yl boyunca da devam etti. Son iki yl boyunca mzakere srecinde yeni bir balk alamad. u anki durumda 35 mzakere balndan sadece 13 alm, bunlardan yalnzca bilim ve teknoloji bal kapanabilmi durumda. Geriye kalan balklardan 14 Kbrs, biri Kbrs ile ayn olan 5 baln Fransa tarafndan bloke edilmesiyle toplamda 18 fasl askda kald. 2011 ylnn banda Arap dnyasn sarsan isyan dalgas, TrkiyeAB ilikilerine yeni bir dinamik kazandrd. Trk d politikas zellikle Suriye krizi ile trmanan blgesel kaos ortamnda AB iin kritik bir nem kazanrken, oluturulan diyalog mekanizmas d politika, gvenlik ve enerji konularnda ibirliinin artrlmasn amalad.
European Perceptions of Turkish Foreign Policy

Policy Report | TALP KKCAN, MJGE KKKELE | Mays 2012
ABSTRACT | As a staunch ally of NATO whose actions were easy to predict, Turkey did not attract much attention as a foreign policy actor until a decade ago. The increasing activism of Turkish foreign policy and the greater initiative taken by Turkish elites have raised interest in Europe. After overcoming the first wave of bewilderment and irritation at Turkeys independent foreign policy initiatives, Europeans have started to develop a more nuanced approach towards the specifics of Turkish foreign policy. Currently, debates over Turkey are not confined to EU accession discussion alone. Instead, they consider the implications of Turkeys more assertive foreign policy as well. As Europe has become more familiar with Turkey, AK Partys foreign policy has been more positively received in Europe. Turkey
296 | MAYIS 2012
is now considered an essential foreign policy voice by the majority of European intellectualsone that cannot be ignored in any diplomatic developments within Turkeys greater region. Nonetheless, positive perception of Turkish foreign policy is not without question marks and confusion regarding objectives of Turkish foreign policy. The study at hand aims to analyze European elites perceptions of Turkish Foreign Policy under AK Party period. The policy brief is made up of three parts. The first part of the policy report gives a brief introduction to the evolution of Turkish Foreign Policy under the AK Party period. The second part attempts to reveal overall perceptions of Turkish Foreign Policy among European elite. The third part of the policy report places the focus on what European elite think of the main debates that
Turkish foreign policy has generated over the last few years: Shift of Axis, Turkish Model, Over-Stretch in Turkish Foreign Policy and neo-Ottomanism. EXECUTIVE SUMMARY The objective of this policy report is to analyze European elites perceptions of Turkish Foreign Policy under AK Party period. The policy brief is made up of three parts. The first part of the policy report gives a brief introduction to the evolution of Turkish Foreign Policy under AK Party period. The second part attempts to reveal overall perceptions of Turkish Foreign Policy in Europe. The third part of the policy report places the focus on what European elite think of the main debates that Turkish foreign policy has generated over the last few years: Shift of Axis, Turkish Model, Over-Stretch in Turkish Foreign Policy and neo-Ottomanism. The research of this report is based on analysis of 32 in-depth interviews with
leading think-tanks, academics and state institutions based in the United Kingdom, France and Germany. The study includes certain biases due to the use of these three countries as a proxy for understanding a broader perception among European elites of Turkish foreign policy. This research does not constitute a statistically significant public-opinion survey. These three countries were selected in large part because they are the major countries guiding European foreign policy. Interviewees were selected with a careful eye. The process ascribed much importance to representing a wide spectrum of political opinions in the research. Interviewees were asked standardized questions, in order to grasp the overall perceptions, and answers were grouped by their similarities under four major categories summarized below. This analysis emphasized points of common perception, and singular opinions were either used as representative of exceptional opinions
Trkiye-AB likilerinde Tkanan Mzakere Sreci | 297
or ignored. The final analysis constructs a framework that reflects the overall perceptions of European elites. This research-due to the limited number of countries studied--strives to reflect these general perceptions but does not claim to deliver a precise verdict. Discussions of Turkish foreign policy in Europe are more subtle and well-informed. The emerging European mindset among intellectuals regarding Turkish foreign policy is thus a positive one. European intellectuals are happy with Turkeys constructive roleespecially its soft powerin its extended region. The majority of scholars believe that Turkeys increasing multi-regional presence and emerging global vision would be assets to Europe, which exhibits global ambition yet an incomplete vision.
The study aims to analyze European elites perceptions of Turkish Foreign Policy under AK Party period.
Nonetheless, positive perception of Turkish Foreign policy is not without question marks and confusion. European confusion is not associated with the intensity of the activity or the degree of independence in the foreign policy realm. European elites are rather confused and uncomfortable with the tune and manner of that activism and independence. Europeans observe substantial changes in Turkish foreign policy continuity under the AK Party. Europe perceives Turkish foreign policy as more interests-oriented and independent, ceasing to its the foreign policy parameters exhibited by its Western
298 | MAYIS 2012
allies and seeking a more active foreign policy. Europeans are mostly aware that evolution in Turkish foreign policy is a natural process. It is a natural consequence of the emerging global environment. To this changing international reality, the AK Party added its own style and ideas, speeding up the transition process. Most European scholars do not see the Islamization of foreign policy under AK Party rule. European intellectuals do not deny the role of religion in shaping the partys ideology and outlook; also they do not perceive this phenomenon as specific to Turkey. Analysts note that the AK Party ideology cannot be reduced to Islam alone. Religion is only one factor among many including culture, social experiences and norms, interpretation of history, and international realitiesthat constitute the AK Partys vision of the world. In this respect, framing religion as the singular factor shaping Turkish foreign policyespecially towards Arab worldis overly simplistic. With respect to the question of what drives Turkeys foreign policy, general European mindset is that economic factors take precedence behind countrys new pro-activism in several regions. European scholars do not agree with the simplistic and selective bases upon which shift of axis arguments have been predicated. In the European mindset, substantial changes in Turkeys foreign policy have taken place during AK Party rule; however, these changes do not reflect a shift in countrys foreign policy orientation. Turkey is still seen as part of the Western alliance, but the country is now more eager to develop its own regional approach. Among European publics and policymaking circles, however, the view of Turkish foreign policy is less optimistic. Among policy-makers, Turkeys increasing selfconfidence is met with cautionTurkey
is perceived as a potential rival. Among European publics, populist and right-wing fears of immigration and Islam are shaping attitudes toward Turkey. Media coverage of Turkey is not helping eitherespecially in Germany and France. Reports focus predominantly on points of divergence, reinforcing existing ideas about Turkey. European intellectuals urge that modesty and objectivity are needed in analyses of Turkey, which would reduce prejudices and demonstrate Turkeys potential significance to Europe. European scholars are not concerned with whether Turkey has shifted its axis or not; the critical questions, where does the West now stand on the countrys list of foreign policy priorities? Here, three factors are responsible for the confusion regarding the motivations and objectives of Turkish foreign policy: Turkeys overall foreign policy rhetoric, issues in its Middle East policy and the state of relations with the European Union. Turkeys criticism of the West in the nonWestern forums of the Middle East, the Balkans and the Caucuses leads to a perception of Turkey as a competitive power. Turkish leaders strong criticisms against Western hegemony, double standards and polices create bitterness in Europe. Also the public expression of friendship with some of the regions most anti-Western figures and groups generate suspicion about what kind of partner Turkey is going to be to Europe. European elites perceptions of Turkeys Middle East policy are generally positive. Europeans see Turkeys regional activism as significant, especially as the West struggles with an entrenched reliability problem in the eyes of both its own people and the Middle East. Contrary to the general perception that Turkeys Middle East policy is driven by ideological parameters such as re-
ligious affinity, Europeans believe that common interests between Turkey and Middle Eastern countries are the source of warm relations. Islamist aspirations do not drive Turkeys recent policy shift in the Middle East; rather, economic considerations have driven Turkeys regional relations. However, some aspects of Turkeys Middle East policy have upset relations with Europe. Turkish-Iranian relations have been one of the most controversial subjects in Turkeys Middle East policy. Europeans regard Turkeys Iran policy as nave and perplexing, benefitting only Iran. While there is an understanding that Turkey needs to maintain good relations with Iran for a number of reasons, by striking a deal with Iran, Turkey is thought to have singled itself out, proceeding in opposite direction from the West. Turkeys image as an unpredictable ally seemed clear, especially when Turkey voted against sanctions on Iran at the United Nations Security Council. The declining state of relations between Turkey and Israel is another issue of concern among Europeans. Confused by the sudden change in bilateral relations between once-close partners, Europeans are struggling to understand where Turkish-Israeli relations are headed. Thus far, the deterioration of Turkish-Israeli relations has not substantially affected Turkey-EU relations. There is even some sympathy with, and understanding of, Turkey in Europe in the aftermath of the Mavi Marmara incident, argue scholars. Pro-Palestinian public opinion in Europe and frustration with Israeli decision-making are two important factors that lend nuance to Europeans understanding of Turkish-Israeli relations. Recent Arab revolutions have added another dimension to Turkeys Middle East policy. Turkeys increasing influence in the Middle East is seen as even more critical by Europeans, due to the developments of the
Arab spring. Despite some inconsistencies, on balance Europeans perceive Turkey as having been sophisticated in its attempt to navigate regimes and popular demands in the region. Nevertheless, when asked exactly what role Turkey should play, Europeans cannot articulate a clear vision. The confusion in Europe with respect to Turkeys ambitions also stems from the uncertain future of Turkish-EU relations. Irrespective of differing analyses, European scholars largely agree a link exists between Turkeys stalled EU accession process and its proactive foreign policy in the Middle East. However, the link is not in the form of causation, it is rather a correlation. On an intellectual level, the plurality of European scholars believes Turkeys strong foreign policy would boost Europes global profile. The current deadlock in the accession process obliges both parties to develop a new way of engaging on issues of mutual concernforeign policy, defence, security and energyin ways that do not fixate on the accession process. On Turkish Model debates Europeans acknowledge that the Arab region holds Turkey in high regard, with most of the credit due to Turkish leaders. In little over a decade, they have turned their country into a nation that is perceived positively across the Middle East. However, Europeans do not see Turkey as a model for the Middle East in either of these narratives. The term model is seen as very simplistic in that it overlooks fundamental distinctions that render Turkeys democratization process different in kind. European analysts widely promote the view that Turkey, with its experience in successfully blending democracy and Islam, could constitute a source of inspirationrather than a political modelfor those countries in the region aspiring for democratic change. Europeans find Turkeys cautious
300 | MAYIS 2012
approach to using the term model very clever. If Turkey offers any model at all, Europeans assert, it is the AK Partys own model, the AK Party model could serve as an asset in inspiring broadly-based and powerful Islamist movements across the Arab world to unify under political platforms and express themselves via democratic channels. Regarding the question of over-stretch in Turkish Foreign Policy, European scholars with broad consensus believe that Turkey overstretches its resources in foreign policy realm. Though active engagement in conflicts across diverse regions may have earned Turkey international recognition, it does not necessarily equate with outcomes. The common view of Turkeys mediation diplomacy is that Turkey confuses activity with value. By taking active part in the resolution of thorny and protracted conflicts, Turkish leaders risk investing vast resources and time on diverse issues that are hard to solve. European intellectuals find discussions of Turkish neo-Ottomanism in Balkan region irrelevant. They perceive Turkeys foreign policy as exceedingly pragmatic, an approach through which it can rationally foster regional peace and advance its own economic opportunities. European intellectuals are divided in how they understand Turkeys Balkans policy. Some are cautious about Turkeys presence in the region seeing due to perceptions that Turkey harbors biases in favor of Turkish and Muslim communities. Conversely, some scholars see Turkeys diplomatic and economic efforts in the region as constructive. These scholars instead criticize the EUs reservations about Turkish engagement in the region. Though they disagree, these two sets of scholars have one thing in common: they both note EU wariness at Turkeys regional presence and policy.
Thus, as European observers note, the EU in the next decade will concentrate more intensely on economic and currency-related issues. The significance of foreign policy may well diminish. If Turkey sustains its current economic trajectory in the coming years, its capacity to extend its foreign policy influence into the Balkans, the Caucasus
and the Middle East will increase. Europes declining influence could be ameliorated through constructive and peaceful relations with Turkey. When evaluated from this perspective, Turkey appears to be the most important foreign policy partner for Europe in the coming years, a fact that European policy-makers cannot turn a blind eye
Avrupann Trk D Politikas Algs

Panel | TAHA ZHAN, MJGE KKKELE, TALP KKCAN, EGEMEN BAI | 10 Mays 2012 SETA Vakf tarafndan ngilizce yaynlanan Avrupann Trk D Politikas Algs balkl SETA raporu, Avrupa Birlii Bakan ve Bamzakereci Egemen Ban katlmyla gerekleen bir panelle tantld. SETA Bakan Taha zhann moderatrln yapt panelde, raporun yazarlar SETA Aratrma Asistan Mjge Kkkele ve SETA D Politika Direktr Talip Kkcan raporun ierii ile bilgi verirken, Bakan Egemen Ba Trkiyenin AB srecine dair nemli aklamalarda bulundu.
3 LKE, 32 DERNLKL MLKAT

Panelde ilk konumay yapan SETA Aratrma Asistan Mjge Kkkele, raporun amac ve aratrmada izlenen metot hakknda bilgi verdi. Kkkele, son dnemde dnya kamuoyunda Trk d politikas hakknda yaplan tartmalar erevesinde Trkiye nereye gidiyor? sorusundan yola klarak yaplan aratrmann amacnn Avrupal entelektellerin (karar alclar, siyasetiler, akademisyenler, uzmanlar, gazeteciler) son on ylda izlenen Trk d politikas hakkndaki alglarn ortaya koymak olduunu syledi. ngiltere, Fransa ve Almanyada toplam 32 derinlikli mlakat gerekletirerek yaplan almann, sadece lke ile snrlandrlm olmas sebebiyle Avrupa kamuoyunda var olan genel algy yan-
stmaktan ziyade karar alma srelerini etkileyecek aktrlerin algsn lmeye ynelik olduunu belirtti. Kkkele ayrca, grmelerde bulunulan lkelerin siyasi yelpazesinde yer alan her grn temsiline zen gsterdiklerini syledi.
KKCAN: AVRUPA, TRK DI POLTKASINI RASYONEL BULUYOR

SETA D Politika Direktr Talip Kkcan almann bulgularn ele ald konumasnda, genel itibariyle Avrupadaki Trk d politikas algsnn olumlu olduunu ifade etti. Bununla birlikte, Trkiyenin d politikas ile ilgili soru iaretlerinin de olduunu syleyen Kkcan, Trk d politika yapclarnn sylemlerinde daha dikkatli olmalar gerektii vurgusunu yapt. almada Avrupal entelektellerin Trk d politikasn Avrupa merkezli bir bak asyla ele almadklarn grdklerini belirten Kkcan, Trk d politikasna kltrel ya da ideolojik bir perspektiften ziyade, daha rasyonel ve ob-
302 | MAYIS 2012
jektif bir bak asnn hkim olduunu ifade etti. 2003 ylnda Trkiyenin Irak igaline onay vermemesiyle birlikte zellikle ABDde ne kan eksen kaymas tartmalarnn Avrupada pek karlk bulmadn syleyen Kkcan, Trkiyenin Ortadou politikalarnn ideolojik deil rasyonel bir yaklam olarak algland ve Trkiyenin Ortadoudaki varlnn bir tehdit olarak grlmediini belirtti. Son dnemlerde, zellikle Arap lkelerindeki ayaklanmalarla birlikte, Trkiyenin Ortadou lkelerine model lke olarak gsterildiini hatrlatan Kkcan, Avrupal entelektellerin de demokrasisini ilerletmi Mslman bir lke olarak Trkiyenin Arap dnyasndaki tartmalara katk salayabilecei fikrinde olduklarnn grldn syledi. zellikle komu ve blge lkeleriyle olan ilikilerinde Trkiyenin fazlasyla zgvenle hareket ettii algsnn yaygn olduunu belirten Kkcan, yeni Osmanlclk tartmalarnn ok ciddi bir tartma konusu olmad bulgusuna ulatklarn ifade etti.
olduunu da ekleyen AB Bakan, AB reformlarnn Trkiyenin daha iyi bir lke olmasn saladn syledi. imdiye dek AB ile yelik grmelerine balam her lkenin ABye tam ye olduunu hatrlatan Ba, biz Trkiye olarak bunun ilk istisnas olmayacaz ve bu yoldan vazgemeyeceiz dedi. Buna ilikin olarak Ba, Trkiyenin haftaya AB yesi olamayacann farkndayz, fakat adaletli ileyen bir sre istiyoruz dedi. zellikle Arap Bahar ile birlikte Ortadou halklarnn Trkiyeyi ve AB srecinde yaplan reformlarla ilerleyen Trkiye demokrasisini bir ilham kayna olarak grdklerini syleyen Ba, Avrupa Birliinin bu etkiyi grmesi gerektiini belirtti. Son olarak artk yeni bir Trkiyenin var olduunu syleyen Bakan Egemen Ba, Trkiye deiiyor, AB de deiiyor ve yeni Avrupa Trkiyesiz olamaz diyerek her iki tarafn da birbirine bal olduunu syledi.
BAI: YEN AVRUPA TRKYESZ VAR OLAMAZ

Trkiyenin AB srecine ilikin aklamalarda bulunan AB Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba, srecin artk bir yol ayrmna geldiini ve bata Fransa olmak zere Avrupada gerekletirilen son seimlerin umut verdiini ifade etti. Byyen bir ekonomi olan Trkiyenin Avrupa ekonomileri iin nemli hale geldiini belirten Ba, Trkiyenin bu ekonomiler iin ok iyi bir pazar olduunu syledi. AB Projesinin Trkiye asndan en byk sosyal deiim projesi
Trk D Politikasna Avrupadan Bakmak

Yorum | MJGE KKKELE | 12 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Uluslararas ilikilerde alglar nemlidir. Zira aktrlerin davranlar onlara dair nceden oluturulmu tarihsel imaj ve kltrel kodlarn szgecinden geerek anlam bulur. Alglarn varl maddi gerekliin inkr ya da kmsenmesi anlamna gelmez. Ancak maddi gereklie anlam kazandran o gereklie aktrlerce atfedilen anlamdr. Alglar statik deildir, deitirilebilir. Aktrlerin eylemleri onlar dourur, dolaysyla eylem deiince alg da deiebilir. Trkiye deiiyor, Avrupallarn Trk d politikas algs da. Aslnda 2005 ylnda balayan yelik mzakerelerin de etkisiyle i siyasi gelimeler Avrupallarn Trkiye algsn belirleyen temel faktr olagelmitir. Ancak son on ylda lkenin gsterdii ekonomik performans ve d politika aktivizmi Trkiyenin Avrupa entelektel dzeyindeki varlnn yeniden ina edilmesinde etkili birer faktr haline gelmilerdir. Onlarca yldr Batnn ngrlr mttefiki olarak d politikas analize deer grlmeyen Trkiyenin d politikada belli deer
ve ilkeler belirleyerek bunlar uygulamaya koymasnn Avrupal entelekteller zerindeki ilk etkisi derin bir aknlkt. Tabii ki zihniyetleri deitirmek kolay bir sre deildir, zaman ve sabr ister, pek ok belirsizlikleri de beraberinde getirir. Avrupallarn aknl Trk d politikasndaki deiime ynelik pek ok endie dourdu. Ancak ilk aknln atlatlmasyla, Avrupallar ilk kez Trk d politikasna bakp daha nitelikli ve objektif bir gr oluturmaya baladlar. SETA tarafndan getiimiz hafta yaynlanan Avrupada Trk D Politikas Algs adl rapor ite tam da Avrupal entelektellerin ve karar alclarn Trk d politikasna dair yeni yeni oluturduklar bu nitelikli algnn ne olduunu ortaya koymaya alyor. SETA Raporuna gre Avrupallarn Trk d politikas algs olduka olumlu ve rasyonel temellere dayanyor. Trkiyenin blgesinde giderek artan etkinliinden ve yapc rolnden memnuniyet duyan Avrupallar, Trkiyenin ok ynl diplomasisinin kresel bir aktr olmay hedefleyen ancak bunu gerekletirecek vizyonu yetersiz kalan AB iin yadsnamaz bir deer olduu grnde.
304 | MAYIS 2012
Trk d politikas deiti deimedi tartmalar noktasnda da Avrupal entelektellerin daha incelikli bir yaklam benimsedikleri ve bu sreci oluturan kresel ortamdaki gelimelere vurgu yaptklar grlyor. Bununla birlikte, deien uluslararas ortam doru okuyan AK Partinin d politikaya kendi tarzn getirerek ve deiim srecini hzlandrd fikri ne kyor. Trkiyenin son yllarda gsterdii dinamizm, bu minvalde, lkenin ideolojik bir hatta eksen kaymas yaad ve hatta slamlat eklinde yorumlanmyor. Tam aksine Avrupal entelekteller eksen kaymas ve Yeni Osmanlck gibi Trk d politikasnda dini faktrleri n plana karan kavramsal yaklamlar olduka indirgemeci ve yersiz buluyorlar. Ekonomik karlarn Trkiyenin d politikasn ekillendiren en nemli faktr olduu gr ise beklenenin aksine Avrupada olduka yaygn. Bu olumlu bak asna ramen Avrupallardaki Trk d politikas algs iinde soru iaretleri de barndryor. Bu soru iaretleri, Trkiyenin d politika alannda youn faaliyet yrtmesinden ya da bamsz hareket etmesinden deil, Trkiyenin bu aktivizmde kulland dilden kaynaklanmakta ve benzer ekilde bamszln ifade biimi de rahatszlk yaratmaktadr. Trk liderlerin Bat hegemonyas ve ifte standartlarna ynelik Ortadou, Balkanlar ve Kafkaslar gibi Batl olmayan platformlarda seslendirdii sert eletiriler Trkiyenin bir ortak deil, rakip g olarak alglanmasna yol ayor. Yine Ortadoudaki Bat kart aktrler ve gruplarla sergilenen dostluk Trkiyenin Avrupaya ne tr bir ortak olaca konusunda soru iaretlerine neden oluyor. Trkiyeye dair var olan kafa karkl tek bir ynde ilerlemiyor. Avrupa da Trkiyeden ne istedii konusunda net deil. Trkiyenin Arap Bahar srecinde izledii siyaset her ne kadar sofistike bulunsa da, Avrupa Trkiyenin blgenin geleceinde
Trkiyenin d politika algs karar-alclar arasnda entelektellere kyasla daha az olumlu. Bu anlamda Trkiyenin potansiyel bir rakip olarak grlmesi bile sz konusu.
ne trl bir rol oynamasn ister sorusu yantsz kalyor. Trkiyenin Avrupann siyasi plan ve stratejisinde bir trl hak ettii yeri alamamas Avrupal karar alc ve siyasilerin Trkiyeye kar temkinli yaklamas ile aklanabilir. SETA raporunun da teyit ettii zere Trkiyenin d politika algs karar-alclar arasnda entelektellere kyasla daha az olumlu. Bu anlamda Trkiyenin potansiyel bir rakip olarak grlmesi bile sz konusu. Avrupann ekonomik krizle boutuu ve yeniden yaplanma srecine girdii bylesine bir dnemde Trkiye son yllarda sergilemi olduu ekonomik performans srdrmeye devam ederse d politika alannda da etkili olmaya devam edecektir. Avrupallarn kabul ettii zere AB nmzdeki on yl boyunca ekonomik ve parasal konulara younlaacak. Bu sre zarfnda AB iin d politikann nceliinin azalmas muhtemel. ABnin giderek azalan etkisi Trkiyenin yapc rol ve artan etkisiyle dengelenebilir. Bu adan bakldnda Trkiyenin nmzdeki yllarda ABnin gz ard edemeyecei bir d politika orta olma ihtimali yksek. Bu ise Trkiyenin imdiye kadar imajn belirleyen slam ve g korkusu gibi irrasyonel etmenlerin etkilerinin azalmasn ve Trkiye tartmalarnn daha da rasyonel bir temele evrilmesini beraberinde getirecektir
Standard & Poorstan Tepki eken Aklama

Kredi derecelendirme kuruluu Standard & Poors, Trkiyenin kredi notu grnmn pozitiften duraana evirdi. S&P, not grnmne dair yapt aklamada, Trkiyenin azalan d talep ve ktleen d ticaret haddinin, ekonominin yeniden dengelenmesini daha zor hale getirdiini, yksek d bor ve dolayl vergi gelirlerine dayanan devlet btesi dikkate alndnda Trkiyenin kredibilitesine ynelik riskleri artrdn ifade etti. Ayn zamanda 2011 ylndaki cari an yksek olmas ve Trkiyenin fazlasyla d finansmana bal olmasnn ani oklara kar savunmasz kalmasna neden olabileceini de bildirdi.
Kredi Derecelendirme Kurulularnn Amac Nedir?

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 5 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Standard and Poors (S&P), 1 Mays 2012de Trkiyenin kredi notu grnmn pozitiften duraana drmtr. Kredi not grnmnn pozitiften duraana revize edilmesi, Trkiyenin kredi notunun nmzdeki 12 ve 18 ayda ayn kalaca anlamna gelmektedir. Ayn zamanda, daha nce piyasa katlmclar tarafndan dnlen en dk yatrm notu olarak belirlenen BBBkredi notu da teyit edilmitir. Trkiyenin kredi notu grnmnn pozitiften duraana drlmesi gerekesinin zayf d talep, ktleen ticari artlar ve artc olarak da d borlar olduu ifade edilmitir. S&Pnin kredi notu grnm karar piyasa aktrleri iin artc olmutur. Kresel ekonomik krizin bata AB lkeleri olmak zere birok lkeyi iflasn eiine getirdii bir dnemde, Trkiyenin temel makroekonomik gstergeleri, bata borcun ve bte ann Gayri Safi Yurtii Hsla (GSYH) iindeki oran Maastricht kriterlerinin altnda seyretmi,
306 | MAYIS 2012
2009un son eyreinden itibaren son 9 eyrek boyunca kesintisiz byme srm, hatta Trkiye 2011in ilk 3 aylk dneminde dnya ekonomileri arasnda en yksek ekonomik bymeyi gerekletiren lke olmutur. Tm makroekonomik gstergeler olumlu olmasna ramen, yapsal nedenlerden dolay ekonomik byme ile birlikte cari an artmas baz kayglarn ileri srlmesine neden olmutur. Bu yapsal probleme bir zm olarak, cari an azaltlmas amacyla ihracatn ithalata olan bamlln drmek, ara mal ve yatrm mallarnda yurtii retim kapasitesini artrmak ve retim iin gerekli olan girdileri yerli rnlerle karlamak, enerjide de da bamll azaltmak iin yeni tevik sistemi Babakan Erdoan tarafndan aklanmtr. Bu arada, cari akta son drt ayda nemli bir yavalama balam, ihracat pazar eitlenmi, cari an finansman ve srdrlebilirlii salanmtr. Kald ki, Trkiye ekonomisinde cari ak miktarndan ok, cari an finansman yani kredi
kanal daha nemli hale gelmitir. Trkiye, bu dnemde Avrupa Merkez Bankasndan piyasalara enjekte edilen likidite bolluundan yararlanm ve son dnemde cari an ok iyi artlarda finanse etmitir. S&Pnin kredi notu grnmn revize ederken gereke olarak lke borlarn kriter kabul ettiini belirtmi olmasna ramen, kamu borcunun ve bte aklarnn GSYH iindeki paylarnn Trkiyeden olduka yksek olduu lkelerin notlarnda bir deiiklie gitmemi ve belki de ironik olan, Trkiyenin kredi notu grnmn drd bir dnemde Yunanistann uzun vadeli kredi notunu ykseltmitir. Bor iinde yzen, defalarca alnan yardmlar ve bor silmelere ramen 2020de borcun GSYH iindeki paynn yzde 120lere dmesi beklenen, iflasn eiinde olan ve hatta u anda atanmlar tarafndan ynetilen Yunanistann uzun vadeli kredi notunun tercihli temerrtten CCCye ykseltilmesi, nereden bakarsanz bakn tam bir ifte standart ve hatta garabet
rnei olarak ortada durmaktadr. Kuvzde yaatlmaya allan Yunanistann kredi notunda artrma giden ve iflas eden zlandaya ve Trkiyeye ayn kredi notunu veren S&P, Trkiyenin not grnmn maalesef duraana evirmitir. Bu nedenle, inandrcln ve gvenini yitiren bu kurulularn verdikleri kararlarn ne kadar adil ve gvenilir olduu sorusunu sormamzn zaman gelmitir. Kredi notu grnmnn pozitiften duraana drlmesi, her ne kadar not indirimi olmasa da yabanc yatrmclarn risk alglamalar nedeniyle, kafa karklna neden olacaktr. Bata bizim ve piyasa katlmclarnn kesin olarak not art bekledii bir dnemde S&Pden gelen bu kt haber yabanc yatrmclarn yatrm kararlar verirken bir kez daha dnmelerine neden olacaktr. Bu davran, hem Trkiyeye gelecek olan yabanc yatrmclarn yapacaklar yatrmlarn azalmasna, hem de lkeye gelecek ve gelen fonlarn yksek risk primi nedeniyle faiz maliyetlerinin ykselmesine neden olacaktr. Acaba kredi derecelendirme kurulu ve
Standard & Poorstan Tepki eken Aklama | 307
Bata bizim ve piyasa katlmclarnn kesin olarak not art bekledii bir dnemde S&Pden gelen bu kt haber yabanc yatrmclarn yatrm kararlar verirken bir kez daha dnmelerine neden olacaktr.
kurulularnn rtl amac bu mudur? Trkiye ekonomisinde son yllarda salanan ekonomik ve sosyal gstergelerde elde edilen kazanmlara ramen, akas S&Pnin yap-
t bu tarafl ve haksz not deerlendirmesi, mevcut pozitif sreci baltalama ve yaplacak iyi eylere omak sokmak olarak alglanmtr. Bilindii zere, son yllarda, Trkiye ekonomisinde faiz demelerinde ciddi miktarlarda azalmalar salanmtr. 2002de btenin yzde 43.2si faize giderken 2011de btenin sadece yzde 13.5i faize gitmitir. Dier yandan, 2002de vergi gelirlerinin yzde 86s faize giderken, 2011de vergi gelirlerinin ancak yzde 16.6s faize gitmi gzkmektedir. Bu fotoraf, phesiz, lke ekonomisine ek bir kaynak salamtr. Bugn lke bu kadar iyi bir altyapya sahipse, kresel ekonomik kriz nedeniyle ou lkelerde kemer skma tedbirleri uygulanrken, Trkiyede salk ve eitim harcamalar artyorsa ve sosyal yardm ve sosyal hizmet alanlarna nemli kaynak aktarlyorsa, bu bte iindeki faiz demelerinde meydana gelen azalmadan kaynaklanmaktadr. Bu tablonun faiz lobisini gerekten rahatsz ettii gzkmektedir
308 | MAYIS 2012
Kredi Derecelendirme Kurulularna Alternatif Oluturma

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 26 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Kredi derecelendirme kurulularnn yapt derecelendirmeler lkeleri ve mali piyasalar nemli lde etkilemektedir. Mali piyasalara ilikin yaplan deerlendirmeler bankaclk sistemini etkilerken, lke notlarnn zellikle yerli/ yabanc yatrmclar etkileme asndan nemli bir kriter olduu gzkmektedir. Kredi derecelendirme kurulularnca verilen yksek kredi notu, lkeye yatrmlarn artmasna; buna karlk dk notlu derecelendirmeleri ise faiz oranlarnn ykselmesine, lkelerin bor servisi yknn artmasna ve bor sahibinin borcunu dememe (temerrt) riskinin ykselmesine neden olmaktadr.
kredi derecelendirme kurulular yatrmclar yanl ynlendirmilerdir. Bu dnemde bu kurulularn kredibiliteleri ve intibalar olumsuz etkilenmitir. Krizin devam ettii sre boyunca da iflasn eiindeki lkelerin kredi notu ykselirken, bu dnemde ekonomik byme oranlarnda rekor kran, bata bor yknn ve bte ann milli gelir iindeki pay olmak zere birok olumlu makroekonomik gstergeye ve siyasi istikrara sahip Trkiyenin notunun ancak yatrm yaplabilir seviyeye gelmesi artc hatta utan verici olmutur. Kredi derecelendirme kurulularnn derecelendirme iin kullandklar kriterlerin lkeden lkeye deimesi, arlk verdikleri derecelendirme kriterlerinin hibir effaflnn ve dayanann olmamas, sadece Trkiyeyi deil birok lkeyi rahatsz etmitir. Dier yandan, kredi derecelendirme kurulularnn finansman kaynaklarn derecelendirme yaptklar kurum ve kurululardan salamalar; bu kurululardaki analistlerin bamsz kararlar vermedikleri ynndeki kayglar
Gvenilirliklerini yitirdiler
Ancak, kredi derecelendirme kurulular olas bir kriz iin erken uyar ilevi grmeleri gerekirken, son zamanlarda, derecelendirme yaptklar ye lkelerin durumlarn geriden takip eder duruma dmlerdir. zellikle, ne 2008de kresel ekonomik krizin meydana gelmesinden nce ne de kriz patladnda sorunlu varlklarn notunu indirmeyen
artrmtr. Ne yazk ki, lkeler ve yatrmclar, halen byk lde bu kurulularn verdii kredi notlarn nemli bir kriter olarak almaya devam etmektedirler.
Kredi derecelendirme kurulularnn derecelendirme iin kullandklar kriterlerin lkeden lkeye deimesi, arlk verdikleri derecelendirme kriterlerinin hibir effaflnn ve dayanann olmamas, sadece Trkiyeyi deil birok lkeyi rahatsz etmitir.
Alternatif kurulularn zaman geldi
Standards and Poors (S&P) tarafndan Trkiyenin not grnmnn pozitiften duraana evrilmesi, bata Trkiye olmak zere, bu durumdan zarar gren gelimekte olan birok lkede derecelendirme yapan Standards and Poors (S&P), Moodys ve Fitch gibi kurululara alternatif olarak yeni kredi derecelendirme kurulularnn kurulmas almalarnn gerekliliini gndeme getirmitir. Babakan Erdoann Standards and Poors hakknda yapt aklamalar da bu kurumlarn tartlr hale gelmesine ve yeni kurulu almalar srecine ivme kazandrmtr. Peki, Trkiye mevcut derecelendirme kurulularna mahkm mu? Bunun cevab tabi
ki, Hayrdr. Mevcut kredi derecelendirme kurulularnn, derecelendirme iin kullandklar metodolojide; sbjektif kriterler, siyasi faktrler ve lkeden lkeye gre deien alglar yer almaktadr. Kurulacak yeni kurulular ile derecelendirmede kullanlacak metodolojinin objektif kriterlere dayanacak olmas, bata Trkiyenin ve pek ok gelimekte olan lkenin hak ettii kredi derecelendirme notunu almasn salayacaktr. Her ne kadar Trkiyede kurulan ve SPK tarafndan yetkilendirilen ulusal derecelendirme kurulular olsa da, bu kurulularn uluslararas dzeyde derecelendirme yapmalar zaman alacaktr. Ancak, Basel II dzenlemesi kapsamnda, bankalardan kredi alacak firmalarn kredi derecesine sahip olma zorunluluu nedeniyle, mevcut derecelendirme kurulularna mahkm olmamak iin ulusal kurulular bu dnemde nemli grevler ifa edecektir. Ayrca, gerekletirecekleri faaliyetler ile hem piyasa da tannrlklar kolaylaacak hem de kredibiliteleri artacaktr.
Yeni kurulular denetlenmelidir

Kurulmas planlanan kredi derecelendirme kurulular iin en nemli kriter, bu kurulularn piyasada zamanla gvenilirlik kazanmalar ve kredibilitelerini artrmalardr. Trkiyede balayacak bu sre alternatif derecelendirme kurulularnn dier lkelerde de yaygnlamasn hzlandracaktr. Bu da derecelendirme kurulularnn kendilerine eki dzen vermelerine ve rekabet iinde faaliyette bulunmalarna neden olacaktr. Ayrca, bu kurulularn piyasada fonksiyonel olmalar ve salkl ilev grebilmeleri iin, kendilerini denetleyecek ve kontrol edecek kurumlarn olmas da zorunlu olmaldr. Bu konuda, Sermaye Piyasas Kuruluna ve Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumuna nemli sorumluluklar dmektedir
310 | MAYIS 2012
Avrupa Krizi: Trk ve Yunan Perspektifleri

Panel | ERDEM BAI, ASAF SAVA AKAT, MURAT YLEK, DMTRS TSAROUHAS, HSAN DAI | 30 Mays 2012 SETA bnyesinde yaynlanan Insight Turkey dergisinin dzenledii Avrupa Krizi: Trk ve Yunan Perspektifleri adl panelde Avrupada yaanan ekonomik kriz zerine nemli deerlendirmelerde bulunuldu. Panele, TCMB Bakan Do. Dr. Erdem Ba, Bilgi niversitesi retim yesi Prof. Dr. Asaf Sava Akat, THK niversitesinden Prof. Dr. Murat Ylek ve Bilkent niversitesinden Do. Dr. Dimitris Tsarouhas konumac olarak katldlar. devam ediyoruz dedi. Bu politikalarla fiyat istikrar ve finansal istikrarn amalandn ifade eden Ba ylsonu enflasyon rakamlarnda da hedeflenenin gerekletirileceini belirtti. Ba, istihdam konusunda da ilerlemeler kaydedildiini, fakat kadnlarn i gcne katlmnn dzenli olarak artmasna ramen hala ok dk olduunu belirtti.
ASAF SAVA AKAT: TRKYE BR BAARI HKYESNE DNEBLR

Insight Turkey dergisi editr ve ODT retim yesi Prof. Dr. hsan Dann moderatrlnde gerekleen panelde TCMB Bakan Do. Dr. Erdem Ba, kresel finans krizi sonrasnda TCMB para politikas zerinde deerlendirmelerde bulundu ve Trkiyenin kriz srecinde hangi politikalar izlediini anlatt. Ba, zel sektr borlanmas gibi daha kolay halledilebilir bir problemin yannda Trkiyenin en nemli sorununun ar hzl kredi bymesi olduunu belirtti. Trkiyenin bu problemleri maliye politikasyla ve yapsal reformlarla amaya altn belirten Ba, tevik tedbirleriyle bymenin potansiyelin altna dmesine engel olmaya alrken, para politikas tarafnda enflasyondaki de odakl bir ekilde sk para politikasna Bilgi niversitesi retim yesi Prof. Dr. Asaf Sava Akat, 2012 Ylnda Trkiye Ekonomisi: Frsatlar ve Zorluklar balkl sunumunda Trkiye ekonomisinin yapsal zellikleri ve uzun vadedeki grnts zerine tespitlerde bulundu.
Akat, tarihsel olarak Trkiyenin ne Kore gibi bir baar yks ne de Arjantin gibi bir felaket yks olduunu ifade etti. Trkiyenin 1993-2011 yllar arasndaki politikalarnn ok baarl olduunun altn izen Akat, bu byk dnmn kamu maliyesindeki dzenlemelerle gerekletirildiini belirtti. Asaf Sava Akat, baarnn arka plannda, toplumun mali fedakrlkta bulunmas, Kemal Derviin iktisadi salamlatrma paketi uygulamas ve devamnda AK Partinin mali olarak muhafazakr ve ayn zamanda piyasa yanls bir siyaset izlemesinin olduunu ifade etti. Trkiye ekonomisinin potansiyel sorunlarna da dikkat eken Akat, Trkiyenin konjonktrel politikalarnn zayf olduunu, Keynezci politikalarn desteklenmediini, byme yanls hareket ve sendikalarn olmadn belirtti.
rekabeti tarafnda skntlar olmasnn krizin etkilerini arlatrdn ileri srd. Murat Ylek ayrca, finansal krizin bittii fakat bir tsunami gibi etkilerinin hala devam ettii tespitinde bulundu.
DMTRS TSAROUHAS: AB, KRZ YANLI YNETT

Bilkent niversitesinden Do. Dr. Dimitris Tsarouhas ise konumasnda Yunanistan Krizinin Siyasi Temelleri: Yurtii Hatalar ve AB Faktr konusunu ele ald. Yunan krizinin dier AB lkelerinden farkl zellikleri olduunu beliren Tsarouhas, Yunanistanda vergilendirme bata olmak zere kamu politikalarnn uzun sredir yanl ynetilmesinin krize sebep olduunu belirtti. Hkmetlerin kamu borlarn saptrmak iin yaratc muhasebe yaptn ifade eden Tsarouhas, bte ann nasl olduunun halka aklanamadn ve dolaysyla demokrasi kart eilimlerin arttn belirtti. Yunanistan iinde reform kart koalisyonlarn zaten nemli bir sorun olduunun altn izen Tsarouhas, muhafazakr ynetimlere sahip olan AB ve IMFin de Yunanistan krizden kurtaracak politikalar reddettiini ve piyasann liderlerin karar almasn beklemediini syledi. Tsarouhas son olarak ABnin zamanlama ve siyasi tercihler bakmndan krizi yanl ynettii tespitinde bulundu.
u anda ekonomiyi yneten kadronun baarl olduunu belirten Akat, bardan yarsnn dolu olduunu, Trkiyenin bir baar hikyesine dnebileceini syledi ve yava yapalm demek hatadr, artlar iyiyken yaplmas gerekenler bekletilmemelidir eklinde konutu.
MURAT YLEK: KRZ BTT, ETKLER SRYOR

Panelin konumaclarndan THK niversitesi Rektr Yardmcs Prof. Dr. Murat Ylek, 2008 krizinden en ok yara alan lke grubunun AB lkeleri olduunu belirtti. ABnin sadece ekonomik deil ayn zamanda yapsal problemleri olduunu belirten Ylek, ABde kurumsal yapnn gl olmamas, karar almada zorluk yaanmas ve
312 | MAYIS 2012
Trkiye le Esed Ynetimi Arasnda Gerilim Trmand

ubat 2012de BM ve Arap Birliinin Suriye zel temsilcisi olarak tayin edilen eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan, 16 Martta 6 maddelik Suriye plann aklad. Trkiyenin karamsar olmasna ramen destek verdii plan Suriyede 10 Nisandan itibaren geerli olmak zere bir atekes ars yapmaktayd. Suriye rejimi Annan plann kabul ettiini akladysa da, rejimin operasyonlarna devam etmesi ve muhaliflerin de karlk vermesi sebebiyle gerek bir atekes salanamad. Suriye rejiminin Mays aynda gerekletirdii Hule katliam atekesin askya alnmasna neden oldu. Trkiye, Hule katliamnn ardndan 30 Maysta lkedeki tm Suriyeli diplomatik personeli snr d etme karar ald.
The Luckiest Dictator in the Middle East

The human cost of the uprisings in Syria in their first year was high. The Baathist ruling regime, with its learned ignorance, responded to demands for change by holding onto the one instrument it knew best: bloodshed. We do not even know the number of people killed by the regime during this year. A glance at the hundreds of thousands of people displaced domestically, and the tens of thousands of people in exile, is enough to see the extent of the tragedy. For decades now, the al-Assad family, which has been ruling the country through the skills of its police and intelligence forces, lived in a comfort provided by external balances. The first leg supporting this geopolitical comfort zone for thirty years was the Camp David Accords. Syria, which has been the most convenient enemy of Israel, built and maintained its involvement in Lebanon. When the international system and the United States pushed a little further, Syria backed away quickly from its position of insisting on intervening
in Lebanon -- a position to which Syria had attached undue importance for years. The pressure Syria faces today to stop the ongoing massacres it is voraciously carrying on against its own people is nowhere near the level of the international pressure it faced to back down from its stance on Lebanon. The second leg of the geopolitical comfort zone is the relationship Syria has been building with Iran for the last 30 years. This relationship is also granted undue importance in the Syrian analysis. First of all, Syria and Iran do not share a geographical bond. The theo-political and geopolitical partnership with Iran constructed by the Syrian elite for strategic purposes is reminiscent of the relationship between Turkey and Israel fashioned in the 1990s. Turkey had constructed strategic relations with Israel, with which it does not share a geographical border, during the coup years of 1996 and1997 at the hands of its West-supporting elite. This artificial relationship, imposed from the top without
314 | MAYIS 2012
any regard for social and political trends in the country, was rendered meaningless with the strengthening of democratization in Turkey and was eventually severed. Similarly the Syria-Iran relationship is also one that could only exist under special circumstances. Syrian-Iranian relations, which would have not been forged to begin with, had the West not tried to draw out the Islamic Revolution in Iran, would have been rendered just as meaningless as Turkey-Israel relations in a scenario where Iran was more democratic. The final leg of support for the Syrian Baath regimes geopolitical comfort zone was the political climate generated by the other dictatorships in the area. Mubarak in Egypt, Saddam in Iraq, the Saudi administration in Saudi Arabia, the West-friendly monarchy in Jordan, the Israeli occupation of Palestine and the situation in the Gulf countries served to keep the ongoing massacres and dictatorship of the Baath regime from being in the limelight.
Today we are faced with a different Middle East. The continued existence of the abovementioned administrations and problems does not take away from the fact that we have entered into a new political climate. Conditions that would suport the continued existence of the Syrian Baath regime no longer exist. That the Baath regime and its supporters, collectively suffering from historical jetlag, do not grasp this truth does not change its consequences
The final leg of support for the Syrian Baath regimes geopolitical comfort zone was the political climate generated by the other dictatorships in the area.
Trkiye le Esed Ynetimi Arasnda Gerilim Trmand | 315
Mslman Mahallesinde Baas Propagandas Satmak

Yorum | UFUK ULUTA | 27 Mays 2012 | Star Ak Gr
Ortadouda nevnema bulmu birok arpk yapnn grld bir lkedir Suriye. rnein, blgede smrge yllarndan bakiye kalan aznlklar palazlandrma siyasetinin etkili bir ekilde hayata geirildii lkelerden birisidir. Dier taraftan blgede Trkiye ve rann da paras olduu Krt sorununu Krtlere vatandalk vermeyerek zm (!) bir lkedir. Blgenin mustarip olduu babadan oula geen saltanat cumhuriyetlerinin arpc rneklerinden birisidir. Ayn zamanda Saddamn Irak, Mbarekin Msr, Cezayir ve ran gibi blgede yaygn olan istihbarat cumhuriyetlerinden de birisidir. En nemlisi, blgedeki deiim ve statko atmasnn tm saflar hazr bir ekilde cereyan ettii bir lkedir. Bu durum, Suriyede dokunulan sinir ularnn blgedeki tm aktrleri harekete geirmesine ve Suriye krizinin bir i meseleden ok blgesel bir hesaplamaya dnmesine sebep olmakta. Bu hesaplama Suriyede youn ve son gnlerde Lbnanda kk lekli silahl atmalara sebep olurken, nemli bir dier atma da medya ve propaganda ala316 | MAYIS 2012
nnda cereyan etmekte. Mart 2011de Derda ocuklarn duvara halk rejimin yklmasn istiyor yazs yazd gnden bugne Suriye rejimi, deiim talebine hem iddetle hem de propaganda sava ile karlk vermekte ve Souk Sava yllarn aratmayacak, organize ve gzpek bir ekilde ilhamn blgenin statkocu aktrlerinden ald bir propaganda kampanyas yrtmektedir.
Baas Hasbaras
Suriye rejiminin en byk ilham kayna, blgede senelerdir srdrd igalini, katliamlarn ve uluslararas hukuk ihlallerini smenalt etmekte, Mavi Marmarada katlettii maktulu sulu ilan edecek kadar mahirlemi olan sraildir. Esed rejiminin krizin bandan beri yrtt kampanyaya baktmzda hem metod hem de retorik asndan srailin Hasbarasyla* nemli paralellikler tadn grmek mmkndr. Bu kampanyada ncelikli ama, atmann tabiatnn ve aktrlerinin tek tanmlaycs olma abasdr. Rejimin yanstt ekliyle Suriyede yaananlarn sebebi demokratik-
leme talebi deil, direni cephesinin nemli lkesi olan Suriyeyi safd brakma gayreti gden bir uluslararas komplodur. Filistinde yaananlarn sebebinin igal ve uluslararas hukuk ihlali deil, Ortadounun tek demokrasisi sraili ve demokratik deerleri hedef alan ve amac sraili gayrimerulatrmak olan uluslararas bir giriim olduu gibi... Suriyedeki atmalarn msebbibi binlerce sivil ldren Suriye rejimi deil, d destekli terristlerdir. Filistinde yaananlarn msebbibi de srail deil, d destekli terristlerdir. ldrlen Suriyelilerin sorumluluu Suriyede El-Kaideye, srailin ldrd Filistinlilerin sorumluluu ise Hamas ve Hizbullaha aittir. Haklarn talep edenler terrist olarak tanmlandnda uluslararas meruiyet de ardndan gelmektedir ve bu noktada tartma doal olarak barl gstericilerden terristlere doru kaymaktadr. rnein amda muhtelif yerlerde meydana gelen patlamalarn stne ykld ve Suriyede terrizmin anahtar kelimesi haline dnen Nusret Cephesi, nerden kt ve neye hizmet ettii belli olmayan bir el bombas grevini ifa etmektedir. Att her admda muhalefeti hedef tahtasna oturtan ve rejimin eline koz veren bir rgtn kimden beslendii ve neyi amalad byk bir soru iaretidir. zellikle muhalefeti sindirmek konusunda byk bir baarya imza atan Cezayirde FS kym srasnda derin devletin bu tarzda operasyonlara giritii bilinirken, Nusret Cephesi adyla ortaya kan yaplanmann Suriye rejiminin propaganda aygtnn kanl bir paras olduu pheleri glenmektedir.
riye rejimi, Suriye TV ve Ed-Dnya TV gibi TV kanallar, Tirin, El-Vatan, El-Baas gibi gazeteler ve SANA Haber Ajans araclyla lke ierisinde bilgi datmn tekelinde tutmaya almakta dier taraftan da zellikle ran, Rusya ve baz Trk ve Arap kanallar zerinden de resmi retorii darya ihra etmektedir. rnein, SANA Trkiyeye dair arpc gelimeleri yaynlarken baz ulusalc kanallardan beslenmekte, bu kanallar da Suriye haberlerini Suriye resmi retoriine gre ekillendirmektedir. Press TVnin rnein Hataydaki kamplarla alakal att bir iftira, SANAda kendisine byk yer bulmakta, ulusalc kanallar da bu iftiralar zerinden Trk hkmetini sulamaktadr. Baas propagandasnn Trkiyedeki tezahrlerine baktmzda karmza ana cenah kmakta. Birinci grupta yollar daha nceden Baas rejimi ile kesimi, rejime ideolojik aidiyet hisseden ve Trkiyede konulanm zevat yer almakta. Dier grubu Suriyedeki olaylara muhalefet diskuruna muhalefetle yaklaan ve Suriyeyi farkl adan okuma abasnn kendilerini Suriye resmi retoriine srkledii kesimler oluturmakta. Sonuncu grubu ise Suriye meselesini hkmeti eletirmek iin altn frsat olarak gren ve Suriye rejiminin retoriine bir i muhalefet malzemesi olarak sarlanlar tekil etmektedir. Bu noktada Suriye rejimi iin srailin de periodik bir ekilde tertip ettii gazeteci turlar nemli bir vazife ifa etmektedir. Deiik vesilelerle tertip edilen bu turlarda srailde terrizmin acmaszl ve srail devletinin ln ortasnda bir vaha yaratmas anlatlrken, Suriyede ise her eyin normal olduu, bir avu terristin huzursuzluk kard ve rejimin seimlere gitmek gibi reform admlar att hikayeleri anlatlmakta. Rehberler eliinde gerekletirilen turlarda semece sandk ziyaretleri, amn elence ve sayfiye mekanlarna geziler ve dublrlerle rportajlar gerekletirilirken, asl atma alanlarnTrkiye le Esed Ynetimi Arasnda Gerilim Trmand | 317
Beynelmilel medya ordusu
Propaganda savann rejim iin en etkili arac, yine srailin de ok aktif bir ekilde kulland medyadr. Esed rejimi retorik ihrac kampanyasn Suriye ierisinde sahip olduu imkanlarla, blgesel mttefiklerinin kanalyla ve Trkiye gibi lkelerdeki vazifeli veya gnll fedaileriyle yrtmektedir. Su-
dan ve gerek muhalefetten uzak tutulan bu gazetecilerin bir ksm Suriyeden dndklerinde Suriyede hibir ey anlatld gibi deil minvalinde yazlar yazmaktalar. Bu tarz yazlarla Esed rejimi yklmak zere iddialarnda bulunanlarla birlikte propagandann iki zt ucunu temsil etmekteler. Suriyedeki olaylar balamnda Trkiyede cereyan eden tartmalar, birka ana tema etrafnda younlamaktadr. Bunlardan birincisi yukarda bahsedilen ekilde atmann dinamiklerini ve aktrlerini tanmlama abasdr. Buna gre muhalefet masum deil, Esed rejimi de eli kanl katil deildir. Suriye halknn byk ounluu Esedi seviyor ve destekliyor, muhalefet ise lkeyi bir i savaa ekmek istiyor. Esedin sosyal bir taban vardr ama halkn ounluunun desteine sahip olduu iddias en bata sosyoloji bilimine aykrdr. Halk gstericilerden devrimcilere dntren rejimin aylardr aralksz bavurduu iddettir. Meselenin en ilgin taraf, ayn zevatn Arap Uyannn daha nceden urad Tunus, Msr ve Libya gibi lkelerdeki muhalefeti destekler gibi grnmeleri, fakat en az bu lkeler kadar bask altnda yaayan ve devrim iin tm siyasi, ekonomik ve sosyal artlarn olutuu Suriyede halkn deiim taleplerini emperyalist bir komployla aklama abalardr. Bir dier tema ise Trkiyedeki kamplarda Suriyelilerin kt muamele grd sulamalardr. Ortak kaynaktan treyen ve ran, Rusya, Suriye ve zayf da olsa Trkiyede de yank bulan bu sulamalar, tecavz iftiralarna varacak kadar seviyeyi drm ve kamplarn kurulmasnn zerinden henz 4-5 ay gemeden kamplarda gayrimeru ocuklar dodu iddialarna varacak kadar temelsiz iftiralar boyutuna ulamtr. Oysa kamplar ziyaret eden ve rehbersiz inceleme frsat bulan birisi olarak benim ve dier birok uluslararas gzlemcinin de ifade edebilecei gibi Trkiyede
318 | MAYIS 2012
Suriyelilerin barnd kamplar dnyann drt bir yanndaki muadillerinden daha iyi durumdadr ve rejim propagandasna malzeme olan hadiselerin meydana gelmesi mevcut kamp koullar dahilinde olanak ddr.
Propaganda uar hakikat kalr
Yine iddialara gre Trkiye, ABDnin, Krfez lkelerinin ve srailin gazyla hareket etmekte ve blgesel itibarn zedelemektedir. Oysa, yaplan tm kamuoyu yoklamalar, Ortadou halklar arasnda Suriyeye ynelik politikalar en fazla takdir edilen lkenin Trkiye olduunu, dier taraftan ise Hizbullah ve rann poplaritesinin dtn ortaya koymaktadr. Ayrca, Baas propagandistlerinin Trkiyenin Suriye konusunda ABD, Krfez lkeleri ve srail ile ayn frekansta olduu iddias da en hafif tabirle s bir iddiadr. srail, kuzey snrn gvenli tutan ve iyi tand Baasn kalmasndan yanadr. ABD ise rana zarar vermek isterken dier taraftan da Suriyede rejim deiikliiyle sraili zora sokmaktan kanmaktadr, Krfez lkeleri ise blgesel hesaplamalarn peindedir. Trkiye ise yan banda binlerce insann hayatn kaybettii Suriyede rejimle diyalogdan muhalefete ak, barl destee kadar her opsiyonu denemi ve tm abalara ramen askeri mdahaleye hem kendi milli karlar iin hem de Suriye halk iin scak bakmamtr. Baas propaganda aygt kuyuya ta atmaya devam etmektedir, ilgintir ki propagandalarn srailin metotlaryla yrtrken slam dnyasndaki srail kartlndan meruiyet peyda etmeye almakta, srail ise Baasn selametini temenni etmektedir. Trkiyede Baas propagandas satanlar ise faaliyetlerini Suriyede asla bulamayacaklar demokrasi sayesinde yrtebilmektedir. Nihayetinde propaganda uacak, hakikat kalacak
*Hasbara: srailin resmi propaganda aygtna karlk gelen szck.
From Baathist Massacres to Violations of the Annan Plan

There is only one answer to give to the question as to what changed after the Annan Plan took effect in Syria: the Baathist massacres that already claimed thousands of lives are now called violations of the Annan Plan. The Baath regime killed before and it continues to kill, but now the international media has a new name for the massacres, violations of the peace plan. The Annan Plan was a miracle plan that could have benefited, in the short term, all those who were not disturbed by the bloodshed. It transformed Russia from being the number one sponsor of the Baathist massacres to a force working towards the effective fulfillment of the peace plan. On the eve of elections, it gave the United States, in the face of the ongoing massacres, the gift of an excuse that could be stretched out for months: Let the Annan process play out first. It also provided the perfect opportunity for Iran to gain time with the joke of a claim let there be a dialog between the regime and the opposition. The Arab League was already congratulating itself for creating
a cushy political opportunity of absolving itself from responsibility by becoming a part of the Annan plan. The al-Assad regime perceived the Annan Plan as a savior amidst all the actors that could potentially intervene had they not been so preoccupied by their 2012 concerns. The regime accepted the plan at once, just like it accepted all offers previously extended by Turkey or the Arab League. After all, the Baath regime does not have a problem with accepting. Its problem lies in making good on all the promises made by the acceptance of the plans. The Syrian regime perceives the Annan Plan as a mechanism that will mask all the massacres it commits in the future. This is because any massacre committed from now on will not be taking place on the legal ground of its own dictatorship, but on the ground created by the Annan plan. The Syrian uprisings and the massacres that took place, this tragedy of humanity cannot be left to the meaningless political maneuvers and initiatives of a retired UN bureau-
The Annan Plan was a miracle plan that could have benefited, in the short term, all those who were not disturbed by the bloodshed.
crat. There is no compelling reason to take this plan seriously. It has no calendar or enforcement, and was devised by a retired bureaucrat who thought of visiting countries that blatantly support the al-Assad regime before putting the plan into effect, but could not even think of visiting Turkey. That the Annan plan solicits support from all in-
volved by the nature of its content does not make it an applicable plan. Today, in Syria, all that happened before the Annan Plan continues to happen. The only thing achieved by pretending that a de facto, meaningless plan is effective or could be effective is room for more bloodshed. In fact, Mr. Annan declares, almost weekly, the meaninglessness of his duty by listing the violations of the plan he represents. It is about high time that this vicious cycle was stopped. This retired bureaucrat must be relieved of his duty at once, if he is to be absolved from the responsibility of the continuing bloodshed and saved from the meaningless hole he found himself in. It is impossible for any plan without a proper enforcement mechanism to stop the Baath regime
320 | MAYIS 2012
Zorlu Bir kmaz: Suriye Krizinin stesinden Gelmek

Panel | STEVEN HEYDEMANN, MUHTTN ATAMAN, UFUK ULUTA | 25 Mays 2012
SETAda dzenlenen ve moderatrln SETA aratrmacs Ufuk Ulutan yapt Zorlu Bir kmaz: Suriye Krizinin stesinden Gelmek balkl panelin konumaclar, ABD Bar Enstits (USIP) Ortadou uzman Steven Heydemann ve Abant zzet Baysal niversitesi retim yesi Muhittin Ataman oldu. Panelin ilk konumacs Steven Heydemann, ABDnin Suriye siyaseti konusunda tespit ve deerlendirmelerde bulundu. Heydemann, ABD ierisinde Suriye krizine nasl yaklalaca konusunda blnmelerin olduunu ve ABDnin Suriye krizinde dahli olan Trkiye gibi dier lkelerin de kabul edecei zm nerileri zerinde durduunu belirtti. Obama ynetiminin Suriye konusundaki hedeflerine deinen Heydemann, ABDnin balca amalarndan birinin Esed rejiminden mmkn mertebe Yemen modeline uygun bir ekilde meru bir rejime geilmesi olduunu ifade etti. Bunun haricinde Suriye ynetimini ieriden drmek maksadyla Obama ynetiminin Suriye iindeki muhalifleri desteklediini belirten USIP uzman, bu minvalde rejime eletirel bakmayan, zellikle aznlk mensuplar ve tccarlarn ikna edilmesi ynnde bir strateji uygulandn syledi. Heydemann ayrca, Trkiyenin, Suriyenin Trkiye snrndaki aktivite-
leri dolaysyla, bir NATO mdahalesi arsnda bulunmasnn sorunun zmnde nemli bir uluslararas seenek olduunu ifade etti. Panelin dier konumacs Prof. Dr. Muhittin Ataman ise, blgesel ve kresel adan deerlendirdii Suriye krizine ilikin, meselenin dier Arap lkelerindeki ayaklanmalarn aksine yalnzca ulusal deil ayn zamanda blgesel ve kresel etkisinin de olduuna vurgu yapt. Ulusal dzeyde dier etkilerinin yansra sekteryanizmin tetiklendiini ifade eden Ataman, bu meselenin zellikle ran ve Suudi Arabistan gibi blgesel gler tarafndan da krklendiini ifade etti. Blgesel dzeyde Suriye krizinin ran ve Trkiye gibi blge lkelerinin ilikilerini olumsuz etkilediini belirten Ataman, kresel dzeyde ise in ve Rusya gibi lkelerin Suriyeye BMGKda vetolar ile destek kmalarnn meseleyi bu lkeler ile Bat lkeleri arasnda ciddi bir anlamazla sevk ettiini syledi. ran, Suudi Arabistan ve srail gibi blgesel glerin atmac bir sylem kullandklarn belirten Ataman, bu sylemin tamamen bu lkelerin kendi karlar eksenli dnmesinden kaynakland belirtti. zellikle Trkiye gibi lkelerinse ibirliine ynelik bir sylem ierisinde olduunu, bu tip sylemin karlardan ziyade deerler ekseninde ekillendiini syledi.
Filistinde Hamas El Fetih Yaknlamas

Ortadou birbiri ardna patlak veren devrim hareketleriyle sarslrken, dikkatler yeniden blgenin en srncemeli sorununa yneldi. Arap genlik hareketlerinden feyz alan Filistinli genler, dzenledikleri gsterilerle El Fetih ve Hamas ynetimlerine ayrln srdrlemez olduu mesajn verdi. Artan psikolojik basknn etkisiyle Msrn arabuluculuunda bir araya gelen taraflar mzakerelere baladlar. Her ne kadar tam bir uzlama salanabilmi olmasa da, mzakereler gerek Filistin gerekse uluslararas toplum asndan olduka deerli. Ancak Arap Baharnn ortaya kard yeni blgesel konjonktr Hamas ve El Fetih arasndaki birlemeyi mmkn klacak uygun bir alt yap oluturdu. Msr ve Suriyede yaanan gelimeler Filistinli aktrleri daha gereki bir btnleme hedefine itti.
Filistinde Siyasi Aktrler ve Partiler

Kim Kimdir | Editrler: SELN M. BLME, UFUK ULUTA | Mays 2012
1948den beri srailin igaline kar Filistin halknn yrtt bamszlk mcadelesi kendi siyasi yaplarn ve aktrlerini yaratmtr. 1 Ekim 1948de ilk hkmetlerini kuran Filistinlilerin, bundan sonraki srete uluslararas kamuoyundan ve Arap lkelerinden bekledikleri destei gremeyince rgtlenme ihtiyalar artm ve Yaser Arafat nderliinde Filistin halknn mcadelesinde nc hale gelecek El Fetih kurulmutur. 2 Haziran 1964te Filistin Kurtulu rgtnn (FK) kuruluu ve 1987de yaanan I. ntifada ile birlikte Filistin siyasetinin dier nemli aktr Hamasn douu Filistin mcadelesine rekabeti de getirmitir. Oslo Anlamas ile birlikte Filistin siyasetinde yeni bir evreye girilir. Filistin Otoritesinin kuruluu ve 1996da Yaser Arafat bakanla getiren ilk seimlerin yaplmas Filistinin siyasi dinamiklerini daha nemli hale getirmitir. 2006
ylnda gerekletirilen ikinci genel seimler ise tam bir krlmay ifade etmektedir. Seimlerin galibinin Hamas olmas ve iktidardan uzaklatrlmas ile balayan sre, Filistin Sorununu srail-Filistin sorunu kadar El Fetih-Hamas sorunu haline getirmitir. Bu noktada Filistinin gelecei hakknda ngrde bulunabilmek sadece srail-Filistin arasnda cereyan eden gelimeleri takip etmek ile mmkn deildir. Filistin siyasetinde yer alan aktrlere yakndan bakmak, kendi i mcadelelerini anlamak, bu aktrlerin kurumsal ve kiisel olarak savunduklar deerleri renmek gerekmektedir. zellikle Arap baharnn btn corafyay sarst son dnemde Filistinin iinden getii sreci okumak adna da bu nem arz etmektedir. Filistinde bir yandan El Fetih ile Hamas arasnda uzla adna admlar atlmakta, te
322 | MAYIS 2012
yandan yeni seimler iin hazrlklar srdrlmekteyken Filistindeki siyasi dengeleri doru deerlendirebilmek daha nemli hale gelmitir. Her ne kadar Filistin, pek ok boyutu ile Trkiyede akademide ve medyada yakndan takip edilen bir konu olsa da siyasi aktrler sz konusu olduunda, bir ka n plandaki isim dnda, bu konudaki bilgi eksiklii kendini gstermektedir. Bu eksikliin bir nebze olsun nne geebilmek iin hazrladmz Filistinde Kim
Kimdir balkl almada Filistin siyasi hayatndaki en nemli siyasi yaplara ve aktrlere yer verilmeye allmtr. Bununla birlikte almann anlaml bir btnlk iinde olmas adna her aktre deinilmemi ve belli bir nem derecesi gzetilmitir. Buna karn elinizdeki alma bu haliyle Filistin hakknda Trke olarak hazrlanm olan en kapsaml kim kimdir almasdr ve Filistin siyasi hayatndaki tm nemli figrler ve temel yaplar hakknda bilgi edinebileceiniz kaynak bir eser niteliindedir
Filistinde Hamas El Fetih Yaknlamas | 323
Bakanlk Sistemi Tartmalar Alevlendi

TBMM Anayasa Uzlama Komisyonunun 1 Mays 2012de yeni Anayasa yazmna balamasndan ksa bir sre sonra 7 Mays 2012de Babakan Yardmcs Bekir Bozdan parlamenter sistemin tam olarak ilemediini belirterek bakanlk sisteminin lehine bir aklama yapmas, bakanlk sistemi tartmalarn yeniden balatt. Muhalefet partileri Babakan Erdoann ahs iin tasarlandn dndkleri bu teklife kar karken, AK Partili yetkililer, mevcut parlamenter sistemin Trkiyenin ihtiyalarna yeteri kadar cevap vermedii, erkler arasnda yetki karmaasna sebep olduunu belirterek, bakanlk sistemini, siyasal sistemin daha etkin almas iin talep ettiklerini ifade ettiler. AK Parti, 6 Kasm 2012de bakanlk sistemi nerisini Anayasa Uzlama Komisyonuna teklif olarak sundu.
Yeni Sistem Aray ve Bakanlk Tartmalar

Yorum | HATEM ETE | 19 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Bundan yaklak iki hafta nce, Meclis Anayasa Komisyonunun yeni anayasa yazmna balad gnlerde, Babakan Yardmcs Bekir Bozdan Bakanlk sistemi lehine gr bildirmesiyle, bakanlk sistemi tartmalar yeniden balad. Bata Babakan olmak zere AK Partili aktrler Bakanlk sistemi lehine demeler verirken, muhalefet partileri hzlca ve fkeli bir slupla bakanlk tartmalarna kapy kapattlar. Trkiye bakanlk sistemi tartmalaryla ilk defa tanmyor. Trkiyede tek bana hkmet kurma gcne kavumu btn gl babakanlar, ya iktidar dnemlerinde ya da sonrasnda, bakanlk lehinde gr bildirdiler. 1980lerden balayarak, neredeyse on yl arayla, zal (1987), Demirel (1997) ve Erdoan (2010), bakanlk sistemini tartmaya atlar. Bu tartmalar, dnemin muhalif siyasi aktrleri tarafndan babakanlarn kiisel kariyer planlar balamnda deerlendirilirken, kamuoyunda da anlaml bir karlk bulmad.
324 | MAYIS 2012
Trkiye, her siyasal tartmann rejim bekasyla ilikilendirilerek anlamlandrld kesif siyasal gelenei geride braktnn bir iareti olarak, bugn, siyasal sistem arayn, rejim kaygs parantezine mahkm etmeden srdrmek zorunda.
Eski tartmann yeni balam
Ancak, vesayetle srdrlen mcadele ertesinde yeni Anayasa yazm ve yeni Trkiye inas balamnda, bugnlerde gndeme gelen bakanlk tartmasn nceki tartmalardan ayrtrarak ele almakta fayda var.
ncelikle, daha nceki tartmalar, yrrlkte olan anayasal sisteme ynelik kkl bir deiiklik ngrmeden sadece siyasal sistem deiikliine dair bir aray ieriyordu. 1982 Anayasasnn yrrlkte olduu bir ortamda srdrlen bakanlk sistemi tartmalarndan farkl olarak, Trkiye bugn, yeni bir Anayasa yapm srecinden geiyor. Dolaysyla, yeni anayasa yapm ncesinde, mevcut siyasal sistemin barndrd handikaplar tartmaya ap yeni bir siyasal sistem arayn dillendirmek iin uygun bir zaman dilimi mevcut. kinci olarak, daha nceki tartmalarda bakanlk sistemi, yrtme erkini vesayet rejiminin denetiminden kurtarmann bir kod ad olarak gndeme getiriliyordu. Trkiye, bakanlk sistemini, daha gl bir yrtme talebi parantezinde konuuyordu. Gl babakanlarn bakanlk sistemi talebi, brokratik vesayetten kurtulma araynn bir sonucuydu. Bugn ise, Trkiye, vesayet siste-
mini geriletmi olmann zgveniyle, zaten daha gl bir yrtmenin fiili imknlarna sahipken, daha iyi bir siyasal sistem arayyla bakanlk sistemini gndeme getiriyor. Bugnk tartmalarda bakanlk sistemi, vesayetten kurtulmann veya daha gl bir yrtme arzusunun kod ad deil, fren ve denge mekanizmalar iyi kurgulanm daha iyi ynetim araynn bir sonucu olarak gndeme tanyor.
Yeni bir sistem ihtiyac
Trkiyede siyasal sistem araylar, bugne kadar, vesayeti rejimi koruma kaygsyla gerekletirildi. Trkiye, 1961 Anayasasyla parlamenter sistemi ihdas ettiinde de, 1982 Anayasasyla Cumhurbakannn yetkilerini arttrarak parlamenter sistemi restore ettiinde de, masada duran temel kayg, milli iradeye gvensizliin tetikledii rejim kaygsyd. Siyasal sistemimizdeki revizyonlarn ana motivasyonunu, rejimin daha gl bir ekilde korunmas, vesayeti aktrlerin siBakanlk Sistemi Tartmalar Alevlendi | 325
yasal merkezde daha muhkem pozisyonlar edinmesi tekil ediyordu. Bu kayglar dolaysyla, 1982 Anayasas, yar bakanlk ile parlamenter sistemi arasnda bize zg bir alamla siyasal sistemi kurgulad. Trkiye, son on yldr, vesayetle srdrd mcadele neticesinde, siyasal faaliyetin cari enstrman ve gerekelerini kkl deiikliklere uratt. Yapm sreci devam eden yeni Anayasann en nemli hareket noktasn da, bu mcadeledeki kazanmlarn anayasal bir gvenceye alnarak kurumsallatrlmas tekil ediyor. Dolaysyla, Trkiyede siyasal sistem araynn, bugne kadar, rejim kaygsyla ve vesayeti aktrlerin ncelikleri gz nne alnarak gelitirilmi olmas, vesayetle srdrlen mcadelenin bugn yeni bir siyasal sistem arayyla talandrlmasn zorunlu klyor. Bu zorunlulua, vesayet sistemiyle srdrlen mcadele neticesinde siyasal karar alma srelerinin topyekn deimi olmas, Trkiyenin son yllarda yapsal deiikliklere urayan blgesel ve kresel vizyonu ve radikal mdahaleler gerektiren kronik siyasal sorunlar eklendiinde, siyasal sistem araynn siyaset gndeminin merkezine oturmasn doal hatta kanlmaz grmek gerekir.
anlamlandrld kesif siyasal gelenei geride braktnn bir iareti olarak, bugn, siyasal sistem arayn, rejim kaygs parantezine mahkm etmeden srdrmek zorunda. Rejim kaygsna kurban edilmemi bir muhakemenin k noktas, hibir siyasal sisteme teolojik bir deer atfetmeden, her siyasal sistemin gl ve zayf unsurlar barndrdn kabullenmek olabilir. Bu kabul, siyasal sistem arayn, her trl siyasal, ideolojik veya kiisel bagajdan kurtararak, Trkiyenin mevcut zaman dilimindeki ihtiya ve ncelikleri zerinden srdrmeyi mmkn klabilir. 1982 Anayasasnn Cumhurbakan lehine parlamenter sisteme yapt mdahaleler ve 2007deki referandumla Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesini salayan anayasal dzenleme, siyasal geleneimiz ve yrtmenin gl olmasn gerektiren siyasal sorunlarmzla birletiinde, imdilik arlk kazanan sistem, yar-bakanlk gibi gzkyor. Ancak, tartma ve araylar, pekl, bakanlk veya parlamenter sistemle de noktalanabilir. Tartma ve araylarn salkl bir zeminde yrmesi iin, imdilik, yeni bir siyasal sistemin gereklilii ve her siyasal sistemin eit lde demokratik olduu noktalarnda uzlamamz yeter
Siyasal sistem arayn rejim kaygsna kurban et(me)me
Bu erevede, Trkiye, her siyasal tartmann rejim bekasyla ilikilendirilerek
326 | MAYIS 2012
Arap Baharnn Blgesel ve Kresel Etkileri

17 Aralk 2010da Muhammed Buazizi adl seyyar satcnn kendisini yakmasyla Tunusta balayan isyan dalgas 14 Ocakta 23 yllk Bin Ali iktidarn sona erdirirken, Ortadou ve Kuzey Afrika corafyasn saran bir isyan dalgasnn fitilini ateledi. Tunusu, Yemen, Msr, Libya ve Suriye izlemi, Suudi Arabistan, Bahreyn, rdn, Fas ve Cezayirde ise isyan kvlcmlar imdilik- bask altna alnd. Her ne kadar Arap Baharnn iinde yer alan her lkenin kendine zg tarihi, ekonomik yaps, sosyolojisi olsa da, bu lkeleri birletiren ortak nokta, diktatrlerin otoriter ynetimleri altnda ayn arpk blgesel dzen iinde yer almalaryd.
Cezayir Modeli Deiim Direnci

Yorum | UFUK ULUTA | 19 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Cezayir, Arap Baharnn 1990l yllarda urad bir lke. Fransz igaline direniin ana aktr Ulusal Kurtulu Cephesinin (FLN) kurucu parti olarak 1962den beri ynettii Cezayir, 1980lerin sonu 1990larn banda lkenin messes nizamna kar en gl meydan okumayla karlamt. 1991 ylnda, kazanlan bamszlktan beri ilk defa ok partili seimlere giden Cezayirde, tarihi katlm oran gereklemi ve daha seimin ilk turunda slami Selamet Cephesi (FS) parlamentoda ezici bir ounluu garantilemiti. Cezayirde Arap dnyasnn o tarihe kadar belki de en effaf seiminden deiim kmt. Fakat bir taraftan lke ii messes nizam dier taraftan Fransa, dnya petroldoal gaz piyasasnn nemli tedarikilerinden Cezayirin halkn ezici ounluunun destekledii FSin kontolne girmesine tahamml gsteremedi. 1992deki darbeden sonra FS kapatld, liderleri hapse atld ve statko bekisi i ve d aktrler Cezayiri yaklak 10 sene srecek ve 100,000den fazla Cezayirlinin hayatna malolucak bir i savaa srkledi.
Cezayir o yllarda kapsna dayanan deiim dalgasn yeterince kullanlrsa iddet ie yarar kaidesini hayata geirerek bastrd. Bir yandan darbe ile halkn iradesine gem vurulurken, dier yandan da geni apl operasyonlarla slamc muhalefet zapturapt altna alnd. Marjinalletirilen FS, sadece Cezayir leinde deil ayn zamanda global bir siyasal slamc avnn da rnek nesnesi haline dntrld. ptal edilen seimlerden ve darbeden ok, FSin silahl mcadelesi ve slami Selamet Ordusuna dnmesi konuuldu. 2000lerin banda i sava sona erdiinde Cezayir, sindirilmi bir muhalefet, perian edilmi bir sosyo-ekonomik yap ve orta oyununa dntrlm bir siyasi yap ile babaa kald. Galibi nceden belli olan seimler, katlmn dk olmasna ve siyasi otoritenin ancak iddetle devam ettirebildii statkonun mrnn uzamasna sebep oldu. 2007 seimleri sonras bir kez daha babakan olan ordunun adam Ahmed Ouyahiann koltuuna oturmas iin sadece %3lk bir oy bile yetti.
Arap Baharnn Blgesel ve Kresel Etkileri | 327
Semek ya da sememek!
Arap Baharnn ilk zamanlarnda zellikle konut sknts sebebiyle ufak apl gsterilere sahne olan Cezayirde messes nizam, Cezayir modeli bir deiimi hayata geirecekleri sinyalini verdi. Senelerdir devam eden skynetim kaldrld ve 10 Maysta adil ve effaf parlamento seimlerinin yaplaca akland. Btn bu abalarn 1991den beri devam eden bir ortaoyununun ve deiim direncinin paras olduu ise seim sonularnn yaynlanmasyla birlikte anlald. Cezayir halk bu ortaoyununun fazlasyla farkndayd ki seimlere katlm asgari dzeyde kald. yeleri cumhurbakan tarafndan atanan Yksek Seim Kurulu, resmi katlm orann %42 olarak aklasa da asl oran %20ler civarndayd. Uluslararas seim gzlemcisi olarak bulunduum Cezayirde hem halktan aldm intiba hem de ziyaret ettiim seim merkezlerindeki vaziyet bunu gsteriyordu.
328 | MAYIS 2012
Oy kullanma, effaf sandklar, oylamann gizlilii gibi konularda bir sknt yaanmazken, lke genelindeki oylarnn topland Yksek Seim Merkezinin gzlemcilerin olmad bir kara kutu olmas, Cezayir messes nizamna oy mhendislii yapabilme imkn verdi. Resmi sonulara gre Cumhurbakan Buteflikann partisi FLNin 462 sandalyenin 220sini kapt mecliste Ouyahiann partisi RND ise kard 70 milletvekili ile ikinci srada yer ald. slami eilimli Hamas, Nahda ve Islah partilerinin oluturduu Yeil ttifak ise 47 milletvekili ile ancak nc srada yer alabildi. Oysa gzlemlerimize binaen seimler FLN ile Yeil ttifak arasnda geti ve RND bu yartan ok uzakt. rnein oylarn saymn takip ettiim ve sadece polis ve askerlerin oy kulland seim merkezinde Bo Zarflar Partisi birinci sray alrken, Yeil ttifak FLNin nnde ikinci srada yer ald. Yeil ttifakn, sandk grevlilerinin kendilerine ilettii rakamlarla resmi rakam-
Cezayir seimleri, sadece Cezayirde deil, bata Suriye olmak zere birok deiim sancs eken lkede, gstermelik seimlerin deiim direncinin bir arac olabileceini gsteriyor.
lar arasnda uurum olduunu ifade etmesi, seim prosedrnn olmasa da oylarn toplanmasnn aibeli olduunu ortaya koydu.
Suriye iin Cezayir modeli mi?
Cezayir seimleri, sadece Cezayirde deil, bata Suriye olmak zere birok deiim sancs eken lkede, gstermelik seimlerin deiim direncinin bir arac olabileceini gsteriyor. Statkonun deiim konusundaki ciddiyetini ortaya koymamas semenleri sandktan uzak tutarken, seimlerin shhati iin lkede gerekli ortamn salanmamas da oy tercihlerini etkilemekte ve seimleri statkonun kendini yenilemesi iin bir propaganda malzemesine dntrmektedir.
Bu noktada Arap Baharn en azndan imdiye kadar baarl bir ekilde savan ve muhalefeti iddet kullanarak bastran Cezayirin zellikle Suriye gibi deiim direncine sahip rejimler iin bir model tekil ettiinin altn izmek gerekiyor. Deiim taleplerine Cezayir modeli iddetle mukabele eden Suriye, muhalefeti yine Cezayirdeki gibi iddet batana ekmeye almakta, zellikle son zamanlarda artan, muhalefetin El Kaide ile balantl olduu sylemleriyle uluslararas meruiyet kazanma abas yrtmekte ve uluslararas toplumun sessizliinden faydalanmaktadr. ki lkenin de yakn zamanlarda katlm oran ok dk olan fakat rejimler tarafndan abartlan, ardndan da oy mhendisliine giriilen seimler yapma suretiyle gstermelik deiim admlar atmas, blgede ortak bir deiim direnci modelini ortaya koymaktadr. Zengin devlet-fakir halk ikileminin arpc rneklerinden birisi olan Cezayir, Arap Baharn ateleyen siyasi ve sosyoekonomik tm koullara sahip bir lkedir. anszl, baharn kendilerine 20 sene nce uramas, bu srete muhalefetin sistematik olarak yok edilmesi ve ayn zamanda global statkocularn Cezayirle gl ticari ilikilere sahip olmasdr. ans ise artk blgede deiimin kanlmaz olmasdr
US-Turkey Relations: Arab Spring and the Search for Model Partnership
Perspective | KADR STN, KILI BURA KANAT | Mays 2012
US-Turkey relations in 2011 were in stark contrast to the troubled year of 2010. Policy debates in 2010 focused on the political and diplomatic fallout from the Mavi Marmara incident and Turkeys No vote against the UN Security Council resolution on Iran. Policymakers in Washington called into question Turkeys foreign policy direction and the intentions of its leadership. Extrication of the Turkish-Israeli relationship from the US Turkey relationship represented a structural change. As the two sides were seeking ways to adjust to the new reality, the historic transformations sweeping the Middle East in 2011 created a new dynamic in the bilateral relationship. Creation of a special personal rapport between President Obama and Prime Minister Erdoan was critical for the leader-
ship on both sides to recognize once again that their countries relationship needed strengthening. Notwithstanding the differences on a variety of issues, the move toward forging a model partnership has begun. One of the most significant turning points in Turkish-American relations took place as a result of the frank conversation between Obama and Erdoan during the Toronto G-20 Summit in June 2010. Although early reports of the meeting suggested that it was a rather frigid encounter, relations between the two countries and communication between the two leaders improved dramatically in its aftermath. While the grumbling in Washington continued and policymakers were reconsidering and possibly reformulating their approach toward Turkey, the onset of the Arab Spring changed the dynamics in a big way. The momentous events in the Middle East led to increased appreciation on both sides for the need to better coordinate their regional foreign policies and collaborate more closely, especially in international forums. In the meantime, for many in Washington, Turkey emerged as a model for the democratizing movements in the Middle East. Turkeys consistent endorsement of the peoples movements was an assurance to US policymakers that Turkey shared their interest in achieving and maintaining a stable Middle East, especially in the aftermath of the US withdrawal from Iraq
The Arab uprisings in early 2011 provided the US and Turkey with an opportunity and a necessity to discover new forms of cooperation and policy coordination due to the urgency for action on the ground.
330 | MAYIS 2012
For the First Time a Candidate is Elected in Egypt

After 29 years and 120 days of Mubarak rule, Egyptians went to the polls to elect their fifth president. Egypt will embrace its fifth president since 1953, that is to say in 59 years the country has seen only four leaders, not counting Sufi Abu Talep, whose presidency lasted only eight days from Sadats assassination to Mubaraks coming to power, or acting president, Hussain Tantawi, who took over after Mubarak was overthrown. Whats interesting about the 2012 Egyptian presidential election is that this is the first election held without a fixed outcome. Not knowing who will win the elections has become more interesting than finally having a civilian as a president. That the election predictions are being analyzed around at most three even two names seems to have caused enough confusion. How could it not? To summarize a Wikipedia account of the last thirty years: A referendum on Hosni Mubaraks candidacy for president was held in Egypt on Oct.
13, 1981, following the assassination of President Anwar Sadat on Oct. 6. Mubarak won 98.5 percent of the vote, with an 81.1 percent turnout. Another referendum was held in Egypt on Oct. 5, 1987. His candidacy was approved by 97.1 percent of votes cast, with an 88.5 percent turnout. In 1993 Mubaraks candidacy for a third consecutive six-year term was approved by 96.3 percent of voters, with a turnout of 84.2 percent. In 1999, Mubarak was approved by 93.8 percent, with voter turnout reported to be 79.2 percent. He won a fourth consecutive six-year term in office.
The practice of universal suffrage in Egypt, without limitations on gender and ethnicity, is a hopeful sign for the region.
The last presidential elections in Egypt took place in 2005. The 2005 presidential elections were allegedly the first contested elections in Egypts history. Mubarak won a fifth consecutive six-year term in office, with official results showing he won 88.6 percent of the vote while total voter turnout remained at 22 percent. Mubaraks victory at the polls was evaluated by the United States as follows: Egypts presidential election represents one step in the march towards the full democracy that the Egyptian people desire and deserve, former Secretary of State Condoleezza Rice declared in a statement. She even went further and claimed that the process that culminated in the Sep. 7 vote was characterized by free debate, increased transparency and improved access to the media, in contrast with previ-
ous polls. The practice of universal suffrage in Egypt, without limitations on gender and ethnicity, is a hopeful sign for the region. Considering the U.S. reaction to the 2005 presidential elections in Egypt, it would not be wrong to say that the 2012 presidential elections would be evaluated with the same political consistency! At the end of the first tour, if Abdel Moneim Aboul Fotouh and Mohamed Morsy are the two candidates that move onto the second tour, we hope that the legitimacy of the process through which the new actors of the new Middle East and Egypt were elected will be talked about more than who was elected. In fact, the West, liberals, and the Egyptian tutelage system are already showing the symptoms of the 2006 Hamas syndrome!
332 | MAYIS 2012
Orta Asyaya Arap Bahar Gelir mi?

Yorum | KILI BURA KANAT | 26 Mays 2012 | Sabah Perspektif
Ortadouda Arap Baharnn balamasndan bu yana herkes bu halk hareketlerinin bir dahaki durann neresi olacan sormaya balad. Her ne kadar demokratik geliim ve evrim, lkelerin tarihi arka plan, siyasi kltr ve sosyolojik gereklikleri bakmndan birbirinden farkl zellikler tayor olsa da, mesele halk hareketi oldu mu sorgulamaktan geri durmadmz domino teorisi, Arap Bahar srasnda da kendini gsterdi. Her ne kadar imdiye kadar konuyla ilgili yaplan almalar bu hareketlerin Ortadou ve Kuzey Afrika ile snrl kalacan gstermise de, Arap baharnn otoriter rejimlerin iktidarda olduu baka blgeleri ne ekilde etkileyecei meselesi imdiden tartlmaya baland. Bu noktada Avrasya jeopolitiinde en nem kazanan sorulardan biri Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycann bu demokrasi dalgasndan etkilenip etkilenmeyecei oldu. Arap Baharnn yaylmaya balad ilk gnlerde kimi iyimser uzmanlar, zellikle Orta Asyadaki cumhuriyetlerde mevcut otoriter yapnn ve blge lkelerindeki ekonomik durumun Arap lkeleriyle benzer zelliklere sahip olduunu ortaya koymu ve Arap Baharnn bu blgede de demokratik bir
tetiklemeyi beraberinde getirebileceini savunmutu. zellikle Kazakistan, zbekistan, Trkmenistan ve Azerbaycandaki doal kaynaklarn zenginlii, bu zenginliin sonucu olarak ortaya kan yolsuzluklar ve kayrmaclk ve zellikle liderlerin aileleri hakknda dolaan iddialar, blge lkelerinin rejim meruiyeti bakmndan Arap lkeleriyle ayn zellikleri tad kansn glendiriyordu. Bunun yannda demografik bakmdan bu lkeler de mevcut durumdan fazlasyla ikyeti ve saylar hzla artan bir gen nfusa sahipti. Dahas insan haklar ve zgrlkleri bakmndan blge lkelerinin dnya sralamasnn alt sralarnda yer alyor ve Nazarbayev ve Kerimov gibi liderler Ortadoudaki gibi iktidar brakma ve siyasi alm ve reform konusunda hibir iaret vermiyordu. Tm bu benzerlikler biroklar iin Orta Asyada da durumun bir rejim deiikliine hazr olduu kans uyandryordu.
Rejimlerin ald tedbirler
Ancak tm iyimser beklentilere ramen Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycanda Arap Baharnn balamasnn zerinden 18 aya yakn bir zaman gemi olmasna ramen kayda deer bir gelime veya hareketlenme yaanArap Baharnn Blgesel ve Kresel Etkileri | 333
mad. Beklentilerin aksine, bamszlklarn kazanmalarndan bu yana meydana gelen birka demokratikleme dalgasn kazaszbelasz atlatm bulunan Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycann bu tip demokrasi hareketlerine kar hazrl bulunuyordu. Orta ve Dou Avrupadaki demokratikleme dalgasndan fazlaca etkilenmeyen bu lkeler, 2000li yllarda yaanan halk hareketleri ve zellikle de Krgzistanda rejim deiikliini beraberinde getiren Lale Devrimi srasnda benzer olaylarn kendi lkelerinde yaanmasnn nn almak iin saysz nlemler almt. stihbarat faaliyetleri glendirilmi, muhtemel muhalif hareketlerin n alnm ve basndaki kontrol ve sansr artrlmt. Arap Baharnn ardndan bu yasaklar daha ciddi bir boyut ald. zellikle basn Ortadoudaki olaylarn yanstl derecesi ve biimi konusunda yeni basklara maruz kalrken, Arap Baharndaki olaylarn yaylnn en byk arac olarak grlen websiteleri konusunda da kapsaml bir sansr kampanyas balatld. zellikle sosyal medya sitelerine konan yasaklar yeterli grmeyen baz lkeler internet eriim hzn yavalatarak dierleri ise renci yurtlarnda laptop kullanmn yasaklayarak tedbir almaya alt.
Bunun yannda blge lkelerinin zengin petrol ve doalgaz yataklar zerinde olanlar ile Amerikann Afganistan operasyonlar srasnda s kullanm iin ihtiya duyulan devletler de demokratikleme hareketlerine kar kendine gl bir kalkan edinmi oldu. Orta Asyadaki rejimlere batda verilen destek Amerika iin gvenliin demokrasiden btn bat dnyas iin de enerji yollarnn gvenliinin zgrlklerden daha nemli olduunu bir daha gstermi oldu. Sonu olarak, Orta Asya yaanan demokrasi dalgasndan nasibini alamad. Bu artlarda ksa vadede almas da ok muhtemel grnmyor. Blge politikasn takip edenler iin bu konudaki en byk umut gen nfus arasnda hzla artan talepler ve devletin tm engellemelerine ramen artarak devam eden internet kullanm. Doal kaynaklar sebebiyle bugn kendilerine bilge kral muamelesi ekilen blge liderlerinin daha ka demokratikleme dalgasna kar rejimlerini koruyabilecekleri ve hangi artlar altnda demokratik reform konusuna ikna olacaklar henz tam bir muamma. Otoriter ynetimlere istikrar adas yaktrmas yapp ekonomik karlarn kontrol altnda tutacan dnen batl devletlerin byle bir durumda alaca tavr az ok tahmin edilebilir olsa da Arap Baharnda olduu gibi keye skma ihtimalleri de mevcut elbette. Demokratikleme hareketlerinin ya slami hareket ya da d mihraklarn eseri olarak kolaylkla yaftaland bir blgede hangi muhalif gruplarn bu ateten gmlei giymek isteyecei de dier bilinmeyenler arasnda. Trkiyenin Arap Baharnda Ortadoudaki halk hareketlerine ilham kayna olduunun konuulduu bu gnlerde, Trkiyedeki aydnlar ve blge uzmanlarnn da bu konuda kafa yormasnn imdilerde tam zaman
Byk glerin stratejik karlar
Blgedeki otoriter liderlerin demokratikleme dalgasndan etkilenmemesini salayan bir baka unsur ise bulunduklar corafya oldu. zellikle Rusya ve in gibi demokratikleme hareketlerine son derece hassas otoriter devletlerin arasnda yer almak, Orta Asyadaki otoriter liderlerin demokratikleme hareketlerinden etkilenmesini bir lde engellemi oldu. Buna ek olarak bir diktatrler kulb haline gelen angay birlii Tekilatnn yardmyla, olas demokratikleme hareketlerine kar blgesel destek de elde edilmi oldu.
334 | MAYIS 2012
Medya, Arap Uyan ve Ortadou Siyaseti

Panel | WADDAH KHANFAR | 17 Mays 2012 mihraklarn kulland bir ara olarak algladn fakat internetle birlikte bu algnn getiimiz on yllk zaman zarfnda deitiini syledi. Bunlara ek olarak Khanfar, devrimlerin halklarn isteiyle meydana geldiini, bu devrimleri yalnzca sosyal medyaya balamann doru olmadn fakat sosyal medyann etkiyi arttrc bir rol oynadn belirtti.
TRKYE NEML BR MODEL

Yeniden ina edilen Arap devletleri ve blge ile ilgili de aklamalarda bulunan Waddah Khanfar, slamn modern devletle ilikisine dair ok byk entelektel tartmalarn yaplmas gerektiini ifade etti. Bu anlamda Trkiyenin, zellikle dini devletin kontrol altnda tutmayarak halkn eline brakmasyla nemli bir model olarak ortaya ktn belirten Khanfar, sekler Trkiyenin bu rolnn zaman ierisinde geekletirilecek olan tartmalarla birlikte artacan syledi. Khanfar ayrca siyasi istikrar, ekonomik refah ve devlet ile halk arasnda uzlama salam olan Trkiyenin, kendilerini slam devletleri olarak tanmlayan lkelerden kesinlikle ok daha nemli bir rol model tekil ettiini de szlerine ekledi.
SETAda dzenlenen Medya, Arap Uyan ve Ortadou Siyaseti konulu konferansta ark Forumu Bakan ve El Cezire Networkn eski genel direktr Waddah Khanfar konutu. Tunus, Libya ve Msrdan gncel rnekler vererek konumasna balayan Khanfar, Arap Baharyla birlikte ilk defa bu lkelerdeki halklarn siyasete etkilerinin arttn ve artmakta olduunu belirterek bu durumun mit verici olduunu syledi. Bundan ksa bir sre ncesine kadar bu lkelerde deiim adna yaplan tartmalarn, liderlerin oullarnn baa gemeleri takdirde yapmalar muhtemel deiimlerden te gitmediini ifade eden Khanfar, yaanan bu nemli deiikliklerde sosyal medyann nemli bir rol oynadn vurgulad.
DEVRMLER SADECE SOSYAL MEDYAYA BALAMAK YANLI

Khanfar bu balamda, Arap halklarnn nceleri demokrasiyi Araplar ieriden blmek iin d
Eitim Sisteminin Yeniden Yaplandrlmas altay

altay | 22 Mays 2012, Sakarya SETA ve Sakarya niversitesi ibirliiyle 21 Mays 2012 tarihinde 4+4+4: Eitim Sisteminin Yeniden Yaplandrlmas balkl nemli bir altay dzenlendi. altay kapsamnda, 30.3.2012 tarihli 6287 sayl lkretim ve Eitim Kanunu ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ile getirilen yeni eitim dzenlemeleri ve 9.5.2012 tarihli 12 yllk Zorunlu Eitime Ynelik Uygulamalar balkl Milli Eitim Bakanl Genelgesi ele alnd.
ALITAY SONU BLDRGES

Sakarya niversitesi ve SETA Vakf ibirliiyle yaplan altayda tartlan ve gelitirilen neriler aada zet halinde sralanyor. Ailelerin ve retmenlerin yeni eitim dzenlemesi hakknda ciddi endieleri vardr. Yeni sistem hakknda yeterli bilgilendirme yaplmaldr. Anasnf iin 48-66 aylk ocuklarn balamas yerine, 54-66 ay esas alnmaldr. 60-66 aylk ocuklarn okula balamas, bir sisteme balanmal. Veli, snf retmeni, rehber retmen ve mdr karar alma srelerinde yer almaldr. Yeni eitim sisteminde (zellikle semeli dersler belirlenirken), toplumsal talepler dikkate alnmaldr. rnein, ilkokul rencilerine din eitimi imkn salanmas hususu tartlmaldr. Din kltr ve ahlak bilgisi dersi, 1. snftan itibaren mfredatta yer alabilir. Ayrca, farkl din ve mezheplere gre semeli dersler sunulmaldr. Trkiyede konuulan dillerin retimi talepleri de dikkate alnmaldr. retmen yetitirme programlar, yeni yasal dzenlemedeki yeterlilikleri salayacak ekilde gzden geirilmelidir. Snf mevcutlar azaltlmal ve ihtiyaca binaen retmen atamas yaplmaldr.
Mevcut eitim sisteminde ciddi eitsizlikler bulunmaktadr. Eitim sisteminin kalitesini arttrmaya ynelik almalar srdrlmelidir. Eitim sistemindeki yeniden dzenlemenin baarl olmas iin, retmenler srece dhil edilmelidir. zellikle, bu erevede okulda olumlu bir atmosfer oluturulmas, renen okul mantnn yerletirilmesi, idari kadronun liderlik zellikleriyle donatlmas, retmenlerin haklarnn dnlmesi gereklidir. Okula devamszlk ve terk, zellikle ortaretimde ciddi bir sorundur. Bu sorunun zlmesi adna yaplan almalar etkinletirilmelidir. Ortaokul ara snflardan (6, 7 ve 8), imam hatip okullarna gei talebi vardr. Bu erevede, Milli Eitim Bakanl almalar yaplmaldr. Bir mahalde imam-hatip ortaokulu veya lisesi iin talep varsa, bu talep Bakanlk tarafndan karlanmaldr. Din eitiminin douraca personel ihtiyac hususunda, Diyanet leri Bakanlnda grevli 13.000 ilahiyat mezunu personelden yararlanlabilir. Okul ylnn uzamamas ve yabanc dil eitiminin etkinletirilmesi iin, isteyen okullarn yabanc dil arlkl 5. ve 9. snf amas salanmaldr. Velinin istei dorultusunda hafzlk eitimi veya yabanc dil eitimi gibi gerekelerle kade-
336 | MAYIS 2012
meler aras geilerde bir yl ara verme, tartlmaldr. Okuldaki fiziki ortamlar, ocuklarn geliimsel zelliklerine, derslerin mahiyetine uygun ekilde ve kademeler gz nne alnarak tasarlanmaldr. Kapal ky okullar, mmkn olduunca aktif hale getirilmelidir. Bu erevede, en az 10 renci yerine 5 rencisi olan kylerde de okul/ snf alabilmelidir. renciyi tamak yerine, retmeni tayan bir sistem deerlendirmeye ve tartmaya almaldr. Semeli derslerin verimli bir ekilde uygulanabilmesi iin, okul ierisinde derslerin mahiyetine uygun yeni meknlar oluturulmaldr. Kademeler aras geiler sonras rencilerin (5. ve 9. snf) uyum sorunlarn azaltmak iin, almalar yaplmaldr.
Semeli dersler esnek ve kur sistemi olarak kurgulanmaldr. Buna gre, renciler hangi snfta olursa olsun, semeli derslere istedii zaman balayabilmelidir. Kazanlm yeterliliklerin belgelendirilmesi ve derslerden muafiyet salanmaldr. lk iki snf programlar, zellikle ilk okuma ve yazma retimi erevesinde yeniden ele alnmal ve programlarn daha etkin bir ekilde uygulanmas iin almalar yaplmaldr. lkretim okullarnn kademelendirilmesiyle rencilerin ilk ve ortaokullar belirlenirken, rencilerin ikametleri ile okullar arasndaki mesafeler dikkate alnmaldr. Yeni eitim dzenlemesinin uygulama sreci ilgili kurumlar ve bamsz kurulular tarafndan izlenmeli, bu konuda yaplacak aratrmalar desteklenmeli ve sistemin gelitirilmesi iin neriler yetkililerle paylalmaldr.
Arap Baharnn Blgesel ve KreselALITAYI Etkileri | 337 EITIM SISTEMININ YENIDEN YAPILANDIRILMASI
06
haziran
HAZRAN 2012
01 03
Genelkurmay eski Bakan emekli Orgeneral lker Babu, nternet Andc soruturmas kapsamnda tutukland. Babua isnat edilen terr rgt yneticisi olmak suu, kamuoyunda tartmalara neden oldu. Babakan Erdoan, Irak Blgesel Krt Ynetimi Babakan Neirvan Barzaniyi kabul etti. Karadada Balkan Savann ardndan kapanan ve Trk birlii ve Koordinasyon Ajans (TKA) tarafndan yeniden yaptrlan Mehmet Fatih Medresesi, 100 yl sonra ilk mezunlarn verdi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakan Nihat Ergn bakanlnda, sanayici ve iadamlarndan oluan yaklak 100 kiilik bir heyet 3-4 Haziran tarihlerinde Libyann Bingazi ehrinde gerekletirilen Libyann Yeniden Yaplandrlmas ana temal 2. Trk-Arap Sanayi birlii Konferansna katld.
05
Tunus Milli Eitim Bakan Abdullatif Ubeyd, bir okul ziyareti srasnda yapt aklamada, Trkenin bir sonraki eitim dneminden itibaren Tunus liselerinde semeli ders olarak okutulacan aklad. Trkiyede blgesel olarak ilk kez dzenlenen Dnya Ekonomik Forumu (WEF)stanbulda balad.
06
CHP lideri Kemal Kldarolu, Babakan Erdoanla bir araya gelerek, partisinin Krt meselesinin zm iin hazrlad 10 maddelik paketi anlatt. anghay birlii rgt () nezdinde Diyalog Orta Stats iin Trkiyenin yapm olduu bavuru, 6-7 Haziran tarihlerinde Pekinde Devlet Bakanlar Zirvesinde kabul edildi.
07 08 10
Terrizmle Mcadele Kresel Forumunun (TMKF) en st karar organ olan Koordinasyon Komitesinin Bakanlar dzeyindeki 2. toplants, Trkiye evsahipliinde 7 Haziran 2012 tarihlerinde stanbulda dzenlendi. TMKF yelerinin byk ounluunun Bakan dzeyindeki heyetlerle itirak ettii toplantya, srece bandan beri katk salayan BMden de katlm oldu. Trkiye, Azerbaycan ve Grcistan Dileri Bakanl l toplantsnn ilki Trabzonda yapld. CHP, 4+4+4n ierik ynnden iptali ve yrrlnn durdurulmas istemiyle tekrar Anayasa Mahkemesine bavurdu. Ekonomi Bakan Sayn Zafer alayan, Libya ziyaretinde Libya Gei Hkmeti Bakan Abdurrahim El Keib ve Libya Ekonomi Bakan Ahmed El Kosli ile bir araya geldi. Terr rgt KCKya ynelik operasyonda gzaltna alnan Van Belediye Bakan Bekir Kayann da aralarnda bulunduu 10 kii karldklar mahkemece tutukland.
11 13
Ekonomi Bakan Zafer alayan, General Elektric (GE) in nmzdeki 3 ylda Trkiyede yapaca 900 milyon dolarlk yeni yatrm kararn, GE Bakan Yardmcs John Rice ile dzenledii toplantda aklad. YK, eitim fakltelerinin ikinci retimleri ile uzaktan eitim fakltelerinin retmenlik blmlerini bu seneden itibaren kapatma karar ald. srail ombudsman ve devlet kontrolr Micha Lindenstrauss, 9 Trk vatandann ldrld 2010 ylndaki Mavi Marmara gemisine yaplan basknda, srail Babakan Binyamin Netanyahuya sert eletiriler yneltti. 153 sayfalk raporda, operasyonla ilgili karar srecinde ciddi hatalar yapld belirtildi.
14
Leyla Zana, Babakan Erdoan iin, Ben onun bu ii zeceine inanyorum. Buna dair umudumu da, inancm da asla yitirmedim. Yitirmek de istemiyorum. dedi. Trkiye-AB Enerji likileri Drtl Bakanlar/Komiserler toplants Stuttgartta dzenlendi. Danimarka Babakan Helle Thorning-Schmidt Trkiyeyi ziyaret etti. Msrda Anayasa Mahkemesi, 166 bamsz milletvekilinin vekilliklerini drd. Anayasa Mahkemesi Szcs Mahir Sami, verilen 3te 1 fesih kararnn Halk Meclisinin Anayasa Mahkemesi tarafndan tamamen feshedildii anlamna geldiini aklad. Suriyede ordu birliklerinin yerleim birimlerini karadan ve havadan bombaladklar bildirildi.
16
Suudi Arabistan veliaht prensi Nayif bin Abdulaziz el-Suudun lm zerine Prens Selman bin Abdlaziz veliaht prens olarak atand.
340 | HAZRAN 2012
HAZRAN 2012
17 18 19
Abdullah calann ev hapsine alnmas tartmalarn deerlendiren Kldarolu, 4 parti uzlarsa bizim iin mesele olmaz. yorumunda bulundu. Msrda yaplan cumhurbakanl seimini Mslman Kardeler hareketinin aday Muhammed Mursi kazand. Katlmn yzde 40 dzeyinde olduu seimde, Mursi oylarn yzde 51,7sini ald. Hakkrinin Yksekova ilesi Dalca blgesindeki Yeilta Karakoluna gerekleen PKK saldrs sonucu 8 asker ehit oldu, 19 asker yaraland. Babakan Recep Tayyip Erdoan ile Rusya Devlet Bakan Vladimir Putin, G20 Zirvesinin dzenlendii Meksikada bir grme gerekletirdiler.
20
Babakan Yardmcs Blent Arn, Kuzey Irak Blgesel Krt Ynetimi Bakan Mesut Barzani ile TRT ein Soranice bltenlerinin al programna katld. Trkiyenin kredi notu uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Moodys tarafndan bir kademe artrlarak Ba2den Ba1e ykseltildi. SYM Bakan Ali Demir, retmenlik alan snavlarnn 2013te yaplacan aklad. srail Babakan Yardmcs aul Mofaz, Trkiyenin blgesinde bir sper g haline geldiini anlamalyz. dedi.
21
Para Politikas Kurulu tarafndan politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75, Merkez Bankas borlanma faiz oran yzde 5, bor verme faiz oran yzde 11,5, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluyla tannan borlanma imkn faiz oran yzde 11 olarak kararlatrld. AB ve Trkiye, vize muafiyetinin hedeflendii mzakerelerin balatlmas konusunda mutabakata vard. Hamasn asker kanad zzeddin el-Kassam Tugaylar, srailin Gazze eridinde yaayan Filistinlilere ynelik tutumundan vazgemesi hlinde, dier direni gleriyle birlikte atmalar durduracaklarn bildirdi. Ancak srail tarafndan atekes arsna silahl karlk geldi.
22 24 25 26
F-4 tipi bir Trk ua Lazkiyenin 13 mil anda, uluslararas hava sahasnda Suriye tarafndan drld. Msrda Cumhurbakanl seiminin ikinci turunu yzde 52 oyla Mslman Kardelerin destekledii Hrriyet ve Adalet Partisinin aday Muhammed Mursinin kazand bildirildi. Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn25/06/2012 tarihli ve 69 sayl Kurul Karar ile 1 ve 5inci snflardan balamak zere lkokul ve ortaokullarda uygulanacak olan Haftalk Ders izelgesi belirlendi. Ortaokullarda haftalk ders saati says ve semeli derslerin says artrld. Kuran- Kerim, Hz. Peygamberin Hayat ve Temel Dini Bilgiler semeli dersler listesine eklendi. Karadeniz Ekonomik birlii rgt (KE) 20. Yldnm Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirvesi, Cumhurbakan Abdullah Gl ile Srbistan Cumhurbakan Tomislav Nikoliin e bakanlnda stanbulda gerekletirildi. AB Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba bakanlnda bir heyet, Trkiye-AB Karma stiare Komitesi (KK) toplants iin Berlini ziyaret etti.
28 30
2012de 40 bin retmen ile 30 bin polis almn ngren torba yasa teklifi, TBMM Plan ve Bte Komisyonunda kabul edildi. Babakan Erdoan Diyarbakr Bamsz Milletvekili Leyla Zanay kabul etti. Suriye krizinin grld Cenevre Toplants srasnda Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov bir araya gelerek bir grme gerekletirdiler.
Arap Baharnn Blgesel ve Kresel Etkileri HAZRAN 2012 | 341
zel Yetkili Mahkemeler Kaldrld

7 Mays 2004 tarihinde TBMM tarafndan kabul edilen Anayasa Deiiklik Paketi ile Devlet Gvenlik Mahkemelerinin kaldrlmasnn ardndan kurulan zel Yetkili Mahkemeler eitli soruturma ve davalardaki zensiz hazrlanan iddianameler ve tutuklamalar ve olaand uzun yarg sreleri gibi pratikleri nedeniyle tartma konusu oldu. 3. Yarg Paketinin Temmuz ay banda TBMM Genel Kurulunda kabul edilmesiyle birlikte zel Yetkili Mahkemeler kaldrld, yerlerini Blgesel Ar Ceza Mahkemeleri ald.
zel Yetkili Darbe Tehditilii

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 10 Haziran 2012 | Star Ak Gr
Cumhuriyetin ilannn zerinden doksan yl geti ama darbe tartmalar gndemimizden hi dmedi. Kukusuz bunda, cumhuriyetin kurucu kadrolarnn nemli bir blmnn, asker olmasnn pay byk. Dahas, Mustafa Kemal ve arkadalar, kendilerine rakip olabilecek silah arkadalarn nce ordudan, ardndan da siyasetten tasfiye etti ve ordu tamamen Kemalistlerin kontrolne geti. Orduyu siyasetten uzak tutmak adna yaplan bu operasyonlarla, ordu siyaset zerindeki yegne belirleyici aktr haline ge(tiri)ldi. Tek Parti dneminde herhangi bir sorun kmas zaten beklenmiyordu ancak ok partili siyasi hayata getikten on yl kadar sonra 1960 darbesi gerekleti. Bu darbeyle ordu askeri vesayet sisteminin temellerini kurumsal dzeyde att ve siyasilerle birlikte ama arka planda durarak lkeyi ynetmeye balad. Bundan on yl sonra, 12 Mart 1971 muhtrasyla siyasete bir kez daha ekidzen verdi; daha on yl nce yaptrdklar anayasann millete bol geldii gerekesiyle baz maddelerinde deiikliklere gittiler. Ne var ki, skynetim ve idamlar bata olmak zere ar gvenlik tedbirlerine ramen, anari dinmedi.
342 | HAZRAN 2012
Deli gmlei biim biim
Yine bu anariyi bahane ederek 12 Eyll 1980de ynetime tamamen el koydular, anayasay ilga ettiler, hkmeti ve Meclisi feshettiler, tm partileri, sendikalar, dernekleri vs. kapattlar. Bir kez daha anayasa yaptrarak halk ya evet ya da askeri ynetime devam seenekleriyle kar karya braktlar. Bu dnemde sadece devleti deil, toplumu da yeniden dizayn ettiler ve kendilerini de hukuki koruma altna alarak 1983te lkeyi seimlere gtrdler. Ancak bu arada temel kanunlar da dhil, yzlerce ok nemli kanunu ya yeniden yaptlar ya da ok kkl deiikliklere gittiler. Bylece Trkiyeye, otuz seneden beri iinden kamad deli gmleini giydirdiler. Tabii 12 Eyll, ok kkl bir mdahale olduundan hemen on sene sonra yeni bir darbeye ihtiya duymadlar. Ama yaklak 15 sene sonra, 28 ubat 1997de, bu kez post-modern bir mdahalede bulundular; hkmeti istifaya zorladlar, yeni pek ok yasann kmas iin Meclisi zorladlar. Ayrca silahsz kuvvetleri devreye soktular.
zel Yetkili Mahkemeler Kaldrld | 343
2000li yllarda ise, henz darbelerle tanmadk ancak bir dizi darbe giriimine ahit olduk. Darbe giriimleri eitli nedenlerle baarsz kalan askerlerin epeyce bir ksm halen yarglanyorlar. Yargyla, zellikle de zel yetkili savclar ve mahkemelerle ilgili tartmalar da, daha ok, tutuklu yarglanan bu yksek rtbeli askerler dolaysyla yaplyor.
tecelli ettirmek yerine, devleti, daha dorusu kendilerini devlet olarak kabul eden muktedirleri koruma saikyla hareket etmi ve dolaysyla hepsi de birer devr-i sbk yaratmlardr. Nitekim bu istisnai yetki kullanan mahkemelerin tarihesine baktmzda, pek de yz aartc bir sicillerinin olmadn grrz. Tam tersine, bu topraklarn hukuk ve yarg tarihine yz karas kurumlar olarak getiklerini sylemek mmkndr. Sadece stiklal Mahkemelerinin kurulu srelerine, o mahkemelerde binlerce idam kararn kolaylkla veren grevlilerin niteliklerine bakmak yeter. Ne var ki, bu mahkemelerin hepsi, bir nceki iktidar kadrolarn pervaszca, hukukun temel kurallarn ayaklar altna alarak yarglayp, keyfi biimde cezalandrdlar ama bir sonraki zel mahkemelerin san olmaktan da kurtulamadlar. Bugnn muktedirleri, daha dorusu kendilerini muktedir sanan kadrolar, grevlerini sadece ve sadece hakk, adaleti hakim ve kaim klmak iin yapmaz da, nefisleri, tercihleri, dostluk ve dmanlklar, karlar dorultusunda kararlar alrlarsa, yarn bunlarn da aynen byle, tabii hkim ilkesi bata olmak zere adil yarglanma hakknn temellerini yok sayan istisnai mahkemelerde yarglanmaktan kurtulamayacaklarn ngrebiliriz. lgintir, ayrcalkl yetkilerle donatlan zel yarg kurumlarna ve bu kurumlarn on binlerce insan ok ar biimde cezalandrmasna ramen, devletin gvenlik sorunu bir trl zlememitir. Siyasi iktidarlar deimekte ama ne devletin gvenlik kayglar ne de zel yarg kurumlarna duyulan ihtiya son bulmaktadr. Bunun temel nedeni udur: Dnyadaki tm zel mahkemeler, adaletin peinde olmak, zanllar adil bir yarglamayla muhakeme edip sululuu kesinleenleri yine hak ettikleri caydrc cezalarla cezalandrmak yerine,
Ergenekon, Balyoz, KCK vb. dava sanklarnn tahliye olacan ileri srerek YMleri savunmak bu mahkemelerin adalet iin deil, dman sindirmek iin kullanldnn itiraf olarak okunabilir.
Demokrasi, darbeler ve yarg
Cumhuriyetin kurulu felsefesinin bir paras olarak bizde yargnn temel ilevi, bireyin hak ve zgrlklerini deil, devleti korumak olmutur. Silahl brokrasi de, darbelerle ele geirdii iktidar, yarg eliyle merulatrmtr, glendirmitir. Ancak bunu genel yarg kurumlaryla yapmak yerine, tm otoriter devletlerde olduu gibi, zel yarg kurumlar oluturmutur. Divan- Harbi rfiden stiklal Mahkemelerine, Skynetim Mahkemelerinden Devlet Gvenlik Mahkemelerine ve nihayet bugnlerde tartmalarn odana oturan zel Yetkili Mahkemelere varncaya dein, tm bu istisnai yetki kullanan mahkemelerin hepsi, zellikle devleti korumaya ynelik olarak kurulmu ve almlardr. Ne var ki, sz konusu zel yarg kurumlar, hukukun stnl ilkesini gzetmek, bireyin hak ve zgrlklerini korumak, adaleti
344 | HAZRAN 2012
sahip olduklar yarg yetkisini, devlet (ama ounlukla kendi) dmanlarn etkisiz hale getirmek iin bir silah olarak kullanmlardr.
Devletin bitmeyen gvenlik sorunu
Oysa darbecilerden ve yeni darbe tehlikelerinden korunmann yolu, ele geirdiiniz
darbe phelilerini olabildiince hzl ve adil bir yarglama ile yarglayp cezalandrmaktr; gerekten hukuku stn klmaktr. Ne var ki, olaand lde uzun yarg sreleri, kovuturma ve soruturma srelerinde gzlenen/iddia edilen eitli sorunlar, bu srelere elik eden medya operasyonlar
ve dezenformasyonlar ile birleince, kamuoyunda bu zel mahkemelerin de aynen selefleri gibi sulu rettiinden yana kukular gittike artmaktadr. te yandan, darbe yapmay baaramam askerlerin yarglanmalarndan yana bu tr ciddi pheler gittike artmaktayken, baarl darbecilerimiz ise, akl almaz biimde ayrcalkl olarak yarglanmaktadrlar. Ne hikmetse, zel yetkililerimizin yetkisi, hl Kenan Evreni ve Tahsin ahinkayay duruma salonuna getirmeye yetmedi; Mamak ikencecisi Raci Tetiki getirtmeye yetecek mi, onu da greceiz. zel Yetkili Mahkemelerin kaldrlmas halinde Ergenekon, Balyoz, KCK vb. davalarn sanklarnn hemen tahliye olacaklarn ileri srerek, bu mahkemelerin kaldrlmamasn savunmak, anlalr gibi deil. Daha dorusu, bu tr gerekeler, tam da bu zel yetkilerin adalet iin deil, dman sindirmek iin kullanldnn itiraf olarak rahatlkla okunabilir. Siz yarg sisteminizi elden geirirken, hukukun stnl ilkesini nasl daha verimli ve etkili iletiriz, nasl daha adil bir yarglama yaparz vb. sorulara cevap aramyor da, elinizdeki kimi dosya sanklarnn dar kp kmayacaklar zerinden deerlendirmeler yapyorsanz, yarg sizin elinizde muhteem bir silah olarak i ve ilev gryor demektir. Kald ki, bu tr istisnai yetkiler ve tedbirler ie yaryor olsayd, yeryznde hibir diktatrln son bulmamas gerekirdi. Hukuktan ok devleti, hatta aslnda kendilerini nemseyenler, hi deilse stiklal, Skynetim, Devlet Gvenlik Mahkemelerinin ka-
rarlarn ve o kararlarn dourduu sonular biraz incelemeli ve bu mevkilerde kendilerinin ilnihaye kalmayacaklarn unutmamaldrlar. Yoksa hem zel Yetkili Mahkemelerin Trkiyenin demokratiklemesinde en nemli rol oynadklarn, darbecilerin yarglanmasnn sadece bu zel yetkiler sayesinde gerekletirilebildiini sylemek hem de hl ciddi ve canl bir devle kar karya olduumuzu, dolaysyla bu mahkemelere dokunulmamas gerektiini ileri srmek, maalesef inandrc olmamaktadr. Hukuki dzenlemeler deerlendirilirken, kimlerin sevinecei ya da kimlerin iine yarayaca gibi sonuca ynelik sorular zerinden yaplan analizlerin hibir deeri yoktur; sadece sahiplerini ve niyetlerini ele vermektedir. zel yetki(li)lere dokunulmamasn bu kadar naif gerekelerle savunmak da, galiba hukuki deil, siyasi hassasiyetten kaynaklanmaktadr. Bakalm zel Yetkili Mahkemeler, daha nce stiklal, Skynetim ve Devlet Gvenlik Mahkemeleri tarafndan defalarca kertilmi terr rgtlerini, zel yetkililer ka ylda ka defa daha kertecek? Sonu olarak unu syleyebiliriz: Trkiye, yarglayanlardan ve yarglananlardan, douraca sonulardan tamamen bamsz biimde, sadece ve sadece hukuk devletini glendirmek, yargnn adaletin tecelli mekn haline gelmesini salamak, yargnn hakszlklara araclk etmesine son vermek amacyla zel Yetkili Mahkemeler meselesini tartp sonuca balamak zorundadr. Yoksa srf yargnn yol at hakszlklar, yeni darbecileri de, yeni terr rgtlerini de yeertmeye yeter
346 | HAZRAN 2012
YMler, Trkiyenin Normallemesine Engel mi?

Yorum | HATEM ETE | 16 Haziran 2012 | Sabah Perspektif
Son gnlerde, zel Yetkili Ar Ceza Mahkemeleri (YM) hakknda hararetli bir tartma sryor. Tartma hukuki ve siyasi olmak zere iki eksen zerinden yol alyor. Hukuki eksen, YMlerin hukuk devletindeki yeri ve demokratik bir hukuk enstrman olup olmad zerinden ilerlerken; siyasi eksen, YMlerin darbe tehdidini geriletmeye ynelik performanslar ve demokrasinin tahkim edilmesi balamnda grd ilevler zerinden ilerliyor. YMleri, hukuk devletindeki yeri ve ilevi zerinden deerlendiren birok hukuku, YMleri olaanst bir yetki tanmna yaslanmalar dolaysyla, stiklal Mahkemeleri, Skynetim Mahkemeleri ve Devlet Gvenlik Mahkemeleri ile ayn hatta yerletirerek, devletin karlarn muhafaza etmek zere dman tasfiye etmeye ynelen mahzurlu bir siyasi-hukuki anlayn rn olarak deerlendirdi. Yarglama mekanizmalarndaki benzerlie odaklanarak, YMler ile dier olaan st mahkemeler arasnda paralellik kuran bu hukuki okuma, doal olarak,
YMleri demokratik sistem asndan mahzurlu grmektedir. Oysa mahkemelerin amalar ve hedef aldklar aktr, kurum ve zihniyetleri n plana karan siyasi bir okuma ile YMleri, ayn hatta yerletirilen dier mahkemelerden ayrtrmak mmkn. stiklal MahkemeleriDGM hattndaki mahkemeler, vesayet dzeninin tahkim edilmesi uruna alternatif siyasi aktrleri, siyaset imknlarn tasfiye etmeyi amalarken; YMler vesayet sisteminin geriletilmesi ve demokratik dzenin tahkim edilmesi iin, koruma zrhna alnm vesayeti aktr ve kurumlar imtiyazlarndan arndrma ilevi grmektedir. Baka bir deyile, YMleri selefleri zel mahkemelerden ayran en nemli farkllk, vesayet dzenini gerileterek demokratik sistemi tahkim etmek zere ilev grmeleridir. YMlerin seleflerinden farkllaarak, vesayeti gerileten ve demokratik dzeni tahkim eden bir hatta yol almas ise ncelikle siyasi srele ilgilidir. Medyadan sivil topluma, h-
kmetten Meclise siyasetin oluumuna katkda bulunun btn aktrlerin vesayetle mcadele dorultusunda ortaya koyduklar cesaret ve gsterdikleri kararllk, vesayet-demokrasi mcadelesini siyasetin ana ekseni haline getirince, anti-demokratik birok unsura sahip olan YMler, demokratik dzenin tahkim edilmesine katkda bulunan ilevler grmeye balamlardr. Bu erevede, YMlerin balamn belirleyen ana unsur, siyasetin ynelimi ve kararll olmutur. Bu balam, YMlerin kamuoyu nezdinde demokratik bir meruiyet kazanmasna yol amtr.
yarg srecinin ayn noktada birlemesiyle, vesayet sistemi aktr, kurum ve zihniyetiyle gerilerken, siyaset kurumu glenmitir. 10 yl nce Meclise gelmeye tenezzl etmeyen paalar hkim karsna karlm ve cezaevine konulmutur. Btn bu gelimeler, Trkiye demokrasisinin glenmesi, istikrara kavumas yolunda yadsnamaz gelimelerdir.
YMlerin demokratik sorunlar
Bugne kadar vesayeti geriletmenin aralarndan biri olarak ilev gren YMler, ina srecinde sorun karmaya, bizzat kendisi bir vesayet aygt olmaya balam durumdadr.
Baka bir deyile, YMlerin zel durumunu demokratik bir meruiyete kavuturan etken, yneldii aktr ve kurumlarn vesayeti hukuki dzen iinde, demokratik sistemi zorlayan ayrcalklarla donanm olmalardr. Olaan yarg mekanizmas, vesayeti aktrleri demokratik dzeni tehdit eden imtiyazlarndan arndramayaca, vesayeti aktrleri yarglanabilir klamayaca iin, zel yetkiler sorun olarak grlmemitir. Bu erevede, YMlerin zel durumlarnn, kamuoyu nezdindeki ilevi ve meruiyeti vesayet-demokrasi ekseninde durduklar yer ile ilikili ve bununla snrldr. Nitekim YMler ayrcalkl birok aktr ve kurumu yarglamaya tabi tutunca kamuoyundan destek grmeye balamtr. Siyasi irade, toplumsal destek ve
348 | HAZRAN 2012
Bu srete, YMlerin zel yarglama sreleri ile ilgili birok sknt da yaand. Cezaya dnen tutukluluk sreleri, rvanist alglar tetikleyen zensiz tutuklamalar, zensiz iddianameler, yarglama srelerinin uzamas, iddianamelerdeki zensizliin medya tehiriyle birok aktre ynelik haysiyet cellatlna dnmesi, demokrasinin tahkim edilmesi iin davalara destek veren birok vicdan yaralad. Sivillemeye ynelik hamlelerin militarist zihniyetten izler tamas, YMlerin meruiyetini sorgulatt. Vesayet dzeni btn gcyle demokratik sistem zerine reklenmiken gz ard edilen bu sorunlar, vesayet dzeni geriletilip demokratik sistem tahkim edildike gze batmaya balad. Bu da beklenen, olaan bir gelimeydi aslnda. nk YMlere yklenen ilev ve gsterilen hogrnn balam, anti-demokratik bir dzeni zayflatmakla snrlyd. YMlerin demokratik dzenin inasna katks, anti-demokratik unsurlarn sistemden arndrlmasyla snrlyd. Antidemokratik unsurlarn demokratik sistem zerindeki vesayeti geriledike, YMlerin donatld zel yetkiler demokratik sistemi zorlamaya balayacak ve dolaysyla da tartmaya alacakt.
na srecinde YMlerin yeri
Bu erevede, YMlere ynelik sregiden tartmann merkezinde, Trkiyenin mevcut siyasal sistemini nitelemeye ynelik gr ayrlklar yatmaktadr. YMlerin devamn savunan evreler, eski sistemle mcadele gerekli-
liini ncelerken; YMlerin revize edilmesini savunanlar, demokratik sistemi ina ykmllne ncelik veriyorlar. Trkiyenin bugnk ihtiyac, eski dzeni ykmak- vesayeti geriletmek kadar, yeni dzeni ina etmek-demokratik dzeni tahkim etmektir. YMlere verilen destein arkasnda, vesayeti geriletmeye ynelik, snrl ve sreli misyonlar yer almaktayd. YMlerin bundan sonraki kaderi de, siyasi iradenin YMlerin misyonunu tamamlayp tamamlamadna, dolaysyla da, sresinin dolup dolmadna ynelik deerlendirmesiyle belirlenecektir.
Sonu olarak, geride braktmz srecin siyasi balam vesayetle mcadeledir. Bu gne kadar vesayeti geriletmenin aralarndan biri olarak ilev gren YMler, ina srecinde sorun karmaya, bizzat kendisi bir vesayet aygt olmaya balam durumdadr. YMlerin ina srecine zarar vermeyecek bir forma sokulmak zere revize edilmesine veya ortadan kaldrlmasna ihtiya bulunmaktadr. Demokratik dzenin hangi enstrmanlarla, nasl bir program erevesinde ina edilecei de, doal olarak, siyasetin uhdesindedir
ABnin Gelecei Tartmalar

Yunanistan ekonomisi ald yaralar sarmak iin 2009 ylnda ilk kez bor para istediinde krizin bu noktaya gelecei ok tahmin edilemedi. rlanda, Yunanistan ve Portekizin ardndan spanya ve talya da krizden derin yaralar ald. Krizden kurtulmaya alan bu lkelerin, kurtulu reetesi olarak AB fonlarna bavurma durumuna gelmesi ise ABnin geleceiyle ilgili soru iaretleri oluturdu. Zira ekonomik krizle ba edemeyen hkmetlerin istifalar AB ierisinde siyasal istikrarszlk riskinin de ba gstermesi olarak yorumlanmaya akt.
Avrupa Birliinin Gelecei Tehlikede mi?

Yorum | TALP KKCAN | 16 Haziran2012 | Sabah Perspektif
Kresel ekonomik krizin balad 2008den bu yana btn lkeler diken zerinde duruyor. Kimi lkeler bu krizi nispeten kk yaralarla atlatrken, bata AB yesi lkeler olmak zere kimi lkeler sarsc bir srece girmi bulunuyor. rlanda, Yunanistan ve Portekizin ardndan spanyann da ekonomik krizlerin penesine dt ve kurtulu reetesi olarak AB fonlarna bavurmak aamasna geldii u gnlerde ABnin gelecei tartlyor. kinci Dnya Savann yknt ve mirasndan kurtulmak, benzer deneyimleri bir daha yaamamak adna siyasi ve ekonomik ibirlii projesi olarak balatlan AB kurulduundan bugne srekli geniledi. Bu baar hikyesinin sonu nasl olacak sorusu soruluyor artk. Her ne kadar bugn talya ve Yunanistan rneklerinde olduu gibi hkmetlerin istifalarna yol aan ekonomik krizleri konuuyor olsak ta aslnda gittike derinleen bunalmn asl kayna AB ykseliteyken gz ard edilen yapsal sorunlardr. Adn koymak ge350 | HAZRAN 2012
rekirse Avrupann bunalm Birliin geleceinin uzun sre teknokratlara teslim edilmi olmas, zellikle genileme srecinde siyasi katlm ve ortak akla dayal kararlar yerine elit kadrolarn son sz syledii bir mekanizmann hkim olmasdr.
ABde krizin kkenleri
Bugn iine dtkleri krizler ile baa kmaya alan lkeler ABye girmek iin byk bir yar iine girdiklerinde Birliin karar verme mekanizmalarna ilikin kkl sorular sormuyordu. yelik mzakerelerine balamak, AB fonlarndan yararlanmak, Avrupann medeniletirici misyonu ve kimlii emsiyesi altnda yer almak ncelikli amalard. Nitekim bugn iflasn eiinde olan rlanda, Yunanistan, Portekiz ve spanya siyasal anlamda Avrupann eperinde yer almalarna ramen yelik sreci ve sonrasnda aldklar fonlar ile bir taraftan alt yaplarn yeniledi bir taraftan da eitim, salk ve gvenlik gibi alanlarda standartlarn ykseltmeyi baard.
AB genileme srecinde aday ve yeni yeler srekli kazanl kan bir grnt veriyordu. Ancak bu srete etkileri imdilere daha net hissedilen iki nemli gelime yaanyordu. Bunlardan biri kukusuz ekonomi ile ilgili. Birlie yeni katlan lkeler, ekonomileri gl Almanya, Fransa ve ngiltere gibi retim ve ihracata dayal yapdan ziyade, AB fonlarna bel balayan ve retimden ok tketimi nceleyen politikalar benimsemiti. zellikle retimi gl lkeler iin yeni pazarlara dnen bu lkelerin, retim ve byme odakl ekonomi politikalar yrtmeden statkoyu uzun sre devam ettiremeyecei tenden beri biliniyordu. Ancak yava yava belirtileri ortaya kan ve geliyorum diyen krizlerin grlmesine engel olan ikinci bir etken daha vard: ABnin siyasi karar mekanizmas.
bugn ve geleceini dorudan etkileyen kritik meselelerde karar alma srelerinden geni kitleler hep uzak kald veya uzak tutuldu. Yeni lkelerin yelie kabul ile gittike genileyen, bymeye paralel olarak ta katlm zeminini geniletmesi gereken Avrupann medeniletirici misyonu ve katlmc ruhunu hayati kararlar aamasnda etkin biimde devreye soktuunu iddia etmek zor. te ABnin temel sorunu tamda burada, yani karar alma srelerindeki snrlamalarda, uzlama yerine gl devletlerin bask ve tercihlerinin tm ye lkelere dayatlmasnda yatmaktadr. AB ekonomik olduu kadar siyasi kan kayb da yaamaktadr. Smrgecilik dneminde dnyaya ekil verme gcne sahip olan, sanayileme ve modernleme ile birlikte askeri, ekonomik ve siyasi sylem stnl kuran Avrupa bugn ayakta kalma mcadelesi veriyor. Kukusuz her lkenin etki gc farkl ama bugn gelinen noktada dnya yeniden kurulurken bir koalisyon olarak AB belirleyici ve ekillendirici bir aktr olmaktan bir hayli uzak. AB kendi iindeki oulculuu ve karar srelerine geni katlm salayamad srece gelecek endiesi yaama devam edecektir
AB siyasi karar mekanizmas ne kadar katlmc?
Bugn ABnin yz yze olduu krizlere ilikin tartmalarda Birliin siyasi karar mekanizmas ve bunun rol nedense zerinde durulmayan bir konu. Halbuki, ABnin hem mali konularda hem de d politika, sosyal politikalar, gvenlik politikas ve rafa kaldrlmak zorunda kalnan AB Anayasas gibi Birliin
ABnin Gelecei Tartmalar | 351
Msrda Mursinin Zaferi

Msrda devrimin ardndan gerekleen seim birok ilke de sahne oldu. Seimi, az bir farkla rakibi Ahmed efikin nnde kazanan Muhammed Mursi (%51-%49) Msrn ilk sivil cumhurbakan oldu. Seim ayrca, Mbarek rejiminin yaklak 30 senelik hkimiyetinin de sonunu getirdi. Seim sonularnn ardndan halk Tahrir Meydanna akn ederek sevin gsterilerinde bulundu. Mbarekin devrilmi olmasna ramen devletin btn kurumlarnda kklemi bir asker ve asker kkenli brokratlarn hkimiyetinin olmas, bunun yan sra isizlik, yoksulluk, eitim, salk ve altyap gibi kkl sorunlarn olmas demokratik yollarla baa gelen Mursinin asl imtihann yeni baladnn gstergesi kabul edildi.
Mbarek Tbbi Olarak ld, Siyasi Olarak Hayatta

Yorum | TAHA ZHAN | 23 Haziran2012 | Sabah Perspektif
Msr, 29 yl 120 gn iktidarda kalan Mbarekten sonra, 5. cumhurbakann semek zere sandk bana gitti. 1953ten bu yana, Msr, 59 yl sonra nihayet, ilk sivil cumhurbakanna kavuacakt. Lakin Msr messes nizam, seimlerden birka gn nce atmaya balad admlarla, sreci raydan karmak iin elinden geleni yapt. Bugn itibariyle, Msr, meclisi fiilen lavedilmi, anayasas asker eliyle delik deik edilmi, cumhurbakanl seimleri galibi olmayan ve seilecek cumhurbakannn neredeyse btn yetkileri alnarak bir belirsizlie gmlm durumda.
lerin birou Trkiye asndan birer deja vu halinden baka bir ey deil. Bu ynyle Mbarek sonras Msrda yaanan zaman Trk siyasi takviminden takip edilebilir. Msrn Trk siyasi takviminde hangi dnemi yaadna dair kesin bir cevap vermek pek mmkn deil. nk Msr ordusunun bir ksm ok partili hayat sonras 27 Mays 1960 artlarnn olgunlatn dnrken, byk bir kesimi aslnda 27 Nisan 2007de olduklarn dnyor. Msr messes nizamnn bir ksm ve onlara destek vermeye hazr baz toplumsal kesimler 28 ubat yllarna olduka hazr grnrken; toplumda ciddi bir yekn oluturan baka kesimler ise 2002 sonras dnemi yaamaya balamak zere olduklarn dnyor. Baz kesimler 1999 ekonomik krizi dneminin yaandn ve ucuza kapatma srecinin ne kadar uzarsa o kadar lehine olduunu dnrken; dier bir sermayedar kesim 1994 devalasyonu ncesinde olduklarna inanmaktalar.
Trk siyasi takvimi, Msr zaman

Msrda geen hafta yaananlardan sonra gerekten Trk modeli tartmalarnn ciddi zemini olduuna kanaat getirmemiz gerekiyor. Hem blgemizin iktidarlar hem de yeni aktrlerin Trk modelinden nasiplenmediini sylemek neredeyse imknsz. Mesela, Msrda son 18 ayda yaanan sahne352 | HAZRAN 2012
Btn bu toplumsal ve siyasal kesimlerin/ g odalarnn ortak yaptklar tek ey ise sadece kendi senaryolarna yatrm yapmak. Eer bu durum devam ederse; Msr, ayn anda, 27 Mays ve 27 Nisandan, 1980 darbesi artlarna doru hareket eden bir lkeye dnme riski tamaktadr.
hayetinde asker, polis, istihbarat, yarg, niversiteler, medya ve sermaye tamamen messes nizamn kontrolnde kalmaya devam etmekteydi. Dolaysyla Mbareksiz bir senaryoda dzenin paniklemesi iin bir sebep bulunmamaktayd. Msrda ykld iddia edilen sistemin dndaki btn aktrler ise yaananlarn bir devrim olduunu iddia ettiler. 30 yldr devam eden Mbarek ynetiminin oluturduu bu algnn dalarak hakikatlerle yzleilmesi iin zamana ihtiya vard. Yeni aktrler iktidardan haklar olan paylarn almaya balayacaklar ana kadar messes nizamn ne kadar az esneyeceini hesaplayamadlar. Parlamento seimleri ncesi ksmen, cumhurbakanl seimleri ncesi ise tam anlamyla sistemin hibir iktidar alann paylamaya niyeti olmadn bedel deyerek fark etmek durumunda kaldlar.
Msrda Mursinin Zaferi | 353
Rejim yklmad, Mbarek ekildi!
Bu riski, Msr messes nizam niin grmyor? nk Msr messes nizam Mbarekin gidiini hibir zaman bir devrim veya bir dzenin yklmas eklinde okumad. Msr sistemi, Mbarekin gidiini, biyosiyasal mrn tamamlam bir aktrn sistemden ekilmesi eklinde deerlendirdi. Hatta daha da ileri giderek bu karar Mbarekin bireysel bir tercihi olarak okudu. Sistemden Mbarekin ekilmi olmasnn messes nizamda yapsal bir deiime yol amas iin de bir sebep bulunmuyordu. Ni-
Bugn itibariyle, Msr, meclisi fiilen lavedilmi, anayasas asker eliyle delik deik edilmi, cumhurbakanl seimleri galibi olmayan ve seilecek cumhurbakannn neredeyse btn yetkileri alnarak bir belirsizlie gmlm durumdadr.
hvann imtihan
Msrda muhalefetin ana damar olan hvan, yaanan sreci maslahat ekilde gtrebileceini dnmektedir. hvan, ak ekilde tavrn koymad srece Msrn orta vadede demokratiklemesi ok uzak bir he-
defe dnecektir. Bu ise, sonular sadece Msrda deil btn blgede hissedilecek bir durumdur. Bugn itibariyle Muhammed Mursi, cumhurbakanl resmen onaylansa bile; meclisi olmayan, Anayasas ve anayasa yapma yetkisi olmayan, yetkilerinin byk bir ksm budanm, ancak askerler ve yarglar nnde yemin ederek grevine balayabilecek olan bir lider olacaktr. hvan, Hayrat atrn adayln iptal eden yarg mdahalesini sradan bir karar olarak kabullenerek vesayet rejimine olduka yanl bir yeil k yakt. hvann, hareketin en nemli liderinin siyasi suikasta kurban gitmesine seyirci kalmas, vesayet rejiminin daha fazlas iin harekete gemesine yetti. Bugn hvan, sadece kendisine ynelik giriimin deil, btn Msr halkna ynelik antidemokratik admlarn durdurulmas sorumluluunu zerine almak zorunda. Aksi takdirde Msrn kaybettii bir senaryoda hvann kazanmas mmkn deildir
354 | HAZRAN 2012
Arap Baharnn Msr mtihan Balad

Yorum | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK | 30 Haziran 2012 | Sabah Perspektif
25 Ocak Tahrir Devrimini gerekletiren Msrllar, Cumhurbakanl seimleri birinci turunun sonular ilan edilinceye kadar, devrim srecinin normal ilediini ve askerin 30 Haziran 2012de ynetimi sivillere teslim edeceini dnyordu. Ancak, Mbarekin babakan Ahmed efikin, Mslman Kardeler aday Muhammed Mursi ile birlikte ikinci tura kmasnn ardndan, lkede ciddi bir kriz ve kutuplama ortamnn ilk iaretleri belirdi. Mbarek ve ileri Bakan Adlinin 25 yl hapis cezasna arptrlmalarnn yan sra, alt ileri Bakan yardmcsnn beraat etmesiyle birlikte, eski ynetim kalntlar fulul ile devrim ve deiim hareketleri arasnda zorlu bir mcadele sreci fiilen balad. Ksa sre sonra, iki aday arasndaki seim propagandalar karlkl karalama kampanyasna dnt. Halk ayaklanmas srecinde Mbarek aleyhinde tavr sergileyen liberal medya ise bu srete, ya yayn izgisini ksmen deitirerek tarafsz kalmay tercih etti veya Mslman Kardeler endiesinden dolay efik lehine propaganda yapmaya balad.
te yandan, ynetimi sivillere brakma konusunda ayak direten Yksek Askeri Konsey, Mslman Kardeler aday Mursinin Cumhurbakanln kazanma ihtimaline kar, Anayasa Mahkemesini devreye sokarak, seimlerin sonularn kontrol altna almak zere harekete gemiti bile. Seimlerin ikinci turundan iki gn nce, Anayasa Mahkemesinin yzde 70i slami akmlara ait milletvekillerinden oluan parlamentoyu feshetmesi, Mbarek sonras balayan demokratik srece ve Mslman Kardelere seim ncesi indirilen byk bir darbeydi. Anayasa Mahkemesi ayn gn, parlamento tarafndan Cumhurbakanl seimlerinden nce karlan, Mbarek dneminin son 10 ylnda yksek mevkilerde grev yapanlara 10 yl siyaset yasa getiren kanunu da Anayasaya aykr ilan etti. Bunun anlam Ahmed efikin ikinci turda yara devam etmesiydi. Anayasa Mahkemesinin ilk karar, devrim ve deiim hareketlerinin yan sra hvana darbe olarak alglanrken, ikinci karar, Mbarek yanda efike seim dl ve dopingi eklinde yorumland.
Seimlerden bir gn nce ise, lkenin farkl yerlerine baltaclarn yerletirilecei, seim blgelerinde kargaa ve arbede ortam oluturularak, seimlerin iptal edilmesinin salanaca eklinde haberler kamuoyuna szdrld. Haber son derece endie vericiydi. Anari ve kargaa ortam gereke gsterilip Cumhurbakanl seimleri iptal edebilirdi. Btn bu skntlara ramen, Mslman Kardeler aday Muhammed Mursi, Yksek Seim Kurulu tarafndan aklanan resmi rakamlara gre, 50 milyondan fazla semenin bulunduu lkede, oylarn yzde 51.73n alarak, rakibi efiki geride brakt ve lkenin ilk sivil cumhurbakan oldu.
rumunda. stelik bunlar yaparken, 60 yllk askeri rejimler tarafndan uygulanan politikalar nedeniyle yksek mevkilere yerletirilen asker ve polis kkenli brokratlar ile almak zorunda kalacak. te yandan, eski rejimin kadrolarnn, 80 ksur yldr yasakl bir yer alt rgt olarak grdkleri Mslman Kardelerin ileri gelen yneticilerinden birisi olan yeni Cumhurbakan ile ne derece uyumlu alabileceklerini imdiden tahmin etmek de olduka zor. Mursi, 85 milyon nfuslu bir Msr enkaz devralmaya hazrlanyor. Mbarek hkmetlerinin zellikle de son 10 yldr ta stne ta koymad, hi bir projeye ivi akmad bir lkede, halk memnun etmek hem zor hem de olduka kolay. yle bir lke dnn ki, temizlik, salk, eitim, ekonomi, isizlik ve yolsuzluk gibi bir yn problemi olsun. Dier taraftan Mbarek ynetiminin kasti politikalar nedeniyle, nfusun yzde 35ine yaknnn okuryazarl bile olmasn. alacanz kadrolar da sizi yasakl bir rgtn eleman olarak grsn. Haliyle kat edeceiniz yolun ne kadar uzun ve meakkatli olduu anlalacaktr. Madalyonun dier yzne bakld zaman ise, organize bir grev datm, atlacak doru ve kararl admlar ve normal bir alma temposuyla insanlar memnun etmek ok daha kolay olabilir. Hibir hizmetin devlet tarafndan verilmedii bir lkede, Mursi ynetiminin sokaklar temizleyip, yollar tamir etmesi, Svey Kanal ve doal gaz gelirleri gibi lkenin gelir kaynaklarn adil bir ekilde halka datmas bile, zaten kanaatkr olan Msr halkn memnun etmeye yeter
Mbarek hkmetlerinin zellikle de son 10 yldr ta stne ta koymad, hi bir projeye ivi akmad bir lkede, 85 milyon nfuslu bir Msr enkaz devralmaya hazrlanan Mursi iin, halk memnun etmek hem zor hem de olduka kolay.
Msrllar memnun etmek hem zor hem de kolay
Mursiyi bekleyen onlarca sorun var. 25 Ocak Devriminin dinamiklerini oluturan ve devrim esnasnda atlan ekmek, zgrlk, saygnlk ve toplumsal adalet sloganlaryla zetlenen beklentileri yerine getirmek du-
356 | HAZRAN 2012
The Turkish Political Calendar and the Egyptian Revolution

Yorum | TAHA ZHAN | 22 Haziran 2012 | Hurriyet Daily News
The revolution in the title is placed in quotes on purpose. In a simplistic way, what happened in Egypt was accepted as a revolution without much questioning: Hosni Mubarak left, Al-Jazeera flashed revolution as a caption for hours. That Mubarak, who had ruled for thirty years, stepped down was without a doubt a dramatic occurrence. No one has the right to discount this, or undermine all the factors that also took their leave from the Egyptian establishment along with Mubarak. However, it is beneficial to remember some hard truths. Mubarak, who managed to sustain the third longest rule in Egypt for the last 4,000 years, resembles a political microcosm harboring all the stories that could be told of the modern Middle East. The established order in Egypt did not perceive Mubaraks stepping down as a revolution, or as the collapse of the establishment. The Egyptian regime conceived of this leave as simply the stepping down of an actor whose bio-political life had come to an end.
We can attempt to assess where exactly Egypt falls on the revolution and change spectrum by tracing the times of Egypt postMubarak through the lenses of the Turkish political calendar. Turkey experienced its first bloody coup dtat, whose tremors would be felt for half a century, after it transitioned to a multi-party regime in the 1950s. An even bloodier coup followed that experience in 1980. None of these coups achieved what they set out to do. The elimination of anti-revolution focal points was what the May 27, 1960 intervention aimed at, but it led to the consolidation of politics by the right-wing incumbency that lasted for half a century. The 1980 intervention crudely aimed to eliminate the political arena itself. It resulted in the emergence of two of the strongest identity movements in the history of the republic. Feb. 28, 1997 was the attempt to annihilate Islamist politics once and for all. It was not able to preempt the rise of the AK Party. April 27, 2007 was Kemalisms nave impulse to de-
We can assess where exactly Egypt falls on the revolution and change spectrum by tracing the times of Egypt post-Mubarak through the lenses of the Turkish political calendar.
clare halt in response to the 2002 elections; it was silenced with the flood of reactions from the people in the July 22, 2007 elections. The attempt to close the AK Party in 2008 was the last move of the tutelage regime. It was structurally disabled with the referendum of 2010. The democratic transition we lived through from May 27, 1960 until Sept. 12, 2010 lasted half a century.
The post-Mubarak Egypt first went to a multi-party regime of the 1950s. As soon as power struggles began in its aftermath, Egypt was swept into the presidential crisis of April 27, 2007. Just as it was trying to figure out how to manage this crisis, frightening steps resembling May 27, 1960 in Turkey were taken one after another. The deep silence of the U.S and the West on this take us back to the 1960s Turkey, while the blatantly blas antidemocratic actions of the Egyptian establishment take us back to the Turkey of April 27, 2007. The only instance where these two dynamics merge is Turkeys coup of Sept. 12, 1980. Those who know what this means, know it very well! Turkey with its western bourgeois, a military alienated from its own people, and a judiciary that violates justice, has caused the people to lose fifty years. Egypt does not have to go through the same experience
358 | HAZRAN 2012
Krt Sorunu ve CHPnin Tutumu

Krt meselesi erevesinde 2012 ylnn ilk yars, sert tartmalara sahne olurken, AK Parti Hkmetine ynelik milliyetilik sulamalar yaygnlamt. Hkmetin gvenliki politikalara arlk verdii bu dnemde Cumhuriyet Halk Partisi, nispeten diyalog yanls bir tutum sergiledi. 2011 ylnn son gnlerinde yaanan Uludere olayn sk sk gndeme getirerek iktidar partisini eletiren CHP, kendi ierisinde diyalog yanls bir asgari mterek sahibi olmamasna ramen merkez siyasette nemli bir ilev stlendi. Partinin Haziran aynda nce TBMM Bakan Cemil ieke, daha sonra da Babakan Recep Tayyip Erdoana sunduu on maddelik zm paketi, ierii itibariyle eletirilere maruz kalmakla birlikte ana muhalefet partisini zmn taraf olarak gstermesi asndan nemliydi.
CHPnin nisiyatifi ve Siyasette Yumuama Umudu

Yorum | DOAN EKNAT | 09 Haziran2012 | Sabah Perspektif
Ana muhalefet partisi CHP tarafndan nce TBMM Bakan ieke, aramba gn ise Babakan Erdoana sunulan ve Krt meselesinin zmne ve terrn sonlandrlmasna ynelik birlikte alma nerisi ieren paket, Trkiye kamuoyunun balca gndem maddesi hline geldi. Meclisin zm srecindeki rolne ve toplumsal mutabakatn nemine vurgu yapan 10 maddelik metin, ieriinden ve Krt meselesinin zmne yapabilecei ksa vadeli katkdan bamsz olarak, ana muhalefet partisinin yakn gemiteki geliimine k tutmas ve artk -ksmen de olsa- partinin toplumsal beklentileri doru lebildiini gstermesi asndan nem tayor. AK Partiden itiraz almayan pakete kar MHP temsilcileri Krt sorunu ifadesi balamnda itiraz ettiler. CHPnin proje reten ve siyaset yapan bir siyasal parti hline gelme servenini 2010da yaanan krlmaya balamak mmkn. Bu dnemden itibaren yeni olduuna hem ken-
disini, hem de Trkiye semenini ikna etmeye alan ana muhalefet partisi, eski ynetici elitinin izlerini sildii bir dizi kurultay ile yrmek istedii istikamete itiraz etmeyen yeni bir ekirdek ortaya kard. Kemal Kldarolu ynetiminde iki yl deviren CHP, siyaset oyununu oynad ve doru admlar att srece semen nezdinde yapt olumsuz armlar silebilecek.
CHP, Krt meselesinin birincil muhatab Krt semeni yerine etkileyebileceine inand lml Trkleri hedefledi.
CHPnin ald inisiyatif, bir anlamda 90 yllk gemiine ramen siyaset acemisi olan CHPnin zamanlama ve toplumsal talepleri okuma alannda iyi ynde ilerlediine iaret
Krt Sorunu ve CHPnin Tutumu | 359
ediyor. Toplumun Krt meselesi balamnda zm umudunu kaybetmeye balad, hkmetin gvenliki bir pozisyona savrulduu eletirileriyle karlat mevcut siyasal atmosfer, CHPnin bir dnem AK Parti hkimiyetinde bulunan reform ve diyalog ajandas zerine hak iddia etmesi sonucunu dourdu. Partinin Krt meselesi konusunda att bu adm, ana muhalefetin temsil etmeye alt siyasal deerler itibariyle daha verimli bir zemin olarak dikkat ekiyor. lkedeki Krt semenlerden talep grmeyen, ad geen neri paketinin mimarlarndan Sezgin Tanrkulunu dahi stanbuldan Meclise sokmak durumunda kalan CHP, paketin aklanma srecinde bireysel konumu ve hedefleri dorultusunda doru bir strateji izledi. Tavsiyelerini balca Krt siyasal aktrleri yerine hkmet temsilcilerine gtren parti, kaygan bir zeminde kendi merkez parti pozisyonunu tahkim etti. Bir baka deyile, CHP, Krt meselesinin birincil muhatab Krt semeni yerine etkileyebileceine inand lml Trkleri hedefledi. Bu erevede, inisiyatifin, zme ynelik
360 | HAZRAN 2012
siyasal neriler dikte etmek yerine, Meclis ats altnda partilerin birlikte almasn salayacak bir platform fikrini ortaya atmas, partiler aras diyalogu kolaylatrabilecek bir faktr olarak anlalmal. Ksacas CHPnin ald inisiyatifi, ksa vadeli veya makro dzeydeki etkileri zerinden adm eletirmek, Krt meselesinin btn asndan anlaml olabilmekle birlikte, ana muhalefet partisinin bireysel performans ve geliimini aklamakta yetersiz kalacaktr. Partinin en st dzeyde yaad 2010 depremi, Trkiyenin farkl kesimlerinin skntlarna ve memleket meselelerine temas etmek isteyen, tecrbe yoksunu bir parti ortaya karmt. Bu balamda mevcut inisiyatif, zel olarak CHPnin kitlesel taleplere tercman olma iddiasnda ilerleme kaydettiini gstermesi; lke siyaseti asndan ise, Krt meselesinin yakn gelecekte biraz daha yumuak bir iklimde tartlmas umudunu yeertmesi asndan nemli ve anlamldr. Bu srecin dnda kalmak, lkenin bir numaral meselesinde harekete geen dinamikleri dardan izlemek anlamna gelecektir
Krt Sorununda Yeniden Umutlanalm m?

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 16 Haziran 2012 | Sabah Perspektif
Krt sorunu yllardr zl(e)miyor ancak zmden yana umutlar zaman zaman ok azalsa da hi kaybolmuyor. Krt sorunundan yana yeniden umutlandmz gnler yayoruz. Tabii, bu dalgalanmalar, karlkl olarak sorunun aktrleri/taraflar arasnda ve aktrlere/taraflara kar toplumda ciddi bir gvensizlii de beraberinde getirdiini belirtelim. Oslo srecinin kesintiye uramas, trmanan iddet ve atmalar, siyasilerin kulland dil ve slup ve zellikle Uludere sonras taknlan tutum ve pozisyonlar; daha ak ve iyimser ifadeyle, alg ve sre ynetimindeki baarszlk, umutlar tamamen tketmiti. Byle bir zamanda, hkmet evrelerinin aklamalar, CHPnin yeni giriimleri, Leyla Zanayla yaplan sylei vb. gelimeler, umutlar yeniden yeertti. Bunca hayal ve umut krklna ramen, bu tr gelimelerle hemen umutlanmak, zme duyulan ihtiyac da gsteriyor. Son liderler bulumas ve sonrasndaki tutum ve sylemler, insanlarn daha fazla umutlanmasna yol at. CHP, nerisinin amacn si-
yasetin dilini uzlama ve demokratik zm temeline oturtmak ve bu meselenin siyasi partiler arasnda polemik, ypratma, stnlk ve yenilgi konusu olmaktan karmak olarak aklad ve bu sorunun sadece hkmetin ii olarak grlmemesi gerektiini vurgulad. Buna karlk Babakan Erdoan da, MHP ve BDPnin de ikna edilerek srece katlmalar-
Krt sorunu zmnde, son liderler bulumas ve sonrasndaki tutum ve sylemler, hkmet evrelerinin aklamalar, CHPnin yeni giriimleri, Leyla Zanayla yaplan sylei vb. gelimeler insanlarn daha fazla umutlanmasna yol at.
Krt Sorunu ve CHPnin Tutumu | 361
tiyle dolu uzun gemii... Kendi adma itiraf edeyim ki, sadece bu szleri bile bir Mslman olarak beni kiisel sorumluluklarm bakmndan yeterince korkuttu. O yzden de, unu syleme gerei duyuyorum: Sayn Babakan! Leyla Zanann umutlarnn krlmasna, beklentilerinin boa kmasna izin vermeyiniz! Evet; Zanann zel olarak hkmete, BDPye, PKKya ve medya zerinden de aslnda hepimize verdii mesajlar zerinde iyi dnmek gerekiyor. nn salanmas gereine iaret etti ama hemen devamla da, dnya deneyimlerinden rneklerle, MHP katlmasa da iktidar ve ana muhalefet olarak birlikte alma kar nerisinde bulundu. Ancak bu noktada hemen vurgulanmas gereken bir husus var: Dier partileri de masaya oturtmak, sadece CHPnin ii deildir. Hatta bu konuda iktidara daha byk sorumluluk dmektedir. Nitekim dnya rneklerine baktmzda da, tm taraflar, parti liderlerini masaya oturmay, iktidarlarn, babakanlarn daha ok dert edindiini ve onlarn saladn hemen grrz.
Krte semeli ders
Leyla Zana syleisi
Leyla Zanann Ben onun bu ii zeceine inanyorum. Buna dair umudumu da, inancm da asla yitirmedim. Yitirmek de istemiyorum. imdi hepimizin yapmas gereken, hepimizin, Babakann sorunu zmesinde yannda olduumuzu ona hissettirmemiz, onu tevik etmemizdir szleri, geni yank uyandrd. Zanann bu umutlarnn altnda, Babakan Erdoann, Krt halknn haklarnn verilmesine dair inan ve iradeye sahip olduu dncesi yatmaktadr. Bu dnceyi besleyen en nemli iki unsur ise, Babakann inanlar ve inanl kesimin hak maduriye-
Krtlere, anadillerinin semeli ders olarak retilmesi, elbette kabul edilebilir bir ey deil ancak daha yakn zamanda, Krte semeli ders almak isteyen ve bunu da dilekeyle okullarna bildiren binlerce niversite rencisinin TMK kapsamnda yarglanp cezalandrldklarn da hatrlyoruz. Dolaysyla, ocuun eitiminde ana dilini kullanmasnn bir hak olarak tm yurttalarmza salanmas hedefini ve perspektifini korumak, bunu gerekletirmeye dnk abalar srdrmek kouluyla, Krte semeli dersin, kkl bir dnm noktas olduunu, olacan da kabul etmek gerekir. Hatta bu uygulamay, ana dilde eitim iin bir gei sreci olarak dnmeliyiz.
zm srelerini hazrladk
Kabul edelim ki, bizde sava kltr epey gelikin ama bar ve zm diline, kltrne, srelerine, stratejilerine ve mekanizmalarna hl ok yabancyz. Yaplanlar takdir etmek, takdir edilmemesine ramen yapmaya devam etmek, uzla ve birlikte alma mesajlarn sava bir dil ve slupla vermemek, galiba bu alanda ilk renip uygulamamz gerekenler
362 | HAZRAN 2012
Krte Semeli Ders Oldu

Milli Eitim Bakan Diner, 4+4+4 grmeleri srasnda, ortaokullar iin hazrlanacak semeli dersler arasnda Krtenin de olabileceini ifade ederken, bu aklamann ardndan Babakan Yardmcs Beir Atalay Vatandalarn ana dillerini renme boyutu var. Bunlarla ilgili almalar sryor, Babakan aklayacak eklinde beyanlarda bulundu. Aklamalar, Babakan Recep Tayyip Erdoann 12 Haziranda parti grup toplantsnda sarf ettii rencilerimiz yerel dil ve leheleri renme imknna kavuuyorlar. Yeterli sayda renci bir araya geldiinde, Krte bir semeli ders olarak alnabilecek, bu tarihi bir admdr szleriyle son noktaya kavutu.
Eitimde Tektipilik Yerine Ortak Kltr

Yorum | BEKR S. GR | 16 Haziran2012 | Sabah Perspektif
Toplumun farkllaan ve oulculaan yapsna paralel olarak, eitim sisteminin de farkllamas ve oulculamas gereklidir. Trkiyede eitim sisteminin mevcut toplumsal yapmz u ana kadar yeterince yanstamamasnn en nemli sebebi, eitim sisteminin topluma hesap vermeyen bir takm brokratik kurumlar tarafndan belirlenmesiydi. Gerekten de, Trkiyede en kapsaml eitim dzenlemeleri, toplum tarafndan seilmiler tarafndan deil, MGK, YK, Dantay ve Anayasa Mahkemesi gibi brokratik kurumlar tarafndan yaplmtr. Trkiyede siyasetin normalleme srecine girmesiyle brokratik vesayet de geri planda kalm ve bylece seilmiler, toplumun taleplerini eitim sistemine yanstma konusunda daha cesur admlar atmaya balamlardr.
teminin tektipi olmas cevab verilebilir. 4+4+4 olarak adlandrlan eitim yasasnn uygulamada karlaaca btn muhtemel zorluklara ramen, en nemli taraf, eitim sistemindeki bu tektipilii sonlandrmay hedeflemesidir. Yasann, Trkiyedeki toplumsal talepleri ciddi ekilde eitime yanstarak sistemi demokratikletirme potansiyeli tayan en nemli hususu, istee bal semeli derslerdir. Semeli dersler, toplumun talep ve beklentilerinin oulculatnn kabul ve bylece toplumu tektipletirme abalarnn azald anlamna gelmektedir. u ana kadar okul dnda snrl bir lde karlanabilen din eitimi ihtiyac artk muhtemelen daha kapsaml bir ekilde okulda sunulmu olacaktr. Yasa eitim sistemine daha fazla esneklik kazandrmak iin, dier semeli derslere de imkn tanmtr. Bu erevede, Babakan Recep Tayyip Erdoann Krtenin semeli ders olarak okutulaca aklamas, yine bir toplumsal talebin tasdik edilmesi an-
Tektipiliin sonu
Trk milli eitim sisteminin u ana kadar ki en byk sorunu nedir diye sorulacak olursa, bu soruya ok rahatlkla eitim sis-
Krte Semeli Ders Oldu | 363
lamnda olduka nemlidir. Babakann sz konusu aklamasnn ardndan Milli Eitim Bakan mer Dinerin, Anadoluda yaayan dier dillerin (Zazaca, Lazca, Abhazca, vs.) de semeli ders olarak okutulacan sylemesi ise, yukarda deindiimiz eitimde demokratikleme admlarnn kapsamnn daha da geniletilebileceini gstermitir.
boluk, dinamik bir ekilde ve demokratik mzakereler sonucu doldurulmaldr.
Tektipleme yerine ortak kltr

Eitim sisteminde semeli derslerin eitlendirilmesi ve artrlmas ile gittike oulcu bir nitelik kazanmasnn, toplumu bir arada tutan unsurlar zayflataca endieleri olumutur. Ancak, bu endielerin aksine, Trkiyenin modernleme tecrbesi, aslnda, bizatihi tektipletirmenin, toplumu bir arada tutan unsurlarn zayflamas anlamna geldiini ok net bir ekilde gstermitir. Dolaysyla, iki husus arasnda net bir ayrm yaplmas gereklidir. Birincisi, ayn topraklar paylaan unsurlarn ortak bir kltr olmaldr ve vardr. kincisi, bu ortak kltr, tektipletirme zerinden deil, farkllklarn kabul zerine kurulmaldr. Zaten bir ksm marjinal liberal grler dnda, eitimin ortak kltr verme rol pek ok kesim tarafndan olumlu bulunmaktadr. Burada zerinde durulmas gereken esas mesele, bu ortak kltrn neleri iermesi gerektiine ilikin demokratik mzakere srelerini canl tutmaktr
Mzakere alan
Yasada, istee bal btn derslerin tek tek sralanmam olmas, Krte gibi derslerin baka bir hkmet tarafndan mfredattan karlabilecei endiesine yol amtr. Umulur ki, Trkiyenin genel demokratik seyri, bu trden bir geri gidie yol amaz. Dahas, yaplanlar bununla snrl kalmaz ve henz karlanmam dier toplumsal taleplerin de karlanmas ynnde admlar atlr. Semeli dersler balamnda u hususun vurgulanmas gerekir: Semeli dersler, bir bo imleyen/ gsteren (empty signifier) olarak, toplumun srekli deien ve eitlenen taleplerinin karlanabilmesinin bir mekanizmas olarak dnlebilir. Bundan dolay, sz konusu
364 | HAZRAN 2012
SETA Yksekretim Ynetimi altay Sonu Bildirisi

altay | 21 Haziran 2012 21 Haziran 2012 gn SETA Vakf ev sahipliinde YK Bakan Prof. Dr. Gkhan etinsaya, baz YK yeleri, rektrler, TBA yeleri, ilgili payda ve yksekretim uzmanlarndan oluan toplam 41 katlmcyla gerekletirilen Yksekretim Ynetimi balkl altayda tartlan ve gelitirilen gr ve neriler aada zet halinde sunulmutur. Siviller ilk kez herhangi bir siyasal kriz olmakszn yksekretimi kapsaml bir ekilde yeniden yaplandrmay tartmaktadr. Bu konuda niversite evrelerinde, seilmilerde ve toplumdaki olumlu beklenti, byk bir frsattr. Bu frsat, srecin etkili bir ekilde ynetimi ile baarl bir ekilde sonulandrlabilir. Yeni Anayasada yksekretime ilikin hususlar, evrensel ltler dikkate alnarak ksaca yer alabilir. Bu husus, yeni hazrlanan anayasann yapsna gre netletirilmelidir. Yeniden yaplanmada, Trkiyedeki niversitelerin koordinasyon, planlama ve deerlendirmesini stlenecek bir kurum ya da kurulua mutlaka yer verilmelidir. Oluturulan yap, niversitelerin zerkliinin teminat olmaldr.
YK mevcut haliyle, ar i ykne ramen, niversitelere d basklardan belirli bir dzeyde de olsa bamszlk salamaktadr. Ancak YK, merkeziyeti yaplanma sebebiyle niversitelerin i ve ilemlerine yksek dzeyde mdahil durumdadr. Yksekretimin st ynetiminden sorumlu kurulu, esnek planlama, politika yapclara raporlama, politika nerileri sunma ve yksekretime ilikin standartlar belirleme gibi grevleri yerine getiren bir kurum olmaldr. YK, ar i yk nedeniyle ilevlerini salkl bir ekilde yerine getirmekte zorlanmaktadr.
Krte Semeli Ders Oldu | 365
YKn kapasitesinin ve alan baznda uzmanla dayal akademik kurullarn glendirilmesi gerekmektedir. Yksekretimin st ynetiminden sorumlu kurulu, icrai bir kurum olmaktan ok dzenleyici bir kurum olmaldr. Mtevelli heyeti konusunda altay katlmclar bir uzlaya varamamtr. yi bir yap oluturulursa mtevelli heyetinin hem rektr atamas hem de niversite ile toplum arasndaki sorunlar iin zm olabileceini ifade edenler olduu gibi, mtevelli heyetinin niversiteyi yerelletireceini ifade edenler de olmutur. altayda, dnyann baz lkelerinde mevcut olan Yksekretim Bakanl, yksekretimde model arayna ynelik bir neri olarak dile getirilmi ancak uzlaya varlamamtr. Yksekretim ynetiminin Kurul yerine Bakanlk dzeyinde olmasnn avantaj ve dezavatajlar mevcuttur. Yksekretim Bakanl, yksekretime ilikin taleplerin hkmete iletilmesi, btenin artrlmas ve zlk haklarnn iyiletirilmesi gibi konularda avantaj
salayabilir. Ancak niversiteler ile iktidar ilikilerinin fazla politize olma riskini bertaraf edecek bir yap kurgulanmaldr. Ayn ekilde, bamsz bir st kuruluun politize olmasn engelleyecek mekanizmalar dnlmelidir. Rektr belirlemede, mevcut seim sistemi retim yelerinin kamplamasna ve akademik hayatn kesintiye uramasna sebep olmaktadr. Seim sisteminin mevcut halinden derhal vaz geilmelidir. Ya seim sistemi farkl bir ekilde yeniden kurgulanmaldr ya da atama yntemi takip edilmelidir. Atama; YK veya benzer bir st kurulu, Milli Eitim Bakan, Babakan, Cumhurbakan tarafndan ya da bu kurum ve kiilerin bazlar tarafndan mtereken yaplabilir. Rektr her nasl belirlenirse belirlersin, tm paydalara hesap verebilmeli ve grev sresi buna gre belirlenmelidir. Yeni yasada akademik zgrle vurgu olmaldr. retim elemanlarnn ve rencilerin bamsz bir ekilde bilgi retme, retme ve renmeleri garanti altna alnmaldr.
366 | HAZRAN 2012
Suriye Rejimine Tepkiler vme Kazand

Suriyenin Hula kentinde 25 Mays 2012 tarihinde meydana gelen saldrda 25i ocuk 49u kadn toplam 108 kiinin hayatn kaybetmesinin ardndan Trkiye dhil olmak zere Almanya, Britanya ve ABD gibi lkelerin de aralarnda bulunduu birok lke topraklarnda bulunan tm Suriyeli diplomatlar snr d ettiini aklad.
Houla and al-Assad

Yorum | TAHA ZHAN | 1 Haziran2012 | Hurriyet Daily News
The massacres, in which we dont quite know what role Kofi Annan plays, are continuing to be committed with full force in Syria. What has been witnessed as massacres of the al-Assad regime up until yesterday are now being called violations of the Annan peace plan. Whats going on in Syria today will not be forgotten, just as the massacres in Rwanda, in Bosnia and in Iraq (due to sanctions) during Annans official term in the United Nations were neither trivialized nor forgotten. What the Baathist regime is trying to accomplish with the massacres is to both suppress the uprisings and demonstrate to the world that Syria is a swamp that needs to be avoided. The massacre in Houla last week demonstrated once again that not much has changed since the uprisings started in Syria. The Baathist regime continues to kill in front of the whole world. There are two fundamental dynamics at work in these massacres: the uncontrollable ambitions of the sectarian minority administration that is trying to protect its position at the top of the
state structure with its gangster family government model, and support coming from Iran-Russia relations. In addition to these two dynamics, the fact that the United States and Israel are not ready for a Syria without al-Assad has turned into an indirect form of support. The U.S. does not seem all that bothered that this dynamic is masked by election year excuses. The cruel, unethical and not-so-clever attitude of the Syrian regime and its supporters, in the form of stay away from the Syrian swamps or the regime is not stepping down, and those opposed to al-Assad have endangered all has no grounds in reality. For this attitude to have any grounding, either we all have to look away from the corpses of the children massacred in Houla, or take the logical fallacies even the Baathists themselves dont believe in, seriously. AlAssad will not be an exception. The al-Assad administration will probably go through what similar gangster family regimes that have tormented their people went through. Because blood resembles water, and water
Suriye Rejimine Tepkiler vme Kazand | 367
The massacre in Houla last week demonstrated once again that not much has changed since the uprisings started in Syria. The Baathist regime continues to kill in front of the whole world.
finds its course. Even if no one notices, water finds its course. Every drop of blood shed signals the beginning of a new battle in the quest for justice. Al-Assad faces historical jet lag. Revolutions or moments of metamorphoses may sometimes lag behind or face serious obstacles. Nevertheless, these lags or recourses are
368 | HAZRAN 2012
generally the result of external factors rather than internal. Yesterday father al-Assad was able to kill tens of thousands of Syrians, because he was in good company with Israel killing thousands of Palestinians, Saddams killing of tens of thousands of Iraqis and the shah killing thousands of Iranians. Not to mention Mubarak in Egypt who killed and imprisoned tens of thousands of its citizens and Turkey who only watched tens of thousands of its citizens get killed within its military tutelage system in the context of the Kurdish problem. This was the old Middle East. Now, there is a new political atmosphere, and there is no space for the al-Assad regime in it. It is not possible for the gangster al-Assad regime to grasp this simple truth: That the Yemen formula articulated recently worked via Russia does not indicate whether the al-Assad regime is capable of a rational step, but rather that Russia has just missed the last exit before it becomes an old actor in the new Middle East
Kissinger, Laricani ve Esad!

