DEJANA PRNJAT

Alfa univerzitet, Akademija umetnosti, Katedra za produkciju u umetnosti i medijima, Beograd DOI 10.5937/kultura1237185P UDK 069.4/.5:17 pregledni rad

MUZEJI I ETIKA: PRISVAJANJE PROLOSTI

Sa e tak: U ra du e mo po ku a ti da osve tli mo jed no od pi ta nja ko ja se ti u eti ke mu ze ja, a to je pi ta nje pra va mu ze ja na po se do va nje ar te fa ka ta ko ji i ne deo kul tur ne ba ti ne dru gih ze ma lja. Ovo pi ta nje po sta lo je sve pri sut ni je u jav no sti u po sled njih de se tak go di na, s ten den ci jom do bi ja nja jo ve eg zna a ja. Po sto ji ne ko li ko bit nih sa stav nih de lo va ovog pro ble ma. Jed no od njih se od no si na i nje ni cu da su mno gi mu ze ji do pred me ta ko ji i ne nji ho ve zna aj ne ko lek ci je do li bez pre te ra nog in si sti ra nja na utvr i va nju vla sni tva nad ar te fak ti ma ko je su ku po va li i do bi ja li od svo jih do na to ra, ali su isto ta ko do mno gih do li i le gal nim pu tem. Ne ki is tra i va i ta ko e otva ra ju pi ta nje auten ti no sti onih ko ji po tra u ju ar te fak te. Ta ko, na pri mer, pi ta ju se oni, s ob zi rom da etrur ska ci vi li za ci ja vi e ne po sto ji, ko me bi pred me te ko ji i ne etrur sku ku ltur nu ba ti nu tre ba lo vra ti ti? Ita li ji? Klju ne re i: mu ze ji, eti ka mu ze ja, mu zej ske ko lek ci je, kul tur na batina, plja ka kul tur nog na sle a U ce lom sve tu i u ukup nom i vo tu ni ta ni je zna aj ni je od od lu i va nja ta je is prav no Kla rens I. Lu is (Cla ren ce I. Le wis)

Pre ne ko li ko go di na ame ri ki glu mac Ha ri son Ford (Har ri son Ford), ko ji je go di na ma tu ma io po pu la ran lik ar he o lo ga In di ja ne Don sa (In di a na Jo nes), iza bran je za la na Od bo ra di rek to ra Ar he o lo kog in sti tu ta Ame ri ke. Pred sed nik ove naj sta ri je i naj ve e ne pro fit ne or ga ni za ci je ko ja se ba vi ar he o lo gi jom u toj ze mlji, Bra jan Ro uz (Brian Ro se), obra zlo io je ovu od lu ku re i ma da je Ha ri son Ford od i grao zna aj nu ulo gu u pod sti ca nju in te re so va nja jav no sti za ar he o lo ka is tra i va nja1.
1 Ford elected to Boston-based archaeological group, 15. maj 2008, 01. novembar 2012, http://usatoday30.usatoday.com/life/topstories/2008-05-15-

