Hayal Perdesi Sinema Dergisi Kasim Aralik 2012

Kos:m-/rol:| 2C12 - H//L PERDESl 31
1
DHG=<
H//L PERDESl 31 - Kos:m-/rol:| 2C12
2
DHG=<
hAYAL Pfk0fSI
Sinema Dergisi
Sa,|. 3!, la|m/|a||| 20!2
Yayin 0ani;mani
l|a| la|||
Yayin Ynetmen
Ce||| C|va|
8Im fdtrIer
Vizyon: u|a |e||
Dosya: |u|al |a,, /,|a|a |||a| Yu|e|
Perspektif: C||al /|||c
7Za\ZhZaDYVh/||a |u|ul
Ig`H^cZbVh6gVigbVaVg/||a |ce
@hV"XV/e,|e |e|ve U,u|
@VbZgV6g`Vh"H^cZa//,e |a,
Neden Film Seyrediyoruz: |u|al |a,
@Z^[/|a|| Sa,cam
DVD: /,|a|a |||a| Yu|e|
DiziKritik: |||a| u|a|
rseI Ynetmen: ||o| |o|al
rahk: kece C|ce|
web SorumIusu: l||a||m |||a
kekIam SorumIusu: Co||a| Co|me|
haIkIa II;kIer: Cu|um Ce||| |a,|am
katkida 8uIunanIar
|||u /al, l|a| /||a|, e,|e /||c|| |uca|,
|e|||a| |em||c|, e,|e Cemu||uo|u,
/,e|u| Co|e|, Sem|| la|a|o|u, Sema la|aca,
|a|a| l||a|,, k|a ||||e||m|, |a|ce|u| |e|||e|,
Cem |e|ma|, Y||c| kamaa|o|u, lo|a, Sev||c|,
u|a, Saa|, |. /|cu|au| Sa|||, |u|a Cu|ca|
S|me|, kem| S|me|, /|mel e||o|u,
|a|ce Yavu oac, e,|e u|a|
Adres: Vea Cac., |o. 8, 3!3,
Vea,lla||u|
JeI: 90 2!2 '28 22 22
Iaks: 90 2!2 '!3 32 20
f-Posta: |a,a|e|ce|_|a,a|e|ce|.|el
www.hayaIperdes.net
Tarr, Trier ve Haneke
Goisel dilleii luikli, meseleleii uyii olun Tuii, Tiiei ve
Huneke lungi oituk puydudu bulusuyoi? Tuii sinemuyi
biiuktigini soyleiken Tiiei ve Huneke lei seyin kotu"
oldugunu soylemeleiine iugmen neden lilm cekmeye
devum ediyoi? Kupugu tusidigimiz yuzisindu bu ve digei
soiuluiin pesine dusen Zeynep Gemulluoglu soz konu-
su uc yonetmeni kuisilustiiiiken onluiin Hiiistiyun gele-
nekle, buti lelselesiyle ve ozellikle Nietzscle ile iliskile-
iine deginiyoi ve yonetmenleiin sinemu yupmuk yeiine
lelseleye duldikluiini ve Nietzscle'nin luyuti olumlu-
yun" yonunu es gectikleiini dile getiiiyoi.
Hollundu Film Festivuli'nin bu yilki konugu Tuikiye'ydi.
Perspektif kosesinde Semil Kuplunoglu'nun Hollundu
Film Festivuli'nde yuptigi konusmu yei ulmuktu. Sine-
muyu duii goiusleiini dile getiidigi konusmusindu Kup-
lunoglu, sul sinemuyu ulusmuk icin gosteidigi cubuyi,
gelenekle iliskinin onemini vuiguluyoi.
Bu suyidu soylesi konugumuz Emin Alpei. Ulusul ve
ulusluiuiusi biicok odul ulun 4EPENIN !RD lilminin yo-
netmeni ile lilmin meselesini, ideolo}ik yupisini, cekim
suiecini ve yonetmenin soniuki pio}eleiini konustuk.
Kiyuiustemi dosyusinin ikinci bolumunde Lizbon
niveisitesi'nden Hu}nul Kiiuly Kiyuiustemi'nin lilmog-
iulisindeki beliigin olun iol yupmu, ceiceveleme gibi
ogeleii ve bunluiin Dogu ile Buti'yu ozgu yoiumluiini
iideleiken, yonetmen Rizu Miikeiimi Kiyuiustemi'nin
sinemu disinduki ilgileii uzeiinden yonetmenin tubiut-
lu iliskisini, luyutu bukisini kuleme uliyoi. Semu Kuiucu
Kiyuiustemi'nin suii Fuiug Feiiulzud'lu olun iitibutini
dile getiiiiken Aybulu Hill Yuksel Kiyuiustemi sinemu-
sinduki tusiuyi tuitisiyoi.
4|RK 3INEMAS !RATRMALAR bolumunde Cem Pekmun
Eitem Egilmez'i unlutiiken +AMERA !RKAS'ndu Oicun
Koksul senuiyo yuzim suieciyle ilgili bilgi ve teciubele-
iini puylusiyoi.
.EDEN &ILM 3EYREDIYORUZ'un bu suyiduki konugu yuzui
Yildiz Rumuzunoglu. Rumuzunoglu sinemuylu iliskisini
bizim icin unlutti.
Celil Civan
SAM
3ANAT!RATRMALAR-ERKEZI
3
DHG=<
kan|arin kacisi, (Sen ro Cn|n|ro no |am||a|asn|), Hayao Miyazaki, 2001
DHG=<3:3B@
W
\
R
S
Y
W
Z
S
`
SAYI
31
VI2YON
Collu Lvrenlerln Orfal 1rajeolsl. 8uluf Aflasi/
Isbak Ars|an
8abauin Sesl. Pollflla Yapuaoan Pollfll
Olablluel/ ar:s Saydam
Gergeoan Vevslul'noe lu ve lsyan/
Tuba Den|z
SlyFall. Cesur Yenl Dnya'nin rselenuls
[aues 8ono'u/ bru Afat
$lseoell Glbl Duruayan. Uzun Hllaye/
Nes||ban Dem|rc|
PERSPEKTIF-KAPAK
Yeolncl Sanaf" ve Yeolncl Gn" Uzerlne. Son
ve 8aslangi Arasinoa 1arr, 1rler ve Hanele/
Zeynep Gemub|uog|u
DOSYA: YAKIN PLN KIYARBSTEMI
Abbas Klyarsfeul. Dogu lle 8afi Arasinoa 8lr
Yolculul/ Hajna| k|ra|y
Absap Sanoillarin Sirri. Klyarsfeul'ye 8lr
8alis ve Ll Yapiui Sanoillar/ R:za M|rker|m|
lurug'oa Abbas Abbas'fa lurug/
Sema karaca
1asraoa VlsaFlr Olual/ Ayba|a H||a| Ykse|
SOYLE$I
LVlN ALPLk. 1epenln Aroi 8lr Vllllyefllll
Alegorlsl/ Ayba|a H||a| Ykse|-Ce||| C|van
PERSPEKTIF
8lr Yapral Da Oyuncu Kaoar neullolr/
Sem|b kap|anog|u
06
14
18
10
24
28
70
38
36
46
52
58
62
46DOSYA
28
PERSPEKTIF-
KAPAK
8on ve Baslangt
Arastnda Tarr, Trier
ve Haneke
Zeynep Geuubluoglu ualaleslnoe
ynefuenl larsilasfirirlen onlarin
Hirlsflyan gelenelle, bafi FelseFeslyle
ve zellllle Nlefzscbe lle lllslllerlne
oeglnlyor ve ynefuenlerln slneua
yapual yerlne FelseFeye oaloillarini
ve Nlefzscbe'nln bayafi oluulayan"
ynn es geflllerlnl olle geflrlyor.
DOSYA: YAKIN PLN KIYARBSTEMI
Abbas Klyarsfeul. Dogu lle 8afi Arasinoa 8lr
Yolculul/ Hajna| k|ra|y
Absap Sanoillarin Sirri. Klyarsfeul'ye 8lr
8alis ve Ll Yapiui Sanoillar/ R:za M|rker|m|
lurug'oa Abbas Abbas'fa lurug/
Sema karaca
1asraoa VlsaFlr Olual/ Ayba|a H||a| Ykse|
SOYLE$I
LVlN ALPLk. 1epenln Aroi 8lr Vllllyefllll
Alegorlsl/ Ayba|a H||a| Ykse|-Ce||| C|van
PERSPEKTIF
8lr Yapral Da Oyuncu Kaoar neullolr/
Sem|b kap|anog|u
62 120
62 120
Emin Alper
Ulusal ve uluslararasi blrol
ol alan 1epen|n /rdi Fllulnln
ynefuenl lle Flluln ueseleslnl,
loeolojll yapisini, ellu sreclnl
ve ynefuenln sonrall projelerlnl
lonusful.
Ytldtz Ramazanoglu
8u sayioall lonuguuuz Yiloiz
kauazanoglu. kauazanoglu
slneuayla lllsllslnl blzlu lln
anlaffi.
TBRK SINEMASI ARA$TIRMALARI
Neslloen Neslle Lrfeu Lglluez/
Cem Pekman
AOIK ALAN
Kauuran 1an'in Asiri lnsanl Hllayesl/
Remz| S|msek
KAMERA ARKASI
OkCUN KKSAL. Senaryooa neull
Olan Karalferler ve Velan"/
M. Abd|gafur Sab|n-koray Sev|nd|
KE$IF
Doga Pl'yl Ka Alir?/ Abmet Terz|og|u
BELOESEL ODASI
Cenneffell Cpll. 8u Cplgn Horozu
$lrlef"/ Aysenur Gnen
ALl UL\l UYANlK. 8elgesel Slneua Uvey
Lvlaf"/ Ayba|a H||a| Ykse|
SINEFIL
VubaFazalar Cogunlul/
Zeyne| Ab|d|n udak
AOIK ALAN
Sical Cllolafa faoinoa. wes Anoerson
Slneuasi/ sra G|can S|msek
NEDEN FILM SEYREDIYORB2?
lllulerln Hepsl Yalan Dolan/
Y:|d:z Ramazanog|u
KITAPLIK
8resson'un SlneuafograF Uzerlne Noflari/
Zeynep Turan
82
78
112
104
116
94
100
86
120
124
8emih Kaplanoglu
Hollanda Film Festivalinin bu
yilll lonugu 1rllye'yol. Seulb
Kaplanoglu Fesflvaloe yapfigi
lonusuasinoa, saF slneuaya
ulasual lln gsferolgl abayi,
gelenelle lllsllnln neulnl
vurguluyor.
24
70
NEDEN FILM
SEYREDIYORB2? PERSPEKTIF SOYLE$I
NEDEN FILM
SEYREDIYORB2? PERSPEKTIF SOYLE$I
6
DHG=<
Gerellll, bllln/Farlinoalil, zgr lraoe,
lyllll, lfll glbl feuel FelseFl lavraularin
slneua olllne alfariluasi abasinin zengln
ve nlfelllll rnellerl ber geen gn arfiyor.
Vafrlx Serlsl lle zlrveye ulasan bu aba-
lar oaba ol blllu lurgu slneuasi llnoe,
zellllle lognlflF blllulerln jargonunu lul-
lanaral oerlnlere oogru llerllyor. 8u aioan
baliloiginoa 8a|ar /r|asi (C|oad /r|as),
bllln sablbl olur oluaz lnsanin llne os-
fgn Farlefflgl byl frajeolyl (sonsuz-
lul arzusuna larsi sonlulul/lu geregl)
ISHAK ARSLAN
/+,5%62%.,%2.
/24!+42!*%$3
BBLBT ATLASI
7
bir yandan Hristiyan kltrnn teolojik
laliplarini lullanaral, fe yanoan lzaFlyef
1eorlsl, 8ellrslzlll lllesl, Paralel Lvren-
ler glbl feorll Flzlgln popler lonularina
gnoerue yaparal blr lez oaba gnoeue
geflrlyor.
lllu, basvurougu soyuf seualari lflba-
riyla aslinoa Varr|\ (1999)in limitlerini
asuiyor. 1euel yapilaroa clool blr yenllll
bulunuaoigina gre Farllilil, oyuna oabll
eollen alf unsurlarin olluguna, sellen
laralferlerln renlll ve cazlp zelllllerlne,
lllslllerln laruasilligina, olgu ve olaylarin
lonuulanoirilualarina, yanl lurgu slblr-
bazligina biraliluis. 8asla blr lFaoeyle
Varr|\'fe fel blr bllaye zerlnoen lFsa
eollen gerellll farfisuasi" bu oeFa llul
zauan blrblrlyle leslsen ollu bllayeler,
yabuf paralel evrenler zerlnoen ele alini-
yor. 8u ouruu, yanl gerellllle llglll eslfll
varsayiularin, bu varsayiulara bagli olaral
gellsflrllen blpofezlerln paralel evrenler
zerlnoen lslenuesl, beu fel blr bllayeoe
zauanla solullasan vurgu ve uesajlari
canli fufuyor beu Farlli bllayelerln lenol-
slnoe bulusfugu orfal frajeolyl oerlnles-
flrlyor beu oe seylrcl lln beyecan oolu,
rlful ylsel blr serven sunuyor.
8a|ar /r|asi'nin basvurougu paralel evren-
ler uooell, lnsanin llne osfg frajll
ouruuun saoece blzlu uzay-zauaniuiza
bas oluaoigini, ferslne ber froen lraoe
sablbl varlil lln ve alla gelebllecel b-
fn olasi evrenleroe geerll olougunu lua
eoerel, frajeolyl genellesflrlp evrensel-
lesflrlyor. 8ylece nlbal lurfulusun sablp
olunan lulanlarla, llerl felnolojllerle,
olagansf blllusel leslF ve llerleueler-
le uuln oluayacagi, bangl agoa ve
losullaroa var olursa olsun blllnll blr
lraoenln" beuen beuen ayni frajeolnln
labrauani olougu vurgulaniyor. 8u ou-
rumda ister 200!: Uzaj o|a Vacerasi
(200!: / Space Odjssej, 1968)ndaki gibi
llerl yapay zelalar, lsfer 8a|ar /r|asindaki
glbl organll roboflar olsun, Farlinoalilfan
laynallanan lezzef ve aci elue ouygusu
bfn bllln frlerlne ve uzay-zauan'lara
fesull eolluls.
KuztuIus FIkzI
Uzerlnoe lonusulabllecel onca lavrau ve
uesele arasinoa 8a|ar /r|asi'noa farfisilan
feuel lavrau laolu fopluularoan bugne
uerlezl lonuuunu sroren lurfulus"
(salvaflon) Fllrl. Ylne Varr|\e benzer
sellloe 8a|ar /r|asi`nda da Hristiyan te-
olojlslnln 1anri, $eyfan, Dss, Kurfulus,
$WNWV #VNCU, basvurdugu soyut semalart
itibartyla Matrix'in limitlerini asmtyor.
Temel yaptlarda ciddi bir yenilik bulun-
madtgtna gre farkltltk, oyuna dahil edi-
len alt unsurlartn okluguna, seilen ka-
rakterlerin renkli ve cazip zelliklerine,
iliskilerin karmastkltgtna, olgu ve olay-
lartn konumlandtrtlmalartna, yani kurgu
sihirbazltgtna btraktlmts.
DHG=<
8
DHG=<
Kurfarici, KeFaref glbl beuen fu un-
surlari ber paralel evrenoe Farlli llslllller
ve lilillaroa fezabr eolyor. 8u aioan
baliloiginoa senaryonun Hrlsflyanligin
feuel uesajlarini onyevllesflrerel lo-
ruougu, ancal uuflal balllafe ulasual
glbl byl uefaFlzll beoeFlerln oe zorun-
lu olaral revlze eollolgl grlyor. lu
sonrasi byl barFll Cennef vaaolnoen
vazgellolglne gre, onyaoa ll barFll
cennefler lle yeflnueyl grenuel glbl. Ya
oa uubfeseu blr senFonl lle seraull esya-
larin lirilirlen ilaroigi grlfnn aslinoa
eslf" olougunu lavrauanin acisina lar-
silil lirilan seraullleroe blle blr senFonl
bulunougunu Farleolsln feselllsl.
Gl lurgusu ve grsel zenglnllglne
larsin 8a|ar /r|asi'nin zaaFi, osuelfen
lurfulauaoigi clool ellslller. lllu oaba
lll oalllalaroa zauanoa yapfigi basarili
yolculullar lle sluolll zauani (2u12 yili)
zauanlaroan blr zauan, nlbayef osleroen
blr os liliyor. Ancal lolayca paralauayi
basaroigi gnoelll gerellll algisini
-bfn abalarina raguen- Fllu boyunca
blr frl yenloen blr araya geflreulyor.
Czuleueoell bu filanua, sonlara oog-
ru bllayenln baglanua" nolfalarinoa
verllen gerelslz uesajlarla lapafiluaya a-
lisiliyor. Kurulu ozenlere larsi raollal blr
baslaloiri agrisi, lFlab oluaz blr slsfeu
larsifligi", ne laoar zayiF olursan ol, asil
g senoe", beplulz eslflz" vb. nerueler
9
DHG=<
Flluln farfisua ozeylnl osren lllseler.
Yerlesll laliplari sarsual lln aba barca-
yan ve zellce nuuaralara basvuran sena-
rlsflerln, zuleue sreclnoe ber lurulu
ozenln blr fr oevrluln sonucu olougu,
ber baslaloirinin lainiluaz olaral blr
slsfeue onsecegl, ber eslflll arayisinin
sonufa lenol flranini yarafacagi gereglnl
gzaroi efuelerl lzabfan varesfe.
llluln el abullugu lle ballefueye alis-
figi blr basla sorun oa, glnn zayiFi
ezolgl, lsferse yol eoebllolgl" uevcuf zu-
lu ozenlerlne larsi aslinoa ber lraoe
sablblnln ballarini loruyabllue ballina
ve gcne sablp olougu" varsayiuini balli
ilarua abasi. 8u aba lfen le pollfll
zgrll arayisinoa eloe eollen gelcl za-
Ferlerln veya lisul lazaniularin zgrll
yarasini oa lyllesflrecegl luasini barinoi-
riyor. Pollfll ozeyoe anlasilir ve anlauli
larsilanabllecel bu varsayiuin, blr aoiu
sonra sanll uefaFlzll ozeyoe oe zgrll
sorununu balleolyoruus blsslnl uyanoir-
uasi, ylne Flluln baslangi neruelerlyle
fellF eolleueyen clool ellsllleroen blrl.
8u fr ellslllerln zafen Farlinoa olan
Fllu, loolalarini oaba llerl gfruelslzln
ufevazi blr nerue lle sonulaniyor.
Lvef, blr lurfulus reefeulz yol, aua ylne
oe oeneueye oeger! Kurulu ozene fabl
olua lonForunu ferl eolp oeneue rlsllnl/
soruululugunu sflenenlerln (Varr|\te
liruizi bapi yufanlarin) oln oe parlal
yiloizlar arasinoa isiloayan uavl gezegenll
Flnal sabneslnoen grenlyoruz. 8asli basi-
na blr yazi lonusu olan bu sabneoe uefa-
Flzll lurfulusu uuln grlueyen lraoe
ouygusuna sablp varlillarin bl oegllse
Flzllsel evrenoe onya laFeslnoen blr gn
uup gloecegl ulol/lulani slneua olllyle
llrar eolllyor. 8asla blr gnes slsfeulnoen
(ablref) llell geulslerlnl (onyayi) l
gelrerel seyreoen blllnlerln (cenneflll-
ler) uuflulugu, neoenl ve nasili fau olaral
aillanauasa oa zgrll ucaoeleslnln
bosa glfueyecegl Fllrlnl fellln eolyor.
0zerinde konusulabilecek onca kav-
ram ve mesele arastnda $WNWV#VNCU'nda
tarttstlan temel kavram kadim toplum-
lardan bu gne merkezi konumunu sr-
dren kurtulus" fikri.
UlUT ATlASI/ClOUD ATlAS
Ynefuen. 1ou 1ylwer, Anoy wacbowsll,
Lana wacbowsll
Senaryo. 1ou 1ylwer, Anoy wacbowsll,
Lana wacbowsll
Oyuncular. 1ou Hanls, Halle 8erry, Hugb
Grant
Yapiu. A8D, Aluanya, Hong Kong,
Slngapore, 2u12, 172 ol.
\lzyon 1arlbl. 26 Lllu 2u12
10
DHG=<
Vlfbaf Sancar geulsle besaplasuanin
genel teorilerini, bu konuda retilen te-
rlulerln oogurougu sorunlari ve genel ola-
ral baFiza ve bafirlaua lllsllslnl lroeleolgl
Cecm|s|e esap|asma
1
lslull llfabina Luls
8unuel'oen blr alinfi yaparal baslar. 8unu-
el, baFizauiz, fufarliligiuiz, alliuiz, ouygu-
uuz, baffa eyleululzolr. Onsuz blrer bllz,
1 Vlfbaf Sancar, Cecm|s|e esap|asma: Unarma
ka|raranden arir|ama ka|rarane, lsfanbul. lleflslu
Yayinlari, 2uu7
oer. 8unuel'ln Fllulerlnoe oe sil sil gere-
lsf sabneleroe laralferlerln beu llslsel
baFizalariyla beu oe llnoe yasaoillari fop-
luuun lolelflF baFizasiyla lurougu lllsllye
sablf oluruz. HaFizanin lnsani blr an olsun
yalniz biraluayan bayaleflusl glgesl 8u-
nuel laralferlerlnl oe evreler. Onlar, ba-
firlaoila varoir ve varolualari baFizalariyla
lllsllllolr, zne olualari, lenol benllllerlnl
fasiualari bafirlaualarina baglioir. Ayni za-
uanoa baFizanin varolusla ve benlllle lllsll-
slnln bu oenll gl oluasi, onun blyolojll
ve nrolojll blr alanoan oisariya fasaral,
BARI$ SAYDAM
BABAMIN SESI
0/,4+!9!0-!$!.
0/,4+/,!",-%+
11
fopluusal olanla arasinoa organll blr bag
luruasinoan laynallanir. 8lreysel baFizanin
olusuasi ve gellseblluesl lln fopluusal blr
ereve gerelllolr. HaFiza blreye alfflr, aua
fopluusal losullar faraFinoan bellrlenlr. 8u
neoenle 8unuel'ln blcvefflgl burjuva laral-
ferlerl oe prolefarya oa ayni lolelflF baFi-
zaya sablpflr ve baFizanin aiga ilfigi ger-
elsf blr evrenoe ayni oereceoe pollfll
blr baglau refeblllrler. 8u sellloe, baFiza/
bafirlaua baglanfisi sayeslnoe blr 8unuel
Fllulnoe lranco oneulnln Faslsf pollfl-
lalari oa o pollfllalar alfinoa basfirua ve
ezllue oisinoa basla frl yasaua lulani
faninuayan sesslz ogunlul oa seslnl ayni
lanaloan llefue sansina sablpflr.
Orban Lsllly ve Zeynel Dogan'in blrlllfe
elflllerl 8abamin Ses| Fllulnoe oe baFiza-
ya benzer blluoe lslerlll lazanoiriloigina
sablf oluruz. Llblsfan'oa yalniz basina ya-
sayan ve feleFon basinoa oaga ilan oglu
Hasandan haber bekleyen Basnin gelen
sesslz feleFonlari ber aisinoa anlaffigi
ll bllayeler, Flluln, oll zerlnoen lnsa
efflgl llulll ve alolyef lonularina yalla-
siui laoar, baFizanin fopluusal ve pollfll
ueseleleroen bagiusiz osnleueyecegl
gereglyle oe llglllolr.
KoIektII HaIIzadakI OatIakIaz
8as, feleFonoa Hasan'a (oaba oogru blr
lFaoeyle Hasan olouguna lnanoigi sesslz fe-
leFonlara) seslenlrlen, Lalljln, Kenger, Pasarl
glbl szcllerln genls anlaularini lullanaral
beu lolelflF baFizaoa lz biralan olaylara
gnoerueoe bulunur beu oe llslsel baFi-
zayla fopluusal baFizanin blrblrlnl var eoen
organll lllsllslnl aiga ilarir. 8as'nln lo-
nusualariyla, olger oglu Vebuef'ln baba-
sinoan lalan ses laseflerl araciligiyla oerlne
guog, basfiroigi ve gruezoen gelolgl
geulslnl yenloen bafirlauasi paralel blr
sellloe gellslrlen lolelflF baFizaoa blr af-
lal ailir. Ailan aflal sayeslnoe, baFizanin
basfirua yoluyla glzleolgl ve oerlnlere
guog slsfeuafll aslullasyon pollflla-
lariyla larsi larsiya laliriz. Osuanli'nin son
yillarinoan berl sregelen Krf ueseleslnln
ve Cuuburlyef oneulnoe yenloen bouo-
jen ve fel flp blr ulus yarafua abasi, efnll
llulll ve seller yasau zerlne yapilan
vurgularla oaba oa oerlnlesen ve Dogu'nun
srgn yerl glbl grlerel llflsaol aioan
bu blgenln gzaroi eolluesl, loeolojll bas-
lilarin fers feperel lsyanlara yol auasi ve
lsyanlarin aslerl uoabalelerle basfirilua
abasinin geflrolgl auazlara fanil oluruz.
Krf ve Alevl blr allenln yasaoigi ogun-
lul baslisinin sonularini alle blreylerlnln
blrblrlerl zerlnoe yapfillari uoabaleler
araciligiyla grrz. Daga gloen Hasan'in
annesl 8as'nln lsulnl Aslye olaral oegls-
flruel lsfeuesl, babanin oglu Hasan'in
llfaplarini ve osncelerlnl oeglsflrueye
alisuasi, Vebuef'ln anneslnln Hasan'a
larsi zleulnl gloerueye abalauasi oa
aslinoa bep bu slsfeuafll pollfllalarin ve
lllse fablrle uaballe baslisi"nin sonucun-
oa olusan ve ber blrl sonrasinoa basfirua/
unufua paraolguasi llnoe silisip lalan
DHG=<
12
eyleuler bfnn lFaoe eoer. kabafa
lenolslnl lFaoe eoeueyen ve fopluusalla
arasinoa bag lurauayan blreyler, ballu
loeolojlyle olan oolu uyusuazlillarini blr-
blrlerlnln yasaularina uoabale eoerel
zueye alisir aua bu oa fau ferslne glf-
flle alle blreylerlnln gerelleroen laa-
ral, yasananlari basiralfi efueslne neoen
olur. HaFizanin geulsle olan baginoall
lopullul oa sluolyl ve gelecegl efllleyen
blr sorunsala onsr.
Vaurlce Halbwacbs, baFizanin yenloen
lurua lsleulne oayanoigini, geulsln ba-
Fizaoa sluolll zauanin oeglslen lllslllerl
ereveslnoe srelll yenloen rgflenol-
glnoen babseoer ve eller. HaFiza, saoece
geulsl lurgulaualla laluaz, ayni zauan-
oa sluolnln ve gelecegln oeneylulerlnl
oe organlze eoer.
2
Halbwacbs'in baFizanin
geulsfe sablflenen blr oepolaua yerl
oluaoigina, ayni zauanoa gelecegl oe
sellllenolren blr pusula grevl sflenol-
glne ynelll yapfigi vurgu, 8abamin Ses|
Fllulnoell alle blreylerlnln ouruuu lln oe
son oerece lsabefllolr. lll aioan. 8lrlnclsl,
laralferlerln geulsfe silisip lalualarini
ve geulsle yzlesueoen gelecellerlnln
oe ayoinlil olauayacagini gsferuesl
baglauinoa, bunun saoece laralferler
zellnoe oegll, llenln lenol geulslyle
yzlesueslne ynelll uefaForll blr oz-
leuoe gerellesflglnl oe unufuayaliu.
lllnclsl oe, baFizanin fopluusal losullar
2 Vaurlce Halbwacbs, uas Cedacnrn|s and Se|ne
Soz|a|en 8ed|ngangen, lranlFurf au Valn, 19B5, s.
121, alfaran Vlfbaf Sancar, a.g.e., s. 43
DHG=<
13
faraFinoan bellrlenolglnl gsferuesl, yanl
aslinoa baFizanin oa blzaflbl pollfll olou-
gunu luleuesl baglauinoa. 8u lll bag-
lam, 8abamin Ses| Fllulnln Krf ueseleslnl
ele alan olger Fllulere nazaran oaba Farlli
blr lanaloan oerolnl anlafuasini saglar.
PoIItIk BIz AygIt OIazak Kaneza
llluln anlafiuinin yaninoa, pollfll blr aygif
olan lauerayi lullanisinoall blllnll ferclb-
lerl, blulerl baglayan rya selanslari ve
ois elluleroe lnsa"oan ol, Fllue zgn
ve llln blr evren yarafan (rya selansla-
riyla oa bfnlesll olaral) nlfelllll slneua-
fograFlsl oe olllaf eler.
Orban Lsllly ve zgr Dogan'in elflgl
||| u|| 8|r 8aa| (2uuB) gerellllglyle ne
ilan, laralferlerlnl fallp eoen, gzleucl
(aua olllzcl oegll!) ve uesaFeslnl lyl ayar-
layan blr lauera lullaniuiyla oa Farlli blr
yeroe ouruyorou. Orban Lsllly zellllle
sahnelerin mahremiyetini bozmamaya
zen gsferlyor, olllzcllllfen uzal ouraral,
Derrloa'nin Levl-Sfrauss'u elesflrlrlen lul-
lanoigi lFaoeslyle yoruularsal, arasfirua
nesneslnl seyreoerel gerelllge fecavz"
etmeden
3
, luruaca olurlen ayni zauan-
oa oa uasuu lalablllyorou. 8u oengeyl
yalalaual slneua glbl seyrefueye" ve
layif efueye" oayali blr sanaffa oloula
zor olsa da, ||| u|| 8|r 8aa|'un esas basa-
risi ueseleslnoen ol ueseleslne yalla-
siui ve alfarisinoall usfalilfa glzllyol. 8u
3 [acques Derrloa, Cramaro|o|, Cev. lsuef
8lrlan, Anlara. 8llgeSu Yayincilil, 2u1u, s. 175
aioan, 8abamin Ses| de ||| u|| 8|r 8aa|a
benzer sellloe, ueseleslnl ajlfe eoecel,
laralferlerlyle zoeslesue saglayacal
ferclbleroense, oaba sogul ve uesaFell
laluaya gayref eolyor. 1el Farlla. 8u seFer
layif clbazinin varligi lenolslnl oaba ol
blssefflrlyor ve lsln llne seue-ozenle-
ue" eolulnln glrolgl, oaba oz blr lFaoeyle
ois uoabalenln ben buraoayiu" oeolgl
oaba nef ouyuluyor.
Llsllllllerlne ve ylnn glolsafinoall
savrullullara raguen, 8abamin Ses| Fllul,
||| u|| 8|r 8aa|'un olll onueyen ZllllF 'l,
grefuenln ya oa resul loeolojlnln syle-
ulyle ZllF ', byrse basina neler gele-
blllr acaba sorusunoan ol oaba feslne
uzaniyor. lll Fllu arasinoall oevaulilil ll-
frel llllu ve lolelflF baFizaoan lbaref lal-
sa da, 8abamin Ses|'nln laralferlerl fipli
blr 8unuel Fllulnoe olougu glbl geulsln
bayaleflerlyle bfnleslyor ve syleulerlnl
baFiza araciligiyla lleferel, luru pollflla
yapualfansa, pollflla yapuaoan pollfll
blr zeuln yarafuayi basariyor.
DHG=<
AAMIN SSI/DNG Av MIN
Ynefuen. Orban Lsllly, Zeynel Dogan
Senaryo. Orban Lsllly
Oyuncular. 8ase Dogan, Zeynel Dogan,
Gllzar Dogan
Yapiu. 1rllye, 2u11, BB ol.
\lzyon 1arlbl. 2 Kasiu 2u12
14
DHG=<
lranli ynefuen 8abuan Gbobaol, son
Fllul Cergedan Ves|m| lle alalali verolgl
blr rporfajoa lran'oan ayrilan 8abuan,
benlu lln lo, onu guou. $luol
yenl blr 8abuan'iu ve saoece orf ya-
sinoayiu." olyor. Ulleslnl ferl efuel zo-
runoa lalan ynefuenln clool blr lirilua
yasaoigini saoece oeuelerlnoe oegll
slneuafograFlslnoe oe gryoruz. Sarnos
/r|ar Zamani (Zaman| baraje masr| asbna,
2000), kap|ambaga|ar da Ucar (La|posn-
rna paraz m||onand, 2uu4), arim /j
(N|aemang, 2uu7) ve k|msen|n |ran ked||e-
r|nden aber| o| (kas| az gorbenaje |ran|
TBBA DENI2
OEROEDAN
MEVSIMINDE
,-6%39!.
