SUBSECRETARA DE EDUCACIN MEDIA SUPERIOR Y SUPERIOR DIRECCIN GENERAL DE FORMACIN Y SUPERACIN DOCENTE DEPARTAMENTO DE EDUCACIN NORMAL ESCUELA NORMAL

VALLE DEL MEZQUITAL CLAVE C. T. 13DNL0003F

befi pa un ra tutate de ra haki hahu de ga como L1

Ngu ntudi: Normal Valle del Mezquital xanate: Adn Lora Quezada

di io: rato

di pa : Primaria Intercultural Bilinge.

Xambate: Perla Martnez Nandho

Paya: 17 nu ra zna hunio nu jeya 2013

Te gatho petsi nuna befi

te ena ma befi (resumen) 3 fudi befi (introduccion)..4 pa te da hoki (justificacion)5 to ma a (marco teorico) 6 te ja ne pefi ha ra tuka hnini (punto nodal). . 7 te petsi ra tuka hnini (contextualizacin)..8 ra mpefi da hoki pa da padi da a ne da ofo ne da heti ya batsi de ga hahu.9 koi de gatho da ha (evidencias)...19 hanja bin pefi (cuadro de evaluacin).21 huata befi (conclucion)22 fatsi pa da hoki ra befi (bibliografia) 22

te ena ma befi (resumen) nuna befi da hoki pa ga padihu nu ma hiony ga tumbi ma haki, ge nutju hindi tumbi , di handihe ha ya ngu ntudi di handi ge ho da tuti mana ya haki, hinge tho ya xanate ne ya batsi gea ma hiegi un ya dada ne da ha maya haki, ge ena mu padi da ha ora da ma mana ra hnini da pestsi da mpefi xa ho. Nughe di ne ge gatho ha ya ngu ntudi hinda miedi un ma haki, ha ra ngu ntudi Xugua Escutia ha nuni ra tuka hnini Chichimecas San Salvado Hidalgo, numu ya batsi ya hindi a de ga hahu pe ne da ha ne da of opa hinda medien. Nuna befi da hoki da danguenda ra ofo de ra haki, ne da danguenda pa te faxte un mbo ne mote ra ngu ntudi, pa ga padi de habi di hehe ne habu di bui

fudi befi (introduccion) nu ya haki hahu, ne ya haki de ga amfo di petsi ma hioni ha gato ra danga bui, gatho ya jai de ga tuka hnini ne de ga dangi tsa da a ne ta hehe de ga hahu mu ne, ne mu da haa te beni xi tsa hinke manaya jai da e ma ntso de gea. Nubie ra paya gato ya tuka hnini net o ha hahu bi ne ya ni nte da ha hahu, ge nu mu ha ma ra ya jai di thede ne di ha ntso de gea, ne ebi un ya tuka batsi hinda ha nu ra haki pa hinda thogi ma hiege ge nu ya dada. Ya hahu ena mu ora da ha hahu xi di hojia da ha nuya hai pe ora da ha amfo tsa manaya jai hah di ho ne di petsi ya te kei. Nutju di hahu di petsi te ga hoki pa ge un ma hakihu da bui ne hinda medi, nige tho, hingeto ga otan kaso ya danga te ra bea ha de ma na ya hnini un mu ga ha kon gea ra tera bea ne ko ra noya de ga hahu da petsi da hoki ra bebi ko gea ne ya batsi da ho ne da hoki . Ha gato ya ngu tudi ne da tuti ma ra ya haki de ma ra ya danga hninien, ge handi pa ora ya batsi ya da ndangi da ma pa da mpefi mana ya danga hnini ne da pa da ha ra haki de gea. Ha ra ngu tudi gea habu di ma gatho ya batsi, desde numu xa tuki ne ya ora xi ra dangi, ha ra ngu tudi ya batsi petsi ndundthi ya ntsitsi nugua di npati ya mfeni. nubie ma ga handi hanja xi ma juani ya xanate ntutate ya batsi o hanja ja da padi ya batsi: nu ha ra ngu ntudi n ara xanate ora umba ya ntudi hindi handi o hindi ne da tutate de ga hahu o pati pa ma na ra tudi o numu n era xanate uti ma ra haki de mana ra hnini. Nubie ne ga da ha ga ya xanate da ota nkaso ra haki de geku (hahu) ne da fatsi hanja? Mu da tuti de ga hahu, da humbi ya batsi ya bede, ne te ra bea ma ya jai de un ra tuka hnini de ga hahu.