Yorum | TAHA ZHAN | 09 Haziran 2012 | Sabah Perspektif
Arap isyanlarnn Suriyeye ulat, hatta ulama ihtimalinin olduu gnlerden beri birbiriyle neredeyse hi bir konuda - zellikle de Ortadou tahayyl konusunda- anlaamayanlarn paylat ok yaygn bir analiz gn yzne kverdi: Esad rejimi yklrsa btn blgeyi kapsayan bir kaos ortaya kar. Bu, olduka eskatolojik kehanet, birbirinden farkl siyasi pozisyona sahip aktrlerin farkl cmlelerle dile getirdikleri ortak kanaati temsil ediyor. Suriye zerinden zuhur eden bu ortak akln, devletler ve rgtler nezdinde olduka ilgin paydalar bulunmaktadr. PKK ile Hizbullah, Kemalistlerle ran, sraille baz Filistinli rgtleri ve slamclar farkl cmleler ve pozisyonlarla ayn amaca hizmet eden aktrler halinde grmek elbette kolay mmkn olmayan bir durumdur. Kissingern Suriye meselesine bak olduka ilgin. Washington Postta kan ama ran basnnda ilgiyle iktibas edilen Suriyeye mdahale kresel dzeni bozabilir yazsnda 1648 Westfalya dzenini tartarak balad analizini 2010 Arap Bahar deerlendirmeleriyle bitirmektedir. 20. yzylda ismi en fazla mdahale, darbe ve sulamalarla anlm olan Kissingern Suriyeye mdahaleden
kresel dzenin tehdit edilecei sonucunu karmasn m not etmeliyiz; yoksa yal ABDli brokratn hala satr aralarnda gizledii ve asl meram olan hususlardaki motivasyonuna hayran m olmalyz? Kissinger, Arap Baharnn Westfalya sistemini anlamsz kld eklinde doru bir tespit yaparak azndaki baklay karmaktadr: Amerika, her anti-demokratik devlete -uluslararas sistemin ilemesi iin nemli grlenler dhil- kar balayan her isyan desteklemeye mecbur olduunu mu dnmektedir? Mesela, Suudi Arabistan, gsteriler balayana kadar m Amerikann mttefikidir? Kissinger daha sonra yeni Suriye ekseninin artk herkesin bildii argmanlarn sralayarak, Suriye konusundaki en nemli hususun Esad sonrasnn byk bir kaosa yol aabilecek potansiyele sahip olmasna vurgu yapmaktadr. Son olarak, Kissinger Yarglanyor kitabnn yazarn Christopher Hitchensn kemiklerini szlatrcasna bir insanlk trajedisine mdahale edelim derken, bir bakasna sebep olmayalm uyarsyla analizini bitirmektedir. Benzer bir uyar, getiimiz hafta, yeni Esad direni ekseninin nemli bir ismi tarafndan
daha yapld. ran Meclisi szcs Ali Laricani, Tehran Timesa verdii ama srail basnnda ilgiyle takip edilen mlakatta u tespitlerde bulundu: ABDli askeri otoritelerin blgeye dair idrakleri zayf ... Suriyede yaananlar Filistine srayabilir ve dumanlardan ykselen kller muhakkak sraili kaplayacaktr. Laricaninin sraili kaplayacak kllerden dolay Amerikallar uyarma ihtiyac hissetmesi, Suriye zerinden yaanan eksen kaymas asndan gerekten ilgin bir noktaya iaret etmektedir. Dier yandan da blgede yaanan devrimlerin uzun vadede sraili ar bir izolasyona mahkm eden, Siyonist rejime kar direni olduunu sylemektedir. Laricaninin karmak sylemi tpk Kissingern kresel dzeni tehdit ediyor diye tarif ettii Suriye isyanna ABDnin bulamamasn tavsiye etmesi kadar tutarsz. Btn bu garip tablonun tek bir aklamas bulunmaktadr: Trkiye ve Arap isyanlarndan baka hi bir dinamik blgedeki statkodan rahatsz deil. Baka bir deyile Camp David dzeninin konforlu jeopolitik dnyasndan kurtulmak kimsenin iine gelmiyor. Peki, bu mmkn m? Eer mmknse, diktatrlerin otoriter ama tahmin edilebilir
dzenlerinin yerine; yeni aktrlerin marifetiyle, iddia edildii gibi demokratik ama ngrlemez ve kaotik dzen mi kuruluyor? Soruyu daha basitletirelim: Esad gitmezse neler olabilir? Bu suale Kissinger- Laricani ikilisinin yanna Esad da dahil ederek cevap vermek mmkndr. O da u olabilir: Suriye isyan zerinden, Camp David Dzeninin bir kolu olan Baas rejiminin kmesinin, uluslararas sistem iin orta vadede, srail iinse ksa vadede, ciddi sonular olacaktr. Esad sonras kaostan bahsedenler iki noktay atlyorlar. Bugn yaanan kaos ve katliamlar gelecekte yaanacak belirsizlikle rtmeye gayret ediyorlar. Esadn iktidar mrnn uzamasnn blgesel ve kresel dzene oluturduu tehditlerin de artt gereini kavrayamyorlar. Zira saf realist, neo-Westfalyan jeopolitik okumann bizi gtrd yer Kissinger-Laricani-Esad jeopolitik geninden baka bir yer deil! Esad rejimine destek verenlerin Suriye zerinden olduka realist bir jeopolitik hesap yaptklar havas olumu durumda. Bu ok derin olduu iddia edilen saf realist neo-westfalyan jeopolitik yaklam, tarihin akna kar durmaya almann kafa karkl ile analiz ve ilke dzeyini Baas rejiminin slna eitlemi bulunuyor. Post-Camp David srecinin cari sapmalarn Ortadounun halklarna ve yeni aktrlere aklamak iin bugn sarf ettikleri abadan ok daha fazlasn ortaya koymalar gerekecek. Ama i iten gemi olacak!
370 | HAZRAN 2012
Trkiyenin Gc ve Kapasitesi
Yorum | TAHA ZHAN | 30 Haziran 2012 | Sabah Perspektif
Modern dnemlerde, zellikle de, son otuz yln kresel kapitalist a iinde, lkelerin g ve kapasite tarifleri ve imknlar kadar kullanmalarnn maliyeti de yapsal deiime urad. Bamllk denkleminin tesinde, modern dnya sisteminin vcuda getirdii dengesizlikler dengesi iinde, en gl lkeden orta lekli bir gce sahip lkeye kadar; btn aktrler, ilan edilmemi bir mahkmiyet iindeler. Mesela G-20nin iine dt ve 2012 iktisadi ve siyasi sorunlar karsnda G-0a dnmesi en arpc rnek olarak verilebilir. Benzer ekilde, Arap isyanlaryla beraber blgemizde de lkelerin g ve kapasite imknlar yeni bir testten gemektedir. Trkiye, Arap isyanlar karsnda, zamanlama asndan olduka baarl bir ekilde pozisyon almay baard. Bu bal bana, Trkiyenin resmi ve gayri resmi g ve kapasite fonksiyonunun pozitif bir grnm elde etmesini salad. Nihayetinde, en geni anlamyla, g ve kapasite skalas, iki ekilde tespit edilebilir. Mezkr lkenin gemi dnemleriyle ve muhtemel rakibi kabul edilen aktrlerin o anki scak soruna mdahil olma yeteneiyle mukayese ederek bir fikir sahibi
olabiliriz. Bundan 20 yl nceki Trkiye ve Arap dnyasn konuuyor olsaydk karmza yle bir tablo kacakt: 1930lar gemeyen bol negatif tarihi tespitlerin yapld, cumhuriyetin nasl nemli bir krlma olduu, laik devletin ve Bat blounda kalmann kazanmlar, dou ile asgari dzeye inmi siyasi, iktisadi ve sosyal ilikiler dzeyi, radikal slam tehdidi, Krfez savanda hzla batl koalisyonun paras olan ve hibir Arap sorunuyla organik ilikisi bulunmayan bir Trkiyeden bahsediyor olacaktk. 20 yl sonra ise neredeyse btn tablo batan aa deimi durumda. Bugn yine, Arap dnyasn konuurken tarih nemli bir ara konumunda. Ama bu sefer, tarih, bir mesafeyi ispatlamak iin deil, kardelik ve ortakln salam kaynaklarna vurgu yapmak, biz zamirini anlamlandrmak iin kullanlyor. Cumhuriyet, bir sfrdan balama deil, devamlln bir dura olarak ele alnyor. Irakn igaline ortak olmayan Trkiye, artk slami tehdit, laiklik tartmalaryla deil Trk modeliyle gndemi igal ediyor. Filistin meselesi, mesafe konulan bir Arap sorunu olmaktan oktan kp, Trkiyenin btn toplumsal ve siyasal kesimlerini bir araya
getiren bir i gndem olarak ele alnr oldu. Arap sorunlarna mesafeli Trkiyeden, Suriye muhalefetine ev sahiplii yapan bir Trkiyeye evrildik. Hsl kelam, on yl gibi ksa bir srede, 7080 ylda batda icat edilip Trkiye semalarna salnan douya mesafe balonu patlamakla kalmad, yerini douyla olduka gl ilikiler ve kapasite inasna brakt. Komularla sfr sorun yaklam, Skyes-Picotun 100. ylnda, Trkiye asndan halklar nezdinde byk lde baarl bir tasfiyeye tabi tutuldu. Bundan sonraki srecin tasfiye olmas kanlmazdr.
Trkiyenin gc ve kapasitesi, ne son Baas ete devletinin bir Trk uan drmesi, ne de Trkiyenin dmanca tavra verecei askeri misilleme balamnda test edilebilir.
Trkiyenin Ortadoudaki kapasitesini ve gcn, yaanan sorunlarda ve deiimlerde nasl ve ne kadar mdahil olabildiine bakarak anlamaya almak ufuk ac olacaktr. Trkiye blgemizdeki sorunlarn neredeyse tamamnda karar alclar arasnda yerini almay baarmtr. Aadaki fotoraf, Msr cumhurbakanl seimlerinde nemli bir aday olan Abdulmnim Ebul Futuhun kampanyasnda korsan olarak kulland bir afitir. Ksaca Ben Msrl olsaydm, Futuha oy verirdim demektedir. Ortadou jeopolitiinin kalbi olan Msrda bu ekilde arz endam eden Trkiyenin kapasitesi dnyann henz; Trkiyenin ise yllardr tand yeni aktrlerin elinde ekillenmektedir. Tasfiye dneminde, halklarn talepleri karsnda meru bir izgiye oturmay baaran Trkiye, hem kapasitesini hem de gcn artrmaya en ok aday olan lkedir. Bu yaz bir Trkiye gzellemesi de deildir. Trkiye kresel anlamda glenen, blgesel anlamda ise gl olan bir lkedir. Sadece bu basit gerein altn izme abasdr. Benzer ekilde Trkiyenin zayflklar ve kapasite eksiklikleri de ancak bu basit gerei idrak edenler tarafndan takviye edilebilir. Geriye kalan zevat hala batda retilen komplolar bir yerli oryantalizm tadnda tketmeye devam edebilirler
Kapasite ve maliyet
Hal bu iken, Trkiyenin gc ve kapasitesi, ne son Baas ete devletinin bir Trk uan drmesi, ne de Trkiyenin dmanca tavra verecei askeri misilleme balamnda test edilebilir. nmzdeki gnlerde Trkiye, Suriyeye askeri bir cevap ile drlen uan misliyle bir tahribat salasa ne yapm olacaktr? Trkiye sadece mdafaa deil ayn zamanda da taarruz kabiliyetine sahip bir g olduunu gsterecektir. Byle bir durumda, Trkiyeye dair yaygn g ve kapasite analizleri nereye oturacaktr? Trkiyenin gz ard edilmeyecek terrden dolay blgemizdeki en aktif orduya sahip olduu ortadadr. Bu gcn kullanp kullanmamas bir kapasite sorunsalndan ok maliyet analizi sorunudur. ABD, Irak ve Afganistanda benzer bir maliyet analizi yanl zerinden Ortadoudaki hegemonik gcnden yeni gler dengesini kabullenmeye giden bir seyir izlemek zorunda kalmt. Mesele gcn kapasitesi deil, mezkr gc kullandktan sonra toplam kapasitenin gcnn ne olacadr. Trkiye bu basit ama temel soruya doru cevap vermeye devam ettii srece, son bir haftadr zuhur eden g-kapasite tartmalar da boa kmaya devam edecektir.
372 | HAZRAN 2012
II. D Politika altay

altay | 07-10 Haziran 2012
II. DI POLTKA ALITAYI PROGRAMI

08 Haziran 2012, Cuma 09:00-10:30 Al Konumalar Prof. Dr. Serdar Bedii Omay, Mardin Artuklu niversitesi Rektr Prof. Dr. Talip Kkcan, SETA D Politika Direktr Do. Dr. brahim Kaln, Babakan Bamaviri, Kamu Diplomasisi Koordinatr Mevlt avuolu, 2010-2012 AKPM Bakan, AK Parti Antalya Milletvekili Bekir Bozda, Babakan Yardmcs 10:40-12:15 Birinci Oturum DI POLTKADA ARATIRMA KURUMLARI VE NVERSTELER Prof. Dr. Talip Kkcan, SETA D Politika Direktr Do. Dr. brahim zcoar, Mardin Artuklu niversitesi Prof. Dr. Deniz lke Arboan, stanbul Bilgi niversitesi
Birincisi Seluk niversitesinde 2011 yl sonunda dzenlenen D Politika altaylarnn ikincisi, Babakanlk Kamu Diplomasisi Koordinatrl, Mardin Artuklu niversitesi ve SETA Vakf ibirlii ile 07-10 Haziran 2012 tarihinde Mardinde dzenlendi. Trk birlii ve Koordinasyon Ajans Bakanl ve Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn da katklaryla destek verdii II. D Politika altay, dinamik tartma ortamna katkda bulunmak amacyla, farkl kurumlarn ve niversitelerin ibirlii ile yksek lisans ve doktora rencileri, akademisyenler ve politika yapclarn bir araya getirdi. 8 Haziran Cuma gn al konumalaryla balayan altay, D Politikada Aratrma Kurumlar ve niversiteler, Arap Devrimleri, Trkiye Tecrbesi ve Uluslararas likiler Disiplini ve D Politikada Kurumsal Aktivizm ve Yenilenme adl oturumla devam etti. lk gn gerekleen al oturumlarnn ardndan 10 Haziran Pazar gnne kadar sren altayda, Uluslararas rgtler ve Kresel Dzen, Ortadou Gndemi, atma zmleri, D Politikada Yeni Alanlar ve Kurumlar ve Dnyada ve Trkiyede Kamu Diplomasisi temal be alma grubu yer ald.
14:00-16:00 kinci Oturum ARAP DEVRMLER, TRKYE TECRBES VE ULUSLARARASI LKLER DSPLN Yrd. Do. Dr. Burhan Krolu, Baheehir niversitesi Do. Dr. Ersel Aydnl, Bilkent niversitesi Prof. Dr. Beril Dedeolu, Galatasaray niversitesi Prof. Dr. Birol Akgn, Konya N. Erbakan niversitesi Rektr Yardmcs 16:15-18:15 nc Oturum DI POLTKADA KURUMSAL AKTVZM VE YENLENME Sreyya Er, TKA Bakan Yardmcs Mehmet Kse, Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakan Yardmcs Yrd. Do. Dr. Hasan Ksebalaban, stanbul ehir niversitesi retim yesi Prof. Dr. Muhittin Ataman, Abant zzet Baysal niversitesi
09 Haziran 2012, Cumartesi Paralel alma Gruplar
10 Haziran 2012, Pazar 09:30-11:30 Kapan ve Deerlendirme alma Gruplar Sonu Raporlar renci grup temsilcisi, Uluslararas rgtler ve Kresel Dzen renci grup temsilcisi, Ortadou Gndemi renci grup temsilcisi, atma zmleri renci grup temsilcisi, D Politikada Yeni Alanlar ve Kurumlar renci grup temsilcisi, Dnyada ve Trkiyede Kamu Diplomasisi Kapan Konumas renci Temsilcisi, Mardin Artuklu niversitesi
374 | HAZRAN 2012
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kuruldu

Trkiye nsan Haklar Kurumunun kurulmasyla birlikte, insan haklar alanndaki kurumsallama basamaklarndan birisi daha atland. Gerek sivil toplum rgtleri gerekse de Trkiyenin imzalad insan haklar szlemelerine taraf olan dier devletler, Trkiyede ulusal bir insan haklar kurumunun eksikliini eletiriyor ve bir an nce kurulmas gerektiini dile getiriyorlard. Bu kurum ileyi tarz ve yaps nedeniyle eitli sivil toplum rgtleri ve akademisyenlerin eletirilerine konu oldu. Trkiye nsan Haklar Kurumu, yine de lkede insan haklarnn daha iyi korunmas iin bir frsat olarak grlyor.
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kanunu Tasars zerine

Perspektif | AYDIN BNGL, HSEYN KIRMIZI, YAVUZ GTRK | Eyll 2012
nsan haklar kurumlarnn tarihesi
Birlemi Miletler (BM), birok baka grevinin yan sra, insan haklar ve temel zgrlklerin korunmas konusunda nasl bir yol izlenmesi gerektiini belirleyen nemli kurumlardan birisidir. Bu erevede pek ok szleme, bildirge ve protokol hazrlayp yrrle koymu ve bu belgelerin gerei olarak bir dizi kurum ve mekanizmann kurulmasna nclk etmitir. Bununla birlikte, insan haklar antlamalarnn etkin bir ekilde uygulanabilmesi iin, ulusal dzeyde de eitli mekanizmalarn oluturulmas gerekmitir. Bu erevede, BM nsan Haklar Komisyonu 1978de, ulusal insan haklar kurumlarnn yap ve ileyiine dair ilk ilkeleri belirlemitir. 1990da kabul edilen Paris lkeleri ile de BM, ye lkelere insan haklarn
desteklemeleri ve korumalar iin oluturulacak ulusal kurumlara geni yetkiler verilmesi ve bu yetkilerin anayasa ya da yasalarda aka belirtilmesi gerektiini aklamtr. 1993 ylnda ilan edilen Viyana Deklarasyonu ve Eylem Plannda ise, her devletin kendi ihtiyalarna uygun bir insan haklar kurumu iin ereve belirleme hakknn tannmas sonras oluturulan kurumlar, genelde ulusal insan haklar kurumu olarak adlandrlmtr.
Trkiyede ulusal kurum almalar
Trkiyede ilk kez 2004te Babakanlk nsan Haklar Bakanl tarafndan nsan Haklar Ulusal st Kurumu Kanun Tasars Tasla hazrlanmtr. Taslak, ayn yl Meclis gndeminden derken, Mays 2009da yeni
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kuruldu | 375
bir Trkiye nsan Haklar Kurumu (THK) Kanunu Tasars hazrlanp Meclise sevk edilmitir. Ancak kamuoyu, 28 Ocak 2010 tarihinde TBMM Bakanlna sunulduktan sonra Tasarya eriebilmitir. Tasar, Anayasa Komisyonuna gnderilmi ve Komisyon, Tasarnn hazrlanma srecinde STKlarn, meslek kurulularnn ve niversitelerin grlerinin alnmad yolundaki eletiriler zerine, bir Alt Komisyon kurarak Tasary grmtr. Tasar, 13 Ocak 2011 tarihinde TBMM Genel Kuruluna gnderilmi ancak 12 Haziran 2011 seimleri nedeniyle kadk olmutur. Son olarak Hkmet, Anayasa Komisyonunda yaplm deiiklikleri de yok sayarak ayn Tasary 5 Mart 2012 tarihinde, Meclise yeniden gndermitir. THK Kanunu Tasars, 5 Mart 2012de nsan Haklarn nceleme Komisyonu (HK)na sevk edilmi; bu kez de, HK bir Alt Komisyon oluturarak alt toplantda STKlar, uzmanlar ve barolar dinlemitir. Ancak sz konusu davetliler, grlerinin Komisyonca dikkate alnmadn belirtmilerdir. HK,
376 | HAZRAN 2012
daha nceki yasama dneminde Anayasa Komisyonu tarafndan grlen ve kadk kalan metinden hareketle almalarn srdrm ve 7 Haziran 2012de baz deiikliklerle Tasary kabul etmitir.
Kurul yelerinin seimi
Tasaryla ilgili olarak en ok tartlan konulardan birisi, Kurul yelerinin kompozisyonu ve seimi olmutur. Tasarya gre, 2 ye Cumhurbakannca; 7 ye Bakanlar Kurulunca; 1 ye retim yeleri arasndan Yksekretim Kurulunca; 1 ye de 10 yl avukatlk yapan avukatlar arasndan baro bakanlarnca seilecektir. ye adaylar iin getirilen temel kriter, insan haklar alannda temayz etmi olmaktr. Ancak bu kriterin tanm gibi snrlar da hukuken belirsiz olup, kimlerin bu kriteri tadnn tespiti zordur. Kurul yelerinin herhangi bir lt olmakszn atanmas, yelerin almalar srasnda siyasi ekimelerin iine ekilmelerine neden olabilecektir. Belki Kurul yelerinin ilk atamasnda Bakanlar Kurulu, koula bal olarak seim yapabilir ama boalan yelik-
lere, belirlenen ltlere ve yntemlere gre oulculuu salayacak ekilde farkl kaynaklardan atama yaplabilir. yelerin seimine ilikin somut ltler ve yntemler belirlenmesi, siyasi kararlar alnmasnn nne geecek ve Kurulun effafln da kolaylatracaktr. Bu erevede, yeleri seecekler arasnda Meclise mutlaka yer verilmelidir. Seici makamlar iin geni bir atama serbestisi getirilirken, ye adaylar iin kabul imknsz kstlamalar getirilmitir. Affa uram olsalar bile devletin gvenliine kar sular, Anayasal dzene ve bu dzenin ileyiine kar sulardan mahkm olmamak gibi devlet memurluu adaylnda aranabilecek bir snrlamann insan haklar savunucularnda aranmas, olduka sorunludur. Tasarda yelerin seiminde sivil toplum kurulular, sendikalar, mesleki kurulular, akademisyenler, avukatlar ve basn mensuplarnn oulcu temsiline zen gsterilecei belirtilmektedir. Oysa Paris lkeleri, insan haklar ve rk ayrmclna kar mcadeleyle ilgili sivil toplum kurulular, felsefi dnce akmlar, akademisyenler, avukatlar, tabipler, grsel veya yazl basn mensuplar ve uzmanlar ifadesini kullanmaktadr. Ayrca cinsiyet, etnik grup, felsefi inan, engellilik vb. esasl oulculuk ve eitlilik ilkesi gz ard edilmitir. ye seimi srasnda hak ihlaline urayan gruplarn temsilini salamak ve kurumun grevlerini amaca uygun bir ekilde yrtmek iin gerekli uzmanla sahip olmak lt olmal ve ye seimi kriterleri daha da somutlatrlmaldr. Barolar tarafndan seilecek bir ye hari, kalan on yenin, insan haklarnn asl ihlalcisi idari makamlar tarafndan, temayz etmi olmak art dnda bir kstlamaya tabi tutulmadan atanmas ngrlmtr. Yksekretim Kurulu tarafndan seilecek yede ise hukuk ve siyasal bilgiler faklteleri art aranmasyla, bnyesinde insan
haklar merkezlerini bulunduran iktisadi ve idari bilimler faklteleri ile insan haklar ile yakndan ilgili felsefe, sosyoloji, ilahiyat blm/fakltelerinden seim imkn ortadan kaldrlmtr. nsan haklar alannda mcadele eden sivil toplum kurulularnn ye aday nerme dnda hibir fonksiyonunun bulunmamas da olumsuz bir husustur. Seilmeleri iin gerekli artlar tamadklar ya da kaybettikleri Kurulca tespit edilen Bakan ve yelerin grevlerine Bakanlar Kurulunca son verilecei hkme balanmtr. Tespitin Kurulca yaplmas nemli bir gvence olmakla birlikte, seen makamn gr alnmadan greve son verilmesi yelik teminatn zayflatmaktadr. oulcu temsile ve objektif kriterlere gre ye seimi Kurumun bamszl asndan hayati nemi haizdir. dareye baml yelerle bamsz bir Kurul oluturulamaz.
Kurumun stats
nsan haklar kurumlar, mahiyeti itibaryla kamu kayna ve gc ile sivil toplumun bamszl ve esnekliinin birleimiyle oluan kurumlardr. Kamu kayna kullanmalar ve kamu gcyle donatlmalar onlar klasik kamu kuruluu yapmaz; grev ve fonksiyonlar itibaryla da yapmamaldr. Zira grevleri insan haklar alannda idareyi denetlemektir. Tasar genel olarak deerlendirildiinde, Kurum iin, dzenleyici ve denetleyici kurumlara tannan idari zerklik ve bamszlktan te bir statnn ngrlmedii anlalmaktadr. Kurumun Babakanlkla ilikilendirilmesi, merkezinin Ankarada olmas, brolarn Bakanlar Kurulu onay ile aabilmesi, personel kadrolarnn 190 sayl Genel Kadro ve Usul Hakknda Kanun Hkmnde Kararnameye gre Bakanlar Kurulunca belirlenmesi, Bakan ve yelerin mal bildiriminde bulunmak zorunda braklmalar bu kurum ve alanlar iin tasarlanan staty aklamaktadr.
te yandan, Kurumun Meclis HKy ylda en az bir defa bilgilendirmek zorunda braklmas, Kurum ile Komisyon arasnda bir hiyerari ilikisi yaratmaktadr. Doru olan, Kurumun raporlarn TBMM Bakanlna sunmas ve bu makam bilgilendirmesidir.
Kurumun mali bamszl
Kurumun fonksiyonel bamszl
Fonksiyonel bamszlk, mali bamszlkla ilikili olduu kadar, kendi personel say ve unvanlarn belirleme ve bro aabilme yetkisiyle de yakndan ilikilidir. htiya duyduu yerde bro aamayan ve ihtiya duyduu say ve vasfta personel istihdam edemeyen bir kurumun bamsz ve zerk olduu iddia edilemez. Kald ki, bro almasna Kurulun hangi koullarda karar verecei de belirsizdir. Tasarya gre Bakanlar Kurulu istemezse Kurum hibir yerde bro aamaz (Madde 11/5). Ayrca Bakanlar Kurulu, personel saysn istedii sayya drerek (Madde 20) Kurumu alamaz duruma getirebilir. Bunun yan sra, Kurum brolar kuruluncaya kadar l ve le nsan Haklar Kurullarnn Kurum brosu olarak kullanlaca belirtilmektedir. Devletin gerekletirdii ihlalleri de aratracak olan Kurumun vali ve kaymakamlara bal olan bu kurullar aracl ile alma yrtecek olmas, Kurumun bamszlna balangtan itibaren glge drecektir. Kurum, bir suun ilendiini renmesi halinde, genel hkmlere gre ilem yaplabilmesi iin gerekli grdnde ihbar veya ikyette bulunabilme yetkisiyle donatlmtr (Madde 4/son). Genel hkmlere ve zellikle ceza hukukuna gre zaten bu yetkiye sahip olan Kurumun ulusal ve uluslararas dzeyde madur yannda davaya mdahil olma yetkisiyle donatlmamas nemli bir eksikliktir. Gerekirse devlete kar madur yannda davaya katlma yetkisi ile donatlm ve bu yetkisini yerinde kullanan bir kurumun meruiyeti ve saygnl tartmasz olacaktr.
Kurumun bamsz hareket edebilmesi ve almalarn eksiksiz yrtebilmesi iin btesinde bir kesinti olmamas garanti altna alnmaldr. Mevcut durumda, btenin ls net deildir. Kurumun hkmete ya da brokratik aygtlara eletiriler yneltmesi durumunda btesinde kstlama yaplp yaplmayaca belirsizdir. Kurum btesini ilgili bir Bakanlk btesiyle ilikilendirmek ve yzdelik bir dilim belirlemek ya da 2004 taslanda olduu gibi RTK ve Telekomnikasyon st Kurumunun gelirlerinin yzde onunu ayrmak ve benzeri dzenlemeler, Kurumun ekonomik adan bamszln garanti altna alacaktr.
Kurumun uluslararas ilikileri
nsan haklar kurumlar, kresel insan haklar dzeni ile ulusal yap ve uygulamalar arasnda birer kpr rol oynayan, uluslararas insan haklar standartlarn yerelletiren tayc kurululardr. Bu nedenlerle, ulusal kurumlarn uluslararas ilikilerde bulunabilme ve uluslararas veya blgesel insan haklar rgtleriyle ibirliinde bulunabilme yetkisi nemlidir; hatta Paris Prensiplerine gre zorunludur. Ancak Tasarnn Kurumun kuruluu ve statsn dzenleyen 3. ve grev ve yetkilerini dzenleyen 4. maddelerinde byle bir yetki bulunmamaktadr. Kuruma byle bir yetki verilmemiken, Kurul bu yetkiyle donatlmtr (Madde 7/ ve d). Kanun teknii asndan olduka sorunlu olan bu dzenleme, Kurumun hizmet birimlerine de yansmtr. Uluslararas ilikileri dzenlemesi ve yrtmesi beklenen D likiler Birimi, Kurumun d ilikilerine ynelik faaliyetlerini dzenlemek ve yrtmek gibi son derece genel ve belirsiz bir yetki ile grevlendirilirken Yerli ve yabanc kurum ve kurulularla grev alanyla ilgili konularda ibirlii yapmak grevi Hukuk Birimine verilmitir. Ayrca Kurumun uluslararas ilikilerini Dileri Bakanl aracl olmadan
378 | HAZRAN 2012
dorudan yrtp yrtemeyeceinin de akla kavuturulmas gerekmektedir.
Kurumun danmanlk grevi
Kuruma, rapor hazrlayarak ilgili makamlara sunmak grevi verilmi ancak Hkmete ve Meclise danmanlk yapabileceine ilikin herhangi bir hkme yer verilmemitir. Kuruma bu dorultuda grev ve yetki verilebilir. te yandan, dnyadaki birok ulusal kurum, insan haklarnn uygulanmasn denetleme ve devletlerin taraf olduklar uluslararas szlemelerden doan rapor sunma ykmllklerini yerine getirmelerine yardmc olma konusunda gittike artan bir rol oynamaktadr. Bununla birlikte, THK, hibir zaman lke raporlarnn hazrlanmas iin grevlendirilmemeli ve lke raporlar Komiteler tarafndan incelenirken THK, hkmet delegasyonu ile birlikte hareket etmemelidir.
uzman yardmclar da gvence altnda olmaldr. Bunun yan sra, Tasarnn 3. maddesine gre, Kurul yelerinin grevleriyle ilgili olarak iledikleri sulardan dolay mahkmiyet almalar durumunda yelikleri decektir. Tam da bu alanda Kurul yelerinin hukuki ve cezai muafiyete sahip olmas gerekirken, tam tersi bir ifade Tasarda yer almaktadr. Bu durumda, Kurul yelerinin grevleriyle ilgili dokunulmazlklarnn olmas yeterli olmayacaktr. nk bugne kadar kolluk kuvvetlerinin baz operasyonlar ve yine baz savclk soruturmalar gstermitir ki, Kurulun insan haklar sorunu olarak grecei kimi konular, kolluk veya yarg tarafndan Terrle Mcadele Kanunu kapsamnda deerlendirilebilir. Byle bir sorunun nne geebilmek iin Kurul yelerinin dokunulmazlklar geniletilmelidir.
Bakan ve Kurulun grev ve yetkileri
Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn stats
Tasarnn 22. maddesi ile Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn kapatlaca hkme balanmtr. Ancak Kurum kurulurken Bakanln kapatlmas bir grev deiiklii ya da Bakanln biraz glendirilerek yeniden hizmete sokulmas ynnde kukular oluturabilecektir. Bakanlkla ilgili kamuoyu algsnn Kuruma yansmamas iin Bakanln mevcut haliyle braklmas ve Kurumun faaliyetlerine balamasndan sonra kapatlmas daha iyi olacaktr.
Kurul yeleri ve Kurum alanlarnn gvencesi
Grevleriyle ilgili olarak su iledii ileri srlen bakan, ikinci bakan ve yeler yakalanamayacak, stleri ve konutlar aranamayacak, sorguya ekilemeyecektir. Bu dzenleme olumlu olmakla birlikte, alnan kararlar uygulayacak olan personelin gvence altnda olmamas durumunda, ii sahiplenmelerinin ok zor olaca da aktr. Hak ihlallerini soruturacak, nezarethaneleri ziyaret edecek, tematik incelemeler yapp bunlar raporlayacak, tm bu almalar yrtecek uzman ve
Tasarya gre Bakan; Kurul toplantlarnn gndemini, gn ve saatini belirleyecek, toplantlar ynetecek, Kurum personelini atayacaktr. Bakann toplant gndemini tek bana belirleyecek olmas sakncaldr. Hlihazrda il ve ile insan haklar kurullarnda Trkiyenin nde gelen bamsz STKlarnn yer almamasnn sebeplerinden biri, toplant gndeminin sadece bakan tarafndan belirlenmesiydi. Bakann yan sra, Kurul yelerinin de gndeme alnacak konular iin neride bulunabilmesi, gndem deiiklii talep edebilmesi, uyumazlk halinde toplantya katlanlarn salt ounluu ile gndemin kesinletirilmesi Kurulu oulculuk ve katlmclk asndan glendirecektir. ok geni grev ve yetkileri olan Kurumun ayda en az bir kez Kurul toplamas yeterli deildir. Her ne kadar gerekli grldnde daha sk toplanabilecekse de, Kurulun laykyla grev ve yetkilerini yrtmesi iin daha sk toplanmak zorunda kalaca aktr. Kurum tarafndan aratrma ve inceleme ziyaretleri iin oluturulacak heyetlerin sadece Bakan tarafndan belirlenmesi de Kurulu
etkisizletirmektedir. Oluturulacak heyetlere Kurum iinden ve dier kamu kurulularndan kimlerin katlacana Bakan deil Kurul karar vermelidir.
effaflk
Tasarnn 4. maddesine gre Kurul, kararlarn gerekli grd durumlarda kamuoyuna aklayacaktr. Bu durum effaflk ilkesine aykrdr. nsan haklarnn korunup gelitirilmesi iin devlet kurumlarnda aklk ve denetim standartlarnn ykseltilmesinin talep edildii bir dnemde Ulusal Kurumun btn kararlarn kamuoyuna amas gerekmektedir.
kanlmaldr. Bir ulusal kurumun amac, dier kurumlarn yerine getirmedii ya da getiremedii grevleri yrtmektir. Bu nedenle, her bir kuruma, birbiriyle akmayan farkl sorumluluklar verilerek bunun nne geilmelidir. zellikle THK Kanunu Tasars ile Kamu Denetilii Kurumu Kanunu Tasarsnn Mecliste kabul edilmeden karlatrlmas, yetki alanlarnn kesin bir biimde ifade edilmesi ve akma durumunda atlacak admlarn belirlenmesi gerekmektedir. Ayn ekilde, THK ile kence ve Dier Zalimane, nsanlk D ya da Onur Krc Muamele ya da Cezaya Kar BM Szlemesine Ek Semeli Protokol kapsamnda kurulmas gereken Ulusal nleme Mekanizmas arasndaki iliki de belirsizdir. Semeli Protokoln 17. maddesi, Protokoln onaylanmasndan en ge bir yl sonra, ulusal dzeyde ikencenin nlenmesi iin bir ya da daha fazla ulusal nleme mekanizmasnn kurulmasn veya grevlendirilmesini ngrmektedir. THK Kanunu Tasarsnn genel gerekesinde Semeli Protokole atf yaplmakla birlikte, Kurumun Ulusal nleme Mekanizmas olarak alp almayaca belirsizdir. Kurumun Ulusal nleme Mekanizmas olarak da grev yapmas isteniyorsa, Semeli Protokole gre tasarnn yeniden ele alnmas gerekmektedir.
Kurumun kadrosu
Tasarya gre, Kurum, kamu tzel kiiliine haiz, idari ve mali zerklie sahip ve zel bteli olacaktr. Ancak Kurumun belirtilen grev ve yetkileri karsnda ngrlen 75 kiilik kadro, olduka yetersizdir. Dzenli inceleme ve aratrma ziyaretleri iin bile bu kadro yeterli deildir. Oysa Kurum, grevlerini etkin bir ekilde yerine getirmesi durumunda, on binlerce bavuru alacaktr. Kurumun grev ve yetkilerini aksatmas ya da ge yerine getirmesi halinde, toplumda gvenilirliini yitirecei de aktr. Kuruma atanacak personel iin aranacak niteliklerin de dier st kurullardan farkl olmas gerekmektedir. Tasarya gre Kurumun faaliyet alanna giren konularda en az drt yllk lisans eitimi veren ve ynetmelikle belirlenen fakltelerden mezuniyet uzman yardmcl iin yeterli arttr. Halbuki, ngrlen hizmet birimleri, ok farkl alanlardan uzmanlarn istihdamn gerektirmektedir.
Sonu
Benzer kurumlarla olan ilikiler
Kolluk Gzetim Komisyonu ile Kamu Denetilii Kurumu kurulmasna dair tasarlar da halen Meclis gndemindedirler. nsan haklar alannda alacak kurumlarn arasnda grev ve yetki atmas dourabilecek ve bu kurumlar ypratacak tekrar ve ihtilaflardan
380 | HAZRAN 2012
Paris lkeleri gerei, lkelerin kendi ihtiyalarna uygun bir insan haklar kurumu oluturmas uygun grlmse de, bamszlk, tanmlanm yetki ve yeterli iktidar, ulalabilirlik, ibirlii, operasyonel verimlilik ve hesap verebilirlik tm kurumlarda aranan ortak artlardr. Ayrca lkelerin kendi ihtiyalarna uygun ulusal kurum oluturmalar insan haklarn glendirmek ve daha iyi korumak adna ngrlmtr; devletlerin bu ykmllklerinden kanmasnn yolu olarak deil. Bu durumda yaplmas gereken, Paris lkelerinin yasada daha da somutlatrlmasdr. Bu kriterlerin mulak halde tutulmas, Kurumun istenilen hedeflerini gerekletirmesini engelleyebilir
SETA, G20 Dnce Kurulular Zirvesinde

3-5 Haziran 2012 ce Kurulular Zirvesi, TTCSPnin gelimekte olan lkelerin ve bu lkelere hizmet eden dnce kurulularnn karlat glkleri masaya yatrmak iin dzenledii konferanslar serisinin bir ayan oluturuyordu. Pensilvanya Uluslararas likiler Program Bakan Yardmcs ve Dnce Kurulular ve Sivil Toplum rgtleri Program Bakan James McGann zirvenin, nde gelen G20 dnce kurulularn deien dnya dzeninde uluslararas ilikiler konusunu tartmak zere ilk defa bir araya getirdiini dile getirdi. Bu balamda gvenlik ve uluslararas ilikiler konularnda kurulularn ve lkelerin kendi deneyimlerinden rnekler incelendi ve dnce kurulularnn bu sorunlarn stesinden nasl geldikleri ele alnd. SETA Bakan Taha zhann da konumac olarak katld zirve, uluslararas konularda karlkl fikir alveriinin yaplmasna olanak salayacak kresel bir forum oluturulmasn ve G20 dnce kurulular arasnda gl balar kurulmasn amalad.
SETA dnyann nde gelen dnce kurulularnn biraraya geldii ABDde dzenlenen G20 Dnce Kurulular Zirvesine katld. SETA Bakan Taha zhann katld zirve, Brezilyann nemli dnce kurulularndan Fundao Getulio Vargas (FGV) ve Dnce Kurulular ve Sivil Toplum rgtleri Programnn (TTCSP) sponsorluunda 3-5 Haziran tarihlerinde Pensilvanya niversitesinde gerekleti. RAND Corporation, Carnegie Endowment, Brookings Institute, Council on Foreign Relations (CFR) gibi dnyann nde gelen dnce kurulularndan aratrmaclarn ve yetkililerin katlmyla gerekleen G20 Dn-
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kuruldu | 381 SETA, G20 DNCE KURULULARI ZIRVESINDE
07
temmuz
TEMMUZ 2012
01 02
Gney Kbrs Rum Ynetimi alt aylk sreyle AB dnem bakanln stlendi. Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan Trkiye ekonomisinin 2012nin yln ilk eyreinde yzde 3,2 byd akland. Genelkurmay Bakanlndan yaplan aklamada, Kandil ve Zap blgelerinde tespit edilen blc terr rgtne ait 3 hedefin Trk Hava Kuvvetleri uaklarnca etkili olarak vurulduu bildirildi. zel Yetkili Mahkemelerin de kapatlmasn ieren 3. Yarg Paketi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalat. Dileri Bakan Ahmet Davutolu 2-3 Temmuz tarihlerinde Msra resmi bir ziyaret gerekletirdi.
04
Mili Eitim Bakan mer Diner ve Libya Eitim ve retim Bakan Sleyman Ali El Salihi Trkiyede bir grme gerekletirdiler. Cumhurbakan Abdullah Gl, kamuoyunda 3. Yarg Paketi olarak bilinen Yarg Hizmetlerinin Etkinletirilmesi Amacyla Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas ve Basn Yoluyla lenen Sulara likin Dava ve Cezalarn Ertelenmesine likin Kanunu onaylad. Eitim ile ilgili baz deiiklikler ieren 6353 sayl torba kanun, TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
05
Dileri Bakan Ahmet Davutolu Fransaya bir ziyaret gerekletirdi. Suriyenin, eitim uuundayken uluslararas hava sahasnda drd F4 tipi Trk uann pilotlar Yzba Gkhan Ertan ile Temen H. Hseyin Aksoy naalar Akdenizde 1260 metre derinlikten karld. Babakan Yardmcs Beir Atalay, Afrika ziyaretinin son gnnde Ugandada temaslarda bulundu.
06 08 09
Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Pariste yaplan Suriye Halknn Dostlar Grubunun nc toplantsna katld. zmir 8. Ar Ceza Mahkemesinde grlen zmir Bykehir Belediyesindeki yolsuzluk iddialarna ilikin dava kapsamnda tutuklu bulunan 18 sanktan 17sinin tahliyesine karar verildi. BM ve Arap Birlii Suriye zel Temsilcisi Kofi Annan, Suriyenin bakenti ama gitti. Libyada yaplan seimlere katlm oran yzde 43 olarak gerekleti. Cumhurbakan Abdullah Gl, Trkiyeye resmi ziyarette bulunan Benin Cumhurbakan Thomas Boni Yayiyi kabul etti. Msrda yzde 53 oyla Cumhurbakan seilen ve geen hafta greve balayan Muhammed Mursi, Mslman Kardelerin ounlua sahip olduu Msr Meclisini fesheden Anayasa Mahkemesi kararn yok saydn aklayarak, Meclisin hemen almaya balamasn ve yeni Anayasann oluturulmasnn ardndan 60 gn iinde seimlere gidilmesini istedi.
10 13 14 15 16
rann bakenti Tahranda Dileri Bakan Ali Ekber Salihi ile gren BM ve Arap Birlii Suriye zel Temsilcisi Kofi Annan, grmenin ardndan yaplan ortak basn toplantsnda, Suriyedeki krizin sona ermesi, istikrar ve gvenliin salanmas iin herkese sorumluluk dtn belirtti. Blgesel Krt Ynetimi lideri Mesut Barzani, 4 gn sren toplantlar sonucu Suriye Krtleri arasnda birliktelii salayarak taraflarla birlik fotoraf ektirdi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, HAS Parti Genel Bakan Numan Kurtulmu ile bir araya geldi. Suriye Ordusu tarafndan Hama ehri yaknlarndaki Tireymsa kyne yaplan silahl saldr sonucu 267 kii hayatn kaybetti. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, 17-18 Temmuz tarihlerinde gerekletirilecek olan 34. Olaan Kurultay ncesi partisinin milletvekilleri ile bir araya geldi. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, kurultay ncesinde milletvekillerinin ardndan il bakanlar ile bir araya geldi. Msr ziyaret eden ABD Bakan Hillary Clinton, Cumhurbakan Muhammed Mursi ile grmesinin ardndan Msr Yksek Askeri Konseyi (YAK) Bakan Mareal Hseyin Tantavi ile grt. Kalknma Bakan Cevdet Ylmaz, resmi temaslarda bulunmak zere Tunusa gitti. Suriyede Babakanlk ve Dileri Bakanl binalarnn bulunduu Kefersuse semti bata olmak zere birok semtte, Suriyeli muhalifler ile Bear Esedin askerleri arasnda youn atmalarn yaand bildirildi. ABD Dileri Bakan Hillary Clinton, Msrdan sonra sraile giderek Cumhurbakan imon Peres ile bir araya geldi.
17
Cumhurbakan Abdullah Gl, alma ziyareti iin Trkiyeye gelen Lbnan Cumhurbakan Miel Sleyman ankaya Kknde kabul etti. CHPnin 34. Olaan Kurultaynda Kemal Kldarolu yeniden genel bakan seildi. Irak Babakan Nuri El Maliki, hava sahasnn komu lke uaklar tarafndan ihlal edilmesi karsnda suskun kalmayacaklarn syledi. Rusya Devlet Bakan Vladimir Putin, bakent Moskovada BM ve Arap Birlii Suriye zel Temsilcisi Kofi Annan ile grt.
384 | TEMMUZ 2012
TEMMUZ 2012
18
Babakan Recep Tayyip Erdoan, beraberinde Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Taner Yldz ile Rusyaya bir ziyaret gerekletirdi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, Moskovada Rusya Devlet Bakan Vladimir Putin ile grmesinin ardndan ortak basn aklamas dzenledi. Suriyede ulusal gvenlik binasna dzenlenen saldrda, Savunma Bakan Davud Racha, ileri Bakan brahim El aar, Bear Esedin zel Temsilcisi Hasan Trkmani ve Savunma Bakan Yardmcs Asf evketin ld bildirildi. Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov, amda gerekleen saldrlara ilikin yapt aklamada Suriyede nihai savan yaklatn syledi.
19 21 22
Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinde grlen Suriyeye kar yaptrmlar ieren yeni tasar Rusya ve in tarafndan veto edildi. Tunusun devrik devlet bakan Zeynelabidin bin Ali, yargland davada mr boyu hapse mahkm edildi. BM Mlteciler Yksek Komiserlii son 48 saat iinde amda yaayan 30 bin kiinin Suriyedeki atmalardan kaarak Lbnana sndn aklad. Genelkurmay Bakanlndan yaplan yazl aklamada, Hakkrinin Yksekova ilesine bal Dalca blgesinde bir askeri kargo helikopterinin dmesi sonucu 5 askerin ehit olduu, 7 askerin yaraland bildirildi. Suriyede yaanan atmalardan kaarak Trkiyeye snma talebinde bulunan Suriyelilerle grmek iin Hataya giden Suriye Muhalif Ulusal Konseyi Bakan Abdulbasit Seyda, temaslarnn ardndan basn toplants dzenledi. Beyaz Saray Szcs Tommy Vietor, bakent Washingtonda dzenledii basn toplantsnda, Suriyedeki kimyasal silahlar yakndan izlediklerini ve bunlarn hl Esed rejiminin kontrolnde olduunu dndklerini syledi.
23
Babakan Recep Tayyip Erdoan, Suriyedeki son gelimelerle ilgili Milli Savunma Bakan smet Ylmaz ve MT Mstear Hakan Fidandan bilgi ald. Suriyenin Halep kentinde iddet olaylarnn artmasnn ardndan Bakonsolos Adnan Keeci, istiarelerde bulunmak zere Trkiyeye arld. AB Dileri Bakanlar, Suriyeli mltecilerine insani yardmlarn ve Esed rejimine basknn artrlmasn grmek zere Brkselde bir araya geldi. Katarn bakenti Dohada Suriye gndemiyle olaanst toplant dzenleyen Arap Birlii dileri bakanlar, Suriye Devlet Bakan Bear Eseda istifa etme arsnda bulundu.
24
Cumhurbakan Abdullah Gl, stanbulda Dolmabahe Saraynda ehit yaknlar ve gazilere iftar yemei verdi. Resmi ziyaret iin Trkiyede bulunan Hamasn siyasi lideri Halid Meal, Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve MT Mstear Hakan Fidanla bir araya geldi. Meal, daha sonra Babakanlk Resmi Konutunda Babakan Recep Tayyip Erdoan ile grt. Uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Moodys, Almanya, Hollanda ve Lksemburgun kredi notu grnmlerini, Avrupadaki bor krizinin etkilerinin bu lkelerin ekonomileri iin tehdit oluturduu gerekesiyle duraandan negatife drd. Kuzey Irak Blgesel Krt Ynetimi lideri Mesut Barzani, El Cezire televizyonuna Suriyeli Krtleri eittiklerini aklad.
25 26 27
Trkiye, Suriye snrndaki gvenlik durumunun ktlemesinin ardndan bu lkeye giri-klara snrlama getirdi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, muhaliflerin safna geen Suriyeli General Menaf Tlas Dileri Bakanl Konutunda kabul etti. Grmede Hakan Fidan da hazr bulundu. Londrada Yaz Olimpiyat Oyunlarnn alna katlan Babakan Erdoan ayrca, ngiltere Kraliesi 2. Elizabethin devlet ve hkmet bakanlarna verdii resepsiyona katld. Suriye askerleri Halepe sava uaklar ve tanklarla byk bir saldr hazrl yaparken, zgr Suriye Ordusu da kentte ele geirdii askeri s ve devlet dairelerine kendi bayran ast.
28 29 30
Suriye Devlet Bakan Bear Esed, lkenin en byk ehri olan Halepe saldr emri verdi. BM, Suriyenin Halep kentinden son iki gnde 200 bin kiinin ayrldn duyurdu. Babakan Erdoan ve ABD Bakan Obama yaptklar telefon grmesinde Suriye Lideri Bear Esedin gitmesi konusundaki abalarn artmas zerinde mutabk kaldlar. CHP Merkez Ynetim Kurulu akland. Adnan Keskin Genel Bakan Yardmcs olurken, parti szclne Haluk Ko getirildi.
Trkiye nsan Haklar Kurumu Kuruldu TEMMUZ 2012 | 385
Suriyede Hama Katliamn Aratmayan Grntler

Suriyenin Hama kentine bal Tremse kasabasnda Bear Esede bal glerin 13 Temmuz 2012de dzenledii saldrda aralarnda kadn ve ocuklarn da bulunduu 305 kii hayatn kaybetti. Bu olay 1982de Baas birliklerinin Hamaya dzenledii ve ardnda 30 binden fazla kurban brakan katliam andrd. 22 Haziran 2012de F4 tipi bir Trk ua, Esad gleri tarafndan Suriye karasularnn 8 mil anda drld. 18 Temmuz 2012de amda bakanlarla, st dzey gvenlik yetkililerinin bulutuu binaya dzenlenen saldrda Savunma Bakan Davud Rajha ile Esedin enitesi Asef evketin ld bildirildi.
Taha zhan: Bu Kavga TrkiyeSuriye Kavgas Deil

Rportaj: Murat Aksoy | TAHA ZHAN | 16 Temmuz 2012 | Yeni afak
Tm dnyann gz Suriyede. Buna ramen Esedin gleri Cuma gn tarihe ikinci Hama Katliam olarak geecek saldry gerekletirdi. 16 ay nce balayan gsteriler geride binlerce l, yaral, tutuklu ve g etmi insan brakt. Uluslararas toplum, btn bu yaananlar karsnda arayta ama sonu alnabilmi deil. zellikle Rusyann Suriyeyi koruyan tavr deimedike de, Suriyede deiim zor grlyor. Rusya Akdenizdeki son kalesini kaybetmemek iin insanlk trajedisine gz yumuyor. Suriyede 16 aydr rejimin deimesi iin insanlar sokakta. Rejim deimedii gibi son olarak Hama katliam yaand. Daha ne kadar srecek byle? Hama, Suriyedeki hznn ve mustazafln bakenti gibi. Baas katliamlarnn en arn yaam olan Hama sadece Suriye iin deil blgemizin tarihinde de nemli bir yere oturur. Bundan otuz yl nce Hama katliamn gerekletirebilecek bir siyasal atmosfer
386 | TEMMUZ 2012
mevcuttu. Souk Savan krlma yllaryd, srail igallerinin ve katlettii binlerce Filistinlinin iselletirildii yllard, Rusyann Afganistana girdii, Irak Baas Rejiminin Batnn tam desteini ald, Batnn tam desteini alm olan ahn randa ykld, Trkiyenin darbe yllarnn ac faturasnn ortaya kt yllard. Hama katliam 30 yl nce bylesi bir ortamda gerekleti. Bugn biraz nce saydm lkelerin neredeyse hibiri ayn pozisyonda deil. O tarihlerde katliam grmezden gelen ran, bugn de ayn izgisinde. Trkiyede Baaslk sahneden ekildike duyarllk artt ve bugn gndemin en nemli maddelerinden biri Suriyede yaananlar oldu.
Suriye srailleiyor
Ne oldu bu 16 ayda? Aylar nce, Suriye hzla ABD, Avrupa ve srail siyasal genine doru gidiyor demitim. u an aynen bu yaanyor. Suriye
Suriyede Hama Katliamn Aratmayan Grntler | 387
Baas katliamlaryla hzla srailleiyor. Rusya, Avrupann sraile Amerikaya gre ll destek vermesi gibi kendince Baas Rejimine olduka hesapl ve dengeli destei ile Avrupalayor, ran ise Suriye Baas rejimi ile ideolojik ve misyon ortaklna kadar ii gtrerek ABDnin sraille kurduu teopolitik ve jeopolitik bir iliki gelitirerek Amerikanlayor.
Hama katliam krlma olabilir

Rusya Suriyeyi terk edebilir mi? Rusyann tpk 2010da rann aylarca arkasnda durup ardndan UAEde ihtiyac olanlar alnca BMGKde, ambargo kararn veto etmeyerek, Trkiyeyi Brezilya ile birlikte rana destek veren tek komu lke olarak ortada brakmas gibi bir durum. Bu ynyle, eer Rusya kprden nce son k stratejisine evrilirse bu trden katliamlar krlma noktas olabilir. Yoksa Esed rejimi yaklaan Ramazan ay dahil geen sene ne yapyorsa onu yapmaya devam edecektir. Rusya Suriyedeki rejimi neden destekliyor? Rusyann durumu p tahvillere yatrm dev finans irketlerini andryor. Hatrlayalm, 2008-2009da dev finansal irketler, yzlerce ekonomisti ve uzman, yllarn tecrbesine ramen konut kredileri zerinden kendi icat ettikleri p tahvillere milyarlarca dolar yatrm yapm ve balon patlamt. Onlar da yllarca yatrmlarnn ne kadar stratejik, ne kadar rasyonel ve ne kadar krl olduunu anlatp durmulard. Rusya, Esede yatrm yaparak Ortadouya brakn bir aktr olarak mdahil olmay orta ve uzun vadede bu blgede siyaseten ekileceini ilan etmi oluyor.
SETA Bakan Taha zhan, Yeni afak gazetesinden Murat Aksoy ile Suriyedeki gelimeleri ve son durumu deerlendirdi. zhana gre Trkiye, Suriyede ulusal kar gzetmiyor, lkede yaanan insan hakk ihlallerine son vermek istiyor.
Hama katliam krlma noktas olur mu? Esed rejimi son tahlilde ete tarz rgtlenen bir aile devleti. En fazla kan dken ebbiha yani hayalet gibi bir yaps var. Rejimi sadece zulmyle fark etmek mmkn. Kurumsal altyaplar olan, sreleri olan bir ciddi devlet yok karmzda. Koskoca bir istihbarat rgt var. Bu ynyle bir ordudan da bahsetmek mmkn deil. Bu tr rejimlerde ordular kendi halklarna kar caydrc olmak iin kullanlr. Bu rejiminin katliamlar durmayacak. nk rgtlenme yaps kan durdurarak veya mzakere ederek sreleri yrtmeye msait deil. nk her mzakere dorudan iktidar kayb demek. Dolaysyla Baas Rejimi asndan bir krlma noktas olacan dnmyorum. Ama bata Rusya olmak zere, Hulada keye skan stratejileri Hamada tamamen kebilir.
388 | TEMMUZ 2012
Erdoan Putini ikna edebilir

Babakan Erdoann Rusya ziyareti bir sonu dourabilir mi? Trkiye ierisinde ve Batda birok isim Rusya-Trkiye ilikilerini adam akll okuyamyorlar. ok basit bir tespiti akldan karmamakta fayda var. lerin krlma noktasna geldii bir durumda Rusyann, Esed rejimi, Tartus liman gibi konular Trkiye ile ilikilerin alt st olmas ihtimali karsnda vazgeilmez jeopolitik aralar olarak grmesi mmkn deildir. Meseleye, bu tespiti aklda tutarak yaklatnzda, Rusyann da Esede
destek vererek neleri kazanp neleri kaybettiini hesaplad muhakkaktr. Babakann ziyareti, Putinle artk senelere uzanan ilikisi, nemli admlarn atlmasna yol aabilir. Yani bu ziyaret Rusyann Esede desteine son verebilir mi? Byle bir gelime olursa kimse armamal.
Trkiye eletiriliyor nk...

Ancak Suriye sz konusu olduunda sanki en nde Trkiye oldu... Trkiye bugne kadar aamadan oluan bir strateji izledi. Birinci aamada Esed Re-
jimi ile olan ilikilerini ve siyasi yatrmlarn bir kaldra olarak kullanmaya gayret etti. Maalesef bu sreci ok hzl bir ekilde Baas Rejimi aktt kanla sonlandrd. kinci aamada ise Rusyann BMGKyi kilitlemesi sonucu Suriye Dostlar grubunun kurulmas ve bu ekilde rejime siyasi bask uygulanmasnda olduka aktif bir rol stlendi. Bu sre bir taraftan da Suriye muhalefetinin Trkiyede yerlemesi dnemine denk geldi. nc aamaya ise Baas Rejiminin dorudan Trkiyeye saldrmasyla gemi olduk. Trkiye bu noktada olduka dikkatli davranarak meselenin bir Trkiye-Suriye sorununa dnmesini ve dolaysyla dikkatin Suriyede yaananlardan uzaklamasn enSuriyede Hama Katliamn Aratmayan Grntler | 389
gelledi. Bu yeni durumda, Trkiye, Baas Rejimi ile ayrca bir hesab olan ama Suriyede yaanan insanlk dramnn bir an nce durmas ve Esed ynetiminin sona ermesi iin meru bir zemini Esed eliyle ina etmi oldu. Bu noktadan sonra sre bu zemin zerinde yryecek. Ksaca bir kez daha ifade etmekte fayda var: Suriye konuurken Suriyeyi, orada yaanan insanlk dramn konuan tek lke Trkiyedir. Tam da bundan dolay Suriye meselesinde en fazla eletiriyi Trkiye alyor. Nasl direnebildi bugne kadar Esed? Esed ailesi, krk yldr, yapt her katliam bilinli ve planl bir ekilde hayata geirdi. Otuz yl nce Hamada onbinlerce insan katlederken de ne yaptklarn ok iyi biliyorlard bugn yine binlerce insan katlederken de ne yaptklarn ok iyi biliyorlar. 2007de srail Suriyede bombalamalar yaparken Baas rejimi bilinli bir ekilde nasl sessiz kaldysa, Trk silahsz jetini drrken de bilinli bir adm atyordu. nk, rejimin akl dant szde stratejik akla sahip gler iki eyi ok iyi tavsiye etmiti. Birincisi, isyan ancak eenistan modeli ile bastrabilirsin. Baka bir deyile o kadar ok kan aktmalsn ki, isyan edenler bu kanda boulsunlar. kincisi, iler ok ktye giderse, Suriyedeki kann blgeye sramasn salayp blgesel aktrlerin errinden korkmalarn salamalsn. Esed ikisini de yapt. Lakin Suriyedeki isyann ne corafi ne siyasi olarak eenistan ile alakas var. Ayrca Suriye Rusya deil ve son olarak Trkiye de Grcistan deil!
ler ideolojik olarak da akrabalar. Libyadan Suriyeye ters bir hilal eklindeki hatta yaanan deiimin aktrleriyle konumamay gze alan Esede yatrm yapabilir. Ama bunu jeopolitik derinlii olan bir iliki veya hesap olarak bize pazarlayamaz. Bunun en gzel delili, Arap uyannn kalbi olan Msrn yeni lideri Mrsinin Esedin tebrik mesajn reddetmesinde grmek mmkndr. ran Baas rejiminin arkasnda durarak kendisinin ve blgenin geleceinde ne gibi kayplara yol at? rann mezhepi bir aile ete devletine destek vermemesi, blgemizi derinden tedirgin eden mezhepi gerilimlerin yumuamasna yol aard. Snni ve ii selefiliinin ideolojik tahrik ve motivasyon alanna temelden bir mdahale yaplm olurdu. Bambaka bir Ortadou tartmas balayabilir; mezhepi siyasi yatrmlar anlamszlard. Batl jeopolitik okuma ve hesaplarn birou anlamszlard.
ran byk frsat karyor

Yani... ran, Esed ynetimiyle arasna mesafe koymay baarsayd, bugn sadece Camp David dzeninin kne deil, ayn zamanda I. Dnya Sava dzeninin de batan aa tartlmasnn n alm olurdu. ran, Suriye Baas rejimine destek vermeseydi; gerekten yeni, blge dndan dizayn edilmeyen, oryantalist jeopolitii anlamszlatran bir Ortadouyu hemen konumaya balayabilirdik. Bu ihtimaller byk lde heba edildi. Batnn kavgalarn, i savalarn bu blgede bir sre daha vekleten srdrmesi mukadder. Bu netice, orta vadede, Suriye Baas rejiminin yklp yklmasndan da bamsz bir gelime olmaya devam edecektir. Baas Rejimi fiziken yklsn veya yklmasn siyasi olarak varln srdrebilecei bir atmosfer blgemizde olmayacak. Szn z,
Baas Rejiminin varln srdrecei ortam kalmad

ran neden destekliyor Esedi? ran meselesi elbette daha girift. Blgemizde Arap isyanlaryla iktidara gelen veya gelecek olan aktrler sadece etnik akraba deil ayn zamanda isyanlarn motor gc olan aktr390 | TEMMUZ 2012
Baas rejimi iin var olma artlar oktan ortadan kalkm durumda. Tarihsel bir jetlag sorunu yaayan Baas ynetimi ve destekilerinin bu hakikati anlayp anlamamas da neticeyi deitirmeyecek. Suriyede yaananlar Arap Baharnn sonu gibi grnyor. Fakat Msr ve Libyada seimler yapld. Arap Bahar m, k m? Bahar isimlendirmesi bize ait bir kavram deil. Batl siyasal kodlamann icat ettii bir kavramn Trke tketiminden ibaret. Her gei sreci gibi, Arap isyanlar da kendi ini klarn yaamaya devam ediyorlar. Benzer ekilde, ayn Batl kalemler, geen sene ortasndan beri Arap bahar, Trkiye sonbahar sylemini de kullandlar. Bunlar da yeterince tketildi. Btn blge hareketlenmi durumda. Sykes-Picot dzeni bir asr grmeden fiilen kmeye balad. Bu dzenin yenilenmi versiyonu olan Camp David dzeninin anlamszlamasyla beraber Sykes-Picot da anlamszlat. Ne demek bu? Arap Bahar, k sylemlerini ciddiye alanlar, 1915-16ya tekrar baksnlar. Sykes-Picotta hi deilse grnen aktrlerin o zamanki ve bugnk durumlarn tekrar deerlendirsinler. Yerli bir oryantalizm arac olan komploculuktan dada fazla zihin ac olacaktr.
takvimsiz ve yaptrmsz 6 maddelik plann uygulanmas Esedin aklnda elbette yoktu. Esed asndan Annan Plannn iki anlam vard: zaman kazanmak ve hepsinden nemlisi BM ve Arap Birlii marifetiyle, plandan sonra yapaca btn katliamlar Baas katliamlar olmaktan karp Annan Plan ihlallerine dntrmekti. Aynen de byle oldu. Hulaya kadar len binlerce insan Annan Bar Plan ihlallerinde ldrldler. Medya aylarca bu klieyi kulland. Uluslararas sistem iin artk askeri mdahale seeneini masada m? Suriye tamamlanm Tunus, Msr ve Libya ile Yemen ve Bahreyn gibi inili kl srelerin ortasndaki isyan temsil etmektedir. Suriye isyan sadece dier Arap uyanlarnn ortasnda bir yerde olsayd iyiydi. Maalesef Suriye, blgesel ve kresel jeopolitiin de ortasnda kalm durumda. Btn bu skmlklar, en bata Baas Rejimi tarafndan ardndan da blgesel ve kresel aktrler tarafndan suiistimal ediliyor. Baka bir deyile, blgesel ve kresel tkanma noktalar Esed ynetimi tarafndan zaman kazanma, ran ve Suud tarafndan pespaye mezhepi taktik hamleler, srailin konforlu dmannn yklma ihtimali karsnda duyduu tedirginlik, Rusya tarafndan sfr risk ve Suriyelilerin kan zerinden bilek grei, ABD tarafndan da seim ylnda sorunla yzlememe imkn olarak grlyor. ABD neden sonu alamad? ABD Camp David Dzeninin kn gayet iyi gryor. Irak igaliyle beraber harekete geen siyasal fay hatlar Msrda tsunamiye dnt. ABDnin gvenlik stratejilerini Uzakdouya younlatrd bir dneme denk gelen bu krlmann ynetilmesi ciddi bir kapasite sorunu oluturuyor. srail ABDnin yeni dnem ve yeni dzene dair karar alma mekanizmalarn fel ediyor. Bu ise ABDyi bir tek seenee mahkum
Annan plan l dodu

lk Annan Plan baarsz oldu. Annan buna ramen am, ardndan da ran ziyeret etti. Bu kez hedef ne? 6 maddelik Annan Plannn kanl sreci ok daha tahrik edecei tespitini yapmtk, maalesef hakl ktk. Annann grevi aldnda Trkiye dndaki aktrlerle hem de Esede destek veren lkelerle grerek ie balamas srecinin l domasn salad. Emekli BM brokrat Suriye misyonuna baladnda sre zaten geri dndrlemez bir noktaya ulamt. Tam da bundan dolay
ediyor: zaman kazanma! Bunun anlam ise Msrda, Suriyede srelerin uzamasnn ABD iin zmmi bir tercih haline gelmesidir. Dier yandan sreler uzarken, Trkiye blgede daha da derinleiyor. ABD srail maliyetine, Ortadou jeopolitiinde kurucu bir aktr olmaktan uzaklamann maliyetiyle yeniden siyasete dnme arasnda skm durumda. Ve bu makastan ksa vadede kmas mmkn deil.
Ankara - am gerilimi iin jet drld

Trkiye, Suriye konusunda bandan bu yana uluslararas sistemle hareket etti. Hl ayn noktada m? Uluslararas sistem dediimiz olduka derin krizler yaayan, byk lde adaletten uzak ama elimizdeki tek ehveni er meruiyet mekanizmas. Trkiyenin uluslararas kurumlar Suriye konusunda bilgilendirmesi, istiarelerde bulunmas hem iin brokratik ritelleri asndan gerekli hem de devlet ciddiyeti asndan. Burada nemli olan Trkiyenin kurumlar bir taraftan bilgilendirirken dier yandan Batl bir askeri mdahaleye bu kurumlar veya mstakil lkeler marifetiyle yaplmasna aktan kar kmas.
O zaman neden Trk jeti hedef oldu? Suriyede Baas Rejiminin Trk jetini ne drecek cesareti ne gc ne de kurumsal bir karar alma mekanizmas olduunu zannetmiyorum. Suriye rejimi tarihsel olarak blgesel g dengeleri arasnda iktidarn srdrecek bir orta yolu bulmaya gayret eden bir butik Baas ynetimidir. Bu elbette amn tarihsel birikiminden bamsz, son 30-40 yllk bir durumdur. Zaten Baas Rejiminin amn tarihsel, siyasi ve sosyolojik derinliini tamas tabiat gerei imkanszdr. Suriye Baas Rejimi, zamann ruhunun salad jeopolitik imkanlar iyi deerlendirerek iktidara gelmi ve ayn atmosfer ierisinde zulm ile iktidarn srdrmtr. Karl ne olacak uak drmenin? ahsi kanaatim bu dmanca giriime mstakil bir cevap verilmesi ynnde. Meseleyi Trkiye-Suriye gerilimine dntrmeden bunu baarmak gerekiyor. Bundan unu kast ediyorum. Ama yaanan kavga bir Trkiye-Suriye kavgas deildir. Trkiye, Suriye halkyla, kendisine snan on binlerce mlteciyle beraber Baas Rejimine kar duruyor. Dolaysyla, Baas Rejiminin yaptklar ettikleri Trkiye-Suriye gerilimi denkleminde kaybolmamal
392 | TEMMUZ 2012
Suriye - srail: Kullanl Dmanlk

Yorum | UFUK ULUTA | 02 Temmuz 2012 | Star Ak Gr
Tarih Eyll 2007, srail Suriyenin dousunda, Irak snrnda yer alan Deyr-i Zorda yer alan bir komplekse hava saldrs dzenledi. srail uaklar, sonradan nkleer tesis olarak duyurduklar bu tesisin bulunduu yerde byk bir delik aarken, takip eden dnemde hem srail hem de Suriye, alan delik kadar derin bir sessizlik iine brnd. Sonradan anlald zere, Mossad daha nceden tesisin etrafnda casusluk faaliyetleri yrtm, srail komandolar saldrdan ksa sre nce jetlerin iini kolaylatrmak iin lazerler yerletirmi ve srail jetleri Suriye hava sahasn aktif bir ekilde ihlal etmek suretiyle tesisleri bombalayp lkelerine dnm. Bombalanan yapnn bir nkleer tesis olup olmad sorusundan ziyade srailin bu hareketine kar Suriye rejiminin oynad maymun, skt ikrardandr kaidesinden hareketle bir suun itiraf olarak m yoksa rejimin Ortadou reelpolitiini iyi okumas olarak m anlalmal sorusu hala meruiyetini koruyan bir soru olarak durmaktadr. Daha ak olmak gerekirse, Suriye ifa olan nkleer tesislerinin verdii panikten mi sessizlie brnd yoksa srailin caydrc gc m Suriye rejimini sessizlie brndrd?
Bu sorular getiimiz hafta Suriyenin uluslararas sularda silahsz ve test uuu yapan bir Trk F-4 uan vurmasyla balayan yeni srete yeniden gndeme getirmek gerekiyor. Bu srete Suriyenin Washingtonda Trkiye Irakn egemenliini ihlal ediyor aklamas yapan Nuri el-Maliki misali Suriye hava sahasnn kutsallndan dem vurmas ve hatta vurulan ua srail ua sandklar iin hedef aldklarn aklamas, srail - Suriye arasnda yaanan ve meseleyi yakndan takip edenler iin bir anlamal gerginlik olarak bile yorumlanabilecek ilikiyi biraz irdelemeyi de gerektiriyor.
amdan Tel Aviv nasl grnyor?
Bu noktada amdan Tel Avivin nasl grnd veya Tel Avivin amda ne grd sorular nem kazanmaktadr. amn Tel Aviv algsnn bir resmi ve dillendirilen bir de gayriresmi ve dillendirilmeyen taraf vardr. Dillendirilen resmi alg, sraili Golan igal eden, Filistinlilere zulmeden ve yok edilmesi iin mcadele edilen bir lke olarak tasvir etmekte. amn d politikasnn mihenk talarndan birisi olan bu tema ile Suriye, Filistin meselesi ve zahiri srail dmanl zerinden meruiyet peyda etmekte ve 1979da
Camp Davidde Camp Israele (srail kampna) ekilen Msrn tezat olarak direni halkasnn Arap hamisi olarak kendisini sunmaktadr. Bu tema altnda Suriye, Hamasn lider kadrolarna ev sahiplii yapmaktayd, hala da Lbnan igaliyle birlikte nfuzunu derinletirdii Hizbullahla ran arasnda da atlama ta grevini ifa etmektedir.
Suriye rejimi srail iin mehur tabirle bildikleri bir eytandr ve kapasitesini ve doasn bilmedikleri ve kestiremedikleri dier aktrlere kar tercih sebebidir.
Dillendirilmeyen gayriresmi alg ise Suriyenin her seferinde sava kaybettii sraile kar kabullenilmi aresizliini ortaya koymaktadr. Bu algnn olumasnda srailin blgedeki askeri gcnn yannda, hamisi ABDnin srailin gvenlii iin yapmaya hazr olduu eylerin bilinci de nemli rol oynamaktadr. 1967den beri srail igali altnda olan ve srailin Bat eria, Dou Kuds ve Gazze gibi igal ettii topraklarn aksine snrlarna resmen ilhak ettii Golana kar Deyr-i Zorda bombalanan tesislerin akabindekine benzer bir sessizlik ve pasiflie brnlmesi, Suriyenin dillendirilmeyen bu algsnn bir tezahrdr. Suriye rejimi pire iin yorgan yakmak istememekte ve basit bir ifadeyle Golan yznden srail ve arkasndaki ABDyi karsna almay gze almamaktadr.
komutanlndaki 4. Tugayn bugne kadar sadece srailin gvenliini korumas, dier taraftan sraile kar beklenen aktivizmi sadece muhalif Suriye halknn bastrlmas iin kullanmas da dikkat ekicidir. Iraka yabanc savalarn sokulmasnda etkin rol oynayan Suriye rejiminin, Golana ve oradan sraile szmak isteyenlere kar taknd sert tavr ve uygulad ikence metodlar mehurdur ve bunlar rejimin srail karsndaki aktif pasifizminin de arpc rneklerindendir. Tel Avivin de Suriyeye benzer ekilde dillendirilen ve dillendirilmeyen iki bak as sz konusudur. Dillendirilen yn George W. Bushun ortaya koyduu er geni retoriinden farkl deildir. Yaplmak istenen Suriyenin dillendirdii anti-srail retoriine kar yerli-milli bir srail retoriinin kurulmas ve dmanlk kavram zerinden milli gvenlik ve tehdit algsnn oluturulmasdr. srailin gvenlik paranoyasnn i siyasette byk bir karl vardr ve bu paranoyaya yadanlk yapan siyasiler ve kavramlar srailde her zaman vcut bulmutur. Bu sebeptendir ki 2007 saldrsn dzenleyen srail hkmetinin bandaki Ehud Olmertin poplaritesi saldryla beraber dikkat ekici lde artmtr. Tabi ki Hamas ve Hizbullaha verdii destek de srail iin ba artc olmutur; fakat iki oluum iin de Suriye merkezi neme sahip lke deildir. Sz konusu Hizbullah olunca arka planda ran yer alrken, Suriyenin Hamasa verdii destein yeri de doldurulmaz deildir. Zira, Mart 2011den itibaren Suriyede yaanan srete Hamas tedricen Suriyeden ayrlm ve Suriye rejiminin Hamas zerindeki nfuzunda ciddi azalma meydana gelmitir. Meseleye bu ynyle baktmzda srail iin Hamasa Suriye gibi korsan bir devletin destek vermesi, Msr veya Trkiye gibi uluslararas sisteme entegre olan lkelerin destek vermesinden daha
Kabullenilmi aresizlik
Golan, Suriyenin direni palavrasnn deil sraile kar aresizliinin bir simgesidir. Asl vazifesi Golan korumak olan Mahir Esed
394 | TEMMUZ 2012
kabul edilebilir ve elverili bir seenektir. srailin dillendirmedii Suriye algs da yukardaki Hamas tartmasyla ilikilidir. Tel Aviv Suriyeyi Suriyenin uluslararas toplum nezdindeki olaan pheli sfat sebebiyle lzum grd vakit itham altnda brakabilme frsatna sahiptir. Kullanm geni olan bu frsat, rnein 2007 bombalamas akabinde sadece srail ve Suriyenin deil uluslararas toplumun da sesini karmamasna sebep olmutur. Oysa ihlal edilen bir hava sahas ve bombalanan bir tesis vard, fakat uluslararas toplum iin srail yapyorsa bir bildii vard ve Suriye haketmiti. Bu ynyle Suriye, srail iin kullanl bir dmandr.
Suriye gvenlik hizmetleri
Dillendirilmeyen bu algda ayn zamanda srailin reel askeri hesaplamalarnn da rol vardr. Yukarda bahsedildii ekliyle Suriye rejiminin hasmane retoriine ramen cansiperane bir ekilde srailin kuzey snr gvenliini korumas srail iin takdire ayandr. zellikle Arap Bahar srecinde, gneyde Sina yarmadasndaki kaos ve ykselen hvan- Mslimin ve Selefi hareketleri tehditini kara kara dnrken, kuzeyde Lbnanda Hizbullahla yaamak zorunda kalrken, douda rdnde muazzam bir Filistinli nfusu hesaba katmak zorundayken, rann nkleer almalar konusunda bu kadar endie duyarken ve izledii agresif politika ile Trkiye ile arasn amken srail, Suriye rejiminin sunduu gvenlik hizmetlerine ihtiya duymaktadr. Bununla birlikte Suriye srail iin kontrol edilebilir bir dman hviyetindedir.
Suriyenin askeri kapasitesi, amda operasyonel kabiliyeti olduka yksek olan srail iin malumdur ve endie kayna deildir. Suriye snrndaki Cebel-i eyh zerindeki radar ve gzetleme sistemi sayesinde amdaki tm hareketlenmelere vakf olan srailin Suriyeden konvansiyonel anlamda alglad tehdit tolere edilebilir dzeydedir. Bu sebeptendir ki srailin askeri yaplanmalar bile radar sisteminin elde tutulmas ve su kaynaklar konusunda dzenlemelerin yaplmas kaydyla Golandan ekilmenin kabul edilebileceini ve bunun srail iin bir gvenlik zaafiyeti oluturmayacan dillendirmitirler. Yine bu sebeptendir ki Suriye rejimi srail iin mehur tabirle bildikleri bir eytandr ve kapasitesini ve doasn bilmedikleri ve kestiremedikleri dier aktrlere kar tercih sebebidir. Suriye ve srail kendi kimliklerini sanal dmanlklarnn zerine bina eden iki yar-devlet formunda lkedir. Necip Fazl ne gzel ifade etmi: Ey dmanm, sen benim ifadem ve hzmsn; Gndz geceye muhta, bana da sen lazmsn
Al-Assad as Michael Corleone

Yorum | TAHA ZHAN | 06 Temmuz 2012 | Hurriyet Daily News
Approximately one year ago, just as the Syrian crisis was entering its bloody phase, I made an analogy about the Baath regime on Twitter. This analogy later became the subject of a column. In this analogy, I had compared the al-Assad administration to Mario Puzzos Corleone family and declared that we faced a mafia state. I had also stated that calls made by regional and international actors for the bloodshed to end had no meaning in al-Assads administration, described this way. Lets remember the Godfather analogy. In the Syrian example, Michel Aflaq, the man who caused most of the troubles in the Arab world, is the architect of this mafia state, its Mario Puzzo. Hafez al-Assad, with his collaborative strategies, his power of control and cruelty, corresponds to Vito Corleone. Maher al-Assad, having spun out of control, plays the role of Sonny Corleone. Asaf Shawkat, with the rumors about his association with Syrias comfortable enemy Israel, and even rumors as to whether he is alive or not spreading, is none other that Carlo Rizzi. These analogies, which are to a degree debatable, fade in relation to one interesting com396 | TEMMUZ 2012
parison. That is Bashar al-Assad the welleducated son of the family who previously neither got involved in the regimes business all that much, nor has a military background; who was expected neither to get his hands as bloody as his father Hafez, nor, for that matter, to find himself in a position of power in place of his brother or the deceased Basel al-Assad is without a doubt Michael Corleone. The only comparison we cannot be sure of in this scenario is whether Sergey Lavrov plays the role of Tom Hagen, the lawyer for the Corleone family. Yes, we can evaluate the Baath regime we are faced with roughly through the prism of the family model described above. If this extrapolation is in fact accurate, we can better understand how Bashar al-Assad was transformed into a dictator with extremely bloody hands. Similarly, we can clearly see that the claim al-Assad is good, his surroundings are bad is nothing but a myth. The al-Assad family has executed every single massacre in the last 40 years consciously and with purpose. They knew exactly what they were doing 30 years ago when they were killing tens of thousands of people in Hama, and they
know exactly what they are doing today in the killing of thousands of people. Just as the al-Assad regime remained silent on purpose as Israel carried out bombings on Syrian soil in 2007, they were acting consciously and calculatedly when shooting down an unarmed Turkish jet two weeks ago. This is probably because the familys lawyer gave two pieces of sound advice: First, you can only suppress the uprisings following the Chechen model. In other words, you must shed so much blood that the rebels drown in their own blood. Second, if things get really bad, you must scare them with the wrath of other regional actors by causing the bloodshed to spread in the region. Al-Assad has followed this advice. The problem is that we do not live on a film set. The uprisings in
Hafez al-Assad, with his collaborative strategies, his power of control and cruelty, corresponds to Vito Corleone.
Syria resemble Chechnya neither geographically or politically. Syria is no Russia and Turkey is no Georgia. One more piece of bad news for al-Assad: Russia has approved the Chechen model of transition with its signature in Geneva, whether it accepts it or not. This means that in the intermediate term a formula in which al-Assad does not exist will be created
The Syrian Crisis and The Future of Turkeys New CHP

Yorum | DOAN EKNAT | 08 Temmuz 2012 | Todays Zaman
Over the past two years, Turkeys Republican Peoples Party (CHP) has revised past policies on crucial domestic issues such as civilmilitary relations, religious freedoms and the Kurdish question under new management. Although the new Republican Peoples Party has taken significant steps to transform itself from Turkeys chronic naysayers club into a formidable alternative to the ruling Justice and Development Party (AK Party), the partys failure to deliver a consistent message to voters throughout the Syrian crisis in the face of Recep Tayyip Erdoan governments determined stance continues to raise questions about their potential to effectively rule an emerging regional powerhouse. It all started in May 2010 when the CHP eemingly invincible leader, Deniz Baykal, was removed from power following a video tape scandal, and a promising new face, Kemal Kldarolu, became the partys new front man. Although the June 2011 elections left the party below the percentage bar that the new leadership had set for itself, Turkeys
main opposition party nonetheless effectively mobilized previously disenchanted centerleft voters and managed to score the greatest increase in electoral support in the last three decades, garnering around a quarter of the vote. Since then, the new leader has made bold statements unthinkable to his predecessor and made clear that the CHP intended to devise solutions to the countrys long-standing problems. Despite these hopeful developments, the CHP has failed to develop any coherent strategy regarding the Syrian crisis. How the party will fare in this area holds the key to Kldarolus political prospects.
If Turkeys CHP believes that they are up to the task of running the country, the Syrian crisis may serve as a great opportunity to convince the still doubtful voters.
398 | TEMMUZ 2012
The CHP vs. AK Party
Without doubt, the CHP mans shortcomings regarding Syria were highlighted by the strong performance of the AK Party government. The incumbents perceived and represented the Syrian crisis as a still-unfolding story within the broader Arab Spring revolutions. This narrative made it possible for Erdoan and his colleagues to frame Assad regimes violent suppression of political opposition as a sign that Damascus was waging a war against the natural course of Middle East history. This powerful language, coupled with frequent references to democracy and human rights, established the context wherein the Turkish governments Syria policy has operated to this day. As a series of international initiatives, such as the Annan plan, proved inadequate to reform the regime of President Bashar al-Assad, the AK Partys position became even stronger. In the face of the governments strong stance against Assad, the CHP attempted to mobilize anti-intervention voting blocs in Turkey. From the initial stages onwards, the party adopted a middle ground that acknowledged the Syrian regimes shortcomings regarding democratization and democratic reform, yet maintained that the Syrian power elite could yet be reformed. In line with this approach, the partys first move was to send a delegation of deputies to a number of Syrian urban centers in an attempt to gauge the situation on the ground. Upon their return, members
of the delegation stated that the Syrian government was not unwilling to accommodate the oppositions demands for greater political rights. However, the CHP position claimed that the Assad regime was the target of an international conspiracy to reshape the Middle East. As such, the party regarded international pressures and interventionist groups to be part a scenario that would serve greater power interests. Aggravated violence against civilians in Syria and the resulting influx of refugees since the conflicts beginning in March 2011 gradually challenged the CHP leaderships anti-intervention stance. Most recently, the June 22 downing of an unarmed Turkish military aircraft by Syrian missiles over the Mediterranean revealed the vulnerability of the CHP position to unanticipated developments. As such, the party is faced with a fundamental choice between sticking to its Syria policy or revising it in light of changing attitudes among the population. Whether or not Turkey should engage itself militarily in Syria remains up for debate. Recent statements by foreign governments and international organizations such as NATO indicate that the international community is unwilling to devote resources to a military engagement against the Assad regime. The crucial point is that Syria will prove to be the new CHPs greatest political test yet. If Turkeys CHP believes that they are up to the task of running the country, the Syrian crisis may serve as a great opportunity to convince the still doubtful voters
Rusya Scak Denizlere Yine nemedi!

Yorum | TAHA ZHAN | 21 Temmuz 2012 | Sabah Perspektif
aramba gn Baas rejiminin kalbinde patlayan bombann pimi aylar nce Derada katliam yapan Esad ynetimi tarafndan ekildi. syan bombas, pimi ekilmi halde 17 ay boyunca, Rusya ve rann verdii destek marifetiyle kanl bir seyahatle ama, Baasn gvenlik toplantsna kadar ulat. Tam olarak kimlerin katldn bilmediimiz bir toplantda bir bombann patlatldn biliyoruz. Dnya, aylardr varlklarn veya yokluklarn teyit edemediimiz Baas etesinin en dar halkasndan isimlerin ldrldn, rejime yakn yayn organlarndan adeta itahl bir hzla renmi oldu. Bu kafa kartran hzn zihnimizde brakt sorular unutmadan, nmzdeki gnlerde eyleme dair artc gelimeler olma ihtimalini de aklmzdan karmadan amdaki eylemin sonular zerinde durmalyz. Evet, bomba amda patlamtr ama arapnelleri yzlerce ve binlerce kilometrelik uzaklktaki hedefleri de ciddi ekilde yaralamtr. Suriyeli mazlum insanlarn kanlar zerinden ucuza veklet sava verdiini dnenler ar zayiat vermilerdir. Suriye
400 | TEMMUZ 2012
isyan da, Baas rejimi de yeni bir safhaya gemi durumdalar. Suriye isyan Tunus ruhuyla balayan Libya sreciyle devam etmek zorunda kalan bir dalgaya dnt. Esad, kendisine alan ve hi bir diktatrn hak etmeyecei bir krediyi heba etmi oldu. Benzer ekilde Rusya, yeni Ortadouyu skalayarak, bir kez daha scak denizlere inememi oldu.
Esadsz Suriye
Artk Baas rejimi asndan Yemen, Annan, Cenevre veya BM planlarnn bir anlam kalmamtr. Bundan sonra greceimiz sre iki bal yryecektir. aramba gn ldrlen eli kanl aktrlerin ardndan Suriye, Baas rejiminden kopmutur. Yani bundan sonra Suriyeyi ayr, Baas rejimini ayr konuma imkn olumutur. Bu aamadan sonra, Suriye iin bir BM plann veya Cenevre mutabakatn konumak mmkn iken, Baas rejimi iin artk kimsenin nerecei bir model olduunu zannetmiyorum. Olsa olsa Bin Ali veya Kaddafi modeli hayata geebilir. Yani Esad ya baka bir lkeye kaar ya da lke iinde biraz Saddam, biraz Kaddafi tarz bir sre yaar. Esad kabul edecek lkenin
byk lde yeni Suriyeyi ve Ortadounun yeni aktrlerini gzden karmas gerekecek. te Rus-ran mthi derin jeopolitik yatrmnn sonucu budur! Aslnda geldiimiz nokta itibariyle Baas rejimine verilen destein de bir anlam kalmam bulunuyor. Tartus ss zerinden abartl Rusya analizleri de amdaki bombalamayla beraber tarih olmutur. Rusya imdi Esadla beraber ina ettii bataklktan nasl kacan Esadn geleceinin ne olacann nne koymu durumdadr. Erdoan-Putin grmesinin sonucu da bu gerei teyit etmektedir. Rusya ziyareti sonras Cenevre mutabakat demek muhalefetin istedii tarzda bir gei hkmetinin olmayabilecei ama bunun kesinlikle Esadsz olacaanlamna geliyor. Bu Cenevrede taraflarn mutabk kald ve kilitlenmi srecin bir nebze olsun ald bir yaklamd. Bu karar alnrken Baas rejiminin en nemli drt ismi hayattayd. Bugn ise artk geldiimiz nokta kesinlikle Esadsz ve muhalefetin arzularna daha yakn bir gei hkmeti olmak zorunda.
Rusya imdi Esadla beraber ina ettii bataklktan nasl kacan Esadn geleceinin ne olacann nne koymu durumdadr.
da kalacak. Bylece aylar nce sorduumuz sorunun cevab belli olmu oldu: Rusya Baas rejimine yapt yatrmla Ortadoudan ekilmek mi istiyor? Bu sualin cevabn Russia in Global Affairs dergisinin editr Fyodor Lukyanovun satrlarnda sarih bir ekilde grmek mmknd: Rusya, Suriyedeki yatrmlarn korumaya deil uluslararas ilikilerdeki statsn korumaya almaktadr. Ortadouda (blgedeki tek yakn orta Suriye) zemin kaybetmi olsa da, zerinde oluan gl psikolojik ve diplomatik baskya ramen Rusya gz ard edilemeyecek bir g merkezi olduunu gstermi oldu. Bu satrlar, Rusyann Suriye krizini 2012den ziyade 1970lerden veya 1980lerden okuduunu gstermektedir. II. Dnya Sava sonras artlarnda oluan Birlemi Milletler arpk dzeninin Rusyaya salad imknlar istismar etmekten baka bir arac bulunmayan Rusyann Suriye sreciyle Ortadouda bir g merkezi olduu iddiasna yukardaki satrlarn yazar da pek ikna olmam ki yle devam etmektedir: Rusya, Suriyede iddet yeniden ykselirse ne yapacana karar vermelidir. Suriye devletini desteklemek belki mantki olabilir ama bu destein snrlar bulunmaktadr. Rusya, Suriye muhalefeti ve destekilerinin ok arzuladklar BM Gvenlik Konseyindeki hayati neme sahip reyini en yksek teklifi verecek olana nasl satacan iyi dnmelidir. Bugn geldiimiz noktada Souk Sava mal Rus reyinin bir alcs da kalmamtr!
Hard, Soft, Smart! Rus icad Veto Power
Rusya, kendisine de aklamakta zorland, Suriyede Esada yatrm kararnn maliyetini demenin eiine geldi. aramba gnne kadar Rusyann elindeki en nemli silah BMdeki veto gcyd. zgr Suriye Ordusu am eylemiyle bu veto silahn anlamsz hale getirdi. Rusya, Baas katliamlarnn ilk aylarnda Baastan yana tavr alarak muhalefetin silaha sarlmasn Esadla birlikte salad, veto kartn fiilen kullanarak Suriye Dostlar Grubunun kurulmasn salad, BMGKy kilitleyeceini ilan ederek veto gcnn Suriye direnii tarafndan sadece bir retorie dntrlmesini salad. imdi, kprden nce son ktan Baas bataklndan kurtulmak isteyecek. Ancak bu son k Esadn katlettii on binlerce mazlum insanlarn cesetleriyle kapanm durumda. Rusya kpry de k da unutup geri dnmek zorun-
Suriye Devriminin Byk Patlamas

Yorum | UFUK ULUTA | 21 Temmuz 2012 | Sabah Perspektif
Suriye krizini Mart 2011den itibaren saran karamsarlk bulutlar, son iki aydr greceli olarak dalmaya balad. Esed devrilecek mi? sorusundan ziyade u gnlerde Esed nasl gidecek? ve Esed sonras nasl bir Suriye oluacak? sorular hemen hemen tm evrelerde meruluk kazand. 18 Temmuzda Esedin gvenlik toplantsnda meydana gelen patlama da muhalefet ve rejim arasndaki terazinin psikolojik ibresini, muhalefetin ynne doru evirmeye balad. Patlamada len rejimin st dzey kurmaylar beraberlerinde rejimin dokunulmazln, rejimin i halkasnn birbirine kar gvenini ve ordunun sadakatini de gtrdler. Suriye meselesine ilikin son aylarda meydana gelen hadiseler aslnda patlamann hazrlaycsyd. ncelikle dikkat ekici husus, hem nitelik hem de nicelik asndan ordudan kopmalardaki artt. Son birka aya kadar ordudan kopular clz kald ve rejimle muhalefet arasndaki g dengesini deitirecek boyutlara ulamad. Askerlerin bir ksm gerekten de muhalefetin dillendirdii gibi ordudan kopularnn kendilerine ve zellikle ailelerine getirecei maliyetten kor402 | TEMMUZ 2012
kuyorlard, nk Suriye rejiminin firari askerlerin ailelerini maruz brakt ikenceler bilinmekteydi. Fakat dier taraftan da zgr Suriye Ordusu (SO) da yakn zamana kadarki operasyonlarna bakldnda, saflarna katlma riskine deecek bir ordu grntsnde deildi. Bu srete baz faktrler SOyu lke iinde daha gl konuma getirdi ve ordudan kopular artrd.
zgr Suriye Ordusu ykselite
Bunlardan ilki uluslararas camiann ksteki seyircilii sebebiyle halkn rejime kar savunma hattnn tek unsurunun SO olmas gelmektedir. Bir marka olarak kabul edebileceimiz SO bu srete kendisini muhalif Suriye halknn meru savunucusu olarak ikame etti. Hatta siyasi muhalefette SOya uzak duran klikler bile SO ile ithtiyatl yaknlama almalarna girdiler. lke dndaki muhalefetin lke iindeki meruiyet kaynaklarndan birisi, SOya verdii destek oldu. SO yine bu srete Suriye genelinde kurtarlm blgeler kurdu. Humusta, Hamada, Halepin Trkiye snrna yakn blgelerinde, dlibde, amn banliylerinde rejimin
ordusundan temizledikleri parackl blgelerde bazen geici de olsa hkimiyet kurdu. Bu durum ordudan kopmak isteyen askerlere gidebilecekleri bir mecra sundu. Dier bir deyile muhalefetin aylardr talep ettii tampon blgeyi, muhalefetin kendisi kk lekte gerekletirdi. Baskn yaptklar depolardan aldklar ve/ya Suriye ordusunun rveti askerlerinden satn aldklar silahlar ve Krfezden gelen yardmlar SOnun donanmn artrd. Glenen SOnun ortaya koyduu tehdit ile birlikte rejimin katliam skl da artt. Bununla birlikte atmalar Suriyenin her tarafna yaylmaya balad. Humus, dlib, Hama ve Deyr Zorda younlaan atmalar, nce Halepe ardndan rejimin oda ama kayd. am dmeden rejimin dmeyeceini bilen muhalifler, atmalar amn merkezine kadar tadlar ve rejime Suriyenin hibir yerinde gvende olmadklar mesajn verdiler. Son olarak, SO tertip ettii patlamayla birlikte kendisini mzakere masasna oturttu. Patlamada bakan dzeyinde len tek kii Savunma Bakan Davud Rajha olsa da rejimin g piramidindeki arpklk Rajhay dier lmlerden daha nemsiz bir konuma yerletiriyor. nk Rajha, Hristiyan aznln desteini srdrmek iin atanm figrandan te bir aktr deildi. Dier taraftan Suriyenin bata srail ve ABD olmak zere d istihbarat rgtleriyle balants olan Esedin enitesi Asaf evketin, Suriyenin ranla balant noktas olan Hiam Bahtiyarn ve Esedin zel temsilci olarak kulland Hasan Trkmaninin lmesi, Baas rejimi iin ok byk bir darbedir ve rejim-muhalefet atmasnda yeni bir dnemin balangcdr.
stratejisi ortaya koymann ivediliini de gsterdi. nmzdeki srete Rusya, Batnn basklarna boyun edi imajn vermeden, veto kartn sonuna kadar oynarak, son birka aydr grmelerini sklatrd Suriye siyasi muhalefeti ve SO ile ve daha da nemlisi pazarlk iinde olduu ABD ile Annan planndan bozma Msr-Yemen karm bir nerinin hayata geirilmesine aba gsterecektir. ABD ise bugne kadar sadece retoriksel olarak destekledii ve aslnda ou zaman kstekledii Suriye muhalefetini, kimyasal silahlarn blgeye yaylmas tehlikesi ile ehliletirmeye ve Esed sonrasn ekillendirmeye alacaktr. 18 Temmuz patlamasyla balayan yeni sre, Suriyenin arazide mcadele eden aktrlerini muhalefetin en gl konumuna sokmutur. Esed barl gstericileri devrimcilere dntrd gibi mnferit asker gruplarndan bir zgr Suriye Ordusu efsanesi karmtr. nmzdeki srete SOya katlmlar artacak ve SOnun siyasi muhalefet ile harmonisi, Esedin son kullanma tarihini geriye eken en nemli unsur olacaktr. Esed nihayetinde gidecek, Suriyenin yerel aktrleriyle birlikte Trkiye-Suriye ilikileri de ka geecektir
Rusyann k stratejisi
Bugne kadar Esed rejimine ak ek vermi olan Rusya gibi lkelerin Esedsiz zm giriimlerine hz verecek olan bu patlama, bu lkeler iin Suriye krizinden gvenli bir k
Taha zhan: Esed Rejimi Halepten ekilmek Zorunda Kalacak

SETA direktr Taha zhan bu hafta Al Jazeera Englishte yaynlanan Inside Syria adl programa konuk oldu. Laura Kylenn sunumuyla gerekleen programn dier konuklar Lbnanl emekli General Hisham Jaber ve Saint Andrews niversitesi Suriye almalar Merkezinde aratrma grevlisi Monzer Eid al-Zamalkani oldu. Programda, Suriye rejiminin Halepte kontrol tekrar ele geirmek iin uygulad taktikler masaya yatrld. Programn ne kan anlarn ve Taha zhann deerlendirmelerini aada bulabilirsiniz. nmzdeki saatlerde, gnlerde Suriye ordusunun Halepte ne yapaca konusunda gl bir stratejisi olduuna inanyor musunuz? Aslna bakarsanz herkes bu sabah erken saatlerde Halepte neler olacana, neler olduuna odaklanm durumda. Fakat eer son on gne bakacak olursanz bu rejim Halepte bir tr toplu ceza olarak 500 kglk bombalar kullanyor. Rejimin bizzat kendisi kontrolden
404 | TEMMUZ 2012
Taha zhan Al Jazeera Englishte Suriye rejiminin Halepte kontrol tekrar ele geirmek iin uygulad taktikleri deerlendirdi.
ktn gsterdi. Bu bombalarn yol at tahribat akl almaz boyutta. Zaten Halepte kontrollerini kaybetmi durumdalar. Bir dier nemli husus ise u: Eer direni, zgr Suriye Ordusu bir ekilde Halepi ele geirirse, doal olarak bir uua yasak blge meydana getirecektir. nk Halep ve Trkiye arasnda neredeyse hibir ey yok. Neredeyse her ey zgr Suriye Ordusunun kontrol altnda. Esed rejimi yle ya da byle Halepten ekilmek zorunda kalacak ve bu blge de doal bir uua yasak blge haline gelecek.
Devrim srecinde Halep nemli bir adm

Halepteki elit kesimin hala rejime sadk olduuna inanyor musunuz? Sivil nfusun ounluu hangi tarafta yer alyor? Bence byle bir snflandrma yapmak ok zor. Tabii ki Halepte ounluunun ticaret ve i dnyasnda yer ald rejime yakn olabilecek kiiler var. Ama ayn zamanda Halep, Trkiye ile entegre olmu bir ehir. Bu elitler Trkiye ile i yapyor, bu orta snfn Trkiye ile ilikileri var, vizesiz gelip gidebiliyorlar. Yani burada ok gl bir Trkiye unsuru var. Ve bu unsur da rejimi deil direnii destekliyor. Ayrca Halepi tek bana ayr bir durum olarak ele almamz mmkn deil. Devrim srecinde Halep nemli bir adm tekil ediyor. Bu yzden bunlar rejimin gleri, bunlar da direniin yapabilecekleri diye belirtip kim kazanacak diye sormak adil, yerinde bir soru deil. Biz Halepi ve Halepteki mcadeleyi devrim srecinin nemli bir adm olarak grmeliyiz. Yani amda olan herhangi bir ey dorudan Halepte olanlar etkileyecektir. Ya da Esedin evresinden birinin iltica etmesi dorudan Halepi etkileyecektir. Yani Halep kendine has apayr bir durum deildir. Bu nedenle sadece rejimin yapabileceklerine bakarak doru bir analiz yapamayz.
lar vb. konularda yakn ilikileri vard. Ama Libyada Bingazi ve Trablus tarihsel olarak farkl ehirlerdi. Kaddafi dneminde daha da ok farkllk vard. Bingazi Kaddafiye kar direniin ehriydi. Yani Bingazi ve Halep karlatrldnda ikisinin de farkl olduklar grlecektir. Bir dier husus ise, Bingazi uzun zamandr Libyal direniilerin kontrolndeydi. unu sylemeliyiz; eer direni Halepi ele geirirse, amda bir eyler yapmas yaklak bir yl alacaktr. Trkiye Babakan dnyann Halepteki saldrya seyirci kalamayacan syledi. Sizce bu szlerle tam olarak ne demek istedi? ncelikle Trkiye, Suriyeyi ak bir ekilde izliyor. Suriyedeki direnie, devrime kar byk bir halk destei var. Ama Esed rejimi Dou Akdenizde Trk ordusuna ait silahsz bir jeti drd. Trkiye Babakan buna nasl ve ne zaman tepki vereceimize bizim karar vereceimizi belirtiyor. Bilmiyoruz. Sadece bunun zerine yorum yapabiliriz. Trkiyenin Suriye devrimine destek verdii aikrdr. Trkiye Babakan bu konuda rol oynayabilecek her lkenin orada olanlarn farknda olmalarn salamaya alyor. nk Bingazi, Misurata deneyimimiz var. nanyorum ki Trkiye eer byk katliamlar olursa bunlara seyirci kalmayacaktr. Direni iin en nemli ey u, ortam on gn ncesine kyasla ok farkl. rnein u an genel olarak baktmzda kimse Esed rejiminin Halepten galip kacan ummuyor. Sadece analiz yapabiliriz. Ben genel ortamdan bahsediyorum. Blgesel, ulusal ve uluslararas ortamlarda hali hazrda Esed gittiinde ne olaca konuulmaya baland. Bir dier nemli unsur ise u, Esedi savunanlar bile bugn ne olduunu deil yarn ne olacan konuuyorlar. Tm bunlar Esedin kazanmayaca bir ortam yaratyor
Libyann durumu olduka farklyd

Halep ve Libyal direniilerin kalesi Bingazi arasnda yaplan karlatrlma hakknda ne dnyorsunuz? Libyann durumu olduka farklyd. Bir btn olarak Libya Suriyeden farkl. Bingazi, Misurata, Trablus, tamamen farkl. Suriye tarihine bakacak olursak Halep, am ve Trkiyedeki Antep ve Hatay ehirleri birbiriyle i ieydi. Birbirleriyle ticaret, insan kaynak-
A New Phenomenon of Assadism!

Yorum | TAHA ZHAN | 27 Temmuz 2012 | Hurriyet Daily News
We are witnessing the undoing of the Baath regime for the second time in the last decade. The first Baath regime dissolved at a great cost to the Iraqi people and the region. That it was removed through U.S. occupation came at a cost more than its value. These costs are still being paid and will continue to be paid in the long run. The second Baath regime, Saddams neighbor and ideological relative, is taking its last breaths. The best evidence for all this is that even Baath apologists have started to talk about what is to come more than what is happening today. It is necessary to examine carefully what Bashar al-Assad apologists who repeatedly claimed that the Baath regime was there to stay, had public support of around 55-60 percent of the population and that nothing in fact was happening in Syria are saying today. Those who insisted that al-Assad was there to stay for a long time, after a bomb went off in Damascus, moved onto the second propaganda phase. Now we are to hear repeatedly how Syria shall be divided in the post-al-Assad era. However, an elementary level of historical, political economy, demographical, geographical and political knowl406 | TEMMUZ 2012
Those who insisted that alAssad was there to stay for a long time, after a bomb went off in Damascus, moved onto the second propaganda phase.
edge will reveal just how shallow these fearinducing analyses really are. If these observers had a sense of history, they would have known that these statelets were but a set of still-born projects that the West conceived over the past century. With a basic idea of political economy, they would know that Syria barely managed to support itself let alone a number of polities. Demography would have informed them what both population density and a dispersion of different groups signified. According to geography, they would have seen that the Syrian ethnicsectarian distribution was a prime number. Finally, an elementary skill in political interpretation would have helped them establish
that separation was a scenario undesirable to all cost-paying actors at home and abroad. But of course, one is not to expect any such basic and primitive capacity from these analysts. After all, we are talking about people that go around disseminating the embarrassing idea that the Baath regime could survive in the regions new atmosphere. We do not expect these anachronistic actors to offer us fair and ethical observations. Now is high time for the al-Assad apologists provocations. The slightest conflict will lead them to construct sectarian states. They are going to create a civil war from tensions in Lebanon. An overdue Kurdish nationalisms unconscious steps shall lead them to contemplate a Kurdistan. Looking at a handful of people taking over the border region, they will go ahead and invent a Salafi state. Based on the childish analysis that Turkey can or cannot intervene, they will claim that Turkey involved in almost every part of Syria is really a meaningless, powerless actor. They shall argue that Iran is such a great and mighty power if Israel rushes to the Baath regimes aid and plays rockets with Hizbullah. The outcome, however, remains the same: the Baath regime that slew tens of thousands of people is not coming back!
2012nin Birinci eyrei Byme Rakamlar

Trkiye statistik Kurumu (TK), 2012 yl birinci eyreinde Trkiyenin yzde 3,2 bydn aklad. Buna gre, retim yntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde, 2012 yl birinci aylk dneminde bir nceki yln ayn dnemine gre cari fiyatlarla GSYH, yzde 14,2lik artla 329 milyar 20 milyon lira oldu. Sabit fiyatlarla ise bu dnemde ekonomi yzde 3,2 bymeyle 27 milyar 89 milyon lira olarak akland.
GSYH 2012-I. eyrek Deerlendirmesi

Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | Temmuz 2012
SETA Ekonomi Direktr Prof . Dr. Erdal Tanas Karagl tarafndan hazrlanan GSYH 2012-I. eyrek (Ocak, ubat, Mart) Deerlendirmesine gre, 2012 yl ilk eyrei, Euro blgesi lkelerinin bor krizinin neden olduu kresel ekonomideki daralma ile ekonomik byme beklentilerinin aa ynl revize edildii bir dnem oldu. Bata AB lkelerinde devam eden bor krizi ve kresel ekonomide yaanan daralma nedeniyle, Trkiyenin 2012 ekonomik byme hedefi 2011 ylna oranla dk kald. zellikle, yksek olan cari an olumsuz etkisinin de giderilmesi amacyla ekonomik byme 2011 yl son eyreinden itibaren hz kesti: Buna ramen srdrlen sk maliye politikas ve gl bankaclk sektr sayesinde, Trkiye ekonomisi gelimi lkelere gre daha istikrarl bir grnm sergiledi. Bu istikrarl grnm sayesinde Trkiye ekono408 | TEMMUZ 2012
misi kresel ekonomideki bozulmadan kaynakl d oklarn olumsuz etkisini minimize etmitir.
GSYH reel olarak yzde 3,2 orannda artt
Gayri Safi Yurtii Haslann (GSYH) 2012 yl ilk eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 3,2 orannda artt ve GSYHnn cari fiyatlarla 329.020 milyon Trk Lirasna ve 182.742 milyon Amerikan Dolarna ulatna yer verilen deerlendirmede Trkiyenin son 10 eyrek boyunca aralksz bymesini srdrd belirtiliyor. almada, bu byme hznn, Trkiyedeki ekonomik faaliyetlerin dier gelimi lkelere gre farklln ve ekonomik yapnn dinamizmini gstermesi asndan nemli bir gsterge olduu ifade ediliyor.
SETAnn deerlendirmesinde, 2012 yl ilk eyrekte ekonomik bymenin net ihracattaki art ile saland ve ihracatn ithalattan daha fazla artmas anlamna gelen bu durumun bymeye olumlu etki yaptnn zerinde duruluyor. G-20 lkelerinin ilk eyrek byme rakamlarna yer verilen deerlendirmede, en yksek ekonomik byme oranna sahip olan lke yzde 8,1 ile in olurken, ini yzde 6,3 ile Endonezya ve yzde 5,3 ile Hindistan takip ediyor. almada, yzde 3,2 oran ile Trkiyenin; yzde 2 byyen ABDnin ve byme gerekletiremeyen AB lkeleri ortalamasnn zerinde bir byme gerekletirdii belirtiliyor.
lirsizliklerin devam etmesi nedeniyle, 2011 ylndaki yksek cari aa nlem olarak, Trkiye ekonomisinin, ekonomik byme ve cari ak arasnda tercih noktasna geldii deerlendirmesi yaplan almada, hem bymedeki artn devam ettirilmesi hem de cari an azaltlmas ynnde bir politika tercih edildii belirtiliyor. Bu amala i talebin daraltld ve gelimi lkelerde uygulanann aksine sk para politikas izlendii, bu sayede i ve d talebin dengelenerek ekonominin yumuak ini srecine girdii kaydediliyor. Ayrca deerlendirmeye gre son iki yldr srekli olarak artan ihracatn, 2012 yl ilk eyreinde, Trkiye ekonomisinde bymenin dinamii haline geldii ve ihracatn yaklak yarsnn gerekletii Avrupa Birlii lkelerinde meydana gelen talep daralmasnn olumsuz etkilerini azaltmak iin pazar eitlilii sala2012nin Birinci eyrei Byme Rakamlar | 409
Yumuak ini devam ediyor
Avrupa Birlii lkelerinin iine dt bor krizine zm olarak alnan kararlarn, ksa vadede etkisini gsterememesine bal olarak 2012 ylnda da kresel ekonomideki be-
narak, bu blgede meydana gelen dn negatif etkisinin telafi edildii belirtiliyor.
Beklentiler olumlu
SETA tarafndan yaplan deerlendirmeye gre, 2012 ylna dair kresel grnm, ekonomilerin byk bir blmnde yavalamaya iaret ediyor ve kresel sorunlar d talebi snrlamaya devam edebilir: Fakat Trkiye ekonomisi dviz kuru hareketlerinin salad rekabet avantaj ve pazar eitlendirmesi ile yln ikinci yarsndan itibaren daha hzl byyecektir. 2012 yl ilk eyreinde tketim talebinde belirgin bir yavalama gzlenirken nc veriler ikinci eyrek iin lml bir toparlanmaya iaret etmekte ve ihracat istikrarl art eilimini korumaktadr. Bu dorultuda, petrol fiyatlarndaki dn de etkisiyle, cari ilemler ann kademeli olarak azalmaya devam
SETAnn hazrlad almaya gre 2012 ylnda yzde 4 byme hedefinin stnde bir byme oran gerekleecek.
edecei ngrlmektedir. TKin 2012 yl ilk eyrek bymesine ilikin verileri de i ve d talep arasndaki dengelenmenin ngrld ekilde srdn teyit etmektedir. Bu erevede, nmzdeki dnemde ekonomideki dengelenme eiliminin srecei ve cari ilemler ann kademeli olarak azalmaya devam edecei belirtilmitir. Ayrca, 2012 ylnda Orta Vadeli Programda ekonomik byme iin hedeflenen yzde 4 oran zerinde bir byme orannn gerekleme olaslnn ok yksek olaca beklenmektedir.
410 | TEMMUZ 2012
Ekonomik Bymede Yumuak ni

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 07 Temmuz 2012 | Sabah Perspektif
2011de ekonomide yzde 8,5 orannda gerekleen yksek bymenin cari ak artn da beraberinde getirmesi, ekonomik bymenin srdrlebilirlii konusunda baz endielere neden olmutur. Bu sebeple ekonomide, hem bymede gerekleen artn devam ettirilmesi hem de cari an azaltlmas ynnde bir politika tercih edilmitir. Bu tercih dorultusunda Avrupa Birlii lkelerindeki parasal genilemenin aksine bir politika izlenerek, sk para politikas hedeflenmitir. Bu hedefe ynelik olarak Merkez Bankas tarafndan kredi hacmi daraltlarak i talebin yavalatlmas amalanmtr. Yakn dnemde tketici kredilerinde ve firmalarn i piyasa siparilerinde gzlenen eilimler bu ngry desteklemektedir. talepte daralmaya neden olan bu durum ve Trk lirasndaki deer kayb ithalat talebini azaltc etki gstermitir. Ayn zamanda dviz kurlarnda meydana gelen ykselilerin etkisiyle, d talep pozitif ivme kazanm ve ekonomi dengelenmeye balamtr.
lak yarsnn gerekletii Avrupa Birlii lkelerinde meydana gelen talep daralmasnn olumsuz etkilerini azaltmak iin pazar eitlilii salanarak, bu blgede meydana gelen dn negatif etkisi, Yakn ve Ortadou lkeleri ve Afrika lkelerine gerekletirilen ihracat ile telafi edilmitir. Bylece Trkiye ekonomisi, 2012 ilk eyreinde geen yln ayn dnemine gre yzde 3,2 orannda byme gerekletirerek, ekonomik bymede ar hz kesmeden i ve d talep dengelenerek yumuak ini srecine girmitir. 2009 ylnn son eyreinden 2012 ilk eyreine kadar aralksz bymesini srdren Trkiye ekonomisi, alnan tedbirlerle, yzde 2 byyen ABD ekonomisi ve byme gerekletiremeyen AB ekonomilerinin ze-
Pazar eitlilii saland
Bu kapsamda, 2012 yl ilk eyrekte i talep dm, ihracat art ile d ticaret a dolaysyla cari ak dmtr. hracatn yak-
Ekonomik bymedeki bu olumlu grnmn devamll iin Merkez Bankasnn da faiz oranlarn drmesinin zaman gelmitir.
2012nin Birinci eyrei Byme Rakamlar | 411
salad rekabet avantaj ve pazar eitlendirmesi ile bu karamsar senaryolarn gereklemeyeceini, gerek byme rakamyla gerekse bymenin kayna olan ihracat art ile gstermitir. 2012 yl ilk eyreinde tketim talebinde belirgin bir yavalama gzlenirken, nc veriler ikinci eyrek iin lml bir toparlanmaya iaret etmekte ve ihracatta istikrarl art eiliminin devam edeceini gstermektedir. Bu dorultuda, cari ilemler ann petrol fiyatlarndaki dn de etkisiyle, kademeli olarak azalmaya devam edecei beklenmektedir. 2012 yl iin Orta Vadeli Programda hedeflenen ekonomik byme orannn yzde 4 ve zerinde gereklemesi ve cari an srdrlebilir seviyeye inmesi iin, ekonomik bymedeki bu pozitif trendin ikinci eyrek ve sonras dnemlerde de devam etmesi gerekmektedir. Ekonomik bymedeki bu olumlu grnmn devamll iin Merkez Bankasnn da faiz oranlarn drmesinin zaman gelmitir
rinde bir byme gerekletirerek, d oklar da bertaraf etmeyi baarmtr.
Beklentiler olumlu
Dnya ekonomilerinin iinde bulunduu belirsizlikler nedeniyle Trkiye ekonomisine ynelik tahminler 2012 yl iin karamsar senaryolar eklinde dile getirilmiti. zellikle cari ak en nemli risk unsuru olarak gsterilmi ve ekonominin d ticaret yoluyla etkilenecei ngrlerek Orta Vadeli Programda hedeflenen ekonomik byme hedefi gereki grlmemiti. Ancak, Trkiye ekonomisi, dviz kuru hareketlerinin
412 | TEMMUZ 2012
Libyada Ulusal Kongre Seimleri Yapld

7 Temmuz 2012de Libyada Ulusal Kongre Seimleri gerekleti. Seime katlm oran % 65 idi. Seim hazrlklaryla birlikte Libyann gneyindeki Kufra blgesinde ve Tunus snrnda etnik atmalar devam etti. Bingazide federalizm yanls silahl gruplar Yksek Seim Komisyonu binasn yamalad. Seim sonularna gre Mahmud Cibril liderliindeki Ulusal Gler Koalisyonu seimde galip geldi. Seimde baar gsteren dier partiler Adalet ve na partisi, Ulusal Cephe Partisi, Vatan iin Birlik Partisi oldu.
Libya Seimleri: Kaos ve stikrar Arasnda

Yorum | SALHA ZYA | 12 Temmuz 2012
Muammer Kaddafiye kar balatlan 17 ubat syannn ardndan kanl bir i sava sreci yaanan Libyada 7 Temmuzda dzenlenen genel seimler, yeni dnemin ekillenmesi ve lkede istikrarn salanmas asndan byk nem tamaktadr. syan sreci ve sonrasnda ynetimde bulunan Ulusal Gei Konseyinin (UGK) Libya genelinde otorite salayamamas, lkenin devrim sonrasnda yaad sorunlarn zm noktasnda seimlerin roln daha da artrm, Libyallarn dzen ve istikrar umutlarn seimlere balamasna neden olmutur. Nitekim seimlerden sonra halkn iradesiyle greve balayacak olan kurucu meclis, yeni Libyann anayasasn hazrlayarak lkeyi 2013te dzenlenecek genel seimlere hazrlayacaktr.
Seim ncesi atmosfer

Yeni Libyann inas srecinde seimlerin rol ak olmasna karn, Kaddafinin devrilmesinden itibaren seim arifesine kadar olan dnemde yaanan alkantl sre, seimlerin
dzenlenmesi konusunda derin phelere yol amtr. Kaddafinin yakaland Ekim ayndan itibaren geen 8 ay iinde i savan sona ermesine karn Libyadaki pek ok sorunun zlememesi, hem geici ynetime olan tepkileri artrm, hem de lke genelinde bir nevi kaos ortamnn yaanmasna neden olmutur. Bu balamda devrim sonrasnda devam eden gvenlik bunalm ve yaanan ekonomik sorunlar nedeniyle UGK sk sk protesto hareketleri ve silahl milislerin isyan tehdidiyle kar karya kalmtr. Bunun tesinde Abdurrahman El Kib liderliinde Kasm aynda kurulan gei hkmeti, verdii eitli tavizlere ramen saylar 200 bini bulan ve farkl blgelerde etkinlik gsteren eski isyanclarn silah brakmasn salayamamtr. Dier yandan sava sonrasnda hzla artan ve gnlk 1,8 milyon varile ulaan petrol retimine karn ekonomik sorunlarn zlememesi, halkn geici hkmete olan tepkisini artrm, hkmet ve UGK effaf olmamakla ve yolsuzluk yapmakla sulanmtr.
Libyada Ulusal Kongre Seimleri Yapld | 413
UGKya ynelik tepkilere ek olarak, Kaddafinin baskc rejiminin ardndan zellikle Afrika kkenli airetlerle Arap airetler arasndaki sorunlarn tekrar gn yzne kmas, lkenin eitli blgelerine yaylan atmalar beraberinde getirmitir. Tm bunlara ek olarak, lkenin doal kaynaklarnn nemli bir blmne sahip olan ancak Kaddafinin ihmal ettii dou blgelerinden ykselen otonomi arlar, seim ncesinde Libyann istikrar bunalmnda nemli rol oynamtr. UGKnn kard yasa uyarnca kurulacak meclisteki temsil orannn Batda 102, Douda 60 ve Gneyde 38 olarak aklanmas, Bingazinin de iinde bulunduu doudaki baz gruplarn mecliste eit temsil edilmedikleri gerekesi ile seimleri boykot etme karar almalarna yol amtr. UGK ise bu itirazlar engellemek iin seimden ksa bir sre nce anayasa yapm srecini yrtecek komisyon yelerinin her blgeden eit sayda tem-
sil edilmesini ngren bir yasa kartmtr. Libyann seim ncesi yaad bu atmosfer, seimlerin tm bu sorunlarn zm iin bir frsat olarak grlmesine neden olurken, seimlere sayl gnler kala lkede yaanan baz iddet eylemleri sonucunda, zellikle Bat medyasnda seimlerin gvenliine ilikin riskler gndeme gelmitir. Seimlerin gvenlii tartmalar devam ederken, daha nce 19 Haziran olarak belirlenen seim tarihinin ertelenmesi, endielerin hakl olduu yorumlarna neden olsa da, UGK seimlerin ertelenme sebebini seim srecine ilikin alt yap eksiklikleri ve aday ve semenlerin gereken resmi ilemleri tamamlayamamas olarak aklamtr. Nitekim 1964ten bu yana ilk kez oy kullanacak Libyal semenlere seim bilincinin alanmas ve semen kaytlarnn tamamlanmas srecinin uzun srmesinin yannda, seimlerde aday olan
414 | TEMMUZ 2012
isimlerin yasa gerei Kaddafi rejimi ile hibir balantlarnn olmadn kantlamak zorunda olduklar resmi prosedrler sreci olduka uzatmtr. Buna ek olarak Kaddafinin 1972de nifak yuvas olduklar gerekesiyle yasaklad ve ancak Ocak 2012de resmi olarak kurulmaya balayan siyasi partilerin hem yaplanma hem de seim srecine hazrlk sreleri iin de zaman ihtiyac domutur. Bu srete Libyal semenlerin %80ine karlk gelen 2,8 milyon kii semen kaytlarn tamamlam, 100den fazla siyasi parti ile 3000 kadar bamsz aday seimlere katlmaya hak kazanmtr.
Yeni Libyann ekillenmesinde nemli kilometre talarndan biri olan 7 Temmuz seimlerinde Libya halk saduyu ile hareket ederek zerine den grevi yerine getirmitir.
Seilecek 200 yeli meclisin 80inin siyasi partilere, 120sinin ise bamsz adaylara ayrld seim sistemi iinde yaran siyasi yelpazeye bakldnda partilerin temel olarak liberal, milliyeti ve slamc olmak zere tandansa yayld grlmektedir. Libyada gerek ideolojik farkllklarn henz olumamas, gerekse halkn olduka muhafazakar bir slam anlayna sahip olmas nedeniyle bu kavramlarn lkenin i dinamikleri zerinden deerlendirilmesi gerektii ve bu akmlarn siyasi parti programlarnda i ie getii aklda tutulmaldr. Bu noktada ncelikle her siyasi partinin sosyokltrel dokuya uygun olarak slama referans verdii ve hemen hepsinin Libyann btnln temel alan milliyeti bir syleme sahip olduu gz nne alnmaldr.
7 Temmuz seimleri
Seim hazrlklar srerken, Libyann gneyindeki Kufra blgesinde ve Tunus snrnda devam eden etnik atmalarn yan sra, Bingazide federalizm yanls silahl gruplarn Yksek Seim Komisyonu binasn yamalamas ve birka kentte meydana gelen bombal saldrlar, seim ncesinde lke genelinde gerginliin hat safhada olduu kansn uyandrsa da, 7 Temmuzda gerekletirilen seimler birka mnferit olay dnda sorunsuz gemitir. Gerek ksa srede tamamlanan seim organizasyonunun sorunsuz ve effaf ilemesi, gerekse seim tecrbesi olmayan halkn bir bayram havasnda katld oy verme ileminin kurallara uygun bir ekilde gereklemesi, Libyallarn ar bedeller deyerek elde ettikleri devrimin arkasnda durduunun bir gstergesi olmutur. Nitekim halk, yaplan boykot arlarna kulak asmam, Beni Velid ve Sirte gibi gvenlik kaygs nedeniyle uluslararas seim gzlemcisi gnderilmeyen blgelerde bile seimler olaysz gemi ve silahl milisler seim gvenliinin salanmasnda geici hkmetle ibirlii yapmtr. Bu noktada seim sonrasnda aklanan %65 katlm oran, Libyann yaad tm bu sreler gz nne alndnda yksek bir oran olarak kabul edilmelidir.
Seim sonularnn deerlendirmesi
Seimlerin ardndan, Yksek Seim Kurulunun aklad resmi olmayan sonulara gre Mahmud Cibril liderliindeki Ulusal Gler Koalisyonu seimi nde bitirmitir. 58 siyasi partinin ve pek ok STK ve bamsz adayn destekledii liberal eilimli olarak adlandrlan bu koalisyonun zaferi dnya basnna Arap Uyanndaki slamc dalgann krlmas olarak yansm olsa da, Libyallarn Cibrile olan desteinin altndaki
sebepler eitlidir. Kaddafi dneminde st dzey brokrat olan Cibril, isyann balangcndan itibaren devrimcilere katlm, gei hkmetinde aylarca babakanlk yapm ve bat lkeleriyle iyi ilikilere sahip bir isimdir. NATO operasyonunu Kaddafiye kar kazanlan zaferde en nemli etken olarak gren Libyallarn NATO lkeleriyle iyi ilikilere sahip Cibrili lkenin istikrar asndan kilit isim olarak grm olmalar muhtemeldir. Bunun yan sra lkenin en byk aireti olan Verfela airetine mensup Cibrilin, airet yapsnn zayflamasna karn halen devam ettii Libyada destek grmesi de doaldr. Ayrca devlet deneyimine sahip olan Cibrilin yerel olarak gl bamsz adaylarla ibirliine girmesi ve UGKya yaknl sayesinde kampanya srecinde basn organlarn etkin kullanmas halka eriimini kolaylatrmtr. Seim boyunca liberal ve sekler sfatlarn reddeden Cibrilin slami deerlerin politikann ayrlmaz bir paras olduu grn dile getirmesi ve halk arasnda dindar kimlii ile bilinmesi de Libyallarn tercihini etkilemitir. Seimlerden ikinci olarak kan Adalet ve na partisi, Kaddafi dneminde yer altnda ya da yurt dnda faaliyet gsteren Mslman Kardelerin Muhammed Suvan liderliinde kurduu siyasi partidir. Seim sonularna ilikin deerlendirmelerde Mslman Kardelerin yaad yenilgiye ilikin yorumlar yaplsa da, Libyann tarihsel ve sosyokltrel yaps gz nne alndnda Adalet ve na partisinin seimlerden ikinci olarak kmas, bu partinin hatr saylr bir baarya imza attn gstermektedir. Nitekim blgedeki dier lkelerden farkl olarak genele yaylm dindar toplum yaps, Libyada ideolojik olarak slam n plana karan Mslman Kardelerin ayrcalkl bir konuma oturmasn engellemektedir. Dier yandan Kaddafi dneminde yrtlen rgt kart ypratc politikalarla halk arasnda Mslman Kardelere kar oluan tehdit
416 | TEMMUZ 2012
algs, yllarca lkeden uzak kalm rgt yelerinin Libyann mevcut dinamiklerine uzak kalmas ve tekrar rgtlenmek iin yeterli zamana sahip olmamas partinin seim zaferini engellemitir. Yine de, partinin seilmesi muhtemel ok sayda bamsz adayla olan balants hesaba katldnda seim sonras srete etkin rol oynayaca ngrlmektedir. Seimlerde baar gsteren dier bir parti de Ulusal Cephe Partisi olmutur. Muhammed Yusuf Magarif liderliindeki parti, 1980lerden beri faaliyet gsteren Libyann Kurtuluu in Ulusal Cephe rgtnn siyasi kanaddr. Kaddafiye dzenledikleri suikast teebbsleriyle bilinen rgtn kurduu parti, Libyann ulusal birliine vurgu yapmakta ve devlet ilerinin yrtlmesinde slama referans vermektedir. Ulusal Cephe, zellikle i sava boyunca Libyada ekillenen milliyetilik ve zgrlk duygularna hitap etmi, Kaddafiye kar uzun sredir yrtt muhalefeti avantaj olarak kullanmtr. Seimin galiplerinden birisi de Misratadan birinci parti olarak kan Abdurrahman Suvehli liderliindeki Vatan in Birlik Partisidir. Savan en iddetli yaand Misratann nde gelen isimlerinden birisi olan Suvehli, Libyann en gl milis gc olan Misratal eski isyanclarn desteini almas asndan Libya siyasetinde etkin bir isim olmaya adaydr. Misrata direniinin devrimin en nemli aamalarndan biri olduunu ve Kaddafi rejimindeki imtiyazlarn devam ettirmek isteyenlere kar silahl direniin devam edeceini aklayan Suvehli, eski rejimin bir paras olarak grd Cibrille olas bir koalisyona iddetle kar durmaktadr. Libya seimlerinin kaybedeni ise Abdkhakim Bilhacn Vatan Partisi ve selefi partiler olmutur. Afganistanda Sovyetlere kar savat dnemden itibaren selefi oluumlarla
balants olduu bilinen Bilhac, isyan srecinde Trablus Askeri Konseyinin liderliini yrtmtr. Bilhacn yenilgisinde, i sava srasnda Trablusun dmesindeki tm pay sahiplenmesi sonucunda halk arasnda kendisine kar oluan tepki etkili olmutur. Seimlere katlan selefi isimlerden biri olan Ali Sallabi ise isyan ncesinde Seyflislam Kaddafi ile yakn ilikilerinin getirdii kt n nedeniyle baarsz olmutur. Dier yandan, Selefi partilerin baarszlnda, Vahabizme kar kurulan ve 19.yzyl balarndan itibaren Libyada olduka etkin olan Sennusiye tarikatna olan aidiyetin de nemli bir etken olduu gz ard edilmemelidir. Yeni Libyann ekillenmesinde nemli kilometre talarndan biri olan 7 Temmuz seimlerinde Libya halk saduyu ile hareket ederek zerine den grevi yerine getirmitir.
Libyann istikrar ve refah iin bundan sonraki srete siyasi aktrler, sorunlarn zm iin halkn kendilerine verdii grevi yerine getirmekle ykml olacaktr. Bu dorultuda, Libyann bir an nce istikrara kavumas iin, seim sonrasnda kurulacak mecliste yer alacak siyasi partilerin ve bamszlarn oluturaca geni kapsaml bir koalisyon olduka nem tamaktadr. 120 sandalye ile temsil edilecek bamszlarn tutumu, oluacak tabloda kilit rol oynayacaktr. Seim sonras srete milislerin silah brakmas ve Libyann sava srasnda %60 orannda klen ekonomisinin dzeltilmesi iin her kesimin temsil edilecei geni katlml bir hkmetin kurulmas, Libyann ihtiya duyduu istikrarn tesisi iin hayati deer tamaktadr. Aksi taktirde lkenin sava sonras yaad bak srt gei dnemi, yeni bir kaos ortamna evrilmeye mahkum olacaktr
Libyann Zor mtihan: Seimler stikrar Temin Edebilecek mi?

Yorum | LEVENT BATRK | 17 Temmuz 2012 | Dnya Blteni
Libyada Muammer Kaddafi rejimine kar balatlan 17 ubat ayaklanmasn mteakiben patlak veren i savan ardndan gelen NATO mdahelesinin beraberinde getirdii rejim deiiklii lkeye istikrar getirmemitir. syan srecine liderlik eden ve Kaddafinin devrilmesinden sonra Libyann ynetiminden sorumlu olan Ulusal Geici Konsey (UGK) milislerin silahszlandrlmasn ve milis glerin ve eitli airetlerin birbirleri arasndaki atmalarn engellenmesini salayamamtr. laveten, UGK eitli ekonomik sorunlarn halledilmesinde zaafiyet gsterdii gibi merkeze Trablusa- eitli taleplerde bulunan blgesel muhalif unsurlarla da yapc bir diyaloa girmekte baarsz kalmtr. Ksaca UGKnn Kaddafi sonras sreci ynetmeye ve ynlendirmeye muktedir olamad bir vakadr. Byle bir genel durum ister istemez seimleri lkenin istikrar araynda nemli bir unsur haline getirmitir. 7 Temmuz 2012 seimleri sadece totaliter bir rejimden halkn iradesine dayanan yeni bir rejime geiin aray asndan deil, ayn zamanda lkeye istikrar ve dzeni getirecek bir
418 | TEMMUZ 2012
dnm noktas olmas bakmndan da nem kazand. Seimler sonrasnda oluacak Milli Meclis yeni anayasann hazrlanmas srecinde oynayaca roln yansra, lke 2013 genel seimlerine yol alrken bir yasama meclisi ilevi de grecektir. Ayrca Milli Meclise seilen kiilerden oluacak temsil kabiliyeti ve halk nazarnda belli bir meruiyeti olan yeni hkmetin lke ynetiminde sorumluluu stlenmesi sz konusu olacaktr.
Seim ncesinin belirsiz ortam
Gemite Bosna, Afganistan ve Irak rneklerinde grdmz gibi, d mdahele sonras dnemde Libyada bir trl bir siyasi istikrar ortam oluturulamad. 8 Ekim 2011de Kaddafinin yakalanp ldrlmesi de lke iinde yaanan alkantl sreci sona erdiremedi. Aksine, Kaddafinin yakalandktan sonra olduka hor bir muameleye tabi tutulup ldrlmesi merkezi hkmet fonksiyonunu yklenen UGKnin Kaddafi sonras dnemdeki zayf idaresinin erken iaretlerinden birisi idi. Kaddafi sonrasnn olduka kaotik bir grnt sunan siyasi manzaras UGKnin merkezi otoriteyi temin etmede
Seimlerle hangi siyasi formasyonun ne kadar desteinin olduunun net olarak belli olmad bir ortamda kurulacak olan bir milli mutabakat hkmetinin anlamazlklarn nne gemede yetersiz kalacan kestirmek zor deil.
gsterdii zaafiyeti sebebiyle her geen gn derinleti ve seimlerin gerekletirilebilecei konusunda kukulara yol at. Kaddafi sonras dnemde yaanan emniyet buhran ve iktisadi meselelere kar UGK ynetiminin kifayetsiz kalmas UGK hkmetinin sk sk protestolara maruz kalmas sonucunu dourdu. Dier yandan UGK, srekli ekilde milis glerinin isyan tehditlerine muhatap olmak zorunda kalmtr. Abdurrahman El Kibin babakanln yapt gei hkmeti milis glerinin silahlardan arnmasn teminde baarsz olduu gibi petrol retimi i sava ncesinin rakamlarna yaklamasna ramen ekonomide de baarl bir idare gsteremedi. Hkmetin bu kifayetsizlii halkta tepkilere yol am ve hkmetin ve UGKnin effaf olmamakla ve yolsuzlukla sulanmasna sebep olmutur. Emniyet buhran lkenin gneyindeki Afrika kkenli siyah kabileler ile Arap kabileler arasnda atmalarn kmas ve deiik airetlere bal milis gleri arasndaki gerilimlerin artmas nedeniyle daha fazla derinlemitir. Kaddafi dneminde ihmal edilen ve lkedeki doal kaynaklarn byk ksmna sahip olan dou blgelerinden gelen
otonomi talepleri seim ncesi istikrarszlk manzarasn daha belirgin hale getirmitir. 7 Temmuz seimleriyle oluturulacak mecliste ye dalmnn Bat iin 102, Dou iin 60 ve Gney iin 38 olarak aklanmas Douda seimlerin boykot edilmesi ynnde seslerin ykselmesine yol amtr. Seimlerin meruiyetini tehlikeye sokacak ekilde bir gelimeye yol aacak bu durumun nne gemek isteyen UGK hemen seimler ncesinde bir hukuki dzenleme yaparak Anayasay yapacak komisyonda her blgeden eit sayda 20er ye olacan aklamtr.
Siyasi rekabet ortamnn kurumsallamam olmasnn yaratt glkler
Seim ncesi Libyadaki durum adeta bir siyasi tkanklk manzaras arz etmektedir. Bu ortamda seimler Libya halk iin bu tkankl aabilecek bir frsat olarak belirmitir. Umut kadar endienin de hakim olduu byle bir ortamda Bat basnnda devaml olarak seimlerin gvenliine ynelik kayglara yer veren yorumla yer almtr. Byle bir ortamda UGKnin daha nce 19 Haziran olarak belirlenmi seim takvimini 7 Temmuza kaydrmas seimlere ynelik kayglarn adeta hakl kt gibi bir intibaya yol amtr. Ancak UGK yapt aklamada seimlerin ertelenme nedeninin lkede yaanan gei dnemi istikrarszlndan ziyade lkede demokratik kurumlama yokluunun ve demokrasi tecrbesinin olmaynn ortaya kard altyap eksikliklerinden kaynaklandn ifade etmitir. Adaylarn seimlere katlabilmek iin gerekli olan ilemlerin tamamlanabilmesi iin hala zamana ihtiyalarnn olmas ve semen kaytlarnn zamannda bitirilememi olmas seimlerin tehir edilmesindeki en byk sebeplerdir. Adaylarn eski rejimle herhangi bir organik balarnn olmadn ispat ykmllkleri olduu gibi, semenlerin de seimlerin prosedr konusunda yeterince bilgilendirilmeleri zoLibyada Ulusal Kongre Seimleri Yapld | 419
runluluu vardr. Siyasi partilerin 1972 ylnda yasaklanm olduu Kaddafi Libyasnda bir siyasi muhalefet geleneinin ve yaplanmasnn olumasna hi bir ekilde hayat hakk tannmamtr. Bu sebeple partilerin tekilatlanmalarini salamalar uzun zaman ald gibi, seim kampanyalarn yrtme konusunda da tecrbesizlikten kaynaklanan nemli sorunlar yaamalar sz konusu olmutur. Seimlere hazrlk devresinde semen olmaya muktedir Libya nfusunun ancak yzde 80i semen kaydn yaptirabilmi, 100den fazla siyasi parti seimlere katlma hakkn kazanm ve 3000 kadar bamsz aday seimlere katlmaya hak kazanmtr. Demokratik kurumlamanin kifayetsizliinden kaynaklanan seim srecine ilikin yaanan sorunlar siyasi oluumlarn bir ksmn seimlerin bir oldu bittiye getirildiini iddia etmelerine yol amtr. Popler destek taban Misrata olan Vatan iin Birlik Partisi lideri Abdurrahman Suvehliye gre UGK kendi iinden gelen siyasi oluumlarn yani Mahmud Cibril ile Ali Tarhuninin nc isimler olduu Milli Gler Koalisyonunun- seimden kazanl kmas iin seimleri aceleye getirmitir. Mevcut artlarda ne siyasi partiler yeterince tekilatlanma ve halka inme frsat bulabilmiler ne de seimler konusunda halk yeterince aydinlatilmitr. Bu artlarda gidilen seimlerde, Suvehliye gre Kaddafi dnemine bir daha dnmek istemeyen halk haliyle Kaddafiye kar isyan ve Kaddafi sonras srete en fazla ismini duyduu ve resmini en fazla grd adaya oy verme durumuyla kar karya braklmtr. Ayrca UGK kastl olarak kendi kontrolndeki medyada kendi istedikleri oluum ve kiiler dndakilere fazla yer vermemi ve adeta halk belli bir mecrada oy vermeye ynlendirmeye almtr. Suvehli seimlerin en erken iki yl sonra yaplmas gerektiini iddia etmi ve bu seimlere ise UGKnin tasfiye edilmesinden sonra kurulacak olan bir milli
420 | TEMMUZ 2012
mutabakat hkmetinin nclnde gidilmesi gerektiini savunmutur. te yandan isyan srecinin geici hkmetinin babakan Mahmud Cibrilin destekledii 60a yakn partinin/oluumun ittifakndan oluan Ulusal Gler Koalisyonunun nde gelen partilerinden birinin ba ve ilk dnem UGK hkmetinin Petrol ve Maliye Bakan olan Ali Tarhuni ise gei srecini baarl bir ekilde idare edemeyen ve otorite boluunun domasn engelleyemeyen UGKnin Kaddafi sonras dnemde artk lkeyi ynetme meruiyetini kaybettiini ve bir an nce seimlere gidilerek halktan idare etme onayn alm bir hkmetin tesisini elzem grmtr. Seimler ncesi Libyaya bakldnda yukarda aktardm liderlerin grlerinde hakllk pay olduu grlecektir. Ancak seimlerle hangi siyasi formasyonun ne kadar desteinin olduunun net olarak belli olmad br ortamda kurulacak olan bir milli mutabakat hkmetinin anlamazlklarn nne gemede yetersiz kalacan kestirmek zor deildir. Bu nedenle de 7 Temmuzda yaplm olan seimlerin zamanlamasnn halkn genelinin beklentilerine de uygun dtn iddia etmek yanl olmayacaktr.
Seimler ve zihnimizdeki Libya
Kaddafi dneminde Libya denilince genelde aklmza gelen ey vard: Petrol, l ve Kaddafi. Kaddafi sonras dnemde de bu sefer grntye silahl milisler, her gn bu milislerin birbirlerine kurun skmas ve bunlarn neticesi olarak genel bir gvenliksizlik ortam eklendi. Gerek u ki, zihnimizdeki bu imaj bilgilendirilmi olmakla oluan bir durum. Dnya hakkndaki genel malumatmz hala anaakm Bat medyasndan almaktan kurtulamadmz gnmzde bilgilenme beraberinde bir dereceye kadar zihnin tutsakl olgusunu da getiriyor. Bat medyasnn zelliklerini bilip belli bir lde gard-
n alarak farkl lenslerle okumalar yapmaya almak da her zaman bu zihin tutsakln tamamyle kaldrmaya yetmiyor. Libyaya seim gzlemcisi olarak gideceimi rendiimde, yukarda izah etmeye altm bu etkinin neticesinde ister istemez bir tedirginlik hissetmitim. Hele bir de Misrataya gideceimizi rendiimde nceden hissettiim tedirginlik yerini biraz endieye brakmaya balamt. Nitekim ayn durum birlikte Libyaya gideceimiz heyet mensuplar iin de sz konusuydu. Baz yerleim birimlerinde gl mahalli ynetimlerin varl, milis glerinin silhlarn brakmak istememesi, milis glerinin arasndaki gerilim ve atma haberleri ve bu gerilimin airetler aras atmaya dnmesi potansiyeli, hatta gneyde ve batda (Kufra, Sabha ve Zuvara) ciddi boyutlara ulam olan bir ksm daha ok ekonomik sebeplere dayal - atmalarn yaanmas, Bingazi blgesinden gelen federalizm talepleri ve UGKnin yaamakta olduu meruiyet sorununa binaen lkeyi ynetmede otorite kuramamas gibi nemli meselelerin varl ister istemez gelimeleri dardan takip eden insanlar tedirginlie ve endieye sevk ediyordu. Misrataya giden gzlemci heyetin bir yesi olarak ben de, dier arkadalarm gibi, eitli endielerle yola km; ama daha stanbuldan Misrataya uak yolculuumuz esnasnda, dier yolcularla kurulan diyalog sayesinde, bizim kaos olarak algladmz genel durum ierisinde umudun tohumlarnn serpitirilmi olduunu da farketmeye baladm. Ayn mahhas hadisenin farkl kiilerce farkl duyumlan biimleri zihinlerimizde farkl alglamalara yol ayor ve kendimizi karmzdakinin yerine koymadka onun ayn meseleyi farkl takdir etmesini anlayamyoruz. Gvenlik olgusu ve onun alglanmas da bu anlatmaya altm durumun dnda kalan bir ey deil.
Bir misalle izah etmeye alacak olursam, unu syleyebilirim: Misrata ehrinin gvenlik asndan sorunlu bir yer olduu algsna sahip olan heyet yelerimiz Misratann belki de Libyadaki en gvenli ehir olduunu uaktaki dier yolculardan ilk duyduklarnda ister istemez bir aknlk yaamlard. Misratada bizleri karlayanlar arasnda yer alan ve i sava srasnda bile Libyadan ayrlmam olan bir Trk iadam da bizimle karlatnda Misratann Libyadaki en gvenli ehir olduu grn teyit etti. Misrata i sava esnasnda Kaddafi glerinin youn saldrs altnda en fazla tahribata uram bir ehir. Nitekim yaplan onca temizlik ve enkaz kaldrma almalarna ramen, ehrin iine girer girmez savan bu ehir zerindeki ar faturasn hemen mahede etmek mmkn. Mermiler, tank atei ve roketlerle delik deik edilmi ve artk yaanmaz hale gelmi binalar Trablus Caddesi boyunca birbiri ardna siralaniyorlar. Kentin korkun derecede yaad tahribata ve gl bir milis kuvvetine sahip olmasna ramen ortalkta silahla dolaan tek bir kiinin bile grlmemesi kent sakinlerinin gelecekten umutlu ve iyimser olduuna dair ipular verir gibiydi. 6 Temmuz tarihinde ehir iindeki gezimiz srasnda, seimden bir gn nce olmasna ramen, herhangi bir olaanst gvenlik tedbiri alnmadn gzlemlediimiz gibi, gvenlik gleri de dahil olmak zere hi bir unsurun silahl varlna da rastlamadk. Oysa Misrata en gl milis varlna sahip bir ehir. Ankarada her gn Kzlayn gbeindeki saylar ihmal edilemeyecek miktardaki olduka donanml evik Gn varln mahede eden benim iin bu biraz artc bir durumdu. Savan aclarn ve ykmlarn en st dzeyde yaam olmasna ramen Misrata ehri ve halk adeta dardan gelenlere normal bir hayata
dndnn mesajn vermeye alyordu. Gittiimiz her yerde ve konutuumuz her insanda en bata gzlemlediimiz gler yz ve yardmseverlik olmutur. Bu durum ayrldmz sreye kadar hi deimeyen bir grnt oluturmutur. Ayn gn Trablusa da gitme frsat bulan heyetimiz iki ehir arasndaki karayolu zerinde yer yer milis /gvenlik glerince kurulmu olan kontrol noktalarndan da geti. Trablustan geriye dn esnasnda, gnn ilerleyen saatlerinde kontrol noktalarnn saysnda art olduunu farkettik. Ama buradan geenleri bezdirecek bir muameleye tank olmadk. Trablus ehrinde de genel durum bizim Misratada gzlemlediimizden farkl deildi. Bizim ve Trablusta karlatmz dier gzlemci arkadalarmzn ortak tespiti Libya halknn yeni bir sayfa amak iin hazr olduuydu.
karlatmz bu kiilerin bizim Trkiyeden geldiimizi duyduklar anda yzlerinde daha da artan sevincin davurumunu izlemek ister istemez bizleri de o havann iine soktu. nsanlara duygularn sorduumuzda aldmz cevap bu gnn kendileri iin bayramdan da te bir gn olduu ynndeydi. Her eyden nemli olan seimin sonunda kimin kazandndan da te, Kaddafinin demir penesinden kurtulmu olan toplumun byle bir gn yaam olmasyd. Ziyaret ettiimiz sandklarn birinde bir partili seim gzlemcisine ertesi gn neticeler aklandnda eer partisi kazanmamsa duygularnn deiip deimeyeceini sordum. Aldm cevap su oldu: Hi bir ey deimeyecek. Bizim iin nemli olan Kaddafinin gitmesinden sonra bu gn grebilmekti. Halk istediini setikten sonra benim istediimin seilmemi olmasnn bir nemi yok. Bir sonraki seime biz onlardan daha ok alr, biz kazanrz. Bu arada dikkatimizden kamayan bir husus, sandk mahallindeki guvenlik grevlilerinin silah tamamasyd. Bizlerin Trkiyeden geldiini rendiklerinde byle bir gn onlarla paylatmz iin bizlere teekkr ediyorlard (Misrata halknn nemli bir yekn kendilerinin Trk kkenli olduuna deiniyor. Bu yaz dizisinin bir ksmnda Misrata ehri ve halk konusuna da ayrca gireceim).
Misratada bayram sabah
Libya genelinde seimlere katlma oran yzde 63 civarnda gerekleti. Bizim bulunduumuz Misrata seim blgesinde ise yzde 65 civarndayd. Bu oran dk bulan eitli pro-Kaddafi sol evrelerin yazlarnda seimlerin meruiyetini sorgulayan analizler gzme arpt. Bu husustaki grlerimi seim sonularn analiz eden ksma saklyorum. Ancak burada unu sylemeliyim ki, seim gn oy vermek iin sandklara giden insanlar grmeden bu konuda gr beyan etmek bana pek doru gelmiyor. Seim gn sabah Misrata ehri adeta bir bayram havas yayordu. Sandklarn konduu okullara yerletirilmi olan ses cihazlarndan tekbir sesleri ykselirken sandk mahallindeki gvenlik grevlisinden sandk bandaki grevliye, srada bekleyenden oyunu verenine ve seimleri gzlemlemek iin gelen partili ve partisiz seim gzlemcisinden mahalli televizyon kanallarnn elemanlarna kadar herkes adeta bir bayram sevinci iindeydi. Bir de
422 | TEMMUZ 2012
Trablusta enlik var
Seimin adeta bir bayram havas iinde gemi olmas sadece Misrataya zg bir durum deildi. Misratada olduu gibi seimlerin adeta bir bayram havasnda yaand bakent Trablusda daha oy verme ilemi bitmeden halk ehitler Meydannda toplanmaya balam, toplanmann ardndan, gn karardktan sonra havai fisek gsterileri yaplm ve ge saatlere kadar seim kutlamas devam etmitir. Trablusda seimleri izleyen arkadalarmza gre, bu kutlamalara katlanla-
rn seim sonucu hakknda henz bir bilgisi yokken byle bir sevinci yaamalar seim sonularndan ziyade ilk defa bir seim gerekletirdiklerinden dolay yaadklar onur ve gururdan kaynaklanmaktayd. Bu kutlamalar da tpk seim esnasnda olduu gibi bir bayram havasnda gereklemi; kutlamalarda parti ve bamsz adaylarn bayrak ve flamalarnn olmad ve sadece ay-yldzl Libya bayra ile az da olsa Berber bayraklarnn tand grlmtr.
Halkn saduyusu ve birlik iinde yaama arzusu
Trablus, Misrata ve Bingazide seimleri izleyen Trkiyelilerin ulatklar ortak gr semeniyle, gvenlik elemanlaryla, sandk grevlisiyle ve Libyal mahalli, bamsz, ve partili- seim gzlemcileriyle Libya halknn hi de yle ilk defa seime giden bir halk grnm sunmamasdr. Libya halk ok partili ve ok adayl seimlerden sanki yllardr bunu tecrbe etmi gibi baaryla gemitir. Bu sylediklerimizden her ynyle sorunsuz bir seimin yaand sonucu karlmamaldr. savatan yeni km bir lkede ve toplumda her ynyle sorunsuz bir seim beklemenin fazla iyimserlik olduu da ortadadr. Nitekim Bingazinin 47 kilometre batsndaki seim merkezine federalizm talebinde bulunan kiilerce saldrlar dzenlenmi, Bingazide Seim Kuruluna ait bir depo yaklm ve seim malzemesi tayan
bir helikoptere ate alarak bir kii ldrlmtr. Seim kart eylem yapan bir kii de Ecdebiyede bir oy merkezinde karklk karmak isterken ldrlmtr. Ancak lke geneli dnlerek bu hadiseler i sava sonras ortamnn artlarnda ele alndnda, seimlerin taze bir balang iin yeni bir sayfa almasna vesile oldugu gz ard edilmemelidir. Nitekim lke genelinde yzde 63 civarnda olan katlma oran, olaylarn bir ksmnn vuku bulduu ve seim ncesinde federalizm taleplerinin ykseldii Bingazi seim evresinde yzde 70i bulmu, hatta UGKnin ba Mustafa Abdulcelilin memleketi el-Beydada yzde 80e ulamtr. Bu durum da aka gstermektedir ki, var olan btn sorunlara ramen ve sorunlarn hallolmamas halinde lkenin bir ykmn eiine gelmesi ihtimal dahilinde iken, Libya halk birlik iinde yaama ortak iradesini hala tamaktadr
zel Yetkili Mahkemelerin Ardndan

Trkiyenin istisnai yetki kullanan mahkemelerinden biri de zel Yetkili Mahkemeler oldu. Bu mahkemelerin kaldrlmamas gerektiini dile getirenler, bu mahkemelerin Ergenekon ve Balyoz gibi zel davalarda etkin ve sonu alc olduunu ne srdler. Oysa hukukun sonu alma stratejisinden bamsz olarak ilkeler dzeyinde ilemesi gerektiine dair gl argmanlar da dile getirildi ve sonu olarak YMler kalkt.
Ylmaz Ensarolu: Yargy Bir Gvenlik Arac Olarak Kurgulamaktan Vazgemeliyiz

Sylei: Sadk anl | YILMAZ ENSAROLU | Temmuz 2012 | Mostar
zel Yetkili Mahkeme (YM) olgusu 2005 ylndan itibaren gndemimizde. Bugne kadar Ergenekon, Balyoz, nternet Andc, 12 Eyll 1980 askeri darbesi, 28 ubat post-modern darbesi, KCK ve futbolda ike bata olmak zere birok davann soruturmas ve yarglamasn yrten bu mahkemeler son olarak revize edilecei/kaldrlaca tartmasyla gndeme geldi. Buna, YMlerin neden olduu ifade edilen eitli hak/hukuk ihlalleri ve uzun tutukluluk sreleri gibi yargya gveni zedeleyen uygulamalar kadar, 7 ubatta yaanan MT Krizi neden olarak gsterildi. Hatrlanaca zere, yargnn yetkisini aarak siyasete mdahalesi olarak yorumlanan bu krizle birlikte, YMlerin yetkileri, revize edilmeleri ya da tamamen kaldrlmalar gerektii, hi olmad kadar tartma konusu oldu. Doal olarak bu tartmaya taraf olanlar da argmanlarn dillendirdiler. Kimileri, YMlerin kaldrlmasnn mevcut soruturma ve yar424 | TEMMUZ 2012
glamalara zarar vererek, Trkiyenin derin devletle, darbecilerle, etelerle mcadelesine darbe vuracan, bunun sonucunda ise hukuki bir boluk ve kaos oluacan belirttiler. Kimileri ise, bir hukuk devletinde YMlerin yerinin olmadn, bu mahkemelerin kaldrlarak, evrensel hukuk normlaryla rten yeni bir yapsal dnme gidilmesi gerektiini ifade ettiler. Biz de Mostar dergisi olarak YMler etrafndan dnen tartmalar daha iyi anlayabilmek adna, konuyu, lkemizdeki en nemli uzmanlarndan biriyle, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar (SETA) Vakf Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu ile deerlendirdik zel Yetkili Mahkemeler; Divan- Harbi rfi, stiklal Mahkemeleri, Skynetim Mahkemeleri ve Devlet Gvenlik Mahkemelerinin gnmzdeki halefi olarak anlyor. Bunun temel sebebi nedir? Tm
bu yarg mekanizmalarnn ortak ve/veya temel ilevi nedir? Bu mahkemelerin ortak ve temel ilevleri, devleti korumaktr. Bu ulvi grevleri dolaysyla da istisnai yetkilerle donatlmlardr. Sradan sulular deil, devlet dmanlarn yarglarlar. Dosyasna gre ok daha hzl ya da olaand lde yava alrlar. Daha uzun sre tutuklu tutabilirler, daha ar cezalar verebilirler; mevzuat onlara bu tr ayrcalklar tanm, baktklar sularla ilgili daha ar hkmler getirmitir. Devlet katnda, dier mahkemelere ve savclklara nazaran zel bir neme ve ncelie sahiptirler. Tm kamu kurumlar, bunlarn taleplerini ncelikle karlamak zorundadrlar. Ancak bu tr istisnai yetki kullanan olaanst mahkemelerin yarglamalar, kararlar, genellikle kamu vicdanyla daha az rtr, daha ok tartlr. Nitekim stiklal, Skynetim, Devlet Gvenlik Mahkemeleri ya da Yassada Adalet Divan gibi mahkemeler, bugn pek hayrla anl-
mamaktadrlar. DGMler, AHM tarafndan st ste verilen kararlarla, adil yarglama yapan kurumlar olmaktan adeta knca, bu aybn tamamen ortadan kaldrmas yerine adlar deitirildi; Ar Ceza Mahkemelerine dntrld ve DGMlerin yetkileri, zel yetkiler ad altnda bunlara verildi. DGM kadrolar bu zel yetkili mahkemelerde grevlerini aynen srdrdler. zetle, zel yetkili mahkemeler, aslnda, tabelalar deitirilmi DGMlerdir.
YMlerin temel misyonu devleti korumaktr

zel Yetkili Mahkemelerin gnmzdeki misyonu ve bu mahkemeleri tartlr klan temel sebepler nelerdir? Bu mahkemeler hangi anlayn rndr? Hukuk devletinde yarg, insan hak ve zgrlklerinin en nemli gvencesidir; yurtta devlete kar korur; devletin hukukla mukayyet olmasn, hukuk dna kmamasn sazel Yetkili Mahkemelerin Ardndan | 425
SETA Vakf Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu: Yargy bir gvenlik arac olarak kurgulamaktan vazgemeliyiz dedi.
lar. Bu amala, devletin tm eylem ve ilemlerini hukuka uygunluk asndan denetler. YMlerin temel misyonu ise, devleti korumaktr. Bu erevede, devlete kar ilenmi sular, mafya ve benzeri rgtlerin, etelerin iledii organize sular ve terr sularna bakarlar. Ancak YMlerle ilgili tartmalar iki ana eksende ele almak gerekir. Bu mahkemeleri, bandan itibaren hukuk devleti ilkesine aykr bulup kar kanlar ve bunlara kar, devleti nceleyen, kutsayan ve devletin kendini koruma hakkndan bahisle, olaanst mahkemelerin olmas gerektiini savunanlar var. Bunun dnda bir de, bu mahkemelerde etkili/yetkili olanlarn ve bu mahkemelerin yarglad evrelerin verdii bir g/kar mcadelesi var. unu sylemek istiyorum: Dn DGMleri savunurken, bugn yarglananlar yznden YMlere kar kanlar; ayn ekilde, dn DGMleri eletirirken, bugn yarglayanlar ve yarglananlar yznden YMlerin hikmetinden, baarlarndan ve gerekliliinden sz edenler, hukuk, adalet ve demokrasi kaygs tamaktan ok, hukuku/ yargy arasallatrarak bir iktidar mcadelesi veriyorlar. Peki, YMlerin evrensel hukuk normlar ve hukuk devleti ierisinde yeri ve meruiyet durumu nedir? Yargnn yegne varlk nedeni, adaletin tecellisidir. Bunun iin gzleri krdr; karsndaki Ali (r.a.) ile Yahudiye eit uzaklktadr. Yine bunun iin eitlik, hukuk nnde
eitlik ilkeleri olumutur. Bu mahkemelerin kurulu felsefesi ise, devleti, hizmet edilmesi gereken, hatta uruna lnmesi gereken bir kutsal otorite olarak grme anlayna dayanr. Dolaysyla eitlik, adil yarglanma hakk, tabii hkim ilkesi, yargnn bamszl ve tarafszl gibi hukuk devletinin temelini oluturan genel ilkeler asndan istisnai yetki kullanan zel mahkemelerin kabul mmkn deildir. Gemite yaananlardan, konjonktrden, yarglayanlardan ve yarglananlardan bamsz olarak bu mahkemelerin kulland zel yetkilere, zel yarglama usullerine kar kmak gerekir. Bunun yan sra, uygulamalar bu mahkemeleri daha da tartlmal klmtr. rnein sululuu sabit oluncaya kadar sann masumiyeti esastr ama zel yetkililer, sanklar daha ilk soruturma aamasnda, medya araclyla sulu olarak ilan edebilmektedirler.
Darbecilerin yarglanmas toplumun talebi