15
DHG=<
|nabar nadaren, 2uu9) Fllulerlnoe oaba
ol belgeselle luruacanin glrlFf blr bfn
olaral sunulougu, yenl-gerellllge yalin
anlafiui son Fllulnoe esfefll laygilarin
oaba agir basfigi, seubolll, sflllze blr olle
evrlluls. Daba nce oe uefaForlara sil yer
veren ynefuenln bu ferclbl son Fllulnoe
oaba yogun blr alfariua onus. Clzglsel
oluayan lurgusu, yalin plan ellulerl ve
sluolye laoar bep auafr oyuncularla a-
lisan Gbobaol'nln Vonlca 8elluccl, 8ebro-
uz \ossougbl, Yiluaz Lroogan glbl proFes-
yonellere rol veruesl oe slneua farzinoall
oeglsluln neull gsfergelerlnoen.
Gbobaol'nln lleslnoen ayriluasina sebep
olan blr ncell Fllul k|msen|n |ran ked||e-
r|nden aber| o|'oa lran'oa yasayan lnole
rocl yapuaya alisan genlerln yasaoil-
lari zorlullar, llerlye onl bayallerl frajll
blr sellloe blfaua erlyorou. Haplsbaneye
onus laranlil blr llenln resueollolgl
Flluoe refflllerl eserlerle solul alip ver-
ueye alisan sanafilarin slsfeu faraFin-
oan yol eolllslne fanillil eolyoroul. Vev-
cuf rejlu faraFinoan salincali grlen bu
Fllu ve blcll" yapfigi loolalarinoan
fr lleslnl ferl efuel zorunoa lalan
ynefuen lln bu uabruulyef, uagourl-
yef blraz oa uabluulyef anlauina gellyor.
Daba nce lleslnln sinirlari oablllnoe bls-
sefflgl bu uevluF rub ballnl sluol gurbeffe
yasauaya uecbur biraliluasi besllyor.
Gbobaol orf yil nce lleslnoen ayril-
oiginoa lll ouragi New Yorl ve aroinoan
8erlln'olr, oralaroa yasaoigi zauan zarFin-
oa bunaliua glrer. lsfanbul'oa elflgl Fllu,
yalnizligi, areslzllgl ve uecbur biraliloigi
sesslzllglnln neflceslnoell basfaligina fe-
oavlolr ayni zauanoa. Daba ncell Fllule-
rlnoe Krf ballinin yasaoigi frajll olaylara
oeglnen, lran'oa sanafi oluanin zorlul-
larini vurgulayan Gbobaol, son eserlnoe
lauerasini fablrl calzse lenol llne, ouygu
ballerlnoell lnls ilislara oogrulfur, oepre-
slF suslunlugunu lonusfurur. k|msen|n |ran
ked||er|nden aber| o| ve arim /jdaki
gibi Cergedan Ves|m|nde de temel me-
selesl lran'oall ozenln, zellllle sanaf ve
sanafi zerlnoell fabrlbafioir.
$ab oneulnln sonlari, lran oevrlulnln
arlFeslnoe 1abran'oa Flllzlenen blr aslin,
2u1u lsfanbul'una uzanan frajll bllayeslnl
lonu alir Fllu. lll llfabi yayinlanan ve yo-
gun alala gren salr Sabel (8ebrouz \os-
sougbl) lle larisi Vlna'nin (Vonlca 8ellu-
cl) zerlnoe, onlari ber oalu gzefleyen
blr lFf gzor Albar (Yiluaz Lroogan).
Vlna'ya ouyougu larsililsiz asl neoenlyle
lenolnl ylylp blflren bu areslz balislar,
oevrluln aroinoan clool blr feboloe o-
nsecelflr. Albar'in balislari yenl rejluln,
lran lslau Cuuburlyefl'nln ball zerlnoe-
ll oenefleyen, faballu eolcl nazarlari
olaral oa olunablllr. 8enzer blr balis ai-
siyla sablp olual lsfeolgl laoin, Vlna'ya
oa lran'in blr feuslll olyeblllrlz ll, Flluoe
Vlna'nin babasinin rfbell blr subay ol-
uasi ve lizina aslini llan eoen bu garlp
aoaui birpalayaral lapinin nne loyuasi
uanloar. Devrlu ber seyl alf sf effllfen
16
DHG=<
sonra slsfeu lerlslnoe lenolne efllll blr
yer bulan Albar'in lll lsl oe Vlna'nin ba-
basinin evlnl falan efuel, locasinin slyasl
sllrler yazoigi loolasiyla bapse glrueslne
sebep olualfir.
Szgnn Ruh HaII
lran'oa yasalli blr Krf salrln, Saoegb
Kauangar'in bafiralarina oayanir senaryo.
Gbobaol'nln lenolnl zoeslesflrolgl salrln,
sllrlerlnln slneuafograFll llsana fercuesl
de denilebilir Cergedan Ves|m|'ne. Yalin
plan ellulere agirlil vererel zellllle
Sabel'ln yz baflarini psllolojll blr barlfa
glbl lullanir ynefuen. Velan lle zne
arasinoall boslugu, uyuusuzlugu laral-
ferln oerln sesslzllgl lle oolourur. Vu-
bauueo kasuloF 'un son Fllul osca ka|'i
(8e Om|d e u|dar, 2u11) bafirlafan Flluln
ouygusu, lranli uuballF ynefuenlerln
slneuasinoa bellrglnlesen pejoraflF gn-
oeruelerln yogunlasfigi rnelleroen blrl.
Karanliga gulus surefler, llosfroFobll
uelanlar, banolyse barelefslzlesflrlluls,
l laralferlerle blr igliga onsen bu
slneua olllnln en byl banollabi, lnanoi-
ricilil ouygusunu clool uanaoa zeoeleyen
asiri vurgulari. Cergedan Ves|m|nde ana
bllayeye yaua glbl ellenen yan laral-
ferlerln (8ellu 8llgln ve 8eren Saaf'ln
canlanoiroigi bayaf laoinlari) senaryoya
ylsel volul glrlsl oe Flluln alsayan
yanlarinoan.
Srgnoe yasayan ynefuen, Fllulnoe
salr arlaoasinin lleslnoen ayrilua uec-
burlyeflnl anlafiyor ll, onu canlanoiran
laralferln ylne oevrluoen nce lleslnl
ferl efuel zorunoa lalan nl alfr 8eb-
rouz \ossougbl oluasi olllafe oeger. Zlra
oyuncu, laralfer ve ynefuenln orfal
blr laoeroe bulusfugu srgn" lavraui
Flluln ulbenl nolfasi. \afan, ev lavrau-
larinin afisi alfinoa, siniroa, berzabfa ya-
sauaya uecbur biralilual, srgnoe ya-
saual lle lu Fllrl arasinoa lnce blr lzgl
var Flluoe. 8u rub ball, \ossougbl'nln
canlanoiroigi Sabel'ln lFaoesl(zllgl)noe
vcuf buluyor. Gbobaol'nln ve onun sab-
Iran'da yasaklt bir Krt sairin, 8adegh
Kamangar'tn hattralartna dayantr fil-
min senaryosu. Ghobadi'nin kendi-
ni zdeslestirdigi sairin, siirlerinin
sinematografik lisana tercmesi de
denilebilir Gergedan Mevsimi'ne.
17
DHG=<
sinoa fu lranli sanafilarin oa ouygu ba-
llnln blr fecessu olaral greblleceglulz
Sabel'ln oonul, sesslz, yari l beoenln-
oe... Dlll ubrlenuls blr salr Sabel, fipli
ellnoen slneua yapua yeflllerl alinan
ynefuen Gbobaol glbl, onun oa varolu-
sunun en feuel lFaoe bllul yol eolluls.
Her ne laoar susfuruluus olsa oa bu o-
zenln lranli sanafilari orfaoan laloiraua-
yacagi, sanafin oolasiua glrollfen sonra
blr sellloe lenolne bayaf alani bulacagina
oalr blr uuuf oa var Flluoe. Zlra Vlna
eslnln sllrlerlnl baplsbanenln ouvarlarina
laziualla laluaz, lnsanlarin beoenlerlne
ovue olaral lsler. Grnflerln zerlne
seylr boyunca osen uisralar, Flluoell
laralferlerln ber blrlnoen oaba canlioir,
aoefa solul alip verlr...
Sinirin o faraFinoa ya oa bu faraFinoa ol-
ual oegll oe siniroa olual Gbobaol'nln
slneuasinin en neull uoflvasyonlarinoan
blrlolr. Sabel'ln blr olzeslnoe geflgl glbl
Yalnizca siniroa yasayanlar foprallarini
yarafirlar!" Gbobaol oe bu lzgl zerln-
oe laluanin bubranini ve nlueflerlnl blr
araoa yasar. Siniroa lenolne sanafin be-
llrleylcl olougu yenl blr cograFya yarafir,
blr aoiu fesl yollul olan blr uevcuolyef
alani. Slneuayi blr olrenls baffi, sllab glbl
gren Gbobaol'nln oaba ncell Fllulerln-
oe oe larsiuiza ilan lnflbar Fllrl buraoa
oa benzer blr blzuef grr. Zlra lnflbar
ber zauan blr lais ya oa vazgels anla-
uina geluez ogu zauan gerloe lalanlara
verllen en byl ceza, ueyoan oluua,
vlcoanlari lle bas basa biralua eyleulolr,
bu yol efue glrlslulnln znoe lsyan ouy-
gusu varoir. 8u sebeple Flluln nlbayeflnoe
Albar lle suyun oerlnllllerlne gulen
Sabel, bayafa oalr uuuounu laybefuls blr
salr oegll oe (ynefuenln yazinin basinoa
alinfilaoigiuiz lFaoelerlnoen yola ilacal
olursal) fu gcn llfloara ynelll uu-
baleFeflnoen alan, lran'oa len 8abuan
Gbobaol'nln fa lenolslolr.
GRGDAN MvSIMI/
IASl kARGADAN
Ynefuen. 8abuan Gbobaol
Senaryo. 8abuan Gbobaol
Oyuncular. 8ebrouz \ossougbl,
Vonlca 8elluccl, Yiluaz Lroogan
Yapiu. lran, 1rllye, 2u12, 93 ol.
18
Uzerlnoe gnes bafuayan uubfeseu
8yl 8rlfanya luparaforlugu" gnlerlnl
farlbln sayFalarinoa biralip lngllfere, ls-
loya, Galler ve Kuzey lrlanoa'oan olusan
uevcuf oevlef loupozlsyonunu loru-
uaya alisan 8rlfanya'nin ois lleleroell
bllgl foplaua Faallyeflerlnl yrfen C|z||
|sr|nbarar Ser|s| (Secrer |nre|||genr Ser|-
ce), Vl6 aoiyla uaruFfur. lsfe o Vl6'ln en
gzoe ois saba casuslarinoan uu7 loolu
Yarbay [aues 8ono, blr slneua Fenouenl
olaral ylrulncl yzyilin lllncl yarisinoa
EBRB AFAT
SKYFALL
#%3529%.$.9!.).
23%,%.-*!-%3"/.$5
19
bayafiuiza glrulsfl. Slneua farlblnln en
uzun solullu laralferl unvanina sablp olan
[aues 8ono, beyaz peroeoell 5u. yili-
ni, serlnln ylrul nc Fllul olan S|jja||
(2u12) lle lufluyor.
Oscar oll lnglllz ynefuen Sau Ven-
oes faraFinoan ynefllen S|jja||un se-
naryosu lse Neal Purvls, koberf waoe ve
[obn Logan glbl faninuis lslulerln luzasini
fasiyor. Her seyoen evvel S|jja||, onyanin
orf blr yaninoall lnsanlarin zlbnlne la-
zinan 8afili sf ozey lsflbbaraf grevllsl
luajinin loolarini bellrleyen [aues 8ono'un
oeglsen onyaya ayal uyourua ucaoe-
leslnl falanoiran blr Fllu. Ullesl 8rlfanya
(resul aoiyla 8lrlesll Krallil) ve Vajesfelerl
(Kralle 2. Lllzabefb) ugruna gzn bu-
oalfan salinuayan sper labrauan ajanin
yenl yls, 8ono llfnn yariu asirlil
serencauina saygi ourusu gnoeruelerly-
le, lzleylcllerln bellellerlne anlil gerl o-
nsler yasafiyor. Dlger yanoan S|jja||, po-
pler llfrn bu sarsiluaz g, cesaref ve
erlellll abloeslne yenl blr Foruaf afaral,
laralferln farlblnoe yenl sayFa aiyor. K-
resel zauanlarin upoafe" 8ono'u, bfn
Fanller glbl bayal lirilligi yasayan, Foruoan
osen ve aci elen ballerlyle, ylrul blrlncl
yzyilin laFasi larisil rublariyla arasinoa
oabl gerell ve yalin blr bag luruyor.
lnglllz alfr Danlel Cralg'ln, blrblrlerl-
nln oevaui olan Cas|no koja|e (2006)
ve Qaanram oj So|ace (2uuB) sonrasi
nc oeFa [aues 8ono laralferlne ba-
yaf verolgl S|jja||, Vl6'ln sllab lullanua
yefllslne sablp saba ajanlarinoan uu7'nln
feslllafla lllsllsl ve lenol fablrlyle Cesur
Yenl Dnya'oa yn bulua arayisina ooalli
bagiusiz blr yl anlafiyor. lsfanbul'oa
grev yaparlen glrolgl blr afisuaoa vu-
rulan [aues 8ono'u berles lo zanneoer.
Oysa Vl6 $eFl V'ln sebep olougu bu olay
sonrasi 8ono bayaffa laluayi basaruis ve
pafronuna larsi agir blr saoalaf fesflnoen
geuel zorunoa laluisfir. Kenolnl sorgu-
larlen lllye siginan 8ono, lnzlvasina son
veruel lln oogru zauani belleuelfeolr.
Vl6'ln clool blr saloiriya ugrauasi ve lu-
ruuun oegerlerlnln feueloen sarsilua-
siyla 8ono lln belleolgl an nlbayef gellr.
Lonora'ya gerl onen 8ono, Vl6 lle clool
blr besabi olougu anlasilan bu glzeull
osuani ourourual lln barelefe geer.
8ono'u beu arfil lse yarauayacagini o-
snen lsflbbaraf soruulularina lenolnl
lspaf efuel beu oe kaoul Sllva aoli esll
blr Vl6 ajani ve blr zauanlar Slngapur'oa
V lln alisuis olan osuanin sfeslnoen
geluel glbl lllll blr sinav belleuelfeolr.
[aues 8ono'un slneuaoall 5u. yilon-
u anisina elllen S|jja||, blrol ynoen
serlnln en lyl Fllulerl siralauasinoa lll e
glrebllecel ozeyoe blr yapiu. 1rllye,
8inema tarihinin en uzun soluklu karakte-
ri unvantna sahip olan ]ames Bond, beyaz
perdedeki 50. ytltnt, serinin yirmi nc
filmi olan Skyfall ile kutluyor.
DHG=<
20
Cln ve 8rlfanya elsenlnoe geen S|jja||un
lsfanbul'oa Kapaliarsi ve clvarinoa elllen
ailis sabnelerl 1rl basinini gnlerce ues-
gul efulsfl. Son zauanlaroa Hollywooo'u,
lsfanbul'oan lareler alfarual uooasi
aluis grnyor. Dnyanin en byl uef-
ropollerl arasinoa yer alan ve blrblrlnoen
ol Farlli uelanlar barinoiran lsfanbul glbl
blr onya sebrlnoe israrla Kapaliarsi'nin
ferclb eolluesl, 8afili slneuacilarin oryan-
fallsf blllnalflarina baglanablllr.
Sau Venoes glbl byl blr ynefuene
glzll oryanfallsf blr favri yalisfiraua-
oigiuiz ve oabl lonourauaoigiuiz lln
Kapaliarsi'oa lovalauaca sabnesl el-
uelfell israrini lolaycilil olaral oegerlen-
olrlp gelleblllr. Aua yariu yzyil nceoen
lalua yl vagonlarina benzer blr frenoell
afisua sabnesl lln sylenebllecel en ba-
FlF lellue zenslzlll. Kaloi ll lsfanbul'oan
syle genls plan blr slluef veruelfe clurl-
lll yapan Venoes'ln, Cln'ln $angay ve Va-
cau seblrlerlnl fu isilfilariyla laoraja o-
Dnyantn en byk metropolleri arastnda
yer alan ve birbirinden ok farklt meknlar
bartndtran Istanbul gibi bir dnya sehrin-
de tsrarla Kapaltarst'ntn tercih edilmesi,
Battlt sinemactlartn oryantalist bilinaltla-
rtna baglanabilir.
DHG=<
21
sruelfen, Lonora'yi lse beu farlbl beu
oe uooern yzyle yansifualfan luflna
efueuesl oe olllafll gzleroen lauiyor.
Ylne oe lyl nlyeflnoen spbe efueolglulz
Venoes'ln bu lusurlari blr faraFa biralaliu
ve bu efllleylcl Flluln epey uzun blr llsfe
fufan oluulu faraFlarini n plana ilaraliu.
Danlel Cralg, beu lyl beu oe lf aoau
rollerlne rabaflilla brnueslnl saglayan
nfr ve sogul yz lFaoeslyle, lluln neyl
nlln yapfigini anlauanin epey zorlasfigi
lll blnlerln puslu bavasini solurlen yalpa
vuran yenl nesll 8ono lln bllluls laFfan
olougunu, S|jja||'oall perForuansiyla
gzler nne serlyor. 8asarili lnglllz alf-
re, V rolnoe seylrclnln alisfigi zere [uol
Dencb, Sllva rolnoe lspanyol slneuasin-
oan Hollywooo'a fransFer olan [avler 8ar-
oeu, bluef grevllsl Vallory rolnoe
oe kalpb llennes eslll eolyor. kalpb llen-
nes, S|jja||'un Cralg lle felrar arfisa geen
lnglllz bavasini glenolrlyor. Naoule Har-
rls, gz pel, becerllll ve gzel saba ajani
Lve laralferlyle, 8erenlce Varlobe lse
FeuFafal Severlne olaral 8ono lizlari lon-
fenjanini basariyla oolouruyorlar. Vl6'ln
felnolojl uzuani euelfar Q yerlne gelen
yenl yefue bllglsayar oablsl olaral 8en
wblslaw'in, yari ocul yari aoau favirlari
orfaua renl lafiyor.
Soguk SavasIn Spez KahzananI
2. Dnya Savasi'noa Krallyef Donanua-
si'nin baber alua blunoe alisan ve
eolnolgl fecrbelerl eoeblyaf alaninoa
byl blr becerlyle lullanan lnglllz yazar
lan lleulng'ln 1953 farlbll rouani Cas|no
koja|e`ln baslabrauani olaral orfaya i-
lan Vl6 eleuani [aues 8ono, lisa sreoe
zellllle lnglllzce lonusulan lleleroe
byl llgl uyanoiran blr luruaca laralfe-
re onsf. lleulng, bayafini laybefflgl
1964 yilina laoar, [aues 8ono efraFinoa
rl 12 rouan ve 2 yl llfabi yayiula-
oi. Usfa yazarin, eserlerlnln Fllu ballarini
Lon Prooucflon slrleflne safuasiyla,
[aues 8ono'u lresel blr popler llfr
Flgrne onsfrecel srecln oe feuel-
lerl afiloi. lleulng'ln alfinci 8ono rouani
olan ur. No (195B), 1erence Young'in
ynefflgl ve benz pel faninuayan gen
lslo alfr Sean Connery'ln uu7 rolyle
blr anoa sbrefln zlrveslne ofurougu blr
yapiula 1962'oe beyaz peroeye alfariloi.
1u onyaoa byl begenl foplayan ur.
No'nun eloe efflgl basari, 8ono serlslnln
en lyl Fllulerlnoen blrl sayilan ve blr lis-
ui lsfanbul'oa geen kasja`dan Seg||er|e
(lrom kass|a a|rn Loe, 1963) ve olger
Fllulerle oevau effl. Uluslararasi pollfl-
la ve lsflbbaraf Faallyeflerlnln, lloerllglnl
A8D'nln sflenolgl ve llberal oeuolrasl
lle serbesf plyasa elonoulsl zerlnoe
ylselen 8afi uerlezll zgr onya lle
Sovyefler 8lrllgl'nln basini elflgl sosya-
llsf lleleroen olusan cepbe arasinoall
relabefln ereveslnl lzolgl Sogul Savas
slsfeuaflgl lerlslnoe alfigi blr onyanin
rnyo [aues 8ono. lll lufbun lll sper
gc lle onlarin uyoulari lonuuunoall
ll oevlefler ve uffeFlllerl lonuuun-
DHG=<
22
oall orfa glerln lsflbbaraf rgflerlne
bagli casuslarin onyanin orf blr yaninoa
srorollerl liran lirana aua lurallari oa
belll blr yarisin aoiyoi lsflbbaraf. Nlfellu
lll 8ono Fllul olan ur. No'nun A8D lle
Sovyefler 8lrllgl arasinoall begeuonya
ucaoeleslnln oorul nolfasi sayilan Kba
lze Krlzl'nln yasanoigi 1962 farlbll olua-
si spbeslz fesaoF oegllol.
A8D'nln ClA, Sovyeflerln oe KG8 lle feu-
sll eollolgl casuslul oyununoa Vl6, sper
gcn en bayafl sirlarini paylasfigi laroes
rgf lonuuunoa, 8afi cepbeslnln ne
ilan alfr roln canla basla oynu-
yorou. Her ne laoar 8rlfanya, 2. Dnya
Savasi sonrasi surgelerlnln bagiusiz-
lillarini lazanuasiyla luparaforlugunu
laybefuls ve lenolslnoen bosalan yerl
oolouran Anglo-Salson laroesl A8D'nln
byl pafronlugunu labullenuel zo-
runoa laluissa oa, zauan zauan onunla
g savasina glruelfen oe lainuiyorou.
zellllle Orfaoogu'oa o oluaoan oyun
lurulauayacagini ber Firsaffa fu uuba-
faplarina gsferuelfen gerl ouruayan
8rlfanya, lsflbbaraf onyasinoa oa ClA'ln
yaroiucisi glbl grnueuel lln yerl gel-
olglnoe fel basina oyun luruaya ynell-
yorou. ClA-Vl6 arasinoall bu oosf ya oa
laroes relabefl, sper labrauan uu7'nln
yerl gelolglnoe ClA ajanlarinin oabl ba-
yafini lurfaruasi ve igrinoan iluis
olaylari sonuca baglauasi selllnoe 8ono
Fllulerlne oe yansiyorou. Sirasiyla Sean
Connery, George Lazenby, koger Voore
ve 1luofby Dalfon'in canlanoiroigi Sogul
Savas 8onolari, saoece Sovyeflerln glzll
servlsl KG8 lle oegll, llslsel birslari lln
onyayi ele gelrueye alisan, loeolojller
sf yari lail ve lfcl flplerln oe ser-
rlnoen lnsanligi lurfariyorlaroi.
Post-nodezn 2ananIazIn
YenIden Dogan AjanI
Dolsanlara gellnolglnoe, Sogul Savas'in
Sovyefler 8lrllglnln oagiluasiyla sona
erlp A8D'nln fel sper g olaral ra-
llpslz laloigi ve orfaliga fel basina ell
ozen veruenln faoini ilaroigi blr ulus-
lararasi slsfeuln saslinligi orfaui lapla-
uisfi. lleulng'ln yaraffigi ClFf Kufuplu
Dnya'nin labrauani lln arfil Yenl Dnya
Dzenl'ne yarasir bllayeler yazual glbl
blr ueyoan oluua belllyorou senarlsflerl.
Plerce 8rosnan'in canlanoiroigi yenl one-
uln lll 8ono'u, bylesl blr orfauoa bal ve
oavranislariyla blraz Auerllanvarl laiyor-
ou lsfer lsfeuez. Uluslararasi slsfeuoell
bu oeglsluln 8allanlar ve KaFlaslar'oa
lanli paflaualar yol afigi oolsanlarin
8ono'unun osuan yelpazesl, lsfanbul'u
23
bavaya uurual lsfeyen enerjl baronesln-
oen 8rlfanyali ueoya pafronuna uzanan
yenl lf flpleuelerlyle, posf-uooern za-
uanlarin rubunu slnolrolgl ve llulll lrlzlnl
zog uesajini gnoerlyorou onyaya.
Ylrul blrlncl yzyil, ber seyln alfsf ol-
ougu ve lluln gerelfe neyl feusll efflgl
ve nereoe ourougunun nefllglnl byl
oranoa ylflrolgl zauanlara felabl eol-
yor. 8u laruasanin en yogun blsseollolgl
alanlaroan blrl oe lsflbbaraf onyasi. Kra-
lleslnln blzueflnoe lleslne Feoalarca
blzuef eoen Ajan uu7, bu laygan zeulnoe
arfil oaba soFlsflle ve oaba lnsanl olual
zorunoa. Danlel Cralg'ln lll 8ono oene-
ylulnoe, uu7'nln lnsanllesue eglllulnln
lll slnyallerl oe verllulsfl. Cas|no koja|`da
asil olan Bond, Qaanram oj So|ace ile sev-
olglnln lnfllauini alirlen ayni zauanoa asl
acisi ellyorou. A8D'nln yalin oneuoe
AFganlsfan ve lral'fa afigi cepbeleroen
evlerlne gerl onen aslerlerln ueoyaya
yansiyan rubsal fravualari, slneuaoall
bllegl blluez 8afili labrauan luajini
clool blr erozyona ugrafuisfi. 8ono'un
S|jja||'oall rselenulsllgl ve liriluisligi,
llelerlnln gvenlll yapilarinoa grev alan
lnsanlarin, bfn cesaref ve becerllerlne
raguen, Flzllsel bfnlllerlnl loruyabll-
seler oe zlblnlerlnoell leslln l ve ois b-
llueleroen laauaoillari geregl lle oe
olrsel feuasina glrlyor.
lsz ve yeflu olougunu grenolglulz
8ono'un, annesl yerlne loyougu V lle ara-
sinoall Fle-sevgl bagini lyloen lylye aiga
ilaran S|jja||, bu baglauoa lreuou olu-
ualara lulan verecel sellloe lafuanlasi-
yor. 8ono'un lsloya'nin luzey ozllle-
rlnoell baba ocagina yolculugu, aoefa pel
bafirlaual lsfeueolgl bznl ocullugu
lle yzlesueslnl feusll eolyor. 8ono'un
lsloyaliligi ve onun 8rlfanya'ya yanl oog-
ougu foprallari oa lapsayan byl vafana
ouyougu sevglnln alfinin bu laoar lalin
lzgllerle lzlluesl lse 8rlfanya'nin bfn-
lg ve 8rlfanyali sf llullglne lncelllll blr
oesfel nlfellgl fasiyor. lsloya'oa 2u14
sonbabarinoa 8rlfanya'oan ayrilip ayril-
uaua lonusunoa blr reFeranouu ozenle-
necegl gz nne alinoiginoa, S|jja||`daki
bfn bu slyasal reFeranslar oaba oa an-
lau lazaniyor. 8ono Fllulerlnln saoece
blrer popler llfr rn oegll zauanin
rubunu alfaran slyasal alf-ueflnlerle rl
clool eserler oloullari geregl, alslyon ve
uacera saruali llnoe lncelllle ve usfalilla
gz lirpiyor.
SkYIAll
Ynefuen. Sau Venoes
Senaryo. Neal Purvls, koberf waoe,
[obn Logan
Oyuncular. Danlel Cralg, [avler 8aroeu,
Naoule Harrls
Yapiu. lngllfere, A8D, 2u12, 143 ol.
\lzyon 1arlbl. 2 Kasiu 2u12
DHG=<
24
DHG=<
Slneuaoall eoeblyaf uyarlaualari blr bel-
lentiyi de beraberinde getirir: Filmin kaynak
ueflnle lrflbafi. Sanll Flluln gulegl oaba
ooguaoan blllulsflr, blz olur-seylrcller,
baFizauizoall senaryoya safiri safirina uy-
uasini lsferlz. Halbull eoeblyaf lurgusuyla
Fllu senaryosu Farlli ozleulerln ueflnle-
rlolr ve blr eoeblyaf eserlnl beyaz peroe-
ye alfarual, ozleu oeglsflruel anlaui-
na gellr. Hele laynal uefln blr bllayeyse,
yazar uubafabina oolourulacal boslullar
biraluisfir, anlafiu olabllolglne lrlsfallze-
olr, ynefuenln lenol lnlslyaflFlyle Feoa
eoecellerl ve elleyecellerlyle luracagi sl-
neua olllnoe ylne ellnl lolunu baglayan,
uefnln lenolslolr. 8u yzoen bazi ynef-
uenler eoeblyafin ollenll fellerle evrlll
gl babeslnoen uzal oururlar. Zafen asil
uesele, lllse lFaoeyle Flluln llfaba saoil
laluasi"noan feoe blr yeroe ouruyor, lll
NESLIHAN DEMIROI
%$%+'"$52-!9!.
B2BN HIKYE
25
eser arasinoa zlenen bu uyuu lurulsa oa
ber zauan yeferll oluuyor.
Senaryo aisinoan balinca Uzan ||aje,
oayanoigi eoeblyaf uefnlne banolyse
oluyoruusuz" efllsl biralual lsferceslne
bagli grnyor. Ynefuenln gzoen i-
laroillari ve selanslara fasioillari yerll ye-
rlnoe. Haffa ueflnoe yer aluayan, All'nln
Nun Suresl'noen blr ayefle gzoagi verolgl
ve laleulnl sllab glbl lullanoigi frnoen
sabneler, Flluln arfi baneslne yaziliverlyor.
Asil soru su. Senaryoyla uefnln bu oenll
sili Fililigi oluouguuuzun faoini oauagi-
uizoa blssefflrlyor uu? Yolsa ynefuen
uefnln suslunlugunu Fazlaoan lurougu
culelerle ul oolouruyor? llluln nlln sl-
seoell glbl salln ouruaoigina blr balaliu.
Uzan ||aje, Zalimin zulm varsa sevenin
Allab'i var." uoffosu zerlne luruluus blr
ueloorau. Lzen ve ezllenleroen ufesellll
blr onyaoa aoalef lln ololnen lyl lnsan"
uooellnl sunan, flpll blr baba-ogul bllayesl
ereveslne ofuran Fllul, blcref uefaForu
glbl Farlli lzlelleroen oe oluual uuln.
Aslin luvveflyle alasya agacini slp ye-
rlne au ollen oelllanli, sala lusu, lpe
legl, uizila glbl uFal seylerle ve fabll
llla keulngfon uarla oalfllosuyla bayafa
fufunan yalniz aoau, bllayeler baslafan,
bllayeler blflren frenler, asillari lavusfuran
lprler, oere lenarinoa oerflesen gen-
ler, VusfaFa Kuflu evrenlnoen Fllue fasinan
can alici alaueflFarllalar. 8fn bu unsur-
lar asil bllayenln faoini ouyuruaya yeflyor
uu? Slneua byle blr ulsyon yllenuell
ul olye sorulacal olursa, ynefuenln blr
eoeblyaf uefnlnoen yola ilarlen onun
lenolnoen uenlul gcn/efllslnl besaba
laffigini gz aroi efueyellu.
lllul ueflnoen uzallasfiran, oluru ell bos
gnoeren lll fallbslzlllfen sz eolleblllr.
llll, blle lsfeye yapilan oyuncu ferclbl, ol-
gerl, uefnln Flluoe lbual eollen Fllrl arla
plani. Ana laralferlerln popler Flgrleroen
selluesl nalF blr bllayenln blr glse Fllulne
evrllueslnln yolunu aiyor. Her oalu yilil-
uaoiu ayalfayiu" uoounoa, asiri coslun-
lullariyla sabneyl Fazla" oolouran blr All
ve blr frl azlze uerfebeslyle bagoasfi-
rauaoigiuiz, parfnerlne lnaf, oonul ouran
blr Vnlre lzleuel zorunoa laluasayoil
eserln rubuna oaba ui ol nFuz eoeroll
olye soruyoruz lsfer lsfeuez.
Yazarin laleulnoen ilan Uzan ||aje, ro-
uanfll renglnln yaninoa elesflrel ve ger-
ell blr zeulne ofuruasina raguen Flluoe
slyasl gnoerueleroen lasfi uabsusayla
lainilaral -belll oe bu yzoen- uasalsi
gelere ouen liriliyor. Halbull Flluln vlz-
yona glrolgl gnleroe yazilanlar oa ele ve-
DHG=<
8enaryo atstndan baktnca Uzun Hikye,
dayandtgt edebiyat metnine handiyse
okuyormusuz" etkisi btrakmak isterce-
sine baglt grnyor. Ama astl soru su:
8enaryoyla metnin bu denli stkt ftktltgt
okudugumuzun tadtnt damagtmtzda his-
settiriyor mu?
26
DHG=<
rlyor ll Nureffln 1opu'nun lsyan Ablali'ni
loral efueoen VusfaFa Kuflu'nun sosyal
aoalef arayisini, fopluuoall balsizliga ouy-
ougu lsyani anlaual uuln oegll. Ancal
o zauan All'nln ber oeFasinoa biyil alfinoan
glerel 8enlu saoece lalabiu sosyallsf."
olye olle geflrolgl lronlsl anlau lazanir. An-
lasilan, 1opu'nun Flllrlerlne oe Kuflu'nun
bllayeclllglne oe gayef valiF olan Osuan
Sinav, Flluln feuel ueseleslnln, uasal af-
uosFerlnln bugusu aroinoa laluasina gz
yuuuyor.