185

DEJANA PRNJAT Ova vest iza zva la je raz ne re ak ci je u jav no sti. Dok su je jed ni pri mi li s ne ve ri com, s ob zi rom da Ford ni je ar he o log, dru gi su bi li odu e vlje ni. Bi lo je i onih ko ji su po sta vi li pi ta nje da li bi lik In di ja ne Don sa tre ba lo da po slu i kao uzor, s ob zi rom da on za pra vo ile gal no sa ku plja vred ne ar te fak te i rom sve ta i od no si ih sa nji ho vih ori gi nal nih lo ka li te ta? U pred go vo ru za knji gu Eti ka pri ku plja nja kul tur nih do ba ra: i ja kul tu ra? i je na sle e? Bra jan Fa gan (Brian Fa gan) opi su je eufo ri ju ko ja je pro pra ti la pi o nir ske da ne ar he o lo gi je i prva ot kri a ra nih ci vi li za ci ja u Egip tu i Gr koj u 19. ve ku, ko ja za slu u ju, pre ma nje go vim re i ma, sla vu avan tu ra upra vo In di ja ne Don sa. Kao po sle di ca pr vih pro na la za ka, hi lja de rad ni ka je na sta vi lo da ko pa i tra i sta re gra do ve. Ta ko je ro e na ar he o lo gi ja kao na u ka, ko ja je kao po sle di cu osta vi la i ua sno za ve ta nje ko je se od no si na plja ku i oti ma nje pro lo sti2, za klju u je Fa gan. Sva ke go di ne kra dljiv ci oplja ka ju ve li ki broj umet ni kih pred me ta sa ar he o lo kih na la zi ta, ver skih obje ka ta, iz grob ni ca, ali i iz mu ze ja i pri vat nih ko lek ci ja. Ti objek ti uglav nom sti u na cr no tr i te, gde kup ci ne pi ta ju mno go o po re klu ro be.3 Naj ve i broj ova kvih plja ki de a va se u si ro ma nim ze mlja ma ko je ima ju bo ga to kul tur no na sle e. U tek stu pod na zi vom Ku po vi na, pro da ja, po se do va nje pro lo sti, pro fe sor Sten ford uni ver zi te ta, Pol Ha ri son (Paul Har ri son), is ti e da se tre nut no naj vi e plja ka u Azi ji. Pre ma nje go vim re i ma, od no se se ce li de lo vi hra mo va, ko ji sa mo jed nog ju tra osva nu u sta nu ne kog ja pi ja u Nju jor ku. 4 Ha ri son je stru njak za san skrit i sve stan je da ma te ri ja li ko ji sti u do nje ga naj e e do la ze ile gal nim pu te vi ma. e sto se iz Av ga ni sta na pro kri jum a re u Pa ki stan, a za tim u Ve li ku Bri ta ni ju. Pre ma nje go vim re i ma, vla sni tvo nad pred me tom je jed na stvar, ali in for ma ci ja pri pa da svi ma. Ipak, za klju u je Ha ri son, uvek osta je mo ral na ne la go da oko sve ga5.

2281809998_x.htm 2 Fagan B., Foreword to The Ethics of Collecting Cultural Property: Whose Culture? Whose Property?, eds. Messenger P.M., Albuquerque 1999, str. 18. 3 Robert R., Sellers of Stolen Art Feed Burgeoning Black Market, New York 1988, str. 11. 4 R. S., Buying, selling, owning the past, 28. januar 2008, 05. avgust 2012, http://multi.stanford.edu /features /heritage/ 5 Ibid.

186

DEJANA PRNJAT

IKOM-ov eti ki ko deks

Pre ma de fi ni ci ji Ma ri Ma la ro (Ma rie Ma la ro) eti ki ko deks po sta vlja stan dar de ko je pro fe si ja sma tra su tin skim za ou va nje svog in te gri te ta6. Za mu ze je, eti ki ko deks for mu li sao je Me u na rod ni sa vet mu ze ja IKOM (ICOM In ter na ti o nal Co un cil of Mu se ums), me u na rod na ne vla di na i ne pro fit na or ga ni za ci ja osno va na 1946. go di ne pod okri ljem UNE SKO-a. Pre ma de fi ni ci ji Sa ve ta od 2007. go di ne, usvo je noj na 21. Ge ne ral noj kon fe ren ci ji u Be u, mu zej je ne pro fit na, traj na in sti tu ci ja u slu bi dru tva i nje go vog raz vo ja, otvo re na za jav nost, ko ja na ba vlja, u va, is tra u je, ko mu ni ci ra i iz la e ma te ri jal ne i ne ma te ri jal ne do ka ze o lju di ma i nji ho vom okru e nju ra di obrazovanja, pro u a va nja i ui va nja7. Ak tiv no sti Sa ve ta usme re ne su na: 8 Sa rad nju i ko mu ni ka ci ju pro fe si o na la ca i re nje zna nja i in for mi sa nje jav no sti Tre ning pro fe si o na la ca Raz voj pro fe si o nal nih stan dar da Pro mo vi sa nje pro fe si o nal ne eti ke Ou va nje kul tur nog na sle a Bor bu pro tiv ile gal ne tr go vi ne. Sa vet je pr vi put na pra vio do ku ment o eti kim pi ta nji ma 1970. go di ne, a e sna est go di na ka sni je na stao je i pr vi Ko deks pro fe si o nal ne eti ke, ko ji se po vre me no au ri ra. Pre ma ovom Ko dek su, ni je dan pred met ili pri me rak ne tre ba na ba vi ti ku po vi nom, po klo nom, raz me nom ili kao le gat uko li ko mu zej ko ji sti e pred met ni je za do vo ljan po sto je im do ka zom o pra vu vla sni tva. Do kaz o za ko ni tom vla sni tvu u ze mlji ni je nu no i is pra va o vla sni tvu9. Na a lost, ovaj Sa vet ima sa mo sa ve to dav nu ulo gu, pa nje go ve pre po ru ke ni su prav no oba ve zu ju e.