pa te da hoki (Justificacin) Nuna befi di neki hanja ma ga hoki ora g ama ra ngu ntudi pa ga uti ya batsi ne con te ga ha, pa ya batsi da padi de ma haki, da yombi gato, pa ora da handi k ora ga handi ko ma juani de ra hnini, ne ga handi mu xi ma huani ge ena nu ya jai xi padi de nu ra adquisicin de ma yoho haki, nuna gea pa ga padi mu na ya batsi xi padi xan ho da ha anfo njabu ga padi mu da badi da ha de ga hahu, xa mhyoni pa ga fudi hanja ga nsu, di petsi ya njni pa da tumbabi ya mfadi de ga hahu, nuna tena ra ley general de un ra njni de ga hahu un ena un ra : Art 11 ya dang mboho de ga nsadi, tena ga ja ha ra tuka hnini da petsi ra hoga nsadi de ha hahu, ne da ja ya tera bea pa da j ara tekei de hanja di hee. Art 13 ena ge nu ya dang mboho ne de ga danga hnini , ne ya tuka hnini ra befi da hoki dundhi ya tera bea de ga hahu da umbi ya ndheta hemi pa da padi, da ja ndunthi ya hemi pa da kueti ha ya denda, ne ha ra hnini pa ya basti da hiandi ne da ho. Ko nuna befi di ne ga ja , nu ya batsi da hahu xaho, da heti, da ofo xa ho, ne hinda tsu ora da ha nehehinda ndhede de gea, un gato ya batsi da ha nu habu di ne da ha de ga hahu, kongea ma ga da nguenda nu di petsi ne te di medigi ne habu ne hanja ga ja p ama nara hmiki ora g ama mana ya ngu tudi de nunya tuka hnini.

To ma a (sustento teorico) Pa ga hoki ha ma hoto un na ya befi da hoki pa ya batsi xa ra mthoni ga hembi to ena njabu, to ha de gea na de ha haki de ga hahu, nu ra Silvia Schelkers,tena ge ra haki naa di padihu ga a numu xi dra tuka batsi xi faxte, numu ha ra ngu nsadi ra xanate hindi ha hao ko ra batsi xi ra hei. Un te ena da za ga maa xa nsierto di padi ge hah numu di handi ha ya ngu tudi ha mu ya batsi ha xan ho hahu di ha xanho di tani k ora jijia hinge mana ya batsi di xa de ga amfe pe hindi ho. Hanja bi hoki han ho ya parametros curriculares pa da tuti un ya batsi nu ha ra haki, pe da ha da kohi heti ne da ja 30 ya haki de gatho ra danga hnini de nugua ma haihe nugua Mnda. Pa da kohi xanho di apihe ya batsi da hoki gato ya befi adi, gu ga tuti hanga di ah, da padi hindi tsu, ne di hojia ga maa dra hahu.
nu ra Ley de gatho ma njmi de ga hahu Art 11 ya dang mboho de gamfadi tena ga ra hnini da petsi nara hoga tuti de ga hah, ne da ja ndundhi ra te kei pa gatho ya jai ha ma nara hai. Art 13 gea ra mpefi de un ra dang mboho da ja ha ya hemi, ne ha gatho ra hnini pa da nsu gatho ma hakihee.

te ja ne pefi ha ra tuka hnini (punto nodal)

Taxi

Pa ga tsise Dodi maxi Maio

ngo

Zi dada SAN ESTEBAN

Petsi ra boja Mpoti CHICHIMECAS

To pa bi mu man ambu
Pa da hogi un ha mui

detha pa Te hoki

Nteni Kami mboni Ra tenga nuni. nhei To da ntate

te petsi ra tuka hnini (contextualizacin) nu ra tuka hnini Chichimecas de ra danga hnini petsi 429 ya jai. Chichimecas nara hnini xi ja ya jai di ho di mpefi di japi desde xi ra tuki ya batsi da ja ya mpefi de ga huaji ne ha ra ng. nu ya jai ya hindi ma hara ngu tudi da ma ha mana ra danga hnini tembi Tijuana pe tsogi nu ya tuka batsi ko nu ya xita ne ya ku, numu japi da mfaxte nu gato pefi nu ya xita. nu te poti ha ya huaji ya ndundhi ya njeya di njabu desde un ya xita de ya xita ge tena ge njabu bui xanho, ne di pa te poti njabu petsi ya bajoa pa ra zi ng ne pa ya tuka batsi ora da ma ra ngu ntudi. Ya jai de nuna hini h a de ga hahu pe ya xin a tuki, ne a tuki ya danga batsi di ho da ha njabu ne petsi ra tsa ne tena ge ma na ra haki xanho ge un hahu tena hinte da fatsi ora da ma, mana ra danga hnini, nu ra hnini fatsi ha ra ngu tudi numu ja n ara tenga nuni, tuni ya nuni pa da umbi to da ntate, faxte gea un ra ngu tudi di faxte ne ha ya ngo, ntuhu, nextihi, tenga nuni, nei pa xi ja ya jai. Ngu tudi Ra ngu tudi petsi gatho ya bepate: ya dehe, ra oti, nu ra ngu tudi petsi habu tumbi ya huni ya batsi, habu di mpiti, habu thogi ra beste, ra ngu tudi xi ra dangi ne j ama yoho ma ha pe pa ya danga batsi pa hinda dagi ya tuka batsi nu hanja petsi ya nugu pa da tsi ra huni ya batsi, pa hinda ah ha ra hudi, ne da hoki xaho ya befi tembi nu ya xanate, ne japi gatho da pefi xanho. Nugua hindi petsi nara ngu pa da thogi da hoki ya befi de ga computadora, ja yoho de gea pe ni naya batsi di hopi da mihi,ne koti ra goxthi, nu ya xanate h tumbi nseki da mihi. Tena ge petsi nara ngu habu di kuati gatho ya hemi, pe hinge ma huani, hindi hoki da kuhu ndunthi ya batsi, numu na de ga na h. Un gatho ya hemi bi ja ha ra ngu de ga xoho ne un ra xanate ena hindi hopi ya batsi da mpefi mi di kuti, gea