Klfapfall serencauin alslne uuflu sonla
blfen Fllu, lyluser renglyle llul yerleroe
uubafap llfleslnl oe islaliyor. 8abasini Fllu
boyunca elesflren VusfaFa'nin -elecegl
lleyl blle blle- babasinin yolunu lzleyerel
evlenecegl lizi lairoilfan sonra usfalbel
eslyle beraber esll blr vagonoa yasayablle-
cellerlne, bugnn ancal sosyal ueoyaoa
grnerel var olabllen genlerlnl nasil llna
eolleblllr?
UZUN HIkY
Ynefuen. Osuan Sinav
Senaryo. Ylglf Gralp
Oyuncular. Kenan lulrzalioglu,
1uge Kazaz, Usban Calir
Yapiu. 1rllye, 2u12, 126 ol.
27
DHG=<
28
Gooaro'in uesbur blr sz varoir, Sl-
neua, GrlFFlfb lle baslar, Klyarsfeul lle
sona erer." Lsasen Klyarsfeul'nln son"
oegll basla" blr gelenegln oevaui ol-
ougunu osnyoruu aua lonuuuz
Klyarsfeul oegll, oaba ol Gooaro'in
grog ve Klyarsfeul'yl oe elleolgl
son"a, slneuanin sonuna, bu sonun bagli
olougu olger sonlara ve belll oe oogru-
oan son" syleulne lllslln. 8afi osn-
cesl Hegel'oen berl srelll son'laroan sz
eoer olou, sanafin sonu, farlbln sonu,
lnsanin sonu. Hirlsflyanligin yani sira eles-
flrlslnl ayni loe uefaFlzll FelseFeye ve
Hegel'e oe ynelfen Nlefzscbe lse basla
blr sonu, 1anri'nin lun" llan effl ve
bas"a nasil onleblleceglnl gsferol,
lnsanlarla fanrilarin blrlllfe yasaoillari o
mutlu zamanlara, sanat yoluyla yeniden
ve yenloen yarafilan onyaya, geulse ve
gelecege. 8u yzoen Gooaro'in culeslnl
oeglsflrerel syle syleueyl ferclb eoe-
rlu. Slneua GrlFFlfb lle baslaoi ve 8ela
1arr lle sona erol".
8ela 1arr'i ve 1or|no /ri'ni (/ ror|no| |o,
2u11) slneuanin son"u lln yeferlnce
grleull blr lapanis olaral grueyenler
2EYNEP OEMBHLBOOLB
'LLlNCl SANAT' \L
'LLlNCl OUN' UZLllNL:
8ON VE BA$LANGIC
ARA8INDA TARR,
TRIER VE BANEKE
>3@A>39B49/>/9
29
bulunablllr. Ancal bu Fllu beu uuufsuzca
Nlefzscbe'ye aoanuis beu oe Nlefzscbe'yl
fersyz eoen ve 1arr'in onunla blrlllfe sl-
neuayi biralfigini llan efflgl Fllu. \e lro-
nll olaral son"u basa onorueye ali-
san, lnsana ve sanafa yeolncl gn" olyen
Nlefzscbe'yl oe lenol llan efflgl son'a oabll
eoen Heloegger elesflrlslnoen baliloigin-
da, represanrar|on ]feusll] yoluyla uefaFl-
zll FelseFeye elleulenen sanafin ve -o olle
geflruese oe yeolncl sanafin, slneuanin-
sonuna lllslln yenl blr syleule lllsllll.
1or|no /ri'ni Aflas Slneuasi'noa, ynefue-
nln oe lafiloigi ve Flluoen sonra sorulari
cevaplaoigi gsferluoe lzleulsflu. Ynef-
uen, Fllul lzleueoen nce oe ouyouguuuz
slneuayi biralfigi" bllglslnl ylneleol. Ora-
oa soruaoigiu ve benl uzun sre uesgul
eoen sorunun/lflrazin -Falaf Nlefzscbe
bayafi oluuluyorou!- cevabinin, aslinoa so-
runun lenolslnoe glzll olougunu anlauau
basla Avrupali ynefuenlerln Fllulerlnoen
sonra uuln olou, Lars von 1rler'ln uec-
ca| (/nr|cnr|sr, 2009) ve Ve|an|o||si (Me-
|ancno||a, 2011), Vlcbael Hanele'nln Be-
jaz 8anr (uas we|sse 8and, 2009) ve /s|` i
(/moar, 2u12). 8u llsfeye belll blr aioan"
Alexanore Solurov'un laasrunu (2011) da
elleuel gerel.
>3@A>39B49/>/9
Batt dsncesi Begel'den beri srekli
son'lardan sz eder oldu; sanattn sonu,
tarihin sonu, insantn sonu. Btristiyanltgtn
yant stra elestirisini metafizik felsefeye ve
Begel'e de ynelten Nietzsche ise baska
bir sonu, Tanrt'ntn lmn" ilan etti ve
bas"a nastl dnlebilecegini gsterdi.
Bela Tarr Lars von 1rler Vlcbael Hanele
30
Heu lullanoillari grsel olllerl Farlli beu
oe grnroe ueselelerl ayri olan bu y-
nefuenlerl blrlllfe osnueul uuln li-
lan ve onlari 1or|no /ri'na baglayan neull
blr bag var. 8u bag sanaf ve FelseFe llls-
llslnln yani sira garlp blr sellloe 8afi'nin
nereoeyse bfn enfelelfel farlblne llls-
lln lllll gerlllulerle beslenlyor. Hirlsflyan
feolojlslnl uuln lilan uasuulyef ve
lfll", Yenlag'oa Hirlsflyanligi yiluaya
alisan Delsf FelseFenln bas belasi oogal
lfll ve lnayef", fu feoolselerl reooe-
oen Kanf'in FelseFesl ve rouanflllerln lyl
seyfan"i. \e ylrulncl yzyiloa bu zgnn
ucunoa Aoorno'nun Auscbwlfz'fen sonra
sllr yazual barbarlilfir"ini yabuf Arenof'ln
lflgn bayagiligi"ni gruel uuln.
8u gerlllue baslfe lfll probleul" ol-
yeblllrlz, ancal lflgn larsifinin lyl"
oegll uasuulyef" olougunu unufuaoan.
Zlra Plafon'oan Ploflnus'a lyl, var olual-
la, lf lse yollul, leualln (enfelcbla)
elsllllgl" ve oolayli olaral onya, uaooe
ve beoenle lllsllllolr. Oysa Hirlsflyanlil,
oevraloigi FelseFe geleneglnl lyl"nln yerl-
ne uasuulyef"l loyaral oeglsflrlr. Lyb
soru lse lsa cevapfir". Hirlsflyanlilfa oe-
glsen buour, zlra \olfalre'nln oeolgl glbl,
eger var olan ber sey lylyse lll gnaba
oa yer yolfur". 8uraoan rabafa oevau
eoeblllrlz, o baloe, Cevaba, lnayefe yanl
lsa'ya oa".
K6tIk MeseIesI
Kfll ueselesl znoe feolojll ya oa
FelseFlolr, zlra esasen onyanin blr bfn
olaral anlasilablllrllgl" ballinoall blr so-
runour. Nlfellu Hegel syle oer. onya-
nin ayni zauanoa alla uygun olouguna
lllslln byl sani, FelseFe farlblne gerel
llglslnl veren lll seyolr. 8u, Farlli blluoe
oe olsa 1anrisal lnayefe" gvenoen basla
blr sey oegllolr." 8u, syle oeuenln basla
blr yoluour. lfll olnoen oe FelseFeoen
oe oaba llenselolr, baffa Hirlsflyanlil
blzzaf lfll ueselesl lln ualul blr -
zuor". Pell ya sanaf? Hegel zafen lenol
aginoa sanafin lavraua ve FelseFeye o-
nsfgn, oolayisiyla oa sona erolglnl
sylyorou. Oysall sllrln/sanafin yapfigi
siniroa ouraral paraoolsa lsaref efuel,
sorulari ogalfual, ellslllerl yol efue-
oen bllulenolruel ve belll oe yenl ge-
rlllu unsurlari bularal onu olllenolruelflr.
8u zellllle slneua lln byle oluali. Sa-
naf FelseFe ve oln glbl uasuulyef, gnab
ve lnayef gerlllulnl yol efueye alisuaz,
btn mesele, olmak eja oluaual" oe-
gll, olual e oluaualfir."
1rler ve Hanele slneuasinin blr eslf gerlll-
ul firuanoiroillari oogru. Ancal onlar ge-
rlllul sanafin olll olaral lullaniyorlar, yanl
6QTKPQ#Vhem umutsuzca Nietzsche'ye
adanmts hem de Nietzsche'yi tersyz
eden ve Tarr'tn sinemayt btrakttgtnt
ilan ettigi film.
>3@A>39B49/>/9
31
uasuulyef ve lfll arasinoa yenl gerlllu
ve balllafler refuel yerlne sanafi ara-
sallasfiraral beu sanafin beu oe lzleylcl-
nln uasuulyeflne saloiriyorlar. 8ejaz 8anr,
Flluoe, bl oe uasuu oluaoillarini bllolgl-
ulz ocullarin loluna uasuulyef slugesl
olaral falilan beyaz banfin lenolsl glbl blr
Fllu olaral" uasuu oluaoiginin en byl
slugesel lanifina onsyor ve lzleylcl, or-
falilfa lol gezen sebepslz lflgn" Fllu
laoar lenol zerlne yililoigini oa ol lyl
blsseolyor. lllu lln zauan olaral olnoen
sonra arfil Ayoinlanua rubunun oa ylfl-
rllolgl l. Dnya Savasi oneulnln selluesl
fesaoF oegll. Kflgn bayagiligi" lln ll.
Dnya Savasi'ni belleuel gerelecelse oe
bu lll savasin Vooernlzu'ln lyluserllglnl ve
ablaliligini sarsfigi lesln. Hanele bu yz-
oen lenol farfisfigi lfll lln lenol yz-
yilini oegll onun sebebl olougunu osn-
og zauanlara gerl onyor.
Trier ise uecca|'oe, grnroe elesflrolgl
Hirlsflyanligin ooga ve laoin lllsllslnl Vo-
oernlzuln alil-ooga lllsllslne baglaualla
yeflnueylp oogruoan Flluln olllne uyarliyor
ve bu oeFa ooga ve laoin lzleylcl", ona fa-
ballu eoen alil lse Fllu oluyor. llluln ef-
llslne lllslln son, arfil saoece blr anlauoa
fecavz eolluls laoin, ooga ve lzleylcl. Ail-
a sunu oeuel lsflyoruu. bu lll ynefuen
oe nereoeyse bfn sanaflari bnyeslnoe
bulunouran ve benzerslz blr sluyaci olan
slneuayla, yenl sorular sorual, ellslller
refuel yerlne lavrauoa, loe"oe barelef-
slz lalualfa, yanl FelseFe yapualfalar. Do-
layisiyla oa siniroa ourual ve paraoolslari
dile getirmekten yani hakikatleri retmek-
fen zlyaoe onlara ulu loyual peslnoeler.
Kulaga oloula Plafoncu, Ayoinlanuaci ve
baffa Hirlsflyanl gelulyor uu?
1rler ve Hanele'yl bu sellloe osnuenln
lnsani glusefen blr faraFi var. Ancal bu
lllsll, -Lacan'in olle geflrolgl- Kanf'in lrar||
/||in L|esr|r|s| lle onoan yeol yil sonra ya-
yiulanan -1795- Varquls oe Saoe'in ara|
Odasinda le|seje'slnln rfsueslnoen oaba
garlp oegll. Lacan, bununla ber lll llfabin
oa yasa"nin uuflal saFligina ulasablluel
lln ouyuusal olani -ve fabll esfefll olani-
lrelfueye lllslln blr nerue gellsflrue-
ye alisfillarini syler. Saoe, genel olaral
uyanoiroigi fllslnfl ve neFrefe raguen enfe-
lelfel syleu onu Ayoinlanua'nin uerlezl
beoeFl olan uaslelerl laloirua" projeslnln
labrauani olaral glzllce onaylar oa. 1ipli
1rler ve Hanele Fllulerlne gsferllen fep-
ll ve aloillari oller glbl. Saoe'in eserlerl,
basla berlesln bayal sinirlarini asan raollal
ablall lfllle llglllolr ve ncell oneu-
leroe oogal oenllen lflllerl ablall lf-
llleroen ayirual Vooernlfe'nln anlauinin
$iirin/sanattn yapttgt stntrda durarak pa-
radoksa isaret etmek, sorulart ogaltmak,
eliskileri yok etmeden biimlendirmek
ve belki de yeni gerilim unsurlart bularak
onu dillendirmektir.
>3@A>39B49/>/9
32
blr parasioir. 8lr Ayoinlanua labrauani
oluasinin sebebl bu. Ylne, onun eserlerl,
beoensel zevllere benzeyen ooganin blr z
yiliua ugrafiluasi ve ooganin alf eolluesl-
ne ynellr. Saoe'in eserlnl uecca| lle lllsll-
lenolrueu bu yzoen fubaF grleblllr. Ne
oe olsa 1rler oraoa Nlefzscbe'nln uecca|ini
oe agrisfiracal sellloe Hirlsflyanligin ve
uefaFlzll FelseFenln ooga elesflrlslne ben-
zer blr sey yapiyor grnuelfeolr.
Ancal oabasi var. Saoe, bunu FelseFe yo-
luyla oegll aua neull laralferlerlnoen
blrlne [ulleffe'e sylefflgl glbl yazioa ls-
lenecel blr su oeneuesl" yoluyla yapar.
Sluon oe 8eauvolr'in Saoe'in yazilarina
ya oa anlaffillarina uaruz laluanin onun
ellne osuel laoar lf" olougunu syle-
uesl bosuna oegll. 8lr eslf anfl-lafbar-
sls". onun -ooganin- yapfigini yapacagiu
aua ona ols blleyeceglu, onu falllf eoe-
ceglu aua onu lanefleyeceglu!" Halen
ol Plafoncu, zlra loeyl/arzuyu saFlasfir-
ual lln arzu nesneslnln lsnlll yoluyla
paralanuasi, yol eolluesl, lurban eoll-
uesl sz lonusu. Saoe, Plafon'un ve ona
elleulenen Vooern FelseFenln unoeul
olougu ancal gruel lsfeueolllerlnl aiga
ilariyor. Ancal beoenoen lurfulus, ue-
sela lnflbar" oegllolr. 8elll buraoan basla
blr lfusere, Scbopenbauer'a baglaual
gerel. Lger payiuiza osen sonsuz izoira-
bi sonsuzca bal eolyorsal o baloe lnflbar
blzlu lln Fazla lylolr. lzoirap, yallasir ve as-
linoa arzuyu reooefue lulani sunar. Aua
intihar, arzunun nesnesini yani bedeni yok
eoerel bunu reooeoer ll arzu paralan-
uaoan blr bfn olaral lalabllsln." 8u lFa-
deler bizi uecca|`ln seylrclye ynelen u-
fecavlz olll laoar oogruoan Ve|an|o||`nin
sonuna oa baglauiyor uu? lnflbar eoerel
arzuyu paralauayi gze alauayan [obn'a
larsilil [usflne. Lvef 1rler'ln [usflne'l Azlze
[usflne" oegll Saoe'in jasr|ne'lolr. 8u yz-
yilin [usflne'l. 1rler oe Saoe glbl loe"nln
peslnoe nl, FelseFenln ve Nlefzscbe'nln
alslne ablalin.
8u lll ynefuenln slneua olllerlnl Saoe'a
ve ablaliliga baglauauin blr sebebl oaba
var. Saoe, en neull rouanlarinoan olan
jasr|ne`l yazoigini reooeoer." Usfelll bu
yalanlaua, onun projeslnln blr parasioir.
1rler ve Hanele'yl ona baglayan bag, by-
lelllle bellrglnleslr, onlar Fllulerlne luza af-
ualarina raguen lnsan, onya, uasuulyef,
asl ve lnsanl lllslller glbl oegerslzlesflroll-
lerl seylere sanafi oa oabll eoerler.
Buradan Tarra ve 1or|no /rina ve sona ge-
rlye onueulz ve bizlica llerleolglulz yolu
aoiu aoiu blr lez oaba geueulz gerel
arfil. Ancal yularioa zllrefflglu Solurov'u
sluoloen yolculugun oisinoa biralaral.
Zlra Solurov'un laasr'u lfll ueseleslnl
Vepblsfopbeles Flgr zerlnoen farfisa-
raral yolunu olgerlerlnoen ayiriyor. Onun
eserl, Goefbe'oen ol Vlnfon'un Vepn|s-
ropne|es'lne ve baffa \alery'nln fauaulaya-
uaoigi rouani 8en|m laasràm'a yalin olsa
oa basla blr oguleuenln/Auscbwlfz'oen
sonra oa yazilabllecel blr sllrln peslnoe.
Cnl blr sellloe 1arlovsll'nln oevaui ve
>3@A>39B49/>/9
33
ablali oegll. Slneuayla ve sanafla benzerslz
ellslller, balllafler reflyor. Oysa uecca|ì
1arlovsll'ye aoayan 1rler'ln beoeFl beu o
Fllulnoe beu oe Ve|an|o||òe lzleylclnln ol-
ougu laoar sllrln/sanafin ve 1arlovsll'nln
oe uasuulyeflolr. 8lr elesflruenln" syle-
olgl glbl, 1arlovsll ve 1rler arasinoall Farl,
lyluserlll ve lfuserlllle aillanabllecel
laoar baslf oegll. Ve|an|o||nin sonunda
Saoe'in arfil gz ailuis" [usflne'lnln
yapfigi ve son"oan oa lfllfen oe lo-
ruuayan byl uagara", sanafin, lzleylcl-
nin, hatta bizzat Tarkovskinin masumiyeti
ve sllrl nl.
FIIn YapnayI BIzaknak
Solurov'un byl uagarasi"nin veya
1arr'in lflraFinin ferslne 1rler ve Hanele'nln
Nlefzscbe ncesl on sellzlncl yzyil
ablaliligina gerl onuelerl ve bunun lln
Farlli son", liyauef ve oelaoans syleulerl
refuelerl llgln blr ellsllyl gnoeue ge-
flrlyor. Ylne oe yeoeglulzoell soru su. 1arr,
bu lll ynefuenln greueolgl yabuf gr-
uel lsfeueolgl neyl gro ve slneuayi bi-
ralfi? Soruyu basla frl oe sorablllrlz, son
Fllulerlnln bepslnoe lrrlfe eolcl ve ufeca-
vlz olllerlne, bu ollln syleolllerl lluse blzl
zleueyecel", asll olan lfllfr" olan
bu lll aoau balen neoen lonusuyorlar"?
Hall baziroa sanaf/Fllu yapfillarina gre
oerflerlnln Aoorno glbl Auswlcbfz'oen
sllrln/sanafin arri| feselll vereueyecegl"
oluaoigi ol ail. Onlari Saoe'a ve on se-
llzlncl yzyilin ayoinlanuaci ablalina bag-
lauau ncelllle buraoan cesaref aliyor.
Zlra uesela kouanflzu'ln lyl seyfan"i ve
baffa Nlefzscbe'nln sanafisi blllnll blr
yiliucioir ve lonusuaya oevau efueslnln
anlaui, lflgn uevcuf oluauasi, alsl-
ne bunun yasauaya uulfeolr oluayanlar-
ca yarafiluasioir. Sanafi uuln lilan sey
oe buour, zlra olan" lle oluasi gerelen"
arasinoa blblr arabuluculul yolfur. Yasau
ve ablal uzlasfirilauaz. Nlefzscbe, yasauin
oegerslz olougu yargisinin, yasauoan zlya-
oe onu yargilayanlar ballinoa bllgl verol-
glnl osnyorou. Saoece arfil oegerlu
yol" oeuel yerlne oelaoanin agzinoall
ablall yalan syle oer, blblr seyln oege-
rl yol, yasauin blblr oegerl yol". " 8ura-
da ironik olan, Trier ve Hanekenin bunu
Nlefzscbe'nln afigi yolla, sanaf"la ancal
sanafi FelseFeye ve oaba lfs blr eslf
ablala onsfrerel yapualari. lsfe fau
burada 1or|no /ri`na gerl onuenln valfl.
1or|no /ri, lugelerle oegll lelluelerle ailir
-gerl peroeoell lelluelerln oe blrer luge
oluaoigini llu syleyeblllr ll. Nlefzscbe'nln
oellrueoen nce basina gelen frajll olayin
Deccal'i Tarkovski'ye adayan Trier'in he-
defi hem o filminde hem de Melankoli'de
izleyicinin oldugu kadar siirin/sanattn ve
Tarkovski'nin de masumiyetidir.
>3@A>39B49/>/9
34
anlafiuiyla. Nlefzscbe, yrueuelfe ol-
renolgl lln sablbl faraFinoan lirbalanan
blr afi lurfarual lln afilir ve afa sarilaral
onu lorur. Ayni zauanoa yaralanoigi bu
olayoan sonra evlnoe gnlerce afesler lln-
oe ve blllnslzce yafar. Kenolne gelolglnoe
yaninoall anneslne sarilaral son" cule-
lerlnl syler. Anne, ne laoar apfaluisiu!".
lll sabne bylece Nlefzscbe'nln sarilaral
lurfaroigi afla ailir. Afin ve sablblnln eve
ons lle. \e sonrasinoa yasau" oenen
bava, afes, fopral, su" veya yeuel, l-
uel, barelef efuel, glylnuel, uyuual"i
seyrefflglulz alfi gn". Her sey yarafilis-
fall glbl baslfflr, esyalar, ylyeceller, alefler.
8lr oe ogul" yolfur bu Flluoe baba, liz
ve af" varoir. Yanl ne baba ve ogul arasin-
oall feolojll gnoerueler ne oe blr llfl-
oar ellsueslne yol buluayacagiuiz glbl
blr es" oluaoigi lln clnsellll, asl, arzu
ya oa yasauin/varolusun oevauina lllslln
blr yol oa bulauayiz. Ancal blr liyauef"
oegllolr bu, belll oaba ol blr anfl-yaraoi-
lis bllayesl, alfi gn"oe yarafilan onyaya
yalisir blr veoa.
Yeolncl gn neullolr oysa. lnsanoa yara-
fan ve yarafilan blrlesulsflr, lnsanoa ual-
zeue, lirinfi, Fazlalil, auur, llr, saualil,
laruasa varoir. \e ylne lnsanoa yarafici,
bllu verlcl ell serfllgl, seylrcllll fanri-
salligi" ve jed|nc| gan varoir" oer Nlefzscbe.
Yeolncl gn", yasauin onaylanuasi, lnsa-
nin onaylanuasi ve bunun sanaf yoluyla
yapiluasioir.
O zauan Nlefzscbe'nln son" szlerlnln
anlauini ve 1arr'in slneuayi neoen biral-
figini anlariz. o af, blzzaf onaylanan ya-
sau" ve bu onaylauanin yolu olan afin
yrys" yanl sanaf"fir. Son sz, basla
blr anlaua brnr, bu onaylauaya lllslln
basla blr blllnce, anne, ne laoar apfal-
uisiu!" Ancal sonrall oellllgln sesslzllgl
Nlefzscbe'nln bu blllnclnl olllenolruez.
8unun lln Heloegger'l belleuel gere-
lecelflr. lronll blr sellloe sanafin alfinci
oevreslne" Nlefzscbe'yl oabll eoen, ue-
faFlzll FelseFeye llln olan nlblllzule olan
bfn savasina raguen, yasaui bu fr-
oen blr onaylauanin onu nlblllzuln son"
feusllclsl yapfigini syleyen Heloegger'e.
1anri'nin lunoen sonra onyayi blr sa-
naf eserlne, lnsani oa sanafiya onsfr-
uel lsfeyen Nlefzscbe bu sellloe uefaFlzll
FelseFeye bagli bafi sanafinin oa son gr-
leulolr. 1arr'in slneuaoa Farl efflgl buour.
Gooaro'in Farl efflglyle aynioir bu yzoen,
blr sanaf olaral slneua", yasaui onayla-
uanin ve lnayef'ln yolu olaral sona eruls-
flr. Zlra Nlefzscbe'nln yapfigi glbl onyayi
ebeolyen lsfeuel lle ona olagan onyala-
>3@A>39B49/>/9
Trier ve Baneke gerilimi sanattn dili
olarak kullantyorlar, yani masumiyet ve
ktlk arastnda yeni gerilim ve haki-
katler retmek yerine sanatt arasal-
lasttrarak hem sanattn hem de izleyici-
nin masumiyetine saldtrtyorlar.
35
rin en lylsl" oeuel yanl lnayef" arasinoall
pel blr Farl yolfur. oysa Flluoe olougu glbl,
yeolncl gn, gnes asla ooguayacalfir.
Hanele'nln son Fllul olan /s|`taki gver-
cln"ln bu anlauoa Nlefzscbe'nln sarilaral
lurfaruaya alisfigi af", yanl oluulanan
yasauoan Farli yolfur aslinoa. Aoina lnsan
veya asl oa olyeblllrlz. Nlfellu oraoa oa
son", 1arr'in Fllulnoell glbl yasau oenllen
seyln en ulnlual gelerlyle gsferlllr, zel-
lllle oe beoen bareleflerlyle. Ancal Anne
lueuelfe, gvercln lse lnafla ve uuarsiz
blr sellloe eve glruelfe lnaf eoerel yasa-
ui, beoenl, lsfencl ve arzuyu blr bfn ola-
ral fufuaya alisirlar. Oysa lirbalanan afi
oa, arzunun nesneslnl yanl Anne'i oa, yan-
lislilla eve glruls" gverclnl oe lurfar-
ual" sz lonusu oegllolr arfil. Hanele'oe
1arr'oan Farlli olan, gverclnln ayni zauan-
oa seylrcl oluasioir. \e bu Farl azlu blr
Farlfir. 1arr'in anfl-yaraoilisinoa oluayan
asl" yanl yaraoilis veya varolus, yaslansa
ve anlaulari oeglsse oe -nl Hirlsflyanl
asl varolusla ve lnayefle es anlaulioir- bu
agin ellnoe lalan fel seyolr. Hanele oog-
ruoan bunu beoeF alir, seylrclnln ellnoell
Nlefzscbe'nln lnsanoa var olan seylrcl-
lll fanrisalligi" oa bu sellloe yol eolllr ve
Saoe'in uesuu ablaliligina gerl onlr.
Arzuyu/loeyl saFlasfirual aoina yalniz asli
oegll, aslin nesnesl olan beoenl oe para-
lamak ve imha etmek yetmez, arzunun ken-
olsl oe luba eolluellolr. Arfil sz lonusu
olan Anne'in beoenl laoar seylrclyse, bu
oeFa Saoe'in yazi yoluyla su"u slneua
yoluyla su"a onsr, Georges'ln bogou-
gu neFes, Anne'in olougu laoar seylrclnln
oe neFeslolr. Ynefuenln lenol Fllul kardan
Cana (Le remps da |oap, 2uu3) lln syle-
olgl glbl. Yzeysel fopluuuuuz lln blr Fllu
yapual lsfeolu. lslerl lyl olanlar lln, raba-
fi yerlnoe olanlar lln. Dnyanin sonunu
uzalfan lzleyenler lln. \e onlarin baslarina
gelseyol nasil blsseoerlerol, faoini veruel
lsfeolu." Oysa Nlefzscbe lfuser sanaf
olye blr sey yolfur" oer, sanaf, oluular, ls,
oluular".
1rler ve Hanele, son'u arflarinoa srye-
rel bunu blr oevauliliga onorueye ali-
sirlen lronll blr sellloe bu sonu bazirlayan
sebepleroen yaroiu uuuyorlar, VefaFlzll
FelseFenln nlblllsf laralferlnoen ve bafioa
uefaFlzll osnceoen ayrilauayacal oen-
ll sili baglarla bagli olan Hirlsflyanligin
lfll ve uasuulyef gerlllulnoen. 1arr
glbl anne, ne laoar apfaluisiu!" olye-
ueolllerl lln. yle grnyor ll 8afi'oa
Heloegger'ln lenolslyle ailoigini uusfu-
laoigi sanafin yeolncl evresl", yeolncl sa-
naf" yoluyla 1or|no /ri`noa arfil ooguayan
yeolncl gn"n gnesl glbl blr fr" sanaf
ve slneuaoa bl baslauauis yabuf benz
osnlueuls" oluali.
>3@A>39B49/>/9
36
K
Yakin P|n
Kiyarstemi
Kiyarstemi dosyasnn ikinci blmnde Lizbon niversitesinden
Hajnal Kirly Kiyarsteminin lmograsindeki belirgin olan rol
yapma, ereveleme gibi eleri ve bunlarn Dou ile Batya zg
yorumlarn irdelerken, ynetmen Rza Mirkerimi Kiyarsteminin
sinema dndaki ilgileri zerinden ynetmenin tabiatla ilikisini,
hayata bakn kaleme alyor. Sema Karaca Kiyarsteminin air
Furu Ferruhzadla olan irtibatn dile getirirken Aybala Hill Yksel
Kiyarstemi sinemasndaki taray tartyor.
DOSYA
37
IbbI' KIU'1 'U bI1
II'NI b ''UUK
I'I 'INKIN '
KIU'1 b bIK' \
I 'INKI
UUI IbbI', IbbI'1I UU
1I'II 'I 'IK
hA[NAL kIkLY
kIZA HIkkEkIHI
SEHA kAkACA
AY8ALA hILL
YkSEL
46
38
52
58
38
kapi|arimi se|joram. Ls|| dosr|ar g|b||er.
(uosran L| Nerede'oell yasli aoau)
Llesflruenler, Allra Kurosawa'nin Safyajlf
kay'ln veFafinoan oolayi blssefflgl leoerln
Abbas Klyarsfeul'nln orfaya iluasiyla
baFlFleolglnl syleueslnl sillilla alinfila-
uislaroir. lll ynefuen arasinoa yapilan
larsilasfiruanin feuell lllslnln oe Dogulu
geulslerlnoen ya oa (Hollywooo ve Av-
rupa Slneuasi'noan sonra) Unc Slne-
ua ya oa Dnya Slneuasi orfal payoasin-
oan ol oaba feye geer. lllsl arasinoall
benzerlll, son zauanlaroa Cannes lllu
lesflvall'nln yayiularinoa geregln orljlnal
blr sellloe erevelenuesl selllnoe feusll
eollen bellrll blr balis" lafegorlslyle oaba
alalalioir. Cereveler -lapi eslllerl, lapilar,
pencereler- bu ynefuenlerln Fllulerlnoell
bllayenln yapisal paralari, anlafinin belll
HA]NAL KIRLY
LZON UNVER3TE3'NDE ARA$TIRMACI OLAN HA[NAL KRLY DOKTO-
RA3INI 3NEMA-EDEYAT L$K3NE DAR ALTERNATF 3YLEMLER UZE-
RNE YAPTI. KITAP VE FILM ARA8INDA 3ML DOKTORA TEZ 2O1O YILINDA
KTAP OLARAK MACARCA YAYINLANDI. CE$TL DERLEMELER CN OR-
TAMLARARA3ILIK, MEDYA-3ONRA3I CA, YEN DALOA AKIMLARI UZERNE
MAKALELER YAZAN VE KYARU3TEM 3NEMA3I UZERNE CALI$AN KRLY
U MAKALE3NDE KYARU3TEM 3NEMA3ININ ELRON UN3URLARINI
VE U UN3URLARIN ATI VE DOU'YA ZOU YORUMLARINI RDELYOR.
ABBAS KIYARBSTEMI
$/5,%"!4)!2!3).$!
"29/,#5,5+
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
39
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
ynlerlnl vurgulayan seubolll uoflFlerolr
(ve oryanfal bezeuelerl olusfuruaoan
oa soruuluour), ancal 8afili seylrcl lln
bunlar ayni zauanoa beu Fllu seyrefue
beu oe Fllu yapua sreclnl lonu olaral
lsleyen Fllusel z-blllnllllgln Forularioir.
Kurosawa'nin Fllulerl reslusel, orauafll
ve epll [apon gelenegl lle Holywooo Fllu
frlerl, 8afi'ya zg fablovarl loupo-
zlsyonlar ve slugesel yller arasinoa
uleuuel blr oengeyl sunar. Dolayisiyla,
seylrcl, lran'oa Flluler elueslnl engel-
leyen asllar pollfll neoenlerln oisinoa,
Klyarsfeul'nln -Dogu lle 8afi'nin saoece
llfrel olaral oegll, cograFl olaral oa bu-
lusfugu- [aponya'oa elllen son Fllulnln
ayni zauanoa Kurosawa ve [apon Fllulerlne
blr saygi ourusu olougu selllnoe yoruu-
laroa bulunablllr. Sebep ne olursa olsun,
Seme| C|b| (L||e Someone |n Loe, 2012),
Klyarsfeul'nln alisuasina yapisal olaral
uyan, en basinoan berl Fllulerlnoe uevcuf
grsel ve feuafll parauefrelerln bepslnl
blr araya geflren blr Flluolr. rol yapua,
lleflsluoell elslllllleroen oogan yanlis an-
laualar, (ogunlulla arabayla yapilan) yol-
culul, laoin ve erlel, bepsl, uabarefll blr
sellloe ereveleroe grnr lilinuis ve
bylece 8afi'nin (yanlis) yoruulaualarina
ail lapi biraluisfir.