6 Malaro M. C., What is an Ethical Obligation, in: Museum training as CareerLong Learning in a Changing World, Proceedings of the ICOM Committee on Training of Museum Personnel, Washington DC 1990, str.17, cit. prem. Muzeji i etika, priredio Edson G., Beograd 2003, str. 143. 7 Museum Definition, 29. oktobar 2012, http://icom.museum/the-vision/ museum-definition/ 8 O ICOM-u, 07. novembar 2012, http://network.icom.museum/icom-serbia/ icom-srbija/o-icom-u/ 9 Etiki kodeks za muzeje, Sarajevo i Beograd 2007, l. 2.2, str.3.

187

DEJANA PRNJAT U Sr bi ji de lu je Na ci o nal ni ko mi tet ICOM- Sr bi je, ko ji pred sta vlja prav nog na sled ni ka Ju go slo ven skog na ci o nal nog ko mi te ta osno va nog 2000. go di ne10. Pre ma la nu 3. ovog Sta tu ta u pi ta nju je do bro volj no, ne vla di no, ne pro fit no i stru kov no udru e nje mu ze ja i mu zej skih rad ni ka iz Sr bi je, osno va no... sa ci ljem da una pre u je in te re se ICOM-a (In ter na ti o nal Co un cil of Mu se ums Me u na rod ni sa vet mu ze ja), mu zej ske stru ke, mu ze o lo gi je i dru gih di sci pli na ko je se ba ve mu zej skim de lat no sti ma, od no sno za ti tom po kret nih kul tur nih do ba ra i upra vlja njem mu ze ja11.

Di le me iz prak se
Kul tur ni zva ni ni ci mno gih ze ma lja sve e e tra e da se nji ho vim ze mlja ma vra te vred ni ar te fak ti ko ji su ukra de ni i pro kri jum a re ni u dru ge ze mlje, uz kr e nje i me u na rod nih za ko na i za ko na tih ze ma lja. Ta ko iz vu e ni iz ar he o lo kog kon tek sta, ukra de ni pred me ti pru a ju mno go ma nje in for ma ci ja o kul tu ri lju di ko ji su ga na pra vi li. Ar he o log Da ni jel Kon tre ras (Da niel Con tre ras) sa Sten ford uni ver zi te ta sma tra da je vred nost an ti kvi te ta pri a o ne i joj kul tu ri i na i nu ko ri e nja. Van tog kon tek sta, oni se tre ti ra ju sa mo kao objek ti. Vla sni tvo, kon tekst i na in ko ri e nja do da ju ve o ma za ni mljiv obra zac po na a nja ko ji nam go vo ri o tr go vi ni, kul tu ri, dru tvu, po lu i ta ko da lje. Je dan lo nac iz va en iz kon tek sta ne go vo ri nam ni ta. Ova kvo po na a nje je neo d go vor no i pre ma dru tvu u ce li ni. Na bav ka ne za ko ni tog pred me ta ko ji je iz gu bio svoj kon tekst i sve to se iz nje ga mo glo sa zna ti... isto je to li ko ne pri hva tlji va kao i uni ta va nje gne zda ret kih pti ca sa mo ra di upot pu nja va nja zbir ke, i me se do vo di u opa snost sa ma vr sta12. Ka da je u pi ta nju kra a vred nih ar te fa ka ta no vi jih da tu ma, ne ma pu no ne su gla si ca oko nji ho vog vra a nja. Pre ma pi sa nju Aso i ej tid pre sa, na pri mer, u av gu stu ove go di ne Bri ta ni ja je vra ti la Av ga ni sta nu 843 objek ta, od ko ji su ne ki iz bron za nog do ba. Ovi ar te fak ti su oplja ka ni iz Av ga ni sta na u po sled nje dve de ce ni je, to kom gra an skog ra ta. Oko 1500 obje ka ta Bri tan ski mu zej vra tio je Av ga ni sta nu i pre tri go di ne. Od tre nut ka nji ho vog na la e nja u Bri ta ni ji, bi li su sme te ni u Bri tan skom mu ze ju, ra di fo to gra fi sa nja i u va nja do nji ho vog

10 Nacionalni komitet Srbije, 7. novembar 2012, http://network.icom.museum/ icom-serbia/icom-srbija/nacionalni-komitet-srbije/ 11 Statut Nacionalnog komiteta ICOM-a Srbije od 23.marta 2011. godine, l. 3, str. 2. 12 Pero P. N., Muzejska etika i prikupljanja materijala za zbirke, u: Muzeji i etika, priredio Edson G., Beograd 2003, str. 245.