YMler ihtisas (uzmanlk) mahkemeleri midir? Bu mahkemeler, grev ve yetkileri itibariyle Trkiyenin darbelerle, darbecilerle, etelerle hesaplamasnda ve terrle mcadelesinde ne derece etkili oldu? Karmak rgtl sularla etkili mcadele iin, zel eitim alm adli kollua ve uzman savclara ihtiya var ama YMlerde uzmanlk bilgilerine sahip adli kolluk ve uzman savclar yok. nk YMler ihtisas mahkemeleri olarak kurulmadlar. YMler, zel bilgileri deil, zel yetkileri ve zel muhakeme usullerini kullanan mahkemelerdir. Oysa ihtisas mahkemeleri, zel yetkilere ve yarglama usulne deil, uzmanlk bilgilerine sahip olmayla ilgilidir. Bu nedenle, bu mahkemeleri ancak olaanst mahkemeler olarak adlandrabiliriz. YMler halen darbe yapmak amacyla rgt/ete kurduklar sulamasyla baz askerleri yarglyorlar ama bu insanlarn gemite yurttalarmza kar
426 | TEMMUZ 2012
iledikleri ne srlen sular takip etmiyorlar ya da bu tr davalarda ok kt bir performans sergiliyorlar. Yksekova, Susurluk etesi gibi davalarn akbetine ya da Hrant Dink cinayeti davasnn gidiatna baktmzda, umutlanmak iin deil ama tedirgin olmak iin bir sr neden bulabiliriz. Kald ki, darbecilerin yarglanmasnda btn kerameti YMlere yklemek, siyaset ve sosyolojiyi tamamen yok saymak olur ki, bu da hem dier aktrlere hem de bu mahkemelere hakszlktr. Ayn yetkilere daha nce de sahip olmalarna ramen, darbecilerle ilgili davalarn son birka ylda pe pee almasnda, siyasi ve toplumsal dinamiklerin ve daha nemlisi, siyasi iradenin payn yok sayamayz. Kald ki, yargnn siyasi sorunlar zme, lkeyi demokratikletirme gibi bir misyonu yoktur ve olmamaldr. Siyasi sorunlar yarg eliyle zmek, demokratiklemeyi yarg marifetiyle gerekletirmek, hukuk devletini deil, yarglar devletini dourur ve yarg vesayetini yaratr. Bu yaklam, yargy siyasi bir aktre dntren, yarg zerinden g devirerek siyasete mdahale eden, etmek isteyen bir anlayn rndr. Tm bunlarla birlikte, darbecilerle ilgili dosyalarn sonulanmasn ve kacak kararlar, o kararlarn gerekelerini beklemek gerek. Ancak unu da unutmayalm; YMlerin elindeki binlerce dosyann birka tanesi darbecilerle ilgili; geri kalan terr rgtleriyle ve mafya vb. rgtlerle ilgili. Terr olaylar, dosya ve tutuklu says vb. verilere baktmzda, YMlerin baarsndan sz etmenin pek de kolay olmadn grrz.
Trkiyenin derin devletle, darbecilerle, etelerle, terrle mcadelesinin sonulan(a) mayaca / baarszlkla sonulanaca ifade ediliyor. Bu doru mudur? Bugn YMlerin kaldrlmasna kar kanlar, zamannda DGMleri kuranlarn ve DGMlerin kaldrlmasna kar kanlarn sylediklerini tekrarlyorlar. Bu mahkemeler, zel yarglama usulleri uyguluyor olsalar da, kararlarn mevcut TCK, TMK vb. yasalar zerinden vermektedirler. Dolaysyla yetkilerinin kslmas, hatta tamamen kaldrlmalar, yarglananlarn iledikleri sularn vasfn annda deitirmeyecektir. Kald ki, yeni bir dzenlemeyle, bu konular bir zme kavuturulabilir. Ama YMler kalkarsa, annda tm darbeciler, terristler kacaklar yaygaras, korku toplumu yaratmaya ve YMlere karmamalar iin siyaset zerinde bask kurmaya ynelik bir kara propagandadr. stelik itihatlaryla, yasalarda dzenlenmemi yeni sular ihdas edebilen, suun vasfn arlatrabilen, corafi ayrm yaparak, blgelerimize gre ayr hukuk retip uygulayabilen yksek yargmz, onlardan doacak boluu fazlasyla kapatr. Yani iddialarn tam aksine, bu mahkemelerin revize edilmesi ya da kaldrlmasyla birlikte hukuksal bir boluk ve kaos olumaz diyorsunuz Hukuksal bir boluk ve kaos olumaz; tam tersine, yargsal ileyi hzlanabilir. Tek tip karar ve yorumlar, yerini ksmen eitlilie brakr ve bu durum da hukuku gelitirir. Dahas, mahkemeler yaygnlaaca iin yarglamalar daha ksa srede sonulanacak; muhtemelen uzun tutukluluk sresi ortadan kalkacaktr. Zaten YMlerde en ok tartlan ve kamu vicdann rahatsz eden hususlardan birisi, uzun tutukluluk sresidir. Hukuksal boluk ve kaos oluacak iddiasn ne srenler, egemenliklerinin ve yarg zerindeki kontrollerinin zayflayacandan endie etmektedirler.
zel Yetkili Mahkemelerin Ardndan | 427
YMler stnden kara propaganda yrtlyor

Bu mahkemelerin yetkilerinin snrlandrlmas ya da kaldrlmalar sonucu u an bu mahkemelerde sren soruturmalarn ve yarglamalarn akim kalaca,
Polis ar yetkiye sahip

Peki, YMler revize edilse ya da kaldrlsa tm sorun ortadan kalkacak m? Sorun sadece YMlerde midir? Elbette tm sorunlarn kayna YMler deil. Ceza/adalet sisteminin toptan masaya yatrlmas gerekiyor. rnein, terr rgt yesi olmamakla birlikte terr rgt adna eylem yapanlarn silahl terr rgt yeliinden cezalandrlmasn bizzat mevzuat ngryor. Yani yasalardan kaynaklanan sorunlar var. Bunun yan sra, adli kolluk olmamas, ar i yk, teknik alt yap gibi daha pek ok sorun var. Ama en nemli sorun, bu mahkemelere hizmet veren kolluktur. nk bizde polis, hem istihbarat yapyor, hem gvenlik operasyonlarn kararlatrp yrtyor hem de adli kolluk/yarg grevini icra ediyor. Tam bir gler birlii tablosu yani. stelik bu kadar kuvvet, imkn, her eye gvenlik penceresinden bakan bir kurumda toplanm ve zel yetkili savclar da bu kuruma baml durumdalar. Sahip olduklar kadro, teknolojik altyap vs. yznden polis fezlekesi dna kamyorlar ve mecburen
fezlekeleri neredeyse aynen iddianameye dntryorlar. Bunca sorun karsnda, nasl bir hukuk reformu ile adil yarglamay salar, evrensel normlarda bir hukuk devletine doru yol alrz? ncelikle, evrensel standartlarda bir hukuk devletini nemsemek, benimsemek gerekiyor. Bu konuda uzlatktan sonra, oturur, btn bir hukuk mevzuatnz, yarg sisteminizi, kurumlarnz masaya yatrr, sorunlar tespit eder ve nasl zeceinizi konuup tartrsnz. Burada nemli olan, siyasi hesaplarla deil, hukuki kayglarla, hukukun stnl ilkesini nasl daha verimli ve etkili iletiriz, nasl daha adil bir yarglama yaparz vb. sorulara cevap aramaktr. Yeter ki, yargy bir gvenlik arac olarak kurgulamaktan vazgeelim ve yargnn bamszl ve tarafszl, hakim gvencesi, tabii hakim ilkesi, adil yarglanma hakk gibi ilkelerden taviz vermeden; adaletin, hukukun hepimize lazm olduunu unutmadan yargy, yargnn btn sorunlarn masaya yatrp aklkla her eyi konuup tartalm
428 | TEMMUZ 2012
Mursiden 5 Meseleye zm Vaadi

Cumhurbakanl seimlerinde Mbarek yanda olarak bilinen Ahmed efik ile ikinci turda yaran Muhammed Mursi seimleri kazand ve 30 Haziran 2012 tarihinde yemin ederek grevine balad. Mursi ilk 100 gn ierisinde zm arayna gireceini syledi ve 5 meseleye zm sz verdi. Msrda gnlk yaam hayli zorlatran p ve temizlik, trafik, gvenlik, ekmek ve yakt sorunlar Mursinin ncelik verdii be konu oldu.
Mursinin 5 Vaadi in Geri Saym Balad

Yorum | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK | 21 Temmuz 2012 | Dnya Blteni
Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, gemi ynetimler tarafndan uygulanan yanl politikalar nedeniyle, onlarca sorunla kaya braklm olan lkede yakt, trafik, temizlik, ekmek ve gvenlik konularnda, 100 gn ierisinde acil zm arayna gireceini sylemi ve bu problemlerin halli vaadinde bulunmutu. zellikle de el Ahram Gazetesi, her geen 10 gnde bir 100 gnlk geri saymda son 90, 80... gn gibi balklar atarak, okuyuculara Mursinin vaadini hatrlatrken, dier taraftan da lke kamuoyunu tevik ve tahrik ediyor. Peki neydi zm sz verilen bu 5 mesele? 1. p ve Temizlik Msr biraz takip edenler bilir ki, lkenin yakn tarihinin en kadim sorunlarndan birisi sokak ve caddelerin yeterince temizlenmemesidir. Haliyle temizlik, Mursinin de acil zm sralamasndaki gndem maddeleri
arasnda yer alyor. Mbarekin son dnemlerinde yabanc irketlere verilen pleri toplama iinde hedeflenen baar salanmad. Sokak ve caddelerde biriken pler, zamannda toplanmad iin plkler kedi, kpek ve farelerin cirit att alanlar haline dnt. Maadi, Msr el Cedide ve Medinet en Nasr gibi Kahirenin temiz blgelerinde bile cadde kenarlar ve duvar diplerinde birikmi p torbalarn grmek mmkn. lkenin akil adamlar eitli hastalklarn yaygnlamasna neden olan plerin toplanmas iin STKlara byk grevler dtn belirtiyor. 2. Trafik: Tarafik ise zellikle de bakent Kahirenin en nemli sorunlarndan birisi. - Temiz ve dzenli toplu tat aralar bulunmuyor. - Mstakil bir trafik kurumu yok. - Bakent Kahirede toplu tama aralarnn yetersizliinden dolay, insanlar zel ara-
Mursiden 5 Meseleye zm Vaadi | 429
larn tercih ediyor. Bu da trafiin daha ok aksamasna neden oluyor. - Btn bakanlklar, bykelilikler ve devlet kurumlarnn Kahirede olmas, yerel ynetimlere yetki devredilmemesinden dolay, resmi ilerin bakentte halledilmesi her gn yz binlerce insann bakente akn etmesine neden oluyor. Bu da trafii olumsuz etkiliyor. - Otomobil modellerinde kstlama ve her hangi bir art bulunmamas, 40 yllk aralarn bile kullanlmas hem otomobil saysnn artmasna ve hem de trafik aknn hznn azalmasna neden oluyor. - Mbarek dneminde kavak, alt ve st geitlerin ok az ina edilmi olmas, caddelerde hem yaya ve hem de otomobillerin ayn anda seyri trafii yavalatyor. - Trafik klarnn yokluu ve trafiin askeri grevini yapan erlerin eline braklmas da arbedeyi artran sebeplerden birisi olarak saylyor. - Ehliyet alma sistemindeki yolsuzluklar, yollarda eritlerin ve trafik iaretlerinin olmay srcleri kendi kurallaryla otomobil kullanmaya itiyor.
430 | TEMMUZ 2012
3. Gvenlik Eski rejim tarafndan bir polis, istihbarat ve gvenlik devleti olarak ekillendirilen Msrda halk, polisin glenmesi konusunda gereken duyarll gstermiyor. 25 Ocak Devriminin ardndan yaanan polissizlie alan Msrllar, polisin tekrar glenerek, kendilerine zulmetmesindense, silahlanarak kendi gvenliklerini salamay, polissiz yaamaya tercih ediyor. Bu nedenle halk polisle yardmlamyor. Haliyle bu durum, su ileyemeye meyilli kitleleri sua tevik ettiinden, su oranlarnda ciddi bir art yaanyor. Devrim esnasnda alan hapishane kaplar nedeniyle serbest kalan binlerce adi sulu ve baltac lkenin her tarafnda kol geziyor. Polisin tekrar eitilerek halka saygl davranmasnn retilmesinin nemine vurgu yapan ileri Bakanl uzmanlar, halk polisle ibirlii yapmaya tevik etmek gerektiini sylyor. 4. Ekmek: Devlet tarafndan svanse edilen en temel gda Msrda ekmek. zellikle de devlet tara-
fndan desteklenen frnlarda ok ucuz fiyata retilen ekmein kalitesi ve hacmi her geen gn azalyor. Frnclar devletten ok ucuz fiyata aldklar unun ounu pazarda satarak kar elde ediyor. Geri kalanyla ise ekmek retiyor. Bir kontrol mekanizmas olmadndan sz gelimi 1 ton undan 1000 ekmek retmesi gerekirden, yarm ton undan 1000 ekmek retiyor. Haliyle dier yarm tonu pazarda frnc tarafndan satlyor. Ekmek ok ucuz olduu iin Msr halk da evlerin avlu veya damlarndan besledikleri kaz, rdek, tavuk ve hatta inek gibi hayvanlar devlet frn ekmeiyle besliyor. Mbarek dneminde yaanan ekmek krizinin ardndan ucuz ekmek kii bana fie baland. Gnde kii bana ucuz ekmek veriliyor. Ucuz ekmein fiyat ilin olarak ifade edilen 5 kuru. Bir Msr Ginisine 20 ekmek alnabiliyor. Bir ABD Dolar ortama 6 Msr Ginisi. Yani bir ka yl ncesine kadar 1 Dolara 120 ekmek alnabiliyordu. Kahire dndaki ehirlerde zel frnlarda ekmein fiyat, beriza olarak ifade edilen 10 kuru. Devlet frnlarnn iki kat. Yani 1 Dolara 60 ekmek alabiliyorsunuz. Kahirede zel frnlarda ebat devlet frn ekmeinin iki kat byklndeki ekmein fiyat ise 40 kuru. Msr ynetiminin ekmee yapt destek, hazineye ylda 3 milyar ABD Dolarna mal oluyor. Devlet, Msr halknn ev hayvanlarna yedirmek iin ihtiyacnn ok stnde ald ekmee, salk ve eitimden daha fazla para harcyor. Benden sonras tufan mantndan hareket eden nceki hkmetlerin zme kavuturamad ekmek sorunu da Mursiyi bekliyor. 5. Yakt: Benzin istasyonlarnn normal ihtiyacnn yzde 50sinin bilinmeyen nedenlerden dolay verilmemesi, Cumhurbakanl seimleri ncesinde lkede ciddi bir benzin ve mazot krizinin balamasna neden oldu. Benzin
istasyonlar nnde oluan uzun kuyruklarda frler arasnda kan kavgalarda, bazen silahlarn ekildii bile grld. stasyonlarn nnde iki ve sra oluan kuyruklar tarafii de haliyle olumsuz etkiledi.
Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, onlarca sorunla kaya braklm olan lkede yakt, trafik, temizlik, ekmek ve gvenlik konularnda, 100 gn ierisinde acil zm arayna gireceini sylemi ve bu problemlerin halli vaadinde bulunmutu.
Seimlerden sonra da baz istasyonlarda hala yakt eksiklii grlyor. Msrda yakt da devlet tarafndan ciddi bir ekilde ekilde sbvanse edilen kalemler arasnda geliyor. Sbvanseler, Msr btesine yllk 100 milyar Msr Ginisine (16.6 milyar ABD Dolar) mal oluyor. Son gnlerde zellikle de bakent Kahirede polisin grev yerlerine dnd, trafie mdahale etmeye balad ve gvenlik konusunda ciddi atmlar att gzleniyor. Yakt sknts da azalmaya balad. Mursi, yeleri Mbarek tarafndan atanm olan Askeri Konsey ve Anayasa Mahkemesi ile ciddi siyasi krizler yaamadan ve lkeyi germeden, ilk 100 gn baaryla tamamlarsa eer, baarya giden yolda byk ihtimalle ciddi bir adm atm olacak
Mursiden 5 Meseleye zm Vaadi | 431
niversiteye Girite Baar Puan Dzenlemesi

1998 ylnda niversiteye girite tek oturumlu bir snavn yannda uygulamaya konulan Arlkl Ortaretim Baar Puan (AOBP), rencinin renim grd okula gre niversiteye girite ortaretim puannn hesapland bir sistemdi. Dolaysyla bu sistem, rencinin bireysel baarsnn nne gemiti. 4+4+4 dzenlemesi ile ok fazla toplumsal tepki alan bu uygulama iptal edilirken, yerine Ortaretim Baar Puan (OBP) getirildi. Buna gre, 2013 ylndan itibaren rencilerin orta retim bitirme baar notlar, en k 250, en by ise 500 olan OBPye dntrlecek. OBPnin yzde 12si ise merkezi snavdan alnan puana eklenerek yerletirme puan hesaplanacak.
Eitimde Eitsizliin Algoritmas: AOBP

Analiz | BEKR S. GR, TRKER KURT | Temmuz 2012
ZET | niversiteye giri snavna ilikin olarak 1998de yaplan dzenlemeyle, alan d tercih yapmay engelleyen katsay uygulamas ve rencinin mezun olduu okulun baarsna gre ortaretim baar puann arlklandran Arlkl Ortaretim Ba-
Trker Kurt ve Bekir S. Grn Hazrlad analizde, dnyann farkl lkelerinde ortaretim baarsnn niversiteye geiteki etkisi ve AOBPnin kaldrlmasnn sonular inceleniyor.
ar Puan (AOBP) uygulamas balamtr. AOBP karmak bir hesaplama sistemine sahip olduu iin tam olarak anlalmam ve bu nedenle de kamuoyunda ok fazla tartlmamtr. Oysa AOBP, tm adaylar ilgilendiren tartmal bir uygulamadr. nk renci ister kendi alannda ister kendi alan dnda tercih yapsn, AOBPsi bireysel baarnn dndaki etmenler tarafndan belirlenmektedir. Katsay kararnn ortaya kard engel, kendi alannda tercih yapmak gibi eitli yollarla ksmi bir ekilde alabilir nitelikteyken, AOBPnin neden olduu frsat eitsizlii hibir ekilde alabilir deildir. Bu haliyle AOBP, bir eit gizli katsay ilevi grmektedir. rencilerin niversite giriinde ortaretim baars dk bir oranda etki etmektedir. Bu etki ise ortaretim puannn ar-
432 | TEMMUZ 2012
lklandrlmasyla neredeyse tamamen yok edilmekte ve dikkate alnan, rencinin ortaretimdeki bireysel baars deil, mezun olduu okulun toplam baars olmaktadr. Bunun sonucu olarak, eitim sisteminin alt unsurlar arasnda kopukluk ortaya km ve sistemin alt unsurlarnn birbirini tamamlayc bir ekilde ve ahenk iinde almas mmkn olmamtr. Dnyann farkl lkelerindeki niversiteye giri sistemleri incelendiinde ortaretim baarsnn niversiteye girite dorudan veya dolayl olarak etkili olduu grlmektedir. Trkiyedeki niversite giri sistemi de orijinal kurgusunda, ortaretim baars ile snav baars arasnda bir denge gzetmitir. Ne var ki bu denge, AOBP ile birlikte bozulmutur. Bu almada ncelikle dnyann farkl lkelerinde ortaretim baarsnn niversiteye geite nasl etkili olduu, lkemizdeki uygulamayla karlatrmal olarak incelenmitir. Daha sonra AOBP uy-
gulamasnn ne olduu, zaman iinde hesaplanmasnda ne gibi deiiklikler olduu ve kaldrlmasnn olas sonular zerinde durulmutur. SONU ve NERLER | niversitelere renci seme ve eleme sreci dnyann farkl lkelerinde farkl ekillerde tasarlanmtr. Bu anlamda tek bir doru sistemden sz edilememektedir. Buna karlk niversiteye giri sistemlerine ilikin baz zelliklerin n plana kt ifade edilebilir. Bunlardan ilki dnyann neredeyse tm lke veya niversitelerinde, renci seme sistemlerinde ortaretimdeki renci baarsnn dikkate alnmasdr. kincisi ortaretim baarsnn dorudan veya dolayl ekillerde olmak zere iki ekilde niversiteye girie katk salamasdr. nc olarak ifade edilebilecek nitelik ise niversiteye renci kabulnde uygulanan sistemlerin genel yetenek dzeyinden ok akademik baars daha yksek olan rencilerin niversiteye giriini saniversiteye Girite Baar Puan Dzenlemesi | 433
mesi asndan aadaki neriler gz nnde bulundurulabilir. niversiteye giri sisteminde adayn ortaretimdeki bireysel baarsnn dikkate alnmas srdrlmelidir. Ortaretim ve yksekretim arasndaki ilikileri glendirmek adna, ortaretim baar puannn toplam yerletirme puan iindeki etkisi, nmzdeki yllarda kademeli olarak artrlabilir. Bylelikle renciler ortaretimde daha baarl olmaya zendirilmelidir. lamaya ynelik olmasdr. Bylelikle renciler yksekretimden faydalanmak adna ortaretime nem vermektedirler. AOBP uygulamas ile Trkiyede ortaretim baarsnn niversiteye girite yeterli dzeyde dikkate alndn sylemek mmkn deildir. AOBP, genel olarak tm ortaretim sistemimizin deil sadece ok az saydaki okullarmzn yararna sonular dourmaktadr. Buna karlk Trkiyede eitim bir kamu hizmetidir ve sadece belirli okullarn veya rencilerin deil tm okul ve rencilerin yararna hizmet sunmak durumundadr. Buraya kadar yaplan deerlendirmelere dayal olarak AOBPnin kaldrlmas ve ortaretim baarsnn yksekretime girite kullanlmasna ilikin politikalara yn verniversiteye giri sisteminde AOBP yerine uygulanacak olan OBPnin ve dier yeni uygulamann sonular izlenmelidir. retmenlerin profesyonel olarak glendirilmesi salanmal ve retmene gveni artrc almalar desteklenmelidir. MEB retmen notlarna ilikin -varsa- suistimalleri nlemek iin mekanizmalar gelitirmelidir. retmenlerin lme deerlendirme asndan daha nitelikli hale getirilmesi iin baz uygulamalar yaplmaldr. Ayrca, retmen notlarnda nesnelliin salanmas iin snav katlarnn meslektalar tarafndan apraz okunmas, snav sorularnn zmre tarafndan hazrlamas, akran deerlendirmesi (kr deerlendirme) ve etik kurul gibi mekanizmalarn oluturulmas desteklenmelidir
434 | TEMMUZ 2012
CHPde Parti i Muhalefetin Yenilgisi

Cumhuriyet Halk Partisinin 17-18 Temmuz 2012 tarihlerinde gerekleen 34. Olaan Kurultay, Kemal Kldarolunun yeniden Genel Bakan seilmesinin yan sra parti ii muhalefetin kesin olarak yenilgiye uratlmasna sahne oldu. Kurultay ncesinde nder Sav liderliindeki muhalifler, Kemal Kldaroluna Genel Bakan seiminde meydan okumak yerine araf liste usulyle seilecek 60 yeli Parti Meclisinde yer bulmay hedeflediklerini aklad. Parti Meclisi seiminde Genel Merkezin destekledii adaylarn ezici stnl, 2010 ylnda uzlama aday olarak partinin bana geen Kldarolunun aradan geen iki ylda gsterdii performansla delegelerin tam desteini kazand eklinde yorumland.
CHP Kurultay ve Gei Dneminin Sonu

Yorum | DOAN EKNAT | 21 Temmuz 2012 | Sabah Perspektif
Cumhuriyet Halk Partisinin 34. Olaan Kurultay, 17-18 Temmuzda gerekleti. Kemal Kldarolunun yeniden Genel Bakan seildii kurultaya ikinci gn yaplan Parti Meclisi seimleri damgasn vurdu. Parti ii muhalefetin etkisiz kald sre, ubatta yaplan ve CHPnin zirvesinde yaanan nihai hesaplamay temsil eden tzk kurultaylarnda ortaya kan tabloyu netletirdi. Bylece Kemal Kldarolu, Genel Bakan seilmesinden yaklak iki yl sonra eski kadrolarn siyasal vesayetini krmay baararak, CHPnin tartmasz lideri haline geldi. Kurultay, CHPde sregelen gei dnemine son noktay koymas ve partinin yrmek istedii istikameti iaret etmesi asndan Yeni CHPnin ksa tarihinde en nemli dnemeci temsil ediyor. Yeni kadrolarn bundan sonra izleyecei yol, yalnzca partinin deil, ayn zamanda Trkiye siyasal sisteminin de istikameti zerinde etkili olacak.
Meclisi seimlerinde benimsenen araf liste yntemi, delegelerin desteini alabilen baz adaylarn anahtar listeyi delmelerini olanakl kld. Ayn zamanda tzk deiiklii ile Parti Meclisine girecek ye saysnn 80den 60a indirilmesi, Kldarolunun destekledii adaylarn elini kuvvetlendirdi. Bylece kurultay sandndan sosyal demokrat, deiime ak bir kadro km oldu. te yandan CHP iinde anlam tayan bu gelimeler, Trkiye semeninin geneli asndan ncelikli bir gndem maddesi olmaktan ok uzak. Bu erevede ana muhalefet partisinin iinde yaanan sreler, ancak partinin siyaset retme kapasitesini artrd lde seim performansna yansyabilecek ve kalc olacaktr. Bugne dek Kldarolu ynetiminin tasarlarn fiiliyata geirmekte yaad skntlar ksmen parti iindeki fikir ayrlklarndan kaynaklanyordu. Parti Meclisi, CHPnin yeni dnem politikalarna dair ipular sunmasnn yan sra, bugne kadar Yeni CHPye
Parti Meclisinin yeni kompozisyonu
Yeni CHP, ilk byk snavn parti ii demokrasiyi kuvvetlendirerek verdi. Parti
CHPde Parti i Muhalefetin Yenilgisi | 435
kar en nemli diren noktalarndan biri olmas nedeniyle de nem arz ediyor. Kldarolu, parti zerindeki kontrol eksikliini eski elitlerle koalisyon yaparak gidermi; Aralk 2010 olaanst kurultaynda farkl CHP tahayyllerini temsil eden karma bir PM listesi belirlemiti. Bu dnemde grev yapan baz yelerin Krt meselesi, asker-sivil ilikileri ve dini zgrlkler konusunda Yeni
Kemal Kldarolu, Genel Bakan seilmesinden yaklak iki yl sonra eski kadrolarn siyasal vesayetini krmay baararak, CHPnin tartmasz lideri haline geldi.
CHP ajandas ile yaadklar anlamazlklar, partinin bu alanlarda atmaya alt admlarnn inandrclna glge drmt. Ayn zamanda memleket meselelerine temas etmeyi hedefleyen partinin yneticilerinin Yeni CHP markas ile ters den klar, yeni ynetimin ortaya koyduu deiim iradesinin semen nezdinde asgari dzeyde itibar grmesi ile sonulanmt. Bu erevede Yeni CHP vizyonuna yakn isimlerden oluan yeni ynetimin i mcadelelerden syrlp, sadece siyaset retmeye odaklanmalar ile parti, 12 Haziran seimlerinde yapt %6lk srayn devamn getirmeye bir adm daha yaklam oldu. Kldarolunun Snav Asl imdi Balyor Kurultay salonunda hazrlanan grseller ve katlmclarn yorumlar, CHP semenlerinin bu patlamay mahalli seimlerde kazanlacak bir zafer ile zdeletirdiini gsteriyor. Bu balamda rgt ii mcadeleden alnnn akyla kan Yeni CHPnin Trkiyeli semenleri ikna edebilmesi, stanbul Byk-
436 | TEMMUZ 2012
ehir Belediyesi seimlerinden kacak sonuca endeksli grnyor. 2009da Kemal Kldarolu ile %40a yakn oy toplayan CHP, doru aday ve doru strateji ile 2. stanbul kuatmasndan istediini alabilirse, performans basks hisseden yeni ynetimin daha cesur admlar atmasnn da yolu alacaktr. CHPnin 2010da beklenmedik bir ekilde balayan gei dnemi, Kldarolunun Genel Bakan olduu 33. Olaan Kurultay ile otoritesini kesinletirdii 34. Olaan Kurultay arasnda yaplan bir dizi karlkl hamleye sahne olduktan sonra sona erdi. Bu
dneme partinin messes nizam ile koalisyon kurarak giren Kldarolu, tedrici olarak mttefiklerini tasfiye ederek mevcut konuma gelmeyi baard. Bu aamada her ey CHPnin gei dnemi srasnda ortaya att fikirlerini ne lde gelitirebileceine bal: Eer parti, Trkiyeli semenler asndan belirleyici konumda bulunan dini zgrlkler, asker-sivil ilikileri ve Krt meselesi konularnda sergiledii tavrdan geri adm atmazsa, arkasna ald rzgr iktidar yolunda kullanabilecektir. te yandan Yeni CHP idealinin gemi reflekslere kurban edilmesi riski henz tamamen ortadan kalkmamtr
CHPde Parti i Muhalefetin Yenilgisi | 437
Krt Yksek Konseyi Kuruldu

Erbilde 9-10 Temmuz 2012de Barzani liderliinde gerekleen toplant sonrasnda 12 Temmuz 2012de Krt Yksek Konseyinin kuruluu ilan edildi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu 1 Austos 2012de Erbile resmi ziyarette bulundu. Davutolu Barzani ile olan grmesinde, Suriyenin birliinin ve btnlnn korunmasnn blge iin tad nemi ve Trkiyenin Suriyenin kuzeyinde oluabilecek tehlikeli yaplanmadan duyduu kayglar gndeme getirdi.
Selin Blme: Barzani ve PKK Gerilimi Devam Edecek

Rportaj: Murat Aksoy | SELN M. BLME | 30 Temmuz 2012 | Yeni afak
Suriyede 16 aydr sren atmalar sonunda Suriyenin kuzeyindeki baz ilelerde kamu binalarna PKKya yaknl ile bilinen PYD (Demokratik Birlik Partisi) tarafndan el konulmas, Trkiyede Yeni bir Krt devleti mi douyor, PKK, Suriyede otonom bir yap m kuruyor sorularnn sorulmasna yol at. Suriyede Krtler arasnda tek g PYD olmad gibi tek etkili olan da PKK deil. Blgede Kuzey Irak Blgesel Ynetim Bakan Mesut Barzaninin de byk etkisi ve rol var. Sylei-Yorumda bu tartmalar SETA Vakf Ortadou Uzman ve Suriyede Kim Kimdir raporunu hazrlayan (Ufuk Ulutala birlikte) Selin Blme ile konutuk.
Krt Yksek Konseyinin kurulmasnn ilan ve bu kuzey hat iinde ehirlerdeki kontroln tek tek bu ynetime getii haberleri dikkatleri birden blgede younlatrd. Aslnda blgedeki hareketlenme yeni deil, PYD bugnlerdeki arl nedeniyle en sk ismi dile getirilen parti olsa da Suriyede Krtleri temsil eden 14 kadar siyasi parti var. Bunlar tabii ki bizim anladmz ekliyle siyasi partiler
En scak gelimeyle balayalm, Suriyenin kuzeyinde olan nedir? Bat Krdistann kurulmas m, yoksa baka bir srecin balangc m? Suriyenin kuzeyi ve kuzeydousu youn olarak Krtlerin yaad bir blge. zellikle
438 | TEMMUZ 2012
SETA Ortadou uzman Selin Blme, Suriyede yaanan son gelimelerle gndeme gelen Suriyede zerk Krdistan meselesini Yeni afak gazetesinden Murat Aksoya deerlendirdi.
deil, Baas rejiminin izin verdii llerde hareket eden, bir siyasi partiden ok rgtlenme diyebileceimiz oluumlar. PYD, Esed kart gsterilere mesafeli duran hatta Esedle ibirliine giren parti olarak anld hep... Dediiniz gibi PYD, Esed kart gsterilere ve muhalefete bir sre ciddi anlamda mesafeli kald. Oysa Krtler Esed ynetimi altnda en ok ezilen ve bask gren kesimlerden biridir. Buna kar muhalif yaplanmann Krtlere kar politikasndan emin olamadklarndan uzak durdular. Bir sre sonra Krt gruplardan da muhaliflere katlanlar oldu. Bununla birlikte hatrlanrsa Suriye Ulusal Konseyine dahil olan bu temsilciler hemen her toplanty terk etmilerdir. En byk tartma Krtlere hl eit stat verilmemesi zerinde cereyan ediyordu. Srete
PYD ve Suriye muhalefetine destek veren kar Krt gruplar arasnda ciddi atmalar da oldu. Ancak Barzaninin devreye girdii srete bu przler imdilik ald, kendi i sorunlar ertelenmi durumda. Bir oluum sreci yaanyor. Ayrlk veya Bat Krdistan demek iin erken ama Esed olsun olmasn burada zerk bir ynetim kurulabilir.
PYDnin nn Esed at
PYD bunu kendi gcyle mi baard? PYD iin en rgtl demek daha doru olur. PKK ile yaknln da salad bir avantaj bu. Bununla birlikte PYD dnda kalan tm Krt gruplarn aldmzda ok daha byk bir kitle var karsnda. Esed ynetimi kendi skmln rahatlamak iin burada bir alan yaratt. Bunda da rgtl olmas ve
Krt Yksek Konseyi Kuruldu | 439
balar nedeniyle PYDyi kulland. Buradaki Krt halk zerinde Kuzey Irakta Krdistan zerk Ynetiminin kurulmasnn psikolojik etkisi de gzard edilmemeli. Ama bu PYD nin kontrol elinde tutaca anlamna da gelmiyor. PYDnin gc, biraz zlen Esed ynetiminden biraz da Suriyedeki Krt hareketi iindeki boluktan kaynaklanyor. PYDnin yaptklar Barzaniye ramen mi oluyor? Barzaninin zaten kendi aklamalarndan Suriye ordusundan firar eden Krtleri eittiklerini biliyoruz. Geri bunlarn Suriyeye girmedii ynnde Barzaninin beyanlar var ve PKKnn askeri olarak Barzaniye yakn glerin blgede olmasn engellemesi de mmkn. Ancak bu, Barzaninin Suriyedeki karklklarn bandan beri blgede varlk gsterdii gereini deitirmiyor. Nitekim Iraktaki Krtlere zerklik kazandran srecin banda yer alm bir isim ve olas g boluklarn Suriye Krtleri iin yaratabilecei imkanlar gryordu.
le askeri varlna karlk Barzani, muhalifler iindeki Krtlerle ba sayesinde kurulacak ynetim zerinde etkili olma abasn srdrecektir.
Trkiye mdahalesi kolay deil

Babakan Erdoan PKK-PYD ibirliine sert kt, mdahale ederiz dedi. Mmkn m bu? Bu sert klar Krt sorunu karsndaki genel tutum dnldnde artc deil. Ancak bu sert sylemlere ramen ben Trkiyenin askeri mdahalesini ok muhtemel de aklc da bulmuyorum. Neticede bu PKKnn saldrlarna cevaben snrl bir mdahalenin de tesinde ki o bile sorunlu. Kandili bir ekilde dnyaya aklyorsun, PKK, terrist saldr var vs. diye ama bu mdahale nasl gerekelendirilecek? Kimseyi ikna edemeyecektir. Ayrca orada PYD bugn iin Esed ynetiminin de desteini alyor. Snrn bu tarafnda Trkiye kendi Krt sorunu nedeniyle kmazn iinde. Askeri bir mdahalenin sonular ok ciddi olacaktr. te yandan sonuca nasl etki edecek diye de bakmak lazm. Nasl etki eder? Hedef ne? Yani Trkiyenin askeri mdahelesi PKK-PYD ibirliini veya oradaki bir oluumu engelleyebilir mi gerekten? Ben bunun da mmkn olduunu dnmyorum. Kuzey Irak rneinde Trkiye o zaman askeri mdahalede bulunsayd Krdistan ynetimi kurulmaz myd? Baka lkenin egemenlik haklar, kararlar vs. bir yana braksak bile byle bir askeri mdahalede bulunulup dnp kendi iinizde Krt sorununu nasl zeceksiniz? Siyasi bir sre yaanyor. Trkiye, bunu tehdit olarak gryorsa, tanmlamalarn yeniden yapp ilikilerini ona gre kurup ayn ekilde siyasi yollardan tehdit olmaktan kabilir de.
Barzani ve PKK kar karya

Barzani Kuzey Irakta PKKnn varlndan dolay egemenlik sorunu yayor. Suriyede PYD zelinde Barzani ile PKK kar karya gelir mi? u anda fiilen o oluyor. PKK-PYD bana kar dier Krt gruplara Barzani destek verdi bu srete. Ancak gruplarn kar karya olduu senaryo Krtlerin varlk gsterememesi anlamna geleceinden Barzani, en son 9-10 Temmuzda Erbildeki toplantda bu duruma mdahale etti. Bu PKK ile sorunlarn ald anlamna gelmiyor. Bu Iraktaki i hesaplamann da bir uzants. Ancak bugn iin ncelik Suriye Krtlerine zerklik kazandrlmas. Ama rekabet sona ermi deil, devam ediyor ve bundan sonraki srete de devam edecektir. PKKnn blgedeki zellik440 | TEMMUZ 2012
Davutolu Barzaniden daha ok bask isteyecektir

Dileri Bakan Davutolu bu hafta Erbile gidecek. Hedef ne? Barzani ve PKK arasndaki rekabet ortada. Her ne kadar Suriyede PYD ve dier Krt gruplar arasnda sorunlarn almasnda
arabulucu olduysa da Barzani burada varlk gstermek istiyor. Trkiyenin buradaki pozisyonunu nemsiyor. Hatta Suriyeli Krtlere yaplan toplantda Trkiyeye saldrlmamas, iyi geinilmesi konusunda telkinde bulunduu da syleniyor. Barzaninin buradaki Krt gruplar zerindeki etkisi ve Trkiyenin muhalefetle olan balar, taraflar bir araya ge-
tirmi durumda. Trkiyenin ncelii Krtlere eit haklarn ve statlerin verilmesi ile Suriyenin bir btn halinde kalmas. Bunun iinse muhalefet ile Krt gruplar arasnda Suriyenin geleceine dair gven inas gerekiyor. Bu konular grmede gndeme gelecek ve Davutolu Barzaniden Suriyede daha ok etkili olmasn isteyecektir. Ancak zerkliin kanlmaz olduu bir senaryoda Trkiye bu sefer PKK-PYD gcnn krlmasn isteyecektir ki bu Barzaninin de istedii bir ey.
snr nedeniyle her noktasndan Trkiyeye temas edecektir. PKK ile ilikileri, akrabalk balar nedeniyle Trkiyedeki Krt nfusu dorudan etkileyecektir. Trkiyedeki Krtler kendilerini her zaman Suriyedeki Krtlere daha yakn hissetmilerdir ve Iraktaki Krtlere gre aralarndaki ba daha gldr. Ayrca Suriyedeki muhtemel oluumun Iraktakine eklemlenebilecek bir yaplanma olmas da baka bir endie kayna. Trkiye kendi topraklarnda Krt nfusunun youn yaad corafyada ran darda tutulursa btn snr kontroln bu anlamda kaybetmi olacak. Bunun hem PKKya d destei artracak olmas hem de Trkiyedeki Krtlerin zerklik taleplerini younlatrp, blnme ile sonulanabilecek olmas endieye neden oluyor. Trkiye Krt sorununda ne yapmal? Bu ok nemli bir nokta. Trkiyenin bugn Suriye politikasndaki skmln en byk nedeni kendi Krt sorununda iinde bulunduu nokta. Trkiye kendi iinde Krt sorununu zm olsayd, bugn ne Kuzey Irak ne Kuzey Suriyeden endie duyard. Hatta bu oluumlar Trkiyenin etkisini ve blgesel gcn bile artrabilirdi. Trkiyenin Krt sorunu asndan atmas gereken ok fazla adm var ve pek ou gecikmi admlar stelik. Hl bir eyler yaplabilir mi? Umut etmek lazm. Yaplacaklar zetlemek zor olsa da Krtleri bu lkenin vatanda olarak hissettirebilirseniz, kendi kimlikleri ile zgrce yaayabildikleri bir lke yaratabilirseniz sorunu zebilirsiniz. O zaman btn Krtler de tehdit olmaktan kar. Ama dardaki Krtleri tehdit olarak tanmlayp, ieridekileri mutlu etmek ok mmkn gzkmyor
Krt sorunu konusunda acil admlar atlmal

Suriyedeki gelimeler gzleri ierdeki Krt sorununa evirdi. Nasl etkiler Trkiyeyi bu gelimeler? Bu gelimelerin Trkiyeyi etkilememesi mmkn deil. zellikle kendi iinde Krt sorunu kronik bir hal almken, Suriyenin kuzeyinde bir Krt zerk ynetiminin kurulmas, Trkiyeyi Iraktakinden daha fazla etkileyecektir. nk Suriyedeki bir oluum uzun
442 | TEMMUZ 2012
Suriye Krtleri PKKya Esir Olur mu?

Suriyedeki isyan dalgas amda patlayan bombann ardndan yeni bir safhaya girmi durumda. Esad ve Baas etesinin mrn kalemleriyle uzatmak iin olmadk denklemlerin iine girenler; bir bomba ile Krt, Drzi, Alevi ve Snni devletlerini Suriyelilerden nce ilan ettiler. Benzer bir grlty Irak igali srasnda da grmtk. Hatta daha ileri gidilerek imdi ABD bakan yardmcs olan Bidenn Irak e blme plan olarak kayda da gemiti. Irakta bir igal, Suriyede ise bir isyan marifetiyle Baas rejimleri nihayete erdi tespitini yapmaya yaklatmz u gnlerde; ok gerilere gitmeden son yirmi yl parantezinde Krt meselesini ele almakta fayda var. Krfez Sava sonras 36. Paralel siyasal dnyasna hapsolan Irak Krtleri, lkedeki dier gruplar gibi ABD igalinin ateli bir destekleyicisi olarak bugnk durumlarna kavutular. Dolaysyla, Irakta Baas sonras, kendine zg talepleri olsa da, Krtlerin Irakn geneliyle paralel hareket etmi olmalar onlarn bir meruiyet sorunu yaamalarn engelledi. Suriyede ise Krtler, Iraktaki pozisyo-
nu yekpare bir ekilde alamadlar. Sonuta, PKKnn Suriye kanad olan PYD marifetiyle, Krtlerin zerine Baas kiri bulam oldu. Ciddi ve dzeyli okuma yapanlarn bu kirin ne dzeyde olduunu anlamalar iin, Suriye muhalefetinin bir araya geldii bir ka toplantya ahitlik etmeleri yeterli olurdu.
Baas ve PKK
Her eyden nce, Suriye Krtlerinin PKKdan kaynaklanan bu yabanclamadan ve Baas kirinden kurtulmak iin mcadele vermeleri gerekecek. Suriye Krtlerinin bu girdaptan kmas, sadece kendi kazanmlarn korumak anlamna gelmeyecek ayn zamanda onlar blgenin tabii ve meru bir unsuru haline getirecektir. Krtlere iimizdeki rlandallar muamelesini yapmaya dnden hazr olanlarla; hemen her platformda bulunduklar genel siyasi atmosferi ezilmilik ruhsat ile gz ard ederek sadece kendi zel gndemini ciddiye alan Krtler ayn siyasal dalga boyunu bytmektedirler. Bu dalgann ana eksenini oluturan ge kalm ulusuluk travmas ve PKK gibi bir provokatif unsurun arasna skm bir Krt bilincinin yukar-
daki girdaptan kmasn beklemek de naiflik olacaktr. Bu ksr dngy kracak ana aktr Trkiyeden bakas olamaz. Trkiyeye dair nce Krt meselesini z, sonra mdahil ol eklindeki tarihi durdurma nerisini bir kenara brakacak olursak; Trkiye ne yapabilir? ve neler yapmal? suallerinin peine dmekte fayda var. ncelikle, Trkiyenin bugnk gc ve kapasitesi Irak igali srasndaki Trkiyeden ok farkldr. Irak igalinin ilk dnemlerinde eski Trkiyenin dinamikleri arasnda kalmaya mecbur olduysa da; Trkiye igale ortak olmayarak kendi statkosuyla hesaplamasna balamt. O gnden bugne Trkiyede yaananlar bizlere eski Trkiye analizleri yapma imkn veriyor.
dnyasnn zincirlerini artk krmak istiyorsa; dn Irak igali srasnda, eski Trkiyenin arzulad s etnik siyaset tuzana bugn kendisi dmemelidir. Krtlere zel bir Suriye konseyi giriimiyle zaten yabanclamann nn aan admn orta ve uzun vadede gerilim ve belki de atmadan baka bir ey retmesi mmkn deildir.
Trkiye ne yapmal?
Suriyede, orta ve uzun vadede, Krtler maliyetine, Krtleri Baastan sonra tekrar esir alacak bir srece evrilmesini engellemek en bata ve ncelikle Irak Krdistan Blgesel Ynetiminin (IKBY) grevi olmaldr.
Blgenin anakronik bir unsuru haline gelen PKKnn, daha srecin tamamlanmad Suriyede, orta ve uzun vadede, Krtler maliyetine, Krtleri Baastan sonra tekrar esir alacak bir srece evrilmesini engellemek en bata ve ncelikle Irak Krdistan Blgesel Ynetiminin (IKBY) grevi olmaldr. IKBY, 1990larn banda mahkm olduu ve belli lde hala devam eden 36. Paralel siyasal
444 | TEMMUZ 2012
Trkiyenin bu noktada srece nasl dhil olaca hayati bir neme sahiptir. Trkiye ksa dnem gvenlik endieleri ile uzun dnem istikrar beklentilerini dengeleyen bir vasat siyasal yol takip etmelidir. Bunun anlam ise, PKKnn Suriye devrimini esir alacak kadar ciddi ve dzen kurucu bir g olmayacan; Trkiyenin ise Ortadou perspektifinin, eski Trkiyenin Kbrs sendromuna benzer bir ekilde, PKKya endekslemeyecek kadar derin olduunu hatrlamaktan geiyor. Bu ise Trkiyenin asl sorunun blclk, PKK vs. olmadn; asl meselenin Trkiyenin blgesinde derinlemesi ve bymesi olduunu ortaya koymaktadr. Bir klme ve iine kapanma ablonu olan Trk ve son dnem Krt Kemalizminin yaananlar anlamamas bu ynyle normaldir! Trkiyenin bir Krt meselesi bulunuyor. Trkiye, Suriye leinde veya arlnda bir lke olsayd, yaanan soruna dair nceki cmleyi kurup, durmak yeterli olurdu. Krtlerin ana gvdesinin yaad, tabii kaynaklar olmamasna ramen blgenin en gl ekonomisine ve askeri gcne sahip, son on yldr istikrarl bir deiim ve demokrasi tecrbesi bulunan lkenin ismi Trkiye. Bu haliyle, Trkiyenin, Krt meselesini ya da PKKy sadece kendi lokal sorunu olarak ele almas mmkn deildir. Demokratik alm sreciyle kendi Krt meselesinin zmnde ciddi mesafe alan Trkiyenin bir gncelleme yapmas gerekmektedir. Trkiye btn
Ortadouyu ihata edecek bir yaklamla Krt sorunsalna yaklamak durumundadr. Hem siyasi derinlii asndan hem de gvenlik kayglar asndan bu yaklam kanlmazdr. Hali hazrda, Baas rejimine Krtler adna tarihlerinde ilk kez haklarnn iade edilmesi talebi dorultusunda bask yapm Trkiyenin daha farkl bir seenee ynelmesi dnlemez bir durumdur. Hem Trkiyede yaanan hem de Ortadouda yaanan deiimi tam anlamyla skalayan PKK; bundan sonra aktt kann tesinde
Krtler iin bir yk olmaya devam edecektir. Krt siyasi hareketi ise PKK ykn tamaya gnll olduu srece yaanan ve yaanacak demokratiklemenin gecikmesinden baka hibir rol olmayacaktr. Trkiye-Suriye snrn da; Irak hududunu da bu topraklarn halklar izmedi. Trkiye, Sykes-Picotun 100. Ylnda, izilmi snrlar kalnlatrmak deil, snrlar yokmu gibi bir entegrasyon iin aba sarf ettii srece; Trkiyede Kemalizm bulamaynca Suriyede Baasln peine derek elini tetikten ekemeyen aktrler anlamszlamaya devam edecektir
ABDnin ve D Politikada Hareketli Gnleri

30 Kasm 2011de ABD Dileri Bakan Hillary Clinton, 56 yl aradan sonra ilk kez Asya lkelerinden Myanmara gitti. Clinton 11 Temmuz 2012de Laosun bakenti Vientianea resmi ziyarette bulunarak 57 yldan bu yana Laosu ziyaret eden ilk ABD Dileri Bakan oldu. Clinton ziyareti srasnda Myanmar, Laos, Vietnam, Tayland ve Kamboyaya 50er milyon dolarlk altyap sz verdi. 2012 ABD bakanlk seimleri, 6 Kasm 2012de yapld. Bu seimlerde Demokratik Partiyi 2008 ylnda ilk kez ABD bakan seilmi olan Barack Obama temsil ederken, Cumhuriyeti Partiyi ise eski Massachusetts eyaleti valisi ve i adam Mitt Romney temsil etti. ran nkleer program ve ABD-srail ilikileri Romneynin seim kampanyasnda ne kan unsurlardan oldu.
Asyada Yeni Sper G Mcadelesine Doru

Yorum | KILI BURA KANAT | 28 Temmuz 2012 | Zaman
Amerika Birleik Devletleri d politikasnn merkezini Asyaya evirdiinden bu yana blgede nelerin deiecei az ok ortaya kmaya balad. nceleri ABD d politikasnda in Halk Cumhuriyetine kar son yllarda sklkla ortaya kan tepkisel bir duru olarak alglanan durum Amerikann hem savunma hem de d politika enstrmanlar ile blgeye nfuz etmeye balamas ile daha uzun vadeli bir stratejinin balangc olarak yorumlanmaya balam durumda. Bu yeni politika Amerikann blgede ekonomik, diplomatik ve asker olarak etkinliini artrmas temeline dayanrken blgedeki gler dengesi de ciddi bir revizyona gebe. Asya Pasifik stratejisinin resmen aklanmasndan bu yana Amerikan d politikas ve uluslararas ilikilerin alglannda yeni bir dnem balyor. Bu yeni dnemde Amerika yaad ekonomik zorluklarn bir anlamda telafisini salayabilmek iin ncelii siyaseten ve ekonomik olarak ihmal ettii blgelerle
446 | TEMMUZ 2012
zellikle ticari ilikileri yeniden onarmay ve gelitirmeyi amalyor. Asya Pasifik blgesi de dnya ticaretinin byk bir ksmna ev sahiplii yapmas bakmndan bu dnemde ne kyor. Bu stratejiyle ayn zamanda yllardr kontrolsz bir ekilde hem blgede hem de kresel sistemde etkinliini artran in Halk Cumhuriyetinden gelebilecek potansiyel tehditlere kar nlem almak hedefleniyor. Bu yeni strateji dahilinde Amerikann kendini dnyada konumlandrmas ve d politika yap ekli de ciddi anlamda revizyondan geiyor. Yeni sylemde Amerikann bir Atlantik gc olduu kadar ayn zamanda bir Pasifik gc de olduu sk sk ifade ediliyor. Clintonn 50 sene sonra Myanmar, 57 sene sonra Laosu ziyaret eden ilk Amerikan dileri bakan olmas ve son iki hafta iinde Moolistan, Kamboya, Japonya ve Vietnam gibi Asya lkelerine yapt ziyaretler zerinde srarla durulan ofansif diplomasi manevralarnn gereklemeye baladnn ipularn
veriyor. Bu yeni diplomasi izgisinde ABD bir yandan blge lkeleri ile ikili ilikileri gelitirmeyi amalarken te yandan ASEAN gibi ok tarafl blgesel platformlar nezdinde de faaliyetlerini artrarak srdryor. East Asian Summit gibi blgesel forumlara ilk kez bakan seviyesinde katlan Amerikan ynetimi blgede ayn zamanda Lower Mekong Initiative gibi daha kk apta blgesel gruplamalar sayesinde de daha fazla yumuak gcn blgeye yanstma ans aryor. zellikle d yardmlara zel nem verilen blgede Amerika da d yardm vanalarn daha fazla amaya balam durumda. Zira son gezisi srasnda Clintonn Myanmar, Laos, Vietnam, Thailand ve Kamboyaya 50er milyon dolarlk altyap yardm sz vermesi bu yardm paketlerinin sadece balangc olarak yorumland. Diplomatik ve yumuak gler haricinde Amerika sert gc olan asker kapasitesini de bu blgede etkisini artrmak iin kullanma peinde. Clinton ve Amerikan Dilerinin st dzey
ynetiminin blgeye seyahat ettii dnemde Savunma Bakan Panetta da bu yeni doktrinin asker ynlerini tamamlayacak bir ekilde, ayn blgede, ilerinde Singapur, Hindistan, Vietnamn da bulunduu bir dizi lkeyi ziyaret ederek asker ve stratejik ibirlii anlamalar imzalad. Amerikann Asyaya ynelik bu yeni politikalarnn blgedeki dier byk gler zerinde etkisi de yava yava ortaya kyor. nceleri Amerikann yeni politika deklarasyonuna itidalle yaklaan in, ABDnin nce Filipinler sonra da Vietnam ile yapt ortak asker tatbikatlar ve Avustralyadaki Darwin Limanna deniz piyadesi yerletirmeye balamas sonrasnda kendince yeni tedbirler uygulamaya balad. Donanma harcamalarnda byk bir arta giden in hkmeti blgedeki su yollarndaki etkinliini ve kontroln artrmak iin yeni limanlar satn alma ve bu konudaki sylemini sertletirme yolunu seti. in son haftalarda blgedeki en tartmal
ABDnin ve D Politikada Hareketli Gnleri | 447
blgelerden olan Spratly ve Parcel adalarna yakn bir blgede kurduu Sansha ehri ve burada oluturduu yeni garnizon ile Amerika ve mttefiklerinin blgedeki asker faaliyetlerinin nn almaya alyor. in ayn zamanda uygulad diplomatik tam saha pres ve ekonomik aralar ile Amerikann blgede iliki kurmaya alt baz devletlerin fikirlerini deitirmeye alyor.
Blge lkelerine yansmalar
Blgedeki tm bu gelimelerin Putinin Orta Avrasya Birlii projesinden bahsetmeye balad ve Collective Security Treaty Organizationdan zbekistann ayrlmas srasnda gerekleiyor olmas meseleleri daha da ilgin klyor. Ayn zamanda blgenin dier devi Hindistann da asker harcamalarnda byk bir arta gitmesi ve artk Avrupa Birliinin de Amerikayla birlikte de olsa blgedeki gelimelere kar kaytsz kalmama niyetinde olduunu gstermesi blgenin geleceinin ok eylere gebe olduunu gsteriyor.
Byk gler arasnda yaanan tm bu mcadelenin blgedeki dier lkelere olacak siyas ve stratejik yansmas imdiden merak konusu. Blgedeki birok lke iin Amerikann yeniden dikkatini Asya Pasifik blgesine toplamas aslnda byk bir rahatlamay beraberinde getiriyordu. inin blgede ekonomik, siyas ve asker etkisinin srekli olarak artmas ve Amerikann dikkatinin uzun sredir Ortadou ile ilgili gelimelere odaklanmas blgedeki daha orta ve kk lekteki lkelere uzun sredir olas bir blgesel in hegemonyas kbusu yaatmaktayd. Amerikann dikkatini yeniden bu blgeye ynlendirmesi blgedeki devletlerin endielerini hafifletici bir etki yaratacak. Ancak blgede ABD-in rekabetinin yarataca gvenlik problemleri imdiden blge lkeleri iin baka bir endie kayna oluturuyor. in ile Amerika arasnda skp kalma, zellikle i alannda in ile var olan ibirliini tehdit ederken blgenin iki byk g arasndaki atma ve ekimeler iin bir sava alan haline gelmesi sonucunu dourma ihtimalini de iinde tayor. Dahas blgedeki bu gibi ekimeler Dou Asyaya Ortadounun 50 sene boyunca yaad gvenliin demokrasiye tercih edildii ortam da yaratabilecek. Clintonn Asyaya yapt bunca gezide insan haklar meselelerinde olduka temkinli ve sessiz kalmas biroklarna Amerikann ayn hataya Dou Asyada dme ihtimalini hatrlatm durumda. Bu sebeple Myanmara insan haklar ihlalleri sebebiyle konulan ticaret yasann Amerikan ynetimi tarafndan aniden tm protestolara ramen kaldrlmas ve Arakanda Mslmanlarn bana gelenler ve dnyann tepkisizlii gelecekte blgede olacaklarn fragman olmaya aday
448 | TEMMUZ 2012
ABDde Bakan Adaylarnn D Politika Ajandalar

Kasm 2012de gerekleecek Bakanlk Seimleri ncesinde ABD kamuoyu seimlere fazlasyla younlat. Seim kampanyas esnasnda birok alanda Cumhuriyeti Mitt Romney ve Bakan Barack Obamann tutumlar merak edilirken, ABD kamuoyu ve dnya Bakan adaylarnn d politika ile ilgili pozisyonlarna da ilgi gsterdi. Obama dneminde Bin Ladinin ldrlmesi, Libyadaki operasyona snrl katlm, Iraktan ekilme gibi olaylar yeniden aday olan Bakan Obamann hanesine pozitif puanlar olarak yazld. Romney ise seim srecinde Cumhuriyetilerin savunduu geleneksel d politika prensiplerine sadk kalarak ve Obamay eletirerek pozisyon almaya alt.
ABD Seimlerinde D Politika

Yorum | EROL ASLAN CEBEC | 28 Temmuz 2012 | Sabah Perspektif
ABDde Kasmda yaplacak bakanlk seimlerinde yaracak Bakan Obama ve Cumhuriyeti aday Mitt Romneyi nmzdeki aylarda her konuda olduu gibi ulusal gvenlik ve d politika konusunda da ciddi sorular bekliyor. Hi phe yok ki 2012 ABD Bakanlk seimlerinin ana gndem maddesi ekonomi olacak ancak kamuoyu bakan adaylarnn d politika konularndaki pozisyonlarn da merak ediyor. Dnyada ok kutuplu bir dzene geiin sanclarnn yaand bir dnemde gerekleecek olan 2012 seimleri, sadece ABD iin deil dnya politikas iin de nemli bir potansiyel barndryor. D politika ve ulusal gvenlik konular bu seimlerin en ilgin unsurlarndan biri olacak. nk geleneksel olarak Cumhuriyetilerin gl olduu bu alanlar, bu seimlerde Demokratlarn mstahkem mevziine dnm durumda. Bakan Obamann ulusal gvenlik ve terrle mcadele konusunda elde ettii baarlar, kamuoyu desteini kaybeden Irak savan sonlandrmas, Libyada nem-
li bir askeri operasyona nispeten baarl bir ekilde katlmas, same Bin Ladin ve ElKaide liderlerine yaplan operasyonlar ve en nemlisi Bush dneminde mttefiklerle ve uluslararas kurumlarla bozulan ilikileri ve zarar gren ABD imajn dzeltmi olmas Cumhuriyeti Bakan aday Romney iin d politika konusunda pozisyon alabilme konusunda ciddi bir sorun yaratm durumda. Cumhuriyeti aday u ana kadar Bakan Obamann d politika izgisini eletiriyor olsa da bu alanda yeni bir alternatif sunabilmi deil. nmzdeki aylarda kampanyalar hareketlendikten ve kamuoyu seim atmosferine girdikten sonra d politika ve ulusal gvenlik konularnda bakan adaylarn bekleyen nemli gndem maddeleri unlar olacak: zellikle son bir sene iinde Ortadouda yaanan halk hareketlerinin blgedeki dengeleri deitirmesi, ran ve srail meseleleri, enerji gvenlii, Asyaya ynelik yeni balatlan d politika stratejisi, Avrupada yaanan ekonomik kriz ve bu krizin olas d politik etkileri.
ABDde Bakan Adaylarnn D Politika Ajandalar | 449
ran nkleer program
Bu meseleler dikkate alndnda, Romney iin en nemli meselelerin banda, kendisini Obamadan ayrabilecek d politika pozisyonlarn ne karmak geliyor. Bu noktada Romneynin imdiye kadar Bakan Obamay en ok eletirdii hususlarn banda rann nkleer program ve ABD ve mttefiklerin bu konuda att admlarla ilgili tartmalar geliyor. Obamann iktidara gelmesinden bu yana takip ettii caydrc nlem, gizli siber operasyonlar ve yaptrmlardan oluan strateji Romney d politika takm tarafndan srekli yetersiz olmakla sulanyor. Ancak buna ramen imdiye kadar Romney tarafndan ran meselesinin ele al biimi konusunda sunulan bir yol haritas bulunmuyor. zellikle Cumhuriyeti Partinin ar sa kanadnda srarla vurgulanan engelleyici saldr fikri, Romney takmnda u an itibar ile rabet grmyor. Afganistan ve Irak savalarndan sonra yeni bir askeri mdahale konusunda olduka olumsuz gr belirten kamu-
oyu anketleri ve byle bir saldrnn meydana getirebilecei blgesel istikrarszlklar ve ham petrol fiyatlarndaki potansiyel dalgalanmalar Romneyi rana askeri mdahale konusunda isteksiz bir hale getirmi durumda. Bunun yerine Romney askeri g kullanmn dile getirmeden askeri caydrcln etkin bir ekilde kullanlarak rann zerine gidilmesi ynnde olduka mulak ifadeler kullanyor.
2012 ABD Bakanlk seimlerinin ana gndem maddesi ekonomi olacak ancak kamuoyu bakan adaylarnn d politika konularndaki pozisyonlarn da merak ediyor.
450 | TEMMUZ 2012
ABD-srail ikili ilikileri
ran meselesi dnda ABD ve srail arasndaki ilikiler de Romney Kampanyas tarafndan sklkla gndeme getirilecek unsurlar arasnda yer alyor. Obama ynetiminin iktidara gelmesinden ksa bir sre sonra Obama ve Netanyahu arasnda Beyaz Sarayda yaanan gerginlik ve sonrasnda tarihindeki en kt dnemlerden birine giren ABDsrail ikili ilikileri konusunda Romneynin d politika takm faturay Obamaya kesmeye alyor. Her ne kadar askeri yardm ve uluslararas platformlarda sraile destek konusundaki geleneksel ABD d politikas parametrelerinden uzaklamam olsa da, bakan seilmesinden bu yana Obamann, henz sraili ziyaret etmemi olmas sklkla ne karlacak. Romney bu hafta yapt srail gezisi ile hem bu eletiriyi sze gerek kalmadan ifade etmi olacak hem de ABDdeki
sraile duyarl kesimlerden ekonomik destek ve zellikle Evanjelik Hristiyan gruplarda semen mobilizasyonu yaratmaya alacak. Seimler yaklatka bu konularn dnda beklenmedik krizler ve gelimeler de adaylar ve kampanyalar zor durumda brakabilir. zellikle Suriye ve Msrda yaanabilecek gelimeler, Gney in Denizindeki ekime ve Avrupadaki ekonomik krizdeki derinleme adaylarn hazrlanmas iin farkl balklar aacaktr. Her ne kadar d politikada devamllk ve i politika ile d politika konusunda seim dnemlerinde bir ayrma sz konusu olsa da kampanya srasnda adaylarn d politika ile ilgili yapt konumalar ve aklamalarn dnya apnda yansmalar seim sonras kazanan adayn imaj ve dnya kamuoyunda alglanmas konusunda ciddi meselelerin ortaya kmasna sebep olabilecek
ABDde Bakan Adaylarnn D Politika Ajandalar | 451
Insight Turkeyin Temmuz - Eyll Says Yaynda

Insight Turkeyin Temmuz - Eyll 2012 saysnda ne kan makalelerin balklar yle sralanyor: Egypt at a Crossroads: The Presidential Elections and Their Aftermath, Basheer Nafi | Egypt After Elections: Towards the Second Republic?, Ahmed Abd Rabou | Turkeys EU Journey: What Next?, Amanda Paul | The AKP Model and Tunisias al-Nahda: From Convergence to Competition?, Stefano Maria Torelli | Turkey, the US and the KRG: Moving Parts and the Geopolitical Realities, Bill Park | Democracy or Partition: Future Scenarios for the Kurds of Iraq, Burak Bilgehan zpek | The EUs Rhetorical Entrapment in Enlargement Reconsidered: Why Hasnt It Worked for Turkey?, Beken Saatiolu
Toward An Independent Kurdistan?

Insight Turkey | Editr: HSAN DAI | Temmuz - Eyll 2012
Another hot summer in the Middle East Tens of thousands of Syrians continue to flee the violence inflicted upon them by Bashar Assads regime by seeking refuge in Turkey, Jordan and Lebanon. Now desperate, the regime is using its airplanes to punish the opposition in Aleppo and other cities of Syria, and is threatening to use its chemical weapons. The events in Syria have reached a point where it is not hard to see the end of the Assad regime. The real challenge though for the actors of a new Syria will start after the downfall of the Baath regime. What will determine the future of Syria is whether the actors of change will be able to establish a pluralistic, representative and democratic regime, which is a prerequisite to satisfy its diverse ethnic and religious nationals.
452 | TEMMUZ 2012
In this issue of Insight Turkey, which deals with Iraqi Kurdistan, the very title of Burak Bilgehan zpeks article sums up the options that the ethnically and religiously diverse post-Arab Spring Middle Eastern states have: democracy or partition. As an authoritarian state in Baghdad alienates the Kurds in Erbil, an undemocratic Damascus cannot keep the Alawites, Christians and Kurds together with Sunni Arabs. Already various scenarios are being talked about concerning the division of Syria into at least two areas. Firstly, it is expected that an Alawite-Christian state in the north-west of the country will emerge where the supporters of the Assad regime and those Alawites and Christians fearful of a Sunni-dominated Syria would gather. In the remaining areas, it is speculated that the opposition forces,
mainly Sunni Arabs, will set up their own government. Yet there has emerged a third actor in north-eastern Syria: the Kurds who make up around 10 percent of the population and live mainly in the northern provinces and rural areas. This development would likely complicate the situation in Syria even further as Turkey would not welcome another Kurdish entity on its southern borders in addition to the Kurdistan Regional Government in Iraq. Moreover, the emergence of a Kurdish dimension in the Syrian crisis would also have repercussion on Turkeys Kurdish question as the PKK has great prestige and power among Syrias Kurdish groups. In addition, if the Kurdish groups take control of the north, Turkeys recently improving relations with Kurdistan Regional Government (KRH) in Iraq would be at risk. Reports that the KRG is encouraging the Syrian Kurdish groups that took control of several towns in the north have caused anxiety in Turkey. At a time when Turkey has finally come to terms with the KRGs existence, and has started to develop comprehensive projects of cooperation with the KRG, the least hostile Middle Eastern neighbor Turkey has according to Bill Park who contributes to this current issue of Insight Turkey, such a new issue would be unfortunate. I would guess that the Iraqi Kurdish leaders would also regard this development as potentially problematic to their continuing rapprochement with Turkey. For the KRG, Turkeys friendship and cooperation is invaluable as it tries to counter ever increasing pressures and bullying from Iraqi Prime Minister Maliki.
Related to this is of course the presence of the PKK in KRG-controlled territory. It is a constant source of irritation in Turkeys relations with the Iraqi Kurdish administration. Kurdistan Regional Government President Massoud Barzani seems to regard the PKK as a burden on the future of the Iraqi Kurds. For Barzani, his priority has been to enhance stability and peace in the Kurdish region in order to speed up the institutionalization and to enhance the legitimacy of the regional government. He is not expected to risk the Iraqi Kurds achievements by harboring the PKK. In an official visit to Ankara in April of this year, Barzani called on the PKK to lay down its arms, adding that they wont get anywhere with weapons and that he will not let the PKK prevail in northern Iraq. With his influence on the Kurds, and with the trust of the Turkish government, Barzani was even expected to mediate a peace deal between the Turkish state and the PKK by persuading the latter to lay down its arms. Currently the situation is shaky. The Kurdish dimension of the Syrian crisis may harm the mutual trust that has been recently established between Turkey and the Iraqi Kurdish administration. It seems that the Kurdish question is becoming truly transnational in the region. A deeper analysis of the new Kurdish geopolitics and other issues, such as the presidential election in Egypt, the relevance of the Turkish model for Islamists in the Arab world, and the current state of EUTurkey relations, are all covered in this issue of Insight Turkey. I hope you enjoy reading them.
INSIGHT InsightTURKEYIN TurkeyinTEMMUZ Temmuz--EYLL EyllSAYISI SaysYAYINDA Yaynda | 453
08
austos
AUSTOS 2012
01 02 03
Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Irakn Erbil kentini ziyaret etti. Temaslar erevesinde Kerkk de ziyaret eden Davutolu, 75 yl aradan sonra bu kente giden ilk Trk Dileri Bakan oldu. Davutolu, Erbilde Irak Blgesel Krt Ynetimi Bakan Mesut Barzani ile grmesinde Suriyedeki hassas durumu gndeme getirdi. El Irakiyye lideri yad Allavi Ankaray ziyaret etti. BM ve Arap Birliinin Suriye zel Temsilcisi Kofi Annan, grevinden istifa etti. Birlemi Milletler, Suudi Arabistan tarafndan hazrlanan ve Trkiyenin de destek verdii Suriye karar tasarsn 193 lkeden 133nn evet oyu ile kabul etti. Babakan Recep Tayyip Erdoan bakanlnda Genelkurmay Kararghnda yaplan Yksek Askeri ra toplantsnda alnan kararlar Cumhurbakan Abdullah Gle sunuldu. Irak Dileri Bakanl, Dileri Bakan Ahmet Davutolunun Kerkk ziyaretinin ardndan Trkiyenin Badat Bykelisini Bakanla ard. Bykeli adna bakanlk binasna giden Maslahatgzara nota verildi.
04 05 07 09 10 11 12
Babakanlk, Myanmarn Arakan blgesi iin yardm seferberlii balatt. Yksek Asker ra kararlar, Cumhurbakan Abdullah Gln onaynn ardndan akland. ine ait iki sava gemisi Trkiyeye drt gnlk bir ziyarette bulundu. PKKl terristlerin Hakkri merkeze bal Geimli Jandarma Karakoluna dzenledii saldrda 6 asker ve 2 ky korucusu ehit oldu. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, ran Dileri Bakan Ali Ekber Salihi ile grt. Genelkurmay Bakan Orgeneral Necdet zel, CHP Genel Merkezinde CHP Genel Bakan Kemal Kldarolunu ziyaret ederek bir sre grt. Mslman katliamnn yaand Myanmara giden Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Devlet Bakan Thein Seini ziyaret etti. Suriyenin Halep ehrine saldran rejim yanls ordu birlikleri, kentin stratejik neme sahip Selahaddin blgesinin kontroln ele geirdi. Trkiyeyi ziyaret eden ABD Dileri Bakan Hillary Clinton Babakan Tayyip Erdoan, Cumhurbakan Abdullah Gl ve Dileri Bakan Ahmet Davutolu ile birtakm temaslarda bulundu. Dileri Bakan Ahmet Davutolu Ciddede yaplan Krfez birlii Konseyi toplantsna katld. Babakan Yardmcs Beir Atalay, Karada Devlet Bakan Rafet Husoviin verdii iftar yemeine katld. CHP Tunceli milletvekili Hseyin Aygn, Tuncelinin Ovack ilesi krsalnda yolunu kesen PKKllar tarafndan karld. Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, Savunma Bakan ve Genelkurmay Bakan Mareal Hseyin Tantaviyi grevden ald.
14
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 124 sayl Kurul Karar ile ortaretim kurumlarnda uygulanacak olan Haftalk Ders izelgesi belirlendi. Semeli derslerin says artrld. Kuran- Kerim, Hz. Peygamberin Hayat ve Temel Dini Bilgiler liselerin ikinci grup semeli dersler listesine eklendi. Merkez Bankas verilerine gre, cari ak Haziran aynda beklentilere yakn gelerek 4.247 milyar dolar olurken, Ocak-Haziran dneminde ise geen yln ayn dnemine gre 13.685 milyar dolar azalarak 31.083 milyar dolara geriledi. Tuncelinin Ovack ilesi krsalnda PKKllar tarafndan karlan CHP Tunceli milletvekili Hseyin Aygn, 48 saatin ardndan serbest brakld. Cumhurbakan Abdullah Gl, Mekkede dzenlenen slam birlii Tekilatnn (T) 4. Olaanst Zirvesine katld.
15 16
slam birlii Tekilatnn 4. Olaanst Zirvesinde, Suriyenin yelii askya alnd. Afganistanda NATOya ait bir helikopterin dmesi sonucu 7si NATO askeri, 11 kii ld. Uluslararas Gvenlik Destek Gc, len askerlerden 3nn Amerikal olduunu aklad. Ekvador Dileri Bakan Ricardo Patino, 19 Haziranda Ekvadorun Londra Bykeliliine snan Wikileaksin kurucusu Julian Assangen talebini kabul etme karar aldklarn belirtti.
456 | AUSTOS 2012
AUSTOS 2012
17
Babakan Recep Tayyip Erdoan, Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulunda dershanelerin kapatlmasna ilikin almann bir an nce tamamlanmas talimatn verdi. Fransa Dileri Bakan Laurent Fabius Trkiyeye ziyaret gerekletirdi.
18
Suriye meselesine barl zm bulmak amacyla Birlemi Milletler ve Arap Birlii ortak temsilcisi olarak grev yapan Kofi Annann istifasndan sonra yerine Cezayir Dileri eski Bakan Lakhdar Brahimi atand. Hakkrinin emdinli ilesine giden 9u BDPli 10 milletvekili, yol kesen PKKllarla kucaklat. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Lbnanda karlan Trk vatandalaryla ilgili olarak Lbnan Meclis Bakan Nebih Berriyle telefonda grt.
19 20 21 22 23
Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Konyada gazetecilere yapt aklamada, BDPli milletvekillerinin emdinli-Derecik blgesinde silahl terristlerle bulumasnn kabul edilemez olduunu syledi. PKK, Gaziantepte Karyaka polis merkezi yaknlarnda bomba ykl arala saldr dzenledi. Olayda 9 kii hayatn kaybetti, 66 kii de yaraland. rnakta polis karakoluna roketatarl saldr dzenleyen 6 terrist ldrld. rnakn Uludere ilesinde askerleri tayan ara uuruma yuvarland. Kazada 9 asker ile 1 korucu ehit oldu. Hakkrinin emdinli ilesinde terristlerle kan atmada 4 asker ehit oldu. Cumhurbakan Abdullah Gl, Trk Dili Konuan lkeler birlii Konseyi kinci Zirvesi iin gittii Krgzistann bakenti Bikekten rahatszl nedeniyle, resm ziyaretini yarda keserek yurda dnd. Ankaraya gelen Cumhurbakan Gl, kontrol iin Hacettepe niversitesi Tp Fakltesi Hastanesine gitti. Uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Fitch, Trkiyede yumuak iniin devam ettiini belirtirken, lkede cari an azalmas ve enflasyonun hedefe doru dmesi halinde lkenin kredi notunun BB+dan BBB- ye ykselebileceini aklad.
26 27
Esed rejiminden kaan Suriyelilerin says 80 bini at. Gelenler iin yer kalmaynca Trkiye, snr yeni kamplar bitirilinceye kadar kapatt. Trkiye, srailin Dou Kudste yeni yerleim birimleri iin ihale ama kararn knad. Cumhurbakan Abdullah Gl Babakan Recep Tayyip Erdoan, Genelkurmay Bakan Orgeneral Necdet zel ile ankaya Kknde bir araya geldi.
28
BDPli milletvekillerinin PKKllarla kucaklamasnn ardndan MHP, dokunulmazlk teklifini AK Parti ve CHPye sundu. inin bakenti Pekini ziyaret eden Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, in Devlet Bakan Hu Jintao ile grt. Grmede birok alanda ibirlii anlamas imzaland.
29
Yksekretim rencilerinden alnan renci katk payn dzenleyen 2012/3584 sayl Bakanlar Kurulu Karar Resmi Gazetede yaymland. Akretim ve birinci retimde harlar kaldrld. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, New Yorkta dzenlenecek BM Gvenlik Konseyi toplantsna katlmak zere ABDye hareketinden nce Esenboa Havalimannda gazetecilere Suriyeli snmaclarla ilgili aklama yapt. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, Sosyalist Enternasyonal toplantsna katlmak zere Gney Afrika Cumhuriyetine gitti. Milli Eitim Bakanl, zerinde alt retmen stratejisini tamamlayarak Bakanlar Kuruluna sundu.
30
30 Austos Zafer Bayram ve Trk Silahl Kuvvetleri Gn dolaysyla Antkabirde tren dzenlendi. Kulandaki rahatszlk sebebiyle trene katlamayan Cumhurbakan Abdullah Gle, TBMM Bakan Cemil iek veklet etti.
Insight Turkeyin Temmuz - Eyll Says Yaynda AUSTOS 2012 | 457
Msrn Dev Projesi Nihayete Erecek mi?

Msr ynetimi de yllar nce Trkiyedeki Gneydou Anadolu Projesi (GAP) gibi Sinay Kalkndrma Milli Projesi (SKMP) balatt. Enver Sedat dneminde Msrda 16 Ocak 1979 tarihinde balatlan Yeni Zemzem Projesi 2017 ylnda tamamlanmas planlanmt. Projenin ilk merhalesi 1986 ylnda balad. Proje 1994 ylnda Babakanlk tarafndan Sinann Tamamnn Islah Projesi olarak onayland. srailin ciddi para aktt bu blge gvenlik ve kalknma problemi yayor. Projenin akbetinin Tahrir Devrimi sonras ynetimleri tarafndan kararlatrlaca bekleniyor.
Trkiye ve Msrn Dousundaki Ortak Payda

Yorum | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK | 09 Austos 2012
Trkiye ve Msr Ortadounun iki kutup lkesi. Stratejik konum, siyasi arka plan, nfus, askeri g ve ekonomi gibi farkl ynleriyle blgede ne kan bu iki lkenin, ne garip tesadftr ki dousunda benzer problemler yaanyor. Msrn dousundaki problem Sina Yarmadas ile dorudan orantl. Sinadaki sorunlarn gemii, altml yllara dayanyor. Msr ynetimleri tarafndan uzun yllardr ihmal edilen blge, 25 Ocak Tahrir Devriminin ardndan oluan gvenlik boluunda uyuturucu, silah ve insan tccarlarnn cirit att bo ve sahipsiz bir alana dnt. Sinann kalknmas iin yaplan farkl projeler arasndaki eliki ve balatlan projelerin siyasi ekimelere kurban edilmesi gibi yanl stratejiler, blgenin silahl atma alanna ekilmesini de haliyle kolaylatrd. Uzmanlar, Camp David Antlamasnn zaruri durumlarda Sina Yarmadasnda ve Msrsrail snrnda gvenlik glerinin
458 | AUSTOS 2012
takviyesine imkan saladn belirtiyor. Ancak, blgede alnacak askeri nlemlerin, demokratikleme srecini engellememesi iin, askerin sadece snrlarn gvenlii ile ilgilenmesi ve ehirleri tamamen sivil inisiyatife terk etmesi gerektiine de zellikle vurgu yaplyor. Trkiyedeki Gneydou Anadolu Projesi (GAP) gibi Msr ynetimi de yllar nce Sinay Kalkndrma Milli Projesi (SKMP) balatt. Enver Sedat dneminde balatlan Bar kanal ile start alan projenin, 2017 ylnda tamamlanmas planlanmt.
Yeni Zemzem veya Sinay Kalkndrma Milli Projesi

Sinay kalkndrma projesi fikir olarak, altml yllarda ortaya atlmt. Ancak Arap lkelerinin 1967 ylnda yaadklar ar yenilgi projeye balama srecini haliyle geciktirdi. Proje, Enver Sedat tarafndan Yeni zemzem projesi adyla balatld. Vatan Partisinin yayn organ Oktober Dergisinin 16 Ocak 1979 tarihli saysnda belirtildii
Msrn Dev Projesi Nihayete Erecek mi? | 459
zere Sedat, Bar kanal iin start verdi. Nil Nehrinin Dumyat kolundan balayp, Suvey Kanalnn altndan geecek olan kanaln, Sina Yarmadasndaki tarma elverili blgeleri sulamas hedefleniyordu. Sedat, bu kanaln Kudse kadar ulatrlmas ile ilgili uluslararas bir alma yaplmasn bile istemi, kimileri bunu siyasi bir manevra olarak yorumlamt. 26 Mart 1979 tarihinde Msr ile srail arasnda imzalanan Camp David Antlamasndan sonra almalarn hzlandrld projenin ilk merhalesi 1986 ylnda fiilen balad. Ziraat Bakanlnn projesi olarak balayan almalar 1991 ylnda Sulama ve Su Kaynaklar Bakanlna devredildi.
ylnda bitirilmesi planlanan bu dev projede, byk yolsuzluklarn dnd iddia edildi. Projenin akibetinin ne olacan, Tahrir Devrimi sonras ynetimlerin kararlatraca tahmin ediliyor.
Sina bedevilerinin aidiyet sorunu
Sinada yaayan bedevilere nerelisiniz diye sorduunuzda, katiyen Msrlym demez, Arabm der. Bunun nedeni, lde konarger yaayan bedevilerin, yerleik hayat ile zdelemi olan, eski literatrde de ehir anlamnda kullanlan Msrl yani ehirli olmadklarn ifade etmek istemeleridir. 1967-73 yllar arasndaki 6 senelik Sina Yarmadas igali esnasnda bu ince izgi zerine younlaan srail, Arap tanmna vurgu yapm ve Sina l bedevilerini Msrl olmadklarna ksmen de olsa ikna etmitir. srail ynetimi o dnemde blgeye ciddi miktarda para aktarak, Sina bedevilerine hayal edemeyecekleri kadar lks ve rahat bir hayat sunmay da ihmal etmemiti. srail ordusu, 1973 Msr yenilgisi ve Camp David Antlamas mucibince blgeyi terk ederken, haliyle yarmadada onlarca yerli ajan da grevlendirecekti. Mbarek rejiminin 30 yllk uygulamalar da bu blge insann iyice bezdirmekle kalmam, Sina bedevilerini srail ynetimine ve bu lkeye yaplan uyuturucu, silah ve gmen kaaklna mahkm etmitir. Son dnemde Sina, kimin tarafndan yapld tam olarak bilinmeyen terr saldrlarna maruz kalyor. Msrn dousundaki problem Trkiyenin dousuna ne kadar benziyor deil mi?
Ortadounun iki kutup lkesinden biri olan Msrda, Sina Yarmadasnda, yaananlar; Ortadounun bir dier kutbu olan Trkiyede, lkenin dousunda yaananlar artryor.
1994 ylnda Babakanlk tarafndan Sinann tamamnn slah projesi onayland. Bar Kanal Projesi Genel kalknma projesi idaresinin sorumluluuna devredildi. 2000 ylnda projeye Sinadaki ehirler de eklendi. Bu ekilde proje 10,6s Kuzey Sina, 7,7si Gney Sinaya olmak zere 18,3 milyar dolarlk hantal bir yk haline dnt. 2017
460 | AUSTOS 2012
Egypt, Civilian Coup and Liberal Tragedy!

Yorum | TAHA ZHAN | 17 Austos 2012 | Hurriyet Daily News
Analyzing the Egyptian political timeline through Turkeys political calendar gives us a wider perspective. Egypt has experienced a breaking point in its recent history when Hosni Mubarak, whose bio-political time was up, quietly stepped down. The Egyptian establishment did not understand this stepping down as a systemic change. Regional and international focus points also assumed a similar stance. What mattered was that there was an established order in Egypt that could reign in uncontrolled developments. One of those uncontrolled developments that needed to be reigned in was the Muslim Brotherhoods (MB) shot at power. Clearly, the Brotherhood would win the elections. This was not all that problematic or risky. Egypt could very well be governed under the tutelage regime of the military-judiciary-police while the MB was in government. An incumbent Freedom and Justice Party would not change the tutelage equation all that much, anyway. The Turkish model attested to that. The multi-party democratic political life Turkey transitioned into in the first half of the last century had
in fact operated under the tutelage of direct appointees until the 2010 constitutional referendum. Turkey was governed by 60 different administrations in 60 years and the establishment had maintained its existence. Egypt could do it too! There are as many differences between the Egyptian and Turkish establishments as there are similarities. The most important difference is that the Egyptian establishment does not possess a similar ideology to Turkey, or possess any ideology at all. The lifestyles of the Muslim majority in Egypt are unprecedentedly homogenized. The lifestyle debates triggered by the self-colonization disease caused by Kemalism in Turkey do not exist in Egypt. The army is the most organic product of this homogenization. The homogenization of Egyptian society was a natural result of the army-people identification produced ideologically by the Israel factor and socio-economically by the industrial military complex. It was through this homogenized society that the Brotherhood walked to power. It is not possible to explain
Msrn Dev Projesi Nihayete Erecek mi? | 461
a movement receiving 50 percent of the votes in a country of Egypts size, otherwise. Last year a first was experienced in Turkey. When the four highest ranking commanders of the Turkish Armed Forces could not get Prime Minister Recep Tayyip Erdoan to comply with their demands they resigned. For the first time in history, the military officials resigned at an impasse and not the elected civil incumbents. Mohamed Morsi, by forcing the top names of the SCAF to resign, squeezed decades of
the Turkish political calendar into a single month. From now on, in its battle against the tutelage regime he will struggle not only to come to power but also be in power. In this process, the self-proclaimed liberals and Western observers who are already calling for a civil coup will prove to be as much an obstacle to Egypt as the tutelage regime itself. Those who rejoiced at the disbanding of the Parliament are now accusing Morsi of carrying out a coup against the military. What a democracy! And a reminder to Egyptians: We already watched this movie in Turkey!
462 | AUSTOS 2012
Msr-ran likilerinin Krmzizgileri

1979dan beri en alt seviyede yrtlen Msr-ran diplomasi ilikileri, Mslman Kardelerin Msrda iktidara gelmesi sonucu normale dnme ihtimalini gndeme getirdi. Yalnz Mursi, Msrn ran ile ilikilerinde Krfez lkelerinin gvenliinin krmzizgi olduunu ifade ederek, Msr-Suudi Arabistan ilikilerinin uzun bir tarihi olduunu hatrlatt. Mursinin ilk yurtd ziyaretini Suudi Arabistana yapmas, Msrn Arabistann blgedeki karlarna zarar vermeyecek bir politika izleyecei eklinde okundu.
Suud-ran Hattnda hvan ktidar

Yorum | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK | 11 Austos 2012 | Sabah Perspektif
Arap Baharnn baarl olduu lkelerde iktidarlarn Mslman Kardeler ve ayn akmdan etkilenen slami hareketlerin eline gemesi, petrol zengini krfez lkeleri ynetimlerini ciddi ekilde endielendirmeye balad. Tunusta iktidara slami Nahda Hareketinin gelmesinin ardndan, Arap dnyasnn en nemli lkelerinden Msrda da Cumhurbakanln Mslman Kardelerin kazanmas, seimlerin ikinci turunda Mbarek yanls Ahmed efiki destekleyen Krfezin kayglarn daha da artrd. Mbarek dneminde, Suudi Arabistan ve Krfez lkeleriyle stratejik ibirlii gerekletirip ortak hareket ederken, ran ile ilikilerini ise en alt seviyede tutan Msrn, yeni ynetiminin blgeye ynelik d politikasnn olduka belirleyici olmas bekleniyor.
fez-ran ilikileri kopma noktasna gelmiti. 1979da gerekletirilen ran Devriminin ardndan yaanan srete ah Muhammed Rza Pehlevinin Msra snmasndan bu yana, Msr-ran diplomatik ilikileri en alt seviyede yrtlmekteydi. Enver Sedatn ahn snma talebini kabul etmesinin sebebi; Msrn Suvey Kanaln ve dousunu srail igalinden kurtard, 6 Ekim 1973 Savanda Yom Kippur, Enver Sedat ynetimindeki Msra destek vermesiydi. Sedat da bu destee karlk ah, zor gnnde yalnz brakmayacakt. Krfez ynetimleri iin Mslman Kardelerin Msrda iktidara gelmesi, ranMsr yaknlamas ihtimalinin artmasn gndeme getirdi. nk Mslman Kardeler muhalefetteyken ran ile iyi ilikiler kurulmas gerektiini sylyordu. Msrn iei burnunda cumhurbakan Muhammed Mursi, ilk yurt d ziyaretini Suudi Arabistana yaparak, krfez lkeleri ynetim ve halklar nezdinde oluan btn bu endieleri gidermeyi hedefledi. Mursi konu ile ilgili yapm olduu aklamada, Krfez lkeleri
Msr-ran likilerinin Krmzizgileri | 463
Msr-ran ilikileri
Birleik Arap Emirlikleri ile ran arasndaki ada krizinin yan sra, Arap Bahar ayaklanmalarnda Suriyede statkoyu destekleyen ran, Suudi Arabistan ve Bahreynde iileri, Yemende ise ii isyanc Husileri desteklemekteydi. Haliyle, son dnemde Kr-
gvenliinin krmz izgi olduunu ifade ederek, Msr-Suudi Arabistan ilikilerinin uzun bir tarihi srece uzandn hatrlatt. Ziyaret Krfez lkeleri ynetimleri tarafndan memnuniyetle karland. nk ziyaret, Yeni Msr ynetiminin Arap ve blge lkeleri ile sk ilikiler kurmak istediinin gstergesi olarak algland. Blge dengeleri ve Msr-Suud ilikilerinin gelecei bakmndan da ziyaret nemli mesajlar iermekteydi.
noktaya geleceini tahmin ettiini ifade ederek, lkeler arasndaki ilikileri, fikri ynelilerin deil, karlarn belirlediini hatrlatt. Kral Suud niversitesi siyaset uzmanlarndan Fehmi el Harici ise, Mursinin ziyaretini iki eski stratejik ortan yeni dnemdeki ilikilerinde ileri doru atlm bir adm olarak deerlendirdi ve ziyaretin hassas bir dnemde ve uygun bir zamanlamada yapldna iaret etti. Msr tarafnda da ziyaret olumlu karland. Msrl d politika uzmanlar, ziyaretin son derece nemli olduunu ve iki lke arasndaki seimden sonra balayan gergin endie ortamn gidereceini tahmin ediyor. El Ahram Stratejik ve Siyasi Aratrmalar Merkezi uzmanlarndan Hasan Ebu Talib, ziyareti Mslman Kardeler erevesinden deerlendirdi. E uruk Gazetesine aklama yapan Ebu Talib yle konutu; Mursi bu ziyaretiyle, Msrda Mslman Kardelerin ynetime gelmesi, Arabistann blgedeki karlarna zarar vermeyecek, tam tersine iki lke arasndaki ekonomik ve stratejik ilikileri daha da glendirecek mesaj vermeyi hedefledi. Arap Bahar lkelerinde iktidar veya ana muhalefet olarak ciddi bir varlk gstermeye balayan Mslman Kardelerin, ran ve Krfez lkeleri hattnda nasl bir d politika denklemi kuraca merak ediliyor
Mursinin Suudi Arabistan ziyareti
Krfez lkeleri siyaset bilimcileri, Mursinin ilk yurtd ziyaretini Suudi Arabistana gerekletirmi olmasn, Msr yeni ynetiminin blgede uzun sreden beri devam eden blgesel ittifaklar ve dengeleri devam ettirmeme istei olarak yorumlad. Mursinin krfez lkelerinin gvenliini krmzizgi olarak nitelendirmesi ise, ran ile yeni Msr ynetiminin kuraca ngrlen gl iliki endiesini bertaraf etme giriimi olarak algland. Suudi Arabistanl siyaset bilimci Abdulaziz el Hamis, Msr ynetiminin Krfez lkelerine ramen ekonomik, siyasi ve gvenlik sorunlar olan ran ile iyi ilikiler kurmasnn aklc olmayacan sylyor. El Masri el Yevm Gazetesine konuan el Hamis, Sudi Arabistan ile Msr arasndaki ilikilerin, ngrlen atma senaryolarna ramen, ok daha iyi bir
464 | AUSTOS 2012
Suriyenin Kuzeyinde Krt Oluumu

Suriyede Esed kart protestolar 2011 Martnda balamasna ramen lkenin kuzeyinde yaayan Krtler bir sre sessizliklerini korudular. Keye skan Esed rejimi bir k yolu olarak Krtlere, Suriye vatandal dhil bir dizi haklar teklif etti ve lkenin kuzeydousunda neredeyse zerk bir ekilde yaamalarna ses karmad. Suriyeli Krtlerin Trkiye snr yaknndaki eitli blgeleri kontrolleri altna almas Trkiyenin asker mdahale tehdidini de beraberinde getirdi. Suriye ordusunun blgeyi ksmen terk ederek klalarna ekilmesiyle meydan PKKnn Suriye kolu olarak grlen Suriye Demokratik Birlik Partisi (PYD)ne brakmas Trkiyede ok geni yank buldu. Kuzey Irak rneinin Suriyede de gereklemesi olasl, Trk siyasetinde ve kamuoyunda youn tartmalara neden oldu.
Eski Trkiyenin Korkular ve Yeni Ortadou

Yorum | HATEM ETE | 06 Austos 2012 | Star Ak Gr
Geen hafta Suriyenin Kuzeyinde yaanan gelimeler, merkez medyann planl olduu izlenimi veren abartl manetleri ve KrtTrk milliyeti evrelerinin provokatif sylemleriyle, neredeyse Trkiyenin btn Ortadou ve Suriye politikasn, Gney snrmzda sallandrlan birka PKK bayra yznden revize etmesi sonucunu douracakt. Neyse ki, kamuoyunda ksa srede karlk bulan teyakkuz hali, siyasi aktrlerin ilk andaki tereddtlerinden sonra hakim olan saduyuyla imdilik sakinlemi grnyor. Durum imdilik sakinlemi gzkse de, nmzdeki gnler boyunca, ksa srede bitmeyecei anlalan Ortadoudaki yapsal dnm sreci zerinden Krtleri ve kendi Krt meselemizi konumaya devam edeceiz gibi grnyor. Ortadoudaki gelimeleri proaktif bir vizyonla doru okuyup mdahil olan ve bylece blgesel aktrlk roln gn getike
tahkim eden Trkiye, bandan sonuna kendi inisiyatifiyle yol alan Suriyedeki gelimelerden nasl bu kadar tedirgin olabildi? Toplumun, siyasi istikrarna ve toplumsal barna kasteden silahl bir rgtn serpilecei koullarn olumasndan rahatsz olmas anlalabilir, elbette. Ancak, silahl rgtn kazanmlar ile Krtlerin kazanmlarn ayn potada birletirip, dardaki Krtlerin siyasi kazanmlarndan tedirginlik duyan bir ruh hali, Trkiye toplumunda nasl bu kadar yaygn bir karlk buluyor? Bu ve buna benzer sorularn cevab iin, hem devlet aklna hem de toplumsal algya sinen resmi ideolojinin tehdit alglamasna bir daha bakmakta yarar var.
Rejimin toplum kavgas

Cumhuriyet, resmi ideolojisini, daha sonraki yllar boyunca i ve d politikann temel parametrelerini belirleyecek iki ilke zerine ina etti: laiklik ve milliyetilik. Cari toplumSuriyenin Kuzeyinde Krt Oluumu | 465
sal dokuyu yadsyarak bu iki ilke zerinden yeni bir ulus ina projesini hayata geirmeyi hedefleyen siyasal rejim, tehdit algsn da bu iki ilkenin toplum tarafndan benimsenmemesi ihtimali zerinden tanmlad. Laiklik politikalarna ynelik diren, irtica ve/ya eriat; milliyetilik/Trklk politikalarna ynelik diren de blclk olarak kodland. Dini ve/ya etnik talepler zerinden rgtlenen lkenin dindar ve/ya Trk olmayan unsurlar potansiyel i dmanlar olarak tanmland. Rejim, bu i dmanlardan gelebilecek muhtemel tehditlere teyakkuz zerinden rgtlendi. Bylece, verili toplumsal doku, benimsenen siyasal rejime potansiyel tehlike olarak kodland ve bu tehlikeyi ortadan kaldrmak zere toplumla siyaset arasndaki geikenlii yadsyan bir vesayet rejimi hayata geirildi. Souk sava dnemi boyunca, siyasal rejim, anayasal kurumlar ve toplum-devlet ayrmasnn derinlemesini engelleme ilevi stlenen merkez sa ve sol partiler araclyla, irtica ve blclk tehditlerinin adresi olarak kodlad toplumsal-siyasal kesimleri kontrol altnda tutmay baard. 1990larda, geni bir toplumsal taban ve siyasal bir terminoloji edinen etnik ve dini talepler, siyasal rejimi yeni bir pozisyon almaya zorlad. Rejim, top466 | AUSTOS 2012
lumsal gelimelere uygun yeni bir pozisyon almaktansa toplumsal gereklikle savamay yeledi. 1990lar, devletin kendi vatandayla srdrd anlamsz savala geti. Nihayetinde, devletin ngrdnn aksine, dini ve etnik taleplerde bulunan siyasal-toplumsal kesimler daha da glendiler. Etnik ve dinsel taleplerin geni bir toplumsal tabana kavumas ve siyasal bir terminoloji edinmesi, bu talepleri tehdit olarak kodlamaya devam etmenin toplumsal maliyetini arttrd. Devletin etnik ve dinsel talepleri tehdit olarak grmeye devam etmesi, toplumsal bar zedeledi. 2000lerin banda, AK Parti, rejimin irtica tehdidinin muhatab bir aktr olarak, devlet akln, artk devlet ile toplum arasnda anlamsz bir ksrdngye dnen bu paranoyadan kurtarmak zere youn bir aba gsterdi. Sylem ve politikalarn, kendisini irtica tehdidinin somut yansmas olarak gren toplumsal kesimleri ve siyasal aktrleri ikna etmeye ve irtica paranoyasn boa karmaya hasretti. Nihayetinde, 2000lerin sonlarna doru, siyasal rejim, tedrici olarak irtica tehdidinden ve bu tehdide ynelik teyakkuz pozisyonundan arndrld. Devlet aklnn irtica paranoyasndan arndrlmas toplumsal barn nndeki en byk engellerden birini ortadan kaldrd.
Bu arnma sreci, varln bu paranoya zerinden anlamlandran rejim bekilerinin sistem iindeki arlklarnn da kaybolmasna yol aarak siyasal rejimi normalletirdi. Ancak, doal olarak, resmi ideolojinin omurgasn tekil eden iki ilkeden yalnzca birisinin toplumsal dokuyla bark bir ekilde yeniden ieriklendirilmi olmas, siyasal rejimin tamamen demokratiklemesine yetmedi. rtica tehdidinden boalan yer, ksa srede, zaten teden beri var olan blclk tehdidiyle dolduruldu. yle ki, blclk tehdidi eski siyasal ideolojinin yegne dm noktas haline gelmi durumda. AK Parti, devlet akln blclk paranoyasndan arndrmak zere, epey bir aba sarf etti, aslnda. Alm sreci bal bana bu amac gdyordu bile denilebilir. Ancak, bu tehdidin birincil muhatab konumundaki aktrlerin toplumu ve devleti blclk endiesinin yersizlii konusunda ikna etmek hususunda anlaml bir aba iinde olmaylar; etnik talepler zerinden rgtlenen silahl bir rgtn varlnn blclk tehdidinin somut bir yansmas olarak alglanmaya msait oluu ve silahl rgtn silah brakma konusundaki isteksizliinin dillendirilmeyen bir gizli hedef iin savat tezini dillendiren kesimleri hakl karyor oluu, vb. birok dinamik blclk tehdidini devlet aklndan skmek bir yana toplumsal bir karla da kavuturdu. Hatta denilebilir ki, blclk tehdidinin artk toplumsal bir karla sahip oluu, devlet aklndan sklp atlamamasnn en nemli gerekesini tekil etmi durumda. AK Parti, hem blclk tehdidine muhatap olan kesimlerin bu tehdidi bertaraf etmek iin neredeyse kln kprdatmyor olmalar, hem de maalesef bu tehdidin toplumsallam olmas dolaysyla, irtica tehdidini devlet aklndan arndrmak konusunda gsterdii baary, blclk tehdidi konusunda gsteremedi/gsteremiyor. Ancak, gereke her ne olursa olsun,
blclk tehdidinin resmi ideolojinin merkezinde yer almaya devam ediyor olmas ve stelik de toplumsal bir karlk elde etmi olmas, hem toplumsal barn tam olarak salanamamasna hem de vesayet rejiminin tamamen geride braklarak demokratik rejime geilememesine yol ayor.
Devlet akln irtica tehdidinden arndrmasna ramen blclk tehdidini devlet aklndan skp atamayan Trkiye, 2006 ylna kadar Kuzey Iraktaki gelimeleri deerlendirmekte nasl tkezlediyse, bugn de Suriyedeki gelimelerden tedirgin oluyor.
Blclk ve irtica paranoyas
Devlet aklnn irtica tehdidinden arndrlmas, Trkiyeyi ieride normalletirirken, darda da muazzam frsatlara kavuturdu. Yllarca srt evrilen Arap-slam corafyas, son yllarn d politika aktivizminin en nemli unsuruna dnt. rtica paranoyasndan kurtulan devlet akl, Arap Baharnn siyasal merkeze tad slami hareketleri/ partileri, i dmanlarn glendirebilecek potansiyel bir dman olarak ele alp dlamak yerine, slam corafyasndaki siyasal mobilizasyonun merkezi aktrleri olarak grp iyi ilikiler kurmay tercih etti. Devlet aklnda yaanan zihinsel krlma neticesinde, Trkiye, Arap corafyasnda yaanan gelimelerin nasl yorumlanaca, hangi aktrlerle iliki kurulaca, vb. konularda, on
Suriyenin Kuzeyinde Krt Oluumu | 467
yl ncesine gre, tamamen farkl bir siyasal pozisyon ald. Bundan on yl nce, irtica paranoyasnn devlet akln esir ald eski Trkiyede, siyasal elitlerin, Msr, Tunus, Libya ve Suriyede bugnk kadar aktif rol alacan dnmek hayal olurdu herhalde. rtica tehdidine ynelik resmi ideolojideki revizyon Trkiyenin d politikasna nasl yadssysa, blclk tehdidi ile ilgili bir revizyon yapmam olmas da ayn ekilde yansd. Blclk tehdidini devlet aklndan skp atamayan Trkiye, 2006 ylna kadar Kuzey Iraktaki gelimeleri deerlendirmekte nasl tkezlediyse, bugn de Suriyedeki gelimelerden tedirgin oluyor. erideki Krtlerin durumunu, gereke her ne olursa olsun, hal yoluna koyamayan Trkiye, blclk tehdidiyle yaamaya, gelimeleri bu tehdit dorultusunda yorumlamaya ve dardaki Krtlerin kazanmlarndan tedirginlik duymaya devam ediyor. Oysa Trkiye, devlet aklndan irtica paranoyasn skp att iin Ortadoudaki slami oluumlarla nasl bartysa, blclk paranoyasndan arnabildii takdirde, komu lkelerdeki Krtlerle de barabilir(di). rtica tehdidini geride brakarak, Trkiye, slami hareketlerin iktidara yry zerinden nasl Ortadoudaki nfuzunu derinletirdiyse, blclk tehdidini de geride brakarak, komu lkelerdeki Krtlerin varln
Ortadouya mdahil olmann bir basama haline getirebilir(di). Ancak, Trkiye, bugn, Ortadoudaki slami hareketlerin iktidara gelmesinden tedirginlik duymama noktasna gelmiken, her ne gereke ile olursa olsun, maalesef, blclk paranoyasn geride brakmad iin, komu lkelerdeki Krtlerin siyasal kazanm elde etmesinden tedirginlik duyuyor. uras ak; Ortadoudaki deiim, bu corafya zerinde yaayan btn etnik ve mezhepsel yaplar derinden etkileyecek. Ayn corafya iinde olmas hasebiyle, Krtler de bu deiimden pay alacaklar. Bu yeni rol dalmnda, kaderlerini mevcut otoriter rejimlere balamayan btn unsurlarn siyasal konumu bugnknden daha iyi olacak. Bu erevede, hem siyasal akl hem de toplumsal algsyla Trkiyenin, Krtlerin konumunun her halkarda bugnknden daha iyi olacan ngrp, pozisyonunu bu veri zerinden konumlandrmaya ynelik son dnemdeki abalarn daha da gl klmasnda yarar var. PKKnn muhtemel provokasyonlar, bu abay engellemeye yol amamal. Bu erevede, toplumsal barn ve blgesel etkinliin yolu, yllar nce yanl varsaymlar zerinden belirlenmi ulusal gvenlik kayglarndan vazgemekten geiyor. Blclk paranoyasndan kurtulan bir Trkiye, blgedeki dnm srecini daha doru okuyacak, i barn ve blgesel etkinliini daha gl bir ekilde tahkim edecektir
468 | AUSTOS 2012
Ortadounun Ezamanlama Krizi!

Yorum | TAHA ZHAN | 04 Austos 2012 | Sabah Perspektif
Suriye isyan blgemizdeki yzyllk hesaplarn, statkonun ve ezberlerin yeniden gzden geirilmesine yol at. Btn bu derin krlmalar olurken Trkiye medyas da nasibine deni alma benziyor. Trkiyenin siyaseti, entelektelleri, medyas hl postKemalist srece gemenin sanclarn yayor. Toplum ve elitler halinde farkl tarihsel ezamanlama krizleri yayoruz. Baka bir deyile her kesimin kendisine ait bir jet-lag krizi devam ediyor. AK Parti iktidar, 2002den bu yana, Trkiyenin tarihsel ezamanlama krizini devlet ve millet dzeyinde daraltmaya alan bir motor ilevi grd. Yani, 1990larn kayp yllar makasnda kendisini uzun yllar 1980lerin siyasi ve ekonomik dzeyinde bulma riski ortaya kmken AK Parti iktidar oldu. Birka yl iinde ezamanlama krizini daraltt ve 2007 sonu itibariyle Trkiyeyi dnya ile benzer saylabilecek bir zaman diliminde tutmay baard. Benzer bir durum Trkiyenin komularmz ve onlarn bulunduklar blgeyi bir Ortadou batakl olarak gren muhalefet asndan geerli olamad. Ortadouda tarihsel ezamanlama krizi yaayanlar deiim dalgas karsnda
ya keye skm durumdalar ya da fiili olarak statkoyu korumak iin kan dkerek direniyorlar.
Tarihi yakalamak
Cari deiim dalgas iinde bir sorun ve onun aktrleri ise tarihsel ezamanlama krizini en ar ekilde yaamaktalar. Bu sorun elbette Krt sorunu ve onun farkl aktrleri. Suriyede yaanan isyan dalgas ise bu aktrlerin pozisyonlarnn bir kez daha mercek altna alnmasn salad. Trkiye, ok partili hayat sonras Krt meselesinde uzunca yllar -50 siyasetini srdrd. Kemalizmin en kaba uygulamalar ile Osmanl paralanma travmasnn meczedilmi hali olan -50 siyaseti, yaananlar srekli 1800lerin sonundan veya 1900lerin bandan okumay denedi. Sonu bu vatann en organik unsuru olan Krtlerin zulme maruz braklmasyd. -50 siyaseti, 1980lerin sonuna kadar devam etti. 1990larda ise mezkr ezamanlama krizi -30 siyasetine dnt. En temel argman ise geri kalmlkt. 2000li yllarn hemen banda -20 siyasetine mahkm oluyorduk. Ksaca, Krt sorunu bir blclk sorunuydu. AK Parti mezkr tarihsel ezamanlama
krizini, Erdoann 2005 Diyarbakr konumasyla -10 siyasetine dntrd. Artk sorunun en azndan can yakc haline on yl uzaktaydk. 2009 demokratik almla ise Erdoan, Trkiyenin Krt meselesiyle yaad jet lag krizini be yla kadar indirdi. Genellikle 5 yl ncenin imknszlar 5 yl sonra siyasete dnmektedir. Bu elbette byk lde AK Parti ve demokratik kesimlerin yaad bir zaman gyd. Ancak, benzer bir dnm btn aktrler yaamadlar.
Suriye iinde ve Kuzey Irakta soktuu pozisyona dair iki ift laf etmeden analiz yapmak mmkn mdr? Blgede btn Krtleri yabanc birer unsur haline dntren PKK admlarnn Krtlere maliyeti zerine konumadan Suriye ve Irak zerine nasl tehis yapacaksnz? PYDnin sadece yakn zamanda iledii cinayetler zerine bir tek kelime etmeden Barzaninin bundan sonra neler yapacan anlamak mmkn mdr?
PKK maliyeti
AK Parti iktidar, 2002den bu yana, Trkiyenin tarihsel ezamanlama krizini devlet ve millet dzeyinde daraltmaya alan bir motor ilevi grd.
Krt sorununun dokunulmaz: PKK
Krt meselesinde -50 siyasetinden -20ye kadar birok aktr bulunmaktadr. En sorunlu olan ise -50 ila -20 arasndaki blgede PKKda bulunmaktadr. Austos 2012de Trkiyede bir ileyi ele geirmeye alan bir rgtten bahsediyoruz. Tam da bundan dolay bugnlerde Trkiyenin Krt meselesi ile ezamanlama krizini yaamasnn tek sebebi haline dnm durumdadr. Israrla Trkiyenin neler yapmas gerektiini sylemenin, devlete konumann gzel uyarlarn tesine gemesinin yolu PKKnn bu gzelim teorileri pis bir gerekle bozma potansiyeline dair birka cmle kurmaktan geiyor. Meseleyi anlamak iin, Trkiyenin, Suriyede Baas ile ak ibirlii iinde olan PYD zerinden gsterdii tepkiyi sandan solundan analiz etmek kadar, PKKnn blgesel srelerde nasl bir aktre dntn grmek de nemli deil mi? Trkiye bir an iin btn bu denklemden ksa bile PKKnn, Krtleri
470 | AUSTOS 2012
Trkiye hzla Krt meselesinde tarihsel ezamanlama krizini tamamen bitirmek zorundadr. Bu krizi bitirmek ile PKKnn bitmesi arasndaki nsiyet de oktan kopmu durumdadr. Bu hafta Kuzey Iraka yaplan ziyaret, Trkiyenin bu potansiyele sahip olduunun bir baka gstergesidir. Benzer ekilde Barzani ynetimi artk 36. Paralel dnyasnda yaamamaktadr. Siyasal bir abra rol oynayarak elde edebilecei kazanmlar salam durumdadr. Bundan sonras, bedeli olan siyasi tercihler dnyasdr. Dn Trkiyeyi Irak siyasetinde, Trkmenler zerinden, etnik bir lense sahip diye eletirirken, bugn IKBY Bat Krdistan siyasetine ynelirse sadece ezamanlama krizimize yatrm yapar. Kendimizi bir anda -10 Siyasetinde, 2002lerde buluruz. Hazr Kerkk ziyareti yaplmken kimse de garipsemez! PKK elini tetikten ekmedii srece Krt meselesi zerinden yaplan analizlerin tamam her an hkmsz hale gelebilir. Bunu defalarca yaadk, yaamaya da devam ediyoruz. -20 Siyasi dnyasnda yaayan bir anakronik yapnn ykn daha ne kadar ekip ekmeyecei Krt legal siyasi hareketinin en azndan bir tercihi olmaldr. Eer bu bir tercih konusu bile deil, mecburiyet ise maalesef onlar da bu derin tarihsel ezamanlama krizi iinde patinaja devam edecekler. Suriyedeki PKK varl Trkiyeden nce Suriye Krtlerinin, sonra yeni Suriyenin de bir sorunu olacaktr
Suriye Krizi ve Trkiyenin Kimlik Meselesi

Yorum | GALP DALAY | 20 Austos 2012 | Star Ak Gr
18 Temmuzda amda patlayan bomba sonras Esad rejimi glerini byk ehirlerde toplad. Bunun sonucunda lkenin kuzeyinde ortaya kan boluun Krt partileri tarafndan doldurulmas, Trkiye siyasetinde ve medyasnda bir alarm havas yaratt. Suriyedeki Krtlerin siyasal stat talepleri, Trkiyede bir i mesele olarak alglanp ulusal gvenlik parantezi ierisinde deerlendirildi. Trkiye`nin komularnn siyasal sistemleri ile haritalarnda deiikliklerin yaanmas, aslnda yeni bir ey deil. Son 20 ylda hem Balkanlar hem de Ortadou`nun jeopolitii nemli deiiklikler yaad. Fakat Cumhuriyet`in topluma dayatt Trk, Snni-Hanefi Mslman ve sekler bileenlerden oluan kimlik anlaynn bir yansmas olarak, Trkiye`nin bat komular ile gney ve dou komularnda yaanan bu snr ve siyasal yaplarndaki deiikliklere verdii tepkiler, tamamen farkl niteliklere sahiptir.
Balkanlardan Ortadouya
1990l yllar ile 2000`lerin balar, Balkanlar iin paralanma ve blnme yllaryd. Bir-
biri ardna yaanan i savalar ve akabinde gelen blnmeler, Balkanlarn jeopolitiini nemli lde deitirdi. Bu yaananlar Trkiye, ulusal gvenlik sendromu balamnda deil de, durdurulmas gereken bir insani trajedi olarak deerlendirdi. Bosna`nn ve Kosova`nn daha nce bileenleri olduklar devletlerden kopup bamsz birer devlet haline gelmeleri, ne devlet ne de kamuoyu baznda, hibir zaman, geilmemesi gereken bir krmzizgi erevesinde ele alnd. Bu yeni kurulan devletlerde yaayan halklar, Trkiyede yaayan milyonlarca vatandan soydaydlar. Ve stelik bu soydalarn sahip olduklar kimlikler, Kemalist ulus ina srecinin yaratmaya alt makbul vatanda prototipi ile de ok uyumluydu. SnniMslman fakat sekler bir sosyal ve siyasal hayat kucaklamaya hazr, etnik olarak farkl kkenlerden gelseler de asimile olmaya meyyal grldler. Dolaysyla da 1990`l ve 2000`li yllarn alkantlarnn dourduu bu devletler, hem devlet hem de kamuoyu tarafndan doal mttefik olarak grlp desteklendiler.
Buna karn, Trkiye`nin dou ve gney snrnda yaanan her atma ve kargaa ve bunun sebebiyet verdii her siyasal yeniden dzenlenme, Trkiye`de ulusal gvenlik sendromunu had safhaya kard. ran Devrimi, Krfez savalar ve bunlarn dourduu siyasal sistemler ve son olarak bugn Suriye`deki Krtlerin siyasal stat elde etme ihtimali, medyann nemli bir kesimi tarafndan ulusal gvenlik paradigmas dorultusunda ele alnd. ran Devrimi `slam` tehlikesini, Krfez savalar `Krt` tehdidini yeniden ortaya kard. Aslnda her iki durumda da yaanan, Kemalist ulus devlet anlaynn toplum mhendisliine dayanan kimlik algsnn krize girmesiydi. Ne slam ne de Krt kimliini ciddiye alanlar, bu tasavvur edilen kimlikte kendilerine yer bulabiliyordu. Bu nedenle, bu kimlikler dorultusunda ortaya konulan her siyasal ve sosyal stat talebi, ulusal gvenlik (kimlik) sendromunu depretiriyordu.
rili gren, iine kapank bir devleti kresel iddialar olan nemli bir blgesel g haline getirdi. Yeni anlaya dayanan Trkiye, hem slam birlii Tekilatnn genel sekreterliini hem Medeniyetler ittifaknn e bakanln yaparak blgesel ve kresel bir vizyon ortaya koyuyordu. D politikada yaanan bu deiimin benzeri artk i politikada da yaanmaldr. Kemalist anlayn btn toplumsal mhendislik projelerine ramen, Trkiye hl ok kltrl yapsn korumaktadr. Nitekim Trkiyenin siyasal elitleri ve eitli toplumsal kesimler, hakl olarak Trkiyenin tarihsel derinlii olan imparatorluk bakiyesi bir lke olduu tezini srekli iliyorlar. ok dillilik ve ok dinlilik ise imparatorluklarn en temel zelliklerini oluturuyor. Ne var ki, imparatorluktan cumhuriyete gei srecinde bu hakikat yok saylm ve mevcut sosyoloji referans olarak kabul edilip ona gre bir siyasal sistem ile kimlik anlay gelitirmek yerine, var olan toplumun gereklik dikkate alnmadan tahayyl edilmi bir siyasal sistem ve kimlie gre toplum ina edilmeye allmtr. Trkiyenin imparatorluk bakiyesi olmas nedeniyle, sahip olduu toplumsal eitlilii yok sayan bu ulusal kimlik ile siyasal sistem ise, srekli krizlerle karlam ve ancak toplumu, sosyolojisini tesis ettikleri siyasal sisteme tehdit gren bir vesayet sistemi ile srdrlebilmitir. Bugn de dou ve gney snrlarnda yaanan krizlerin temelinde Trkiye`nin bu toplumsal gerekliine uygun bir kimlik anlaynn gelitiril(e)memesi yatmaktadr. Bu nedenle, yeni bir kimlik anlay sadece bir i uzlam hadisesi olmayp ayn zamanda nemli bir d politika meselesidir.
Yeni Trkiye kimliinin oluturulmasnda Krtln Trklk kadar, Aleviliin Snnilik kadar kendisine yer bulmas gerekir.
Farkl kimlikler, yeni politikalar
2000lerin ortaya kard siyasal tablo, bu anlayn nemli lde iflas ettiinin ak gstergesiydi. flas etmi eski paradigmann yeni bir paradigmayla ikame edilmesinin ilk yaand yerlerin banda Trkiyenin d politikas geliyordu. Yeni bir tarih ve corafya algsyla bunlarn miras olan farkl kimliklerin kucaklanmasn merkeze alan yeni d politika, drt-tarafn dmanlar ile ev472 | AUSTOS 2012
Yeni Trkiyede yeni kimlik
Yeni Trkiye, toplumun sosyolojisini referans alan yeni bir kimlik anlayn gelitirmek
zorundadr. Bu yeni kimliin bileenlerinin oluturulmasnda da Krtln Trklk kadar, Aleviliin Snnilik kadar kendisine yer bulmas gerekir. Bu balamda Suriye`deki Krtlerin siyasal stat talebinin ulusal gvenlik (kimlik) sendromumuzu depretirdii bu dnemin, ayn zamanda Trkiye`nin yeni anayasa yazm ile ayn dneme denk gelmesi byk bir frsattr. Anayasa yapclarnn nnde, tarihi bir frsat bulunmaktadr. Trkiye`nin toplumsal farkllklarn dikkate alan kapsayc bir vatandalk ve kimlik tanm ile yaadmz bu kriz, bu nitelikteki son krizimiz haline getirilebilir. Byle bir kimlik anlay, Suriye`de kurulacak bir Krt siyasal yaplanmasn tehdit olarak deil, Bosna, Kosova rneklerinde olduu gibi doal bir mttefik olarak grr. Aslnda Irak Krdistan`na yaklamdaki ksmi deiimin ortaya kard iyileme, Trkiye ile Suriye`deki mstakbel bir Krt
siyasal yaps arasnda yaanabileceklerin potansiyelini bize gsteriyor. Irak Krdistan ile Trkiye arasndaki ticaretin hacmi Trkiye ile Yunanistan arasndakinden byktr. Irak Krdistan Trkiye ile nemli oranda bir ekonomik entegrasyon salam durumda; siyasal olarak da Irak`ta Trkiye`nin en nemli mttefiki konumundadr. Benzer bir durumun Trkiye ile Suriye Krtleri arasnda yaanmamas iin hibir neden yoktur. zetle, baka bir devletin i siyasal yaplanmasnda ortaya kmas muhtemel bir deiikliin bizi krize sokmasnn nedeni, ieride yaadmz kimlik krizinin sonularndan baka bir ey deildir. Eer yeni anayasa ile Trkiye toplumunun btn farkllklarn ieren, kapsayc bir vatandalk ve kimlik anlayn gelitirebilirsek; Krtlerin Suriye`de elde edecei siyasal kazanmlar da tehdit olarak deil, birer frsat olarak grr ve destekleriz
The PKK and the Middle East

It is possible to categorize Turkeys trial with the Kurdish question into four distinct periods: (1) The Republics initial years and the problems resulting from primitive nationbuilding exercises undertaken throughout the single-party period; (2) the period of underdevelopment between the establishment of the May 27 regime and the 1980 military coup; (3) the period of armed struggle that began with the coup and ended with the bankruptcy of the state approach in the late 1990s. Under the pressures stemming from these three periods heavy costs, we proceeded into the fourth period in 1999. We entered into a new and complicated domain vis--vis the Kurdish question as Kurdistan Workers Party (PKK) leader Abdullah calan was handed over to Turkey. In this new era, we frequently wit-
nessed conflicts between the normalization of both politics and the country entire, and Old Turkeys provocations. In the meantime, the PKK itself had difficulty explaining what it was aiming for and why it resumed its violent campaign. For the past seven years, the armed organization has moved from being an actor to be addressed via political instruments to an anthropological subject resembling a band of rebels abandoned in the mountains from the last century! The PKKs rushing back to arms following the democratic opening process launched by the Justice and Development Party (AK Party) represents one of the most dramatic examples of their existential crisis. However hard the PKK may try to legitimize their existence and actions with help from outdated arguments of the third-world postcolonial left and trauma analyses, it nonetheless fails to address the following question: Does the PKK, in the context of Turkeys Kurdish question, intend to lay down its arms under any circumstance? As we are going through the strongest regularization
Does the PKK, in the context of Turkeys Kurdish question, intend to lay down its arms under any circumstance?
474 | AUSTOS 2012
trend in Republican history, the PKK evolved from the single most important actor of the Kurdish question and into the PKK problem of the Kurdish question. This deep rupture introduced Kurdish neo-nationalism into the PKKs main agenda at the expense of the Kurdish questions resolution dynamics. Not accounting for the living conditions of the Kurds who are ineligible for citizenship in Syria, subject to serial executions in Iran and residents of a de facto political incubator in Iraq, the PKK continues to resort to terror at the expense of Turkeys Kurds. Today, as the failed government rationale of the 1990s gradually comes under judicial scrutiny, the PKKs attempt to cling onto its obsolete tactics from the same decade hints at some political anachronism on the organizations behalf. As far as the PKK is concerned,
the process only promises to get them from the defeat of the 1990s to a second period of defeat in the 2010s. The AK Party removed the wreckage of the 1990s to the benefit of both the Kurds and the Turks, and against the interests of anti-democratic forces. The undoing of any costs that may arise out of the 2010s shall likewise contribute to domestic consolidation and undermine the PKK and other regional actors over the longer term. Just like the Bashar al-Assad regime, the PKK is fighting a losing battle against the Zeitgeist that carries Turkey and the entire region with it. We already know that neither of them is interested in the rising costs of their behavior. To break with this vicious circle, a voice from among the Kurds must proclaim that the King is naked! This no longer a choice but an obligation
Turkeys Approach to Syrias Kurds Ignores Potential Gains

Yorum | GALP DALAY | 15 Austos 2012 | World Politics Review
In early July, Massoud Barzani, the president of Iraqs Kurdistan Regional Government (KRG), assembled Syrian Kurdish leaders in Irbil, Iraq, to broker a deal to unite Kurdish groups against the regime of Syrian President Bashar al-Assad. By the end of the conference, the Supreme Kurdish National Council was born to represent Kurds in a post-Bashar al-Assad Syria. Turkey, which did not participate in the conference, initially welcomed the Kurdish unity: With the fall of Assad as the groups primary goal, one that Turkey shares, unified Kurdish opposition would only hasten the end of the Syrian regime. However, Turkeys perception of the Kurdish unity deal shifted dramatically just weeks later, when the Kurds moved to fill the security vacuum left in northeastern Syria after Assads forces retrenched in the aftermath of the assassination of several members of his inner circle on July 18. Ankaras change of heart hardly came as a surprise. The Syrian Kurds takeover of state institutions and subsequent flying of the flags of the KRG
476 | AUSTOS 2012
and the Kurdistan Workers Party (PKK) in northeastern cities evacuated by Syrian forces unsettled Turkey, creating a sense of alarm and drawing stern responses from Turkish political leaders. Turkish Prime Minister Recep Tayyip Erdogan, on his way to London for the opening ceremony of the Olympics, issued threats, saying that Turkey would not remain silent in the event of a new state emerging on Turkeys borders. In particular, Erdogan left all options on the table to prevent the emergence of a terrorist entity, alluding to the opposition Syrian Democratic Union Party (PYD) and its supposed links to the PKK, a Kurdish group engaged in armed struggle against Turkey since 1984. Meanwhile, Turkish Foreign Minister Ahmet Davutoglu visited Irbil, the KRG capital, to convey Turkeys concern and displeasure with the Syrian Kurds moves. Turkeys combative response is understandable but counterproductive. A more prudent
strategy would involve supporting the Syrian Kurds push for a decentralized Syrian political system. Syrias political realities, the limited nature of the Syrian Kurds demands and their conception of the role of Islam in a secular state -- compatible with that of Turkey -- indicate that Ankara would be wise to shift course. Though Turkey might prefer a centralized post-Assad state, Syrias political fragmentation makes this increasingly implausible. When the Syrian government inevitably collapses, the countrys Kurds, Allawites and Christians will look for safeguards against a government dominated by the Sunni-Arab majority. Syrias diverse political factions are likely to find greater stability in a territorially unified but politically decentralized country, unlike the Damascus-dominated government that exists today. If Turkey expects otherwise, it is likely to be disappointed. There is little reason, then, to further strain Ankaras relations with Syrias Kurds by rejecting their political demands in pursuit of an unattainable goal. Furthermore, Syrian Kurds have never demanded the independent state that Turkey purportedly fears. Turkey has stated that the breakup of Syria is its so-called red line, but the Syrian Kurds have never contested the notion of Syrian territorial integrity. In an interview with the BBC, PYD co-chairman Saleh Mohammed Muslim explicitly stated that his party respects Syrias integrity and demands neither an independent Kurdish state nor a federal one. The PYD merely seeks constitutional recognition of Kurds alongside Arabs as a pillar of Syrian nationality, with all attendant rights, including some form of political self-rule within the country. For an ethnic minority caught up in a bloody civil war, these demands are modest -- making Turkeys sense of alarm seem out of proportion.
Moreover, the Kurdish view of democracy does not reject liberal secularism -- a novelty in a region that can hardly be described as socially liberal. In this context, the Kurds stand out for their secular political institutions and the absence of strong, religiously tinged demands. Turkey should welcome the alignment of Kurdish demands with values liberal internationalist actors -- Turkey among them -- have been advocating since the start of the Arab uprisings.
Turkey should recognize that the neighbors with which it will likely share its longest borders are not Syria and Iraq, but Kurdish political entities.
In fact, the Kurds political demands and institutions establish them as the best candidate to embrace the so-called Turkish model: a Muslim-majority democracy with a secular political system and a growing economy. This apparent affinity gives Turkey a reason to establish strong channels of communication with Syrias Kurds, thereby forging ties with a key neighboring ally that shares its values. The transformation in relations between Turkey and the KRG over the past decade is instructive here. After the U.S. invasion of Iraq, Turkey responded to Iraqi Kurdish political demands with alarm. Relations between the two sides were largely securitized, with Ankara and Irbil engaging in hostile exchanges and threats. However, recent years have brought a dramatic improvement in Turkey-KRG relations. As the government of Iraqi Prime Minister Nouri al-Maliki in Baghdad draws closer to Iran and adopts a
more hostile approach toward Turkey, the Iraqi Kurds have become Turkeys best ally in the country. Iraqi Kurdish and Turkish officials visit each other frequently, and Turkeys trade volume with the KRG topped $4.5 billion in the first half of 2012. Political will is the only thing standing in the way of Turkey realizing a similarly productive relationship with Syrias Kurds. Turkey should recognize that the neighbors with which it will likely share its longest borders are not Syria and Iraq, but Kurdish political entities. For Turkey, then, formulating a sound Middle East policy requires
thoughtful attention to Kurdish issues. If Davutoglus once-vaunted Zero Problems with Neighbors policy is to remain central to Turkeys foreign policy, establishing a dialogue and improved relations with Kurds throughout the region is essential. The emerging fruitful relationship with the KRG has helped debunk the notion that any Kurdish gain in the region is a loss for Turkey. To the contrary, improved relations with the regions Kurds, including those in Syria, will only strengthen Turkeys hand vis-a-vis other regional powers and help Turkey achieve its regional goals
478 | AUSTOS 2012
Euro Blgesinde Bor Yk Problemi

2008 kresel ekonomik krizinin etkileri 2011 ylnda bata Yunanistan olmak zere Euro Blgesi lkelerinde srdrlemez bor yk olarak kendini gsterdi. Hkmetlerin geni para politikalar ve savurgan kamu harcamalar nedeniyle Euro Birlii lkeleri 2011 ylnda bor krizine girdi. Bu srete Yunanistann iflasn eiine gelmesinin ardndan ABnin 3. byk ekonomisi olan talyann kamu borlarnn GSYH iindeki yksek oranlar Euro Blgesinde kamu borlarnn srdrlebilirliini gndeme getirdi. Almanya ve Fransann zamannda krizden etkilenen lkelere yardm etmemesi krizin derinlemesine ve piyasadaki gvensizlik ortamnn artmasna neden oldu. Dk oranlarda gerekleen byme oranlar ve borlanma maliyetlerindeki ykselile bu endieler daha da artt.
The Euro Area Crisis and Turkey in the First Half of 2012
Policy Brief | ERDAL TANAS KARAGL, EVRYDIKI FOTOPOULOU | Austos 2012
ABSTRACT | It has been almost four years since the global financial crisis started in 2008 and it has become an inherently European affair. One after another, weaker European economies seeing their growth plummeting have become unable to recover on their own and are resorting to loans from the International Monetary Fund (IMF), European Central Bank (ECB) and the European Union (EU). Already, Ireland, Greece and Portugal have requested full bailouts with Southern Cyprus as the newcomer, still under negotiation, while Spain has requested only partial assistance not acknowledging it may soon need full support. Many experts predict that Italy will follow suit as it is quite possible that it will be the next which without any access to credit markets to finance
its needs. This policy analysis sheds some light on the current status of these countries: how the crisis was brought about, what measures they took, how have they performed thus far and what are the prospects for them. The role of the European Union is also being discussed in reference to the hesitant way it has addressed the problem and the cracks that appeared in the European establishment due to lack of mutual understanding and cooperation. In contrast to the weaker European economies, neighboring Turkey has managed to recover fast and exhibit positive signs that the economy is moving towards more sustainable growth rates while dealing with domestic vulnerabilities. This comparison serves as a reminder to reconsider both the usefulness of the single currency as well
Euro Blgesinde Bor Yk Problemi | 479
as whether Turkeys economy would benefit from closer ties with it, given that Europe faces a continued slowdown at least until 2014. CONCLUSION | Turkey seems that it has learnt from past mistakes. The country still has some way to go, but it does so with big strides; traps exist in the path, such as overheating the economy, or tapping credit, both of which would make immediately the economy vulnerable. So far, it compares favorably with many European economies, although living standards are still lower than those of its European neighbors. Under such circumstances the fact that Turkey can change the value of its currency to manipulate economic performance is a key advantage compared to the Eurozone but this measure should be used with extra caution. Turkey was partly affected by the crisis, and to some extend is still being affected, notably via trade and capital flows. It has to stabilize its growth rate before securing its position as a leading
480 | AUSTOS 2012
In contrast to the weaker European economies, neighboring Turkey has managed to recover fast and exhibit positive signs that the economy is moving towards more sustainable growth rates while dealing with domestic vulnerabilities.
emerging economy and face domestic challenges that may pose obstacles in the medium and long run. In this respect, the current financial crisis in Europe has two simple lessons for Turkey: first, Turkey should be able to reduce dependency on the EU and
turn to new markets for foreign exchangegenerating exports; second, reforms with a long term perspective bring rewards. It has become obvious that the weaknesses of the EU due to fragmentation often make it unable to offer viable solutions for structural economic problems to its members. It would be an interesting mental exercise to try and imagine how the Turkish economy would have dealt with the crisis had it been a member of the EU. Europe finds itself in the middle of an existential crisis, whirling around the viability of the single currency. Years of efforts have not been enough to make south and north economies converge and the lack of any political will from the European authorities to address the situation decisively only serves to deteriorate the situation. After all, each case has its own characteristics and chal-
lenges- it would be a chimera, on the part of the rescue planners to believe that with the same measures all problems will be solved. For instance, Southern Cyprus and Irelands problems started from their banks, as opposed to Portugal and Greece which suffer from productivity failure. More flexibility from lenders would be a solution, as well as political agreement on the fact that it is not only some member states that do suffer, but the whole union. Obviously the crisis is political too, since it is precisely due to political inaction that the crisis spreads. In such moments leaders have the opportunity to make history, and in the past Europe had indeed many inspirational politicians to consolidate the European vision. This time it seems that there only strong individualistic tendencies in the European establishment. In the absence of such political response it is highly possible that more Eurozone countries may find themselves in need of rescue- speculators place their bets on Spain and Italy for the next full bailout, and Greece as the first to wave the Euro good-bye
ABnin Gelecei ve Trkiye-AB likileri

Panel | ANGUS LAPSLEY, TALP KKCAN | 13 Eyll 2012 SETA ABnin Gelecei ve Trkiye-AB likileri balkl nemli bir panele ev sahiplii yapt. Konumac olarak ngiltere Babakanlk Ofisinden Angus Lapsleynin katld etkinlikte, Euro blgesindeki kriz bata olmak zere ABdeki temel tartma konularna ve AB-Trkiye ilikilerine deinildi. ABnin iinde bulunduu bor krizinin birliin uzun vadedeki planlarn olumsuz etkileyeceine ve nmzdeki 20 yl zarfnda ABnin ie dnk bir yap sergileyeceini syleyen Lapsley, gl yapsna ramen AB kurumlarnn Euro blgesinde yaanan son krizle baa kacak yeterlilie sahip olmadn ve kurumlarn glendirilmesi gerektiinin altn izdi.
EURO STKRARA KAVUTURULMALI

Lapsley, ABnin ksa vadede almas gereken en nemli sorununun finansal kriz olduunu dile getirdi ve bununla balantl olarak ABnin karlat ikinci nemli problemin ekonomik bymedeki belirsizlik olduunu syledi. Gelecek 10 ylda AB gndeminin finansal kriz tara-
fndan ekilleneceini savunan Lapsley, ncelikle Euronun istikrara kavuturulmas gerektiini belirtti. Lapsley, her ne kadar ekonomik bymenin AB lkelerini iinde bulunduu krize kar glendireceine inansa da, lkelerin ekonomi politikalarnda bymeden ziyade korku odakl hareket ettikleriniifade etti. Angus Lapsley, ngiltere ve Trkiyenin ticari ve siyasi olarak gl ikili ilikilere sahip olduunu kaydederek AB-Trkiye ilikilerine ynelik ngilterenin tarihsel olarak Trkiyenin AB yeliini desteklediini ve sre sonunda Trkiyenin birlie ye olacana inandn belirtti.
482 | AUSTOS 2012
Suriyede Haklar Sorunu

Suriye halk modern Suriye tarihi ierisinde tercih haklar olmadan yaama mecburiyeti ierisindeydi. Suriyelilerin 1982 Hama katliamyla sonulanan mcadelesinden sonra Bear Esedin greve gelmesiyle yabanc bir bahar oluturuldu. Suriyelilerin tercih hakk 2005 am Deklarasyonu ile ksmen tekrar gndeme getirildi ama 2011 Mart ayna kadar Suriyeliler tercihlerini geni lekte dile getiremediler.
The Kurds and the Syrian Revolts

The waves of revolt in Syria have entered a new phase with the recent bomb explosion in Damascus. Those who are putting their pens to devising schemes to increase the number of days Bashar al-Assad and the Baath gang have left, have, with this one bomb, recognized the Kurdish, Druze, Alawi and Sunni states before the Syrians. We had seen a similar flurry during the occupation of Iraq. It will not be long before the claim The Baath regime ceased to exist with the occupation in Iraq and the revolts in Syria can be justified. The Kurds in Syria did not join the opposition full force. Unfortunately the Kurdistan Workers Partys (PKK) Syrianwing, the Democratic Union Party (PYD), had its hand in staining the Kurds with the Baathist dirt. First and foremost, the Syrian Kurds will have to struggle to get rid of the Baathist dirt and to overcome the alienation caused by the PKK. For Syrian Kurds, coming out of this maelstrom will not only mean protecting their interests, but will also mean being transformed
484 | AUSTOS 2012
The PKK, which missed by a long shot the transformation both Turkey and the Middle East undertook as evidence by the more blood it continues to shed, will continue to be a burden to the Kurds.
into the natural and legitimate people of the region. Those who readily consider the Kurds the Irish among us and those who disregard the tensions in every political platform with an imagined superiority of oppressed only serve to alienate the Kurds from our region for their own interests. It is necessary to shelf the attempt to stop history from happening in the form of suggesting Turkey should resolve its own Kurdish problem before getting involved in Syria.
Turkey should understand the Syrian problem not as a threat to the resolution of its own problem but as an instrument. First of all, Turkeys power and capacity today is very different than it was during the Iraq occupation. Its refusal to become an active party to the occupation jump-started Turkeys own process of confronting its past. In the new Turkey, born out of this confrontation, it would not be fair to cast Prime Minister Recep Tayyip Erdoan, who urged al-Assad to help Syrian Kurds claim their rights, as an enemy of the Kurds. For Turkey, the only issue is the infiltration of this region by the PKK and its actions that pose a threat to Turkeys security. Turkey must follow a moderate path that balances its short term security concerns with the long term stability expectations. The moderate path in this case must also serve to remind ourselves that the PKK will never become as determinative and constitutive a factor as taking the Syrian revolution prisoner.
We must also remember that new Turkeys Middle Eastern perspective is broader and deeper than indexing it to the PKK, which is reminiscent of old Turkeys Cyprus syndrome. The PKK, which missed by a long shot the transformation both Turkey and the Middle East undertook as evidence by the more blood it continues to shed, will continue to be a burden to the Kurds. As long as the Kurdish political movement volunteers to carry the PKK burden, it will not be able to a play a role in the democratization of the region other than to delay the process. The people of this land neither determined the Turkish-Syrian border nor the Iraqi borders. As long as Turkey makes an effort for integration beyond these borders instead of reinforcing them after a century of Sykes-Picot, it will continue to render those actors who keep their fingers on the trigger by pursing Baathism in Syria when they could no longer find Kemalism in Turkey, meaningless
Suriyede Haklar Sorunu | 485
Suriyelinin Tercih Hakk Var m?