RoI Yapna
Son lll Fllul olan /s|i C|b|d|r (Cerr|j|ed
Copj, 2010) ve Seme| C|b|de ana tema
olaral lslenen laoin ve erlel arasinoall llls-
ll baglauinoa rol yapual, Klyarsfeul'nln
Fllulerlnoe felrar felrar ele alinan blr lo-
nuour. 8u lonu, slneuasal feusll ve ger-
ellll, zosnusellll lle ol popler blr
lonu olan fell'ye lllslln sayisiz 8afili yo-
ruulaualarin uubfeuel nesneslolr. Ancal
Klyarsfeul, rporfajlaroa, 8afi efllslnln
Battlt yorumlar, modernist filmler bagla-
mtnda stkltkla deginilen yabanctlasma
ve iletisim problemleri arastnda bir kar-
stlasttrma yapmaya karst koyamayabi-
lir. Ancak Kiyarstemi'nin filmlerindeki
iletisimsizlik sosyal stntfa zg degildir;
daha ok, insan iletisiminin evrensel bir
zelligi olarak karstmtza tkar.
k|razin 1adi, 1997
40
lzlerlnln Fllulerlnoe grlogne ynelll
loolalar bafirlafiloiginoa lefuu oavran-
uisfir. Slneuayla llglll yenl gerelllll,
uooernlzu, lransiz ya oa olger Avrupali
yenl oalga aliulariyla olan benzerllglnl
blblr zauan aila labul efueulsflr
1
.
Aslina balilirsa, Avrupa Fllulerlnoe sillilla
merkezde yer alan (ikizin, tekinin ya da
lllncl benllgln) esfefll blr uooell olan rol
yapua, Klyarsfeul'nln Fllulerlnoe o laoar
uerlezl oegllolr, oaba ol lnsan oogasinin
organll blr zelllgl, blr bayaffa lalua araci,
(ne laoar beybuoe olursa olsun) ryalarin
gerellesflrllueslyle benllgln blr uzanfisi
olaral fezabr eoer. llluleroe, ogu oeFa
rol yapuanin arlasinoall sosyal uela-
nlzualarin oa l yzn lavrariz. uesela,
ocul laralferler cezaoan laual lln ya
oa yeflsllnlerln falolrlnl lazanual lln rol
yapuaya baslauislaroir. uosran L| Nere-
de? (knane-je doasr |odasr?, 19B7) aoli
Flluoe olul ocugu yeflsllnlerln uuursa-
uazliginoan oolayi arlaoasinin evlnl bul-
ua abalari sonusuz lalinca nlbayeflnoe
(arlaoasiyuis glbl oavranaral) oluloan
afilualfan lurfarual lln arlaoasinin ev
oevlnl lenolsl yapar. uagan L|b|ses| (Le-
bass| baraje aross|, 1976)'noell ferzl ira-
gi, blr usferlnln yepyenl faliu elblseslnl
blr Slblrbaz'in sovuna lafilual ve blrla
1 Mesela, Alberto Elena, 1ne C|nema oj /bbas
k|arosram| aoli llfabinoa Kiyarsteminin
Fllulerlnl Avrupa slneuasiyla larsilasfiriyor".
Lonora, SAQl, lran Herlfage lounoaflon'in
laflilariyla, 2uu5.
oalllaligina oa olsa lllzyonlsfln yaroiu-
cisi" olual lln blr gecellglne on alir".
8enzer sellloe, a|in l|an (Nema-je Naz-
d||, 199u) oa saoece Fllu llnoe Fllu" oe-
gllolr, ayni zauanoa nl lranli ynefuen
Vubsln ValbualbaF luls glbl rol leserel
lenolslnln ve olger lnsanlarin bayaflarini
lonfrol" efueyl lisa blr sre lln basaran,
lsslz blr aoauin varolussal bubraninin oa
bllayeslolr. 8unoan basla, Zejr|n /gac|ari
/|rinda (Z|re dara|naran zejron, 1994) aoli
Flluoell ll rol, gen aoauin 1ablre lle
lonusuasina, baffa lenollerlnl gelecelfe
evll blr lFf olaral bayal efueslne lulan
fanir. Son olaral, rol yapuanin, /s|i C|b|d|r
aoli Flluoe lslenen gerellll ve lurgu lllsll-
sl lonusunu ail blr sellloe orfaya loyou-
gu loola eolleblllr ancal su oa blr gerelflr
ll rol yapua, laoin-erlel lllslllerlnln oogal
blr losulu ve yanlis anlaualarin blfuez f-
lenuez laynagi olaral orfaya ilar.
YanIIs AnIanaIaz
8afili yoruular, uooernlsf Flluler bagla-
uinoa sillilla oeglnllen yabancilasua ve
lleflslu probleulerl arasinoa blr larsilas-
firua yapuaya larsi loyauayablllr. Ancal
Klyarsfeul'nln Fllulerlnoell lleflsluslzlll
sosyal siniFa zg oegllolr, oaba ol, lnsan
lleflslulnln evrensel blr zelllgl olaral lar-
siuiza ilar. Szl lleflslu ogunlulla evll
lFflerln jenerasyona alf probleulerlnl, esll
lle yenl, gelenelsel lle uooern arasinoall
afisuayi su yzne ilaran, sosyal fabula-
ri, fravualari glzleyen aralarla blnusfr.
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
41
k|razin 1adi (1a`m e ga|||as, 1997) aoli
Flluoe, arabanin llnoell olyaloglar, nce
soFrn uzun uonologunun lolaylilla
clnsel blr felllFe zeuln bazirlaua selllnoe
yanlis anlasilabllecel oluasinoan oolayi,
sonra oa soFrn beu oln beu oe fop-
luu faraFinoan yasallanoigi lln oogasi
lflbarlyle lonusulauaz" olan lnflbar
efue ueseleslnoe lllncl yolcusunoan yar-
oiu lsfeuelfen sz efueyl basaroiginoa
elelfrlllenlr. Sz lonusu olyaloglaroall
gerlllu, uubafap (szl ya oa szsz)
gerl bllolrluoe bulunuaoiginoan olya-
loglarin uonologlar olaral grnueslnl
saglayan ai/larsi ainin yollugu lle oe
vurgulanir. 8u ellu farzi, Klyarsfeul'nln
lenol farzini yansifan blr luzasi ballne
gelecelflr. Sonunoa, yasli aoau, fabnlfl,
soFr anlar ve yaroiu efueye sz verlr.
8lr basina seyabaf eoen ve areslz ouruu-
oalllerln ballnoen anlayaral onlara yaroiu
eoen yasli, bllge aoau evrensel uoflFl
Klyarsfeul'nln eglfsel feuali lll Fllulerln-
den biri olan L|me| e o| (Nan a koarc-
heh, 197u)'oa oa uevcuffur. 8u Flluoell
oglan ocugu, Fle saaral bavlayan blr
lpelfen laual lln yasli blr aoauin ar-
lasina sallanir. 8u sabne, seslnl yeflsllnle-
re ouyurual lln verolgl abalarin sonu-
suz laluasinin aroinoan bu ocugu araoigi
eve gfren -lapilar ve pencereler yap-
ua" uefaForll roln sfenen, bylece
lleflslu lln Flzllsel lanallar aan- yasli blr
oeulrclnln olougu uosran L| Nerede? aoli
Flluoe yenloen orfaya ilar. Ayni eupa-
fl, oglan ocugunun zeyflnllller arasinoa
1ablre'yl lovalauasini ve lllslnln Zejr|n
/gac|ari /|rinda Fllulnoell lll -olougu Farz
eollen- olyalog sabneslnl fallp eoen y-
nefuenln gznoen yansifilir. Lrlel ve
laoin arasinoall szl lleflslu, (On (1en,
2uu2)'oall laoin falsl soFr lle onun
afaerlll blr fopluuun grslerlnl paylasan
oglu arasinoall farfisualari besaba laf-
uayacal olursal) /s|i C|b|d|r'oen nce ya
bl gsferllueuls ya oa ol lisaca gsfe-
rllulsflr. Gsferlluls olsa blle bu lleflslu,
ballbaziroa babseollen Zejr|n /gac|ari /|-
rinda ve kazgar 8|z| Sara||ejece| (8ad ma
ra |nanad bord, 1999)'oell glbl sinirli ve
ollulla fel faraFlioir, blr uonolog, g-
rnfye uefblye" selllnoeolr. kazgar 8|z|
Sara||ejece|'fe, cep feleFonunoa slnyal
oluauasi ya oa uubafaplarin -seblroell
ls arlaoaslarinin ve grnsfe ve uefa-
Forll olaral (nlbayef bayaffalllerle ller
arasinoa blr felelounlasyon" lln blr
ulur lazan) uezar lazicilar"in- clsuen
grnueuelerlnoen oolayi (lnelfen sf
sagan) ollslz blr liza (lrug lerrubzao'a
alf) Fllule ayni aoi fasiyan sllrln sylenue-
sl, Fllue zg elsll lleflslu uooellnln blr
verslyonuour.
Ezkek ve KadIn
Yularioa oa babseollolgl zere,
Klyarsfeul'nln Fllulerlnoe laoinlar ogu
zauan grnr oeglllerolr (fipli kazgar 8|z|
Sara||ejece|'fe lu oseglnoell yasli la-
oin glbl. llluoe berles bu laoin ballinoa
lonusur, oolayisiyla laoin, Flluln sanal ana
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
42
laralferl ballne gellr), sz lonusu laoinlar
(uenej|m, (1adreben, 1973) ya oa Zejr|n
/gac|ari /|rinda aoli Flluleroe olougu glbl)
balisin suslun nesnelerlolr". Anne ya oa
lousu laoin glbl yaroiuci rolleroeolrler
aua asla yeflln blr roloe oluazlar. uenej|m
aoli Fllulnoell FofograFi ollaninoa vlfrl-
ne lonan, iragin yzn oeglsflrerel paf-
ronunu slnlrlenolrolgl, lnsan ebaflarinoall
larfon uanlen glblolrler. On'oall laoin
falsl soFr oe erlel" lsl yapuasina rag-
men bu edilgenlik bysnden tamamen
lurfuluus oegllolr. Arabasinoa uabsur
laluisfir", seylrcl onu arabanin oisinoa ne-
reoeyse bl gruez. soFr, laoin yolculari-
nin anlaffigi bllayelerl saoece olnleyen, oi-
sarioall olaylara sablflll eoen blr seylrclolr.
$luol babseoeceglulz lll Fllu oe, erlelle-
rlnll lle uulayese eollolglnoe, laoinlarin
slualarina, szlerlne ve oavranislarina yo-
gunlasan bu sllrsel yneluenln uanfilsal
oevaui nlfellglnoeolr. 2u1u yapiui blr Fllu
olan S|r|n (Sn|r|n), laueranin 9u oerecelll
onsyle, laoin seylrclyl yalnizca (Feul-
nlsf Fllu feorlslnln popler lavraulariyla
yoruulanacal) Fllusel ya oa FelseFl blr
varlil olaral oegll, ayni zauanoa oisari-
oan" areslzce seyreoen, farlbl blr laralfer
olaral oa aFlse eoer -farlbln savaslar, vab-
sefler, lallesllller ve clnayefler sonucunoa
nasil erleller faraFinoan yaziloigini gsfe-
ren S|r|n eFsanesl rneglnoe olougu glbl.
Klyarsfeul lll lez bu Flluoe, onlaroan
oynaualarini falep efueoen oyuncularla
-beu oe ol sayioa oyuncuyla- alisir. Sz
lonusu oyuncular, paraoolsal blr blluoe,
blr ueloorauanin anlafiuiyla bylenen ve
lenolnl lapfiran" seylrclnln eollgenllglnl
canlanoirirlar. /s|i C|b|d|r, laoin laralferlnl
fellyle, blr erlel laralferle ilfigi ve ger-
el lle sabfe, neull lle neuslz ballinoa-
ll Flllrlerlnln larsilasfiriloigi blr yolcululla
serbesf biralfiginoa" blr aoiu oaba llerl
gloer. Klyarsfeul'nln alisuasinoa, saoece
feuafll olaral oegll, ayni zauanoa sllrsel
olaral oa paraolguafll blr oeglslue lsaref
eoen blrlesflrlcl blr laoin balis aisi gz
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
Kiyarstemi, mmkn olabilecek en
sade hikye etme biimi olan yolculuk
temastnt seer. Karakter {ogunluk-
la arabayla} bir yolculuga tkar ve bu
yolculugun sonunda farklt bir {kendini}
anlama seviyesine varmtsttr.
Seme| C|b|, 2012
43
nne alinoiginoa (Koler Uleuesl'noen
sonra) On, S|r|n ve /s|i C|b|d|r blr leue
selllnoe osnleblllr. Yalin plan ellu-
lerln glfflle oaba Fazla ferclb eolluesl
vurguyu grnflerln (uanzara, uzallillar)
seubolll yaninoan sz lonusu Flluoe-
ll ouygusal yogunlugun soruulusu olan
anlafiuciligina layoirir. Seylrcllerln Flzllsel
feplllerlyle ugrasan, agoas, ouyular sl-
neuasi" feorllerl lle lusursuz blr sellloe
uyuulu olan bu oeglslu, /s|i C|b|d|rde
yapay, ellsllll blr feusllle larsi larsiya
gellr. 8lllnoll yolculul feuasi lle erevele-
nen, anlaulauanin, ncell Flluleroen 8afi
FelseFesl ve slneuasina geflrllen blrol oe-
receslyle oynayan bu Fllu, laoin ve erlel
balisini blrblrlerlyle uyuusuz olaral sunar.
8asla blr yeroe oe llerl srogu ze-
re bu, Klyarsfeul'nln Fllulnl, Gooaro'in
Nejrer (Le mepr|s, 1963) ve koselllnl'nln
|ra|ja`ja o|ca|a| (v|agg|o |n |ra||a, 1954)'u
glbl, erlel ve laoin arasinoall lllsllye varo-
lussal ve esfefll blr boyuf lafan paraolg-
uafll Avrupa Fllulerlnln asli glbl olan blr
lopyasi" liliyor
2
.
YoIcuIuk
Klyarsfeul, Fllulerlnln ogunoa uuln
olabllecel en saoe bllaye efue bllul
olan yolculul feuasini seer. Karalfer
(ogunlulla arabayla) blr yolculuga i-
2 blz. wor|d C|nema Coes ro |ra|j. /bbas
k|arosram|: Cerr|j|ed Copj (20!0), Acfa
Unlverslfafls 1ransllvanlae, lllu ve Veoya
Calisualari, cllf 5 (2u12), 55-7u.
lar ve bu yolculugun sonunoa -L|me| e
o|'oall glbl lpelle larsilasua sabnesl
barl, grnroe ol Fazla blr sey oluasa
oa- Farlli blr (lenolnl) anlaua sevlyeslne
varuisfir. 8u nlfelllsel oeglslu, flpll blr
lran sabneslnoe, vlrajlarla firuanilan ve
selvl agalariyla evrlll blr yolla ya oa ya-
yalarin lullanoigi zlgzagli pafllalarla feusll
eolllr. 8unlarin oaba ol l yolculullar ve
rubl uanzaralar olougu sillilla bellrfll-
ulsflr. 8u farzin, k|razin 1adi aoli Flluoe
leslnlllle basarili olougu grlr. arabanin
gezlnolgl yolun cebenneuvarl uanzarasi,
labrauanin rub ballnln ve lnflbar planinin
uleuuel blr yansiuasioir. Auerllan
lovboy Fllulerlnoell glbl, byl, eFsanevl
yolculullarin falllflerl olualfan uzal olan
bu yolculullar oaba ol ulnyafr" blrer
olgunlasua bllayeslolr. Klyarsfeul'nln
Fllulerlnoe ber lse basinoa lnsanin ba-
yafini oeglsflren blr fecrbe varoir ve
siraoan blr eve ons yolculugu blr ua-
ceraya onseblllr. zellllle -uenej|m ya
da L|me| e o| glbl- eglfsel, lisa uefrajli
Flluleroe ve bu Fllulerln senfezl olan uzun
uefrajli uosran L| Nerede? aoli Flluoe
ocul labrauanlar yeflsllnlerln bezeyan,
leyFllll, yalnizlil ve lleflsluslzlll oolu ger-
el onyasina" labul eolluel lln blr eslf
labul frenlnoen geerler. Yeflsllnler lln
bu yolculul -k|razin 1adi ya da ajar ue-
am Ld|jor aoli Flluleroe olougu glbl- ara-
ua ve lesFefue lle lllnflllolr ve ogunlulla,
uesaFe lle seubollze eollen uanevl fecr-
be lle eslesflrlllr (uesela, kazgar 8|z| Sa-
ra||ejece| Fllulnoe lleflslu lurablluel lln
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
44
fepenln basina ilual ya oa k|razin 1adi
Fllulnoe lurfulablluel lln nce blr yeroe
silisip laluis blrl glbl bl ouruaoan Faslf
oalreler lzuel ya oa uosran L| Nerede?
aoli Flluoe arlaoasini araual lln oag
efeglnoell lynoe blr yulari blr asagi
barelef efuel). Vanevl fecrbe lle oaba
lllnflllolr nl ogu lez bu yolculullaroa
labrauan Flzllsel olaral alflF oegllolr, yol-
culullar arabayla yapilir. barelef eoen la-
ralferler oegllolr ancal onlarin efraFinoall
onya, uanzara, znelllgln uooern blr
seubol, barelef ballnoeolr. Cogu zauan,
arabalar sonsuz blr yolcululfa, yalnizligi
saran ois blr labul olaral grnr, by-
lece, selvl agali bu uefrul lir uanzara-
larina varolussal blr anlau lafar. Yolculul,
ajar ueam Ld|jor'oa (bu Flluoe, uosran
L| Nerede? aoli Flluln ynefuenl, slooefll
blr oepreuoen sonra, Flluln elllolgl yere
onyor) ya oa (evll lFfln uubfeue-
len, evlendikleri yere geri gittikleri) /s|i
C|b|d|r'oe olougu glbl geulse uzanan blr
zauan yolculuguna onseblllr. 8u lllncl
Flluoell geulse yolculul fauauen bayall
olablllr. sllrsel aioan bu aslinoa ebeuul-
yef arz efuez, Klyarsfeul'nln farfisuaya
ail Fllulnoell blrol ereve, llnoe sa-
oece bllaye anlafan blr basla ereveolr.
OezeveIez
Klyarsfeul erevelerlnl, lafi blr lran Fllu
pollfllasi lle 8afi ve gelenelsel Flllrler lle
oegerler arasinoa laluis blr fopluuun
oayaffigi, lelluenln lisiflaua" ya oa si-
nirlanoirua" uanasini lFaoe eoecel sellloe
elllenlerlnl blle sever. 8u ouruu, onun,
arlall blr llfrel gelenegln llnoe" lal-
uasina yaroiuci olur, baffa onu 8afili efll-
lerln (lenolsl ogu lez, baFlF usfebzl blr
favirla Fllu lzleueolglnl loola efulsflr) laFa
larisfirici beferojenllglnoen lorur. Cere-
veler, ayrica, en basinoan berl uevcuf olup
Klyarsfeul'nln larlyerl boyunca slsfeua-
fll olaral gellsflrlluls, zenglnlesflrlluls ana
feualar ve grsel seua lle, onun yapiflari-
nin organll laralferlnoen oe soruuluour.
Yularioa ayrinfili blr sellloe anlafiloigi
zere, rol yapua, yolculul, lleflsluslzlll,
Farlli baglaularoa ve grsel sllrsel sabne-
leroe felrar felrar orfaya ilar. lalaf onun
Fllulerlnoe ereveler -pencereler, lapilar
ve arabalarin n caulari- blr uoflF olzgesl-
ne onsr. 8u uoflF olzgesl saoece lran'a
zg ssleue ve Orfa Dogu geleneglnln
(8|nb|r Cece Vasa||ari'noan oa bllolglulz
zere) bllaye llnoe bllayesl lle sinirli lal-
uaz, ayni zauanoa bu Fllulerl, ogunlulla
grsel seubollzule ve zn feuslll lonu-
suyla lllnflll blr 8afili anlau-ylleueye oe
ail lilar. 8u lse sz lonusu Fllulerln sanaf
Fllulerl gsferen Avrupa slneualarinoall
basarisini aillar. Slneua seylrclsl, ayni za-
uanoa fanioil grnuelle blrlllfe orljlnal
ve egzofll" olana ouyougu aligi gloerlr.
Koler Uleuesl'nln llll uosran L| Nerede?
Klyarsfeul'nln Fllulerlnoe erevelerln
Farlli lslevlerlnln gzel blr senfezlolr. llluln
en basinoa ailan lapi saoece grefuenln
siniFa glrlslnl gsferuelle laluaz, ayni za-
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
45
uanoa lugeyl aaral blzlerln oe bllayenln
llne glrueulze" usaaoe eoer. lllu
boyunca, pencereler ve lapilar ya lleflslu
lanallari ya oa blr olger bllgl ve lrFan sevl-
yeslne gelslerl lFaoe eoen eslller olaral
lslev grr. 8unlar ayni zauanoa oisari lle
lerl, gelenel lle yenllll arasinoall baglan-
filar olaral orfaya ilar. Gelenel lle yenllll
arasinoall baglanfi esll, absap lapilari
oeulr olanlarla oeglsflrue lsl lle uefaForll
olaral feusll eolllr uesela. Kl oglan
ocugunun, lyn bfn lapilari yapan
yasli oeulrclslyle yapfigi seubolll gezlnfl,
isilli pencereleroen gzel, renlll uoflFlerln
yansioigi bos, laranlil solallaroa geer.
8u slblrll Fenerler beu blr ocugun esll
zauan uasallariyla sellllenuls onya fa-
savvurunu beu oe laranlilfa slblrll luge-
lerln yansifiluasi olaral grlen c|nemar|c
appararas'un llenlnl slugeler.
Slneuasal feusllln yenloen-erevelen-
uesl olaral blr olger uefaForu arabanin
n cauioir. 8u uefaFor, ajar ueam
Ld|jor'oa, lugenln seFFaFligini (gro-
guz gerel olanoir) orfaya loyualla
blrlllfe ayni zauanoa Felalef ve uefanef
zerlnoe laFa yorarlen esfefll blr uesa-
Feyl oe lFaoe eoer. Sz lonusu uefaFor,
Klyarsfeul'nln bfn yapiflarinoa blr
luza olaral uevcuffur, ayni zauanoa glf-
flle glrlFfllgl arfualfaoir
3
. Vesela Onda,
3 n cauin neul ve bunun balis ve lanif"
lle olan alalasi lln blz. [ean-Luc Nancy. 1ne
L|dence oj l||m. /bbas k|arosram|. 8rlsel. Yves
Gevaerf, 2uu1, s. 66.
aracin n caui oisarinin uanzarasini gs-
termez ama gerilim ve duygularla dolu bir
Feulnen onyaya larsi blr lgr" lazan-
oirir. /s|i C|b|d|r aoli Flluoe blr pencere ve
blr ayna glbl ayni sellloe beu sayoauoir
beu oegllolr. n cauoa bazen ona yan-
siyan solagin grnfsn ve bazen oe
oisariyi, selvl agali blr 1oslana uanzara-
sini grrz
4
. 8u lFf lslev, Fllu feorlsln-
oe lll ana paraolguaya felabl eoer. 8u
paraolgualaroan blrl, leslF, uubaFaza ve
gerelllgln gc lle ugrasirlen, olgerl lse
lurgusal blr onya yarafuaoa Flluln slblr-
ll lulanlarini vurgular. Daba nce babsl
geen Gooaro ve koselllnl'nln Fllulerlnoe
olougu glbl, /s|i C|b|d|r'oe oe bu lll balis
ayni zauanoa laoinlarin ve erlellerln ger-
elllgl nasil grp yoruulaoillari arasin-
oall Farllililla oa lllnflllolr. ClFfln yasaoigi
gerlllulerln soruulusu olan bu bagoas-
uazlil, 8afi'ya zg blr olger yoruulaua
oegllolr, alenen Klyarsfeul'nln lenolsl
faraFinoan olusfuruluus blr seyolr. Ynef-
uenln son Fllulnoe, Dogu, 8afi lle sa-
oece 8afi'ya zg blr (yanlis) yoruulaua
sebeblyle oegll, ayni zauanoa anlauin,
aslin ebeol ulflyle ogalfiluis ber sevlye-
slnoe bulusur.
(1ercame: ande aaz 1opac)
4 Agnes Pefbo'nun, lerlnln ve oisarinin,
gerelllgln ve osn blroen ol lafuani" olaral
lFaoe efflgl ouruu. blz. C|nema and |nrermed|a||rj.
1ne lass|on jor rne |n-8eraeen. Caubrloge
Scbolars Publlsblng, 2u11, s. 169.
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
46
Or||na| o|an gz|erden g|z|| o|ar.
Kl Prens
OIzIs
Klyarsfeul'yl nasil faniuali? Klyarsfeul
oaba ol saF sanafa eglllul olan blr sanaf-
i olaral faninir. 8u sanaf, sanafsal eserln
Fonlslyonelllglnoen ve Fayoaciliginoan
uzal, sllroe olougu glbl uubafabini araci-
siz olaral sanafin zyle lllsllye solan blr
sanaffir. 8u yzoen Klyarsfeul'nln Faall-
yeflerlnln byl blr ogunlugu slneua ve
FofograFiligin glgeslnoe llerleulsflr. Ay-
nen [apon ballularinoa olougu glbl Klya-
rsfeul oe glgelerl fallp eollerel fanina-
blllr. 1ipli k|jarasrem|`n|n o||ari Fllulnoell
RI2A MIRKERIMI
CANNE3 FLM FE3TVAL'NDE ELE$TRMENLER HAFTA3I UYUK
DULU'NU KAZANAN AYI$IOI ALTINDA (ZIR-E NOOR-E MAAH, 2OO1) LE
Y R CIKI$ YAPAN RANLI YNETMEN RIZA MRKERM, KARYERNN
DEVAMINDA BURADA YANAN BIR I$IK VAR (IN]A CHERAOHI RO8HAN
A8T, 2OO2), OK UZAK, OK YAKIN (KHEILI DOUR, KHEILI NAZDIK, 2OO5),
BU KADAR BA8IT (BE HAMIN 8ADEOI) VE 3ON OLARAK DA $EKER TA-
NE8I (YE HABE OEHAND, 2O11) FLMLERN YNETT.
AH$AP
SANDIKLARIN SIRRI
+9!234%-9%"2"!+)6%
%,9!0)-)3!.$)+,!2
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
47
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
ay ballusunoa sylenllolgl glbl. 8u glge-
ler nelerolr, eglflu auali Flluler ul, bel-
gesel Flluler ul, rellau Fllulerl ul, yolsa
el yapiui absap sanoillar ui? 8en sabsen
sze Klyarsfeul'nln absap sanoillarinoan
ve el sanaflarinoan baslaual lsferlu. Yanl
Klyarsfeul'nln en lullanisli oluasina rag-
uen glgelerln aroinoa lalan eserl.
EI YapInI SandIkIazIndan Baska
Klyarsfeul sorgulayan blr ynefuen
olup slneuaoa grnf olllnl bulual lln
abalaualfaoir. Loeblyafin slneuaoall
efllslnln arfuasiyla orfaya ilan bu ou-
ruu lran slneuasinoa bulunuaualfayoi.
Klyarsfeul'nln yapisalciliginin arlasinoa
lnsanlil ve sevgl glzlenuls olup ynefuen
yasaua ulolnl, fauauen lapali ve bls-
seolleueyecel blr acaylplllle sunualfa-
oir. 8u balis zellllle uosran L| Nerede?
(knane-je doasr |odasr?, 19B7), ajar ue-
am Ld|jor (Zandag| e d|gar n|cn, 1992),
Zejr|n /gac|ari /|rinda (Z|re dara|naran
zejron, 1994) leuesl basfa olual zere
son Fllulerlne laoar oevau efulsflr. Pell,
acaba Klyarsfeul syleyecellerlnl glzll ve
lapali olaral ui sylyor?
grencllll yillariyla yefulsll yillaroa yap-
uis olougu bazi reslulerlnoen lonularin
saoellgl ve balan llslnln resuln feslnoe
blr seyler lesFefflgl ail blr sellloe blsse-
olleblllr. Konulari yollar, yol lenarlarinoa
uzayip gloen fren raylari, oaglarin oorul-
larinoall agalar ve ylne bep agalar olan
resluler. Klyarsfeul lnsan yzyle ol
Filmin kavramlarla olmasa da bizzat
kendi olarak bize attgt mesele, onu
bir film kuramt iinde dsnmekten
teye yerlestiriyor ve felsefe-sanat,
dolaytstyla da felsefe-sinema ayrtmtnt
belirsizlestiriyor.
48
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
Fazla ugrasuiyor, srelll fablaf ve fabla-
fin orf uevslulnl lnsanlara gsferueye
alisiyor. Dz baflar ve oerlnlllslz uey-
oanlar. Her sey saoe ve lll oz yzey yan
yana yer alualfaoir bu resluleroe. 8u
fr resluler lran reslu sanafinoa oloula
yayginoir. PerspelflFl ve oerlnllgl oluayan
blr ueyoan. yle ll, olayin ueyoana gel-
olgl zauan ve uelan lle fablooa yer alan
seylerln yerlesflrlluesl uubafabin lararina
biraliluis glblolr. Aua fe yanoan arabesl
lzglleroe glzlenuls blr ozenl oe fallp
eoer ll bu rabaf blr sellloe fesbls eollebl-
llr oegllolr. Klyarsfeul'nln reslu ve Fofog-
raF alisualari lran reslu sanafinoa olougu
glbl ayni lonunun Farlli anlafiularla felrar
eollueslolr. Onun lonulari fablaf ve uev-
slulerln oeglsueslolr. Klyarsfeul bu fr
ail/glzll oyunlari graFll alisualarinoa
oa uygulaualfaoir. Vesela Slneua Lvl'nln
ozenleolgl on blrlncl Fesflvalln posferln-
oe saoece lll servl agaci lullanuis aua
olllafllce balfigiuizoa servlnln blr rala-
uinin seubol olougunu, yan yana ouran
lll servlnln 11 sayisini agrisfiroigi orfaya
ilacalfir. Ylne orljlnalln glgeusl felrari
ve ylne gzoen glzlenuls olan gerel.
Klyarsfeul'nln grollerlnln baslalarinin
grollerlyle ll ayrinfilar oisinoa blr
Farli yolfur. Klyarsfeul'nlnll, saoece be-
yln uelanlzuasinin lsfeuoisi bareleflyle
gerellesen blr balis oegll ayni zauanoa
gzlerln bayafi seyrefueslnoen eflllenuls
blr balisfir. 8uraoa lzleylcl Klyarsfeul'nln
balis aisinin glgeslnln syleusel Foruu-
na ui baluali yolsa fablafin glgeslnoe
vcuoa gelen alisualarinin ayoinligina ui
baluali, yolsa blblrlne baluauali ui?
Hlblrl sillini su sebeple sylyoruu, Kl-
yarsfeul rporfajlarinoa alisualarinoall
ueFbuulari oloula lisifli olaral ailla-
uaya glrlslr veya onlari grsel Forua o-
nsfrerel alisualarinin lrflbaf ballasini
srelll olaral lslau Devrlul sonrasi lranli
sanafilar faraFinoan pel neusenueyen
lnsanin fablaffall yerlnl ve oosflugu ara-
uaya evlrlr.
Klyarsfeul blrol lez lran'oa lslau oev-
rlulne, ]lralla yasanan]savasa ve yabanci
llelerln lran'a olan osuanlillarina larsi
ouyarsiz lalualla sulanuisfir. Saoece
On (1en, 2uu2) Fllulnoe bugnl lran
fopluuunun soluougu bavanin lpularini
sezlnleuel uuln. Pell, gerelfen oe o
lran ballina ve lenol yasaoigi foprallara
yabanci ui?
Kenolslnln alfaroigina gre 1979 yi-
linoa oevrluln fau orfasinoa, fau oa
Kanun-l Perverls-l lllrl-yl Kuoelan ve
Novcevanan'in
1
lapafiloigi blr oneuoe,
Klyarsfeul ne Fllu yapablluel lln paraya
sablpfl ne oe graFll ve rellau lslerl il-
ualfayoi. Kenol evlnoell ll uarangoz
aflyeslnoe llasll nalislarla ssl ll
sanoillar yapip safaral gelulnl feuln
efuelfeyol. lran'in oeglsueye baslaoigi
ve ballin ollfafrll slsfeulne lflraz efflgl
1 Cocullarin ve Genlerln Dsnsel Gellslulnl
Desfelleue Verlezl ]Kisaca. Kanun]
49
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
o gnleroe bazi lluseler sabsl llgllerl ve
osncelerl lle lflrazlarini olle geflrlyorou.