188

DEJANA PRNJAT po vrat ka ku i, na vo di se na saj tu Bri tan skog mu ze ja.13 Mno ge od tih pred me ta ovaj mu zej je do bio od ano nim nih do na to ra. Neki pred me ti su kon zer vi ra ni, a ve li ki broj njih bio je deo izlobe o Av ga ni sta nu odr a ne pro le go di ne. Me u tim, ka da se po tra u ju ve o ma vred ni ar te fak ti ko ji se ve du go na la ze u ne kom mu ze ju, pro ces vra a nja ovih obje ka ta je vr lo ne iz ve stan. Gr ka na pri mer go di na ma bez u spe no tra i od Bri tan skog mu ze ja deo fri za atin skog Par te no na, ko ji je Lord El gin, to kom svog di plo mat skog ra da u Oto man skoj im pe ri ji od 1799 do 1803. go di ne, ku pio od ta da njih vla sti. On ga je za tim pre neo u svoj dom, a ka sni je pro dao Bri tan skom mu ze ju, gde se i sa da na la zi. Gr ka sma tra da spor ni deo fri za tre ba da se na la zi u Ati ni, jer je Lord El gin do ao do nje ga pod mi i va njem ta da njih oku pa tor skih vla sti, a Bri tan ski mu zej sma tra da tre ba da osta ne tu gde je ste, jer je le gal no ku pljen. Osim to ga, Bri tan ci na vo de da bi do sa da skulp tu re sa an ti kog hra ma bi le uni te ne da ni su bi le u Bri ta ni ji, da one pri pa da ju svet skoj kul tur noj ba ti ni i da ih u Bri tan skom mu ze ju vi di ve li ki broj lju di, jer je ulaz bes pla tan, a po se ta ve li ka. Ni Egip tu ni je po lo za ru kom da od Bri tan skog mu ze ja do bi je na zad svoj Ka men iz Ro ze te (Ro set ta Sto ne), ko ju na zi va ju i naj sta ri jim re ni kom na sve tu. U jed nom tre nut ku je iz gle da lo da bi ovaj eks po nat mo gao bi ti po zajm ljen Egip tu, za sve a no otva ra nje Mu ze ja Ka i ra, ali do to ga ipak ni je do lo. U svo joj knji zi Si lo va nje Egip ta: ka ko su Evro plja ni ogo li li Egi pat od nje go vog kul tur nog na sle a, Pi ter Frans (Pe ter Fran ce) ob ja nja va ulo gu lju di po put o va ni ja Ba ti ste Bel co ni ja (Gi o van ni Bat ti sta Bel zo ni), ko ji je po na lo gu bri tan skog kon zu la u Egip tu Hen ri ja Sal ta (H enry Sa lt), pre dva i po vek a dobio 14 Velik i d eo ti h z adatak da sak upl ja antikvite te u ime K rune. a rtefakat a nalazis e i dana s uBritan sk om muze ju. E gi pat pot ra uje i od Nemake u venu bist u kralj ice Ne fer ti ti, k oja se nalaz i u B erlinskom muzeju. P re ma pisan ju Rojte rs a, Nemak a je o db ila da v rati E giptu kral ji inu bistu , uz obrazlo e nj e da je onaambas ador Egipta u Berlinu 15 . Prem a tvrenju
13 Stolen artefacts returned to the National Museum of Afghanistan in Kabul, 1. novembar 2012, http://www.britishmuseum.org/about_us/news_and_press/ press_releases /2012/stolen_artefacts_returned.aspx 14 France P., The Rape of Egypt: How the Europeans Stripped Egypt of Its Heritage, London 1991. 15 Rohan B., German foundation refuses to return Nefertiti bust, 24. januar 2011, 19. avgust 2012, http://www.reuters.com/article/2011/01/24/us-