Yorum | UFUK ULUTA | 18 Austos 2012 | Sabah Perspektif
Modern Suriye tarihi, Suriye halk iin tercihlerden ok zorunluluklarla gemitir. Birinci Dnya Savann akabinde, Bilad- amn Fransz mandasna braklmas Suriye halknn bir tercihi olmad gibi, 1949dan 1970e kadarki srete yaplan birok darbe de Suriye halknn tahamml etmek zorunda olduu bir realiteydi. 1963 Baas Devrimi sonrasnda Hafz Esed 1970te Tashih Devrimini yapp lkenin sosyal dokusuna mugayyir bir otokrasi kurduunda da, gz doktoru Bear Esed babasnn saltanatn devam ettirdiinde de halk sessiz bir seyirci rolndeydi. Suriyede Mart 2011de balayan devrim sreci ile birlikte Suriye halk, yine zorunluluklar arasnda kalsa da ilk defa geni lekli bir ekilde en birincil tercihlerini dile getirmeye balad: halkn meruiyetinin ekillendirdii bir siyasal sistem. 1982 Hama katliamyla sonulanan mcadelede, Bear Esedin greve gelmesinden sonra oluan yalanc bahar havasnda ve 2005 am Deklarasyonunda da ksmen dile getirilen bu tercih, 2011 Mart ile birlikte lke apna yayld ve nceki giriimlerin aksine sed vurulmas g bir dalga haline dnt.
486 | AUSTOS 2012
Suriye devrimine ilikin birok analiz maalesef kronolojik dayanaktan uzak ve bir vakum iinde yaplmaktadr. Bu sebeple devrimin tabiat ve geliimi ve halkn tercihleri ve kendisine dayatlan zorunluluklar aka anlalmamakta ve bu durum zaten bir enformasyon savana dnen Suriye krizinde Esed otokrasisine mhimmat salamaktadr. Bu noktada devrim srecinde Suriye halknn maruz brakld zorunluluklar ortaya koymakta fayda vardr.
Esedin meruiyeti zaten yoktu!
Batan balamak gerekirse Esed ve rekasnn lke ynetimini ele geirmesi, Suriye halknn tercihi eliyle meydana gelmi bir hadise deildir. Bu durum, Esed rejimine kar giriilen devrim hareketinin meruiyetinin sorgulanmasn da absrt klmaktadr. nk Esed rejiminin kendisi halk meruiyetine dayanmayan ve zorunluluklarn hayatta tuttuu bir siyasi yapdr. Bu sebepten halkn daha nce Esed rejimine vermedii meruiyeti kendi uhdesi altna almak istemesi ok doaldr. 15 Martta Deral ocuklarn duvara yazlar yazmas ne kadar tercih rnyse, ikence
rl devrimcilerin bir ksmn silahl gruplara dntrmtr.
ran dmanl sebep mi, sonu mu?
gren ocuklarn ailelerinin ocuklarnn serbest braklmas iin karakolun nnde toplanmas da o kadar zorunluluk gereidir. Karakolun nndeki kalabala ate aan gvenlik glerine kar olaylarn akabinde gelien protestolar da benzer ekilde bir tercihten ok zorunluluk rndr. Protestolarn yaylmas ile artan rejim iddetinin, barl protestocular barl devrimcilere dntrmesi de Suriye halknn maruz brakld bir zorunluluktur. Reform isteyen halkn rejimin yklmasn isteyen halka dnm, rejimin iddeti ile senkronize gelimi ve reform isteine katl ile cevap veren rejimin varoluunu tehlikeye sokabilecek reformlar hayata geirmeyecei anlalmtr. Bu noktada onurlu bir ekilde yaamak isteyen Suriye halk iin rejimin yklmas bir zorunluluk haline dnmtr. Dier bir ifadeyle, Esed rejimi, kulland iddetle, protestocular devrimcilere dntrmtr. lerleyen dnemlerde barl devrimcilerden silahl devrimcilerin kmas da Suriye halkna dayatlan bir zorunluluktur. Humsta, dlibte, Hamada balayan, lke geneline yaylan ve bu satrlarn yazld anda zellikle Halepte devam eden katliamlar, savunmasz sivillerin korunmas iin silahl gruplarn ortaya kmasna neden olmutur. Yine bir dier ifadeyle Esed rejimi zorla ba-
Bu srete devrimcilerin blge lkelerine ilikin grlerini de tercihleri deil zorunluluklar ekillendirmitir. rnein Trkiye ve Katar gibi lkelerin muhalefete sahip kmas, devrimcileri bu lkelere meyilli klmtr. Dier taraftan rann Suriyeye nce protestolarn bastrmak iin yardm etmesi ardndan bilfiil Suriyede devrimci avna katlmas, Suriyeli devrimcilerin ran Esed ile birlikte hareket eden dman pozisyonunda grmesine sebep olmutur. Yani Suriye muhalefetindeki ran antipatisinin sebebi siyasi gr veya mezhep farkllklar deil, rann Suriye rejimine verdii ak ve kanl destektir. Son gnlerde ok tartlan Suriyedeki yabanc savalar da Suriye muhalefetinin davetiyle Suriye topraklarna gelmemitir. Suriye rejiminin ran ve blgesel uzantlar ile Suriye muhalefetine kar topyekn saldrmas, daha nce Irak ve Afganistandan alk olduumuz Selefi savalar, saylar her ne kadar ok az olsa da, Suriyede grnr klmtr. Zorunluluklarn iinde yaayan Suriye devrimcilerinin az da olsa tercih lks olduunu da sylemek gerekir. rnein kendilerine dayatlan silahl mcadelenin etik snrlarn izmek tercih edebilcekleri bir eydir. Uluslararas destee duyduklar byk ihtiyaca ramen yerli kalmay da tercih edebilirler. Esed sonras Suriyesini cad av ile deil adalet ile ekillendirmek de tercih snrlar ierisindedir. Suriye devrimi zorunluluklarla balam ve zorunluluklarla devam etmektedir; yine de Suriye halk tercih hakkn deiimden yana kullanmtr. Tunuslu air Ebulkasm Elabinin de dedii gibi Halk bir gn yaamak istediinde, phesiz kader ona icabet edecektir
Iran and Post-al-Assad

Almost a year ago, we raised the question of what would have happened had Iran not supported the Baathist regime in Syria. Answers to this question then indicated that positive winds would blow into our region from the political, cultural, and geopolitical directions. Yes, had Iran not supported al-Assad, all issues, from sectarianism to the bloodshed in Syria, from Israel to the Saudi administrations stance, from the Arab Spring to American attitudes in the region would have yielded more positive consequences for the peoples of the region. Unfortunately, it was not so. Iran has forsaken becoming a determinative or order-making actor in the region to support the ideological cousin of the Baathist regime with which it fought the longest war of the 20th century. This tradeoff has resulted in a difficult situation to resolve, both for Iran and for the region. Iran, just like Russia, is facing a bigger problem than a Syria with al-Assad: What will they do in a Syria without al-Assad? The quality of the answer Russia gives to this question will not change the exaggerated geopolitical position Russia held while al-Assad was in power in Syria. In the final analysis, Russia will be
488 | AUSTOS 2012
Iran has to change its perspective on the region if it really wants to become a determining factor in the region post-al-Assad.
as great a determining factor in Middle East and eastern Mediterranean geopolitics in a scenario without al-Assad as it has been for the last forty years. No big deal for Russia! The situation is different for Iran. The Islamic Republic of Iran, which came to power via the peoples revolution, has lost a lot of ground due to its stance on the Syrian movement. It is now time to raise a new question: What can Iran do to bind its wounds post al-Assad? Unfortunately there is no good answer Iran can give to this question in the short term. However, Iran still has the opportunity to make a sharp U-turn during the post-al-Assad period, and become a strong and determinative actor in the region.
Just four days ago high-level Iranian decision makers visited the Baathist regime, which even Russia is hesitant to visit at this stage in the game. It is clear that the Iranian political actors cannot read developments in the region accurately, because they did not hesitate to pose for pictures alongside members of the Baathist regime, which has no friends left other than Russia since it has caused the deaths of tens of thousands of Syrians. Iran has to change its perspective on the region if it really wants to become a determining factor in the region post-al-Assad. It will not be enough for it to take a stance against Israels comfortable enemy, the Syrian Baathist regime. Iran must understand that it still has a great opportunity in front of it, even this late in the game. The Iranian
administration must immediately change the difficult or impossible relationships it forged over Syria. A Syria without al-Assad presents a way out for Iran which wants to forge healthy relationships with Egypt, Tunisia and Libya, and to become a determining factor in Lebanese and Iraqi politics, and to develop a strategic relationship with Turkey from being ironically labeled a sectarian Baathist supporter. A step away from this label benefits not only Iran but also the region. It is only then that the legitimacy of and popular support for the Islamic Revolution of Iran will not be questioned. The Islamic Revolution of Iran, which mobilized the biggest revolution of the 20th century against the Shah, in the shadow of the U.S. and Israel, shall not be lost in the bloodshed committed by the Syrian Baathist regime
Libyada Normalleme Belirtileri

Birlemi Milletler Gvenlik Kurulu (BMGK) 19 Mart 2011de Kaddafi glerinin sivillere ynelik saldrlarnn nne gemek iin Libya hava sahasn uua yasak blge ilan etti. Austos 2011de Trablusun muhaliflere gemesiyle ve 20 Ekim 2011de de Kaddafinin lmyle 42 yllk rejim son buldu. Temmuz 2012de uluslararas toplumun tahmin ettiinin tesinde baarl bir seim yapld. Seimi Bingazi blgesinden Muhammed Magarif kazand ve bakan seildi. 8 Temmuzda toplanan Meclisin 8 Austosa kadar hkmeti kurmas zorunlu. Sonrasnda ise anayasa yapm srecinin balayaca ifade edildi.
Libya Bykelisi Ali Kemal Aydn: Libyallar Devrime Sahip ktklarn Gsterdiler
Yorum | SALHA ZYA | 31 Austos 2012
Libyada 17 ubat 2011de balayan Kaddafi kart gsteriler ksa zaman iinde lke genelinde bir isyana dnm, Kaddafi ise isyan kanl bir ekilde bastrmay tercih etmiti. Kaddafi glerinin muhalefete kar kulland iddetin boyutu uluslararas toplumu harekete geirmi ve 17 Mart 2011de Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi Kaddafi glerinin saldrlarnn nne gemek iin Libya hava sahas zerinde uua yasak blge uygulamasna balamt. Ancak NATO tarafndan yrtlen bu operasyon sadece hava sahas uygulamas ile kalmam, Kaddafi glerine kar bir operasyona da dnmt. Austos 2011de Trablusun isyanclarn eline gemesinin ardndan Libyada 42 yl hkm sren Kaddafi rejimi son buldu. 20 Ekim 2011de Kaddafinin yakalanp ldrlmesi ile de bir dnem tamamen kapanm oldu. Kaddafinin devrilmesinin ardndan balayan yeni dnemde Libya eitli zorluklarla kar
490 | AUSTOS 2012
karya kald. Eski isyanclarn silah brakmamas, yer yer devam eden etnik ve airete dayal atmalar, ekonomik problemler, blgesel ayrlk talepleri ve gei dnemi hkmetinin lke genelinde bir trl tam olarak otorite kuramamas yeni dnemde Libya halknn en zorlu snavlar oldu. Bununla birlikte 7 Temmuzda gerekletirilen genel seimler Libyann istikrar araynda nemli bir kilometre ta oldu. Sorunsuz atlatlan bu nemli dneme sonrasnda halkn iradesiyle greve balayan Ulusal Kongre, bakan olarak Ulusal Cephe Partisi lideri Muhammed Megarif i seti. Hkmet kurma srecinin halen devam ettii Libyay nasl bir sre bekliyor, yeni ynetimin karlaaca zorluklar neler olacak, yeni Libyada ekonomi, insan haklar, d politika ve Trkiye ile ilikiler konular zerine Trkiyenin Libya Bykelisi Ali Kemal Aydn ile grtk.
Sayn Bykelimiz, ncelikle bize bu rportaj imkann verdiiniz iin ok teekkr ederiz. sterseniz bu rportajmza nce sizi tanyarak balayalm, nk bu bize cevap aradmz sorular iin neden sizinle konutuumuza da aklk getirecektir. Bu nedenle, rportajmza Ali Kemal Aydn kimdir? diye sorarak balamak istiyoruz. 1986 ylnda Siyasal Bilgiler Fakltesi Uluslararas likiler Blmnden mezun olduktan sonra Dileri Bakanlna katldm. eitli yerlerde grev yaptktan sonra 2 Eyll 2011de Trablusta Bykeli olarak greve baladm. Trablusun Kaddafi glerinden kurtarlmasnn ardndan greve balayan ilk yabanc bykeli oldum. Yeni Libya ynetimi bizi byk bir tevecchle karlad, byk misafirperverlik gsterdi. syandan sonra Bykeliliimiz maalesef yamalanm ve 4 ay bo kalmt. Bykeliliimizin tekrar sratle faaliyete gemesi konusunda da byk destekleri oldu. Yaklak 1 yldr Libyada bykeli olarak grev yapyorum.
Suriyede rejim son dnemini yayor

Libya sizin Arap lkelerinde ilk tecrbeniz deil. Suriyede Halep Bakonsolosu olarak grev yaptnz. Hem Suriyeyi hem Libyay yakndan bilen birisi olarak Arap corafyasnda meydana gelen olaylar nasl deerlendiriyorsunuz? 2005-2009 yllar arasnda Halepte grev yaptm. Daha sonra iki yl boyunca Ortadou blgesiyle ekonomik-ticari ilikileri ilikilerimizi yrten genel mdr yardmcs olarak bakanlkta grev yaptm. Dolaysyla Ortadou blgesini bir sredir yakndan takip ediyorum. Suriye Arap Baharnn biraz gecikmeyle urad bir lke durumunda. Maalesef orada Arap Baharnn maliyeti olduka ar oldu. Tabii bir an nce yaanan bu olaylarn sonlanmasn temenni ediyoruz. Halkn iradesi, halkn meru talepleri, zgrlk, adalet ve demokrasi talebi karsnda rejimlerin dayanma gc, daha dorusu o iradeyi yenme gc olamayacaktr. Er ge Suriyede de inallah halkn seecei hk-
Libyada Normalleme Belirtileri | 491
metler iktidara geecektir. Demokrasiye geilecektir. Suriyede rejim son dnemini yayor. Burada nemli olan, daha fazla blnme olmadan bir an nce bu iin sonlanmasdr. Hepimizin bildii gibi Suriyenin toplumsal yaps Libyadan daha farkldr. Bu i uzadka maalesef blnme riski, mezhepsel i sava riski daha da artyor. Ama orada ynetimdeki ete her eyi gze alm durumda. Kendileri giderken, Suriye halkna da, blge lkelerine de en fazla zarar verecek ekilde hareket ediyor. Ama artk son aamaya geldii grnyor. Burada nemli olan lkemizin Suriye halknn karlarn ve taleplerini de dikkate alarak uluslararas toplumla ve blge lkeleriyle birlikte Suriyedeki kanayan yarann durmas iin elinden geleni yapmas. Zaten bu ynde de byk gayretler var. Bir an nce Suriye halknn zgrlk ve istikrara kavumasn diliyoruz. Ancak bu istikrar, Libya rneinden de hareket edersek zaman alacaktr. Burada blge lkelerine de byk sorumluluklar ve roller decektir. Trkiye de buna hazrlkl. Bu srete de Suriye halkna her trl destei verdi, veriyor. Daha fazla kan dklmeden, lke daha fazla tahrip olmadan bu rejimin bir an nce gitmesi herkesin lehine olacaktr.
uzun kuyruklar oluturdular. Scaa ve gnee ramen sabrla beklediler ve oylarn kullandlar. lke apnda iki yerde ufak apl olaylar dnda genel olarak seimler bar ve huzur ierisinde yapld. Sonular btn kesimlerce kabul edildi. Bu nemliydi. Yeni anayasay yapacak kurucu meclis, Ulusal Kongre 8 Austos tarihinde ilk toplantsn yapt. Bakann da gayet demokratik bir ortamda seti. u anda meclis bakan ve gei dneminde Cumhurbakanl grevini de stlenecek Muhammed Megarif seildi. Seimler ve demokrasi anlamnda belli bir istikrar saland lkede. Fakat seimlerden sonra maalesef dikkati eken iki gelime yaand. Seimlerle birlikte byk bir psikolojik yenilgiye urayan Kaddafi yanllarnn, ki onlar kaos ve kargaa peindeydiler, Trablusta bombal ara eylemleri gerekletirdiklerini grdk. Son gnlerde ise maalesef Selefi denilen gruplarn Sufi trbelerini de barndran eitli camilere saldrlarn artrdklarn gzlemliyoruz. Aslnda Aralk-Ocak gibi de bu tr eylemler yaanmt ancak o dnemde bastrlmt. Bu defa daha saldrgan, daha gl bir ekilde eylem yaptklarn gryoruz. Bu iki eylem, uluslararas toplum nezdinde seimler sonrasnda Libyaya ynelik lkede kaos ve karmaann olduu ynnde bir alg yaratt. Umarz yanl bir resimdir. Biz iyimser ve umutlu olarak bakyoruz. Sufi trbelerine ynelik saldrlar yapan ar unsurlar Libyada belli bir toplumsal tabana sahip mi? Bu eylemler Libyada var olduu sylenen El Kaide yanllarnn eylemleri midir? Libyada eylem yapan Selefileri El Kaide ile ayn kefeye koymak ne kadar dorudur bilemiyorum. Dernede Bingazide El Kaide unsurlarnn olduu syleniyor. Gemite Afganistanda, Iraktaki savalara katlan gruplar var. Fakat bu camilere saldrlar yapanlarn ayn unsurlar olup olmadn henz bilmiyoruz. Aralarnda ideolojik benzerlikler, balar olabilir. Libya toplumunda
Libyada nemli lde istikrar saland

Uluslararas toplum Kaddafi sonras Libyay hep bir atma ve kaos perspektifinden okudu. 7 Temmuz seimlerinin bar iinde gemesi ise istikrar umutlarn artrd. Kaddafi sonras Libyadaki gelimeleri alanda izleyen birisi olarak Libyann geleceini siz nasl deerlendiriyorsunuz? 7 Temmuz seimleri uluslararas toplumun tahmininden daha barl bir ortamda, byk katlmla huzurlu bir ekilde yapld. Libyallar devrime sahip ktklarn gsterdiler. Ayn zamanda Libyallar demokrasiye sahip ktklarn gsterdiler. nsanlar sabah erken saatlerde seim merkezlerinin nnde
492 | AUSTOS 2012
Selefiliin de byk bir karlnn olduunu dnmyoruz. Nitekim seimlerde de Selefi harekete verilen destek olduka snrl kald. Libya toplumunun ezici ounluu Snnidir ve ibadetlerini yapan dindar, muhafazakar kiilerden oluur. Bununla birlikte toplum, arlk yanls deildir. Libya toplumunun byk ounluunun da bu eylemleri desteklediini sanmyoruz. Zaten bu eylemlere tepki gsterdiklerini de gryoruz. Selefilerin d balantlarnn olduu da iddia ediliyor. Seimler sonrasnda Libyada grece bir istikrar ortamnn doduundan sz ettiniz. Seimlerden nc parti olarak kan Ulusal Cephe lideri Megarif in bir uzlama ile Meclis Bakan olarak seilmesi, demokrasi tecrbesi olmayan Libyann demokrasiye kolay entegre olacann bir gstergesi midir? Aslnda bunu seim ncesi hazrlklar ve seim srecinin belli bir istikrar ve bar ortamnda yaplmas ile birlikte deerlendirebiliriz. Bu dorultuda bu durumu, Libyallarn aslnda demokrasiyi uygulamada baarl olduklar ve gelecekte de baarl olacaklar ynnde bir iaret olarak deerlendirebiliriz. Orada yaptm gzlemler ve tespitler sonucunda Libyaya hep umutlu olarak baktm ve bu umutlu bakm dillendirirken ou zaman yalnz ya da aznlkta kaldm. Libyallarn seim hazrlklarnda baarl olacaklarn, sonuta hepimizi artacak ekilde seimleri yapacaklarn sylediimde yalnz kaldm, ama sa olsunlar Libyallar beni yanltmadlar. Demokrasi tecrbesi eksikliine ramen seim ncesinde koalisyon almalar oldu, eitli partiler bir araya geldiler. Mahmud Cibril bakanlnda bir blok oluturuldu rnein. Orada da belli bir uzlamann olduu grld. Bunun tesinde,Libyada herkesin lkenin ynetimi ve temel deerler ve ilkeler konusunda anlam vaziyette olduunu sylemek mmkn. Bu durum, lkede yeni anayasa
yapm srecini de kolaylatracaktr. Siyasi uzlama ve demokrasi ierisinde yerine gre koalisyonlar oluturma, birlikte hareket etme konularnda toplumda keskin kutuplamalar olmadndan ve lke ynetiminin temel ilkeleri konusunda da genel bir mutabakat bulunmasndan dolay Libyann demokrasi yolunda ksa srede nemli mesafeler kaydetmesi artc olmayacaktr. Meclis Bakan seiminin sorunsuz tamamlanmasnn ardndan hkmet kurma sreci nasl ilerliyor? ncelikle 8 Eylle kadar bir hkmetin kurulmas beklentisi var. nk 8 Austosta toplanan meclisin 1 ay ierisinde bir hkmet kurmas gerekiyor. Hkmetin kurulmas iin mzakereler devam ediyor. Libyada teden beri eitli dengeler var. Meclis Bakan, ayn zamanda Cumhurbakan Megarif doudan, Bingazi blgesinden seildi. Cumhurbakan iki yardmc atad, bir tanesi gneyden, dieri Misratadan olmak zere. Babakann byk bir ihtimalle Trablus blgesinden bir isim olaca syleniyor. Bu tarz blgesel dengeler de gzetiliyor. Babakan aday olarak ismi geenlerden birisi u anda Babakan Yardmcl grevini yrten Mustafa Ebu agur. Baka adaylar da var, ama dediim gibi birka hafta iinde her ey zaten netleecektir. Peki sizce anayasa yapm srecinde nasl bir yol izlenecek? Son gnlerdeki terr eylemleri ve camilere yaplan saldrlar u an biraz gndemi ve Ulusal Kongrenin almalarn bu alanlara kaydrmas gereini dourmu grnyor. Hkmet almalar sanki biraz daha arka planda kald. Ama nmzdeki gnlerde bu srecin de hzlanacan tahmin ediyoruz. Hkmet de kurulduktan sonra Ulusal Kongrenin i tzk almalar olacak. Onlar tamamlamasnn ardndan Anayasa yapm srecine geilmesi bekleniyor. Burada 200 kiilik kurucu meclis anayasay yapacak. Bunlar 60 kiilik bir Anayasa Komitesi atayacak.
Seimlerden 2 gn nce 5 Temmuzda, Dou blgesinin federal yap talebine ve seimleri boykot kararna ve sabote tehditlerine kar Ulusal Gei Konseyi bir karar almt. Bu kararda anayasay yapacak komitede, dou-bat ve gney blgelerden 20er kii olmak zere 60 kiinin seimle i bana gelmesi ngrlmt. Seimlerden nce Megarif le yaptm grmede, o da dier liderler gibi bu kararn gereki olmayacan, nk Ulusal Kongrenin bizzat kendisinin bu ii yapma amacyla seileceini, ikinci bir seimle oluturulacak bir komite ile Ulusal Kongre arasndaki rol ve yetki ayrmnn belirlenmesinin ok zor olacan belirtmiti. Dolaysyla Ulusal Gei Konseyinin 5 Temmuzda alm olduu kararn iptalinin gl bir ihtimal olduunu dnyorum ve evvel emirde alnan karar uyarnca Ulusal Kongrenin her blgeden 20er kii olmak zere atayaca 60 kiilik Anayasa Komitesinin anayasa yazmn stleneceini n gryorum. Bu durumda yine baz gerginliklerin yaanmas ihtimal dahilinde. Bingazi tarafndan itirazlar ykselebilir. Ama inallah byk bir bunalma sebep olmadan alr. Anayasa yazmnn tamamlanmasnn ardndan taslak Ulusal Kongrede onaylanacak ve ardndan referanduma sunulacak. Referandumda halk reddederse tekrar yazlp ikinci defa sunulacak. Bylece anayasa yapm sreci sonlandrlacak ve lke genel seimlere gidecek. Yeni ynetim milislerin silah brakmasnda ne kadar etkin olabilir? Milis gruplarnn devlet otoritesi kuruluncaya kadar silahlarn brakmamalar ve kendi milis gruplarn datmamalar ynnde kararlar aldklarn teden beri biliyoruz. Ancak Libyada 7 Temmuz seimleri ile birlikte aslnda geriye dnlemez bir noktaya gelinmitir. Herkes bunun farkndadr. Libya halk demokrasinin hazzn tatmtr. Seimler bu anlamda da bir dnm noktasdr. Milislerin silahlarnn toplanmas ve milis gruplarnn datlmas gerekten nmzdeki dnemin en nemli, en zorlu
494 | AUSTOS 2012
alanlarndan birisidir. Bunlar zaman ierisinde olacak tabii. Bir yandan polis tekilatnn yeniden organize edilmesi ve glendirilmesi, bir yandan ordunun yeniden tekilatlandrlmas zaman alacak bir sretir. Buna paralel olarak milislerin bir ekilde topluma entegre edilmeleri, isteyenlerin polis tekilat ya da orduda grev almas, isteyenlerin mesleki eitime tabi tutularak meslek sahibi olmalar planlanyor. Byk bir ksm da kendi ilerine dnme niyetindeler ve dnm durumdadrlar da esasen. Milis denilen kiiler, atmalar dneminde kendi ailesini, mahallesini, blgesini korumak iin silaha sarlm insanlar. Bunlarn byk bir ksm zaten isyan ncesinde ii olan meslei olan kiilerdi. Bunlarn arasnda tamircisi de var, iftisi de var, memuru da var, avukat da var, rencisi, retmeni var. Her trl insan vard aralarnda. Bunlar byk oranda sivil hayatlarna dndler. Ancak silahlarn sivillerin elinde bulunmas potansiyel olarak arzu edilen bir durum deil. Sratle bunlarn toplanmas gerekir.
Irak benzeri bir durum yok

Eski rejimin kalntlar olarak grdkleri herkesin devlet kademelerinden temizlenmesini isteyen bir kesim var Libyada. Bu talep Irakn yeni ynetimini felce uratan de-Baasifikasyon srecine benzer bir durumu ortaya karr m? Irak rneini biz bandan beri Libyal kardelerimize, yetkililere devrim srasndaki temaslarmzda en st dzeyde anlattk. Sayn Cumhurbakanmz getiimiz yl Mays aynda Ulusal Gei Konseyi lideri Abdlcelili kabul ettiinde bu mesajlar ak bir ekilde vermiti. Daha sonra Temmuz aynda Mahmud Cibrilin ziyareti srasnda sayn Cumhurbakanmz ve sayn Babakanmz ayn mesajlar Ulusal Gei Konseyi yetkililerine, yani devrimi yapan grubun liderlerine ta o dnemde iletmiti. Iraktan gerekli derslerin karlmasn ve eli kana
bulamam, Kaddafinin ok yaknlarnda yer almayp lkenin insanlarna zarar vermemi kadrolarn korunmasnn Libyann gelecei bakmndan nemli olduunu, hibir ekilde ve intikam duygusu ile hareket edilmemesi gerektiini, ulusal uzlann nemini vurgulamlard. Libyallar da bu mesajlar gayet iyi ekilde aldlar ve aslnda uyguland da bu. Hibir zaman Libyada tm kurumlardan, bakanlklardan bir temizlik hareketi olmad. uandaki bir ok bakan, yetkili Kaddafi dneminde de devlette, kamuda grev alm insanlardan oluuyor. Zaten Kaddafinin ok yaknnda yer alan, halka kt muamele eden, devrim srasnda atmalar bizzat yneten insanlarn byk bir ounluu ya yurt dna ktlar ya tutuklandlar, ya da o sre ierisinde bir ekilde bertaraf edildiler. Dolaysyla Irak benzeri bir durum yok. Ancak bu demek deildir ki lkede Kaddafi yanls unsurlar bulunmuyor. Kaddafi yandalarnn potansiyel olarak problem yaratabilecek kapasiteleri olduu hep syleniyor. Buna kar da devletin gl olmas lazm. UGK yelerinden bazlarnn ulusal uzlann salanmas iin Kaddafi rejiminin ileri gelenleri ile Mays aynda Kahirede gizli grmeler yapt basna yansmt. Bu grmeler nasl deerlendirilmeli? Bu tarz grmeler hem lke dnda hem de Libya iinde de olabilir. Burada nemli olan yeni dnemde ulusal uzla ve barn tam olarak salanmasdr. Libyada bir atma sreci ve devrim yaand. Bunun taraflar vard. Devrimi yapmaya alanlar ve kar kanlar. Sonuta halk gl kt. Rejimi devirdi. Ama bu arada rejimin yannda duran blgeler ve airetler oldu. Yenilgiye urayanlarla tam olarak bir bar yaplm deil. Grmeler devam ediyor. eitli temaslar var. Bu gruplar kazanlmaya allyor. lkedeki istikrarn salanmas bakmndan bunun bir an nce yaplmas lazm. Saylar az olmakla beraber hala tatmin olmayan, yeni dnemi
benimsemeyen, kendini yeni dnemin bir paras olarak grmeyen blgeler, ehirler, airetler var. Bu bar ve uzlamann salanabilmesi iin gzden karlmamas gereken bir ey var, o da adalet. Adalet olmadan bar ve uzlama olamaz. Gemite hakszlklar yapan, zulmler yapan, sua karan, elini kana bulayan insanlarla uzlama adna bar yaplmaz, bu kiilerin bir hesap vermesi lazm. Adaletin salanmas lazm, ancak ondan sonra uzlama olur diyenler de var. Dolaysyla bu sre de zorlu bir sre. Olaylar hala ok scak, ancak zaman ierisinde, belli ilkeler etrafnda bu uzlamann salanmas mmkn. Bu gizli grmeleri bu adan deerlendirmek gerekiyor. Devrim sonrasnda Libyadaki insan haklar ihlalleri konusunu nasl deerlendiriyorsunuz? Devrim sonrasnda yeni Libya kurulduunda gemiten gelen devlet otoritesi, gvenlik kurumlar byk lde ileyemez hale gelmiti. Buna adalet sistemi, hapishane ynetimleri de dahildi. Dolaysyla bir ksm eski rejim yanllar ki olaylara da karm kiilerdi bunlar milisler tarafndan alkonularak belli merkezlerde tutulmaya baladlar. Aslnda balangta bundan farkl bir ey de beklenemezdi. Zaman ierisinde Adalet Bakanlnn kendi idari kapasitesinin gelimesine paralel olarak bu merkezlerinin, milislere ait bu tutukevlerinin bir ksm tekrar Adalet Bakanlnn kontrolne geti. Fakat hala baz yerlerde milislerin bu tr tutuklama merkezlerini denetimleri altnda bulundurduklarn biliyoruz. Burada da milislerin bu kiileri kendi ellerinde tutma isteklerinden ok, yeterince hapishanenin oluturulup oralar koruyacak gardiyanlarn ya da teknik ekipmanlarn yeterli olmadndan da kaynaklandn gryoruz. Zaman ierisinde bunlarn alacan dnyoruz. Tabii bu srada baz ihlallerin ve kt muamelelerin olduu ynnde de haberler ortaya kyor. Uluslararas Kzl Ha rgtnn ziyaretleri var bu
tr yerlere. Onlar da baz saldrlara maruz kaldlar maalesef. phesiz binlerce insann ld 8-9 ay sren bir atma sonrasnda, onun da ncesinde 40 yllk bir diktatrlk dneminin yaand bir lkede ksa srede adaletin ve uzlann salanmas kolay deil. Bunlar insan haklar ihlallerinin yaplmasn meru da gstermez elbette. Zaman ierisinde devletin glenmesi, gvenlik glerinin oluturulup btn lke apnda hizmet vermeye balamasyla, adalet sisteminin ilemeye balamasyla bu tr sorunlar ortadan kalkacaktr.
Ekonomide yapsal reformlara ihtiyalar var

Libya ekonomisi genel olarak ne durumda? Yurt dnda dondurulan fonlarn tamam serbest brakld m? Libya ekonomisi aslnda bu sene toparlanm durumda. Petrol retimi atma ncesi seviyelere yaklam durumda. Petrol fiyatlar da yksek seviyelerde seyrettiinden nemli bir gelir kayna Libyaya srekli akyor. Yurt dnda dondurulan mal varlklarnn byk bir blm serbest braklm vaziyette. Libya makamlar bunlar zerinde her trl tasarruf yetkisine sahip u anda. Dolaysyla ekonomik anlamda Libyada u anda acil bir durum gzkmyor. Ama yapsal anlamda ekonominin byk reformlara ihtiyac olduu kesin. Onu da ancak halktan vekalet alm, meruiyeti olan gl bir hkmet gerekletirebilir. Maalesef ekonomi teden beri arpk bir ekilde yaplandrlm Libyada. Sbvansiyonlara dayal, devlet arlkl, zel sektrn giriimciliini engelleyen ve daha ok devletin verdii maalar, salad destekler, vergi muafiyetleri ile ynetilen ve btenin nemli bir blmnn yardan fazlasnn sbvansiyonlara gittii bir yaplanma sz konusu. Libyal yneticiler de bu durumun farknda. Reform iin almalara imdi496 | AUSTOS 2012
den de balam durumdalar. nmzdeki dnemde kkl yapsal reformlarla serbest piyasa ekonomisinin gerektirdii ereveyi kurmaya alacaklar, bu kolay olmayacak. Sbvansiyonlarn tedrici olarak kaldrlmas srecinde halkn tepkileri olabilir. Vergiler konusunda tepkiler olabilir. Kamu alanlarnn saysnn azaltlmas ki Libyada 6 milyon nfusun 1 milyondan fazlas kamu alan sorunlara neden olabilir. Dolaysyla nlerinde her alanda nemli zorluklar var. Ama dediim gibi zaman ierisinde alacak zorluklar bunlar. Ancak genel seimler sonrasnda i bana gelecek hkmetlerin yapabilecei reformlarla gerekletirilecek ilerlemeler olacak.
Yeni Libya ve d politika

Yeni Libyann d politikas nasl ekillenecek? Yeni ynetim kimlere daha yakn olacak? Yeni hkmet, Libya halknn karlar neredeyse ieride de darda da onu takip edecektir. Bundan doal bir ey de zaten olamaz. Yeni dnemde Libya, demokrasiyi benimsemi, serbest piyasa ekonomisini uygulamaya alan, d ilikilerinde ise bata komular olmak zere btn lkelerle karlkl dostluk ve anlaya dayal iyi ilikiler gelitirmeye alan, dier lkelerin i ilerine karmadan ve dier lkelerin de kendi i ilerine karmasna izin vermeden dengeli, karlkl karlara dayal d politika gelitirmeye alacaktr. Bunu zaten kendi liderleri de aklyorlar. Yine eski dnemden kardklar dersler var. Kaddafi dneminin zellikle son yllarnda Libyann Afrika politikas vard. Libyann gl Afrika ynn yeni ynetim de ihmal etmeyecektir. Ancak Batl lkelerle de ilikilerini artrmaya alacaklardr. NATO mdahalesi srasnda Batl lkelerin saladklar destekler devrimin baarsnda rol oynamtr. Bunu kendileri de sylyorlar.
Bundan mteekkir olduklarn da her vesile ile dile getiriyorlar. Fakat bu durum, d politikada sadece bu lkelere ncelik verecekleri anlamna da gelmiyor. Bir dier deile, yeni dnemde Libya halknn ve halkn setii ynetimin mdahale eden lkelere bir bor duygusu ile hareket edecei sonucuna varamayz. Baz durumlarda tercihlerini bu lkelerden yana kullanabilirler. Ancak Libya artk demokratik bir lke. Demokratik deerler geerli olacaktr. Uluslararas kurallar, standartlar neyse onlar uygulamaya alacaklardr. effaflk ierisinde, rekabet ierisinde bu kurallar uygulanacaktr. Bunlar u yzden sylyorum, eitli sylentiler kyor. u lkeler u ihaleleri alyor eklinde. Bunlar her zaman doru olmayabilir. nk gl bir i kamuoyu olacaktr. Gl bir medya olacaktr. Dolaysyla ihale sreleri de belli effaflk ierisinde yryecektir. Zaten bu tr varsaymlara ynelik eletirilere Libya medyasnda ya da konumalarmzda imdiden rastlyoruz. Libyallar byle bir varsaym kabul etmiyorlar. Kendi karlarn maksimize etmeye alan lkeler olacaktr. Ancak burada nemli olan Libyann kendi karlardr. zetle yeni dnemde Libya gemite Bat ile inili kl ama genelde gergin olan ilikilerini daha yumuak ekilde srdrmeye alacaktr.
olumlu olduu, hatta olumlu algnn Arap lkeleri arasnda en yksek olduu lkelerden birinin Libya olduunu gsteriyor. Libyal yetkililer de her vesilede bizim devrim srasnda kendilerine saladmz destekten duyduklar memnuniyeti dile getiriyorlar. Biz Libyann yeni dneminde de her alanda Libyaya destek saladk. Libyann istikrara kavumas iin devlet olarak dostluumuzu u anda da srdryoruz. Maalesef Kaddafi dneminden kalan gl kurumsal yaplar yok Libyada. Bunlarn kurulmas iin tecrbelerimizi aktarmaya alyoruz. Libyallarn talepleri lsnde destek olmaya alyoruz. Yeni dnemde kurumlarn yaplanmas anlamnda destek veriyoruz. rnein polis tekilatnn yaplandrlmas srecinde desteimiz bulunuyor. u anda Libya Polis Akademisi mensubu 817 renci 7 aylk eitim iin Trkiyede. Ayn ekilde ordunun yeniden kurulmas konusunda almalarmz var, bu konuda karlkl ziyaretler szkonusu. Bunun dnda eitli alanlarda uzmanlarmzn Libyann kurumsal kapasitesinin gelitirilmesi anlamnda saladklar destekler var. Aslnda yeni hkmetin kurulmas ile birlikte yeni projeleri de hayata geirmeyi ngryoruz. Burada unu da eklemem lazm. Libyada her kesimden yaptmz grmelerde hemen hemen herkesin dile getirdii husus u: Trkiyeyi kendimize rnek alyoruz. Zaten biz Libya ile tarihsel olarak sorun yaamadan birlikte yaamz. Hatta 1911 ylnda ayrlmak zorunda kaldmzda Libyallar bizi neden terk edip braktnz demilerdir. Hala da diyorlar. Dolaysyla yeni dnemde, gemiteki birliimizin etkisi ve ortak deerlerimizin katks ile bizim Libya ile her alanda, bata siyasi ilikilerimiz olmak zere, ekonomik, ticari, sosyal ve kltrel alanda ki bu ok nemli ilikilerimizin artarak yaygnlaacandan hi phemiz yok. Zaten Arap halklar eer ynetimlerini kendileri seerse, bu lkelerle hibir sorun yaayacamz dnmyorum
Libya halk Trkiyeye mteekkir

Libya Trkiyeden neler bekliyor? Trkiye bu beklentilerin ne kadarna cevap veriyor? Devrim srecinde Libya halkna gerekli destei btn gcmz kullanarak saladk. Bunun iin de Libya halk lkemize, halkmza mteekkir. Bunu geen yl Eyll aynda sayn Babakanmzn alt bakanmzla birlikte Libyaya yaptklar ve drt farkl ehirde yrttkleri ziyaretlerde Libya halknn gsterdii tevecchte ak ekilde grdk. eitli kamuoyu yoklamalar da Libyada Trkiyeye ynelik algnn ok
09
eyll
EYLL 2012
01
Babakan Erdoan, emdinlide PKKllarla kucaklaan 9 u BDPli 10 milletvekilinin dokunulmazlklarnn kaldrlacann sinyali verdi. MHP lideri Baheli, Birok arkadamz genel bakanla adayl dnebilir. Diyerek, parti iindeki genel bakanlk yarna yeil k yakt. Koray Aydn, MHP Genel Bakanlna adayln aklad. CIA bakan David Petreaus, Trkiyeye srpriz bir ziyaret gerekletirdi. Masum Trker, MHP Genel Bakanlna adayln aklad. nsan Haklar zleme rgt, Adalet Vakti-Trkiyede Doksanlarda Gerekleen Faili Mehul Cinayetler ve Kayplar iin Cezaszln Sona Erdirilmesi balkl raporu kamuoyuna aklad. Msrn Mslman Kardeler yesi Cumhurbakan Muhammed Mursi, hkmetinin Savunma Bakan Abdl Fattah el-Sisi ve 70 generalin emekliye sevk edildiini aklad.
02 03
04 05
Trkiyenin Paris Bykelilii, 1915 olaylarna ilikin Ermeni iddialarnn Fransada ders kitaplarna girmesi dolaysyla Fransz Dileri Bakanlna nota verdi. Demokrat Parti eski Genel Bakan Sleyman Soylu, AK Partiye katld. Babakan, BDPli milletvekillerinin PKKllarla kucaklamasnn ardndan milletvekili dokunulmazlklarn gndeme getirerek, Parlamentoda gerei yaplacak. dedi. Afyonkarahisarn Kanlca Mahallesinde bulunan askeri mhimmat deposunda meydana gelen patlamada 25 asker ehit oldu. zmirde kaak gmenleri tayan Salior isimli teknenin batmas sonucu Suriye uyruklu 61 kii ld, 46 kii kurtuldu. Babakan Recep Tayyip Erdoan, stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan yaplan Saryer-ayrba Tnelinin al trenine katld. BDPlilere seslenen Babakan Erdoan, terristlerle kucaklaanlarn, Parlamentoda mcadele veremeyeceklerini syleyerek, ki tercih var; ya Kandil ya TBMM. Meclis diyorsan gel mcadeleni ver. O zaman seninle mzakere masasna oturacak iktidar bulursun. dedi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, yapt konumada dershanelerin kapatlacan tekrarlad. Irak Yksek Ceza Mahkemesi, Gvenlik gleri ve iilere kar suikast timleri kurmakla sulanan Snni Cumhurbakan Yardmcs Tark el-Haimi hakknda gyabnda idam karar verdi. Tam bamszla kavuan Kosova ile Trkiye arasnda ifte Vergilendirmeyi nleme Anlamas imzaland. Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan, Trkiye ekonomisinin bu yln ikinci eyreinde yzde 2,9 byd akland. Milli Eitim Bakanl, 10-13 Eyll tarihlerinde 40 bin retmen kadrosu iin atama yapt. almalar hzlandrmak iin Anayasa Yazm Komisyonunun says ikiye karld. Lbnanda Mikdat aireti tarafndan karlan Trk iadam Aydn Tufan Tekinin serbest brakld bildirildi. ABDde yaayan bir grup Kpti tarafndan ekilen ve Hz. Muhammede hakaret ieren sinema filmi protesto edildi. Filme tepki gstermek iin ABDnin Kahire Bykelilii nnde toplanan eylemcilerden biri elilik binasna trmanarak Amerikan bayran indirdi. Kptiler aleyhine slogan atan eylemciler, ABD bayran da yakt.
06 08 09 10
11
12
Cezaevlerindeki PKK, PJAK ve KCKl tutuklular Abdullah calana ynelik tecridin kalkmas, anadilde savunma ve anadilde eitim ile ilgili admlar atlmas talepleriyle alk grevine baladlar. Milli Eitim Bakanlnn ders kitaplar ile eitim aralarnn belirlenmesini dzenleyen ynetmelii yenilendi. Bylece, daimi personel tarafndan yaplan incelemelere son verilmi ve panel deerlendirmesi sistemi getirilmitir. Milli Eitim Bakanl, ortaokullarda okutulacak Krte ders mfredatn tamamlad. Irak Ticaret Bakanl, Trk irketlerin ruhsatlarn durdurduunu aklad. Libyann Bingazi kentinde, slam kart ve Hz. Muhammede hakaret ieren Amerikan yapm bir filmi protesto eden silahl gstericiler ABD Konsolosluunu bastlar. Baskn srasnda konsoloslukta olan ABDnin LibyaBykelisi Christopher Stevens ile 3 konsolosluk alan hayatn kaybetti. Babakan Erdoan ve baz bakanlar 12-14 Eyll tarihlerinde Bosna Herseke resmi ziyaret gerekletirdiler.
500 | EYLL 2012
EYLL 2012
15 16
Seyfi ahin, MHP Genel Bakanlna adayln aklad. CHP Milletvekili afak Pavey, BM nsan Haklar Komitesi yeliine seildi. BMde yaplan seimde en ok oyu alan iki adaydan biri olan Pavey, bu greve seilen ilk Trk parlamenter oldu. Trkiye, Pavey ile birlikte ilk defa komitede temsil edilecek. BM zel Temsilcisi Angelina Jolie ve BM Mlteciler Yksek Komiseri Antonio Guterres, Kilis ncpnarda Suriyeli snmaclarn yaad konteynr kenti ziyaret etti. Hollandadaki erken seimi Liberal Parti kazand. 14 Trk adaydan 4 de Hollanda Meclisine girmeyi baard. Bingl-Karlova yolu Haclar kyndeki menfezin altna konulan bomba, polisleri tayan midibsn geii srasnda patlatld. Aracn ikiye blnd saldrda 8 polis memuru ehit oldu, 7 polis memuru ile bir kz ocuu yaraland. ran Devrim Muhafzlar Komutan General Muhammed Ali Caferi, Suriyeye d mdahale olmas durumunda Esed rejimine askeri destek salayacaklarn syledi.
17
Resmi ziyaret iin Trkiyede bulunan ABD Genelkurmay Bakan Martin E. Dempsey, Genelkurmay Bakan Necdet zel tarafndan kabul edildi. Ziyaret erevesinde, terrle mcadelede ibirlii ve istihbarat paylam, blgesel gvenlik gibi konular grld. Ankara Cumhuriyet Basavcl, kalp krizi nedeniyle hayatn kaybeden 8. Cumhurbakan Turgut zaln lmyle ilgili yrtt soruturmada, zaln mezarnn alarak inceleme yaplmasna karar verdi.
18
CHP Parti szcs Haluk Ko, AKP-PKK mutabakat metni olarak tanmlad 2008 Oslo grmeleri kaytlarn kamuoyuna aklad. Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarafndan, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabitlendi. Merkez Bankas borlanma faiz oran yzde 5 dzeyinde sabit tutulurken; bor verme faiz oran yzde 11,5ten yzde 10a, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluyla tannan borlanma imkn faiz oran yzde 11den yzde 9,5e drld. AK Partiyle btnleme karar alan HAS Parti kendisini feshetti. Genelkurmay Asker Savcl, 22 Haziranda Suriye karasularnda den Trk jetiyle ilgili soruturmay tamamlad. Jetin, uluslararas hava sahasnda uarken yaknnda patlayan fzenin etkisiyle dtn aklayan savclk, teknik bir arza bulunduuna ve bu sebeple dtne ynelik bir bulgu tespit edilmediini belirtti Msavat Derviolu, MHP Genel Bakanlna adayln aklad. stanbul 10. Ar Ceza Mahkemesi, 2010 ylndan beri devam eden Balyoz davasnda kararn aklad. Balyoz Gvenlik Harekat Plan davas kararlarna gre, Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini ortadan kaldrmaya eksik teebbs iddiasyla yarglanan 250si tutuklu 365 sanktan 325i hapis cezalarna arptrld. 1 Albay ile 36 astsubay beraat etti. Tutuksuz yarglanan 75 sank hakknda tutuklama karar karken, tutuklu hibir sank hakknda tahliye karar verilmedi. Feshedilen HAS Partinin eski Genel Bakan Numan Kurtulmu, AK Partiye katld. MHP lideri Devlet Baheli Balyoz Davasnda 18 yl ceza alan MHP stanbul Milletvekili Engin Alan Silivri Cezaevinde ziyaret etti. Adalet Bakan Sadullah Ergin, NTVye yapt aklamada, Balyoz darbe plan davasnda mahkeme heyetinin verdii karar deerlendirerek, Sylenenlerin yzde 90 konuya vakf olmayanlarn hissi eletirileridir. Trkiyede ilk kez sivil mahkemede darbe giriimi yarglanyor. Demokrasiye doru evrildiimizi dnyorum. dedi. Trk halk mzii sanats Neet Erta, zmirde tedavi grd hastanede hayatn kaybetti. Irak Blgesel Krt Ynetimi Lideri Mesut Barzani 29 Eyll-2 Ekim tarihlerinde Trkiye ziyareti gerekletirdi. AK Parti, 4. Olaan Kongresi Ankarada gerekleti. Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi Trkiyeye bir ziyaret gerekletirdi. Mursi ve Tunustaki koalisyon hkmetinin byk orta Nahda Hareketi Partisinin lideri Raid Gannui davetlisi olduklar AK Parti 4. Olaan Byk Kongresinde birer konuma yaptlar.
19
21
22 24 25
29 30
Libyada Normalleme Belirtileri EYLL 2012 | 501
Suriyenin Komularyla Problemleri

2012 ylnda Trkiye-Irak ilikilerinde gerilimler yaand. Irakta aylar sren hkmet kurma dnemi, hkmetin kurulmasna zemin hazrlayan mutabakatlarn gerekletirilememesinden dolay, sonrasnda da Iraktaki atmalar durduramad. Irakn Snni Cumhurbakan Yardmcs Tark El Haiminin Trkiyeye snmas, Maliki ynetimiyle Trkiye arasndaki ilikilerin gerilmesine neden oldu. Bu gerginlik Suriye krizinden de bamsz deildi. Maliki hkmetinin Suriyede tarafsz olduunu duyurmasna ramen Esed lehine yorumlanabilecek tavrlar gelitirmesi, gerek Trkiyede gerekse de uluslararas toplumda soru iaretlerine yol at. Suriyenin kuzeydousundaki Krtlerin durumu, Irak-Trkiye-Suriye ilikilerinin geleceinde nemli bir yer igal edeceinin sinyallerini verdi.
Yeni Msr ve Suriye

Yorum | TAHA ZHAN | 01 Eyll 2012 | Sabah Perspektif
Msrn yeni Cumhurbakan son bir ay iinde en az Mbarek ynetimine son verilmesi kadar nemli siyasi admlar atmay balad. Msr askeri vesayetini geriletecek admlar atan Muhammed Mursi, kendisinden beklendii zere Suriye konusunda da kn yapt. Bu kn Msr asndan anlam ne kadar bykse ran ve Suudi Arabistan asndan da anlam o kadar byktr. Mursi, Suriye krizine bir zm bulmak zere ran, Suudi Arabistan, Msr ve Trkiyenin ortak bir giriim balatmasn nerdi. Bu neri, ran asndan, Suriye krizinde oynad tahripkr rolden kurtulmas iin son ans temsil ediyor. Suudi Krall asndan
ise Suriyede, Suriyelilerin kan zerinden veklet sava srdrmekten vazgeip, gerekten Suriyeyi konumas iin bir frsat veriyor. Trkiye iin Suriye isyannn balad ilk aylarda ska dile getirdii ve arzulad blgesel bir giriim zerinden Suriye krizine mdahil olma imkn anlamna geliyor. Msr asndan ise 1958te kurulan ve mr sadece yl sren Msr-Suriye birliinden bu yana ayr dt Suriye ile yeniden muhatap olma anlamna geliyor. nerilen Suriye drtlsnn Suriye krizine pozitif katk yapp yapamayaca, ran ve Suudi Arabistann nasl bir cevap verecei kadar Mursinin nerisinin ne olduuyla da alakaldr. Mursi, blgesel aktrlerle bir giriim balatmasnn n art olarak Esatsz bir zm n artn koymaldr. Baka bir ifade ile Mursinin nerisi Cenevre mutabakatnn gerisinde kalmamaldr. Bugn geldiimiz nokta itibariyle Suriyeyi ciddi bir ekilde konumann tek yolu Esadn olmad bir Suriyedir. Esatsz bir Suriye sadece u an akmakta olan kann durmas iin deil Esad sonras d-
Mursi, blgesel aktrlerle bir giriim balatmasnn n art olarak Esatsz bir zm n artn koymaldr.
502 | EYLL 2012
Suriyenin Komularyla Problemleri | 503
nemde parampara olan toplumsal dokuyu daha hzl tamir etme imkn verebilecei iin gereklidir. Esatsz bir Suriye modeli, Arap isyanlarnn Suriyeye ulaana kadar urad btn duraklarda da hayata gemitir. Olduka kanl bir ekilde devam devam eden Suriye isyan, Msrdaki yumuak geiin bile kaldramad Mbarekli, mer Sleymanl veya Ahmet efikli modellerin denenebilecei bir lke olmaktan kal neredeyse bir buuk sene oldu. Esatl bir zm i sava yaanan bir Suriyede en azndan konuulabilirdi. Lakin Suriyede bir i sava yaanmamaktadr. Suriye etnik ve sekter yaps itibariyle i sava yaanma ya da uzun sreli olma ihtimali zayf bir lkedir. Suriye, lkeyi ele geirmi olan mezhebi ve ekonomi-politik karma bir snfn istihbarat kamu dzeni altnda, on yllardr olaanst hal marifetiyle ynettii lkenin ismidir. Suriyede eli kanl bir rejim ve ondan kurtulmak isteyen halkn ezici ounluu bulunmaktadr. Halkn bu talebini sonularyla beraber arzulayan Msr ve Trkiye dnda neredeyse blgeden veya blge dndan aktr bulunmamaktadr. ran, ite bu artlar altnda, Mursinin nerisini deerlendirmek durumundadr.
mine destek vererek kaybettii kredilerin bir ksmn yeni bir pozisyonla kazanabilir. randan gelen ilk iaretler neredeyse tamamen olumsuzdur. Balantszlar Hareketinin 16. toplantsna Tahranda katlan Mursi, sadece toplantnn prestijini yukar ekmedi Suriye konusunda blgesel denklemi derinden etkileyen bir k yapt. ranl resmi azlar ve medya neredeyse saldrgan bir ekilde Mursinin aklamalarna tepki gsterdiler. Msrda ve Batl odaklarda tpk be alt yl nce Erdoana yneltilen eksen kaymas sulamalarnn glgesinde rana gelen Mursiyi ABD adna hareket etmekle sulayan akln Suriye meselesini ne kadar olgun ele alabilecei ortadadr. ran Baas rejimine destek vermeseydi, muhtemelen bugn rann pozisyonunda sessiz bir ekilde bulunma ihtimali olan, blgenin Esad gibi bir baka aile devleti olan Suudi krallnn, Suriyede halkn zgr tercihleriyle setii ve Camp David Dzeninden rahatsz olan yeni Suriye ynetiminin en fazla arzulad gelime olmayacakt. Olmayacann en temel gstergesi, bir devletik olan Bahreyn isyanna gsterdii panik tepkidir. Suudi ynetimi Mursinin nerisine destek vererek kendi iindeki demokratiklemeye isterse kap da aabilir. Arap isyanlar bugne kadar en temel demokratik sre olan seimleri iletmeyen rejimleri vurdu. Suud, bu ynyle devrilen rejimlerle en temel dzeyde benzemektedir. Tunus isyan atei Msra ulatnda, Msr Tunus deil demilerdi. Msrn atei Libyaya ulatnda Libya Msr deil demilerdi. Libyann atei Suriyeye ulatnda Suriye Libya deil demilerdi. Suudi ynetimi muhtemelen Tunus, Msr, Libya veya Suriye olmadn dnyordur. Mursinin nerisine pozitif katk yapan Suudi ynetimi clz da olsa kendi geleceine de katk yapma ans yakalayabilir
Suud ve ran yeni sayfa aabilir mi?

ran mzakere etmeyi seven bir siyasal akla sahip. Lakin Suriye, bugn on binlerce sivilin katledildii, yz binlercesinin mlteci konumuna dt, ehirlerin yok edildii yerin ismidir. ran, Suriye meselesini, uluslararas sahnede var olmak iin kulland nkleer mzakereler ile kartrmamaldr. rann ciddiyetini gstermesi, Suriye zerinden blgede dibe vuran imajn ksmen tamir etmesi ve mezhep gerilimlerini bir nebze olsun sakinletirmesinin yolu Esatsz bir zm hi bir arta balamakszn kabul etmesinden gemektedir. Mursi, on yllardr, Msrn diplomatik bir ilikisi bile olmayan rana byk bir kredi amtr. ran, Suriye Baas reji504 | EYLL 2012
Hatay Operasyonu
Yorum | HATEM ETE | 01 Eyll 2012 | Sabah Perspektif
Bir haftadr, Trkiyenin Suriye politikas, Hataydaki snmaclar zerinden tartlyor. Her gn farkl bir ulusal medya organ, Hataydaki snmaclarn maruz kald ya da yol at sorunlar zerinden, hem Trkiyenin Suriye politikasn hem de Suriyeli snmaclara ynelik uygulamalarn sorunsallatran yaynlar yapyor. Yaynlar, aslnda kategorik olarak birbirinden farkl ve resmin doru anlalmas iin mutlaka birbirinden ayrtrlmas gereken birok meseleyi ayn anda konu ediniyor. Hatayda gerekten neler olduunu veya Hatay zerinden aslnda ne yaplmak istendiini daha ak bir ekilde anlamak iin, zensiz veya maksatl olarak, ayn havuza doldurularak verilen haberleri, en az kategori zerinden ayrtrmakta yarar var. Bu haberleri kategori zerinden ayrtrmadan nce, Trkiyenin Suriyeli snmaclara kendi topraklarn amasnn, Trkiyenin Suriye politikasndan bamsz bir ekilde, Suriye ile snr komusu olmas hasebiyle, insani ve vicdani bir ykmllk tadn vurgulamak gerekir. Trkiye, 1991de Saddam zulmnden kaan be yz bin pemergeye at snrlarn bugn de Esat zulmnden kaan Suriye halkna a-
maktadr. Haberlere konu olan snmaclarn ou, arkalarnda l, yaral veya kayp aile fertlerini ve btn mal varlklarn brakarak vatanlarn terk etmek zorunda kalan ve ounluunu kadn, ocuk ve yallarn oluturduu kiilerden oluuyor. Daha dne kadar hali vakti yerinde olan insanlar, onurlar pahasna adr kentlerde karavanaya talim etmek zorunda kalyorlar. Hatay, 30 bin civarnda snmacnn baka yere nakledilmeden nce bir sre duraklad,
Medyann sadece Hataya odaklanarak, Suriyeli snmaclara ev sahiplii yapan Kilis, anlurfa, Gaziantep gibi illeri konu edinmemesi, hedefin dorudan Hatay sosyolojisi olduunu gstermektedir.
10 bin civarnda snmacnn adr kentlerde barndrld, 3 bin civarnda Suriye vatandann da pasaportla giri yapp turist statsnden yararlanarak il-ile merkezi ve kylerde ikamet ettii bir ehir. Kampta kalmak yerine kiralad konutlarda ikamet eden Suriyelilerin grece fazlal, sava ncesi dnemde Hatay ile Suriye arasnda youn olarak srdrlen ailevi ve ticari ilikilerin, Hatay Suriyeliler asndan tandk klmasndan kaynaklanyor. Hataydaki snmaclara ilikin haberleri deerlendirirken, bu bilgiyi, trajediyi ve vicdani sorumluluu unutmamakta yarar var.
pazeye yaylan bu haberlerin ortak noktas ve dili, yaadklar trajedi dolaysyla Trkiyeye sndklarn grmezden gelerek, snmaclara zsel bir ktlk, art niyet ve bozgunculuk atfetmeleridir. Bu haberler, snmaclar bazen Hatayllarn huzur ve emniyetini tehdit eden holiganlar olarak (sipari verip hesap demeyen, hrszlk yapan, vs), bazen de 28 ubat srecinde gna gelecek ekilde rneklerini yaadmz ve ok kr ki artk geride braktmz eriat tehlikesini tekrar hortlatan fundamentalistler (uzun sakal-ksa byk, araf, vs.) olarak tasvir ediyor. Bu son rnein toplumu yeterince tedirgin etmediini varsayan baz haberler ise, elKaide militanlarnn Hatay sokaklarnda bir tehdit unsuru olarak serbeste dolatklarna dair iddialar (rnein Hatay Peaver olacak ve kresel cihatlar Hatayda balkl haberler), yine baz sylentilere dayandrarak dillendiriyorlar. Bu arada bu tr haberlerin neredeyse tamamnn, ilgili kesimlerle grlmeden, ileri srlyor, iddia ediliyor, dillendiriliyor gibi yklemlerle yazldnn ve dolamda tutulan bir ka fotorafn btn gazeteler tarafndan paylalarak verildiinin altn izmek gerekir. Bu kategori altndaki haberlerin en vahimi ise, Baas rejimi ile Suriyeli muhalifler arasnda savan balarnda tedavlde olmayan ama Esatn usta politikalaryla artk maalesef daha fazla kendine yer bulan mezhepsel ayrma zeminine yaslanarak, Sunni snmaclarn Nusayri Esatla kapatamadklar hesaplar Hataydaki Nusayri/Alevi vatandalarmzdan karmay ciddi ciddi kafaya koyduklar ve Hataydaki Nusayrilerin de bu durumdan tedirgin olduklar ynndeki sylenti/iddialarla ilgilidir. Muhaberatla ili dl baz yerel radikal sol rgtler marifetiyle aylar nce sosyal medyada ve Hatay sokaklarnda dillendirilen birka sylentinin dorulatlma ihtiyac hissedilmeden ve yol aabilecei muhtemel tahripkr sonular
Hatay gerei
Hataydaki snmaclarn yaad veya yol at sorunlarla ilgili haberlerin nemli bir ksmn, kltrel farklln yol at toplumsal uyumazlklar bal altnda deerlendirmek mmkn. Gndelik yaam iinde, salk, ulam, alveri, vb. ihtiyalar esnasnda, Suriyeli snmaclarn maruz kald veya yol at birok sorunun, esasnda giyim-kuamdan yeme-ime kltrne, hayatn birok alannda ortaya kan kltrel farklln yol at rahatszlklarla ilgili olduunu vurgulamak gerekir. Bu rahatszlklar bazen yerel kamu grevlileriyle kamptaki snmaclar, bazen de yerli halkla Hatayda ikamet izni verilen Suriyeliler arasnda yaanyor. Hatayda yaanan somut olaylar konu ettii lde bu haberlerin anlaml bir kamusal sorumluluk rnei sergilediini sylemek gerekir. Bu haberler hkmeti ve yerel kamu grevlilerini, toplumsal uyumazln sonularn minimalize edecek tedbirler almaya sevk ettii lde, hem snmaclarn hem de yerli halkn huzurunu arttran bir ilev grr.
Hatay kurgusu
Hatay konu alan ikinci kategorideki haberler, toplumda karl olan ideolojik ve siyasi n yarglara hitap eden ve farknda olarak veya olmayarak toplumsal bar bozma riski douran iddialar konu alyor. Geni bir yel506 | EYLL 2012
gzetilmeden ulusal medyada da bugnlerde rahatlkla yer buluyor olmas vahimdir. inde bulunduu zor durumdan sorumlu tuttuu Trkiyeye bedel detme amacyla Baas rejiminin ihra ettii bu sylentilerin kaygszca dolamda tutulmas toplumsal bar zedelemektedir. Bu sylentiler, Hataydaki bir ksm vatandamz hem tedirgin etmeyi hem de tekiletirmeyi amalamaktadr. Bu ikinci tr haberlerin, sadece Hataya odaklanarak, Suriyeli snmaclara ev sahiplii yapan Kilis, anlurfa, Gaziantep gibi illeri konu edinmemesi, hedefin dorudan Hatay sosyolojisi olduunu gstermektedir. Snmaclarn mezhepsel kimlii zerinden, Hataydaki mezhepsel farkllk bir ayrma unsuru haline getirilmek istenmektedir. Bugne kadar, Hataya hogr kenti sfat kazandran farkllklarn, ayrmclk zerinden Hatay kaosa srklemesi plandr bu. Ulusal medyada yer alan haberler, kamplatrc iddia ve sylentilere anak tuttuu lde, maalesef ayrmcl tetikleyici bir ilev grmektedirler. Medyaya kamusal sorumluluk hatrlatmasnda bulunmak amacyla, Hatay sosyolojisinin zgnlne ve krlganlna rnek olmak zere, Hataydaki Alevi ve Snni vatandalarmzn varlna verilen referanslar da maalesef ayn kalemler tarafndan ayrmclkla sulanabilmektedir. Ayrmcl tetikleme tehlikesine kar yaplan uyarlarn da ayrmclkla sulanabiliyor olmas, Hataydaki durumun nazikliini ve ciddiyetini de, Hatay zerine kurgulanan operasyonun profesyonelliini de ortaya koyuyor. Hataydaki snmaclarla ilgili nc kategorideki haberler ise,Trkiyeyi uluslararas kamuoyu nezdinde zora sokmay amalamaktadr. Trkiyenin Hataydaki kamplarda Suriyeli muhaliflere askeri eitim verdii, ambulanslarla Suriyeye silah tand, Trkiyenin Suriyeye
savamaya giden el-Kaide yelerine izin verdii, vb. haberleri bu balk altnda toplamak mmkn. Herhangi bir kanta dayanmadan yaplan bu haberler de, Suriyede dklen kandan Trkiyeyi sorumlu tutmaya ynelik Baas iddialarna yerli muhbir statsnde destek sunma ilevi gryor.
Haberlerin yansmalar
Yukarda ayrtrmaya allan bu kategorideki haberler iinde, sadece ilkinin Hatayda gerekten yaanan durumu yansttn sylemek mmkn. Yerel resmi mercilere yansyan 150 civarndaki ikyet de bu ilk kategorideki haberlerle ilgili. Orta lekli bir yerleim biriminde, youn bir yabanc nfusun yerli nfusla temas etmesi sonucunda bu sorunlarn yaanmas da normal. Hatta mevcut akrabalk balarnn ve sava ncesi koullardaki ticari ilikilerin mmkn kld tankln, bu youn nfus aknn yol aabilecei muhtemel daha ciddi problemlerin yaanmasn engelledii bile sylenebilir. 1991de Saddam zulmnden kaan Krtlerin, Trkiyede yaad ve yaatt skntlar hatrlanrsa, birtakm uyumazlklarn yaanmasnn ne kadar doal olduu daha iyi anlalr. Ancak, bu, hkmetin ve
toplumsal fay hatlar zerinden de bu komployu hayata geirmeyi hedefliyor.
Saduyu ihtiyac
yerel idarenin yaanan skntlar minimuma drmeye ynelik abalarn srdrmesi gerekliliini ortadan kaldrmyor. Medyada yer alan haberler bu amaca hizmet ettii lde, her trl takdiri hak ediyor. Yine de, Trkiyenin ve Hatayn dayanma seferberliinin rneklerini ve snmaclarn trajedilerini es geerek, sorunlar mercek altna almayla snrl medya tutumunu sorunsallatrmak gerekir. Birok aratrmada ortaya kt zere, farkllklara ynelik hogr eiimizin zaten yeterince dk olduu ortada iken, Hataydaki gurur verici dayanma rneklerini grmezden gelmek kamusal sorumlulukla badamyor. ki farkl tutumdan sadece birini grmek gazetecilik refleksiyle deil ancak siyasi tutumla aklanabilir. Sadece sorunlar dillendirmeye hasredilen habercilik, gazetecilik drtsyle deil siyasi tutumuyla bir tercihte bulunuyor. Bu tercih, birinci kategorideki habercilik tarznda, olumlu gelimelere gzn kapatarak sadece eksiklikleri grmeyi salarken, ikinci ve nc kategorideki haberlerde, birden ok aktrn birlikte tezghlad bir operasyonun merkezinde yer almasn salyor. kinci ve nc kategorideki haberler ise, Hataydaki durumu yanstmak yerine Hatay iin ve Hatay zerinden Trkiye iin yazlan profesyonel bir senaryoya dayanyor. Senaryo, gerek durumu yanstan sosyal uyumazl elverili bir zemin olarak deerlendirip uyumazlktan komplo retmeyi, mevcut siyasal ihtilaflar ve
508 | EYLL 2012
Balamlar, doalar, amalar ve yol atklar sonular itibariyle farkl olduklar halde bu kategorideki haberlerin birletirilmesi; dorunun yanltan, kamusal sorumluluun beinci kol faaliyetinden ayrmasn da engelliyor. Ayn balam iinde yer verilerek oluturulan kampanya, Baas rejiminin uyuyan hcreleri ile sava kartlar, Trkiyenin Suriye politikasn eletiren aydnlarla Ergenekoncular, CHP ile i Partisi, Trkiyeyi korumak isteyenlerle terbiye etmeyi amalayanlar arasndaki ayrmn flulamasna yol ayor. Bu fluluk ortadan kaldrlmadka, Trkiyenin son yllarda karlat en geni, en dinamik, en tahripkr kampanya ile mcadele etmek zor grnyor. Bu kampanya, varsayld gibi, ne sadece Trkiyenin Suriye politikasndaki kararlln tkezletmeyi, ne sadece blgesine mdahil olmaya balayan Trkiyeyi terbiye etmeyi, ne sadece AK Partinin iktidar iradesini ve toplumsal desteini zayflatmay, ne de sadece Trkiyenin toplumsal barn bozmay hedef alyor. Maalesef, ayn anda bunlarn tamamn hedef alyor. Dolaysyla, bu kampanya, son zamanlarda AK Parti kartln varlk sebepleri haline getirenlerin varsayd gibi AK Partiyi zayflatp dier btn riskleri elimine etmekle sonulanmayabilir. Trkiyenin CHPyi Baasc bir pozisyona srklemekten bir kar olmad gibi, AK Parti Hkmetini Suriyedeki savan muharip bir taraf olarak konumlandrmaktan da kar yok. Bu nedenle, AK Partinin de, son bir-iki haftadr Trkiyenin Suriye politikasna ynelik dile getirdii iddialarla merkez parti olma vasfndan uzaklaan CHPnin de, sorumluluk sahibi ve saduyulu btn evrelerin de, henz yol yaknken, Trkiyenin huzur ve istikrarn hedef alan bu kampanyann etki gcn ciddiye alp kendisini yeniden konumlandrmasnda yarar var
Trkiye Baas Rejimini Desteklese Ne Olurdu?

Yorum | TAHA ZHAN | 09 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Suriye krizine Trkiye mdahil olmasayd veya cari politikasndan farkl bir tutum taknsayd, Trkiyenin kazanmlar neler olurdu? Bu soru, aslnda, srf senaryo almas yaplmas adna bile sorulmaya deer bir sualdir. Mezkur sorunun Suriye isyannn hemen balangcnda sorulduunu farz ediyoruz. Trkiyenin cari siyasetini kategorik olarak eletirenlerin en azndan bylesi bir soruya verdikleri cevaplarn ciddi anlamda pozitif olduunu dnmek durumdayz. ncelikle, hangi Trkiyeden bahsediyoruz? Trkiye ya da Trk d politikas deyince; zellikle Irak igali sonras ve Arap isyanlar balamnn akllardan karlmamas gerekiyor. Irak igali srasnda iktidara gelen AK Parti; Trkiyenin cumhuriyet dneminin Batllama hikayesi, yk ve mesafesiyle beraber Douyla muhatap olmak zorunda kald. Irak zerinden yzleilen sorunlar, aktrler ve srelerden Arap isyanlar dnemine giren Trkiye belli lde yolda kervan dzmeyi de baard. Buradan hareketle, Trkiye, Arap isyanlar ncesi, blgesel jeopolitik asndan olduka riskli admlar eklinde okunmas da mmkn olan demokratikle-
me arlarn hi gecikmeden sahiplenmeyi baard.
Eksen kaymas diyenler nerde?
Dolaysyla Suriye krizine kar pozisyon alan Trkiye, son on yl boyunca en sradan tespit ile blgeye dair perspektifinin dibacesini ina etmi haldeydi. te bu Trkiye, Suriye isyan karsnda, Baas rejiminin deil ona isyan eden Suriye halknn yannda yer ald. imdi sorumuza geri dnelim: Trkiye Baas rejimine kar tavr taknmasayd veya Suriye isyannn yannda yer almasayd neler olabilirdi? Bylesi bir d politika ncelikle Trkiyenin karsna Tunus, Libya ve hepsinden nemlisi bir Msr sorunu karrd. Trkiye Suriye sorunundan uzak duraym derken, btn blgeyi sarsan bir dalgann ortasna der, kendisini Tunus, Msr ve Libyada hem halklara hem de iktidarlara anlatamaz hale gelirdi. Trk d politikas Batda retilen eksen kaymas kurgusunu tekrar telafide zorlanacak bir maliyet ile fiili olarak yaard. Hatta yaanan krlma, eksen kaymasnn tesine
Trkiyenin Suriye imtihanndan uzak durmas ahlaki ve jeopolitik iddialarndan vazgemesi anlamna gelir.
geer, Trk d politikasnn btn oda darmadan olurdu. Trkiye Baas rejimine destek verseydi ve katliamlar ahlaksz bir soukkanllkla grmezden gelerek jeopolitik bir dile tercme etseydi, sadece blge halklaryla konuma kabiliyetini yitirmez, Trkiye ierisinde de aklanamaz bir pozisyona derdi. Bugn, mesele Suriye olunca, sol jargondan dn almakta hibir tutarszlk hissetmeden, Trkiyenin emperyal politikalar gttn syleyen apolitik ve naif liberaller; bu sefer de Trkiyenin Baaslndan dem vurmakta hibir sknt grmezlerdi. Trkiye, Suriye halknn isyannn yannda yer almasayd, bugn Trkiyenin Mslman kan akttn syleyen slamc Kemalistler ayn eyi sylemeye devam ederlerdi. Bugn Trkiyeyi Batnn taeronu olmakla sulayan anakronik sol ve Kemalistler de Arap Bahar sraile zarar vermesin diye, ABD Trkiyeye, srailin konforlu dman Suriye Baas rejimini korumay ihale etti derlerdi. Bugn Erdoan-Davutolu bizi batakla srkledi diyenler, bir anda AK Partinin Suriye halkn yllarca kandrp Baas rejimi ile i tuttuunu sylerlerdi. Bugn Ortadouyu bir bataklk; dolaysyla blge halkn da sinek gibi gren neo-28 ubat zihniyet, Suriyeli mazlum mltecilere ettii hakaretler yerine, Irak igalinde olduunu gibi bir anda Suriyedeki Trkmen varln kefedecek ve Trkmen katliamndan dem vuracakt. Tr510 | EYLL 2012
kiye, Suriye krizinde rejimin karsnda yer almasayd, bugnlerde Kuzey Suriyede Krtlere ramen PKK devleti ilan edenler, Trkiye, kimlikleri bile olmayan Suriye Krtlerini yalnz brakarak PKKnn kucana itti diyeceklerdi. Trkiye, Suriye isyannn karsnda yer alsayd, bugn Trkiyeye yaptrlyor-ettiriliyor ferasetinde cmleler kuranlar hibir ey deimemi gibi ayn cmleleri kurmaya devam edeceklerdi.
Blge cahili analizler
Trkiye Esed rejiminin yannda dursayd, bugn Trkiye BMde yanlz brakld diye neredeyse BMye ve ABDye kran sunmaya kadar ii gtrenler, meydanlarda ABD bayraklarn yakarak, BMnin katliamlara seyirci kalmasn lanetleyeceklerdi. Trkiye Suriye halknn taleplerine kulak tkasayd, bugn Trkiyeyi Suriyeli terristlere destek vermekle sulayanlar, Suriyeye girerek Erdoann dostu Esede kar direnen zgrlk savalarn ziyaret ediyor olacaklard. Trkiye Suriye rejimine destek verseydi, bugn terr d politikamz azdrd diyenler, Trkiye Baas rejimine, dolaysyla direni hattna, destek verince srail PKKy kullanyor diyeceklerdi. Trkiye, komumuzdaki diktatrn yannda yer alsayd, bugn yllarca Esedle sarma dolatnz, ne oldu? diye hesap sormaya kalkanlar, Erdoan zaten diktatr dostuydu diyeceklerdi. Trkiye yanbamzdaki aile devletini destekleseydi bugn kahve zeka dzeyinde yazlar yazdn syleyip Suriyeden bize ne diyenler, Trkiye Baas rejiminin yannda durarak Batya ve sraile arkasn dnd diye feryat edeceklerdi. Trkiye, Nusayri bir aznln, Snni sermaye ve dini snfyla ibirlii marifetiyle hkm sren Esed rejiminin katliamlarna duyarsz olsayd; bugn Trkiyeyi Suud-Katar ekseninde Snni siyaset gtmekle sulayanlar, Trk d politikasnn ii jeopolitii tarafndan esir alndn iddia edeceklerdi.
Diyeceklerdi, diyeceklerdi... Bu cmleler sayfalar dolusu devam edebilir. nk bu cmlelerin hibir analiz deeri olmad gibi Suriye kriziyle de bir alakas yoktur. Olmasnn iki adan imkan yoktur: Birincisi, bu cmlelerin mellifleri blgemize dair derin ve kategorik bir cehalet ierisindedir. Bunun kkleri ise modernleme tarihimizin vcuda getirdii marazlarda aranmaldr ve bunun Suriye krizi zerinden tedavi olmasn beklemek naifliktir. Tam da bundan dolay, Trkiyenin Suriye krizinde nasl bir yol izleyecei bu gruh iin anlamszdr. kincisi, yukardaki cmlelerin ekseriyeti Suriye-krizini-konumak zere kurulmamtr. Aksine Suriye krizi, akan kan vb. balklar olduka pespaye bir siyasal arasallatrmann sradan kurbanlardr. Ahlakn bize ne refleksi, kriterlerini komplo teorileri, jeopolitiini baka bakentler, bilgisini tercme faaliyeti ve zekasn taktik hamlelerden deviren bir dnyadr karmzdaki. Buna dair atlacak en anlamsz adm ise ikna abasdr. AK Parti Baas rejimine destek verse ve katliamlar ahlaksz bir soukkanllkla grmezden gelip jeopolitik bir dile tercme etseydi sadece blge halklaryla konuma kabiliyetini yitirmez, ieride de aklanamaz bir pozisyona derdi. Trkiye Esed ynetimini Suriye halkna tercih etseydi, sadece blgesel meruiyeti ve rnek olma iddiasn kaybetmekle kalmayacak; ayn zamanda on yllarca iinden kamayaca derin bir jeopolitik girdaba girecekti. Ortaya kan maliyet sadece Trk d politikasn darmadan etmekle kalmaz; Trkiye iindeki normalleme ve demokratikleme srecini de byk lde sekteye uratrd. Mbareke, Kaddafiye git diyen Erdoann Esede siyaseten kal demesi hem blgesel hem de ulusal anlamda Erdoann intihar olurdu. Yzlerce karakter suikastndan, hapishane srecinden, partisinin kapatlmas
giriiminden ve darbe srelerinden daha fazla demokrasi talep ederek gl bir ekilde km Erdoann, Baas diktasnn peine taklmas elbette dnlemezdi. Muhalefetin talep ettii gibi, Erdoan, Baas ynetimine destek olsayd ya da sessiz kalsayd on yllardr muarzlarnn ve dmanlarnn yapamadn bir-iki ayda kendi kendisine yapard. Trkiyenin ok uzun bir aradan sonra aktif hale getirdii d politikas byk bir imtihandan gemektedir. Aslnda Trkiyenin bir imtihandan geiyor oluu bile bugnlerde d politika analizi olduu farz edilen eletirilerin ekseriyetinin anlamszln ortaya koymaktadr. nk dile getirilen eletirilerin tamamnn hangi somut sonucu var derseniz, alacanz stratejik cevap (bu kadar) bulamayacaktk! olacaktr. Hal bu ise Arap isyanlar karsnda ald tavrla imtihana girmeye hak kazanm Trkiyenin, Suriye snavna dahil olmas sadece bir tercih deil bir mecburiyettir. Trkiyenin Suriye imtihanndan uzak durmas ahlaki ve jeopolitik iddialarndan vazgemesi anlamna gelirdi. Peki Trkiyenin Suriye krizine mdahalesine dair eletiriler nereden kaynaklanmaktadr? Trkiyenin Suriye krizine mdahil olu ekliyle ilgili dile getirilen eletirileri, hata ve eksiklerin byk bir ksm Trkiyenin devam etmekte olan politikasn yapsal bir deiime uratacak cinsten deildir. Aksine Trkiye ile beraber onlarca dinamiin hareket halinde olduu bir meselede, her admn ortaya karabilecei frsat maliyeti veya baz taktik hatalardan ibarettir. Szn z, Trkiye, d politikada genelde rastlanmas zor olan, ahlaki tercihlerle stratejik karlarnn rtt bir kriz alanyla kar karyadr. Trkiyenin ald pozisyon, Suriyede gelinen nokta itibariyle rejimin akbeti ne olursa olsun, ncelikle meru bir zemine oturmu durumdadr. Siyasi sonular itibariyle ise
Trkiye, yeni Ortadouda bir ilk olarak ykselmeye balayan, iktidar ve halklarn ayn dili konuma srecinde, zaman ve siyaset d kalma hatasna dmemitir. Trkiye, ayakta kalsa bile, yklmam bir Baas rejimiyle konumay btn Ortadou ve Kuzey Afrika halklar ve ksmen iktidarlaryla konuamaz hale gelmeye tercih etmemitir. Esed destekileri, srail ve Batnn arzulad
tuzaktan uzak durmay baarm Trkiye, sadece blgeye deil kendi normallemesine de yatrm yapmtr. Bat, srail, Rusya ve blgesel aktrlerin Esed ynetiminden ok Trkiyenin Suriye krizine mdahil oluuna verdikleri tepki byk lde Suriye kriziyle kurduklar ilikiyi belirlemitir. Baas rejiminin arkasnda fiilen duranlarla, rejimin yklmas iin retoriin tesine geen hibir adm atmayan aktrler, son tahlilde Baas rejiminden ok Trkiyeyi hesaplamaktadr. Trkiye ise kart grnen bu aktrlerin benzer pozisyonlar ile Suriye rejimi arasna skm halkn yanndaki blgesel aktr temsil etmektedir. Suriye krizinde Trkiyenin vahim hatalar yaptn, taeronluk yaptn veya emperyal hedefler gttn dillerine dolayanlar ciddiye almamz ancak Suriye konuurken Suriye konumalaryla mmkn olabilir. Bunun yolu ise kar ktklar cari politikann aksi hayata geirilseydi, Trkiyenin ahlaken meru, jeopolitik olarak nasl stn kalacana dair en azndan bir tek cmle kurmalarndan gemektedir. O cmleyi duymadmz srece, Suriye konuurken Suriye konutuu farz edilenlere phe ile bakmak hakkmzdr!
512 | EYLL 2012
Iraq, Syria and the Baathist Spirit

Yorum | TAHA ZHAN | 14 Eyll 2012 | Hurriyet Daily News
The sentencing to death of Iraqi Vice President Tariq al-Hashemi sends a clear signal to the region from the Nouri al-Malik-i government. That this sentence is politically motivated is easy to infer from the content of the accusations directed at al-Hashemi. Discussing the legal dimensions of this decision is meaningless. When Iraqi Prime Minister Maliki came to power once again, following months of negotiations to form a Cabinet after the 2010 elections, he became the prime minister, the minister of the interior and the minister of security all at once, not because he headed the incumbent party, but because he used the political balances of the time well. The Al-Iraqiya List, which included representatives of diverse ethnicities, sects and religious and political tendencies had not only made the impossible possible by winning the elections but also had shown both the Iraqis and the peoples of the region that ethnic and sectarian political maps could prove to be meaningless. Unfortunately, the Al-Iraqiya was not able to transfer its inherent richness of political diversity to its incumbency. In the end, Iraq is faced
with a politics whose bounds are determined not by the incumbents but by the sectarian political map shaped by U.S support, Irans wishes and al-Malikis provocative attitude. At the root of most problems in Iraq today lies this ethnic and sectarian political map, applied in the aftermath of the elections. Today we are at a point where the Baathist spirit is flowing freely. The al-Maliki government, particularly in the past year, has employed the most ordinary Baathist strategies. The proclivities of the current regime to spread the use of pressure and violence are becoming more apparent. The human rights organizations voice their dismay about the scarcity of information relating to the identities and alleged crimes of those executed by the al-Maliki government. Iraqs Ministry of Justice has announced that in the first eight months of 2012, 96 people were executed and that an additional 196 people will be executed before the year ends. Many Iraqis claim that the numbers are actually much higher than those given in the official statements. Calling al-Malikis totalitarian regime sectarian names would be just as wrong as alMalikis governing strategies. In fact, the
The al-Maliki government, particularly in the past year, has employed the most ordinary Baathist strategies.
Sunni Arabs, the Shiites, Kurds and Turkmens are all equally voicing their discontent with the al-Maliki government. The al-Maliki forces come close to violently attacking Tariq al-Hashemi one day, and turn from the edge of a violent clash with the Sadr groups the next day. We can infer only one thing from all this: that the Baathist spirit is once again flowing freely within the al-Maliki regime.
The other tragic side to this story is Irans role in this crisis in our region. Iran had an effective role in what is taking place both in Iraq and in Syria. How tragic it is that Iran, which fought the longest war of the 20th century with the Iraqi Baath regime, is now serving the political reincarnation of that same regime in Iraq while standing behind the Baathist regime in Syria with no hesitation. It is ironic that it is supporting a regime that practices Baathism in Iraq with the U.S.s sanction, while supporting a Baathist regime in Syria with Russias support. It is reason enough for additional concern in our region that the Iranian geopolitical strategies are only producing more Baathism in the 21st century. This could prevent any intervention in Syria or Iraq from actually establishing order
514 | EYLL 2012
Varolma Mcadelesi ve Bamszlk Arasnda Irak Krdistannn Gelecei

Panel | WILLIAM PARK, BURAK BLGEHAN ZPEK, IVAN ZULAL, HSAN DAI | 25 Eyll 2012 Insight Turkey dergisinin dzenledii panelde, Irak Krt Blgesel Ynetimi (IKBY) ile Irak merkezi hkmeti arasndaki sorunlar ve ilikilerin gelecei ele alnd. SETAda dzenlenen ve Insight Turkey dergisi editr hsan Dann ynettii Varolma Mcadelesi ve Bamszlk Arasnda Irak Krdistannn Gelecei balkl panele konumac olarak, ngilteredeki Kings Collegedan William Park, TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi Uluslararas likiler Blm retim yesi Burak Bilgehan zpek ve enerji politikalar uzman van Zulal katld.
SURYEDE KRT KMLN BAAS EKLLENDRD

Park, Irak Krt Blgesel Ynetimi (IKBY) ile Trkiye arasnda son dnemde gzle grlr bir yaknlama yaandna dikkati ekti. Enerji kaynaklar meselesinin bu ilikinin sadece bir boyutunu oluturduunu belirten Park, taraflar arasndaki uyumda mezhepsel kimliin de etkili olduunu savundu. Suriyedeki gelimelere de deinen Park, bu lkedeki Krt kimliinin Baas rejimi tarafndan ekillendirildiini ve Trkiyeyi rahatsz edecek bir dorultuda tevik edildiini, Trkiyenin Suriyede olas bir otonom Krt blgesinin varlndan olduka rahatsz olacan ifade etti. Park, Krt meselesinin blgesel nitelikli bir sorun olduunu vurgulayarak, bu sorunun stratejilerle ya da planlarla zmlenemeyeceini, durumun bir kaos nitelii aldn savundu.
MALK SERT BR MERKEZLETRME POLTKASI ZLYOR

Burak Bilgehan zpek ise Irak Babakan Nuri el-Malikinin sert bir merkeziletirme politikas izlediine ve att her admn kuzeydeki Krt ynetiminin geleceine etki ettiine iaret etti. Gerek siyasi gerek hukuki boyutlaryla IKBYnin statsnn uluslararas alanda tartlmaya devam ettiini kaydeden zpek, kendisinin Krt ynetiminin durumunu de facto devlet olarak tanmladn syledi. zpek, Irakta merkezi ynetim ile Krt ynetimi arasndaki anlamazln geleceine ilikin akademik tartmalarda seenein n plana ktn aktararak, bunlar, bar iinde ayrlma, bar iinde yaama ve sivil atma olarak ifade etti.
netime kar ancak enerji gelirleriyle ayakta durabilir ve bu kaynaklar ancak Trkiye zerinden dnyaya ulatrabilir grn dile getirdi.
IRAKTA TRKYE KLT NEME SAHP

Siyasi analist ve enerji uzman van Zulal da, Trkiyenin ve Trk mteebbislerin Kuzey Iraktaki ekonomik potansiyeli etkin biimde deerlendirdiini ifade etti. Badat ynetiminin lkenin kuzeyindeki doal kaynaklar da sk bir merkeziyetilikle kontrol etmeye altna deinen Zulal, Trkiyenin Irakta Krt ynetimi ile merkezi ynetim arasndaki gerginlikte kilit lke olduunu savundu. Zulal, Krtler merkezi y-
516 | EYLL 2012
Taeron!
Osmanl son dneminden balayarak, Trk d politikasnn sol, sa ve slamc eletirilerinin banda taeron tartmas gelmektedir. Bu yaklam tarznn batan aa yanl olduunu sylemek elbette mmkn deildir. Taeron sulamas btn hkmetler dneminde muhalefetin en vazgeilmez kavramsal erevesini, iktidarlarn ise endie kaynan oluturmutur. Taeron sulamasnn tutarlln test etmenin olduka basit bir usul olabilir. Eer taerondan kast, yabanc bir g adna admlar atmaksa, bakmamz gereken drt ey var demektir. Birincisi, taeron olmakla sulananlarla iin sahibi olduu farz edilenler arasnda ideolojik ve vizyon uyumu var mdr? kincisi, bylesi bir uyum olmamasna ramen, lkler bir kenara braklp kar ortakl yaplacak bir durum sz konusu mudur? ncs, iin sahibi olduu farz edilen iin sahibi midir? Son olarak, taeron sulamasn yapanlar, nasl bir siyasi ve toplumsal gelenekten gelmektedirler? Yukardaki siyasi testimizi Suriye zerinden cevaplamaya alalm. Birincisi, gemi on yl boyunca Trk d politikasna eklini veren AK Parti ile taeronluunu yapt iddia edilen ABD ve Avrupa arasnda tartmaya
yer olmayacak ekilde farkl dnya tasavvurlar bulunmaktadr. Erdoan hkmetleri, ABDde bir buuk dnem devam eden neocon ynetime, Avrupada ise AByi byk lde esir alan ulusalc veya sac rzgra ahitlik etmitir. Neocon ve sac dalgann frekans uyumlar gz nne alnrsa, 11 Eyll sonras zuhur eden bat siyasal atmosferinde, batnn, AK Parti hkmetlerine deil i orta olarak bakmak, bir an nce sahneden ekilmesini beklediklerini not etmek gerekmektedir. Baka bir ifade ile ABD ve Avrupal birok resmi ve gayri resmi aktrn, AK Parti iktidarn kabullenme sreci ancak 2010 referandum sreci ile balam, 2011 seimleri sonras dokuz yl gecikmeyle Erdoann iktidar olduu itiraf edilebilmitir. kinci olarak, ideolojik farklarn iyice derinletii son on ylda, Trkiye oportnist bir tutum taknarak hangi meselede taeron sulamasn hak edecek bir tavr sergilemitir? Tezkerenin reddinden Hamas ziyaretine, Suriyenin izolasyonuna kar kmaktan sraile tavr almasna, rana nkleer sorun zerinden ambargoya hayr demekten Irakta ABD destekli ynetime tavr almasna kadar tartmaya deecek ve yeni bir duruSuriyenin Komularyla Problemleri | 517
ma tekabl eden olaylarn kahir ekseriyetinde, Trkiye, batdan bamsz veya farkl bir pozisyon almtr.
ciddiyetsiz bir iddia deil ayn zamanda da on yllardr mcadele veren aktrlere ve geleneklerine yaplacak byk bir saygszlktr. Suriye krizinde iin sahibi tartmasn yapmak bile bir buuk yldr korku eiini aarak canlar pahasna sokaklardan ekilmeyen mazlum Suriye halkna hakszlk olacaktr. Batnn veya ABDnin brakn Suriye isyannn sahibi olmasn, Suriyede statkonun deimesini byk lde arzulamadklarn artk herkesin kabullenmesi gerekmektedir. Zayflam bir Esed ile Suriye ynetimi hesaplar yaparken; Trkiyenin her senaryoda oturaca yer hissedildii anda ya da Esedin gitmesini arzulayan Trkiye fark edildii anda ABD btn fiili mdahalelerini retorik dzeyine indirgeyip kenara ekilmi durumdadr.
Bat fetiizmi
nc olarak iin sahibi ve yar-tanr muamelesi yaplan Bat, gerekten iin sahibi midir? I. Dnya Sava sonras blgemizi dizayn eden Bat gcnn dzeyi ile bugnk Bat arasnda en azndan ciddiye alnmas gereken farklar bulunmaktadr. Kategorik bir Bat algs ve atfedilen g miktar byk lde nc dnyac anti-Bat diskurunun rettii bir bak asdr. Btn bunlarn tesinde, dnyay dizayn edebilen, karmak retim ve paylam srelerinin vcuda getirdii modern dnya sistemi ile on yldr Afganistan ve Irak dizayn etmekle megul olan ABDnin en azndan birbirine kartrlmadn farz ediyoruz.
Kemalist taeronluk, entelektel yalnzlk!
Trkiyede bir taeron tartmas yaplacaksa en anlamsz tartma, Suriye krizi zerinden AK Partiye ya da Trk d politikasna dair yaplacak bir tartma olabilir.
Bu anlamda 21. yzyl, dzenlerin olduka hzl ykld ve bozulduu, olduka yava ve zor bir ekilde kurulduu bir yzyl olmaya adaydr. Bu kadar hzl bozulan ve ge kurulan dzen bir tek sahibi olamayacak kadar girift bir yapdr artk. Baka bir deyile, yaadmz asr, hegemonyadan yeni gler dengesine gei a olmaya adaydr. Ayn anda hem Mbarek rejiminin hem de Mbareki sahneden silen aktrn ayn merkezden kontrol edildii sylemek, sadece
518 | EYLL 2012
Taeron meselesindeki son husus ise sulamay yapanlarn gelenekleri ve ideolojik arka planlardr. Bugn Suriye meselesinde, en fazla taeron kavramsallatrmasn en dramatik ekilde kullananlarn banda CHP gelmektedir. CHP ile beraber neredeyse btn sol fraksiyonlar, MHP ve BDP evreleri, liberaller ve yeni bir fenomen olarak ykselen Kemalist slamc unsurlar. Btn bu unsur ve aktrlerin bir ortak zelliinden bahsetmek gerekse, tamamnn yaad yerlilik sorunu dile getirilebilir. Benzer ekilde bu aktrlerin neredeyse tamam dn lgat ile sokma akl arasna skm bir metafizik iinden kurduklar cmlelerle memleketi anlamaya altlar. Maalesef bu beyhude abalar yabanclamalarn derinletirmekten baka bir ie yaramad. Trkiyede bir taeron tartmas yaplacaksa en anlamsz tartma, Suriye krizi zerinden AK Partiye ya da Trk d politikasna dair yaplacak bir tartma olabilir. Zira Suriye krizinde uluslararas bir payda ile hareket etmek zere giriimde bulunan politikay taeron olmakla mahkm eden
akl; BMde arzulanan destek kmaynca da yalnz kaldnz sevinci iinde taeron sulamasna devam ediyorsa, ciddiye alacamz bir sulama yok demektir. Dn darbe tehditleri, sermaye, messes nizam, baka bakentlerden Trkiyeye nizam vermeye alanlar ve medya terr karsnda; AK Parti sadece millet desteiyle, herkesle atarak nasl yalnz kaldysa, bugn de bezer bir denklem Trkiyenin karsndadr. Dnk yalnzla demokrasi mcadelesi diyen liberallerin, bugn herkesle atan Trkiye Kemalist tezine sarlmasn ne ile telif etmeliyiz? Osmanlnn k travmas ile kendi varoluunu batllama projesi zerinden taeron olacan tm dnyaya ilan ederek salam olanlarn; bugn Cumhuriyetin en yerli dnemine taeron, en aktif haline ise yalnz sulamas yapmalar ancak trajik bir durum olabilir.
Dilinden dinine, kyafetinden aklna, tarihinden kurumlarna, felsefesinden sermayesine kadar her eye derinden darbe vuracak kadar taeronlaan bir akln; bugn Trk d politikasna dair benzer sulamay yapmas ciddiye alnamaz. Neticede batllama serveni, Trk entelijansiyasnn elinde kendine ait olmayan bir kavramsal dnya, Trk kapitalistlerinin fabrikalarnda montaj bantlar, medyann sayfalarnda tercme faaliyeti ve sekler Trk siyasetinin aznda halkn anlamad dilden baka hi bir ey brakmamtr. 20. yzyln Japonlardan sonra Bat ihaleli en derin ve en izansz taeronlama projesini hayata geirmi olanlarn, bugn taknabilecekleri en erdemli tutum, dilimize Franszcadan tadklar, taeron kelimesini bile hatrlamamak olmaldr
Syria, the UN and the US

Yorum | TAHA ZHAN | 28 Eyll 2012 | Hurriyet Daily News
It was expected that one of the main issues to be addressed at the United Nations General Assembly session of 2012 would be Syria. When U.S. President Barack Obama addressed, for the majority of his speech, the provocations caused by the motion picture insulting Islam released in recent weeks, the Muslim world was set as the focal point of this years assembly. Obamas speech contained rhetorically satisfying sentences on both issues. However, he did not give any indication of a tangible next move. Obamas lack of commitment to a tangible solution undermines the seriousness of both issues. Islamophobia and the Syrian issue have long exceeded being simply regional or global problems. They have turned into serious tests. In terms of the Syrian crisis, Obamas speech was trapped between rhetoric and tangible plans. This position, which acknowledges the Syrian peoples pain but stops short of taking any tangible action, is generally understood to be due to the upcoming presidential elections in the U.S. This analytical approach is not at all convincing. Certainly, the 2012 elections have played some role in the U.S. stance on the Syrian crisis, however
520 | EYLL 2012
The only way the U.S. can take a constructive role in the Middle East in the aftermath of the Arab uprisings is to follow a foreign policy that is realistic and geared towards restoring justice.
American foreign policy on Syria is not determined solely by the upcoming elections. The most considerable effect of the upcoming elections on the Syrian crisis is its function of legitimizing the lack of action on Americas part, but the U.S. policy on Syria would not have changed even if there were no presidential elections this year. The U.S. is forced to display the same hesitation and lack of tangible policy on many issues in the Middle East for as long as it maintains its distorted relationship with Israel. A weakened al-Assad, heightened regional tensions,
and increased regional rivalry have now been realized. However, those who believe these negative trends will be the main influence shaping the future of the Middle East do not really understand the ongoing transformation in the region. It can be claimed that the current negative geopolitical climate is completely conjectural, because neither the peoples nor the new incumbent political actors share a similar wave of tensions. Obamas only geopolitically tangible sentence about the Syrian crisis was his criticism of Irans support of the Syrian Baathist regime. In fact, this reaction is accurate but incomplete. As far as we know, what has prevented Obama and the international community from taking tangible steps in the Syrian crisis has not been Iran. Iran is an indicator of a wider problem in the region that is in the throes of the Syrian crisis. In fact, if we are going to talk about Iran, is it possible
to simply ignore Iraq or the al-Maliki administration? Before Iran, Obama should have questioned the support Russia andChina afforded to the massacres in Syria by using their veto power. Had Obama done that we could have said The U.S. has taken a different position to Israel in the Syrian crisis. In fact, we could even claim that the U.S. had a foreign policy on Syria. The only way the U.S. can take a constructive role in the Middle East in the aftermath of the Arab uprisings is to follow a foreign policy that is realistic and geared towards restoring justice. This, in turn, depends on the U.S. developing and executing an actual foreign policy on Israel. Seeing that the U.S. cannot determine its own foreign policy on Israel without Israels input, even at a time when the U.S. president can blatantly express his dismay at the Israeli prime minister, is enough for one to lose all hope
4+4+4 Ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar

Eyll aynda okullarn balamasyla birlikte uygulamaya konulan 4+4+4 kademeli eitim sistemi yeniden gndemdeki yerini ald. Kimi farkl kesimler, semeli din dersi ve mam Hatiplerin orta ksmlarnn almas dzenlemelerini baz alarak 4+4+4 bir dindar nesil yetitirme projesi olarak alglasa da, esasen yasann kapsam ok daha geni olup, Trkiye Milli Eitim tarihinde seilmi sivillerin bu kadar kapsaml bir eitim dzenlemesi yapt grlmedi.
4+4+4 zerine Erken Bir Bilano Denemesi

Yorum | BEKR S. GR | 16 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Geen hafta, 4+4+4 olarak bilinen yeni eitim dzenlemesi hakknda baz genel tespitlerde bulunmutuk. Bu hafta, bu dzenlemenin eitim sisteminde getirdii deiikliklerin neler olduuna deineceiz. Bu deiiklerin bir ksm baar ile gereklemitir. Fakat aada da belirtildii zere, deiikliklerin bir ksmnn gereklemesinde sorunlarla karlalmtr ve bundan sonra da karlalmas muhtemel sorunlar vardr. 4+4+4 olarak adlandrlan eitim yasas ile birlikte, 1997 ylnda 4306 sayl kanun ile birlikte uygulamaya balanan sekiz yllk kesintisiz zorunlu eitim, kademeli hale getirilmitir. Bylece, ilkretim drt yllk ilkokul ve drt yllk ortaokul olarak yeniden yaplanmtr. Yeni dzenlemenin en olumlu taraflarndan biri, kesintisiz eitimi bu ekilde kademelendirmesidir. Birinci snf rencisiyle sekizinci snf rencisini ayn meknda eitmenin hibir pedagojik gerekesi olmad iin sekiz yl kesintisiz eitimin savunulmas zaten gtr. Bununla birlikte,
522 | EYLL 2012
gerek fiziksel altyap gerekse de beeri altyap dnldnde, 4+4 yerine 5+3n tercih edilmesi, kademeli eitime geii daha da kolaylatrrd. rnein, 4+4 ile birlikte snf retmenleri norm fazlas durumuna dm ve bran retmeni ihtiyac domutur. Kademeli eitim ile birlikte gelen bir dier nemli deiiklik, imam-hatip ortaokullarnn yeniden almasdr. Bu okullarn yeniden almas ynnde bir toplumsal talep olduu bilinmekteydi. Zaten 4+4+4e kar olan muhalefet de imam hatip ortaokullarnn almasna dorudan kar olduunu ifade etmekten ekinmitir.
Akln yolu kademeli eitim
lkretim okullarn ilkokul ve ortaokul eklinde ayrtrmak, uygulamada kolay olmamtr. Bunun temel nedeni, halen bir okulda okuyan rencilerin baka bir okula nakil edilmesinin kimi aileler iin ekstra yk oluturmasdr. Bundan dolay, Bakanlk, ilk ve ortaokul ayrtrmalarn arlkl olarak kademeli bir ekilde dntrmeyi tercih ederek
isabetli bir karar almtr. Bylece, halen 6, 7 ve 8. snflarda okuyan rencilerin ounun mevcut okuduklar okulda devam etmeleri salanacak hem de kademeli olarak 5. snfa yeni kaytlar olduka ilkokullar ve ortaokullar nemli lde ayrtrlm olacaktr. zetle, yeni sistem bu yl 1 ve 5. snflarda uygulamaya konacak, imam-hatip ortaokullarna sadece 5. snf rencileri alnacaktr. OECD Bir Bakta Eitim 2011 raporuna gre, Trkiyede nfusun yzde 90nn eitime katlm sresi ortalamas 7 yl iken, OECD ve AB lkeleri ortalamas 13 yldr. 4+4+4 eitim yasas ile birlikte, zorunlu eitim sresinin 8 yldan 12 yla karlmasndaki temel gerekelerden biri, Trkiye ve AB lkeleri arasndaki bu ciddi farktr. Ayrca, zorunlu eitimin 12 yla karlmasyla birlikte, ortaretime eriimdeki cinsiyet eitsizlii de nemli oranda azalacaktr. Zorunlu eitim sresinin artrlmasnn, okullama oranlarna olumlu katk yapaca kesindir.
Bununla birlikte, bu karar, uygulamada ortaretim sistemini fiziki ve pedagojik olarak bir hayli zorlayacaktr. Hatrlanacak olursa, yasa teklifinin ilk halinde, zorunlu eitimin 12 yla karlmasna ilikin belli bir sre kstlamas yoktu fakat TSAD gibi kimi kurululardan gelen baz tepkiler sonrasnda zorunlu eitimin 12 yla karlmasna karar verilmitir. 12 yllk zorunlu eitime hemen geilmesi ve dolaysyla toplam renci saysnn artrlmas, eitime ayrlan kaynaklarn da artrlmasn zorunlu hale getirmitir.
Zorunlu eitime balama
YAIKanunun kabul edilmesi sonras en ok tartlan konu, zorunlu eitime balama yadr. Zorunlu eitime balama yann daha erkene ekilmesi ynnde ciddi bir toplumsal talep olmad halde, okula balama yann fiilen 69 aydan 60 aya ekilmesinin gerekesi kamuoyu tarafndan anlalmamtr. Kamuoyundan gelen tepkiler ve talepler sonrasnda okula balama ya Bakanlk genel4+4+4 Ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar | 523
kulda tm snflar iin tanmlanmtr. Bu iki derse ilaveten Temel Dini Bilgiler ile farkl dinlerdeki kiilere de kendi dini inanlarn ieren semeli ders imkn sunulmutur. En nemli gelimelerden biri de semeli dersler iine yaayan diller adyla bir ders eklenerek Krtenin ve dier dillerin semeli ders olarak tanmlanmasdr. Kanun sonrasnda Bakanlk yapt almalar akabinde haftalk ders izelgelerinde ciddi deiiklikler yapmtr. Son dzenlemeye gre, 5 ve 6. snflarda haftalk ders saati says 30dan 36ya, 7 ve 8. snflarda ise 30dan 37ye ykselmitir. Bu yeni dzenlemelerin temel gerekesi, Trkiyenin ders saatleri toplamnn uluslararas ortalamalarn ok altnda olmasdr. Ortaokul dzeyince haftalk 8 ders saati semeli ders olarak tanmlanmtr. Din eitimi derslerinin yannda matematik, fen, sosyal ve sanat gibi alanlardan semeli dersler sunulmutur. Buna ilaveten ilk snfn haftalk akademik ders yk hafifletilmi, fiziksel etkinliklere daha fazla yer verilmitir. lkretim okullarnn ilkokul ve ortaokul olmak zere ikiye ayrlmas, ortaokulun 5. snfta balamas ve haftalk ders saatinin artrlmas ile birlikte retmenlerin dalmnda ve zellikle semeli dersleri sunacak retmen ihtiyacnda ciddi sorunlarn ortaya kmas beklenmektedir. Bakanlk bu ihtiyaca binaen, yaklak 40 bin retmenin atamasn yapmtr. Ayrca okulu dnda grevlendirilmi retmenlerin tekrar okullarnda almaya balamasyla sorunun azaltlaca beklenmektedir.
gesi tarafndan 66 aya ekilmitir. Genelgede 30 Eyll tarihi itibari ile 66 ayn tamamlayan tm ocuklarn okula kaytlarnn yaplaca; 60-66 ay arasndaki ocuklarn ise velilerin yazl istei ve geliim ynnden hazr olduu anlalanlarn kaytlarnn yaplaca ifade edilmitir. Sonuta, zorunlu eitime balama ya fiilen 69 aydan 66 aya ekilmitir. Dahas, Bakanlk, ilkokul birinci snf mfredatnda bir revizyona giderek daha kk ocuklarn okula uyumunu kolaylatrmay amalamtr. Btn bu dzenlemeler, okula balama yana ilikin tartmalarn azalmasna neden olmu fakat ilkokul birinci snf mevcutlarnn ok kalabalk olaca ynnde haberler, kamuoyunu megul etmitir. Geen hafta birinci snflar okula balamtr. Kalabalk snflar, zellikle g alan yerleim birimlerinde bir sorun olarak devam etmekle beraber, okula balama yann ay erkene ekilmesinden kaynakl genel bir sorun ortaya kmamtr. Bunun temel nedeni, ilkokullarda norm fazlas durumuna den retmenlerin madur edilmemesi adna yeni ubeler almasdr. Yeni ubeler alnca, fazladan gelen rencilerin yol at kalabalk ciddi bir sorun tekil etmemitir.
Genel olarak deerlendirmek gerekirse,
Semeli dersler eitleniyor
4+4+4 yasasndaki en nemli deiimlerden biri, Kuran- Kerim ve Hz. Peygamberimizin hayat isimli iki dersin istee bal semeli ders olarak tanmlanmasdr. Bakanlk tarafndan yrtlen almalar sonrasnda bu iki ders, haftalk ikier saat olarak ortao-
4+4+4 ile birlikte ilkokul ve lise renci says artm, ortaokul ise yldan drt yla karlm ve haftalk ders saatlerinin says artrlmtr. Btn bu deiiklikler, ciddi anlamda derslik ve retmen ihtiyacna neden olmutur. 4+4+4 eitim yasas ile yaplan ve ortaya kan dzenlemelerin tam olarak uygulanabilmesi iin, zaman ve ciddi ek kaynak ihtiyac vardr
524 | EYLL 2012
4+4+4, Dindar Nesil Yetitirme Projesi mi?

Yorum | PEK COKUN | 08 Eyll 2012 | Sabah Perspektif
Yeni eitim dzenlemesi (4+4+4) neredeyse bir yldr lke gndemini bir hayli megul etmi durumdadr. Teklifle ilgili, kulislerde dedikodular baladndan bu yana sert tartmalar yaanm, pek ok sivil toplum rgt ve siyasi parti srete kar karya gelmitir. Yeni eitim-retim ylnn balamasna sayl gnler kalmken, dzenleme konusundaki tartmalar tekrar gndeme gelmi, medya, mesaisinin nemli bir ksmn bu konuya ayrmtr. Eitim, bireysel ve toplumsal yn itibariyle her kesimin yakndan ilgili olduu bir konu olduu iin, eitimle ilgili yaplan herhangi bir dzenlemede zellikle sivillerin konu zerine fikir beyan etmeleri ve konuyu eletirmeleri demokrasinin bir gereidir. Tartmalarn dzenlemeleri olgunlatraca kesindir. Her ne kadar zaman zaman tartmalarn dzeyi ve nitelii sorunlu olsa da sre iinde herkes rahatlkla grlerini ve taleplerini dillendirmitir.
ya iten dinamikler nelerdir? AK Parti, bu dzenlemeyi gerekten sadece bir dindar nesil yetitirme projesi olarak m uygulamaya sokmutur? Kurgu sadece dindar nesil yetitirme projesinden ibaret olsayd, o durumda yasa sadece semeli din dersleri ve mam Hatip okullarna odaklanrd. Dahas, hibir iktidar sadece din eitimi iin, 4+4+4 gibi muazzam bte gerektiren bir ie girimeyecektir. Peki, byle bir deiiklie neden ihtiya duyulmu ve neden bu kadar hzl bir ekilde uygulamaya sokulmutur? Ulusal ve uluslararas snavlardaki malum durumumuzu deerlendiren herkes grecektir ki, mevcut eitim sistemi bir hedef krizi yaamaktadr ve bu haliyle dnyayla rekabet etmesi mmkn deildir. Somut bir rnek olarak, OECDnin pek ok lkenin katlmyla gerekletirdii PISAya baklabilir. lkelerin 15 yanda ocuklarna uygulanan, matematik, fen ve okuma becerilerinin lld bu snava Trkiye 2003, 2006 ve 2009da katlmtr. 2003te elde edilen kt sonucun ardnda, baarszln msebbibi olarak mevcut mf4+4+4 Ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar | 525
Dindar nesil yetitirme projesi mi?
Yaanan tm gerginliklerin ve anlamazlklarn tesinde sorulmas gereken asl soru udur: ktidar byle bir deiiklik yapma-
redat sorunlu bulunmu ve mfredatta deiiklie gidilmitir. Mfredat dzenlemesi yapldktan sonra, 2006 ve 2009da snava giren Trkiye, yine baarl bir sonu elde edememi ve son sralarda yer almtr. Bu sonu gstermitir ki, eitimde yaplacak reformlar sadece bir deiken zerinden olmamaldr. Eitim sistemi bir btndr ve atlan admlar da bu btnle uygun olmaldr. Mfredat dzenlemesinin ardndan 4+4+4 dzenlemesinin yaplmas bu btnl salamas adna nemli bir admdr. Yaplmas gereken pek ok dzenleme hl vardr ki, retmen yetitirme stratejisinde yeni ynelimlerin belirlenmesi ve uygulanmas da yeni eitim sisteminin etkin ilemesi asndan olduka elzemdir. Yine snav sistemine ilikin de baz admlar gndemdedir. Bu noktada atlan admlarn stratejik olarak istikameti dorudur. Dnyada da eitim ve kalknma arasndaki gl ilikinin farknda olan pek ok lke, eitim sistemlerinin tkand noktalarda benzer bir takm deiikliklere gitmektedir. Amerika, ngiltere, in, vb. gelimi lkelerde de gerek mfredat zerinden gerek snavlar zerinden ok fazla tartma ve deiiklik yaplmaktadr. Yani eitim tartmalar ve sorunlar sadece Trkiyeye has deildir. Burada mhim olan eitime ilikin tartmalarn, ideolojik kutuplama olmakszn yrtlebilmesidir.
4+4+4 eitim sistemi sadece dindar nesil yetitirme projesinden ibaret olsayd, o durumda yasa sadece semeli din dersleri ve mam Hatip okullarna odaklanrd.
sunda yetersiz kalmasdr. Bu nedenle, sre iinde, kar kampanyalarn da etkisiyle, ok fazla dezenformasyon sz konusu olmutur. Son gnlerde yeni dzenlemenin ayrntlarnn Bakan ve Bakanlk brokratlar tarafndan kamuoyuyla paylalmas, endielerin ortadan kaldrlmas adna iyi bir admdr. 4+4+4 dzenlemesiyle birlikte yaplan hazrlklar ve abalar kamuoyuyla paylaldka, ailelerdeki kayglarn azald sylenebilir. Dzenlemenin uygulamaya konulaca ilk yllarda baz sorunlar olmas muhtemeldir. Ancak, eitim konusunda yaplan dzenlemelerin sonularn ksa vadede aramak ok gereki bir tavr olmayacaktr. Yeni sistem, sekiz yllk kesintisiz eitim modelinin aksine (ki bu modelin dnyada rnei yoktur), dnyada rnekleri olan bir sistemdir. Eitim sistemlerinin iyi alt lkelerde, zellikle sistemin izleme ve deerlendirilmesi olduka profesyonel bir ekilde yaplmakta, belirlenen eksiklikler hzla telafi edilmektedir. 4+4+4 dzenlemesinin izleme ve deerlendirmesinin zaman iinde yaplmas ve sonularnn kamuoyuyla paylalmas, hesap verilebilirliinin olmas adna mhimdir. Bu, dzenlemeyi yapan sivil aktrlerin, yeni eitim sisteminde eitim gren bireylere ve ailelere kar bir sorumluluudur
Operasyonel hatalar
Yasann teklif olarak gndeme gelmesi ile beraber 4+4+4 tartmas sonrasnda Hkmet ve Milli Eitim Bakanl (MEB), yeni dzenlemeyi uygulamaya koymak iin olduka fazla mesai harcamtr. Ksa zamanda bu kadar hzl yol alnmasna ramen, MEBin yaanan bu srete yapt en byk operasyonel hata, kamuoyunu bilgilendirme husu-
526 | EYLL 2012
telenmi Bir Sivil Eitim Reformu

Yorum | BEKR S. GR | 10 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Ksaca 4+4+4 olarak bilinen yeni eitim sistemi dzenlemesi, ilk taslan basna yansdn gnden beri yani yaklak son sekiz ay boyunca, gndemdeki yerini korudu. Hzl bir ekilde yasalatrlan bylesine kapsaml bir dzenlemenin, tartlmas son derece normaldir. Bu tartmalarn nmzdeki dnemlerde de sreceini sylemek mmkndr. Dzenlemenin ilk defa hayata geirilecek olmas dolaysyla okullarn alaca nmzdeki ve sonraki hafta da bu konu oka tartlacaktr. 4+4+4 dzenlemesini doru bir tarihsel balama oturtmak iin, AK Parti hkmetlerinin imdiye dein eitim sisteminde yapt deiikliklere bakmak yeterlidir. AK Parti hkmetleri, imdiye dein, genel olarak eitimin fiziksel ve beeri altyapsn glendirmek ile eriimi artrmaya odaklanmtr. Eitime ilikin atlan admlarda, AK Parti kendini resmen tantt ve parti programna koyduu haliyle muhafazakr demokrat bir kimlii n plana karmamtr. rnein, AK Parti iktidar tarafndan 2004 ylnda yaplan mfredat deiiklikleri, daha muhafazakr bir mfredat asla amalamamtr. Aksine, temelde Avrupa Birliiyle
uyumu esas alan almalar yaplmtr. Bu almalara AK Partiden kuku duyan kesimler de destek vermitir. Hkmet, kendi toplumsal tabanndan eitime ilikin gelen kademeli eitim, din eitimi ve hatta Krte eitim gibi talepleri neredeyse on yl boyunca telemitir. 4+4+4 dzenlemesinden grld zere, imdiye dein teledii bu konulara ilikin admlar atmaya balamtr.
Sivil eitim yasas ve sivil muhalefet
4+4+4 tartmalar birok ynden Trkiyede ilkleri grmemize vesile olmutur. Trkiyede seilmi siviller, ilk defa bu kadar kapsaml bir eitim dzenlemesi yapmlardr. Trkiyede eitim bugne kadar arlkl olarak askeri darbe ve mdahaleler sonrasnda yaplan anayasa ve yasalar tarafndan belirlenmitir. Ayrca, Milli Gvenlik Kurulu (MGK), Yksekretim Kurulu (YK), Anayasa Mahkemesi ve Dantay gibi brokratik kurumlar da eitimi nemli lde belirlemitir. rnein, 28 ubat dnemindeki eitim dzenlemelerinin MGK (yani MGKdaki askerler), YK ve Dantay tarafndan yapld unutulmamaldr. Yukarda zetlenen arka plandan bakldnda 4+4+4 eitim dzenlemesinin, bizzat mil4+4+4 Ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar | 527
letvekilleri tarafndan TBMMye getirilmesi ve kabul edilmesi olduka nemlidir. Bu sembolik nem, 4+4+4 yasasnn ieriinin btn toplumu kuatt ya da dzenlemenin teknik olarak ok iyi olduu anlamna gelmez. Bununla birlikte, dzenlemenin seilmi sivil aktrler eliyle yaplmas, dzenlemenin bizzat dzenlemeyi yapan sivil aktrler tarafndan gerekirse deitirilmesine ve dier siviller tarafndan eletirilmesine imkn tanmtr. Bu dzenlemeye muhalefet, daha nce zaman zaman grld zere asker ve yargdan gelen brokratik muhalefet gibi olmam, muhalefet partileri ve baz dernek ve kurulular yani dorudan sivil aktrler eliyle olmutur. Askeri dnemlerde karlan eitim yasalaryla kyasland zaman 4+4+4 yasa teklifinin olduka serbest bir ortamda tartldn sylemek mmkndr. Dahas, sivil muhalefetin olduka etkili olduu ve 4+4+4 yasa teklifinin nemli lde deitirilmesine neden olduu sylenebilir.
isterse bu tarihi bir yl ileriye atabilecektir. Bizce mevcut eitim altyapsn ciddi anlamda zorlamas muhtemel bu madde, eletiriler sonras yasaya girmitir.
4+4+4 yasa teklifinde deiiklikler
Eitim, bugne kadar arlkl olarak askeri darbe ve mdahaleler sonrasnda yaplan anayasa ve yasalar tarafndan belirlenmitir.
Tartmalar sonras, alt komisyondaki teklifte zellikle drt alanda deiiklik olmutur. lk olarak, 4+4+4 yasa teklifinin ilk halinde, zorunlu eitimin 12 yla ne zaman karlacana ilikin balayc bir hkm yoktu. TSAD, teklifte balayc bir hkm olmamasn eletirdi ve taslak bu eletiriyi karlayacak ekilde deitirildi. Taslan son haline gre, zorunlu eitim, nmzdeki yldan itibaren 12 yla karlacak, Bakanlar Kurulu
528 | EYLL 2012
kinci deiiklik, yasa teklifinin ilk halinde var olan, ikinci drt yl yani ortaokul kademesi iin ngrlen ak retime ilikindir. Muhalefet, TSAD ve baz dernekler, ikinci kademede ak retime izin verilmesinin kzlarn okullama oranlarn dreceini iddia ederek ak retimin taslaktan karlmasn talep etmitir. Gelen eletiriler sonrasnda ak retim tekliften tamamen karlmtr. Baka bir vesileyle genie yazdmz zere, sivil aktrler tarafndan getirilen bu eletiri, liberal kesimlerden de geni destek grmtr. Bu, Trkiyenin eitim tartmalarnn ne derece devleti ve merkeziyeti bir zihin yapsyla yrtldnn nemli bir gstergesidir. Zira brakn sadece ortaokulu eitimin btn kademelerinde ak retim ve evde eitim gibi yaklamlar son derece merudur ve dnyada yaygn uygulamas vardr. nc deiiklik, okula balama yana ilikindir. Teklifin ilk hali, okula balama yana ilikin bir deiiklik getirmiyordu. TSAD ve muhalefet, bir yllk okul ncesinin zorunlu olmasn istiyordu. Bu talepler sonras, zorunlu eitim yani ilkokula balama ya bir yl geriye ekilerek be ya olmutur. Bununla birlikte, zorunlu eitime balama yann erkene ekilmesi ynnde AK Parti tabannda ve genel olarak toplumda ciddi bir talep olduunu sylemek mmkn deildir. Zorunlu eitime balamay, Eyll itibariyle 69 aydan 60 aya eken bu deiiklik, 4+4+4n yasalamasnda gnmze en tartmal husus olmutur. Gelen tepkiler sonras Milli Eitim Bakan mer Diner yaynlad bir genelgeyle, yasann uygulamasn nemli lde esnetmi, 60-66 aylk ocuklarn okula
kaydn velinin isteine brakm ve 66 ayn tamamlayan ocuklarn kaydn ise zorunlu tutmutur. Bylece geen yl Eyll itibariyle 69 aylklar zorunlu eitim kapsamna alnrken bu yl 66 aylklar bu kapsama alnmtr. Bu aylk farkn ise, birinci snf mfredatnn oyun arlkl bir hale getirilmesiyle pedagojik olarak rahatlkla karlanabilecei ngrlmektedir. Drdnc deiiklik, yasa teklifinin ilk halinde olmad halde, Milliyeti Hareket Partisinin bir nerisiyle, imam hatip ortaokullarnn ve semeli din derslerinin teklifte aka yer almasdr. Dahas, bu konudaki dzenlemeler, sadece AK Partili deil, MHPli ve baz BDPliler tarafndan yasalatrlmtr. Btn bu deiiklikler, demokratik bir sistemde olmas muhtemel deiikliklerdir. Dahas, siyaset mekanizmalar salkl bir ekilde altka, sistemin daha da iyiletirilmesinin yolu aktr.
olduu ve her gelen Milli Eitim Bakannn eitim sisteminde bir takm deiiklikler yapt ve dolaysyla eitim sisteminin bir yapboz tahtasna dntrld de yaygn bir kanaattir. Dolaysyla hem eitim sisteminin reform edilmesi gerektii hem de ok fazla reform edildii gr yaygndr. Her iki grn baskn olduu bir ortamda nasl bir yol almak gereklidir? Bu sorunun cevab 4+4+4 tartmalarnn genel seyrinden anlalabilir. 4+4+4 tartmalar, eitimdeki birok sorunu zmeye aday, kapsaml bir eitim dzenlemesinin kamuoyuna yeterince anlatlmasnn ne denli zor olduunu gstermitir. Kamuoyunun en azndan bir ksmnn yeni dzenlemenin amac, kapsam ve altyapsnn ne derecede hazr olduu hakknda ciddi kukular hala vardr. 4+4+4 tartmalarnn en retici yan, bundan sonra yaplmas muhtemel yeni dzenlemelerin nasl yaplmas gerektiine ilikindir. Gerekten de, dershanelerin kaldrlmas, SBSnin kaldrlmas ve niversitelere renci seme gibi toplumun tmn ilgilendiren konularda atlacak admlarn usul olduka nemlidir. Sz konusu hususlarda alnacak kararlar, katlmc bir yntemle belirlenmeli ve kamuoyuyla nceden paylalmaldr. Daha nemlisi, kararlarn serbeste tartlmas ve olgunlatrlmas iin yeterli sre tannmaldr
Reform usul nasl olmaldr?
Trkiyede eitim sistemine ilikin ok ciddi sorunlar olduu yaygn olarak kabul edilmektedir. Gerek ulusal snavlar gerekse de uluslararas snav ve deerlendirmeler, Trkiye milli eitim sisteminin yeterince baarl olamadn aka ortaya koymaktadr. Milli eitimin sorunlarn zmeye ynelik bir takm admlarn atlmas son derece normaldir. te yandan, eitim sisteminin istikrarsz
4+4+4 Ve Dindar Nesil Yetitirme Tartmalar | 529
Japonya ile in Arasnda Gerginlik

Dikkatler Ortadoudaki halk ayaklanmalar ve rejim deiikliklerine evrilmiken, yeni g merkezi Asya Pasifikte problemler yaanmaya devam etti. Japon hkmetinin Japon vatandalarna ait yeralt kaynaklar bakmndan hayli zengin olan Senkaku adalarnn bir ksmn satn almas, in ve Japonya arasndaki gerilimi trmandrd. in hkmeti, 6 gemiden oluan iki filosunu adalarn 12 mil uzana konulandrd ve Pekinde Japonyay protesto gsterileri dzenlendi. Amerikann blgede diplomatik ve askeri varln glendirmeye balad bir dnemde, Japonya, Gney Kore, Filipinler ve Avustralya gibi geleneksel Amerikan mttefiki devletlerin yan sra Burma ve Laos gibi devletlerle ilikilerin yeniden tesis edilmesi, inde blgesel bir komplo ve evrelenme algs uyandrd.
Asyada Sular Yine Isnyor

Yorum | KILI BURA KANAT | 23 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Bugnlerde tm dikkatler Ortadouda yaanan alkantlar zerindeyken Asya Pasifikde sular yeniden snmaya balyor. Sebep yine adalar ve karasular problemleri. Gitgide blge politikasndaki en byk fay hatt olmaya balayan bu anlamazlklar artk lkelerin ikili ilikilerinde ncelik almaya da balyor. Adalar bir ynden jeopolitik adan nemli su yollarn kontrolnde tutan lkelere nemli bir stratejik avantaj salarken te yandan karasular ve ekonomik alanlar asndan da nemli bir ekonomik kaynak anlamna geliyor. Ayn zamanda Senkaku krizinin de ortaya kard gibi hzla milliyetileen blge toplumlar iin adalar ayn zamanda milli gurur ve onur sembolleri. Tm bu hususlar kaya paralar zerinde buluunca ortaya zm zor uluslararas bir kriz kyor.
kiben de inde yatrm yapan Japon irketlerine saldrlar balad. Durum aslnda son 20 senedir inin Batl devletler ve Japonyayla yaad her krizin sonrasnda gerekleenlerin bir benzeriydi. Ancak bu son kriz hem zamanlamas hem de kapsam bakmndan daha ciddi bir olay olarak karmza kyor.
Senkaku adalar kimin?
Bu sefer krizi alevlendiren Japonyann Japon vatandalarna ait olan Senkaku adalarnn bir ksmn satn almas oldu. Bu gelime sonrasnda inde artk alageldik Japon kart in milliyetilerinin protestolar ve sonrasnda nce Japon eliliklerine bunu ta530 | EYLL 2012
Senkaku adas sorununun blgede problemli ve tartmal alanlardan sadece biri olmas ve dier blgelerdeki snr problemlerini de tetikleme ihtimali nmzdeki dnemde dnyann bu blgesinde sularn srekli scak kalacana iaret ediyor.
ncelikle krizin meydana gelmesi Amerikann Asya Pasifik stratejisiyle bu blgeye yneldii ve hem diplomatik ve askeri hem de ekonomik ynlerden blgede varln hissettirmeye balad bir zaman diliminde meydana geliyor. Amerikan d politika yapclar son bir senedir blgede adm atmadk yer brakmadan stratejik kontraataklarn srdrrken her seferinde blgedeki ykselen dier gleri ve zellikle de ini olduka rahatsz eden hamlelerde bulunuyor. nce Japonya, Gney Kore, Filipinler ve Avustralya gibi geleneksel Amerikan mttefiki devletlerle ilerletilmeye alan ikili ve ok ynl ilikiler ve sonrasnda yllardr Amerikann grmezden geldii Burma ve Laos gibi devletlerle ilikilerin yeniden tesis edilmesi ve hatta artk Pasifikteki irili ufakl ada devletlerine yaplan youn diplomatik bask in tarafnda blgesel bir komplo ve evrelenme algs uyandrm durumda. inde hkmetin yayn organ
olarak addedilen gazeteler blgede yaanan tm gelimeleri artk bu adan okuyup yanstmaya balad bile. Amerikann bu giriimleri in tarafnda artan bir kayg yaratrken Amerikann mttefikleri arasnda da artan bir cesaret ve uzun sredir bastrlm olan meydan okuma hislerini krklemie benziyor. Her ne kadar son Senkaku olaynda Japonyann adalar satn almas daha provakatif bir giriimin nn almak iin yaplm grlse de Amerikann varl blgede g dengelerini yerinden oynatm durumda. ABD bu noktada blgede meydana gelecek ve ekonomik istikrar tehlikeye atacak maceralara kapal olsa da ABD-Japonya gvenlik anlamas bu adalar da ierdii iin durumdan rahatsz grnyor.
Milliyeti toplumsal bask
Bu krizi nceki yllardakinden ayran bir baka zellik de hem Japonya hem de inin i politikalarnda yaanan gelimelerle ilgili.
Japonya ile in Arasnda Gerginlik | 531
zellikle inde meydana gelecek iktidar deiimi yerel ve ulusal politikaclar milliyetilik yarnda daha da heyecanlandrrken olaylar kontrol altnda tutmay da olduka zorlatryor. Bir yandan muhtemel bir krizde ekonomik karlarn tehlikeye atmak istemeyen inli iadamlar te yanda da durumdan frsat elde etmeye alan oportnist politikaclar arasnda skan Pekin zor bir ikilemde grlyor. Pekin asndan yaananlar daha da tehlikeli yapan gstericilerin yava yava Japon hedefleri brakp sokaktaki polis arabalarna saldrmas ve pompalanan milliyetiliin bumerang etkisinin rejimin ah damarna yakn yerlerinde hissedilmesi. Dahas olaylarn kinci Dnya Savanda Japonyann Manuryay igaline yol aan olaylarn yldnmne rastlamas bu durumu Pekin tarafndan kontrol daha zor bir hale getirebilecek. Her ne kadar in kadar olmasa da Japonyada da hkmetin milliyeti toplumsal baskya boyun emesi durumunda mesele daha da iinden klmaz bir hale girecek. nmzdeki aylarda bir erken seim karar almas beklenen Japon hkmetinin byle kritik bir zamanda ve
ekonomideki gelimelerin de hi de i ac olmad bir periyotta d politika ve ulusal gvenlik konusunda da zayf grnmesi iktidar iin intihar anlamna gelecek. Bu sebeple muhtemel bir erken seimde partilerin ahinlikte yarmas meseleyi kampanyalardan karp d politika alanna da ekecek ve krizin trmanmasna sebep olacak. Hem Amerikann artk mdahil bir g olarak blgede bulunmas hem de zamanlama asndan iktidarlarn nemli bir kavaktan getii gnlerde meydana gelmesi bu krizi daha nce yaplan milliyeti balk teknesi seferlerinden ayryor. Dahas Senkaku adas sorununun blgede problemli ve tartmal alanlardan sadece biri olmas ve dier blgelerdeki snr problemlerini de tetikleme ihtimali nmzdeki dnemde dnyann bu blgesinde sularn srekli scak kalacana iaret ediyor. zelikle inin Filipinler ve Vietnam ile yaad Spratly adalar sorunu gibi krizler politik olarak Asyadaki g dengelerini ekonomik olarak da kresel istikrarn tehdit ederek dnya gndemini megul etmeye devam edecee benziyor
532 | EYLL 2012
Kredi Derecelendirme Kurulular Tartmas

2008 kresel krizinin derinlemesinde nemli bir aktr olarak grlen uluslararas kredi derecelendirme kurulularnn deerlendirmeleri son yllarda ok tartlr hale geldi. Bunun zerine gvenilirliklerini yitiren bu kurulularn dzenlenmesi ve denetimi gndeme geldi. Ayrca buna ynelik olarak bata ABde olmak zere, kresel sermaye piyasalarnda bu kurululara kar alternatif araylar balad. Bu srete Trkiyede de uluslararas kredi derecelendirme kurulularna alternatif olarak yerel kredi derecelendirme kuruluunun kurulmas tartmalar hz kazand.
Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar

Rapor | ERDAL TANAS KARAGL, LK STKLAL MIHIOKUR | Eyll 2012
Raporda kredi derecelendirme kurulularnn tarihsel srete ortaya k sreleri, sonrasnda sektrde lider olan kurulularn derecelendirme sreleri anlatlyor. Ayrca, Trkiyedeki kredi derecelendirme sreci, kredi derecelendirmeye alternatif piyasa gstergeleri ve dzenleyici kurulularn rol aklanyor. Raporda kredi derecelendirme sektrnn oligopolistik yapsnn sakncalar zerinde duruluyor ve sektrn lideri olan firmalarn deerlendirmesi yaplyor. Bunlarn dnda raporda uluslararas sistemde bu kurululara olan bamlln azaltlmasna ynelik ortaya kan abalardan bahsediliyor ve son olarak da kredi derecelendirme piyasasnn daha ilevsel bir grnm kazanmasna ynelik neriler sunuluyor.
ZET | Kredi derecelendirme kavram, alacak kredilerin, zamannda ve tam olarak geri denmesi ihtimali hususunda uluslararas sermaye piyasalarndaki ltlere uygun ve objektif bir l salamak amacyla, borlunun ihra ettii menkul kymetlere yatrm yaplmas halinde, yatrmcnn bundan dolay yklenecei riskin belirlenmesidir. Kreselleme ile birlikte piyasalarnn entegrasyonunun artmas sonucunda, karar alclarn, portfylerinde bulunduracaklar finansal enstrmann ve yatrm yapacaklar varln risk yapsn ve mevcut deerini doru belirlemek amacyla finansal bilgilere ihtiya artmtr. Bu nedenle gerek yasal aklamalar ve gerekse gnll aklamalar erevesinde doru, gvenilir ve ayrntl
Kredi Derecelendirme Kurulular Tartmas | 533
bilgilerin kamuya duyurulmas byk nem tamaktadr. Finansal piyasalar ile karar alclar arasnda nemli veri salayan ayn zamanda bilgi asimetrisini ortadan kaldran ilem olarak tanmlanan kredi derecelendirme kavram da bu gerekliliin bir sonucu olarak ortaya kmtr. Bu nedenlerden dolay kredi derecelendirme kurulularndan, yatrmclara gelecee ynelik yol gsterici bir rol stlenmeleri beklenmektedir. Ayn zamanda kredi derecelendirme kurulularnn sahip olduklar piyasa bilgisiyle piyasa aktrlerine aktaracaklar bilginin, gelecee ynelik doru sinyalleri iermesi gerekmektedir. Bu dorultuda piyasa tarafndan kredi derecelendirme kurulularna gereksinim duyulmaktadr. nk kredi derecelendirme kurulular lek ekonomilerinin salad avantajlarla piyasa bilgisini daha ucuz maliyetlerle elde edebilmektedir. Kredi derecelendirmenin geerli olabilmesi iin herkes tarafndan anlalabilir olmas ve kabul grmesi gerekir. Kredi derecelendirme kuruluunun objektif olmamas lke
534 | EYLL 2012
ve/veya kuruluun risk primini dorudan etkilemekte, lke ve/veya kuruluun d finansman imkanlarn zorlatrabilmekte ya da kolaylatrabilmektedir. Bu avantajlarnn farknda olan ve piyasay yanl ynlendiren kredi derecelendirme kurulularnn finansal piyasadaki ilerlii ska tartlmaya balanmtr. Derecelendirme ilemi ile amalanan, borlunun, anapara ve faiz ykmllklerini yerine getirme kapasitesini bir takm istatistiksel ve karlatrmal analizlerle llerek, borlunun kredibilitesinin tarafsz bir yarg ile ifade edilebilme sidir.5 Ayrca, kredi derecelendirmesi, alacak kredilere uluslararas sermaye piyasalarndaki kriterlere uygun ve objektif bir deerlendirme ls salamay amalamaktadr. Derecelendirmeye olan bamllktaki bu art ve sektrn oligopolistik yaps nedeniyle bu kurulular, ekonomik krizleri derinletiren bir unsur olarak grlmtr. Kredi derecelendirme kurulularna duyulan gveni azaltan bu durum, sz konusu kurulularn yeniden dzenlenmesi ve effaflklarnn ar-
trlmas gerekliliini gndeme getirmitir. Derecelendirmede objektif unsurlarn yan sra kredi komiteleri tarafndan yaplan sbjektif deerlendirmelerin kamuoyuyla yeterince paylalmad gr, 2001 ylndan bu yana yanl kredi notu verilmesine bal iflas eden irketlerin olmas ile perinlenmitir. 2001 ylnda ABDde yaanan Enron skandal, 2002 ylnda yaanan Worldcom, 2003 ylnda Parmalat ve yakn tarihte Lehman Brothersn batmasnn ardndan, bu firmalarn knden ok ksa bir sre nce verilmi olan yksek kredi dereceleri ile kredi derecelendirme kurulularna duyulan gveni nemli lde sarsmtr. Sektrn en nemli firmas olan Moodys, Standard and Poors ve Fitchin verdikleri tartmal kredi notlar ile youn ekilde eletiriye uram, bu basklar sonucunda 2008 yl iinde yksek kredi notuna sahip firmalarn kredi derecelerini ani bir ekilde drmeleri ile kresel krizin derinlemesindeki nemli bir etken olarak grlmtr. 2008 ylnda, Lehman Borthersn iflasnn ardndan, kredi derecelendirme kurulularnn erken uyar mekanizmalar ilevinin aksamas ve lkelerin kredi not deiimlerinin piyasa gstergelerini geriden takip etmesi neticesinde bu kurulular eletirilerin oda haline gelmitir. Dier yandan, lkelerin finansal yaps ve ekonomik gstergelerinde nemli bir deiiklik olmamasna ramen lke notlarnn bir seferde birden ok indirimleri, yaplan derecelendirmenin salkl olmad ya da verilen notlarn gvenilir olmad ynndeki endieleri arttrmtr. Ayrca, kredi derecelendirme kurulularnn metodolojilerini yeterince kamuoyuyla paylamad ynnde bir kany da gndeme getirmitir. Kredi derecelendirme kurulular metodoloji raporlar yaynlamalarna ramen, bu raporlarn, lkelere verilen not verilme srecinin aydnlatlmasnda yetersiz
SETA tarafndan hazrlanan raporda, kredi derecelendirme sektrnn oligopolistik yaps ve bu kurululara bamlln azaltlmasna ynelik abalarn zerinde duruluyor.
kald grlmtr. Kredi derecelendirme kurulularnn not verme srecinin nasl iledii, kredi notunu etkileyen faktrlerin nasl arlklandrld benzer lkelerle karlatrmalarn nasl yapld, lkenin siyasi durumu gibi niteliksel unsurlarn karar aamasnda ne derece etkili olduu raporlarda net olarak belirtilmedii, daha fazla cret karl daha yksek not verilmesi gibi bir algnn olduu8 ve dolaysyla kresel ekonomik krizin derinlemesine neden olan ba aktrlerden birinin kredi derecelendirme kurulularnn olduu iddia edilmitir. Raporda kredi derecelendirme kurulularnn tarihsel srete ortaya k sreleri, sonrasnda sektrde lider olan kurulularn derecelendirme sreleri anlatlyor. Ayrca, Trkiyedeki kredi derecelendirme sreci, kredi derecelendirmeye alternatif piyasa gstergeleri ve dzenleyici kurulularn rol aklanyor. Raporda kredi derecelendirme sektrnn oligopolistik yapsnn sakncalar zerinde duruluyor ve sektrn lideri olan firmalarn deerlendirmesi yaplyor. Bunlarn dnda raporda uluslararas sistemde bu kurululara olan bamlln azaltlmasna ynelik ortaya kan abalardan bahsediliyor ve son olarak da kredi derecelendirme piyasasnn daha ilevsel bir grnm kazanmasna ynelik neriler sunuluyor
Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar

Panel | ERDAL TANAS KARAGL, MEHMET MEK | 26 Eyll 2012 men birok lkenin kredi notlarnn dt bu dnemde Trkiyenin bymesini srdrdn belirten imek, buna ramen derecelendirmede Trkiyenin hak ettii noktada olmadn vurgulad. Kredi derecelendirme kurulularnn bor deme, borca sadakat ve siyasi irade gibi faktrleri dikkate alarak analizlerde bulunduunu belirten Maliye Bakan, Trkiyenin bu alanlarda herhangi bir sorun yaamadn, ayn zamanda ABD ve AB lkeleri ile arasndaki fark giderek kapattn belirtti. Bakan imek, on ylda gerekletirilen ekonomik byme trendinin nmzdeki yllarda da devem edeceini belirtirken enflasyon orannn daha da drlmesi iin allmalarn devam ettiini ifade etti. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf nemli bir etkinlie evsahiplii yapt. SETA Vakf Ekonomi Direktr Prof. Dr. Erdal Tanas Karagl ve lk stiklal Mhokur tarafndan hazrlanan Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar adl rapor Maliye Bakan Mehmet imekin de katld toplantda kamuoyuna duyuruldu. Toplantda kredi derecelendirme kurulularyla ilgili nemli bir sunum yapan imek, yaanan kresel ekonomik krizlerle birlikte kredi derecelendirme kurulularnn verdikleri not ve gsterdikleri performanslarn eletirildiini belirtti. Bakan aklamasnda Trkiyenin son on yllk dnemde Fitch, Standard &Poors ve Moodys gibi derecelendirme kurulularndan aldklar notlar srasyla be, drt ve kademede arttrdn belirtti. zellikle kriz dnemlerinde Trkiyenin iyi bir performans sergilediini ve hemen he-
CAR AIK BAHANE

Kredi derecelendirme kurulularnn Trkiyedeki cari ak orannn bahane olarak gsterdiklerini syleyen Maliye Bakan, gemite Trkiyeden
536 | EYLL 2012
daha fazla cari ak oranna sahip olan lkelerin daha yksek kredi notu aldklarn belirtti. imek son olarak, Trkiyeye verilen dk notlara ramen son on ylda 120 Milyar Dolar yatrmn yapldn belirtirken yine bu dnemde 30 binin zerinde yabanc sermayeli firmann faaliyet yaptnn altn izdi. Bakan ayn zamanda Trkiyenin hakkettii derecelendirme notunu almas durumunda bu oranlarn iki katna kacan iddia etti.
ise Kredi Derecelendirme Kurulular: Alternatif Araylar raporuna ilikin ayrntl bir sunum yapt. Karagl, kredi derecelendirmeye olan bamllktaki art ve sektrn oligopolistik yaps nedeniyle kredi derecelendirme kurulularnn ekonomik krizleri derinletiren bir unsur olduunun altn izdi ve kredi derecelendirme kurulularna duyulan gveni azaltan bu durumun, sz konusu kurulularn yeniden dzenlenmesi ve effaflklarnn artrlmas gerekliliinin zerinde durdu.
KURULULARIN EFFAFLIKLARI ARTMALI

SETA Ekonomi Direktr Erdal Tanas Karagl
ABDde D Politika Tartmalar

Ortadou sonular henz belli olmayan deiimlere sahne olurken ve istikrarszlk riskiyle bouurken, Amerika yaklaan bakanlk seimlerinden dolay blgede beklendii kadar aktif olmad. Fakat Amerikan seimlerine az bir zaman kala, zellikle Ortadou ve Asya Pasifikte yaanan gelimelerle doru orantl olarak d politika lkedeki seim gndeminde ne kmaya balad. Ayn zamanda Dileri Bakan Hillary Clintonn 11 gnlk, dokuz lkeyi ieren Afrika seyahati, d politikann gndemdeki yerini korumaya devam ettiinin gstergesi sayld. Cumhuriyeti Partinin Floridadaki kongresinden sonra resmen partinin bakan aday olan Mitt Romney ise bilhassa Amerikann Libya bykelisinin ldrlmesinin ardndan seim gndemini gvenlik ve d politikaya kaydrd.
Amerika Seim Sath Mailinde

Yorum | EROL ASLAN CEBEC | 03 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Kasm aynda yaplacak bakanlk seimlerine yetmi gn kala bir ok siyasi gzlemci, ABDnin yakn tarihinin siyaseten en kutuplam seim kampanyalarndan birini yaadn dnyor. Cumhuriyeti Partide nseimleri eski Massachusetts valisi Mitt Romneynin kazanmas zerine, genelde bamsz semenler zerine bir yar eklinde gemesi beklenen bakanlk seimi, nce Anayasa Mahkemesinin Bakan Obama tarafndan iki sene nce getirilen tartmal Salk Sigortas ve Sosyal Gvenlik Kanununu onaylamas ve sonrasnda Mitt Romneynin bakan yardmcl adayl iin Temsilciler Meclisinin Bte Komisyonu Bakan Paul Ryan semesi ile olduka farkl bir hal ald. Daha nceleri bakan adaylarndan hangisi nmzdeki drt yl boyunca ekonomiyi daha iyi ynetebilir sorusu ekseninde yaplan tartmalar, imdilerde devlet-birey ekenomik ilikisinin nitelii, devletin vatandalara kar grevleri ve devletin genel ekonomdeki rol gibi daha ideolojik tartmalara dnt.
Paul Ryan ve muhafazakarlk
nceki yllarda hazrlad bte taslaklarnda sosyal hizmetler ve kamu harcamalarna ok byk miktarda ksnt getirilmesini savunan ve federal devletin kltlmesi yolunda almalar yapan Paul Ryan, genelde ekonomi temelli devam eden seim kampanyalarnn merkezinin, daha ok devletin ekonomideki rol gibi Amerikada olduka hassas bir ideolojik konuya evrilmesine sebep oldu. Romney ismine olduka pheli yaklaan ve Romneye destek vermekten ok Obamaya kar bir duru ile seime mdahil olmaya alan ekonomik muhafazakar kesimler, Ryan isminin bakan yardmcs aday olarak aklanmasndan sonra Romney kampanyasna daha fazla sahip kmaya ve daha grnr bir hale gelmeye baladlar. Ayrca keskin bir krtaj kart olan Ryan isminin aklanmasndan bu yana partideki sosyal muhafazakarlar da kampanyada daha aktif rol almaya baladlar. Paul Ryann bu iki zellii ve onun evresinde toplanan muhafazakar kesimin Cumhuriyeti Parti kampanyasn saa doru kaydrmas,
538 | EYLL 2012
hem seimlerin niteliini hem de Romney kampanyasnn duruunu ciddi bir ekilde etkilemi durumda. Bakanlk seimlerini kazanmak iin kesinlikle bamszlarn desteini almas gereken Romneynin yapt bakan yardmcs aday tercihi ve kampanyann saa kaynnn nn alamamas, u an iin bamszlar ile arasna bir duvar rlmesine sebep olmu durumda. Gerek bamsz semenler gerekse Cumhuriyeti Parti iindeki daha lml gruplar, Paul Ryan tercihi ve Tea Party ile Romney arasnda giderek artan ilikiyi, Romneynin Amerikadaki ar san desteini alabilmek iin radikallemesi olarak yorumladklar iin kampanyaya da mesafeli bir hale gelmeye baladlar.
de 52sinin Obamay desteklemesine karn sadece yzde 36snn Romneyi destekledii ortaya kmt. Son seimlerde sanda giden semenlerin yzde 54nn kadn olduu hesaba katldnda, kadn semenler baznda ortaya kan bu fark, Romney kampanyasn olduka dndryor. Kadn semenler arasnda var olan bu olumsuz durumu ortadan kaldrabilmek iin Romney, son haftalarda kadnlara ynelik sylem ve politikalar gelitirebilmek iin elinden geleni yapyor. Romney, Bakan Obama tarafndan zlemeyen ekonomik problemlerin kadnlar ve aileler zerindeki olumsuz etkilerine sklkla vurgu yapmaya balarken, Romneynin ei Ann Romneyde kampanyaya daha aktif katlarak, kadn semenlerin gnln kazanmaya ve einin insani ynn daha ok ortaya karmaya alyor. Netice itibariyle nmzdeki yetmi gnde Romneyi seim yapmas gereken nemli bir dneme bekliyor. Ya imdiki pozisyonunu koruyarak ar muhafazakarlarn desteiyle seimi kazanmaya alacak, ya da nseimlerdeki gibi bamsz ve lml semenleri kucaklamaya ynelik bir kampanya yrtecek. Ancak anketlerdeki gidiat bu seimi yapmas iin zamannn azaldn gsteriyor
Kadn semenin rol
Paul Ryan isminin aklanmas, bamszlarla birlikte Romney kampanyasnn olduka gsz olduu kadn semenler baznda da Cumhuriyetileri zor durumda brakacak gibi grnyor. Ryann Amerikadaki en hassas sosyal meselelerden biri olan krtaj konusundaki keskin tavr ve hazrlad bte taslaklarnda doum kontroln kapsam dnda brakmas, Amerikadaki kadn semenler tarafndan olduka sorunlu bulunuyor. Getiimiz hafta kadn semenler arasnda yaplan son kamuoyu aratrmasnda, kadnlarn yz-
ABDde D Politika Tartmalar | 539
Amerika, Afrikada
Yorum | KILI BURA KANAT | 01 Eyll 2012 | Zaman
Evet babas Kenyal olan bir bakan ve Susan Rice gibi en nemli d politika yapclarnn Afrika uzman olduu bir lkede bu stratejik alm doal gibi grnyordu. Ve evet Clintonn bakanlndan bu yana hem ondan sonra bakan olan Bush hem de srekli olarak liderlik deitiren Kongredeki partiler hep Afrika ktasnn stratejik ve ekonomik adan sahip olduu nemi hesaba katmaya alyorlard. Ruanda faciasndan sonra Clintonn blgeye yapt tarih gezi, Bushun bata AFRICOM olmak zere blgede att stratejik admlar ve Obamann seimleri kazanmas sonras Afrika ktasnda ykselen iyimserlik Afrikann bundan sonraki dnemde sklkla Amerika d politikasnn ncelikleri arasnda yer alacan gzler nne seriyordu. Ancak Afrika stratejisinin aklama zamanlamas biroklarna olduka artc gelmiti. D politika ve gvenlik doktrinini Asya Pasifik blgesine gre ekillendirmeye balayan, Arap Bahar ile Ortadouda deien dengeleri en az zararla yeniden kontrol altna almaya alan, nkleer enerji ve nkleer silah arasndaki bir ranla mcadele eden, Avrupadaki mal krizi endieyle izleyen ve Afganistan ve Pakistan meselesinde sorunu nasl zecei konusunda tartmalar ya540 | EYLL 2012
ayan bir Amerikann d politikasnda yapmaya alt bu Afrika alm ne anlama geliyordu? Dahas bakanlk seimlerine drt ay kadar bir zaman kalmken ve d politika meselelerinin ne kmad bir kampanya srecinde belki hi de ne kmayacak bir d politika meselesine neden bu kadar aba ve enerji sarf edilmi, bu youn gndemde Amerikann en nemli diplomat 11 gnlne neden Afrikaya gnderilmiti? Stratejinin aklanmasnn hemen ardndan yaplan ilk deerlendirmelerde baz uzmanlar Afrika stratejisinin Asya Pasifik balantsna dikkat ekerek inin blgede artan etkinliini temel sebep olarak gsterirken, dier bir grup uzman iinse stratejinin bir trl dzle kamayan Amerikan ekonomisi ile ilikisi daha fazla nem tayordu. Zamanlama olaraksa stratejinin aklanmasnn Washington Postun ortaya kard ve Amerikan istihbaratnn zel irketler ve kontraktrler vastasyla Afrika lkelerinde uygulamay srdrd istihbarat faaliyetlerini konu alan haberin hemen ertesinde gelmesi Obama ynetiminin haberin yansmalarnn olas olumsuz etkilerini ortadan kaldrmaya almak olarak yorumland.
Bu kadar youn d politika ve seim gndemi ierisinde aklanan Afrika stratejisi, ierii asndan da aslnda Obamann d politika fikrinden farkl ynler ieriyordu. Aklanan strateji uzun zamandr Amerikann pro-aktif olarak yapmay brakt demokrasi promosyonu ve rejim deiiklii politikalarnn d politika jargonuna yeniden dahil olmas anlamna geliyor. Obama iktidara geldiinden bu yana belki de ilk kez bu kadar ak demokratikleme temelli bir d politika stratejisi mesaj veriyor. randa seimlerden sonra ortaya kan halk hareketine mesafeli duran Msr konusunda son ana kadar bocalayan ve Ortadou ve Dou Asyadaki dier otoriter ve anti-demokratik rejimlerle ilikilerde devrimsel bir deiim getirmeyen Obama ynetimi Bush ynetiminin ortaya koyduu Freedom Agendann terkinden bu yana ok fazla zerinde konumak istemedii rejim deiikliini destekleme meselesini ilk kez Afrika stratejisinin en nemli paras olarak ortaya koyuyor. Strateji belgesinde bir yandan ktadaki iktidarlarn hesap verebilir ve rejimlerin effaf olmas ne karken te yandan insan haklarnn ve sivil toplumun desteklenmesi ve medyann bamszlnn savunulmas konusunda Afrika lkelerine destek olunmas ngrlyor.
datma konusunda fazlasyla ini tercih etmesinin nnn de bu tip bir siyasi ve ekonomik almla alnmas hedefleniyor. Gitgide in modeli otoriter kapitalizmin poplarite kazand ktada demokratiklemenin bu kalknma modeli ve inin etkisi iin de bir antitez tekil edebilecei hesaba katlyor. Amerikann Afrika stratejisinin ikinci aya ise ekonomik ibirlii ve kalknma politikalarn ieriyor. Obama ynetimi Amerikann iinde bulunduu ekonomik krizden kmann en nemli yollarndan birinin ticari olarak dnyada daha fazla sz sahibi olmaktan geecei dncesi iinde son yllarda d politikasn ekonomi emelli olarak yrtmeye alyor. eri kapanarak ekonomiyi dzeltmek isteyen baz kesimlerin aksine Obama ve ynetimi yeni pazarlar elde etme ve yeni doal kaynaklara ulama yoluyla yaanan ekonomik darboaz atlatmay amalyor. Pasifikte yaratlmaya allan serbest pazar ve gmrk birlii anlamalar yannda Afrika stratejisinde de bu ama olduka belirgin bir ekilde ne kyor. Dnyada en hzl byyen 10 ekonominin altsna ev
Afrikada halktan yana olmak?
Demokratikleme temelli d politika ile Amerikan ynetimi aslnda bir tala birden ok ku vurmay amalyor. Bir yandan bir sredir rafa kaldrlan demokratik bar politikas sayesinde gvenlik konusunda bir gri nokta olarak grlen Afrikada gvenliin salanmas amalanrken te yandan zellikle otoriter lkelerle yapt anlamalar sayesinde Afrika genelinde byk ekonomik kar elde etmi olan inin bu lkeler zerindeki siyasi etkisini azaltmak ve bu sayede blgedeki halk baznda poplaritesini artrmak hedef alnyor. Bunun yannda zellikle kapal rejimlerin ekonomik imtiyazlar
Amerikan d politikas gzlemcileri, getiimiz haftalarda Obama ynetiminin yeni Afrika stratejisini aklamas ve ardndan Dileri Bakan Hillary Clintonn 11 gnlk ve bu ktadaki dokuz lkeyi ieren seyahati ile ksa bir aknlk yaadlar.
sahiplii yapan Afrikada bu yeni pazarlarda Amerikan irketlerinin etkili olabilmesi ktann geleceinde sz sahibi olabilmek iin olduka kritik neme sahip. Bunun yannda Afrika ktasnn tm ykselen gleri cezbeden doal kaynaklar Amerika iin de hayati nem arz ediyor. Ktada bulunan doal kaynaklar ve zellikle dou ve bat kylarnda
yakn zamanlarda kefedilen yeni enerji kaynaklar hem ykselen gler hem de dnya ekonomisinin gelecei iin zel nem tekil ediyor. Byk glerin bu kaynaklara olan ilgisi bakmndan Afrika ktas Birinci Dnya Sava sonras Ortadousunu andryor. Son olarak yeni Afrika stratejisi gvenlik bakmndan zellikle terrle mcadele alannda Amerika iin zel nem arz ediyor. Africomun 2007 ylnda kurulmasndan bu yana sklkla gndeme gelen Amerikann Afrikadaki asker faaliyetleri son haftalarda basna szan baz haberlerde Amerikann zel kontraktrler yoluyla Afrikada srdrd istihbarat faaliyetlerinin gndeme gelmesiyle daha sk konuulmaya balamt. Moritanyadan Seyel adalarna kadar birok blgede ktadaki El-Kaide ve Boko Haram gibi gruplarn faaliyetlerini izleyen sler kuran Amerikann Afrika genelinde sahip olduu s saysnn 12 civarnda olduu tahmin ediliyor. Blgenin yeni bir terr organizasyonuna ev sahiplii yapmasn engellemek iin Amerika Obamann iktidara gelmesinden bu yana en youn ekilde uygulad insansz hava aralar ve cerrahi mdahaleleri yoluyla blgeyi daha sk bir ekilde kontrol etmek istiyor. Bunun iin de blge lkeleriyle ibirlii hayati nem tayor
542 | EYLL 2012
D Politikann ABD Seimlerine Dn

Yorum | EROL ASLAN CEBEC | 15 Eyll 2012 | Sabah Perspektif
Tm gzlemciler ABDde kasmda yaplacak bakanlk seimlerinin ekonomi odakl bir seim olaca iddiasnda iken son bir hafta iinde meydana gelen olaylar siyasi kampanyalarda d politika ve gvenlik meselelerini bir anda yeniden n plana kard. nce Demokrat Parti Kongresinde yaanan Kuds krizi, sonra da ABD Libya bykelisinin lm ile sona eren olaylar, adaylar arasnda d politika tartmalarn da alevlendirdi. Tm bunlarn zerine srail Babakan Netanyahu ve Knessetin bakan vekili Danny Dannonun Obama ynetiminin ran politikas hakknda syledikleri, d politika tartmalarnn ABDsrail konusuna odaklanmasna sebep oldu. Oysa son iki haftada partilerin yapt kongreler srasnda ulusal gvenlik ve d politika konular gemi yllara kyasla ok da ilgi ekmemi, ekonomi odakl konumalar salondaki dinleyicileri coturmutu. Meselenin kampanyalar iin ncelik tamamas sebebiyle sunulan d politika programlarnda partileri birbirinden ayrc bir izgi bulmak olduka zor olmutu. Obama kampanyas iin bu konuda konuma yapan eski bakan aday Senatr John Kerry ile Romney iin konuma
yapan eski dileri bakan Condolezza Ricen konumalarnda verdikleri mesajlardaki rtme birok gzlemci iin allmadk bir durumdu. Rice imdiye kadar Romneynin neocon d politika danmanlaryla oluturmaya alt izginin biraz daha dnda daha lml bir konuma yaparken, John Kerry ise konumasnn byk blmnde Romneynin imdiye kadar yapt d politika gaflarn alaya almay tercih etmiti.
Savunma harcamalar
Kongre srasnda ve sonrasnda yaananlar dikkate alndnda, d politika konusunda sadece birka baln iki kampanyay birbirinden ayrd sylenebilir. Bunlarn ilki, Obama ynetiminin bte an kapatabilmek iin son zamanlarda uygulamaya geirmeyi planlad Amerikan askeri harcamalarndaki ciddi kesinti. Hem Condoleezza Rice hem de sonrasnda konuma yapan Romney ve Ryan iin bu byklkteki bir kesinti belli blgeleri gittike daha da tehlikeli bir hale gelen dnyada Amerikann sz geirme gcn byk lde azaltacak ve Amerikann rakiplerini cesaretlendirerek farkl blgelerdeki Amerikann mttefiklerini zor durumda brakacak.
Cumhuriyetilere gre zellikle in Halk Cumhuriyetinin savunma btesinde grlmemi art yapt bir dnemde yaplacak kesintiler, dnya bar ve istikrar iin de olduka riskli bir durum yaratacak. Reagan dneminde Sovyetler Birliine kar uygulanan g yoluyla bar stratejisini gndeme getiren Rice ve Romney, konumalarnda, Amerikann hem kendi ekonomisini hem de uluslararas sistemin var olan yapsn koruyabilmek iin mutlaka gl kalmas gerektiini ve bu gcn en nemli boyutunu oluturan savunma alannda atlacak bir geri admn on yllarn kazanmlarna son vermek anlamna geleceinin altn izdiler. Demokrat Parti kongresi ise bu konuda olduka dikkatli davrand. zellikle Bill Clinton, yapt konumann satr aralarnda, iktisadi adan savunma btesinde yaplacak bir artrmn sorumsuzluk olacann altn izmekle yetinirken, Kerry ise ulusal gvenliin Amerika dhilinde ekonomik istikrar salanmadan mmkn olamayacan sylemekle yetindi.
kongre sonrasnda yaananlar farkl bir durumun varlna iaret ediyor. Son yllarda yaanan en byk srail-ABD krizinin odak noktasn ran meselesi oluturuyor. Hafta banda Netanyahunun Obama ynetimini ran konusunda srekli bekleyip zme ynelik hibir adm atmamakla sulamas sonrasnda ABD televizyon kanallarnda boy gsteren Knessetin Bakan Vekili de Obamann ran politikasnn tamamen baarsz olduunu syledi. Romneynin imdiye kadar Obamaya ran konusunda yapt eletirilerin srail babakan tarafndan seimlere elli gn kala dile getirilmesi bakanlk tartmalarnda bu konunun sklkla gndeme geleceinin en byk iareti. Tm bunlar yaanrken bir de kulislere Obamann BM Genel Kurulu toplants iin New Yorka gelecek Netanyahunun randevu talebini reddettii bilgisi bizzat Netanyahu ekibi tarafndan szdrld. Her ne kadar Beyaz Saray yapt aklama da byle bir resmi randevu talebinin kendilerine ulamadn dolays ile ulamam bir talebin reddedilemeyeceini sylese de birok gzlemci durumun Obamann Netanyahuya mesafeli duruunun bir sonucu olduunda hemfikir. zellikle Demokrat Partiye yakn analistler yaananlar Netanyahu ve srail hkmetinin Amerikan bakanlk seimlerine ve Amerikan i siyasetine mdahalesi olarak yorumladklar iin Netanyahuyu iddetle eletiriyor. Son olarak kongrelerde adaylarn Ortadounun u anki en ciddi ve acil problemi olan Suriye meselesine hi deinmemesi olduka dikkat ekiciydi. Condoleezza Ricen Suriyedeki rejim hakknda syledii tek cmle ve Senatr McCain konumasndaki bir ka cmle dnda bu mesele zerinde kongrelerde hi konuulmad. Demokratlarn bu konuya deinmemesi bir dereceye kadar anlalabilir ancak Suriye konusunda daha nce olduka sert klar yapm olan Romney ve kampanyasnn Suriyede yaananlar grmezden gelmesi, Amerikann Suriyeye kar toptan kaytszlnn bir iareti olarak deerlendirilebilir
Ortadou ve srail
Kampanyalar birbirinden ayran ikinci fay hatt ise beklenildii gibi srail meselesi oldu. Hem Romney hem de Rice yaptklar konumalarda, Obama ynetimini, sraili dnyann en tehlikeli ve istikrarsz blgelerinden birinde yalnz brakmakla sulad. Dostlarn terk edilmesinin sadece dmanlar rahatlataca vurgulanarak Obamann ran konusundaki pozisyonu eletirildi. srail meselesi Demokrat Parti Kongresi srasnda parti platformundan Kudsn srailin bakenti olduu ibaresinin karldna dair haberlerin ortaya kmas zerine yeniden alevlendi. srail ile ilikiler konusunun sadece Amerikadaki Yahudi asll semenler arasnda deil ayn zamanda Evanjelik Hristiyanlar iin de tad nem, gz nne alan Romney kampanyas, zellikle bu kesimi kazanmaya ynelik keskin eletirilerini kongre sonrasnda da devam ettirdi. Her ne kadar Demokrat Parti kongresi srasnda konuma yapan kimi isimler, Obama ynetiminin sraile salad askeri yardm zerinde uzunca aklamalar yapmlarsa da, zellikle
544 | EYLL 2012
Mitt Romney ve Cumhuriyeti Parti

2008de John McCaine kaybedilen bir adaylk yarndan sonra Romney aslnda her politikacnn kolay kolay gze alamayaca bir ie soyunarak bu sefer drt senedir bakan olan ve grev sresinin vermi olduu tannmlk ve bilinmilik avantajn elinde bulunduran bir bakana kar aday oldu. Hem de yaanan ekonomik problemlere ramen d politika ve ulusal gvenlik alannda yaptklaryla ahinlerin ahini olmu bir bakana kar kendisini tam olarak benimseyemeyen bir partiden. Ancak Romney iin bu zorlu grevi stlenebilmek bile hi de kolay olmad. Cumhuriyeti bakan adayl iin yarn balad getiimiz senenin ortasndan Romneynin adaylnn kesinletii bu sene yaz aylarna kadar Cumhuriyeti Parti taban Romneyye kar aday adayln ilan eden hemen hemen herkesi denedi. nce Michelle Bachman, sonra Newt Gingrich, sonra Rick Perry, bir ara sanki bir akaymasna Herman Cain ve sonrasnda Rick Santorum. nseimlerdeki neredeyse Romney olmasn da kim olursa olsun tavrna ramen adaylk yarn kazanan Mitt Romney, bu sefer Obama olmasn da kim olursa olsun bir kitleyi alarak seimi kazanmaya alacak.
Mitt Romney, aslnda Cumhuriyeti Partide yadsnmamas gereken bir zgemi ve aile hayatna sahip. Mitt Romneynin babas Cumhuriyeti Partinin 1960l yllarda en tandk simalarndan biri olan ve Michigan valilii yapan George Romney, nispeten baarl bir valilik dneminden sonra tpk Mitt Romney gibi Cumhuriyeti Partiden bakan aday olmaya almt. Siyasete atlmadan nce i dnyasnda baarl bir kariyer ina eden baba Romney, bakan adayl yarn nce Goldwater sonra da Nixona kaptrmt. Sonrasnda vali olarak baaryla gerekletirdii icraatlar sebebiyle Bakan Nixon tarafndan kabineye iskan ve ehirleme bakan olarak atanmt. Romneynin annesi Lenore Romney de bu yllarda Cumhuriyeti Partiden senatoya seilmeye alm ancak baarl olamamt. Romney ailesi, bu yllarda Cumhuriyeti Partideki lml kanad temsil etmesi bakmndan olduka nemli bir konumdayd. Michigan gibi uzun yllar Demokratlarn hkm srd bir eyalet George Romneynin bamsz semenin oyunu elde etmesi sonucu kazanlmt. Getiimiz aylarda yaynlanan ve George Romneynin hayatn konu alan bir kitapta bamsz semenlere cazip grnmesi ve baABDde D Politika Tartmalar | 545
arl kariyeri sebebiyle Bakan Kennedynin bakanlk yarnda karsna kmasndan en fazla ekindii aday olarak George Romney ismini telaffuz ettii ileri srlmt.
Romney zalim patron mu?
Mitt Romney, tpk babasnn getii basamaklar atladktan, baarl bir iadaml dnemi ile Demokratlarn hakim olduu bir eyaletin valiliini yaptktan sonra bakanlk yarna atld. Geen senenin ortalarnda balayan Cumhuriyeti Partideki nseimlerde kurduu organizasyon ve mali kaynaklarnn gc sayesinde kazanmay bildi. nseimler srasnda sahip olduu ekonomik bilgi ve birikimi en nemli siyasi sermayesi olarak kullanan Romney iin bakanlk seimleri de ekonomi odakl bir yar eklinde gerekleecek. Yaplan kamuoyu yoklamalar da zaten ekonominin ynetilmesi konusunda Amerikan halknn Romneyye Obamaya olduundan daha ok gvendii sonucunu ortaya karyor. Ancak seime iki ay kala yaplan birok kamuoyu yoklamasnda zellikle de delege says bakmndan Obamann Romneynin nnde olduu grnyor. Bu sebeple ekonomik sorunlarn yaand bir lkede ekonomi odakl olmas beklenen bir seimde ekonomiyi daha iyi ynetebilecei dnlen bir adayn kamuoyu yoklamalarnda geride olmasnn sebebi bu aralar Amerikada en fazla sorulan sorular arasnda. Bu uygun siyasi atmosferin Romney tarafndan deerlendirilememesinin en nemli sebebi Romneynin kendisi. nseimden bu yana Romney ve kampanyasnn belki de en baarsz olduu alanlardan biri Romneynin Amerikal semene sunuluu noktasnda yaand. nce nseimde Cumhuriyeti aday adaylarnn, daha sonra da Obama kampanyasnn Romneyyi halktan uzak ve kopuk zengin bir iadam olarak yanstmas,
Romneyye kar kullanlan en etkili silahlardan biriydi. Bu kampanyalarda kazanlan baar karsnda Romney kampanyas ne yeterince pro-aktif davranarak Romney hakkndaki sylemi ekillendirebildi ne de bu imaj deitirebilecek gl bir savunma yapabildi. Netice itibaryla semenin zaten hakknda soru iareti olan bir aday rakiplerince tanmlanm ve Amerikan kamuoyuna tpk rakiplerinin istedii ekilde sunulmu oldu. Obama kampanyasnn Romney ismi kesinletikten sonra yaynlamaya balad zalim patron temal reklam filmleri de bu noktada nemli bir karlk buldu. Romney takm bakan adaylarnn zerinden atamad bu sfattan onu, Cumhuriyeti Parti Kongresinde ei Ann Romney vastasyla kurtarmaya alt. Souk grnd ve semenle iliki kuramad iin srekli eletirilen Romneyyi semenle bartrmaya alan Ann Romney, bir yandan Cumhuriyeti Partinin kadn dman olmadn ispatlamaya abalarken te yandan da Romneynin ne denli iyi kalpli ve ince bir insan olduunu anlatt. Bununla da kalmayarak Romneynin elde ettii servetin miras deil aln teri olduuna dair uzun aklamalarda bulundu. Ann Romney ve sonrasnda Romneynin kendi yapt konumadaki duygusal ton belki baz semenleri yumuatt ancak hl seimi kazanabilecek kadar deil. Seimlere bugn itibaryla iki aydan fazla bir sre var ve bu iki ay iinde her ey deiebilir. zellikle de Romney kampanyasnn en baarl olduu alan olan maddi kaynak ve balar Romneyye seimi kazandrabilecek bir hamle yapmasn salayabilir. Ancak bu kaynaklar bile seimin baa ba gemesini engelleyemeyecek. Bunun iin Romneynin bir yandan bamsz semenleri kucaklamaya alrken te yandan da Amerikan semeninin kendisini kucaklamasn salayacak bir oyun deitirici hamle yapmas gerekiyor
546 | EYLL 2012
Libya Olaylar Sonras Amerika

Olayn meydana geli ekli ve zamanlamas Obama ynetiminin zelde Libya, genelde de Arap Bahar ile balayan halk hareketlerine kar tavrn ne ekilde etkileyecek, nmzdeki gnlerde olayn detaylarnn ortaya kmas ile daha iyi greceiz, ancak mesele imdiden i politika ve seim kampanyalar arasnda byk bir kavgaya sebep olmu durumda. ncelikle 33 sene sonra bir Amerikan bykelisinin ldrlmesi ve olayn basna yansy ekli Amerikada seimlere 50 gn kala seim gndemini uzun sre sonra yaanan ekonomik problemlerden ulusal gvenlik meselelerine evirmi durumda. Her ne kadar Cumhuriyeti aday Romneynin acele yaplm eletirileri Amerikan kamuoyundan ve hatta Cumhuriyeti Partiden pek de olumlu olmayan tepkiler alm olsa da kampanyalar, son gndr gece gndz Ortadoudaki baka lkelere de srayan gsteriler zerinde duruyor. zellikle tek dnem bakanlk yapabilmi Demokrat bir bakan olan Carter ile Obama arasnda paralellikler bulmay nemli bir kampanya arac kabul eden kimi Cumhuriyetiler iin bu durum, nmzdeki gnlerde gndeme getirilebilecek nemli bir seim malzemesi. 1980 seimlerinden de ekonomi ncelikli
mesele olmasna ramen biroklar asndan Cartern Tahrandaki bykelilikteki rehine krizi ve Kabildeki bykelinin karlmas olaylarnda etkili bir liderlik gsterememesi, semenlerin oy veri biimini etkileyen unsurlar arasnda yer almt. Bu sebeple Cumhuriyeti yorumcular olaylarn hemen sonrasnda sk sk Carter dnemine atfta bulunmaya ve Obamann sergilediini ne srdkleri zayf liderlii eletirmeye baladlar. Romney kampanyas, olaylarn balamasnn hemen ardndan zellikle Kahiredeki bykeliliin yapt aklamay hedefe alarak Obama ynetimini saldrganlardan yana tavr alrmasna davranmakta olduu eletirisini kamuoyunda dillendirmeye balamt. Bu eletiriler sonrasnda hem Obama hem de Clintonn aklamaya kar ald mesafe belirli bir kafa karkln da beraberinde getirdi. Ayrca olaylarn meydana geldii anda Kahire bykeliliinden atlp sonra silinen tweetler ve Libyadaki olaylar hakknda dileri bakanlnn yapt ilk aklamalarda sadece bir kiinin ldne dair verdii haberler de dilerindeki bilgi ak ve sosyal medya ileyii konuunda daha zel eletirilerin de gndeme gelmesine sebep oldu. 11 Eylln onbirinci
Libyada Amerikan bykelisinin ldrlmesiyle sonulanan olaylarn sonrasnda herkes yaananlarn Amerikann i ve d politikasnda yaratabilecei muhtemel etkileri tartyor.
yldnmnde adaylar kampanyalara ara vermiken yaanan bu gelimeler sonrasnda Romney kampanyasnn eletiriye hemen balam olmasnn yaratt tepkiye ramen Cumhuriyetilerin bir sonraki gn eletirilerini srdrmeye devam etmesi, meselenin artk resmen bir seim konusu olduu fikrini uyandrd. Bu arada zellikle Libyada yaanan olaylar sonras balayan bykeliliklerin ve diplomatik kesimin korunmasnda yaanan zaaflara ynelik tartmalar Cumhuriyeti Partinin Obamann ulusal gvenlik politikalarna yapt en nemli eletiriler arasnda yer alan savunma btesinde yaplacak kesintileri de yeniden gndeme getirdi. imdiden baz yorumcular, olaylarn Amerikann verdii zayf grntden kaynaklandn ne srmeye balad. Olayn vuku bulmasnn ardndan bir anda sosyal medyada yaylan fotoraflar ve medyann
meseleye eilme biiminin kamuoyunda d politika konusunda ortaya karaca etki de bir baka merak konusu. Amerikan asker ve diplomatik personelinin daha nceki yllarda maruz kald bu tip baz olaylardan sonra d politikada nemli krlmalar gereklemiti. Bykelinin son anlarnn fotoraflarnn Amerikan kamuoyunda Somalide 1993 ylnda yaanan ve Amerikann blgeyi terk etmesine neden olan olaylardan sonraki kadar olmasa da baz ciddi etkileri olabilecei bu aralar sklkla konuuluyor. Obama ve ynetiminin olaylarn bandan bu yana izledii olduka temkinli izginin bir noktada son bulup bulmayaca da bu cmlede tartlan hususlar arasnda. Zira Libya olaylar sonras Amerikann d politikasnda meydana gelecek bir revizyon Amerikann genelde Arap Bahar zelde de Suriyede yaanan olaylara kar tepkisini ekillendirmede nemli bir rol oynayacak. Muhafazakr baz gruplarn Arap Baharna yaklamndaki olumsuz fikirlerini bir syleide Romney, Arap Baharnn Arap kna dnt ve Amerikann blgedeki gvenlik ve karlarn tehdit etmeye balad szleriyle dillendirmiti. Bundan sonraki dnemde zellikle de seimler sonrasnda ekillenecek Amerikan d politikasnda mesele Arap Baharna kar oluacak bir tavr beraberinde getirme riski de tayor. zellikle Suriyedeki olaylar dikkate alndna bu tip bir tepkinin Esed rejimine olan uluslararas basky da nemli bir ekilde etkileme tehlikesi de gz nnde bulundurulmas gerekiyor
548 | EYLL 2012
AK Parti 4. Olaan Byk Kongresini Gerekletirdi

AK Partinin 30 Eyll 2012 tarihinde gerekleen 4. Olaan Byk Kongresinin ayn zamanda AK Partinin iktidardaki 10. ylna yakn bir dneme denk gelmesi, kamuoyuna, partinin 10 yllk performasnn geriye dnk deerlendirmesinin yaplabilmesi adna bir frsat sundu. Bu deerlendirmeler partinin i siyaset, demokratikleme ve ekonomik kalknma konular zerinden yapld gibi, AK Partinin d politika alannda sergiledii performans erevesinde de yapld. Bunun yannda, bu dnemin ayn zamanda AK Partinin nc iktidar dnemi olmas nedeniyle AK Partiyle alakal yaplan analizlerin bazlar partinin farkl iktidar dnemlerindeki ana siyasal gndemi ile performans zerine younlat.
AK Parti ve Kuvveden Fiile D Politika

AK Partinin iktidara geldii 2002 Kasm ayndan bu yana Trkiyenin d politikasn deerlendirmek, on yllar sonra Trk d politikasnn en velut dnemini konumak anlamna gelmektedir. Hatta denilebilir kimodern Trkiye siyasetinin d politikaya dair en haraketli dnemi AK Partinin ilk on ylna smay baarmtr. Bu durumun olumas iki dinamikle mmkn oldu. Birincisi hem Trkiye etrafnda yaanan derin siyasi krlmalar hem de tkanm blgesel ve kresel sistemin sismik deiim emareleri memleketin AK Partili yllarna denk geldi. kincisi ise iktidarna bir d politika kriziyle merhaba diyen AK Partinin; hem ilk ciddi iktidar admn d politika zerinden atmas hem de ilk dnem d politika imtihanlarndan (Irak ve AB) baarl bir ekilde kmasdr. AK Parti iktidarnn hangi kresel, blgesel ve ulusal siyasi atmosfere doduunu hatrlamakta fayda var. Erdoan hkmeti, 11 Eyll saldrlar sonras kresel bir siyasi dal-
galanmann oluturduu atmosferde iktidara geldi. Mezkur siyasi atmosferin bir aya Trkiyenin henz iinden kt kresel 28 ubat ekseniyse; dier aya Afganistann igal edilmesiyle neocon macerann yaratt ve nerede duraca belli olmayan er ekseni siyasetiydi. Blgesel olarak Filistinde aronun ahsnda billurlaan srail saldrganlnn oluturduu krlgan yap ile Irakn igali iin gn saylmasnn yaratt siyasi gerilim bulunmaktayd. Ulusal boyutta ise 1990larn siyasi, ekonomik ve sosyal anlamda tam bir felakete dnen dnemi ardndan de facto iflas bayran eken umutsuz Trkiye tablosu bulunmaktayd. AK Parti, yukardaki dinamii vcuda getiren aktrler tarafndan meru kabul edilmek bir yana, en genel anlamda mcadele ettikleri siyasi iradeyi temsil ediyordu. Bugnlerde karara balanan Balyoz davasnn ses kaytlarnda dile getirilen AK Parti iktidar tarifi, kabaca bu iddiamz teyit etmeye
AK Parti 4. Olaan Byk Kongresini Gerekletirdi | 549
yeterli olacaktr. Benzer ekilde Balyoz darbe giriimin zamanlamas ve ierii de AK Parti iktidarnn nasl bir eksenle karlatn grmek asndan yeterlidir. zellikle, AK Parti iktidarnn ilk aylarnda, Irakn igali iin gn saylrken, 1997 darbesinin nde gelen isimlerinin, Trkiyenin burnunun dibindeki gvenlik risklerini bir tarafa brakarak, 28 ubat ruhu ve 11 Eyll siyasal akl ile darbe hazrl yapmas, meselenin dramatik boyutunu grmek iin yeterlidir. Irak igali, AK Parti asndan elini tan altna koymak zorunda olduu ekonomik ve siyasi sorunlardan nce nasl bir hkmet olacann iaretlerini verecei ilk imtihand. AK Parti, inili kl bir srele de olsa, i ve d aktrler nezdinde sorunlar yaayan bir iktidar olarak Irak igali srecini ynetti. Burada hatrlanmas gereken nemli bir nokta, Trk messes nizamnn uzunca bir sre, bir
iradenin gelip kaldrmas iin Irak cenazesine sadece bakmakla yetinmesi olmutur. Ne asker ne sivil brokrasi ne de cumhurbakan Irak konusunda ak bir tavr alamamtr. Bu tavrszlk ve politikaszlk iei burnunda iktidara da ak bir ekilde yansmtr. Sre, mahiyetinden bamsz olarak, Trkiyenin Irak igaline ortak olmamasyla sonuland. Bu netice ortaya karken AK Parti Irak`a Komu lkeler giriimi balatarak Trk d politikasnda uzun yllar sonra bir ilke imza att. Mezkr giriimin neticesinde ortaya kan ruh; daha sonralar d politikann farkl kriz anlarndaki ana damarlarndan birisine dnt. AK Parti ilerleyen yllarda Trk messes nizam tarafndan bulalmamas bal altnda deerlendirilen d politika sorunlarnn tamamnda benzer bir aktivizm gsterdi. Irakn igalinden Kbrsta ezber-
550 | EYLL 2012
bozan admlara, AB srecinden Ermenistan giriimine, Filistin sorunundan srail saldrganlklarna, Hamasn seimleri kazanmasndan Arap isyanlarna, ran nkleer meselesinden Suriye krizine kadar aktif bir d politika dalgasna ahitlik ettik. Trkiye AK Parti yllarnda i normallemesini hitama erdirmi bir lke olsayd AK Partili yllar sadece bir d politika iktidar olarak isimlendirmek bile mmkn olurdu. Irak igali imtihanyla iktidara gelen AK Parti bugn de bir d politika meselesi zerinden Trkiyenin en zorlu imtihanna tabidir. Trkiye, Suriye meselesinde gerek blgesinde gerekse de kresel anlamda Esed rejiminin kaderini ve Suriyenin geleceini belirlemede ana aktre dnm durumdadr. Trkiye on yl zarfnda, Irak igali srasnda Komu lkeler Konferansn tertip eden lkeden Suriye muhalefetine ev sahiplii yapan blgesel gce evrildi. Aradaki siyasal fark Trk d politikasnn AK Parti yllarn-
Modern Trkiye siyasetinin d politikaya dair en hareketli dnemi, AK Partinin ilk on ylna smay baarmtr.
da yaad kuvveden fiile dnme iaret etmektedir. AK Parti, yeni dnemde, ortaya kan fiili d politika hallerini ynetecek kapasite artrmna girdii lde d politika imtihanlarna gl bir ekilde girecektir. Irak igali srecinde karar alma mekanizmalarn faal hale getiren, Kbrs admlaryla pragmatizmini yeniden kazanan, Davosla asrlk politik psikolojisini tedavi eden ve Suriye ile kurucu rolne yeniden kavuan Trkiye; yeni dnemde d politika sorunlarna mdahil olma tasnn Suriye younluunda olacan fark etmeli ve hazrln buna gre yapmaldr
AK Parti ktidarn Dnemselletirme

Yorum | HATEM ETE | 29 Eyll 2012 | Sabah Perspektif
AK Parti yarn 4. kongresini gerekletirecek. Kongrede yaplacak muhasebe ve ortaya konulacak vizyonun nmzdeki seimde snanacak olmas kongreyi nemli klyor. Hem grev alacak yeni kadrolarn kimlii ve temsil nitelii, hem de topluma aklanacak siyasi vizyon AK Partinin ve Trkiyenin gelecei zerinde etkili olacak. Kongre mnasebetiyle, AK Partinin geride kalan on ylna dair bir siyasi bilano karmakta yarar var. Bylesi bir bilano iin, AK Partinin on yllk iktidarn siyasal adan drt ayr dneme ayrmak mmkn.
asld. AK Partinin bu dnemde, messes nizama boyun ememeye kararl olduunu ancak kendisini henz atmaya hazr hissetmediini sylemek mmkn. AB sreci, hem i ve d politikada sivil inisiyatif alanlarnn geniletilmesine hem de zel olarak askerin siyasal sistem zerindeki etkisinin azaltlmasna byk katklar salad.
Yzleerek mcadele
atmadan direnme
AK Partinin 2002-2006 arasndaki drt yl kapsayan ilk dnemine rengini veren asl dinamik AB srecidir. 28 ubat srecinin boucu siyasi ikliminin ekonomik kriz ve toplumsal umutsuzlukla da birleerek hkm srd bir dnemde iktidara gelen AK Parti, kendisine ynelik kayglar bertaraf etmek, vesayet kurumlar lehine daraltlan siyasal alan geniletmek ve birikmi siyasal sorunlar zmeye ynelik demokratik bir inisiyatif gelitirmek zere AB srecine
atmadan direnme dnemi, cumhurbakanl seimleri ncesinde sona erdi. Cumhurbakanl seimi hem AK Partiyi hem de vesayeti aktrleri sahaya inmeye zorlad. Bu erevede, 2006-2009 aras dnem, AK Parti-vesayeti aktrler arasnda kran krana bir mcadeleye sahne oldu. Bu mcadelenin nemli kilometre talarn; Cumhuriyet mitingleri, 27 Nisan muhtras, 367 karar, 22 Temmuz seimleri, yeni Anayasa tasla, AK Partiye ynelik kapatma davas ve Ergenekon davas olarak anabiliriz. AK Parti hakknda alan kapatma davasnn kapat(a) mamayla sonulanmas, AK Partinin zaferini tescilleyen bir ilev grd lde vesayeti aktrlerin direncini krarak mcadelenin
552 | EYLL 2012
hararetini drd. Vesayeti aktrler, AK Partiyi kapatma gcnden yoksun olduklarn itiraf ederken mcadeleden vazgeme niyetinde olmadklarn da ortaya koydular.
Tasfiye ve ina
AK Partinin kapatlamamas ve balayan Ergenekon davas, 2009-2011 arasnda, yeni bir dnem ve stratejiye start verdi: tasfiye ve ina. Bu dnemin ilk dinamii, Ergenekon, Balyoz, vb. bir dizi davayla asker bata olmak zere, anti-demokratik enstrmanlara tevessl eden vesayeti aktrlerin tasfiye edilmesiydi. AK Parti, hem bu davalara siyasi destek verdi hem de gerekletirdii yasal dzenlemelerle bu davalarn yaplmasn mmkn kld. Bu davalar, ordu-siyaset ilikilerinin demokratik bir dzleme ekilmesine hizmet ettii lde, orduyu siyaseti belirleyen bir aktr olmaktan byk lde kard. Vesayeti aktrlerin tasfiyesi, vesayet ideolojisiyle hesaplamay da mmkn kld. Alm sreci, vesayet ideolojisinin beslendii laik-Trk ulusina projesinin rettii skntlar zmeye ynelik kurucu bir vizyonu ifade ediyordu ve makbul vatanda tanmnn darda brakt siyasal kimliklerin hem devlet hem de toplum tarafndan tannmasn salamay amalyordu. Tasfiyeyi amalayan askeri davalarn ve inay hedefleyen alm politikalarnn ardndan, tasfiye ve ina dinamiklerini birlikte ieren referandum sreci balatld. Referandum paketi, ncelikle, kendisini rejimin ordudan sonraki yeni bekisi olarak konumlandran yargnn vesayetini krmaya ynelik olsa da, 1961 Anayasasyla kurulan vesayeti siyasal sistemi demokratikletirmeye ynelik iradenin yansmasyd ve sregelen mcadelenin son raundunu temsil ediyordu.
uramas olarak okunurken yeni bir sreci balatt: siyasal normallemeyi kurumsallatrma ve yeni Trkiyeyi ina. Her iki sre de, doal mecrasnda ilerliyor aslnda. Trkiye, geni bir yelpaze iinde gemiiyle yzleiyor ve yeni srecin parametrelerine dair canl bir tartmay srdryor. Ancak ina srecinin beklenen hzda ve ynde hayata gemediine dair ciddi kayglar da dile getiriliyor. En genel anlamda, hz ile ilgili kayglar Ankarallama; yn ile ilgili kayglarsa muhafazakrlama terimleriyle dile getiriliyor. Bu kayglar, AK Partinin vesayetle srdrd mcadele srecinde etrafnda kenetledii demokratik koalisyonun kimi unsurlarn endieye ve alternatif ittifak araylarna sevketmi durumda. AK Parti, muhtemelen, uzun ve youn bir mcadele dneminden sonra daha kuatc bir ina sreci iin durulma-toparlanma ve demokratik cepheyi tahkim etme stratejisi gtmektedir. Daha kuatc bir ina sreci iin, yenilmilik psikolojisindeki kesimleri kazanmaya ynelik bir stratejiye ihtiya duyulmu olabilir. Referandum sonras dnemi, bu dncenin bir yansmas olarak alglamak mmkn. Ancak, artan terre paralel olarak ne kan gvenliki siyasal sylem, blgesel gelimelerin demokratik bir iklimi her zamankinden daha fazla gerektirmesi, yeni Trkiyeye uygun yeni bir ulus tanmna duyulan ihtiya ve adil bir hukuk dzenine ynelik taleplerin siyasal dnme ynelik destekleri azaltma riski douracak raddeye varmas, vb. handikaplar, ina srecinin hz ve ynne dair soru iaretleriyle yzlemeyi zorunlu klm durumda. Kongreler, partilerin muhasebe yapmas ve yeni vizyon ortaya koymas iin en uygun mecralardr. AK Parti, umulur ki, kongrede doru bir muhasebe yapacak ve Yeni Trkiyeyi ina etmeye ynelik demokratik bir vizyon ortaya koyacaktr
na ncesi durulma
Referandumun %58 kabulle sonulanmas, vesayetin demokrasi karsnda yenilgiye
Mslmanlarn Masumiyeti Filmi Dnya Gndeminde

ABDde yaayan Msr asll bir Kpti tarafndan ekilen ve slam peygamberi Hz. Muhammede hakaret ieren Mslmanlarn Masumiyeti adl sinema filmi, slam dnyasnda byk tepkilere yol at. slamiyetin iddet yanls bir din olarak gsterildii filmde, bu eilimin Hz. Muhammedin retilerinden kaynakland iddia edildi. Film, slam dnyasndaki pek ok lkede protesto edilirken Libyadaki gsterilerin ap hayli geniledi ve Amerikann Libya Bykelisi ldrld. Bu olayla birlikte slamafobi ile ilgili tartmalar tekrar gndeme gelirken, bakanlk seimlerine iki aydan az bir zaman kala, Amerikan i siyasetinde d politika ve gvenlik konular seim gndemine oturdu.
Arap Bahar Filmi?