Klyarsfeul'nln oe aralarinoa bulunou-
gu bazi lluselerse grnsfe lnzlvaya
elllulslerol. Grnsfe olyoruu zlra
Klyarsfeul'nln oevrluoen lll sene nce
eluls olougu kapor (Cozaresn, 1977)
aoli Fllue felrar balfigiuiz zauan orfa
siniF arasinoa glzlenuls olan basliya oalr
ngrlerlnln Farlina variriz. 8u basli len-
olslnl oaba ol aoalefslzlllle gsferuls,
alle llnoe yasanan lavgalar ve Fleyle ne-
flcelenulsflr. kapor Fllulnln blr sabneslnoe
erlel oyuncu larisina serf blr folaf afar ve
laoin locasinoan glzllce glolp lnflbar eoer.
Klyarsfeul o yillaroa Kanun'un en neull
ynefuenlerlnoen blrlsl olaral labul eol-
llyorou. L|me| e So|a| (Nan e koarcnen,
197u) aoli lisa Fllul 8lrlncl Uluslararasi
1abran lllu lesflvall'noe en lyl Fllu sellol.
[rl yelerl faraFinoan yayinlanan bllolrloe
bu Flluln bunoan sonra lran slneuasinin en
selln rnegl olacagini beyan efulslerolr.
Kanun faraFinoan yapfirilan eglflu auali
belgesel Fllulerln bepslnoe ynefuenln
saoe ve lenolne bas luzasi varoir.
EI YapInI Kk SandIkIaz
8u sanoillar nlnelerlulzln alle yaolgari
olan oegerll falilarla esyalari sallaoilla-
ri ve lenollerl lln oegerll ve zel seylerl
glzleolllerl ucevber lufularina benzer.
8unlar evln en glzll lseslne yabancilarin
erlseueyecegl zel yerleroe uubaFaza
eolllrol. 8u ll sanoillar, alle secerele-
rlnln, alleoen ulras lalan oegerll ve anflla
liyuefl olan esyalarin uubaFaza eollolgl
uelanlar olougunoan bu ouruu onlara
glzeull blr bava ve bafiralarla oolu bvlyef
lazanoirir. Sanoillar grsel gzelllge ve
lenollerlne uabsus sellllere sablpflr. Drf-
gen ve ll absap paralarin blrlesue-
slnoen olusuus olan eslfll ebaflaroa oll-
orfgenler sanoigin zablrl selllnl olusfurur.
Iran'tn degismeye basladtgt ve halktn dikta-
trlk sistemine itiraz ettigi o gnlerde bazt
kimseler sahsi ilgileri ve dsnceleri ile iti-
razlartnt dile getiriyordu. Kiyarstemi'nin
de aralartnda bulundugu bazt kimseler ise
grnste inzivaya ekilmislerdi.
50
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
llgln olan nolfa Klyarsfeul sanoillarin-
oa uooern yapisfirici ualzeueler lullanir,
sanoillari gze bafan ssleue ve nalislar-
oan arinoiriluis fauauen ulnlual, lenolne
uabsus saoelllle saglaulil ve oayanilliligi
llefecel sellloe fasarlar. Klyarsfeul'nln
ocula yarauazlillarinin efllsl oe bu
sanoillarin yapiuinoa gze arpar. yle
ll sanoillaroall lnce lzgllerl lolaylilla g-
reblluel uuln oegllolr. Haffa lullanici
onu feulzleuel lln lylce lurcalauaoila
sanoillarin llne yerlesflrllen uenfeselerln
Farlina varauaz. Haffa sunu loola eoeblll-
rlu ll Klyarsfeul bunlari yaparlen sanoi-
gin n, arlasi, alfi ve sfnn lll balisfa
beuen Farl eollueuesl ynnoe aba bar-
caualfaoir. 8u ll sanoillarin yapiuin-
oa Klyarsfeul sanafsal anlafinin zlrveslne
ulasuisfir. Sanoillarin Flzllsel Foruu ve
yapisi fauauen blr uaceranin baberclslolr.
8uraoa asil (orljlnal) olan sanoigin llnoe
bulunan sey oegll, grnroe" uubafap-
fan glzlenuls olan o glzeull seyln uablye-
flnln ne olouguour. lsfe vesveseye yol aan
bu glzeu lnsani sorgulauaya, barelefe ve
osnceye ynlenolruelfeolr.
Klyarsfeul'nln ll sanoillarinoall bu
ail" glzll" oyunu, sanoillarin boyuflari-
ni soyuflaua lsnoe Fllulerlne benze-
feblllrlz. Vesela oaba ll olan sanoillar
lisa Fllulerlne ve oaba byl sanoillar lse
uzun uefraj slneua Fllulerlne benzefeblllr.
lsln lronlsl suraoaoir ll, sanoillarin us-
ferllerl, basla blr oeylsle Klyarsfeul'nln
yapiflarinin uubafaplari veya Fllulerlnln
lzleylcllerl, lenol glerlnln yefflgl ve sa-
blp oloullari laoar servefl bu sanoillaroa
uubaFaza eoecel, sanoillarin oegerl blr-
la laf arfacalfir. Dlger faraFfan sanoil-
lara bl" blr sey lonuasa oabl yarafici
blr sanaflar faraFinoan yapiluis olualari
sebeblyle ylne oe oegerll sayilacalfir.
8u ualaleoe isil, glge, asil, lopya, ail,
glzll glbl anabfar lelluelerln lullaniloigi
culeler luraral Klyarsfeul lle el yapiui
sanoillari arasinoall lllsll anlafilablllr. San-
oillar Klyarsfeul'nln asaleflnln glgeslnl
lenolslnoe glzler ll eserlerlnln asli lsfe
buour. Lger sanoillari olusfuran paralar
arasinoall lrflbaf saglau blr sellloe lurul-
uazsa ber sey bl olur. Saoe ve felrarla-
nan agafan leslluls fabfa paralari lnsan
ellyle leslllp firaslanuis ve olger uafer-
yaller yaroiuiyla blr bfn ballne lonulup
lullanilir bale geflrllulsflr. yleyse gr-
yoruz ll Klyarsfeul'nln el yapiui ll
sanoillari oa FofograFiliginoa olougu glbl
fablafla l leolr. Aynen k|razin 1adi (1a`m
e ga||ass, 1997) Fllulnln son sabnesl glbl.
Ylne ayni fablaf lle onu gren lnsanin
ben buraoayiu" olye seslenolgl graFll a-
lisualarinoall glbl.
Onun evlnoe sanoillari FofograFlarlen ev
sablblne bruefen onlari oogal ballerlnoe
ve bulunoullari orfauoa elueye gayref
efflu. Aua isil ve glge ouruuu sebeblyle
ve sanoillarin asil varlillarinin bu isil/gl-
ge oyununoa oaba lyl grnuesl lln bazi
ll yer oeglsllllllerl yapfiu. Sanoil-
larinoan blrlnl laloirirlen agirliginin Fazla
51
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
olacagini osnou ve lenol lenolue bu
L|me| e So|a|'fir berbaloe oeolu. Daba
oa llgln olan sanoillar arasinoa en byl
ve agir grnenln llnoe blblr sey yolfu.
8una oa begenueolglu blr Fllulnln aoini
loyouu. Acaba lsln asli bu bl" ulolr?
Onun lln yapilan uezar fasina yaziloigi
glbl saoece, bl".
HI AsIIdIz
Sanoil ve uezar fasi yallasiuiui Klyars-
feul lle paylasfigiu zauan gluseyerel
bu soruya cevap veruelfen luflna effl.
Vezar fasinoa yaziluis olan bl"ln anlaui
neyol acaba? 8unun lln oaba ol zauana
lbflyaciuiz var olyerel lonuya glrueol aua
sz bu sellloe blflruel lsfeueolglnoen
8iral oa sana bl" lle absrf" arasin-
oall Farli anlafayiu." oeol. Aynen onun
glbl yallasil elll Fllu yap, onlarin bepslnoe
lnsan, fablaf ve ablalfan babsef, baffa
lslulerlnl uevsluleroen al, urnn sonu-
na gelolglnoe laFasinoall sorulara cevap
bulablluel lln uezarinin basina geluls
blrlne gerel blr zen sfaoi glbl vereblle-
cegl blr cevabi var. Hayafin aslini/anlauini
lavraoiginoa bunlarin bepslnln bl olougu
anlasilir. 8u yallasiu lnsanin sonsuz aleu
larsisinoall aczlyef ve saslinligi baliuin-
oan fasavvuF osnceslyle benzesuelfeolr.
Klyarsfeul evlnln nnoell babeoen
babseoerel saoe blr ulsal verol. Kisa blr
sre nce babeslnl ozenleylp yenlleuls
ve buraya, byl zabuefler ellp zararli
oflaroan feulzleyerel ylsel Flyaflara ge-
flrolgl bonsal Floanlarini olluls. 8u pabali
Floanlar lln zel fopral geflruel yerlne
evreoen lel fopragi lullanuis, uzun
sre babeyle blzzaf llgllenlp sulauasini
ve feulzllglnl yaparal bonsal Floanlarinin
Flllzlenlp byuelerlnl belleuls aua fabl-
af aFacanca blr sala yapuis. Dlluls olou-
gu bfn pabali bonsal Floanlari luruuus,
onun yerlne fobuulari babeye geflrolgl
fopralla blrlllfe gelen yabanl lavunlar
saruis babeyl.
Klyarsfeul baslfe fablafin asaleflne fes-
llu olup su sonuca varuis. \arlil bfn
boyuflariyla blzoen lenolslne eslll efue-
ulzoen basla blr sey lsfeulyor ve blzlu
oe fablafin bu lapsayici agrisina uyual-
fan basla areulz yolfur."
Onun varliga larsi bu zarlF yallasiuinoa
olnoarca blr osnceye benzeyen ulsfll
blr yan bulunualfaoir ya oa ben onun
zlbln sanoiginoall sirlarin arasinoa bu
uanayi gruel lsflyoruu. Zlra sanafi
uanevl fecrbelerlnl sanafsal eserlerl ara-
ciligiyla lzleylclsl ve uubafabiyla paylasir
ve ber uubafap lenol llslsel fecrbeslne
oayanaral yenl uanalar yarafua ballina
sablpflr. Grsuenln sonunoa Klyarsfeul
sesslzce syle oeol. Uzun yillar yasaual
ve ylne Flluler yapual lsflyoruu. Aua so-
nunoa berles glbl ben oe gloeceglu. Uz-
leceglu fel sey fablafin asli olan ve asla
tekrarlanmayan, her zaman gizemli kalan
gzelllglnl, yanl uevslulerln oeglslulnl
greueuel olacalfir."
(1ercame: 1argaj Saja|)
52
Abbas Klyarsfeul agoas lran slneuasi-
nin spbeslz en Fazla olllaf elen lslule-
rlnoen blrl. 197u'oe baslaoigi ynefuen-
lll servenlnoe bugn lirla yalin Fllue
ulasuis ouruuoa. Dnyaoa lslerl ueralla
bellenen, ballinoa llfaplar yazilan, lisa-
casi ber oalu gnoeuoe lalan blr sanafi.
Klyarsfeul'nln slnauafll yolculugu L|-
me| e So|a| (Nan o kacne, 197u) Flluly-
le baslaoi, o zauanoan bu yana a|in l|an
(Nema-je Nazd||, 1990), k|razin 1adi (1a`m
e ga||ass, 1997) ve kazgar 8|z| Sara||ejece|
(8ad ma ra |nanad bord, 1999) glbl ol
sayioa basyapifa luza affi. 2u1u'oa elflgl
Fllul /s|i C|b|d|r (Cop|e Conjorme) ile yine
oloula ses geflruls, lonusuluayi basar-
uisfi. Son Fllul lse llluellul lapsauinoa
lleulzoe oe gsferllen Seme| C|b| (L||e
Someone |n Loe, 2012).
lurug lerrubzao lse lran sllrl zerlnoe oe-
rln lzler biraluis, Haslu Hsrevsabl'nln oe-
ylulyle blr laoin-salr". 1935-1967 yillari
arasinoa, ol lisa blr bayaf srueslne rag-
uen lleslnoe ve onyaoa yasinoan oaba
uzun sreolr lonusulan blr lslu. lurug ler-
rubzao, sllrln yaninoa flyafro ve slneua lle
SEMA KARAOA
FURU FERRUHZAD LE AA3 KYARU3TEM'NN YOLLARI RRNE
ENZER. K3 DE MODERN RAN 3ANATINA, EDEYAT VE 3NEMA3I-
NA KAYDA DEER KATKILAR YAPMI$ NEML 3MLER. KYARU3TEM
DE FURU DA RAN YEN DALOA3I OLARAK TANIMLANALECEK R
EKOLUN TEM3LCLER.
&525$!!""!3
!""!34!&525
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
53
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
oe llgllenuls, 1963 yilinoa elflgl L karadir
(knanen s|an asr) ile Almanyada dzenlenen
Oberbausen lllu lesflvall'noen olle on-
usf. Ayni zauanoa yapiuci ve oyunculul
llullgl oe olan lurug lerrubzao, sanafi ben-
llglnln ve lenol gerelllglnl lFaoenln blr yolu
olaral gryorou. Derolnl sllrle, slneuayla
anlafuayi, anlaui felozelllfen lurfarip b-
fn zenglnllglyle alfaruayi seulsfl.
8lllnolgl glbl, lurug lerrubzao, blr oneu
lran'oa en ol lonusulan ve lenolslne larsi
enfelelfel lln glrlslulerl ferflp eollen ay-
liri blr lslu. Ullenln baslici afuosFerlnoe,
sfelll oe laoina ve laoinliga oalr ber sz
ve lua'nin seyfanlilla zoeslesflrllolgl, sllr-
de, sinemada, sosyal ve kltrel her alanda
rejlu laynalli afaerlll basli uelanlzualari-
nin, olne reFeranslar verllerel beu oe, ues-
rulasfiriloigi blr lllluoe, ol cesurca ilislar
yapiyor. lran sllr geleneglnln ol oisinoa
blr yerleroe lonuulanoiriluaya alisilan
laoinca sllrler" yaziyor ve bunlari lulan
bulabllolgl ber orfauoa -grecegl feplllerl
ol lyl bllolgl baloe- yayinliyor. Her frl
oislaua abasina raguen bugn lerrubzao
-belll ona lurug oeuel oaba aoll blr blfap
selll olur, zlra lurug, soyaoina gvenerel
yasauauisfir- lran sllrlnln en gl sesle-
rlnoen blrl olaral labul eolllyor.
Furug ile Kiyarstemi'yi birlestiren en
temel nokta hayata baktslartntn siirsel-
ligi belki. Ber ikisi de gndelik ve stra-
dan olantn mesele edilmesiyle, gerek-
ligin perde zerinde katman katman
atlmastyla mesgul.
54
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
lurug lerrubzao lle Abbas Klyarsfeul'nln
yollari blrblrlne benzer. Her lllsl oe uo-
oern lran sanafina, eoeblyaf ve slneuasina
layoa oeger laflilar yapuis neull lsluler.
Klyarsfeul oe lurug oa slneuasal anlau-
oa lran Yenl Dalgasi olaral faniulanablle-
cel blr eloln feusllcllerl. Yollari fau ola-
ral nereoe leslslyor syleuel zor olsa oa,
rublarinin blr anlauoa uuballF blr rzgarla
blrlllfe srllenueyl seflgl yoruuu yan-
lis oluayacalfir. Klyarsfeul oe, lurug oa
sanaf aoina refflllerl ber seyln sosyo-
pollfll ouruslarini slugeleyen ve larsi i-
lilacal seylerln aleyblne blrer ensfruan
olougunun Farlinoaoirlar. \e belll fau oa
bu neoenle llelerlnoen ayriluayi, basla
ueulelefleroe bulunuayi lsfeuez, bfn
zorluguna raguen lran'oa yasauayi yeg-
lerler. 8ugn Klyarsfeul Fllulerlnln lran'oa
gsferlul yasal, ancal bu, lzlenueolgl an-
lauina gelulyor elbeffe.
Kbafereb Sbelbanl, lurug lle Klyarsfeul'nln
beslenolllerl orfal laynagi farlFlerlen su
lFaoelerl lullaniyor. lerrubzao'in lsel sl-
lrsel balisi, (.) onun sllrlnl evrensel ve
lnsanl laygilara sablp bale geflrulsflr. 1ab-
ran eoebl evrelerlnln lafi pollfll afuosFerl
sef elerlen, o, saoe, lesln ve feulz sllrsel
olle onsfrog gnll yasauoa soFls-
flllesue yolunu bulou. 8ylece llfrel ve
pollfll eslllerl, lnsanl llgllerln onfolojll ala-
nina aoiu afual lln asfi. 8enzer blluoe,
Klarosfaul'nln oogruoan pollfll lonulari ve
fopluusal sorunlari ferleolsl onu lerloe
ve oisarioa igir aici blr ynefuen yapfi.
Klarosfaul, yerel lonularla sinirlanuaoan
sorular sorar, oaba ol varolus glbl evren-
sel laygilari, lzleylclnln uFlunu aaral per-
oeye geflrlr. 8u neoenle, onun gerelllge
ulnluallsf ve oepollflze yallasiui beu lranli
beu oe uluslararasi elesflrl evrelerlnoe far-
fisiloi ya oa en azinoan yalinoan lzlenol."
1
Hayata $IIzseI BakIs
lurug lle Klyarsfeul'yl blrlesflren en fe-
uel nolfa bayafa balislarinin sllrselllgl belll.
1 Kbafereb Sbelbanl, Klarosfaul ve Vooern lars
$llr Lsfeflgl", ev. Sevcan Snuez, S|nec|ne, Yil.
2u1u-8abar, Sayi. 1, s. 1u3-1u4.
Ttpkt Furug gibi Kiyarstemi de, sinema-
ntn kaptlartnt siirsel bir dil kullanarak
gndelik hayattn derinlikli bir yanstmast-
na aar ve bunu byk lde basartr.
55
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
lurug'un sllrlerlnoe grlen, ber geregln"
sanatsal bir soyutluk kazanmakla birlikte so-
uuf varliginoan blr sey laybefulyor olusu,
Klyarsfeul Fllulerlne oe oauga vuran blr
bal. Her lllsl oe gnoelll ve siraoan olanin
uesele eollueslyle, gerelllgln peroe zerln-
oe lafuan lafuan ailuasiyla uesgul. Zlra,
8|r an
ve sonrasinda n|c.
8a penceren|n ar|asinda gece r|rremede
ve jerjaza g|dere| darmada
8a penceren|n ar|asinda b|r b|||nmez
Sen| e ben| mera| ed|jor
olyen salr lurug'la, 1999 farlbll Fllulyle, ue-
zarlilfa lazi yapan ancal laoraja asla glrue-
yen, blr blllnuezlllfen lonusuyor blssl verse
oe gerelfen fopragin blrla uefre alfinoa
onyevl blr lsle uesgul olan gen renberl
rublara laziyan ynefuen Klyarsfeul ben-
zer pencereleroen baliyor onyaya.
Klyarsfeul'nln 1999 yilinoa elfl-
gl kazgar 8|z| Sara||ejece| ayni zauanoa
lurug'un en nl sllrlerlnoen blrlnln aoi. 8u
Fllu, ynefuen lln oe blr pollfll onu
nolfasina lsaref eolyor, zlra kazgar 8|z|
Sara||ejece|'fen sonra yanl oolsanlarin so-
nunoa Klyarsfeul lran'in yasallilar llsfesl-
ne glrlyor. Gereleyse ol llgln. 8afinin
slneuafll efllslne glruls olual"
2
.
Klyarsfeul, sz lonusu Flluln blr sabne-
slnoe lyl gen liz sf sagarlen uben-
ols beye lurug'un ayni aoli sllrlnl olufuyor.
2 A.g.e., s. 1u5.
Kizin yzn ne lzleylcller olaral blz, ne oe
bfn israrina raguen ubenols bey gre-
blllyoruz. Gen lizin ve sfn, saFligi ve el
oegueulsllgl feusll efflgl bu sabne, blr an-
lauoa ynefuenln uooern lnsanin uoa-
baleclllglnl fesblr efueslne lulan faniyor.
Hayafi oaba yenl yenl faniyan bu lizin lar-
sisina ilan ubenols, fecrbell olougun-
oan ol euln, gen liza sorular soruyor,
ooluenfarlsf ve sorgulauaci blr favirla
onun bayaffan ne anlaoigini lavrauaya
alisiyor. Ancal gen liz ne sureflnl ne oe
slreflnl gsferueolgl bu aoaua lenolslyle
llglll bllgl veruezlen, ubenolsle llglll ol
sey grenlyor. oluougu sllrl aslinoa bl an-
lauauis blrl. Bu sahnenin yine modernle
gelenelselln blr larsilasuasi nlfellglnoe ol-
ougu osnluell. Vbenols bey, ueslegl
ve gelolgl uelan lflbariyla alli, uerlezl ve
slsfeuln laruasasini feusll eolyor. Gen
liz lse ouyguyu, fasrayi ve saFligi.
zeloe bu Fllu, geneloeyse Klyarsfeul
FlluograFlsl bu lllllllerl beu bellrglnlesfl-
ren beu oe anlausizlasfiran blr olle sablp.
k|razin 1adi'noa bllbassa bellrglnlesen bu
lllllller, ynefuenln lll Fllulerlnoen berl
varligini sroryor. Gnoelll yasaui bl-
lulenolrlyor olsalar oa leslF silisua an-
larinoa onoan blr siyrilua veya laisa oa
lapi aralayablllyor. 1au oa bu sebepfen
ynefuenln gnoelll lllleuleroen besle-
nerel aslin cevaplara yol bulougunu sy-
leyeblllrlz.
kazgar 8|z| Sara||ejece|'fe lullanilan, lap-
luubagayi fers evlrlp glfue/uelani ferl
56
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
efue sabnesl oe gnoelll olanoan aslina
yol bulua feuslllnln oorul nolfalarin-
oan blrlolr. Dnyevl silinfilarla -lu oe
buna oabllolr, baffa leueue ball- buna-
lan ubenols, bfn slnlrlnl fablaffan i-
larircasina yeroe grog ve fel yapfigi
lenol yoluna" glfuel olan lapluubaga-
yi ayagiyla fers evlrlr. O an, lapluubaga
lln zauanin ourougunu, lnsanin zallu ve
bencll varliginin basla canlilara verolgl
silinfiyi loral eoerlz, ancal neull olan
olger nolfa, lapluubaganin blrla ll
bauleoen sonra lenolne gellp yola" oe-
vau efueslolr ll lzleylclye Aslinoa yoloa
lalan llu?" sorusunu sorourur. Ayni olya-
log/lllsll, aralarinoa ne blr lonusua ne oe
uelansal feuas oluauasina raguen u-
benols lle lun belleolgl Velel Ha-
niu arasinoa oa cereyan eoer. Vbenolsln
bfn arzusuna ve basfaliginin agirligina
raguen Velel Haniu blr frl luel bll-
uez. lllsl arasinoall bu lnaflasua, aslin
planoa ubenolsln 1anri'yla lnaflasuasi
glblolr. Vbenols, yaslanan laoinin arfil
luesl gerelflglnl osnuelfeolr, beu oe
onlara vaao eollolgl glbl en jaz|a |||-ac gan
|c|nde. Ancal laoin, ubenolsln lsfeolgl
oegll, 1anri'nin fayln efflgl zauanoa le-
rek gere|en`le o|an arasinoall boslugu ail
eoer.
Modezn ve OeIenekseI AzasInda
Ylne kazgar 8|z| Sara||ejece|te mhen-
ols bey, gelolgl lenffe yasayan ve uooern
onyayi feusll eoen lnsanlarla lleflslu lu-
rabllueslnln fel yolu olan uobll feleFonuy-
la grsue yapablluel lln lyn en yl-
sek yeri olan kabristana gitmek zorunda
laliyor. Heu oe gnoe blrla oeFa. 1ipli
Hz. Hacer'ln su araual lln SaFa lle Ver-
ve fepelerl arasinoa losusup ouruasi glbl,
ubenols bey oe ly lle labrlsfan arasin-
oa aoefa uelll ooluyor. Kyle labrlsfan
arasinoa, gerelle ulf arasinoa, lule
yasau arasinoa, uooern ve gelenelsel ara-
sinoa. Kabrlsfan sabnelerlnl llgln lilan, blr
lnsanin lun belleyen ve bunu blblr
ouygusal Forua baglauaoan salf blr ls ola-
ral gren ubenolsln, ber gn blr la lez
ilfigi uezarlilfa yafan ller ya oa lu
zerlne bl osnuyor olusu. Vbenol-
sl anlauaualfa olrenen yapiuci Guoerzeb
Haniu'a benzer sellloe ubenols oe l-
u ve uezarlarin uesajini anlauiyor, bayafi
bllulyor belll oe... llluln ogu sabneslnoe
lurug'un sllrlerlne gnoerueler bulunou-
gunu syleuel uuln.
Var|a ceser|er
keder|| ceser|er
Ceser|er sas|an e dasance||
|nce|||seer, g|j|mseer, jeme|seer
8e||r|| zaman|arin dara||arinda
ve |as|a|a zem|n|nde ge||p gecen isi||arin
|sre||e do|a bosana|igin caramas meja|arini
1op|ar|en
3
3 lurug lerrubzao, Sogul Vevsluln 8aslangici-
na lnanaliu", oer. labrl zoeulr, /s| S||r|er|, Kir-
uizi Yayinlari, 2u11, lsfanbul. s.52.
57
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
dizelerlyle anlaffigi glbl lurug'un, Klyars-
feul oe ubenolsln uezarlilfa yrrlenll
cesef ball"nl yaziyor lauerasiyla.
lurug'un ve yenl sllrln peslnoell olger lars
salrlerlnln
4
yapuaya alisfillari gelenelsel
veznln oisina ilaral sllrln lapilarini bayal-
oen ol gerege aual. 1ipli bu yenl oal-
ga salrler glbl Klyarsfeul oe, slneuanin
lapilarini sllrsel blr oll lullanaral gnoelll
bayafin oerlnlllll blr yansiuasina aar ve
bunu byl loe basarir
5
. Klyarsfeul,
en arpici lll Fllulerlnoen blrl olan uosran
L| Nerede?de (knane-je doasr kodjast,
19B7) rnegln, ll grenclnln arlaoasi
lln irpinisini yle siraoan Falaf oerln blr
bllayeyle anlafir ll, grsel ollln sllrselllgl ve
gnoelll olanin oerlnllgl larsisinoa seylr-
clyl bayrefe osrr. Cocugun oaba nce
bl glfueolgl blr evl bulual lln gsferolgl
lnaf aoefa blr lsyanoir ois onyaya. Anlau-
sizca febolfler savuran byllerln" onya-
sina larsi, bfn rlsl Falfrlerlne, geceye,
yabanciliga aloiruaoan ueyoan oluyan
blr llll" bllayeslolr. 8u Fllu seylrcl-
ye lurug'un blr olzeslnl bafirlafir ayni za-
4 lurug lerrubzao, Nlua Yusl ve fabll Sbrab
Sepebrl glbl lsluler bu oneue oauga vuruusfur.
5 lurug'u anarlen Klyarsfeul Fllulerlnoe
Sepebrl'nln efllslnl oe bafirlafual gerel. Nasil
bu salrler laleulerlyle lonusuyorlarsa, Klyars-
feul oe lauerasini laleue onsfrerel beu
lzer, beu oe yazar. (Kauera-laleu/ Camera srj|o
lavraui Alexanoer Asfruc'a alfflr. 8lz. Asfruc, 1ne
8|rrn oj a Nea /anr-Carde, 196B).
uanoa. Yasau belll oluloan onen blr
oculfur."
6
Klyarsfeul'nln ois ellulerlnl lirsal-oo-
gal alanlaroa yapuayi seueslnl Sbelbanl,
lnsanin yasaula ve 1anri'yla larsilasua-
si olaral olur. Heu k|razin 1adinda, hem
de kazgar 8|z| Sara||ejece|'fell genls plan
oogal uelan ellulerl seylrcloe blr aslin-
lil ve ayni zauanoa oa gnoelll blr faf bi-
ralir. 8lr aoiu oaba afilsa lnsani felere"
ulasfiracal blr lapi glblolr bu uanzaralar.
Klyarsfeul, laralferlerln o lapinin Farlina
vararal yasauasini lsfer, onun Fllulerlnoe
lule lrflbaf, yasaui oegerll lilua pofan-
slyellnoen llerl gellr. Zlra lu blluel blr
anlauoa lnsanin lenolnl faniuasioir.
Klyarsfeul, ve fabll lurug, lran'oa bayafin
siraoan alisina glzlenuls olan liyueflerl ve
basfiriluis seslerl ueyoana olfllerl lln,
lenara afiluislari uerleze elueye alis-
fillari lln ya oa belll lenar-llnoe-uer-
lez olusfurabllolllerl lln oegerlller. Onlari
neull lilan olger yanlari lse rejlue raguen
lranli oluslari. lranliligi salf pollflze eolluls
llulll eolnlulnoen leslln lzgllerle ayirip
yenloen lnsa efuelerl. Her lllsl oe lenolle-
rlne" alf olani zgn blr ollle lFaoe efue pe-
slne osusler, alf oloullari fopluua ancal
bu sellloe lafli saglayabllecellerlnln Farlin-
oalar. 8elll oe bu yzoen Klyarsfeul slne-
uasinoa sllr byle grleull blr oll yarafiyor.
6 lurug lerrubzao, Yenloen Dogus", ara|arim
/s|randir, ev. Haslu Hsrevsabl, 1elos Yayinlari,
2uu2, lsfanbul, s. 129
58
Abbas Klyarsfeul slneuasinin yapisi, ze-
rlnoe sogullanli anallzlere glrlsueye pel
Fazla usaaoe efulyor. 1u FlluograFlsl
lenol llnoe luvvefll blr bfnll fasioigi
lln olsa gerel llnoen blr parayi ayirual
ve lnceleueye fabll fufual ber ouruuoa
balsizlil efuel glbl. Ylne szn slneuayi
zenglnlesflreceglnl osnerel, yanl lonu-
uuuuzu bylece uesrulasfiroilfan ve usfa-
oan blr nevl oesfur aloilfan sonra Klyars-
feul slneuasinin fasra lle lurougu lllsllye
gz afuaya baslayablllrlz.
Klyarsfeul'nln FlluograFlsl uzun uefrajli
luruaca Fllulerl zellnoe labaca blr lnce-
leueye fabll fufulursa lll oneu Fllulerln-
oe genellllle bllayeslnl fasraoa lurougu,
yallasil on yiloir lse -On (Deh, 2uu2) Fllul
lle baslayan son oneulnoe- Fllulerlnln
uelaninin sebre fasinoigi gzleuleneblllr.
Haffa son lll Fllulnoe arfil lran cograFya-
sinin oa oisina ilfigini, /s|i C|b|d|r (Cop|e
Conjorme, 2u1u) Fllulnoe lfalya'oa, Se-
me| C|b| (L||e Someone |n Loe, 2012) ile
[aponya'oa aua ylne byl seblrleroe ve
seblrll bayaflaroa oolasfigini gryoruz.
lllulerln genel grnfs bu oenll Farlli-
lasirlen, ouygusunun, farfisfigi feuel ue-
selelerln, bllayenln unsurlarinin, seylrclye
yasaffigi oeneyluln nasil ayni lalabllolglnl
anlaual lln ncelllle Klyarsfeul'nln ne-
oen fasraya glfflglnl anlaual gerellyor. 8u
yazioa Flluln oerolnln uelani bellrleolglnl
osnerel, Klyarsfeul'nln bangl Fllrl s-
reler sonunoa fasraya glfueye uecbur
blssefflgl, aslinoa oogal blr parasi oluaoigi
bu uelanoa bllayeler lurua ve Fllu yapua
srelerlnln zorlullariyla nasil basa ilfigi
farfisilacal. 8unlari anlaual llnse yalniz-
ca Klyarsfeul'nln onyasini en saF ballyle
yansifan Fllulerlne laynal olaral basvuru-
lacagini bellrfuelfe Fayoa var. Konusualari,
olger sanaf rnlerl, zellllle oe fasra ve
slneua lllsllslne uercel fufan sosyolojl fe-
orllerlnoen uzal ouruaya alisilacal.
AYBALA HILL YBKSEL
KYARU3TEM'NN FLMOORAF3 R NCELEMEYE TA TUTULUR-
3A LK DNEM FLMLERNDE OENELLKLE HKYE3N TA$RADA
KURDUU, YAKLA$IK ON YILDIR 3E FLMLERNN MEKNININ $EHRE
TA$INDII OZLEMLENELR.