189

DEJANA PRNJAT E gipta,bist a je pren eta na osnovu la nih dok um enata,16 amu zej tvr di da j e eksponat ste kao na z ak o nit nain i da Egipa t n ema nikakvo p ra vo na nju. Ovu bistu prona ao je p o etkom p ro l og ve ka nema ki arheologip ren eo je u Ne ma k u. Imai slu ajevag de je pro bl em sa sporn omi mo vinom drugaije r een. Po sredst vom meunar odn ih organi zaci ja, neki v redni artef ak ti vraeni su n a lokalit et e odakl e s u pote kl i. Pr ema UNESCO -v oj evi de nciji,17 po sre ds tv om Meun ar odnog ko miteta z a pr omovisa nje v raanja kul tu rnih dob ara zem ljama n ji hovog porekla i li restitucij i u slu aj u njiho vo g neza konitog prisva ja nja, postign uto j e vie u s penih akcija. Ta ko je Italij a 1983. go di ne vr at ila Ekvadoru preko 12.00 0 predmeta i z p re -K olumbov og perioda . Slu aj je tr ajao se dam go di na i najverovatnije da ne bi bio ovako zav r en bezpo sredo vanja UNE SCO -a. Sje di nj ene am erike d rave v ratile s u Jordanu (1986) i Taj lan du (1988) n jihova kultur na dob ra, vaj car ska Tanza ni ji, nak on etiri godine p regovora , a N emaka je pr ih vatila da vr ati Tu rs koj sedam hilja da tablica sa k li nastim pismom (1 98 7) i s fi ngu i z Bogazkale (2011)go dine. lanku U Boginja se vr aa ku i, Ralf F ramoli no (Ralp h Frammol in o) i znosi pod at ak da je iz amer ikih muz ej a u p rotekli h pet godina Grk oj i I tali ji vra e no pr eko 100 a rtefakata, 18 ukljuuju i i one z a k oje jep la eno mi li on dolara. Na taj na i n pos ta vke najpoznat ijih i najve ih muzeja u Sj ed injenim am er ikim dr a vam a dove den e su u pi ta nj e. Da uveni muzej i ne bi os tali prazni , napravl je n je do govor s a Ital ij om o dug oronoj po zaj mi ci arte fa ka ta ko ji e bi ti izloen i um esto onih koji suvrae ni . Neki au tori k rit ikuju UNESCO -vu Konve nci ju o na i nima zabranjiva nja i spre avanja i leg alnog uv oza, izv oza i p re nosa vlasn it va nad kulturnim d ob rima, t vr dei da je ona z apr av o pretnja z a op stanak veli kihi vani h muzeja.19
germany-egypt-nefertiti-idUSTRE70N6N220110124 16 Al-Shalchi H., Egypt to museums: Return our stolen treasures, 8. april 2010, 30. avgust 2012, http://www.msnbc.msn.com/id/36280732/ns/technology_ and_science-science/t/egypt-museums-return-our-stolen-treasures/#. UJTqBZVRdsh 17 Cases of return and restitution under the aegis of the Intergovernmental Committee, 16. avgust 2012, http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/ movable-heritage-and-museums/restitution-of-cultural-property/committessuccessful-restitutions/ 18 Frammolino R., The Goddess Goes Home, novembar 2011, 15. septembar 2012, http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/The-GoddessGoes-Home.html 19 Okita S., Zajednica, drava i zajedniko dobro: etika odgovornost muzeja, u: Muzeji i etika, priredio Edson G., Beograd 2003, str. 172.

190

DEJANA PRNJAT I direkt or Cent ra za vizuelne umetnost i S tenford u niverziteta Tom S el idman (Tom Se li gman) s ma tra da arte fa kte treba os taviti t u g de jes u. On postav lj a pitanje s a kim bi tre balo d a se p regovara u n edosta tku Et ru ra ca ? Sa Itali jo m?20 Dire kt or In stitu ta um etnost i i z ik aga Dej ms Kuno (James Cuno) id e i k or ak dalje, pok u avajui da dokae da nar od i koji pot r auju kul turna do br a i nar odi koji su ih n apravil i ne maju 21 is ti ident it et. Jasno je da je n ajvei broj veoma znaaj nih a rt efakat a koji se danas na laze u m uzejim a Evr op ei Sjedi nj en ih amerikih dr av a stigao d o njih na problem ati an nain. N ek e su uzimal i na si lu , ne ke nabav lja li k upovi no m ili su i h dobija li na po kl on, al i se u po sl ednja dv a sluaja nisu mnogo i nteresov al i ni post avl ja li pitan ja o porekl u vrednih pr edmeta pri likom nj ihove n ab avke, ve su vi ebrin ulio njih ovoj auten ti nosti . Muzej i se ovak vi m tvrdnjama energin o pro tive, tvrde i da su ih naba vil i legalno . Razlo g za n ji hovu br ig u je jas an , s obzir om da up ra vo ovi a rtefak ti in e najveu vre dno stmuzejskih zbirki i samih mu zeja u k oj im a se na laz e. Primeri vr a anja v rednih artef akata ipa k n e garantuju da e e s sa pr ak som njihovog v er covan ja presta ti, j er j e u pitanju vrlo unosan posao , a inj en ica da i da lj e postoji tr ite za ove predmet e govore u pravo supro tno - d a e ovakvih pljaki biti i ubudue. LITERATURA:
Al-Shalchi H., Egy pt to museum s:Retur n our stolen tr ea sures,8. april 20 10, ht t p: //www.msnbc.msn.com/ id/362807 32/ns/techn olog y _ and_sc ience-science/t/egypt-m use um s-ret ur n-our-s tole n-treasures/#. UJTqBZVRdsh