Geen haftadan beri dnya gndemini ABDde ekilen rezil bir film yznden yaanan tartmalar doldurdu. Batl sekler ahlakn, Mslmanlarn peygamberlere yaplan hakarete sessiz kalamayacan anlamas iin daha ka provokasyon yaanmas gerekiyor? Nietzsche gerekte sadece bir tane Hristiyan vard; o da armhta ld demiti. Batllar, Mslmanlarn, en genel anlamda, bu ada da, peygamberlere sayg gstermeye devam edeceini artk anlamalar gerekiyor. e Nietzscheyi haksz kararak balamay deneyebilirler! Yaanan duruma Batdan gsterilen anlayszln apszl ile ortaya kan iddet grntlerinin dzeyi birbirine olduka benzer durmaktadr. Sekler teolojinin ahlaktan ve zekdan istifa ederek rettii ikiyzl ifade hrriyeti fetiizmini imdilik bir kenara not edelim. Ayn ekilde 11 Eyll sonras gl bir nefret damarna dnen neocon islamofobi dnyasnn ortaya kan manzaradaki roln de akldan karmayalm. Film sonras ortaya kan bir dier manzara ise akllara ziyan Arap Bahar ve Obama ana-
lizleri oldu. Libyada sahnelenen iddet gsterilerinin glgesinde yaplan analizler son iki yldr blgemizde ve slam dnyasnda yaanan deiimin ne kadar idrak edildiinin de bir gstergesi oldu. Film analizcilerimiz bir anda milyonlarca insann isyanyla iktidarlar teker teker deitiren, blgemizde Camp David Dzenini derinden sarsan Arap Baharnn bir ka dntne bir ka gn iinde karar verdiler. Blgemizde olanlarn olduu ihtimaline bile sayg gstermeyince; bir filme sarlp bu nevi trajik analizler yapmak elbette mmkn. Arap Baharnn belki de asra yakn birikmi kolonyal, despotik ve Batl mdahaleler yoluyla birikmi fkesini grmezden gelmenin entelektel bir konfor salad muhakkak. Lakin bu konforun slam dnyasnn sokaklarnda bir karl bulunmamaktadr. Arap Baharnn rezil bir filmin sebep olduu iddet sarmal ile ka dntn syleyenlerin ounluu Arap syanlarnn da aslnda bir film olduunu dnenlerden oluuyor. Olduka sradan bir oryantalizm ile on milyonlarca insann iradesini, mcadelesini, asra yaklaan muhalefetini ve isyann yok
554 | EYLL 2012
sayarak yaadklarmzn bir kurgunun veya komplonun rn olduunu sylyorlar. Bunu farkl dzey ve ekilde ifade edenler aslnda rezil filmin slama dair dt seviyesizlik ve komploculuun ok uzanda olmadklarn fark etmeleri gerekiyor. Olduka ilgin bir ruh haliyle kar karyayz. Mezkr komplocularn ekseriyeti primitif ama youn bat-kartl diskuruna sahip kesimlerden oluuyor. Bu gruhun siyasal algsna gre insanlar Batnn kuklas ynetimlere isyan ettiinde de ABDye hizmet ediyorlar; o kukla ynetimlerin devrilmesinden sonra iktidara geldiklerinde de. Daha kts, ayn kesimler ve kalemler, Libyada sembolleen tepkileri, usturuplu bir ekilde Batya ikyet ediyorlar: bakn, Ortadou ve Kuzey Afrikann yeni aktrleri bunlar! Elbette sahada bambaka bir siyasal ak var. Arap syanlarnn iktidara gelen yeni aktrlerinin film gsterileri karsndaki soukkanl tavrlar ise ortaya konmaya allan ucuz oportnist oyunun bozulmasna yar-
ABD 11 Eyll sonras neocon odaklarn ete kemie brndrd slam nefreti sorunuyla yzlemek zorundadr.
dmc oldu. Benzer bir ciddiyeti Amerikan ynetiminden ve Avrupa lkelerinden de beklemek zorundayz. ABD 11 Eyll sonras neocon odaklarn ete kemie brndrd slam nefreti sorunuyla yzlemek zorundadr. Ayn ekilde zellikle son on ylda Avrupada hzla ykselen milliyeti ve yer yer faist sylem de ABnin zerine dnmesi gereken bir durumdur. Bat Mslmanlarn gsterdii her tepkiye kriminal vaka dzeyinde bakarak why do they hate us? eklindeki soruyu sormak yerine bir kez olsun why do we hate them? sorusunu sorarak ie balayabilir!
Mslmanlarn Masumiyeti Filmi Dnya Gndeminde | 555
Nasl Ortadou Uzman Olunur?

Yorum | UFUK ULUTA | 17 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Bu sorunun uzun ve meakkatli bir yola iaret eden bir cevab vardr. Sadece gl bir kiisel motivasyon ile tamamlanabilecek akademik alma, dil eitimi ve arazi deneyimi lemesinden mteekkil uzun bir yolu iermektedir. Akademik alma, tarihle birlikte dnyann merkezinde yer almaya balam bir corafya olan Ortadounun (Kuzey Afrika dahil), gemiten gnmze kadar geirdii evrelere, bu evrelerde olumu siyasi, ekonomik ve sosyal kalplara ve bu kalplarn blgenin snrn nereye izdiinize bal olarak deiebilecek olan 20 lkede ne lde benzer ve ne lde farkl karlk bulduuna dair geni al bir resim verecektir. Antropolojiden teolojiye, sosyolojiden siyaset bilimine, corafyadan dilbilime kadar uzanan geni bir disiplinler aras alma, Ortadounun farkl zaviyelerden okunabilmesine, bir boyutla snrlandrlmamasna ve dolaysyla gncel analizlerin isabetinin glendirilmesine sebep olacaktr. rnein, bn Batutann Rhlesi veya Tudelal Binyaminin Sefer Ha-Masaotu ile seyahat etmeden, bn Haldunun Mukaddimesi hatmedilmeden, bn shakn Sireti okunmadan, Kuran iklimine girilmeden ve hadisler
556 | EYLL 2012
deryasna dalnmadan, Yahudi ve Hristiyan dini kaynaklara bavurulmadan yaplacak Ortadou analizlerinin bir taraf her zaman eksik kalacaktr. slam tarihini, Osmanly, smrge ve manda dnemini, bamszlk mcadelelerini, milli ideolojileri vs. anlamadan modern Ortadounun anlalmas da mmkn olmayacaktr. Sadece teoloji eitimi analizleri havada brakacaktr, sadece uluslararas ilikiler, sosyoloji, corafya vs. eitiminin olduu gibi.
nce selamun aleykm adab...
Bu alma tabii ki Ortadouyu farkl perspektiflerden okuma ve deerlendirme abasn da iermektedir. Ortadou ve slam tarihinin klasik yerli eserleriyle birlikte Ernest Renan ve Ignaz Goldziherden, H. A. R. Gibbe, Marshall Hodgson ve Montgomery Wattdan Bernard Lewis ve tesine uzanan oryantalist literatre de hakim olmay gerektirir. Yerli arka plan olmayan bir Ortadou okumas nasl mmkn deilse, amac ne olursa olsun farkl perspektif yoksunu bir okuma da tatmin edici olmayacaktr. Ortadouyu tanma abasnn ikinci sacaya, blgenin dilleriyle temasa geilmesidir. Arap-
a, Farsa, Krte ve branice gibi blge dilleri sizlere blge insannn zihinlerine yolculuk imkan sunacaktr. nsanlarn zihin yaplarndan gnlk alkanlklarna, evre okumalarndan kutsal ile olan ilikilerine kadar birok dnsel dzlemin yanstld dil, uzman adayna esiz bir eriim imkan salayacaktr. Misal, en basitinden ahnameden onlarca beyit okuyan ranl anaokulu ocuu garipsenmeyecek, Selamun aleykum hitabna irticai yafta vurulmayacak, hi olmazsa hvan- Mslimine ehven-i er denmeyecek veya branice konuan bir Irakl Yahudi, Arap zannedilmeyecek. Gncele ilikin en byk getirisi de yabanc ajanslara mahkumiyet olmayacak, ran Farsa basndan, Arap dnyas Arapa basndan veya srail branice basndan takip edilebilecektir. Aksini yapanlarn abalar samimi de olsa tek kanatla umaya benzemektedir. Nasl ki Trkiyeyi New York Timestan anlamak mmkn deilse, Ortadouyu da sadece New York Times veya dier yabanc kaynaklardan okuyarak anlamam mmkn deildir. nc ve hayati sacaya ise, ayan hakknda konutuun topraklara basmasdr. Ortadou veya herhangi bir blge uzmanl masa ba yoruma msaade etmemektedir. srailde Yahudi yerleimci tacizine maruz kalmadan, Mescid-i Aksada namaz klmadan veya Kyamet Kilisesi ya da Alama Duvarna dokunmadan, randa insanlarn syledikleri baz eyleri aslnda sadece gelenek (taruf) icab sylediklerini renmeden, Katarda bir alveri merkezinde telefon numaras verme (tarkim) olayna ahit olmadan, Fasta bu insanlar ne biim Arapa konuuyor sorusunu sormadan, Cezayirde ehitlik vurgusunu duymadan, Lbnanda i savatan kalma mahalle snrlarn grmeden, zengin bir Suudlunun sofrasna misafir olmadan veya fakir bir rdnl Bedevinin tabununu paylamadan, Irakta
Yeil Blgenin kontrol noktalarndan gemeden ve Suriyede muhaberatn nefesini ensede hissetmeden konumak tabiri caizse hariten gazel okumaya benzemektedir. Burada ama turistik bir gezi deil, ahit olma, anlama ve derinleme abasdr.
Doru ile yanl ayrt etmek, Ortadoudan uzun yllar boyunca ayr tutulmu Trk halkna dmektedir. Unutulmamaldr ki yarm doktor candan, yarm Ortadou uzman ise izandan eder.
Bu sorunun ise ksa ve net bir cevab vardr: Kestirme yollardan Ortadou uzman olunmaz. Ortadou uzmanlnn kutsal lsn birbirinden ayrmak mmkn deildir. Sadece akademik alma yapmak, akademisyene bilgilerini ve matbu birikimini gereklikle test etme imkan vermeyeceinden havada kalacaktr. Gncelle irtibat yokluu, dil zr ve gereklikle temas sknts, rnein, Suriye devrimi ile Irak Savann bir tutulmasna sebep olacaktr. Dier taraftan sadece dil bilmek, seviyenin iyi olmas durumunda tercme faaliyetlerinde ie yarayabilecekken yine de mstakil olarak analiz retmeye yetmeyecektir. Arap dnyasnda her Arapa bilenin Ortadou uzman olmad gibi, Trkiyede de Arapa bilen her kii Ortadou uzman deildir. Sadece blgede bulunmann da analiz retmede kendi bana bir yeterlilii yoktur. Akademik alma ve dil noksanl maalesef arazide kategoriler retme, nyarglar besleme ve ii bo bir aMslmanlarn Masumiyeti Filmi Dnya Gndeminde | 557
dialektin konuulduu, onlarca farkl etnik grubun ve dinin yaad, lkeler aras nemli siyasal, ekonomik, corafi ve sosyal farkllklar barndran bir corafyann tmne hakkyla hakim olmak mmkn deildir. rnein, Filistini bilmek peinen sraili bilmek demek deildir. Libyay iyi tanmak Suriye konusunda tehizatl olmak manasna gelmemektedir. Brakn tm Ortadounun uzman olmay, ayn zamanda, Ortadou ile birlikte Rusya, ABD, Balkan, AB, Kafkaslar vs. uzman enflasyonuna sahip olduumuz gerei hesaba katldnda, sadece Ortadou uzman sfatyla yetinenleri bir an iin mazur grebilmekteyiz. Gndeme gre gardroptan uzman apkas karma ve kimi zaman tribne oynayan kimi zaman da mehur Arap deyii ile halif turaf (Muhalefet et ki bilinesin) aykr analizlerde bulunmak artk Trk uzmannn medyayla imtihanna dnmtr. Arap Bahar ile spot klarnn Ortadou konuanlar zerine evrilmesi ve zellikle Suriye krizi ile birlikte Ortadoudaki gelimelerin i politika malzemesi haline dnmesiyle birlikte, bir zamanlar AB uzmanlarnn, renkli devrimlerde ve Grcistan krizinde Rusya ve Kafkas uzmanlarnn, her terr saldrsndan sonra terr uzmanlarnn yaad 15 dakikalk hrete (15 minutes of fame) Ortadou uzmanlar da kavutu. Bu noktada Ortadou uzmanlnn en byk albenisinin Ortadouda krizlerin, atmalarn ve savalarn insanlk tarihiyle yat olduu gerei ve kyamete kadar devam edecei ngrs olduunu da not etmek gerekiyor. Bir dier ifadeyle Trk halknn Ortadou uzmanlaryla birlikte yaamay renmesi gerekiyor. Bu artlar altnda bilenle bilmeyeni ayrt etmek, Ortadoudan uzun yllar boyunca ayr tutulmu Trk halkna dmektedir. Unutulmamaldr ki yarm doktor candan, yarm Ortadou uzman ise izandan (anlay) eder
hitlik sanrsna sebep olabilmektedir. rnein, senelerce srailde kalp bir kelime bile branice renmeyenler olduu gibi, senelerce Msrda kalp bir kere olsun bir Selefi ile anlaml bir diyaloa girmemi olanlar da mevcuttur. Ortadou okumasn belli bir sre yaad blge lkesinde irtibatl olduu ve arkadalk kurduu dnya grne mensup kiiler zerinden yapmak da maalesef mmkndr. Tabi Trkiyenin duar olduu ve bu durumlarn en salksz btn bu sacayaklarndan mahrum, kerameti kendilerinden menkul olan uzmanlarn umarszca Ortadou uzman otoritesiyle ahkam kesmesidir. rnein beyin cerrahisi uzman olmak iin izlenecek prosedr yazl ve aktr. Fakat Ortadou uzman olmak iinse kimi zaman birka gnlk bir blge ziyaretinin, kimi zaman Wikipediann, kimi zaman Reutersn, kimi zaman gazetede bir kenin, kimi zaman televizyonda bir programn, kimi zaman Twitterda bir hesabn kimi zamansa akademik bir sfatn yetmesi, iler acs halimizi ortaya sermektedir.
Muhalefet et ki bilinesin
unu da aka ifade etmeliyiz: Ortadou uzman sfat Trkiyede sadece daha iyi bir kelimenin olmamas sebebiyle kullanlmaldr. nk Ortadou gibi geni bir corafyann klliyen uzman olmak insan istidadn zorlar. 20 tane lke barndran, onlarca farkl dil ve
558 | EYLL 2012
Yksekretimde Uluslararaslama
Trkiyenin 2023 vizyonu gz nne alndnda yksekretimde uluslararaslamann giderek nem kazand grlyor. Bu balamda, dnyann farkl lkelerinde veya niversitelerinde yksekretimin uluslararaslama srecini incelemek ve bu kapsamda dnyada ve Trkiyede zellikle snr-tesi yksekretimin mevcut durumunu ortaya koymak byk nem tayor.
Yksekretimde Snr-tesi Ortaklk Tecrbeleri

Analiz | NUR KIRMIZIDA, BEKR S. GR, TRKER KURT, NEVFEL BOZ | Eyll 2012
Trkiye Cumhuriyeti, 1990l yllardan itibaren devletler aras ibirlikleri erevesinde yurtdnda eitli niversitelerin kurulmasna ortaklk etmitir. Bu niversitelerin bazlar yeni kurulmu niversiteler olmakla birlikte, Trkiyenin devletler aras antlamalarla kurduu niversitelerin baars ya da ileyii konusunda herhangi bir kapsaml alma yaynlanmamtr. Bu niversitelerin baarsna ilikin bilgiler, ancak dolayl yoldan Krgzistan ve Kazakistandaki niversite rencilerinin genel deneyimleri hakknda yaplan baz akademik yaynlardan edinilebilir. Bu aratrma, zgn deerini, Trkiyenin mevcut ortaklklarnn, kresel eilim ve tecrbeler dikkate alnarak imdiye dein incelenmemi olmasndan almaktadr. Aratrma, Trkiyenin mevcut ortaklkla-
rnn kapsaml deerlendirilmesine ynelik yaplacak almalara kavramsal temel tekil edebilecek tartmalar sunmaktadr. Bu aratrmann amac, dnyann farkl lkelerinde veya niversitelerinde yksekretimin uluslararaslama srecini incelemek ve bu kapsamda zellikle snr-tesi yksekretimin mevcut durumunu ortaya koymaktr. ncelikle, genel olarak yksekretimde uluslararaslamann evrimi ve gerekeleri ele alnmtr. Ardndan, uluslararaslamann bir takm zorluklarna deinilmitir. Daha sonra, uluslararas literatre dayal olarak, snr-tesi yksekretim modelleri tartlmtr. Buna ek olarak, blgelere ve lkelere gre farkl uluslararaslama eilimleri ele alnmtr. Daha sonra, Trkiyenin ya da
Mslmanlarn Masumiyeti Filmi Dnya Gndeminde | 559
Trkiye kkenli eitimcilerin ortak olduu niversiteler ksaca tantlm ve dnyadaki uluslararaslama eilimleri dikkate alnarak deerlendirilmitir. Bu aratrma, yksekretimin uluslararaslamas srecinde farkl lkelerin veya niversitelerin izledikleri yollar ve bu kapsamda kurulan niversitelerin gncel durumlarnn deerlendirilmesine ynelik literatr incelemesine dayal kuramsal bir almadr. Literatr taramasnda, aratrlan konuya ilikin olarak daha nceden aratrmaclar, akademisyenler ve uygulamaclar tarafndan retilmi bilgilerin sistematik, ak ve tekrarlanabilir olarak tanmlanmas, sentezlenmesi ve deerlendirilmesi amalanr. Bylelikle, konuya ilikin varolan literatr incelenip dzenlenir ve bir btn hline getirilerek zerine allan aratrma alanndaki bir problemi gz nne sermeyi amalar. Bir baka ifadeyle, literatr taramasndaki ama,
Yksekretimde Snrtesi Ortaklk Tecrbeleri, Trkiyenin mevcut ortaklklarnn kapsaml deerlendirilmesine ynelik yaplacak almalara kavramsal temel tekil edebilecek tartmalar bir arada sunuyor.
okuyucular varolan bir durumdan haberdar etmek, literatrdeki ilikileri, ztlklar, boluklar ve tutarszlklar tanmlamak ve sorunun zlmesine ynelik atlmas gereken bir sonraki adm veya admlar konusunda nerilerde bulunmaktr
560 | EYLL 2012
2012nin II. eyreinde Trkiye Ekonomisi

Trkiye statistik Kurumu (TK), Trkiye ekonomisinin 2012 yl ikinci eyreinde yzde 2,9 bydn aklad. Buna gre, retim yntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde, 2012 yl ikinci aylk dneminde bir nceki yln ayn dnemine gre cari fiyatlarla GSYH, yzde 10,3lk artla 349 milyar 630 milyon lira oldu. Sabit fiyatlarla ise bu dnemde GSYH, yzde 2,9 artla 28 milyar 838 milyon lira oldu.
GSYH 2012-II. eyrek Deerlendirmesi

Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | Eyll 2012
SETA tarafndan hazrlanan GSYH 2012-II. eyrek (Nisan, Mays, Haziran) ve 2012 lk Yar Deerlendirmesi yaymland. SETA Ekonomi Direktr Prof. Dr. Erdal Tanas Karagl imzal SETA deerlendirmesine gre 2012 yl ikinci eyreinde, Euro Blgesindeki kamu borlarnn srdrlebilirliine ilikin endieler, kresel ekonomideki yavalama ve belirsizlikler nedeniyle dnya ekonomisi olumsuz etkilenmi, iktisadi faaliyetler ivme kaybetmi ve ekonomik byme hz kesmitir. Ancak, Trkiye ekonomisinde, 2012 yl ikinci eyrek ve ilk alt aylk dnemde, kresel ekonomik belirsizliklere ramen uygulanan doru maliye ve para politikalar sayesinde ekonomik byme istikrarl bir biimde artm ve cari akta da tedrici azal gzlemlenmitir.
GSYH reel olarak yzde 2,9 orannda artt

Gayri Safi Yurtii Haslann (GSYH) 2012 yl ikinci eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 2,9 orannda artt ve GSYH cari fiyatlarla 349 630 milyon Trk Lirasna ve 193 686 milyon Amerikan Dolarna ulatna yer verilen deerlendirmede, bu veriler ile birlikte Trkiyenin 2009 ylnn son eyreinden itibaren son 11 eyrek boyunca aralksz bymesini srdrd belirtiliyor. almada 2012 yl ikinci eyreinde imalat sanayiinin gelime hznn yzde 3,4 olarak gerekletii, ayrca ikinci eyrek ierisinde yer alan Nisan, Mays ve Haziran aylarnda sanayi retim endeksinin bir nceki yln ayn ayna gre srasyla yzde 4,5, 5,9 ve 2,7 orannda artt ifade ediliyor. Ayrca sanayi
2012nin II. eyreinde Trkiye Ekonomisi | 561
retimindeki bu artn istihdam oranlarn da etkilediine ve 2012 yl Mays ay itibariyle istihdam orannn yzde 46,3e ykseldiine yer veriliyor. Ayrca, Euro Blgesinde devam eden endielere ramen, Trkiye ekonomisinin sanayi retiminde gsterdii bu performansn, Merkez Bankas tarafndan nmzdeki dnemde desteklenmesi halinde ekonomik byme oranlarnda daha fazla art meydana gelebilecei vurgulanyor. G-20 lkelerinin ikinci eyrek byme rakamlarna da yer verilen deerlendirmede, 2012 yl ikinci eyrekte, G-20 lkeleri ierisinde en yksek ekonomik byme oranna sahip olan lke yzde 7,6 ile in olurken, ikinci lke yzde 6,4 ile Endonezya ve nc en yksek byme oranna sahip lke ise yzde 4,1 ile Meksika olmutur. Trkiyenin ise yzde 2,9 byme oran ile ABD, Japonya ve birok Avrupa lkesinin zerinde byyerek G-20 lkeleri arasnda en ok byyen lkeler arasnda yer ald belirtiliyor.
tketimde meydana gelen daralmaya ramen net ihracatta meydana gelen art ile salanm, ihracatn ithalattan daha fazla artmas anlamna gelen bu durum ekonomik bymeye olumlu katk yapmtr. 2012 yl ikinci eyrekte i talepteki d ekonomik bymeye negatif katk salamasna karlk pozitif ekonomik bymenin net ihracattaki art ile saland, ihracatn ithalattan daha fazla artmas anlamna gelen bu durumun bymeye olumlu etkisine deinilen deerlendirmede 2012nin ilk alt aynda dnya genelinde ticaret hacmi azalrken, Trkiyenin ihracat miktarn artrd belirtiliyor. SETAnn deerlendirmesine gre 2012 yl Ocak-Haziran dneminde,
Bymenin lokomotifi ihracat
Rapora gre, 2012 yl ikinci eyreinde i ve d talep arasndaki dengelenme ngrld ekilde sryor. 2012 yl ikinci eyrekte ekonomik byme zel sektr yatrm talebi ve
SETAnn hazrlad almaya gre, 2012 yl II. eyreinde ekonomik byme aralksz devam ediyor. Raporda bymenin lokomotifi olarak ise ihracat gsteriliyor.
562 | EYLL 2012
2011 ylnn ayn dnemine gre ihracat yzde 13,4 artarak ekonomik bymenin ve dolaysyla istihdamdaki artn lokomotifi oldu. almada ihracatn blgelere gre dalmna da yer veriliyor. Buna gre ihracatn yaklak yarsnn gerekletii Avrupa Birlii lkelerinde meydana gelen talep daralmas ile yln ilk alt aynda Trkiyenin Avrupa Birlii lkelerine yapt ihracat bir nceki yln ayn ayna gre yzde 6,8 orannda azalmtr. Bu blgeye ihracatn olumsuz etkilerini azaltmak iin pazar eitlilii salanarak, bu blgede meydana gelen talep daralmas telafi edilmitir. Raporda, bir nceki yln ayn ayna gre Yakn ve Ortadou lkelerine yaplan ihracatn yzde 51,9 ve Afrika lkelerine yaplan ihracatn ise yzde 45,4 art gsterdii ifade ediliyor. Ayn zamanda 2011 yl ilk alt aylk dneminde yzde 54,8 olan ihracatn ithalat karlama orannn, 2012 yl ilk alt aynda yzde 63,5e ykseldii belirtiliyor.
Yapsal reformlar glendirilmeli
SETA tarafndan yaplan deerlendirmeye gre, nmzdeki dnemlerde orta vadede mali disiplini kalc hale getirici ve tasarruf an azaltc yapsal reformlarn glendirilmesi, lke kredi riskindeki greli iyilemeye katkda bulunacak ve bylelikle fiyat ve finansal istikrar desteklenecek. Dier yandan, kresel ekonomik kriz dolaysyla hem harcamalarn kslmas hem de ekonomik bymede yumuak ini sreci nedeniyle ekonomik aktivitedeki yavalama, bte gelirlerinin artrlmasnda glk yaanma olaslnn olduu ifade ediliyor. SETA deerlendirmesinde, nmzdeki dnemde, mali disiplini srdren bir maliye politikas araclyla retimi ve dolaysyla istihdam artrmak, yurt ii tasarruflar ykseltmek ve cari a azaltmay ieren oklu hedeflerin gereklemesini salamann hayati derecede nem arz ettii dile getiriliyor
2012nin II. eyreinde Trkiye Ekonomisi | 563
Dershaneler ve Seviye Belirleme Snav Kalkacak

Babakan Recep Tayyip Erdoann Gney Koreye yapt seyahat esnasnda gazetecilere zel dershaneler ve zel okullardan hizmet almna ilikin verdii demelerin ardndan Milli Eitim Bakan mer Diner de zel dershanelerin ve Seviye Belirleme Snav (SBS)nn kaldrlaca ynnde birtakm aklamalarda bulundu.
Snavsz ve Dershanesiz Bir rencilik Mmkn

Yorum | MURAT ZOLU | 16 Eyll 2012 | Star Ak Gr
Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulunun (BTYK) getiimiz ay yaplan 24. toplantsnda, niversiteye giri sisteminin yeniden yaplandrlmasna ve yeni sistemin 2014 yl sonuna kadar uygulamaya konulmasna karar verildi. Ardndan, Milli Eitim Bakanl yetkilileri getiimiz haftalarda, ortaretime geiin yeniden dzenleneceini ve geite kullanlan Seviye Belirleme Snavna (SBS) son verileceini akladlar. Son olarak, Babakan Erdoan dershanelerin kaldrlaca ynnde -daha nceleri de yapt- aklamasn, bu kez tarih vererek yeniledi. Tm bu gelimeler birlikte deerlendirildiinde, nmzdeki yllarda ortaretime ve yksekretime gei sistemleri ile ilgili ciddi deiikliklerin bizi beklediini gryoruz. Bu deiikliklerle birlikte ulalmak istenen temel hedefin ise, eitim sistemini snav odakl olmaktan kurtarmak ve rencilerin erken yalardan itibaren okul d kaynaklara ynelimini azaltmak olduu anlalyor.
nce talep azaltlmal

Babakan Erdoan dershanelerin kaldrlacan aylar nce de ifade etmiti. Ancak, Babakan bu defa aklamasnda tarih verdi ve 2013-2014 retim yln hedef olarak ortaya koydu. Henz ortada bu hedefe nasl ve
zel dershanelerin zel okula dnm pekl mmkn. Fakat zel okullara giden renciler ayn zamanda zel dershaneye de gidiyor. Dolaysyla ilk bata yaplmas gereken dershanelere ynelik talebi azaltacak tedbirler almak.
564 | EYLL 2012
hangi admlarla ulalacana ilikin net bilgi yok. Babakann hedef olarak ortaya koyduu tarihin yakn olmas dolaysyla, aklamasnda ifade ettii dershaneleri kaldrlacaz ifadesi medya tarafndan dershaneler kapatlacak eklinde yorumland. Bu konuda inisiyatif alma pozisyonunda olan siyasi aktrler, mevcut koullarda zel dershanelerin kapsna kilit vurmann -en azndan ekonomik olarak- ok makul olmadn biliyordur. Zaten son gnlerde ilgili brokratlar tarafndan ortaya konan, ortaretim ve yksekretime gei sistemlerinde yaplacak deiiklik nerileri ve zel dershanelerin kendilerinden hizmet alnan zel okullara dntrlmesi ynndeki neriler, bu ynde bir adm atlmayacana iaret ediyor. Bu neriler bize, srecin daha ziyade zel dershane talebini azaltacak admlar atmak ve zel dershanelere ynelik yatrmlar belirli tevik mekanizmalar ve mzakere sreci ile zel okulculua doru kaydrmak suretiyle ileyeceini gsteriyor. Bu noktada hem talebi azaltmaya ynelik hem de zel dershanelerin dnmne ynelik atlmas muhtemel admlarn iyi analiz edilmesi gerekiyor.
Liseye geite yeni model
MEB yetkilileri ortaretime geite SBSnin bu yl son kez uygulanacan ve sonraki yllarda kaldracan aklad. SBS kaldrldktan sonra ortaretime (liseye) geilerin nasl gerekletirilecei henz netlik kazanm deil. Bakanlk yetkilileri bunun zerinde altklarn ifade ediyorlar. Kuvvetli bir ihtimalle, Milli Eitim Bakanl nmzdeki yldan itibaren genel liselerin Anadolu ve meslek liselerine dnmn tamamlayacak ve renciler Anadolu liselerine snavsz ve ikamet ettikleri blgelere gre kabul edilecek. Kukusuz bu deiiklik hem renci ve veliler zerindeki snav basksn hem de zel dershanelere ynelimi azaltacaktr. Ancak atlacak bu admn hem veliler hem de idareciler zerinde baka trl basklar beraberinde getirme ihtimali bulunmaktadr.
Randevulu snav sistemi
ncelikle unu ifade etmek gerekir ki, liselerimiz arasndaki mevcut tabakalama snavlarn kaldrlmas neticesinde hemen ortadan kalkacak bir durum deildir. Ortaretime geilerin yllardr snavsz ve adrese dayal gerekletirildii eitim sistemlerinde dahi,
Dershaneler ve Seviye Belirleme Snav Kalkacak | 565
Tm bunlar gz nnde bulundurulduunda, saylar az baz lise trlerine (fen ve sosyalbilimler liseleri) snavla renci almna devam edilmesi, zellikle alt gelir gurubunda yer alan stn yetenekli rencileri kaybetmemek adna nem arz etmektedir. BTYK tarafndan alnan kararla, nmzdeki yllarda yksekretime geite baz deiiklikler yaplacak. Bu deiikliin temel gerekesi, yine renciler zerindeki snav basksn azaltmak. Henz yeni sistemin nasl tasarlanacana veya ileyeceine ilikin bilgi sahibi deiliz. Ancak, her ne kadar yksekretime eriim konusunda ciddi mesafe katedilmi olsa bile, mevcut artlarda giri snavlarnn kaldrlmas makul gzkmyor. Bunun yerine, son zamanlarda Milli Eitim Bakan tarafndan da dile getirilen, giri snavnn ylda 3-4 kez yaplmas ihtimali konuuluyor. ncelikle, rencilerin randevu usul ile yl ierisinde farkl zaman dilimlerinde snava girebilmesini ngren bu sistemin, yerletirmelerin niversite dzeyinde yapld gei sistemlerinde kullanld unutulmamaldr. Bu sistemlerde, snavda alnan puann bavurulacak niversitenin baraj puann gemesi renci iin yeterli grlmektedir.
okullar arasnda ailelerin sosyo-ekonomik dzeyine gre bir tabakalama bulunmaktadr. Bu tabakalama byk lde okullarn bulunduu muhitteki emlak piyasas ile belirlenmektedir. Bir ekilde baar elde eden veya saygnlk kazanan liseler, ocuunun eitimine nem veren yksek gelirli ailelerce rabet grdnden, bu liselerin etrafndaki emlak fiyatlar zamanla ykselmektedir. Dar gelirli ailelerin bu okullara eriimi de emlak piyasasnn koullar ile engellenmektedir. Hali hazrda Trkiyede akademik liselerin yarsndan fazlas snavla renci almaktadr. Malum olduu zere snavla renci alan akademik liselerin hepsine retmenler snavla ve seilerek alnyor. Ayrca, bu okullar snf mevcudu ve fiziksel imknlar bakmndan ok daha avantajl konumdalar. Tm bunlara bal olarak, bu liselere ynelik toplumsal bir talep olumu durumda. Bu liseler artk toplumun gznde akademik ynden baarldr etiketini tamaktadr. Toplumsal hafzada yer edinen bu etiketi hemen kaldrmak mmkn olmayabilir. Adrese dayal kayt sistemine geilince, zamanla bu etiketi tayan liselerin etrafnda yksek gelirli ailelerin kmelenme ihtimali yksek. Yani ailelerin zerindeki maddi yk farkl biimde devam edebilir. Ayrca, adrese dayal kayt sisteminin idareciler zerindeki basky artma ihtimali de gz ard edilmemeli....
zel okullara dnm nasl olur?
Trkiyede yerletirmeler merkezi olarak yapld iin alnan puandan ziyade sralama nem kazanyor. Dolaysyla, Trkiyede bu ekilde bir sistemin uygulanmas, baz renciler iin snav basksn azaltabilecei gibi, zellikle iddial rencilerin snav basksn yl ierisine srekli hissetmelerine neden olabilir. nk girdii snavdan tam puan alamayan her renci, sralamada daha st sralarda yer alma isteine bal olarak, merkezi yerletirme zamanna kadar yaplan tm snavlara girmek isteyebilir. zel dershanelerin zel okula dntrlmesi, ilk olarak Dokuzuncu Kalknma Pla-
566 | EYLL 2012
nnda, sonrasnda ise Milli Eitim Bakanl Stratejik Plannda hedef olarak ortaya konmutur. lgili belgelerde, bu dnmn hem zel okullardan hizmet alm hem de farkl tevik mekanizmalar ile gerekletirilecei belirtilmektedir. zel dershanelerin zel okula dnm pekl mmkn olabilir ve zel okullarn yaygnlamas adna nemli bir adm olacaktr. Ancak bunun fizibilitesinin iyi yaplmas gerekiyor. zel dershane sahiplerinin de belirttii gibi, zel dershaneler ile zel okullar farkl hedef kitleleri olan ve farkl ama ve ilevlere hizmet eden kurumlardr. zel okullara giden renciler ayn zamanda zel dershaneye gitmesi bu durumu ok ak bir ekilde izah ediyor. Dolaysyla, dershanelere ynelik talebi azaltacak tedbirler alnmadan bu dnmn
gerekletirilmesi dershaneciler tarafndan imdilik makul bulunmuyor. Ayrca, zel dershaneciler dnmn gerekleebilmesi iin renci bana hizmet almnn yannda yatrm masraflarna ynelik (zellikle arsa tahsisi) tevik beklentisi ierisindeler. zel dershanelerin byk ounluu fiziksel mekan olarak dnme msait deil. Bu ise yatrm masraflarn artryor. zerinde dnlmesi gereken bir dier konu ise zel okullar arasnda mfredat asndan eitlilii salayacak esnekliklerdir. zel okullarn ortak bir mfredat kullanarak, kendi ilerinde veya devlet okullar ile rekabet etmesi zor. Mfredatta salanacak eitlilik ve esneklik, zel okul talebinin eitlenerek artmasna katk salayacaktr
Dershaneler ve Seviye Belirleme Snav Kalkacak | 567
10
ekim
EKM2012
02 03
8. Cumhurbakan Turgut zaln pheli lmnn nedenini aratrmak zere stanbul Ant Mezardaki kabri ald. 28 ubat dneminin Babakan Yardmcs Tansu iller, 28 ubat soruturmas kapsamnda madur-tank sfatyla ifade verdi. Yeni yasama ylnn ilk AK Parti grup toplantsnda konuan Erdoan, u anda srarla sylyorum; TBMMde bu almay (yeni anayasa sreci) masadan kalkmadan sonuna kadar yrtme kararllndayz. Sre bellidir; artk bu ylsonuna kadar bu i oldu oldu, olmad artk bizi daha fazla megul etmesin diyeceiz ve yolumuza devam edeceiz. dedi. Suriyenin Rakka kentine bal Tel Abyad ilesinden atelenen top mermisinin Akakaleye dmesi sonucu 5 kii ld, 2si ar 10 kii yaraland. Yeni eitim sisteminde yaplan deiiklikler nedeniyle yeniden dzenlenen Mesleki ve Teknik Eitim Ynetmeliinde yaplan deiiklik, Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girdi. Irak Blgesel Ynetim Doal Kaynaklar Bakan Ati Havrami Ankaray ziyaret etti. Babakanlk, Akakale olayndan sonra angajman kurallar dorultusunda, Suriyedeki hedeflerin annda top atyla vurulduunu bildirdi. AK Parti Merkez Karar ve Ynetim Kurulu (MKYK) 21 yeni yesiyle ilk defa topland. Numan Kurtulmu ekonomiden sorumlu, Sleyman Soylu da Argeden sorumlu Genel Bakan Yardmclna getirildi. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi (BMGK)nden Suriyeden atlan top mermisiyle Akakalede 5 vatandan hayatn kaybettii olaya ilikin Suriyeye ynelik knama karar kt. Suriyenin Harabjoz ehrinde zgr Suriye Ordusu ile Esed askerleri arasnda devam eden atmalar srasnda 3 havan topu mermisi Hatayn Yaylada ilesine isabet etti. Trkiye ve Msr arasnda 2012 Dostluk Denizi tatbikat korsanlkla mcadele, itfaiye ve deniz yakt alanlarnda almak iin balad. zel Dershaneler Birlii Dernei (Z-DE-BR), Gven Dershane Sahipleri Dernei (GVENDER) ve Tm zel retim Kurumlar Dernei (TDER) ortak bir yazl aklama yapt. Aklamada, kapatlmas tartlan dershanelerin niversiteye girebilmek iin zellikle orta ve dar gelirli grubun elindeki tek frsat olduu belirtildi. Venezuelada devlet bakanl seimini 1998 ylndan beri bu grevi srdren Hugo Chavez bir kez daha kazand. Ekonomide 2013 2015 Orta Vadeli Program (OVP) akland. Terr rgt PKK tarafndan Diyarbakrda 1, rnakta 8 okula molotofkokteyli ve el yapm patlayclarla dzenlenen saldrlarda 2 retmen ile 3 renci yaraland. srail Babakan Binyamin Netanyahu, grt koalisyon partilerinin bakanlaryla bte konusunda anlamaya varamadklarn aklayarak, 3 ay ierisinde parlamento seimlerine gidilmesini istedi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Yunanistana bir ziyaret gerekletirdi. AB, 2012 Trkiye lerleme Raporunu yaymlad. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakan Nihat Ergn, bakanlnda dzenledii toplantyla Trkiyede ilk kez hazrlanan niversiteleraras Giriimcilik ve Yenilikilik Endeksini aklad. Rusyann bakenti Moskovadan havalanan Suriye Havayollarna ait bir yolcu ua, kargosunda silah tand ynnde istihbarat alnmas zerine Trk hava sahasndan geerken F-16 jetleri tarafndan Ankaraya indirildi. Uakta yaplan aramada ilk belirlemelere gre asker cihazlar kt. 8 Ekim tarihinde gerekletirilen telefon grmesine binaen Rusya Devlet Bakan Vladmir Putinin 14-15 Ekim 2012 tarihleri arasnda Trkiyeye yapaca ziyaretin ertelendii akland. Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ve Tunus Cumhuriyeti Hkmeti arasnda Teknik birlii ve Kalknma Anlamas imzaland. Trk Dileri Bakanl, srailli ar unsurlarn son gnlerde Mslman ve Hristiyanlarn kutsal meknlarna ynelik iddet eylemlerini artrmasnn endieyle izlendiini bildirdi. TBMM Genel Kurulunda, terrle mcadele kapsamnda, Irakn kuzeyine snr tesi operasyon konusunda hkmete verilen yetkinin 1 yldaha uzatlmasn ngren Babakanlk Tezkeresi, AK Parti, CHP ve MHPli milletvekillerinin oylaryla kabul edildi. Irak Babakan Nuri El Maliki yapt aklamada, Trkiyenin NATOyu Suriye olaylarna mdahil ettirmeye altn ne srerek, Uluslararas toplum Trkiyeyi durdurmal. ars yapt. Nobel Bar dlne AB layk grld. Irakn kuzeyindeki Blgesel Krt Ynetimi Bakan Mesud Barzani, demokratik ve barl bir mcadele iin Trkiye, Suriye, ran ve Iraktaki Krt gruplar silah brakmaya ard.
04
05 06 07 08
09
10
11
13
570 | EKM2012
EKM 2012
14 15 16 18
Suriye Dileri Bakanl, Trk sivil uaklarnn Suriye hava sahasnda umasn yasakladn duyurdu. Ermenistann bakenti Erivandan Suriyenin Halep ehrine giden Ermenistan Hava Yollarna ait bir kargo ua Erzurum Havalimanna indirildi. Uakta yaplan teknik inceleme sonras kalka izin verildi. Trk Dileri Bakanl, uan rutin arama nedeniyle indirildiini belirtti. Cumhurbakan Abdullah Gl, yerel seimlerin 27 Ekim 2013te yaplmasn ngren anayasa deiikliine ilikin dzenlemeyi bir kez daha grlmek zere TBMMye iade etti. Balkan Savalarnn 100. Ylnda Balkan Savalarndan Balkan Barna temal uluslararas konferans Dileri Bakan Davutolunun ev sahipliinde stanbulda dzenlendi. Konferans alna Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk ve Karada Dileri Bakanlar da katld. Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarafndan, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutuldu. Merkez Bankas borlanma faiz oran yzde 5 dzeyinde sabit tutulurken; bor verme faiz oran yzde 10dan yzde 9,5e, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluyla tannan borlanma imkn faiz oran yzde 9,5ten yzde 9a drld. slam birlii Tekilat (TT) Genel Sekreteri Ekmeleddin hsanolu, Suudi Arabistanda yapt aklamada, Suriyede Kurban Bayramnda atekes salanmas iin muhaliflere ve Suriye Hkmetine arda bulundu. AB devlet ve hkmet bakanlar, Suriyeden Trkiyeye top atlar yaplmasn iddetle knad. ktidar ve muhalefet arasnda sert tartmalara yol aan Bykehir Yasa Tasars, TBMM ileri Komisyonunda kabul edilerek Genel Kurula sevk edildi. Dileri Bakanl Szcs Seluk nal, srailli yetkililerin basna mesaj vermeye almak yerine ilikilerin normallemesi iin beklenen admlar atmalar gerekmektedir dedi. Bykehir Belediyesi Kanun Tasars, TBMM ileri Komisyonunda kabul edildi. Fransann, eski smrgesi Malideki gvenlik krizi sebebiyle Bat Afrikaya insansz uaklar gnderdii bildirildi. Lbnann bakenti Beyrutta Snni ve ii gruplar arasnda kan atmalarda, 4 kii lrken, 17 kii de yaraland. Trkiyeden destek amal gnderilen 14 kiilik heyet Libya Ulusal Kongre seimlerine ulusal gzlemci olarak katld. Suriye Devlet Televizyonu, Devlet Bakan Bear Esedin 23 Ekime kadar su ileyenler iin genel af karar aldn duyurdu. Myanmarda Rakhine Budistleriyle, Arakanl Mslmanlar arasnda kan olaylarda 3 kii ld. Adalet Bakan Sadullah Ergin alk grevinin 43. gnnde Sincan Cezaevinde alk grevindeki tutuklu ve hkmllerle grt. Suriye Hkmetinden yaplan aklamada, lkede Kurban Bayram sebebiyle sal sabahna kadar atekes ilan edildii duyuruldu. TBMM Anayasa Uzlama Komisyonunda ilk alt aylk dnemde Temel Hak ve zgrlkler blm ele alnrken, partiler arasnda sadece 10 maddede uzlama salanabildi. nsan Haklar zleme rgt (HRW), Myanmar Hkmetine lkenin batsndaki Arakan eyaletinde Rakhine Budistlerinin korkun saldrlarna maruz kalan Rohingya Mslmanlarnn gvenliini salamak iin acil nlem almas arsnda bulundu. Sandy Kasrgas nedeniyle Karayiplerde 58, Filipinlerde 24 kiinin ld bildirildi. BM Suriye zel Temsilcisi El-Ahdar El brahiminin giriimiyle Suriyede bayram nedeniyle ilan edilen atekesin 3. gnnde muhaliflerin kontrolndeki amn civar semtleri bombaland. Katolik Hristiyanlarla Mslmanlarn youn olarak yaad Nijeryann Kaduna kentinde bir kiliseye Pazar ayini srasnda bomba ykl arala yaplan intihar saldrsnda 7 kii hayatn kaybetti, 98 kii de yaraland. CHP ve i Partisi, alternatif Cumhuriyet kutlamas organize etti. Ankara Valilii, protestocularn Antkabirden Ulusa yrmelerine izin vermedi. Gstericilerle polis arasnda kan arbedede yaralananlar oldu. CHP Genel Bakan Kemal Kldarolu, gsteride yaanan olaylarla ilgili Halktan korkan ve halkn bayramn engellemeye alan bir iktidarla kar karyayz. deerlendirmesinde bulundu. Babakan Recep Tayyip Erdoan Almanya Babakan Merkelle telefonda grt. Myanmarn Arakan blgesindeki atmalardan kaarak Bangladee snan ve buradan Malezyaya gemeye alan Rohingya Mslmanlarnn teknesi Bengal Krfezinde batt. 136 kiinin bulunduu tekneden sadece 6 kiiye ulalabildi.
19 21 22
23 24 25 26 27 28
29
31
Dershaneler ve Seviye Belirleme Snav Kalkacak EKM 2012 | 571
Bakanlk Seimleri ve ABDnin Ortadou Politikas

Arap isyanlar sonucunda Tunus, Msr, Libya ve Yemende yeni hkmetlerin kurulmas, ABDnin blgeye ynelik politikalarn gzden geirmesini gerekli kld. Blgede deien siyasi durumun, nmzdeki drt yllk dnemde Amerikan d politikas iin yeni zorluklar ortaya karaca ve yeni siyasi zmler gerektirecei kesin. ABDde de Kasm aynda yaplacak Bakanlk Seimi ncesinde, Bakan Obama ve Cumhuriyetilerin aday Massachusetts eski valisi Mitt Romneynin Ortadouya ynelik vizyonunda dikkat ekici farkllklar bulunuyor. Dolaysyla hangi adayn bakan seilecei Amerikann Ortadou politikas asndan kritik bir neme sahip.
ABD Seimlerinin Gndemi Gvenlik

Yorum | KILI BURA KANAT | 03 Ekim 2012 | Dnya Blteni
Amerika Birleik Devletlerinde Kasm aynda yaplacak seimler ncesi son dzlk olarak kabul edilen bakan adaylar arasndaki tartmalarn ilki bugn Denver kentinde yaplacak. Yaklak elli milyon Amerikalnn izlemesi beklenen tartmalar zellikle henz kime oy verecei konusunda karar verememi bamsz semeni etkileyebilmek iin adaylarn en nemli arac konumunda. nmzdeki gnlerde byk oranda seim kampanyalarnn gndemini belirleyecek tartmalarn ilkinin ekonomi arlkl olmas beklenirken bir yandan da beklenmedik bir ekilde d politika ve ulusal gvenlik meseleleri kampanyalarn en nemli balklarndan biri haline gelmeye balad. Bundan bir ay ncesine kadar bakan Obamann en gl olduu alan olarak gsterilen ve Cumhuriyeti aday Mitt Romneynin ok fazla zerinde durmak istemedii ulusal gvenlik konusunda Libyada yaanan olaylar sonrasnda ciddi bir krlma
572 | EKM2012
yaanmaya balad. Olaylar henz scakln korurken yapt aklamalar ile olduka tepki toplayan Romney meselenin peini brakma niyetinde grnmyor. Dahas Obamaya kar mcadele veren biroklar 11 Eylln 11. Yldnmnde meydana gelen olaylar Obamann ulusal gvenlik kredibilitesini tartmaya aabilmek iin nemli bir ara olarak gryor. Son iki haftadr kararsz on eyalette balatlan televizyon reklam kampanyalar ile Romney takm Bakan Obamann d politikada ve ulusal gvenlik politikalarna daha nce hi olmad kadar aktan bir eletiri ata balatm durumda. Bunun yannda Romney ekibinin szcleri de katldklar her televizyon programnda Libya olaynn ncesinde ve olaylarn yaand srada dilerinin yapt hatalar gndeme getirmeye alyor. Bu noktada Romney takm Amerikan bykelisinin lmyle sonulanan olaylar sonrasnda henz resmi bir soruturma balatlmad ve
Bakanlk Seimleri ve ABDnin Ortadou Politikas | 573
ABD seimleri ncesi beklenmedik bir ekilde d politika ve ulusal gvenlik meseleleri kampanyalarn en nemli balklarndan biri haline gelmeye balad.
olaylar srasnda yetkililerin yapt ihmalkarlklarn Obama ynetimi tarafndan hasralt edilmeye alld iddiasn sklkla tekrarlyor. Meselenin Romney kampanyasna salad en nemli frsat Obamann ulusal gvenlik alanndaki liderlik vasflarn yeniden tartmaya amak oldu. Romney ve ekibi ilk kez bu kadar sesli olarak Bin Ladin ile birlikte El-Kaidenin lider kadrosundan 22 ismi ortadan kaldrdan Obamay ulusal gvenlik konularnda yeterince sert olmamakla suluyor. Obamann olaylarn hemen ertesinde kampanya toplantlarna katlmak iin Washingtondan ayrlmas hemen hemen hergn ya Romney ya da bakan yardmcs aday Paul Ryan tarafndan gndeme getirilirken Obamann olaylar yorumlarken kulland yoldaki tmsekler ifadesi de her reklam filminde semene Obamann durumun ciddiyetini anlayamam olmasnn kant olarak ortaya koyuyor. Romney takm
son balatt reklam kampanyalarnda bu uurda Demokrat Parti Kongresinde Cumhuriyeti adaylara en ar darbeleri vuran eski bakan Clintonu dahi kullanmaya alyor. Getiimiz gnlerde balatlan yeni bir reklam filminde Romney ekibi Clintonun Afrikadaki bykeliliklere yaplan saldrlar sonrasnda misilleme saldrlar dzenlemesinden vgyle bahsederek Obamann imdiye kadar hibir tepki gstermemi olmasn baarsz bir liderliin gstergesi eklinde sunuyorlar. imdiye kadar ulusal gvenlik alannda ahinliini ispatlam olan ve tm anketlerde semenin bu alanda daha mahir grd Obama iin bu mesele belki de seim srecinde bu alanda nne kan en ciddi kriz durumunda. Her ne kadar Libya meselesinin somut olarak semen zerinde yapt etki henz ak biimde grlmese de gzlemciler Obamann bu konuda etkili bir savunma yapamamas halinde d politika tartmalarnda sorun yaayabilecei grnde. Her ne kadar bu etkinin Tahranda 1979 ylnda yaananlar sonrasndaki kadar byk olmayaca dnlse de tartmalarn yar daha ekimeli hale getirmesi durumunda meselenin olas etkisi daha da kritik bir hal alabilecek. Bu da yaplan son anketlerde Obamann yaklak drt puan kadar gerisinde grlen ve kararsz eyaletlerin hemen hemen tmnde Obamann gerisinde olan Cumhuriyeti aday Mitt Romney adna aradaki fark kapatmak iin belki de son ans olacak
574 | EKM2012
The 2012 Presidential Election and American Foreign Policy in the Middle East
Policy Brief | DOV FRIEDMAN | Ekim 2012
ABSTRACT | The United States presidential election this November comes at an important moment for U.S. foreign policy in the Middle East. The Arab uprisings have delivered new governments in Tunisia, Egypt, Libya, and Yemen that necessitate reconsidered U.S. policy. The uprising in Syria has devolved into civil war, and the international community has stalemated in response. The international conflict over Irans nuclear program has not been resolved, and opinion diverges over whether to continue negotiation or pursue military solutions. The evolving political landscape in the region will, over the next four years, pose new challenges to American foreign policy and demand creative policy solutions. Both President Obama and former Massachusetts Governor Mitt Romney are prepared to face the challenges of a new Middle East, yet the two candidates articulate markedly different policy visions for the region.
The report closes with an investigation of the candidates differing visions of the international sphere and the U.S.s proper place in that world.
This analysis uses the candidates policies and foreign policy statements about select countries in the region to clarify their preferred approaches to the Middle East. It also addresses how these past policies and statements may affect policies in the next presidential term. Finally, the report closes with an investigation of the candidates differing visions of the international sphere and the U.S.s proper place in that world
Bakanlk Seimi Tartmalar

Yorum | KILI BURA KANAT | 07 Ekim 2012 | Zaman
Medyann yaratt derbi ma atmosferinde tpk o malarda olduu gibi gnlerce basn kurulular adaylarn tartma programna nasl hazrland, nerede kampa girdii ve hatta tartmadan nce ne yediini konuturdu izleyiciye. 90 dakika sren tartma sonrasnda ise saatlerce sren programlarda siyas yorumcular bir yandan kimin daha iyi i kardn ve strateji hatalarn tartrken, uzmanlar ise adaylarn konumasndaki tartmal aklamalar tekrar gstererek bunlarn doruluu ve geerlilii zerinde saatler sren mnakaalara girdi. Adaylar da oyun deitirici olarak grdkleri bu programlara olduka ciddi hazrlanyor. Tartma takmlar ve hazrlk tartmalar yaplyor. Obama tartmalara, Massachusetts Senatr John Kerry ile Romney ise Ohio Senatr Rob Portman ile antrenman tartmalar yaparak hazrland. Elli milyondan fazla Amerikalnn ekranlar banda takip ettii bu tartma, ikili arasndaki son ma deil. Adaylar bundan sonra iki tartma programnda daha kar karya gelecekler. lki i politika zerine yaplan programlarn ikincisinde adaylar hem i politika hem de d politika sorularn cevaplayacak. nc ve son tartma ise d politika ve ulusal gvenlik temelli yaplacak.
aramba gn Coloradonun Denver kentinde yaplan ilk tartma byk oranda Mitt Romneynin stnlyle geti. Adaylara zellikle d bor, bte a ve olduka tartma yaratan sosyal gvenlik kanunu ile ilgili sorulan sorularda beklenmedik bir ekilde Bakan Obamann byk oranda defansif kalmas ve sorulara cevap verirken yaad konsantrasyon sorunu Obamann gzlemcilerden dk puan almasna sebep oldu. Romney ise her ne kadar kendi plan ve projeleriyle ilgili sorulara verdii cevaplarda tatmin edici olmasa da Obamann ekonomik programn eletirirken olduka atak grnd. Tartmann kilitlendii noktalardan biri Obama tarafndan iki yl nce yasalatrlan ve yaz aylarnda Anayasa Mahkemesi tarafndan onaylanan Sosyal Sigorta Kanunu (Obamacare) ile yaanan tartma oldu. Demokratlar ile Cumhuriyetiler arasnda devletin ekonomideki rol ve federal devletin bykl temelli ideolojik bir tartmann alevlenmesine yol aan meselede Romney, Obamann yasalatrd plan eletirdike Obama ise plann daha nce Mitt Romneynin Massachusettste uygulad plann benzeri olduunu ne srd. Adaylar seim konumalarnda aylardan bu yana ynelttikleri eletirileri bu sefer beraberken yapma frsat buldular. Bunun yannda kimin orta
576 | EKM2012
snfn dostu olduu konusundaki polemikler srasnda Mitt Romney senelerin verdii ekonomik birikim sayesinde jargonu rahat kullanp ve idarecilik tecrbesinden rnekler verirken Obamann ise olduka gergin ve sklm grnts dikkat ekti. Durumun Obamann aleyhine gelimesi srasnda biroklar Obama kampanyasnn seim srecinin balamasndan bu yana Romneyye yapt sulamalar gndeme getirmesini bekledi. Kamuoyu aratrmalarnda semen zerinde olduka etkili olduu grlen ve Romneynin imdiye kadar cevap vermekte zorland Romneynin gelir vergisi beyannamesini aklamam olmas, baz vergi cenneti adalarda para bulundurmas, Bain Capital irketinde yneticilik yaparken yapt icraatlar ve getiimiz haftalarda medyaya szm olan Romneynin Amerikann yzde 47si ile ilgili sylediklerinin hibirini Obama dile getirmedi. Obamadan en azndan biraz enkaz edebiyat ya da ABDdeki otomobil endstrisini nasl kurtardn anlatmas beklenirken, o bunlardan da bahsetmedi. Bazlarna gre Obama, bu hamleleri sonraki tartmalara zellikle de semenlerin soru soraca ikinci tartmada onlarn gndeme getirmesini beklemeyi tercih etti, dierlerine gre ise Romneyye olduka zor zamanlar yaatmas beklenen bu meseleler daha sonraki tartmalar iin sakland. Obamann danmanlarna gre ise Obama, bakanlk makamna yakr bir ekilde tartmay plan ve programlardan yapmak istedi ve dolaysyla da bu tip polemiklerden uzak durdu.
ne srdler. Bamsz gzlemcilere gre ise durum Romneynin Cumhuriyeti nseimler srasnda neredeyse 20 kez ayn ekilde tartma programlarna katlm olmasndan kaynaklanyordu. Obama, son kez byle bir platformda 2008 seimlerinde yer alm, Romney ise antrenmanl bir ekilde Obamann nne kmt. Sebep ne olursa olsun, ilk tartmada performans biroklar tarafndan bitti denen yarn yeniden balamasna sebep oldu. Son yaplan anketler, semenin yzde 90ndan fazlasnn kime oy verecei konusunda kararn vermi olduunu ve yzde 8 ile 10u kadarnn bu son bir ay iinde karar vereceini gsteriyor. Obamann liderliine ramen olduka baa ba geen seim srecinde bu oran seimlerin kaderini belirleyecek. Baka nemli gelime ve kampanyalarda yol kazas olmamas durumunda bu tartmalardaki performanslar, adaylarn yzde 10 iin yapabilecekleri son hamle olma zellii tayor
Kim kazanacak?
Tartmada Obamann neden beklenenin ok altnda, Romneynin ise beklenenden ok daha baarl bir performans sergiledii ise hl tartma konusu. Obamay destekleyen baz isimler Obamann part time bir aday olduunu nk ayn zamanda bakanln gerektirdii grev ve sorumluluklar yapmaya devam ettiini, Romneynin ise tam zamanl bir aday olarak tartma programna hazrlanmaya daha fazla zaman olduunu
Bakanlk Seimleri Sonrasnda ABDnin Ortadou Politikas

Analiz | KADR STN, KILI BURA KANAT, EROL ASLAN CEBEC | Ekim 2012
ZET | Analiz Kasm 2012 bakanlk seimlerinin ABDnin Ortadou politikasna muhtemel etkilerini tartmaktadr. Bakan Barack Obamann getiimiz on yldaki icraatn, bakan aday Mitt Romneynin ise seim vaatlerini baz alan deerlendirmede ABDnin ulusal kar olarak tanmlad meselelerde her iki aday tarafndan nasl politikalar izlenebileceine ilikin ngrlerde bulunuluyor. Arap devrimlerine yaklam, Irak, ran ve srail politikalar olarak drt balk altnda toplanan analizde, ABDnin nmzdeki drt yl ierisinde belli admlar atmas gerektii konulara odaklanlyor. Analizde, ABDnin Msr, srail, Suriye, Irak ve ran politikalarnn ksa dnemde nasl deiebileceine de yer veriliyor. Amerikan bakanlk seim sonular zellikle 20. Yzylda dnya siyasetinin kaderinde belirleyici rol oynamtr. Bir yandan ABDnin sabit, hayati, ulusal karlar belirleyici olurken, bakann kiilii ve ulusal karlara yaklam tarz hayati nem arz etmitir. Gemite Roosevelt, Kennedy, Reagan, Clinton, Bush gibi bakanlarn tarzlar ve izledikleri blgesel ve kresel politikalar, Ortadou siyasetinin ekillenmesinde ve savala bar arasndaki izginin belirlenmesinde etkili olmutur.
Obama ve Romney arasndaki yar sona yaklarken, d politikada tecrbe birikimi ve yaklam tarz olarak birbirinden olduka farkl iki adayla kar karyayz. Amerikann son on ylda blgeye bak, Irak tecrbesi ve el-Kaideyle mcadelenin etkisi altnda kalmtr. ABD nmzdeki dnemde Asya-Pasifik stratejisiyle blgede dedii maliyetleri azaltmak istemektedir. ki aday arasndaki farklarn Ortadou politikasnda kkl deiikliklere yol ap amayacan nihai olarak ancak zaman gsterecek. Bu almada ABDnin karlarndaki devamllklarla yeni ynetimin yarataca farkllklar bir arada analiz ediliyor. SONU | Bakanlk seimleri sonrasnda bakan kim seilirse seilsin, ABDnin Ortadou politikasnda temel karlarn koruma gdsyle hareket edeceini dolaysyla kkl bir deiime gitmeyeceini beklemek gerekir. Blge bugnk haliyle iinde birok frsatlar da barndran bir istikrarszlk iindedir. Yeni aktrler ve akmlarn demokratik siyasette daha nce grlmemi dzeyde etkili olmalar ve yeni blgesel dengelerin halklarna hesap veren ynetimlerle evriliyor olmas blgenin gelecei asndan umut vermektedir. te yandan etnik ve mezhep atmalarnn artmas da kayg vericidir.
578 | EKM2012
Bu eilimlerin yarataca siyasi sonular ABDnin Ortadou politikasn etkileyecek ve yeni bakan bu deiime ayak uydurmak zorunda kalacaktr. Bu noktada Obama daha minimalist bir izgi izlemeye devam edecektir. Romney ise gelimeleri srail ve ABD karlar dorultusunda ynlendirmeye alacaktr. ki yaklamn blge asndan sonular da farkl olacaktr. Arap devrimleri sresince ABDnin profilini grece dk tutan Obama ynetimi, Amerikan hayati karlar tehdit edilmedii srece ok ne kmamaya zen gstermitir. Iraktan ekilme takvimini baaryla tamamlamay ve yeni bir savaa girmekten kanmay nceleyen Obama, Arap devrimlerine retorik dzeyde destek olurken pratikte Amerikan karlarnn zarar grmemesini ncelemitir. Romney karlarn korunmas noktasnda benzer bir tavr sergileyecektir ancak Obamadan daha dikte eden bir grnt sergilemesi muhtemeldir. Aslnda Obamann politikalarn byk oranda devam ettirecek olan Romneyi, Netanyahu liderliindeki srail ve kendi neo-con kadrolar daha sert bir izgiye getirecektir. Suriye konusunda her iki bakandan da daha aktif bir Amerikan politikas beklemek makul olacaktr. Hem Trkiyenin talepleri hem de krizin giderek rana yaryor olmas, ABDyi Suriye meselesini daha ciddi ele almasn salayacaktr. Suriye meselesinde temel karlarn srailin gvenlii, kimyasal silahlarn gvenlii, Amerikan mttefiki komu lkeler zerindeki mlteci basksnn snrlandrlmas, ve iddetin komulara sramasn nlemek olarak tanmlayan ABD ynetimi, Trkiyeyle birlikte alma measisini artracaktr. Ancak Obamayla Romney arasnda ciddi nanslar doacaktr ve bu farklar Trkiyenin Suriye politikasn dorudan etkileyecek nitelikte olabilir. rnein Romney srailin tercihleri dorultusun-
da hvan snrlamaya kalkarsa bu konuda Trkiyeyle gr ayrlklar yaanabilir. Amerikann Irak politikasnda ciddi bir deiiklik olmayacaktr ancak ABDnin ran politikasnn dizaynnda Irakla ilikiler nem kazanacaktr. Obama yeni bir risk alp ranla yeni bir alm yapmay dener mi tahmin etmek olduka zor ancak ranla diplomasinin sonu vermesi iin Romneyden ok daha fazla aba gstereceini syleyebiliriz. Romney ynetiminde gerginliin trmanmas ve muhtemel snrl bir askeri operasyona gidilmesi daha abuk gerekleebilir. Bu durumda yine Trkiyeyle ilikiler de gerginleebilir.
Erol A.Cebeci, Kadir stn ve Kl Kanatn hazrlad almada, ABDnin karlarndaki devamllklarla yeni ynetimin yarataca farkllklar bir arada analiz ediliyor.
Trkiye Ortadou devrimleri srecinde Kuzey Afrika ve Ortadouda etkinliini artrm ve baskc rejimlere kar halklarn yannda yer almasnn karln zellikle Msr, Tunus ve Libya ile iyi ilikilerle almaya balamtr. Suriye meselesindeki zmszlk Trkiyenin opsiyonlarn azaltp gvenlik sorunlar yaamasna ve ran gibi glerle anlamazlk yaamasna neden olmutur. Trkiyenin Ortadou politikas Amerikann 2003 Irak igali sonrasnda Cumhuriyet tarihinin en aktif dnemini yaamtr. ABDnin Ortadou politikalar blgedeki btn gleri etkiledii gibi Trkiyeyi de etkilemitir. nmzdeki
dnemde ABDnin Ortadou politikasnn Suriye, Irak, ran ve srail ekseninde nasl belirlenecei ve uygulanaca Trkiyenin blge politikas asndan da stratejik neme sahiptir. ABDnin ekonomik krizi hala atlatamam olmas, Irak ve Afganistan tecrbelerinin psikolojik miras, kresel enerji piyasalarnn istikrar, srailin gvenlii, rann nkleer program ve Suriye krizi Amerikann Ortadou politikasn belirleyecek nemli unsurlar olmaya devam edecektir. Yeni bakann kim olaca, Asya-Pasifik stratejisiyle blgede dedii maliyetleri azaltma peinde olan ABD politikasnn blgede yaanan tarihi dnme ayak uydurup uyduramayaca asndan hayati nemi bulunmaktadr. Blgenin kresel dengeler asndan nemi hatrlandnda, ABDnin Ortadou politikasnn dnya ekonomik ve siyasi dengeleri asndan da belirleyici rolnn altn izmek gerekir.
Kasm 2012 seimlerini Bakan Obamann kazanmas durumunda, ikinci Obama ynetimi son drt ylda izledii d politika izgisini devam ettirerek yeni Asya-Pasifik stratejisinin gereklerini yapmaya devam edecektir. Romney bakan seilirse de bu yeni stratejinin byk oranda deitirilmesi veya geri dndrlmesi szkonusu olmayacaktr. Asya-Pasifik stratejisinin ABDnin Ortadoudan ekilmesi anlamna gelmeyecei vurgulanmaldr. Ortadou ve zellikle Krfez, nmzdeki onyl ve tesinde dnya enerji piyasalarnn can damarnn att blge olmaya devam edecektir. Bu blge kresel ekonominin istikrar ve gvenlii asndan hayati nemi haizdir. Enerji piyasalarndaki dalgalanmalar gemite de rnekleri yaand gibi hem Amerikan ekonomisini hem de kresel ekonomiyi sarsma potansiyeline sahiptir. Bu nedenle Asya-Pasifik stratejisi ABDnin Ortadoudaki varlnn yeniden yaplandrlmasn gerektirse de bunu blgeden ekilmesi olarak okumak hata olacaktr
580 | EKM2012
CFR: ABD Trkiye likileri: Yeni Bir Ortaklk

Yorum | GALP DALAY | 01 Ekim 2012
ABDnin nemli dnce kurulularndan D likiler Konseyi (CFR), Mays ay ierisinde e bakanln ABD eski d ileri bakan Madeleine K. Albright ile eski ulusal gvenlik danman Stephen J. Hadleyn yapt nemli bir Trkiye raporu (U.S.Turkey Relations: A New Partnership) yaymlad. Bu raporun zamanlamas, hem i hem de d politikaya ynelik yapt tespit ve neriler ile raporu hazrlayan komitenin profili bu raporu nemli klyor. Raporun ana hedef kitlesini Amerikal karar vericiler oluturuyor. Onlara verilen ana mesaj; Trkiyede iktidarn asl sahiplerinin deitii: Amerikann, Ankarada daha nce i yapt asl kesimi oluturan askeri ve sivil brokrasi artk Trkiyede gc elinde bulunduran ana kesimi oluturmuyor. Mevcut siyasal iktidar daha ncekilerinin aksine nominal deil reel iktidar temsil ediyor. Aslnda bu rapor bu ynyle gecikmi bir tespitte bulunuyor. Asker bu tespiti 1 yl nceki YA toplantsyla, dier kesimler ise ayn sonuca 12 Eyll referandumu veya 12 Haziran seimlerinden sonra ulat. Son
olarak, rapor her ne kadar Trkiyede gcn merkezinde kayma yaandn belirtip yeni g sahipleri ile ilikiye gemeyi tavsiye etse de eski Trkiyenin temsilcilerini de tamamyla gzden karmyor. Raporun tek mesaj Trkiyenin i siyasetiyle snrl deil. Trkiye ile ABD arasnda deien uluslararas realiteye uygun yeni bir ortaklk ekli de neriliyor. ABDnin Trkiye ile olan ilikileri daha nce souk sava atmosferinde gelien gvenlik ve d politika eksenli bir ilikiydi. Trkiye, ABDye nemli oranda ucuz asker, ABD de Trkiyeye nemli oranda silah salyordu. Ama souk sava bitti. Dnya deiti. Trkiyenin kresel ekonomi ile en nemli ba artk IMFden ald borlar deil. D politikas da artk sadece Batl bir kimlie ulama arzusu ile komularna ynelik uygulad gvenlik politikalarna dayanmyor. Dolaysyla denklem deiti. ok boyutlu bir hale geldi. Bu nedenle Trkiye ile ABD arasnda var olan ilikinin niteliinin de deimesi gerekir. Bu durum zellikle kresel sisteme dair tartmalarn youn yaand, sistem d ykselen
glerin sistemi ciddi bir ekilde eletirdii bir ortamda daha da nem arz ediyor. Trkiyenin bir yanyla sistemin paras olmas ama ayn zamanda sistemin dnda olan bir g gibi de davranabilme kapasitesi ABD ve Bat dnyas iin byk bir avantaj. CFRn, hem farkl blgelerde Trkiye ile ABDnin gelitirebilecekleri yeni ibirlii alanlarna iaret etmesi hemde Trkiye dnda hakknda bu boyutlu rapor hazrlad dier lkenin Brezilya olmas bu raporun yeni kresel sistem ile ba konusunda bize fikir veriyor. politika, ekonomi, d politika ve tavsiyeler olmak zere 4 ana balk altnda hazrlanan raporda ne kan balklar yle sralayabiliriz: Trkiye son 10 ylda yaayd deiim sayesinde byyen blgesel ve global bir g haline geldi. Bunun yannda, Trkiyenin yzletii sorunlarn bir ou- ran Nkleer Meselesi, Ortadaoudaki gei sreci, ve Suriye krizi gibi- ayn zamanda ABDyi de megul eden temel meselelerin banda gelmektedir. Deien realite ve yzleilen sorunlar Trkiye ile Amerike arasnda yeni bir ortakln kurulmasn gerekli klmaktadr. Rapor genel olarak ABD toplumuna, liderlerine ve Kongre yelerine ynelik hazrland iin fazla derinlie sahip deil. Yeni Trkiye kavram: Raporda Trkiyenin son 10 ylda yaad deiimin bir sonucu olarak ortaya kan lkeyi Yeni Trkiye olarak adlandryor. rnein raporun ilk blmnn bal: ABD-Trkiye likileri: Yeni Trkiye ile Yeni Bir Ortaklk (s. 6). Rapor, iki lke arasndaki ilikiler kadar iki lider, Erdoan ve Obama, arasndaki yakn ilikiye dikkat ekiyor. Genelde ABDli dnce kurulular ve analistler, Avrupallarn aksine, daha ok Trkiyenin d ve gvenlik politikalaryla ilgilenirler. Bu bakmdan, raporun hemen hemen yarsnn Trkiyenin i politika meselelerine ayrlmas nemli bir gelime.
582 | EKM2012
Trkiyede yarg ve Krt sorunu balamnda yaanan srelerle alakal her ne kadar endieler dile getirilse de, raporun genelinde Trkiyede yaplanlardan pozitif bir dille bahsediliyor. Bunun bir yansmas olarak Trkiyedeki muhalifler bu raporu gz ard ederken, dier gazeteler sayfalarnda bu rapora yer verdi. CFR raporunda eski Trkiyenin aksi ynde telkinlerine ramen, Washingtona yeni Trkiyeye daha gereki ve pragmatik yaklama telkininde bulunuluyor.(Ali H. Aslan, 14.05.2012) Rapor, Yeni Trkiye kavramn kullanp, bu srecin aktrleri ile gl balar kurulmasn savunurken, eski Trkiye diye tanmlanabilecek dnemin aktrlerinin de tamamen gzden karlmamas gerektiini ima ediyor. Trkiye son 10 ylda yaad deiim ile daha fazla Avrupal, daha fazla Mslman, daha demokratik ve daha modern bir hale geldi (s.14) Trkiye ekonomik olarak daha zengin, siyasi olarak daha etkili ve demokratik fakat hl bir gei aamasnda, demokratiklemesi henz kurumsallap, olgunlaabilmi deil (s. 20). Gei aamasnda olmann bir yansmas olarak hukuk, insan haklar, demokratikleme ve aznlklar konusunda atlan ileri admlar, geri admlar takip etmektedir. 2007 ylndan beri hkmet demokrasiden ziyade, ounluku bir ynetim anlay ile muhalifleri eski ynetimlerin kulland taktikler ile susturmaya alyor hukuk, emniyet, medyaya kar vergiler, vb. AK Partinin TBTAK ve Yarg mensuplarnn seimi ile alakal yaptklar, eski Kemalistlerin yaptklarnn benzerleri bu kurumlar siyasi atamalar ile doldurma (s. 22). Rapor, gei aamasnn tam ve kurumsallam bir demokrasi ile tamamlanabilmesi iin yeni anayasa srecini byk bir frsat olarak deerlendiriyor: Bu srecin ak, effaf ve herkesi kapsayacak ekilde ilerlemesi;
politika ve ekonomi
Raporun temel zellikleri
ounluk ynetiminin ilkelerini korurken, aznlklarn hak ve hrriyetlerini de gvence altna alan bir ekilde ilerlemesi gerekir. Yeni anayasada asker ile siviller arasndaki ilikilerin doru bir balama oturtulmas sivil ynetim ile askere saygnn gvence altna alnmas. Demokratikleme iin yeni anayasa tek bana yeterli deil, siyasal partiler yasasna da ihtiya var. Krt sorunu Trkiyedeki yar-otoriter sistemin kurulmasnn arkasndaki ana neden olarak deerlendiriliyor: Eski ynetimler bu sorunu demokratik olmayan yntemler ile zmeye alt. Bu sorunun zm Trkiye demokrasisinin kalitesini artracaktr. Bu srete, Krdistan Blgesel Ynetimi nemli bir rol oynayabilir. Obama, Erdoan ile olan kiisel ilikilerini kullanp onu yeni bir Krt almna ikna etmeli. Bu srete Krdistan Blgesel Ynetimi ise PKKy silah brakmas iin ikna etmeye almal (s. 30). 2001 krizinden sonra takip edilen makroekonomik istikrar politikalar ile finans sektrnn yeniden yaplandrlmas, Trkiye ekonomisini salkl bir yapya kavuturdu. Bunun yannda Trkiyede ekonomik byme 3 faktre dayanyor: d yatrm, ihracat ve i tketim. Erdoann son dnemlerde makro-ekonomik istikrar pahasna byme politikalarna ncelik vermesi bte ann ok bymesine sebebiyet verdi. Trkiye, ekonomisini blgesel entegrasyon iin daha yaratc bir ekilde kullanabilir. Enerji piyasasnda Trkiye nemli bir aktr haline gelebilir; ABD bunu desteklemeli. Raporun, Trkiye ile ibirlii konusunu sadece Ortadou ve Kafkasya ile snrlandrlmayp Afrika, Balkanlar da iermesi nemli bir adm. Trkiye, ABDnin Asya iin ngrd Trans-Pasifik Ortaklna dahil edilmeli.
Arap dnyasnn hem liberalleri hem de slamclar AK Partiyi yakndan izliyor. Avrupa ve ABDnin AK Parti ile ilikileri Arap dnyas tarafndan yakndan izleniyor. Arap devrimleri Trkiyenin etki snrn da ortaya koydu. Son yllarda gelitirilen btn ilikilere ramen Trkiye ne Kaddafiyi ne de Esedi ikna edebildi (s. 40). Trkiyenin Arap dnyasndaki en nemli etki gcn orada yapt ve yapaca yatrmlar oluturmaktadr. TKA ile USAID Ortadou ve Afrikada beraber ibirlii yapmal. Trkiye, Avrupa ile ilikilerini AB cenderesinden karmal. Trkiyenin son yllarda yaad demokratikleme d politikasna da yansd; kamuoyu tercihleri d politikada daha fazla karlk buluyor. Anti-Amerikancln yaygn olduu bir lkede bu durum Trkiye-ABD ilikilerinin geleceini olumsuz bir ynde etkileyebilir. Bu nedenle ABD, Trkiye kamuoyuna ynelik kamu diplomasisi yrtmeli. Trkiye ile ABD arasnda gl ilikiler mevcut fakat bu ilikiler henz ABD ile onun geleneksel Avrupal mttefikleri dzeyinde deildir. ki lke arasndaki ilikiler ksa vadede bu seviyeye gelemeyecektir. Fakat ortaya kan yeni realite Trkiye ile ABD arasnda ABDnin Japonya, G. Kore ve srail ile sahip olduuna benzer bir stratejik ibirliini zorunlu klyor. ABD ile Trkiye arasndaki ilikiler daha kurumsal hale getirilmeli. rnein, Trkiye ABD arasnda serbest ticaret antlamas imzalanmal. Trkiye ile ABD arasnda bir gven sorunu mevcut. Bu da ksmen iki lke arasnda var olan g asimetrisinden kaynaklanmaktadr. Bu gvensizlik ise ancak Trkiye ve ABDli yetkililer arasnda diyalogun gelitirilmesiyle giderilebilir. Bu diyalog da sadece siyasiler ile snrl kalmayp ayn zamanda i dnyas ile sivil toplumun temsilcilerini de iermelidir
Ekonomi
Raporun yapt temel teklifler
D politika
Amerikan Seimlerinin Kurban Olarak Suriye

Yorum | KILI BURA KANAT | 20 Ekim 2012 | Sabah Perspektif
Amerikada bakanlk seiminin yapld yllar biroklarna gre d politika konusunda en byk hatalara ahit olunan zamanlardr. Her ne kadar genel prensip olarak dileri bakan ve savunma bakan kampanyalarda yer almak yerine d politikay mevcut ekilde ynetmeye devam etse de olas kamuoyu tepkisi ve politika deiikliklerinin yol aabilecei olumsuz semen davranlar endiesi ou zaman seim yln d politika asndan felce uratr. Souk Sava yllarn-
da iine girilen en byk bataklk olan Vietnam meselesinin bir kangrene dnmesine, byk lde bakanlk seiminin yapld 1964 ylnda Bakan Johnson ve ekibinin sergiledii pasiflik ve eylemsizlik sebep olmutu. O dnemde grev yapan kiiler, yazdklar kitaplarda o sene yaplan hatalardan karlabilecek en byk dersin politikann stratejinin dman olmas olduunu ifade etmilerdi. Bakanlk seimi yaplan yllarda hissedilen politik kayglar stratejik akln dman olmann yannda bazen farkl trajedilere de sebebiyet verebiliyor. 1992 ylnda bakan Bushun Bosna konusunda ortaya koyduu etkisiz tavr ve ynetimin meselenin gazetelerin ilk sayfalarnda yer almamas iin verdii ura biroklar seim ylnda meydana gelmesiyle aklamt. 1990l yllarn ortasna gelindiinde ve Bosnadaki katliamn yaralar henz sarlmamken, bu sefer de Ruandada benzer bir durum yaanacak ve Amerika bir soykrma daha yaplacak bir mdahaleye, kamuoyu maliyetini hesaba
Bosnada yaananlarn zerinden neredeyse yirmi yl getikten sonra bu sefer Suriyede yaanan trajedi Amerikada yaplacak bakanlk seimlerinin kurban oluyor.
584 | EKM2012
katarak seyirci kalacakt. Masraf ve mesuliyetten kaarak meseleye duyarsz kalan dier Batl lkeler ise seneler boyunca oluturmaya altklar insan haklar ve demokratikleme normunun mezar kazcs olacaklard. Bosnada yaananlarn zerinden neredeyse yirmi yl getikten sonra bu sefer Suriyede yaanan trajedi Amerikada yaplacak bakanlk seimlerinin kurban oluyor. Libyaya yaplan askeri mdahaleyi Bir gn daha ge kalsaydk Bingazide binlerce insan lebilirdi szleriyle aklayan ve gelimi lkelerin ezilen halklara kar duymas gereken sorumluluklardan bahseden bakan Obama, seim almalarnn younluu ve olas bir askeri kaybn ulusal gvenlik konusundaki kredibilitesini drme ihtimalini de gz nne alarak risk almaktan uzak bir izgi takip ediyor. Amerikadaki durumu en yakndan takip edenlerden biri olan Esad, muhtemelen amda seimlere kadar ne yapp edip durumu mdahale edilemez bir hale getirelim diyerek Arap Baharndaki en rahat gnlerini geiriyor.Muhtemelen Libyada yaananlardan sonra derin bir oh ekerek Amerikann bundan sonra Orta Doudaki admlarn stten dili yanm bir devlet olarak takip etmesini mit ediyor. Bu noktada Amerikann yannda dier byk glerin de insani meselelere ne kadar ilgisiz kaldn sylemek gerekiyor. Dnyaya
demokrasi standartlar dersleri veren Avrupa Birlii, yaanan trajedide kayplar oynayarak, artk ekonomideki devlii bile tehdit altndayken politikadaki cceliini de devam ettirdiini gzler nne serdi. te yandan Amerikann tahtna gz koyduu sylenen in Halk Cumhuriyeti, Suriyede bu yaananlar engellemeye ynelik bir giriimde bulunmak yerine kendi snrlar ierisinde bu tip bir halk ayaklanmas meydana gelmemesi iin nlem almakla megul. Dou Asya Denizinde iki- kayalk iin Japonyaya, Gney in Denizinde de Filipinlere kafa tutup donanmasyla g gsterileri yapmas da ksmen bu nlemlerin bir parasyd. Rusya ve in gibi glerin ykselip kresel sistemi deitirecei sanlrken bu devletlerin bir nceki devre ait veto gcn ne kadar hoyrata kullandna da yeniden ahit olmu olduk. Bu hafta Suriyeli muhaliflerden kimilerinin gazetelere verdii Bat bizi yalnz brakt sitemleri olduka tandk geldi kulaklarmza. Bu ihanet ilk kez olmad gibi Suriye sonuncu da olmayacak. Bir gn Batl lkelerde iktidarda olan isimler bu gnlere ait eylemsizlik sebeplerini aklayan an kitaplar yazp dller alacak. Bunu yaparken bir yandan da Suriye kamuoyunun Batya olan gven bunalmn anlayabilmek iin aratrma programlar oluturacak ve bizi neden sevmiyorlar sorularn soracaklar
Bakanlk Seimleri 2012: Amerikan Siyasal Kltr ve Kampanya Temalar

Rapor | KILI BURA KANAT, EROL ASLAN CEBEC | Ekim 2012
ZET | Amerika Birleik Devletlerinde 6 Kasm 2012de yaplacak bakanlk seimlerinde ABD Bakan Barack Obama bir dnem daha bakanlk koltuunda oturabilmek iin Cumhuriyeti Partinin bakan aday Mitt Romney ile yaracak. Yaklak ay nce Cumhuriyeti Partinin nseimlerinin sona ermesiyle hareketlenmeye balayan 2012 bakanlk yarnda seim gndemini belirlemede parti kongreleri ve adaylarn tartmalar gibi beklenen kritik dnemeler yannda Amerikann Libya Bykeliliine saldr gibi beklenmedik gelimeler de nemli rol oynad. Amerikann iinde bulunduu ekonomik darboaz sebebiyle, d borlanma, isizlik oranlar ve benzin fiyatlar seim yarnn Eyll ayna olan ksmnda en ok gndeme gelen unsurlar arasnda yer ald. Bunun yannda Obama ynetiminin en nemli ncelikleri arasna ald salk sigortas meselesi iki parti arasndaki devlet, ekonomi ve toplum ilikisi merkezli fay hattn srekli biimde ortaya kard. Eyll ayndaki Libya olaylar ve Ekim aynda bu olaylarla ilgili ayrntlarn ortaya kmas
586 | EKM2012
ise ulusal gvenlik ve d politika alannda en ok tartlan meseleler arasnda yer ald. Seimlerde son dnemece gelinen bugnlerde adaylar arasnda ulusal oy oran baznda baaba bir mcadele devam ederken bakann seilmesini belirleyecek delege says konusundaki kamuoyu aratrmalar Obamay az farkla da olsa avantajl gsteriyor. SONU | Seimlere bir hafta kala iki aday arasndaki fark neredeyse kapanm durumda. Kampanyalar baladndan bu yana srekli olarak Romneynin birka puan nnde olan ve parti kongreleri sonrasnda arasndaki fark baz ulusal kamuoyu aratrmalarna gre be puana kadar karan Obama birinci tartmadaki zayf performans ve Libya olayyla ortaya kan haberler sonrasnda Romneyle arasndaki puan farknn neredeyse kapanmasna sebep oldu. Son hafta yaynlanan baz anketler Romneyi, Obamann ok az farkla nnde gsteriyordu. Seimlere yedi gn kala tm gzlemcilerin tahmini ulusal bazda adaylarn birbirleriyle arasndaki oy farknn ok az olaca ynnde. Son yaplan kamuoyu anketlerinin ortalamas alndnda ABD genelinde Romney %48.75, Obama ise %47.50 oy oranna sahip grlyor.
Ancak ulusal bazda alnan bu oy oranlar veya elde edilecek az farkl bir stnlk bakanlk seimlerinin kazanlmasn salamyor. Bu raporun en banda belirtildii zere eyaletlerin sahip olduu delege says ve seimlerde adaylardan birinin en az 270 delege saysna sahip olmas bakanlk seimini kazandracak. Bu sebeple seimin kaderi u an kararsz eyaletlerdeki seim sonularna kilitlenmi durumda. Kararsz eyaletlerdeki delegeler darda tutulduunda adaylarn u an kazanmas muhtemel delege says aadaki gibi ekilleniyor. Obamann seimi kazanabilmesi iin bu karasz eyaletlere ait 95 delegenin en az 34n kazanmas gerekiyor. Bu sekiz eyalet iinde kamuoyu anketlerine gre Obamann kazanma ihtimali en yksek eyaletlerin banda Nevada geliyor. Nevada lke baznda en yksek isizlik oran ve en yksek mortgage iflas bulunan eyalet olmasna ve Obamann iktidara gelmesinden bu yana eyaletteki ekonomik durumun olduka olumsuz olarak seyretmesine ramen Nevadadaki Latino kkenli semenler seimi byk ihtimalle Obamaya kazandracak. Nevadann Obama tarafndan kazanlmas durumunda Obamann delege says 243e ykselecek ve seimi kazanmas iin sadece 27 delegeye ihtiyac olacak. Bu durumda dier kararsz eyaletlerden sadece Floriday kazanmak Obamaya zaferi kazanmas iin yeterli olacak. Floridann Romney tarafndan kazanlmas durumunda dahi Obama iin avantaj devam edecek. Byle bir durumda Ohio ile birlikte Wisonsin, Colorado veya Virginia eyaletlerinden sadece birisini kazanmak ya da Ohio ile hem Iowa hem de New Hampshire kazanmak yine zaferi Obamaya getirecek. Ohiodaki otomobil ve otomobil yan sanayii endstrisine son drt senedir yaplan sbvansiyonlar bu eyalette Obamaya nemli bir avantaj salyor. Obama hem Florida hem de Ohioy Romneynin kazanmas durumunda biraz zorlanarak da olsa seimi kazanabilir.
Byle bir durumda Obama, Virginia ile birlikte Wisonsin ve Coloradoyu veya Virginia ile birlikte Winsonsin ve Colorado eyaletlerinden birisi ve Iowa eyaletini kazanmak zorunda. Obama, Florida, Ohio ve Virginiay Romneye kaptrrsa seimi dier tm kararsz eyaletleri almas durumunda ancak kazanabilir. Romney ise 2012 bakanlk seimini kazanmak iin delege baznda zoru baarmak zorunda. Nevada dnda kalan 89 delegenin en az 64n kazanmak Romneye zaferi getirecek. Bu durumda Romneynin seimi kazanabilmek iin Floriday kazanmas art. Ancak sadece Florida yetmeyecek. Romneynin seimi kazanabilmesi iin nnde sadece iki yol var. Birincisinde Romney, Florida ile birlikte Ohio, Virginia ve dier kararsz eyaletlerden en az birini kazanmas gerekiyor. imdiye kadar ABD bakanlk seim tarihinde Ohioyu kazanamadan bakanlk yarn kazanan bir Cumhuriyeti aday yok. Romneynin Ohioyu kaybetmesi durumunda ii biraz daha zorlayor. Bu durumda Romneynin Florida ile birlikte Virginia, Wisconsin, Colorado ve dier eyaletlerden birini kazanmas gerekiyor. Eer Romney Ohio ile Virginia, Winsonsin ve Colorado eyaletlerinden birini kaybederse seimi kaybedecek. Ksacas Nevada dnda kararsz 89 delegenin sadece 27sini kazanmak Obamaya zaferi getirirken Romney ise bu 89 delegenin 64n almak zorunda. Dolaysyla delege baznda yar ele alndnda ve raporun yazld saatler itibaryla Bakan Obamann seimi kazanmak iin daha fazla avantaj var gibi gzkyor. Elbette son bir hafta iinde herhangi nemli bir yol kazas - lkenin dou kylarna yaklaan Sandy Kasrgasnn yaratabilecei krizin Obama ynetimi tarafndan iyi ynetilememesi gibi -olmad takdirde. zellikle Ohioyu kazanmak Obama iin zaferi byk oranda garantilemek anlamna gelecek. Son yaplan kamuoyu anketleri ve otomobil endstrisi alanlarnn destei bu zaferi daha olas gsteriyor
Sandy Kasrgas Sonras Amerikan Seimleri

2005 ylnda meydana gelen Katrina kasrgas zellikle New Orleans ehri evresinde yol at hasar ve bu krizin doru ynetilememesi sonucu dnemin bakan George Bush ve Louisiana eyaleti valisine ar bir siyasi fatura karmt. Getiimiz sene iinde meydana gelen ve yine Amerikann dou kylarn vuran Irene kasrgas srasndaki baarl kriz ynetimi ise zellikle New Jersey Valisi Chris Christie gibi baz politikaclarn ortaya ulusal bir figr olarak ortaya kmasna yol amt. Her ne kadar kasrgann etkiledii blgeler seimler asndan kritik neme sahip kararsz eyaletler olmasa da adaylarn krize kar gsterecei tutumlar kampanyalar asndan son dakika gol olabilir. ncelikle Bakan Obama kampanyasna ara vererek Beyaz Saraydan yapt basn toplantlar ile kriz anlarnda liderlik vasfn ortaya kararak gvenilir bir bakan olduunun altn izmi oldu. Bakan adaylar ile yaplan zorlu tartmadan sonra Obama yeniden Amerikan ulusunun nnde sahneye
solo olarak karak grnrlk asndan da nemli bir avantaj elde etti. Ancak selin etkiledii blgelerde New Orleansta olduu gibi ortaya kabilecek koordinasyon problemleri ve gvenlik zaaflar ise bu durumu Obamann aleyhine evirecektir. zellikle sosyal medya vastasyla yaylacak naho grntlerin faturas Obamaya karlacaktr. Direkt kendisi olmasa da Romneyye bal veya destekleyen gruplar Obamann krizi
Son yllarda rneine birok defa rastland ekilde doal afet ve felaketler politikaclarn imaj, poplaritesi ve kamuoyundan bulabilecei destei nemli biimde etkileyebiliyor.
588 | EKM2012
ynetimde yapaca muhtemel hatalar liderlik zaaf olarak sergileyebilir. Bunun yannda Romneynin daha nceki yneticilik kariyerinde krizde olan Salt Lake City K Olimpiyatlar gibi organizasyonlar ve Staples gibi irketleri yeniden ayaa kaldrm olmas da kendi kampanyasnca yeniden gndeme getirilebilir. Bunun yannda Romneyyi nmzdeki gnlerde olduka zor durumda brakacak bir baka konu da daha nceki kampanya konumalarnda FEMA olarak bilinen Federal Acil Durum Ynetim Kurumu hakknda syledikleri olacak. Romney bu gibi kasrga ve doal afetlerde ok nemli rol oynayan bu kurumun kapatlmas ve acil durum ynetiminin eyaletlere braklmas gerektiini ne srmt. Romneynin bakan yardmcs aday ve Temsilciler Meclisi Bte Komisyonu Bakan Paul Ryan ise FEMAnn bte artrm yolundaki isteklerini srekli olarak reddetmesi ile tannyordu. Bu gibi kasrgalarn kapsam ve eyaletlere ykaca mali klfetin hibir eyaletin tek bana altndan kalkamayaca kadar byk
olduu Sandy kasrgasnda bir daha grld. Her ne kadar Romney, Sandy yaklamakta olduu srada yapt basn aklamasnda Romneynin FEMAy kaldrmak gibi bir niyeti olmadn vurgulam olsa da Obama muhtemelen nmzdeki gnlerde bu konuyu gndeme tayacaktr. Son olarak hem Romney hem de Obama iin kasrgann etkiledii eyaletlerde sanda gitme orannda d grmek mmkn. Bu eyaletlerin zellikle de New Yorkun demokrat bir eyalet olmas delege saysnda olmasa da ulusal oy anlamnda Obamada ufak bir d anlamna gelebilir. Ulusal bazda yzdelik oranlarda birbirine olduka yakn ilerleyen iki aday iin bu da ciddi bir etki yaratabilir. Bu durumda delege says bakmndan seimi Obama kazansa dahi Sandynin ortaya karabilecei ulusal oy bazndaki durum seim sonras yeniden seim sistemi ve yzdelik anlamda rakibinin gerisinde kalm bir bakann meruiyeti tartmalarna yol aabilir
Trkiyede Genlik Politikalar

2011 ylnda Hkmet genlik alannda daha somut almalar gerekletirmek ve uzun soluklu genlik politikalar gelitirmek iin T.C. Genlik ve Spor Bakanln kurdu. Bakanlk, almalarna hzl bir ekilde balad ancak genlik politikalarnn sivil inisiyatifle hazrlanmas iin ibirlii yaplabilecek bu alanda Trkiyede profesyonel bir ekilde alan ulusal ve uluslararas sivil toplum kurulular bulmakta glk ekti.
Genlie Ramen Genlik Anlay

Yorum | PEK COKUN | Ekim 2012 | Mostar
Gnmz genlii lks seviyor. Davranlar kt; byklerine kar saygszlar ve sadece lak lak etmeyi biliyorlar, bykleri odaya girdiinde artk ayaa kalkmyorlar; ana babalar ile atyor, retmenlerine kafa tutuyorlar ve sadece tketmeyi biliyorlar. Sokrates Antik dnemdeki genlik deerlendirmesinin gnmz genlik halleri ile bu denli benzerlik gstermesi tesadf olabilir mi? Tesadf olmad aslnda ortada, teden beri genlik kavramnn semantii ok deimi durumda deil. Sokratesin genlerle ilgili ikyetlerinin her birini her gn tecrbe etmekteyiz. Lkse dknlk, ar tketici davranlar, retimde yer almama, i beenmeme, ebeveynler ve retmenleri ile yaanan atmalar gibi sorunlar antik dnemden beri benzerlik gstermesine ramen halen bu sorunlarn var olmas ve bir zme kavuturulamamas bu iin sosyolojisi gerei midir? Yoksa bu sorunlarn var olmas stratejik olarak genlerin pasifize edilmesi iin kimilerinin yararna mdr?
590 | EKM2012
ncelikle Trkiye zelinde bir deerlendirme yaparsak; Trkiyenin en nemli ve en gl unsurlarndan biri dinamik gen nfusudur. zellikle gen nfus krizi yaayan Avrupa ile karlatrldnda Trkiyenin potansiyelinin ne denli byk olduu grlebilir. Ancak, Trkiye Cumhuriyeti tarihine bakldnda bu byk gen potansiyelinin imdiye kadar daha ok bir tehdit unsuru olarak ele alndn syleyebiliriz. Henz yava yava genlik, bir frsat olarak grlyor. Daha yirmi-otuz yl nce genlik algs anaristten veya irticacdan ibaret olup, bu genler niversitelerden kovalanp soluu nezarethanede alyorken, gnmzde genler sandan, sakalndan, kpesinden, eteinden, bartsnden dolay kimse ile polemie girmiyor. Ve niversite saylarnn son yllarda art gstermesi ile istedikleri yksekretim kurumuna da yerleebiliyorlar. Bu anlamda genlerin yaama alanlarnn yirmi-otuz yl ncesine kadar ok daha geni ve zgr olduu rahatlkla ifade edilebilir.
Ey zgrlk!
Genlere bu kadar zgr alan salanm, frsatlar sunulmuken genliin nitelii ile ilgili neden halen bu kadar ikyet var? Belki de genlere ilkesel bir duru kazandrma konusunda birtakm hatal metotlara bavurulmu olmas bunun altnda yatan temel nedenlerden biri. rnein, Trkiye Cumhuriyeti ilk kurulduunda genlerle ilgili her beyanatta genlerin zgr olmas zerinde durulmu ancak cumhuriyet ocuklar byyp Ey zgrlk! demeye baladnda, devlet tehdidi olarak grlmler. Gnmzde de benzer ekilde hatal bir yntem kullanlmaya devam ediliyor aslnda. Afak bir zgrlk sylemi ile genler karl olmayan bir sylemin nesnesi oluyor ve gerekte zgrln snrlarn kefedemeyince bunalma giriyorlar. Bir baka ifadeyle, zgrln snrlarn kefedememe, genlerin kimlik krizini arttryor. Gelenekten ve kltrden kopuun zgrlk olarak dayatld bir ortamda genler iin sunulan
hizmetler de rasyonel bir amaca hizmet etmiyor, sorunlar derinletiriyor. Genlere ramen genler iin sylemleriyle yaplan almalarn ktlarnn ne olduu ile ilgili salkl bir muhasebe yaplmad da aikr. ok kltrllk syleminin arkasna gizlenip oulculuu yeterince kapsamayan ve tek tip gen modeli retmeye alan bu tarz giriimlerin genler arasnda kutuplamalar artrd biliniyor.
Sivile den grev
Genlik alannda nemli hizmetler retmi ve iyi rnek saylabilecek sivil toplum kurulular ilgili devlet kurulular ile almalar yrtebilir. Bu srete atlacak ilk nemli adm genleri iyi tanmakla balar, genlerin mevcut hallerinden ulusal ve yerelde iyi bir ekilde haberdar olunursa, genlerin ihtiya ve sorunlarn zmeye ynelik baarl almalar gerekletirilebilir. Bu noktada blgesel eylem planlarnn yaplmasna ve genlerle daha fazla ibirliine ihtiya var. Genlere
Trkiyede Genlik Politikalar | 591
rgn eitim dnda sunulacak eitimlerde gerek eitmen ynnden gerek uygulanacak eitim mfredat ynnden hassas olunmas ve bu eitimin toplumsal taleplere hizmet edecek formasyonu salayabilmesi ok nemli.
Trkiye zelinde bir deerlendirme yaparsak; Trkiyenin en nemli ve en gl unsurlarndan biri dinamik gen nfusudur.
Genlerin yerel, blgesel ve ulusal anlamda sosyolojik arka plann bilmeden yaplacak her dzenleme zmden ziyade yeni sorunlarn ortaya kmasna neden olur ki
antik adan beri genlerden ikyet edilen konularn zme kavumam olmasnda ezbere atlan admlarn nemli bir rol var. Yaplacak genlik almalarnda, amalarn, esaslarn, bireyin ve toplumun faydasn gzetecek ekilde dzenlenmesi, hedefler ortaya konmadan nce genliin kimliklerinin ve farkllklarnn iyi tespit edilmesi atlan admlarn uzun soluklu admlar olmas asndan gerekli. Aksi takdirde, gencin beraberinde getirdii kltrel zellikleri sfrlamaya ynelik genlik almalar toplumsal olarak sk sk muzdarip olduumuz hafza kaybnn tekrar tekrar yaanmasna neden olacak, genlerle ilgili salkl politikalarn ve projeksiyonlarn yaplmasnda engel tekil edecek. Genler iin, genlerle birlikte yaplan her alma bireysel ve toplumsal karln bulacak. Bu ise, genlerin farkndalnn ve niteliinin artrlmasnda, ayrca toplumun genlik algsnn deiiminde byk bir rol oynayacak
592 | EKM2012
Ekonomide Orta Vadeli Program Akland

Trkiyenin 2013-2015 makroekonomik hedeflerini kapsayacak Orta Vadeli Program (OVP) akland. Buna gre 2012 yl ekonomik bymesinin yzde 3,2 olarak gerekleecei ngrld. 2013 iin yzde 4; 2014 ve 2015 yllar iinse yzde 5 byme hedefi belirlendi. Ayrca OVPda enflasyonun 2012de yzde 7.4, 2013te yzde 5.3, 2014te yzde 5, 2015te yzde 5 olmas hedeflendi.
Gaz-Fren Tartmalar ve OVP

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 13 Ekim 2012 | Sabah Perspektif
Ekonomide, 2011deki yksek cari aa nlem olarak, ekonomik byme ve cari ak arasnda tercih noktasna gelinmi, bu erevede hem ekonomik bymedeki art hznn yavalatlarak srdrlmesi hem de cari an azaltlmas ynnde bir politika tercih edilmitir. Bu amala, kredi hacmi daraltlarak i talep yavalatlm ve dviz kurlarnda meydana gelen ykselilerin etkisiyle de d talebe pozitif ivme kazandrlarak ekonomi yumuak ini sreci ile dengelenmitir. Ancak, ekonomideki yumuak ini srecinin uzun srmesi, ekonominin potansiyel byme altnda bymesi ve 2012 yl byme orannn hedeflenen rakamn altnda gerekleme olasl ekonomide gaz- fren tartmalarnn balamasna neden olmutur. Bu arada, AB lkeleri bata olmak zere d pazarlarda devam eden talep belirsizlii nedeniyle, 2011 yl Orta Vadeli Programda (OVP) 2012 yl ekonomik byme iin hedeflenen yzde 4 oran revize edilmi, yeni aklanan OVPde yzde 3.2lik bir byme hedeflenmitir.
lamann hzlanaca, ekonomik byme rakamlarnn decei ve retimde daralmalar nedeniyle ihracatta nemli lde kayplarn meydana gelecei tahmin edilebilir. Ekonomide bu daralma bte gelirlerinde d hzlandraca gibi bte an finans etmek iin ynetilen/ ynlendirilen fiyatlarda arta sebep olaca ve dolaysyla enflasyonist bir etki douraca da beklenebilir. Gaza ar baslmas durumunda da cari an tekrar ana gndem maddesi haline gelme olasl her zaman mevcuttur. Dolaysyla, kresel ekonomik kriz nedeniyle dnyada daralma yaanrken, Trkiye ekonomisinde Dengeli Gaz- Fren politikasnn yani ikisinin bir arada olmasnda hatta bu aamada gaz-byme lehine politikalara ncelik verilmesinde fayda vardr. nk Trkiye ekonomisi retim kapasitesi olarak yksek ve dinamik bir ekonomidir. Bu yzden, ekonomide mevcut retim kapasitesinin sekteye uratlmamas ve olumlu beklentilerin krlmamas gerekmektedir. Ayrca, ekonomide canlln devam iin bata Merkez Bankasnn ekonomik aktiviteyi hzlandrmak amacyla elindeki aralar kullanmas beklenmektedir. Bu aralarn
Ekonomide Orta Vadeli Program Akland | 593
Ekonomide retim dinamiinin krlmamas gerekir
Ekonomide ar ihtiyatl olunmas veya fren yaplmas durumunda ekonomideki yava-
banda da, politika faiz oran gelmektedir. Zaten, Merkez Bankasnn yakn zamanda politika faiz orann drme karar alaca piyasalar tarafndan artk gl bir beklenti haline gelmitir.
Kamu maliyesi alannda elde edilen kazanmlar devam etmelidir
Bymek (dengeli) isteyen bir ekonomiye de frsat verilmeli ve grnmeyen palar ile ekonomi boulmamaldr.
Dier yandan, aklanan yeni OVPde hedeflenen ekonomik byme oran ve GSYHnn dk kalmas nedeniyle cari an GSYH iindeki paynn artma riski de bulunmaktadr. Dnyada sermaye bolluunun yaand bu dnemde, cari a finanse etmek daha kolay olduundan, bu dnemde bymenin hedeflenenden daha yksek oranda gereklemesi ekonomi iin nem arz etmektedir. Bu nedenle, bymek (dengeli) isteyen bir ekonomiye de frsat verilmeli ve grnmeyen palar ile ekonomi boulmamaldr.
Bata, Euro Blgesi lkeleri olmak zere, pek ok lkede bte aklarnn, kamu borlar miktarnn ve srdrlebilirliinin gndemde olduu bir dnemde, son yllarda kamu maliyesi alannda elde edilen baarlar, Trkiyenin dier gelien lkelerden ayrmasn salamtr. nk Trkiye ekonomisinin kresel ekonomik krizden etkilenmemesinin en nemli nedenlerinden birisi de kamu borcunun GSYH iindeki orannn ve bte ann GSYHdeki paynn dk olmasdr. Ancak, kresel ekonomik kriz nedeniyle, hem harcamalarn kslmas hem de ekonomik bymede yumuak ini sreci ile birlikte ekonomik aktivitedeki yavalama olasl vardr. Bu nedenle, vergi tabannn daralmasyla zellikle vergi gelirlerinin artrlmasnda glkler yaanabilir. Bunlara ek olarak, nmzdeki dnemde kamu aklarnn finansmannda enflasyonu artracak politika aralarna ihtiya duymamak ve ekonomide retim yapan kesimin retimlerine devam etmelerini salamak iin rahatlatc nlemlerin alnmasnn da zaman gelmitir
594 | EKM2012
Orta Vadeli Program (2013-2015)

Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | Ekim 2012
Kresel ekonomik kriz nedeniyle, dnya ekonomisinin dinamiklerinin deitii bir konjonktrde Trkiye gerek ekonomik byme oranlar, gerekse dier makroekonomik gstergeleriyle nde gelen gelimekte olan lkelerden biri konumuna gelmitir. Fakat gerek d ticaret, gerekse finans piyasalar yoluyla dnya ekonomisine entegre olan Trkiye ekonomisi de dier gelimekte olan lkeler gibi gelimi lkelerin iinde bulunduu olumsuz koullardan etkilenmitir. Bu durum orta vadede Trkiye ekonomisi hedeflerinin aa ekilmesine neden olmusa da; uzun vadede kalc ve srdrlebilir hedeflere ulamak asndan istikrarl bir performans sergilemitir. Dnya ekonomisindeki sz konusu gelimelere paralel olarak OVP, Euro Blgesinde devam eden bor krizine, gelimi ve gelimekte olan lkelerin byme oranlarna, kresel istihdama, ekonomik krlganlklara ve kresel belirsizliklere dair ekonomik tahminlerin aa ynl revize edilmi olduu grlmektedir. Dnya ekonomisinin Euro Blgesinde devam eden krizden olduka etkilendii, gelimi ekonomilerin aklarn finanse etmekte zorland ve gelimekte olan lkelerin bymesinin yavaladna dikkat ekilmektedir. Trkiyede bu kresel belirsizlikten etkilenmi fakat buna ramen yavalasa da- pozitif byme ivmesini srdrm ve srdrmeye devam etmektedir.
Trkiye ekonomisinin sergiledii bu gvenilir tablo yatrmclar ve piyasa tarafndan kabul grrken, kredi derecelendirme kurulular tarafndan maalesef olumlu deerlendirilmemitir. zellikle cari ak konusunda Trkiyenin krlganln ne srerek uzun sre kredi derecelendirme notunu artrmayan kredi derecelendirme kurulularnn kendi itibarlarn korumalar iin Trkiyeyi yatrm yaplabilir seviyeye kartmalar gerekmektedir. Kredi derecelendirme notunun yatrm yaplabilir seviyenin altnda olmas uluslararas sermaye aknn nndeki en byn engellerden birisidir. Bu nedenle, Trkiye ekonomisinin son 10 yldaki performansnn srdrlebilmesi iin kredi derecelendirme kurulularnn yatrm yaplabilir seviyede not vermesi hayati nem tamaktadr. Yaanmakta olan kresel kriz ve durgunluk ortamnn devam ettii bu gnlerde OVPnin yaymlanmas uzun vadede tahmin ve beklentilerin ekillenmesi asndan byk nem arz etmektedir. 2023 yl iin ihracatn 500 milyar dolar, GSYHnn 2 trilyon dolar seviyesine karlmas ve kii ba gelirin 25 000 dolar dzeyine ykseltilmesi hedefleri iin OVPde hedeflenen mevcut byme oranlarndan daha yksek byme oranlarna ihtiya vardr. Bu hedeflere ulamak iin, yllk byme hznn her yl yzde 8nin zerinde gereklemesi gerekmektedir
Ekonomide Orta Vadeli Program Akland | 595
Trkiye Kamuoyunda Suriye Tartmalar

Suriyede henz zme ulamam/ulatrlamam kriz Trkiyeyi daha ierden etkilemeye balad. 3 Ekimde Suriyenin Rakka kentine bal Tel Abyad ilesinden atelenen top mermisinin Akakaleye dmesi sonucu 5 kii ld, 2si ar 10 kii yaraland. Bu olay Trkiye kamuoyunda Suriye politikasna ynelik yeni tartmalara sebep olurken, olay BM, AB ve blge lkeleri tarafndan knand. te yandan Trkiyeyi de yakndan ilgilendiren Suriye Krtlerinin pozisyonu tartlmaya devam etti. Trkiyenin Suriyede halktan yana tavr almas, Suriye rejiminin sert eletirilerine maruz kalmasna ve rejimin PKKya verdii destei artrmasna sebep oldu. Krtlerin Suriyenin kuzeydousunda bir mikro devlet kurmas senaryolar gndeme geldi.
Suriye Muhasebesi
Yorum | TAHA ZHAN | 06 Ekim 2012 | Sabah Perspektif
Suriye isyannda muhalefetin henz silahlanmad ve Esadn kan dkmeye balad ilk aylarda u tespiti yapmtk: Suriyede srecin bir ksr dngye girmesi kuvvetle muhtemeldir. Esad rejimi 2012de kresel aktrlerin meguliyetlerine ve kendisine destek veren lkelere ok fazla anlam yklemektedir. Bu, Esadn isyan kanl bir ekilde bastrma arzusunu kabartabilir. Zaman iinde ordu ve rejim zlecek ama bu srecin daha da kanl bir hal almasna yol aacak. nk kopan unsurlar Snni Arap, ksmen Hristiyan ve dier unsurlar olacak. Bu ise rejimin daha fazla mezhepi ve dar kar grubuna dnmesini salayarak keskin inanllar gruhunun ortaya kmasna yol aacak. Son nokta bir uzlama alannda deil, teslimiyete kadar gitmek zorunda kalnan, ierisine veklet savalarn da ekerek ok kanl bir srecin nn aacak tespitini yapmtk. Maalesef bu sre yaand. 18 ay boyunca Suriyeyi kan glne eviren manzarann ba sorumlusu Esad rejiminden bakas deildir. nceki cmleyi kurmakta
zorlananlarn neredeyse tamam bizlere hayatn normal aknda yaanmas imknsz gelimelere inanmamz istiyorlar.Bol d mihrak, mezhep sava, emperyalizm, srail, direni ekseni ve ran balkl analizler yapmak yaanan dramn sorumlusunu ve sebeplerini ortadan kaldrmyor. Milyonlarca insan, hibir d mihrak canlar pahasna aylarca sokaklara dkemez. Sosyo-ekonomik derin dengesizliin yaratt atmay mezhep sava parantezine almak, snf analizini bir anda unutan sol anakronizmin houna gidebilir ama ikna edici olmaz. Emperyalizmi balamndan koparp komplo teorileriyle mcehhez bir ekilde her isyann karsna koymak, entelektel bir ferahlk salayabilir ama ahlaki sorumluluu ortadan kaldrmaz. sraili blgedeki isyan dalgasnn arkasna yerletirmeye almak sac zihinsel bir krlkten baka bir ey retmez. Hamasn isyann yannda yer ald bir denklemde hl direni ekseninden bahsetmek sadece trajik bir dzey ortaya karr. Suriyede zaman iinde blgesel dinamiklerin ve d faktrlerin de srece dahil olmas bu manzaray
596 | EKM2012
deitirmemektedir. nk tamam sebeplerin deil sonularn birer czdr. Btn bu analiz ve yaklam tarzlar bu paragrafn bandaki cmleyle yaadklar derin varolusal kavgann birer rndr. Trkiye Suriye krizinin bidayetinden bu yana yaananlarn ba sorumlusunun Baas rejimi olduu gereiyle en ak ekilde yzlemeyi baarmtr. Bunu yaparken de yllarca yatrm yapt, ilikilerini normalletirdii, uluslararas camiada belli bir meruiyet emsiyesi ina ettii Suriye ve blgesel/kresel dinamiklerle kar karya geleceini bilerek adm atmtr.Suriye zerinden, ayn anda hareket halinde olan onlarca siyasi, sosyal ve jeopolitik dinamii unutup, yaanan her gelime sonras Trk d politikasnn iflasn ilan edenler, her seferinde sreci biraz daha kontrolne alan Trkiye gereiyle kar karya kaldlar.u an Suriyede bir devletten bahsetmek mmkn deildir.
Trkiye Baas rejiminin kontrol kaybetmesine paralel olarak kademeli bir ekilde gvenlik hassasiyetini artrmaldr.
Baas rejiminden geriye kalan ran ve Rusya destekli ekirdek gvenlik aparat ve onun sosyo-ekonomik tabanndan ibarettir. Bu ise endielenmek iin yeterli bir durumdur.
Baas Rejimi ve gvenlik riskleri
Baas rejimi gelinen nokta itibariyle en tehlikeli ve gvenlik riski oluturacak faza girmitir. Kaybedecek fazlaca bir eyi olmad gibi, kazanma ihtimali de kalmamtr.Bylesi bir denklem iinde hareket eden Baas rejiminin
Trkiye Kamuoyunda Suriye Tartmalar | 597
ateini Trkiyeye birka top mermisi nispetinde de olsa tamas arlacak bir durum deildir. Baas rejimi-Suriye halk savandan kp Trkiye-Suriye ya da Trkiye blgesel aktrler gerilimini dourmak her art altnda Esad rejiminin arzulayaca bir denklem olacaktr. Trkiyenin Suriyede bylesi bir denkleme Esad rejimi zerinden kaba bir ekilde girmesi elbette dnlemez. Ancak Trkiye her trl gvenlik riskine hazrlkl olmaldr. Suriyede kanl sre ne kadar hzla bitirilirse gvenlik riski o kadar ynetilebilir olacaktr. Bu anlamda, Trkiye, blgesel aktrlere de Suriye kaynakl oluabilecek gvenlik risklerinin kazaen gerekletiini kabul etmeyeceini en ak ekilde ilan etmelidir. Trkiyenin Suriyeye ynelik bir tezkereyi meclisten karm olmas bu aamada olduka yerinde bir gvenlik nlemi artrm olmutur. Trkiye Baas rejiminin kontrol kaybetmesine paralel olarak kademeli bir ekilde gvenlik hassasiyetini artrmaldr. Tezkerenin ilk anda Suriyeye askeri mdahale anlamna gelmedii aikrdr. Gvenlik krizi bydke tampon blge tartmas gndeme oturabilir. Bu noktada muhtemelen tezkerenin kullanlmas tartlacaktr. Son 30 ylda Balkanlar, Irak ve Afganistan tecrbesine bakldnda, tampon blgelerin kann akmasn ksmen ve ksa sreli olarak engelledii, ancak etkili sonulara ulamann byk lde yerel unsurlarn gl oluuna bal olduu grlecektir.
598 | EKM2012
Suriyede halihazrda de facto Halep-dlib hattnda geiken bir tampon blgeden bahsedilebilir. Bu blgede rejim byk lde kontrol kaybetmi ama atmaya devam etmektedir.Sre iinde muhalefet bu hatta kontrol daha da glendirirse tampon blge, insani yardm koridoru ve hepsinden nemlisi bir sre sonra ynetilmesi ok zorlaacak olan mlteci kamplar sorunu bu blge iinde dnlebilir. Trkiye kendisine dorudan bir tehdit gelmedii ve uluslararas kurumlar Baas rejimi lehine hareketsiz kald srece tampon blge oluturulmasn Suriye muhalefetine brakmaldr. Yukardaki iyimser senaryo elbette Baas rejiminin provokatif admlaryla bambaka bir yere tanabilir. Trkiyenin Akakalede gsterdii hzda Suriye gvenlik risklerini karlamaya devam etmesi, Baas rejimi ve Suriye muhalefeti asndan yeni bir atmosferin ina edilmesine yol at.Bundan sonra Trkiye ayn hzla hem Msr-Trkiye -ran - Suud platformunu (netice alnsn veya alnmasn) bu ay iinde daha aktif hale getirmeli hem de gelecek hafta Trkiyeye gelecek olan Rusya lideri Putini gerek Trkiye adna gerekse de platform adna bir karara davet etmelidir
Suriye ile Yarnmz...

Yorum | UFUK ULUTA | 07 Ekim 2012 | Star Ak Gr
Suriyede yaklak 19 aydr devam eden kriz ve atmalarn kan artk snr tesine sramaya balad. Suriyeye komu olan rdn ve zellikle snr gvenliinin krizden nce bile ok gevek olduu Lbnan ile birlikte Trkiye de 19 aylk srete bu sraylardan dorudan etkilendi. Aslnda zgr Suriye Ordusu (SO) ile Suriye rejimi arasnda Suriye-Trkiye snr hatt boyunca gerekleen atmalardan seken kurunlar ara sra Trkiye tarafna da isabet etmekteydi. zellikle snr kaplarnn SO tarafndan ele geirilmesi esnasnda yaanan atmalarn Trkiye tarafna yansmalar kuvvetli olmaktayd. Yine de Trkiyenin F-4 keif uann hibir uyar yaplmakszn Suriye tarafndan uluslararas hava sahasnda drlmesine kadar Suriyenin Trkiyeye kar yapt ihlaller fazlaca gndeme gelmedi. F-4 olay ile birlikte Suriyenin ihlalleri Trkiye iin tehlike arzeder boyutlara ulatnda Trkiye Suriyeye ynelik angajman kurallarn tehdit ncelikli olarak deitirmi, tabiri caizse eli tetikte Suriyenin ihlallerini engellemek veya ihlallere cevap vermek iin bekler duruma gemiti. Akakalede yaanan ac olay ve Trkiyenin sonrasnda koyduu tepkiyi bu arka pla-
n kullanarak analiz etmekte fayda vardr. SOnun Eyll ortasnda Tel Ebyad snr kapsn ele geirmesinden itibaren devam eden atmalar, Akakaleye bu srete seken kurunlar, arapnel ve top mermisi paralar olarak yansd. Bu sebepten ilede okullar tatil edilmi, vatandalara teyakkuz ars yaplm ve Trkiye Suriyeye nota vermiti. Suriye rejiminin dier snr kaplarnn aksine Tel Ebyadda srar etmesi ve mukavemet gstermesi, maalesef aramba gnk saldrya sebep oldu.
Neden Tel Ebyad?
Tel Ebyad, Suriye rejiminin kaybettii ne ilk ne de son snr kaps. zellikle Trkiye, Irak ve rdn snrlarnda muhaliflerin hakimiyeti tesis edilmi vaziyette. Daha nce Bab el-Hava snr kapsnn SO tarafndan ele geirilii srasnda yaanan atmalar Trkiye gndemine gelmi, fakat bu atmalar Tel Ebyadn aksine uzun srmemi ve rejim askerleri mevzilerine ekilmiti. Tel Ebyad zel klan ve rejimin direniine sebep olan husus, byk oranda bu snr kapsnn stratejik konumu ile alakal. dlip-Halep-Rakka-Haseke hattnda, yani Trkiye snr boyunca, rejimin nispi kontrol altnda olan ve
tutunabildii tek yer Rakkann merkezidir ve kuzey hattnn tamamen kaybedilmesinin tek art Rakkann elde tutulmasdr. Halepin savaarak, Hasekenin savamadan kaybedilmesi, Rakkay ve Rakkann d destek kaps olarak grdkleri Tel Ebyad daha da nemli klmaktadr. Rejim, Tel Ebyad elde tutarak Rakkann merkezine saldr hazrl ierisinde olan SOnun lojistik destek damarlarn tkamaya, ayn zamanda devrimci ehirleri Halep ve Deyr-i Zor arasnda bir tampon blge oluturmaya almaktadr. Bu sebepten Trkiyenin tm uyarlarna ramen rejim, snra yakn blgelerdeki atmalar sonlandrmamtr. Bu soru rejim ve SO glerinin konulanmasnn ortaya koyulmas ile birlikte rahatlkla cevap verilebilecek bir sorudur. Akakaleye isabet eden spesifik top mermisinin SOnun envanterinde olmamas ve oradaki hareketliliin Trkiyedeki takip sistemleri tarafndan izleniyor olmasn bir yana koyalm. Srt Trkiyeye dnk olan SO ve yz Trkiyeye dnk olan rejim gleri arasndaki bir atmada, dier bir ifadeyle SOnun rejim gleri ile Trkiye arasnda olduu bir atmada Trkiyeye isabet eden bir top mermisinin kimin tarafndan atldn tespit etmek iin fizik kurallarna bavurmak bile yeterlidir.
km hzla giden bir aracn kart bir kazaya benzetmek mmkndr. Yukarda belirtildii gibi kast olup olmamasnn Trkiyenin misillemesi erevesinde hibir kymet- harbiyesi yoktur. nk daha nce mteaddit uyarlar yaplm ve F-4n drlmesinden sonra angajman artlarnn deitii sadece Suriyeye deil, tm dnyaya ilan edilmiti.
Tezkere neden karld?
Trkiyenin misilleme hakk
Trkiyenin misilleme hakk erevesinde nemsiz, Suriye rejiminin niyetini okuma abasnda da nemli olan bu soruya Akakale ve Tel Ebyadn, hatta snrn her iki tarafndaki ou kyn, i ie olduunu ifade ederek balamak lazm. ki kent arasndaki ku bak mesafenin yer yer 700 metreye kadar dmesi, bir tarafta yaanan atmann dier tarafa yansmas ihtimalini glendiriyor ve sekmeleri mmkn klyor. Olayn kastsz olma ihtimali yadsnmamal; fakat bu ihtimalde bile rejimin durumunu mucurlu bir yolda saatte 250
600 | EKM2012
Trkiye ile Suriye arasnda scak bir atmadan sz etmek mmkn olmasa da uzun sredir devam eden psikolojik bir harpten sz etmek mmkndr. Esed rejimi, Trkiye ve blgedeki paral ve/veya gnll uzantlar eliyle Trkiyede propaganda operasyonlar yrtmekte ve Trkiyenin hem i hem de d politikadaki sinir ularna dokunmaya almaktadr. Rejim dier taraftan da Trkiyenin d mdahale kartl ve bata ABD olmak zere Batnn da d mdahale isteksizlii ve Suriye meselesindeki ikircikli tutumundan kendisine g devirmektedir. Byle bir ortamda Trkiye, uluslararas meruiyeti kurmas sonrasnda TBMMden snr tesi operasyon tezkeresini geirmesiyle de lke ii meruiyetini salamlatrmtr. Kendisini en kt ihtimale hazrlayan Trkiye, devam eden psikolojik harpte Suriyeye snrlarmz zorlama mesaj vererek, tm opsiyonlarn masada olduunu ortaya koymutur. Bu sebepten tezkereyi psikolojik bir hamle olarak okumak da mmkndr.
Bu srete sava kelimesini sadece savaa hayr diyenlerin kullandn hatrlatmakta fayda vardr. Gerekten sava isteyen bir lke, alt ay boyunca Suriye ile, 13 ay boyunca da uluslararas camiayla birlikte aktif diplomasi yrtmezdi. srail rneinden de bildiimiz gibi ilk bahane savaa dntrlrd. Bu sebepten Trkiyenin misillemesi ve tezkere, Trkiyenin caydrcln artrma ve Esed rejiminin sava kartlndan g devirerek katliamlara devam etmesini engelleme yolunda atlan admlar olarak okunmaldr. Bu noktada aslolan Trkiyenin ne istediidir, baka aktrlerin Trkiyeden ne istediinin hibir kymet-i harbiyesi olmadn grmek isteyene yaadmz 19 aylk sre aka gstermitir. Trkiye sava istemiyor, peki ayn ey Suriye rejimi iin de geerli midir?
Hkmet sava istemiyor
Bu sorunun rejimin ne kadar rasyonel davrandna bal iki tane cevab vardr. Snr hakimiyetini kaybetmi, bir ok ehrinde muhalifler tarafndan kurtarlm blgeler oluturulmu, aylardr yurtdndan elle tutulur bir destek almayan SO ile ba edememi, ordusunda ciddi zlmeler olan, meruiyetinin ounluk nezdinde yitirmi, rejimin manevi kalbi Lazkiyede rejimin ana destek damarna mensup Nusayriler arasnda bile atmalarn balad bir lkenin normal artlar altnda isteyecei ilk eyin diplomatik bir zm, son eyin ise Trkiye gibi bir lkeyle savaa girmektir. Fakat, 19 aylk srete rejimin rasyonalite sicili, rejimden bu alanda byk beklentiler iinde olmamamz gerektiini gstermektedir. Bu sebepten, batan rejimin kendisi ile birlikte komularn da kaos ierisine ekme ihtimali de yadsnmamaldr. Bu sorunun cevab ile Suriye rejimin bundan sonra ataca admlar arasnda gl bir balant vardr. Katliamlarla birlikte mlteci saysnn artmas ve Akakale benzeri olaylarn yaanmas ile snr gvenliine ve Trkiyenin snr kylerindeki vatandalarnn huzuruna halel gelmesi, zaten fiili olarak muhalifler tarafndan oluturulan tampon blgelerin uluslararas destek grmesinin yolunu aacaktr. Bundan 6 ay nce byk bir mana ifade etmeyen tampon blge fikri, muhaliflerin snr hattnda kurtarlm blgeleri artrmas ile birlikte anlam kazanmaya balamtr. Byle bir admn muhalefet zerinde oluturaca olumlu, rejim zerindeki olumsuz etki, rejimin yklma srecini hzlandracaktr. Trkiye mevcut atmadan ve ksr dngden zarar grmektedir, nmzdeki dnem rejimin gidiini hzlandracak admlarn atlmas gereken dnemdir
Manipulation of the Syrian Analysis

Yorum | TAHA ZHAN | 12 Ekim 2012 | Hurriyet Daily News
The Syrian crisis has been dominating the headlines for months now. Those who begin to talk about Syria, after a few sentences, move onto subjects such as imperialism, sectarian conflict, terrorism, Saudi Arabia, Qatar, Iran, Turkey and Israel. The Syrian crisis in fact supports all these subjects. However, talking about any one of these issues by itself or as a whole picture can help explain the Syrian crisis. A simple benchmark can help us evaluate the seriousness of the myriad of analysis and comments on the Syrian crisis. Analyses of the Syrian crisis that perceive the Baath regime as if it was but a detail in the Syrian crisis are all manifestations of talking about Syria without really speaking about Syria syndrome. Minimizing the Baath regimes role in analyses of the Syrian crisis is not unlike trying to explain the situation in post invasion Iraq via Al Qaida, disregarding the United States role. Titles such as The Baath Regime, Assad, Hamas, Hezbollah, Russia and Iran are among the titles one is least likely to find in the Syrian analyses shaped by the nave leftist discourse. The titles one can expect to find in the analyses of the Syrian
crisis in this discourse are Al Qaida, Sectarian Conflict, The axis of resistance against Israel, Saudi Arabia and Qatar, American imperialism and Turkey. Another approach to the analysis of the Syrian crisis is to acknowledge the massacres committed by the Assad regime, but in the end, to own up the analyses mentioned above. This approach does not attach any meaning to the Syrian crisis beyond being a big conspiracy even if it talks about Assads atrocities. The first approach to analyzing the Syrian crisis then is talking about the atrocities committed in Syria as if they were the result of a natural disaster without mentioning Assad or the Baath regime. The second approach can be summarized as Had the opposition not armed itself, Assad would not commit massacre. A careful examination of the media will reveal these two approaches to the Syrian crisis. The final approach to analyzing the situation uses what I call, the Fiskian approach, as it was invented by Robert Fisk. This approach is rather effective in leaving us with more questions than we began with and offers one
602 | EKM2012
Another approach to the analysis of the Syrian crisis is to acknowledge the massacres committed by the Assad regime, but in the end, to own up the analyses mentioned above.
the chance to hide safely behind a leftistliberal-objective perspective. Despite having rather shallow levels of knowledge and analytical skills, with their constant references to historical context and recent events, analyses in this approach appear to have a
wider perspective and access to a rich background. For instance, the article you began to read on Syrian crisis and Turkey may end up with Al Qaida, the Armenian question, French colonialism, disbanding of the Ottoman, the Kurdish question, massacres committed by the opposition and the Antioch question of the 1930s. In the end, while you are busy thinking how complicated and dangerous the Syrian crisis actually is the Baath regimes role in the crisis has fallen between the cracks. In sum, my humble suggestion is this: in order understand the Syrian uprisings and crisis it would be best to pay attention to what is actually going on in Syria. Indeed, not everything you read nowadays under the title of Syrian analysis is what it claims to be!
Suriyede El-Kaide iin Yorgan Yakmak!

Yorum | UFUK ULUTA | 20 Ekim 2012 | Sabah Perspektif
Suriyede kim kiminle atyor? sorusu, Suriye krizinin en merkezinde yer alan veya yer almas gereken sorudur. Aslnda Mart 2011de Derada ocuklar duvara halk rejimin yklmasn istiyor yazdklarnda Suriyedeki atmann taraflarn aka ortaya koymulard. Bir tarafta 1963 darbesiyle kurulan Baas rejimi ve 1970 darbesiyle rejimi ele geiren Esed ve rekas, dier tarafta da elitist rejimin askeristihbarat sultas altnda senelerdir yaamak zorunda kalan Suriye halk. Getiimiz 19 aylk srete bu temel hakikat birok defa yapay tartmalara ve bilinli gndem saptrmalara kurban edildi. nce rejimin pazarlad, son zamanlarda medya ve dnce kurulularnn da sklkla ele almaya balad, operasyon kokan, yeni yapay gndemimiz Suriyedeki El-Kaide ve Selefi varl. 28 ubat Trkiyesinin sakal irticayla denk tutan ve Aczmendilerin grntleri zerinden halka korku salma amacn tayan retoriine benzer bir ekilde, Suriye askeri muhalefetinin sakal ve bir ksm
medyann ganimet edasyla sarld yabanc savalar zerinden yrtlen bir Selefi lgnl gndemin bir numaras haline geldi.
Ah u lgn Selefiler!
Bu lgn gndemde, medya ve dnce kurulularnn kim Selefidir?, kim slamcdr? veya kim el-Kaidecidir? sorularna teolojik hi olmazsa siyasi bir cevap bulma gayreti ierisinde olmalarn beklemek naiflik olacaktr. Yine de medya etiini veya akademik ahlak, hi olmazsa kiisel saygnl koruma asndan bir elinde silah dier elinin iaret parman havada tutmann slamc olmak iin, ksa byk uzun sakal brakmann Selefi olmak iin, tetie basarken tekbir getirmenin de el-Kaideci olmak iin yetmeyeceini bilmelerini beklemek insafszlk olmasa gerek. Bu noktada tartmalarn oda haline getirilen Selefiler ve/veya El-Kaidenin 22 milyon nfuslu Suriyenin askeri muhalefet deryasnda neye tekabl ettiini ortaya koymak gerekiyor. Suriyenin iinden gelen gveni-
604 | EKM2012
lir istihbaratlar, bir franchisea dnen ve gevek bir yapya sahip olan zgr Suriye Ordusunun bayra altnda 50,000in zerinde askerin savatn sylemekte. Bunlar arasnda nizami ordudan kopan askerler olduu gibi, aktif bir ekilde devrim ierisinde yer almay tercih eden Suriyeli siviller de var. kinci grup ise genelde Libya, Sudan, Kafkaslar ve Krfez lkelerinden gelen yabanc savalarn oluturduu kk birlikler. Yaklak 1500 civarndaki, medya tarafndan otomatikman Selefi olarak snflandrlan yabanc savalar, askeri muhalefetin yaklak %1ine tekabl etseler de uluslararas kamuoyu nezdinde bostan korkuluu rol zerlerine yapm durumdadr. Nusra Cephesi, Ahrar u-am ve El-Fecr gibi birlikler altnda savaan yabanc savalardan sadece saylar 400 civarnda olan Nusra Cephesinin bir miktar El-Kaideci barndrdn, bu miktarn da cmert bir hesaplamayla 100 civarnda olduunu not etmek gerekmektedir. Ksaca sylemek gerekirse tm yaygara bir sava blgesindeki 100 tane El-Kaideci iin kopartlmaktadr. Dier bir ifadeyle pire iin yorgan yaklmaktadr.
Tm gndem saptrmalara ramen Suriyede hl atan iki grup var: Baas rejimi ve Suriye halk. Gerisi teferruat ve uluslararas toplumun pasiflii iin yapay bir bahanedir.
bir tabloyu satmaya almaktadr. Suriye Ortadou corafyasnda en mutedil halka sahip lkelerden birisidir. Bunu ksmen Suriye halknn geleneksel olarak ticaretle uramasyla ksmen de tasavvufun zellikle Nakibendiliin lkedeki gl etkisiyle aklamak mmkndr. Bu durum Suriyedeki ok az saydaki Selefinin de rnein Krfez lkelerindeki Selefilerden ayrlmalarna ve Suriyeye zg mutedil Selefilerin vcud bulmasna sebep olmutur. Suriye zerinde yrtlen vesayet savalar bir yana meselenin znde atan iki taraf vard ve tm gndem saptrmalara ramen Suriyede hl atan iki grup var: Baas rejimi ve Suriye halk. Gerisi teferruat ve uluslararas toplumun pasiflii iin yapay bir bahanedir
El-Kaide Suriyeye ters
El-Kaide/Selefi abarts, rakamlarn tesinde, Suriyenin sosyo-ekonomik yapsna ters
Muhalefeti Suriye Batana Kim tti?

Yorum | TAHA ZHAN | 14 Ekim 2012 | Star Ak Gr
ok fazla geriye gitmeden, Irak igaliyle beraber zuhur eden eski bir refleks, Arap isyanlaryla yeniden medyann, siyasetin ve belli lde akademinin ana ekseni haline geldi. Mevzu bahis ettiimiz refleks, Arap isyanlarn ve Trkiyenin roln, yerli bir oryantalizmle, yaananlarn byk lde kurgu olduu ve bizim bitmez tkenmez bir edilgen rolmz olduunu farz etmektedir. Arap halklar bir isyan dalgas balatrsa; ya srail projesine hizmet ediyorlardr ya da ABD ile ibirlii ierisine girecek ynetimler kuruyorlardr.
tezkereden sava hissi alamayan barseverlerimiz; Suriye iin tezkere knca savaa sokulacamz endiesiyle feveran ediyorlar.
Tuzaa den kim?
Aile-ete devleti
Suriyede 40 ksur yldr hkm sren Baas aile-ete devletinde isyan karsa; ya ABD, sraile direni eksenini krmaya alyordur ya da Trkiye-ran Suriye zerinden savaa sokulmak istenmektedir. Suriyeden top mermisi bir ilemize dyorsa, ya savaa sokuluyoruzdur ya da tuzaa drlyoruzdur. Dnyada ve blgemizde sadece bir ka lkenin yapt ya da yapabildii snr tesi harekt iin neredeyse yllardr her sene kardmz ve akabinde de kullandmz
606 | EKM2012
Olduka temkinli, dikkatli ve genellikle de zeka rn olduu farz edilen bu yaklam tarz ve analiz dzeyinin en temel sorunu, savaa sokulan veya tuzaa drlen aktre neredeyse hi bir anlam ve deer atfetmemesidir. Hal byle olunca bu yaklam tarzyla bir Trkiye veya Trk d politikas tartmas yapmak neredeyse imknszdr. Bu dzeyin, meruiyet ve mecburiyet dnyasn skalayarak, savaa ve bara kategorik olarak kar kmasnn varaca tek yer amorf ve apolitik savaa hayr anlamszldr. Olduka akma bir batl klienin artk ritelleri ile beraber beinci snf nmayi taklitlerinin lkemizde arz endam ettirildii savaa hayrc ekibin aylardr devam eden katliamlar sadece bir komplo vicdanyla bile seyretmi olmalar; kendilerini ciddiye almamz imknsz klmaktadr. Kald ki batl asllarnn bile ou kez nihilist savaa hayr kampanyalarndan kastlar genelde igale
hayrdr. Bugne kadar hayr dedikleri sava da igal de istisnasz snrlarnn binlerce km tesinde gereklemitir. Elbette srail igali mnezzeh olmak kaydyla!
Trkiyede Baas kalmazsa...
in daha hazin yan ise bir buuk yldr yan bamzda sistematik bir ekilde devam eden katliamlar en fazla komplo dzeyinde ele almay becerebilen mezkr akln; daha sava balatacak hi bir adm atmam ve kuvvetle muhtemel atmayacak olan Trkiyeyi ocuksu bir dille uyarmaya almasdr. Esadn katliamlarna kar nutku tutulanlarn; Trkiyenin muhtemel admlar karsnda kahraman ve en ahlaki pozisyondan konutuunu zannetmesi ise ancak acnacak bir durumdur. CHPnin bu siyasi dile gnll yazlm olmas ise felaketle sonulanabilir. Laiklik fetiizmi ile Trkiye vasatndan uzaklaan CHPnin Suriye meselesinde yerlilik krizi yaamas mukadderdir.
Dn Cumhuriyet mitingleri zerinden ulusalc etenin tuza ile byk bir kitle partisini sosyolojik olarak sadece teki reten bir fanatizme boan CHP akl; bugn Suriye krizi zerinden konumland yer siyasi olarak ana muhalefet partisinin dmanla ayn safta grnts vererek derin bir yerli muhbir krizine dnmesine yol aabilir. lk krizin bedelini AK Partiye kar defalarca seim kaybetmekle deyen CHP; ikinci krizin bedelini, uzun yllar yeniden kazanmak iin uramak zorunda kalaca, halk ve devlet nezdinde meruiyeti kaybederek deyebilir.
Post Esad dnemi riskleri...
CHP iinde Suriye krizi zerinden Hatay lobisi eklinde tarif edebileceimiz odak gl grnmeye devam edecektir. te tam bu noktada CHP-MHP taban geikenlikleri ciddi bir siyasal anlama kavumaya balayacaktr.
CHP Hatay sokaklarnda sakall adamlar fenomenine nasl neo-28 ubat ruhuyla sarldysa, Esadn gidii ufukta grnnce de post-Esad dnemi risklerine sarlmak zorunda kalacaktr. Bu ksr dng ana muhalefet partisinin daha da marjinal ulara savrulmasnn nn aabilir.
Suriye krizi balad andan itibaren Trkiye ierisinde olduka marjinal ve radikal baz kesimlerin dorudan Esad taraftar olduunu biliyoruz. Mezkur kesimler normal artlar altnda ne ideolojik ne de tarihsel olarak bir araya gelmeleri mmkn olmayan operasyonel bir muhalefete tekabl etmekteydi. Benzer ekilde mahcup bir eda ile Suriye rejiminin yannda her trl blgesel ve kresel gelimeyi tavzih etmek zere svire aksn andran emperyalizm sylemi emsiyesi altnda dezenformasyon yapmaktaydlar. lke ierisinde fazla bir destek bulamyorlar, ara ara, zellikle ngiliz, Amerikan ve srail basnnda kan baz dezenformatif haberlerin yaratt kafa karklklar zerine oynamakla yetiniyorlard. CHP nce Suriye Baas rejimine heyet gndererek dahil olduu srete ana muhalefet partisini Hatayda Esad resimleri altnda yaplan gsterilerin ortasna atverdi. Bir ana muhalefet partisi iin felaket senaryosu olmas gereken bu durum, CHPnin yeni unsurlar tarafndan hkmetle etkili mcadele arac olarak sunuldu. CHP bu tavrn tezkereye BDP ile birlikte hayr diyerek en zirve noktasna kard. Bu noktadan sonra, byk lde, CHPnin Suriye politikas ayn anda Esadn kaderine ve Rusya-ran izgisine/sylemine eitlenmi oldu. CHP, d politika tartlrken Erdoan dorudan hedef almaya devam ettii srece komplolara teslim olmaya devam edecektir.
Bu zor duruma bir de Kldarolunun artk azn da bozarak her frsatta Davutoluna hakaret hatta bazen kfr etmesi CHPnin ciddiyetini sorgulanr hale getirmitir. CHP muhtemelen Suriye krizinin nmzdeki gnlerde derinlemesinden de Esadn gidiinin hzland sonucunu deil, hkmetin nasl yanl kararlar ald sonularn karmaya eilimli olacaktr. CHP Hatay sokaklarnda sakall adamlar fenomenine nasl neo-28 ubat ruhuyla sarldysa, Esadn gidii ufukta grnnce de postEsad dnemi risklerine sarlmak zorunda kalacaktr. Bu ksr dng ana muhalefet partisinin daha da marjinal ulara savrulmasnn nn aabilir. Kldarolunun ve partinin d politik sorunlara genel anlamda yaklamnn artk bir komployu akla getirecek dzeyde ciddiyetten uzaklat grlmektedir. zellikle son iki haftada sergilenen performans, ana muhalefet partisinin, dilini kantin solculuu dzeyine gerileten bir hamla; reflekslerini dar bir grubun mahalle rgtlenmesi ya da derneinin hassasiyetlerine; analiz dzeyini ise takibi ve anlalmas zor bir cehalete srkledii grlmektedir. Ana muhalefet partisi eer ksa zamanda iine dt cendereyi fark edemezse; peine taklm olduu, Trkiyede kalmayan Baas Suriyede arayan mezhepi, komplocu, ran ve Suriye balantl marjinal gruplarn sylemleriyle geri dnlemez bir noktaya doru ilerlemeye devam edecektir. Bu nokta sadece CHP iindeki fay hatlarn derinletirmekle kalmayacak; ayn zamanda Ege ve Trakyadaki MHP-CHP geikenliinde de hareketlenmelere yol aacaktr. Kldarolunun Suriye krizi zerinden ald pozisyonu bu aamadan sonra ok radikal bir ekilde deitirmesini beklemek naiflik olacaktr. Aksine CHPnin cari sylemine daha sk sarlmas mukadderdir. CHP, artk Suriye saldrsna ramen tezkereye kar km, srarla AK Partinin Baas rejimine
608 | EKM2012
Alevi olduu iin kar ktn ve mezhepilik yaptn dillendiren, hemen her gn Trk haber kanallarnn snrn te tarafnda tercmansz bir ekilde Trke konutuu Trkmen/Krt/Arap direniilere terrist diyen bir partidir. Ve biraz nce zikrettiimiz her bir baln CHPnin grece gl olduu corafyada ciddi sosyal karlklar bulunmaktadr. Eer mezkur sre yaanmaya devam ederse, CHP ierisinde Suriye krizi zerinden Hatay lobisi eklinde tarif edebileceimiz odak gl grnmeye devam edecektir. Bu ise genel CHP tabannn tamakta ve anlamakta zorlanaca bir sorun alan demektir. te tam bu noktada CHP-MHP taban geikenlikleri ciddi bir siyasal anlama kavumaya balayacaktr.
BDP ve Krt yabanclamas
Benzer bir krizi varolusal dzeyde BDP de yaamaktadr. Uzunca bir zamandr kendi zel gndemi dnda umuma yaylan iyileme, deiim ve aclar umursamadan siyaset yapmaya alan BDP; Suriye krizi zerinden daha da derin bir kmazn ierisine dmtr. Esada destek gsterilerine katlmakla Suriye krizinde fark edilen PKK, serencamn Kuzey Suriyede rejimle takas sonucu konjonktrel iktidar kurma iddiasyla bitirmitir. Bu ise Suriye isyann umursamakszn sadece kendi gndemine odaklanm Krtler fotorafnn ekilmesini salamtr. BDP, Suriyede belki de en fazla zulme maruz kalm Krtleri ahlaki ve meruiyet sorunlaryla yz yze brakarak yeni bir yabanclama dalgasnn nn aan PYD-PKK hattnn Trkiyedeki tayclna sorgusuz sualsiz soyunmu oldu. Getiimiz hafta Suriye Krtleri arasnda artk iddete varacak ekilde bir krlmaya yol aan bu eliki, BDP tarafndan neredeyse hi umursanmamtr. CHPye benzer bir ekilde zellikle Trk solundan gelen isimlerin nderliinde 30 bin insann bir yl iinde katledilmesine yol aan Baas rejimini grmek yerine komplo teorilerine snmlardr.
emdinliye skan vizyon
BDP asndan mesele sadece tezkere deildir. Suriye isyan ortaya kt ilk gnden bu yana BDP nce kafa karkl ierisinde olduu sinyalleri vermi, ardndan da uzunca sre Trkiye ile Baas rejimini sefil bir anakronizmle kyaslamaya alp durmutur. Bu mukayese Kldarolunun Esad Suriyede insanlar kanla susturuyor Erdoanda biber gazyla dzeyinin tesine geememitir. Sadece Esadn PKK-PYDye bilinli bir ekilde alan boaltmas sonrasnda Suriye tartmasna dahil olan BDP; ne genel anlamda Suriye krizine dair die dokunur bir sylem gelitirebilmi ne de Suriye Krtlerinin uzun vadeye yaylan maslahatlarna dair PKKPYD sylemini aabilen bir yaklam sergileyebilmitir. Aksine Suriye Krtlerinin kendisine on yllardr zulmetmi bir diktatrden kurtulu mcadelesine olan sadakat ve sayglarnn sorgulanr hale gelmesi-
ne katk vermilerdir. Krt blgesinden ok uzaklarda Baas rejimine kar balayan isyan, canlar pahasna devam ettirdikleri mcadeleyi, derin ahlaki skntlar ierisinde, olduka umursamaz bir ekilde izleyerek, sadece kendi kazanmlarna odaklanm bencil bir tavrn btn Krtlere temil edilmesine katk vermilerdir. Ayrca, on yl nce, Irak igali srasnda, Trkiyenin asker tekelindeki Kuzey Irak politikas etnik Trkmen kartna indirgenince en sert eletirileri yapan BDP ve PKK evreleri, Barzaninin benzer bir yanl Krt kart zerinden Suriyede yapma giriimini alklamtr. Ayn ekilde canlar pahasna 19 aydr direnen genel Suriye muhalefetinin bir paras olmaktansa vahim bir hata ile ayr ve mstakil bir Krt konseyi (SUKUK) kurulmu olmas da Trkiyenin on yl nce ald hi bir eletiriyi almamtr. Bu, ksa vadede kazanm, orta ve uzun vadede ise Krtleri blgede yabanclatrmaktan baka hi bir yere gtrmeyecek admlar, sorgusuz sualsiz BDPnin Suriye politikasndan anladklarna dnmtr. Baka bir ifade ile Trkiyede stanbulu unutup emdinliye skan BDP siyasal akl; Suriyede am unutup Kamlya skmay garipsememitir. Eer Suriye zerinden bir tuzaktan bahsedeceksek; Trkiyeden ziyade, savaa hayr kamp olarak kendilerini takdim edenlerin iine dtkleri Baas tuzandan bahis amamz gerekmektedir. Ne ahlaki ne de jeopolitik olarak telif edilebilir bir durumlar bulunmamaktadr. Suriye krizi ve isyannda Trkiye vasatnn ok uzandaki marjinal bir oda temsil etmesi gereken bir sylem CHP ve BDP eliyle biraz daha yaygn hale getirilmitir. Bu mdahaleden mezkur marjinal gruplar zaten teekkrlerini ileterek zellikle CHP pasnn farknda olduklarn her seferinde sylemekten ekinmemektedirler. Sorun CHPnin yapt mdahalenin ne kadar farknda olduundadr? Evet, imdi yaznn bandaki soruyu tekrar sorabiliriz: Muhalefeti Suriye batana kim itti?
Zamann Ruhu, PKK ve Suriye

Yorum | TAHA ZHAN | 20 Ekim 2012 | Sabah Perspektif
Bu ada bylesi rejimlere yer yok. Er ge yklacaklar. Bu cmleler Murat Karaylanla yaplan rportajdan. Karaylann bylesi rejimler dedii Suriye Baas rejimi. Bu cevab vermezden nce Trkiyeye dair keskin kanaatlerine ramen Baas rejimi hakknda yarg bildirmekten kanan bir hava ile konuuyor PKK lideri. Muhabirin sorusuna cevap alamadn syleyerek ikinci kez ayn soruyu sormas zerine PKKnn Suriyede bulunmadn sylyor ve Baas rejiminin yannda yer ald iddialarn da reddediyor. Uzunca bir zamandr PKKnn iine dt anakronizmi yazp duruyoruz. Mezkur anakronizm artk o kadar iddetli bir evreye ulam durumda ki, PKK, sylemleri ve eylemleriyle, siyasetin ve gvenliin bir konusu olmaktan hzla uzaklaarak, antropolojinin bir nesnesine dnmek zere. Karaylan bu rportaj verdii gnlerde Filipinlerde 40 yldr mcadele veren Moro slami Kurtulu Cephesi (MILF) yaanan i sava bitirme karar alyor. Kolombiyada ise 50 yldr silaha sarlm olan Kolombiya Devrimci Silahl Gleri (FARC) de silah brakmak zere bir kez daha masaya oturuyorlar. 2006da de facto elini silahtan ekerek seimlere katlan
610 | EKM2012
HAMAS ise yeni liderini semeyi tartyor. PKK siyasal dilinin gereklikten ne kadar koptuunu grmek iin yukardaki rnek (HAMAS, MILF ve FARC) ile PKKnn bu ada iinde kalmakta srar ettii makas mukayese etmek yeterlidir. Ayn rportajda er ge yklacak dedii Baas rejimine PKKnn destek verip vermedii de rnekleriyle kendisine soruluyor. Elbette cevab bocalayarak da olsa hayr eklinde. Oysa PYDnin isminden baka her eyinin PKK olduunu sar sultan bile duymu durumda. Benzer ekilde PJAKn bu sene ierisinde bir tek eylem bile yapmam olmasyla ran-Suriye-PKK balants sorulduunda da Karaylan bizlere bir tesadften bahsediyor. Suriyedeki isyana dair olduka soukkanl ama znde bir o kadar bencil olan yorumu veya cevab ise Krtlerin am rejimini ykmak gibi hedefi olmadn syleyerek iin ierisinden syrlacan dnyor. Benzer bir kafa karklna, getiimiz hafta sonu, stanbul Kresel Forumundaki Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ve Suriye Ulusal Krt Konseyi (SUKUK) bakanlar Abdulba-
sit Seyda ve Abdulhakim Bearn konumalarnda ahitlik ettik. Her ikisi de Krt olan Seyda ve Bearn Suriye rejimine dair benzer perspektifleri bulunmaktadr. Temel bir noktada ise ayrlmaktalar. Bear SUKUK adna Krtlerin federal ve sekler devlet taleplerini dillendirmektedir. Seydann banda bulunduu SUKun ise ncelikleri arasnda bu iki talep bulunmamaktadr.
Krtleri amdan uzaklatracak, Kamlya sktracak her yaklam Krtlerin aleyhinedir. Bundan phe edenler, stanbulu brakp emdinliye skan PKK siyasal aklna ve ortaya kard enkaza bakmay deneyebilirler.
Suriye isyann, Baas rejiminden en fazla zulm grm olmasna ramen Krtler balatmad. Krt blgesinden ok uzaklarda Krtler gibi yllardr bask altnda yaayan Araplar isyan etti Esad rejimine. Daha sonra bu isyan yine Krtlerin zayf katlmna ramen canlar pahasna Suriyeliler tarafndan
korku eiini aacak noktaya tand. Btn bu sre yaanrken Krtler de yava yava hareketlendi ve isyan dalgasna yer yer dahil oldular. Lakin Krtler adna Suriyede gze arpan unsur Suriye isyannn paras olmalar ve Esad devrimini ykmak iin mcadele etmeleri olmad. Krtler Suriyede iki balkla anlr oldular. Birincisi, Suriye isyannn genel hedeflerinden koparak, Esad sonras felaket senaryosu eklinde konuulan blnme, paralanma tartmalarn alevlendirecek ekilde ilk etnik k yaptlar. kincisi ise yllarca Baas rejimi ile i tutmu, gndemi Suriye olmayan PKK ile anlr oldular. Bu iki unsur Krtleri Suriye isyannda mstesna bir pozisyona oturttuu kadar Suriye direnii ierisinde ve blgesel alg dzeyinde yabanclamalarnn da nn at. Sadece kendi zel gndemine odaklanan bir Krt muhalefeti kendi eliyle i elikilerini bytt gibi Esad sonras ok daha skntl srelerin nn aabilir. Krtler, Esada kar direnen Suriyelilerin fiilen en byk destekisi olan Trkiyeye her gn saldran bir terr rgt ile beraber taleplerini dile getirerek sadece Krtlere deil Suriye muhalefetine de ktlk yapyorlar. Krtleri amdan uzaklatracak, Kamlya sktracak her yaklam Krtlerin aleyhinedir. Bundan phe edenler, stanbulu brakp emdinliye skan PKK siyasal aklna ve ortaya kard enkaza bakmay deneyebilirler
Syria and Lebanon

Yorum | TAHA ZHAN | 26 Ekim 2012 | Hurriyet Daily News
The spreading of the Syrian crisis in the region has become the most talked-about issue after Wissam al-Hassans assassination last week. That the Baath regime a regime that is preoccupied with its own troubles; that has lost de facto authority over most of its territory; that fails to provide state services to 22 million Syrian people; that resembles a Baathist armed militia more than a government; that fights a guerilla war against the opposition forces and that has lost its own top security gang to an assassination carried out al-Hassans assassination does not seem very likely. It is not surprising as it was not in the Rafic al-Hariri assassination that, after the assassination, all eyes turned to Syria and to Hezbollah, which has lost one of its most senior commanders, Ali Hussein Nassif, in Syria fighting side by side with the Baath regime against the Syrian resistance forces. It is possible that al-Hassans assassination will serve as a catalyst to the political pressure Lebanon has felt with the Syrian crisis. However, the fragility of Lebanons political infrastructure, regardless of the Syrian crisis,
612 | EKM2012
should also be recalled. The disaster scenarios, some nave Western pundits and al-Assad propagandists have attempted to carry over to Lebanon via Syria, had, in fact, have already been playing out in Lebanon for years. That is to say, no one knows what it means to live through a civil war, assassinations and political crises better than the Lebanese. The predictions that al-Hassan assassination will have a huge impact on the Syrian crisis are exaggerated. Nevertheless, the tensions in Lebanon could rise substantially. In fact, after the assassination, in response to the rising voices of the March 14 opposition coalition, the Mikati government even offered to resign. Based on experience, it could be argued that, however fragile the Lebanese political infrastructure is, it also has the potential to overcome the al-Hassan shock. Similar political tensions rose after the al-Hariri assassination, but the Lebanese political scene recovered. The most lasting effect of the crisis carried over to Lebanon via Syria is the political quagmire Hezbollah has found itself in. It is not possible for the confidence placed in
Hezbollah continues to recklessly spend the capital it has built with its resistance against Israel on the Baath regime.
Hezbollah not to be shaken by the al-Hassan assassination. Hezbollah continues to recklessly spend the capital it has built with its resistance against Israel on the Baath regime.
Hezbollah, above all, has to comprehend that the rising tensions between the March 8 alliance and the March 14 coalition over the Syrian crisis will only cause more instability in Lebanon and this will not change the direction of the crisis in Syria. It seems like the best course of action on this issue is to pay attention to what Sayyed Ali Fadlallah, son of the late spiritual leader of Hezbollah, said: All Lebanese should abide by the official stance represented by the disassociation policy regarding the Syrian issue and should not interfere in the crisis while [respecting] the Syrian peoples will to determine the destiny of its country
AK Parti 4. Olaan Kongresi

30 Eyll 2012 tarihinde Ankarada gerekleen AK Parti 4. Olaan Kongresi hem yurt ii hem de yurtdndan nemli bir katlmc kitlesine ev sahiplii yapt. Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, Hamasn siyasi lideri Halid Meal ve Krdistan Blgesel Ynetimi Bakan Mesut Barzaninin katm ile kongre salonunda datlan partinin gelecek dnem hedeflerini ieren 63 maddelik AK Parti 2023 Siyasi Vizyonu kitap, AK Partinin gelecek dnemde izleyecei hem i hem de d siyasete dair nemli ipularn vermekteydi. Ayrca, AK Parti bu kongreyle kendisini 2013, 2014 ve 2015teki seimlere gtrecek parti tekilatn da belirledi.
Yeni Trkiye Kongresi