japi ge ya batsi da koho ko na bi ma ra xanate o da ma ha ma nara hnini da honi hara computadora Ja na ra ngu tudi pe pa ya xanate nuni kuati gato ya mpefi honi paya batsi, ne ya hemi hindi umbi gato ya batsi. Ra ngu tudi Ha ra ngu tudi de ga kuta ne rato xi ra xeki pa ndindhi ya batsi (16), pa nuya batsi ya tumbi yoho ya heti ya pizarrn na gea pa gatho pema na de ga oti , ne xi ra dangi, ya batsi hindi ho tena ge xa ra tuka ngu ne tunhi ora da mpati de ga luga, nugu ha ra ngu tutate hi nto paxi, hi ja ya paxi ne ya hemi ya hin xa nho, ne ya hemi ha ra mexa de ra xanate, gea japi hinda hiandi un ya batsi ora da ntunhi. Xi ja ndinthi ya hemi de na yo njeya bi thogi ya hinxa ho, pe hindi fote xi hneki xa ntso nuni ja ya batsi hindi ho da mpefi xanho ne xin heni ko gea.

ra mpefi da hoki pa da padi da a ne da ofo ne da heti ya batsi de ga hahu Habu o: 5 6 Hahu Habu tsa gi ja (mbito): te ra bea ma hiegi ra haki ko ya estudio ko ya nfadi. Te di temi: ofo ya mfadi de ya batsi de ya mpoti un ya dada ne ya xita de un ra hnini. Te di ne ga tsudi (competencias): amfe: Emplear el lenguaje para comunicarse y como instrumento para aprender da padi da pede: da handi mu xi ma juani naha hoki. ra mbonthi ne ya mboni: padi te ja ha ra ximai ne te ena ya dnga boho hanja ha ra ximhai: da a ne da faxte ha nubu mui. te bin ja ma hamu: ra nfadi de rap a n era ne gatho ra ximahi ma hamu hu ya ciclo pa habu io: A

te di temi (aprendizajes esperados): amfe: da handi xanho te petsi ne janja bui na ra jai mu xa dangi, mu xa ntaxi, mu xi ra jojia. da padi da pede:da padi da hoki xanho da pede. ra mbonthi ne ya mboni: da ja un pa di ja xaho k ora tekei ge un tena ra dan boho ora di hoki ra befi, ne ora di padi haja bi befi de un te bi hoki na bi ne. hanja ha ra ximhai: da hiandi hanja bui un hara tuka hnini na janja bui ha nuya danga hnini, mu xi ja ndunthi ya tethate o te bea. te bin ja ma hamu: da padi hanja di bui njabu ko na tuki ra boja ne janja ma na ya danha hnini xi bui xan ho. Te di ne ga tsudi (competencias) 6: amfe: ga padi ge ra haki di faxte pa ga a ko ma ntsitsi ne pa ga padi ndunthi ya noya. da padi da pede:da hoki ndunthi ya bede sehe mu hinto fatsi. ra mbonthi ne ya mboni: da padi hanja thogi te thogi ha ra himai ne ga padi te ene ra ngan boho hanja ha ra ximhai: da faxte ha ra hnini habu bui. te bin ja ma hamu: da padi te bi nja ma hamu, ya njeya net o bi hoki. Te di ne ga tsudi (Aprendizajes esperados): amfe: ha ne ofo xanho nu ya hoga noya da padi da pede: padi da ja xao hanja ga pede ko ndunhi ya bededa padi da heke xanho. ra mbonthi ne ya mboni: ga ha ja ya pefi ko gatho ra hojia ha ora da hoki ya pefi pa gathora njeya. hanja ha ra ximhai: padi te vea hoki ge ra hnini bui xanho o ge hina te bin ja ma hamu: padi ne di embi ma na ya ntsitsi hamu bi mudi ra hoga te. Te da hoki pa da mudi: Da ha ra xanate ko ya xambate unu padi te vea mu nara jai da mudi da hiandi ne da ma hanja hee, mu x ara dangi, te r acolo ra st, nepu ga andui pa te honi ya jai. Ora da guadi da ma te da ma ga andui mu da z da ja nara tuka heti de ga madi. Da ja nara tuka hemi da ofo un anfe ne hahu un te ja ha ya huahi, pa nepu da ja n ara tuka heti nu da hoki ambu ya 5 ne ambu ya 6: 5 6