4!2!$!-3!&2/,-!+
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
59
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
Mesakkat ve EksIkIIk
lllulerlnoe ber zauan gruenln ve loral
efuenln uuln olauaoigi gzelllllerln ve
lylnln peslnoen gloen ynefuenln seblroe
greueolgl veya gsfereueolgl blr seylerl
fasraoa bulougu osnleblllr. Daba oogru-
oan lFaoe efuel gerellrse farfisual lsfeolgl
ueselelerln en ail sellloe grnecegl yerln
fasra olougu fesplf eolleblllr. Aualaoiginin
lllselesuls blr fasra lnsani oaba saulul,
oaba ballll" nosfaljlsl olougu loola eollul-
yor elbeffe. 8u grsn yanlisligini anlaual
lln Fllulerlnoe yansiffigi uanzaralara bal-
ual yeferll olacalfir. lnsanin lnsan olualfan
gelen zaaFlari onun balisinoa son oerece n
planoaoir zlra. 8encllllgl, laFfan anlauazligi
veya lnaoi anlafablllr, fabll bunlari yansifir-
len lenolne bas blr sellloe yoruular ve bu
lnsanl ballerl gl blr uubabbef ouygusu
lle blrlllfe loral efflrlr. 1asra rouanflzul g-
rsn oe eleolglulze gre, sanafinin ban-
gl oerflerl olle geflruel lln bu uelana gel-
olglnl lroeleueye baslayablllrlz. 8u nolfaoa
Fllulerlnln beuen bepslnoe Klyarsfeul'nln
peslne osfg lll lellue zerlnoen glolle-
blllr. uesallaf" ve elslllll". Klyarsfeul'yl
oaba lyl anlaual lln onun yrog yol-
dan bir kez daha yrmek ve bu anahtar
lelluelerln lzlnl sruel gerel.
Klyarsfeul'nln Fllulerlnln flpll zelllllerln-
oen blrl baslabrauanini oloula uesallafll
blr ouruu llne silisfiruasioir. 8u silisuislil
blr paslFlll oegll, bllalls srelll ucaoele-
nln olougu blr barelef ballolr. lllulerlnoell
lnsanlar arlaoasina oeFferlnl gfruel lln,
sevolgl lizoan ouyacagi blr fel lellue lln
veya cep feleFonunun elebllecegl ylsel
blr nolfaya ulasual lln Fllu boyunca los-
furur oururlar. $eblroell grece lonForlu
ve seylere ulasablllrllgln ol oaba ylsel
olougu bayaflarin llnoell uesallafl, gn-
oelll bayafin ll lnls-ilislari llnoe al-
faruanin zorlugu orfaoaoir. lnsanin llnoell
gzelllllerln ancal ve ancal larsilasilan
zorlullar lle orfaya ilacagini gz nnoe
bulunourursal, gzell arayan sanafinin bu
ferclbl oloula anlaulioir. 1elnlgln geflrolgl
aralarin bayafini lolaylasfiruaoigi, fe yan-
oan oa valflnl alauaoigi lnsanlari arar Kl-
yarsfeul, acelesl oluayan fau oa bu yz-
oen llnoe bulunougu valfl fau uanasiyla
yasayan lnsanlari.
Klyarsfeul Fllulerlnln labrauanlarina ya-
linoan balfigiuizoa Farl efflglulz blr olger
neull zellll, ylne uesallafl araua ue-
seleslyle paralel olaral oa osnlebllecel
elslllll" vurgusuour. Sanafi byl reslu-
oell byl boslullara evlrlr lauerasini,
k|razin 1adi, 1997
60
peslnoen losulani, eloe eolleueyenl gs-
feruese blle blssefflruel lsfer. Llsllllgln,
yolsunlugun, var" oluayanin lzlnl srer.
lnsanin elslllerlyle gzellesflgl, zaaFlari
lle lnsan olougu ve bu onyaoa bulunua
ball lle barisabllolglnoe fauau olougunu
blssefflrlr. Llsll olana, bl olana yapfigi
ber luaoa varlil aleulnoen blr para olsun
uzallasaral onun peroeleolgl blr basla ger-
elllge, var olus bllulne lsaref eoer. Onun
lln elsll olanin peslnoen yollara osen,
yoloa larsisina ilan engellerle ucaoele
eoen lnsanlarin ballerl bayafin fa lenolslolr.
8u glolsleroe labrauan lsflsnasiz olaral
yola ilis auacinoan ol Farlli blr nolfaya
ulassa oa lnsan" oluaya blr oerece oaba
yallasfigi loola eolleblllr.
MIsaIIz O6zyIe
Ln az fasraya neoen glfflgl laoar neull
olan blr basla uevzu oa Klyarsfeul'nln
fasrayi nasil yansiffigi, oaba oogrusu fasra-
oa ne sellloe bulunouguour. Disarlilli" blr
ynefuenln, parasi oluaoigi bu uelani ve
yabanci olougu lnsanlari lenol gerellerlne
uygun sellloe yansifuasinin zorlullari or-
faoaoir. 8u uevzunun Fllue geflrebllecegl
lnanoiricilil sorununu zuel lln ol efllll
ve neull blr ferclb yapilir. Hllayeslnl anlaf-
figi labrauanlari oa blr sellloe yolu fasraya
osen seblrllleroen seuel Fllul uanlplaflF
olualfan lurfarir. Kaueranin fasraoall ul-
saFlrllglnl loruuasi bususunoa gsferllen
bu zen ayni zauanoa Klyarsfeul slne-
uasinoall sablcl oauarin rnellerlnoen
yalnizca blrlolr. rnegln k|razin 1adi (1a`m-e
Ca||ass, 1997) Fllulnoe sebrln liyilarinoa
oolasaral lenolne yaroiu eoebllecel blrlnl
arayan 8eol 8ey bu laralferleroen blrlolr,
seylrcl onunla blrlllfe ilfigi yolcululfa
basla bayaflaroa grlecel, lesFeollecel
gzelllllerln peslne oser.
llluln baslabrauaninin fasraoall ulsaFlrlll
ball, ynefuenln fasraoall Fllulerlnoe len-
olnl lonuulanoiroigi yere oe lsaref eoer.
Derlnleueslne faniuaoigi ve bu yzoen
oluulu oa oluusuz oa lurgulasa yabanci
lalacagi fasrali blr laralfer yerlne, fasraoa
ulsaFlr olan bylseblroen gelen aoaui
anlafual ynefuenln lenolsl lln lzolgl
ablall sinirlari ail sellloe gsferlr. Ceslfll
oeneyler yapabllecegl lzole blr alan veya
lnsanin oerlnlerlnoell golerln orfaya
ilacagi blr orfau olualfan ilan fasra,
gerelfe var olougu ball lle oogal blr selll-
oe Flluleroe yer alir. 8u ouruuun oaba llerl
bir yorumu ajar ueam Ld|jor (Zendeg| a
u|gar |cn, 1992), Zejr|n /gac|ari /|rinda
(Z|re uara|naran Zejron, 1994) ve kzgar
8lzl Srlleyecel (8ad Va ka knanad 8ord,
1999) Fllulerlnoe olougu glbl labrauan-
larinin fasraoa bulunua sebeplerlnln oe
elflllerl veya elecellerl Flluler oluasioir.
8aslaralferln bu beu barelef ballnoell
zne olan beu oe seyreoen, gzleuleyen,
fecrbe eoen sabis oluasi olllafe oeger
blr nolfaoir. Ayrica Flluln seylrclslnln oe
bllayeyl bu labrauanla blrlllfe fallp ef-
uesl, seylrclnln lonuuunu Klyarsfeul'nln
lsfeolgl nolfaya geflrlr.
1

1 8u ueseleyl oaba oefayli olaral farfisan Vuraf
Pay'in laleue aloigi 8a 8|r l||m ueg||d|r| baslilli
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
61
Sz buraya gelulslen Abbas
Klyarsfeul'nln fasraoa geen son Fll-
mi kazgar 8|z| Sara||ejece|'e yalinoan
balualfa Fayoa var. Cenaze ueraslulnl
grnfleuel zere yzlerce lllouefre
uzalfall blr lye gelen ve yasli laoin blr
frl lueolgl lln baFfalarca belleuel
zorunoa lalan ellu ellblnl anlafan bu
Fllu, Klyarsfeul'nln fasraoa Flluler elen
lenolsl lle glrlsflgl blr eslf besaplasua
olaral oa olunablllr. Kye alf olan, o lyn
rubunoan beslenen, lyn rubunu var eoen
seylerln blr Fllu ualzeuesl olaral grluesl
ve lullaniluasinin oogrulugu Fllu boyunca
farfisilir. 8lr ocugun saFlyane lonusua-
larinin, blr lye alf leulgln, blr gelenege
alf grnflerln sablplenllueslnln, alinip
gfrlueslnln yalisilsizligi bllayenln arla
planinoall uevzularoanoir. 8u ouygunun
zlrve yapfigi sabne lse Flluln sonunoa e-
llul yapauaoan lyoen ayrilual zorunoa
lalan Vbenols'ln binla ve birsla FofograF
elflgl lisiuoir. VlsaFlr olaral ber zauan
gler yz gren Vbenols'ln byl planoa
grnuez sinirlari asuasina usaaoe eoll-
uez. Kyoe gelrolgl vallf boyunca oraoall
hayata ayak uydurmaktan ve kendisininkin-
oen oloula Farlli blr bayaf fasavvurunu
gzleuleuelfen basla yapabllecegl blr sey
yolfur. Kaueranin uelana ulsaFlrllgl lle
yalalanan gl sablcllll Fllulerln efll g-
cn ve ouygusunu oloula ylselfulsflr.
Zlra Klyarsfeul'nln oolsanlaroa elflgl bu
yaziyi oosyanin lll blunoe, Hayal Peroesl'nln
3u. Sayisinoa oluyablllrslnlz. www.bayalperoesl.
nef/eoergl/oeFaulf.aspx?oergllo-3u
Fllulerln eflllerlnl lll blnll yillaroa slneua-
uizoa oa gzleuleuel uuln oluusfur.
1rllye'oe bugn arfil blr oalga glbl yayi-
lan, yalin oneuoe gen ynefuenlerln
oe benluseolgl lauerasini veya FofograF
uallneslnl alip fasraya gloen silinfili aoau
bllayelerlnln ayni efllyl yalalayauauasinin
feuel neoenl oe ayni Fllrl sreleroen ge-
ueuls oluasioir. 1asrayi yansifua bllul,
oaba oogrusu fasraoa lauerayi loyougu
yeroell arazlar Fllulerln lnanoiriciligina ve
saululyeflne zarar veruelfeolr.
Klyarsfeul'nln neoen arfil fasraoa Fllu
elueolglnl sorablllrlz. llluograFlslnoell
fufarliliga balaral bunun lll sebebl olabl-
lecegl loola eolleblllr. Fllulerlnoe ele aloigi
ueselelerln oeglsflgl veyabuf bu ueselenln
arfil fasraoa farfisiluayi falep efueolgl.
Abbas Kiyarsteminin On Fllul lle baslayan
srefe oagiluis allelerl, laoin-erlel llls-
lllerlnoell sorunlari, lleflslu lazalarini ve
laoinin fopluusal bayaffa larsilasfigi zor-
lullari ne alan Flluler yapfigini osnrsel
aslinoa onu fasraya gfren lll ana feuanin
oeglsueolglnl grrz. Vesallaf ve elslllll
Fllulerlnoe peslne osen ve lnsani ycelfen
unsurlar olaral grnueye oevau eoer.
$eblroen bayaflari anlafan ve laoinlar ze-
rlne ooallanan Flluler yapan ynefuenln
ferclblerl elbeffe ll basla blr yazinin lonu-
su. Ancal ber Fllulnoe anlafiu olanallarini
biraz daha ykselten Kiyarsteminin kur-
ougu elsllflll ve lafuanli ollln ayni ueseleyl
berbangl blr yeroe anlafabllecel yefllnllge
ulasfigini syleuel bu nolfaoa berbaloe
yeferll olacalfir.
2=AG/(G/97<>:<9G/@AB3;
62
AG:3(3;</:>3@
B
eilin bustu olmuk uzeie kutildigi pek
cok lestivulden odulle donen Tepenin
!RD Aiulik uyindu vizyonu giiiyoi. Film
Istunbul'un uidindun son oluiuk Mulutyu'du
du En Iyi Film" odulunu kuzundi. 4EPENIN!RD, tusiudu bii Yoiuk likyesi uze-
iinden oteki"nin insusini yetkin bii sinemu diliyle unlutiyoi. Ilk uzun metiu}li lil-
mine imzu utun yonetmen Emin Alpei ile likyenin politik ult metnini, eikekligin
duyuttigi iktidui mucudelesini, siddet giidubini ve tusiu-dogu iliskisini konustuk.
!O\lL;l:":#"-")--:,4&-
$&--$7"/
EMIN ALPER
4%0%..!2$)"2
-,,9%4,+!,%'/23s
EMIN ALPER
f
o
l
o
r
o
l
:

h
o
n
d
c
n
u
r

l
c
k
i
n
c
r
63
fllluln bllayesl nasil orfaya ilfi?
llluln bllayesl benlu yillar nce yazoigiu
blr senaryoyou. Aua bunu o zauanlar
elue Firsafi oluaoi, blr lseye loyouu.
Onoan sonra lll Fllul eluel lln Klfr
8alanligi'na basvurouu. lll projeulz labul
aluaoi, lllncl proje oe aluaoi, oerlen ben
arfil srelll proje bazirlaua ouruuunoay-
oiu 8alanliga larsi. O siraoa lsfe alliua
yillar nce yaziluis, raFfa ouran bu bllaye
gelol. 1elrar afiu, blr oaba oluouu, ba-
yagi lf ouruuoayoi aua bunoa blr sey
var oeolu. Yanl lsleneblllr, gellsflrlleblllr.
Onoan sonra felrar lsleylp gellsflrolu. O
zauanll ballyle byle uefaForll, alegorll
ynlerl pel oluayan blr alle orauasi sel-
llnoeyol aua ylne ol benzer blr uelanoa
gelyorou, blr allenln ylne blr gnyo
bllaye. Lrlellll feualari, savas feuasi
varoi aua oaba orauafll blr sellloe ele
alinuisfi. lllncl lez ele aloigiuiz zauan ya-
zarlen blraz oaba alegorll anlau lazanoi.
Yrl bllayesl glrol.
fncell verslyonoa yolfu.
Yrl bllayesl yolfu ncell verslyonoa.
Yenloen yaziu sonucu orfaya ilfi. 8lraz-
cil ocullul bllayelerl, blrazcil alle ora-
uasi ve onun sfne ellenuls blraz slya-
sal uefaFor bllayesl olyeblllrlz.
f8lr Cuuburlyef alegorlsl olaral olu-
ual uuln uor Fllul?
Col genel anlauoa blr ullllyefllll alego-
rlsl olaral oluual uuln. Yurfoisinoa
gsferllolgl zauan ol abul algilanoi
bu neoenle. Vesela 8erlln'oe Aluanlar
8lzlu bllayeulz." oeoller. 1abll ll 1rllye
Cuuburlyefl oe son oerece ullllyefl blr
geulse sablp olougu, farlblnoe lenol l-
sel ueselelerlnl zuelfe basarisiz olougu
ve sil sil bunun suunu oisarilara afFefflgl
lln 1rllye Cuuburlyefl alegorlsl olaral
oa oluual uuln.
fO zauan syle oe blr sey iluiyor uu.
8fn laralferler ol lf lnsanlar. y-
leyse 1rller lf glbl blr anlau ilablllr
ul?
Llbeffe ll yle blr sey sz lonusu olauaz
saoece Flluoe syleuel lsfeolglnlz blr sey
var ve laralferlerln oe o syleolglnlz seye
blzuef efuesl gerellyor. Sellz fane laral-
fer var ve bepslnl bfn oerlnllglyle ele
alual fabll ll uuln oegll. Dolayisiyla
Flluoe n plana iluasi gerelen bllaye blr
fr su, su lsleuel, lababaf ve bu laba-
bafl basfirua lsfegl. 8u lababafl basfir-
ual lsfeyen lnsanlarin bu lababaflerl za-
fen gruel lsfeueyen blr oforlfe lle yap-
figi ls blrllgl. Dolayisiyla byle blr bllaye
anlafirlen blraz larllafrlesue zorunlu.
AG:3
Filmi ok genel anlamda bir milliyeti-
lik alegorisi olarak okumak mmkn.
Yurtdtstnda gsterildigi zaman ok
abuk algtlandt bu nedenle. Mesela
Berlin'de Almanlar Bizim hikyemiz."
dediler.
64
8uraoa oogruoan 1rl lnsanini feusll eol-
yor oeuel elbeffe ll uuln oegll.
fAua 8erlln'oe oe Aluanlar sablplenol
oeolnlz.
1abll o zauan lnsanliga oalr oaba larau-
sar blr fablo iliyor. 8u oa sylenenler
arasinoayoi. lnsanliga oalr larausar blr
fablo uu lzlyorsunuz olye soruluyorou.
8yle sylenlrse buna lafiliriu.
fO zauan syle sorayiu. Srelll byle
blr iluaz ouruuu oluus oluyor, Flluoe
glfgloe slooef, paranoya arfiyor. Sonoa
allenln yrysne balfigiuiz zauan blr
ulllferlesue basliyor. O zauan ilis yol
glbl blr ouruu orfaya iliyor.
llluoe ilis yol aua seylrcloe blr ilis
blssl uyanuasi auaciyla yapiluis blr Fllu
bu. llluln Flnallnoell yabancilasfirua, o
uarsla oalga geue bllayesl aslinoa o ln-
sanlarin ouruuuyla seylrcl arasinoa clool
blr uesaFe yarafaral lenollerlnl sorgula-
uasini aualiyor.
fUyanin arfil oer glbl.
Lvef auaci ol laba anlauoa bu. Uyanin
laFi oaba loolali, Flluoe llusenln uyanaca-
gi yol. llluln llnoe ilis yol aua bu Fllul
yapuanin ve bu sellloe yapuanin alfinoa
blr ilis olougu lnanci ve uuuou var.
fZafen br frl Fllul oe yapuazoiniz.
1abll ll.
flllu lll basfa larausar, laranlil blr Fllu
gibi duruyor ama sonra gitgide mizahi
yn ylsel blr Fllu olougu blssl verlyor.
llfloari gsferlyorsunuz, llfloar srelll ar-
fiyor, ylsellyor veya genlsllyor aua ayni
zauanoa o laoar lirilgan ll. Cocul srelll
erlellll fasliyor aua lpelfen lorluyor
uesela. Karalferlerln bepsl byle. O liril-
ganliga, llfloarlar ol gl aua uFacil blr
seyoen yililablllrler ouygusuna vurgu blr
fr uubaleFef olablllr ul?
Zafen bfn bllaye ouruuun absrolg
zerlne lurulou. Kara loueol oe oraoan
iliyor. 8lrlsl ilip 8unu ben yapfiu, zr
ollerlu." oese bfn yapi oagilacal. Aua
o lllyzllller, arlaoan ls evlrueler son-
raoan lsl loulllesflrecel bale geflrlyor.
8enlu bu Flluoe neuseolglu oe bfn
ber seyl lonfrol eoen blr llfloarin, yanl
oeoenln yol afigi olaylar oegll oeoe lle
lenol ilarlari geregl lsblrllgl yapan alle
yelerlnln olusfurougu orau.
fDeoeoell bazir paranoyayi oaba oa sl-
slren blr sey yapiyorlar.
Deoenln oforlfesl larsi lonuluaz blr
oforlfe oegll. Hllayenln lll verslyonunoa
baubasla blr Flnal varoi ve oraoa ll
forun oeoeye lsyan eolp basla yerlere
glolyorou. 8lr fr lagiffan lule glbl, blr
sey elllse yililacal. yle sarsiluaz Falan
oegll.
fAua lorluluyor fabll onun yililuasin-
oan.
Llbeffe, blr blr lorlu ve ellnue var.
AG:3(3;</:>3@
65
fO yapi yililirsa yerlne ne gelecel, ne
yapacagiz laygisi oa var.
Kenol sulari orfaya ilacal, oaba ol
lorlua ouruuu sz lonusu.
fllluoell fel laoin laralfer Veryeu'ln
vlcoan, all-i sellu sablbl fel llsl olougunu
syleulsslnlz blr sylesloe aua Veryeu
erkeklerin zerinde iktidar kurmak iste-
olgl objeleroen blrl olaral feusll eolllyor.
Slzce laoin nereoe ouruyor Flluoe, laoini
bu laoar sinirli blr alana bapsefuel ya oa
vlcoani fecavze ugrauis gsferuel ne
laoar aoll?
Kaoin Flluln uagourlarinoan blr fanesl.
8lr uagourlar llsfesl ilaracal olursal
ZaFer ve Veryeu elbeffe ll uagourlar lls-
feslnoe, ll liz oa. Kaoinin sagouyuyu
feusll efuesl glbl blr ouruu sz lonusu.
8fn bu osuan yarafua sreclnln ol
erll blr faraFi var, ol erlelsl blr sey bu,
fabll saoece erlellere zg blr sey oe-
gll, laoinlar oa bunu yapiyor aua benlu
zellllle Flluoe elesflruel lsfeolglu erlel
llfr, uao llfryle bunun lllsllslyol.
Filmde tkts yok ama seyircide bir t-
kts hissi uyanmast amactyla yaptlmts
bir film bu. Finaldeki yabanctlasttrma,
insanlartn durumuyla seyirci arastnda
ciddi bir mesafe yaratarak kendilerini
sorgulamastnt amaltyor.
AG:3
66
Lrlel olual lsfeuel, lpelfen lorlua
bllayeslnoen fufun oa oraoa bulunan
blr laoin zerlnoen erlelllglnl lspaflaua
bllayesl vesalre asil beoeF erlellll olougu
lln laoin oraoa sagouyu sablbl, belll oe
fel oluulu laralfer olaral lzlllyor ve fabll
ll oe paslF blr lonuuoa. Lrlellerln slooef-
lerlnl, clnsel slooeflnl gsferuesl auaciyla
lonuluus blr Flgr o. Lvef, laoin belll oe
gerel profagonlsf oegll Flluoe aua byle
blr ferclb yapual ouruuunoayoiu. Aua
Flluln beu orauafurjll bfnlg beu
esfefll bfnlg byle blr sey yapuayi
gerelflrlyorou. 8u lonuoa ol osnol,
farfisfil aua laoinin onyasina glrersen
Fllu Farlli blr yere gloer, o zauan ayni
anoa lll sey anlafuaya alisan blr Fllu
ilablllr orfaya. Dolayisiyla oraoa blr se-
lu yapual ouruuunoa laloil. Kaoin oa
erleller glbl blrazcil larllafr aua oaba
oluulu blr larllafr olyeblllrlu.
fKorlu ve slooefln blrblrlnl ooguran ya-
pisinin yani sira oogayla lurulan blr lllsll
oe var. Nusref'ln oeolgl glbl burasi lnsani
vabsllesflrlyor". Dogaya glrolllerlnoe vab-
sllesue ve lrlln ynlerln orfaya iluasi
glbl blr ouruu var. Dogayi slooeffen lba-
ref fel blr lafuana lnolrgeuls oluuyor
uusunuz ya oa lnsanin oogasi vabsl ulolr?
Filmde nemsedigim her seyi kontrol
eden bir iktidartn, dedenin yol attgt
olaylar degil dede ile kendi tkarlart
geregi is birligi yapan aile yelerinin
olusturdugu dram.
f
o
l
o
r
o
l
:

h
o
n
d
c
n
u
r

l
c
k
i
n
c
r
AG:3(3;</:>3@
67
yle blr auaciu yolfu. Dogayla slooef
arasinoa oogruoan baglanfi lurual glbl
blr nlyeflu oluaoi ailasi. Aua syle blr
faraF var. Disarioan gelenleroen zlyaoe
oraoa yasayan lnsanlar lln ooga blblr
zauan blzlu pasforal blr sellloe fasvlr
efflglulz glbl blr uyuu uelani veya blr
estetik gzellikler hazinesi vesaire de-
gllolr, ooga blr ucaoele alanioir. lllul
elerlen blzzaf oraoa oa grol. Coban
Sleyuan'in -o oban gerel blr obanoi-
yasayis bllulnoen gryorsunuz, ellnoe
sllabla lurf belllyor uesela. Onlarin zafen
oogayla lurougu lllslloe byle blr sey var.
1irnal llnoe vabsef, yanl bayaffa lalua
ucaoelesl veya bayvanlarla blzlu glbl
blr eupafl lllsllsl luruuyorlar, ol oaba
serfler. Dolayisiyla gerell, oaba llna
eolcl blr fablo lzuel lln byle blr sey
gerellyorou. zellllle Caner'ln, yanl seblr-
oen gelen forunun vabseflnoe ol oaba
ergen blr sey var. Cocullar oa blllyorsunuz
aciuasizoir bayvanlara larsi, ben blblr
zauan yapuaoiu aua benlu arlaoaslariu
leollere ne lslenceler yaparlaroi. 8unlar
seblrleroe byyen lnsanlar, zellllle bl-
llnll olaral oogaya blr anlau afFeoerel
yapfigiu seyler oegll. Daba zlyaoe laral-
ferlerl olusfururlen oogal blr sellloe ge-
llsuls seyler.
fAua Sl'nn agafa yasaua-
si, ZaFer'ln srelll luleroe uzanuasi,
ZaFer'ln suoan iluasi. Suoan ilua ge-
neloe arinuaoir aua Flluoe fau ferslne
sre glfgloe oaba laranlil blr bal aluaya
basliyor. Dogaya glrolle oaba ui vab-
slleslyorlar? Nusref oe fablr-l calzse salr
aoau aua oogaya glrlnce laoina fecavz
eolyor.
Deolglu glbl oogaya glrlnce o ynlerlnln
aiga ilua bllayeslnl ol osnueolu
aua Sleyuan'in -Sleyuan zafen oo-
gaoa yasayan yari vabsl blr aoau- yle
blr faraFi var. ZaFer sz lonusu olunca oa
ooga ZaFer'e lllel faraFlarini bafirlafual-
fan zlyaoe savasi bafirlaffigi lln neull,
oaglaroa gezuls, afisuaya glruls blr
aoau. Caner lln oe ooga az nce sy-
leolglu glbl blraz erlelllglnl lspaflaua,
vurua lirua araci. Vesela Vebuef laral-
ferl lln ooganin blblr neul yol. O para
uara lslerlyle ugrasiyor, lavallara zarar
veruel lsflyor. Onun zafen uuurunoa
oegll byle seyler. Dolayisiyla yle blr sey
osnueolu, o yne glfuel lln oe zel
blr aba barcauaoiu.
fYalin oneu slneuasinoa fasra ar-
fil ol lslenen blr uevzu olou. Geneloe
bunlar bep blreysel bllayelerol. Slzse fop-
luusal blr alegorl luruyorsunuz. 1asrayi
seuenlzln sebebl neyol?
Gallba ol lyl blr laborafuar oluasi. Deol-
glu glbl bllaye en basfan fasraoa geuls
blr bllayeyol. 8en blr alegorl anlafayiu,
1rllye'yl elesflreylu, onu oa fasraya
loyayiu olye gellsueol. Zafen geneloe
byle gellsuez. nce bllaye, Flllrler gellr,
onoan sonra blr yere oogru evrlllr. Do-
layisiyla zellllle fasrayi seueolu aua
AG:3
68
buraya oogru glfueye larar verollfen
sonra bunun ol lyl blr uelan olougunu
osnou. 8lr lere oraoa laralferlerl lzo-
le efue sansina sablpslnlz. Deoenln paf-
rlarlal gcn ol eflln blr sellloe oraoa
fasvlr efuel lbfluallne sablpslnlz. 8lr oe
ol flpll blr seyolr, fasra lavgasioir. Yrl
oluazsa lousunun arazlsl olur, lousunun
bayvani olur, bu flp alle lavgalari ya oa blr
llanin, aslrefln olger aslrefle savasi vesalre
ol fasraya zg seyler. O aioan oa ol
elverlsll blr zeuln olusfuruyor.
fllluoe Yrllerl bl gruyoruz, ol-
uaya oa blllrler. fell oluazsa blrlll bera-
berlll oe ooguuyor.
Lvef byle blr lslev gryor. Yanl Yrller
oluayablllr glbl blr soru uyaniyor seylrcl-
nln laFasinoa aua oaba olllafll baliloigin-
oa Yrller var luslusuz. lall oell oegll
sonufa, lall blrllerlyle lavga eolyor. Onu
gsferueueulzln sebebl, bunun blr ne-
ul yol, onlarin yapfigi eyleulerln neul
yol, oraoa bunlarin sflenolgl lslev neull
oeuelfl. Llbeffe ll lslev allenln blrlllfellgl-
nl yapay blr sellloe lurua lslevlnl gryor.
fFilmin kurgusu ne kadar srd, senar-
yooa aynen planlanoigi glbl ul olou Fllu?
Sanll slz laFanizoa ber seyl nceoen olus-
furuussunuz glbl blr algi olusfu blzoe.
8lraz yle olou. Senaryoyla son rnn
arasinoa ol byl Farl yol. 1abll ll Farl
lainiluaz aua bu Farlin ulnluuu olougu
Flluleroen blrl sayilablllr. Kurguoa ol az
seyl oeglsflroll. 8azi sabnelerl affil, se-
naryo blraz oaba gevezeyol, lonusualari
azalffil. 1elrar lslevl grebllecel blrla
sabneyl affil. 8lr oe uFal yer oeglsflr-
ueler, yanl lronolojloe uFal yer oeglsflr-
ueler yapfil. Onun oisinoa asagi yulari
planlanoigi glblyol.
flllue balfigiuizoa ulzansenler ol
neull. Oyuncularin ouruslari Kurosawa
Fllulerlnoell glbl.
lll lez blrlsl bunu Farl effl.
fSonunoall uzll ve o yrys
Kurosawa'yi bafirlafiyor.
8en Kurosawa ulzansenlerlnl severlu.
llluoe oe zellllle byle blr sey yapuaya
alisfil. 8lraz sflllze olsun lsfeolu. Col
gerell oegll, sonufa blblr yeroe orf
lnsan arla arlaya yruez. llluln gerell
yapisiyla fezaf olusfuracal, -Flluln ger-
ell blr faraFi oa var olyaloglara balfigi-
nizoa- onunla blraz fezaf olusfuracal ve
bunun blr fr Farlli yerlere gloeblleceglnl,
bunun gerell blr Fllu oluaoigin blr se-
llloe blze lsaref eoen, oraya oogru blzl
srlleyen blr yapisi oa olsun lsfeolu. O
yzoen oe ulzansenleroe zellllle sflllze
ve yer yer abarfili oluaya alisfil. llnaloe,
oorul nolfasina ilan blr abarfiyi nce-
oen blssefflrueye alisfil. Lvln nnoe
uesela orf llsl seFere larar verlrlen, la-
yalarin nnoe ofururlen, ceseoln basin-
oa ofururlen oralaroall o firnal llnoell
bylll, eplllll, bep o sonoall alegorlyl
oe besllyor.
AG:3(3;</:>3@
69
fOyuncu selulnl nasil yapfiniz?
Oyuncu selulnoe blzlu casfi Lzgl'yle
alisfil aua ol Fazla lnsanoan Flllr aloil.
Vesela Vebuef zgr' buluauizoa
keba yaroiuci olou. Daba nce bl lzle-
ueulsflu, ol oa lyl olou onu faniuauiz.
Oyuncularin oa, benlu arlaoaslariuin oa
lafiloigi aua Lzgl lle, casf ajansiyla blrlll-
fe yrffguz blr alisua sonucunoa
larar veroll. Ln neull ueseleleroen blr
fanesl oyuncularin Fllue ve projeye lnan-
uasi. 8lzlu aiuizoan gerelfen oe berles
basfan sona senaryoyu severel, blzlu ell-
be lnanaral geloller. Col oa lyl olou, sef
ol lyl gefl. Kller benl zorlaoi fabll.
Onlari bulual ol zor 1rllye'oe, ergen
selfr oe yol, ergen oyuncu oa.
fSl gerel oban oeolnlz sasiroiu, lyl
blr oyunculul ilaruis.
8u lsleroe fesaoF ol neull. Lruenel'e
glfflu blr, lll baFfa laoar oyuncu araoiu
ll liz ve Sl laralferl lln. Kl lizi
buloul aua Sl'y bulauaoiu. Karau-
sarliga lapiloigiuiz blr anoa uelan bal-
uaya glfflglulz lyn luaui syleol. 8u
araoa lullanoigiuiz ev oe lyn luauinin
babasinin evl. Kyn luaui byle blr la-
ralfer var, balin lsflyorsaniz, oeol. Grr
gruez flp olaral ofurougunu grou. 8lr
lll uubabbef eolnce oe beuen yapablle-
cegl orfaya ilfi. Deneue blle yapuaoil,
ayal sf uubabbef effll fauau oeoll.
flarlli olslpllnleroen gellyorsunuz. n-
cesl Fen llsesl, sonra ubenolslll ve oaba
sonra sosyal bllluler. 8unlarin slneuanizla
lllsllsl nasil, slzl besllyor uu?
Vbenolsllgln besleolgl blr faraF yol nl
ben felnll lonularoa ol cabllluolr. Slne-
uanin felnll lisui sz lonusu olougu za-
uan ubenolslll bl besleueol. Sosyal bl-
llulerln uuballal efllsl varoir. $u an bunu
ol lp bleulyoruu aua uuballal var-
oir. Ayni sellloe sanafla, slneuayla ugras-
uanin sosyal blllulere oe ol Fazla efllsl
olou yanl lllsl byle larsililli blr efllleslu
llnoe gellsfl. Aua Fen llsesl yillariuoa blle
bep flyafro, slneua, eoeblyaf ol llgllenol-
glu seylerol, yanl sonraoan iluis blr larar
oegll. 1asraoa alislan grencl olougunuz
zauan lsfer lsfeuez blr yere lflllyorsunuz.
fYenl projelerlnlz var ui?