Cases of return and restitution under the aegis of the Intergovernmental Committee, http://ww w. un es co.org /n ew/en/culture/ t hemes/movable-h er itage- an d- museums/r es titution-of -cultural-prop erty/ com mittes-s uc cessful -r es tituti o ns/ Cuno J., W ho Owns t heAntiquitiy: M useums and theBattle O v er our ncient Her A itage,P rinceto n, NewJercey 2008. E ti ki kodeks z a mu ze je, Sarajevo i Beog rad 2007. FaganB., F ore w o rdt o The E thics of Collecting Cultural Property : Whose Culture? Whose Property?, eds. Messenger P.M., Albuquerque 1999.

20 R. S., Buying, selling, owning the past, 28. januar 2008, 5. avgust 2012, http://multi.stanford.edu /features /heritage/ 21 Cuno J., Who Owns the Antiquitiy: Museums and the Battle Over our Ancient Heritage, Princeton, New Jercey 2008, str.121-144.

191

DEJANA PRNJAT
Ford elected to Boston-based archaeological group, 15. maj 2008, http://u satoday 30.us atoday .co m/life/ topstories/2008-05-152281809998_x.htm Frammolino R., The Goddess Goes Home, novembar 2011, http :// www.smithsonianmag.com /h istory-ar chaeology/The-Godde ss -G oesHom e.html France P., The Rape of Egypt: How the Europeans Stripped Egypt of Its Heritage, London 1991. http://icom.museum http://netwo rk .icom.mu se um/icom-serbia alaro M M. C., Wha t is an Ethi ca l Obligation, in: Museum tr ai n ing as Career-Long Le arn ing in a C h anging Wor ld , Proc eed ings of the ICOM Committee on Training of Museu m Personne l, Wash in gton D C 1990, st r .17, cit. pre ma Muzejii et ika, p ri redio E dso n G ., Be ograd 200 3. Ok it a S ., Zaje dn ica, dra vai zajed niko d ob ro: et ika odgov o rnost muzeja,u: Muzeji iet ika, pr iredio E ds on G ., Beo gr ad2 003. Pero P. N., Mu ze jska eti ka i pr ik upljan ja materij a la za zbirke,u: Muzeji ietika, pri redio Edson G., Be o grad 2003. Rob ert R., Sellers of Stolen Art Feed Bur geoning Black Market, New Yor k 1988. R. S., Buying, selling, owning the past, 28. januar 2008, http :/ /m ulti. st an ford.edu /featur es /h eritage/ RohanB ., German foundation r e fuses to re tur n Nefertiti bust, 24 . januar 2011 , h tt p://ww w.reuters.com/article/ 2011/01 /2 4/u s-germ an y- egypt-nefert it i-idUSTRE70N 6N220110124 Stolenartefacts returned to the National Museum of Afghanistan in Kabul, http://www.britishmuseum.org/about_us/news_and_press/ press_releases /2012/stolen_artefacts_returned.aspx

S tatut N acion al nog komi tet a ICOM-a Srbi je od 23. ma rta 2011.g od ine

192

DEJANA PRNJAT Dejana Prnjat

Alfa University, Academy of Arts, Department of Production in Arts and Media, Beograd

MUSEUMS AND ETHICS: ROBBYNG THE PAST Abstract

In this research we explore one of the questions which is part of museum ethics. That is the question of the rights of museums to lay claim to artifacts that are parts of cultural heritage of different countries. The question has arisen even more in public debates during the last ten years with a tendency of growing importance. There are several important parts of this problem. One of them stems from the fact that many museums have collected their artifacts without even asking too many questions about the origin of donated objects, although many artifacts have been collected legally. Many researchers, also, open the question of authenticity of those who claim the artifacts. They ask, for example, as the Etruria civilization does not exist any more, to whom the objects that are part of this great vanished civilization should be returned to? Should that be Italy? Key words: museums, ethics of museums, museum collections, cultural heritage robbery

193