10

 Da ofo yoho ya terabea poti un Da ofo kuta ya noya pa kongea ya dad, pa da hoki hanja ja ne pa da ja nara hoga noya ko gatho te di honi, de te ra colo. petsi nu ra hoga noya. Man aki ga ofo kuta ya ofo nepu Ma naki ga ofo sehe yoho de gea man aki ga handi xa nho pa ga hoki nara hoga noya ne un pongi hoki ma hiege ge ma ra pe nubie sehe da ofo ha ra hemi. da ofo ha ra hemi xan taxi pa Da thogi ha ra hoga noya, pa da nbehe.. ma te bi ofo. Da thogi ha ra pistofo pa da ma Da heti ya hoga noya p ama na te bi hoki. ya ntsitsi da ode ne da haki ya noya hindi tsidi ko ngea ra hoga Da heti nu te bi hoki pe hinte da ma pa nepu ni ya ntsitsi da padi noya te vea ena Ga umbi n ara ugi pa da ofo Ga umbi na ra ugi pa da ofo te nara hoga noya ko ngea. petsi ne mu xa kuhi. Da padi da pede. Da padi da pede. Da dadi ya ntani. Mu un ra don Da hoki xanho un ya bede da Jose di poti yo reta ma goho tumbi ra xanate: mu ga tai hu de ga rabano hangu di boni ya hugi de ga denda pe bi raki bede ga heke? ma na de hanja da tai hu, mu di Mi un ya jai da ne da tai hu ne ga umbi gatho ya batsi yoho nthrbe de ga denxi hangu di ya hugi hangu da tai? Nda boni bede ga heke? Juana pa ra dehe de ga ndap nu mu nu ra Jos poti 588 de ga de ga rato bexo mu pa hu ra pe sehe ya jai bi da ira mcd tsidhe na ma hiegi da tumbi ma hangu da pa bede ga heke un na, nu mu Alex da umbi ra dehe, ra Jos? hangu sehe da pongi? a gatho ya ntsitsi 15 hangu ya Pa gi hoki ha ri ngu: gi heti ra dehe da tai?hangu ya dehe da hemi ha ra 153. paha un ra bea? hangu ra Da ofo ndunthi te poti un ya boja bi medi ra beha? da dada ne ya xita de ga anfe ne guadi nara dehe pa un nda Alex? de ga hahu. hanja? Tuni ra hoga heti bi hoki. Da hoki gatho ya batsi n ara hemi dangi de hangu da juti nu de na de ga hahu Pa ga hoki ha ma ng: ga heti ha ra hemi nu te poti un ya dad ne ya xita de ga hahu, ne hanfe. Fudi befi: Ga tuumbi ya hemi xa ntaxi pa da hoki nara koi de te poti nu ya dada. Befi un hoki ambu. 5 Da hoki hanja nja ra koi bi hoki pe xanho. 6 Da hoki nara hoga noya de un bi hoki ra koi.

11

 Da handi ha ra handa yabu de Da handi ha ra hada iabu de un ga hanja j ara bai de n ara jai. ra hiadi ne ya nstitsi, te petsi. Ga ja man aki ra befi bi hoki pe Ko ngea da hoki xanho un ra ma xi da ja ma natuki pa da hoga noya. hogi. Da hoki nara hoga noya de ga Da bai ha ra pistofo pa da hahu. tene te bo hoki de ga hahu Da handi mu njabu di ofo k ora nfatsi de ra hemi xano. Da handi mu xanho hanja bi hoki ko ran fatsi ra hemi ha Da pati un ya hoga noya ko ya xanho. ntsitsi Da pati ra mpefi bi hoki pa da Da hoki ma n ara hoga noya pe hiandi un ya ntsitsi mu xa nho o hinge ma hiagi ko ma ra ya bi te di medi. hoki, ko naa ra koi petsi bi hoki. Ra bede. Da heti un r ahoga noya bi hoki Da handi mu xi ma juani te bi pa da ode mana ya batsi. hoki ha ra hemi. Ra bede Da mai pa da ofo ha ra pistofo Ga handi mu xanho hanja da gato bi hoki de ga hanfe ne de hoki. ga hahu, ko gea da hoki Da heti ne da ofo ha ra pistofo ndunthi ra ntani. un te poti un ya dada ne ya xita Ora ya da guadi ya ntani da Da hoki yoho ya tani pe sehe da manga maa pa da ode ne da ha xanho ya bede. ofo gatho ya batsi. Da handi gatho mu xan ho Sehe da maa hu ra hoga ofo hanja bi hoki. Gatho da handi mu mjuni na bi befi pa ra nng: da juati na ofo. hinbi guadi. befi pa ra ngu: da juati ya ntni ra mbonthi ne ya mboni: ra mbonthi ne ya mboni: Da hoki nara koi de un te poti Da ofo nuya ya ntani: mu xi rap un ya dada. a te di hapi ra piti? mu hinda Da hoki xanho un ya tani: poni ra hiadi ta da ja un ya poti? hanja gi kanfri ya poti bi hogi? te vea ra xihmai, ne gato nu ya gi kanfri ge sehe nugua ha ra ntsitsi de ra hiadi? xihmahai di poti? hanja? Ofo gatho ya ntsitsi de ra hiadi Ofo nara tuka ofo de un gato ra de ga hahu. ximhai ne ya hiadi de ga hahu. befi pa ha ra ngu: andui un ya befi pa ha ra ngu: gi andui un ri xita ne ri dada tengu faxte un ra dad ne ri xita mura zn ne ya hiadi, pa too fatsi. tso japi ge ra poti da hogi?