Yenl blr proje zerlne alisuaya baslaoiu.
Senaryo asauasinoa, balaliu greceglz.
Para bulual lln gerelll alisualara yavas
yavas baslaual zereylz.
fYlne pollfll blr sey ul olacal?
Daba pollfll blr baclgrouno'oa geen,
oaba lnsanl blr frajeol. Dogruoan pollfll
oeneblllr ul bllulyoruu. Dogruoan pollfll
oegll aua ol bellrgln blr pollfll afuosFerl
olan blr bllaye.
Kadtn filmin magdurlartndan bir tane-
si. Kadtn filmde sagduyuyu temsil edi-
yor. Erkeklerin siddetlerini gstermesi
amactyla konulmus bir figr o.
AG:3
70
Yazisini oluuaya ofuruaoan nce Venno
fer 8raal ballinoa blblr sey bllulyor-
ouu. 8azi nolfalaroa bana feuas efflglnl
Farl efflu. zellllle luajin Flluln ana gra-
uerl, ana parasi olouguna oalr Fllrl. Ol-
oula llgln bulouguu blr nolfa oaba var.
O oa blrlll Fllrl. 8en buna abenl oeuel
lsflyoruu. 8ununla sunu lasfeolyoruu,
Fllul ueyoana geflren paralar luaj, isil,
oyunculul, uonfaj, uelan vesalre bepsl
blr araoa alisualilar ve blblrl olgerlnln
nne geueuell. Son olaral oa fen 8ra-
al beyln saF slneua Fllrl olllaflul elfl.
Cnl bu benlu oe baslica enolseuolr.
8ugn yogunlasual lsfeolglu ana
feua bunlar.
SEMIH KAPLANOOLB
BIR YAPRAK DA
OY0NC0 KADAR
NEMLIDIR
>3@A>39B4
Nedeilunds Film Festivul Hollund Film Meetings"in zoz yilinduki konuk ulkesi Tui-
kiye. Istunbul Film Festivuli Kopiude Bulusmului" ve Nedeilunds Film Festivul Hol-
lund Film Meeting", bu yil Hollundu ve Tuikiye uiusinduki diplomutik iliskileiin |oo. yili
kutlumuluii ceicevesinde oituk yupim topluntiluii ve punelleiden olusun etkinlikleiini
bu iki ulkeye itlul etmeye kuiui veidi. Bu kupsumdu lestivulde pz'den bu yunu lilm
endustiisinin bugununun ve geleceginin tuitisildigi Cinemu Milituns Konusmusi'ni bu
sene Semil Kuplunoglu yupti. Konleiunsu yonetmenin lilmleiinden yupilmis bii secki-
nin gosteiimi de eslik etti. Dulu once bu konusmuyi yupun yonetmenlei uiusindu Petei
Gieenwuy, Tom Tykwei, Istvun Szubo, Rolund Jolle ve Miiu Nuii de bulunuyoi. Semil
Kuplunoglu'nun konusmusi uyni zumundu Londiu menseli piesti}li sinemu deigisi Siglt
& Sound ve Nedeilunds Film Festivul tuiulindun yuyimlunucuk.
71
Sabfe blr zauanoa yasiyoruz ve berles
olayi oaba oa sabfelesflrue abasinoa
glbl grnyor. 13-14 yasinoall ergen o-
cullar bllglsayar oyunlarinoa srelll blrlle-
rlnl loryorlar. Dolayisiyla blr llslyl veya
seyl loruel ol siraoan bale gellyor.
Saoece yasayan canlilari oegll Flllrlerl oe,
baslalarinin ballarini oa vesalre. Slneuayi
lullanaral eunlyefslz ve lorlun blr on-
ya yarafiluasini ui oesfelleuellylu yolsa
lnsanlarin rubunoa yafan gzelllgl ul gs-
feruellylu?
>3@A>39B4
8ahte bir zamanda yastyoruz ve herkes
olayt daha da sahtelestirme abastnda
gibi grnyor.
72
lllu yapuaya baslauaoan nce sllr yazi-
yorouu ll bu fauauen Farlli blr eyleu-
ol. 19B6'oa nlverslfeoen uezun oluus
lsfanbul'oa yasiyorouu. Sellu Cebecl
aoinoa ressau blr esll oosfuu var. Onun
lngllfere'oe yasayan arlaoaslarinoan blrl
Tarkovskinin /jna (Zer|a|o, 1975) Fllul
felevlzyonoa gsferlllrlen 8efauax la-
sefe eluls. lnglllzce alfyazili ve rellau
ooluyou aua sfuoe byl blr efll bi-
ralfi. 8ugn slneuaoa ne yapiyorsau bu-
nun Flllrlerlnln fobuulari /jna'yi seyref-
Zaman sinemantn ana maddesidir ve
zamant nastl kullandtgtntz konusu
ahlki bir meseledir. Bana gre sinema
dua gibi, meditasyon gibi olmalt. Ba-
yattn ve grnenin i yzn seyirciye
hissettirebilecek kadar yavas olmalt.
>3@A>39B4
Bal, 2010
73
flgluoe afiluisfir. Kisa blr sre sonra lisa
Flluler elueye baslayinca bllayeoen ol
luaj ve sesln blr araya gelueslyle olusan
ouyguyla llgllenolglul lesFefflu. Ayni za-
uanoa slneuanin eoeblyaffan beslenolgl-
nl ve bunun sinirlayici blr efll yapabllece-
glnl oe Farl efflu. 1abll ll eoeblyafin ana
aliu slneuaya Fayoasi olablllr. Aslinoa,
ana aliu slneuanin blr fr sinirlauaya oa
lbflyaci var beoeFlnl gerellesflreblluel
lln. Zauanla llglll blr sey bu. Slneuaoa
zauanin genellllle ber seyln olabllolgln-
ce bizli blr sellloe lesue'ler yapilaral
lullaniloigi selll beu slneuacioa beu
seylrcloe blr fr uyusua ball ve ouyar-
sizlil yarafablllyor. Zauan slneuanin ana
uaooeslolr ve zauani nasil lullanoiginiz
lonusu ablall blr ueseleolr. 8ana gre
slneua oua glbl, ueolfasyon glbl oluali.
Hayafin ve grnenln l yzn seylrcl-
ye blssefflrebllecel laoar yavas oluali.
Halllafl lesFefuel grnr lilual lln
zauanin lullaniui ol neullolr. llluoell
zauan lle bayaflariuizoall zauan arasin-
oa blr paralellll luruaya alisiyoruu ben.
8u yzoen Fllulerluoe bizli sabneleroen
lainiyoruu. Ayni zauanoa lbn Arabl'nln
oe oeolgl glbl Yarafilis'la baslayan sonsuz
blr sluolll zauanoa yasaoigiuizi oa unuf-
uaual gerellr.
Slneua leslnlllle ouygular ve onlarin ag-
risiulari lle alalalioir. lnsanlar ber yeroe
bafiralarini ve bayaf fecrbelerlnl paylas-
uislaroir ve baFizauizi barelefe gelren oe
buour. 8azen blr lolu blze oculluguuuzu
bafirlafir, slneua oa blzoe ayni efllyl bira-
lablllr. bafiralariuizin ve fecrbelerlulzln
lzlnl srueulzl saglar. 8u yzoen blr Fllue
baslaoigiuoa bllaye yazaral baslauau.
ncelllle belll feuel blr ouyguyu lonuu-
lanoiruaya/buluaya alisiriu, aroinoan
bu duyguyu daha somut daha elle tutulur
gzle grlr bale geflrueye alisiriu. Se-
naryo yazaral baslauau. lll nce bu ouy-
guyu saracal uelani, isigi, renllerl lesFef-
ueye alisiriu. Hllaye bu lesFeols srecl
lerlslnoe orfaya ilar.
Vesela AlFreo Hlfcbcocl Fllulerlnoe obje-
ler lullanir. Lger Fllulnl yaparlen objelerl
osnuyorsan bllayenl onlarla glenol-
reuezsln. llluoell ber para olger para-
larla abenl llnoe olualioir. Ne oyunculul
ne uzll ne senaryo olgerlerlnoen oaba
neull bale geflrlleuez. Her ge azaul
oerece oe lullaniluali ve organlze eoll-
uellolr. 8ana gre blr yapral oa oyuncu
laoar neullolr. 8u blr obje oe olablllr.
8lr aga oa olablllr. 8lr aga labugunun
rengl oe olablllr veya o siraoa belll oe rol
lesueyen blr alfrn yz oe olablllr. Her
sey o ouyguyu yalalaual lln yapilir. Her
sey blr ouyguya blzuef efuel lln varoir.
8u ouygu, fa basfan lflbaren uelanin, za-
uanin ve nesnelerln lenol oogallillarinoan
orfaya iluisfir.
Sunl isil lullanuiyoruu nl Flluoe o
uelani lullanuaya larar verulsseu, larar
verolglu anoall ball, afuosFerl yanl isigi,
iplal gzle grogu glbl Fllue yansif-
ual lsflyoruu ouyguya blzuef efuesl lln.
>3@A>39B4
74
8u sebeple bu afuosFerl bozacal blr ya-
pay isil lullanualfan lainiyoruu. Dogal
isil lullanuauin sebebl oe buour. Lger l
uelanoa Floresan lauba varsa onu lulla-
niriu. Lger ois uelanoa blr solal laubasi
varsa belll volfajini blrazcil arfiririu aua
o laoar. ylne oe bu gelerl lullaniriu.
8llulyoruu bu sellloe oevau eoebllecel
ulylu aua ben bala 35 uu lullaniyoruu.
lsferlu ll oevau eoeblleylu nl oljlfal
eluel fauauen Farlli blr zlbnl sre ge-
relflrlyor. Aslinoa oljlfal lullanoiginizoa
ber seyln raollal blr oeglslue ugraoigini
osnyoruu. Geflglulz yzyiloa 35
uu'oe olougu glbl saF slneuanin lenolnl
gsferebllecegl blr alan bulua Fllrl oljlfal
Fllu aginoa benz orfaya iluaoi. Dljlfal
felnolojl lle yapilan Fllu zauanla basla blr
seye evlrllecel. 8unun ne olacagini bllul-
yoruu. Ona arfil Fllu oenlp oenueyece-
glnl oe bllulyoruu aua leslnlllle basla
blr seye evlrllecel. Aua benz o nolfaya
gelueoll.
lllulerluoe uelanlar ol neull. YusuF
Uleuesl'nln lll lll Fllul lzulr oolaylarin-
oa zellllle lzulr'oe blr lasabaoa elllol.
Uncs lse 1rllye'nln Dogu Karaoenlz
blgeslnoe elllol. Araoigiu sey ooganin
orfasinoa ll blr lyo. Dlger Flluer
lasabaoa ve bir lisuiyla seblroe gecl-
yorou. Uleue ly blle oenlleueyecel
blr yeroe ooguus, lasabaoa byus ve
sluol seblroe yasayan blr salrln bllayeslnl
anlafir. Son lll yz yiloall uooernlesue
srecl sirasinoa 8afi lle Dogu, yerel lle
evrensel arasinoa blr gels nolfasi olual
laoar lyoen lasabaya ve lasabaoan
sebre gels oe ol neull oluusfur. Vo-
oernlesen 1rllye'oe ooguyla bafi, evren-
selle yerel, lyle seblr arasinoa blr gerlllu
orfaya iluisfir. zellllle 1rllye'oe son
elll yiloa ballin lyoen sebre g efuesl
lnsanlarin bayaflarinoall oegerler arasin-
oa, esll lle yenl arasinoa afisua ve uyus-
uazlillara sebeblyef verulsflr. Dolayisiyla
bfn sanaf Forularini besleyen araoa
laluislil ouruuunu orfaya ilaruisfir.
1asra lle uerlez, oogu lle bafi, Osuanlica
barFler (Arap barFlerl) lle uooern 1rle
(Lafln barFlerl) ve bunun glbl pel ol ou-
ruula/araoa laluislilla larsilasan blrey
ben llulu?", ben aslinoa neylu?", lyl
uyu, seblrll ulylu?", olnoar uiyiu,
seller ulylu?" lllleulerlnl bfn bc-
relerlyle yasar. \e buna ualul blr cevap
bulauaz. Cagoas 1rl eoeblyafi leslnlllle
bunun zerlne luruluour. zellllle Orban
Pauul rouanlari bu oogu-bafi larsifli-
gi Fllrlyle, bfn blr ueulelefln orfaoa
laluislil ve ne yne gloeceglnl blleueue
ouruuu lle llgllenlr.
ManevI OeIenekIe IIIskI KuznaII
8en lenol aoiua bu llllllfen, araoa lal-
uislilfan siyriluanin yolunun uanevl ge-
lenelle (lslau ve fasavvuF osnceslyle)
lurulacal lllslloe yaffigina lnaniyoruu.
Cnl gelenelle uooern arasinoa s-
relllllgl saglauali ve lllslllerl fesls eolp
lprlerl lurualiyiz. 8unun lln ncell
>3@A>39B4
75
lusallarin (bunu 1uuu yil nceslne laoar
gfreblllrlz) blrlllulnl felrar feoavle
solablllrlz. Cnl lnsanligin o fecrbelerl
lnsanin oogasiyla, Fifrafiyla, uanevlyafiyla
oaba barisil.
8ylelllle, sanafiu yularioa babsl geen
1uuu seneyl asan gelenegln, Anaoolu'oa
nesv neua bulan ulrasinoan beslenuel-
feolr. 1asavvuFfa bal oeolglulz blr ueFbuu
varoir ll bu blr bllln ballolr. Yerel ve ofan-
fll olualla beraber evrensel blr zelllge
sablp SuFl uzllfe olougu glbl slneuaoa
>3@A>39B4
Bangi sanat formundan bahsedersek bah-
sedelim her zaman yerel, otantik ve ma-
nevi-geleneksel olant devreye sokarak
formun kendisinin stntrlartnt bir sekilde
zorlayabilirsiniz.
76
oa lnsan Fifrafi lln evrensel olaral oa ge-
erll yerel ve ofanfll blr boyuf, blr ouygu
ouruuu olaral babseoeblleceglulz bal"l
slneuaoa yalalauaya alisiyoruu. Hangl
sanaf Foruunoan babseoersel babseoe-
lim her zaman yerel, otantik ve manevi-
gelenelsel olani oevreye solaral Foruun
lenolslnln sinirlarini blr sellloe zorlayabl-
llrslnlz.
Geflglulz yallasil 1u yiloir bal"ln sl-
neuacasiyla yogun blr sellloe llgllenl-
yoruu, zellllle oe fasavvuFun sanafa
ve lenol llfruze nasil yansioigiy-
la. Gryoruu ll blzlu 1rllye'oe ol
zengln blr geleneglulz var ve bu sanafa
yeferlnce yansifiluiyor. 8u gelenegln
sablp olougu pofanslyelln lullaniluasi
lonusunoa byl blr boslul gryoruu.
\e lnaniyoruu ll eger balllafen lenol
bayafiuiza bas blr sey refecelsel bes-
lenllecel oauar buour. 8enl saF slneua
Fllrlne lfen oe buour.
SaF slneua slneuaya bas seylerln lulla-
niui ve olger sanaf Forularinin rnegln
eoeblyafin ulnluuu ozeyoe lullaniuiyla
varlil gsferebllen blr slneua fror.
Loeblyaf Forularinoan uzallasual saF
slneuaya yallasuanin blr yoluour. Ana
aliu blr Flluoe 1.5 saaf lerlslnoe genel-
lllle blr bllaye lzlerlz aua oraoall ouy-
gunun sf rflor. Aua saF slneua
lenol uaool lulanlarini lullanaral Fllue
feuel feslll eoen ouyguyu blssefflrue-
ye alisir. \e seylrclnln sablp olougu, lyl
bllolgl ouyguyla Flluoe orfaya ilan ouy-
guyu, araoall bllayeyl laloiraral blrblrlne
lavusfurur.
Selullular oneulne ya oa llasll Os-
uanli oneulne alf uluarl eserlere balfi-
giuizoa fas lslllgl ve usfaligin ulnluallsf
blr uanfilla barelef efflglnl grrz. 8u
blze gnuz uluarlsl anlauinoa ol
sey grefeblllr. Ayni sellloe slneuacilarin
llfruzoe ol oerlnlere lsleuls olan
bu gelenelfen grenecel ol seylerl ol-
ouguna lnaniyoruu. Gelenegln bu soru-
lari basla frl blr cevaplaua selll, basla
frl blr yallasiui olougunu Farl efflu.
8u lonuoa oloula ge grenueye basla-
oigiui syleueu gerel aslinoa. Aua ola-
bllolglnce ol grenueye ve bu gelenege
garl oluaya alisiyoruu. 8unu lullanaral
slneuafll sanafiua nasil yallasabllecegl-
ul bu Flllrlerl nasil yansifablleceglul gr-
ueye alisiyoruu.
8lr Flluoe alisuaya baslaoigiuoa sefl-
glu uelana oeFalarca gloerlu. Oraoa blr
sr vallf gelrlrlu. 8lr sr ses seerlu
ve senaryoyu yazuaoan nce blr sr ayri
ses layoi yapariu. \e senaryoyu yazuaya
ofurouguuoa bfn o seslerl bafirlauaya
ve senaryoya lslenuls olan seslerl ouy-
uaya alisiriu. Projenln basinoa lenolue
sinir loyuayi severlu, uesela Uleue'oe
olougu glbl. 8asfan larar verolu. Vzll
lullanuayacalfiu. Arla planoall seslerl
ve gerel uelanoall seslerl lullanuaya
alisacal ve onlari blr eslf uzll grevl
grecel blr ses evrenlne onsfrueye
alisacalfiu. Seslul layoa gnoerolglu-
>3@A>39B4
77
oe ona zellllle nelerl lsfeolglul ve nelerl
layoefuelerlnl lsfeolglul llsfe ballnoe ve-
rlrlu. Posf proolslyon sreclnoe oe uub-
feuelen en Fazla zauan barcaoigiu yer ses
bluor.
8azen ses fasariuini fauaulaual ay
alablllr. 8u benlu lsluoe en ol neu
verolglu lisuioir. rnegln Bal'oa ocugun
oruanoan yrog sabne zerlnoe ali-
siyoroul. loleycl ses layoi lln sfoyooa
blr asagi blr yulari yrueye baslaoi.
2 uefre boyunca 1uu lllooan Fazla blr
aoauoi. Gzlerlul lapaoigiuoa blr ocul
oegll oe blr oev yryoruus glbl. Aoiu-
larinin blblr rlful yolfu. \e blr ocul
oruanoa yrrlen bep ayni sesl ilaruaz.
8unu aoaua syleolu. Cluln sfnoe,
fopragin sfnoe, luuun sfnoe ve son-
ra faslarin sfnoe yryecelsln." Drf
Farlli sesl eluel lln onu orf oeFa ayri
ayri yrffu ve bu lanallari blrlesflrerel
blr fel ses eloe efflu. Aoau lsluln uzun
sreceglnl syleol. 1abll ll blflruesl uzun
srecelfl. Seylrcl bu glbl oefaylari Farl ef-
uese blle leslnlllle blsseoer.
Ayni sellloe belll blr sabneyl eluel lln
larin yaguasini belleyeblllrlu ya oa blr
sabneyl lsfeolglu sellloe eleblluel lln
oisaroa buluflu blr afuosFerln olusuasi
lln ofurup saaflerce belleyeblllrlu. lnsan-
lar bunun apfalca olougunu syleyeblllrler.
Cnl oljlfal felnolojlyle lsfeolgln ber seyl
sonraoan elleyeblllyorsun. Aua sabnenln
ouygusunu elleyeuezsln. o gerelllglne
baglioir.
Auaciu Fllulerluoe blr feFellr ball glbl
efll yarafual olougu lln bu efllyl bo-
zacal berbangl blr sey lullanual lsfeul-
yoruu. 8lr gn oljlfal lauera lullansau
blle Flluln gerellll ouygusunu loren
renl ayarlari yapuayacagiu ve lar veya
yaguur eFelfl elleueyeceglu. Lger o sab-
ne yaguurlu blr sabneyse ya oa larli blr
sabneyse laroa eleceglu veya yaguuroa
eleceglu. Yaguuru belleueyl sevlyoruu.
8unun apfalca, lpfloal blr sey olougunu,
zauan lsraFi olougunu osneblllrslnlz.
Aua benlu lln oogru olan bu.
Kenol Fllulerluln yapiucisi olual bana
buraoa blr avanfaj sagliyor veya syle ol-
yellu ynefflglnlz Flluln lzleylclslnl osn-
ueue zgrlgne sablp olougunuz lllr-
cllll blr ouruu yarafiyor. Aua slze onlara
oalr blr soruululul oa yllyor. Ynefuen
olaral ne laoar ol lzleylclye ulasirsau o
laoar lyl. Aua neull olan Fllu.
amarra lln blr 1rl Fllu Fesflvallnoe aloi-
giu bfn parayi Sar'n proolslyonuna
loyouu. 8lr Flluoen lazanoigiu parayi
olger Fllue barciyoruu. Herbangl blr Fllu
bfeslnoe ynefuen crefl, yapiuci c-
refl varoir ber zauan. Aua ben bunlari
asla aluau. Hep blr oaball Fllulue lul-
laniriu. Dolayisiyla yasau sfanoaroiuoa
blr oeglslllll oluaoi. Vfevazl yasiyoruu.
Calisanlariuiz ve ben slrleffen uaas aliyo-
ruz. Harcaualariuizi slrlef lreol larfinoan
oyoruz. Neflceoe bayaffa lalacal laoar
lazaniyoruz. \e Flluler yapablllyoruz. 8un-
oan oaba Fazlasina nlye lbflyaciu olsun?
>3@A>39B4
78
03G/H/G/@7
B@9A<3;/A7/@/B7@;/:/@7
Geflglulz gnleroe laybefflglulz byl
ynefuen Vefln Lrlsan, 19B9 yilinoa
Lrfeu Lglluez'ln lu aroinoan sunlari
syleuls. 8enlu nerlu Lrfeu'ln bayafini
Fllu ballne geflrslnler. Ne laoar gzel blr
Fllu olur. Vfbls birsli blr aoauoi. Vfbls
blr bayaf bllayesl var. Orfaya ufbls g-
zellllfe blr Fllu ilar."
1
$luol ayni seyl ne yazil ll rabuefll Lrlsan
lln olleuel gerellyor. Ylne ne yazil ll,
1rl slneuasinin blyograFll Flluler refflgl-
ne pel sablf oluuyoruz, Fllu ynefuenlerl
blr faraFa genel olaral sanafilariuizin ya-
sau yllerl oe beyaz peroeoe yer bul-
uuyor. 8u anlauoa aniusaua, aniusafua
abalari oegerllolr, nosfaljll balisfan feye
blr farlb blllnclnln olusuasina blzuef eoer.
Slneuauiz lenol farlblne sillilla, silililla
balualioir, arasfiruacilarin yayinlari oa
1 Lrlsan, Vefln (19B9)."Lrfeu Col Klsllerl Sfar
Yapfi". 8ejazperde. 1 Kasiu.
gn oogru anlaual aoina geulsle olan
baglari zuleueye yneluell, bu baliu-
oan slneuauiza oesfel veruellolr.
Lrfeu Lglluez'ln lunoen nce fa-
uaulaoigi son Fllul /rabes| (1989), Trk
slneuasinoa bylesl blr geulse balis
leren naolr Flluleroenolr. /rabes| basit
blr faslauanin feslnoe ourur, Yesllau
uelooraularini, arabesl Furyasinin acili
yllerlnl, 1rler lnanoglu'nun lFaoeslyle
o gne oel 1rl slneuasinin ls unsuru
olaral lullanoigi bfn geler"l
2
blcveoer-
len 1rl slneuasinin fopyelun geulslyle
oe besaplasir. Ancal, /rabes|'fe Lglluez
ber seyoen nce lenolslyle besaplasir.
Scognaulllo'nun oeolgl glbl lenol sanaf-
sal geulsl, lenol slneua anlayisi ve lcra-
afiyla yzleslr ve yapfillariyla oalga geer,
blr bayaf bllanosu ilarir."
3
Gerelfen
2 Scognaulllo, Glovannl (2uu4). 8aj S|nema
1ar|er |nanog|a. lsfanbul. Dogan. s. 3B2.
3 Scognaulllo, Glovannl (2uu5). 1ar|
S|nemasinda Sener Sen. lsfanbul. Kabalci. s. 9B.
.%3,$%..%3,%
%24%-%,-%:
OEM PEKMAN
79
oe, bu vaslyef Fllulnln afisi, Lglluez'ln blr
zauanlar asl Fllulerlnln nl ynefuenl"
olaral aniluasina sebep oluus Fllulerln-
oen, zellllle oe Sarra| (1965), Senede 8|r
Can (1966) ve 8os Cercee (1969)den
afiluisfir. Ynefuen uvaloizi lenolne
bafirualfa aua evreslne oe luvvefll blr
lgne yapualfaoir.
Kenolslyle oalga geebllue lnsanin ur
yolu zerlnoe ulasabllecegl neull zellll-
leroen blrl olsa gerel. Lglluez'oe bu zellll
ol bellrglnolr. Yasau ylsn anlaffigi,
yazil ll yariu laluis genls syleslsl
4
y-
nefuenln pirilfili zelasi, alislanligi, azul
ve birsi, sezgl ve zuleue gc yani sira
oobraligi, blooefl, lenolslne oe ynelfuel-
fen lainuaoigi aciuasiz elesflrelllgl ve
alayciliginin yansiualariyla ooluour. Lgll-
uez, yolunu alayli blr slneuacioan alayci
blr sanafiya onserel fauaulauisfir.
Hayafa afilan gencecll blr oelllanli olaral
yolun basinoa glrueolgl boya laluauisfir.
Slneuacililfa larar lilana oegln, ballal-
lilfan llfap-oergl yayiuciligina, lolanfa
pafronlugunoan langirf lralligina" blr-
ol ls yapuis, zlrvelere iluis, lFlaslara
osusfr. lll Fllulnln yapiuciligina so-
yunougu 1961 yilinoa 32 yasinoaoir, fel
osncesl o yillaroa bizla byyen ve lar
vaaf eoen Fllu plyasasinoan para lazan-
ualfir. Arlaoasi Nablf Afauan'la orfal
olaral luroullari lll Fllu slrlefl LFe lllu,
yapfigi blrla Flluoen sonra bafar. lll laFa-
4 Alura, Glban (199u). 8en Lrfeu Lglluez".
Canes. 21-27 Lyll.
oar 1963 yilinoa bu lez Arzu lllu'l lurar,
lisa sre llnoe 1rl slneuasinin 4-5 b-
yl Flruasinoan blrl olacallari alillarinin
ucunoan geueuelfeolr. Arzu lllu'ln lll
yapiui larosàn lend| 1ajjarà end| (1964)
lslull loueolnln ynefuenllglnl oe Lrfeu
Lglluez sflenlr. lll ynefuenlll oeneuesl-
olr, sebep slneua asli, uerali vb. oegllolr,
slrlefln ynefuene verecel parasi yolfur.
lllu, Lglluez'ln szlerlyle Dnyanin en
acaylp Fllul olur."
5
aua senenln en lyl ls-
lerlnoen blrlnl yapar. 8asariya losullanuis
gen slneuaci ynefuenllge oe byle
balillaua oaluisfir. Yenl lslne fufluyla sa-
riluis, Keual 1ablr glbl byllerlnln bu
lsfe lalici ol" gflerlne lulal veruls, Saoil
$enoll glbl blr yazar, Vnlr zlul glbl blr
alfrle yoloaslil efulsflr. Ynefuenllgl oe
Fllu ele ele grenlr, bu lonuoa zellllle
lauerauan Krlfon llyaols ona bocalil eoer.
5 Aya, Lngln ve Cos, Nezlb (1974). Lrfeu
Lglluez'le Konusua". ed|nc| Sanar. Aralil.
B@9A<3;/A7/@/B7@;/:/@7
80
B@9A<3;/A7/@/B7@;/:/@7
Col oegll, blr sene sonra, ynefuenlllfe
bangl nolfaya gelolglnl Sarra| ile ortaya
loyar. 8u Fllu 1rl slneuasinin o gne oel
grog en byl glse basilaflarinoan bl-
rlnl yapar. Lglluez arfil neull ve popler
blr yapiuci-ynefuen, Arzu lllu lse noe
gelen blr Flruaoir. Sarra|'n olagansf
basarisinoan sonra yefulslere laoar asl-
ueloorau Fllulerl ynefuenln luzasi olur.
8u oneuoe Arzu lllu reflul byl l-
oe yabanci Fllu/eoeblyaf uyarlaualarina,
yerll rouanlara, fufuus Fllulerln felrar ev-
rlulerlne yaslanualfaoir ve oneuln flcarl
slneua laliplari llnoe ls gruelfeolr.
Yefulsleroe lse Arzu lllu 1rl slneuasina
oaugasini vurougu, alle loueollerl" olye
aolanoirilan blr farzi benluser ve bu lzgl
zerlnoe yalnizca elllolgl oneuoe oegll,
lusallar boyunca llgl ve sevglyle lzlenen,
balen oe lzlenueyl sroren yapiulari
reflr. 8u Flluler arasinoa ababam Siniji
(1975-19B1) serlsl, 1974'fe kjden |nd|m
Sen|re, Va| 8onca|, Sa|a| V||joner, Sar
kardes|er (1976), 1977'oe Ca|en Cz|er,
Sabanog|a Saban glbl Lglluez'ln lenol
ynefflgl Flluler, yabuf Arzu lllu'e bagli
basla ynefuenlerce ellluls 8|z|m /||e
(1975), 1osan lasa (1976), Cpca|er kra-
|i (1977), 197B'oe Nese|| Can|er, Sa|ran
glbller beuen alla geleblllr. Arzu lllu bu
oneulnoe fau blr ellp" ballne gelulsflr,
Auerllan sfoyo slsfeulnln ll apli
yerll verslyonu olaral ls gruelfeolr. Ken-
ol laorolarini olusfuruusfur, 1aril Alan,
Luel Sayin, Vjoe Ar glbl blr lll sfar oi-
sinoa bepsl flyafro llenll olan oyuncular
Flruaya bagli olaral alisualfaoir. Vnlr
zlul ve Aolle Naslf glbl usfalarin yanin-
oa ber blrl bu Flluleroe yiloizlasacal Zell
Alasya, Vefln Alpinar, Hallf Alafepe,
Keual Sunal, $ener $en, Aysen Gruoa
glbl genler ellbe lafilir. 8u oyuncularin
blr lisui senaryo grubu llnoe oe yer al-
ualfaoir, Arzu lllu senaryolarinoall luza
genellllle Saoil $enoll'e alf olsa oa Lrfeu
Lglluez yneflulnoell Arzu lllu allesl ne-
reoeyse fau laoro senaryo alisualarina
lafilualfa ve Yesllau sfanoarflarina gre
ol uzun ve yogun blr senaryo reflu
sreclne oabll olualfaoir. Cellu ve e-
llu sonrasi evreleroe oe ayni ynefuen-
ler, ayni grnf ve sef ellbl, uzllller
vb.'oen olusan faliu uyuu llnoe alisir.
Dolayisiyla bu yerll sfoyo slsfeul, blrbl-
rlne benzer, bellrll blr sfanoaroi yalalauis,
zellllle senaryo aisinoan filir filir lsle-
yen, lyl yaziluis, lyl oynanuis loueollerly-
le llflelere ulasuayi blllr.
Yefulslerln Arzu lllu reflulnln ball llf-
lelerlyle lurougu, neslloen neslle geen,
bugn blle oevau eoen sical lllsllnln
sirrini zueye alisfigiuizoa ber seyoen
nce Fllulerln arlasinoall bu uyuulu ellp
alisuasini ve bu yefenelll laoroyu blr
araya geflrlp ynefen Lrfeu Lglluez lsul-
nl buluyoruz. Lglluez blr ynefuen olaral
sanafinoa yefllnlesueye alisir, bunun lln
srelll oluyup arasfirir, osnr ve oener-
len, ayni zauanoa blr yapiuci olaral oa
llflelerle bulusuanin, oaba ol lzlenuenln
ve flcarl basarinin peslnoeolr. Slneuasi
bu lll arayisin eserlolr. zellllle yefulsll
81
yillaroa yapfigi Fllulerle blr ball slneua-
si orfaya ilaruis, arlasinoall ellbln oe
1rl flyafrosu ve feuasa sanaflari gele-
neglnoen yeflsuls oluasinin lazaniuiyla,
balla ol yalin, fanioil ve sical gelen blr
slneuasal farz orfaya loyuusfur. 8u slne-
uanin oogurougu $aban glbl flpleueler
gloerel blrer ball labrauani ballne gel-
ulslerolr. Gelenelsel feuasaoan bllolglulz
blluoe, Lglluez loueolsl oe bep belll
loe blr sosyal elesflrlyl ve lissaoan
blsseyl barinoiruis, ll lnsanin yaninoa
ouruus, bu anlauoa oa lzleyenlne belll blr
rabaflaua" saglauisfir.