Yorum | TAHA ZHAN | 07 Ekim 2012 | Star Ak Gr
AK Partinin drdnc olaan kongresinin zerinden bir hafta geti. Kongre birka istisna dnda, ounlukla Erdoann konumas zerinden deerlendirildi. Zaten yklenen ar anlam dolaysyla beklentilerin karlanmas neredeyse imknszken, Erdoann da konumasnda siyasi reformlara ilikin maddelere yer vermemesi, konuma ile zdeletirilen kongrenin olumsuz deerlendirmelere konu olmasna yol at. Oysa kongre, geride kalan on ylda hem AK Partinin hem de Trkiye siyasetinin hangi ynde ilerleme kaydettii hakknda nemli gstergelere sahipti. Bu erevede, kongre-konuma zdeliine saplanan dar bir kongre analizinden kurtulmak adna, ayn anda konumada verilen mesajlar, kongrede datlan belgelerdeki siyasi vizyonu ve kongreye davet edilen liderlerin kompozisyonunu kapsayan bir deerlendirme yapmakta yarar var. Bu enstrmann her birinin yklendii ncelikli misyonu tanmlamak mmkn. rnein, konuma daha ok AK Partinin siyasal kimliini tarif etmeye younlarken, datlan belgeler AK
614 | EKM2012
Partinin siyasi vizyonunu, arlan liderler ise Trkiyenin blgesel konumunu yanstyordu. Ayn ekilde, bu enstrmann saylan her misyona kendi zaviyelerinden katkda bulunduklar da sylenebilir. Ksacas, birok enstrmanla ve birok adan kongreyi analiz etmek mmkn. Kongrenin AK Partiye ve Trkiye siyasetine en nemli katks, AK Partinin kimliini ve siyasetin yeni dinamiklerini tanmlamaya ynelik sunduu ipularyd. Gerek Babakann konumasnn ierii ve kongrede datlan belgeler, gerekse kongreye davet edilen ve krsye kma frsat tannan liderlerin kompozisyonu ve konumalar, AK Partinin kimlik koordinatlar ve AK Parti dolaymyla Trkiyenin siyasal ynelileri zerinde deerlendirme yapmak iin zengin bir malzeme sundu.
Kendini tanmlama zorunluu
AK Parti, 28 ubat srecinde askeri bir darbe neticesinde hkmetten drlen, siyasi partileri kapatlan, etkili aktrlerin ounluu tarafndan dlanan kiilerin, kimlii dolaysyla hapis yatan bir lider etrafnda
bir araya gelmesiyle kuruldu. 1990lardaki sosyolojik dinamikleri doru okumayan rejimin kendisine ynelen talepleri hainlik olarak kodlayp topyekn sava ilan ettii bir dnemde, dlanan-savalan aktr ve kesimlerin, bir k bulma araylarnn neticesi olarak kurulan AK Parti, on drt ay sonra, tek bana iktidara geldi. AK Parti, kuruluundan itibaren kendisini tanmlamakta zorland. Kendisiyle ilgili tarif edici nermeler sunmak yerine kendisini tanmlamak iin serdedilen nermeleri redderek yol ald. AK Parti, baaramad ii tamamlamak zere obsesif bir tutumla darbe tezgahlamaya devam eden 28 ubat sreci aktrlerinin errinden korunmak, rejimin ideolojik aygtlarnn etkisinde kalarak kendisini tehlikeli olarak kodlam toplumsal kesimlerin endielerini gidermek ve sistem tarafndan marjinalletirilmi partilere srtn evirip salam aktr arayn bir siyasi tutuma dntrm byk toplumsal o-
unluun desteini almak zere, mesaisinin ounu, kendisine ynelik yanl alglar dzeltmeye ayrmak durumunda kald. Kuruluunda, resmi bir kimlik olarak benimsedii muhafazakr demokrat etiketi bile, iinden geldii Milli Gr geleneinden kopmasnn, slamc olmaynn bir kant olarak tedavle sokuldu. Kuruluunun ilk yllarnda, deitiini ispatlamakla mkellef tutulan AK Parti, iktidarn perinledii dnemlerde de, srarl bir ekilde, gizli ajanda sahibi olmakla, farkl yaam tarzlar zerinde mahalle basks kurmakla suland. Cumhuriyet tarihinin en destans demokrasi mcadelesini verdii ve vesayet rejimi karsnda bugne kadar hibir iktidarn elde edemedii demokratik kazanmlar salad dnemlerde bile, otoriterlikle, muhafazakarlkla veya en basitinden zoraki demokratlkla suland/sulanyor. Ksacas, kimlik meselesi, AK Parti asndan srekli bir imtihan alan oldu.
AK Parti 4. Olaan Kongresi | 615
Siyaset normallemesi
11 yl boyunca kendisine ynelen tehditlerle ba etmek iin akla karay seen AK Partinin kongrede ortaya koyduu siyasi profili nasl deerlendirmek gerekir? Babakann konumasndaki dinsel-tarihsel gndermeler, dne kadar siyasi durular dolaysyla kendi lkelerinde, uluslararas platformlarda ve Trkiyede gayri meru addedilen siyasi aktrlerin kongrede kendi dillerinde yaptklar siyasi konumalar, hem AK Partinin hem de Trkiyenin siyasal serveni hakknda ok deerli ipular barndryor. Bu deiimin boyutunu anlamak asndan, bundan sadece alt yl nce, 2006da Mealin gizlice Trkiyeye getirilmesinin uyandrd yanklar veya daha birka yl ncesine kadar Barzani hakknda atlan manetleri hatrlamak yeterli. Bu erevede, kongrenin, AK Parti iktidarnda Trkiyenin katettii demokratik geliimin en zet ve btnlkl fotorafn ortaya koyduunu sylemek mmkn. Kongre, hem AK Partinin kimliini ortaya koymakta gelitirdii zgveni hem de Trkiyenin deien siyasal parametrelerini yanstt. Bu, nasl mmkn oldu?
sini toplumsal taleplerle kesitirmesi, birok siyasal-toplumsal kesimin AK Partiye destek vermesine yol at. AK Partinin siyasal etkinliini lkenin demokratiklemesiyle ilikilendirmesi, doal semeni olmayan birok farkl toplumsal kesimin de rejimin demokratiklemesi adna kendisini desteklemesini salad. Nihayetinde on yllk bir mcadele srecinde vesayet rejimi geriletildii gibi, mcadelenin dili ve stratejisi hem AK Partiyi hem de Trkiye siyasetinin koordinatlarn byk lde deitirdi. AK Parti, kran krana geen ve birok riskli kararlar almay gerektiren bir srecin sonunda, siyasetin kodlarn deitirdi. Vesayet rejimi tarafndan dar bir alanda kalknma-hizmet gibi faaliyetlerle snrlanan siyasal alan geniletmek zere, hem vesayeti aktrlerle hem de vesayeti ideolojiyle hesaplat. Askeri ve sivil brokrasinin siyaset zerindeki tahakkm geriledike, bu tahakkmn beslendii vesayet ideolojisi de mevzi kaybetti. Teki bir ulus ina hayali uruna tanmlanan tehdit alglar ortadan kaldrlnca, dlanan toplumsal-siyasal kesimlere meru bir siyasal faaliyet alan dodu. Sivilleen siyaset devlet aklnn da demokratiklemesini salad. rtica ve blclk tehditlerinin devlet aklndan sklmesi, bu tehditlerle ilikilendirilen i toplumsal kesimlerin siyasal meruiyetlerini salad gibi, dardaki gelimelerin de alglanma biimini deitirdi. erideki dindar toplumsal-siyasal kesimlerin tehdit olmaktan kmas Arap uyanna nclk eden slamc aktrlerin meru halk temsilcileri olarak alglanmasna, ierideki Krtlerin tehdit olmaktan karlmas da dardaki demokratik srelere katlan Krt aktr ve organizasyonlarn meru siyasi ortaklar olarak addedilmelerini salad.
Kongre, hem AK Partinin kimliini ortaya koymakta gelitirdii zgveni hem de Trkiyenin deien siyasal parametrelerini yanstt.
AK Parti, vesayet rejiminin kendisine ynelik basklaryla baetmeye urarken demokratik meruiyete yaslanmaya zel bir nem atfetti. Siyasal performansn toplumsal dinamiklerin zgrleme mcadelesiyle zdeletirmeyi baard lde, hem siyasal gcn arttrd hem de siyasal sistemi demokratikletirdi. Siyasal strateji616 | EKM2012
Siyasal modernleme
Siyasetin normallemesi, doal olarak, siyasetin aktrlerini de terminolojisini de deitirdi. Kongrenin 12 Eyll referandumu ve 12
Haziran seimleriyle perinlenen normallemenin sonrasnda gerekletirilen ilk kongre olmas, bu yeni siyasal durumun birok dinamiinin birarada gzlemlenmesine imkn salad. Kongreyi bu siyasal normallemenin bir sonucu ve gstergesi olarak okumak gerekir. Kongredeki dini vurgu da, tarihsel referanslar da, ortaya konulan demokratik program da Trkiyede siyasetin normallemesinin bir tezahr olarak deerlendirilmelidir. Bu unsurlarn her biri, vesayetle srdrlen on yllk youn mcadele sonrasnda gndeme gelen yeni Trkiyenin siyasal koordinatlarn ortaya koymaktadr. Yeni Trkiye, tarihsel ve dinsel geimiiyle bark, demokratik bir siyasal vizyona sahip, blgedeki gelimelere mdahil bir Trkiye olacaktr. Siyasal normallemenin kongrede tezahr eden ilk dinamii, bugne kadar resmi tarih yazm dnda braklan tarihsel-dinsel referanslara sahip klmaya balanacadr. Cumhuriyet, toplumun zengin tarihsel referanslarn bir kenara brakp pozitivist ve ekilci bir batclkla tanmlanan bir kimlik formu dayatmt. Ulus ina srecinin dourduu skntlarda da, toplumun rejime yabanclamasnda da bu kksz kimlik formunun dayatlmasnn byk bir etkisi vard. imdi Trkiye, tarihsel-dinsel referanslarna geri dnyor, izdii gelecek vizyonunun bu tarihsel referanslarla paralel olmasna zel bir anlam atfediyor. Bu yeni durumu eksik alglayanlar, kongrede Trk-slam ideolojisiyle karlatn zannedip endieye kapldlar. Oysa Trk-slam ideolojisi olarak damgalanan ey, Trkiyenin tarihsel-dinsel referanslarna sahip kmaya balamasndan baka bir ey deil. Siyasal normallemenin kongrede grnrleen ikinci dinamii, demokratik siyasi vizyonun hz kesmeden devam edeceidir.
Bugne kadar mesaisinin nemli bir ksmn vesayet rejimiyle mcadele etmeye hasreden Trkiye, sivilleme srecini vesayet rejiminin neredeyse btn kurumlara sirayet eden kalntlarn kazyarak srdrecektir. AK Partinin basna datt 63 maddelik demokratik paketin en nemli yn, geni bir yelpazede demokratik siyasete uygun bir siyasal alann inasna hz verileceidir. Siyasal normallemenin kongrede belirginleen son dinamii blgedeki aktrlerle ilikilidir. Vesayet rejiminin kodlad irtica ve blclk tehditleriyle srdrlen mcadele neticesinde Krtln ve slamn tehdit olarak alglanmasndan vazgeilmesi, toplumsal barn salanmasna hizmet ettii lde, blgesel aktrlerle ilikilerimizin normallemesini de salad. Bu normalleme srdke, tersinden i toplumsal barmzn da teminat olmaya adaydr. Baka bir deyile, Trkiyenin Barzani ve Mursi-Mealle kurduu ilikilerin kkeninde nasl vesayet rejiminin blclk ve irtica paranoyalarndan vazgeilmesi yatyorsa, bu ilikilerin derinlemesi de, tersinden, Trkiyenin muhayyel bir gelecekte bu paranoyalara geri dnmeyiinin teminat olacaktr. Trkiyenin blgesel aktrlerle kurduu ilikiler ve Arap uyanna gsterdii yakn ilgi, hem politikalarn hem de siyasal terminolojisini deitirecektir. ve d dinamiklerin birbirini beslemesiyle, Trkiye dindarlkla da Krtlkle de daha bark bir Trkiye olacaktr. Btn bu dinamikleriyle kongre, AK Partinin kimlik koordinatlarn aa kard gibi, yeni Trkiyenin siyasal kodlarn da ortaya koymutur. Bu kodlarn herhangi birini dierine tercih etmek, biri lehine dierlerinden vazgemek mmkn deildir. Bu kodlarn ezamanl birliktelii srd lde, AK Parti desteini ve iktidarn srdrecek, siyasal normalleme devam edecektir...
AK Parti 4. Olaan Kongresi | 617
Nobel Edebiyat dl inli Yazar Mo Yana

Nobel Edebiyat dlnn bu ylki sahibi in sinemas ve edebiyatnda 1980lerden itibaren yaygnlaan sradan insann yklerini merkeze alan tarzn nemli temsilcilerinden Mo Yan oldu. Kapal ve otoriter bir rejimle ynetilen insanlarn hayatlarn anlatmasyla nl Yan, ekonomik olarak hzla byyen ve siyasal anlamda etkisi daha da artan inde gerek ekonomik olarak kaybeden ve gerekse sosyal olarak bastrlan kesimin sorunlarn gndeme getirdi. Nobel Edebiyat dl, Yann kiisel hayatndaki bir baar olmann tesinde, in devlet sanats olarak ald dlle nceki yllarda in ynetimine muhalif isimlere Nobel dl verilmesinden dolay inde artan Nobel kompleksini krd.
Mo Yann Hikyeleri
in sinemas ve edebiyatnda 1980lerden itibaren yaygnlaan sradan insann yklerini merkeze alan tarzn nemli temsilcilerinden olan Mo Yan, inin krsalnda geen hikyelerini okuyucularna anlatmaya alyordu. Mo Yann anlatmaya alt yerel hikyelerin byk kitleler tarafndan daha kolay anlalmas ve zellikle Batda kendine sadk bir okuyucu kitlesi oluturmasna en ok yardm eden unsurlarn banda phesiz o yllarda inde ykselen neo-realist sinema ve bu ekoln dnyada bulduu izleyici kitlesi nemli bir rol oynamt. Zhang Yimou, Tian Zhuangzhuang ve Chen Kaige gibi beinci kuak ynetmenlerin talyan sinemasndaki erken dnem neo-realist ve toplumsalc sinemadan etkilenerek ortaya koyduklar eserler, Mo Yann hikyelerinin daha tandk ve gze aina bir zemin zerine oturmasn salad. Dnya okuyucusu kapal bir toplum ve otoriter bir rejimin perdeleri arkasndaki hayatlar bu grsellik sayesinde daha yakndan tanma frsat buldu. zellikle Zhang Yimounun ynettii ve Mo Yann ayn isimli romannn bir
618 | EKM2012
Nobel Edebiyat dl bu sene srpriz bir kararla az bilinen ve Nobel dedikodularnda laf pek gemeyen inli yazar Mo Yana verildi.
blm konu edinen Red Sorghum, Mo Yan ismiyle zdeleen bir eser olarak ortaya kt. Ancak bu yllarda sradan insana yaplan vurgu merkezi ynetimden bazlarn rahatsz ediyordu. zellikle kyllerin artk Kafkann atosunu andran brokratik canavarla verdikleri mcadele, brokrasinin gayri insan ve etkisiz bir hal al binlerce yllk brokratik geleneini meruiyet kaynaklarndan biri haline getiren bir devlet tarafndan haliyle uygun bulunmamt. Mo Yann Garlic Ballardda sergiledii bir ky sarmsak ekmeye mahkm edip rn almaya yanamayan yap ile Zhang Yimounun The Story of Qiu Ju filminde hamile bir kadnn mcadele et-
tii sistem ve diaspora in edebiyatndan Ha Jinin karsndan boanabilmek iin kanunun gerektirdii 16 yl beklemek zorunda kalan kahramannn kurban olduu dzen sradan insann karsnda bulduu devasa devlet aygtnn paralar arasnda yer alyordu. 1980lerde zellikle reform yanls sesler iin bu eletirel eserler nemli bir frsat ve alm sunmutu. Eserlerdeki entelektel cesareti takdir eden dnya kamuoyu da, bu sanatlara eserleri inde yasaklanrken gerekli saygy gstermi ve sahip kmt. inin 1990l yllarda yaad ekonomik alm ve Tiananmen olaylar sonrasnda balatt milliyeti propaganda indeki sosyal yapy ve entelektel dnyay da derinden etkilemeye balad. Ortaya kan milliyeti entelektel dalga Hayr Demeyi Bilen in tarznda baz eserleri de ortaya kard. Bu gelime beraberinde in toplumunda daha fazla sayg ve uluslararas prestij iin agresif bir tutumu da beraberinde getirdi. 2000 yl olimpiyatlarn Pekine vermeyen Uluslarara-
s Olimpiyat Komitesi ve Bat lkelerine kar duyulmaya balayan Olimpiyat Kompleksi, 1988 ylnda Nobel Bar dlnn Tibetin ruhani lideri Dalay Lamaya verilmesi sonrasnda balayan Nobel Kompleksinin sadece bir devam niteliindeydi. 1990l yllarda dnyadan ykselen insan haklar ihlali eletirileri bu durumu daha da patolojik bir hale getirdi. Bunun sonucu ortaya kan milliyeti sanat xenophobic [yabanc dman] zellii olan eserler ortaya koydu. Bunun yannda inde bu yllarda balayan ve ondan sonra srekli olarak devam eden iki haneli ekonomik ykseli bir yandan ortaya zengin bir snf karrken, te yandan da ekonomik olarak kaybedenlerden oluan geni toplumsal bir kesim meydana getirdi. Snfsal sorun devletin otoriter eli tarafndan bastrlmaya allrken, inli yazarlar ve ynetmenler bu snfsal meseleleri merkezine alan eserler vermeye balad. Altnc kuak ynetmenlerden Xiaoshuai Wangn kyden kente gn getirdii sosyal ve ekoNobel Edebiyat dl inli Yazar Mo Yana | 619
nomik atmay anlatan Beijing Bicycle filmi ve Ma Jiann krematoryum aan gen bir yatrmcnn hikyesini anlatan Noodlemaker roman yeni ekonomik dzenin ortaya kard sosyal ve ekonomik sorunlar ortaya koyuyordu.
in, Nobel kompleksini aarken
2008 Olimpiyatlarna ev sahiplii yapma hakkn kazanarak olimpiyat kompleksinden kurtulan in toplumu, 2000 ylnda Gao Xingjiann ald Nobel Edebiyat dlyle Nobel buhranna daha da derinden girdi. Muhalif bir yazar olan ve Pariste yaayan Gaonun Nobel alm olmas in toplumunun milliyeti endoktrinasyonuna maruz kalm kesimlerinde dnyann ve zellikle Batnn ini utandrmak iin giritii bir saldr olarak algland. in medyasnn bir kesimi olay hi yaanmam gibi davranmay tercih ederken baka bir kesimi de Nobel komitesine ar eletirilerde bulunmay tercih etti. Mo Yann Nobel dl almasndan nce indeki Nobel rahatszln besleyen, muhalif aktivist Liu Xiabonun Nobel Bar dl almas oldu. in nce Nobel komitesine ev sahiplii yapan Norvei protesto etti, sonra ise hapisteki Liuyu serbest brakmad gibi dl almaya gitmeyi planlayan eine de yurtdna kma yasa getirdi. Bu arada 1990larn eletirel sanatlarnn bazlar da giderek sistemden taraf oldu. Zhang Yimou Hero da inin blnmez btnlne vurgu yaparken Mo Yan da bakan yardmcs olduu in Yazarlar Birlii yelerini mobilize ederek, Maonun, sanatn ve edebiyatn partinin hizmetine girmesi gerektiine dair Yanan nutkunu elli nl yazara kaligrafiyle yazdrarak kitap halinde bastrd. Bunlar yaparken Mo Yan katld programlarda politik duruuna ait eletirileri cevaplamaya alarak otoriter bir rejimin organik entelekteli olmadn kantlamaya abalyordu. Nobel Edebiyat dlnn aklan620 | EKM2012
d saatlerde inli muhalif yazarlarn ve rejimin dle gsterdii tepkiler bir dln siyasi olarak ne anlamlara gelebileceinin en gzel gstergeleri arasndayd. Yayn akn durdurarak Nobel Edebiyat dln aklayan in televizyonu ve haberi tam sayfa veren rejimin resm yayn organlarnn yaynlar, Mo Yann siyaseten izledii izginin ortaya kard sonutu. Devletin tokadn en ok yemi inli sanatlardan olan Ai Weiwei lgnca olarak aklad karar eletirirken byle bir ismin Nobel almasnn rejimi ne kadar merulatrdnn altn iziyordu. Bir sene nce Nobel Bar dl alan Liunun hl hapiste olduu, en nemli sanatlarndan Aiin rejim tarafndan kskaca alnd bir ortamda inin devlet sanatsnn ald Nobel nmzdeki dnemde dln doas ve sanatn ve sanatnn misyonu zerine yeni bir tartmaya sebebiyet verecek
Ortadouda Trkiye Modeli Tartmalar

Ortadouda yaanan gelimeler blge devletlerini derinden etkilerken, kresel anlamda da pek ok lkenin d politikasn slam ve slami hareketlere kar etkilemekle beraber, uluslararas ilikilerde hkim baz kavramlarn yeniden tanmlanmasnn gerekliliini dourdu. Blgesinde etkin bir g olan Trkiye, deiimin yaand lkelere ilham kayna ya da model olarak sunuldu. Blgesel ve kresel anlamda yeni bir vizyon aray ierisinde olan Adalet ve Kalknma Partisinin zellikle ekonomik gstergeler bakmndan dikkat ekici 10 yllk deneyimi, pek ok blge lkesinde ilgi uyandrd. Yeni bir blge ekillenirken Trkiyenin katklar da sadece Trkiyede deil, bata Tunus ve Msr olmak zere blgenin genelinde tartlmaya ve analiz edilmeye baland.
Ortadouda Yeni Vizyon Aray

Yorum | TALP KKCAN | 27 Ekim 2012 | Star Ak Gr
Tartmalarnda hakim dil, Trkiyenin snrlarnn tesindeki gelimeleri merkeze alan bir yaklam ve ierikten te iktidar-muhalefet ekimesi ve rekabetinin birbirini srekli ineleyen, sulayan ve kar taraf dize getirmeyi nceleyen renklerini tayor. Ancak Trkiyenin d politika tercihlerini ve srdrlegelen siyaseti i politikann ksr dngsne hapsederek tartmak yeni gelimeleri ve kkl deiimleri kapsaml biimde okumaya engel olmaktadr. Bu nedenle Trk d politikasnn temel parametrelerini, sabit ve deiken ynlerini polemik dilini aarak tartmak bir ihtiya olarak karmza kmaktadr. Zira mevcut siyasetin nereye doru evrilebileceini ve yeni stratejik tercihlerin neler olabileceini grmek ncelikle d aktr ve deikenlerin de analiz edilmesini zorunlu klmaktadr. D politika tercihleri ve kararlar bir srece iaret eder. Bu sre uygulama aamasnda karmaklar, hz ve yn d faktrlerin etkisiyle deiebilir, ilk planda vazgeilmez grlen kararlar yeniden gzden geirilebilir, belirli snrlar iinde kabullenilen esneklik ile d politika tercihlerinde deiiklik yaplabilir. Bu nedenle
d politika kararlarnn her zaman ve artta sonu vermesini beklemek gereki olmayan bir beklentiye tekabl eder. Bir lkenin blgesel ve kresel ilikileri, yani d politika karar ve tercihlerine dayal hareketleri bir srece iaret eder. Trkiye rneinden hareket ederek somutlatrmak gerekirse, d politikas belirli lde devamllk gsterse de bir lkenin ald tm kararlarn kendi istedii ve planlad gibi bir sonu retmesi kolay deildir. nk Trkiyenin Suriye politikasnda da grld gibi srece dahil olan ve Trkiyenin kontrol etmesi mmkn olmayan pek ok aktrn, iinde bulunduumuz blgede yaananlara mdahale ettii, olaylara taraf olduu ve farkl karlar peinde kotuu ortadadr. Aslnda ilkeler temelinde yaklam farkllklar ve kar atmalarn da barndran blgesel ve kresel rekabet, dier lkeler gibi Trk d politikasn da etkilemekte, d politikay bir sre deil de hemen sonu alnacak ksa vadeli bir giriim olarak grenler beklentileriyle karlamaynca hemen baar notu verme kolaycln tercih etmektedir.
Ortadouda Trkiye Modeli Tartmalar | 621
D politikay ok faktrl bir sre olarak grenler ise daha gereki bir bak as ile, izlenen politikalarn sonularnn ancak uzun vadede grlebileceini, kontrol edilemeyen aktr ve deikenlerin etkisiyle sz konusu tercih ve hedeflerin revize edilebileceini deerlendirmekte, yani d politikann doas gerei bir sre olarak grlmesi gerektii zerinden bir tartma yrtmenin daha salkl olacan dnmektedir. Trk d politikasndaki gemiten bugne grlen deiimler ve beklenmedik olaylarn etkisiyle gnmzdeki yeniden gzden geirme ihtiyalar da d politikann bir sre olarak grlmesi gerektiini, tercihlerin mutlak olmayp revize edilebileceini gstermektedir. Cumhuriyetin kuruluunun 89. yln idrak ettiimiz bugnlerde Trk d politikasnn nereden nereye doru evrildiinin ksa bir muhasebesini yapmak bugn daha iyi anlama ve analiz etmeye yarayaca gibi Trkiyenin Ortadou vizyonundaki yenilikleri de idrak etmeye katkda bulunacak622 | EKM2012
tr. Osmanl Devletinin dalmasndan sonra imparatorluk topraklar zerinde 25ten fazla ulus devlet kuruldu. Trkiyenin bu lkeler ile ilikileri daha ok o dnemin travmalar ve alglarnn etkisi ile ekillendi. Trkiyenin modernleme ve Batllama ideolojisi de ortak tarihi ve kltr paylamasna ramen Ortadou ve Kuzey Afrikada kurulan devletler ile minimum dzeyde iliki gelitirmesine yol at. nk Trkiye tercihini Batdan yana kullanm ve d politika ncelikleri arasnda bugn eksen kaymas tartmalarna neden olan corafya ile ilikilerini uzun sre sembolik dzeyde tutmutur. Souk Sava dnemi ideolojisi ve Trkiyenin de konjonktrel ve stratejik nedenler ile iinde yer ald blok siyasi elitin, zellikle d politikada karar alclarn bamsz bir siyasi izgi gelitirmelerine byk lde engel olmutur. Trkiye mttefikleri ile hareket etmi, kendi ulusal karlarnn gerektirdii ilikileri gelitirecek siyasi ve
idelojik imkan ve seenekleri karar mekanizmasnn itici gc yapamamtr. NATO yelii ile perinlenen bu grnt zall yllara kadar byk oranda d politika tercihlerinde hakim renk olmutur. zal bir taraftan AB yeliinin altn izerken dier yandan Ortadou ile de kprler kurmaya almtr. 1989-1990 Souk Savan sonu Trk d politikasnda yeni bir dnemin balangc olmu, zal seleflerinden farkl olarak daha da dnk bir siyaset iin kollar svam ve Trk Cumhuriyetleri ile ekonomik ve siyasi ilikileri gelitirmenin yollarn aramtr. Dier yandan ABD liderleri ile de yakn ilikiler gelitirerek Trk d politikasnda AK Parti dneminde belirginleen ve gittike kurumsallaan d politikada ok ynllk siyasetinin temelllerini atmtr. Trk d politikasnda bir sreklilikten bahsedilecekse zall yllarda tohumlar atlan ancak 2000lere kadar paral siyaset ve koalisyon dnemleri ie kapanmalarndan dolay zeri tozlanan bu d politika tercihinin yeni boyut ve aralar ile gl biimde AK Parti dneminde pratie aktarlan siyasete iaret edilebilir. AK Parti iktidarnn d politika ncelikleri belirlerken Souk Sava retoriinin oktan geride kald, Sovyetler Birliinin dalmasn mteakip iki kutuplu dnya sisteminden tek kutuplu bir dnya sistemine doru geildii, ancak bu srete in, Hindistan,
Brezilya ve Gney Afrika gibi yeni aktrlerin de uluslararas sisteme gl bir ekilde girdikleri grlmtr. Bu saylan lkelerin iki veya tek kutuplu dnya sistemindeki baml d politikalar yerine daha bamsz siyasi tercihlerde bulunduklar gzlenmitir. te Trkiye de gelien ekonomisi, byme hz ve siyasi istikrar ile ykselen aktrler arasna girmeyi baarm, kendi d politika nceliklerini belirlemede daha serbest bir tavr izleme imkanna kavumutur. Ancak zall yllarda olduu gibi AK Parti ynetimi de bir taraftan AB yelik hedefini canl tutmu, tam yelik mzakereleri iin irade beyannda bulunmu, NATO ittifak iindeki etkinliini artrm ve eksen kaymas tartmalar arasnda Ortadou ve Kuzey Afrika lkeleri ile siyasi ve ekonomik ilikilerini ciddi biimde gelitirme siyasetini hayata geirmitir. Trkiyenin sahip olduu ince g, yani yakn corafya lkeleri ve halklar ile ortak tarih, corafya, benzeen kltr ve inan deerleri gvenlik ve tehdit alglarnn daha kolay almasn salam, komularla sfr sorun politikas hayata geirilmitir. Bu erevede Suriye, Irak, Lbnan ve rdn ile vizelerin kolaylatrlmas ve kaldrlmasndan tutun da ortak bakanlar toplantsna kadar bir dizi d politika reformuna imza atlmtr. Benzer ekilde Krfez lkeleri ve Kuzey Afrika ile yakn ilikiler kurulmu, Afrikann pek ok lkesinde yeni bykelilikler kurulmu, TKA ve Yunus Emre Vakf marifetiyle de mevcut ilikiler desteklenmitir. AB ve Arap dnyas perspektifinden bakldnda Trk d politikasndaki bu hareketlilik genelde baar hanesine yazlm, yukarda saylan lkeler ile artan ticaret hacmi gelien ilikilerin halklara da yansmasna yol amtr.
Trkiyenin Suriye testi
Trk d politikas bir taraftan farkl lke ve mttefiklerle ilikileri dengeli biimde yrtrken bir taraftan da baz ilkeleri n plana
karmaya balamtr ki ite bu ilkelerden dn verilmemesi neticesinde Trkiye-srail ilikilerinde bir kopu yaanm, ran nkleer programnn mzakereler ile zmlenmesi giriimi de Trkiye ile ABD bata olmak zere Batl mttefikleri arasnda souk rzgarlar esmesine neden olmutur. Arap uyannn balamas ile tpk Souk Savan bitiminde olduu gibi Trk d politikas asndan yeni bir dnem balamtr. Yeni dnemde Arap devrimlerinin nceden tahmin edilemeyii ve devrim sonras srecin tad belirsizliklerin d politika kararlarn ve tercihlerini nemli lde etkilediini ve bundan sonra da etkileyeceini sylemek mmkndr.
Trk d politikasna ilikin eletiri ve tartmalar, blgesel ve kresel deikenler yeterince dikkate alnmadan, i politikann gnbirlik polemiklerinin malzemesi olarak srdrlyor.
Tunusta balayan Arap uyanna destek veren Trkiye, ayn talepler Suriyede de gndeme geldiinde kan dklmesini nlemek iin byk aba sarfetmitir. Byk oranda Bear Esed ile mzakereler yrten Trkiyenin iyimserlii Baas rejiminin halka silah dorultmas ile bitmi, buna ramen uluslararas mdahale yerine blgesel inisiyatifler ile krizin zmlenmesi iin giriimler srdrlmtr. Arap Ligi ve BM destekli Annan Plan sonu vermemi, Rusya-ranin blokunun Suriye rejimine destei krizi
trmandrm ve bugn gelinen noktada 30 bin kii hayatn kaybetmi, 250 bin kii lkeyi terketmek zorunda kalm, i atmalar mezhep savana kayma riski yaratmtr. Trkiyede muhalefet ise Suriyede Baas rejiminin halk zerindeki basksnn yaratt atmann faturasn d politikaya karmtr. Ana Muhalefet Partisi, Dileri Bakan Davutolu hakknda gensoru verirken bile komularla sfr sorun politikasndan daha iyi bir projenin gndemde olmadn grmezden gelmitir. Hatta Suriye snrndan Trkiyeye den top mermilerinden bile iktidarn sorumlu tutulmas, byk resmin grlmediini yani asl krizin Trkiye-Suriye arasnda deil, byk atmann Suriyedeki Baas rejimi ile halk arasnda olduunun grmezden gelinmesi manidardr. Nitekim muhalefetin bu bak d dnyada da bir karlk bulmakta, iktidarn Suriye rejimi kart sylemi de ile birleince sanki mcadelenin ana merkezinin Trkiye-Suriye olduu izlenimi ortaya kmaktadr. Suriyenin Trk jetini drmesi, snrlarmza havan topu mermisi dmesi ve Suriye uann Esenboaya indirilmesi gibi olaylar, Batda, Trkiye Suriye ile savaa m giriyor trnden sorularn sorulmasna yol amtr. D politika dilinin bu algy ortadan kaldrarak Suriye halknn mcadelesini n plana karacak biimde yeniden kurgulanmas gerek. Aksi takdirde Trkiyenin temel hak ve zgrlklerin gvence altna alnd, tehdit yerine karlkl gvenlik duygusunun tesis edildii, dini, mezhebi ve kltrel oulculuun korunduu, ekonomik karlkl bamlln gelitii, blgesel sorunlarn dardan deil blge iinden zme kavuturulduu bir Ortadou vizyonunu ikna edici biimde anlatmas ve hayata geirmek iin ittifaklar kurmas zorlaacaktr
624 | EKM2012
Ortadouda Yeni Toplumsal Szleme Aray: Tunus-Trkiye

Ruye Trkiye Yllk Konferans | RAMAZAN YILDIRIM, REFK ABDUSSELAM, TAHA ZHAN, HSAN DAI, HAMMAD CBAL,UFUK ULUTA, ABOU YAAREB AL MARZOUKI, BURHANETTIN DURAN, YILMAZ ENSAROLU, KAIS SAIED, MOHAMMED AL ARAB FADHEL MOUSSA, ZHT ARSLAN, BER NAF, TALIP KKCAN, HMIDA ENNAIFER, EYH RAID GANNU | 19-20 Ekim 2012, Tunus
SETA Vakf tarafndan Arapa yaymlanan Ruye Trkiye dergisinin II. Yllk Konferans 19-20 Ekim tarihleri arasnda Tunusta dzenlendi. Ortadouda Yeni Toplumsal Szleme Aray: Tunus ve Trkiye ana temasyla dzenlenen konferansta; Tunus ve Trkiyede deiimin dinamikleri, din devlet ilikileri ve anayasa yapm sreleri gn boyunca dzenlenen oturumda ele alnd. Trkiye ve Tunustan ok sayda akademisyen, dnr, gazeteci ve STK temsilcisinin davet edildii konferans, geni apl katlma sahne oldu. Konferansn al konumasn gerekletiren Tunus Babakan Cibali, Tunus ve Trkiye halklar arasnda kkl balar olduunu belirterek, Arap halklaryla Trkiye halklar arasndaki ilikileri glendirme noktasnda nemli katklarda bulunan SETA Vakfn ve heyetini Tunusta arlamaktan mutluluk duyduunu belirtti. Cibali, Bu alandaki almalarndan dolay SETAya teekkr ediyorum. kinci lkeniz Tunusa hogeldiniz dedi. Anayasa yapm srecinde, din-devlet ilikileri gibi tartmal konular laik kesimlerle uzlaarak yazdklarn syleyen Cibali, Dini zgrlk, ifade zgrl ve yaam zgrln herkes kabul ediyorsa sorun kendiliinden zlecektir. Devlet herkesin devletidir. Tm Tunuslularn kabul edecei, ocuklarmza brakacamz bir anayasa istiyoruz. Yeni Arap toplumlar iin model olmak istiyoruz. Toplumdaki farkllklar zenginliktir. nsan haklarna sayg gstermek ve herkesin gvenliini tesis etmek, ortak amacmz olmaldr ifadelerinde bulundu. Toplantnn alnda bir konuma yapan yapan SETA Bakan Taha zhan da, geen yl Kahirede startn verdikleri Ruye Trkiye dergisinin ikinci konferans iin Tunusta olduklarn belirterek, Arap devrimlerinin son dura olan Suriyenin komusu bir lkeden, devrimin ilk balad lke Tunusta olmak bizi mutlu ediyor. Tunusun devrim sonras kazanmlaryla, gitmemekte direnen Esed rejiminin lkesine kaybettirdiklerini mukayese etmek ok manidar olacaktr dedi.
yapmakta olan Tunusun bu alandaki tecrbelerinden yararlanmak istiyoruz dedi. An-Nahda Partisi Genel Bakan Raid Gannui de konferansn nc oturumunda din ve devlet ilerinin ilikisi hakknda bir konuma gerekletirdi. Konumasnda dinin en byk amacnn zgrlk olduunu ifade eden Gannui, Bu yzden slami hareket Tunusta eriata dayal bir anayasa deil, zgrlk istemitir. nk lkede tam bir zgrlk ortam saland takdirde herkes slam seecektir ifadesini kulland. Din-Devlet ilikisini Vahiy-tihad ilikisine benzeten Gannui, Dini alan naslarla belirlenmitir. Ancak siyasetin alan ok genitir. Siyasi alanda farkl yntemler uygulanabilir. Din-devlet ilikileri dnlrken vahiyle itihad birbirinden ayr tutmamz gerekiyor. Nitekim Sahabe de zaman zaman Hz. Peygamberin baz davranlarnn vahiy mi yoksa kiisel itihat m olduunu sorgulamtr yorumunda bulundu.
Daha sonra sz alan Insight Turkey Dergisi editr hsan Da, Ruye Trkiye ve Insight Turkey dergilerinin okurlaryla, yazarlaryla ve potansiyel yazarlaryla bulumaya byk nem verdiklerini kaydetti. Da, Dnyann ve blge halklarnn gz, Arap devrimlerinin ateini yakan Tunusta. Trkiye olarak biz yeni bir anayasa
626 | EKM2012
PROGRAM 19 EKIM 2012 AILI KONUMASI RAMAZAN YILDIRIM, RUYE TURKYYE DERGS EDTR REFK ABDUSSELAM, TUNUS DILER BAKANI 20 EKIM 2012 AILI KONFERANSI TAHA ZHAN, SETA Bakan HSAN DAI, Insght Turkey Dergisi Editr HAMMAD CBAL, Tunus Babakan PANEL I: TUNUS VE TRKYEDE DEMN DNAMKLER: DEVLET VE TOPLUM Oturum Bakan: RAMAZAN YILDIRIM, Ruye Turkiyye ORTADOU VE KUZEY AFRIKADA SIYASAL DNMLER | Ufuk Uluta, SETA Aratrmacs TUNUSTA DEIIM TALEBININ KKENLERI VE GELECEK BEKLENTILERI | Abou Yaareb Al Marzouki, Tunus 9 Nisan niversitesi retim yesi TRKIYEDE DEVLET, TOPLUM VE SIYASET: DEIIMIN TAIYICI AKTR OLARAK AK PARTI | Burhanettin Duran, stanbul ehir niversitesi retim yesi PANEL II: TUNUS VE TRKYEDE YEN ANAYASA YAPMAK: LKELER VE SRE Oturum Bakan: YILMAZ ENSAROLU, SETA Hukuk Ve nsan Haklar Direktr TUNUSUN ANAYASAL GELENEI VE GELECEI | Kais Saied, Tunus niversitesi retim yesi TUNUS IN NASIL BIR ANAYASA | Mohammed Al Arab Fadhel Moussa, Tunus niversitesi retim yesi TRKIYENIN ANAYASAL GELENEI VE GELECEI | Zht Arslan, Trkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi yesi PANEL III: TUNUS VE TRKYEDE SLAM, LAKLK VE DN-DEVLET LKLER Oturum Bakan: BER NAF, Cezire Aratrmalar Merkezi TRKIYEDE LAIKLIK TECRBESI VE DIN-DEVLET LIKILERI | Talip Kkcan, SETA D Politika Direktr TUNUSTA LAIKLIK TECRBESI VE DIN-DEVLET LIKILERI | Hmida Ennaifer, Zeytune niversitesi retim yesi TUNUS VE TRKIYEDEKI DIN-DEVLET LIKILERI DENEYIMLERININ ORTADOU IN ANLAMI | eyh Raid Gannu, Nahda Partisi Genel Bakan
Krfez lkelerinin Ortadou Politikas ve Arap Baharna Baklar

Analiz | MUHTTN ATAMAN, GLAH NESLHAN DEMR | Ekim 2012
ZET | Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Bahreyn, Birleik Arap Emirlikleri ve Ummandan oluan Krfez lkelerinin 2010 ylnn sonlarnda balayan ve Ortadounun tamamn bir ekilde etkisi altna alan Arap isyanlarna verdii tepki, yeniden ekillenen blgeyi ve uluslararas siyaseti anlamak adna olduka nemli. Bu almada ncelikle Krfez lkelerinin 20. ve 21. yzyllarda izledii Ortadou siyasetinin temel parametreleri zerinde duruluyor, blge yeniden ekillenirken bu parametrelerin ne ynde etkilendii tespit edilmeye allyor. Krfez lkelerinin blge siyasetlerini belirleyen parametrelerin banda ulusal btnlklerinin salanmas, randan algladklar gvenlik tehdidi ve mezhepsel tehdit, mevcut siyasal rejimleri devam ettirme kaygs, geleneksel toplumsal ve siyasal yapnn muhafaza edilmesi, blgedeki modernist ve sekler rejimleri tekiletirme, enerji piyasasnn gvenlik ve istikrar ve Souk Sava siyaseti balamnda Batyla gelitirilen derin stratejik ilikiler geliyor. almann ikinci blmnde kendi altblgesinde de halk ayaklanmalarna ahit olan
628 | EKM2012
Krfez lkelerinin Arap isyanlarna ynelik genel tavrlar, verdikleri tepkiler ve isyanlarn i politikadaki tezahrleri tartlyor. Krfez lkeleri, Arap isyanlar karsnda kkl siyasi almlar yapmak yerine, zellikle ekonomik baz reformlar yaparak halk sakinletirmek ve mevcut iktidarlarn korumak ynnde bir siyaset izlediler. Buradan hareketle, Arap isyanlar baladktan sonra genel olarak btn Krfez lkelerinde siyasi ve sosyal alann daraldn sylemek mmkndr. Bu almada ayrca blgeyi yeniden ekillendiren Arap Bahar karsnda Krfez birlii Tekilatna (KK) ye alt lkenin sergiledii duru farkllklar belirtilerek bunlarn nedenleri zerinde de duruluyor. Arap isyanlarnn Krfez lkelerinin d politikalar zerindeki etkisi de almann nc blmnde tartlyor. KK lkeleri, iki farkl boyutta isyanlar karsnda homojen bir tavr sergilememitir: Krfez altblgesinde statkonun korunmasndan yana tavr alan Krfez lkeleri, Krfez dnda karlar dorultusunda bir siyaset izlemitir. syanlar sonrasnda blgede halk lehine ekillenen yeni dzen ve alt-blgesindeki gvenlik gerekeleri, Krfez lkelerini siyasi
birlik olmaya ve blgesel aktrlerle ilikilerine farkl boyutlar kazandrmaya yneltmitir. Bunun bir rnei olarak almann son blmnde Arap isyanlarnn Trkiye ve KK yesi lkeler arasndaki ilikiyi nasl etkiledii nedenleriyle beraber sorgulanyor. SONU | Bugn itibariyle Arap Baharnn ve deiim/devrim srecinin tam bir bilanosunun karlmas olduka gtr. Ancak bu srecin Ortadou blgesindeki siyasal, ekonomik ve kltrel ilikileri ve yaplar derinden etkiledii ve daha da etkileyecei aikardr. Arap genlerinin ve geni halk kitlelerinin nclk ettii bu halk hareketlerinin sonucunda baz lkelerin sreci iyi ynetip ynetmemesine bal olarak kazanlar ve/ ya kayplar dierlerinden daha fazla olacaktr. Buradan hareketle denilebilir ki Krfez lkelerinin bundan sonraki srete blgesel konumunun nasl olaca veya mevcut konumu nasl korumaya alaca, bu balamda hangi lkelerle ilikilere arlk verecei nmzdeki gelimelerin seyrine ve lke ynetimlerinin bu gelimelere verecei tepkilere baldr. nk dnyann en istikrarsz blgesi olarak kabul edilen Ortadouda her an yeni siyasi ve ekonomik krizler kmas muhtemel grnmektedir. Bu sebeple Krfez lkelerinin bu yeni krizler karsndaki muhtemel tutum ve politikalarnn ne olaca ciddi nem tamaktadr. Arap bahar siyasi anlamda Krfez lkelerini glendirse de gvenlik anlamnda olumsuz etkilemitir. Bu balamda biri i dieri d olmak zere iki gvenlik tehdidi algsnn daha gl bir ekilde hissedilmesinden bahsedilebilir. Bunlardan birincisi, Arap baharnn sosyal adalet, genlerin talepleri, dengesiz nfus dalm, isizlik, demokratik gei ve anayasal reform gibi kavramlar i siyasetin ve zellikle de halklarn gndemine tanmasdr. Bu durum Krfez monarileri iin u anda rejimi tehdit eden bir sorun olmasa
da artan toplumsal ve siyasal talepler potansiyel bir tehlikedir. kinci tehlike ise, Arap baharnn Krfezde bir gvenlik boluuna neden olmas ve bu dorultuda rann Krfez lkelerini bilhassa mezhepsel bir dzlemde ele geirmeye almas tehlikesidir.
Analizde, Krfez lkelerinin izledii Ortadou siyasetinin temel parametreleri ve bu parametrelerin blge yeniden ekillenirken ne ynde etkilendii zerinde duruluyor.
KKin bizzat ran devriminden sonra, ran tehlikesine kar kurulduu hatrlandnda yeni dzende ran tehdidi btn Krfez lkelerinin korkusu olmaya devam edecektir. Bu srete baz lkelerin blgesel ve kresel lekteki konumlarnn deimesi de kanlmazdr. nk Krfez lkelerinin Arap Baharna tepkileri byk oranda benzese de bazlarnn siyasi tutumlar arasnda ciddi farkllklar bulunmaktadr. rnein, Katar ve Suudi Arabistann Arap Baharna baklar arasnda farkllklar vardr. Suudi Arabistan blgesel gelimelere ynelik daha muhafazakar bir politika izlerken, Katar daha yeniliki bir tavr benimsemitir. Bunun yan sra, Krfez lkelerinin blgesel konumlarnn deimesinin kanlmaz olduu ifade edilmektedir. Bu deiimin ilk rneklerinden biri Katarn ABD ile ilikilerinin artmas ve Suudi Krallna alternatif bir blgesel aktr olarak n plana kmasdr. ABDnin, Katar yeni blgesel ortak olarak grmesi Krfez lkelerinin kendi iindeki dengeleri bakmndan da dikkate deerdir. Amerikan ynetiminin Katar Suudi
Arabistann yerine koymay dnd ileri srlmektedir. Bunun nemli bir gstergesi de ABDnin Krfezdeki slerinden birini Suudi Arabistandan Katara tamasdr. te yandan Suudi Arabistan da Msr, Irak ve Suriyenin g kaybetmesi ve istikrarszlk iinde olmasndan istifade ederek Arap dnyasnn lider lkesi olmak istemitir. rnein, Suudi Krall KKin nc devleti olarak inisiyatifler alm ve Arap isyanlarnn ynn monariler lehine deitirmeye almtr. Riyad liderliindeki KK de rdn ve Fas gibi monarilere destek vererek etki alann geniletmesinin tesinde Yemendeki siyasi istikrarszln giderilmesinde nc bir rol oynayarak her geen gn daha etkili bir blgesel aktr olma yolunda ilerlemeler kaydetmitir. Krfez lkeleri Arap Birlii ierisinde siyasal kararlar alnmasnda en aktif davranan ve nclk eden lkeler olmutur. Bunu Krfez lkelerinin Msr ve Irak gibi dier gl lkelerin kendi i karklklaryla ilgilenmelerini ve dierlerinin de gerek ekonomik ve gerekse siyasi olarak bunu yapacak gce sahip olamamalarn bir avantaja evirmesi olarak yorumlamak mmkndr. Bununla birlikte, yakn gelecekte eer barl bir gei yaarsa Msr blgesel g olmaya en yakn lkedir. Bunun yannda Kuzey Afrikada Tunusun baarl bir dnm yaamas ve Libyann istikrar yakalamas da Krfez lkelerinin nemini azaltacak gelimeler olacaktr. Krfez lkelerinin, nfuslarnn az ve maddi kaynaklarnn bol olmasnn da yardmyla, Msr ve Suriyedeki durumun aksine, i karklklar kontrol edebilmeleri daha kolay olmutur. Bu lkeler, maddi aralarla halklarnn belirli taleplerinin karlanmas balamnda nemli admlar atm, ancak siyasal ve kltrel taleplerin ne ile ve nasl karlanaca konusunda ciddi gelimeler kaydetmemitir.
630 | EKM2012
Krfez lkeleri Yeni Ortadouda etkin bir aktr olmaya alrken ABD dnda Rusya ve in gibi kresel aktrlerin blgesel dengeler zerindeki arln yeterince hesaba katmad grlmektedir. Iraktan ekilmesinin ardndan blgedeki askeri gcnn bir ksmn Krfez lkelerine kaydran ABD, ayn zamanda Krfez lkelerini de silahlandrmaya devam etmitir. Ancak halihazrdaki ilikilerin blgesel gvenliin salanmasnda yeterli olmayaca dnlmektedir. te yandan Krfez lkelerinin ABD ve dier Batl lkelere olan bamll bu lkelerin otoriter devlet karakterlerinin deimesi nnde nemli bir engel tekil etmektedir. Bundan dolay da Krfez monarilerinin daha ak ve katlmc bir toplumsal ve siyasal yapya kavumas iin Batya olan bamllklarn azaltmalar gerekmektedir.
Trkiye ile ilikilerin gelecei
Krfez lkelerinin Trkiye ile ilikilerinin gelecei de blgesel deiim srecinin seyriyle yakndan ilgilidir. Trkiyenin Ortadoudaki lkelerden ekonomik ve siyasal beklentilerinin yksek olmas Krfez lkelerini Trkiye bakmndan nemli klarken, blgenin en istikrarl ve gl lkelerinin banda gelen Trkiye de Krfez lkeleri iin hayati nemi tamaktadr. Arap isyanlar srecinde iki taraf arasndaki ilikilerin nasl etkilenecei blgesel istikrar asndan da nemlidir. Trkiyenin Ortadoudaki gelimelere mdahil olmas konusunda Krfez lkeleri ile Trkiye arasnda bir mutabakat bulunmaktadr. Bununla birlikte, her iki tarafn karlarnn gerektirmesi dorultusunda ilikilerin gelierek devam etmesi kuvvetle muhtemeldir. Nitekim Krfez lkeleri btnlklerini ve siyasal rejimlerini devam ettirmek iin dengeleyici bir lkeyle ilikileri gelitirmek zorunda kalrlarken, Trkiye de blgesel etkinliini arttrmak iin istikrarl devlet yaplaryla ilikilerini gelitirmek du-
rumundadr. Suudi Arabistan ve Katar bata olmak zere Krfez lkeleriyle ilikilerini gelitirmeden Trkiyenin blgesel siyasetinin baarl olmas olduka zordur. Ancak Krfez lkelerinin Trkiyeye olan ihtiyac, Trkiyenin bu lkelere olan ihtiyacndan daha fazladr. Krfez lkelerinin Trkiyeyi tercih etmesinin temel nedenlerini alt maddede toplamak mmkndr: lk olarak Krfez lkeleri Trkiyeyi, Iraktaki Saddam rejiminin kmesinden sonra blgede ran ve/ya baka bir blgesel tehdidi dengeleyecek yegane devlet olarak grmektedirler. Arap isyanlar sonucunda bata Msr olmak zere Kuzey Afrikadaki rejim deiikliklerinden sonra Trkiyeye ihtiyalar daha da artm bulunmaktadr. Arap dnyasnda blgesel dengeleri salayabilecek potansiyele sahip en nemli lke olan Msr, Irak ve Suriye yaanan gelimelerden sonra bu zelliklerini kaybetmilerdir. Blgesel bir Arap gc olmadndan Krfez lkeleri, Trkiye ile her alanda ilikilerini gelitirmeyi ncelemi ve Trkiye ile bir stratejik diyalog ve/ya stratejik ortaklk sreci balatmlardr. kinci olarak, tarihsel faktrler Krfez lkelerinin Trkiyeye yaknlamasnda etkili olmutur. Krfez lkelerinin tarihte hibir zaman dorudan Trk (Osmanl) hakimiyeti altna girmemesinden dolay, bu lkelerin neo-Osmanlclk syleminden endie etmeleri sz konusu deildir. Suudi Arabistann 19. yzyl boyunca Osmanl Devleti ile yaad sorunlar bir tarafa, dier aktrlerle tarihsel dmanl bulunmayan Trkiye, Krfez blgesinde yeni bir oyuncu olarak alglanmaktadr. nc olarak, corafi konum ve bunun beraberinde getirdii artlar Krfez lkelerinin Trkiye ile ilikilerini gelitirmesine katk salamaktadr. Bir Akdeniz lkesi olan ve Krfezden olduka uzakta bulunan
Trkiyenin Krfez lkelerine ynelik tehdit oluturmas iin bir neden bulunmamaktadr. Krfezin en gl lkesi ran ile Krfezdeki Arap lkeleri arasnda snr sorunlar mevcuttur. Bu durum ran en ciddi tehdit olarak ortaya karmaktadr. Buna karn, Trkiyenin Krfez lkelerine komu olmamas ve bu lkelerle snr sorunu yaamamas Trkiyenin hanesine nemli bir art olarak kaydedilmektedir. Bundan dolay da Trkiye, ran gibi mdahaleci bir askeri g olarak alglanmamaktadr. Drdnc olarak, Krfez lkelerinde, ii halka destek siyaseti balamnda rann Krfez lkelerinin iilerine kart ve slam Devriminden beri devrimci ve yaylmac bir sylem gelitirdii algs hakimdir. Buna karn, Trkiye mezhepi/sekteryen bir siyaset izlememekte ve Krfez lkelerinin i siyasetlerine taraf olmamaktadr. Beinci olarak, Trkiye Krfez lkeleri tarafndan blgedeki en bamsz davranabilen devlet olarak alglanmaktadr. zellikle Trkiyenin 2003 ylnda Amerikann Irak igaline kar kmas Krfez lkelerinde ABDden bamsz davranabilmenin gstergesi olarak grlm ve Trkiyeye saygnlk kazandrmtr. laveten, Babakan Tayyip Erdoann Davostaki one minute k ve devamndaki srail siyaseti blge halknn Trkiyeye hayranlk duymasna neden olmutur. Altnc ve son olarak, geleneksel balantlar ile son dnemde gerekletirdii siyasi ve iktisadi atlmlarla Trkiye, Krfez lkeleri iin giderek daha nemli bir lke haline gelmitir. ABD ve AB ile yakn ilikileri ve NATO, Avrupa Konseyi ve G-20 gibi Batl blgesel ve kresel kurulu ve/ya platformlarn aktif bir yesi ve katlmcs olmas Trkiyeyi, geleneksel olarak Batyla yakn ilikiler iinde bulunan Krfez lkeleriyle yaknlatrmaktadr. Buna ek olarak, son zamanlarda demokratikleme ve ekonomik kalknma
srelerinde yksek performans sergilemesi, Trkiyenin Krfez lkeleri nezdindeki itibarn daha da arttrmtr. Ayrca, Krfez lkeleri Trkiye zerinden baka aktrlerle de ikili ve ok-tarafl ilikiler gelitirmenin mmkn olacana inanmaktadr. Krfez lkelerinin Trkiyeye ynelik baz endieleri de bulunmaktadr. lk olarak, Trkiyenin Irakn kuzeyinde bulunan Krdistan zerk Ynetimi ile bamsz ilikiler gelitirme srecine girmesi Krfezde endie ile karlanmaktadr. Irak merkezi hkmetinin onay alnmadan Trkiyenin Krt Ynetimi ile petrol antlamalar imzalamas kabul edilmemektedir. Bu ilikiler, Krfez lkeleri tarafndan Trkiyenin bir Arap devletinin paralanma srecine katk sunmas eklinde alglanmaktadr. Bu dorultuda Trkiyenin blgesel statkoya ve bunun en temel teminat olan ulusal snrlara sayg gstermesi beklenmektedir. Ancak, Trkiyenin Krt Ynetimi ve Irakl Snni aktrlerle ilikileri gelitirmesini, Krfezdeki algnn aksine Malikinin l-
keyi iiletirme politikasn engelleme abas olarak okumak da mmkndr. kinci olarak, Krfez lkeleri Trkiyenin ran ile ilikilerini gelitirmesinden rahatszlk duymaktadr. Suriye, Lbnan ve rdn daha ok Trkiyenin sraille ilikilerini nemserken, Krfez lkeleri kendilerini dorudan etkileyen Trkiyenin ranla ilikilerine daha ok nem vermektedir. Bundan dolay da Krfez lkeleri Trkiyenin blgesel deil, alt-blgesel siyasetler gelitirmesi gerektiini beklemektedir. Dier bir deyile, Trkiyenin Ortadou geneline ynelik deil, Kuzey Afrikaya, Suriye ve komularna ve Krfez blgesine ynelik ayr ayr politikalar gelitirmesi ve yrtmesinin gerekli olduu dnlmektedir. Bu balamda da Krfez lkeleri, Trkiye ile aralarnda kalc bir stratejik ortakln kurulmasn karlar bakmndan elzem grmektedir. Selefizmin blgeye ynelik ayrmc bak as dolaysyla siyasi bir tehdit olarak grlen ran ile Trkiyenin yaknlamas da bu srecin nndeki en nemli engel olarak okunmaktadr
632 | EKM2012
stanbul Kresel Forumu, Adalet in Topland

stanbul Kresel Forumu | RECEP TAYYIP ERDOAN, EKMELEDDIN HSANOLU, EVKET AZIZ, NEBI EL ARABI, HARIS SILADZI, ABDLBARI ATVAN, ABDLBASIT SEYDA, ABDLHAKIM BAAR, ABDLKERIM VEKIL, ABDLVAHAP EL EFENDI, AHMED ABD RABOU, AHMED MAHER, AHMED YUSUF, AHMET DAVUTOLU, AKIF BEKI, ALI BARDAKOLU, ALI KSE, ALI SABANCI, ALON BEN-MEIR, ALVARO DE VASCONCELOS, ARIF ALI NAYID, BEKIR BOZDA, BEIR NAFI, BOBBY SAYYID, BLENT ARIN, BURHANETTIN DURAN, CARI MACHET, CEMAL CIBRIL, CEMALETTIN HAIMI, CEMIL AYDIN, CENGIZ ANDAR, CEVDET YILMAZ, CHARLOTTE GORNITZKA, CIHAD EL HADDAD, DANIEL LEVY, DAVID HEARST, DIMITAR BECHEV, DIN EMSUDDIN, ECKHARD DEUTSCHER, EGEMEN BAI, EROL CEBECI, ERTAN AYDIN, FEHMI HVEYDI, FERHAT KENTEL, GAZI SALAHADDIN, GIDEON LEVY, GILLES KEPEL, HAMID DABAI, HASAN BLENT KAHRAMAN, HATEM ETE, HILAL KAPLAN, HILLARY WIESNER, HOOTAN SHAMBAYATI, HUGH POPE, BRAHIM KALIN, IBRAHIM MOTHANA, DHAM HANNE, HSAN KABIL, LBER ORTAYLI, MRAN HAN, IIL KARAKA, SMAIL GNE, J. PAUL MARTIN, JACK STRAW, JAMES L. GELVIN, JOOST LAGENDIJK, JUAN COLE, JUSTIN MCCARTHY, KADIR STN, KEREM ALKIN, LUIS PERAL, MACID MACIDI, MAHMUD CIBRIL, MEHMET ALI BIRAND, MEHMET IMEK, METE UBUKU, MICHAEL LERNER, MICHAEL THUMANN, MIGUEL ANGEL AYUSO GUIXOT, MUHAMMED AHMED HSEYIN, MUHAMMED EYP, MULAY HIAM BIN ABDULLAH, NAIM JINAH, NICHOLAS ADAMS, NILFER GLE, NUH YILMAZ, MER ELIK, ORHAN GENCEBAY, OSMAN CAN, PATRIK I. BARTHOLOMEOS, PATRIK III.THEOPHILOS, REFIK ABDESSALEM, RICHARD FALK, ADI HAMID, SALIBA ZMEN, SAVA AFAK BARKIN, SEBASTIAN CONRAD, SELMA YAKUP, SERDAR AM, SIBA GROVOGUI, STEPHEN GREEN, STEVEN HEYDEMANN, TAHA ZHAN, TALIP KKCAN, TARIK RAMAZAN, TAYFUN ATAY, TOM HENEGHAN, MIT BOYNER, VADAH HANFAR, VLADISLAV BAJAK, WALTER MIGNOLO, YASIN AKTAY, YILMAZ ENSAROLU, ZHT ARSLAN | 13-14 Ekim 2012, stanbul
Babakan Erdoann himayelerinde 13-14 Ekim 2012 tarihlerinde dzenlenen stanbul Kresel Forumu; dnyann drt bir yanndan gelen siyasi liderleri, i dnyasndan yneticileri, kanaat nderlerini, akademisyenleri, STK liderlerini, yazarlar, sanatlar ve medya mensuplarn bir araya getirdi. Forumda 200e yakn konumac, 24 ayr oturumda Adalet kavramn tm boyutlaryla masaya yatrd. Babakanlk Kamu Diplomasisi Koordinatrl ile Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf (SETA) ibirliinde, stanbul Kongre Merkezinde dzenlenen forumun al konumalarn srasyla SETA Bakan Taha zhan, Babakanlk Mstear Yardmcs brahim Kaln ve Babakan Recep Tayyip Erdoan yapt. Forumun alna, Babakan Yardmclar Blent Arn ve Bekir Bozda, Dileri Bakan Ahmet Davutolu, milletvekilleri ile stanbul Valisi Hseyin Avni Mutlu, stanbul Bykehir Belediye Bakan Kadir Topba, Anadolu Ajans Ynetim Kurulu Bakan ve Genel Mdr Kemal ztrk, Basn, Yayn ve Enformasyon Genel Md-
r Murat Karakaya da katld. Davetli konuklar arasnda yabanc siyaseti ve akademisyenler ile din adamlar da hazr bulundu. Babakan Erdoann konumasnn ardndan tm konumaclar aile fotoraf ektirdi. Forumda adalet temas 6 ayr balk halinde ele alnd ve 24 oturumda bu kavramn kapsaml bir analizi yapld. Sz konusu balklar, Adalet ve Kresel Dzen, Adalet ve Siyaset, Adalet ve Ekonomi, Adalet ve Tarih, Adalet ve Din ile Adalet ve Sanat olarak belirlendi. Bu sayede dnyann kar karya olduu sorunlar enine boyuna deerlendirildi ve somut pratik zmler tartld. Foruma, Eski Bosna-Hersek Cumhurbakan Haris Siladzi, Eski Pakistan Babakan evket Aziz, Babakan Yardmclar Blent Arn, Bekir Bozda, Dileri Bakan Ahmet Davutolu, AB Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba, Maliye Bakan Mehmet imek, Kalknma Bakan Cevdet Ylmaz, Ak Parti D likilerden Sorumlu Gen. Bk. Yrd. mer elik, Tunus Dileri Bakan Rafik
Adalet &Politika
13-14 Ekim, 2012 stanbul Kongre Merkezi
www.iwf.org.tr
Ben Abdessalem, Suriye Ulusal Konseyi Bakan Abdlbasit Seyda, Suriye Krt Ulusal Konseyi Bakan Abdlhamit Baar, slam birlii Tekilat Genel Sekreteri Ekmeleddin hsanolu, Arap ligi genel sekreteri Nebil El Arabi, Vatikanda bulunan Papalk Dinler Aras Diyalog Konseyi genel sekreteri Miguel Angel, BM Filistin zel Raportr Richard Falk, Tunus Nahda Partisinden Abdlfettah Muru, Fener Rum Ortodoks Patrii I. Bartholomeos, Trkiye Musevileri Hahamba sak Haleva, Kuds Bamfts Muhammed Ahmed Hseyin, Babakanlk Mstear Yardmcs ve Babakan Bamaviri brahim Kaln, Babakan Bamaviri Sava afak Barkn, Kamu Diplomasi Koordinatr ve Babakanlk Maviri Cemalettin Haimi, eski Diyanet leri Bakan Ali Bardakolu, TSAD Bakan mit Boyner, iadam Ali Sabanc, ekonomist Kerem Alkin, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Yargc Il Karaka, Anayasa Mahkemesi yesi Zht Arslan, Anayasa Mahkemesi eski raportr Osman Can, Alman Uluslararas birlii Topluluu bakan Eckhard Deutscher, siyasetbilimci-yazar Abdlvahap El Efendi, TKA Bakan Serdar am, SETA Bakan Taha zhan, Libya stikrar Grubundan Arif Ali Nayid, Libya Milli Kuvvetler ttifak bakan Mahmud Cibril, Uluslararas Kriz Grubu Trkiye ve Kbrs Proje direktr Hugh Pope, Endonezya Muhammediye hareketi lideri Din emsuddin, Respect Hareketi lideri Selma Yakub, Tehreek-e-Insaf partisi bakan mran Han, Msr zgrlk ve Adalet Partisi danman Cihad El Haddad, Filistin Ulusal Ynetimi Babakan smail Haniyenin badanman Ahmed Yusuf, The Sharq Forum Bakan Vadah Hanfar, gazeteci-yazar Abdlbari Atvan, Fehmi Hveydi, Gideon Levy, Cengiz andar, Tom Heneghan, Michael Lerner, Gilles Kepel, Michael Thumann, Msrl 6 Nisan Hareketinden aktivist Ahmed Maher, Wall Streeti gal Et grubu yesi Cari Machet, Hindistanl dnr ve aktivist Vandana iva, besteci ve ses sanats Orhan Gencebay, ranl ynetmen Macid Macidi, Srp PEN Merkezi bk. yrd. Vladislav Bajak, ile film eletirmeni hsan Kabil katld. Ayrca dnyaca nl akademisyenlerden Muhammed Eyb, lber Ortayl, Beir Nafi, Alvaro de Vasconcelos, Daniel Levy, Alon Ben-Meir, Mulay Hiam Bin Abdullah, Nilfer Gle, Bobby Sayyid, Hamid Dabai, M. ahid Alam, Walter Mignolo, Sebastian Conrad, James Gelvin, Dimitar Bechev, Justin A. McCarthy, Ali Kse, Cemil Aydn, Gazi Salahaddin, Hootan Shambayati, Naim Jinah, Siba N. Grovogui, dham Hanne, Luis Peral, Juan Cole, Nicholas Adams ve J.Paul Martin konferansn konumaclar arasndayd.
634 | EKM2012
STANBUL KRESEL FORUMUNUN AILI KONUMASINI BABAKAN ERDOAN YAPTI

13-14 Ekim 2012 tarihlerinde stanbul Kongre Merkezinde dzenlenen forumda ncelikle SETA Vakf Bakan Taha zhan ve Babakanlk Mstear Yardmcs brahim Kaln krsye gelerek katlmclar selamlad. Babakan Erdoan konumasna, forumun dzenlenmesinde emei geen ve foruma katk veren herkese teekkr ederek balad ve Adaletin, sadece bireylerin huzuru ve gvenlii iin deil, toplum dzeninin ve ynetimlerin bekas bakmndan da hayati neme sahip bir kavram olduunu biliyoruz diye konutu. stanbul Kresel Forumunda da bu nedenle adalet kavramnn dinden siyasete, tarihten ekonomiye, bilimden sanata kadar bugnn dnyasn ilgilendiren her boyutunun tartlacak olmasn nemli grdklerini belirten Erdoan, forumun, konusunun yannda zamanlamas itibaryla da nem tadn belirtti. Babakan Erdoan, szlerine yle devam etti: Blgemizde ve tm dnyada etkileri derinden hissedilen ok ynl ve gl bir deiim, dnm srecinden geiyoruz. Bunun yannda beinci ylna giren kresel ekonomik krizin, zellikle Batda giderek derinleen siyasi, sosyal
ve ekonomik yansmalarna ahitlik ediyoruz. Yine ayn ekilde Orta Dou ve Kuzey Afrikada yaanan tarihi dnmlerin ok boyutlu etkilerini yakndan hissediyoruz. ie gemi tarihi, sosyal, kltrel, ekonomik boyutlar bulunan bu deiim dalgasn anlamak iin dikkatle zerinde durmamz gereken hususlardan birinin de adalet olduunu dnyorum.
ADALET, AALARI SULAMAK ZULM, DIKENE SU VERMEK

Mevlanann, Adalet nedir? Aalar sulamak Zulm nedir? Dikene su vermek.. Adalet bir nimeti yerine koymaktr, su emen her kk sulamak deil Zulm ise bir eyi konmamas gereken yere koymaktr eklindeki szlerini hatrlatan Erdoan, unlar kaydetti: Adaletle zulm arasnda ite byle ince bir snr var. Bizler, bu snrn adalet tarafnda yer almay iar olarak benimsemi kiiler olarak burada bulutuk. Hayatn her alannda bu ilkeyi hayata geirmenin mcadelesini vermek durumundayz. Toplumlarn ve bireylerin adalete duyduklar ihtiya ve adaletin gereklilii konusunda filozoflar, din adamlar ve siyaset bilimciler ittifak halindedirler. Adaletin kelime anlam, her eyi yerli yerine koymaktr. Adaletin, tavr, davran ve hkmler-
de doruluk, herkese hakkn vermek, hakszlar terbiye etmek, eit davranmak, insafl, hogrl olmak gibi anlamlar da bulunuyor. Adalet kavramnn sadece bugn deil, insanln serencamnn tamamnda ok nemli, ok hayati bir yeri olduunu kaydeden Erdoan, yle konutu: nsanlk tarihindeki destans mcadelelerin neredeyse hepsi, zulme bakaldr iin, adaleti tesis etmek iin giriilen abalarn ifadesidir. Hi uzaa gitmeye gerek yok. yle yakn tarihe baktmzda Gandhiyi grrz, Malcolm Xi grrz, Mandelay grrz, Aliye zzetbegovii grrz. Bu muhteem mcadele adamlarnn zulme ba kaldrmakla talep ettikleri ey, kendi toplumlarnn nezdinde btn insanlk iin adalet deil miydi? Filistinde srail buldozerlerinin paletleri altnda paralanarak katledilen Rachel Corrie zulme kar adaletin safnda yer ald iin orada deil miydi? Evet, insanlk var olduu srece dnyada zulm eksik olmayacak, dolaysyla adalet aray da asla son bulmayacak. Adaletin safnda yer alanlar, daima hayrla, minnetle yad edilirken, zalimler, zulm uygulayanlar lanetle, nefretle anlmaya devam edecek.
KIMSE BIRLEMI MILLETLERIN YAPISININ ADIL BIR ANLAYI ZERINE BINA EDILDIINI SYLEYEMEZ
Babakan Erdoan, konumasnda kresel dzeyde yaanan deiim srecinin en nemli boyutlarndan birini, siyasi ve ekonomik adaletsizliklerin oluturduunu syledi. Gnmz dnyasnda adaletsizliin yapsal bir hviyet kazandnn grldn belirten Erdoan, Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi bata olmak zere, pek ok uluslararas kuruluun ileyiinde, bu yapsal adaletsizliin aka grlebildiini ifade etti. Kimse Birlemi Milletlerin yapsnn adil bir anlay zerine bina edildiini syleyemez diyen Erdoan, unlar kaydetti: 5 tane daimi ye, 10 tane geicici ye 10 tane geici yenin bir anlam var m? Yok! 5 daimi yenin iinden biri kp hayr dedii zaman mesele bitiyor zaten. Oradan karar karmak mmkn deil. yleyse Birlemi Milletler niye? Birlemi Milletlerin adalet zerinde reforme edilmesi art. Bunun zlmesi lazm. 5 ye, onlar ne derse o oluyor. Bu ne demektir? Demek ki dnyay bu 5 yenin insafna brakm durumundayz. Peki bu 5 yenin etnik yapsndan, inancndan, dncesinden baka dnyada yap yok mu? Bak yok mu? Var. Peki bu kresel yapy, tm insanl kapsyor mu bu temsil? Verilecek cevap hayr. yleyse Birlemi Milletlerin reforme edilmesi art.
SIRADAN IFADELERLE GN KURTARMANIN ANLAMI YOK

Uluslararas bar ve gvenliin emanet edildii Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin, geen yzyldan kalan g dengelerine mahkum edildiini dile getiren Erdoan, szlerini yle srdrd: Eski dzenin hamileri, sorumluluu dier lkelere yklemeye alrken, karar alma mekanizmalarn kendi kontrollerinde tutmaya devam ediyorlar. Dnyadaki siyasi ve ekonomik deiimlerde giderek artan sorumluluk stlenen lkelerin, bu sreleri etkileyen karar alma mekanizmalarndan srarla uzak tutulmalarn kabul edebilmemiz mmkn deil. Bilhassa ykselen g olarak ifade edilen Trkiye, Brezil-
636 | EKM2012
&Ekonomi
www.iwf.org.tr
ya, Hindistan, Endonezya gibi lkeler asndan bu adaletsiz ileyi, srdrlebilir olmaktan kt. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi bata olmak zere, uluslararas kurulularn yaplarnn deime zaman geldi. Daha geni, daha adil, daha etkin bir temsil nitelii kazanmayan uluslararas kurulularn, gelecekte varlklarn ve ilevlerini srdrebilmeleri giderek zorlayor. Suriyede 20 aydr btn dnyann gz nnde cereyan eden insanlk dramna, btn abalara ramen Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin mdahale etmediini anlatan Erdoan, u anda Suriyede 30 bini akn insan ldrlmtr. 7den, 70e. Kadn-erkek demeden. 250 bin insan lkesinin dndadr. Bunun 100 bini Trkiyededir, bizim misafirimizdir. lkesinin iinde 2.5 milyon Suriyeli evlerinden ayr yerlerde, kaak-gek yaamaktadr. Her an korku iindeler. Bu, Esed rejimine her gn onlarca, yzlerce insan ldrme konusunda cesaret veren, adeta yeil k yakan bir tutum var ortada. Peki bu tutum nedir? Bunun kayna nerededir? Uluslararas kurulularn sesi, ciddi anlamda kyor mu? Maalesef kmyor. Sradan baz ifadelerle gn kurtarmann hibir anlam yok. Burada olmas gereken neyse, bunun yaplmas gerekiyor. 5 daimi yeden bir tanesi, iki tanesi ne diyecek diye bekleyecek olursak o zaman Suriyenin akbeti gerekten ok tehlikeli ve insanlk tarihe bunu, unutulmayacak ifadelerle kazyacaktr diye konutu.
Adalet
BM, BUGN SURIYEDE DE ACIZLIK IINDEDIR

20 yl nce Balkanlarda, Saraybosnada, Srebrenicada, Tuzlada yz binlerce insann katline seyirci kalan Birlemi Milletlerin bugn Suriyede de acizlik iinde olduunu ifade eden Erdoan, unlar kaydetti: 20 yl nceki bu gaflet, uluslararas toplumun Souk Savan bitimiyle ortaya kan sorunlarla ba etmekte hazrlksz yakaland eklinde izah ediliyordu. Peki bugn Suriye konusunda sergilenen acizliin, adaletsizliin nasl bir aklamas olabilir? Suriyedeki olaylar karsnda etkin bir politika ortaya koyamayan Gvenlik Konseyinin, dnyann dier blgelerindeki madurlar, mazlumlar nezdinde hzla meruiyetini kaybettiinin bilinmesini istiyorum.
ADALET, SURIYE HALKININ DA HAKKIDIR

Adalet, Suriye halknn da hakkdr. Adaleti tayin yetkisi Esedin deildir, Suriye halknndr. Suriyede yaananlar, bu lke halknn zgrlk, refah, hak mcadelesinden baka bir ey deildir diye konuan Erdoan, Trkiyenin, blgeyi
ve giderek dnyay tehdit eden bu sorun karsnda, en bandan beri, adalete, hakkaniyete, kardelik hukukuna uygun bir politika izlediini ve izlemeye devam edeceini belirtti. Uluslararas kurululardan da bir an nce ayn adaletli, hakkaniyetli, duyarl tutumu benimseyip gereini yapmalarn beklediklerini ifade eden Erdoan, Suriyedeki kayplar sadece istatistiki bir bilgi olarak gren anlay deimedike insanln vicdannn huzur bulamayacan dile getirdi.
Bunun iin dnyann, bilhassa uluslararas dzende belirleyici konumda bulunan lkelerin ve kurulularn, yapsal reformlarla beraber kkl bir zihniyet deiimine ihtiyalar olduunu dnyoruz. Adaleti, siyasi karar alma mekanizmalaryla birlikte, ekonomide, sosyal konularda, kltrel ilikilerde ve hayatn dier btn alanlarnda da salamak durumundayz. Yoksulluklarn, yolsuzluklarn nne geilmesi, effaf ynetimlerin tesisi, katlmc demokrasinin glendirilmesi gibi alanlardaki araylar da bunun dnda gremeyiz. Gnmzde bunlarn hepsi de, birbiriyle ilikili, birbirlerini etkileyen, birbirlerini destekleyen konulardr.
ADALETI BTN ALANLARDA SALAMAK DURUMUNDAYIZ

Suriyede her gn onlarca, yzlerce insan lrken, hala bu durumdan nasl bir kar salayabilirim dncesiyle hareket edenler bulunduka insanln yznn kzarmaya devam edeceini belirten Erdoan, szlerini yle srdrd: Masum ocuklarn, kadnlarn, insanlarn kan, kirli siyasi hesaplarn zerinden akp gitmeye devam ettike kimse huzur bulamayacak. Ayn ekilde, terrizmle mcadelede senin terristin, benim terristim ayrm yapanlar olduka kimse kendi geleceinden emin olamayacak. nsan hayat karsnda ortak deerler ve politikalar oluturup uygulayamayan bir kresel dzenin, adalet, hakkaniyet, zgrlk iddias inandrc olabilir mi?
BATI, ARTIK DNYANIN TEK MERKEZI DEILDIR

Gelimi lkeler diye ifade edilen karar mekanizmalarn ellerinde bulunduran devletlerin, dnyada arlk merkezlerinin artk deitiini, yeni arlk merkezleri ortaya ktn kabul etmek mecburiyetinde olduunu syleyen Erdoan, unlar kaydetti: Bat, artk dnyann tek merkezi deildir. Kuzeyiyle, gneyiyle, dousuyla dnya ok merkezli bir yapya dnt, dnmeye devam ediyor. Bu gerek, sadece siyasi ereveyle snrl deil. Ayn ekilde ekonomik olarak da dnya yapsal bir dnm iinde.
638 | EKM2012
rnein, getiimiz yl ilk defa OECD d lkeler dnya ekonomik ktsnn yarsndan fazlasn gerekletirdi. Bunun zerinde durmak lazm. Yine 2011deki kresel ekonomik bymenin, yzde doksanndan fazlasn gelimekte olan ekonomiler salad. Buras da nemli. Bu yeni durum karsnda, kinci Dnya Savandan sonraki dnemin ekonomik dengeleri zerine ina edilen kurumlar, artk ihtiyaca cevap veremez hale geldiler. Burada da daha adaletli, daha hakkaniyete uygun bir kurumsal dnme ihtiya var. Mevcut g dengesini daha doru bir ekilde yanstan G-20 oluumunu, bu bakmdan zerinde nemle durulmas ve dikkate alnmas gereken bir yap olarak gryoruz. Trkiye olarak, 2015 ylnda dnem bakanln devralacamz bu oluumun, bata az gelimilik ve gelir dalm olmak zere tm kresel meselelerde daha fazla sorumluluk stlenmesine alacaz. Babakan Erdoan, kresel ekonomik krizin yaand lkelerde toplumsal gruplar arasndaki gelir uurumunun tehlikeli bir ekilde bydn kaydederek, yine de asl byk trajedinin, dnyann dier blgelerinde yaanmaya devam ettiini syledi. Bugn dnya nfusunun
yarsnn gnde 2,5 dolarla yaamak durumunda bulunduunu ifade eden Erdoan, her yl 2,5 milyon ocuun, srf alanmad iin hayatn kaybettiini, 120 milyon ocuun ise herhangi bir eitim imkanndan mahrum ekilde hayatn srdrdn anlatt. Erdoan, BM tarafndan byk umutlarla ilan edilen Binyl Kalknma Hedeflerinin, insanln byk blm iin bugn ok uzak grndn vurgulayarak, konumasn yle srdrd: Bu sorunlarn, kresel krizle daha da derinlemesi ve yaygnlamas, uluslararas bar ve gvenlii tehdit edecek boyutlara doru gidiyor. Kresel gelir dalmn daha adaletli hale getirecek bir yeni dzenin kurulmas, yoksullukla etkin mcadele, srdrlebilir kalknma gibi hususlarn btn lkeler iin ncelikli hale geldiini gryoruz. Bilhassa ykselen ekonomilerin, bu konuda nemli sorumluluklar stlenmesi gerekiyor. Trkiye olarak, sorumluluklarmzn bilinci iinde, bu dorultuda aktif almalar yrtyoruz. En az gelimi lkelerle ibirlii, d politikamzn temel hedeflerinde n sralarda yer alyor. Getiimiz yl en az gelimi lkeler iin dzenlenen BM Zirvesine ev sahiplii yaptk. Bu konuda nmzdeki 10 yln yol haritas olan stanbul Eylem Plannn hazrlanmasna nemli katklarda bulunduk. Eylem plan dorultusunda nmzdeki 5 yl iinde sz konusu lkelere 200 milyon lira hibe katks salamay taahht ettik. Bunun da tesine geerek, uluslararas ibirlii ve koordinasyon ajansmz
Adalet &Sanat
www.iwf.org.tr
TKAnn faaliyetlerini dnya geneline yaylacak ekilde genilettik. TKA bugn 5 ktada, 100 lkede faaliyet yryor. Trkiyenin az gelimi lkelere ynelik bu ylki kalknma yardmlarnn tutar 1,5 milyar dolara ulat. Az gelimi lkelere yardm elimizi uzatmay, vicdani sorumluluumuzun gerei ve insanln adalet zlemini giderecek bir misyon olarak gryoruz. Bizim bu abalarmzn, dier lkeler iin de rnek tekil etmesinden memnuniyet duyuyoruz. bundan sonra da yalnz brakmayacaz. Uluslararas camiadan da, vicdan ve adalet anlay dorultusunda Somali halknn yannda yer almaya devam etmesini bekliyoruz. Ayn ekilde Myanmarda, Arakandaki insanlarn da u anda terk edilmiliini, ihmal edilmiliini grmemezlikten gelemezdik, u anda elimizi uzatmann gayreti iindeyiz, mcadelesi iindeyiz dedi.
KANUNININ SZLERI SOMALI HALKINI BUNDAN SONRA DA YALNIZ BIRAKMAYACAIZ

Babakan Erdoan, Trkiye olarak son bir sene iinde Somaliye yaptklar yardmlarn bu lkede meydana getirdii muazzam olumlu deiimi bizzat grdklerini ifade ederek, daha geen seneye kadar kendi kaderine braklan ve adeta bir insanlk trajedisine mahkum edilen Somalinin, bugn Trkiyenin nclnde balatlan uluslararas yardm ve ilgi sayesinde yeniden ayaa kalktn syledi. lkedeki terr ve i sava ortamnn giderek etkisini kaybettiini, ekonomik ve sosyal kalknma abalarnn olumlu etkilerinin grlmeye balandn belirten Erdoan, Somali halk artk gelecee umutla bakyor. Somali halkn Babakan Erdoan konumasnda, Adalet kavramn, Kanuni Sultan Sleymandan yapt alnt ile zetledi. Babakan Erdoan, Osmanl Padiah Kanuni Sultan Sleyman Hann sorusu ve eyhlislamn cevabn dile getirmeden nce simltane tercmanlar, Simltanede sknt yaamayalm, tercmeyi yapanlar dikkatli tercme etsinler diye uyard. Kanuni Sultan Sleymann Meyve dalna konsa bir karnca/Vebali olur mu karncay krnca? sorusuna, Yarn Hak divann kurunca/Kanuniden hakkn alr karnca denildiini belirten Erdoan, bu szleri katlmclara ynelttii Bir daha okuyaym m? sorusuna ald Evet cevab zerine bir kez daha okudu.
640 | EKM2012
Erdoan, Bunu diyebilen eyhlislamlara, bu cevab kendisine dstur edinen yneticilere sahipti. Bugn dnyann yeniden adaletin hakim olduu bir yer haline gelebilmesi noktasnda, zalimin karsna dimdik durabilmesi iin, bizim ite bu anlayla alan uluslararas kurumlara, liderlere, dini liderlere ihtiyacmz var dedi.
DIN VE ADALET
Babakan Erdoan, bu toplantnn nemli konu balklarndan birinin de Din ve Adalet temas olduuna inandn ifade ederek, yeryzndeki tm dinlerin, insanlarn bar iinde, adalet iinde bir arada yaayabilecekleri bir dzen aray iinde olduunu vurgulad. Babakan Recep Tayyip Erdoan, konumasna yle devam etti: Dnyamz dini inanlar zerinden blmeye alanlar, her eyden nce ite bu bar ve adalet arayna zarar veriyorlar. Bunun en arpc rneklerini Bat dnyasnn blgemize baknda gryoruz. Avrupada, ekonomik ve sosyal artlarn arlamasna bal olarak ar unsurlarn etkinliklerinin artmas, yabanc dmanln, zellikle slamofobiyi kayg verici boyutlara tad. Bilindii gibi benzeri bir sre 11 Eyll saldrlar sonrasnda ABDde yaanmt. Amerika ve Batl lkeler, slam ile terr ve iddeti zdeletirmek gibi vahim bir hataya derek, kendi vatandalar arasnda Mslmanlarla ilgili n yarglar olumasna yol ayorlar. slamofobiyi bir baka adan rkln tezahr olarak gryoruz. Bu arpk anlay,
sadece Batl lkeler iin deil, btn dnya iin de giderek byyen bir tehlike haline geliyor. Kelime anlam itibaryla bar, yani silm anlamna geliyor ve bar anlamna gelen bu kelimeyi, dolaysyla bu dini, terrle zde hale getirme gayreti ierisine girenler aslnda dnyadaki terr anlayna, terrizme destek veren anlaylardr. Bunu da burada ifade etmek istiyorum. Her dinin, her inancn mensuplar arasndan terristler kabilir, o ayr bir konu. Ama o inancn, dncenin ierisinden bir terristin kmas, o dinin terrizmi tevik ettii anlamna gelmez. Her iki taraftaki ar unsurlar, bu phe ve kutuplama ortamn geniletmek, derinletirmek iin her trl abay gsteriyorlar. Son olarak, slama ve Peygamberimize hakaret ieren, bu haliyle nefret ve kkrtma arac olmaktan baka ama gtmeyen bir filmden dolay yaananlara hep birlikte ahit olduk. Masum insanlara ynelik iddeti hibir ekilde kabul edemeyiz, mazur gremeyiz. Ama dnce zgrl ad altnda Mslmanlarn inanlarna, kutsal deerlerine hakaret edilmesini de ayn ekilde kabul edemeyiz. slamofobi eilimleri kullanlarak nefret sular
642 | EKM2012
Adalet &Tarih
www.iwf.org.tr
ilenmesine, adalet ve hakkaniyet ilkelerini benimsemi hibir devlet izin veremez, vermemelidir. Bu tr olaylar, sadece vuku bulduu lkeleri etkilemekle kalmyor, btn dnyann bar ve istikrarn tehdit edecek boyutlara ulaabiliyor. dengeyle, itidalle, yani orta yol ile salanabilir. Biz, btn dinlerin ve mensuplarnn aka tahrikinin nefret suu olarak kabul edilmesini, bunun nne geecek tedbirler alnmasn istiyoruz. fade zgrl ile insanlarn inanlar ve kutsal deerlerinin korunmasn bir arada salamann mmkn olduuna inanyoruz. Medeniyetler atmas beklentisi iinde olanlara, bunun senaryolarn pazarlayanlara verilecek en gzel cevap ite bu dengeyi salayacak formllerin retilip hayata geirilmesidir. Bildiiniz gibi bu erevede, spanya ve Trkiyenin nclnde 2005 ylnda balatlan, bilahare bir BM projesine dnen Medeniyetler ttifak giriimini nemli bir aba olarak gryoruz. Medeniyetler ttifak Dostlar Grubunda halihazrda 106 lke ile 23 blgesel ve uluslararas kurulu var. Bunlar buraya ye. Bu haliyle, BMnin en geni katlml giriimi konumunda bulunan Medeniyetler ttifak, kltrler ve dinler aras diyalog asndan uluslararas dzeydeki en nemli proje haline geldi. Erdoan, slam kartl ve yabanc dmanlnn yol at tehlikeler karsnda, Medeniyetler ttifak giriiminin daha da glendirilmesi iin, Dostlar Grubu yeleriyle birlikte abalarn kararllkla srdreceklerini syledi.
STANBUL KRESEL FORUMUNUN BU EREVEDE NEMLI BIR PLATFORM OLABILECEINE INANIYORUM

Babakan Erdoan, Biz sevgili Peygamberimizin peygamberliine iman ettiimiz gibi, Hz. sa Aleyhisselamn peygamberliine de iman ederiz, Hz. Musa Aleyhisselamn peygamberliine de iman ederiz. erhsiz, phesiz iman ederiz. Farkl inanlarda olanlar iman etmeseler de biz iman ederiz. nk bizim ki sipari zerine iman deildir, inancmzn gereidir dedi. Babakan Erdoan, geen ay stanbulda, farkl inanlara sahip dini nderlerin katlmyla Orta Douda barn nasl salanabileceinin tartld bir toplant yapldn hatrlatarak, bu toplantda dini nderlerin, yeni Orta Dounun inasnda btn dinlerin eit haklara sahip olaca konusunda gr birliine vardklarn anlatt.
AIRILIK HIBIR ZAMAN ADALET RETMEZ

Bir yandan byle gzel gelimeler yaanrken, dier taraftan arlklarn adeta tevik edildiini, arln hibir zaman adalet retmediini kaydeden Erdoan, yle konutu: Adalet ancak
MSLMANLARIN HABE KRALINA SIINMASI

Farkl inanlara mensup insanlarn, adalet, hakka-
niyet, hukuk erevesinde bir arada yaamas konusunda zengin rneklere sahip bir medeniyetin mensuplar olduklarn anlatan Erdoan, yle devam etti: slamn ilk yllarnda Mekkedeki mriklerin zulmnden kaan Mslmanlar, Peygamberimizin tavsiyesiyle Habe Kral Necaiye snmlard. Bu ok anlamldr. Habe Hkmdar Necai, Mslman deildi. Ama adaletli bir krald. Mslmanlar, kendi dinlerine mensup olmamasna ramen, adaletine gvendikleri iin Necainin yanna gitmekte, onun korumas altna girmekte tereddt etmediler. Ayn ekilde, adalet timsali olan Hazreti mer, Kuds fethettiinde, Hristiyanlarn, Yahudilerin ibadethanelerine dokunmad, herkesin inanc dorultusunda hayatn srdrmesini salad. Osmanl Devleti, Museviler spanyada zulme uradnda, derhal gemilerini gnderip onlar bu topraklara getirerek hayatlarn kurtard. Bunun karlnda onlardan Mslman olmalarn da istemedi; onlarn kendi topraklarnda adalet iinde, gven iinde yaamalarn salad.
zamandr yayoruz. Bunun iin tarihin adaletli anlatm konusunda balatlacak btn giriimleri desteklemeye hazrz.
ADALET VE SANAT
Forumun bir baka tartma bal olan Adalet ve Sanat konusunu da isabetli ve nemli grdn belirten Erdoan, sanatn toplumu etkileme gcnn, adalet duygusuyla birletiinde, etkisini katbekat artracana inandn syledi. Sazn tnsndan, ressamn tuvalinden, ynetmenin vizrnden, aktrn mimiklerinden z adaletle yorulmu eserler kmasna ihtiya bulunduunu belirten Erdoan, yle konutu: nsanlk kritik bir yol ayrmnda. Karmzda byk riskler ve belirsizlikler yannda, byk frsatlar da var. Bu srecin herkesin yararna olacak ekilde ynlendirilebilmesi, kresel vicdann insanlarn adalet beklentilerini karlayacak ekilde harekete geirilebilmesine bal. Bu konuda hepimize den sorumluluklar bulunuyor. Devlet adamlar, sivil toplumu, her kesimden kanaat nderleriyle dnyamzn adalet merkezli bir anlayla yeniden yaplanmasna katkda bulunmalyz. stanbul Kresel Forumunun bu erevede nemli bir platform olabileceine inanyorum. Bu dorultuda zerimize denleri yerine getirmeye hazrz. Forumun baarl gemesini dileyen Erdoan, dzenleyenlere ve katlmclara teekkr etti. Babakan Erdoan, konumasnn ardndan forumun oturum konumaclaryla fotoraf ektirdi.
TARIH ADIL BIR BAKI AISIYLA OKUNMALI

Erdoan, forumun konu balklarndan birinin de Adalet ve Tarih olduunu ifade ederek, tarihin de adil bir bak asyla okunmasnn zorunluluuna dikkati ekti. Tarihi sekinlerin tarihinden ibaret grmenin, her eyden nce insanln kendisine hakszlk olduunu vurgulayan Erdoan, konumasn yle srdrd: Gemite yaanm olaylar, btn ynleriyle ve btn taraflaryla ortaya koymayan bir tarih, insanln ortak hafzasna srtn dnm demektir. Halbuki gemite kuvvetliler kadar zayflar da vardr. Gemite zafer kazananlarla birlikte maluplar da bulunuyor. nsanln gemii Avrupadan, Amerikadan ibaret deildir. Asya, Afrika, Orta Dou, Balkanlar, Latin Amerika ve dnyann dier blgelerindeki insanlarn da tarih anlatmnda adaletli bir ekilde yerlerini almaya haklar var. 100 yl, 200 yl nce yaanm olaylar, bugnn siyasi, ekonomik ve sosyal farkllklarn aan bir adil hafza ile ortaya koymak gerekiyor. Aksi takdirde tarihi de adaletsizle malul bir hale getirmi oluruz. Trkiye olarak, tarihin adaletsiz yorumlannn skntlarn uzun
644 | EKM2012
Insight Turkeyin Ekim - Aralk Says Yaynda

Insight Turkeyin Ekim - Aralk 2012 saysnda ne kan makalelerin balklar yle sralanyor: Was Huntington Right? Revisiting the Clash of Civilizations, Mohammed Ayoob | The Arab Spring and the New Geo-Strategic Environment in the Middle East, Moshe Maoz | The Pessoptimists Arab Revolution: A Mismatch Between Social Evolution and Political Revolution, Patrycja Sasnal | Plural Islamism in Plural Modernities, Ergn Yldrm | On Islamism: Its Roots, Development and Future, Ali Bula | The Birth and Death of Islamism, Mmtazer Trkne | Imperial Legacies and Neo- Ottomanism: Eastern Europe and Turkey, Deniz Bingl McDonald
Rise or Fall of Islamism in Turkey?

Insight Turkey | Editr: HSAN DAI | Ekim - Aralk 2012
The Syrian crisis is deepening. Pro-Assad forces have so far killed more than 30,000 Syrians; hundreds of thousands have fled to neighboring countries. The refugees settled in Turkey have exceeded 100,000, the threshold figure that Tur- key had already declared as its limit that it can provide services to. Turkey is unilaterally doing its best to provide shelter, food, health care, and education for refugees, and even daycare for their children. Angelina Jolie, an UNHCR goodwill ambassador, recently visited the refugee camps in Turkey and praised the Turkish government for providing security and services to the Syrian refugees. But winter is coming and living conditions will be tough for people in the camps. There are also the Syrians who had fled from pro646 | EKM2012
Assad forces but were not able to cross the Turkish border. With growing concern over the difficulties of accommodating a rising number of refugees, the Turkish government has slowed down its intake, while at the same time human rights organizations have called on Turkey to immediately open its borders to the over 10,000 Syrian refugees that are trapped across the border. However, the influx of refugees has become a major economic burden for Turkey. The country has spent nearly $500 million in caring for the 100,000 refugees already in the country. And it is not over yet. The numbers of refugees is increasing daily and those who are already in Turkey still have to be looked after. In the midst of a global economic crisis, it is unfair to leave the everincreasing cost of the refugees on Turkeys
shoulders. I wonder how many Euro- pean countries would be willing and capable of coping with such a large amount of refugees if they had knocked their doors? So what Turkey has been doing for the Syrian refugees is praiseworthy. In addition to the humanitarian crisis, the Syrian crisis is an increasing security challenge for Turkey and other countries in the region. Artillery shelling on Akcakale, a Turkish town just across the Syrian border, killed five Turkish citizens, a mother and her children. The Turkish government responded to Syrias attack in kind, and received a mandate from the parliament to station troops abroad if necessary. Following Syrias shelling of Akcakale, NATO strongly warned the Syrian government, and the UN Security Council also urged caution. The situation has not escalated yet to the point of no return, but the risk still remains. I think the risk is not only that the Assad regime killing hundreds every day, or the likelihood of a Turkey-Syrian military confrontation on the ground, but is also to the future of Turkeys alliance with the West. It is obvious that Turkey shoulders all the risks on its own without much help from its Western allies apart from verbal support. The United States and the other members of the Western alliance must understand and respond to Turkeys well-justified demands to share the burden and risks involved. With no concrete steps being taken, the Turkish government feels increasingly abandoned.
The Syrian episode, therefore, may turn into a major change in Turkeys perception of the West, the usefulness of being part of a Western alliance, and its friendship with the other member countries. The Syrian crisis may be a challenge for Turkeys regional power aspiration but it is also a litmus test on the future of the countrys relations with the West. Left to face all the burdens of the Syrian crisis on its own, Ankara might start questioning the benefits of the Western alliance. For the sake of short-term calculations on Syria I think the West has put Turkeys long-term Western alignment in risk. The recent increase in the Turkish governments interest in the non-Western world, based on mutual economic interests and cultural-religious affinity, coupled with a deep disappointment with the West over the Syrian crisis, might mark the end of Turkeys role in the Western alliancea process that is likely to start with a psychological break. Then it may be too late to ask Who lost Turkey? Against the background of this grim picture, there is good news for the Insight Turkey readers. Starting with the January 2013 issue, the journal will come out with a new design that we believe to be more aesthetic and reader friendly. We will continue to provide up-to-date short commentaries on current regional and global affairs, lengthier academic articles, and useful book reviews. Our determination to bring high quality work to our readers attention will continue unabated.
InsightTURKEYIN TurkeyinEKIM Ekim--ARALIK AralkSAYISI SaysYAYINDA Yaynda | 647 INSIGHT
11
kasm
KASIM 2012
01 03 05 06
Suriye Devrim ehitleri Veritaban (SRMD)nn yaymlad son rapora gre, Suriyede Esed glerinin 15 Mart 2011den bu yana geen 20 ayda gerekletirdii operasyonlarda 35 bin 692si sivil ve 3 bin 492si zgr Suriye Ordusu (SO) askeri olmak zere 39 bin 184 kii hayatn kaybetti. Hayatn kaybedenlerin 35 bin 615inin erkek, 3 bin 569unun ise kadn olduu belirtildi. Trkiye, Gney Kbrsta petrol ve doalgaz arayan uluslararas irketleri uyard. Dileri Bakanlndan yaplan yazl aklamada, Gney Kbrs Rum Ynetimi ile ibirlii yapacak irketlerin gelecekte Trkiyedeki yeni enerji projelerine dhil edilmeyecei belirtildi. YK tarafndan hazrlanan Yksekretim Kanun Tasla kamuoyu ile paylald. Trkiyenin uzun dnem yabanc para cinsinden kredi notu 1994 ylndan bu yana ilk defa Fitch derecelendirme kuruluu tarafndan BBden BBB-ye ykseltildi ve grnm duraan olarak belirlendi. ABD Bakanlk seimlerinde seim sonular belli oldu. Demokrat Partinin aday Barack Obama ikinci kez ABD Bakanlna seildi. Mavi Marmara davas stanbul 7. Ar Ceza Mahkemesinde grlmeye baland. TBMM Anayasa Uzlama Komisyonu, mali, ekonomik ve sosyal hkmler ve yasama ana balklarn da grmeye balad. AK Parti, bakanlk sistemi nerisini Anayasa Uzlama Komisyonuna sundu.
07 08
Trkiye Petrolleri Anonim Ortaklnn (TPAO) Irakta petrol ve enerji kayna arama almalar yasakland. Myanmardaki iddet olaylarndan kaan 125 Arakanl ve Bangladeli Mslman tayan tekne Bengal Krfezinde batt. Gemide bulunan yolculardan 55 kii kurtarlrken, 70 kii de kayboldu. Dileri Bakan Ahmet Davutolu Suriye Ulusal Konseyinin toplantsna katlmak ve ikili temaslarda bulunmak zere Katara gitti. Katarn bakenti Dohada Suriye muhalefetinin bakanlar dzeyindeki toplantsna Katar Babakan Hamad Bin Casim, Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Arap Birlii Genel Sekreteri Nebil el-Arabi, Suriye Ulusal Konseyi Bakan (SUK) Abdulbasit Seyda, Riyad Seyf ve ok sayda muhalif katld. Siirt 3nc Komando Tugayndan havalanan Sikorsky tipi helikopter, Pervari ilesi Kpray mevkiinde kayalklara arparak dt. 13 Jandarma zel Harekt grevlisi ve 4 mrettebat ehit oldu. Suriyede Bear Esed rejimine kar muhalefet yapan tm gruplar Katarn bakenti Dohada bir araya geldi. Kurulan 60 yeli yeni yapnn ismi Suriye Muhalif ve Devrimci Gler ttifak olarak belirlendi. Yeni yapnn bakanlna aktivist vaiz Muaz el Hatib, yardmclna ise iadam Riad el Seyf seildi. 13 ilde bykehir belediyesi kurulmasn ngren yasa tasars TBMM Genel Kurulunda kabul edildi. Bat Afrika Devletleri Ekonomik Topluluu (ECOWAS) Nijeryann bakenti Abujada dzenlenen acil toplantda Malideki istikrar salamak iin bu lkeye 3 bin asker yollama karar aldn aklad. Ekonomi Bakan Zafer alayan, Kresel markalar yaratmak iin 2004 ylnda balatlan ve bugne kadar 420 milyon TL kaynak ayrlan Turquality programnn 5 yl daha uzatldn aklad Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Afrika turu kapsamnda Somalide Meclise hitap etti. srail, Gazzeye dzenledii hava saldrsnda Hamasn askeri kanad zzettin El Kassam Tugaylarnn komutan Ahmed el Cebariyi ldrd. Anadilde savunma hakkn dzenleyen taslak TBMM nsan Haklar Komisyonundan geti. Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre Trkiye genelinde isizlik oran kentsel alanda yzde 10,9, krsal alanda ise yzde 4,8 olarak belirlendi. ngiliz petrol irketi BPnin, Meksika Krfezinde 2010 ylndaki petrol sznts sebebiyle 3,5 milyar dolar ceza demeyi kabul ettii bildirildi.
10 11 12 15
17
Babakan Recep Tayyip Erdoan, beraberindeki kalabalk bir heyetle Msra resmi ziyarette bulundu. Abdullah calan, cezaevlerindeki PKK ve KCKl tutuklularn srdrd alk grevlerinin bir an nce bitirilmesi iin kardei Mehmet calan araclyla ar yapt. Suriyede karlan gazeteci Cneyt nal, CHPnin giriimleriyle 90 gn sonra serbest brakld. Babakan Recep Tayyip Erdoan, iki gnlk resmi ziyaret kapsamnda gittii Msrda Cumhurbakan Muhammed Mursi ile TrkiyeMsr Yksek Dzeyli birlii Toplantsnnikincisini gerekletirdi.
650 | KASIM 2012
KASIM 2012
18 19 20
Abdullah calann alk grevlerini bitirin talimatnn ardndan alk grevleri 67. gnn sonunda bitirildi. Suriyede 87 gn boyunca rehin tutulan gazeteci Cneyt nal, CHP heyetinin temaslar sonucunda serbest kald. 9 kiilik heyetin Suriye Devlet Bakan Bear Esed ile hatra fotoraf ektirmesi tartmalara neden oldu. Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarafndan, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutuldu. Merkez Bankas borlanma faiz oran ise yzde 5 dzeyinde sabit tutulurken; bor verme faiz oran yzde 9,5ten yzde 9a, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluyla tannan borlanma imkn faiz oran yzde 9dan yzde 8,5e drld. BDP Genel Bakan Selahattin Demirta partisinin TBMM grup toplantsndaki konumasnda, alk grevlerinin sona ermesiyle Krt sorununun zm adna yeniden olumlu bir havaya girildiini syledi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Arap Birliine ye 9 lkenin dileri bakan ile Gazzede len ve yaralananlarn ailelerini ziyaret etti. Gazzeyi ziyaret eden, ilk st dzey Trk yetkilisi olarak tarihe geen Bakan Davutolu, Trkiyenin sonuna kadar Filistin halknn yannda olacan syledi.
21
BDP Genel Bakan Selahattin Demirta, Cumhuriyet gazetesine verdii rportajda, alk grevlerinin sona erdii saatlerde emdinlide 5 askerin ehit olduu operasyonun zamanlamasnn ilgin olduunu savunarak, Altnda komplo aramyorum ama zamanlama ilgintir ve soruturulmaldr. dedi. Demirta, nmzdeki 2-3 hafta Krt sorununun zm konusunda kritik nemde diyerek, Bu hava ancak 2-3 hafta daha korunabilir. Aksi takdirde bu hava dalr, gndem deiir. dedi. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, NATOnun sitesinde yapt aklamada, Trkiye-Suriye snrna yerletirilmek amacyla Trk hkmetinden Patriot fzesi talebi aldklarn belirterek, Trk hkmeti, konulandrmann sadece savunma amal olacan, bir uua yasak blge ya da saldr operasyonunu desteklemeyeceini vurgulad. yorumunda bulundu.
22 23 25
Hamasn fze atyla balayan srail bombardman durdu. ki taraf atekes imzalad. 8 gn sren srail bombardman sonunda Gazzede 161 kii ld, bin 222 kii de yaraland. Msrda Cumhurbakan Muhammed Mursinin yeni anayasal dzenlemeler erevesinde ald kararlar protesto etmek amacyla lke genelinde dzenlenen gsterilerde iddet olaylar kt. ran Meclisi Milli Gvenlik ve D Politika Komisyonu Szcs Hseyin Nakavi Hseyni, Trkiyenin NATOdan istedii Patriot fzelerinin Suriyeye sava ilan anlamna geldiini ileri srerek, savan Avrupa iin ciddi zarara yol aacan syledi. Irak Merkezi Hkmeti ile lkenin kuzeyindeki Blgesel Krt Ynetimi arasnda Kerkke asker konulandrlmasyla ortaya kan kriz devam ederken, Krt Ynetimi blgeye ikinci kez asker sevk etti.
26
Cumhurbakan Sleyman Demirel, merhum Turgut zaln suikast sonucu ldrld iddialarna katlmadn syledi. Msrda Cumhurbakan Muhammed Mursinin kendine tannan yetkileri geniletmesi zerine, lkedeki liberal, Hristiyan ve sol gruplar ile eski rejim yanllar bata Tahrir Meydan olmak zere, lkenin eitli yerlerinde Mursi kart protesto eylemleri dzenlediler. Irak Hkmeti ile Krt Blgesel Ynetimi arasnda Kerkkte yaanan askeri gerginliin bitirilmesi konusunda prensip anlamas saland.
27
Van Bamsz Milletvekili Aysel Tuluk ile 9 BDPli milletvekilinin dokunulmazlnn kaldrlmasna ilikin Babakanlk Tezkeresi, TBMM Bakanlna sunuldu. MEBe bal okul rencilerinin klk ve kyafetlerine dair ynetmeliin yrrle konulmasna ilikin Bakanlar Kurulu karar, Resmi Gazetede yaymland.
28 29
Meclis Darbe ve Muhtralar Aratrma Komisyonu, 1404 sayfadan oluan raporunu TBMM Bakan Cemil ieke sundu. BMye Gzlemci lke olma bavurusu yapan Filistin iin yaplan oylamada, 138 lke destek verirken, 41 lke ekimser kald. Filistinin devlet olarak tannmas, blgede iki lkeli bir corafyann oluaca anlamna geliyor.
Insight Turkeyin Ekim - Aralk Says Yaynda KASIM 2012 | 651
Yeni Anayasa Tartmalar ve Toplumsal Talep

Anayasa Uzlama Komisyonu, baz maddelerde uzlasa da, tartlan ve bir mutabakata ulalamayan konularla da gndemde yer alyor. Hatta bu tartmalar, zaman zaman Yoksa yeni Anayasa yapmaktan vaz m geilecek? sorusunu akla getiriyor. Neyse ki, toplumda var olan yeni anayasa talebi, siyasetilerin bu tartmalarn stesinden gelmesini zorlayacak kadar gl hl.
Anayasa Yazm Srecinin Sonuna m Geldik?

Yorum | YILMAZ ENSAROLU | 17 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
Anayasa Uzlama Komisyonu, mays ayndan beri, yeni anayasa yapm srecinin en kritik, en zorlu etab olan yazm srecini srdryor. Ancak yazm aamasnn ne zaman tamamlanabilecei belli deil. Dahas, anayasa metninin aklanmas ve kamuoyunda tartlmas ve nihayet taslan ortak teklif haline getirilerek Meclise sunulmas aamalarn grp gremeyeceimiz konusunda umutlarn giderek azald gnlerdeyiz. Komisyon, bugne kadar sorunlarn, gr ve beklentilerini dile getirme frsat bulamayanlar da dhil, hemen herkesi dinledi; birer tabuya dntrlm ve baka zaman ve meknlarda ifade edildiinde ok sert tartmalara yol aabilecek kimi grleri, yeni anayasa yapm sreci erevesinde anlayla dinledi. zetle, Komisyon marifetiyle bugne dek yaadmz sre, demokratikleme ve anayasa yapm asndan tek bana nemli ve yararl bir tecrbe oldu.
cak son dnemlerdeki kimi gelimeler, yeni anayasa umutlarnn dalmasna yol ayor. Umut krc unsurlar, Komisyondan ok, gittike gerilen siyasi atmosferden ve partilerin ve zellikle liderlerin yaklam ve sylemlerinden, sluplarndan kaynaklanyor. Oysa yeni anayasann, gerekten hepimizin benimsedii bir toplumsal szleme olmas, herkesin yeni anayasa ile ilgili grlerini, beklentilerini yeniden gzden geirmesini, uzlama kltrn gelitirecek yaklamlar sergilemesini ve uzlalabilecek formller gelitirmesini gerektiriyor. Dier bir ifadeyle, yeni anayasann, hibir partinin btn taleplerini yanst(a)mayacan, dolaysyla herkes birer adm geri ekilmezse, yeni bir anayasa yapmann mmkn olmayacan bilmek gerekiyor. Bu nedenle de,dierleri tarafndan kabul edilmeyecei aka bilinen neriler sunmak ve o nerilerde srarc olmak, aslnda yeni bir anayasa yapmna taraftar olmamak ama bunu aka dile getirememek demektir. Elbette herkes dncelerini zgrce dile getirmeli; anayasal taleplerinden
Siyasal ideolojik pozisyonlar
Bu sre, toplumda yeni anayasaya dair umut ve beklentileri ciddi lde arttrd. An652 | KASIM 2012
Yeni Anayasa Tartmalar ve Toplumsal Talep | 653
Toplum, sreci ve kimin uzla aradn, kimin kendi dorularnda srar ettiini, sanldndan daha yakn biimde izliyor.
tr knanp sulanmamal ama ayn zamanda, btn taleplerinin herkes tarafndan kabul grmeyeceini de unutmamaldr.
zaman yaanan ufak-tefek kazalar hasarsz amak iin gsterilen abalar genellikle baarl oldu ve bugne kadar Komisyon almalarn srdrd. Eyll ortalarna gelindiine almalarn yava gitmesi zerine Yazm Komisyonu says ikiye karld. Ancak anadil, vatandalk, siyasal sistem, eitim ve retim zgrl gibi maddelerde uzlama salanamad ve zaman zaman almalar kilitlendi. Aslnda, pek de gereki olmad batan itibaren belli olan takvimi bahane edip almalar kesintiye uratmak vahim bir hata olacaktr. te yandan, yeni anayasann yzde yzlk bir mutabakatla yaplmas hem gerekmiyor hem de mmkn gzkmyor ancak farkl kesimlerin taleplerini karlamayan bir metnin, toplumsal szleme olma ans da bulunmuyor. O yzden drtl mutabakattan tam umut kesilinceye kadar hibir umutsuzlua kaplmadan ve yol amadan, mevcut almalara gl destek vermek gerekiyor. Aksi halde, ilk kez kendi anayasasn yapmaya bu kadar yaklamken, bu frsat boa karanlar, boa karlmasna seyirci kalanlar, tarih ve millet nnde hesap vermekten kurtulamazlar. Neyse ki, toplum, sreci ve kimin uzla aradn, kimin kendi dorularnda srar ettiini, sanldndan daha yakn biimde izliyor
Komisyonun yazm bilanosu
Uzlama Komisyonu, Mays banda, Temel Hak ve zgrlkler blmyle, yazm srecine balad. Ne var ki, bu blmde, rnein taraf olduumuz insan haklar szlemeleri esas alnarak hzla yol alnmas beklenirken, partiler kendi politik/ ideolojik pozisyonlarnda srar ettiler ve yaklak bir aylk srede sadece iki madde yazlabildi. Tam umutsuzlua kaplrken, mays sonunda Yazm Komisyonu, yeni maddeyi oybirlii ile kabul etti ve yeniden umutlandk. Haziran ortalarnda Uzlama Komisyonu moral destek ve pozitif etki iin liderler turuna kt ve muhalefet liderlerinden de destek ald. Zaman
654 | KASIM 2012
Ensarolu: Zihniyet deimeden iler dzelmez

Rportaj: H. Hseyin Kemal | YILMAZ ENSAROLU | 24 Kasm 2012 | Yeni Asya
Anayasa ile birlikte zihniyetler de deimeli. 12 Eyll rejimi hl kurumlaryla zihniyetiyle ayakta iken Trkiyenin demokratik bir lke olduunu iddia etmek tartma konusu olmutur. Biz de bu hafta SETA Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu ile 12 Eyll rejiminin kalntlarn, hukuk sistemi zerindeki etkilerini ve yeni anayasa srecini konutuk. Trkiye 12 Eyll Anayasasndan neden kurtulamyor? Toplum mu, yoksa siyaset mi buna hazr deil? 12 Eyll, askerlerin sadece ynetime el koyduklar sradan bir darbenin tarihi olarak dnmemek lzm. 12 Eyll yalnzca devletin deil, toplumun da yeniden dizayn edildii bir srecin tarihidir. 12 Eyllle devletin ve toplumun tm deer yarglaryla bir kez daha oynand; rejim, daha otoriter bir formda yeniden kuruldu. Sadece anayasa deil, tm toplumun hayatn ilgilendiren ve etkileyen yzlerce yasa yeniden yapld. Otuz yldr kullandmz bir 12 Eyll hukukumuz var ve son derece antidemokratik yntemlerle hazrlanp oylanm; olduka baskc-otoriter bir ierie sahip; bu nedenle
de merluu ilk gnden beri srekli tartlm bu anayasaya 12 Eyll Anayasas diyoruz. Oysa 12 Eyll gn yaplmad ya da oylanmad. 12 Eylln, siyaset dnyas bata olmak zere tm toplumu sindiren, bizi tam bir korku toplumuna dntren arl yznden otuz yldr bu anayasadan kurtulamyoruz. 21 kez deitirdik, ama yine de dzeltemedik. Bir 21 kez daha deitirsek de, hepimizin zgrlklerini gvence altna alacak bir toplumsal szlemeye dntrmek mmkn olmayacak. nk bu anayasann her tarafnda, 12 Eylln ikencelerinin, idamlarnn, zulmnn izleri var. Bugne kadar deitirilememesinin ayb ise, hepimize ait. Bugne kadar 12 Eyllle yzleememek, 12 Eylln hesabn soramamak, 12 Eylln giydirdii deli gmleinden kurtulamamak, ortak gnahmz. Kimsenin kimseyi sulamaya hakk yok. Demokratik anayasa yapsak bile zihniyet deimedikten sonra fark eden bir ey olmaz diyenler var. Buna katlyor musunuz? Elbette anayasa ve yasalar her ey demek deil. Mevzuat kadar uygulama da nemli.
ok iyi kanunlarn, uygulamaya ne kadar kt yanstlabileceini yakndan biliyoruz. Ancak unutmayalm ki, demokratik bir anayasa, zaten bir zihniyet deiikliiyle ancak yaplr. nk demokratik anayasa ile kastedilen, yapm srecine toplumun her kesiminin yeterince katld, her kesimin hak ve hrriyetlerini teminat altna alan, devleti hukukla mukayyet klan ve toplumun kendi toplumsal szlemesi olarak benimseyebildii anayasadr. Toplumun byk bir blmnn katlm ve mutabakatyla hazrlanm bir anayasa, buna kar kanlarn zihniyetlerini de dntrr. Nasl ki, iyi bir hukuk dzenleme, hakkaniyetli, adil bir zihniyete dayanyorsa, tersinden, iyi bir mevzuat da zihinleri etkiler. Sigara yasayla ilgili kanundan sonra, toplumda byk bir hzla bu yasan benimsenmesi, bunun tipik bir rneidir. Hele bizim gibi, tepeden inme bir modernleme sreci yaam ve devleti fazlasyla nemseyen, kutsayan toplumlarda, anayasa ve yasalarn toplumu dntrc etkileri, olduka fazladr.
Yeni Asyann sorularn cevaplandran SETA Hukuk ve nsan Haklar Direktr Ylmaz Ensarolu, mevzuatlar kadar zihniyet deiikliinin de nem tadn belirterek Demokratik bir anayasa yapmak herey demek deil. Unutmayalm ki, demokratik bir anayasa, ancak bir zihniyet deiikliiyle yaplabilir dedi.
Anayasa Uzlama Komisyonu neden metinler zerinde mutabakata varamyor? Demokratik bir lkede yaadmz sylyoruz, ama insan haklarnn olmazsa olmaz konular zerinde dahi mutabakat salayamyoruz. Neden? Demokratik bir toplumda farkl dncelerin olmas ve kimi konularda uzlalamamas aslnda normal. Ancak insan haklarnn olmazsa olmaz konularnda dahi mutabakat salayamamak salksz bir durumun iareti. nk bir siyasal modelin demokrasi olarak nitelenebilmesi iin temel kstas var: Genel ve eit oy, zgr ve adil seimler, temel hak ve zgrlklerin anayasal gvencesidir. Yani demokrasi, insan hak ve zgrlklerinin anayasal garanti altna alnd siyasal sistemdir. nsan haklarna riayet, demokratik hukuk devletinin meruiyetinin temel artlarndandr. Sonu olarak, insan haklarnn en temel konularnda bile mutabakat salayamamak, aslnda her kesimin haklarnn teminat olacak bir toplumsal szlemeden ziyade ideolojik/siyas bir anayasa peinde olduumuzu ortaya koyuyor. Yani herkes, kendi dorularn btn bir topluma dayatma sevdasndan vazgeemiyor demektir. Trkiyeyi dntren gcn muhafazakrMslman kesim olduu syleniyor ve onlarn da gizli ajandalarnn olduu belirtiliyor. br taraftan, laikliin doru bir ekilde uygulanmas iin anayasada deiiklie rza gsterilmiyor. Sizce anayasada laiklik nasl tanmlanmal? Muhafazakr-Mslman terimini ok tartmal ve sorunlu grdm hemen ifade etmeliyim. Ancak bu ayr bir tartma konusu. Kukusuz toplumun byk bir blm, Mslmandr, muhafazakrdr, sacdr, ksmen de milliyetidir. Ancak bu byk kesimin ne kadar dntrc bir gce sahip olduundan emin deilim. nk bu byk kesim, tarihsel, kltrel, din, vb. saiklerle devlete son derece baldr, itaatkrdr ve devleti adeta kutsamaktadr. Ve bu kesim,
656 | KASIM 2012
Osmanldan beri nemli lde devlet eliyle ya da devletin nclnde modernle(tiril) mektedir. Yani bu kesimin bir an iin dntrc bir aktr olduunu kabul etsek bile, sz konusu kesimin, ayn zamanda en fazla ve en hzl dnen kesim olduunu da belirtmemiz gerekir. Nasl bir dnm iindeler? zellikle son on yl boyunca dindar kesimlerin yaad dnme baklrsa, bu kesimin dntrc olmaktan ok dntn sylemek de mmkndr. Gizli ajanda ise, daha ok Kemalist statkocularn srekli gndemde tuttuu bir sulamadr ve zerinde durmaya demez. Sadece muhafazakrlarn deil, her siyas kesimin gizli ajandas olduu varsaylabilir ancak bu tr varsaymlar zerine politika ina edilemez. Laiklikle ilgili bir anayasa deiikliine kar klmas ise anlalr bir eydir. nk car rejim, laiklik ad altnda, toplumun byk ounluunu oluturan Mslmanlarn btn din hayatn kendi denetimi altna alm, dier dinleri ve mensuplarn da, adeta yok saymtr. Dolaysyla somut tanm yaplmayan laiklikle, din, resm ideolojinin karlar dorultusunda ihtiya duyulduunda ftursuzca kullanlan bir araca dntrlmtr. Ne var ki, bu ara ylesine etkili bir biimde kullanlmtr ki, camilerine el konulmasna, imamlar birer memura dntrlmesine, din eitim ve retim ile ibadet hayat tamamen devlet kontrolne alnmasna ramen, muhafazakr Mslman kesim, bunlarla aslnda tm din zgrlklerine el konulduunun farknda dahi deil. Nitekim bugn dindar kesimler, bir 12 Eyll rn olan zorunlu din derslerinden memnundurlar ve kaldrlmasna kardrlar. Halbuki, din, devletten renilemeyecek, renilmemesi gereken bir eydir. nk devlet dini retmeye balarsa, tanmlamaya da kalkr ve onu kendi iktidarn pekitirecek bir araca dntrr. Yllardr yaadmz da budur. Devletin dayatt din anlay-
n tasvip etmeyen cemaatlerin, liderlerin, limlerin yasaklanmas, idam edilmesi ya da yllarca zulme uramas da bu yzdendir. Oysa bir devlet, kendisini laik olarak niteliyorsa, yapmas gereken ey, din hayata mdahale etmek deil, tam tersine, din hayattan tamamen ellerini ekmek ve tm din gruplara eit mesafede durarak hepsinin gvencesi olmaktr. Dolaysyla eer olacaksa, din ve devleti karlkl olarak birbirlerinden bamszlatran, dini/dinleri devletin hegemonyasndan kurtaran ve gerekten her din grubun zgrlnn gvencesi olacak bir laiklik dzenlemesi olmal. Bir lkenin anayasasnda din adnn gemesi demokrasiye ve insan haklarna halel getirir mi? Oysa Avrupada din ismi geen birok lke olduunu grebiliyoruz. Elbette getirmez. Sizin de dediiniz gibi, birok gelimi demokraside, hatta demokrasinin beii olarak kabul edilen lkelerde, devletin adeta din bir kimlii de var. Laikliin demokrasinin ve insan haklarnn vaz geilmez bir koulu olarak grlmesi, biraz da bize zg bir anlaytr. Nasl ki, tek bana laiklik, bir lkede dini zgrlklerin gvencesi olmayabiliyor; hatta dini hrriyetlerin kstlanmasnn bahanesi olarak kullanlabiliyorsa, ayn ekilde, bir din kimliin varl da otomatikman baka dinlerin bask altnda kalaca anlamna gelmez. nemli olan, insan haklar temelinde, herkesin diledii gibi inanma ve inancnn gereklerini yaama zgrlne hakk olduunu kabul ve teslim etmektir. Bu olmadktan sonra, laiklii tek bana zgrlk getirecek bir deer olarak grmek yanltr. fade zgrl asndan anayasamz ve kanunlarmz nasl buluyorsunuz? Maynl kanunlar neler? Bunlar nasl dzeltilmeli? fade zgrlyle ilgili, hem anayasal dzenleme olduka sorunludur, hem de pek ok yasada ifade zgrln cidd lde kstlayan hkmler mevcuttur. nsan hakYeni Anayasa Tartmalar ve Toplumsal Talep | 657
laryla ilgili tm dzenlemelerde olduu gibi bu konuda da nce hak ya da hrriyet tannmakta, ama hemen peinden kstlayc sebepler sralanmaktadr. rnein Anayasann 25. maddesi aynen yle der: Herkes, dnce ve kanaat hrriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amala olursa olsun kimse, dnce ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz; dnce ve kanaatleri sebebiyle knanamaz ve sulanamaz. Ama hemen peinden gelen 26. Maddede de kstlanma sebepleri sralanr: Bu hrriyetlerin kullanlmas, mill gvenlik, kamu dzeni, kamu gvenlii, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve devletin lkesi ve milleti ile blnmez btnlnn korunmas, sularn nlenmesi, sulularn cezalandrlmas, devlet srr olarak uslnce belirtilmi bilgilerin aklanmamas, bakalarnn hret ve haklarnn, zel ve aile hayatlarnn yahut kanunun ngrd meslek srlarnn korunmas ve yarglama grevinin gereine uygun olarak yerine getirilmesi amalaryla snrlanabilir. Bu kstlama kriterlerinin bir ksm uluslar aras szlemelerle uyumlu olsa da, bazlar tamamen bize zgdr. Bu balamda, Trk Ceza Kanunu, Terrle Mcadele Kanunu, Basn Kanunu bata olmak zere, pek ok kanunda ifade zgrln kstlayan hkmler vardr. Daha kts, tm bu hkmler ok mulak ifadelerle kaleme alnm olduundan, yargya son derece geni, sbjektif yorum imkn vermektedir. O yzden aslnda btn mevzuatn ifade zgrl asndan taranp elden geirilmesi gerekmektedir. Ama en ncelikli olanlar, bu szn ettiim kanunlardr. Trkiye gndeminden inmeyen baka bir sorun da Krtlerin hak meselesi Krtenin anadilde eitim lisan olmas isteniyor. Bazlar da bunun ikinci resm dil olacan syleyerek kar kyorlar. Sizin konuya baknz nedir? ocuun ana dilinde eitim almas, BM ocuk Haklar Szlemesi bata olmak ze658 | KASIM 2012
re, uluslararas szlemelerle tannm ve gvence altna alnm bir temel haktr. Bu hak, her eyden nce ocuun geliimiyle, eitimiyle ilgili pedagojik bir sorunu zmeye yneliktir. Ne var ki, lkemizde yllardr zl(e)meyen Krt sorunu yznden, bu hak ya da sorun, olaand lde politiklemitir ve bir trl serinkanl biimde tartlamamaktadr. O yzden, bu konunun aslnda bir an nce siyasi bir kavga konusu olmaktan karlarak bir eitim sorununa dntrlmesi gerekmektedir. Kald ki, bu sorun sadece Krtlerle ilgili de deildir. nk Trkiye Cumhuriyeti, Osmanl mparatorluunun ok dilli toplumunun bakiyesi zerine kurulmutur ve bu ok kltrl, ok kimlikli toplumdan yepyeni ve homojen bir ulus ina etmeye almtr. Bu topraklarda, bugn anadilini hi bilmeyen milyonlarca insan yaamaktadr. Oysa bizim dillerimizin farkll Allahn yetlerindendir ve bu ayetlerin kaybolmasna gz yummak bal bana bir zulmdr. Bu bakmdan, Krte bata olmak zere, anadili Trke dnda bir dil olan tm ocuklarmzn en azndan belli bir sre kendi dilleriyle eitim almalar haklardr. Onlarn, bu haklarn tam kullanabilmeleri iin her trl dzenlemeyi yapmak ve imkn salamak, demokratik hukuk devletinin ve adalet zere olmann bir gereidir. Trke dnda bir dille eitim almann, ikinci bir resm dil olaca iddias, resmi ideolojiyi savunan kesimlerin ileri srd iddialardandr. Kald ki, bir devlette birden fazla resm dil olmas da, o devletin ya da dnyann sonu demek deildir. Yeryznde birden fazla resm dili olan pek ok lke olduunu da biliyoruz. Kukusuz bu bir sre iidir. Semeli derslerle ocuklarmzn ana dillerini renmeleri, bunun inallah ilk adm olur. Aksi halde, ok sayda dil, bu topraklarda yok olmaya mahkm olacaktr. Barts konusunda u anda anayasann yasak koyan bir maddesi var m? Geri
Anayasa Mahkemesi AKPyi barts dzenlemesi dolaysyla laiklie aykr eylemlerin oda olarak tanmlad. Son durumu nasl okuyorsunuz? Bartsn yasaklayan herhangi bir anayasal ya da yasal hkm yoktur. Bu kanunsuz yasak, Refah Partisinin kapatlmasna dair Anayasa Mahkemesi kararnn gerekesinde geen baz ifadelere dayandrlmak istenmektedir. Refah Partisinin, Fazilet Partisinin kapatlmasnda barts nemli bir gereke yapld; AK Parti de ayn gerekeyle kapatlmaktan kurtuldu, ama laiklik kart faaliyetlerin oda olmakla mahkum edildi. Dorusu, bu konuda bir anayasal veya yasal dzenleme karmaktan ziyade, bizzat Anayasa Mahkemesinin kendisinin, hukuk ve
yarg tarihimize drd bu kara lekeyi, yeni bir itihatla temizlemesi gerekmektedir. Aksi halde, yarn siyas konjonktr deitiinde, ayn gerekeyle yasak tekrar trmana geebilir. Kald ki, u anda bile yer yer bu ilkel yasakla karlayoruz. Yeni anayasa ksa-z m olmal yoksa detaylarna kadar zgrlkleri tarif mi etmeli? Ksa-z anayasa genel olarak daha makbul grlr, ama korkarm ki, biz henz o aamaya gelemedik. O yzden sanrm, hibir pheye mahal brakmayacak biimde kesin ve gl ifadelerle zgrlklerimizi teminat altna alan; devlet aygtn yine ayn ekilde ok net ifadelerle snrlayan bir metne bir sre daha ihtiya duyacaz
Filistine BMde Gzlemci Devlet Stats

Kasm aynda Filistin meselesinde ok kritik bir gelime yaand. 29 Kasm 2012de Birlemi Milletlerde yaplan oylamada Filistinin BMdeki gzlemci kurulu stats, ye olmayan gzlemci devlet statsne ykseltildi. BM Genel Kurulunda, Filistinin talebi iin 138 lke evet, 9 lke hayr oyu kulland, 41 lke ise ekimser kald. Ret oyu kullanan ABD dnda srailin destekileri kk devletikler ile snrl kald. Filistinin ye olmayan gzlemci stats kazanmas adna Filistinin en ciddi destekisi Trkiye oldu. Bylece Filistin, bamszlk yolunda uluslararas destei arkasna alarak ok ciddi bir adm att. srail ise oylamann hemen ardndan Bat eriada yeni konutlar ina edeceini belirterek misilleme yapmaya kalkt.
am-Tel Aviv Deiime Direnme Ekseni

Yorum | UFUK ULUTA | 17 Kasm 2012 | Star Ak Gr
Ortadounun srail ve Suriye gibi statkocu lkeleriyle deiimci gleri ve eski-yeni aktrleri arasndaki mcadele devam ederken, tarih hzla akyor. Statkocu glerin deiime kar gsterdii mukavemet dnda blgede herey yava da olsa deiiyor. Suriye rejimi ve srail, siyasi varlklar boyunca alageldikleri metot olan iddetle bu deiime kar karken deiim aktrleri statkoyla mcadelede yeni metotlar ve yaplar gelitirme ura vermekteler. Suriye meselesi Arap Bahar srecinde bu deiim urann tam kalbinde yer ald. Deiimin ba aktr Suriye muhalefeti bir yandan lkeyi dier yandan da kendilerini deitirmek ve gelitirmek iin ura verdi. Suriyeli muhalifler Haziran 2011de ilk defa Antalyada toplandnda buluabildikleri tek ortak nokta Esed gitmeliydi. Hatta bu konuda bile ekimser kalan gruplar vard. Bunlarn bir ksm Esedi gitmeye zorlayabileceklerine inanmazken dier bir ksm ise aslnda rejim ile muhalefet arasnda gidip
660 | KASIM 2012
gelmekteydi ve kazanan ata oynamak iin kendilerini ilerde balayacak angajmanlara sokmaktan kanyorlard. Antalya toplantsnda salonu dolduran Suriyelilere baktnzda bunlarn nemli bir ksmnn normal artlar altnda bir araya gelemeyeceini anlayabilirdiniz. Arap milliyetileri, kabileler, sosyalist enternasyoneller, hvan hareketi, bamsz slamclar, seklerler, her dereceden solcular, Krtler, Sryaniler, az da olsa Hristiyanlar, bamszlar... Suriyenin kozmopolit siyasi haritasn oluturan aktrlerin ou, bir Suriye muhalefeti kurma ve rejim kart aktiviteleri organize etme abasna girdiler.
PYD ve Esad ilikisi
Organizasyonel skntlar, siyasi konulardaki tecrbesizlik, uluslararas camiann kstekleme uralar, Suriye gereklerinden kopukluk ve rejimin provokasyonlar, muhalefetin tek at altnda toplanmasnn nne geti. Ta ki Ekim 2011de Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ad altnda yukarda sralanan gruplarn birounu iine alan grup kurulana kadar. SUK
farkl gruplar bir araya getirme konusunda kendi bana bir baar olsa da bir ksm hakl bir ksm da haksz sebeplerden ve Suriye devriminin dinamiklerindeki deiimden dolay kurulu amacn ifa etmekte zorland. SUKun Suriyenin ierisindeki devrim hareketi ile balants her zaman tartld. muhalefet-d muhalefet ayrmnn yaplmas aslnda d muhalefetin iradesi dnda gelien bir olayd. Zira, lke dnda yaamaya zorlanmlard. Aralarnda yllarca Suriyeyi ziyaret edemeyenler vard. Yine aralarnda zihin dnyalar ABD veya Avrupa bakentlerinde ekillenmi insanlar da var. Fakat zellikle ierisinin darya ihtiyacnn artmasyla birlikte SUK, ieriye gnderilecek yardmlar organize etmek yoluyla ieriyle balantlarn glendirdi. Suriye genelinde kurulan mahalli meclislerin olumasnda ve yerel temsilcilerin seilmesi ve eitilmesinde SUK nemli bir rol oynad. Suriye devriminin dinamiklerinin siyasi muhalefetten askeri muhalefete doru kaymas, SUKun mtevazilemesinde etkili oldu.
SUKun temsil kabiliyeti de eletirilerin odandayd. Bu eletirilerin bir ksm hakl bir ksm ise tamamen siyasiydi. Uluslararas camiann kendisi Suriye konusunda tek at altnda birleemezken, daha fazlasn Suriye muhalefetinden beklemekteydi. SUKun ierisine dahil ettii gruplardan ok kimleri dahil edemedii gze batt. Baz milli ahsiyetler, Krtler ve aznlklarn neden dahil edilmedii sorusu soruldu. Baz milli ahsiyetler konusunda en byk sknt, ego idi. Grup almas yapamamalar muhalefetin nde gelen yal isimlerini SUK ats altna girmekten alkoydu. Hristiyanlar atmann taraf olmama yoluyla kendilerini gvene alma drtsyle hareket ederken, Suriyeli Nusayrilerin ou ise kendilerini atmann doal bir taraf olarak grdklerinden muhalefet saflarndan uzak durdular. Suriyeli Krtler ise mutabakatlar son anda imzalamaktan vazgemeleriyle n saldlar. nce Krt Ulusal Konseyini ardndan PKKnn Suriye kanad PYD ile Yksek Krt Ulusal Konseyini kurdular. PYD, Esedin
Filistine BMde Gzlemci Devlet Stats | 661
yeil yla ve ou zaman zorbalkla Krt blgelerinde nfuz kavgasna girerken, dier Krt gruplar da bazen PYDnin basklaryla bazen de bedel demeden kazanm elde edebilecekleri zannna kaplp Suriye muhalefetini yar yolda braktlar.
Doha sreci ne getiriyor?
Yeni Ortadouda eski metotlarla ayakta kalabilmek mmkn deildir, Suriye rejimi bunu srailden daha nce anlayacaktr.
ABD imkansz istiyordu
Bu srete Bat zellikle ABD, muhalefet ierisindeki slamclardan rahatszlk duydu. Bu rahatszlklarn bazen dolandrmadan dile getirirken bazen de slamclar yznden muhalefeti cezalandrma yolunu seti. ABDnin Obamann deyimiyle muhalefeti tam olarak tanmaya hazr olmamasnn en nemli sebeplerinden birisi de Suriye toplumunun ekseriyetini oluturan dindar-slamc gruplarn Esed sonras dnemde Msrdaki gibi iktidara gelebilme ihtimaliydi. ABD Suriye muhalefetinden imkansz istiyordu, Suriye toplumunun sosyo-kltrel gereklerini bir kenara koyup ABDye ilerde sorun karmayacak steril ve mzahir bir muhalefet hedeflemekteydi. Ama Suriyenin deiiminden ziyade deiimin kanlmaz olduu Suriyede Camp David statkosunu bir ekilde devam ettirme abasyd. Tam da bu gerekeyle ABD, SUK yesi Riad Seyf in insiyatifiyle balayan yeni bir muhalefet ats kurulmas fikrine acaba diyerek atld. Burda iki noktann altn izmek gerekiyor. Birincisi, bu insiyatifin bir ABD insiyatifi olmad, ikincisi ise sadece bu insiyatifte deil Suriyeye ilikin herhangi bir insiyatifte de Trkiyenin kenara itilme ihtimalinin olmaddr.
662 | KASIM 2012
Getiimiz hafta ierisinde hem Suriye meselesinin gidiat hem de blge asndan olduka nemli bir adm atlarak, Trkiye ve Katarn zel abalaryla Dohada Suriye muhalefeti yeni bir at altnda birletirildi. Bu at yukarda anlatlan SUKa yneltilen eletirilerin birounu kadk brakmas asndan nemli. ncelikle ierinin temsil gcnn maksimum dereceye ktnn altnn izilmesi gerekiyor. Mahalli temsilcilerden, askeri konseye, mahalli koordinasyon komitelerinden, i adam organizasyonlarna ve aktivistlere kadar birok element yeni oluuma eklendi. kinci nemli husus, nemli Heysem el Malih, Kemal Lebvani ve Riyad Seyf gibi milli sahsiyetlerin, baz aznlk temsilcilerinin de listeye eklenmesi. nc nemli husus, yeni oluumda imdilik Krt Ulusal Konseyinin ve Trkmenlerin kendilerine yer bulmas. Belki de en nemli husus, hem Suriyenin barndan kopmasyla, sosyo-kltrel olarak Suriye toplumunun ortalamasn temsil etmesiyle, mutedil-mtedeyyin duruuyla potansiyel bir lider olan Muaz el-Hatibin bakanla seilmesi olmutur. Suriye soka, kendisiyle birlikte ac ekmi, getiimiz iki sene zarfnda birden ok defa rejimin hapisanelerine atlm ve Suriye toplumunun ihtiyac olan toparlayclk vasfna sahip el-Hatibe sahip kacaktr. Yeni oluum Suriyede oluturulabilecek en geni atlardan birisi olarak, uluslararas camiann pasifliine bahane yapt temsil ve ieriyle balant gerekelerini de ortadan kaldrmtr. Ortaya kan tablo, Trkiye gibi deiimin gerek destekleyicileri iin olumlu iken, deiimi Suriye gereklerine mugayyir bir ekle sokmak isteyen aktrler iinse olumsuzdur. Suriye muhalefeti birleirken, askeri muhalefet de ierde nemli baarlar kazanmakta. Bir yandan uluslararas tannma ile arkaya alnacak rzgar, dier yanda da ieriye akacak yardmn artmas umulmakta ve u an
bile askeri muhalefetin ou yerde nizami orduya kar galebe ald grnmektedir. srail Savunma Bakan Ehud Barakn da belirttii gibi muhalifler dier ou snr blgesi gibi Golan snrn da ele geirmi ve Suriyeli anti-statko gler srailin Suriye snrna dayanmlardr. Msr devrimi ve hvan iktidar travmasn henz atlatamayan srail, Douda karan rdnn endiesini tamaktadr. Kuzeyde 2006da sava kaybettii Hizbullah dururken srail, ideolojik kardei Suriye rejiminin kendisine sunduu gvenlik ve tahmin edilebilirlik lksn kaybetmeme ura vermekte, ayn zamanda birok cephede deiim tkalyla megul olmaktadr. Hamasn Suriye-ran proksisinden kurtulup, Msr-Katarla yaknlamas ve Trkiye ile yakn ilikiler yrtmesi ve meruiyetini artrmas, Ortadouda vizyonda olan deiim filminin srail iin kt bir sonu olduuna iaret etmektedir. Dardan gelen Camp Davidin atrdama sesleri ve sraili evreleyen anti-Siyonist, halk destekli ve demokratikleen rejimler, srailin yaklaan seimleriyle birletiinde srailin en iyi bildii metoda bavurduu ve Filistinlilere kar geleneksel seim ncesi saldrsn gerekletirdii grlmektedir. Bahane ayn, metot ayn, ama eitlidir. Yaanan son atmalar, 7 Ekimde srailin Gazzeye dzenledii hava saldrsyla balamtr. Saldrnn akabinde Gazzeli gruplar srailin gneyine roket saldrlar balatmtr. Bir dier ifadeyle atmay srail balatm, Gazzenin karlk vermesini de daha byk operasyona girimek iin bahane klmtr. Metot olarak da her zamanki gibi ve ideolojik kardei Suriye rejimi misali havadan ve karadan orantsz g kullanmn semitir.
raklarna 1996, 2002, 2006, 2008 yllarnda drt kere saldrd grlmektedir. Artk geleneksel hale gelen bu saldrlar, rnein 2008de Olmert skandalna ramen Kadimann 1. Parti olarak kmasna sebep olmutur. Bu kanl seim kampanyas maalesef yine uygulamaya koyulmutur. Darda ise yeniden bakan seilen Obamaya srailin yannda pozisyon aldrma abas gzlerden kamamakta, Washingtondan gelen aklamalar ise ABDnin Ortadou gndeminin Suriyedeki pozisyonunda olduu gibi hala Camp David statkosu olduunu gstermektedir. Dier taraftan, Suriye, rdn ve blgedeki dier menfi gelimeler karsnda srail, Hamasa ve blgeye g bende mesaj vermektedir. srailin ve Suriye rejiminin deiime kar iddetli direnci devam ederken, muhalif cephe daha dinamik hareket etmekte, kendisini deitirebilmekte ve amaca ynelik yeni ittifaklar ierisine girebilmektedir. Yeni Ortadouda eski metotlarla ayakta kalabilmek mmkn deildir, Suriye rejimi bunu srailden daha nce anlayacaktr
Camp David statkosuna devam
Peki neyi amalamaktadr? srailin son 15 senedir seimlerden hemen nce Filistin top-
srail Vzlts ve Yeni Ortadou

Yorum | TAHA ZHAN | 24 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
Abluka altndaki Gazzede dolarken nereye deceini bilmediiniz bomba seslerinin dnda srekli duyduunuz bir tek ses var: srailin insansz hava arac vzlts! Srekli, hi deimeyen, ayn tonda, ayn ykseklikte bir vzlt. Tpk srailin yllardr deimeyen siyasal akl, ahlak ve korkular gibi. Bu duygularla Gazzeden ayrldktan bir gn sonra gelen atekesle geriye ne kald diye bakarsanz; iki ses bir vzlt olduunu grrsnz. Gazzelilerin korku eiini oktan am onurlu sesi, yeni Ortadounun deiim sesi ve srail vzlts. Atekese ramen her iki ses ve bir vzlt duyulmaya devam ediliyor. srail blgemizde yaanan deiimi sokak yerine gkyznde grnmeyen ama duyulan bir makineden izlemeye devam ettii srece bu corafyaya ait olmay beceremeyecek. Peki ne oldu? srail Gazzeye saldrarak ne kazand? 4 yl nce, 10 yl nce, 12 yl nce... yllardr yok ettii Hamas alt yapsn bir kez daha yok etmenin dnda eline ne geti. gal en acmasz ekilde devam ettii srece, ambargo devam ettii srece Filistinli her hangi bir grubun altyap sorunu, insan kaynaklar sknts ekmesi gerekten mmkn m?
664 | KASIM 2012
srail Gazzeye saldrarak hem ABDyi hem de yeni Ortadouyu test etti. Test sonucuna gre ABD hl srailin arkasnda. Ama dev bir fark var. ABD yeni Ortadounun yeni aktrlerini ikna ederek adm atabiliyor. Bu ne demek? Bu srailin daha fazla yalnzlamas demek. En ak iareti de atekes talebinin srailden gelmesiyle yaand. Eski Ortadouda srail saldrr ve uygun grd bir zamanda atmay durdururdu. Yeni Ortadouda srail ak bir ekilde oyun kurma ve karar alma srelerinde kendisine yer bulamamaktadr. Bunun temel sebebi ise Camp David dzeninin ina ettii tampon blgenin byk lde ortadan kalkm olmasdr. Mezkur tampon blge yllardr halklar ile srail-ABD ekseni ve crmleri arasna ina edilmiti. Tampon blgenin aktrleri iktidarlarn Arap isyanlaryla kaybetmeye balaynca halklarn tepkileri ile srail-ABD ekseni dorudan muhatap olmak zorunda kald. 2008 Gazze katliamna dair hi bir diplomatik adma tenezzl etmeyen ABD, 2012 srail saldrlarna blgeye gelmeden, aktrlerle dorudan (Trkiye-Msr) ve dolayl (Hamas) muhatap olmadan adm atamayacan grd.
Msr ve Trkiyenin rol
Eski Ortadouda sraille konuabiliyor olmak, ilikiye sahip olmak bir deerdi. Yeni Ortadouda sraille iliki ar bir yk. Yeni Ortadouda, srail, Mbarek rejiminin btn yklerini srtnda tayan, Gazzenin komusu, Tel Aviv sefirini geri ekmi, gei srecindeki Msrn; sraille istihbarat zerinden konumasndan byk anlamlar karmaya mahkm oldu. Gazzeyi, yaanan sreci unutup, srail kamu diplomasi makinesi Msrn merkezi rol zerine anlamsz ve abartl yorumlarla dikkat datmay tercih etti. Oysa zerinde durmas gereken konu Suriyeyi terk edecek siyasal rasyonaliteye sahip olduunu ispat eden Hamasn btn blgenin desteini almay baarm olmasdr. Kald ki, eski Msr istihbarat ve gvenlik brokrasinin sert direnci altnda lkeyi ynetmeye alan Mursi, srete siyasal planlama ve stratejik admlar byk lde Trkiye ile kurgulayarak gtrmeye gayret etti. Nihayetinde Mursinin sraille muhatap olurken gvenmek zorunda kalaca Msr brokrasisine Hamasn gvenmesi neredeyse imknszd. Gven bunalm Trkiyenin varl ile alm oldu. Msr tartmasnn, ABD ynetimi ve medyas tarafndan, srail yenilgisini ve ABDnin blgedeki politikaszln unutup, bu denli abartlmas bile olaan olmayan bir eylerin olduunu anlamak iin yeterlidir. Ama daha trajik olan ABDnin Mursiden demokratik bir Mbarek karma umududur. Msr geen hafta, nce ekonomik zimmi tehditlerle gndeme tayan ardndan da Msrn merkezi rolne vurgu yapan ABD-srail yaklam ve Trkiyedeki hzl tketicileri hala Camp David dzeninin srdn zanneden naif yaklamlar sergiliyorlar. znde sraille ilikide olmann deeri zerine kurulu bu analizin derinlii, srailin blge pers-
Eski Msr istihbarat ve gvenlik brokrasisinin sert direnci altnda lkeyi ynetmeye alan Mursi, srecin siyasal planlamasn Trkiye ile kurgulayarak gtrd.
pektifi ile snrl kalmaya mahkmdur. Ancak bu durum, her ne kadar, Babakan srecin Msrn nclnde yrtlmesi karar alnd dese de; Trkiyenin sahada srecin belirleyici aktr iken kamuya ak tabloda ne kmama kararn gzden geirmeye engel deildir. Aksi takdirde, Bat medyasndan sreci takip ettiini dnenler asndan, Mealin, Trkiye ve Msrn gsterdii abalar sonu verdi. Biz son saate kadar Trk yetkililerle iletiim halindeydik. Msr, Trkiye ve Katar ls atekeste etkin oldu cmleleri bile fazla bir anlam tamayacaktr. Atekes sonras srailin biz Hamasla deil Msrla anlatk. Sorumluluk Msrndr demesi ise trajiktir. srail, kapal kaplar ardnda ok iyi bildii zere, Hamas da sraille deil ABD ile anlatn dnmektedir. Filistinde igal devam ettii srece ortaya kan grntlerin sadece takvimdeki yeri deimeye devam edecektir. srail kaynakl siyasal deja vu hali devam edecektir. srailin yeni Ortadouda bir vzlt sesinden te bir anlama kavumas ise igale dair ciddi admlar atmasyla mmkndr. Sahi Obamaya seim ncesi Netanyahu sorulduunda o sadece bir grlt m demiti?
srailin Deiime Direnci: 2012 Gazze Saldrs

Analiz | SELN M. BLME | Kasm 2012
ZET | srail, 14 Kasm 2012de, btn dikkatlerin Suriyeye odakland bir ortamda drt sene ncekine benzer bir zamanlama, gereke ve taktikle Gazzeye yeni bir saldr balatt. 7 gn sren saldrnn sonunda Trkiye-Msr-Katar lsnn abalar sonucunda 21 Kasm 2012 tarihi itibari ile atekes saland. srail tarafndan Savunma Stunu ad verilen operasyonun balatlma nedeni Hamasn fze saldrlar karsnda meru mdafaa olarak sunulmu olsa da esasnda taraflar arasndaki atekesi srail bozmutur. Kullanlan saldrya kar savunma sylemi hem Filistin sorununun iini boaltmakta hem de srailin operasyonun arkasnda yatan dier motivasyonlarn da gizlemesine olanak salamaktadr.
analiz ediliyor, ardndan saldrnn arkasnda yatan asl motivasyonlar deerlendiriliyor. Analizin nc blmnde saldrya gsterilen kresel ve blgesel tepkiler nedenleriyle birlikte ele alnyor, Arap Baharnn ve blgedeki deiimin son saldr zerindeki yansmalar inceleniyor. almann son blmnde ise Trkiyenin Filistin meselesine ilikin yaklam ve Hamasn iktidara geliinin ardndan sorunun zm iin izledii politika ele alnyor. Sonu blmnde ise Filistin sorununun kendi snrlarna hapsedilemeyecei vurgulanyor ve zme kavuturulmad mddete Ortadoudaki btn aktrleri etkileyecei ifade ediliyor. SONU | Her ne kadar atekes salanm olsa da bugne kadar yaanan sre bu atekeslerin uzun sreli olmadn gstermektedir. srailin Filistin topraklarna ynelik saldrlarnn tam anlam ile sona ermesi ve sorunun zm siyasi dengeler gznne alndnda iinden klmaz bir hal almaktadr. Hereyden nce taraflar eit olmayan bu atmada dengelerin yeniden kurulmas gerekmektedir. Bu nedenle Trkiyenin srail diplomasisinin yerletirdii dilin ve n kabullerin deimesi ve Filistinin siyasi adan glenmesi konusunda gsterdii
Saldrnn Arap baharna yansmalar
Arap Bahar ile birlikte Ortadouda deien rejimlerin srail karsnda aldklar tavr nem arz etmektedir. Msr ve Tunus ynetimleri saldr karsnda sraile ynelik sert eletirilerde bulunmu ve bombardman altndaki Gazzeyi ziyaret etmilerdir. Trkiyenin de dhil olduu Arap Birlii dileri bakanlar heyetinin Gazze ziyareti de blge adna nemli bir siyasi k olmutur. almada ncelikle, srailin Gazzeye saldrsna gereke olarak sunduu argmanlar
666 | KASIM 2012
aba son derece anlamldr. Yaanan son gelimeler, Ortadoudaki deiimin getirdii yeni seslerin bu abay glendireceini gstermektedir. Gerek Msr ve Tunusun srail karsndaki klar ve arkasndan Arap Birlii dileri bakanlarnn bombardman altndaki Gazzeyi ziyaretleri gerekse Msrn n plana kt arabuluculuk sreci bu tespiti dorulamaktadr.
Selin M. Blmenin hazrlad analizde, srailin Gazze saldrsnn ardnda yatan asl motivasyonlar, Arap Baharnn son saldr zerindeki yansmalar ele alnyor.
Filistin meselesine yaklamnda blgesel aktrlerin tavr deiiklii ve iinden gemekte olduklar yeni politika gelitirme sreci kresel aktrler tarafndan da dikkate alnmal ve bu srece uyum salanmaldr. Son saldr srecinde yaananlar her ne kadar n planda sraile verilen Bat desteinde bir deiim olmadn dorulasa da, arka planda srailin g kaybetmekte olduunu gstermitir. Hamasn askeri ve siyasi gcn krmak iin balatlan saldrda atekes talebinin srailden geldii Hamasl ve Msrl st dzey yetkililer tarafndan ifade edilmektedir. sraili bu izgiye eken, ar bombardmana ramen Tel-Avive kadar ulaan fzelerle Hamasn sergiledii askeri diren kadar Filistinin siyasi olarak da gl duruu olmutur. Hamas ve Fetih saldrlar boyunca daha nce grlmedik bir beraberlik sergilemiler ve Fetihe yakn yayn organlar Hamas ve Gazzedeki mcadeleyi destekleyen yaynlar yapmlardr. Bu noktada blge lkelerinden gelen destek
uluslararas seviyede de bu siyasi duruu glendirmi ve Filistin halkna yalnz kalmayacaklar hissiyle moral kazandrmtr. Arap Baharnn getirdii hava Filistin halknn direncini ve deiim ynndeki umutlarn artrmaktadr. Btn bu tablo srailin kar taraf yldrma taktiklerinin daha fazla ie yaramayacan gstermektedir. Ayrca senelerdir srail saldrlar altnda yaamak durumunda kalan Filistin halknn askeri mdahalelere kar gelitirdii baklk ile kaybolan lm korkusu, kuvvet kullanmn da etkisiz hale getirmektedir. Ortadounun iinden gemekte olduu deiim hi bir lkeyi dnda brakmayacak gtedir. Bunun nne gemek mmkn olmad gibi en fazla deiimi ertelemeye yarayacak politikalar da sonunda uygulaycsn daha ykc bir deiime itecektir. Nitekim, srailin bugne kadar izledii politika btn aralar ile etkisiz hale gelmekte, arlaan tehdit algs izolasyonunu derinletirmekte ve aslnda kendisini daha byk bir tehdit iine itmektedir. Bunun karsnda srailin deiime kar direncine destek veren ABD bata olmak zere Batl lkelerin de blge politikalar kmaza girmektedir. Mevcut artlar altnda Hamasn her geen gn siyasi ve askeri adan glendii yadsnamaz. Batnn Hamas siyasi srecin dna itme abas bundan sonra sonu vermeyecei gibi blgedeki atmalar da arlatrmaya hizmet edecektir. Otoriter rejimlerin uyum gsterdii statkonun getirdii duraanlk sayesinde Filistin sorununu son 60 yldr kaldrabilen blgede, bundan sonra sorunun kendi snrlarna hapsedilmesi mmkn deildir. Ortadounun btn aktrleri bundan sonra Filistin sorunundan daha ok etkilenecek ve sorunun bir paras olduklarn kanlmaz olarak daha ok hissedeceklerdir. Bu nedenle, Filistin sorununun zme kavuturulmas her geen gn daha elzem hale gelecektir
Yeni Ortadouda Hamas

Yorum | LEVENT BATRK | 24 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
Genelde Arap Bahar olarak adlandrlan, yeni boyutlar kazanarak ve kendine yeni alanlar aarak devam eden sre, mevcut artlarda askeri dengelerden ziyade siyasi dengelere yansd. ABD hazrlksz yakaland ve nne geemedii Arap Baharn belki ynlendirebilecei dncesiyle kabullenmek zorunda kald. Yeni blgesel siyasi g dengesi ve onun ortaya kard blgesel balam, srail saldrganlnn Dkme Kurun operasyonu sonunda yanna kr kald drt yl ncesinden ok farkl hale geldi. Bu durum haliyle srailin askeri ve diplomatik olarak manevra yeteneini kstlad.
ze saldrsnda kara harektna girimesini engelledi ve genelde Hamasn lehine olan bir atekes srecini de balatt. Trkiye ve Msr gibi aktrlerin artk yeni hesaplarnn olduu Yeni Ortadouda, srail giritii son Bulut Stunu operasyonu ile bu aktrlerin snrlarn test etmeye alt. Ancak kendine yenilenen ABD ve AB destei ile yetinmek zorunda kald. Bu destek umduundan daha erken bir atekes salanmas iin Amerikan basksn da beraberinde getirdiinden ayn zamanda sraile kar bir fren ilevi grd. srailin askeri ve siyasi olarak hareket alann daraltan srete Msrn ve Trkiyenin etkin siyasi gler olarak devreye girmesi Hamasa politik destek salad. laveten, srail sadece Arap Bahar lkelerini ve Trkiyeyi deil, Arap Birliini de karsnda buldu. Ortadounun yeni siyasal dengelerinde askeri g ve Bat destei geri adm atmak zorunda kald. Uzun sredir inkr iinde olsa da, srail Arap Bahar denilen sreten yeni bir meruiyet deviren komularn kaale almak zorunda kaldn anlad. Orantsz srail saldrsnn dorudan muhatab olan Hamasn baz kayplar yaad inkr edilemez bir gerek olmakla beraber Msr, Tunus,
Hamas hesaba katlmas gereken bir diplomatik g olarak Yeni Ortadou siyasetinde belirdi.
Yeni siyasi dengelerin biimlendirdii Yeni Ortadouda farkl bir ilevle kendini yeniden ifade etmeye balayan siyasi ynetimlerce Hamasa verilen destek, srailin son Gaz668 | KASIM 2012
Trkiye ve Katarn verdii destek ve Arap Birliinin Gazzeye saldrlar esnasnda yapm olduu ziyaretten sonra, Hamas hesaba katlmas gereken bir diplomatik g olarak Yeni Ortadou siyasetinde belirdi. Hamas Filistin davasnda ne karan son gelimeler srasnda Mahmut Abbas liderliindeki Filistin Ynetimi sraili tanm ve onunla grmelerde bulunma iradesini ortaya koymu bir siyasi unsur olmasna ramen kenarda braklm oldu. Eer srail kendini Ortadouda kabul ediyorsa, bu corafyada mekn veya alan sahibi olduunu idrak etmi bir aktr olarak hareket etmelidir. Yaanan gereklik terristlerle konumuyoruz syleminin hem doru olmadn ve hem de bo bir sylem olduunu ortaya koymaktadr. srail akntya kar krek ekmeye daha fazla devam edemez. Kendi gvenlii, kendisiyle koparlamaz balarla bal mttefiki ABDnin karlarnn daha fazla sekteye uramamas ve blgedeki deiimlerin ortaya kard gereklii kavradn gstermek iin srail mutlaka deimesi gerektiini idrak etmek zorundadr. srail iin Hamas yok saymak ve onu muhatap alabilmek iin birtakm artlar ne srebilmek bir seenek olmaktan kmtr. Yeni Ortadouyu ortaya karan yeni dengeler, sreci sekteye uratan gelimeler ortaya kmadka, nmzdeki dnemde Gazze zerinde srailin uygulad ekonomik ambargonun da kalkmasn salayabilir. Hamas muhatap almak iin iddeti knama artn bahane ederek kendi ynetimi altndaki halkn srail kart pro-
testolarn bastrmay kendine vazife edinmi Ramallahtaki Filistin Ynetimini muhatap almaya devam etmek Yeni Ortadouda meru grlmeyecektir. Yeni Ortadouda Hamas bir diplomatik g olarak ortaya karan tek faktr onun sraile kar direnmesi deildir. Blgeyi ekillendiren srecin bir paras olarak patlak veren Suriyedeki halk ayaklanmas karsnda Hamasn kendisine snak salayan Suriye rejimi karsnda halkn hakl taleplerine destek veren ilkeli bir tavr almas da bu srete byk nem arz etmektedir. Gemite reelpolitik bir zorunluluk sonucu iinde yer ald ran-Suriye ekseninden ayrlmasnn brakt boluu bugn Trkiye, Msr ve dier Arap lkelerinden ald destek doldurmu ve hatta Hamasa ynelik inkr ve tekiletirme politikalarnn da sonunu getirmitir. Yeni Ortadouda, daha nce hi olmam bir ekilde, popler fikirlerin ve kamuoyunun taleplerinin artk gz ard edilemedii bu yeni konjonktrde, Arap lkeleri asndan da artk Hamasa kar tavr almak bir siyasi intihardr
Israel, Gaza, Dj vu
Yorum | TAHA ZHAN | 16 Kasm 2012 | Hurriyet Daily News
Israel had attacked Gaza once before, exactly four years ago. Comments on that attack at the time were as follows: All eyes have turned to Palestine once more with Israels bombing of Gaza on December 27th, 2008. More than one thousand Palestinians have died and more than four thousand have been wounded in the conflict to date. The American indifference towards any effort to cease fire despite all calls for U.S involvement and Israel insistence on continuing attacks while widening the scope renders the situation in Gaza even more critical. The motivation behind the Gaza bombings is not only the effort to keep Hamas away from power but also the calculated strategy of winning the upcoming election in Israel. What has changed from 2008 to today? It seems that nothing has changed from the Israeli perspective. At the time, following the 2008 elections and a new president-elect in the United States, Israel was gearing up toward a new election as well. Today, the United States president has been recently re-elected and Israel is gearing up for yet another election in January. Israel had begun bombing Gaza in 2008 when Obama was still the president-elect
670 | KASIM 2012
and had ceased fire temporarily before the presidential inauguration on Jan. 20. Obama had begun his presidency by remaining silent on the issue of the Gaza massacres, hiding behind the excuse of not yet being the sitting president. In 2012, the United States once again declared their respect for Israels unending security concerns. Looking at the recent events from an Israeli and from an American perspective to a degree feels like dj vu. What do they think is going to happen in the end? The 600-page Goldstone report is sitting right in front of me. That is the United Nations Human Rights Commissions report to which neither Israel nor the United States has paid any heed. That is the report that documents the crimes Israel committed in Gaza. Israelmust think the most the international community can do against the massacres it keeps committing is report that Israel can be managed via the United States. There have been huge changes in the region that Israel has mostly remained indifferent to since the 2008 bombing of Gaza. Israel alienated Turkey after slaughtering Turkish citizens in the attack on the Mavi Marmara.
With the Arab uprisings, the Camp David order has been changed completely and Israel has lost Egypt as an ally. Puppet governments that conventionally absorbed regional reactions against the massacres committed by Israel are being deposed of one by one. The days of Israels long, unchallenging enemy, the Syrian Baathist regime, are numbered. With its new policy of the Asian Pivot, The U.S has already declared Asia as its new priority area in foreign policy. Israel has been living in political dj vu for some time now. It neither comprehends the transformation in the region, nor does it have the political capacity to analyze the future. This situation will continue as long as Israel is located geographically in the Middle East
Israel has been living in political dj vu for some time now. It neither comprehends the transformation in the region, nor does it have the political capacity to analyze the future.
but mentally in Washington D.C. For Israel to comprehend the dj vu its been living in, it has to overcome the mind and body division that has reached schizophrenic levels
5 Soru: BM Filistin Oylamas

Yorum | UFUK ULUTA | 30 Kasm 2012
1. Birlemi Milletlerdeki Filistin oylamas neyi hedeflemektedir? BMde gzlemci kurulu statsnde olan Filistin zerk Ynetimi, 2011 ylnda BMye tam yelik bavurusunda bulunmutu. Filistinin bir devlet olarak BMye tam ye olabilmesi iin teklifin BM Gvenlik Konseyinden gemesi ve Genel Kurulda da te ikilik bir destee sahip olmas gerekiyordu. Fakat ABDnin bavuruyu veto edeceini aklamasyla birlikte bavuru grmeye almam ve rafa kaldrlmt. Filistin bu sefer tam ye devlet statsnden bir kademe aada bulunan ye olmayan gzlemci devlet statsne gemek iin BMye tekrar bavurdu. Bu bavurunun bir ncekinden en byk fark Gvenlik Konseyinin onaynn gerekmemesidir. Bu sebepten Filistin ABDnin veto gcn dikkate almadan Genel Kurulda istedii destee ulaabilme imkan bulmutur. 2. ye olmayan gzlemci devlet stats nedir? Filistine ne getirecektir? Sadece Vatikann sahip olduu bu stat, ncelikle Filistini bir kurulu olmaktan karp bir devlet statsne sokmaktadr. Bunun dnda en fazla gze arpan getirisi, Filistine
672 | KASIM 2012
BM ile balantl uluslararas organizasyonlara ye olabilme hakkn tanmasdr. Bu organizasyonlardan da en fazla n plana kan Uluslararas Ceza Mahkemesidir (UCM). srailin yumuak karnlarndan birisi olan uluslararas hukuk ihlallerini UCMye tama ve igal, ikence veya Yahudi yerleimleri gibi konularda srailli yetkilileri mahkum ettirebilme imkan vermektedir. rnein yerleimlerin inasndan sorumlu olan srailli yetkilileri Uluslararas Ceza Hukuku erevesinde sava suundan yarglama imkan da salayabilecektir. Yasal getirilerine ek olarak Filistin Devletine uluslaras meruiyet kazandrma noktasnda da atlm nemli bir admdr. 3. BMdeki oylamada Filistin Devletine verilen destek ne ifade etmektedir? BM oylamasnda stat ykseltilmesi teklifine evet oyu veren 138 lkeye kar 9 lkenin hayr oyu vermesi ve 41 lkenin ekimser kalmas, Filistin Devletine verilen uluslararas destei gstermektedir. Hayr oyu verenlerin srail, ABD ve ABDnin hinterlandnda bulunan irili ufakl adalarn olmas, srailin blgede olduu gibi global lekte de yalnz olduunu gstermesi asndan nemlidir.
Gvenlik Konseyi yelerinden Rusya, in ve Fransann evet, ABDnin hayr oyu kulland ve ngilterenin de ekimser kald hesaba katldnda, tam bamsz bir Filistin Devletinin nndeki en nemli uluslararas engelin de ABD olduu daha belirgin hale gelmektedir. 4. srail ve ABDnin oylamaya tepkisi ne olacaktr? Her iki devlet de Filistin-srail meselesinde iki aktr arasndaki asimetriyi korumaya almaktadr. Bu sebepten Filistinin bir kurulutan devlete doru dnm srecini baltalama gayreti vermektedirler. Bundan sonraki srete ABD zellikle Kongrenin basksyla Filistine yaplan d yardmn durdurulmas tehtidiyle, srail ise zaten ounu yerine getirmedii Oslo Antlamas ve Filistin zerk Ynetimine aktard vergi ve gmrk gelirleri zerinden Mahmut Abbas zerindeki basksn artracaktr. Bu srete Filistin de yeni statsnn kendisine kazandrd kozlar kullanmak suretiyle ABD ve srailden gelecek basklara karlk verecek ve mzakereye giriecektir. 5. Filistin ve Uluslararas toplum bundan sonra nasl bir yol izlemelidir? Filistinin bundan sonraki srete ataca en nemli admlar, milli uzlay salamak, Fi-
Uluta: Sadece Vatikann sahip olduu ye olmayan gzlemci devlet stats, Filistini bir kurulu olmaktan karp bir devlet statsne getiriyor.
listin zerk Ynetiminin yapsn reforme edip daha katlmc bir yapya brndrmek ve devlet kurumlarn sistematize edip ilerlik kazandrmak, bu yolla tam bamsz bir Filistin Devletinin alt yapsn hazrlamak olmaldr. Bar srecinin yeniden balamas da blge iin byk nem arzetmektedir. Filistinin yeni stats ve mzakerelerin nndeki en byk engellerden birisi olan yerleimlerin Uluslararas Ceza Mahkemesine tanma ihtimali, orta vadede mzakerelerin daha salkl bir zemine oturmasna sebep olacaktr. Bu srete Uluslararas toplumun Filistin Devletine olan desteinin artarak devam etmesi ve devlet kurumlarnn tekili iin ellerini tan altna koymalar ve finansal ve siyasi destein kaplarn amalar gerekmektedir
Yksekretim Reformu altay Topland

Yksekretim Kurulu (YK) yeni bir yasa tasla nerisi hazrlad ve 5 Kasm 2012 tarihinde tartlmak zere kamuoyu ile paylat. Taslak ile ilgili grleri almak zere, YK bnyesinde aratrma grevlileri, yardmc doentler, doentler, profesrler, niversite idari personeli, kamu kurum ve kurulular, sivil toplum kurulular, renci temsilcileri ile ayr ayr toplantlar gerekletirildi. Bu balamda YK taslan deerlendirmek zere SETA Vakf ve Uluslararas Antalya niversitesi ibirliinde, YK Bakan, yeleri, devlet ve vakf niversitesi rektrleri ve akademisyenler gibi nemli paydalarn bir araya geldii bir altay gerekletirildi.
YK Rejim Muhafzlndan Kurtarmak

Yorum | BEKR S. GR | 03 Kasm 2012 | Star Ak Gr
Yksekretim Kurulunun (YK) bir sredir yeni bir yksekretim yasa tasla hazrlna younlat bilinmektedir. YK, hazrlad yasa taslann ayrntl bir zetini de ilgili paydalarla ve kamuoyuyla paylamtr. Taslak zerinden deiiklikler de devam etmektedir. YK tarafndan taslan hazrlanmasnn sonrasnda taslak hkmete iletilecektir. Bu yasa taslann ieriinin bir deerlendirmesini yapmadan nce 30 yldan fazla bir sredir yrrlkte olan ve znde kkl bir deiiklie uramayan 2547 sayl Yksekretim Kanununu deitirmeye dnk imdiye kadar yrtlen abalarn neden sonusuz kaldn deerlendirmek gereklidir. Byle bir deerlendirme, hem gemite yaanan hatalarn tekrarlanmamas iin baz dersler karmaya hem de mevcut abann sonu verme potansiyelini deerlendirmeye yarayacaktr. niversitelerin yeni bir yksekretim sistemine ilikin ciddi bir hazrlklar var mdr?
674 | KASIM 2012
Yksekretim sistemine ilikin bugne kadar katldm neredeyse btn toplantlarn banda adet olduu zere nce YK eletirilir, ardndan konu ne olursa olsun YK bu konuda bir eyler yapmal diye biter konumalar. rnein blm ve enstit kurma karar niversiteye braklsn denir, sonra Binglde nanoteknoloji enstits olur mu canm? YK bu konuya el atmal ile bitirilir. Yazarlarn yaklam da ou zaman farkl deildir. zgrlk ve zerklikten bahseden yazsnn sonunda zetle YK Bakan mfredata el atmal (!) demek, bahsettiim trden bir kafa karklnn ve hazrlkszln bir rndr. Hele YK kaldrlmal deyip, yerine ne konulacana dair herhangi bir neri getirmemek, liberal bir zgven patlamasndan ve entelektel sefaletten baka bir ey deildir. zetle, aratrmaclarn ve yazarlarn YK ve yksekretim sistemi hususunda szlanmay sevdikleri ama alternatif gelitirme ve bu konuda bir uzla oluturma hususunda olduka tembel olduklar grlmektedir.
Hkmetlerin de yksekretim yasasna ilikin ciddi hazrlklar olduunu sylemek zordur. imdiye dein, daha ziyade gnn artlar dolaysyla tepki yasalar hazrlanmtr. yle sanyorum ki, 2004 ylnda hazrlanan yksekretim yasa tasla ile bugn hazrlanan yasa taslann birbirine benzerlii, her iki taslan 2547 sayl Yksekretim Kanunu ile benzerliinden daha fazla deildir. Aada deinilecei zere, 30 yl boyunca hazrlanan taslaklarda daha ok YK ye says ve kompozisyonu ile rektrlk seimi gibi iktidar paylam olarak grlen konular n plana kmtr. Byle olunca da aslnda ne nasl bir yksekretim sistemi kurmamz gerektii tartlm ne de yksekretimin asli sorunlar n plana kmtr.
Trkiyede YKten nce de derin bir niversite sorunu vard, bugn de var. 1933 stanbul niversitesi tasfiyesi, 1946 ylnda Ankara niversitesinden solcu akademisyenlerin uzaklatrlmas ve 1960 darbesi sonras 147liklerin tasfiyesi gibi birok rnek, bir kurum olarak niversitenin hibir akademik lt gzetmeden srf ideolojik ve ahsi gerekelerle kendi meslektalarn tasfiye ettiklerini gstermitir. Bu rnekler, modern niversite denen kurumun en temel ilkelerinin (akademik zgrlk gibi), niversitelerde kklemediini gstermektedir. Bu akademik kkszlk, daha sonra YK sistemiyle birleince, 12 Eyll ve 28 ubat dneminde benzer akademik tasfiyeler yaanmasna neden olmutur. Soru udur: Nasl oluyor da olaanst bir dnemde bir YK Bakan, btn niversitelerdeki akademik zgrlkleri kstlayabiliyor? Ben bu sorunun cevabnn sadece YK Bakannn kiiliiyle ilgili olduunu
Yksekretim Reformu altay Topland | 675
YKten nce niversite sorunu
Trkiyede yksekretim sorunu genellikle YKe ilikin bir mesele olarak grlm ve YK reform edilirse (veya kaldrlrsa), sorunlarn zlecei dnlmtr. Oysa
ve hatta kurumsal olarak YK ile ilikili olduunu dnmyorum. ayet niversiteler rektrden rektre ve YK bakanndan YK bakanna alabildiine farkllaabiliyorsa, sorun her ynyle niversitelerdedir. Demek ki akademisyenlerimiz, en temel akademik ilkeleri dahi zmsememilerdir. YK hedef alan eletiriler ne derece doru olursa olsun, yksekretim sistemindeki sorunlar anlama adna bir bana eksiktir. niversite sorunu konusunda da esasl bir tartmann yrtlmemesi, yine akademisyenlerin konformizmini iyi bir ekilde yanstmaktadr.
En son 2004 ylnda AK Parti tarafndan hazrlanan ve 2547 sayl Yksekretim Kanununu kkl bir ekilde deitirmeye aday taslan, baz maddeleri Mecliste yasalat halde dnemin Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer tarafndan veto edilmitir. Hkmetin bu konuda att admlar, laiklie ve rejime bir tehdit olarak grlmtr. Muhalefet, ordu ve daha sonra Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar Hkmeti bask altna almtr. Gerilimi trmandrmak istemeyen Babakan Recep Tayyip Erdoan, tasary geri ektiklerini aklamtr. imdiye dein ortaya kan taslaklarn yasalamamas ya da yrrle konamamasnn en temel nedeni, YKe ve yksekretime ilikin konularn, temelde bir iktidar paylamnn paras olarak deerlendirilmesidir. Tarihsel tecrbeler, bu ekilde bir deerlendirmenin hi de temelsiz olmad ortaya koymutur. Gerek rektrler gerek YK, ok ciddi yetkilere sahiptirler ve bu yetkileri kimi durumlarda ok acmaszca kullanmlardr. YKe ilikin zaman zaman gn yzne kan krizi daha iyi anlamak iin, YKn znde Cumhurbakanna kar sorumlu olduunu unutmamak lazmdr. Cumhurbakann yrtmenin sorumsuz kanad olmasnn da etkisiyle, YKn kimi zamanlar btn toplumsal taleplere srt evirmi ve daha kts toplumsal atmay artran bir rol oynamtr. En somut rneini niversite yerletirme puanlarnn hesaplanmasnda farkl katsay uygulamasnda grdmz zere, yaplan kimi aratrmalara gre Trkiyede toplumun ounun kar olduu bir uygulama, btn bu toplumsal muhalefete ve siyasi destee ramen srdrlebilmitir. YKn en tartmal olduu durumlarda bile YK, Cumhurbakanlarndan ak bir destek almtr. rnein hakknda ok sayda Meclis soruturmas ald ve ciddi anlamda toplumun ok eitli kesimlerinin tepki gsterdii bir isim olan Kemal Grz,
Eski niversitelerimizde bile kkl bir akademik kltr olumad gibi niversiteler hala yksekretim meselesini sloganlarla tartmakta; zaman zaman yasak olmakta ve yenilie diren sergilemektedirler.
1981 ylnda karlan 2547 sayl Yksekretim Kanunu, karld gnden itibaren tartmalarn odanda olmutur. Kanunun kimi maddeleri o kadar ok kez deitirilmitir ki, kimileri kanunun mevcut halini yamal boha olarak nitelemitir. Btn bu deiikliklere ramen, kanun kimseyi memnun etmemitir. yle ki kanunun en ayrt edici rn olan ve onunla zdeleen Yksekretim Kurulunun bizzat Bakanlar bile kanunu eletirmekten geri durmamlardr. Her ne kadar kanunun deitirilmesi ihtiyac hususunda byk bir toplumsal uzla olsa da, kanunu kkl bir ekilde deitirmeye ynelik btn abalar imdiye dein sonusuz kalmtr.
676 | KASIM 2012
hakkndaki tartmalarn derinletii bir dnemde dnemin Cumhurbakan Sleyman Demirel tarafndan yeniden atanmtr.
Normal artlar altnda YK!
Hkmet programlarndan kalknma planlarna ve ok sayda sivil raporda YKn bir planlama ve koordinasyon kuruluna dntrlmesi gndeme geldii halde, bugne kadar sylenen ey yaplamamtr. Bunun en grnr nedeni, Cumhurbakanlarnn bu konuda isteksiz davranmalardr. Yukarda iaret edildii zere, 28 ubat dneminin en tartmal figrlerinden olan Grzn yeniden YK Bakanlna atanmas Cumhurbakan Demirelin YK vizyonu hakknda yeterince fikir vermektedir. Yine iaret edildii zere, 2004te AK Partinin hazrlad yksekretim yasas Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer tarafndan veto edilmitir. Daha sonra barts serbestliine ilikin dzenleme de, Cumhurbakannn yasay Anayasa Mahkemesine gtrmesi sonucu iptal edilmitir. Cumhurbakan Turgut zal dneminde rektrlk seim usuln deitiren kkl bir deiiklik yaplm olmas da, yksekretime ilikin dzenlemelerin ancak Cumhurbakannn scak bakmasyla ve hkmetle diyalog sonucu yapldn gstermektedir. Gnmz konjonktrne bakldnda, bata Cumhurbakan Abdullah Gl olmak zere hkmet, YK ve niversiteler yksekretimin reform edilmesi konusunda hem fikirdirler. Ayrca, tm bu kurumlar arasnda gemi ile kyaslandnda olduka olumlu bir diyalog ortam da vardr. Dahas, yksekretim reformu srecinde en nemli aktr olan Cumhurbakan Gl gerekirse kendi yetkilerinin kstlanmasn en ak ekilde dillendirmitir. Buna ilaveten, Cumhurbakan Gl, niversitelere, ada bir yksekretim sistemi kurulmas konu-
sunda aratrma yapma ars yapm ve eitli konumalarnda YKn yetki, rol ve misyonunun deimesi gerektiini ifade etmitir. Hkmetin de yksekretim yasas deiikliini programna ald ve YK tarafndan yrtlen almalara scak bakt bilinmektedir. Tm bu diyalog ortam yksekretim sisteminin reformu iin olduka olumlu bir zemin sunmaktadr. Daha ak ifade etmek gerekirse, imdiye kadar yksekretim yasasna ilikin dzenlemeler ya da taslaklar, darbe dnemlerinde (12 Eyll, 28 ubat) ve kriz dnemlerinde (2004); dzenlemelerden yasalaanlar ise olaanst dnemlerde ve vesayeti bir anlayla hazrlanmtr (1981). Cumhurbakanlar ile hkmetler arasndaki kriz dnemlerinde ise yksekretim yasa taslaklar yetersiz kalmtr. lk defa imdi ciddi bir siyasi kriz olmakszn yksekretim yasa taslann gndeme gelmesi, olduka nemlidir. Yaplacak deiiklikler mahfuz olmakla birlikte, bu taslan ya da bir trevinin yasalama potansiyelini artran en nemli husus da budur. Bununla birlikte, bu siyasi atmosferin niversitelerin bilimsel abalaryla beslendiini sylemek zordur. Dahas, en eski niversitelerimizde bile kkl bir akademik kltr olumad gibi niversiteler hala yksekretim meselesini sloganlarla tartmakta; zaman zaman yasak olmakta ve yenilie diren sergilemektedirler
Yksekretim Reformu altay

altay | BEKIR S. GR,DENIZ LKE ARIBOAN, DURMU GNAY, GKHAN ETINSAYA, NIHAT ERDOMU, FAHRETTIN ALTUN, ALIM ARLI, TRKER KURT, ERHAN ERKEN, PEK COKUN, MURAT ZOLU, MBERRA GRMEZ, TALIP KKCAN, SEDAT GM, ABDULLAH AVUOLU, HALIS AYHAN, BURAK DALAN, SEDAT GM, MUSTAFA SAATI, AHMET KARAASLAN, MURAT BARKAN, BRAHIM GNGR, HSEYIN BACI, FATIH KARAOSMANOLU, AZMI ZCAN, H.SALIH GDER, HSEYIN EKIZ, HASAN BICIOLU, SAIT ELIK, CIHAT GKTEPE, MUSA HAKAN ASYALI, TARIK OUZLU, SAVA BOZBEL, EKREM KURT, HALIT YILMAZ, SEZGIN SEYMEN EBI, ZBEYIR YILDIRIM | 23 Kasm 2012
Yksekretim Reformu altay, Trkiye yksekretiminin, yeni Trkiye syleminde nasl bir rol oynad ve oynamas gerektii sorularna yant aramaya ynelik olarak SETA Vakf ve Uluslararas Antalya niversitesi ibirliinde gerekletirildi. Yksekretim Kurulu Bakan, yeleri, devlet ve vakf niversitesi rektrleri ve akademisyenler gibi nemli paydaslarn bir araya geldii toplatda ne kan balklar unlar:
YKSEKRETMDE REFORM HTYACI

Yksekretim Genel Kurul yesi Prof. Dr. Durmu Gnayn bakanlnda Trkiye yksekretiminde reform ihtiyac duyulan alanlara dikkat ekilmi, Yksekretim Kanun Taslann bu ihtiyalara ne kadar cevap verebilecii tartlmtr. Oturum neticesinde, son yllarda yksekretimde balatlan reform almalarnn tutarl bir ekilde devam ettirilmesi gerektii ve yaplacak reformlarda niversite ve akademisyenlerin rollerinin daha net belirlenmesi gerektii zerinde durulmutur. Bunun yannda, niversitelerin gnmz Trkiyesi ve dnyasnda piyasayla uyumlu olmasnn yannda, bu durumun niversiteleri piyasaya angaje etmekle kartrlmamas gerek-
tii, niversitelerin asli kurulma amacnn deer ve bilim retme olduuna dikkat ekilmitir. Bu nedenle zellikle fen-edebiyat fakltelerinin saysnn artrlmas ve mevcut hallerinin iyiletirilmesi nerileri, rektrlerden YK Bakan ve yelerine sunulmutur. Ayrca niversite ve toplum ilikilerinin daha salkl bir zeminde ilerlemesi iin YKn devlet ve niversiteler arasnda tampon grevini srdrmesi gerektii vurgulanmtr. Bu tarz mekanizmalarn dnyada nasl iledii ele alnmtr.
YKSEKRETM KANUN TASLAI

Yeditepe niversitesi Mtevelli Heyeti yesi Prof. Dr. Halis Ayhann bakanlnda yaplan oturumda, 5 Kasm 2012de kamuoyuna sunulan yeni Yksekretim Kanun Tasla deerlendirilmitir. Tartmalarda kanun taslanda zellikle rektrlk seimleri ve rektrlerin yetkileri konusunda ok fazla snrlln ve detay ifadelerin yer ald konusunda kayglar dile getirilmitir. Ayrca taslakta disiplin ile ilgili olan hkmlerde yer alan bir takm elikili iafdelere dikkat ekilmi. Taslan genel olarak ok detayl olduuna dikkat ekilmi, baz mulak ifadelere dikkat ekilmitir.
678 | KASIM 2012
VAKIFLAR VE ZEL NVERSTELER

stanbul Bilgi niversitesi Mtevelli Heyeti yesi Prof. Dr. Deniz lke Arboann bakanlndaki son oturumda, son yllarda says nemli oranda artan vakf niversiteleri ve zel niversitelerin yeni kanun tasla balamnda mevcut hali ve gelecei tartlmtr. Tartmalarda zellikle, vakf niversitelerine YK Genel Kurulunda ve Yrtme Kurulunda temsil hakk verilmesi toplantya katlan mtevelli heyeti bakanlar ve yeleri tarafndan dillendirilmitir. Yeni kanun tasla, mtevelli heyetlerinin yetkilerini azaltt ifade edilmi, Rektr seiminde mtevelli heyetinin daha etkin bir rol oynamas gerektii belirtilmitir. Bunun yannda vakf niversitelerinin burs ve kontenjannn belirlenmesi kararnn YKe deil niversitenin kendisine braklmas zerinde durulmutur.
ALITAY PROGRAMI 10:00 10:30-11:30 Moderatr: Konumaclar: AILI KONUMALARI Talip Kkcan, SETA Cihat Gktepe, Uluslararas Antalya niversitesi Gkhan etinsaya, YK Bakan YKSEKRETIM REFORM HTIYACI Durmu GNAY, YK Bekir S.Gr, SETA Fatih Karaosmanolu, Pamukkale niversitesi Azmi zcan, Bilecik niversitesi
11:30-12:00 MZAKERELER 12:00-14:00 Yemek 14:00-15:00 Moderatr: Konumaclar: YKSEKRETIM KANUN TASLAI Halis Ayhan, Yeditepe niversitesi Mtevelli Heyeti yesi Mahmut zer, Zonguldak Karaelmas niversitesi Mehmet Karaca, stanbul Teknik niversitesi Yunus engel, Adnan Menderes niversitesi Mustafa Saat, Mehmet Akif Ersoy niversitesi MZAKERELER
15:00-15:30
15:30-16:00 Kahve Molas 16:00-17:00 YKSEKRETIM KANUN TASLAI: VAKIFLAR VE ZEL NIVERSITELER Moderatr: Deniz lke Arboan, stanbul Bilgi niversitesi Konumaclar: Erhan Erken, stanbul Ticaret niversitesi Mtevelli Heyeti Bakan Murat Barkan, Yaar niversitesi Hseyin Ekiz, Sleyman ah niversitesi 17:00-18:00 MZAKERELER VE GENEL DEERLENDIRME
ABD Bakanlk Seimlerinin Galibi Obama

2012nin sonlarnda tm dnyann dikkati bir anda ABDde yaplan Bakanlk Seimlerine kilitlendi. Ortadouda yaanan devrimler ve Suriyedeki i savan devam etmesi gibi kritik konular, enerjisini seimlere younlatrm ABDnin ikincil meseleleri oldu. Bu adan hem kresel hem de blgesel aktrler ABD Bakanlk Seimlerinden kacak sonuca daha fazla ilgi gsterdi. Ancak seimlerde byk bir srpriz olmad. Merakla beklenen ABD Bakanlk Seimleri Barack Obamann zaferi ile sonuland. 6 Kasm 2012de yaplan seimlerde Cumhuriyetilerin aday Mitt Romney Obamaya boyun edi. Ancak lke genelinde iki aday arasnda byk bir fark olmad. Obama %50, Romney ise %48,5 orannda oy ald.
2012 ABD Bakanlk Seimleri

Yorum | EROL A. CEBEC | 03 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
6 Kasmda ABDde yaplacak seimlerde Bakan Obama ile Cumhuriyeti aday Mitt Romney bakanlk iin yaracaklar. Yaklak be ay nce resmi olarak balayan kampanyalar sresince adaylar son yllarda eine az rastlanan sertlikte bir siyasi mcadele verdiler. Yer yer ahsi karakter saldrlarna da bavurulan bu yarta Demokrat Parti ile Cumhuriyeti Parti arasndaki btn ideolojik fay hatlar bir kez daha harekete geti ve bu Amerikan toplumunda son iki yldr artan siyasi kutuplamay daha da derinletirdi. Seimler eyll ortalarna kadar daha ok isizlik ve ekonomi odakl bir platformda devam ederken Libyada ABD Bykelisinin ldrlmesi ve sonrasnda yaanan tartmalar kampanyalar ulusal gvenlik ve d politika konularnda da kar karya getirdi.
leminin zm, bte ann azaltlmas ve d bor yknden nasl kurtulunaca gibi konular ana gndemi tekil etti. ki parti arasnda devletin ekonominin iyiletirilmesinde stlenmesi gereken rol ve fonksiyon konusundaki ayrmada Demokratlar devletin daha aktif Cumhuriyetiler ise daha pasif olmasnda srar ettiler. Anayasa Mahkemesinin Obamann byk nem atfettii Genel Salk Sigortas hakknda verdii karar, seimlerde kritik bir dnm noktas oluturdu. Bu kanuna iddetle kar kan ve konuyu daha nceden Anayasa Mahkemesine gtren Cumhuriyeti Parti kararn aklanmasnn ardndan siyasi tabann ok hzl motive etti. ABDdeki herkesin zorunlu olarak salk sigortasna sahip olmas esasna dayanan bu yasay Cumhuriyetiler kabul edilemez buluyor nk bu yasa federal hkmetin bymesi ve serbest piyasa ekonomisine mdahale anlamna geliyor. Obama ynetimi ise bu yasay hem orta ve dk gelirli kesimlerin salk sigortasna kavuturulmas hem de devletin toplam salk harcamalarnn azaltlmas iin en uygun yol kabul ediyor.
Seimin ana gndem maddeleri
Seim yar ABDnin uzun sredir iinde bulunduu ekonomik problemlerin etkisiyle ekonomi odakl balad. Adaylar ou zaman ABD ekonomisinin iinde bulunduu durumdan kurtarlmas iin sunduklar farkl reetelerle kar karya geldi. sizlik prob-
680 | KASIM 2012
Ekonomik problemlerle ilgili tartmalar ve zellikle Temsilciler Meclisi Bte Komisyonu Bakan ve ar muhafazakr Paul Ryann Cumhuriyeti Parti bakan yardmcs aday olarak aklanmas, iki bakan aday arasndaki siyasi mcadelenin daha da ideolojik bir hale gelmesine sebep oldu. Bu keskinleme Cumhuriyeti Partinin Romneyi yeterince muhafazakr bulmayan ar muhafazakr tabann harekete geirmeye fazlasyla yetti. zellikle Tea Party olarak bilinen muhafazakr kesimler, seimlere Obamay grevden alacak ve izledii ekonomik politikalara son verecek bir referandum gibi yaklamaya baladlar. Eyll ayndan yaplan siyasi parti kongreleri seimlerde o ana kadar ki gelimelerle karlatrldnda en fazla etki yapan unsurlarn banda geliyordu. zellikle Demokrat Parti Kongresinin sergiledii coku ve bata eski bakan Bill Clinton olmak zere konumaclarn performans kongreler sonras bakan Obamann o zamanda kadar ok fazla ini k gstermeyen oy orannda hissedilir bir art salad. Eyll ay ortalarna gelindiinde kamuoyu aratrmalarnda iki adayn oy oranlar fark Obama lehine 7 puana kadar kt.
Dengeleri deitiren dinamikler
Bakanlk yar son dzle girdii srada yarta dengeleri deitiren iki konu oldu. lki Bingazide ABD Bykelisinin ldrlmesi ve daha da nemlisi bu olay sonrasnda Obama ynetiminin krizi ynetiinde ortaya kan sorunlard. Birbiri ardna gelen elikili aklamalar ve Bykelinin lmne yol aan olaylar silsilesinde meydana geldii ne srlen ihmaller bir anda Obama ynetimini en gl olduu alan olan ulusal gvenlik konusunda keye sktrd. kincisi de bakan adaylar arasnda yaplan birinci tartma srasnda Obamann gstermi olduu ve kendisinden beklenmeyen kt performans seimlerdeki gidiat tamamen Obamann aleyhine evirdi. Her ne kadar ikinci ve nc tartmalarda Obama daha baarl olduysa da bu durum Romneynin ykseli trendini durdurmad. Son haftaya girildiinde birok anket bakanlk yarnn galibini belirleyecek delege says bakmndan Obamay nde ve daha ansl gsteriyor. Ulusal oy orannda yarn bandan bu yana ilk kez Romney ne gemi durumda ve seimlerde de Obamadan daha fazla oy alabilir ama bu onun bakan olmasna yetmeyebilir
ABD Bakanlk Seimlerinin Galibi Obama | 681
ABD Seimlerinde Ne Oldu?