12

Mudi befi: Ga ha ko gatho ya batsi mu te petsi ha ya huahi, un mu di nfaxte pa ha ra tuka hnini ne pa gea. Da ofo te vea ma hamu bip a un ya xite ne ya dada de un ya huaji o nu mu bi pa ya hai de ga hanfe ne de ga hahu te bin ja ma hamu: te bin ja ma hamu: Da heti ha ra hemi 166 pa da Da heti ha ra hemi 143 pa da handi te bi nja un ya njeya. padi te da thadi ha ya ntani Da thadi un ya ntani te bi hoki Da thadi un ya tani: te bi ote nu Monda pa hin xa du ya jai de ga Mond pa hinbi kai xa ntso ha nu thuhu nu ra njeya 1970? nubie ya njeya? un ya poti ma hamu getho poti ya jai? hanja? bi poti un ya dad ne ya xita, gea din poti nubie ya tuka dada o Da hoki ya tuka noya de un sehe pa da tsi? di mpa ndunthi kamfri p ama ya jeya ya batsi da ra terabea di poti? hoki pa da taha ra boja de ga anfe ne de ga hahu. Da hoki ya tuka noya de un di pa ra mbonthi ne ya mboni: un ya xita ma hamu ne de nubie. Da thogi ha ra pisthofo da ofo ra mbonthi ne ya mboni: nu te bi andui nu ya dada de nu Da thogi ha ra pisthofo pa da ofo ra hiadi ne un poti. un ra pefi bi hoki ha ya ng un de ya dada ne ya xita te bi m, de un Ga ha de gea. ya tso ne ya zna Da pefi de ga yoho batsi pa da Ga a de gea. hoki nara hoga hemi habu da m mu xi fate ra hiadi pa ra poti Da npefi de ga yoho batsi pa da de ga anfe ne de ga hahu. hoki nara tuka hemi de gatho ra hanja ha ra ximhai: ximhai, pe meto da heti ra hemi ha ra 147. Da a ya batsi de mu beni ma hamu hanja bi bui ma hamu hanja ha ra ximhai: hara tuka hnini ne en tebi hogi, Da a ya batsi de mu beni ma ne hanja. hamu hanja bi bui ma hamu hara tuka hnini ne en tebi hogi, ne Da handi hanho un ya koi de hanja. un ya hemi Da thadi ya ntani: gi kanfri ge Da thadi xanho nu ya ntani: sehe un ri hnini hindi petsi ya ma hiegi nu ra koi ko ri hnini? hunu pa ya jai? gi kanfri ge te petsi nu ra hnini de ra koi nuya mpoti xi bi nfaxte par i xita ge hindi petsi habu gi mui?te ma hamu? hanja? hanja ri bui gi padi de un r ahoga mui? te bi hogi? sehe ra poti di ja ya jai gi ena, ge ri tuka hnini bui o te ma na pa da petsi ra boja? xanho o hina? hanja? Da hoki na ra tuka hemi Da hoki na ra tuka hemi ndunthi ya koi de nu ma hamu ndunthi ya koi ko ra thuhu hanja bui ne nubie ne hanja. hoga bui Da hoki nara tuka hemi pa mu ya Da kueti habu gatho da handi. xanate da andui da padi te da m Da hoki nara tuka hemi pa mu

13

ya xanate da andui da padi te da m de ga anfo ne de ga hahu.

de ga anfo ne de ga hahu

befi fudi: Da handi ha ya thanda yabu de un ra befi. Ga ehe de nuna, habu bi thogi ne te bi thogi. Befi un hoki ambu. amfe amfe da ofo ha ra hemi xa ntaxi ya da ofo ha ra hemi xa ntaxi gatho poti pa da tsi, de ga hahu ne ya te ra bea pa da hogi un ya de ga anfo npoti, de ga anfe ne hahu. da hoki na ra koi de un te bi ofo. Da hoki nara koi de gea un mu ne pe xi di ho. Y ora da guadi de ga yoho, na da hembi hanja ja nuya doni o te bi Ora da guadi da pefi de ga yoho hoki pe hinte da maha xa ho, ne da hoki nara hoga noya ko ora ya da temi ya bi guadi o un gea k ora nfatsi de ra hemi ha ya ntsitsi ha bi padi te bi hoki da ra162. ntate. Ra xanate da handi de gatho ya Da a mu xi faxte o hina ga handi batsi ra mpefi bi hoki ne da tena xaho ya tera bea ne ya jai, ne hangu xaho ne ga kueti ha ra da hoki pa te da faxte danga ng tudi. da padi da pede: da padi da pede: De gatho ya noya bi hoki sehe De gatho ya noya bi hoki sehe da da faxte na bi hoki ra mudi pefi. faxte na bi hoki ra mudi pefi Gatho ya batsi da handi te bi boni Da thadi nu ya ntani: un ra ne da handi xaho pa da hoki un Fabiola petsi 38 de ga manojo un yoho ya ntani de ga bede. ra cilantro pe un ra Ana Emilia petsi 40 manojo de ga perejil mu Da hmi pa da handi gatho ya ne da muntsi ha ra buxa pe hinda nstitsi. mporta mu ja ndunthi ya cilantro, Da thogi ha ra pistofo pa da un ne hinte da pongi. hangu ya tena hanja bi hoki. buxa bi honi? hangu ya cilantro ra mbonthi ne ya mboni: bi japi ha ra buxa? hangu ya Da ma ha njati jabu obu nduntho perejil bi japi ha ra buxa? hanja? ya hemi pa da padi te ra bea de ra mbonthi ne ya mboni: ra hiadi. Ir a la biblioteca a investigar sobre Da handi ha ra handa yabu de ga las galaxias. hiadi ne ya ntsitsi. Da handi ha ra handa yabu de ga befi pa da hoki ha ra ng: da hiadi ne ya ntsitsine gatho ya andui nu ya dada o habu da xihmai andui mu ja ra mui ha ma na ya Pa da hoki ha ra ng: da andui nu hai habu ma na ya hai poti? ya dada o habu da andui mu xi mu ya poti xi hogi? hanja?

14

 Da hoki ha ra hemi un ra koi de nu ra hiadi ne ya ntsitsi de gea..

nfaxte o te ote ra zna ne ra hiadi pa ya poti. Da hoki ha ra hemi un ra koi de nu ra xihmai.

Befi fudi: da ode na ra bede de un a thuhu Hansel y Gretel da pede te da ode. Da ofo te bi ode de gea, de ga anfe ne de ga hahu. Befi un hoki ambu: amfe amfe ofo de ra bede habu bi ena te ofo un ya noya bi ma un ra petsi, tengu ra jai. Hansel ne ra Gretel pa da hoki r ahoga noya ko gea. Da ofo ora ra bede maha te bi ja un ya jai. Da ofo n ara tuka bede de un habu mui de ga anfo ne de ga Da ofo te petsi un ra tuka hnini hahu. de ga anfe ne hahu. Ora da guadi da hoki r ahoga Da ofo un ya mboni di tsi un ya noya de un ra tuka hnini. poti Nepu da ma ha ra hemi 162 pa da Da ofo ha ra hemi xa ntaxi ne xa thadi ya ntani ma danfi ra mboni bi ofo.. da padi da pede: Da heki ma d Ya batsi da hoki nara thumhe ugi Ga kueti ko ma ra de ya ntsitsi xa tse. njabu: Da pede hangu ya xeni bi poni Ara-fante. Ele-a. Thadi un ya ntani: de un ra ugi hangu poni ra MCD? hanja? te Da tena ge te bea un ra mboni bi bi poni nu ra tuka mcd? hanja? hoki, te tsi, mu aha, mu a, ne (da ofo anfo ne hahu) mu xa ntso, ne hanja. da padi da pede: Da heki pa da handi mu ha bi hoki xanho. Ya batsi da hoki nara thumhe ugi Xa tse. Da thadi nu ya tani hangu xeni ga heki pa gatho ya btsi? mu da heki pa gatho ya batsi o nugua te ra xeni da tumbi un ra Melissa?mu ga heki sehe ma d hangu ma d de ma d da petsi? (da ofo de ga anfo ne de ga hahu) Ga heki ra ugi dangi ora da tena hangu de ra ntani.