Yorum | TAHA ZHAN | 08 Kasm 2012 | Star Ak Gr
WASHINGTON -- Medyamz Trkiye ile Amerika arasnda 7-10 saatlik zaman farkn amakta zorlanmasayd neredeyse ABD Bakann Amerikallardan nce ilan edecekti. Maalesef ABD seim sonular Trkiyede televizyonlarn kapal olduu imsak saatlerinde belirmeye balad. Gn doduunda ise televizyonlarmz Obamann yeniden bakan seildiini byk lde sadece tvlerde alanlarna ve reytingde yzde bile karamayacak bir kitleye haber veriyordu. Gn boyu seici delegeler, en fazla oyu alp nasl seim kazanlmadn, Siyasi Aksiyon Komitesi, yksek mahkeme, Ohio, salk reformu, bte a, oto sanayisi, Florida senaryosu, zencileri ve hispanikleri defalarca duyan Trk izleyicisinin kafasnda nasl bir seim canlanmtr kestirmesi zor. Ama herhlde tv yorumcularnn byk bir ksmnn iddia ettii Amerikan halknn seimlere ilgisizlii kliesinden sonra bizim medyann youn ilgisini hem de seim sonucu belli olmadan Trk halknn anlamakta zorlandn sylemek yanl olmayacaktr. 2012 ABD seimlerinin Trkiye ayann tam anlamyla zengin bir medya eletirisi,
682 | KASIM 2012
Trk medyas, tarihinde grlmemi bir ekilde, Amerikan seimlerini sal gn balayp aramba sabahna kadar takip etti.
kltrel aratrma ve post-kolonyal politik psikolojisi konusuna dntn syleyip seimlerin Amerikan ayandan bahsedelim. 2012 seimleri ABD bakanlk seimlerinin en sert, en pahal ve en bol senaryolu seimleri olarak tarihe gemi oldu. Bakan adaylarnn profesyonel nezaketini bir kenara brakacak olursak; Obama kampanyasnn %85i, Romney kampanyasnn ise %80i negatif ve saldrgan bir kampanya oldu. Seimden aylar nce 6 milyar dolar civarndaki astronomik parann harcanaca tahmin edilen 2012 kampanyasnda, bir hesaplamaya gre Ekim ay ierisinde saniyede 30 dolar harcanyordu. Yksek mahkemenin 2500 dolarlk st snr kaldrmasndan son-
ra ABD seimleri tam anlamyla yasal bir ekilde finansn maniplasyonuna ak hale gelmi oldu. ABD seimlerinin bir dier zellii ise 2000 Florida sendromunun abartl bir ekilde senaryolara tercme edilmesiydi. En sradan senaryo Floridada 2012 mahkemelerinin kurulmasyd. En fantastik olan ise genel oylarda adaylarn birinin galip gelmesi (eit senaryo ok absrt ve zorlama olacandan) ama delege saylarnn eit kmas senaryosuydu. Bu durumda Cumhuriyetilerin arlkta olduu temsilciler meclisinin bakan, senatonun ise bakan yardmcsn semesi gerekecekti.
ABD, iki tekinin yart seimlerden, karmak ve arkaik seim sistemiyle, siyahi tekinin bakanln btn imknlarn kullanarak, gemi dnemlerdeki bakanlara gre ikinci dnemini zayf bir zaferle kazanmasna ahitlik etti. Son drt ylda ABDyi olduka zor artlar altnda yneten Obama neredeyse batan aa yerel dinamiklerin belirleyici olduu ve zor ekonomik artlar altnda yaplan seimlerden tamam umutsuz Cumhuriyeti adaylardan Romneyin karsnda bir zafer elde etti. Lakin Obamann drt yl daha sloganlar arasnda zaferini kutlad saatlerde Cumhuriyetiler zayf zaferin meruiyet tartmalarna balamlard bile!
ABD Seimlerinde Sona Gelindi

Yorum | KILI BURA KANAT | 07 Kasm 2012 | Zaman
Adaylar ve destekileri birbirine yapabildii kadar bel alt saldrlarda bulunurken geride olduka kutuplam bir toplum braktlar. Ancak bu ekimeli grnen seim, bakanlk tartmalar dahil, son yllarn en donuk ve skc kampanya srelerinden birini de yaatt takipilerine. ncelikle fazlasyla uzun seim sreci -ki bu sre bir dahaki seimde hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetiler nseim yapaca iin daha da uzayabilecekAmerikan toplumu dahil btn takipilerine artk kabak tad verdi. Bunun yannda Amerikadaki 40 eyalet ve onlarla birlikte btn dnya Amerikadaki seim sisteminin seimin kaderini hapsettii 10 eyaletteki yar izledi alt ay boyunca. Adaylar bu 10 eyalet dnda kampanyalarna ba toplamak iin yaptklar istisnai geziler dnda hibir eyaleti ziyaret etmediler. Bunun sonucu olarak Ohiodaki otomobil endstrisinin kurtulup kurtulmad konusunda yaratlan polemik nce Amerikann, sonra da dnyann en nemli meselesiymi gibi tartld. Sistemin yaratt bouculuk yannda adaylarn teknokratik ve akademik grnm ve slubu da seimleri bazen olduka tekdze kld. Kk bir kz ocuunun bktm bu Barack Obama ile Mitt Romneyden diyerek alad video belki de bunun iin Amerikann en ok hit ve yorum alan videolarndan biri haline geldi.
684 | KASIM 2012
Dnyaya srtn dnen bakan adaylar
Alt ay sren yarn ki Cumhuriyeti Parti nseimleri ile birlikte sre bir seneyi ayor- byk bir ksmnda d politika ve uluslararas ilikiler konular gndeme gelmedi. ki aday neredeyse Libya olaylarna kadar sanki szbirlii etmiesine dnyay bir yana brakp i politika ve ekonomi meselelerine yneldi. Afganistanda halen aktif sava halinde olan, Irakta byk bir istikrarszlk brakarak blgeden ekilen, Arap Bahar konusunda pozisyon almakta zorlanan Amerikada iki kampanya bu meselelere fazla girmeden alt ay geirdi. Dahas belki de son yirmi senedir d politika kampanyalarnda gndemin ana maddelerinden birini oluturan inin ykselii koca 90 dakikalk d politika tartmasnda adaylar arasnda be dakika ya konuuldu ya da konuulmad. Dnyaya olan bu ilgisizlikten Avrupa da nasibini ald. Kroniklemesi halinde Amerikay da ciddi bir ekilde etkileyebilecek Avrupadaki ekonomik kriz ve bunalm da kimsenin gndeminde yoktu. Latin Amerika konusu Chavez seim yarndayken, Afrika da Libyada Amerikan bykelisi ldrldnde konuuldu sadece. Orta Asyadan sadece Cumhuriyeti aday adaylarndan Herman Cainin zbekistann devlet bakan kim niye reneyim, baka iim
gcm m yok mealindeki szleri sonras ksa bir ekilde bahsedildi. Ksacas dnya Amerikan seimlerini izlerken iki bakan aday dnyaya srtn dnerek bir kampanya yrtt. ki parti kongrelerinde Amerikann dnyaya liderlik yapmaya devam edecei mesajn verirken ortaya kan d politika tablosu pek de o ynde deildi. Obama kampanyas iin ulusal gvenlik ve d politika konumasn yapan John Kerry, Obamann Bin Ladini ortadan kaldrdna odakl bir konuma yaparken Romney kampanyas ise d politika seferberliini Amerikann sraile daha fazla destek vermesi ve sahip kmas ve Rusyaya kar daha omurgal olunmas sylemine dayandrd. Bunun haricinde ne Obama ne de Romney byk bir diplomatik seferberlik ile balatlan Asya-Pasifik alm veya Suriyede yaanan katliamlar nasl engelleyecekleri konusunda pek bir ey sylemedi. Bu durum bazlarnca, Cumhuriyeti Partinin uzun zaman sonra ilk kez d politika ve ulusal gvenlik alanlarnda tecrbesi ve birikimi olmayan iki kiiyi bu pozisyonlar iin semesinin sonucu olarak deerlendirilirken, bakalar Obamann bu konudaki stnlnn d politika konusuna fazla girilmemesinin sebebi olduunu iddia etti. Dier bir grup da yaanan ekonomik sorunlarn byle bir tabloyu ortay kard zerinde durdu. Mortgage krizinin patlamasnn hemen sonrasnda yaplan 2008 seimlerinde dahi John McCain ile o zamana kadar d politika konusunda hi tecrbesi olmayan Obama, Amerikann dnyadaki imajnn nasl ykseltilmesi konusunda hararetli bir tartmaya girerken bu seimlerde uluslararas ilikilerde sanki mesele yokmu gibi davranld. D politika konusunda adaylarn sergiledii bu sessizlik/kararszlk ortaya seimler sonras iin de ok bilinmeyenli bir tablo kard. Bu tablo Trkiye-Amerika ilikilerinin seimden sonra alaca ekil konusunda tartmay da olduka zorlatrd. Ancak ikili ili-
kileri nmzdeki dnemde bekleyen baz snavlar grmek mmkn.
ABD-Trkiye ilikileri
Seimleri kim kazanrsa kazansn iki lke arasnda nmzdeki drt sene iinde gndemi oluturacak baz meseleler bulunuyor. Bunlarn banda zellikle Trkiyenin blgesinde meydana getirdii etki sebebiyle Suriye meselesi geliyor. Seimler sonrasnda Amerikann blgedeki gidiat konusunda seim dneminde gsterdii kararszl sergilemeye devam etmesi sadece Trkiye ile deil blgeyle de ilikilerini gerebilir. Libya meselesinin Amerikann Suriye bata olmak zere bu blgedeki politikasn ne ekilde etkileyecei sorusu hl seim scaklnda cevap bulabilmi bir soru deil. Bu sorunun cevab Amerikann blgede politikalarnda hangi eksende devam ettirmek istedii konusunda da baz ipular verecek ve dolaysyla Trkiye ile ilikilerde de nemli yansmalar yaratacak. Suriye krizi dnda ikili ilikileri bekleyen baka bir test de 1915 olaylarnn yznc yldnm olacak 2015 ylnda yaanacak. Bu yl iinde zellikle Kongre merkezli yasa tasarlar ve Beyaz Sarayn bu sorun karsnda alaca tutum ikili ilikilerde nemli bir gndem maddesi geline gelecek. Obama veya Romney ynetimi meseleye kar imdiye kadar Amerika ynetimlerinin sergiledii tutumu sergilemeye devam etse dahi meselenin Amerikan kamuoyu ve Kongresinde ele aln tarz Trkiye kamuoyunda olduka tepki toplayacak. zellikle John Kerrynin seimleri Obamann kazanmas durumunda ikinci dnem Obama ynetiminde grev almas, Senatodaki Uluslararas likiler Komitesinin bana gelmesi beklenen Robert Menendez gibi isimlerin yeni bir yasa tasars ile Obama ynetimine bask yapmas bu sorunu daha da ciddiletirebilir. kili ilikilerin son iki ylda seyrettii olumlu dzeyde devam edebilmesi bu olas krizlere nceden hazrlanlmasna bal. Adna model ortaklk denen ibirliinin ne kadar gl ve anlaml olduu bu snavlardan sonra daha fazla netlik kazanacak
ABD Seimleri: Normalleme mi, Liberal Sylemsel Dayatma m

Yorum | LEVENT BATRK | 13 Kasm 2012 | Dnya Blteni
2012 Amerikan seimleri iin gerek yurt iinde gerekse yurt dnda yazlan yorumlar Obamann ahsna kar duyulan ve son drt yldr izledii yanl politikalara ramen bir trl deimeyen iyimserlikten yola kan ve baz verilerin gz ard edilmesiyle varlan sonulardan olutu. Ortaya kan sonulara da kalc trend muamelesi yapld ve ortaya seim ncesinde sz bile edilmeyen pembe gller lkesi Amerika tablosu kt. Artk sol-liberal, ilerici ve demokrat bir Amerika vard ve ar sadan korkulan gnler geride kalmt! Ksaca baz mikro sosyal faktrlerin konjonktrel olarak seime yansmasn makro siyasi analiz olarak okuyup bir byk anlat ortaya konmaktayd. Bu sadece Yeni Amerikann deil btn dnyann byk anlatsna da dnebilirdi. yle ya, Avrupada okkltrlln bittiinin iddia edildii bir anda Amerika yine o hi deimeyen istisnailik niteliiyle afakta bir gne gibi belirmiti. Nitekim bundan imdilik byk anlat karmaya almak yanl olabilir gibi ekimser ve utanga ifadelerin yan sra, bunun dnya iin bir milat olduu szleri de sarf edilmekteydi. Bata ngiliz Guardi686 | KASIM 2012
an Gazetesi olmak zere, baz yaynlar ana unsurlar reme ve doum kontrol haklar, marihuana kullanma hakk ve ecinsel haklar olan- ortaya kan bu tabloya yeni normallik kavramn uygun bulmutu. Ancak mikro sosyal faktrlerin seime konjonktrel yansmasndan byk anlat ortaya karma abalar, ortadaki pembe tabloyu kirletecek nemli makro ve sistemik unsurlar gz ard ediyorlard. Bu faktrlere baktmzda, kar karya olduumuz durumun, bu seimin sonularndan kartlan abartl derslerin nefesi daralan imparatorlua suni teneffs takviyesi olduuydu. Birka blmden olumasn dndmz bu yaznn bu ilk blmnde yeni normallik denilen tabloyu ve bu tablonun sol-liberal, ilerici ve demokrat bir milat olarak nelerin gz ard edilerek izildiini izah edeceim.
Yeni normallik: seim sonularndan karlan tablo
1- Ar sac muhafazakrlarn, Hristiyan sa veya Evanjelist Hristiyan Siyonistlerin, srail Babakan Netanyahunun partisi sa-
c Likud Partisinin izgisini savunan sac Amerikan Yahudilerinin de desteini alm, d politikada militarist bir sylemi, i politikada ise zengin yanls, gmenler dman ve refah devletini ortadan kaldrmaya azmetmi bir siyasi aday olan Mitt Romney karsnda hala ezilenlerden biri grntsn en azndan alt orta snf ve fakirler ve de aznlk gruplar asndan srdrebilen Obamann tekrar seilmi olmas: Obama alt-orta snflarn ve yoksul kesimlerin yzde 60inin oyunu ald; orta snf ve zenginler arasnda Romney daha fazla oy oranlarna sahip. Aznlklarn genelinde ise Obama oylarn yzde 80ini alabildi. 2- Seimlerin sonucunu Beyaz Amerikann deil, dini, cinsiyet ve rk/renk faktrlerine dayanan aznlk gruplarnn belirlemesi: Obama beyaz semenin oylarnn yzde 39unu alabildi (Romney, yzde 59). Obama siyah semenlerden yzde 93, Latin kkenlilerden yzde 71, Asya kkenlilerden yzde 73 ve Mslmanlardan yzde 85 oranlarnda oy ald. 3- Senatoda ilk defa 20 tane kadn adayn sandalye kazanmasna yol aan bir seim tablosu. 4- Kongredeki beyaz olmayan kadn temsilcilerin saysnn 28e ulamas... 5- Aka lezbiyen olan Tammy Baldwinin Wisconsinden senatr, aka biseksel ve ateist olan Kyrsten Sinemann Arizonadan ve ak ecinsel Japon asll Mark Takononun da Californiadan ilk ak ecinsel aznlk ye olarak Temsilciler Meclisine seilmeleri. 6- Washington, Maine ve Marylandda ecinsel evliliinin tannmas ve Minnesotada da aileyi kadn ve erkek arasnda kurulan birlik olarak tanmlayan bir kanuni dzenlemenin reddedilmesi.
7- Marihuannanin Colorado ve Washington eyaletlerinde snrl amalarla kullanmnn serbestlemi olmas. 8- Tecavz ve krtaj hususlarnda yaptklar yorumlarla baz kadn, zellikle de evli olmayan kadn semenlerin tepkisini alan muhafazakr Cumhuriyeti adaylarn seimleri kaybetmeleri (Missouriden Todd Akn, ndianadan Richard Mourdock, llinoisten ay Partisi aktivisti ve ayn zamanda nde gelen slamofobik Kongre yelerinden Joe Walsh gibi. Mourdock ve Walsh seimleri Demokrat kadn adaylara kar kaybettiler. Amerikan semenlerinin yzde 53,5unu kadnlar oluturuyor).
ABD seim sonularna kalc trend muamelesi yapld ve ortaya seim ncesinde sz bile edilmeyen pembe gller lkesi Amerika tablosu kt.
9- slamofobik retorik ve aktivizmleri ile tannan Cumhuriyeti adaylardan bazlarnn seimi kaybetmeleri (Floridadan Allen West ve Adam Hasner, llinoisdan Joe Walsh, Arkansastan Charlie Fuqua, ve Minnesotadan Chip Cravaack seimleri kaybettiler. Daha nceki seimi ak ara kazanan Minesotadan Michele Bachmann bu sefer ancak ok kk bir farkla seimi kazanabildi. Mslmanlara kar Konge soruturmalarnn mimari New York temsilcisi Peter King de koltuunu koruyanlar arasnda). Yukarda ortaya kan tablonun tamamyla olumsuz olduunu iddia etmek tabii ki imkansz. Ancak bu tablo baz gerekler gz nne alnarak yeniden okunduunda, bize
sunulan ve bir liberal sylemsel dayatmaya da dnecei intiban veren byk anlat ok farkl bir grnm de arz edebilmektedir. Yukarda da belirttiimiz gibi, baz mikro sosyal faktrlerin seim konjonktrnde siyasi yansma bulmasn, pek ok nemli faktr gz ard ederek maniple etmek sonucunda varlan aldatc bir nitelik tamaktadr.
mad. Neticede, Obama 2008 ylndaki rakibi McCaine gre daha zayf bir aday olan Romneyden ancak 2 milyon civarnda fazla oy alabilecek ve seimi yzde 2,5luk bir farkla kazanacakt ve bir nceki seimden de 10,5 milyon az oy ald! 5- Seim galibiyeti demokrasinin zaferi olarak sunulan Obamann ancak bir gvenlik devleti demokrasisinde normal karlanacak icraatlarnn bu liberal/ilerici/demokrat Amerikada yerinin ne olduuna hi deinilmemektedir (Says her geen gn artan insansz hava aralar (HA) saldrlar ve sonucunda ortaya kan sivil halkn lm vakalar, HAlarn operasyon alanlar olan lkelerin saysnn devaml artmas, Bakan hem yarg, hem jri hem de infazc durumuna sokan Amerikan vatandalarnn da aralarnda olduu ldrlecek adamlar listesi, Milli Savunma Yetkilendirme Kanunu (NDAA) ile Amerika vatandalar da dahil olmak zere terr zanls olarak grlen kiilerin ele geirilerek ordu tarafndan yarg nne karlmakszn kesintisiz olarak alkonulmasnn kabul edilmesi, zel askeri timlerin operasyon alanlarnn 120 lkeye karlmas, vs gibi). 6- Maliyeti 2 milyar dolar geen seim kampanyalarna verilen balar sonucunda karar vericiler ile ykl balar yapanlar arasnda ne tip bir karlkl bamllk ilikisinin doduunun tartlmad ve de bilinmedii bir demokrasi uygulamasn ne seimler srasndan ne de sonrasnda bir ka istisna dnda gndeme bile gelmemitir. 7- Gerek iktidar gerekse muhalefetiyle var olan siyasal yapnn lkede var olan ekonomik krizden kmaya alrken bulduu veya nerdii zmlerin seimleri kendilerine kazandran kesimlerin ihtiyacn karlayan (salk, eitim, sosyal gvenlik vs. gibi) programlardan mali fonlar keserken
Peki grmezlikten gelinen faktrler nelerdir?
1- Aradan drt yl gemesine ve yeni fertlerin semenlik hakk kazanmasna ramen 2012 ylnda oy veren semen miktar 14 milyon civarnda azalmtr. Obamaya oy verenlerin saysnda yaklak 10,5 milyon, Cumhuriyeti adaya oy verenlerin saysnda ise yaklak 3,5 milyonluk bir azalma vardr. 2- 2000 ylndan itibaren her seimde seime katlma oranlarnda art olmasna ramen bu seime katlmda nemli bir dme grlmtr. 2008 ylnda yzde 58 olan seime katlma oran bu seimde yzde 50ye ancak ulamaktadr. 3- Obama muhtemelen karsna kan Cumhuriyeti aday adaylarnn tmne baknca, daha batan ansl olduu bir yara girdi. Cumhuriyeti aday adaylarnn bir ikisi dnda tm Obama ile mukayese edilince vasatn da altnda ve hatta psikolojik salklar da sorunlu grnen cahil, kapasitesiz ve fanatik ahslardan oluuyordu. stisnai bir iki ismin de parti tabannda destei yoktu ve seilerek Obamann karsna aday olarak kmalar imknszd. 4- Obama Bakanlk seimi iin karsnda zenginlii dnda Obamaya kar hi bir fazlas olmayan; ama ok fazla eksii olan bir adaya kar yart ve buna ramen de son ana kadar iki aday arasnda baa ba giden bir seim mcadelesi grntsn kaldra688 | KASIM 2012
ekonomik politikalarn daha ok finans ve ekonomik g merkezlerini tatmin edecek ekilde belirlenmesi de tartmalarn dnda tutulmaktadr. 8- Trilyonlarca dolarlk bir maliyeti olan ve 300 milyona yakn insan takip altnda bulunduran en son teknoloji ile donatlm Gvenlik Devleti yaplanmas konusu da seimlerde hi bir ekilde gndem konusu olmamaktadr. 9- FBI ve dier gvenlik ve istihbarat birimlerinin ibirliinde Mslmanlara ynelik 11 Eyllden beri aralksz devam eden gzetleme ve yemleme operasyonlarnn tam gaz devam ettiine dair hi bir itiraz ykselmemitir. (stelik daha seimden 3 hafta nce FBI ile New York Polis Tekilat ortaklaa bir yemleme operasyonunu devreye sokmu ve ABDye daha bir ka ay nce gelmi, 21 yandaki ve hi kimseyle hi bir temas olmayan ama sylenilene gre, temas kurmak iin sa, solu kurcalarken gizli FBI elemanyla temasa geen ve sonrasnda FBI tarafndan ynlendirilen- Bangladeli bir gen Merkez Bankasna saldr dzenleyecei iddiasyla tutuklanmt). 10- Bu analizler yaplrken Temsilciler Meclisinde Cumhuriyetilerin arln byk lde koruduu da (234/195) nedense ihmal edilmektedir. Senatoda Demokratlarn bir ka kiilik stnlne ramen, Cumhuriyetiler Temsilciler Meclisinde nemli bir arla sahiptirler.
11- 2012 Amerikan seimleri Reagan ile balayan ve George W. Bush dneminde daha da belirginleen Amerikan siyasetinin merkezden saa kayd ve kaymaya devam ettii bir srete yaplmtr. Cumhuriyeti Partinin byk lde ar sala zdelemeye yz tuttuu bir siyasi yapda, Demokrat Partiyi izledii makro siyasete bakarsak, merkez sa parti, Obamay da merkez sa siyasi figre olarak grmek hi de yanl olmayacaktr. *** Bir milat olan byk anlat artk gerekmedike askeri g olarak dorudan mdahalelerde bulunma yanls olmayan Amerikann kendi anlats olmaktan kp/ karlp baka dnyalarn ve zellikle de yeni demokrasilerin veya demokratikleme srecinde olan baka toplumlarn da anlat olarak karmza kabilir. Artk anaakmla(trl)an baz sosyal davranlarn / alkanlklarn / tercihlerin siyasallamasn ne karan ve de asl sorgulanmas gereken siyasi, sosyal ve ekonomik g ilikileriyle dorudan alakal unsurlar ise perde arkasna iten bir sol-liberal, ilerici ve demokratik sylem kat gcn yumuak g unsuru olarak nmzdeki gnlerde Anayasa tartmalar yaayan blgemizde karmza karsa amamak gerekir. lk duran da lkemiz olmas hayli muhtemeldir. Tabii ki bu bir fiziki g veya zorlama neticesi olmayacaktr. Bunun iin blgemizde ciddi bir taban olan toplumsal talep de yoktur. Gnmzde artk semboller zerinden de dayatmalar olmakta ve yaanmaktadr.!
Amerikan Seimleri ve Suriye

ABDnin 6 Kasm 2012 seimleri sonucuna dair tartmalarn banda d politika gelmektedir. Seimlerde kyasya bir yara devam eden Obama ve Romney her ne kadar seim kampanyalarnn merkezine Amerikan i sorunlarn koymularsa da son mnazaralarndan sonra d politika gndemi igal etti. ABDnin seimler sonras Suriye politikasnn yapsal bir deiime urayacan kimse beklememektedir. ABDnin Suriye politikas bandan beri dinamiin arasna skm durumdadr. 1) ABD Suriye politikas denilince tpk 2010da olduu gibi bir Rusya politikas anlamaktadr. Ne Rusya 2010da ran nkleer meselesindeki gibi ne talep ettiini sylemektedir ne de ABD Rusya ile bir pazarla oturmay henz dnmektedir. Rusya II. Dnya Sava sonras oluan BM dzeninin salad Gvenlik Konseyi imtiyazn kullanarak Suriye krizine mdahil olmaktadr. Bu Rusyann hem dorudan bedel dememesine hem de kresel ve blgesel aktrlerle arpk BMGK dzeni zerinden muhatap olmasna yol amaktadr. ABD, Rusyann getiimiz 20 yl boyunca gerek Balkanlarda gerek Kafkasyada bir silaha dntrd
690 | KASIM 2012
ABDnin Suriye politikasnn iine dt kararszln son rnei, 20 ay sonunda, ABD ynetiminin dnp dolap ran, Rusya ve Baas rejiminin el-Kaide tezine sarlmas olmutur.
veto gcyle kar karya gelmek istememektedir. Bu hem ABDnin tek bana hareket etmesine (veya Suriyede olduu gibi harekete gememesine) Rusya eliyle salanan bir meruiyete dnmekte hem de BM ve BMGKnn arpk yapsna mdahale ihtiyacn tehir etmeye yaramaktadr. 2) ABD, 11 Eyll sonras Amerikan messes nizamnn tamakta zorlanaca neocon mdahaleler savrulmasnn ardndan ald yapsal bir kararla savunma ve d politika younlamasn Asya-Pasifik ve HintPasifik blgesine yneltmi durumdadr.
Hillary Clinton tarafndan Amerikann Pasifik Yzyl denilen ve inin ba rakip olarak kodland bu yeni siyasete inin nasl bir cevap verecei tartlrken Arap isyanlar ABDnin Ortadou ve Kuzey Afrikaya dair yapsal kararlar almasn engelledi. Ayrca Pasifik Yzylnn nasl finanse edilecei de ayr bir sorun olarak ABD ynetiminin nnde durmaktadr. Btn bu gelimelere ramen ABD altyapsn yllardr hazrlad ve fiili admlarn da att Asya eksen kaymasn hayata geirmekte kararl gzkmektedir. Bunun Asya iin anlam olduu kadar Ortadou iin de sonular olacaktr. lk yansmalarndan birisi olarak ABDnin Suriye politikas(zl)n syleyebiliriz. 3) ABD Suriye politikaszlnn bir dier temel sebebi ise Arap syanlar sonrasnda Ortadou ve Kuzey Afrika politikalarna dair iine dt kararszlktr. Bu kararszlk bir taraftan ABDnin Pasifik Yzyl stratejisiyle dier yandan ise blgede yllardr alt kukla ynetimlerin teker teker yklarak oluturduu boluktan kaynaklanmaktadr. ABD yeni aktrlerle konumann tesine geecek ekilde stratejik bir iliki gelitirmeyi beceremedii srece ABDnin Ortadou belirsizlii devam edecektir. Buna karn blgede ran ile gerilim, Maliki ynetimi ve Suud ile srdrd stratejik iliki ayn younlukta devam ettii srece de Yeni Ortadou da kurucu aktr roln slenmesi mmkn olmayacaktr. Bu tabloya srailde Netenyahunun ABDde Obamann iktidara gelmesiyle tkanan srail politikasn ekleyebiliriz. Ya da srailde Netenyahu, ABDde neocon rzgrlar estirecek Romneynin iktidara gelmesiyle oluacak srail politikas ve Arap bahar atmosferini ekleyebiliriz. ABDnin Suriye politikasnn iine dt kararszln son rnei 20 ay so-
nunda Amerikan ynetiminin dnp dolap ran, Rusya ve Baas rejiminin el-Kaide tezine sarlmas olmutur. 22 milyonluk Suriyede milyonlarn ayaa kalmasyla gerekleen isyannn, saylar yzleri bile bulmayan el-Kaide tarafndan ynetildiini iddia etmek eer ciddiyetsizlik deilse; Suriyede de facto durum devam etsin demenin baka bir ifadesidir. ABD bylece BMGKde pasif engelleyici rol oynarken sahada Suriye dnda yllar sonra bin bir zorlukla rgtlenmi olan muhalefeti de zora sokacak bir adm atm oldu. Kald ki Suriye iindeki bir risk olan el-Kaidenin Suriye dndaki sivil muhalefet unsurlarnn yeni bir ynetime kavuturulmasyla bir nsiyeti de bulunmamaktadr. ABD son adm ile Suriye meselesinde gn kurtararak srete etkin rol oynad algsn oluturma hedefi gden riskli bir siyasi adm atmtr. Yukardaki dinamik ABDnin Suriye politikasnn statik kalaca anlamna gelmemektedir. Suriyedeki srece adapte olmaya alan bir ABD politikasn grmeye devam edeceiz. Ama bu politika devrimci krlmalara gebe deildir!
ABD Normalleiyor!
Yorum | KADR STN | 11 Kasm 2012 | Star Ak Gr
Obamann ikinci bakanlk dneminde de Ortadou politikasnn ekillenmesinde grece minimalist tavrn devam ettireceini syleyebiliriz. Blgeyi byk zmler zerinden ekillendirme iddiasndan uzak duran ancak ulusal hayati kar olarak tanmlad enerji piyasalarnn istikrar, srailin gvenlii ve terrle mcadele konularn nceleyen bir Amerikan politikas beklemek gereki olacaktr. nmzdeki on ylda kresel bir strateji deiikliini hayata geirmeye alacak olan ABD, Ortadou politikasn da yeni Asya-Pasifik stratejisinin gerekleri erevesinde ekillendirmeye alacaktr. Obama ynetimi Asya-Pasifik stratejisinin getirecei eksen deiikliiyle Amerikann dikkatini ve enerjisini daha fazla Asyaya evirmek istemektedir. Bu yeni strateji ABDnin Ortadoudan ekilmesi anlamna gelmemektedir. Ancak nmzdeki dnemin, yeni stratejinin uygulanmas noktasnda bir gei dnemi olduunu gz nnde bulundurursak, ABDnin Ortadouda grnrlnn azalacan ngrebiliriz. Blgeye dardan bir dzen empoze edemeyeceinin ve dahas byle bir abann kendine zarar vereceinin farknda olan Obama ynetimi mecbur
692 | KASIM 2012
kalmadka maliyet demekten kanan ve sadece ulusal karlar dorudan tehdit edildiinde blgeye dnen bir politika izlemeye devam edecektir.
ABD Ortadoudan ekiliyor mu?
Arap devrimleri srecinde aktif bir rol oynad algs yaratmasna ramen -Libya rneinde geriden liderlik olarak tezahr edenAmerikan politikas olduka ihtiyatl bir grnt izmitir. ABD, iinde bulunduumuz gei dneminde Msr-srail barnn korunmas, ran Krfezinde istikrarszln nlenmesi, rann nkleer program ve elKaideyle mcadele gibi meseleleri ncelerken daha btncl blgesel politikalar retemedi. Arap Bahar srecinde bir yandan Amerikan ulusal karlarn korumak dier yandan da Arap halklarnn mcadelelerini desteklemek zorunda kalan Obama ynetimi, gelimeleri ynlendirme kabiliyetinin snrl olmasndan dolay deiimlere ayak uydurmaya alan bir tavr sergilemekle yetindi. Ortadoudaki istikrarszln ksa ve orta vadede devam edeceini gz nnde bulundurduumuzda, ABDnin halihazrda fazla risk almayan tavrnda kkl bir deiiklik beklemek iin ciddi bir neden yok.
Irakta 5 binin zerinde Amerikan askerinin hayatn kaybetmesi, 1 trilyon dolar zerindeki sava faturas ve siyasi prestij kayb, ABD ynetimi iin srekli ders alnmas gereken bir tecrbe olarak kabul edilmektedir. Pentagon ve gvenlik evreleri de Irak savann ulus inas ve Snni ayaklanmasnn rettiklerine ramen son tahlilde byk maliyetlerin dendii ve pek de hatrlamak istemedii bir tecrbe olarak grmektedir. Bu anlamda Afganistan ve Irak savalarnn bitirilmesinin 2008 ve 2012de Obamann en nemli seim vaatlerinin banda gelmesi rastlant deildi. Ortadouda yeni bir macera yaamak istemeyen ABDnin Suriyeye baknda Irak travmasnn etkisi devam etmektedir. Ynetime yakn evrelerin Suriye analizlerinde, Amerikan ulusal karlarnn srailin ve Amerikan mttefiklerinin gvenlii, el-Kaide ve kimyasal silahlarn kullanlmas riskleri balamnda tanmlanmas Irak tecrbesinin etkisini gstermektedir. Suriyede ulusal hayati karlarna bir tehdidin sz konusu olmadn dnen ynetim, sorunun zm konusunda pazarla ak olduunu pek de saklamayan Rusyayla stratejik dn vermeyi gerektirecek bir pazarla girmekten kanmaktadr. ran konusunda Rusyay yannda tutmak isteyecek olan ABD, Rusyayla Suriye zerinden kar karya gelmekten kanacaktr. Diplomatik abalarna devam edip Trkiyenin taleplerine daha ak olmasn bekleyebileceimiz ynetimin ksa dnemde drt ba mamur bir Suriye politikas gelitirmesini beklemek ok gereki deildir. ABD askeri mdahaleye gidebilecek her senaryodan mmkn olduka uzak duracaktr. Uua yasak blge ilan etme gibi bir zm diplomatik ve siyasi maliyeti yksek BM Gvenlik Konseyi karar olmadan mmkn deildir. Rusya ve ranla sahada bir vekalet savann iine girmek de makul grnmemektedir. Muhalefeti silahlandrmann ra-
dikal slamc gruplarn silahlandrlmasyla sonulanmas ve Suriyenin 1980ler Afganistanna dnme riski dile getirilmektedir. Bu riskler ABDnin Suriye konusunda politikaszlnn bahaneleri haline gelmitir. Obama yeniden seilme kaygs olmad iin daha cesur admlar atabilir ancak bu admlarn mtevazi giriimler olaca kuvvetle muhtemeldir. Iraktaki krlgan siyasi koalisyonun kmemesi ve mezhep merkezli bir i savaa srklenmemesi ABD iin ksa dnemli hedefler olarak ne kmaktadr. Irak, Krfez ve ran arasnda giderek iddeti artan mezhep ekimesinin ortasnda yer alyor. Blgenin bu ekimeden doabilecek atmalara srklenmesi ABD asndan da istenilen bir durum saylmaz. Zira Krfezin iine ekilecei muhtemel bir atmann kresel enerji piyasalarna etkisi can yakc olacaktr. Obama ynetimi 2012 seimleri ncesi Badatla sorun yaamamak adna bu riskleri azaltmak iin ciddi bir aba sarfetmemitir. Amerika nmzdeki dnemde Irakla stratejik anlamalar ve silah satlar zerinden uzun vadeli bir iliki oluturmaya alacaktr. Amerikan ynetiminin Iraka satt ve 2014 banda teslimi planlanan F-16lar bu balamda deerlendirmek gerekir. Ancak Irakn Rusyayla 4,3 milyar dolarlk silah alm anlamas imzalamas ABDnin etkisinin nmzdeki dnemde snrl kalacan da gstermektedir. Trkiyenin Krdistan BlgeABD Bakanlk Seimlerinin Galibi Obama | 693
sel Ynetimiyle gelitirdii ilikiler istikrara katk salad oranda Amerika tarafndan sorun tekil etmemektedir. Obama ynetimi Kuzey Irakla ilikilerinde Trkiyenin nceliklerini nemsemekte ve Barzani ynetiminin Trkiyeyi aradan karp dorudan ABDyle muhatap bir Amerikan uydusu olmasna yeil k yakmamaktadr. Trkiyenin dland bir politika ne Kuzey Irak ynetimi ne de Badat ynetimi asndan srdrlebilir deildir. ABD de bu gerei kabul etmi, Trkiyeyle birlikte almay tercih etmitir. ABDnin Irak igaliyle Saddam Hseyini ortadan kaldrarak rann Irak zerinde belki de tarihte grlmemi dzeyde etkisinin artmasn salamas bir paradoks olarak karmzda durmaktadr. Ancak ABDnin ran dengeleme konusunda Iraka ihtiyac vardr. Halihazrda Irak rana fazla mesafe koymazken, ABD ynetimi Irakn rann yrngesine girmeyeceini hesaplamaktadr. Birok Amerikan savunma uzman Irak konusunu artk geride brakm olmak istemesi ve bu konuyu konumamas Irak travmasnn belli dzeyde bir nevi duyarszla dntnn gstergesidir. nmzdeki dnemde ABDnin Irakta mevcut istikrarszln ynetilebilir dzeyde kalmasyla yetineceini ngrebiliriz.
srail-ran ekimesinin ynetilmesi
Netanyahu ynetiminde srailin 2012 seim yln rana askeri operasyon gndemiyle esir almas Obama ynetiminde derin rahatszlklara yol at. Bir yl akn sredir yksek szle askeri operasyonu gndemde tutan srail bir yandan Bar Srecinin gndemden karlmasn salad, te yandan Netanyahu, Obamay rann nkleer bomba edinmesine msaade etmeyecei ve askeri de dahil olmak zere btn opsiyonlar masada tutaca taahhdn vermeye zorlad. Obamann analistler ve bizzat srailli yetkililer tarafndan da srailin gvenlii iin en ok i yapan bakan olarak tanmlanmas rastlant deil. Obamann gerek Demir Kubbe projesine verdii mali destek gerek BMde ve Mavi
694 | KASIM 2012
Marmara olaynda sraile verdii diplomatik destek bu yargy makul klyor. te yandan Obamayla Netanyahunun kiisel ilikilerinin soukluu sr deil. Netanyahunun basna srekli rana askeri operasyonla ilgili demeler vermesinden tedirgin olan ABD ynetimi -zira srailin haber vermeden bir operasyona girimesi ABDyi kendi semedii bir savaa girmeye zorlayabilir- srailin diplomasiye zaman tanmas iin alt. te yandan ynetim ran politikasn nkleer program meselesine indirmi durumda ve rana yaptrmlar zerinden youn bir bask uygulamaktadr. srailin tek bana bir saldr yapmasnn nlenmesi ve rann pazarlk masasna oturtulmas Obamann ran politikas nceliklerini oluturuyor. Ynetime yakn evrelerin yazdklar analizlerde, rann sraile ve ABDye hayati bir tehdit tekil etmedii ve muhtemel bir operasyonun blgesel krize dnecei anlatlyor. Bunun operasyon yanls srailliler iin tek bir anlam var: ABD, rann nkleer silah edinme ihtimaline kar evreleme siyasetine hazrlk yapyor. ran nkleer bomba edinirse evreleme stratejisiyle etkisiz hale getirir, yeni bir Kuzey Kore yaratrm yaklam Netanyahu asndan kabul edilebilir bir pozisyon deil. Obama, ynetime yakn evrelerce sessizce dile getirilen evreleme stratejisini reddetmeye devam edecektir. Blgede nkleer silah sahibi tek lke olan srail bu avantajn koruyarak blgesel stratejik dengenin kendi aleyhine bozulmasn istemiyor. Dolaysyla rann varolusal tehdit olduu argman ABD siyaset yapclar tarafndan inandrc bulunmuyor. ABDnin ranla mzakereler zerine anlap srailin nceliklerini gzard etmesi srail ynetimi asndan kabus senaryosu tekil ediyor. Washingtondaki nfuzunu rana askeri operasyon gndemi yaratmak iin kullanan Netanyahu elini fazla zorlam grnyor. Obama her ne kadar srailin gvenliini ncelemek ve siyasi olarak desteklemek zorunda olsa da Netanyahu ile sorun yaamaya devam edecek gibi
Obamann kinci Bahar

Yorum | KILI BURA KANAT | 11 Kasm 2012 | Star Ak Gr
Amerikadaki bakanlk seimleri biroklarnn da bekledii gibi Bakan Obamann zaferiyle sona erdi. 6 Kasmda yaplan seimlerin sonular phesiz Amerikann i ve d politikasnn gelecei asndan nemli etkiler yaratacaktr. Eer kendisinin de istemesi halinde nmzdeki dnem -zellikle de Obamann topal rdek haline gelmeden nceki zaman dilimi -bakan Obama iin bu alanlarda daha cesur ve idealist politikalar takip edebilmesi iin uygun bir psikolojik ortam hazrlayacaktr. Bakan Obama muhtemelen 21 Ocakta yapaca bakanlk konumasnda ikinci dnemindeki siyasi ncelikleeri konusunda baz nemli ipular verecek. Ancak bunun ncesinde uzun sren seim yarnda adaylarn sylemi, izledii stratejiler ve vaadettii politikalar ve seimlerde ortaya kan tablo gelecek dnemde Amerikadaki i ve d politikann ncelikli maddeleri konusunda baz ipular veriyor bize.
likle seimin kaderini belirleyen kilit eyaletler arasnda olan Nevada, Colorado ve Florida gibi eyaletlerde bu grubun oy verme ekli seimin sonucunda belirleyici rol oynad. Bu durum nfuslar hem yksek dourganlk hem de hzl g sebebiyle gittike ykselen Latinolarn nmzdeki yllardaki seimlerde Amerikann kilit semen kitlesi haline geleceini gzler nne serdi. Bu grubun gelecekte de 2012 seimlerinde olduu gibi Demokrat Partiye eilim gstermesi halinde ki yaplan aratrmalarda Latino semenlerin yzde 75inin Obama ve sadece yzde 23nn Romneyi destekledii belirlendibundan sonraki seimlerde Cumhuriyeti Partinin ayn g kart sylem ve politikalarla seimi kazanmas olduka zorlaacak. Latino semenlerle ilgili bu durum Amerikada orta ve uzun vadede yeni bir demografik dnmn ve etnik gruplar arasnda yeni bir g dengesinin ortaya kacann iaretlerini veriyor. Nfus olarak yaanacak bir art siyasi anlamda grnrlk ve etki ile ekonomik refah ve glenmeyi de beraberinde getirecek. Bu dnmn mevcut ounluk tarafndan ne ekilde alglanaca ve dier gruplarn Latin Amerikallarn
politika ve Latino semeni
ncelikle seim sonular itibariyle Amerikadaki i dinamikler asndan ne kan unsurlarn banda Amerikadaki Latin Amerikal gmenlerin siyasi davranlar ve oy kullanma dinamikleri geliyordu. zel-
artan etkisine gsterecei tepki Amerikadaki toplumsal uyumu da etkileyebilir. Bunun yannda zellikle bu seimlerden sonra bata Cumhuriyeti Parti olmak zere siyaset alannn Latino oylar daha fazla ciddiyetle ele almaya balamas Latino nfusun bu partilerin ideoloji ve stratejileri zerinde de dntrc etki yapmasnn nn aacaktr. zellikle Cumhuriyeti Parti bu grubun oylarn kazanabilmek iin kendini yeniden tanmlama abasna girecektir. Zira artk vitrin isimler ile bu grubun oylarn kazanmann mmkn olmad grld. Bu aba ya Cumhuriyeti Partiyi g konusunda daha lml bir izgiye getirecek ya da nmzdeki dnemde Cumhuriyeti Partide tehlikeli bir krlmann nn aacaktr. Parti iinde bu konuda bir yeniden yaplanmay hazmedemeyecek ar sa unsurlar partinin iinde veya parti dnda yeni oluumlar ile g ve gmen kart bir toplumsal hareketin fitilini ateleyebilir. Bu durum Cumhuriyeti Partide bir blnmeye sebep olmasnn yannda Amerikadaki rk ve etnik tartmalarn da yeniden gndeme getirebilir.
c etkiler yaratabilir. Senelerce Floridadaki Kba asll semenlerin Amerikann Kbaya kar politikalarn etkilemeye almasnn ve lobi faaliyetlerinin benzeri durumlar bundan sonra da dier Latin Amerika lkelerine ynelik olarak yaanabilir. Bu durum Monroe Doktrininden bu yana Amerikann Latin Amerikaya kar politikalarnda yaanan en nemli deiim politikalarnn da nn aabilir.
D politika ve ticari ilikiler
Barack Obama iin ikinci bakanlk dnemi, ieride ve darda daha cesur ve idealist politikalar takip edebilmesini mmkn klacaktr.
Latino oylar son olarak Amerikan d politikas asndan Amerikann Latin Amerika ile ilikileri zerinde de nemli yansmalar beraberinde getirebilir. Latino semenin blgeye ynelik d politika talepleri ve Latino politikaclarn Amerikan d politikasnda daha etkin pozisyonlara gelmesi Amerikann blgeye ynelik stratejisinde dntr696 | KASIM 2012
Seimlerde Libya olaylarna kadar srekli olarak ikinci planda kalan d politikada Obamann ikinci dneminde byk oranda birinci dnem meydana gelen politikalarn devam gzlemlenecektir. Zira lkenin ncelikli meseleleri arasnda hala ekonomi birinci srada yer alyor. Ekonominin yeni bir resesyon dngsne girmesini engellemek ve finansal piyasalarda Amerikaya olan gvenin artmasn salamak iin bakan Obama ncelii bu alandaki stabilizasyona verecektir. Bu noktada Temsilciler Meclisinde ounluu tekrar kazanan Cumhuriyeti Partinin Kongredeki liderleri ile yeni bir diyalog arayna girilmesi ve zellikle nmzdeki yllardaki bte grmelerinde bir nceki senelerde yaanan krizlerin ortaya kmasn engellemek Obamann zamannn nemli bir ksmn alacaktr. Ancak yine de bir nceki dnemde byk bir iddiayla ortaya atlan Asya Pasifik ve Afrika stratejileri nmzdeki dnemde Amerikan d politikasndaki ncelikli yerlerini korumaya devam edecek. Obama iin ikinci dnemde d politika alanndaki ncelik Amerikann ticaret hacminin artrlmas ve ekonomik karlarnn korunmas ynnde almalar olacaktr. Amerikann dnyadaki konumunun nndeki en byk tehdit olarak grlen ekonomik meselelere kar ad economic statecraft ve economic diplomacy olarak konulan yeni strateji belki de daha agresif bir
ekilde srdrlmeye allacak. Bu strateji bir yandan ticaretin younlat Gney in Denizi gibi baz blgelerde Amerikann bir aktr olarak ortaya kmasnn nn aacakken te yandan yeni ticaret alanlarnn da kefi iin byk bir diplomatik seferbelii beraberinde getirecektir. Bu noktada enerji gvenlii ve enerji piyasalarndaki istikrarn Amerikan karlar dahilinde korunmaya allmas daha dikkatli bir ekilde srdrlecektir. Zira ekonomideki krlganlk ve ekonomik rakamlarn en ufak titreimlere dahi duyarl yaps bu alanda meydana gelecek ok ksa krizlerin dahi dalga boyunu Amerikan ekonomisi iin tehlikeli boyutlara ykseltebilir. Bu durumu nlemek iin her ne kadar artk bir lanetli kavram muamelesi grnmnde olsa dahi enerji piyasas asndan kritik blgelerle ilikilerde engelleyici nlemler alnabilir. Hem ekonomik hem de stratejik adan Amerikann nmzdeki dnemdeki yz daha fazla Asya Pasifik blgesine ynelecektir. in ile ticari ilikilerin meydana getirdii Amerikadaki d ticaret a ve Amerikan endstri devlerinin fabrikalarn ine tamas sonras ortaya kan olumsuz hava Amerika in ilikilerinde ekonomik meselelerin bu dnemde de gndemde kalacan gsteriyor. Bu noktada iki lke arasnda devam etmekte olan Stratejik ve Ekonomik Diyalog toplantlar mevcut gdk sonular karmaya devam eder ve zellikle inin para biriminin deerlenmesi konusunda iki lke arasnda yaanan anlamazlklar zmlenemesse iki lke arasndaki ilikiler olduka gergin gnler yaayabilir. Bununla birlikte inin Amerikann ulusal kar alan olarak tanmlad Gney in Denizinde Filipinler ve Dou in Denizinde Amerikayla savunma anlamas olan Japonyayla yaamakta olduu irili ufakl adalarn kta sahanl ve hususi eko-
nomik blge sorunlarnn bu lkelerle in arasnda scak bir krize yol amas durumunda Amerikann blgede yapaca g gsterileri de ikili ilikileri gerebilecek bir baka unsur olacaktr. Meydana gelebilecek bu gibi krizler srasnda daha aktif rol oynamas beklenen savunma kadrolarnn- zellikle de donanmalarn- krizler karsnda soukkanlln koruyabilmesi zel nem arzediyor. Zira zellikle liderlik deiimi yaayacak inde gei dnemlerinde meydana gelen yol kazalarnn uluslararas krizleri beraberinde getirebildii ve blgedeki in ile Amerika arasnda denge oyunu oynayan irili ufakl devletlerin de bu tip bir scak temasa yol aabilecei hatrda tutulmas gerekiyor. Bunlara inde hzla ykselmekte olan ar miiliyetilik, Tayvan sorunu, insan haklar meseleleri gibi artk ilikilerde olaan pheli halindeki darboazlar da katldnda ikili ilikileri zorlu ve uzun bir yol bekliyor.
ABDnin yeni almlar
Amerikann nmzdeki dnemde dikkatini ynlendirecei bir baka blge de Afrika olacaktr. Blgede yaplacak Amerikan giriimleri aslnda Asya Pasifikde yaplmas planlanan ve yaplmaya balayan siyasi ve ekonomik ataklarla paralellik tayor. Afrika stratejisinin de en nemli paralarndan biri blge lkeleri ile yaplacak ticari hacminin gelitirilmesi meselesi. Son yllarda dnyada en hzl byyen on ekonominin altsna ev sahiplii yapan Afrika ktas yeni ekonomik alanlar ve ticari frsatlar asndan Amerikan ekonomisi iin zel nem tayor. Son onbe senedir inin blgede zellikle doal kaynaklar odakl izledii proaktif ekonomik d politika karsnda sembolik ziyaretlerin tesine bir trl geemeyen ABD ynetimi zellikle Bush ynetiminin son yllarndan itibaren nceleri askeri odakl da olsa daha aktif bir politika izlemeye balamt. Ancak son yllarda zellikle de bu yln banda Obama ynetimi tarafndan ilan edilen
yeni Afrika Stratejisi ve sonrasnda Hillary Clintonun blgede 11 bakente yapt gezi turu ile ABD blge lkeleriyle ilikilerin ok ynl bir hale gelmesi ve ABDnin blgedeki ekonomik imkanlardan daha fazla yararlanmasna ynelik bir yol haritas ortaya koydu. Bu sayede ABD hem blgede varln muhkemletirmeyi hem de ekonomik adan
blgede ortaya kmaya balayan frsatlar deerlendirmeyi amalyor. Bunlarla birlikte Amerika Afrikaya ynelik stratejesiyle inin blgede yaratt etkinlii dizginlemeyi ve baz silahl gruplarn Afrikadaki devlet kontrolnde olmayan blgelerde yuvalanmaya balamasnn nn almay da hedefliyor
698 | KASIM 2012
Amerikan Seimleri: WASP versus teki

Obamann ikinci kez ABD Bakan seilmesi, Amerikan siyasal ve sosyal yapsna ynelik ge kalm bir tartmann nn at. Bu yeni durumun, Amerika iin sonular olduu kadar, ABDnin geleneksel kresel rol iin de nemli neticelere gebe olduunu sylemekte fayda var. Neden bahsediyoruz? ABD, zellikle II. Dnya Sava sonras kresel hegemonik gcnn zirvesine yrrken ya da 11 Eyll sonras neocon fanatiklerin eliyle yeni-imparatorluk zirvesini zorladn dnrken, hi hesaplanmayan risk, sistemin cari yapsyla farkl elitler retmesiydi. 18.yyda Kuzeyli kapitalistlerle Gneyli kle sahiplerinin mutabakatyla ina edilmi olan ve znde bir kii bir oy demokratik prensibinin elitlere douraca muhtemel marazlar ortadan kaldrma amac gden seiciler kurulu sistemi bugn aka WASPn (Beyaz-Anglosakson-Protestan) tahtn sarsmaya balad. Burada alt izilmesi gereken nemli bir husus, WASP asndan farkl ve teki addedilen elitlerin tabii olarak dnya veya bizim blgemiz iin farkl veya olumlu anlamna gelmeyeceidir. imdilik mezkr farkllk sadece Amerikan messes
nizamn artan bir farkllk dzeyinde kalmaya devam edecektir.
Demografinin dn ve yeni dnem
Amerikan siyasal akln oluturan damarlarn ikinci Obama zaferinin ardndan derin dncelere dalmas mukadderdir. ABD, seimlerin ardndan Obamadan ok Amerikallarn deyimiyle demografinin konuulduu bir seim yaad. Amerikan siyasal dili seim sonularyla aikr hale gelen siyasi, dini, etnik ve snfsal trendleri politik bir diskur ierisinde tartmamak iin biraz amorf biraz apolitik duran demografi kavramn tercih etmektedir. Brezinskinin Amerikann asimile etme yeteneinden kaynaklanan stnl olarak grd demografik avantajlar, Obamann geni WASP kitleye yaslanma ihtiyac hissetmeden seilmesiyle derin bir tartmann n alm oldu. 1992de toplam oylar iinde %87 olan beyaz arl, 20 yl iinde, son seimlerde %70e gerilemi durumda. Obama %30a ulaan teki oylarnn %80e yaknn alarak bakan seildi. Baka bir ifade ile geleneksel
Demokrat Parti tabanna, beyaz olmayan kesimler, kadn, gen ve dk gelirli oylardan byk bir destek eklenmi oldu. Bu durumun etnik, dini ve snfsal altyapsyla uzun yllar devam edecek bir kimlik politikasna dnme potansiyeli bulunuyor. Eer Obama bunu baarabilirse Cumhuriyetilerin hem doal hem de siyasal trendler karsnda fazlaca bir ans kalmayabilir. Bugn ABD seimlerini kazanan demokrat partinin kkleri 18.yyn sonlarnda Federalist Partiye muhalefet edecek bir hareket olarak Demokratik-Cumhuriyet Partisi olarak kuruldu. 2012 Amerikan siyasal denklemi, orta vadede, sadece Cumhuriyetileri deil geleneksel Demokrat parti tabann ve elitlerini de sosyal ve psikolojik bir makasa sokacaktr. Aznlk ve teki elitlerin kaldrac zerinden iktidar olma denklemi, Cumhuriyeti veya Demokrat partili olmaktan bamsz bir ekilde, Amerikan siyasal aklnn ilk anda kolay bir ekilde sindirebilecei bir fenomen deildir.
Her iki parti, dinamikleri ok daha karmak olan farkllklarn uzunca bir sredir salt mali politikalara ve devletin ekonomideki rolne indirgeyerek bugnk manzaray kendileri hazrlam oldular. En genel anlamda WASP d kitlelerin farkl kimlikler zerinden siyasal hareketlenmeye maruz kalaca fazlaca hesaplanmamt. Bu yeni fenomenin sadece Cumhuriyetileri sktran deil WASP Demokratlar da bir turnusol testinden geirecei muhakkaktr.
Yeni dnemin gndemi
Obamann bakan seilmesini siyasi doruculuk adna fazlaca ciddiye almayarak sindiren Amerikan akl, bu durumu byk lde bir talihsizlik veya rk meselesi hesabnn kapatlmas olarak deerlendirdi. Benzer ekilde 2012 seimlerinde, Amerikan kurucu akln temsil eden Cumhuriyeti damarn, Bush ailesinden (1988) bu yana lider karamam olmasnn zerinde de fazlaca durmua benzemiyorlar. Son seimde Mslman kkleri olan bir siyah bakan adaynn karsna zengin, beyaz ama Mormon olan bir baka teki ile kan kan Cumhuriyetiler aslnda yeni Amerikaya seimleri kaybettiler. Obama bugne kadar ikinci kez kazanan bakanlar iinde ise en zayf seim zaferini elde etti. Bunda, Ohioda Obamaya seim kazandrtan ekonomik krizin pay elbette ok bykt. ABDyi ikinci Obama dneminde ortaya kan yeni siyasal trendlerinin dnda getiimiz dnemin sorunlar bekliyor. Byk lde tkanm olan ve yer yer bakan ilevsiz hale getiren hkmet sistemi sorun retmeye devam edecek. Obamann yeni dnemde de gndemi byk lde i ekonomik ve idari sorunlar olmaya devam edecek. Hem seimlerle ortaya kan siyasal demografinin hem de ekonomik sorunlarn makasna daha fazla girecek bir ABD ortaya karabilir. Bunun dnyada daha az Amerika anlamna gelip gelmeyeceini greceiz!
700 | KASIM 2012
Obamann Burma Ziyareti: Tam Gaz Asya

Yorum | KILI BURA KANAT | 28 Kasm 2012 | Zaman
Stratejinin aklanmasnn ardndan adeta bir diplomatik kontratak ile zerine gidilen Burmada Amerika, ilk etapta lkeyi demir yumrukla yneten rejimden -bu lkeye uygulanan diplomatik izolasyonu kaldrma karlnda- kademeli siyasi reform talebinde bulunmutu. Rejimin gerek mevcut in basksn dengeleyebilecek bir g aray gerekse uluslararas arenadaki izolasyonun ve yaptrmlarn hafifletilmesine duyduu ihtiya, Amerikann arsna olumlu bir cevap verilmesine sebep oldu. Bu olumlu cevap dhilinde nce ev hapsindeki Nobel dll muhalif lider Aung San Suu Kyi serbest braklarak, seimlere katlmasna izin verildi. Bunun karlnda Amerika, bir yandan Burmaya bykeli atayarak, diplomatik adan Burma ile kurduu ilikilerin profilini ykseltirken, te yandan da bu lkeye uygulad yaptrmlarn bazlarn kademeli olarak kaldrd. Bunlar takiben birka ay nce de Aung San Suu Kyi bu sefer Washingtonda boy gstererek nce Amerikan Kongresinden zgrlk Niann ald, daha sonrasnda ise Obama tarafndan Beyaz Sarayda kabul edildi. Bunlarn sonrasnda yaplan Burma gezi-
sinde Clinton ve Obamann Suu Kyiyi senelerce hapis kald evinde ziyaret etmesinin fotoraflar tm Amerikan gazetelerinin ilk sayfasnda yer ald. Burma ile Amerika arasndaki bu aniden gelien ilikiler, elbette iki taraf asndan nemli kazanmlar ve riskler tayor. ncelikle inin arka bahesi olarak grlen bir blgede senelerdir ihmal edilen lkelerle Amerikann gelitirmeye balad ilikiler Amerikann yeni Asya Stratejisinde blgede daha fazla grnrlk ve etki elde etme amacnn en ak bir biimde ortaya kmas anlamna geliyor. Her ne kadar Amerikadaki d politika yapclar Burma ile gelitirilen ilikilerin nc bir lkeyle ilgisi olmadnn her frsatta altn iziyor olsalar da, meselenin inden grn daha farkl bir ton ieriyor. in tarafndan yaplan deerlendirmelerde son bir sene ierisinde Amerikan Dileri Bakanlnn her kademesinden onlarca kiinin Burmay ziyaret etmesi, Amerikann blgeye ynelik uzun soluklu bir stratejisinin paras olarak grlyor. Bu durum inin geen hafta ynetimi devralan
liderleri iin nemli bir snav olma zellii de tayor. Zira liderlerin glerini pekitirmeleri sonras Amerikann Gneydou Asyadaki giriimlerine yapaca kar ataklar in-Amerika arasndaki ilikiler asndan nemli bir gven bunalm kayna olabilecei gibi uzun vadede olabildiince istikrarl tutulmaya allan bu ilikileri ciddi bir biimde sarsabilir. Burmaya gsterilen bu ilgi, ayn zamanda Amerikann Asyada yer etme stratejisinin yol haritas konusunda da nemli ipular ortaya koyuyor. Burmaya gsterilen bu alaka, Amerikann bir yandan bata ASEAN ve Dou Asya Zirvesi gibi Asyadaki ok tarafl oluumlar ve uluslararas organizasyonlarla iliki gelitirip etkisini artrrken ve Transpasifik Ortaklk gibi yeni ibirlii alanlarn hayata geirmeye alrken te yandan da blgede arlk merkezi olarak setii lkelerde tam saha pres yapma niyetinde olduunu gsteriyor.
ton ve Bakan Obamann ayn hafta iinde Kamboyaya yapt ziyaretler, bu noktada zel nem tayor. Amerika, Souk Sava yllarnda Gneydou Asyaya yaklamda ska dile getirdii domino teorisini belki de bu sefer kendi karlar dorultusunda kullanmay amalayarak blgede ine yakn devletlerin birer birer Amerika yanna ekilmesini salamaya alabilir. Bu noktada zellikle Burmadaki almn Amerikadaki baz evrelerce Kuzey Korede yaplabilecek bir reform hareketine rnek gsterilmesi olduka manidard. Bunun yannda Obama ynetiminin Burma ile ilikilerinde insan haklar ve demokratikleme meselelerine yapaca vurgu hem Burma ile ilikilerde, hem Amerikann Asya Pasifik politikas bnyesinde hem de Amerikan d politikasnn genelinde insan haklar meselesinin ne ekilde yer edinecei hakknda nemli ipular verecek. Birok insan haklar rgt, Obamann Burmaya yapt geziyi olduka zamansz ve erken bularak, Burma rejiminin zellikle Arakanda Mslmanlarn katledilmesi karsndaki tutumu ve hl hapiste tuttuu siyasi mahkmlarn durumlarnn yeterince gndeme gelmeyecei bir gezinin otoriter rejime meruiyet kazandrmaktan ileri gidemeyeceini savunuyordu. Her ne kadar gezi ncesinde aralarnda Samantha Powern da olduu Beyaz Saray yetkilileri ve Ulusal Gvenlik Danman Tom Donilon, yapt aklamalarda ve Dileri Mstear Mario Otero, Burmaya nceki hafta yapt gezide bu konular sklkla gndeme getirmi olsa da Obamann konuya fazla deinmemesi Amerikann bu sorunlarn zerine ne kadar gidecei meselesinin hl bir muamma olarak kalmasna sebep oldu. Bugnlerde birok gzlemci, Obama ynetiminin bir yandan Kongre ve kamuoyunun insan haklar konusundaki basksn hafifletmek, te yandan da Asya Pasifik politikasna daha insancl bir yz kazandrmak
Amerika Asya Pasifik Stratejisi dahilinde en kararl d politika manevralarndan birini son elli senedir dzenli iliki dahi kurmad Burmaya yneltti.
Burma ile ilikilerin nmzdeki gnlerde daha da gelimesi ve ilerlemesi ve ilerlemeden elde edilecek pozitif sonular, bu iliki biimini Amerika iin blgede izleyecei d politika asndan bir model haline getirebilir. Bu model orta ve uzun vadede de Amerikann blgede bata Kamboya olmak zere dier lkelerle ilikileri de yeniden ekillendirmek iin kullanlabilir. Savunma Bakan Leon Panetta, Dileri Bakan Clin702 | KASIM 2012
iin retorik dzeyde de olsa insan haklar konusunda Burmay nemli bir destek noktas yapmaya alaca konusunda neredeyse hemfikir. Bu noktada Amerika, blgedeki rejimlerin Amerikaya aln yeterli grp insan haklar ve demokratikleme meselelerinde srarc olmaz ise Asyada otoriter veya hybrid rejimlerin dostu olarak eski Ortadou miras dzenin kurulmasna nayak olacak. Byle bir sonu Amerikann uluslararas meruiyeti ve ine kadar blgede takip etmeye alt politikaya zarar verecektir. Resmin dier yannda Burma ve blgedeki dier devletler iin ise Amerika ile ilikilerin gelitirilmesi yine hem risk hem de kazanmlar olan bir strateji ortaya karyor. Blgede artan in etkisine kar beklenen Amerikan gc ve etkisi, blgedeki devletler tarafndan etkili ekilde kullanlmaya allyor. Ancak
inin blgedeki hegemonyasnn ekonomik getirisi olduu kadar Amerikann getirecei dengeleyiciliin de nemli ekonomik, stratejik ve politik riskleri bulunuyor. ki sper g ile ilikilerini dengelemeye alrken bu lkelerin i politikalarnda nemli d merkezli fay-hatlar oluabilecei gibi, dengenin kaybedilmesi durumunda blge lkelerinin bamsz d politika yapma yetileri de byk zarar grebilir. Byk glerin yaraca bir alanda masada piyon olmak yerine aktif aktr haline gelerek Amerika ile in arasndaki mcadeleden kazan salamay amalayan blge lkelerinin bu hedeflerine ne kadar ulaabilecei, bu lkelerdeki stratejik akln ne kadar yetenekli olduuna da bal olacak belki de. Bu ilikilerin iyi ynetilememesi bu lkeleri Amerika ve in arasnda mcadele alan haline getirirken nemli problemlerle de ba baa brakabilir
Erdoann Msr Ziyareti ve Trkiye-Msr likileri

17 Kasmda Babakan Erdoann beraberinde kalabalk bir heyetle Msra resmi ziyareti blge medyasnda geni yank buldu. Uluslararas medyann da bu ziyarete ilgi gstermesi, ziyaretin blgedeki dengelerin yeni bir eksen dorultusunda ekillenecei tezini glendirdi. Msrda youn bir ilgi ile karlaan Erdoan BMyi ve Arap Birliini eletirdi. Filistinin tannmas konusunda da Kahireden uluslararas ar yapan Erdoan, Filistinin ye olmayan gzlemci devlet statsne ykselmesine zemin hazrlad. te yandan lkedeki askeri ve yarg brokrasisinin siyasete mdahalesini engellemeye alan Msr Cumhurbakan Muhammed Mursinin 22 Kasmda yaymlad kararname Tahrir Meydann yeniden hareketlendirdi ve Mursinin geri adm atmasna neden oldu.
Msr-Trkiye Ekseni
Msr siyasal sistemini arpc bir ekilde tanmlamak gerekse Askeri-Yarg Kompleksi en tutarl tariflerden birisi olurdu. 29 yl 120 gn sren Mbarek rejiminin ardndan 5. Cumhurbakan olan Muhammed Mursi sadece ilk sivil Msr lideri olmad ayn zamanda blgesel dinamiklerin de batan aa yeniden ekillenecei srecin glenerek devam etmesini salad. Msr messes nizam son yarm yzylda byk lde blgesel dzen ile lke ierisinde demir yumruk ynetiminin oluturduu makasta varln srdrmekteydi. Msr rejimi, Arap isyanlarnn Kahire ayann biyo-siyasal mrn tamamlam olan Mbarekin kurban verilmesiyle hitama ereceini dnyordu. Mbarek gidecek, messes nizam ksmi bir iktidar paylamyla yoluna devam edecekti. Yaplan seimlerde Hrriyet ve Adalet Partisi ile Nur Partisinin meclisin ezici ounluunu ele geirmesiyle ilk oku yaayan Msr askeri ynetiminin, aslnda olduka soukkanl tepkiler verdiini sylemek mmkndr. Bu durumun hikmeti daha sonra anlald. Meclisin varln fazlaca ciddiye almayan Msr rejimi-
nin varlk yokluk mcadelesi olarak grd makam cumhurbakanlyd. Bakanlk seimleri ncesi Msr vesayet rejimi, hala aklanmas zor bir metotla, bir idare mahkemesi kararyla anayasa komisyonunu feshetti. Ardndan da daha radikal kararlar geldi. Mini bir darbe ile meclis feshedildi, cumhurbakanlnn yetkileri trpanland. Btn bu mdahalelerin ardndan yaplan seimler, Msrllarn deyimiyle, eski rejim kalntlarn adlandrmak iin kullandklar Fulul ile yeni Msr arasnda geti. Mursi, fululu yenerek kazand seimlerle fulul brokrasisinin bana cumhurbakan oldu. ktidara gelen Mursi, Msr vesayet rejiminin olduka sert muhalefetine ramen devrimci kabul edilen admlar att. zellikle askeri vesayeti sonlandrma adna Tantaviyi veya istihbarat bakan Murad Muvafiyi grevden almas Msr asndan tarihi admlard. Mursinin hzl balang performans bu kararlarla beklentiyi de gereinden fazla
704 | KASIM 2012
ykseltmi oldu.Oysa Msr messes nizam btn arlyla Mursi ynetimini defansta beklemekteydi. Son tahlilde, Msr brokrasinin kahir ekseriyeti iin Mursi, seimleri Ahmet efiki yenerek kazanan liderden bakas deildi. Askeri-Yarg Kompleksinin Msr versiyonu olan HSYK sahneye kmakta gecikmemiti. Mursinin grevinden azlederek Vatikana sefir atad Abdlmecit Mahmut Msr HSYKsnn bastrmasyla yerini korumu oldu. deolojisi olmayan askeri vesayetle mcadelede fazlaca sorun yaamayan Mursinin, ideolojik ve snfsal pozisyonu olan yarg ve brokrasi ile etin bir mcadeleye girmesi mukadderdir.
Trkiye-Msr ibirliinin potansiyeli
Msrn son iki ylna dair yapacamz analizlerin neredeyse tamamn Trkiyenin son elli ylndan farkl vesayet uygulamalaryla birebir eletirmek mmkndr. Mbarek sonras, asrlk aradan sonra, birbirini yeniden kefeden Trkiye ve Msr eer bir eksen oluturabilirlerse btn blge jeopolitiini derinden etkileyecek bir adm atm olacaklar. Mursinin AK Parti kongresine katlmasyla Msr-Trkiye ilikilerinin nasl bir dinamikle yrdne dair iaretler belirmi oldu.
Mbarek sonras, d ileri bakan, babakan yardmcs, bakan, babakan ve cumhurbakan dzeyinde Msra ziyaret gerekletirmi tek lke olan Trkiyenin Kahire ile kurduu ilikinin stratejik bir ehreye kavumas muhtemeldir. Erdoann bugn gerekletirdii ve 10un zerinde bakannn da katld devrim sonras ikinci ziyaretinin gndeminden stratejik bir eksen kar m? Bu tartmalara Msr-Trkiye tarihsel rekabeti zerinden bakanlar da bulunmaktadr. Mezkur rekabeti gz ard etmek mmkn deildir. Lakin Msr-Trkiye ekseni sfr toplaml bir oyundan ziyade her iki tarafn, rekabet ederek de ittifak ederek de kazanacaklar bir ilikidir. Gerek ekonomik olarak gerekse de jeopolitik adan Msr-Trkiye ekseni blgede dzen kurucu ve dengeleyici formln ismidir. Bu eksene tkenmi Camp David Dzeni ierisindeki srail katklarn, ABDnin Ortadou kararszl ve politikaszln da ekleyince nmzdeki dnemde Msr-Trkiye ilikilerinin derinleeceini sylememiz gerekiyor. 2008de Gazze katliam ncesi Erdoann grd son lider, srail babakan Olmertti; bugn ise Gazzede yeni katliamlara imza atlrken grt lider Mursi olacak!
Erdoann Msr Ziyareti ve Trkiye-Msr likileri | 705
Morsi and Mubarakism

Yorum | TAHA ZHAN | 30 Kasm 2012 | Hurriyet Daily News
A disaster in the history of the Egyptian judiciary. Respect for the rule of law is a main principle that must be upheld to ensure stability in the political arena and respect for the state and people Neither was the first sentence above uttered as a reaction to Morsis move last week in Egypt, nor was the second sentence voiced in support of the decisions the Brotherhood and Morsi took. These two sentences were picked among the comments on the dissolution of the elected Egyptian Parliament by the judiciary a move that was supported by so-called liberal actors. Mohamed ElBaradei, who called Morsi the new pharaoh, showed his support for this dissolution with the following statement, The verdict that confirmed the dissolution of Parliament is a first step for those in power to understand that legislation is the main pillar for building the country. The first sentence was articulated by the FJP legal counsel Mohamed Abu-Baraka and the second sentence was uttered by Amr Mous706 | KASIM 2012
Morsi, with his newly earned momentum, intervened in the tutelary powers of the judiciary in the aftermath of Gaza.
sa, a politician left over from Mubarak era. Moussa who has been posing to masses in city squares as of late and who watched Turkish Prime Minister Recep Tayyip Erdoan in Davos without uttering a single word to Israeli President Shimon Peres ElBaradei who had not vocalized a single word to former U.S. President George Bush even though he had been serving as the director general of the IAEA at the time Bush invaded Iraq and Hamdeen Sabahi who applauded the dissolution of Parliament despite his liberal stance all of a sudden declared Morsi the new pharaoh. What happened in Egypt? The Egyptian regime had moved to the offensive prior to the
presidential elections. The military on the one hand, the judiciary on the other did everything in their power to prevent Morsi becoming the president. They curtailed Morsis powers. Morsi became a newly elected president with limited powers, a Parliament or a constitutional initiative. Furthermore, he faced a collapsed economy and the bureaucratic oligarchy of the military-judiciary-intelligence alliance. In the following months, when Morsi relieved caretaker Mohamed Hussein Tantawi and acting intelligence chief Mourad Mowafy from their duties, it cleared the path for the constitutional process to commence and a new hope for potential democratization was created. Morsi, with his newly earned momentum, intervened in the tutelary powers of the judiciary in the aftermath of Gaza. In other words, he put a halt to the de facto state of coup maintained by the judiciary. He put a halt to a coup within the bounds
of etiquette and democracy to the extent that a coup can be halted in such bounds. Egypts liberals and remnants of its old regime that declared Morsi the new pharaoh because of his temporary powers should be reminded that they are able to mobilize protests, talk freely to the media and in fact attack the buildings of the incumbent party in a country supposedly reigned by the pharaoh. When seen from this perspective, the answer to the question whether the liberals or the pharaoh battling tutelage is more democratic becomes quite clear! Whether Morsi will make as powerful a pharaoh as claimed will be seen in the following months with the decisions and moves he makes. Nevertheless, we already saw last week that the liberals are quite adept to recreating Mubarakism!
Erdoann Msr Ziyareti ve Trkiye-Msr likileri | 707
Fitchten Trkiyeye Kredi Notu Artrm

nde gelen uluslararas kredi derecelendirme kurulularndan Fitch, Trkiyenin kredi notunu BB+dan BBB-ye ykseltti, grnm duraan olarak aklad. Bylece Trkiyenin notu 18 yl aradan sonra ilk kez yatrm yaplabilir lke seviyesine ykseldi. Fitch not artrm gerekesine ilikin aklamasnda, not artrm ksa dnemde makro finansal risklerin gevemesi ve devletin azalan bor ykn yanstyor. Trkiye ekonomisi dier yatrm yaplabilir seviyedeki lkelerden daha volatil kalacak. Trkiyede kamu maliyesinin durumu kredi notu artnda gl ana unsur. Trkiyenin gl bankaclk sistemi kredi notunu desteklediini belirtti. Ayrca Fitch, Trk ekonomisinin gl bir srdrlebilir byme trendinde olduuna inandn ifade etti.
Kredi Notu Artrm ve Sonras

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 10 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
1994ten beri yatrm yaplabilir seviyenin altnda olan Trkiyenin kredi notu Fitch tarafndan 18 yl aradan sonra yatrm yaplabilir seviyeye (BBB-)ye ykseltildi. Bylece, Fitchin verdii not ile piyasa tarafndan Trkiye ekonomisinin kredibilitesine verilen not ksmen de olsa birbirine yaklat. Piyasann verdii notun en iyi gstergelerinden biri olan CDS primi Trkiye ile ayn olan lkelerin ounun kredi notu yatrm yaplabilir seviyede iken, Trkiyenin kredi notu uzun sre yatrm yaplamaz seviyede tutulmutu. Fitchin not artyla beraber ge de olsa Trkiyenin hakk teslim edilmitir. nk kresel ekonomik kriz nedeniyle birok lkenin yksek bor ve dk byme oranlar itibariyle iflasn eiine geldii son yllarda, Trkiye ekonomisinde gerekletirilen ekonomik byme performans, borcun ve bte ann GSYH iindeki paynn Maastricht kriterlerinin ok altnda gereklemesi artan kredi notu iin nemli faktrler olarak ne kmtr. Bunlarn yan sra, d talepteki daralmaya ramen Trkiye ekonomisinde gerekletirilen ihracat performans ve cari akta son bir ylda salanan d de kredi notunun artmasna nemli katklar salamtr.
lkeye fonlar akacak
Fitch tarafndan verilen kredi notu, yerli yatrmclarn i yapmalarn, yurtdndan uygun koullarda kredi almalarn, tahvil satmalarn ve yurtd finansman isteyen byk altyap projelerinin finansmann olumlu etkileyecektir. rnein ABDdeki bireysel emeklilik fonlar gibi trilyon dolarlk dev yatrm fonlarnn baka bir lkeye yatrm yapabilmesinin art, lkeye uluslararas kredi derecelendirme kurulular tarafndan verilen derecelendirme notunun en az yatrm yaplabilir seviyede olmasdr. Trkiye, yatrm yaplabilir notunu aldnda sz konusu fonlar zlecek ve lkeye dk maliyetli nemli bir kaynak salanm olacaktr. Ancak, sermaye giriindeki olas artlarn TLnin ar deerlenmesine neden olma ihtimaline kar Merkez Bankasna ciddi sorumluluklar dmektedir.
Sra dier kredi derecelendirme kurulularnda
Fitch tarafndan kredi notunun yatrm yaplabilir seviyeye kartlmas aslnda oligopol piyasasnn dier kurulularnn da (S&P, Moodys ve JCR) objektif karar vermelerine neden olacaktr. nk, oligopol piyasa-
708 | KASIM 2012
snn zellii gerei az sayda ayn i yapan firmalarn birbirlerini izlemeleri rakiplerin tepkilerini veya stratejilerini de gz nnde bulunduracaklar beklentisi, dier derecelendirme kurulularnn notu artrmalar iin kendilerini bask altnda hissetmelerine neden olacaktr. Bu nedenle, ok ksa bir sre sonra bu kurulular da Trkiyenin kredi notunu artrmak zorunda kalacaklardr. Ayrca, kredi notunun dier kurulular tarafndan da artrlmas iin bata Hazine, BDDK ve SPK olmak zere kredi derecelendirme ile ilgili kurum ve kurululara nemli sorumluluklar dmektedir. Bu kurumlar, uluslararas derecelendirme kurulularnn raporlar ile gelecee ynelik tahminlerinin uyuup uyumadn sk bir ekilde izlemeli, gerektiinde bu kurululara yaptrm uygulayabilmeli ve hzl bir ekilde geri bildirim yapmaldr. Bu abalar, kredi derecelendirme kurulularnn lke derecelendirmesinde daha hassas davranmalarna katk salayacaktr.
Alternatif araylar srmelidir
Trkiyeye uluslararas sermaye aknn olmasnn nnde en byk engellerden birisi olarak grlen kredi derecelendirme notunun yatrm yaplabilir seviyeye kmas, Trkiyenin son 10 ylda ekonomide gerekletirdii performansn srdrlebilirlii asndan hayati nem tamaktadr. 2023 hedefleri iin mevcut byme oranlarndan daha yksek byme oranlarna ihtiya vardr. Kredi notu bu anlamda nemli bir katalizr grevini yerine getirecektir. Dier yandan, Trkiye blgede salad politik gc, ekonomik boyuta tamal ve alternatif kredi derecelendirme kurma konusunda nc olmaldr. Alternatif bir kredi derecelendirme kuruluu, stanbul Finans Merkezinin (FM) mtemmim czdr yani onu tamamlayan ve ondan ayrlmamas gereken bir parasdr. Bu nedenle, Fitch tarafndan verilen not artnn, alternatif kredi derecelendirme kurma araylarn soutmamas gerekir
Fitchten Trkiyeye Kredi Notu Artrm | 709
inde Komnist Partinin Kongresi Topland

Kasm aynda inde siyaseti ynlendiren tek faktr olan in Komnist Partisinin kongresi yapld. ABDdeki Bakanlk Seimlerinin ardndan dnyann bir dier en nemli kresel aktr in de bu kongre sebebiyle dikkatleri zerine ekti. 7 Kasmda Beijingte Byk Millet binasnda yaplan 18. Komnist Partisi Milli Kongresinde kk apl deiiklikler gerekleti. Xu Jintaonun yerine yeni Politbro lideri Xi Jinping oldu. Xi Jinping Partinin yeni Genel Sekreteri seildi. te yandan ise 25 kiilik Politbro kurulunda yer alan 7 isim emekliye ayrld. inli gzlemciler, Politro yelerinin seiminde Hu ile bir nceki devlet bakan Jiang Zemin arasndazellikle Politbronun yeni yelerinin seiminde epey mcadele yaandn belirttiler.
in Kara Kutu
Yorum | KILI BURA KANAT | 17 Kasm 2012 | Star Ak Gr
Dnyann en byk iki ekonomisi getiimiz haftalarda siyasi liderlerini belirleyecek byk siyasi organizasyonlara sahne oldu. Bir yanda Amerika Birleik Devletlerinde artk olduka arkaik hale gelen seim sisteminde kararsz birka eyalette yaayan semenler seimlerin kaderlerini belirleyip Amerikay nmzdeki drt sene iinde kimin yneteceine karar verirken te yanda seim sistemi neredeyse Vatikan andran in Halk Cumhuriyetinde bir odaya toplanan bir avu siyasi lider bir buuk milyara yakn insann daha nce be on kii tarafndan belirlenen siyasi liderini alklamak iin bir araya geldi. Bu siyasi ritel iin Pekinde adeta olaanst hal ilan edilirken, artk olaan pheli haline gelen aznlklar ve muhtemel muhalif aktrler de ehirden uzaklatrld. 2008 Olimpiyat Oyunlarndan sonra tm dnyann yeniden gzlerinin zerinde olduunun bilincinde olan in hkmeti kongrenin birlik, dirlik ve beraberlik imaj yaratabilmesi iin nce in medyas zerindeki sansr zincirini glendirirken te yandan da kongreden dnya basnna herhangi bir haber szntsn
engellemek iin delegeleri de sk bir takibe ald. Tm bunlar parti kongresinin stndeki sis bulutlarn artrrken dnyadaki in gzlemcileri arasnda kim, kiminle, nerede, ne olacak tarz tahmin oyunlarnn ayyuka kmasna sebep oldu. Siyasi aktrlerin kim olduunun ou zaman muamma olmasnn yannda muhtemel aktrler hakknda edinilen son derece kstl bilgi otoriter siyasi kltr ve yap hakknda ilgililerine baz pratik bilgiler de vermi oldu.
Politbroda ayak oyunlar

Komnist Partide on senede bir yaanan liderlik deiiminin belki de en geni apls bu parti kongresinde yaanyor. 25 kiilik politbronun dokuz kiilik yrtme kurulundaki aralarnda u anki devlet bakan Hu Jintaonun da olduu yedi ye emekliye ayrlyor. Her ne kadar devlet bu parti kongresinin de bir nceki gibi grltsz patrtsz bir halde sonuland izlenimi yaratmaya alm olsa da tm inli gzlemciler -kapal kaplar ardnda meydana gelen siyasi operasyonlardan bihaber olsa da- Hu ile bir
710 | KASIM 2012
nceki devlet bakan Jiang Zemin arasndaki zellikle politbronun yeni yelerinin seiminde yaanan mcadeleden az ok haberdar. Bunun yannda parti kongresinin hemen ncesinde Chongqing eyaletinin parti sekreteri ve Politbronun karizmatik yelerinden Bo Xilai hakknda ortaya kan iddia ve sulamalar gei dnemindeki siyasi ayak oyunlaryla birlikte parti liderliinin kart karanlk i ilikilerini de gzler nne sermesi bakmndan olduka ilgi ekiciydi. Parti Kongresinde Politbronun yrtme kuruluna girmesine neredeyse kesin gzyle baklan Bo Xilaiin karsnn, eyaletinin emniyet mdryle birlikte ngiliz bir iadamn ldrmekle sulanmas ve daha sonrasnda ortaya kan siyaset ve ticaret ilikileri belki de sadece buzdann grnen yanyd ancak partideki tanrlar bu seferlik sadece Bo Xilaii kurban semeyi yelemilerdi. Skandallar birbiri ardna patlak verirken ortaya atlan komplo teorileri in politikas konusunda bilmediimiz birok deikeni yeniden gndeme getirdi. nce Bo Xilaiin
bir darbe giriiminde bulunduu sylentileri yayld sonrasnda ise iyice gerilen ve hassaslaan siyasi atmosferde kongreye az bir zaman kala devlet bakan yardmcs Xi Jinpingin iki hafta sreyle medya nne kmamas olduka geni apl speklasyonlara yol at.
yimser gzlemciler Xinin diyalog yanls olmasn ne karmaya alyor olsalar da zellikle siyasi reform konusunda Xinin partinin temel politikalarn devam ettirme konusunda tereddt etmemesi bekleniyor.
inde Komnist Partinin Kongresi Topland | 711
Bir haftaya yakn devam eden Komnist Parti Kongresinde herkesin bekledii gibi Politbronun yrtme kurulunda yer alan Xi Jinping ilk etapta Komnist Partisinin en nemli pozisyonu olan Genel Sekreterlii Hu Jintaodan devrald. indeki liderlik sisteminin gerei olarak Xi nmzdeki Mart aynda da Hu Jintaodan in Devlet Bakanl unvann alacak. Xinin ne zaman ordunun kontroln alaca ise henz belli deil. Zira ordu, parti ve siyaset ilikilerinin olduka girift bir hal alabildii inde Hu Jintao ordunun kontroln devlet bakan olduktan ancak iki sene sonra alabilmiti. Getiimiz yl iinde aralarnda Trkiyenin de olduu birka lkeye yapt geziye kadar isminin uluslararas kamuoyunda duyulmad Xi hakknda liderliinin kesinlemesi sonras inin propaganda bakanlnn ortaya att baz mitlerden baka ok da fazla bir bilgi bulunmuyor. inin babakanln ise herhangi bir deiiklik olmad srece Wen Jiabodan Li Keqiangn almas bekleniyor. Bu karmak yap iinde emekliye ayrlan politbro yelerinin yerine atanan adaylarla yelii devam eden birka aday ise Xiden sonraki on yl iinde -o zamana kadar dnyann en byk ekonomisi olmas muhtemel- inin lideri olmak iin kyasya bir mcadele verecek. Parti genel sekreterliinden emekli olan Hu Jintaonun ise bundan sonra siyasi arenaya ne kadar mdahil olaca henz tam olarak belli deil. inin yeni liderlerini nmzdeki dnemde byk bir ekonomi ve gl bir devlet yaps ile birlikte nemli i ve d sorunlar bekliyor. Bazen ciddi koordinasyon problemlerine sebep olabilen iktidar deiim srecinin kazasz belasz atlatlmas halinde i politikada Xiyi bekleyen en nemli siyasi problemlerin banda devlet ve toplum arasnda gittike gerilen iliki yer alyor. Bir yanda her geen gn yeni skandallarn patlak verdii ve yolsuzluk sylentilerinin hzla artt siyasi kad712 | KASIM 2012
rolar te yanda da siyasi reform ve ekonomik eitlik talep eden kitleler arasnda mevcut otoriter kapitalizmi Xinin ne kadar daha srdrebilecei nemli bir merak konusu. Wen Jiabo ve ailesinin serveti hakknda New York Timesda kan bir habere gazetenin websitesini sansrleyerek cevap veren in ynetiminin yolsuzlukla mcadele konusundaki -zellikle konu siyasi liderleri ilgilendirdiinde- yaklam nmzdeki dnemdeki siyasi kadrolarn belirlenmesinde ve bu kadrolarn siyasi davran biimlerinin ekillenmesinde nemli bir rol oynayacak. Xiyi bu konuda nemli bir denge oyunu bekliyor. Bir yanda mevcut yozlam ekonomi-siyaset ilikisinden rahatsz olan kitleler te yanda da bu yap zerine ina edilmi siyasi dengeler bu konuda Xinin ataca her adm iki taraf iin de olduka hassas klyor.
inin insan haklar karnesi
Bununla birlikte devlet ve toplum ilikisi iin bir baka nemli unsur da indeki halkn, aznlklarn ve entelektellerin siyasi reform arlarna Xinin verecei yant ile ilgili. nsan haklar konusunda dnyann en kt karnelerinden birine sahip olan ve zenginletii lde de otoriterleen in Halk Cumhuriyetinde siyasi bir almn Xi dneminde ne kadar mmkn olaca meselesi dnyann Arap Bahar ile birlikte yeniden halk hareketleri ve demokratiklemesi konutuu bir devirde olduka nem kazanyor. Gittike gdkleen basn- internet, ifade ve din zgrl, Uygur ve Tibetlilere kar uygulanan asimilasyon politikalar, hapishanelerdeki siyasi mahpuslar ve zellikle de Nobel Bar dl sahibi Liu Xiabo, sindirilmeye alan Ai Weiwei gibi sanatlar, Nurmehmet Yasin gibi yazarlar, bloggerlar ve entelekteller ve ev hapsinde tutulan veya srgne gnderilen Chen Guancheng gibi aktivistler nmzdeki dnemde hem in toplumu hem de uluslararas kamuoyu tarafndan Xiye en fazla sorulacak sorular ara-
snda yer alacak. nsan haklar meselesinin bir yabanc komplosu ve aznlklarn terrist olduu konusunda kendisinden baka kimseyi ikna edemeyen in ynetimi ve Xi bu konuda yeni snavlar verecek.
ABD ve inin kozlar...
D politika konusunda da Xi Jinping ve in ynetimini nmzdeki dnemde baz ciddi problemler bekliyor. ncelikle Amerika ve in arasnda nerdeyse kronik hale gelen d ticaret a ve dviz kuru meselesinde Amerika ine uyguland basky yaad ekonomik sorunlarn da bir sonucu olarak nmzdeki dnemde daha da artracaktr. Artk neredeyse simbiyotik hale gelen iki ekonomi arasnda ortaya kacak bu sorunlarn kriz yaratacak dereceye ulamadan kontrol altna alnmas gerekiyor. Bu konuda inin daha uyumlu bir siyaset izlemeye almas durumunda bu politikay in siyasetinde milliyetileen tabana nasl aklayaca da nemli bir sorun olarak ortada duruyor. Bunun yannda Amerikann Asya Pasifik stratejisi dahilinde blgede daha fazla grnr bir hale geldii ve Bakan Obamann ilk gezisini blgede jeopolitik adan olduka nemli grlen blge lkelerine yapaca bir ortamda inin bu stratejik alma nasl cevap verecei konusu da olduka nemli. zellikle kamuoyunun devletin desteiyle gitgide daha da milliyetiletii ve d politika konusunda saldrganlat bir dnemde Amerikann blge lkelerine ynelik gelitirdii yeni stratejiler karsnda kamuoyunu provoke etmeden kar hamlelerle cevap vermeye almak Xinin ncelikleri arasnda olacak. Bu kar hamleler dahilinde Burma, Kamboya ve Vietnam gibi lkelerde Amerika ve in nmzdeki dnemde ska kar karya gelecek. Bunun yannda inin
blge lkeleriyle -zellikle de Japonya gibi Amerikann mttefik olduu lkelerle- kara sular ve adalar konusunda yaad sorunlar inin Amerika ile ilikilerine de direk etki yapacak. Her ne kadar in bu sorunlar bir blge sorunu olarak yanstmaya alsa da meselenin Gney in Denizi gibi Amerikann ulusal karlarnn bir paras olarak grd blgelere sirayet etmeye balamasyla daha farkl boyutlar kazanacak. ini bekleyen bu i ve d sorunlar karsnda imdiye kadar Xiden beklentiler olduka snrl. Her ne kadar iyimser gzlemciler Xinin diyalog yanls olmasn ne karmaya alyor olsalar da zellikle siyasi reform konusunda Xinin partinin temel politikalarn devam ettirme konusunda tereddt etmemesi bekleniyor. Bu durum nmzdeki on yl iin i politika da daha fazla otoriterleecek d politikada ise daha da agresifleebilecek bir in tablosu ortaya karyor
inde Komnist Partinin Kongresi Topland | 713
Trkiyede nsan Haklar Mcadelesi

Trkiyede insan haklar mcadelesi gerek kurumsal gerekse sylem anlamnda birok deiiklie urad. Dnyadaki ve lkedeki gerekler bu dnm zorlarken, insan haklar aktrlerinin mcadeleleri de devletin reflekslerini dntrmeye zorlad. Doal olarak Trkiyede hem insan haklar rgtlerinin hem de onlarn muhatab olan devletin insan haklar ile ilgili ajandas deiiyor. Bu ajanda deiiklii hak mcadelesi veren znelerin hareket biimlerini de etkiliyor. Daha nceki dnemlerde srekli gndeme gelen hak ihlalleri azalyor, yeni ihlal biimleri ve bununla balantl olarak da yeni itiraz biimleri ne kyor. Btn bunlar yeni sivil toplum rgtlerinin, yeni devlet kurumlarnn ve bunlar arasndaki yeni iliki biimlerinin yer ald bir alanda gerekleiyor.
Trkiyede nsan Haklar Algs Maduriyetten Geliyor

Rportaj: H. Hseyin Kemal | YAVUZ GTRK | 12 Kasm 2012 | Yeni Asya
Trkiyedeki insan haklar konusu olduka tartmaldr. Kimisine gre Trkiye slm Dnyasna iyi bir rnek, kimisine gre ise Avrupann ulat standartlarn dnda olduu iin addr. Biz de bu hafta bu iddialar SETAnn (Siyaset, Ekonomi, Toplum Aratrmalar Vakf) nsan haklar direktrlnde aratrmac olan Yavuz Gtrkle konutuk. Trkiyenin insan haklarna yaklamn, sivil toplumun durumunu, devletin insan haklar konusunda gelitirdii kurumlarn tavrlarn inceledik. Trkiyede insan haklar algsn ekillendiren etkenler nelerdir? nsan haklar dediimizde hl devleti hakk tanyan taraf olarak alglamak doru mu? Trkiyede insan haklar algs maduriyetten geliyor. nsan haklar dnyada kinci Dnya Sava sonras tekrar nem kazanrken, Trkiyede bu tarihten itibaren hkmetlerin insan haklarn tanmasndan bahsetmek mmkn deil. lkemizde insan haklar
714 | KASIM 2012
deerlerini retenler, maduriyet yaayan kii ya da gruplardr. Bu anlamda devlet ve iktidar, hakk tanyan deil, hakk ihll eden taraftr. Haklar iin mcadele eden sivil toplum karsnda devlet zaman ierisinde haklarn varln kabul etmek durumunda kalmaktadr. Bu sadece Trkiye iin deil, insan haklar kavramnn ortaya kt Bat toplumlar iin de geerlidir. nsan haklar tarihine bakldnda, zaman ierisinde ortaya kan ve birinci kuak, ikinci kuak vb. ekilde snflandrlan hak kategorilerinin tanmas iin sivil toplum mcadele yrtmtr ve halen yrtmektedir. nsan haklar konusunda sivil toplum rgtlerinin nemi ortaya kyor. Trkiyedeki sivil toplum rgtlerini demokrasi ve hak arama asndan deerlendirebilir misiniz? Trkiyedeki insan haklarnn gelimesi asndan sivil toplum rgtleri byk nem tamaktadrlar. 1980 Darbesi sonras gibi artan insan haklar ihllleri sonrasnda ma-
durlar ya da yaknlar tarafndan oluturulan nsan Haklar Dernei ve MAZLUMDER gibi rgtler uzun bir dnem insan haklar kavramn topluma tantmak iin mcadele ettiler. Bugn Trkiyede vatandalarn hak arama bilincinin giderek artan bir biimde gelimesi, toplumun en eitimsiz kesimlerinin bile kamu idaresi karsnda maduriyet yaadklarnda haklarm var diyerek tepki gstermesi, ilk kuak hak rgtleri olarak da adlandrabilecek bu STKlarn baarl olduklarn, insan haklar kavramn toplumsal ve siyasal hayatn gndemine soktuklarn gstermektedir. Bununla birlikte, 90l yllarn sonuna kadar at rgt ilevini stlenen ve hemen hemen tm hak gruplarn bnyesinde barndran bu rgtlerin yan sra, sadece belli bir hak kategorisi zerineocuk haklar, kadn haklar, mlteciler vb.spesifik almalar yapan insan haklar rgtleri de kurulmaya baland. Bugnk durum nasl? Bugn Trkiyede, insan haklar alannda alma yapan STKlar bir yandan hkmetin
ve kamu kurumlarnn icraatlarn yakndan takip etmeye, raporlar ve sylemleri ile insan haklar ihlllerinin nne geilmesi iin kamu zerinde bask kurmaya, dier yandan tm medya kanallarn kullanarak temel haklar ve zgrlkler konusundaki farkndal arttrmaya ve hak ihlllerine maruz kalan kii ya da gruplar, haklarn nasl savunacaklar konusunda bilgilendirmeye devam ediyorlar. Trkiyede insan haklarnn gelimesi ve salam bir temele oturmas, ondokuzuncu yzyldan itibaren balayan ve Cumhuriyetin ilk dneminde de uygulanan tepeden inme bir anlayla deil, tabana dayanan bamsz sivil toplum hareketinin abalar sonucu gerekleecektir. Devlet kurumlar asndan insan haklarn gvence altna almak iin ne tr organizasyonlar var. Trkiye nsan Haklar Kurumunun kuruluu ne gibi katklar yapacak? Trkiyede insan haklarn korumak ve gelitirmek amacyla alma yapan eitli kamu kurumlar var. Bunlardan ilki TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonudur. 1990 y-
Trkiyede nsan Haklar Mcadelesi | 715
lnda karlan yasas ile almaya balayan Komisyon, temel hak ve zgrlklerinden birisinin ihll edildiine inanan vatandalarn bavurusunu kabul ederken, son dnemde Komisyonun kurulu kanununda yaplan deiiklik ile kanun teklif ve tasarlarn esas veya tali olarak inceleyebilme yetkisi de verildi. Bu nemli gelime ile beraber Komisyon Meclise sevk edilen kanun tasarlar ve tekliflerini insan haklar asndan esas komisyon sfatyla ele almaya balad. Bu Komisyon dnda, Babakanlk nsan Haklar Bakanl, l ve le nsan Haklar Kurullar, uzun bir sredir toplanamayan nsan Haklar Danma Kurulu ile Adalet Bakanl bnyesinde getiimiz yllarda kurulan nsan Haklar Daire Bakanl gibi pek ok Bakanlk ya da Genel Mdrlk bnyesinde insan haklaryla ilgili birimler de bulunmaktadr. 2012 ylnda bu alanda yaanan en nemli gelime ise Trkiye nsan Haklar Kurumunun kurulmas olmutur. Kurum tam olarak almaya balad m? Haziran aynda kabul edilen Kanun erevesinde Eyll aynda Cumhurbakanl, Hkmet, YK ve Baro Bakanlar tarafndan 11 kiilik Kurul yeleri seildi. Bundan sonraki aamada Kurulun ilk toplantsn gerekletirmesi ve seilecek Bakan ve kinci Bakan ve atanacak Bakan Yardmcs ile Kurumu faaliyete geirmesi beklenmektedir. Bu aamada Babakanlk nsan Haklar Bakanl da lavedilecektir. Her ne kadar nsan Haklar Kurumuna ilikin yasann Meclisten geirilmesi srasndan STKlarn grlerinin yeterince dikkate alnmad ynnde hakl eletiriler yaplsa da, bu aamada Kurum ve Kurulun alma yapsn yakndan takip ederek kurumsal yaps ve faaliyetlerine ilikin deerlendirmelerde bulunmak yapc bir eletirel yaklam olacaktr. Bu erevede, Kurul yelerine ve Kurum Bakanna, nsan Haklar Kurumunun BM Paris Prensipleri
SETA Aratrmaclarndan Yavuz Gtrk Trkiyenin insan haklarna yaklamn, sivil toplumun durumunu, devletin insan haklar konusunda gelitirdii kurumlarn tavrlarn deerlendirdi.
erevesinde Trkiye Cumhuriyetinin dostlar al verite grsn minvalinde kurmakla ykml olduu bir mekanizma olmadn, Trkiyede ikence ve kt muameleyle mcadele etme, ikyetleri inceleme, insan haklarnn korunmasna ve gelitirilmesine katk yapacak bamsz bir mekanizma olduunu gstermek hususunda byk i dmektedir. Bunun yannda kurumun gerekli grd takdirde baz bilgileri paylaaca ynndeki deerlendirmeyi nasl okumak gerekir? Kurulun kararlarn sadece gerekli grd durumlarda kamuoyuna aklayacak olmas, esasen effaflk ilkesine aykrdr. nsan haklarnn korunup gelitirilmesi iin devlet kurumlarnda aklk ve denetim standartlarnn ykseltilmesinin talep edildii bir dnemde Ulusal Kurumun btn kararlarn kamuoyuna amas ve bu konuda kamu kurumlarna rnek olmas gerekmektedir. Yasann bu ekilde karlmas, bunun deimeyecei anlamna gelmemektedir. Yasada bir deiiklik ksa vadede mmkn deilse de, Kurum Bakan inisiyatif kullanarak almalarn kamuoyuyla paylalmas konusunda hassasiyet gsterebilir ve Kurum almalarn kamuoyuyla daha fazla paylaabilir.
716 | KASIM 2012
Devlet Denetleme Kurumunun baz insan haklar ihlllerinde devreye sokulmasn nasl deerlendiriyorsunuz? Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu (DDK) 1980 Darbesi sonras Cumhurbakanlna bal olarak kurulan bir kurum olup, Cumhurbakannn istei zerine tm kamu kurum ve kurulularn incelemek ve denetlemekle ykmldr. Kurumun Cumhurbakan Abdullah Gl dneminden nce insan haklar ihllleri zerine devreye girmesi sz konusu deilken, 2011 ylnda tersaneler ve madenlerde yaanan i kazalar nedeniyle, 2012 ylnda ise idare ve yarg alannda byk skandallar douran Dink cinayetine ilikin olarak incelemelerde bulundu ve rapor yaynlad. Bunlarn yan sra, Turgut zal ve Muhsin Yazcolunun lmlerine ilikin olarak da aratrma yapt. Cumhurbakannn, Dink cinayeti vb. ihlllerin yargda ve kamu kurumlarnda kriz oluturmas ve tkankla neden olmas zerine DDKy devreye sokmas, insan haklar rgtleri tarafndan olumlu karland. Nitekim bu rneklerden hareketle baz insan haklar savunucular, 2012 yl ierisinde stanbulda Terrle Mcadeleden Sorumlu Emniyet Mdr Yardmclna, hakknda ikence yapt iddialar bulunan Sedat Selim Ayn atanmas zerine Cumhurbakanna DDKy devreye sokmas iin arda bulundular. DDKnn bu tr durumlarda devreye girmesi kamu kurumlarnn insan haklarn gzetmede daha dikkatli olmalar ynnde olumlu bir etki olutursa da, DDKnn insan haklarnn korunmasnda etkili bir i hukuk yolu olarak dnlmesi mevzuat gerei mmkn gzkmyor. rnein, nemli insan haklar ihlllerinin gerekletii kurumlardan biri olan Silhl Kuvvetler DDKnn grev alan dndadr. Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakknn hak araylarna katks ne olacak? Ne tr gelimeler salayacak? Baz dzenlemelerin, ihlle uram insanlarn
Avrupa nsan Haklar Mahkemesine gitmesini engellemek iin yapld yolunda eletiriler var. Bunlara katlr msnz? Anayasa Mahkemesine bireysel bavuru hakk, temel hak ve zgrlkleri yasama, yrtme veya yarg organlar tarafndan ihll edilen bireylerin bavurduklar olaanst bir kanun yolu olarak Eyll 2012de uygulanmaya balad. Anayasa deiikliine ilikin 12 Eyll 2010da yaplan halk oylamas ile bu sistemin yrrle girmesi kesinletiinde, Hkmetin AHMe giden dv saysn azaltmay hedefledii iin bu tr bir dzenlemeye gittii yolunda eletiriler yaplmt. Evet, bu uygulama ile AHMe giden dv saysn azaltmann, gzetilen amalardan biri olduu sylenebilir, ama bunun tek ama olduunu sylemek de zordur. unu belirtmek gerekir ki, Bireysel Bavuru Hakk sadece Trkiyeye zg bir uygulama deil. Hlihazrda birok Avrupa ve Latin Amerika lkesi bu yolu kullanmaktadr. Bu mekanizmann hak araylarna katks, ele alaca bavurularn saysndan ziyade, toplumu yakndan ilgilendiren temel sorunlar zerine (trban, vicdan red, ifade zgrl vb.) verecei kararlarla temel hak ve zgrlkleri gelitirmesi olacaktr. Anayasa Mahkemesinin ayrca, alaca kararlarla hak ihlllerinin takipisi olmas beklenmektedir. Bunun yan sra, verdikleri kararlarn Anayasa Mahkemesi tarafndan deerlendirilebileceini bilen ilk derece mahkemelerinin temel haklar ve zgrlkler konusunda daha dikkatli davranmak durumunda kalacaklar umulmaktadr. Bu uygulama ile AHM bavuru hakk ortadan kalkyor mu? Trkiye Cumhuriyeti vatandalarnn AHM bavurusu ortadan kalkmamakta, Anayasa Mahkemesinin verdii kararlardan tatmin olmayan vatandalarn AHMe bavuru hakk sakl kalmaktadr. AHM, Azerbeycan
rneinde olduu gibi, Trkiyedeki uygulamay bir sre izledikten sonra etkili bir bavuru yolu olarak kabul etmeyip dorudan bavuru almaya devam edebilir. Anayasa Mahkemesinin baarl olmasnn yolu, AHM kararlar ve itihatlarn gz nnde bulundurarak kararlar almasdr. Umarm, Mahkeme nmzdeki dnemde alaca kararlarla Trkiyede temel hak ve zgrlklerin korunmasnda etkili bir i hukuk yolu haline gelir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Trkiyenin demokratik serveninde nasl bir role sahiptir? Bilindii gibi AHM, Trkiyenin kurucu yeleri arasnda yer ald Avrupa Konseyi tarafndan 1953te yrrle sokulan Avrupa nsan Haklar Szlemesine uyumu denetlemek amacyla kurulmutur. AHM 1959 ylnda dv kabul etmeye balarken, Trkiye AHSnin denetim srecine bireysel bavuru hakkn 1987de kabul etti. Bu tarihten itibaren Trkiye vatandalar, lkedeki i hukuk yollarn tkettikten sonra, haklarn bu Mahkemede de aramaya baladlar. Bu tarih Trkiyenin demokratik serveni asndan bir dnm noktasdr. Bu tarihten itibaren, AHMin bir st mahkeme olarak grlmesi ve Trkiyedeki yarglarn alacaklar kararlar Szlemeyi gz nnde bulundurarak vermesi beklenirken, aradan geen 25 yllk sre ierisinde Trkiye Szlemeyi ihll ettii gerekesiyle en ok mahkmiyet alan lkeden biri olmutur. Maalesef yarglarmz, Anayasann 90. maddesinde temel hak ve zgrlklere ilikin milletler aras andlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletler aras andlama hkmleri esas alnr ibaresi bulunmasna ramen, Szlemeyi ne alp uygulamaktan ounlukla kanmlar ve sonu olarak Trkiye AHSi en ok ihll
718 | KASIM 2012
eden devletlerden biri haline gelmitir. Bu da gsteriyor ki, Trkiyenin son 25 yllk srecinde yarglarmz insan haklarn geni erevede yorumlayacak zgrlk bir zihniyete ulaamamtr. AHMnin demokrasimizi gelitirdiini dnyor musunuz? AHMin Trkiyede demokrasinin geliimine katk yapt ve yapmaya devam ettii de bir gerektir. Mahkemenin ihll kararlar, kamuoyu ve medya tarafndan yakndan takip edilmekte, hkmetler demokrasinin geliimi asndan bir gsterge olarak kabul edilen Mahkeme kararlarnda Trkiyenin mahkmiyetlerinin azaltlmas iin almalar yapmak zorunda kalmaktadrlar. Bu konuda son almalardan biri 2012 ylnda devreye girdi. Kaybettii dvlar nedeniyle milyonlarca Euro tazminat demek zorunda kalnmas zerine, Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu, AHMden ihll ve ceza alan dvy incelemeye almaya ve inceleme sonucunu, sz geen dvnn savc ve yarglarnn terfilerinde dikkate alnmak zere kiisel dosyalarna koymaya karar verdi. Bu uygulamann etkili olup olmayaca nmzdeki yllarda ortaya kacak. Demokratik hak araylar erevesinde Trkiyenin u an ne durumda olduunu dnyorsunuz? Bugn Trkiyede insan haklar srecini ksa ve uzun vadeli olarak deerlendirmek daha salkl olacaktr. AB ile Trkiye arasnda son yllarda yaanan kopukluun sonucu olarak zellikle kolluk kuvvetlerinin yaklam asndan insan haklarnn korunmas ve gelitirilmesi konusunda bir durgunluk olduu bir gerek. Bununla birlikte, nemli eksiklikler iermesine ramen Kamu Denetilii Kurumu Kanunu ve Trkiye nsan Haklar Kurumu Kanunu gibi birok nemli mevzuatn yrrle girmesi, uzun vadede demokrasi asndan bir kazanmdr.
nsan haklarn daha da gelitirmek isteyen, hak aray ierisinde bulunan sivil toplum rgtlerinin en byk eksikliklerinden birisi ise kamunun durumuna ilikin salkl veri elde edememeleridir. Kamu kurumlarnn daha da effaf olmas, bilgi edinme hakkn suistimal etmemeleri gerekmektedir. effaln olmad bir ortamda insan haklar rgtleri krlemesine ilerlemekte ve ihlllere kar uzun erimli zmler ortaya koymakta zorlanmaktadrlar. Yeni anayasa nasl bir insan haklar erevesi izmeli? Kiisel ve kurumsal gr alma aamasn tamamlayan ve getiimiz Mays ayndan itibaren yazm srecine giren yeni anayasa almalar, siyas arenada yaanan ok sert atmalara ramen gnmze kadar srd. Zaman zaman Uzlama Komisyonunun oybirlii kuralnn benimsenmesinin yeni anayasa almasn sekteye urataca ynnde eletiriler yaplsa da (nitekim ilk alt aylk srecin sonunda grmeleri tamamlanan Temel Hak ve zgrlkler blmnde sadece 10 maddede uzlama saland. 38 madde ise uyumazlk nedeniyle paranteze alnd) yeni anayasann insan haklarn gvence altna alan bir toplumsal szleme olmas iin toplumun tm kesimlerinin grnn alnmas zarur bir admdr. Bununla birlikte, Meclisteki partilerin farkl
siyas grleri nedeniyle yzde yz mutabakata ulaamayaca aktr. Mutabakat en st seviyede tutmak iin ise anayasada bata vatandalk ve anadilde eitim olmak zere kritik konularda Prof. Dr. Zafer skln terimiyle renksiz bir yol semek en makul seenek. rnein, Uzlama Komisyonunda zerinde mutabakata varlmas hemen hemen imknsz olan vatandalk konusunu ele alan maddeye ilikin olarak kimi lkelerin anayasalarnda olduu gibi herhangi bir tanma yer verilmeyebilir ya da etnik bir gruba atfta bulunmak yerine Trkiye Cumhuriyeti vatandal gibi corafya ile tanmlama yaplabilir. Bunun dnda, yeni anayasann uluslar aras temel hak ve hrriyetlerin nazara alnd szlemelere gre yazlmas, Trkiyenin taraf olduu uluslar aras antlamalarn i hukukun herhangi bir kayna deil, temeli olduunun aka belirtilmesi, btn etnik gruplara, inanlara (ve de inanszla) eit mesafede durarak oulculuu desteklemesi elzemdir. Aksi halde, yeni anayasaya her kesimin sahip kmasn salamak ve gerek bir toplumsal szleme ortaya karmak mmkn olmayacaktr. Bunun iin de, siyas partiler bata olmak zere, herkesin, konuya uzla arayarak yaklamas ve kendi pozisyonundan bir adm geri atmaya hazrlanmas gerek
Suriyede Katliamlar Sryor

Trkiye ve ran gibi blgesel aktrler ile ABD ve Rusyann yakndan takip ettii Suriyede, Ekim aynda ok byk krlmalara neden olacak derece gelimeler yaanmad. Ancak Suriye Devrim ehitleri Veritaban (SRMD), yaymlad son rapora gre, Suriyede Esed glerinin 15 Mart 2011den bu yana geen 20 ayda gerekletirdii operasyonlarda 35 bin 692si sivil ve 3 bin 492si zgr Suriye Ordusu (SO) askeri olmak zere 39 bin 184 kii hayatn kaybetti. Hayatn kaybedenlerin 35 bin 615inin erkek, 3 bin 569unun ise kadn olduu belirtildi. Bu ise Esedin neden olduu ve insanlk tarihine geecek rakamlara ulaan trajedinin boyutlarn gzler nne serdi.
Doha Sonras Suriye Muhalefeti ve Trkiye

Yorum | UFUK ULUTA | 10 Kasm 2012 | Sabah Perspektif
Suriye muhalefetinin tek vcud olmad bahsi, belki de Suriye devrimiyle yattr. Mart 2011den beri devam eden 20 aylk srete Baas rejiminin ne kadar meru ve ne kadar oulcu olduundan ziyade, Suriye muhalefetinin ne kadar blnm olduu ve temsil skntlar ektii konuuldu. Muhalefetin kapasitesi zerine yatrm yapmaktansa ou zaman eksikleri zerinden pasiflik iin bahaneler bulundu. Kimi zaman da muhalefetin binde birine bile karlk gelmeyen fundamentalist gruplar zerinden muhalefet yargland ve hkm giydirildi. Muhalefetin Haziran 2011deki Antalya toplants zerinden yaklak 18 ay geti. Bu srete normal artlar altnda bir araya zor gelecek Suriyeli gruplar, Suriye Ulusal Konseyini (SUK) kurdular. Tartmalar konseye kimin dahil edildiinden ok kimin dahil edilmedii zerinde younlat. Konsey, baz milli figrler, hvan hareketi, Sryaniler, am Deklarasyonu, liberaller, bamsz slamclar, bir ksm Krtler ve yerel meclisleri temsil etse de, gze
batan Krtlerin tamamnn, Nusayriler ve Hristiyanlarn neden temsil edilmedii oldu. Aslnda bu gruplar da dahil etme almalar devam etti, fakat kk ilerlemeler dnda aama kaydedilemedi. Krtler zellikle PYDnin provokasyonuyla hep son anda konseye dahil olmaktan vazgetiler, Hristiyanlar hem muhalefet hakknda soru iaretlerine sahipti hem de aka taraf olup ate altnda kalmaktan ekindi, Nusayrilerin ou ise kendilerini zaten atmann bir taraf olarak grdler.
SUKun ieri ile irtibat
Dier bir eletiri ise Suriye iindeki muhalefeti temsil kabiliyetiydi. SUKun nemli ksmnn Baas zulm dolaysyla darda yaamak zorunda kalanlardan olumas, acaba ieriyle temaslar var m? sorusunun sorulmasna sebep oldu. Gerekten de SUK iinde ieriyle nsiyetini kaybetmi isimler var, fakat zellikle son 6 ay ierisinde SUK ile ieri arasnda sadece operasyonel deil, organik balantlar da glen-
720 | KASIM 2012
dirildi. Suriye meselesinin siyasiden ok askeri ncelie kavumas da bu durumu glendirdi. Bata ABD olmak zere birok Batl lke, SUK iindeki slamc arlndan dem vurdu ve bunu SUKa ve hatta genel olarak Suriye muhalefetine gerektiince destek vermemek iin bahane olarak kulland. Oysa bu durum konsey iindeki Ali Cengiz oyunlarnn deil, Suriye toplumunun ve fikri haritasnn doal bir yansmasdr ve ABD ve reks beenmese de sadece devrim sresince deil Esed sonras dnemde de bu durum devam edecektir.
Trkiye denklem d braklamaz
Geldiimiz noktada muhalefet, Dohada SUKu da iine alan daha geni bir at kurma almalar yrtmekte. Muhalefetin milli figrlerinden ve SUK yesi Riyad Seyf in Suriye halkn destekleyecek bir fon kurma, zgr Suriye Ordusunu destekleme, kurtarlm blgeleri idare etme, gei dnemini planlama ve uluslararas tannmay salama amac gden inisiyatifi temelli bu yeni oluum, SUK ile birlikte Krt Ulusal Konseyini, Suriye iinden yerel mec-
lisleri, aznlklar ve dier milli figrleri ats altna almay amalamakta. Clintonun bakanlnn son gnlerinde Riyad Seyf in halihazrda mevcut bulunan planna verdii destek ile ABD plan gibi lanse edilmeye ve hsn kuruntucu analistlerimiz tarafndan Trkiye denklem d kalyor tezviratna maruz braklsa da yeni oluum, hem muhalefetin yukarda bahsedilen skntlarna zm olmas hem de Trkiyenin muhalefetle balarn glendirerek devam ettirmesi asndan nemli rol oynayacak. Dier bir ifadeyle hem muhalefet dank hem de Trkiyenin Suriye politikas kyor laflarn analizlerinde kullanmaktan patolojik bir haz alanlar, Dohadan da umduklarn bulamayacaklar. Yeni oluum, ierde fiili olarak mcadele edenlerin konseydeki temsilini nerdeyse SUK dzeyine karrken, PYD dnda Krtleri, baz aznlk temsilcilerini ve muhalefetin duayenlerini iine alacak ve bu oluum hayata geirilirse muhalefete yneltilen eletiriler nemli oranda kadk kalacak. Bundan sonras, geici hkmet kurma ve Suriye halknn tek temsilci olarak tannmadr
Suriyede Katliamlar Sryor | 721
ran ve Arap Bahar

Panel | PETER JONES, BAYRAM SNKAYA, TALP KKCAN | 07 Kasm 2012
rann Arap Baharna bak, Arap Baharnn ran ne ynde etkiledii SETAda dzenlenen ran ve Arap Bahar balkl panelde deerlendirildi. Ottawa niversitesi retim yelerinden Prof. Dr. Peter Jones ve Yldrm Beyazt niversitesi retim yelerinden Do. Dr. Bayram Sinkayann konumac olarak bulunduu panelde rann Arap Baharna yaklamna ve Arap Bahar sonrasndaki blgesel ortamn ran nasl etkileyeceine ilikin nemli deerlendirmelerde bulunuldu.
sedii nc yaklam, Arap isyan dalgasnn yozlam rejimlere kar gerekleen bir halk hareketi olarak grmektedir. randa bugn ilk iki yaklamn daha yaygn olduunu belirten Jones, lkeden lkeye bu yaklamlarn d politikadaki arlnn arttn ifade etti. Jonesa gre, rann yumuak gc blgeyi etkisi altna alan isyan dalgasyla birlikte byk zarar grd. zellikle Suriye krizinin rann blgesel imajn olumsuz bir ekilde etkilediini dile getiren Jones, Arap Baharnn ardndan rann blgedeki etkisinin daha da azalaca yorumunda bulundu. Jones bu yorumunu destekleyecek iki unsur belirtti: ncelikle Arap Baharyla birlikte ykselie geen slami hareketler artk rann yaptrmlarla daha da g kaybeden ekonomik ve siyasi modelini benimsememekte, kendi modellerini retmektedir. kinci olarak Arap Baharyla birlikte blgede de geen ABD etkisi, Jonesa gre, rana fayda salamayacaktr. Zira Tunus ve Msrda iktidara gelen slami kkenli partiler, Filistin gibi blge meselelerini daha ok sahiplenerek, d politikada daha milli bir duru sergileyeceklerdir. Bu da rann emperyalizm ve
JONES: RANIN BLGEDEK ETKS AZALACAK

SETA D Politika Direktr Prof. Dr. Talip Kkcann moderatrlnde gerekleen panelde Prof. Dr. Peter Jones rann Arap isyan hareketlerine temel perspektif zerinden yaklatn belirtti. Bunlardan birincisi dini lider tarafndan da paylalan Arap Baharn gerek anlamda bir slami uyan olarak gren yaklamdr. ran Dileri Bakanl ise Arap Baharnn Batl glerin kendi karlar dorultusunda Arap devrimlerini maniple ve provoke ettiini ne sren ikinci yaklama yakn durmaktadr. te yandan daha bamsz analizcilerin benim-
722 | KASIM 2012
Amerikan kart d politika retoriinin tekelini kracaktr.
SNKAYA: RANIN SURYE TUTUMU BLGEDEK MAJINI SARSTI

Yldrm Beyazt niversitesi retim yesi Do. Dr. Bayram Sinkaya ise rann Arap Bahar sonrasnda blgesel pozisyonuna ilikin bir takm tespitlerde bulundu. Sinkaya, rann Arap Baharna yaklamnda iki temel tutumun gzlemlendiini dile getirdi: Arap isyan dalgasn uzun yllar boyunca bekledikleri slami uyan olarak gren dini kurumlar, Arap devrimlerini ran slam devrimi ile karlatrarak analiz etmeye almlardr. Sinkayann dile getirdii ikinci yaklam ise blgede gerekleen her gelimeyi rann ABD ile mcadelesi zerinden okuyan daha reel politik bir yaklam.
Bahreyne ulatnda ran bu sefer bu gelimeyi kendi blgesel etkisini artracak bir gelime olarak grerek destek oldu. Ancak isyan dalgas Suriyeye vardnda rann tutumu tersine dnd ve ranl yetkililer Suriye krizinin Batl lkelerin provokasyonu olarak deerlendirdiler. Sinkayaya gre, rann Suriye halknn karsndaki duruu ona ciddi bir imaj kayb yaatt. Ancak Arap Baharnn rana etkisini analiz ederken temkinli olmak gerektiini dile getiren Sinkaya, Arap Baharnn rana olan etkisinin ancak devrim srecinden geen lkelerde oluacak siyasi rejimlerin yapsnn belirleyeceini ifade etti. Eer devrim sonras iktidara gelen hareketler anlaml bir siyasi ve ekonomik sistem oluturabilirlerse rann Suriye srecinde azalan etkisi azalmaya devam edecektir. Ancak bu iktidarlar ekonomik kalknmay salayamayp, demokratik bir sisteme geii gerekletiremezlerse, rann emperyalizm ve Amerikan kart tutumu lkeye yeniden blgesel etki alan kazandrabilir.
Sinkayaya gre, rann Arap Baharna yaklam temel dnem zerinden deerlendirilebilir. Tunus ve Msrda yaanan devrim, bu anlamda, rann uzun dnemli muhalifleri Bin Ali ve Mbarekin iktidarna son vererek rann blgesel karlarna hizmet etti. Sinkayaya gre ran bu nedenle bu lkelerde yaanan devrimleri kendi slam devriminden etkilenen slami uyan olarak sunmakta gecikmedi. syan dalgas
Suriyede Katliamlar Sryor RAN VE ARAP BAHARI | 723
Trkiyede slamcln Gelecei

Panel | HSAN DAI, MMTAZER TRKNE, ERGN YILDIRIM, YASIN AKTAY | 20 Kasm 2012
Insight Turkey genel yayn ynetmeni ve ODT retim yesi hsan Dann moderatrlnde gerekletirilen Trkiyede slamcln Gelecei balkl panele Fatih niversitesinden Mmtazer Trkne, Yldz Teknik niversitesinden Ergn Yldrm ve Stratejik Dnce Enstits Bakan Yasin Aktay katld.
Ergn Yldrm oulcu slamclk, oulcu Modernite balkl konumasnda slamcln tanmlanma sorunu yaadn veya indirgemeci ya da dlayc bir tutumla tanmlandn belirtti. slamcln tarihsellik ierisinde tanmlanmas gerektiini ileri sren Yldrm, yaklak son yz yllk srecin dneme ayrlabileceini ve slamcln bu dnemlerde iddialarnn deitiini ifade etti. Yldrm, Osmanlnn son dneminde devleti kurtarmak iddias tayan slamcln, ulus-devletleme srecinde devleti kurmak ve 90lardan sonra oklu modernlikler dneminde de devleti dntrmek iddias tadn belirtti. Ergn Yldrm yakn dnemde slamcln devrimcilikten reformculua doru kayd tespitini ortaya koydu. Mmtazer Trkne slamcln Doumu ve lm balkl konumasnda slamcln z itibaryla muhalif bir hareket olduunu ve
724 | KASIM 2012
Yasin Aktay ise slamcln sonlar ve anlamn yeniden dnmek balkl konumasnda slamcl yalnzca Batya kar tepki olarak grmenin slamcl slamla deil Batyla ilgili grmek anlamna geldiini belirterek, slamcln ncelikle slamdan sapmalarla doru orantl olarak arsnn Mslmanlara olduunu belirtti. slamcl deimez bir hareket olarak grmenin yanl olduunu ifade eden Aktay onu bir itihat hareketi olarak deerlendirmek gerektiini savundu.
Trkiyede iktidara gelince ldn ileri srd. Trkiyede slamcln Bedizzaman Said Nursi ve Milli Gr hareketi tarafndan Seyyid Kutubun fikirleri dorultusunda ekillendiini belirten Trkne, iki akmn da bir takm amazlarndan dolay slamcln kitleselleemediini, yalnzca iktidara gtren bir ara olarak kullanldn iddia etti.
Suriyede Katliamlar Sryor | 725 TRKYEDE SLAMCILIK TARTIMALARI
12
aralk
ARALIK 2012
01
Avrupa Birlii Bakan Egemen Ba, CeBIT Biliim Fuar kapsamnda Sosyal Medya balkl oturumdaki konumasnda, Filistinin BMde Gzlemci Devlet stats kazanmasn deerlendirdi. Bakan Ba, Babakan, bu ii adeta ip rer gibi, adm adm btn dnyada 10 yldr kurmu olduu ilikileri de seferber ederek, Filistin halknn bu tarihi gnnn en byk mimar oldu. dedi. NATO heyeti, Trkiyenin talebi zerine Patriot Hava Savunma Sisteminin kurulmas almalar kapsamnda Adanada inceleme yapt
02 03
Elazn Arcak ilesi ile Bingln Gen ilesi krsalnda gvenlik kuvvetleri ile bir grup PKKl terrist arasnda kan atmada, 4 PKKl ldrld, ok sayda silaha el koyuldu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakan Fatma ahin, Milliyet gazetesine yapt aklamada, kadna ynelik iddetle ilgili panik butonu uygulamas ve Alo 183 ar merkezinin hayata geirilmesinin ardndan 6 Aralkta, aralarnda stanbul, Ankara ve zmirin de bulunduu 14 pilot ilde, iddet nleme ve zleme Merkezlerinin aln yapacaklarn syledi. Milli Eitim Bakanl ve Adalet Bakanl, nmzdeki eitim retim dneminde ortaokul 6 ve 7nci snf rencilerinin semeli hukuk ve adalet dersi alabilmeleri iin ibirlii protokol imzalad. ngiltere, Fransa, sve, svire ve Danimarka, Filistin topraklarnda yeni yerleim birimleri ina edeceini aklayan sraildeki bykelilerini geri ekti. Rusya Devlet Bakan Vladamir Putin beraberinde heyetle birlikte 3-4 Aralk tarihlerinde Trkiyeye bir ziyaret gerekletirdi.
04
BDP Genel Bakan Yardmcs Gltan Kanak, partisinin Meclis grup toplantsnda, BDP milletvekillerinin dokunulmazlklarnn kaldrlmas tartmalarna atfta bulunarak, Bir daha Krtleri bu parlamentodan kovarsanz, Krtler bir daha parlamentoya gelip gelmemeyi dnrler. dedi. NATO Dileri Bakanlar, Brkselde yaptklar toplantda, hava savunma sistemlerinin Trkiyeye mevzilenmesini onaylad.
05 06 07 10
Uluslararas Saydamlk rgt, 2012 Yolsuzluk Alglama Endeksini aklad. Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda en temiz lkeler olurken Somali, Afganistan ve Kuzey Kore snfta kald. Geen yl 61inci olan Trkiye, bu yl 54nc srada yer ald. Almanyada Bakanlar Kurulu, Trkiyenin talep ettii Patriot fzelerinin ve bunlar kullanacak olan Alman askerlerinin Trkiyeye gnderilmesini onaylad. Kararda, NATO grevi dhilinde Trkiyeye gnderilecek asker saysnn st snr 400 olarak belirlendi. Laheyde toplanan Hollanda Bakanlar Kurulunda, Trkiyenin, Suriye snrna yerletirilmek zere NATOdan talep ettii 2 adet Patriot hava savunma sistemi ile bunlar kullanacak askerlerin Trkiyeye gnderilmesi onayland. Trkiye statistik Kurumu (TK), retim yntemiyle hesaplanan Gayri Safi Milli Hsla (GSYH) 2012 nc eyrek sonularn aklad. Buna gre, retim yntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde senenin nc aylk dnemine gre cari fiyatlarla GSYH yzde 7,7lik artla 377 milyar 584 milyon lira oldu. TK ayn zamanda, Trkiye ekonomisinin bu yln nc eyreinde yzde 1,6 bydn akland. Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, hafta sonu yaplacak anayasa referandumu ncesi asayii salayabilme gerekesiyle geici olarak orduya sivilleri tutuklama yetkisi verdi.
11 12 16
8. Cumhurbakan Turgut zaln lmyle ilgili Adli Tp Kurumunun hazrlad rapor tamamland. Raporda, zaln vcudunda zehire rastland ancak lm sebebinin zehirlenme olup olmad konusunda ortak kanaate varlamad belirtildi. Diyarbakr Cumhuriyet Basavclnn yrtt KCK/TM soruturmas kapsamnda Mardin, Siirt ve Batmanda gzaltna alnan 85 kiiden 48i tutukland. Aralarnda, Siirt Bamsz Belediye Bakan Selim Sadakn da bulunduu 37 kii ise serbest brakld. TUSKON Bakan Rzanur Meral, Pariste dzenlenen Fransa-Trkiye II. Dnyas Bulumalar kapsamnda Yeni Ortaklk Frsatlar Forumunda yapt konumada, Trk ve Fransz iadamlar iin nemli ortaklk imknlarnn mevcut olduunu belirterek, Bizim Fransa ile aramzdaki karlkl ticaret hacmi 12 milyar Avroyu at. Ancak bu rakam iki lke arasndaki potansiyelin altnda. Umuyoruz ki bu frsatlar ok daha iyi deerlendireceiz. dedi. Genlik ve Spor Bakan Suat Kl, TBMM Genel Kurulunda, Bakanlnn 2013 yl btesi zerinde yapt konumada, 2002de tm spor yatrmlar iin bteden 13.2 milyon lira harcanrken 2012 sonunda kaynan 488.7 milyon liray bulduunu, bylece 37 kata varan bir art olduunu vurgulad.
17
728 | ARALIK 2012
ARALIK 2012
18
Trkiyenin yksek znrlkl ilk yerli keif uydusu Gktrk-2, indeki Jiughan Frlatma ssnden uzaya gnderildi. in yapm tayc roketle frlatlan uydu, 13 dakika sonra 686 kilometre ykseklikteki yrngeye oturdu. Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarafndan politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oran yzde 5,75ten yzde 5,50ye drld.
19 20
Cumhurbakan Abdullah Gl, 5 Temmuz 1993te Erzincann Kemaliye ilesine bal Babalar kynde 33 vatandan katledildii olayn aratrlmas iin Devlet Denetleme Kurulu (DDK)nu grevlendirdi. 2013 yl btesi Mecliste 139 ret oyuna karlk 321 milletvekilinin oyu ile kabul edildi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, btenin kabulnden sonra Genel Kurulda yapt konumada, 2013 btesi, lkemiz ve milletimiz iin yeni bir dnemin balad bte oluyor. MKB, btenin alnda 76 bin 954 puanla tarihinin en yksek seviyesine ulam ve bir rekor krmt. Btenin kapannda da Merkez Bankasnn dviz rezervinin 120 milyar 586 milyon dolarla baka bir rekor kaydettiini mjdelemek istiyorum. dedi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, NTV televizyonunda gndeme ilikin sorularn cevaplad. Fileme ve dinleme gibi eski alkanlklarn trplenmesine ramen bitmediini belirten Babakan Erdoan, yaplan rutin aramada evinin altnda bulunan alma ofisinde dinleme cihaz bulunduunu syledi. Trkiyenin NATOdan talep ettii Patriot fze sistemlerinin hangi illere konulandrlaca belli oldu. NATOdan yaplan aklamada, Almanyann Kahramanmaraa, Hollandann Adanaya ve ABDnin Gaziantepe Patriot yerletirecei duyuruldu. Sadece savunma amal kullanlacak Patriot sistemlerinin yerletirilmesinin birka hafta iinde tamamlanaca belirtildi. Babakan Yardmcs Blent Arn, Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakan Binali Yldrm ile alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elikin katlmyla Bandrma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Hzl Tren Projesinin ilk adm olan Bursa-Yeniehir hattnn temeli atld. Viyanada temaslarda bulunan Babakan Yardmcs Bekir Bozda, Radikal gazetesine yapt aklamada, bata TSK Hizmetler Kanununun 35. maddesi olmak zere darbelere gereke gsterilen mevzuat deiikliine ilikin almann srdn vurgularken, 35. maddenin kaldrlmayp deitirileceini syledi.
21 22 23
24
Bakanlar Kurulu, Babakan Recep Tayyip Erdoan bakanlnda topland. Babakan Yardmcs Blent Arn, toplantnn ardndan yapt aklamada, Suriyedeki gelimelerin deerlendirildiini belirterek, Suriye uaklar tarafndan frn nnde ekmek bekleyen insanlarn bombalanarak ldrldn, Trkiyenin Suriyeye 50 bin ton ekmeklik buday karl un hibe etme konusunda kararname imzaladklarn syledi. Adalet Bakan Sadullah Ergin, NTVde gndeme ilikin deerlendirmelerde bulundu. Bakan Ergin, Babakan Erdoann dinlendii iddialaryla ilgili adli ve idari soruturmann srdn belirterek, 2001 ylnda kendisinin bir konumasnn da dinlenildiini syledi. Merkez Bankas Bakan Erdem Ba dzenledii basn toplantsnda, 2013 yl para ve kur politikasn hakknda bilgi verdi. Ba, 2013 ylnda yzde 4 ve zerinde byme bekliyoruz. Bu yl ihracata dayal byme gerekleti. 2013 ylnda hem ihracata hem de i talebe dayal bir byme bekliyoruz. dedi.
25
26
Trk-, alanlarn geim koullarn ortaya koymak amacyla her ay yaptrd alk ve yoksulluk snr aratrmasnn Aralk ay sonularn aklad. Bura gre, drt kiilik bir ailenin salkl, dengeli ve yeterli beslenebilmesi iin yapmas gereken gda harcamas tutar (alk snr) 985 lira; gda harcamas ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakt), ulam, eitim, salk ve benzeri ihtiyalar iin yaplmas zorunlu dier harcamalarn toplam tutar ise 3 bin 208,48 lira oldu. Babakan Recep Tayyip Erdoan, 1 Ocaktan geerli olmak zere niversite burs ve kredilerinin yzde 8 artrldn aklayarak, burs ve kredileri 280 TLye, master rencilerine verilen bursu 560 TLye, doktora rencilerine verilen bursu ise 840 TLye kardklarn aklad.
27
alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik, brt asgari cretin 940 liradan 978,75 liraya, ikinci alt ay iin de 1021 liraya ykseltildiini aklad. Aylk net cret ise ilk alt ay iin 739 liradan 774 liraya, ikinci alt ay iin de 804,70 liraya ykseltildi. stanbul 16. Ar Ceza Mahkemesinde grlen Oda TV davas kapsamnda iki senedir tutuklu bulunan gazeteci Soner Yaln tahliye edildi.
28
Trkiye statistik Kurumu, Kasm ayna ilikin d ticaret a rakamlarn aklad. Kasmda ihracat yzde 24.8 artarak 13.8 milyar dolar, ithalat ise yzde 12.5 artarak 20.99 milyar dolar oldu. 11 aylk ihracat yzde 14.3 artla 140 milyar dolara kt. D ticaret a 11 ayda yzde 21.5 azalarak 76.77 milyar dolar oldu. Kasmda da 7.16 milyar dolar olarak gerekleti.
Suriyede Katliamlar Sryor ARALIK 2012 | 729
Lisansst Burslara likin Sorunlar

2006 ylnda Babakan Recep Tayyip Erdoan, lkenin nitelikli akademisyen ihtiyacn karlamak zere be ylda 5.000 rencinin yurtdna lisansst eitim almak zere gnderileceini aklam, ancak mevcut 1416 sayl yasa birtakm brokratik zorluklar beraberinde getirince, proje istenildii gibi hayata geirilememiti. Bu nedenle akademisyen ihtiyacn karlamada nemli bir ilevi olan MEB ve YKn lisansst burslarna ilikin sorunlarn tespit edilmesi ve buna ynelik zm nerilerinin gelitirilmesi Trkiye yksekretimi iin son derece nem arz ediyor.
2023 in Akademisyen Yetitirme abalar: MEB ve YK Yurtd Lisansst Burslar

Analiz | SEDAT GM, VEYSEL GKBEL | Aralk 2012
Trkiyenin 2023 yl vizyonu ve ilk on ekonomiden biri olma hedefi dnldnde, yksekretime ve zellikle retim eleman yetitirmeye yaplacak yatrmn nemi artmaktadr. Yaplan hesaplamalara gre, mevcut eilimlerle ve zellikle retim eleman saysna ilikin ciddi bir politika mdahalesi olmamas durumunda, 2025 ylnda Trkiyede genlerin yksekretim talebi karlanamayacaktr. Son yllarda Trkiyede yksekretim kapasitesi ok ciddi lde bymtr ve niversitesiz il kalmamtr. Yksekretimde yaanan bu hzl byme beraberinde ciddi retim eleman ihtiyacn getirmitir. Ba-
bakan Recep Tayyip Erdoan 2006 ylnda, lkenin nitelikli akademisyen ihtiyacn karlamak zere be ylda 5.000 rencinin yurtdna lisansst almak zere gnderilecei aklamtr. Bu nemli admn mevcut akademisyen ihtiyacn karlamada ok nemli bir ilev grecei dnlmtr. Projenin uygulamaya konmas ve rencilerin bursu kazanarak eitimlerine balamalar ile birlikte aslnda mevcut 1416 sayl yasa erevesinde gemiten sre gelen birok sorunun varln hl srdrd anlalmaktadr. Bundan dolay, ylda 1.000 renci yurtdna gnderme hedefi maalesef baarlamamtr.
730 | ARALIK 2012
Lisansst Burslara likin Sorunlar | 731
Burs kontenjanlar doldurulamam ve bursa hak kazanan rencilerin bir ksm renci dosyas atrmamtr. Bu durum MEB yurtd renim bursunun yeterince cazip hale getirilemediini ayrca bursun bavuru artlarnn olduka ar ve snrlayc olduunu ortaya koymaktadr. Ayrca bu durum, bursu kazanlarn nemli bir ksmnn zorunlu hizmet taahhd altnda girmek istemediini ortaya koymaktadr. Ayrca, mevcut verilerden hareketle, be ylda 5.000 rencinin yurtdna gnderilemedii grlmektedir. Analizde ortaya konan neriler u ekilde zetlenebilir: MEB yurt d lisansst renim bursunu nitelikli renciler iin daha cazip hale getirmek ve bursu kazananlarn yurda dn oranlarn artrmak amac ile bursiyerlerin zlk haklar iyiletirilmeli ve zorunlu hizmet sreleri azaltlmal veya bu konuda baz esneklikler getirilmelidir.
MEB bursu kapsamnda alan kontenjanlarn doldurulabilmesi ve kalitenin artrlmas iin, bavuru koullar esnetilmeli, ya snrlandrmalar yeniden gzden geirilmeli ve alanlarn dar bir ekilde tanmlanmasndan vaz geilmelidir. Bylece, potansiyel bir kontenjana bavuran aday havuzu geniletilmi; esneklik, kalite ve hakkaniyet salanm olacaktr. Kesin dn sonrasnda atama sreci hzlandrlmal ve mezun bursiyerlerin uzmanlk alanlarnda almalar salanmaldr. Resmi ilemlerin en ksa ve etkili yoldan gerekletirilmesini salayacak etkin bir iletiim sistemi devreye konulmaldr. YK yurt d doktora bursunun daha fazla kullanlabilmesinin nndeki engeller kaldrlmaldr. 50/d maddesi kapsamnda grev yapan aratrma grevlilerinin de bu burstan faydalanmalarnn nnn almas gerekmektedir
732 | ARALIK 2012
TIMSS Trkiye Matematik Deerlendirmesi Sonular

Uluslararas Eitim Baarsn Deerlendirme Kuruluu (International Association for the Evaluation of Educational Achievement, IEA) her drt senede bir, katlmc lkelerin 4. ve 8. snf dzeyindeki rencilerinin matematik ve fen baarsn lyor. Trkiye 8. snf dzeyinde nc kez ve 4. snf dzeyinde ise ilk kez 2011 ylnda bu aratrmaya katld. Beinci kez yaplan aratrmann n raporu 11 Aralk 2012 tarihinde yaymland.
V. Uluslararas Matematik ve Fen Eilimleri Aratrmas (TIMSS) Trkiye Deerlendirmesi: Matematik

Analiz | CENGZ ZOPLUOLU | Aralk 2012
ZET | Uluslararas Eitim Baarsn Deerlendirme Kuruluu tarafndan drt senede bir 4. ve 8. snf dzeyinde katlmc lkelerin matematik ve fen baarsn len Uluslararas Matematik ve Fen Eilimleri Aratrmas (TIMSS)nn 2011 sonular ele alan bu analiz, temel soruya odaklanmtr: 1- Trkiyenin dier lkelere gre baar durumu nasldr? 2- Trkiyenin performans 1999 ylndan ve 2011 ylna kadar geen srede nasl deimitir? 3- Drdnc snf dzeyinde aratr-
maya ilk defa katlan Trkiyenin sonular ne anlama gelmektedir? Analizden ne kan baz bulgular unlardr: TIMSS 2011 matematik sonularna gre Uzakdou lkeleri katlmc lkeler arasnda en yksek baary gstermilerdir. En dk performans gsteren katlmclar ise arlkl olarak Orta Dou ve Afrikada bulunan lkeler olmulardr. Sekizinci snf dzeyinde Trkiyenin matematik baar puan 1999 ve 2007 ylla-
TIMSS Trkiye Matematik Deerlendirmesi Sonular | 733
TIMSS 2011 aratrmasnn n raporundaki veriler Trkiye adna ksmi bir iyileme gsterse de, hem 4.snf hem 8. snf dzeyindeki genel baar puannda ve dier alt alan puanlarnda Trkiye hl dnya genelindeki katlmc lkelerin uluslararas ortalamalarnn altndadr.
rnda neredeyse ayn iken, 2011 ylnda yaklak 20 puanlk istatistiksel olarak da anlaml bir art grlmektedir. Trkiye drdnc snf dzeyinde 50 lke arasnda 35. olmu, sekizinci snf dzeyinde ise 42 lke arasnda 24. olmutur. Trkiye, btn Avrupa Birlii yesi katlmc lkelerden daha dk bir performans sergilemitir. 1999 ve 2007 yllarnda erkek ve kz renciler arasnda genel baar puannda yaklak bir ve sfr puanlk fark istatiksel olarak anlaml deilken, 2011 ylnda Trkiyedeki kz renciler erkek rencilerin yaklak 9 puan nnde bir performans sergilemilerdir. Gzlemlenen bu fark istatistiksel olarak da anlaml bulunmutur. zellikle aratrlmas gereken bir husus, drdnc snf dzeyinde ortaya kan ok kk farkn sekizinci snf dzeyinde nemli lde artmasdr. Yeterlilik dzeyleri asndan da Trkiye AB yesi katlmc lkelerin olduka gerisinde gzkmektedir. Trkiyede 475 ve zerinde puan alan rencilerin oran 2007 ve 2011 yllarnda % 33 ve % 40 iken, AB yesi katlmc lkelerde ayn oran % 60 ve % 62 olarak belirlenmitir.
734 | ARALIK 2012
Drdnc snflar dzeyinde katlmc 50 lke arasnda 469 genel baar puan ile 35. sray alan Trkiye, dnya genelindeki katlmc lkelerin ortalamasnn 22, 1995 ylnda sabitlenen lek ortalamasnn ise 31 puan altnda kalmtr. Hibir AB lkesini geride brakamayan Trkiye, drdnc snflar dzeyinde AB yesi katlmc lkeler arasnda 481 puanla en dk performans gsteren Polonyann ise 22 puan gerisinde kalmtr. Trkiye iin, zellikle de 2023 vizyonu erevesinde ilk on ekonomiden biri olma hedefi dikkate alndnda mevcut iyilemenin yetersiz olduu aka grlmektedir. Ekonomi gibi dier alanlarda nemli oranda gelime gsteren Trkiyenin eitimde ayn oranda mesafe kat ettiini sylemek mmkn deildir. SONU | IEAnn yaynlam olduu TIMSS n raporundaki veriler gz nne alndnda, Trkiyenin genel matematik baarsnda nceki yllara gre anlaml bir ykselme gzkmektedir. Bu sonulara gre 8. snf rencilerimizin en dk performans gsterdii saylar alannda kayda deer bir gelime gzkmemekle beraber, dier konu alanlarnda ksmen de olsa bir gelime vardr. Bilisel alanlar ynnden ise, bilgiye dayal sorularda kayda deer bir gelime yokken, uygulamaya ve akl yrtmeye dayal sorularda 8. snf rencilerinde nemli bir art meydana gelmitir. Balamsal anlamda birok deikenin renci baarsn etkiledii dikkate alndnda, eitimdeki bu ksmi iyilemenin sebeplerini ortaya koymak ve nedensel yarglarda bulunmak zordur. Ancak, bu ksmi iyilemede Trkiyenin son yllardaki ekonomik bymesinin ve yaplan eitim yatrm ve reformlarnn etkisinin olmas muhtemeldir. Bu anlamda ileride bu ksmi iyilemenin nedenlerini anlamak asndan daha kapsaml ve ayrntl analizlerin yaplmas gerekmektedir.
TIMSS 2011 sonularnn tartlmas gereken nemli bir kts da Trkiyede nceki yllarda gzlemlenmeyen matematik baarsndaki cinsiyetler aras farkn 8. snf dzeyinde ortaya kmasdr. Erkek renciler istikrarl bir ekilde saylar alannda kz rencilerden ksmen baarl olup dier alanlarda da baarlarn artrsalar da, kz renciler erkek rencilere oranla birok alanda ksmen de olsa daha fazla ilerleme kaydetmitir. Kukusuz bunun muhtemel sebeplerine ynelik daha detayl aratrmalar da btn veri taban aratrmaclarn eriimine aldnda yaplabilecektir. zellikle aratrlmas gereken bir husus, 4. Snf dzeyinde ortaya kan ok kk farkn 8. Snf dzeyinde nemli lde artmasdr.
Sonu olarak TIMSS 2011 aratrmasnn n raporundaki veriler Trkiye adna ksmi bir iyileme gsterse de, hem 4.snf hem 8. snf dzeyindeki genel baar puannda ve dier alt alan puanlarnda Trkiye hl dnya genelindeki katlmc lkelerin uluslararas ortalamalarnn altndadr. Ayrca, AB yesi katlmc lkelerin performans ile karlatrldnda ise, hibir lkeyi geride brakamayan ve AB yesi katlmc lkelerin ortalamasnn bir hayli altnda kalan Trkiye iin, zellikle de 2023 vizyonu erevesinde ilk on ekonomiden biri olma hedefi dikkate alndnda mevcut iyilemenin yetersiz olduu aka grlmektedir. Ekonomi gibi dier alanlarda nemli oranda gelime gsteren Trkiyenin eitimde ayn oranda mesafe kat ettiini sylemek mmkn deildir
TIMSS Trkiye Matematik Deerlendirmesi Sonular | 735
ODT Olaylarnn Balatt Tartmalar

18 Aralk Sal gn Babakan Recep Tayyip Erdoann katlmyla ODT yerlekesindeki TBTAK Uzaydan Gktrk-2 uydusu uzaya gnderildi. Bir grup renci Babakan Erdoann ODTye gelmesini protesto etti, olaylar byd ve polisle atma yaand. Olaylar neticesinde Babakan Erdoan ODT ynetimini knad. Bu aklamann ardndan konuya farkl niversitelerin de dhil olmasyla tartma derinleti.
niversiteler ve Demokrasi Kltr

Yorum | TALP KKCAN | 29 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
niversiteye hazrlanan binlerce rencinin ilk sralarda tercih ettii, yetenekli ve baarl rencilerin okuduu, saygn bilim insanlarnn alt ODT kampusnde saylar az olmakla beraber baz rencilerin iddet ieren davranlar, Babakan Erdoan ve rektrlerin aklamalar nivesitelere ve demokrasi kltrne ilikin yeniden bir dnme sreci balatt.
nusunda kendilerinden beklenen performans sergileyememitir. Statko ve vesayete kar koymas gereken/beklenen niversiteler, ideolojik kayglarla hareket eden, oulculuk yerine tektipilie srtn dayayan tekiletirici uygulamalarn mekan oldu. Vesayetin gl olduu dnemlerde yasaklar uygulayan ve savunan kurumlar olmakla kalmadlar, yeni siyasi aktrleri ortaya karan toplumsal deiimlere asker, brokrasi ve yarg ile ittifak halinde diren gsterdiler. niversiteler, eitim-retim ve nitelikli insan gc yetitirmede, zgn aratrmalarla teknolojik yeniliklere nclk etmede, hogr ve oulculuk kltrnn geliimine ve demokratiklemeye katkda bulunmada an gerisinde kaldlar. Buna ramen niversiteleri kurtarlm kaleler olarak gren baz aydnlar, topluma hesap vermek yerine, medya ve eski Trkiye elitleri ile kurduklar ideolojik ittifaklar sayesinde sylemsel stnlklerini srdrdler. Bugn ODT olaylarndan sonra yaananlar ve alnan pozisyonlar bir kez daha
niversite, devlet ve ideoloji

Cumhuriyetin kuruluundan itibaren yksekretim kurumlar Trkiyede nemli ilevler grm, devlet ideolojisinin, yukardan aaya empoze edilen modernleme ve seklerleme projesinin etkin bir taycs ve savunucusu olmutur. niversite saylar uzun yllar yksekretim talebini karlayamad iin bu kurumlardan snrl sayda vatanda yararlanabilmi, niversiteler kritik konularda suskun kalm ve kronik sorunlarn zmnde neriler getirmekten ekinmitir. Bir baka ifade ile niversiteler, yksekretim geleneinin kkl biimde gelitii lkelerdeki gibi bilim, eletirel dnce, aratrma ve sorgulama kltrn gelitirmek suretiyle topluma yol gsterme ko-
736 | ARALIK 2012
gsteriyor ki az sayda rencinin katlm ile balayan ve farkl niversitelere yaylan iddet olaylar arasallatrlabilmektedir.
Kamplama ve iddet kimin iine yarar?
Trkiye, izleri bgn dahi hissedilen, niversite rencilerinin iddet sarmalna kapld, idelojik kamplama ve kutuplamann ok sayda gencin hayatna mal olduu talihsiz dnemler yaad. Kimi devrim, kimi vatanperverlik uruna kart ideolojik ulara savrulan niversite genlii birbirine krdrld. Pekok renci eitimini yarda brakmak zorunda kald. Bu kirli ekimenin kaybedeni renciler ve niversiteler oldu. Trkiyenin kayp yllar, iddetin akl ve saduyuyu esir alarak mzakere kltrn tutsak ettii yllar olmutur. Yeni Trkiye eski alkanlklarn terkedilmeye baland, vesayet rejiminin etkisini yitirdii, siyasi ve ekonomik istikrarn yksekretimde de yeni frsat alanlar at bir Trkiyedir. Trkiyeyi 2023 hedeflerine tayacak nitelikli kuaklarn yetimesi iin her ehirde niversite alm, yksekretimde tektipilin son bulmas iin 70 vakf niver-
sitesinin kuruluu onaylanmtr. niversite eitimini kolaylatrmak amacyla yeni niversiteler alrken kontenjanlar da artrlm, dnya paral eitime geerken harlar kaldrlm, burs miktarlar ykseltilmi, cretsiz internet balantl yurtlar almtr. Btn bunlar frsat eitliini tabana yayarak niversitelerde daha fazla rencinin daha iyi imknlarla okumas, kendi geleceklerine daha gvenle bakabilmeleri iin yaplmtr. niversiteler, birbirine kart dahi olsa farkl grlere ak olan, muhalif ve alternatif grlerin bir arada yeerebilecei kurumlardr. Bu ynyle protesto ve itiraz haklarnn serbeste kullanlabilecei yerlerdir. te yandan yksekretime yaplan yatrmlar Yeni Trkiyenin geleceine yaplan yatrmlardr. Bu yatrmlarn protesto ad altnda iddete bavurularak sabote edilmesini ve saygnlnn zedelenmesini toplumun mazur grmesi beklenemez. niversiteler iddetin korunduu ve kutsand meknlar olamayaca gibi iddete bavurulmad srece renci ve akademisyenlerin protesto haklarnn da kstlanamayaca kamusal alanlardr
ODT Olaylarnn Balatt Tartmalar | 737
niversite Kamp m, Kamps m?