15

befi fudi Da ma da handi gatho ra ngu tudi , ne da ofo gatho handi (ya mboni, ya jai, ne te ra bea.) Befi un hoki ambu: amfe amfe da hoki reta ya te ra bea pa da da hoki ya koi na xi bi ho. ofo hanja ja te petsi de ga Da hoki un ya hoga noya de naha hahu ne gag a enfe. bi ofo ha ra hemi de ga anfe ne de ga hahu k ora nfatsi de r Da hoki ra koi de un te bi hoki. ahoga hemi Da thadi un ya ntani seheko nte ma na da za da hoki nan di Da pati ya hoga noya ko maya petsi? nui gi kanfri de gatho un ntsitsi. ya noya, un ya jai xi di ha? Da ofo ya ntani te xi bo ho pa gi hanja? Da ofo de ga hahu ne hoki nu ra hoga noya? te petsi gi da ga anfe. japi un te hatsi un ya hoga noya? da padi da pede: xa ra honi nui gi petsi ndunthi ya Nubie ko un ya ntani ga hoki de nfadi pa gi hoki ya hoga noya? nu ya mboni tsi un ya poti de ri Ga tumbi te da hoki ma tsitsi dada hoki xanho ya ntani nu da padi da pede: nda Deniss bi medi nu ya deti ne Ga hoki ya tsa tah pe meto da bi tsudi ha ra huaji de ra Pablo, hoki ya mpefi sehe yoho ya pe na ko bi nkue bi hembi gea bi muntsi pa da hoki ya ntani bede poti na nthebe de ga kami pe da ja de un ya mboni ne de ga nxaha, pe un ya mboni bi tsi nu poti. ma d de ma d ne bi embi da Da embi te bi hoki mu xanho o juti un ra Denis, pa gea bi xipi ge hina hanja na pa de ga goho mbexohangu Da padi nu ya tani bede de un ya da juti un nda Denis? hangu ya ntsitsi. kami xaha bit si un ya deti? mu Un ya muntsi da guadi pe mu da tsi ma d hangu da juti? xanho ya bede bi hoki da ntate. Da ofo ya bede de ga hanfo ne ra mbonthi ne ya mboni: de ga hahu. nu ya da guadi ra pefi bi hoki da Da ma hanja bi hoki. mai de ra hudi ra mbonthi ne ya mboni: Da ofo ha ra hemi nu te poti un nu ya da guadi ra pefi bi hoki da ya dada pe hinge ma hiego ko ma mai de ra hudi. ya ntsitsi. Da ofo ha ra hemi nu te poti un Kada na da ma da honi te bea ya dada pe hinge ma hiego ko naha bi ofo, de ga anfo ne de ga ma ya ntsitsi. hahu. Nepu da tani hanja bi te, te tsi, te Da ha na p ato da ntate, pe metho hindi ho, konte mu hida japi da da ja ndunti ya nfdi de gea, pa du. nepu ha ra pistofo da tena hanja Da udi nu te bi hoki de ra poti ne un ya poti xi faxte pa gatho ya hanja bi te. hnini. Da hoki ya koi de ga poti na bi

16

hoki, ne da ofo nubie de ga hahu

T da m ge xa mfaxte un ya tso ne ya hiadi da ntate.

ACTIVIDAD INICIAL: Da handi ha ra hada habu un hanja xi hingi petsi ra boja un Mnda, ne te bip a ha nuni ya jeya. ACTIVIDAD DIFERENCIADA: te bin ja ma hamu te bin ja ma hamu Da hoki n ara bede ko ya koi Da hoki nara tuka bede pe da de nu ya mpoti mu xi bi faxte ena gi bi mui nu ya njeya de ga ma hamu un ra njeya (1970) ne XII ne XV. xi nubie Habu da ma tengu bi mui un ya Pa da hoki yaho da heti un ra njeya, haja bi mpa un ya danga hemi haho ha nu ra 166 ne xita ma hamu 167. Pa da padi xanho de gea da heti Ya njeya da japi de ga hahu. ya hemi ha ra143. ra mbonthi ne ya mboni: Ya njeya da hoki de ga hahu. Da eni de un ya data boj ra mbonthi ne ya mboni: dera ximhai. Da eni de un ya data boj dera nu mu hinda ntate da poni ne da ximhai. hoki n de un ra hiadi ne ya ntsitsi. nu mu hinda ntate da poni ne da hoki na da ga ximai pa da hoki Da hoki ha ra handa yabu un ra bede da ma nu ya xita nu te ja hanja ja. ya tso ne ra hiadi pa ya mpoti. Da hoki nara bede de un ra xihmai hanja ha ra ximhai: , te ena ya jai de gea, mu ena ge Hoki nara danga hemi de g ko gea medi ya poti o te ena, un ahoga mui k ora nfatsi ma na ya xita ne ya dada. ya ntsitsi de ga rato. hanja ha ra ximhai: Da heti ya hemi ha ra bede Hoki nara danga hemi de g ahoga 150 mui k ora nfatsi ma na ya ntsitsi de ga kuta. Ga hoki nara tuka noya pa da ma xi faxte gato te ja ha ra Da heti ya hemi ha ra bede 148 xihmai, pa te di honi ne mu hojia Ga hoki nara tuka noya pa da ma ge ja ya poti, mu tsi mu hina ne xi faxte gato te ja ha ra xihmai, pa hanja de ga anfe ne de ga te di honi de ga anfe ne de ga hahu. hahu.