Yorum | BEKR S. GR | 29 Aralk 2012 | Star Ak Gr
yle bir haber dnelim: Kemal Kldarolu, Erciyes niversitesine yapt ziyarette bir grup renci tarafndan protesto edildi ve kampse girii engellendi. Ya da yle: Devlet Bahelinin Dicle niversitesinde yapaca konuma rencilerin olay karmas dolaysyla iptal oldu. Veyahut yle: Selahattin Demirtan Aksaray niversitesine yapt ziyareti protesto eden renciler, konumay dinlemeye gelen kiilere ta ve sopalarla saldrdlar. Acaba bu olaylara nasl tepki verirdik veyahut bu olaylara nasl vermek gereklidir? ncelikle unu aka syleyelim: Son gnlerde, ODT olaylar dolaysyla tartlan konularn ou, olayn kendisiyle hibir ekilde ilgili deildir. Konunun, teden beri iktidarn otoriterlemesi ve hogrszl tartmalarna bir malzeme olarak sunulmas, bu tespitimize en byk delildir. Dolaysyla Babakan Recep Tayip Erdoann ODT ziyareti dolaysyla gelien olaylar salkl bir ekilde deerlendirmek istiyorsak, niversite kavramnn kendisine ikin baz ilkelerden hareket etmemiz gereklidir. Bu erevede, yukarda sraladmz hayali haberler dolaysyla yaplacak deerlendirmeler ile
738 | ARALIK 2012
Babakann ziyareti dolaysyla kan olaylara dnk yapacamz deerlendirmeler ayn olmaldr. Bir niversitede rencilerin protesto yapmas, akademik zgrlklerin ne olduu ve ne olmadna ilikin bir konudur ve bu ekilde deerlendirilmelidir.
Evrensel kamps standart
Modern niversiteyi dier kurumlardan ayran en temel hususiyetlerden biri, akademik zgrlk ilkesidir. Akademik zgrlk, yaygn kanaatin aksine, sadece retim yelerinin istedikleri grleri aklama zgrlyle snrl deil, ayn zamanda rencilerin istediklerini renme zgrln kapsamaktadr. Bu erevede niversiteler, en aykr fikirlerin dahi rahatlkla ifade edilebildii meknlar olmulardr. niversitenin bu hususiyeti zerinde geni bir uzla olduunu sylemek de mmkn. Peki, akademik zgrlk, rencinin ya da retim yesinin her davrannn ho grlmesi gerektii anlamna gelir mi? Kampslerde protesto nasl olmaldr? Columbia ya da Oxford gibi niversitelerde ne gibi davranlar ho grlmez? Dnyada kkl niversitelerin gelenek ve pratiklerine bakld zaman, zellikle bir k-
stlayc tutum dikkat ekmektedir. Bu kst, yine akademik zgrlk ilkesine dayaldr: niversiteler, kampse gelen konumaclar zorla konuturmamaya alanlara msamaha etmemelidir. nk zor kullanma, bakasnn kendini ifade etme zgrl ve bir bakasnn dinleme zgrln kstlamaktr. Princeton niversitesi eski rektr William G. Bowen, 2010 ylnda yaymlanan karlan Dersler: Bir niversite Rektrnn Anlar balkl kitabnda kampslerde akademik zgrlklerin nasl anlalmas gerektiini u szlerle ifade etmektedir: Hibir niversite ya da kolej, bakalarnn hakkna tecavz ya da kurumun esas misyonunu tehdit eden davranlar ho grmez.
ncelikle, baz rencilerin biz gerekirse zor kullanarak istediimizi konuturmayz tavr, gelimi lkelerdeki kampslerin hibirinde ho grlmeyecek bir davrantr. Bu tavrn muhatab ister bir Babakan olsun ister bir yazar ya da sradan bir vatanda olsun, bu tr bir tavr, en aka ekilde knanr ve gerekli disiplin ilemleri yaplr. Burada unu da ifade etmek gerekir ki, renciler, ileride ocuklarna ya da torunlarna anlatacak hey gidi gnler! Biz bir keresinde yzlerce polisi karmza aldk, Babakan konuturmadk gibi anlar brakmak isteyebilir. Genlerin bu isteklerini zor kullanarak yapmaya almalar yanl olmasna ramen genler bu yanlln yeterince farknda olmayabilir. Asl tuhaf olan ey, kimi retim yelerinin genlerin bu tr davranlarn ho grmeleri ve onlar cesaretlendirmeleridir. Bu tuhaflk, hocalarn da zihin dnyalarnda yanl bir akademik zgrlk ve kamps fikri olduunu gstermektedir. retim yelerinin sorumluluu, hibir baskya bavurmakszn, kendi aratrma sonularn rencileriyle paylamaktr. retim yeleri, rencilere kar sorumluluklarn yerine getirmeli ve normal akademik hayat sekteye uratmamaya zen gstermelidir. niversitelerin iktidara mesafeli olmalar son derece normal olduu gibi, iktidar kart bir odak olmaya da mesafeli olmalar gereklidir. Her ne sebeple olursa olsun, niversite kampslerinin ar politize olmasndan kanmak gereklidir.
niversiteler ayet toplum tarafndan kendilerine balanan zel pozisyonlarn srdrmek istiyorlarsa, hakikat araynda toplumun gerisinde deil, ilerisinde olmaldrlar.
Baz rencilerin aktif ve bir takm politik tutumlara sahip olup grlerini ifade etmeleri ya da baz kiileri protesto etmeleri, niversite genliinden beklenebilecek son derece salkl bir durumdur. Ne var ki, yukarda zetlenen, akademik zgrle ilikin ereveden bakld zaman, ODTde yaanan olaylarn, birok adan akademik zgrlkleri ihlal olduu aka grlmektedir. Buras ODT, burada herkes protesto edilir eklinde bir savunmadan hareketle her trl protesto hakl grlrse, o zaman her trl grn ifade edilebildii bir kampsten deil, olsa olsa bir kamptan bahsedebiliriz.
Protesto hakknn kullanm
Sesi en ok kan ve rgtl hareket eden 200 rencinin her trl davran, akademik zgrlk bahanesiyle ho grlecekse, sessiz 20 bin rencinin akademik zgrl ne olacak? Madem, niversite kendisini sadece bu 200 kii zerinden tanmlyor, o halde geri kalan btn renciler yanc m oluyor? Byle bir ortamda, sz konusu 200
kiiden farkl dnen bir kii kendini nasl ifade edebilir? Buras ODT, burada herkes protesto edilir eklinde bir savunmadan hareketle her trl protesto hakl grlrse, o zaman her trl grn ifade edilebildii bir kampsten deil, olsa olsa bir kamptan bahsedebiliriz. Dolaysyla, kamps tek bir ideolojik ya da baka trl bir kampla snrlandrmak, evrensel anlamda ve her trl grn barnd bir kampsn inkr anlamna gelmektedir. Sadece protestocu bir grubun davranndan hareketle, kampsteki normal akademik hayat fel etmek, Jacques Barzunun 1968 olaylarn tarif ederken kulland gzel tabirle renci despotizmi anlamna gelmektedir. niversite, topluma ve devlete kar zel bir pozisyondadr. niversiteler, devlet ve toplum basks olmakszn zgrce hakikati arasnlar diye zerktirler. niversiteler bu rollerini oynad srece, toplum ve devlet tarafndan desteklenirler. niversiteler tam da hakikati zgrce arayabildii lde, top-
lumun taleplerine ve devletin ihtiyalarna da cevaplar retirler.
niversitenin topluma sorumluluu
Bundan dolay, retim yelerinin hakikat aray ile niversitenin topluma ve devlete kar kurumsal ilevleri birbirini destekler; niversiteler zgr ortamlarda kalknmaya destek olurlar. niversiteler ayet toplum tarafndan kendilerine balanan zel pozisyonlarn srdrmek istiyorlarsa, hakikat araynda toplumun gerisinde deil, ilerisinde olmaldrlar. Dorudan sylemek gerekirse, niversiteye verilen zel konum, bir hak deil, toplum tarafndan balanan bir ayrcalktr. Dolaysyla kimsenin bu ayrcal tketmeye hakk yoktur. Son olarak, ilkesel olarak unlar netletirelim: Kampslerde her trl barl protesto merudur; niversite, kampste bakalarnn akademik zgrln snrlandran davranlara asla msamaha gstermemelidir; bir kampste polise ihtiya braklmamaldr
740 | ARALIK 2012
YK Tarafndan Hazrlanan Yksekretim Kanunu Tasla zerine

Yorum | SETA | Aralk 2012
Genel deerlendirme
Yksekretim Kurulu (YK) tarafndan yrtlen yksekretim kanunu taslana ilikin almalar, teden beri dile getirilen yksekretimdeki reform ihtiyacn karlamaya ynelik atlan nemli bir admdr. YKn, taslan hazrl srecinde katlmc bir yaklam benimsemesi ve sonrasnda tasla tartlmak zere ilgili paydalarn grne sunmas, toplumu kucaklayan bir yksekretim sistemi ina etme adna anlaml bir giriimdir. Bu giriimin baarya ulamas iin, taslak ile ilgili paydalardan gelen grler deerlendirilmeli ve mmkn olduunca taslakla btnletirilmelidir. Trkiye yksekretimin en kronik sorunu, niversitelerin toplumsal talep ve ihtiyalara duyarsz kalmasdr. Gerekten de, niversiteler toplumun ihtiyalarn karlamada yetersiz kalm ve dahas baz olaanst dnemlerde bilinli bir ekilde bu ihtiyalar grmezlikten gelmitir. Toplumun taleplerine cevap retmeyen bir yksekretim sisteminin olumasndaki en temel neden, yksekretim brokrasisinin topluma hesap verebilir bir yapdan yoksun olmasdr.
Bundan dolay, yksekretim reformunun olmazsa olmaz, yksekretimden sorumlu birim ve kurumlarn topluma hesap verebilir bir yapya kavumasdr. Gelimi lke rnekleri incelendiinde, yksekretimden sorumlu st kurulularn yksekretim kurumlar zerinde yetkili olduu grlmektedir. 1981 ylnda karlan Yksekretim Kanunu, YK hkmetten bamsz bir kurul olarak tasarlam ve niversitelerin st ynetiminden sorumlu klmtr. Gnmzde yksekretimin ynetiminden sorumlu bir st kurulua ihtiya vardr ve gelecekte de olmaya devam edecektir. Dolaysyla, tartlmas gereken esas konu, byle bir st kuruluun var olup olmamas deil, nasl bir yapda olmas gerektiidir. Bu erevede, gelimi lkelerde yksekretimden sorumlu olan Bakanlk, koordinasyon kurulu, yneticiler kurulu ve benzeri yaplar tartlmaldr. Yksekretim kurumlarnn zerklikleri ile bu kurumlar izleme ve deerlendirme almalar birlikte dnlmelidir. Yksekretimden sorumlu st kurulutan niversitelere yetki devri yapldka, kaliteyi koruma ve hesap verilebilirlii salama
adna, niversiteler zerindeki d denetim mekanizmalar glendirilmelidir. Trkiyenin mevcut yksekretim sistemi, kamu personel rejimi ve istihdam koullar, kr amac gtmeyen bir yksekretim tasarmna dayaldr. Muhtemel bir Anayasa deiiklii sonrasnda zel niversite kurulmas sz konusu olursa ve zel niversiteler kendi programlarn ama ve istedii gibi eitim vermede serbest braklrsa, bu kurumlara ynelik kalite gvence sistemleri ayrca tanmlanmaldr. Trkiyede yksekretimdeki okullama oranlar, OECDye ye lkelerin ortalamasnn hlen ok altndadr ve yksekretime ciddi bir toplumsal talep vardr. Kontenjanlarn belirlenmesi, retim yesi yetitirme, kalite gvencesi, program almas ve niversite giri sistemi gibi hususlara ilikin genel ilkeler belirlenirken, Trkiyenin 2023 hedefleri dikkate alnmas ve yksekretiminin mevcut byme eiliminin sekteye uratlmamas olduka nemlidir.
len maddelerin, yksekretim sisteminin mevcut sorunlarn zmeye nasl katk yapacann belirsiz olmasdr. Ayrca, taslaa bir btn olarak bakldnda yaplan deiikliklerle birlikte nasl bir sistem ngrld yeterince net deildir. rnein, rektrn seimle belirlenmesi srecindeki olumsuzluklar ortadan kaldrmaya dnk olarak getirildii anlalan mekanizmalarn mevcut sorunlar nasl ortadan kaldraca belirsizdir. Yksekretim Kanunu Tasla, yksekretime ilikin olduka ayrntl ve kapsaml dzenlemeler getirmektedir. Trkiye yksekretim sisteminin her geen gn hzl deitii ve eitlendii dikkate alndnda, bu kadar ayrntl bir taslan kstlayc olabilecei ve sistemin ihtiyalarna ksa sre ierisinde cevap veremez hale gelebilecei grlmektedir. Dolaysyla, taslak bir tr ereve yasa olmal; ayrntlar, ilgili st kuruluun dzenlemelerine ve ynetmeliklerine braklmaldr. Mevcut taslakta, yksekretimin st ynetiminden sorumlu kurulu olarak Trkiye Yksekretim Kurulu (TYK) tanmlanmtr. TYKnn ye kompozisyonuna bakldnda, YKn ye kompozisyonuna benzer ekilde, Cumhurbakan, Bakanlar Kurulu ve Rektrler Kurulu tarafndan belirlenen yelerden olutuu grlmektedir. Buna ek olarak, YKn ye kompozisyonundan farkl olarak TYKnn kompozisyonu asndan getirilen yenilik, yelerin bir ksmnn Trkiye Byk Millet Meclisi (TBMM) tarafndan belirlenmesidir. Buna gre, YKn ye yapsnn TYK eliyle ksmen muhafaza edildii grlmektedir. Millet adna yasalar karan ve bteyi belirleyen kurum olarak TBMM tarafndan TYKya ye atanmas nerisi olduka olumludur. Ne var ki, eski kurul yapsnn unsurlarnn aynen korunmas sorunludur. Rektrler
Yksekretim reformunun olmazsa olmaz, yksekretimden sorumlu birim ve kurumlarn topluma hesap verebilir bir yapya kavumasdr.
Yksekretim kanunu tasla
Yksekretim Kanunu Taslanda, kanun maddeleri ayrntl bir ekilde ifade edilmi olmasna ramen, her bir maddenin hangi ihtiyaca ve gerekeye binaen hazrland belirtilmemitir. Dolaysyla, mevcut taslan en nemli eksiklii, taslakta belirti-
742 | ARALIK 2012
Kurulu tarafndan, niversitelerden sorumlu st kurulua ye seilmesi kar akmas ya da atmasna yol atndan ve hesap verilebilirlik ilkesine aykr olduundan taslakta yer almas son derece sorunlu gzkmektedir. Bir baka ifadeyle, denetlenen konumundaki kiilerin, kendilerini denetleyici pozisyondaki kiileri belirlemesi olduka sorunludur. Yksekretimin ynetiminden sorumlu st kuruluun ye seiminde, halk tarafndan seilen ve yasamay temsil eden TBMM yeleri ile yine halk tarafndan seilen ve yrtmeyi temsil eden Cumhurbakan ile Bakanlar Kurulu rol almaldr. ABD, Almanya, Norve, Hollanda ve sve gibi gelimi lkelerdeki uygulamalara bakldnda da halk tarafndan seilmilerin yksekretimin ynetimini belirlemede etkin olduklar grlmektedir. Yeni yasa tasarsnda baz koullar salayan niversiteler iin ngrlen konsey ile ilgili baz elikiler vardr. Gelimi lke rnekleri incelendiinde, niversite konseyi ya da mtevelli heyetlerinin amacnn niversite ile toplum arasnda bir kpr olduu ve yelerinin ounun niversite dndan atand grlmektedir. Buna karlk taslakta nerilen konsey yapsnda yelerinin yarsndan ounun niversite iinden belirlenmesi, niversite ile toplumu btnletirmekten ziyade, niversiteleri daha da iine kapal bir yapya brndrme riski tamaktadr. niversite konseylerinin, rektrlerin yetkilerini kamu yarar dorultusunda kullanp kullanmad ynnde denetleme mekanizmas ilevi grebilmesi, konsey yelerinin ounluunun niversite dndan olmas
ile mmkndr. Aksi halde, niversite rektrlerinin seimle belirlenmesi srecinde niversite genelinde yaanan trden sorunlarn konseyin iin de yaanmas muhtemeldir. Ayrca, kamu yarar ile niversitenin karlarn birlikte ele alacak bir ynetim birimi olmas beklenen konsey, niversitenin bir i unsuru haline gelebilir ve asl ilevi olan kamu adna niversiteyi denetleme roln yrtemeyebilir. Konseyle ynetilecek niversiteler iin birtakm koullar ngrlmesi, konseyin de tektiplemesi riski tamaktadr. Bunun yerine, genel olarak niversite ynetiminin ve zellikle konsey yapsnn farkllamasna izin veren bir yap tasarlanmaldr. Bylelikle, niversitelerin farkllaan ihtiyalarna ve koullarna gre, farkl ynetim biimleri sz konusu olabilir. retim yeleri arasnda kalc blnmelere yol aan ve niversitelerin ilerlemesini engelleyen mevcut rektr seimlerine son verilmelidir. Bunun yerine, gelimi lkelerde olduu gibi rektrlerin belirlenmesinde atama yntemi tercih edilmelidir. Trkiyenin byyen ekonomisi ve 2023 hedefleri dorultusunda, retim eleman olmay cazip hale getirecek bir takm tevikler getirilmelidir. retim eleman olmay batan zorlatran bir takm ar koullar yerine, baarl kiiler iin niversiteyi cazip hale getirecek ve retim elemanlarnn yetitirilmesini destekleyecek olanaklar sunulmaldr. Bylece baarl ve nitelikli kiilerin yksekretim sistemine girmesi kolaylatrlrken, yksekretim sisteminin ihtiyac olan nicelik ve nitelikte insan kayna salanm olacaktr
Suriye Muhalefetine Uluslararas Destek

Gittike g kaybeden Baas rejimine kar glenen Suriye muhalefetine destei arttrmak ve Suriye konusunda zm opsiyonlarn grmek zere 12 Aralkta Fasn Marake ehrinde Suriyenin Dostlar Uluslararas Konferans topland. Konferansta 130 lke Suriye Muhalif ve Devrimci Gler Koalisyonunu (SMDK) lkenin yegne meru temsilcisi olarak tanma karar ald. Bu toplantdan ksa bir sre nce ise Washington, Suriye Muhalif ve Devrimci Gler Koalisyonunu tand. Suriyenin Dostlar toplantsnda imzalanmas beklenen bildirgede Suriyede rejimin geerliliini yitirdii, Bear Esedin kenara ekilip siyasi gei srecine engel olmamas gerektii yazld. Bylelikle Esede her taraftan gelen basklar arttrlrken, muhalefet ise uluslararas meruiyetini glendirmeye balad.
Suriye Krizi Nereye Gidiyor?

Yorum | TAHA ZHAN | 17 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
Suriye isyan yaklak aydr rutin bir eksene oturdu. Yava ama istikrarl ekilde glenen muhalefet ve yava ama dzensiz ekilde g kaybeden Baas rejimi yeni Suriye isyan eksenini oluturdu. Mahcup Baas destekileri mezkr ekseni bir tkanma olarak tefsir ederken; Suriye krizinde somut politika gelitirmek istemeyen batl aktrler rutin srecini Suriyeye dair kurucu hibir politika ortaya koymakszn el-Kaide sorununu abartarak istismar etmeye altlar. Ayn dnemde Suriye krizi zerinden birbirlerine kar veklet savan srdren blgesel aktrlerden Suud alacan aldn dnrken; ran ise Baas rejiminin arkasna samayaca kadar kldn fark ederek gerilimi ksmen Iraka ksmen ise Lbnana tamaya balad. zellikle srailin Gazzeye saldrmasyla derin bir nefes aldn dnen ran- Hizbullah ekseni, Hamasn Suriye ile sraile kar direnii zenle birbirinden ayran tavr ile arzulad rzgr bulamam oldu.
Yava ama istikrarl ekilde glenen muhalefet ve yava ama dzensiz ekilde g kaybeden Baas rejimi yeni Suriye isyan eksenini oluturdu.
rak geti. Bugn geldiimiz noktada Suriye iindeki muhalefet aylar sonra birbiriyle konuabilen bir direnie dnt. syann bu sene sonbahara kadar ar bedeller deyerek byk lde taktik hamlelerden ibaret olan direnii, stratejik bir safhaya ulaarak Suriye direniinin koordinasyona kavumasn salad. ay ncesinde Suriyenin yardan fazlasnda kontrol tamamen kaybeden Baas rejimi, getiimiz ay iinde kuzey ile kara balantsn neredeyse tamamen kaybetti. Snr kaplarn da aylar nce muhaliflere kaptran Esad, bu ay iinde muhaliflerin g-
Mevzi kazanan muhalefet
Suriye iindeki aktrler asndan mezkr dnem, byk lde bir tahkim sreci ola744 | ARALIK 2012
neyden cephe amasn da engelleyemedi. Byk lde hava kuvvetlerinin operasyonlarna bel balayan Suriye rejimi, isyann bandan beri sahaya srd ebbiha yaplanmasna benzer bir ekilde devlet vasfn kaybetmi silahl bir rgte dnt.
Krtlerin muhalefete katlm
dinli kurtarlm blgesi dzeyini amayan analizleri realite ile yzlemi oldu. Krtlerin Suriye isyannda takndklar sorunlu pozisyon devam etmekle beraber, ayaklanmann bu aamasnda ciddi bir muhasebe yaptklarn PYD-PKK izgisi dnda yeeren Krt muhalefeti ortaya koymaktadr.
Suriye krizi boyunca ayrks bir tavr taknan Krtler de son iki ayda yeni bir srecin iine girdiler. syann bandan beri Suriye Krtlerine dair aklselim analizlerin ngrdkleri hakl kt. PKK zerinden akla ziyan analizlerle, maddi bilgi dzeyinde bile gereklikten koparak kurgulanan kurtarlm mahalle tutumu, nce Suriye isyanna katlan Krt muhalefetini ardndan da Krtler dndaki ana unsurlar karsnda buldu. PYD ile dorudan scak atmaya varan kriz, Suriye muhalefetinin feraseti sayesinde yaygn bir atmaya dnmeden sakinleti. Sonuta, PYDPKKnn, Suriyeye dair yapt, em-
Muhalefeti yeniden dizayn etme
ABD bakanlk seimlerine ve Clintonn grevini fiilen brakmasna birka gn kalmken, Amerikal ve Avrupal aktrler Suriye siyasi muhalefetine mdahalede bulundular. Trkiyenin kenara itilmesi ve slamc muhalefetten kurtulma giriimi eklinde okunan adm olduka ilgin sonular retti. Suriye krizinin en youn payda olan Trkiyeyi ve muhalefetin neredeyse tamamn temsil eden slamclar teet geme giriimi, Suriye muhalefetinden ezici bir ounluun ve Trkiyenin de destekledii Muaz Hatipin siyasi muhalefeti derleyip
Suriye Muhalefetine Uluslararas Destek | 745
toparlayacak ekilde seilmesiyle neticelendi. Medya dedikodular zerinden, Suriye iindeki aktrlerle aylardr iletiimde, youn eitimde ve ibirliinde olduklarn yayan batl aktrlerin, byk lde kamu diplomasisi yaptklar da aikr hale geldi.
zerinden Ortadoudan ekiliinin jeopolitiini ynetmeyi gndemine ald.
Kresel aktrlerin pozisyon deitirmesi
Rusyann pozisyon deitirmesi
Suriye sorununun bir baka nemli payda olan Rusya iin Suriye meselesinin ne anlama geldiini grmek asndan Putinin Trkiye ziyareti nemliydi. Rusya-Suriye balantsn varolusal bir ortaklk dzeyinde gstermeye alan analizlerin tamam Putin ziyareti ile Suriyenin Rusya asndan detay bir arasallatrma olduunu fark ettiler. Ziyaretten hemen sonra Rusyann hem gayri resmi kaynaklardan hem de resmi azlardan Esadn kazanmasnn mmkn olmadn ilan etmesi ise fiilen Rusya-Suriye ilikisini yeni bir dzeye tad. Rusya, Baasn Suriyeden ekiliinden nce, Suriye
Rusya ile ezamanl olarak ABD ve Batnn da Suriye ilgisinin panik bir havada artmasn, Baas rejiminin sona yaklat senaryoda aceleci rollerle bile olsa yer alma tela olarak okumak doru olacaktr. Byk lde, son bir buuk yldr Suriyede yaananlardan ziyade, Suriyedeki Trkiye pozisyonuna gre siyaset belirleme hatasna den blgesel ve kresel aktrler; zaman iinde Suriyede, sahada, derinlik kaybetmi olmann tela ile yeniden Suriyeye yaklamaya alyorlar. Bu yaklam tarznn panzehiri kendi rettii el-Kaide mbalaas zerinden slamclar olduu srece ortaya koyabilecei fazlaca kurucu bir siyaset bulunmamaktadr. Suriyeyi kaybedip am rejimine dnen Baas iktidarnn sahneden ekildii gn; Suriye krizinin turnusol testine tabi tuttuu btn blgesel ve kresel aktrler test sonularnn gsterdii siyasi arlk ve pozisyonun tesinde bir anlam ifade etmeyecekler
746 | ARALIK 2012
2012nin III. eyreinde Ekonomik Gstergeler

Trkiye statistik Kurumu (TK), Trkiye ekonomisinin 2012 yl nc eyreinde yzde 1,6 bydn aklad. Yllk bazda ise 2012 ylnn en dk bymesi kaydedildi. 9 aylk byme hz yzde 2,6 olarak gerekleti. Ekonomideki yavalamaya paralel olarak cari ak hzla azalmaya devam etti. nc eyrek sonunda 12 aylk cari an GSYHya oran yzde 7,2 olarak gerekleti.
Byme Devam Ediyor Cari Ak Hzla Azalyor

Yorum | ERDAL TANAS KARAGL | 15 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre, 2012 yl birinci eyrekte yzde 3.4, ikinci eyrekte yzde 3 artan Gayri Safi Yurtii Hsla (GSYH), 2012 yl nc eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 1.6 artmtr. Trkiye ekonomisi, kresel ekonomik kriz ve 2011de gerekleen yksek cari ak dolaysyla ekonomik bymede yaplan frene ramen, makroekonomik deikenlerde gsterdii iyilemeler, ulat siyasi ve ekonomik istikrar ve sahip olduu ekonomik byme
potansiyeli sayesinde, 2009un son eyreinden itibaren son 12 eyrek boyunca, byme trendine devam etmitir.
hracata dayal byme
Trkiye, yakn ve Ortadou lkelerinde corafi eitlilii salayarak hem pazar payn bytm hem de ihracata pozitif bir ivme kazandrmtr.
2012 yl nc eyrek dnemde tasarland gibi yurt ii nihai talep daralmaya devam etmi, ihracat ise kresel byme grnmndeki zayflamaya ramen art eilimini korumutur. Dier yandan, 2012de azalan i talep nedeniyle reel kalemlerin byme art hznda bir nceki yln ayn dnemine gre d yaanmtr. zel sektr geliim hz imalat sanayindeki bu azala bal olarak yzde 11.1 klmtr. talep azalrken net ihracatn ekonomik bymeye katks devam etmitir. Son dnemlerde srekli olarak artan ihracat, 2012 yl birinci ve ikinci eyrekte olduu gibi nc eyrekte de Trkiye ekonomisinde bymenin kayna olmay srdrmektedir. Bu dnemde ekonomik byme net ihracattaki artla salanm, ihracatn ithalattan daha fazla artmas anlamna ge2012nin III. eyreinde Ekonomik Gstergeler | 747
len bu durum ekonomik bymeye nemli katklar salamtr. 2012 nc eyrek dneminde (Temmuz-Eyll) gerekleen ihracat miktar, Euro Blgesi bor krizine ramen 2011in ayn dnemine gre yzde 13.7 artmtr. Euro Blgesine gerekleen ihracattaki azalma, Yakn ve Ortadou lkelerine ve Afrika lkelerine yaplan ihracat ile telafi edilerek bor krizinin olumsuz etkileri minimize edilmitir. Trkiye, bu sayede corafi eitlilii salayarak hem pazar payn bytm hem de ihracata pozitif bir ivme kazandrmtr.
na gelen azalma dolaysyla 2012 Ocak-Eyll dnemi itibariyle yzde 64e ykselmitir. Bu nedenle, 2012 iin hedeflenen cari ak oranna ulama olaslnn yksek ve cari ak iin yaplan tasarmn ngrld ekliyle gerekleecei beklenmektedir. 2012 ilk dokuz aylk dnemde yzde 2.6 byyen ekonominin, 2012 iin hedeflenen yzde 3.2ye ulamas iin son eyrekte yzde 4 zerinde byme gerekletirmesi gerekir. nmzdeki dnemlerde daha yksek byme oranlarna ulamak iin, Merkez Bankasnn olas politika faizinde indirime gitmesi artk zorunlu hale gelmitir. Politika faiz oranndaki olas indirimler, kredi faizlerinin nemli oranda dmesine ve dolaysyla nmzdeki dnemlerde i talebin de ekonomik bymeye katk yapmasna yardmc olacaktr. Dier yandan, Trkiyenin kredi notunun yatrm yaplabilir seviye ykselmesi ile olas sermaye girileri TLnin deerlenmesine neden olabilir. Bu dnemde ekonomik bymenin lokomotifi olan ihracatta devam eden art trendin srdrlmesi ve ekonomik bymenin devam etmesi iin, TLnin ar deerlenmemesi gerekir
Cari akta azalma
Cari a azaltmak iin zellikle ithalatta gerekleen azal ile hem ekonomik byme bir nceki yla gre hz kesmi hem de cari ak kademeli olarak azalmtr. Bu dorultuda alnan ekonomik tedbirler ile cari ak bir nceki yla kyasla azalarak OcakEyll dneminde GSYH iindeki pay yzde 6.7ya drlmtr. 2012 sonunda ise cari an GSYH iindeki paynn yzde 7.3e drlmesi ngrlmtr. Bunun yan sra, 2011 Ocak-Eyll dneminde yzde 54.7 olan ihracatn ithalat karlama oran, ihracatta meydana gelen art ve ithalatta meyda748 | ARALIK 2012
Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) 2012-III. eyrek (Temmuz, Austos, Eyll) Deerlendirmesi
Perspektif | ERDAL TANAS KARAGL | Aralk 2012
Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre, 2012 yl birinci eyrekte gerekleen yzde 3,4 ve ikinci eyrekte gerekleen yzde 3 oranndaki Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) byme oran, 2012 yl nc eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 1,6 orannda artmtr. Bylece 2012 yl nc eyreinde GSYH cari fiyatlarla 377.584 milyon Trk Lirasna ve 209.248 milyon Amerikan Dolarna ulamtr. Bu veriler ile birlikte Trkiye ekonomisi, 2012 yl nc eyrekteki byme oran ile kresel ekonomik krize ramen, 2009 ylnn son eyreinden itibaren son 12 eyrek boyunca beklentilerin altnda olsa da aralksz bymesini srdrmtr. Dier yandan, 2012-2014 Orta Vadeli Program (OVP)da 2012 yl iin hedeflenen yzde 4 ekonomik byme oran,
2012 ylnda 2013-2015 yllar iin hazrlanan son OVPde yzde 3,2 olarak revize edilmitir. lk dokuz aylk dnemde yzde 2,6 byyen ekonominin, 2012 iin hedeflene yzde 3,2 oranna ulamas iin son eyrekte daha yksek oranda (yzde 4n zerinde) bymesi gerekir. Trkiye, yapsal nedenlerden dolay artan cari ak problemine ramen ekonomik bymede son 10 ylda nemli gelimeler gstermitir. Trkiye ekonomisinin makroekonomik deikenlerde gsterdii iyilemeler, ulat siyasi ve ekonomik istikrar ve sahip olduu ekonomik byme potansiyeli sayesinde 2002-2011 dneminde GSYHda ortalama yzde 5,2lik reel byme gereklemitir. 2012 yl nc eyrek dneminde de ekonomik bymede yaplan frene ramen, ekonomide byme trendinin devam ettii grlmtr. Bu dnemde, G-20 lkeleri ierisinde en yksek ekonomik byme oranna sahip olan lke yzde 7,4 ile in olurken, ikinci lke yzde 6,2 ile Endonezya ve nc en yksek byme oranna sahip olan lke yzde 3,3 ile Meksika olmutur. Trkiye ise beklentilerin altnda olsa da yzde 1,6 oran ile AB lkeleri ortalamasnn zerinde bir byme gerekletirmitir.
Trkiyenin kredi notunun yatrm yaplabilir seviyeye ykselmesi ile olas sermaye girileri TLnin deerlenmesine neden olabilir.
2012nin III. eyreinde Ekonomik Gstergeler | 749
talep daralyor, ihracat bymeye katk yapmaya devam ediyor
2011 ylndaki yksek cari aa nlem olarak, Trkiye ekonomisi, ekonomik byme ve cari ak arasnda tercih noktasna gelmitir. Bu tercih dorultusunda Avrupa Birlii lkelerindeki parasal genilemenin aksine bir politika izlenerek sk para politikas hedeflenmitir. Bu hedefe ynelik olarak Merkez Bankas tarafndan kredi hacmi daraltlarak i talep yavalatlmtr. 2012 yl nc eyrei itibariyle yurt ii nihai talep daralmaya devam etmi, ihracat ise kresel byme grnmndeki zayflamaya ramen art eilimini korumutur. Son iki yldr srekli olarak artan ihracat, 2012 yl birinci ve ikinci eyrekte olduu gibi nc eyrekte de Trkiye ekonomisinde bymenin kayna haline gelmitir. Bu dnemde ekonomik byme net ihracattaki art ile salanm, ihracatn ithalattan daha fazla artmas anlamna gelen bu durum ekonomik bymeye nemli katklar salamtr. Euro Blgesi gelimelerine bal bor krizi neticesinde 2012 Temmuz-Eyll dneminde
yaplan ihracat, 2011 ylnn ayn dnemine gre yzde 13,7 artarken, Avrupa Birlii lkelerine gerekleen ihracat yzde 7,9 azalmtr. hracatn yaklak yarsnn gerekletii Avrupa Birlii lkelerinde meydana gelen talep daralmasnn olumsuz etkilerini azaltmak amacyla, Yakn ve Ortadou lkelerine ve Afrika lkelerine gerekleen ihracat artrlarak pazar eitlilii salanmtr.
Sonu ve neriler
Trkiyenin kredi notunun yatrm yaplabilir seviyeye ykselmesi ile olas sermaye girileri TLnin deerlenmesine neden olabilir. Bu dnemde ekonomik bymenin lokomotifi olan ihracatta devam eden art trendin srdrlmesi iin, TLnin ar deerlenmemesi gerekir. Son olarak, nmzdeki dnmelerde cari ak ve ekonomik byme arasnda tercih noktasna gelmemek iin, ekonomide uygulanacak uzun vadeli yapsal nlemler ile cari a artrmadan ekonomik bymenin salanmas gerekmektedir. Sz konusu uzun vadeli yapsal nlemler olan katma deeri yksek retim ve yurt ii tasarruflar ile srdrlebilir bir ekonomik byme salanmaldr
750 | ARALIK 2012
Msrda Kararname Gerginlii

Kasm aynda Msr Cumhurbakan Muhammed Mursinin yaymlad kararname, beklenmedik boyutlarda tepkilere neden oldu. Kararname ayn at altnda birlemeleri hayl bile edilemeyecek gruplar bir araya getirdi. Mbarek rejiminin yandalar fulul ile Mbarek rejimine kar ilk isyan balatan gruplardan 6 Nisan Hareketi ve Kifaye Hareketi, Tahrir Meydannda fulul ile bir araya gelip Mursiye kar eylem gerekletirdi. Bu sebeple Arap ve Ortadou kamuoyunda Mursi, devrim ve deiim hareketlerini Mbarek yandalarnn kucana itmekle suland. Ancak tm bu gelimelere ramen 15 ve 20 Aralkta iki aamal olarak yaplan referandumda ortaya kan toplam sonulara gre Msr halknn % 64 anayasaya evet derken, % 36s hayr oyu kulland.
Mursi ve Liberal Mbarekizm

Msrda 14 Haziranda gerekletirilen yarg mdahalesi ile meclis feshedildi. Meclisin etrafn eviren asker ve istihbarat gzetiminde seilmiler sandalyelerini brakarak yllar sonra ilk kez halkn iradesinin yansd binay boalttlar. Ak bir darbe olan bu duruma, geen haftadan beri Msrda meydanlar dolduran isimlerin nde gelenleri brakn tepki gstermeyi alk tutmay tercih ettiler. Muhammed Mursinin messes nizama kar verdii mcadelede att admlar sonras da ortaya kan manzara ve verilen tepkilerin Msrda vuku bulduunu anlamayan her analiz ve yaklam sorunludur. Mursinin att admlara, daha sonra bir yaftaya dnen ilk tepkiyi verenlerin banda Baradey gelmekteydi. Mursiyi yeni Firavun olmakla sulayacak kadar iler giden Baradey; 14 Haziranda meclisin feshini alklayp karar iin iktidardakiler yargya saygy renmeli mealinde aklamalar yapyordu. Benzer bir ekilde meydanlarn yeni, Msrn eski bir ismi olan Amr Musa, ayn karar iin istikrar iin olumlu adm derken; cumhurbakanl iin yarm olan
Meclisin feshini alklayan bir liberal mi yoksa vesayetle mcadele eden bir firavun mu daha demokrat sorusunun cevab tartmaya deer!
ve kendisini liberal olarak tarif eden Hamdin Sabbahi ise karar iin kr ediyorum demilerdi.
Mursiyi iktidarszlatrma
Mursinin geen hafta ald kararlar ierii, detaylar ve eletiriler zerinden deerlendirmenin neredeyse hibir siyasal deeri bulunmamaktadr. Mursinin ald kararlarn mahiyetini idrak etmek iin Msrda srecin nasl ilediini hatrlatmak hayati deer tamaktadr. Msr rejimi bakanlk seimleri ncesi ataa geti. Bir koldan ordu dier koldan yarg Mursinin seilmesini engellemek iin ellerinden geleni yaptlar.
Msrda Kararname Gerginlii | 751
Meclisi ve anayasa komisyonunu feshettiler, Mursinin yetkilerini budadlar. Mursi bakan seildiinde anayasa sreci, parlamentosu, yetkileri ve beraber alabilecei bir brokrasisi olmayan bir liderdi. Bunlarla birlikte nnde km bir ekonomi ve askeryarg- istihbarat brokratik oligarisi vard. lerleyen aylarda, Mursi, askeri ynetimin bandan Tantaviyi; istihbarattan ise Muvafiyi uzaklatrp anayasa srecinin nn anca demokratikleme iin yeni bir mit domutu. Mursi, Gazze sonras kazand ivme ile yarg vesayetine mdahale etti. Baka bir deyile yarg eliyle srdrlen de facto darbe haline dur demi oldu. Mursi, geen hafta yetkilerini geniletip, yargda yeni atamalar gerekletirmeseydi, eski rejimin isimlerinin yarglanmasnn ve anayasa srecinin devam etmesinin nn amasayd neler olurdu? Bu sualin cevab ok karmak deil. Mursi sadece seilmi, siyasi sermayesini yastk alt
yapm bir lider olmakla kalmaz; Msrn yllarca gecikecek bir demokratikleme ve normalleme trblansna girmesine sebep olabilirdi. Benzer bir sre Trkiyede yaklak yarm asr srdkten sonra 2010da ksmen rayna sokulabildi.
Yargsal vesayetle mcadele
Bu zaviyeden bakca, Mursi, Trkiyenin 2010 Anayasa halkoylamasna kadar geen sreyi birka aya sdrmay baaracak gibi grnyor. Hal bu olunca Mursinin cumhuriyet mitinglerinin eksik kalmas elbette dnlemezdi. Aylar nce Mursi cumhurbakan seilince tehlikenin farknda msnz? ilanlaryla Mursiye kar bir milyonu sokaa dkme giriimi, fulul kanadnn ar basmasndan dolay biz ka kiiyiz! akbetine uramt. Bugn ise Msrn fiili darbe ynetimine siyasal bir mdahalede bulunan Mursinin karsnda ulusal, blgesel ve kresel medya destekli liberal Mbarekizm km bulunuyor.
752 | ARALIK 2012
Mursiyi geici yetkilerinden dolay Firavun ilan eden Msrn liberal ve eski rejim kalntlarnn; Firavunun iktidar olduu bir lkede gsteriler yapp, medyada zgrce konuup hatta iktidar partisinin binalarna saldrabildiklerini hatrlatmakta fayda var. Bu adan baknca, meclisin feshini alklayan bir liberal mi yoksa vesayetle mcadele eden bir firavun mu daha demokrat sorusunun cevab tartmaya deer! Muhtemelen yakn zamanda, liberallerin Msr messes nizamnn 80 yllk hvan sorunsalndan daha ar bir
hvan sorunu nksedecektir. hvann ise ayn dnemde kendisinden uzaklap Msrla daha fazla megul olmas da mukadderdir. Bu siyasal makastan kacak tek ey sancl demokratikleme ve normallemedir. Baka bir deyile ise liberaller daha fazla cemaatleirken; hvan daha fazla kitleleecektir. Liberallerin iddia ettii gibi Mursiden bir firavun kp kmayacan nmzdeki birka ayda alaca kararlarla greceiz. Ama liberallerden ok rahat bir Mbarekizm kabileceini geen hafta grm olduk!
5 Soru: Msrda Anayasal Gerilim

Yorum | ABDULLAH AYDOAN KALABALIK | 11 Aralk 2012
1. Msrda Cumhurbakan Muhammed Mrsinin 22 Kasmda yaynlad kararnameden nce nasl bir sre yaand? Msrda devrimden sonra yaplan parlamento seimleri Mslman Kardelerin zgrlk ve Adalet Partisinin %47lik zaferiyle sonulanmt. Bu seimde Selefi Nur Partisi de %24lk oy oranyla seimden ikinci parti olarak kmt. Seimin akabinde 26 Martta kurulan Anayasa Komisyonu, lkenin yeni anayasa metnini hazrlamakla grevlendirildi. Fakat Kahire dari Mahkemesi bu ilk komisyonu, 10 Nisan 2012de iinde milletvekilleri olduu gibi anlalamaz bir gereke nedeniyle feshetti. 7 Haziranda ise ikinci Anayasa Komisyonu kuruldu. Cumhurbakanl seimleri ikinci turunda oy verme ileminin bitiminin hemen ardndan 17 Haziran 2012 tarihinde Yksek Askeri Konsey tarafndan yaynlanan Anayasa Beyannamesiyle yeni Cumhurbakannn yetkileri snrlanmt. Yksek Askeri Konsey Mursinin bakomutanlk sfatn elinden alm, askeri atamalar yapmasn engellemi ve parlamentonun feshedilmesinin ardndan Cumhurbakanna gemesi gereken yasama yetkisini de kendi eline almt. Cumhurbakanl seimlerinin balamasndan iki gn
nce ise Msr Halk Meclisi, Anayasa Mahkemesi tarafndan lavedilmiti. Cumhurbakan Mursi greve geldikten bir ay 12 gn sonra, 12 Austos 2012 tarihinde askerleri siyaset dna itecek ve Yksek Askeri Konseye Anayasa Mahkemesinin Parlamentoyu feshetmesinden sonra intikal eden, yasama yetkisini de eline alacaktr. Mursi bu kararla, 1952 ylnda Cemal Abdunnasr ve arkadalar tarafndan, Mehmet Ali Paann torunlarndan Kral Faruka kar yaplan askeri darbe ile ibana gelen 60 yllk askeri ynetime son vermi ve lkenin demokratiklemesi ve sivillemesi adna ok nemli bir adm atmtr. Mursinin 22 Kasmda kamuoyuna ilan edilen kararnameyi yaynlamasnn nedenlerinden bir dieri de basavc Abdulmecid Mahmudun grevinden alnarak Vatikana Bykeli olarak altanmas ve sonrasnda yaananlardr. Mbarek yanda olarak bilinen Yarglar Kulb ve muhalefetin sert eletirileri nedeniyle Mursi geri adm atmak zorunda kalmt. Mursi bu ekilde yargya kar ikinci hamlesinde de baarsz olmutur. lk hamlesi Anayasa Mahkemesi tarafndan feshedilen Msr Halk Meclisinin tekrar toplanmas kararyd. Cumhurbakan Muhammed Mursi, Msr Halk Meclisinin feshi kararn, greve
754 | ARALIK 2012
balamasndan 8 gn sonra iptal etmi ve parlamentonun tekrar toplanmasna karar vermi ancak baarl olamamt. 2. 22 Kasm kararnamesinin ierii ve amac neydi? 22 Kasm Kararnamesinin gerek hedefi yarg erkinin lke siyaseti zerindeki etkisini azaltmakt. Seimle ibana gelen milletvekillerinden oluan Msr Halk Meclisinin (Parlamento) alt kanad ura Meclisini ve alt aydan beri almalarda bulunan Anayasa Komisyonunun Anayasa Mahkemesi tarafndan feshedilmesini engellemekti. Mursi kendi ifadesi ile Anayasa Mahkemesinin sz konusu kararlar ile ilgili olarak istihbarat birimlerinden duyum almt. Mursi lkenin devrimden sonraki iki yllk srete elde ettii kazanmlar kaybetmemek ve tekrar sfr noktasna dnmemek iin bu kararnameyi ilan etmitir. 3. Kararname sonras Msrda yaanan krizin dinamikleri nedir ve aktrleri kimler? Kararname beklenmedik bir tepkiye neden olmu ve bir at altnda birlemesinin hayal bile edilemeyecei gruplar bir araya getirmitir. Mbarek rejimi kalntlar fulul ile Mbarek rejimine kar ilk isyan balatan gruplardan 6 Nisan Hareketi ve Kifaye Hareketi Tahrir Meydannda fulul ile bir araya gelmi ve Mursiye kar eylem gerekletirmitir. Mursi bu sebepledir ki devrim ve deiim hareketlerini Mbarek yandalarnn kucana itmekle sulanmtr. te yandan Msr muhalefeti Ulusal Kurtulu Cephesi ats altnda birlemitir. Ulusal Kurtulu Cephesinde Amr Musann bakan olduu Kongre Partisi, Seyyid el Bedevi bakanlndaki Vefd Partisi bulunmaktadr. Nasrc grubu, Cumhurbakanl adaylarndan Hamdin Sabahi, Avukatlar Sendikas Bakan Semih Aur ve Hasan Abdulani temsil etmektedir. Dstur Partisi Bakan Muhammed el Baradey de Cephede ismi ne kan ahsiyetlerdendir.
4. Msrda yeni anayasa ne getiriyor ve tartmalar hangi konular zerinde younlayor? 15 Aralk 2012 tarihinde hakknda referandum yaplacak olan Msr yeni anayasas tasla, bu zamana kadar lkede gelmi gemi en iyi anayasa olarak nitelendiriliyor. Ancak Hristiyanlarn durumu, kadn haklar ve silahl kuvvetlerle ilgili konularda tartmalar var. zellikle sekler kesimler anayasay, slami akmlarn arlkta olduu bir Anayasa Komisyonunun hazrlamasna kar kmakta. Genel olarak tartmalar anayasa maddeleri ile ilgili deil, komisyonda ounluun slami akmlardan oluuyor olmas ekseninde seyretmekte, maddeler tartlmamaktadr. nk komisyon yelerinin kahir ekseriyeti tarafndan kabul edilen maddeler genelde slami ve sekler kesimlerin zerinde ittifak ettii maddelerdir. Selefilerin eriat ile ilgili ikinci madde konusundaki istekleri kabul edilmemitir. kinci madde El Ezherin de arsyla 1971 ylndan beri var olduu haliyle Kanun koyucu slam eriat Prensipleridir eklinde kalmtr. 5. Mursinin ald son anayasal kararlar ile birlikte Msr bundan sonra nasl bir sre bekliyor? Son anayasal kararlar konusunda muhalefet ksmen de olsa ikiye blnmtr. Yarn Devrim Partisinin bakan Eymen Nurun yan sra Vasat Partisinin de uzlamadan yana tutumu ortamn yatmasnda etkili olmutur. Ulusal Kurtulu Cephesi iinde ciddi gr ayrlklar vardr. Kongre Partisi Bakan Amr Musa ve Vefd Partisi Bakan Seyyid el Bedevi referanduma katlma ve hayr oyu kullanma ynnde gr beyan etmektedir. Nasrclar gerilimi artrma ynnde fikir beyan ederken El Baradey kararsz durumdadr. Halk referandumda evet derse parlamento seimleri yaplacak. Hayr oyu fazla olursa ay ierisinde tekrar bir Anayasa Komisyonu oluturulacak ve 6 ay iinde yeni bir taslak hazrlanacak ve halk oyuna sunulacak
Transition Pains in Egypt

Yorum | TAHA ZHAN | 07 Aralk 2012 | Hurriyet Daily News
Rising tensions in Egypt were unavoidable after Morsis intervention in the oligarchy of the judiciary. It is hard to say whether it was the Egyptian liberals that caused the tensions to rise, simply because the liberals have nothing to gain in Egypt on the streets. Neither the liberals popular base is capable of creating a social movement, nor do their actors have the experience to overcome such a trial. The Egyptian liberals need to understand, Tahrir is a good place for sending messages to Egypt and to Morsi, but it is not a good place to do politics. They need to understand that there is a big difference between gaining the support of the streets and doing politics from the streets. Besides, Egypt is not simply a country whose political course can be determined by the early birds of Tahrir. Under current conditions in Egypt, all political actors, including the Brotherhood, who prefer staying on the streets to doing politics on legitimate grounds, must realize they are playing with fire. The fire is the possibility of the militaryjudiciary tutelage regime blatantly taking over the reins of power. Should the conflict on the streets continue full-fledged on the
756 | ARALIK 2012
If Egypt has to choose between growing pains of democratization or the military-judiciary tutelage, it should not hesitate to pick the first option.
path to complete chaos, it will only strengthen the hand of the old regime. What should Morsi do at this point? If Morsi backs away from his decisions, not only will he squirrel away the political capital vested in him by the Egyptian people, but he will also become an honorary president defeated by the Egyptian oligarchy. Morsi said halt to the tutelage regime in a language it understands. Every single political actor in Egypt knows this is so. They also know that the courageous decisions made against the establishment by a leader without a Parliament, Constitution, bureaucracy, intelligence, police, military or functioning economy are made
out of necessity, not out of choice. In fact, for the liberals, the problem is not so much what Morsi does, but who Morsi is. The debate in Egypt today is not a debate over content. On the contrary, it is a power struggle between Ikhwan and its supporters, dubbed ignorant peasants by some liberals, and the masses surrounding the old regime
by a conscious or not so conscious decision. The only way this power struggle can be carried over to a legitimate ground to be fought freely at any time is to dispose of the tutelage regime. What are being experienced are the political tensions Egypt needed to live through during the process of the revolution that was realized by an apolitical discourse. What those who experience these tensions, the Ikhwan and some liberals, have in common is their inexperience. And the most determining characteristic of the old regime pivots are their decades-long political experience. Unless the two inexperienced parties realize that they are playing with fire soon, we may suddenly find Egypt in the middle of a de facto coup. If Egypt has to choose between growing pains of democratization or the military-judiciary tutelage, it should not hesitate to pick the first option. It is, in fact, a strong possibility that the first option offers an exit out of what we call political turbulence. The second option, on the other hand, which we call bureaucratic oligarchy, may clear the path to Mubarakism that Egypt would be sentenced to for years to come
Morsi and the Opposition: New Faces Same Narrative!

Saving Egypt from the coming destruction will not happen without the unity of the army and the people, the formation of a national salvation front consisting of political and military leaders, and the upholding an unequivocally civil state with military protection, exactly like the Turkish system If this does not happen in the next few days, Egypt will fall and collapse, and we will regret [wasting] the days that remain before a new constitution is announced The peoples peaceful protest is imperative and a national duty, until the army responds and announces its support for the people. The above lines are taken from the front page of the daily newspaper, Al-Dustour, dated Aug. 11. This was how the Are you aware of the danger? campaign got started barely a month after the presidential elections, but the campaign that aimed to mobilize one million people in Tahrir against Morsi was not successful then. The origins of this campaign can be traced to earlier occasions. One of the most interesting of these
was the publication of an article titled An Arab Springtime, soon after the revolution, in the Monthly Review journal belonging to a francophone Egyptian Samir Amin. The common ground that bound Amins article and Al-Dustour - despite their vast differences in quality and ideological stance was their shared stance against Ikhwan (the Muslim Brotherhood). Amin, who described Ikhwan as an apparatus created by the comprador bourgeoisie, founded in 1927 by the English Embassy, developed by the Americans over the years,
The peoples peaceful protest is imperative and a national duty, until the army responds and announces its support for the people.
758 | ARALIK 2012
financed by the Saudis, supported both by Sadat and Mubarak, did not even realize that he was talking about a gigantic conspiracy theory. At the end of his analysis, embellished by a little Marxist political economy and a little leftist democratic discourse, what he was really saying was that nothing has changed in Egypt. Amin, in his article filled with words such as reactionary, anti-democratic, against social progress, beards, and veils, came close to suggesting that Sadat and Mubarak were really Islamists. All the issues signaled by Amin in his article were embodied in the form of a coalition between felol and the liberals over the last three weeks. This time we are hearing, mostly from the liberals voice, a different articulation of the same
political position - the liberals are not really telling us anything about Egypt. The main criticism against Morsi concerns his majoritarian rule. However, what is being experienced in Egypt right now is not majoritarianism but rather a struggle to rule under military-judiciary tutelage. Two quotes from Carl Schmitt might explain the situation in Egypt better. First, Schmitt said: The sovereign is he who decides on the exception. Morsi gained the power he was not able to attain even after having won the elections by actualizing a state of exception. Second, the liberals maximalist demands as the self-acclaimed source of truth has only served to prove Schmitts statement, There is no liberal politics, [but] only a liberal critique of politics, right too
Suriye Krizi Glgesinde Putinin Trkiye Ziyareti

Rusya Devlet Bakan Vladimir Putin beraberindeki heyetle birlikte Trkiye-Rusya st Dzey birlii Konseyinin (DK) nc toplants kapsamnda 3-4 Aralkta Trkiyeyi ziyaret etti. Farkl aklamalara karn stanbulda gerekleen Putin-Erdoan grmesinin ana gndem maddesi Suriye konusu oldu. Ancak Putinin Trkiye ziyareti esnasnda imzalanan 11 kritik anlama, 30 milyar dolara ulaan yllk ticaret hacmi, Rusyann Trkiyedeki 10 milyar dolara yaklaan dorudan yatrm ile Trkiyenin Rusyadaki 6 milyar dolar aan yatrm, Suriye krizinin zmndeki gr ayrlklarnn ikili ilikileri derinden etkilemediini gsterdi. Putinin Trkiye ziyareti tm sylentilere ramen iki lke ilikilerini olumlu ynde etkiledi.
Trk-Rus likilerinde Yeni Perde

Yorum | TALP KKCAN | 08 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
Rusya Devlet Bakan Vladimir Putinin Trkiye ziyareti, souk sava dnemi d politika parametrelerinin kkl bir deiime uradn bir kez daha teyit etti. ki kutuplu souk sava yllarnda d politikay belirleyen iki ana unsur vard. Bu unsurlar ideoloji ve gvenlik olarak tanmlam ve Rus ve Trk d politikasn etkilemi ve ekillendirmiti.
snr komusu lkeler olmalarna karn siyasi ve ekonomik ilikiler minimum dzeyde tutulmutur. Trkiye ve Sovyetler Birlii ikili ilikileri, ideoloji ve gvenlik riskinin kskacna girmitir. Souk savan bitimi ile Trkiye ve Rusya iin yeni bir dnem balam, her iki lke iin de yeni imkn ve frsatlar dourmutur. 1990l yllar ideoloji ve gvenlik tehdidi algs duvarlarnn ykld, d politikada ise ok boyutluluk ve blgesel yaknlamann ortaya kt bir dnem olmutur. Trkiye komularla sfr sorun ilkesini pratie dntrrken, Rusya ideoloji ihra eden bir lke olmaktan uzaklam, blgedeki ekonomik potansiyeli grerek rasyonel bir politika izlemeye balamtr.
kili ilikilerde ideoloji ve gvenlik
deolojik olarak kendisini Bat demokrasisi ve liberalizmi eksenine yerletiren Trkiye, iinde yer ald ittifakn da etkisi ile Sovyetler Birliinin komnist yaylmacln tehdit ve tehlike olarak alglam ve bu lke ile mesafeli ilikiler gelitirmitir. Benzer ekilde Sovyetler Birlii ve etkisindeki lkeler de liberal pazar ekonomisi, kapitalizm ve temsili demokrasiyi yabanc ideolojik deerler olarak kodlamtr. Sz konusu ideolojik farkllama yannda gvenlik riski algs da Trk-Rus ilikilerini etkilemitir. Trkiye NATO iinde, Sovyetler Birlii ise Varova Pakt iinde biri dierine kart iki ayr gvenlik alanna savrulmu,
Trk-Rus ilikilerinin normallemesi
Rusya zellikle 2000lerden itibaren dnya sisteminde arlk kazanma giriimlerinde bulunmu, Putin, 1997de yazd Yerel Doal Kaynaklarn Stratejik Adan Yeniden Yaplandrlmas konulu doktora tezindeki grlerini Devlet Bakan olarak hayata ge-
760 | ARALIK 2012
irmeye balamtr. Trkiye ise bir taraftan AB ile ilikilerini gelitirmi, dier yandan Ortadou, Balkanlar, Kafkasya/ Orta Asya blgesinde etki sahasn geniletmitir. Her iki lke de ikili ilikilerdeki normallemeyi frsata dntrmtr. Putinin Trkiye ziyareti ve imzalanan 11 kritik anlama, 30 milyar dolara ulaan yllk ticaret hacmi, Rusyann Trkiyedeki 10 milyar dolara yaklaan dorudan yatrm ile Trkiyenin Rusyadaki 6 milyar dolar aan yatrm, Suriye krizinin zmndeki gr ayrlklarnn ikili ilikileri derinden etkilemediini gstermektedir. Suriye krizi ile ilgili iki lkenin farkl grleri ve zm nerileri olduu biliniyor. Trkiye, Suriye krizine zm araylarnn ilk dnemlerinde rejime destek verdii iin Rusyann kritik ve anahtar roln grmezlikten gelmi; bu srete enerjisinin byk ksmn, rann da dahil olduu blge lkeleri ile konumaya ayrarak; BM, AB ve ABD
ile mzakereler yrterek krize zm aramaya harcamtr. Putinin ziyareti srasnda yaplan grmelerin ana gndem maddelerinden birinin Suriye oluu gsterdi ki Trkiye, Suriye krizinin zmnde Rusyann ciddi bir muhatap olarak grlmesini kabul etmeye balad. Dier yandan Putinin Suriye rejimi ile ilgili aklamalar, Rusyann kat tutumunda gevemeler olduunu gsterdi. Suriye krizinin blgesel istikrar tehdit ettii, zmlenmemesi durumunda yarataca riskler konusunda Trkiye ve Rusyann benzer grler tad, zm artlar ve yntemi konusundaki farkllklarn da mzakere edildii gz nne alndnda Putinin Trkiye ziyareti her lke iin de olumlu sonular dourmutur. Bugn gelinen noktada, Trk-Rus ilikilerinde ideoloji ve gvenlik tehdidi alglarna dayal grlerin yerini rasyonel tercihlerin aldn ve yeni bir dnemin baladn sylemek mmkndr
Suriye Krizi Glgesinde Putinin Trkiye Ziyareti | 761
srail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar

Filistinin, Birlemi Milletlerde gzlemci kurulu statsnden ye olmayan gzlemci devlet statsne ykseltilmesi, Filistine Uluslararas Ceza Mahkemesi gibi kurululara ye olmak gibi nemli avantajlar salad. Bylece uzlamaz tavrlar sergileyen sraile uluslararas bask arttrld. Ancak buna pek aldr etmeyen srail, igal altnda bulundurduu Filistin Devleti topraklarndaki yasad Yahudi yerleimlerine yenilerini ekleyerek, Dou Kuds ve Bat eriada toplam 3.000 ilave konut inasna karar verdi. Bunun zerine T.C. Dileri Bakanl bu eylemi knad. Fransa ve ngiltere ise srailli elileri dileri bakanlklarna ard. Mahmut Abbas, Filistinin ye olmayan gzlemci statsnn kazanlmas adna youn abalarndan dolay Ankaraya teekkr ziyareti gerekletirdi.
srailin Akl Tutulmas: Gazzeye Saldr ve BM Oylamas

Yorum | UFUK ULUTA | 01 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
Bir strateji lkesi olarak addedilen srail, aslnda sklkla akl tutulmalar yaayan ve ksa vadeli sfr toplaml oyunlar, uzun vadeli kazankazan zmlere tercih eden bir lkedir. Bu stratejik akl tutulmalarnn altnda, ksmen, srailin ak diplomasiyi gizli diplomasiye, diplomatik ahlak ise kamu diplomasisine tercih etmesi yatmaktadr. srail belki de son zamanlardaki en stratejik kararn 2005te Gazzeden ekilerek vermiti. Gazze srail iin gereksiz bir klfetti ve kazan-kazan stratejisi, igal sonras Gazzenin normallemesine imkn tannmas olmalyd. Oysa srail, daha ekilmenin ilk gnlerinde ve belki de daha ekilmeden Gazzeyi namlunun ucuna koyma hesaplar yapt. srailin sfr toplaml oyununa gre, srail Gazzeden ekilerek ahlaki stnl ele geirecek, uluslararas kamuoyu nezdinde yldz kazanacak ve Gazzeden gelecek en ufak tehdide kar Gazzeyi yerle bir etme hakkn elde edecekti. ler planland gibi gitmedi ve siyasi ve diplomatik baarszlklar pei sra gelmeye balad.
Stratejik slk
ncelikle srail, Ortadouda yaplan en effaf seimlerden birisinin sonucunu reddetti ve planlarn seimin kaybeden taraf Fetihin zerine kurdu. Hamas-Fetih atmasnda Fetihin galip gelmesi umudunun ktn grdnde ise siyasi baarszln askeri operasyonlarla zebilecei zannna kapld. Oysa birinci Gazze saldrs sraile glenen bir Hamas, alakaszlaan bir Fetih ve anti-srail bir uluslararas kamuoyu getirdi. Ardndan sklatrd Gazze ablukasyla Gazzeyi ekonomik olarak kertme ve srail ve Fetih kontrolndeki Bat eriadan bir anti-Gazze karma planna koyuldu. Abluka Gazzeyi sarssa da Hamas glendi. Arap Bahar, Trkiye ve Filistin halknn sebat srailin oyun planlarn boa kard. kinci Gazze saldrs ile srail, temelde Hamasn gleniine darbe indirme planlar yapt ve bunun lsnn vurulan fze bataryas says olduu vehmine kapld. Yine
762 | ARALIK 2012
beklenen olmad, Gazze halk bir yandan Tel Aviv ve Hamas yaknlarna gnderilen fzelerle askeri olarak hibir eyin eskisi gibi olmad mesajn verirken, dier taraftan ise Trkiye, Msr ve Katarn abalar, Trkiye ve Arap Ligi dileri bakanlarnn saldr altndaki Gazzeyi ziyareti ve nihayetinde atekes isteyen tarafn srail olmas, srailin bu saldrdan da stratejik bir baarszlkla dndn gsterdi. Savunma Bakan Ehud Barak seilemem korkusuyla siyaseti imdilik braktn aklad, srail kamuoyu hkmetin atekes kararn topa tuttu ve saldr sonras caydrclk gcn ve uluslararas meruiyetini artran Hamas gereine vurgu yapt.
drrken, 2. Gazze savanda yklan evlerin tozu duman hala durmaktadr ve canlarna kastettii sivillerin kan henz kurumamtr. Byle bir ortamda yaplacak oylamada her eye ramen srail lehine oy devirmek olduka zordur. Ahlaki ounluk yerine ahlaki olmayan aznlk eliyle yaplan lobi faaliyetleri ve tehditler de bunun iin yeterli olmamtr. u noktada srail senelerdir devam ettirdii yanl hesaplarnn ceremesini ekmek zorundadr. Filistinin statsnn ykseltilmesi, yarn bir Filistin devletinin kurulaca manasna gelmese de Filistin davasna uluslararas meruiyet kazandrma ve Uluslararas Ceza Mahkemesi gibi kurululara ye olma noktasnda byk ve tarihi bir admdr. srailin Filistini ABD finansal yardm zerinden tehdit etmesi ise srailin onyllardr att strateji yoksunu admlarn bir baka rneidir. srailin bu gne kadar oynad sfr toplaml oyunda kaybeden srail, kazanan ise Filistin olmutur ve srail kazan-kazan stratejisine gemedii mddete de kaybeden yine srail olacaktr
Ahlki ounluk evet dedi
Bu akl tutulmasnn en son darbesi de BMdeki Filistin oylamasnda geldi. Filistinin BMde ye olmayan gzlemci varlk statsnden ye olmayan gzlemci devlet statsne ykselmesi oylamasnn 2. Gazze saldrsnn akabinde yaplmas da srailin bir strateji yoksunluunu gstermektedir. Bir taraftan tm eletirilere ramen devam ettii yerleim inas zellikle Avrupallar kz-
srail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar | 763
Obama sraili Neden Destekliyor?

Yorum | KADR STN | 01 Aralk 2012 | Star Ak Gr
kinci dnem seilmek iin srail lobisini karsna almaktan ekinen Obama, Netanyahudan memnuniyetsizliini ancak dolayl yollardan ifade etmiti. Tarihin en fazla Amerikan seimlerine karan srail Babakan karsnda Obama belki de en az srail i politikasna karan Amerikan bakan olarak kayda geecek. Netanyahuyla sorunlarna ramen Obamann Amerikan Musevilerinden ald yksek oylarn dalm bu oylarn kritik etkisi olmadn gsterdi. Thomas Friedman bakanlk seiminden hemen sonra yaynlanan yazsnda, sraillilerin Obamann seim sonras Netanyahudan almaya alp almayacaklarn sorduklarn aktarp, Bakann zellikle ekonomiyle megul olduunu dolaysyla Ortadounun gndemin banda olmadn yazyordu. Obamann bu tavrnn srail asndan hem avantajl hem de dezavantajl yanlar var. Bu, Obamann ikinci dneminde srail-Filistin bar srecinin tekrar canlandrlmas iin fazla enerji sarfetmeyecei dolaysyla Netanyahuyu sktrmayaca anlamna gelebilir. te yandan ABDnin rana askeri bir operasyondan uzak durmas sraili endielendiriyor. srailin ran konusunda artk kendi bann aresine bakmak zorunda
764 | ARALIK 2012
sylemek zor elbette ama Obamann srail adna maliyet demek istemedii ak. Peki Gazze saldrlarna destek ABD adna bir maliyet deil midir ki Obama bu konuda sraile destek mesajlar verdi? srailin kendini savunma hakk olduunu tekrarlayan Obama, Msr Cumhurbakan Mursi ve Babakan Erdoann Hamasn roket saldrlarn durdurmas konusunda etkilerini kullanmalarn istedi. Bir yandan Dileri Bakan Clinton blgeye gndererek, Mursiyi de birka defa arayarak kran Gn arefesinde Gazzedeki durumun sakinlemesi iin alan Obama, te yandan sraile destek mesajlar vermeye devam etti. Bakann srailin tavrndan ok da memnun olduu sylenemez ancak Obama Dkme Kurun Operasyonu srasnda da byk lde sessiz kalmt. Bu tavrn ABDnin blge halklar asndan olumsuz imajn derinletirdii kesin. Ancak Amerikann hayati karlar sz konusu deil ve Obamann verdii retorik destein kendisine ciddi siyasi bir maliyeti yok. Aksine, nmzdeki 45 gnlk srete srail lobisinin nfuzunun yksek olduu Kongreye bteyi onaylatmak zorunda olan Obama iin bir kazan bile saylabilir.
Arap Bahar sonras artk yeni bir blge var ve srail blgede normallemek zorunda. ABDnin sponsorluunda blgenin baskc ynetimleriyle srail yararna kurulan blgesel dzen Arap devrimleriyle km durumda. Kuzey Afrika ve Ortadouda slamc ve dier aktrler siyasete girip normalleiyor ve hatta iktidara geliyor. Bu aktrlerin Ben Ali, Mbarek veya Kaddafi gibi kendi halklarnn taleplerini dikkate almama lksleri yok, bunun ilk testi de Gazze kriziyle Mursiye nasip oldu. ABD bu yeni siyasal koullara ayak uydurmak zorunda olduunun farknda. Ancak blgenin halen bir vakum halinde olmas ve devrim kart glerin mcadelelerine devam ediyor olmalar yeni bir dzen kurulmasn geciktiriyor. Yeni dzenin koordinatlar belli olana kadar, ABDnin daha salamc bir politika izleyerek geleneksel imparatorluk reflekslerini devam ettirmesini beklemek daha doru olur. Bu gei dnemi ABDnin ekonomisini dzeltmek ve Asya-Pasifik stratejisini hayata geirmekle megul olduu bir dneme rastlyor. Obamann Msr ve Trkiye gibi aktrlerin Suriye ve Gazze gibi konularda daha fazla inisiyatif almasn beklemesi, ABDnin yeni dnemde kresel dzeni ekillendirme iddiasn mtevaziletirmi olmasndan kaynaklanyor. Gazze krizi sonras birok analist ABDnin Ortadoudan uzak duramayacan dolaysyla daha derli toplu bir Ortadou politikas izlemesi ve hatta halihazrda l bar sreci iin yeniden aba sarfetmesi gerektiini savunuyorlar. Obamann sraille ilikilerini yeniden dzenlemesi ancak Ortadouya ilikin yeni bir politika gelitirmesiyle mmkn olabilir ve bu ynde arlar yapan analistlerin says da az deil. Obama ynetiminin bu arlara nasl cevap verecei merak konusu ancak Afganistan ve Irak savalarnn maliyetleri ve srailin uzlamaz tavr Obamay blgesel gelimelere yn verme konusunda itahsz klyor.
Arap Bahar, ABDyi iinde bulunduu mali ve siyasi krizden karmay nceleyip insan haklar ve demokrasiden pek bahsetmeyen Obamay zor bir teste tabi tuttu. Obama ilk dneminde insan haklar ve demokrasi sylemlerinin Amerikan ulusal karlarnn nne gememesine (Bush ynetiminin aksine) zen gsterdi. rnein 2009da randa Ahmedinejadn kazand aklanan seimler sonras Yeil Harekete destek vermeyerek daha garantici bir politika izleyen Obama, in ve Rusya ile ilikilerinde de insan haklarn gndeme getirmedi. Arap Baharyla Amerikann on yllardr i tuttuu otoriter liderler devriliyordu ve ABD bir karar vermek zorundayd. Mbareki destekleme refleksi ilk bir iki gnde nkseden Obama ynetimi sonunda Mbarekin gitmesi gerektiini sylerken Trkiyeden daha ge kalmt. Libyada geriden liderlik yapmay tercih eden Obama ynetimi, uluslararas destekli ve dk maliyetli operasyonun yedi ay srmesinden endielenmiti. Suriye konusunda ABDnin mdahale risklerini bahane ederek pasif kalmas da bu erevede deerlendirilmeli. Ortadouda yourdu fleyerek yiyen bir ABD ynetimi var karmzda. Bu tavrn srail sz konusu olduunda geerli olmadn savunanlar olabilir ve bu byk lde dorudur. Ancak son Gazze krizinde Obamann tek bana zm retmekten ve srail adna maliyet demektense, sraili blgesel aktrlerle pazarla zorlamas, nmzdeki dnemde Obamann sraile desteinin yeni blge artlarn dikkate alan bir yere doru evrilebileceinin bir iareti olabilir.
srail merkezli Ortadou dzeni
ABD, Ortadouda maliyet demekten kanan statkocu reflekslerle dolu tavrn ne kadar devam ettirebilir? Yeni blge kendi dzenini kurup blgesel gerekleri kresel aktrlere dayatana kadar diyebiliriz. Bu noktada Trkiye ve Msr gibi dzen kurucu potansiyelleri yksek aktrlerin istikrar ve bara dayal bir blge iin sarfettikleri gayret
son derece nemli. Artk eski dzenin devam etmeyeceini hem ABD hem de srail gayet iyi biliyor. Ancak yeni dzenin nasl ekillenecei noktasndaki belirsizlik, ABDnin srail politikalarn destekleme geleneini devam ettirmesini byk lde maliyetsiz klyor. srail asndan asl korkutucu olan, Amerikann Ortadouda srail merkezli bir dzen kurma iddiasndan vazgemesi. Bu iddiann Amerikaya zarar verdiini dnen Obama ynetimi, sraile gvenlik konularnda (Demir Kubbenin finansman, savunmada yksek teknoloji paylam, srailin kendini savunma hakk vs.) neredeyse snrsz destek verirken, srail adna siyasi ve askeri bir maliyet demekten kanyor. 2012de Netanyahu ile Obama arasnda rann nkleer program yznden yaanan ve imdilik Obama lehine sonulanan gerginlik de bu dinamiin bir gstergesi. rann nkleer program konusunda, hibir opsiyonu masadan kaldrmyorum ama beni kendi karar vermediim bir askeri operasyona da srkleyemezsin diyor ABD sraile. Netanyahu srailin rana kendi bana bir operasyon yapabileceini sylese de, ABDden yeil k almadan byle bir operasyona girimesi olduka zor grnyor. Washingtonda oktandr aslnda nkleer bir ranla da yaanabilir tartmalarnn yaplmas srail ynetiminin Obamaya gvensizliinin nemli sebeplerinden biri. srail iin siyasi maliyet demek istemeyen bir ABDnin yol at endie, Gazze operasyonunda verilen retorik destein yaratt gvenden ok daha fazla. Amerikan i siyasetinde de srailin d politikadaki merkeziliinin sorgulanmas az rastlanr bir vaka deil artk. Amerikan Savunma Bakan Panettann 2011de sraile hitaben oturun u lanet masaya artk deyii, Amerikan savunma ve gvenlik odaklarnn srailin uzlamaz tavrndan ne kadar rahatsz olduklarn gsteriyordu. General
766 | ARALIK 2012
Petraeusn da 2010da srailin politikalarnn, Irak, Afganistan ve Pakistanda savaan Amerikan askerlerinin gvenliini tehlikeye attn syledii medyada yer alm, Petraeus bu szlerinin arptldn savunmutu. te yandan, Filistin Ynetiminin BMde devlet olarak tannma giriiminin Amerikan vetosuyla engellenmek zorunda kalmas, ABD asndan sembolik de olsa diplomatik bir maliyete tekabl ediyor. Obamann srailin igal altndaki topraklarda yeni yerleimlerin dondurulmas konusunda raz edememesi, Bakan Yardmcs Bidenn srail ziyareti srasnda yeni yerleimler aklanarak gln duruma drlmesi, Netanyahunun 2011de Obamayla grmesi akabinde Kongrede defalarca ayakta alklanmas, Obamann en rahat konuabildii be lider arasnda Netanyahu yerine Babakan Erdoan saymas, Obamann hala sraili ziyaret etmemi olmas, Obama ynetiminin Netanyahu hkmetiyle arasndaki derin honutsuzluun yalnzca birka rnei. Obamann Netanyahu ynetimiyle ciddi sorunlar yaamas, srail adna maliyetten kanmas ve Filistindeki Betlehemden ziyade Pennsylvaniadaki Betlehemi dert ediyor olmas, ABDnin srail politikasn yapsal bir revizyona tabi tutmasn salar m? Elbette deil. Ancak ABD gibi Ortadounun son yarm asrna damgasn vuran kresel bir gcn artk blgeye minimalist bir bak asyla yaklamasnn hem srail hem de yeni kurulacak Ortadou dzeni asndan nemli sonular olacaktr. Amerikann blgeye ilikin daha salkl politikalar gelitirmesi ve bunun sonucu olarak srailin de blgede normallemesine yardmc olmas, yeni blgesel aktrlerin kendi siyasi kaderlerini izmede gsterdikleri kararllk ve basiret orannda mmkn olacaktr. Aksi halde srail iddet politikalarn maliyetsiz devam ettirirken, blgenin kar-devrimci glerine de alan alacaktr
Abbasn Trkiye Ziyareti ve Filistinde Uzla

Yorum | UFUK ULUTA | 15 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
29 Kasmda Birlemi Milletler Genel Kurulunda yaplan tarihi oylamada Filistin, gzlemci kurulu statsnden ye olmayan gzlemci devlet statsne ykseltildi ve Filistinin devletleme srecinde ge kalnm fakat yine de nemli bir adm atlm oldu. Oylamann akabinde Filistin Cumhurbakan Mahmud Abbas, ilk yurtd seyahatini getiimiz hafta Trkiyeye yaparken, bu teekkr ziyaretiyle oylama srecinde Trkiyenin oynad aktif role kar mukabelede bulunuyordu. Trkiye ise Abbas ve delegasyonuna gsterdii diplomatik terifatla bir yandan Filistin Devletinin diplomaside hak ettii konuma ykselmesine yardmc oluyor, dier taraftan da Filistinli gruplar arasndaki uzlama ve birlik abalarndaki etki gcn artryordu.
Trkiye ncelikle Filistinli yetkilileri, ABDden ve srailden gelen tehditlere ramen stat ykseltme admn atmalar konusunda cesaretlendirdi.
myor mu? sorularn akla getirecek cinstendi. Filistinli yetkililerin deyimiyle Trkiye, BMde Filistin iin aktif ekilde kulis yapan lkelerin banda gelirken, hibir Arap dileri bakannn fiziken katlmad oylamada Dileri Bakan Davutolunun genel kurulda bulunmas ve yapt gl konumann da byk bir sembolik deeri vard. Trkiye, bu srece, iki ana katkda bulundu. ncelikle Filistinli yetkilileri, ABDden ve srailden gelen tehditlere ramen stat ykseltme admn atmalar konusunda cesaretsrail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar | 767
Trkiyenin katklar
Trkiye BMdeki Filistin oylamasndaki roln abartyor mu? minvalindeki yorumlarn mrekkebi kurumadan gerekleen Abbas ziyareti, aslnda ncelikle Trk d politikasna kar eletirilerin dozu abartl-
lendirdi. nk Trkiye, stat ykseltmenin gelecek eletirilere ramen Filistinin elini glendireceine ve bu durumun srail-Filistin grmelerindeki asimetriye olumlu yansyacana inanmaktayd. kinci katk olarak ise, Trkiye, BMdeki kulis imknlarn kullanarak oylamada Filistine destek araylarna girdi. Hatta telefon trafii balatlarak, kiisel yaknla sahip olunan yabanc devlet adamlarndan Filistin Devletine evet oyu vermeleri istendi. Bu destek doal olarak Abbasn ziyaret sralamasna da Trkiyede verdii demelere de yansd.
Filistinde birlik art
Dier taraftan Trkiye, Ortadouda kalc barn nndeki en byk sorunlardan biri olan ve uzun sredir tkal olan srailFilistin meselesinin zm iin mevcut artlarn msait olmadn dile getirmekte ve mzakere masasna gl bir Filistinin oturmasn arzulamaktadr. Bunun nndeki en byk engel ise Fetih-Hamas rekabetidir ve Filistinde uzla byk bir aba gerektirmektedir. Trkiye, Hamasn 2006daki seim zaferi ve Halid Mealin tartmal Ankara ziyareti sonrasndaki dnemde Hamas zerindeki nfuzunu artrm, 2008 Gazze saldrsndaki destei ve Mavi Marmara ve sonrasndaki dnemde Hamas kanadyla gl ilikiler kurmutu. Arap Bahar ve Hamasn Suriyeyi terk etmesi sreci de Trkiyenin Hamas zerindeki ikna kabiliyetinin artmasna sebep oldu.
Rekabetin dier taraf olan Fetih ile ise geleneksel olarak iyi ilikilere sahip olunmasna ramen Hamas ile olan ilikiler sebebiyle skntlar yaanabilmekteydi. Fetihin geleneksel hamisi Mbarek Msrnn yklmas ve srailin stratejik hatalar ve Arap Bahar ile birlikte Hamasn neminin artmas ile birlikte Fetihin Trkiye gibi Filistin davasna destek veren ve ayn zamanda Hamas zerinde nfuzu olan bir lkeyle iliki kurma gereksinimi de artmtr. Trkiye, i siyasette byk oranda Fetihin hanesine yazlacak olan BM oylamasndaki desteiyle ayn zamanda Fetih nezdindeki kabuln de glendirmitir. Oylama sonras Fetih ve Hamas arasndaki birlik daha da nem kazanmtr. srailin byk yatrm yapt Filistinin blnml sona erdirilmeden Filistin mzakere masasna gl olarak oturamayacaktr. Bu yeni ve zor srete her iki grupla da iyi ilikilere sahip olan Trkiye, zellikle Msr ile birlikte Filistindeki uzla iin en etkin aktr olacaktr
768 | ARALIK 2012
Palestinian Statehood: A Belated Recognition

Panel | RIYAD AL-MALIKI, UFUK ULUTA | 12 Aralk 2012
On November 29, the United Nations general assembly voted overwhelmingly to recognize Palestine as a non-member observer state, an elevation from its standing as a non-member observer entity, despite fiery opposition from the United States and Israel. The historic vote was held sixty-five years after the United Nations General Assembly adopted resolution 181, which partitioned the land of historic Palestine into two States, one Jewish and one Arab. The upgrade, among others, allows the Palestinians to participate General Assembly debates and paves the way for Palestinians to join UN agencies and the International Criminal Court, thus enabling them to seek justice at ICC. Riyad al-Maliki, Minister of Foreign Affairs of the State of Palestine, discussed the recent vote in the UN, its implications for the Palestinian statehood and the peace process, as well as TurkishPalestinian cooperation at a panel organized by
SETA Foundation for Political, Social and Economic Research.

Dr. Riyad al-Maliki is the Minister of Foreign Affairs of the State of Palestine. He previously served as the Minister of Information and official spokesperson of the government. He received his Ph.D. in Civil Engineering at American University and taught at Birzeit University. He was also the general director and the founder of Panorama Center for the Dissemination of Democracy and Community Development in Palestine.
srail Siyasetini Anlama Klavuzu

Rapor | UFUK ULUTA, SELIN M. BLME, GLAH NESLIHAN DEMIR, FURKAN TORLAK, SALIHA ZIYA | ISBN: 978-605 -4023-20-2, Aralk 2012
srail, tarihinden siyasi yapsna, dini yapsndan blgesel sorunlardaki merkezi rolne kadar birok konu sebebiyle byk sklkla Trkiyede gndeme gelen bir lkedir. Kuruluundan bugne kadar geen sre zarfnda hem ierde hem de darda att birok adm youn bir ekilde tartlm, izledii yaylmac politika, on yllardr devam ettirdii igal, komularyla hibir zaman kuramad komuluk ilikileri ve igal altnda tuttuu Filistinlilere kar muamelesi sadece Trkiyede deil dnya genelinde de yakndan takip edilmitir. Bu yakn ilgiye ramen Trkiyede sraile ilikin derinlikli almalarn eksiklii de gzden kamamaktadr. Bu eksikliin en byk sebeplerinden birisi, sraile ilikin meselelerin youn gndemin aceleciliine kurban edilmesidir. srail ald tartmal kararlar ve askeri operasyonlarla haber konusu olurken bu kararlarn ve saldrlarn siyasi, dini ve sosyal arka planlar ounlukla es geilmekte ve srail bir sonraki tartmal kararna veya saldrsna kadar rafa kaldrlmaktadr. Bu durum anormal bir devlet olarak sraili, heterojen bir toplum olarak sraillileri ve tm saaklanmalaryla srailin dini yapsn hakkyla analiz etmemizi zorlatrmaktadr. srail anormal bir
770 | ARALIK 2012
devlettir. nk doal yollardan kurulmam ve kurulduundan beri blgenin doal bir paras olmak yolunda atmas gereken admlar atmamtr. sraili analiz ederken yaplan en byk yanllardan birisi, sraili Ortadou lkeleriyle ayn metodolojiyle ve ltlerle anlama abasdr. srail kuruluundan beri fiziken Ortadounun kalbinde olsa da zihnen blge dnda yer alm, bu sebepten Ortadoulu olmakla olmamak arasnda ideolojik ve siyasi gelgitler yaam bir lkedir. Vatandalarnn nemli bir ksm srailde domam, on yllardr aliya (sraile g) merkezli demografik stratejiler izlemi, konuulan dillerden ve kullanlan aksanlardan, dini yaay ve anlay ekillerine ve hatta fiziki grnlere kadar birok nemli farkllklar ierisinde barndran bir lke olan srail, dier Ortadou lkelerinin hepsinden farkl dinamiklere sahiptir. Bu sebepten mezkr dinamikler iyi analiz edilmeden srail zerine yaplacak almalar eksik kalacak ve byk resmi gstermekten uzak olacaktr. srail bir dereceler lkesidir, bu sebepten srailde her ideoloji, her siyasi duru ve her dini anlay bir dierine kar nispetiy-
le deerlendirilmektedir. rnein en temel manasyla bir Yahudi milliyetiliini anlatmak iin kullanlan Siyonizm kavram, tek bana srail ierisindeki milliyeti akmlar tanmlamak iin yeterli bir kavram deildir. Siyonizm ideolojisine dini sebeplerden dolay sahip olanlar olduu gibi, Yahudilii bir kltr olarak kabul eden ve Yahudiliin teolojik boyutuyla ilgilenmeyen hatta ateist olan Siyonistler de vardr. Bu sebepten Siyonizm srailde devrimci, ii, dini, kltrel veya revizyonist gibi sfatlarla birlikte kulla-nlmakta, farkl tandansl Siyonistler arasnda nemli atmalar da olmaktadr. Yine srailde insanlar dini yaay ve anlaylarna gre de derecelendirilmekte, sekler, gelenekselci (masorati) veya dindar (dati) gibi sfatlarla snflandrlabilmektedir. Dindarlk da ierisinde birok dereceyi barndrmakta ve dini ritelleri ve kyafetleri gibi gstergeler sraillilerin dindarlk derecelerini belirleyebilmektedir. Bununla birlikte srail, kuruluundan beri gl bir sekler damara da sahiptir. srailin kurucu ideolojisi olan siyasi Siyonizmin birok lider figrnn sekler olmas ve erken dnem srailin Sosyalizmden mlhem Kibbutzlar ve Moavlar etrafnda kurulmas sebebiyle seklerizm toplumdaki etkisini devam ettirebilmitir. zellikle Sovyet Rusyadan gelen gler de lke ierisinde gl bir sekler bloun olumasna sebebiyet vermitir. Bu noktada yine dini sebeplerle Siyonizme kar kan gruplarn olduunu ve bu gruplarn Mesih gelmeden srail devletinin kurulmasnn eren yanl olduuna inandklarn da not etmek gerekmektedir. srailin komularyla olan atmas ou zaman srail iindeki farkllklarn ve atmalarn grlememesine sebep olmaktadr. srail iindeki farkllklar hakkyla grebilmek de hem akademik alma, hem braniceyi kullanabilme hem de saha deneyimini gerektirmektedir. Trkiye ile srail arasndaki
Trkiyede sraile ilikin meseleler gndemin aceleciliine kurban ediliyor ve konunun arka plan oklukla es geiliyor. Bu bakmdan sraili Anlama Klavuzu srailin genel siyasi yapsn anlamaya dnk btnlkl bir srail almas niteliinde.
ilikinin geleneksel olarak askeri karaktere sahip olmas ve insanlar aras ilikinin snrl kalmas bu gereksinimlerin yerine getirilememesine sebep olmakta ve srailin iinden Trkiyeye sahih bilgi akn zorlatrmaktadr. Trkiyede srail almalarnn yok denilebilecek seviyede olmas da yukarda anlatlan kopuklukla dorudan balantldr. Elinizdeki bu almada ksaca srailin tarihine, sosyal yapsna ve siyasi oluumlarna deinilmekte ve srail almalarna giri mahiyetinde muhtasar bilgi ve analizler sunulmaktadr. Birinci blmde erken dnem srailin siyasi ve sosyal yapsna deinilmekte ve srailin kurucu aktrleri, yaplar ve ideolojileri tartlmaktadr. Bu blm sraildeki gncel siyasi oluumlar daha iyi anlamak adna bir arka plan oluturmaktadr. kinci ksmda srailin seim sistemi, parlamento yaps ve yarg sistemi incelenmekte ve sklkla seimlerin yapld bir lke olan srailin siyasal sistemine dair nemli ipular verilmektedir. nc blmde ise srailin nde gelen siyasi partileri incelenmekte, liderlerinin biyografik analizi verilmekte ve
partilerin tartmal meselelere kar tutumlar ve semen kitleleri deerlendirilmektedir. srail, siyasi ittifaklarn sklkla kurulup dald, yeni partilerin kurulma hzna paralel olarak kapanabildii bir lkedir. Yaklaan 22 Ocak parlamento seimleri ncesinde de bu ynde siyasi ittifaklar kurulmu ve yeni partiler zuhur etmitir. Bunlardan en belirgini Likud Partisi ile srael Beytenu partilerinin kurduu Likud Beytenu seim ittifak ve eski Kadima lideri Tzipi Livninin kurduu ve henz platformu belli olmayan Hareket (HaTnuah) partisidir. Bu almada seim ncesi ittifaklardan ve seim sonras birleme arayna girecek partilerden ziyade srail siyasetinin ana damarn temsil eden siyasi partilere arlk verilmitir. Son blm srailin askeri yapsn ve hem sa hem de sol kesimden belli bal sivil toplum kurulularn incelemektedir. STKlarla siyaset yapm arasndaki balantya da deinilen bu blmde lkede glenen sa kesimin
sosyal tabanna da daha yakndan bakma frsat sunulmaktadr. Sac STKlara nazaran daha az etkin olsalar da solcu STKlar zerinden srail toplumundaki aykr sesleri tanyabilme imkn verilmektedir. Ayn blmde srail yaylmaclnn ve igalinin ana vastas olan yerleimler zerinde durulmakta ve yerleimlerin barn nndeki en byk engellerden birisi olduu tezi ilenmektedir. Son olarak da fiziken Ortadouda yer alan srailin zihni corafyas irdelenmekte ve srailin dnya kamuoyunda ylmaz savunucusu olan Amerikan ve Avrupa diasporasndan, kurduklar lobi kurulularndan ve faaliyet alanlarndan bahsedilmektedir. Eser hazrlanrken braniceden Arapaya, ngilizceden Trkeye birok kaynaktan faydalanlm ve sraile dair temel malumat en gncel ekliyle verilmeye allmtr. Bu haliyle elinizdeki eser, hem srailin genel siyasi yapsn hem de yaklaan parlamento seimlerini anlama klavuzudur
772 | ARALIK 2012
Trkiye Darbeleriyle Yzleiyor

Panel | HATEM ETE, NIMET BA, MITHAT SANCAR, AVNI ZGREL | 13 Aralk 2012
TBMM Darbe ve Muhtralar Aratrma Komisyonu Bakan Nimet Ba, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Mithat Sancar ve Radikal Gazetesi Yazar Avni zgrelin katlmlaryla SETAda gerekletirilen Trkiye Darbeleriyle Yzleiyor balkl panelin moderatrln SETA Siyaset Aratrmalar Direktr Hatem Ete yapt. Nimet Ba, Trkiyenin demokrasi servenini baltalayan darbelerle yzlemeye balamasn 2002 sonrasnda deien siyaset yapma tarz ve siyasetilerin toplumun deien dinamiklerinin farkndal balamnda deerlendirdi. ncelikle bakan olduu Darbe ve Muhtralar Aratrma Komisyonunun ileyi sreci hakknda dinleyicileri bilgilendiren Ba, darbelerin arkasndaki en nemli faktrlerden biri olarak, askerlerin kendilerini sanattan ekonomiye kadar her alanda en iyi ekilde yetimi, siyasetileri ise tamamen yetersiz, yozlam
olarak grm olmalarna iaret etti. Darbeler sonrasnda oluturulan vesayet kurumlarnn ve vesayet rejimi brokrasisinin hkimiyeti dolaysyla Trkiyede siyasetilerin hibir zaman lkeyi gerek anlamda ynetmediklerini belirtti. Trkiyenin Alevi-Snni, Sa-Sol kutuplamalarnn darbelerin karanlk yz olduunu belirten Ba, darbe srelerinde toplumun milli birlik-beraberlik adna zerrelerine kadar paralandn syledi. Avni zgrel, TBMM Darbe ve Muhtralar Aratrma Komisyonunun Cumhuriyet tarihimizin en nemli meselesinde adeta Pandorann kutusunu atn ve bu bakmdan ok byk bir nemi haiz olduunu savundu. ttihat ve Terakki Cemiyeti dneminde Mithat Paann Sultan Abdlazizi tahttan indirmek iin kulland yntemlerin, o gnden bu yana gerekletirilen darbelerde de aynen kullanldn, iktidar ele geirmek isteyenlerin sokaklar harekete geir-
srail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar TRKIYE DARBELERIYLE YZLEIYOR | 773
diklerini, suikastlar gerekletirerek toplumda kaos oluturmaya altklarn ve sonrasnda darbenin geldiini hatrlatt. Komisyonun yetkilerinin kstl olmasna ramen ok nemli bir ie imza attn belirten zgrele gre, komisyonun yaptrm gcnn olmamas arlan
tanklarn bilgilerini komisyonla daha rahat ekilde paylamalarn salad. Prof. Dr. Mithat Sancar ise, Komisyonun 1 ay kadar nce baaryla bitirdii raporunu zellikle Arjantin ve ilideki darbe sonras kurulan hakikat komisyonlar ile mukayeseli olarak deerlendirme yoluna gitti. Sancarn nemle altn izdii noktalardan biri, Arjantin rneinde grld zere, darbeciler yenilgiyle ekildiinde darbelerle hesaplamann daha kolay olduu, bu durumlarda darbelerle yzlemenin yntemlerinin de farkllk arz ettii oldu. Sancar, darbe ve muhtralarla yzleme hususunda, yarglama ya da hakikat komisyonlar kurulmas yntemlerine gidilebileceini, bizde kurulan komisyonun ise yetkilerinin dar olmas, ard tanklarn gelme zorunluluunun olmamas ve komisyon yelerinin tamamen sivillerden seilmi olmamas gibi ynlerden Arjantinde kurulan hakikat komisyonlarndan farkl olduunu ifade etti. Ancak Sancar gerek komisyonun elde ettii belgeler ve alnan ifadelerden oluturulacak olan ariv gerekse kamu nnde konuma mecburiyetinin yaratt bask ve utanma duygusu ynleriyle, ok nemli bir fonksiyon grdn de szlerine ekledi.
774 | ARALIK 2012
srail-Filistin likilerinin Uluslararas Yansmalar TRKIYE DARBELERIYLE YZLEIYOR | 775
Arap Baharna Dair Genel Bir Deerlendirme

Arap Baharnn ikinci yldnmnde Tunus, Msr ve Libyada devrim srelerinin genel deerlendirmeleri yapld. lkede de siyasi srelerin kurumsallamas byk sanclara neden oldu. zellikle Msrda Mbarekin devrilmesine ramen asker ve yargnn siyasetteki gc henz krlamad. Tunusta slamc iktidarn gc, srecin daha normal bir seyirde devam etmesini salad. Libyada da ksmen daha istikrarl bir gei sreci yaand. Ortadou dengelerini etkileyebilecek bir dier lke olan Irakta ise Malikinin felakete neden olabilecek mezhepi sylemi devam etti. Krt ynetimine olan desteinden rahatsz olan Maliki, 2012nin son gnlerinde yapt aklamada Trkiyenin Irak blmek istediini iddia edecek kadar ileri gitti.
Arap syanlar Muhasebesi

Tunusta Bin Ali diktatrlnn ykln Arap isyanlarnn balangc olarak esas alrsak, Arap Baharnn ikinci yldnmnde bir muhasebe yapmak gerekmektedir. SykesPicotun 100. yldnmne senenin kald bir zaman diliminde vuku bulan Arap syanlar, sadece baz diktatrleri alaa etmekle kalmad; ayn zamanda cari blgesel dzeni de fiilen anlamsz kld. Dolaysyla Arap isyanlar sonras yalnzca Tunus, Msr, Libya, Yemen ve Suriyede bir trblans dnemi yaanmamakta; blgesel dzen de gei sreci yaamaktadr.
olan ran slam Devrimi akllarda fazla soruya ve pheye yer brakmakszn tarifi mmkn bir antisistemik siyasi ve sosyal dalgayd. Oysa Arap devrimleri iin benzer bir berraklkta analiz yapmak mmkn deildir. 30 yllk Camp David dzeninin, 40 yllk diktatrlklerin sahneden ekiliinin oluturduu kaos ve siyasal boluu unutup, bir iki ylda yeni dzen ve istikrar gremeyince artk gna getiren mevsim(lik) analizlerin peine denleri bir kenara brakacak olursak; temel bir soruyu sormamz gerekmektedir. Arap isyanlarnn ortaya kard deiime blgemiz ve kresel aktrler ne kadar hazrlar? Yukardaki sualin cevab Arap isyanlaryla muhatap olmann dilini, ahlakn ve stratejisini belirleyen en temel eksen konumundadr. Hazrlktan elbette kastettiimiz siyasal sindirim kapasitesi! Bugn batda ve blgemizde Arap isyanlarn byk lde mahkm etme niyetinin gizlenemedii analizler revatadr. Arap isyanlarna ynelik honutsuzluun temel nedeni, isyanlarn nc aktrlerinin slamc olmas ve slamclar dndaki aktrlerin de ciddiye alnacak bir tezlerinin olmamasdr.
Arap bahar bir devrim mi?
Yukardaki jenerik sorunun kolay bir cevab yok. Arap isyanlarnn devirdii isimlere ve sarst rejimlere baknca gl ve sert bir dalga olduu aikr. Ama ayn ekilde bu dalgann belirgin bir siyasi dilinin olmamas, genel insan haklar talepleri tesine geen ideolojik bir arlnn olmamas gei srelerinin olduka derin krizlere girmesine yol amaktadr. Bu durum, tabiatyla, devrimlerin mahiyetinin sorgulanmasna yol ayor. Mesela Camp David dzeniyle yat
776 | ARALIK 2012
slamclar hi deilse Trkiye modelinden bahsetmekte, yeni bir demokrasi tartmas yapmakta, kendi ilerinde ge kalm konular teker teker masaya yatrmakta, youn ekilde blgedeki dier slamclarla, farkl ideolojik yaklamlarla interaktif ilikilere girmekteler. Geriye kalan aktrler ise slamclar tartmaktalar! Blgenin en organik siyasi unsuru olan slamclar daha dn fark etmi gibi tartmaya devam eden yaklamlarn Arap Baharnn geleceinde kurucu bir rol oynamas mmkn gzkmemektedir.
Msrda btn trblansa ramen, anayasa sreci byk lde tamamlanm oldu. hvan, iki referandum, meclis ve cumhurbakanl seimlerinin baaryla tamamlanmasn salayan de facto kurucu aktr roln btn engellemelere ramen oynamay baard. Libyada Kaddafinin gidiiyle bolua den lke, yine gelgitler yaayan ama son tahlilde sahnede durarak koalisyonun ana ekseni olan slamclar eliyle, blnme senaryolarnn revata olduu gnlerden seimlerin yaplp tedrici ekilde dzenin kurulduu gnlere ulam oldu. Arap Baharnn ikinci yl sonu deerlendirmesine dair aklda kalan en temel balk, iktidara gelmi olan aktrlerin hem muhalefetle hem de devraldklar eski-rejim mirasyla nasl muhatap olacaklar sorunsaldr. Yeni aktrler, eski-rejim ile muhalefeti birbirinden ayrt edecek bir siyasal basiret gsterdikleri srece baarl olacaklar. Bu zorlu snavda, muhalefe-
slamc aktrlerin performans
Arap isyanlarnn balangc olan Tunusta slamclar iktidardalar. Bin Ali ne kadar isyana hazrlkl idiyse Nahda da o kadar hazrlkl ekilde iktidara geldi. lkede btn brokrasiyi, sermayeyi, sendikalar, akademiyi ve medyay elinde bulunduran kesimlerle siyasal bir rekabete girerek iktidara gelen slamclar, Tunusun anayasa srecini iletmeyi baardlar.
Arap Baharna Dair Genel Bir Deerlendirme | 777
tin ne eski rejimle beraber grnmekten ne de batl veya blgede statkoyu temsil eden aktrlerle beraber olmaktan imtina etmeyeceini son bir ay iinde Msrda grdk. Tunus, Msr ve Libyada asgari siyasi srelerin hi birisi kurumsallaacak dzeyde tamamlanmad. Cumhurbakann seen Msrn Meclisi yok; Meclis seimlerini yapan Tunusu cumhurbakanl yar bekliyor. Asgari kurumsallamann ardndan eski rejim vesayeti ile mcadele ise asl zorlu dnem olmaya adaydr. Unutulmamal ki, Tunus, Msr ve Libyada 20 ila 40 yldr iktidarn koruyan biyosiyasal mrn tamamlam liderler sahneden
Yeni aktrler, eski-rejim ile muhalefeti birbirinden ayrt edecek bir siyasal basiret gsterdikleri srece baarl olacak.
karld. Ayn lkelerin rejim etrafnda kmelenen yerli ve yabanc siyasal gleri ayn hzla sahneyi terk etmek iin ciddi bir sebep veya ihtiya grmyorlar. Yeni aktrler mezkur ihtiyac en kapsayc ekilde ina ettikleri lde baarl olacaklar
778 | ARALIK 2012
Irakn Maliki mtihan

Irakn ABD tarafndan igal edilmesiyle Ortadouda yeni bir sre balad. ABD farknda olarak veya olmayarak blgemizdeki siyasi fay hatlarn harekete geirdi. 2010 Irak seimlerine kadar igal ynetimi altnda ayakta tutulmaya allan Irak siyasal yaps daha byk bir felakete srklendi. 2010 seimleriyle etnikmezhebi siyasal ablon siyasaln kendisini imha etmek pahasna hayata geirildi. Irakn etnik-mezhebi siyasal ablonu amak iin tek umudu olan, farkl kesimlerin ilk kez bu denli youn bir ekilde temsil edildii Irakiyye hareketi seimleri kazanmasna ramen, ABD-ran ekseninde piirilen iktidar Krtlerin sessiz desteiyle Malikiye devredilmi oldu. Sonuta sadece seimleri kazanan parti iktidara gelmemekle kalmad, Irakta seimler de byk lde anlamn yitirmi oldu. 2010 sonras elde kalan Irak tecrbesi, iktidar odaklarnn demokrasi yoluyla deil, etnik-mezhebi aidiyet marifetiyle belirlendii bir ksr dng oldu. Bugn Irakn, gerek komularyla gerekse de lke iindeki unsurlarla yaad sorunlar amakta zorlanmasnn arka plannda da bu siyasal ablon bulunmaktadr.
Maliki, mezhepi siyasi sylemi hemen her krizde bir silaha dntrmekte ve her sorun alanna gvenlik perspektifinden yaklamaktadr.
Maliki iktidara geldii gnden beri kabaca iki eksen zerinden yrmektedir. Mezhepi siyasi sylemi hemen her krizde bir silaha dntrmekte ve her sorun alanna gvenlik perspektifinden yaklamaktadr. Bugne kadar sorun kp da Malikinin orduyu gndermedii Irak ehri neredeyse kalmad. Tikrit, Anbar, Selahaddin, Nineva, Diyala ve Kerkk nasiplerine den gerginlii fazlasyla alma benziyorlar. Getiimiz ay boyunca Maliki gelenei bozulmad. Irak ordusu hali hazrda bulunduu Kerkk blgesinde daha aktif hale geldi ve aktan Barzani gleriyle gerginlik yaamaya baladlar.
Krtler-Kerkk-Badat kmaz
Krtlerin bugn hem Kerkk zerinden hem de Badat zerinde yaanan krizdeki rol doru anlalmazsa, Iraktaki siyasal gerilime dair aceleci analizlere mahkm oluruz. Krtler, I. Krfez sava sonras ortaya kan de facto durumdan sadece faydalanmakla kalmadlar, gereinden fazlaca siyasal bir konfora da altlar. Adeta 36. Paralel siyasal dnyas icat ettiler. Bu dnyann en temel sorunu, Krtlerin sadece kendi zel gndemlerine mptela olup neredeyse btn dinamiklerin i ie olduu blgemizde umursamazca siyasal gndemlerini takip edebileceklerini dnmeleridir. Benzer bir tavr temsil kabiliyeti batan aa sorunlu 2005 Anayasa referandumunda sergileyerek ksa vadeli kazanm dzen kurucu bir yol haritasna tercih etmilerdi. 140. maddeye snarak Kerkk ve dier (ilk kez Anayasa ile icat edilen bir kavramsallatrma ile) ihtilafl blgelerin kaderlerinin normalleme, nfus saym ve referandum ile 2007 sonundan ge olmamak zere belirleneceini ilan ettiler.
Elbette siyasal bir yol haritasndan yoksun, temel kavramsallatrmas batan aa sorunlu ve hepsinden nemlisi bir igal ynetimi altnda alnan bu karar hi bir ekilde hayata gemedi. Krtler, 1991 sonras sadece de facto durumlara sabrederek kazandklarn dndklerinden, Kerkk meselesini bir kzl elmaya dntrerek krizi bytm oldular. Krtler, Irakn etnik-sekteryen mikrokozmozu olan Kerkkn, etnik isimli bir corafi blge emsiyesi altnda zme kavumasnn kolay olmayaca gerei ile yzlemek zorundalar. Maliki ynetimi bugne kadar en irrasyonel siyasi admlar atma konusunda hi bir tereddt gstermedi. Irakta Malikinin elinde bulundurduu ordu ve polis gcnn dndaki tek askeri odak olan pemerge ile aktan bir savaa girmese de kar karya gelmekten imtina edeceini sylemek mmkn deildir. Irakn, her geen gn biraz daha gmld siyasal ksr dngden kmasnn yol haritas, etnik-mezhebi ablonu zayflatacak farkl kesimlerin Irakiyye hareketinde olduunu gibi demokratik bir rekabetin ierisine girmesi; Krtlerin daha az Krt daha fazla Irakl olmas ve 2005 igal artlarnda oluturulan petro-ekonomik dzenin batan aa gzden geirilmesiyle mmkndr. Maliki Trkiye ile ilikilerini germeye devam ettike sadece blgesel olarak Suriye zerinden oluan kmaz sokakta kalmaya devam etmeyecek; Irak iinde de tkanm sreci daha fazla tkayacaktr. Irakta Maliki dndaki btn aktrlerin son yl iinde Trkiye ile ilikileri en youn dneme girerken Ankara-Badat geriliminin geici bir trblans dnemi olaca aikardr. Trkiye bu trblans dneminde Krtler ve dier aktrlerle etnik-mezhebi ablonu kracak ekilde adm att srece Irakta uzun vadeli istikrar ve gvenlik yatrm yapm olur. Trkiye asndan, Irak igali srasnda mahkm olunan etnik perspektiften bugn gelinen nokta btn Irakl aktrler iin rneklik tekil edebilir
780 | ARALIK 2012
Trk D Politikas Yll 2011

Kitap | Editrler: BURHANETTIN DURAN, KEMAL INAT, ALI RESUL USUL | ISBN: 978-605-4023-18-9, Kasm 2012
Trk D Politikas son birka ylda nemli meydan okumalarla kar karya kalmtr. Hem kresel siyasetteki byk deiim sanclar hem de Trkiyenin siyaset, ekonomi ve kltr alanlarnda iinde bulunduu corafi havzalarda yapsal nitelii haiz olduu dnlen siyasi dnmlerin getirdii frsat ve tehditler karsnda, Trkiyenin d siyaset yapclarnn ciddi siyaset araylar iinde olduklar grlmektedir. 2011 yl bu adan, Arap halk hareketleri ve bu hareketlerin artlarnn getirdikleri bakmndan nemli bir yldr. Yeni Trkiye D Politikas, bilhassa Suriye ve ran ile olan ilikilerde zor zamanlardan gemekte ve snanmaktadr. Trkiyenin bu iki lke ile olan ilikileri sadece basit ikili ilikiler baznda deil blgesel anlamda yeniden saf tutu balamnda deerlendirilmelidir. Dier yandan, blgesinde yaanan birok krize ramen Trkiye, d siyasette yeni corafyalara olan almna da devam etmektedir. Bu kitapta, 2011 ylnn getirmi olduu frsat ve tehditlere Trkiyenin d siyasette ne ekilde cevap verdii hakknda sahasnda uzman yetkin akademik kalemler tarafndan yazlm nemli deerlendirmeler bulunmaktadr. Bu alma, d politikay televiz-
yon ve gazete haberlerinin tesinde derinlikli bir nitelikle ile kavramak iin son derece yararl bir eser hviyetini haizdir.
nsz
Trk D Politikas Yll nc kitabna ulat. Uluslararas likiler alannda Trke literatrn hala ok eksik olduu ve Trkiyenin d politikasna ilikin eserlerin hem sadece belli blgelere yneldii hem de arlkl olarak akademik nitelikten yoksun gncel yorum ve analizlerden olutuu dnlrse, yl nce balayan bu giriimin kesintisiz bir ekilde bugne gelmesinin memnuniyet verici olduunun altn izmek istiyoruz. Uluslararas likiler ve Trk D Politikas alannda karar vericilere k tutacak ve konuya ilgi duyan aratrmac ve rencilere kaynak olacak salkl yorum ve analizlerin ancak doru ve detayl bilgi zerine oturmas durumunda mmkn olabileceini dnen bizler, Trk D Politikasnn btn alanlarna ilikin olarak nemli abalarla toplanan bilgilerin titizlikle yaplan almalar sonucu tasnif ve analiz edilmesi yoluyla okuyucuya aktarlmasn temel ama edinen bu Yllk almasnn, speklatif, komplocu ve derinliksiz yorum ve analizlerin havada uumak suretiyle sisli bir hava oluturduu ve grmeyi engelledii
bir ortamda olabildiince berraklk salamaya katkda bulunmasn mit ediyoruz. Bu erevede Ylln ortaya kmasna katk salayan btn yazarlarmzn Trkiyede Uluslararas likiler literatrnn salkl geliimine nemli katkda bulunduklarnn altn yeniden izmek istiyoruz.
Batl lkelerle ilikileri iyi dzeyde tutmaya aba sarf etmitir. Son dnemde Trkiyenin ekonomik kalknma yolunda atm olduu byk admlarda bu politikalarn ok nemli katks olmu ve bu katknn farknda olan btn kesimler tarafndan ibirliini ne karan bu politikalar doru tercihler olarak desteklenmitir. 2011 ylndan itibaren zellikle Arap Devrimleri erevesinde yaanan olaylarn Ortadou blgesi zerindeki etkileri bu doru tercihlerin uygulanmasn eskiye oranla zorlatrmtr. Geen yllarda da bu doru tercihlere dayal politikalar erevesinde Trkiyenin rnein ran ve Suriye ile gelitirdii ilikiler ABD ve baka baz Batl lkelerin eletirilerine maruz kalabiliyor, ancak Ankara kendi karlar erevesinde doru tercihlere dayal politikasnda srar edebilmitir. 2011 ylnda ise Trkiye Suriye konusunda, Libya konusunda ve ran konusunda daha fazla safn belirleme basksyla karlam, ok boyutlu d politika erevesinde btn taraflarla dengeli iliki gelitirme konusunda zorlanmtr. Suriye konusunda, d politikasndaki ilkeler hiyerarisinde insan haklarnn korunmas ilkesi komularla sfr sorun ilkesine ar bast iin Esad ynetimi ile arasna mesafe koymak zorunda kalrken; ran konusunda NATOnun Fze Savunma Sistemi konusundaki srar yznden geri adm atmak suretiyle zaten tek sesle konumakta zorluklar yaayan Tahran ile ilikilerin gerginlemesi sonucuyla kar karya kalmtr. Ksaca belirtmek gerekirse, Trk d politikasnn son dnemine damgasn vuran ibirlii eksenli temel ilkelere dayal politikalarn uygulanmas 2011 ylnda Ortadou blgesinde yaanan gelimelerle zorlamtr. Bu politikalarn zor zamanlarda da uygulanmaya devam edilmesi, onlarn uygulanmas sayesinde Trk d politikasnn kazanm
2011 yl, Arap halk hareketleri ve bu hareketlerin artlarnn getirdikleri bakmndan nemli bir yldr. Yeni Trkiye D Politikas, bilhassa Suriye ve ran ile olan ilikilerde zor zamanlardan gemekte ve snanmaktadr.
2011 yl Trk d politikas asndan, arlkl olarak Dileri bakan Ahmet Davutolu tarafndan gelitirilen ve geen yllarda zerinde ok konuulan temel d politika ilkelerinin snand bir yl olmutur. Blgenin bar havzasna dntrlmesi, ok boyutlu d politika, karlkl bamlln artrlmas yoluyla ibirliinin artrlmas ve komularla sfr sorun gibi AK Parti d politikasyla birlikte anlan ilkelerin uygulanmas konusunda geen yllarda ok nemli sorunlar yaanmam, hatta bu politikalarn uygulanmas Trk d politikasnn hareket alann ve kapasitesini gelitirmitir. Bu politikalar erevesinde bir yandan ran, Suriye, Irak ve Suudi Arabistan gibi ok yaknnda bulunan lkelerle son dneme kadar ihmal edilen ilikileri gelitiren Trkiye, bir yandan da Dou Asya, Afrika ve Latin Amerika gibi uzak blgelerle ekonomik ve siyasi balar kurmaya alm, btn bunlar yaparken de eskiden beri mttefik ve orta olan
782 | ARALIK 2012
olduu hareket kapasitesinin daha da artarak devam asndan son derece nemlidir. Okuyucular, 2011 Yllndaki birok makalede bu temel d politika ilkelerinin zor bir dnem olan 2011 ylnda nasl uygulandn grme frsat bulacaklardr. 2011 Yll da nceki yllklar gibi, biri Trkiyenin deiik blgelere ilikin politikalarnda ilgili yla ait gelimelerin ele alnd dieri ise 2011 ylndan bamsz makalelerin yer ald iki blmden olumaktadr. Ylln Trk d politikasna ilikin 2011 ylndan bamsz makalelerin yer ald birinci blmnde, Burhanettin Duran ve Nuh Ymazn Ortadouda Modellerin Rekabeti: Arap Baharndan Sonra Yeni G Dengeleri, Hasan Ksebalabann Trkiye ve Orta Douda Yeni Dzen Aray, Sadk nay ve Ahmet N. Helvacnn Arap Baharnn Uluslararas Ekonomi Politii, Mensur Akgnn srailTrkiye likileri ve Arap Dnyasnda Deiim ve Nurullah Ardn Arap Baharn Anlamak: Adalet, Onur, Din ve Kresel Siyaset balkl makaleleri yer almaktadr. kinci blmde ise blgelere gre Trk d politikasnn ele alnd yazlar erevesinde, Trkiyenin Ortadou politikas Kemal nat,
smail Numan Telci, Mesut zcan, Muhittin Ataman ve Glah Neslihan Demir tarafndan kaleme alnan ayr makale ierisinde incelenmitir. Kuzey Afrikaya ynelik politika ise Cenap akmak ve Ahmet Uysal tarafndan yazlan iki ayr makalede ele alnmtr. Trkiyenin Avrupa Birlii politikas Ali Resul Usul, Kbrs politikas Sibel Akgn, ABDye ynelik politikas Ramazan Gzen, Rusya politikas Vgar manov, Almanya politikas Sava Gen ve Osman N. zalp ve Kafkasya politikas Kamer Kasm tarafndan yazlmtr. Trk d politikasnn Balkanlar boyutunu Fatma Sel Turhan, Orta Asya boyutunu Hasan Ali Karasar, Gneydou Asya boyutunu Kadir Temiz, Dou Asya boyutunu ada ngr, Latin Amerika boyutunu Mustafa Yetim, Afganistan ve Pakistan boyutunu Sevin Alkan zcan, Yunanistan boyutunu Ali Balc ve Sahraalt Afrika boyutunu Mehmet zkan kaleme almtr. Bu kadar ok makaleden oluan bir kitabn her yl karlabilmesi ancak bu makalelerin sahipleri olan yazarlarmzn katklaryla mmkn olmaktadr. Bu nedenle kitabn hazrlanmasnda emei olan btn yazarlarmza ve basm aamasnda katkda bulunan SETA alanlarna teekkr ediyor, eserin okuyucuya faydal olmasn diliyoruz
US Policy in the Middle East in Obamas Second Term

Panel | ROB MALLEY, LEILA HILAL, TRITA PARSI, EROL CEBECI, KADIR STN | 04 Aralk 2012
Speakers: Rob Malley, Program Director, Middle East and North Africa, International Crisis Group Leila Hilal, Director, Middle East Task Force, New America Foundation Trita Parsi, President, National Iranian American Council Erol Cebeci, Executive Director, The SETA Foundation at Washington DC Moderator: Kadir Ustun, Research Director, The SETA Foundation at Washington DC
EVENT SUMMARY
The panelists discussed US Middle East policy during the first Obama administration, as well as prospects for the second term. Robert Malley, Leila Hilal, and Erol Cebeci agreed that the Obama administration inherited a crisis in American leadership and influence in the region from the Bush administration. Hilal and Trita Parsi noted that the administration made
ambitious but unsuccessful initiatives towards Iran and the Israeli-Palestinian conflict early on, with Parsi pointing out that Obama backed down in the face of Congressional and other opposition. On the Arab Spring, Cebeci noted that the administrations cautious response so far may be suitable for a transitional period, but is unsustainable in the long run. Malley and Hilal warned against a nostalgic approach to the Israeli-Palestinian peace process that ignores new realities on the ground, Malley opposed a special relationship with the Muslim Brotherhood that turns it into a real or perceived new Mubarak, and Parsi cautioned that an ultimatum from the US would derail negotiations with Iran. Hilal and Malley proposed that US strategic interests and approaches to regional issues be reassessed based on the lessons of the last twelve years and the implications of the Arab
784 | ARALIK 2012
Spring, though Hilal and Parsi noted that organizational and bureaucratic interests in Washington will impede major policy shifts. Asked for their top policy recommendations for the second term, Cebeci argued that, given the ongoing democratic transition in the region, the US should continue to have an open-minded approach to the Middle East and take into account Arab public opinion while making policy. Parsi stressed the importance of US diplomacy with Tehran, arguing that bilateral talks offer the best chance of success, while the failure of diplomacy would limit future US policy options to the detriment of all parties. He also warned against starting any new regional initiative without fully committing to it. Hilal maintained that the US should take a more hands-off approach to the region and become comfortable with the limits of its capacity to determine outcomes. Malley warned that the US should avoid getting sucked into sectarian or ethnically-based confrontations in which it has no stake of its own.
Yeni Blge, Yeni likiler: Trkiye ve Libya

Panel | MUHAMMED YUSUF EL-MEGARIF, AHMET DAVUTOLU | 06 Aralk 2012
SETA Vakf tarafndan Yeni Blge, Yeni likiler: Trkiye ve Libya balkl zel bir panel gerekletirildi. Dileri Bakan Ahmet Davutolu ve Libya Devlet Bakan Muhammed Yusuf El-Megarifin konumac olarak bulunduu panelde Libyann gei sreci, Trkiyenin bu sreteki rol ve Libya-Trkiye ilikilerinin geleceine ilikin olduka nemli deerlendirmelerde bulunuldu.
DAVUTOLU: LBYANIN DERD BZM DERDMZ

Trkiye ve Libya arasndaki tarihsel balar hatrlatarak konumasna balayan Ahmet Davutolu, Libyann Ortadounun en baarl gei srelerinden birini yaadn dile getirdi. Trkiyenin Libya ile sahip olduu tarihsel balarn bilinci ve sorumluluuyla gerek devrim srecinde gerekse devrim sonras gei srecinde lkeye her trl destei saladn belirten Davutolu, bu anlamda drt zel dnm noktas
olduunun altn izdi. Bunlardan birincisi, 25 bin Trkiye vatanda ile 10 bin yabanc devlet vatandann Libyadan tahliye edilmesi. Bu baarl tahliye ileminin Libyallarla koordinasyon ierisinde gerekletiini hatrlatan Bakan, bunu bir ayrl deil geici nlem olarak grdklerini ifade etti. Davutolu, ikinci dnm noktasnn Misratadaki insani kriz dneminde Trkiyenin blgeye gnderdii gemiyle 450 Libyaly tedavi ve bakm iin Trkiyeye getirmesi olduunu ifade etti. Libya ile ilikilerde nc dnm noktas ise Davutolunun 3 Temmuz 2011 tarihinde Libyaya dzenledii gezi. Bu gezi esnasnda Trkiye Libyaya 100 milyonu hibe olmak zere 300 milyon dolar kredi yardm salad. Davutolunun altn izdii drdnc dnm noktas ise Babakan Erdoan ile birlikte Ortadou kapsamnda gerekletirdikleri Libya ziyareti. Davutoluna gre, Babakan Erdoana lkede gsterilen ilginin iki lke arasndaki balarn ne kadar gl olduunun bir gstergesi.
786 | ARALIK 2012
Bu balamda Ahmet Davutolu, konumasnn bir blmnde u szlere yer verdi: Nasl tarih boyu beraber olmusak, biliniz ki ebediyete kadar da omuz omuza, gnl gnle, akl akla hep beraber olacaz. Libyann derdi bizim derdimiz olacak. Libyann sevinci bizim sevincimiz olacak. nk Libya, herhangi bir lke deil bizim iin. Ecdadmzla birlikte asrlarca Akdeniz egemenliini salayan Libyal kardelerimiz, bundan sonra da Akdenizin en byk devletlerinden birini kurma potansiyeline ve gcne sahip bir lke. yle bir lkeden bahsediyoruz ki, ok dirayetli, inanl, kararl bir halk yayor bu lkede. Konumasnda Trkiye-Libya ilikilerinin geleceine de deinen Dileri Bakan, Trkiyenin Libyann demokratikleme ve ekonomik kalknma srecine her zaman destek olacan belirtti. Davutolu Libya ile Trkiyenin ekonomilerinin birbirlerini tamamlar nitelikte olduunu anmsatt. Libyann sahip olduu doal kaynaklar ile Trkiyenin enerji an salayabileceini, ayn ekilde Trkiyenin ise ekonomik tecrbesi ile Libyann altyap ihtiyac ve retim ekonomisine gei srelerine katkda bulunacan belirtti. Libya ile Trkiye ilikilerinin yalnzca ikili ilikilerle snrl olmayaca deerlendirmesinde bulunan Davutolu, Trkiyenin nmzdeki srete Akdeniz ve Afrikay kapsayan blgede Libya ile blgesel ve uluslararas ibirliini glendireceini ifade etti.
El-Megarif ise konumasna Trkiyenin Libyann devrim srecine yapt katklardan tr teekkr ederek balad. Trkiyenin son on ylda gerekletirdii demokratikleme ve ekonomik kalknma srecinin blgede Arap isyan dalgas ncesinde yaanan en nemli olay olduunu belirten El-Megarif, bu anlamda Trkiyenin baarsnn blge devrimlerine ilham kayna olduunu dile getirdi. El-Megarif Arap devrimlerinin ancak blgesel bir kalknma ile slam mmetine dnya sisteminde hak ettikleri yeri salamas halinde amacna ulaacan ifade etti. Libyann bundan sonraki srete lkenin maddi ve manevi kaynaklarnn vatandalarn refahna nasl yanstlaca sorusu zerine younlaacan belirten El-Megarif, Kaddafi rejiminin lkeye yapt tahribat ksa srede atlatacaklarndan umutlu olduunu ifade etti. Libyann yeniden ayaa kalkmasnda Trkiyeye byk grevler dtn, bunun Trklere Libyallarn Trkiye zerindeki emeklerinin ykledii bir sorumluluk olduunu ifade ederek konumasn tamamlad.
EL-MEGARF: TRKYE BZM N RNEK OLDU

Dileri Bakan Ahmet Davutolunun ardndan sz alan Libya Devlet Bakan Muhammed Yusuf
SETA 2012de Trkiye Deerlendirmelerini Yaymlad

2012, siyasi takvime, Trkiyenin siyasal normallemesinin ve konsolidasyonunun balang yl olarak not edildi. 12 Haziran genel seimleriyle siyasi tablo bir tahkim sreci yaarken; d politikada yaanan gelimeler yeni Trkiye ile eski Trkiyenin karlamasna ahitlik etti. 2013, siyasi tarihimize seim lemesi olarak kayda gemesi muhtemel olan yerel, genel ve cumhurbakanl seimleri maratonu hazrlklar ve tartmalarnn iyiden iyiye hissedildii bir yl olmaya adaydr. Seimler, bir siyasi performans dalgas oluturarak, siyasi aktrlerin sylem ve politikalar zerinde etkili olacak ve siyasal gelimelerin balamn belirleyecektir.
2012de Trkiye
Analiz | SETA | Aralk 2012
2012, siyasi takvime, Trkiyenin siyasal normallemesinin ve konsolidasyonunun balang yl olarak not edildi. Son be yln siyasal yk 2012de yeni bir normalleme fazna geti. Bir nceki seneyi SETA Analizde yle deerlendirmiiz:
2011 senesi, 12 Eyll 2010 Anayasa referandum sonularnn siyasi ve sosyal yansmalarnn hissedilecei bir yl olacakt. 12 Eyll referandumunda eski Trkiyeye veda ederken; yeni Trkiyenin nasl ina edileceini tartr olmutuk. Ana temamz yeniydi. Yeni Trkiyeyi btn ynleriyle tartmaya hazrlanrken, Tunusta balayan, ardndan btn blgemizi etkisi altna alan deiim ve devrim dalgas ile kar karya kaldk. 2011e damgasn vuran yeni temas, Kuzey Afrika ve Ortadoudaki devrimlerle ve alkantlarla hem blgesel hem de kresel siyasetteki ana dinamik haline geldi.
seimleriyle siyasi tablo bir tahkim sreci yaarken; d politikada yaanan gelimeler yeni Trkiye ile eski Trkiyenin karlamasna ahitlik ediyordu. 2012 son be yln tartmalarnn billurlat bir mevzuya da ahitlik etti: yeni anayasa! Asr akn sredir devam eden anayasa tartmamz bu sene ierisinde de somut neticeler retmeden siyasal bir bakiye devriyle 2013 senesinin de ana gndem maddelerinden birisi olmann tesine geemedi. Kurucu meclis marifeti olmakszn uzla yoluyla yeni bir anayasa yapma giriimi temennilerin tesine geemedi. Siyasal pozisyonundan taviz vermeyeceini ak bir ekilde ilan eden en az siyasi partinin oluturduu drt unsurlu anayasa komisyonu belli ilerlemeler kaydetmekle beraber eski Trkiye bariyerini aamad. 12 Haziran seimleriyle perinlenen AK Parti realitesi Trkiye siyasetinde ana belirleyici, kurucu eksen olma tartmalarn balatm oldu. CHPde Baykal sonras yaa-
2012 senesini hem 2011 genel seimlerinin ortaya kard siyasi tablo hem de blgemizde yaanan derin krlmann Trkiyeye yansmalaryla geirdik. 12 Haziran genel
788 | ARALIK 2012
nan deiim de Kldarolu zerinden 2012 senesinde bir ka kez tahkim giriiminde bulundu. zellikle kongreler zerinden yaanan gelimeler, parti ierisindeki eski CHP ile yeni CHP arasnda skan siyasetin gelgitlerinin oluturduu olduka dank bir siyasal dalga boyu olumasn salad. Mezkur dalga boyunun kendisini belli bir dzene sokmakla megul olmasndan dolay Trkiye siyasetine dair kurucu bir yn henz ortaya km deil. MHP, Devlet Bahelinin liderliine kongrede muhalefet yaplmasna ramen Bahelinin liderliini tahkim ettii bir sene geirmi oldu. BDP, -terrn en kanl ekilde sahneye kt 2012 senesinde- Krt meselesinde ina ettii siyasal araf dnyasnda kalmaya devam etti. Krt meselesi, 2012 ierisinde -byk lde PKKnn son yllarda hi olmad ka-
dar- terr estirdii bir dneme ahitlik etti. Asker, PKKl ve sivil kayplarn binin zerine kt 2012 senesinde PKKnn sadece Trkiyeyi deil Ortadouyu da batan aa yanl okuyan anakronik pozisyonunun derinleerek devam ettiini grdk. zellikle Suriyedeki gelimeleri realiteden kopacak ekilde deerlendiren PKKnn; Suriyede Kamlya, Trkiyede ise emdilliye skan siyasal aklla okumas manidard. Bu anakronik perspektif sadece kann anlamsz bir ekilde akmasn salamamakta ayn zamanda btn blgeye yaylan Krt yabanclamasn da derinletirmektedir. Suriye 2012 senesinde siyasal pozisyonlarn bir turnusol testine tabi tutulduu yl oldu. AK Partinin Tunusla balayan Arap syanlar srecinin son halkasn temsil eden Suriyede deiim silsilesini tamamlayan bir
SETA 2012de Trkiye Deerlendirmelerini Yaymlad | 789
SETAnn her yl dzenli olarak hazrlad yllk Trkiye analizi yaymland. Analiz, yeni anayasa almalarndan Krt meselesine, Suriye krizinden ekonomideki gelimelere geni ve yetkin bir bak sunuyor.
pozisyon almas kanlmazd. Trkiye en youn ilikide olduu Suriye Baas rejimi ile 2011 sonuna doru kprleri atmann ilk iaretini vermiti. 2012 senesinde Suriye Baas rejimi ile ilikilerini tamamen koparan Trkiye ak bir ekilde muhalefetin safnda yer ald. Trkiyenin Suriye imtihan ksa srede i siyasette yeni tartmalara yol at. Hem zihinsel hem de tarihsel olarak yeni Ortadouya hazr olmayan siyasi aktrler, elitler ve medya olduka karmak tepkiler verdiler. Sre ksa srede bir d politika eletirisinden syrlarak eski Trkiyenin kalplar ve korkularyla yeni Trkiyenin kurucu gelecek vizyonu arasnda bir makasa dnt. Bu yeni yzleme de Trkiyenin demokratikleme hamlelerini destekleyen farkl kesimlerinde Kemalizmle bilinli veya bilinsiz bir imtihan ierisine girdiklerini de grm olduk. Kresel ekonomik krizin duraanlat ama pozitif iaretlerin henz gl olarak belirmedii 2012de Trkiye ekonomisi baarl performansn srdrmeye devam etti. Bymede ve cari akta daralma yaanmakla
beraber muadili ve rekabet ettii ekonomilere gre daha gl istihdam retmeye devam etti. 2011den getiimiz senenin gndemine tanan tutuklu vekiller ve Ergenekon davas canlln korudu. 2012, Krt meselesinde youn terr saldrlar dnda PKKnn balatt cezaevi alk grevleri ile de gndemi bir sre megul etti. Alk grevlerine konu edilen baz dzenlemeleri de dahil eden yeni yarg paketleri yava ama istikrarl reform admlarnn devam etmesini salad. 2012nin yargda reform tartmalarnn gndemi aylarca igal ettii en nemli balk ise zel Yetkili Mahkemeler (YM) zerinden gerekleti. 7 ubatta polis-yarg marifetiyle MT Bakann ifadeye arma giriimi TBMMnin mdahalesiyle nce engellendi; ardndan da YMlere yeni bir dzenleme getirildi. Tpk yllardr Dantayn yerindelik kararlar, Anayasa Mahkemesinin ierik incelemesi gibi polis-yarg marifetiyle Krt meselesinde siyasetin tercihlerine ak bir mdahale eklinde okunan MT soruturmas, yeniden devletin demokratiklemesi ve siyaset zerinde vesayet tartmalarnn almasna yol at. Mezkur tartma ilerleyen aylarda birok konuda kendisini tekrar ederek srdrld. Elinizdeki analizde Trkiyenin 2011den 2012ye tad siyasal gerilimler, d ve i politikada yaanan tartmalar, ekonomi ve eitim alanndaki yaananlar, hukuk ve insan haklar genel bal altnda vuku bulan gelimeler detaylca incelendi. SETA 2012 Analizi sadece getiimiz yl boyunca yaananlarn uzman kalemlerce bir analizi deil ayn zamanda ktphanenizde siyasal tarihimize dair nemli bir hafza almas olarak bulundurulmay hak etmektedir
790 | ARALIK 2012
D Politikada Krlma Yl
Trkiyenin 2012yi d politika asndan nasl geirdiine baktmzda karmza neredeyse tek bir balk kyor: Suriye. Bu sene d politikada yaanan bir ok farkl gelime hep Suriyenin parantezinde kald. Yl boyu Suriyeyi, Suriye ile farkl kesimlerin imtihann ve Suriye krizinin blgesel etkilerini konutuk. Irak igaliyle beraber hareketlenen d politikamz Suriye ile ciddi bir imtihandan gemeye balad. Irak igali srasnda btn neocon tahriklere ramen Suriyeye el uzatma politikasn balatan Trkiye; Arap isyanlar sonrasnda Baas rejiminin Suriyede katliama balamasyla btn riskleri gze alarak safn deiimden yana belirledi. Suriye krizi, Trkiyede sadece bir d politika unsuru olarak gndemi megul etmekle kalmad, ayn zamanda -bilinli veya bilinsiz- Kemalist sosyal muhayyileye sahip olan btn zihinleri ciddi bir ekilde zorlad. Bu ynyle neredeyse her kesimden isimlerden oluan bir siyasal travma platformu olutu. Mezkur platformda kendisini bulan aktrlerin farkl veya ayn cmlelerle Suriyeye dair nerdikleri tek ey Kemalist ezberlerin Ortadou komplolaryla sslenmi klielerinden teye geemedi. Suriyede ne olmal?
Suriyede Baas rejiminin yklmas Trkiye iin artk bir neticeden ok yeni bir balangc iaret ediyor.
sualine zaten ciddi bir cevap verme ihtiyac hissetmeyen bu yeni koalisyonun en belirgin zellii, ne Trkiyeyi ne de Baas rejimine direnen Suriye halkn bilinli ve aktif bir zne olarak grmemeleriydi. Modern Trkiyenin d politika tarihi yazldnda 2012nin bir krlma yl olarak kaytlara geeceini imdiden sylemek mmkndr. Trkiyenin 2012 Suriye krizinde taknd proaktif tutum ve gelitirdii politikalarn cumhuriyet dneminde bir rnei bulunmamaktadr. Tam da bu sebepten dolay, Trk entelijansiyas, Suriye krizinde, Suriyeden ok Trkiyeyi konutu. Bu durumun iki temel sebebi bulunmaktayd. Birincisi, zihinsel olarak misak- milliye fazlaca skarak veya yaparak I. Dnya
Sava sonras dzenin kalplarnn deime ihtimalini dahi tartamamas. kincisi ise siyasetin, medyann ve elitlerin blgeye dair derin cehaletlerini gizlemeye ynelik korku ve oryantalizm karm tavrlaryd.
Trkiyenin imtihan
Trkiye, Suriye politikasyla sadece blgede pandorann kutusunu amakla kalmad ayn zamanda siyasi, kltrel ve askeri kapasitesinin de tartlmasnn nn at. Bu ynyle Suriyede Baas rejiminin yklmas Trkiye iin artk bir neticeden ok yeni bir balangc iaret ediyor. Mezkr yeni balangcn imdiden Esadn yklmasndan ok daha zorlu ve karmak bir sre olacan sylemek mmkndr. Daha nemlisi, Suriye krizinde bu denli aktif rol alm olan Trkiyenin gei sreci ve sonrasnda da ok daha etkin olmas zorunludur. Bu ise Trkiye asndan zorlu bir imtihann habercisidir. Trkiye, Suriye krizi zerinden zorlu bir dnemden geerken risklerin yannda byk avantajlarnn da olduu bir kresel siyasi ve ekonomik atmosfer bulunmaktadr. Dnyada ekonomik, siyasi ve gvenlik alanlarnda eksen kaymas srelerinin yaand; blgemizde ise derin siyasi krlmalarn hayata getii bir dnemden geiyoruz. Hem dnya hem de blgemiz ziyadesiy-
le megul durumdalar. smi konulmam kresel bir siyasi bunalm dneminde, kurucu akl ina edebilen, ekonomisi grece istikrarl ve demokratiklemesini hitama erdirmi aktrler ok gl bir siyasal arpan ile sahneye kacaklar. Trkiye bylesi bir role aday olup olmayacana demokrasi, gvenlik ve siyaset karnesine bakarak karar vermelidir. Trkiyenin gelinen nokta itibariyle blgesiyle kurduu iliki, bugnk iktidardan bamsz olarak, artk bir i dnm unsuruna da dnm durumdadr. ni klarn olduka tabii olduu bu srete Trkiye darda talep ettiklerini ierde hayata geirmek zorunda; ierde hayata geirdiklerini de darda politikaya dntrmek zorundadr. Bu iki durum arasndaki makas darald dnemlerde Trk d politikas daha istikrarl ve sonu alc olacaktr. Makas aralnn artt dnemlerde ise Trkiye kapasite sorunlar yaayacaktr. Uzun bir aradan, asra yakn bir sreden sonra, Trk d politikas blgesine pozitif katk yapacak imknlar yakalam bulunmaktadr. Genellikle karlarla deerlerin rtt sahnelerin az yaand d politika alan, Suriye zerinden Trkiyeye byk bir imkn salamaktadr. Trkiye bu imkan deerlendirmekle geleceine yatrm yapabilir
792 | ARALIK 2012
Siyasetin 2012 Performans

Yorum | HATEM ETE | 28 Aralk 2012 | Sabah Perspektif
Siyasal gelimeler asndan 2012 yln, hakkyla ve doru deerlendirebilmek iin, 2010-2015 araln, yani geride braktmz iki ylla nmzdeki yl kapsayan be yllk srece projeksiyon tutan bir okuma yapmakta yarar var. nk bir yandan, 12 Eyll (2010) referandumu ve 12 Haziran (2011) seimlerinin sembolize ettii vesayetten arndrlm demokratik bir (yeni) Trkiye ina etme misyonu, te yandan, Trkiyenin 2014 ve 2015 yllarnda pe pee yerel, Cumhurbakanl ve genel seim srelerinden geecek olmas, 2012 ylndaki siyasi gelimeler zerinde belirleyici oldu.
2012 ncesindeki gelimeler, siyasi aktrlere demokratik Trkiyeyi ina etmek ynnde bir misyon yklerken, 2012 sonrasndaki seim eikleri de siyasi aktrlerin muhtemel semen direncini dikkate alarak mutedil bir demokratikleme sreci srdrmesine yol at. Bu erevede, siyaseti vesayetten arndrarak demokratikletirme misyonunun, 2012 ylnda, zamann ruhuna uygun bir ekilde, kendi doal mecrasnda yava admlarla ilerlediini inkr etmemekle beraber, 2014-2015 yllarnda gerekleecek seim maratonu hayaletinin, siyasi aktrlerin karar alma srelerini etkilediini sylemek mmkn.
Yeni anayasa yazm
2012 ylnn, gemiin miras ile gelecein hayaleti arasndaki skmln, siyasi partilerin performans zerinden de test etmek mmkn.
Bu tespitin test edilebilecei en somut balk, yeni Anayasa yazm sreci olabilir. Yeni Anayasa yazm, 12 Eyll referandumu ve 12 Haziran seimleriyle mmkn hatta zorunlu hale gelen vesayetten arndrlm demokratik bir siyasal sistemi ina etme talebinin en somut yansmasyd. Ekim 2011de balayan sre, komisyon oluturulmas, alma ilkelerinin belirlenmesi ve nerilerin toplanmasnn ardndan Mays 2012den itibaren madde yazmyla yol almt. Komisyon, Aralk 2012de yeni Anayasa yazm ileminin
bitmesini ngrmt. Ancak Aralk itibariyle yazm ilemi henz tamamlanmad gibi, Komisyonun talep ettii ubat 2013e kadarki ek srede de tamamlanabileceine dair umutlar azalm durumda. Anayasa yazm srecinin ilerleme kaydetmemesinin en nemli nedeni, Komisyon bnyesinde faaliyet gsteren siyasi partilerin siyasi pozisyonlarndan taviz vermemesi oldu. Bu durum, din-devlet ilikileri, siyasi kimlikler, resmi ideoloji vb. kritik siyasi sorunlar bir yana, sorun kmas beklenmeyen insan hak ve hrriyetleriyle ilikili maddelerde bile uzlamaya varlamamasna yol at. Siyasi partilerin 2012de Trkiyeye yeni bir Anayasa armaan edememelerinin elbette birok nedeni olabilir. Ancak yeni Anayasa yazm srecini kilitleyen en gl dinamik, Trkiyenin nmzdeki iki buuk ylda, siyasetin gelecei zerinde hayati etkilerde bulunacak, seimlik bir maratona girecek olmasdr. Seim hayaleti, siyasi partilerin, semen eilimlerini daha fazla dikkate almasna ve semeni tedirgin/rahatsz edecek bir tercihe yanamamasna yol amaktadr. Ksacas, seim basks, siyasi partilerin 12 Eyll referandumu ve 12 Haziran seimlerinden aldklar doru mesaj hakkyla realize edememelerine sebebiyet vererek, 2012 ylnda Trkiyenin yeni Anayasaya kavuamamas zerinde etkili oldu.
rinden de test etmek mmkn. Siyasi partiler, yaklaan seim maratonu dolaysyla sylem ve politikalarn yeni siyasal iklime adapte etmekte zorlandlar. Seim hayaleti dolaysyla, CHP Mays 2010dan beri srdrd kimlik ve siyaset deiimi arayndan vazgemi grnrken, MHP 2011 seimlerinde baraj tehlikesinin, Kongrede ise %40lk bir muhalefetin olumasna yol aan referandumdaki siyasi tutumunu deitirmeye ynelik kararl bir politika izleyemedi. 10 yllk yksek siyasi performansyla vesayetten arndrlm yeni Trkiyeyi ina etme srecinin aktrln yaparak deiimi srkleyen AK Parti de, deiimi ynetme srecine girdi. Siyasi aktrlerin tutum ve davranlarna yansyan bu bask, hi kukusuz, yeni Trkiyeyi ina srecini yavalatc bir etkiye yol ayor. Bu erevede, seim maratonunun nihayete erecei 2015 ylna kadar, ina srecinin kendi doal mecrasnda, aktrlere siyasal maliyetler retmeyecek, ksmi ve paral demokratikleme admlaryla yol alaca ngrlebilir. Buradaki temel risk, yzlemek zorunda kalnan siyasal sorunlarn derinleme hz ile siyaset kurumunun izledii takvim arasndaki de-senkronizasyon olacaktr. 2014- 2015teki seim hayaleti, siyasi partilerin siyaset performans zerinde frenleyici bir etkide bulunurken, zlmeyi bekleyen i ve d siyasal sorunlar derinleerek maliyet retmeye devam edecekler. Siyasetin 2015 ylna kadarki en nemli snav, seimleri hesaba katan bir siyasal program benimserken, derinleme eilimindeki siyasal sorunlar ynetebilecek bir performans gsterip gsteremeyecei olacaktr
Siyasetin snav
Yeni anayasa yazm sreci zerinden aklamaya altmz 2012 ylnn, gemiin miras ile gelecein hayaleti arasndaki skmln, siyasi partilerin performans ze-
794 | ARALIK 2012
Turkey: From 2012 to 2013

It seems 2013 is on its way to becoming the year that will be remembered by the tripartite electoral racelocal, general and presidential. In this electoral tripartite, each race will contribute to a political performance and directly influence the electoral race that comes after it. Our hopes that progress would be made in the drafting of the new Constitution in 2012 are also left to be realized in 2013. Although some progress has been made, the constitutional committee at least three of whose four constituent members are political parties that refuse to compromise their political stance failed to overcome the Old Turkey barrier. While the global economic crisis has stabilized but not yet given any positive indicators of improvement in 2012, Turkeys economy continued to perform well. Both the growth rate and the current account deficit stagnated, but Turkeys employment rates remained steady and strong in relation to other comparable economies. Turkey has a Kurdish issue, and the Kurdish issue has the problem of the PKK. There is only one way out of this vicious cycle. Un-
Turkey in 2013 will have the potential to stand out as an island of political stability and security both regionally and globally.
less the PKK moves away from acts of terrorism, any discourse on the Kurdish issue will continue to focus on terror. The last few years have witnessed both the culmination of Turkeys democratization efforts and the intensification of the PKKs tendency toward acts of terror. As long as this deep-seated incoherency continues, the hatred at the social level, hesitancy to democratize at the political level, and recurrence of Old Turkey habits in the bureaucratic level, should not come as a surprise to anyone. The Arab Revolution, which has almost become a domestic headline for Turkey in
2012, will continue to dominate headlines. The impact of the deepening crisis in Syria will be felt more, especially in Turkey. The Baath administration, which is no longer the Syrian regime but has become the Damascus regime, will begin the New Year struggling, not to reclaim its power, but to continue its proxy wars with Russian and Iranian support. Any resolution reached in Syria in the year 2013 will not only have a vast impact on Turkey but the whole region. Turkey, with its steady political stance since the beginning of the crisis, will be the winning party legitimately, morally and geopolitically.
We are living in times when economic, political and security paradigms are shifting globally and political breaking points have been reached regionally. 2012 marked the centennial anniversary of the Balkan Wars. 2013 will start the countdown toward the centennial anniversary of the regional order created in the aftermath of World War I. Turkey, in this context, in 2013, will have the potential to stand out as an island of political stability and security both regionally and globally. Turkey will become stronger as long as it takes steps toward realizing this potential by increasing its capacity and consolidating its democracy
796 | ARALIK 2012
SETA YILLII
2012
21. yzyln ilk eyreinde bulunduumuz u gnlerde, Trkiye ve dnyada yaanan siyasi, ekonomik ve toplumsal gelimeler nmzdeki on yllarn kaderini de etkileyecek dnmleri beraberinde getiriyor. 2012 yl da, bu anlamda olduka hareketli geti. Trkiyede zellikle son on ylda hz kazanan demokratikleme abalar, yeni Anayasa yapm sreci, Krt meselesinin zm iin atlan admlar, darbeler ve askeri vesayet ile hesaplama, MT Krizi, zel Yetkili Mahkemelerin kaldrlmas, ilk ve orta retimde 4+4+4 modeline geilmesi ve ekonomide yaanan gelimeler ieride ne kan balklar olurken, d politikada ise Avrupa Birlii mzakere sreci, Suriyedeki Baas rejimiyle yaanan gerilim, blge lkeleriyle ilikiler, blgesel ve kresel aktrlk iin atlan admlar dikkat ekiciydi. Dnya siyasetinde ise Asya-Pasifik blgesine kayan ABD-in mcadelesi, ABD Bakanlk Seimleri, ABde yaanan i siyasi ekimeler ile Euro Blgesinde sren ekonomik kriz ve Suriye bata olmak zere Ortadou ve Kuzey Afrika corafyasnda Arap Baharnn meydana getirdii deiim dalgas karsnda yerel, blgesel ve kresel g odaklarnn belirleyici olabilmek adna yaptklar politik hamleler yine 2012nin ne kan balklar arasndayd. Bu anlamda, 2012 yl gerek Trkiye, gerekse dnya siyasetinin ajandasnn hayli kabark olduu bir yld. Bu youn ajanday tutabilmek adna SETA, yl boyunca yaymlad analiz, rapor, kitap formatnda birok basl metnin yan sra gazete ve dergi yazlar, televizyon programlar, saha aratrmalar, altaylar ve yurtii ve dnda dzenledii panel, konferans ve sempozyumlar vastasyla gelimeleri anlama, yorumlama ve kayt altna alma abasnda oldu. Bylece ortaya, gelecein sosyal bilimcilerinin projektrlerini en youn odaklayacaklar dnemlerden biri olacan sylemenin abart olmayaca 2012nin nemli satrbalarndan oluan SETA 2012 Yll kt. nemli bir yln notlarn tarihe dmemize vesile olan bu almann, ilgililere faydal olmas temennisiyle

SETA 2012 Yıllığı

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

SETA 2012 Yıllığı

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

SETA YILLII

SETA YILLII 2012

SETA YILLII 2012

Yeni Anayasa Sreci

Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar ve Anayasa nerileri | 43

Trkiyenin Anayasa Birikiminden Yeni Anayasaya Doru | 44

Eitimde 4+4+4 Tartmalar

Arap Bahar Etkileri

Fears of the Middle East | 53 Arab Spring, Tunisia and Turkey | 55

Amerika Blgedeki Fay Hatlarn Tetikleyip Gitti | 57

Ekonomide 2012 Beklentileri

Hrant Dink Cinayeti Davas Karar

ABDde Bakanlk Seimi almalar

Insight Turkeynin Ocak-Mart Says Yaynda

Assad Junk Bond and Baathist Market | 88

Suriyede Aktrler: Rejim, Muhalefet, Dini Yap ve Medya | 90

G-Zero and Syria | 92

Eitimde 4+4+4 Dzenlemesi TBMMde

Yksekretimin Yeniden Yaplandrlmas altay | 99

Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuru Hakk

MT Krizine Ortadoudan Bak | 107

Devlet Krizi mi zel Yetkili Darbesi mi? | 110

Vesayet, Siyaset, Cemaat | 113

27 Nisandan 7 ubata Siyasete Mdahale | 117

MT zerinden ktidar Kavgas | 121

The New Turkey and Its Consolidation Pains | 124

2011 hracat Rakamlar

Yemende Demokratik Dnm

1. Yldnmnde Msr Devrimi

CHPde Deiim Sanclar

Birinci Yln Sonunda Suriyede Halk syan

Arab Leagues Syrian Policy | 157

Birinci Ylnda Suriye syan | 159 Syria: Whats Next? | 161

The Annan Plan vs. Al-Assads Time Game | 163

MTilerin Soruturulmas Babakann znine Baland

Intelligence and the Political | 169

Trkiyede Eitim Alan Yabanc rencilerin Durumu

Kresel Eilimler Inda Trkiyede Uluslararas renciler | 176

TANITIM TOPLANTISI | MURAT ZOLU, GKHAN ETNSAYA | 28 MART 2012

Seimlere 8 Ay Kala ABDde Bakanlk Yar

Eitimde 4+4+4 Modeli Yasalat

Demokratik Bir Eitim Sistemine Doru | 195

Eitimde Messes Nizam Yklyor | 197

Trkiyenin Yeni Ortadou Vizyonu

The Camp David Order and the United States | 202

Demokratik Dnm ve Ortak Blgesel Vizyon: Fas-Trkiye | 204

15. Ylnda 28 ubat Postmodern Darbesi

28 ubat: Bir Yerli Kolonyalizm Giriimi! | 209

28 ubat Hariten Okumak | 212

Yeni Krt Stratejisi Tartmalar

Quo Vadis? Regional Perspectives on the Syrian Crisis | 228

Suriye Mitleri ve Klieler | 232

Suriye Krizi ve nsan Haklar | 235

Russian UNSC Vote for Sale? | 237

Trkiye Ekonomisinde Rekor Byme

4+4+4 Yasas Yrrle Girdi

Msr Parlamento Seimleri Sonuland

Liberal Arrogance and Tutelage are Hand in Hand in Egypt! | 248

Yeni Tevik Paketi Akland

Irakta Derinleen Etnik ve Mezhepsel Ayrma

Afrikada Kzan ABD-in Rekabeti

Byk Glerin Mcadele Alan: Afrika | 262

12 Eyll Darbecilerine Yarg Yolu Ald

Anayasa Sempozyumu | 268