17

befi fudi: da eni ra teni ra tuhu ra roka xa pa un to hinda ntate ma da tena tengu ha habu bui ne da hoki nara hoga noya de gea. Pefi ambu. amfe amfe da hoki na ra fistofo ko gatho da hoki na ra fistofo ko gatho ya ya mpefi bi hoki nu ma mudi da mpefi bi hoki nu ma mudi da umbi umbi ya hoga mfadi. ya hoga mfadi de g ahoga noya Da japi ra thuhu de ga anfe ne Da japi ra thuhu de ga anfe ne de de ga hahu. ga hahu. da padi da pede: Da ma un r ahoga noya bi hoki o da umbi ra mudi. Ora ya da guadi ga umbi n ara nanxa. Da ma njati ha ra batha pa gatho Ko gea ya batsi da hoki ndunthi ya batsi da ode un ya hoga noya ya bede de g apede, pa nepu da padi da pede: da umbi ma na ya batsi. Ora ya da guadi ga umbi n ara Da mpati ya bede , k ora nfaxte nanxa ra nanxa da uti ma xanho ya Ko gea da ja nu ya tani de ga pete bu hoki. bede pe ga umbi n mu ra Santiago petsi 60 ya nanxa ne 74 Pe da hoki gatho da ofo hahu. ra manojo de ga landro mu ne da ra mbonthi ne ya mboni: uti ha ra buxa ma hiegi hangu ya buxa ma da ja? De ga goho batsi da hoki nara ya koi pe ko ya tuka nteni da Un te da poni da ja de ga anfe ne un ra hiadi ne ra zna pa ya de ga hahu. mpoti. ra mbonthi ne ya mboni: Da kai ha ra batha pa ya batsi De ga goho batsi da hoki nara ya da handi koi pe ko ya tuka nteni da un ra hiadi ne ra zna pa ya mpoti, ne te da ja mu ra hiadi xi da pati Da kai ha ra batha pa ya batsi da handi juata befi ma hiegi nu ora da tumbi pa da uni da ja ha ya mexa gatho ya pefi bi hoki un de ma hamu ko ngeke, pa gatho ya batsi da padi xi di faxte ra zi hiadi ne x ara nsunda ga hahu.

18

Koi de gatho ya pefi (evidencias)

Nugua bi hoki ndunthi ya noya de te poti ya dada.

Nugua bi hoki ra koi ko ya nteni de ra poti

Nugua ya batsi bi ma bi handi gatho ya mpefi bi hoki ya batsi

19

Nugua bi m un r ahoga noya.

Nugua ya batsi bi haki ya noya de ga hanfe pa da ja un ya hoga noya.

Nugua un ya batsi bi hoki un ya kio de ra poti

20

Hanja bi npefi

Thuhu batsi

ya Ha padi da ofo

Ja un te embi ya xanate

Hoki ra koi ne ofo

Ha xanho noya

ya

hoga

H pefi

Na tuki

Hindi ja

H pefi

Na tuki

Hindi ja

H pefi

Na tuki

No lo H realiza pefi

Na tuki

Hindi ja

21

huata befi
nu da hoki un ya pefi ha bi hogi na ya pefi da ne da hogi , na de gea da ne ge gatho ya batsi ha bi ho da hahu ne da padi da ofo, ne xi bi ho ge ko natho ya te ra bea bi ja de ga bede ne de gatho ne bi ho gea xi padi de un ra hnini, g ama ge hinge gatho ya pefi hinbi hatsi gatho, hanja bi ja ndunthi ya pefi de ma ra na de gea ra beste ne ya hnei bi japi ya xanate. nu ya bi guadi ya pa da tutate da hoki na ya mexa de gatho ya mpefi bi hoki gatho ya batsi, gatho ya dad bi ma bi handi un ra pefi de ya batsi ge hidi padi da a hahu pe gatho ra mpefi ha bi hoki a da guadi p ma raa de ga anfe ne de ga mbonthi ne ya mboni, hanja ha ra ximhai, bi

hoki ya koi de ga nteni pa da padi hanja ja ya poti

nu de ga hanfe bi hoki nara tuka ntate, de g ahoga noya, gatho ya batsi xi bi jojia.

Pa da hoka xaho un ya befi da hoki k ora nfatsi de ga danga mboho un padi de ra haki. Ge ena mu ra tuka batsi da utuabi mu padi sehe da hahu un ra xanate da utui da ga hahu pa da padi ne da joji un ya batsi nu naki da zehe ha ra ngu tudi da andui ma a hahu ne bi engi ge hina, pe nubie ko gatho ya mpefi da hoki, nubie ga ena ge ha ya batsi ya hinda tsa mu da andui mu ge hahu ge ena xanho gatho ya pefi di hoki. Ko gea da japi njabu un ma befi pa ya batsi hinge pa nuga, pe unmu hindi padi gato ya thuhu de un ya poti nubie ha di padi di jamadi un ya tuka batsi fatsi pa da hoki ra befi.
Silvia Schmelkers, s.(2001) educacin intercultural. Parmetros curriculares Ley general de los derechos indegenas Art 11 2001

22