Selsenlerln 1rllye'slnoe slyasal-elono-
ull-llfrel orfau bizla oeglslrlen slneua
selfr byl blr bunaliuin llnoeolr
ve Lglluez lle Arzu lllu oe bu bunaliuli
oneuoen naslblnl alir. Lglluez 19Bu'oe
8an|er 8||oyu, 1981de son Hababam
Fllul ababam Siniji Ca|e Ca|e'yl eler ve
bunoan sonra 19B9'oall lune oel sa-
oece Fllue oaba ynefuen olaral luza
atar: Namas|a (19B4), /si| O|dam (19B5)
ve /rabes|. Ylne oe beu selfr saran
sorunlarin beu oe ynefuenln basfaligi-
nin reflulnl lisiflaoigi bu oneuoe, 1rl
slneuasi zerlnoell efllsl ve agirligi srer.
Ynefuen, senarlsf ve oyuncularoan olu-
san falebe" grubuna el verueye, yol gs-
ferueye, usfalil efueye oevau eoer. yle
ll, selsenleroe Arzu lllu oisinoa yapilan,
rnegln uaaro (Kartal Tibet, 1981),
C|ce| /bbas (Slnan Cefln, 19B2), uo|ap
8ejg|r| (AfiF Yiluaz, 19B2), Sa|ar uaa-
si (Karfal 1lbef, 19B3), Cip|a| varandas
(8asar Sabuncu, 19B5), Zagarr /ga (Nesll
Clgeen, 19B5), ueg|rmen (AfiF Yiluaz,
1986) ve Vans|n 8ej (Yavuz 1urgul, 19B6)
glbl lalbursf loueolleroe blr sellloe
onun oa payi bulunur. Arzu lllu lse Se|er-
pare (AfiF Yiluaz, 19B3), V||jarder (Kartal
Tibet, 1986), Se|amsiz 8andosa (Nesll
Clgeen, 19B7) ve Zeng|n Varjagi (8asar
Sabuncu, 19BB) glbl nlfelllll yapiulara
luza afar. Lrfeu Lglluez'ln bu oneuoe
elflgl 8an|er 8||o ve zellllle Namas|ada
gncel ueselelere lllslln gzleuler les-
llnlesuls, uesajlar neflesulsflr. Olgunlul
eserlerlnl verolgl bu oneu ne yazil ll sa-
nafinin vallfslz luyle sonlanir.
Lrfeu Lglluez efllsl" lunoen sonra
oa srus, slneua/felevlzyon selfrnoe
bellrleylcl oluaya oevau efulsflr. Arzu
lllu yapiulari zel felevlzyonlu yillaroa
bep blr reyflng araci olaral lullaniluis, ay-
rica blrol yerll olzlye oe laynallil efuls-
flr. Gncel popler slneuauizin loueol
oauari oa bu efllyl aila fasir. fe yan-
oan, Lglluez'ln falebelerl oe 1rl slneuasi
ve felevlzyonunoall efllnllllerlnl, ynlen-
olrlclllllerlnl srorus ve sroruelfeolr.
Gen neslllerln, slneua farlblulzle lllsll
lurarlen lilavuz aloigi sanafilarin basinoa
gelolgl syleneblllr. 8u lleoe, Lglluez'l
ismen bilen bilmeyen hemen herkes onun-
la yapifi zerlnoen blr bag luruusfur.
Lglluez beplulzln bayafina blr sellloe
oolunuusfur. 8yle blr sevgl bagi ber
sanafiya naslp oluuyor, Vefln Lrlsan'in
olleolgl glbl, bu ball sanafisinin Fllulnl
eluel uuariz slneuauiza naslp olur.
B@9A<3;/A7/@/B7@;/:/@7
82
/|is|an|i| ra|er|c| daranisidir.
Celal 1an ve alleslnln basina gelenler fipli
laralferler glbl olaganoisi olyeblleceglulz
froen olaylar. llluln lzleolgl yol yanl gell-
slul aslinoa bu olaganoisiligin llul bayaf-
laroa ne laoar olagan blr bal aloigi zere.
8u sebeple oe Onur Unl yasananlara fau
uanasi lle oogal lnsanin uubfeuel oavra-
nislari zerlnoen yallasuaya alisuis ve
Flluln ana afisini bunun zerlne luruus.
Col elesflrllen Celal 1an'in lFrler yagoir-
oigi sabneyl oe lseye silisan lnsan lF-
reoer" ulnvallnoe blr cule lle aillauasi
bu nlyeflnl belll eolyor. Gayef norual blr
alle grnfs lle baslaoigiuiz Flluoe be-
uen basfa raollal blr baule lle blr clnayef
gerelleslr. Kurgunun uerlezlne yerlesflrl-
len bu clnayef, uevcuf laralferlerln glfgloe
nasil lgrenlesebllolllerlnl gsferuel lln
lullanilir. Aiga ilacal gereller, gellnen
son nolfaoa felrar felrar lurulan louplo-
lar lnsanin nasil lnsanlilfan ilfiginin lanifi
nlfellglnoeolr.
lgrenlesen laralferlerln arasinoan baslilfa
oa babseollen ogul Kauuran Farlli blr nol-
faoa ourablllyor, buna olllaf leslluel asil
aua. Kauuran bayaffa blblr lsfe basarili
olauauis, babasinin lflbarini oa lullanoigi
baloe flezleuls, ezll, ezllen blr laralfer
olaral beuen baslaroa bu ouruuunu blze
alfarir. Dz blr laFaya sablp Kauuran ylne
babasinin baglanfisi lle nlverslfeye safua-
yi osnog uasaj lolfugu lle bllayenln
llnoe blr yer aar lenolne. 8abasinin lfl-
REM2I $IM$EK
KAMUlAN TAN'lN
ASlll lNSANl
HlKALSl
/79/:/<
83
barinoan ne laoar Fayoalansa oa babasina,
lizi yasinoa blrl lle evlenolgl lln fepllllolr.
8u ouruua alisua nolfasinoa oa ne lsfelll,
ne oe becerllllolr nl Kauuran lenolnln
oe syleolgl glbl saficioir, oysa alislanlil
blr fleflcl oavranisioir. 8lraz aual ge-
rellrse alisan fleflcl Farllilasaral ons-
ueye uabluuour. 8u onsun uenFl
yani lse Vonfalgne'ln verolgl gzel rnelle
aillaual lyl olacalfir, llenln blrlnoe blr
laoinin buzagisi olur, ol gzel olan bu
buzagiyi laoin oevauli lucaginoa fasir fa
ll loca lz olup ilana laoar. lsfe alis-
uaoan laynalli yln Farlina varauaua
ballnoen laar Kauuran, bunu lsfeuez ve
baffa reooeoer, o yzoen oe safan faraFfa
laluayi yegler, nlfellu oe safar. llluln so-
nuna laoar alisuayacal ve uFal oeglsluler
yasasa oa onsueyecelflr, lsfe bu yzoen
oe fau uanasi lle gerellerl blllp rabafsiz
olan fel laralfer o olacalfir.
Celal 1an clnayef sonrasi evl ferl efflglnoe
evoe blr panll bavasi ballu olur ve lluse
ne yapacagini bllueuelfeolr. Celal 1an'in
annesl Kauuran Haniu sesslz laluis, lizi
[lloe lse panll ballnoe ne yapacallari-
ni sorualfaoir. lsfe bu nolfaoa en ualul
culeyl Kauuran lurar. Pollsl arayaliu."
1abll ll labul gruez ve [lloe faraFinoan
susfurulur, Kauuran Haniu lse agzini blle
auaz. Kauuran'a oalr lll lpucu ellulzoeolr
Kmuran hayatta hibir iste basart-
lt olamamts, babastntn itibartnt da
kullandtgt halde tkezlemis, ezik bir
karakter.
/79/:/<
84
ve lllncl lpucu lse oaba oa glor, Ce-
lal 1an clnayef uaballlne gerl onognoe
peslnoen allesl gellr ve ucuz oyunculugu lle
larsilar onlari. [lloe uleuuel blr oyucu-
lul sergller, Kauuran Haniu lse sesslzllgl lle
oynar aua Kauuran rol blle yapauaz sesslz
oe lalauaz. 8abasinin, larsisinoall o ballne
balip bayvan berlF " olyeblllr saoece.
Kauuran'in laruasil lllslllerl yolfur olger-
lerl glbl. [lloe rnegln, larllafrlze eolluls
fenor Olan lle olan arpil lllsllsl igrinoan
ilfigi nolfaoa uevzua oabll olan loul-
ser Halli lle lgrenleslr, luroullari louplo
lle oe sinirlarin feslne geerler. Kauuran
Haniu'in lse gnablar blr geulsl olougu,
onun oa aslinoa o laoar uasuu oluaoigi
slnyallerl verlllr. lsulnln uanasini blle -ls-
feolglne lavusuus olan, uuflu- osno-
guzoe grrz ll laneflenuls glblolr. Ne
Nloa 8ey'e lavusablllr ne oe luel lsfeol-
glnoe leblllr. Olaylar sirasinoall sesslzllgl,
sonrasinoa bfn ber sey olup blffllfen
sonra yanl, bizla norualleseblluesl uanl-
oaroir. Celal 1an'i zllrefueye zafen gerel
yol, yapfiginoan plsuan blle oegllolr. 8unu
oa zge'yl caull nnoe grognoe fel-
Kmuran'da asltnt kaybetmeden, tr de-
gistirmeden, insan kalabilme hali mevcut.
/79/:/<
85
rar lorueslnoen anlariz. Pell, Kauuran
ne yapuis? Kauuran'in bafiroigi lsler var-
oir, o laoar.
Kauuran'i oaba feulz ve oz blr nolfaya
yerlesflrolglulzoe neoen zge'nln rubu-
nu onun grogn -ya oa balslnasyon-
anlayablllrlz, fabll bunun yaninoa yasanan
ouruuoan saoece onun rabafsiz oluasi-
ni oa bunun yanina elleuel gerellr. Aua
Kauuran'oa oa blr oeglslu varoir, olllaf
eolluesl gerelen bu ouruua slooefle lsaref
eoellu, onsu oegll blr oeglslu sz lo-
nusu. Yanl aslini laybefueoen, fr oeglsflr-
ueoen, lnsan lalabllue ball uevcuf. $arlici
Olan'i uubfeuelen baoolnl bllolruel nlye-
flyle lenara elflglnoe onun kelfr 8ey'ln
yegenl olougunu grenlr, yapacaginoan
vazgeer nl kelfr 8ey Kauuran'a ar-
fil blr balfaya sap olougu" ujoeslnl verlr.
Drf yz aoef uasaj lolfugu safin alina-
calfir ve Kauuran sonunoa blr lsl basara-
bllulsflr. 1abll ll bunu berbaf efuel lsfe-
uez, ona gre favir falinir. lll basfa, lsfe bu
oa Kauuran'in yenll osfg nolfa, olye
aliloan geuesl norual aua ouruu aslin-
oa fau yle oegll. llluln bllayeslnln fopar-
lanuasi olaral olunabllecel son sabneoe,
evoe nce [lloe lle Halli'yi grrz, fll-
slnolrlcl blr sellloe blrblrlerlne lur yaparlar.
Alablnoe sarlici Olan lle Kauuran eve blr
uasaj lolfugu geflrlrler ve benz lgrenll-
glnl ooruga varoirauauis Olan, uerbuu
zge'nln FofograFini lsfer Kauuran'oan.
Kauuran zayiF blr aoauoir, bu oogru aua
Olan'in bu lsfeglnl yalisilsiz olaral grue-
sl, zge'yl sevueueslne raguen FofograFi
alle bafirasi olaral nlfelenolruesl onun lg-
renlesueoen lnsan lalabllolglnln bellrfl-
slolr. Son lerfeoe Kauuran onsuez ve
alisuaz, o safar, blr ullfar oa oeglslr, bu
oeglslul salas liyaFeflerlnln yerlnl alan ba-
slf faliu elblseslnoen anlariz.
Son sz nlyeflne blr asiri yoruu yapip blflr-
uell. Yazinin sonuna laoar nereoeyse b-
tn karakterden bahsettik ama bir tanesine
bl oeglnueoll, oeglnueoen oluaz. Cnl
bu laralfer, Kauuran'in lnsanlilfan ilan
olgerlerlnln yaninoa bfn zaaFlariyla lnsan
lalan yaninin blr ncell asauasi nlfellgln-
oe, bu laralfer [lloe'nln ogluour. llluln
basinoan sonuna laoar oevauli bllayenln
llnoe olan bu ocul genel lurgunun fau
olarak neresinde duruyor sorusunu sordu-
guuuzoa cevabi, arfil Onur Unl slneua-
si olyeblleceglulz blr seyln ol gl blr
selllyle vulu bulougu o sabneoe, aoll fa-
blpllgln nnoell sabneoe buluruz. Ofop-
sloen ilan zge'nln ceseolnl aar Celal
1an, aninoa lorlar sonra norualleslr efll-
lenuez, nlfellu [lloe oe ayni sellloe fepll
verlr aua lzleylcller blle bu fabloya uloelerl
bulanacal sellloe oabll olur. lsfe bu nolfa-
oa en basfan berl bllayeoe eflln blr sellloe
yer alan ll ocul lallip per zge'l, [-
lloe oe oglunun agzini sller. 8u oebsefenglz
sabneoe ocul saF, feulz llullgl lle oraoa-
oir, en basinoan berl olougu glbl. Kauuran
lse lnsan lalabllolgl lln lusar. Gerlsl loup-
lolar, lbanefler, lFflralar, yanl lnsanligin asiri
acilli bllayesl, oaba ne olsun oegll ul?
/79/:/<
86
03G/H/G/@7 9/;3@//@9/A7
p;8 yilindu Izmii'de dogun Oicun Koksul, Mi-
mui Sinun niveisitesi Guzel Sunutlui Fukultesi
Geleneksel Tuik El Sunutluii Bolumu'nu bitiidi.
-ELEIN$||| lilm ekibinin sunut giubundu yei uldi. Yusul clemesi'nin senuiyo
yuzimindu Semil Kuplunoglu'ylu biilikte culisti. 9UMURTA lilmiyle ||. Antulyu Altin
Poitukul Film Festivuli ve |o. Siyud dulleii'nde En Iyi Senuiyo" odulleiini uldi.
Egitimini uldigi isi yupmuyun Oicun Koksul bu duiumu soyle ucikliyoi: Yuzmuyu
meiukim vuidi. Dulu soniu Semil Kuplunoglu'ylu bii sekilde bulustu yolluiimiz. Ve
onunlu biilikte senuiistlige busludim."
f1elnll anlauoall senaryo lle lzleylcl
algisinoall senaryonun Farllilillar arz ef-
flglne sablf oluyoruz. 8u Farlliligi orfaoan
laloirual aoina senaryoyla llglll blr faniu-
laua alablllr ulylz?
Anlaoigiu ve oeneyluleolglu laoariyla
senaryo, elllecel Fllu lln blr yol barlfa-
sioir, eoebl blr uefln oegllolr. Dolayisiyla
senaryonun eoebl blr uefnln sablp ol-
ougu glbl blr oegerl oe yolfur. Senaryo
blr sablonour, blr barlfaoir. Ynefuene
ve Fllul elecel ellbe yol gsferlr. Aua
senaryo luseneuez, nl senaryo
oluaoan Fllu oe oluaz. Sonufa senaryo
elllecel olan Flluln planioir. O plan ol-
uaoan oa blr lnsaaf yapauazsiniz.
fSenaryonun orfaya iluasi slnopsls,
frefuan glbl asaualarla gerelleslyor, Fa-
OROBN KOKSAL
g3%.!29/$!.%-,
OLAN KARAKTERLER
6%-%+.s
!O\lL;l:."#%-("'63")/
,03":4&7/%
87
laf nceslnoe Flllr boyufu var. Senaryonun
bu srelerlnoen babseoeblllr ulslnlz?
Senaryooa nce blr oerolnlzln oluasi ge-
rellyor. Yanl blr seyl oerf eolnuls oluali-
siniz ve oerolnlzl nasil anlafablleceglnlze
oalr blr feua yalalaualisiniz. lllall bunlari
yazip lzuenlz gerelulyor. 8enlu alisfi-
giu lsleroe bu byle gellsueol, aua uuf-
lala lsln bu faraFi oa osnlo. Ln azin-
oan slzln bllolglnlz blr feua oluali. Onoan
sonra o oerf eolnolglnlz lonuyu auaya
basliyorsunuz. 1abll beuen slnopslsl ya-
zaral oluuyor bu. Usfne noflar oserel
ve en neullsl laralferl gellsflrerel lse
basliyorsunuz. Anlafacaginiz bllayeyl o la-
ralfer zerlnoen luracaginiz lln laralferl
oslyor ve olusfuruyorsunuz. Karalfer-
oen sonra uelani blraz grueye alisiyor-
sunuz. 8unlar bellrueye baslaoilfan sonra
yavas yavas o laralferln efraFinoall onya
luruluaya basliyor. Onun yan laralfer-
lerl, luracagi lllslller, yan bllayeler, yan
uelanlar vs. Aua basfa neull olan sey,
laralfer ve uelanoir. Daba sonra oa yavas
yavas slnopslsl yazuaya basliyorsunuz.
Lger slzl oe fafuln eoen ve oerolnlzl lFaoe
eoen blr slnopsls orfaya iluissa, arfil blr
Fllulnlz var oeuelflr. Onoan sonra slnop-
slsfen frefuan saFbasina gelyorsunuz.
Daba sonra oa senaryoya gelllr. 1abll
bunlar ol bizli saFbalar oegll. 8azen blr
slnopslsl yazual blle ol uzun blr zauan
alablllr. 8u asaua oa lenol llnoe ayri
osnluell. Yanl slnopslsln, frefuanin ve
senaryonun yaziui ayrioir.
fSenaryonun olusua sreclnoe sena-
rlsfln filanoigi yerler olablllyor. 8lr yeroe
faliliyorsunuz ve orayi geeulyorsunuz.
8u flp ouruulari nasil asiyorsunuz?
Senaryooa, benlu oe sluolye laoar
grenolglu laoariyla, blblr sey oegls-
uez oegllolr. Sonufa bu slzln luruaya
AG:3(=@C<99A/:
8enaryoda nce bir seyi dert edinmis
olmaltstntz ve derdinizi nastl anlatabile-
ceginize dair bir tema yakalamaltstntz.
f
o
l
o
r
o
l
:

H
.

A
b
d
o
l
u
r

;
o
h
i
n
88
abalaoiginiz blr yapi. Dolayisiyla eger
filanoiginiz yeroe onu aauiyorsaniz ve
oraoan blr yere varauiyorsaniz, oraoa
olrenuenln ol oa anlaui yol. O zauan
belll oe olaya basla blr aioan balual ve
senaryonun lenol llnoe basla blr zu
yolu refuel gerellyor. 8elll oe filan-
oiginiz seyl blr an lln blr lenara biralip,
alisa oevau eoerel, oaba sonra felrar
onun zerlne osnuenlz gerellr. Cnl
filanualar lllall olacalfir aua blr sellloe
Farlli balis ailariyla, Farlli zuleue-
lerle onu asablllyorsunuz ve o filanilligi
gloereblllyorsunuz. 8uraoa llllf olan sey,
senaryonun llnoell blblr seyln vazgell-
uez oluauasioir. \azgeeblluel, blr Flluln
yapiuinoall en neull unsurlaroan blrl.
Saoece senaryooa oegll, Flluln ellu veya
uonfaj saFbasinoa oa bu geerll. 8unu ya-
pabllolglnlz loe reflenllglnlz arfiyor
ve balis ainiz ogaliyor. 8lr seye falilip
laluiyorsunuz. Onun lln senaryo, oegls-
uez blr uefln, llul slneuacilarin fablrlyle
lufsal blr uefln oegllolr.
f8azi ynefuenler senaryoyu blre blr
ellyor. Klul ynefuenlerse oaba olnaull
blr yol ferclb eolp bunu blr yolculuga e-
vlrlyor. Yazilanla elllen ol byl Farlli-
lillar arz eoeblllyor. Slzln bu lonuya balis
ainizoan yola ilarsal bangl ynfeuoen
yanasiniz? Slzln alisfiginiz ynefuenlerle
nasil blr lllsllnlz oluyor?
8en senarlsflll yapfigiu srefe Seulb
Kaplanoglu'yla alisfiu. YusuF Uleue-
sl'noell alisua lllsllulzoen yola ilaral
sunu syleyeblllrlu ll blzlu lln senaryo,
fauauen blr sablonou, blr yol barlfasiyoi
ve ber zauan oeglsebllen blr seyol. Yaziu
asauasinoa oeFalarca oeglsflgl glbl, ellu
asauasina gellnolglnoe oe zerlnoe oegl-
sllllller yapiliyorou. Senaryooa oluayan
blr sey sef esnasinoa ynefuenln o anll
fesplflyle veya lbflyaciyla ellleblllyorou.
Senaryooa olan bazi seyler oe elllueye-
blllyorou. Keza uonfajoa oa yazoiginiz si-
ralauaoan ol oaba Farlli blr lurgu orfaya
ilablllyorou. Col bagli lalinacal blr ue-
fln olaral gruyoruu senaryoyu. Cnl
yazoiginiz senaryooan ueunun olsaniz oa,
senaryo llnlze slnse oe sonufa yazilan
sey basla, elllecel sey baslaoir. Yazilan
sey blr fabayylor, aua elllen sey arfil
gerelleslr ve bunun blreblr blrblrlnl fuf-
uasi ol zorour. 1ufuasi oa gerelulyor.
Sonufa slneuaoa ouygu neullolr. lllul
saoece senaryoya ylleyerel blr yere
varoirablllrslnlz belll, aua bu bana ol oa
oogru gelulyor. Heu senaryonun beu e-
lluln beu oe lurgunun sonucunoa orfaya
blr seyln iluasi ve ber srefe oaba lyl
olanin aranuasi bana oaba oogru gellyor.
flyl blr senaryo lln lyl blr bllayenln
yeferll oluaoigi sylenlr. Loeblyaf uyar-
laualarini buna rnel gsfereblllrlz. lyl
senaryo yazua lonusunoa senarlsf, Farlli-
ligini nasil orfaya loyar? lyl blr uefln nasil
senaryoya evrlleblllr?
Senaryonun lenol gerelslnlulnoen ouyu-
lan felnlller neullolr. O felnlllerle senar-
yo uefnl orfaya ilar. Aua blr Hollywooo
03G/H/G/@7 9/;3@//@9/A7
89
senaryosu glbl, belll sablonlari nereoeyse
ber Flluoe belll oalllalaroa uygulayaral
lyl blr senaryo yazilacagina ben ol oa
lnanuiyoruu. lyl blr senaryo yazual lln
felnlgln barlclnoe anlaffiginiz laralferl ol
lyl lsleuenlz gerellyor. 8ence bu lolay blr
sey oegll. Senaryooall en neull, en bayafl
sreleroen blr fanesl o laralferl gruel,
onu yazablluel, onu lurablluel, onu yasa-
yablluel, onunla eupafl lurablluel ve onu
blssefuelflr. Karalfer ol lyl lurulougu ve
yasaoigi o uelan felrar laralferln parale-
llnoe lurulabllolgl falolroe senaryo oaba
lyl blr uefln ballne gelecelflr. Yanl bfn o
sablonlarin, felnlgln, gerelslnlulerln barl-
clnoe laralfer ve uelan bence ol neull
unsurlar. \e fabll ll ouygu. Senaryooa
srelll ouyguyu fallp efuel, o ouyguyu
vereblluel, uefnln llne loyablluel ol
neull. Keza uefnln llnoe oluasi Flluln
llnoe olacagini gsferuez. Onu elerlen
blssefflreblluel gerellr nl.
f8log ve benzerl uecralar sayeslnoe
yazarlil ol popler bale gelol. 8unun ge-
flrlslyle ogu lnsanoa blr senaryo yazua
sevoasi olusfu. 8u ol lolay blr lsuls glbl
osnlyor. Slz bu lonuoa ne osn-
yorsunuz? Herles senaryo yazablllr ul?
8ence berles senaryo yazablllr. Aua saoe-
ce felnll uygulayaral yazilan senaryooan,
ne oerece lyl, ne oerece oerolnl anlafabl-
len, gl blr ls ilar, ne oerece sili blr Fllu
olablllr fabll ll farfisilir. Sonufa senaryo
blr felnllflr. Col baslfe lnolrgeuls glbl ol-
uayayiu aua neflceoe blr Forulor. Yanl
en azinoan Forule eollebllen blr seyolr.
8lr eoeblyaf eserl oegllolr. Dolayisiyla ue-
rali olan ve lenolnl gellsflrebllen, bunun
zerlne alisan blr lnsan, lsfegl, azul ve
gayrefl oogrulfusunoa senaryo yazablllr.
Aua buraoa blr Farlfan babseoeblllrlz. 8en
Gzel Sanaflar'oa oluouu ve olula yefe-
nel luflbaniyla glrolu. O yefenel luflba-
nina blr sene boyunca blr reslu lursunoa
bazirlanoiu. Grou ll reslu yapual blr
yefenelfl, Falaf o yefeneglnl bl lesFef-
ueuls veya nceoen reslule bl o laoar
ugrasuauis lnsanlar oabl lursfall belll ue-
foflari, lzlu felnlllerlnl, llenolruelerl
grenollfen sonra, larsilarinoall nesnelerl,
forsu ve ofuran blr Flgr lzeblllyorlaroi.
Yanl larsisinoa balfigi seyl lagioin zerlne
resuefueye basliyorlar ve lenollerl blle bu
gellslue sasirablllyorlaroi. 8lr p aoau
blle lzeuezlen reslu yapuaya baslauis-
laroi. lalaf sira bayaloen blr sey lzueye
gelolglnoe bepsl ayni gellslul o laoar
sreoe gerellesflreulyorou, llulsl oe be-
cereulyorou. Herlesln senaryo yazuasi oa
belll byle olablllr. Yanl larsinoa olan blr
seyl lopyalayablllr, benzefeblllrsln aua ona
lenolnoen blr sey lafual sz lonusu olou-
gunoa lsfe oraoa lsln Farli orfaya ilablllr.
fHollywooo Fllulerlnoe blr zgnll
probleul yasanir ve ogu Flluoe lullanilan
llul lllseler varoir. $lsuan ve gzllller
erlen lr, lyller Flluln sonunoa uuflala
lazanir vs. Yzyili asan slneua farlblnl
osnoguzoe felrara osue rlsll ol-
oula ylsel. 8u baglauoa felrarlaroan
AG:3(=@C<99A/:
90
ve lllseleroen lainual lln zel blr aba
gsferlyor uusunuz?
8en yle zel blr aba gsferulyoruu.
Ylne ayni yere iliyor aslinoa. Senaryoyu
yazarlen osnuenlz gerelen fel sey,
ellnlzoell Fllrl veya bllayeyl gerellesfl-
rlrlen, ouyguyu fallp eoerel o laralferl
nasil yasafablleceglnlzolr. Onun onyasina
glreblluel, yanl lenol onyanizoan o on-
yaya aoiu afablluel, orayi blsseoeblluel,
onu osnuel ol oa lolay blr sey oegll.
8enlu oe ogu zauan yaparlen zorlanoi-
giu blr sey. lnsan zafen bunu osnrlen,
yapuaya alisirlen, buna ui benzeol yol-
sa sunu uu anoiroi glbl laygilara ol falil-
uiyor. Cnl slz zgn blr seyl yapuaya
alisiyorsunuz. Kenol bayallnlzoell, laFa-
nizoall blr seyl yapuaya alisiyorsunuz.
Onun lln bu lonuya alisfigiuiz lsleroe
pel faliluaoil. Lvef belll benzeyen seyler
varoir. 8elll oluualar yapfiginizoa basla
seylerl oe benzefeblllrslnlz. 8u oa grecell
blr sey aua bence neull olan fauauen
blsseoeblluel ve lsln llne glreblluel.
fUsfa olaral labul efflglnlz ve rnel al-
oiginiz bazi llsller olablllr. Senaryo yazar-
len ya oa Fllu elerlen onlaroan yln-
ueyl oogru buluyor uusunuz?
1abll ll, eslnlenuel bence oogru blr sey.
Onlarin fecrbelerlnoen lsflFaoe efuel ve
yapilablllyorsa onlara selau gnoerebll-
uel neull. 8ence bunlar oogru seyler.
fHollywooo'oa ber sey selfrlesflrllolgl
lln blr uelanlllll varoir. 8yle blr selfr-
lesue blzlu slneuauizoa oa slzce olusa-
blllr ul ve senarlsfler aisinoan bu ouruu
avanfajli ui olur yolsa oezavanfajli ui?
Col cevap vereblleceglu blr soru oegll
aslinoa. Cnl yle blr selfrn llne bl
glrueolu. 8elll blr ynefuenle, onun sl-
neuasina lnanaral alisfiu. Aua plyasaya,
felevlzyona alisan ol sayioa senarlsf var.
Selfrlesuel, saoece senarlsf baglauinoa
oegll, ynefuenlnoen sef alisanina laoar
blrol lnsan lln eluel lapisi oluyor ve
blr lulan sagliyor. ncell yillara nazaran
1rllye'oe en azinoan felevlzyon anlauin-
oa byle blr selfrlesueoen babseoeblllrlz
ve bu, selfroell lnsanlarin oa bu sellloe
bayaflarini lazanualarini sagliyor. Cnl
yarin, br gn blr slneua Fllul elflgl-
03G/H/G/@7 9/;3@//@9/A7
8enaryonun iindeki hibir sey vazge-
ilmez olmamalt. Vazgeebilmek, bir
filmin yaptmtndaki en nemli unsurlar-
dan biri.
91
nlzoe slz ylne o selfroe alisan isiliyla,
seslyle, seflyle alisiyorsunuz. Dolayisiy-
la onlarin bayafini lazanablluelerl, bayafini
oevau efflreblluelerl oloula neull.
fPell babsefflglnlz felevlzyon selfrn-
oen ellplerle alisfiginizoa blr oezavanfaj
oluyor uu?
Lvef, blr oezavanfaji var. Plyasaoa, felevlz-
yonoa alisan ellpler, oraoall bizli feupo-
ya, lsln lenol llnoell olslpllnlne alisfillari
lln, bu ouruu blr slneua ellblnoe silin-
fiya neoen olablllyor. 1elevlzyon alislan-
lillari, olzl alislanlillari slneua seflne yan-
siyablllyor ve slz blr lzleylcl olaral blle o
slneua Fllulnl lzlerlen oraoa o efllyl bls-
seoeblllyorsunuz. 8elll o uelanlllesuenln
slneua Fllulne byle blr oezavanfaji varoir.
f8unu blraz oa ProFesyonel sogullugu"
olye aolanoirablllrlz berbaloe.
Lvef, ueslell oeForuasyon veya oeolglnlz
glbl proFesyonel sogullul olyeblllrlz.
fGenel blr soruya geersel slzce lyl se-
naryo yazan blrl lyl blr Fllu eleblllr ul?
Gzel blr soru. 8yle blr nerue oluaz.
lyl senaryo yazan blrl lyl blr Fllu eler ya
oa eleuez olyeueylz. Yazual basla blr
sey, eluel basla. Col lyl ynefuenlll
yapan, Fllu elen blrl bl yazauayablllr.
Ayni sellloe ol lyl yazan blrl oe Fllu e-
leueyeblllr.
f8lraz oaba aual lln felrar sorual lsfl-
yoruz. lyl senaryooan lf blr Fllu ilablllr
aua lf blr senaryooan lyl blr Fllu il-
uaz." szn nasil oegerlenolrlyorsunuz?
Kesln olaral byle blr sey oenueuell. 8u,
senaryoyu ve bllayeyl ol ycelfen blr
sey olurou. Vefnln lyl oluasi ol neu-
ll, aua asil olan ynefuenln yefeneglolr.
Sonufa lyl senaryoyu elen lyl blr ynef-
uen nasil ll lyl blr Fllu ilarfablllyor yabuf
lf blr ynefuen o lyl senaryooan lf
blr Fllu ilarfablllyorsa, lf blr senaryo-
yu elecel lyl blr ynefuenln oe o se-
naryoyu olabllolglnce lyl bale geflreceglnl
osnyoruu.
fSenaryonun oeglslenllglnoen ve lufsal
blr uefln oluaoiginoan babseffll. Pell
sefe glrllolgl zauan senaryooan euln ol-
ual gereluez ul?
Aslinoa bunu ynefuene sorual laziu.
Aua bence uuflala blraz llne slnlyor ol-
uasi gerellr. Senaryooan blraz euln oluali
ll o sefe glrebllsln. Lger berbangl blr vallf
oarligi yolsa lnsan sefe glrueoen nce o
senaryoyu ballefuls olouguna, en azinoan
o an lln euln olouguna lanaaf geflruell.
fBir de senaryonun dinlendirilmesi
ueselesl var. lsln llnoeylen bazi seylerl
ol oa greulyorsunuz ve blr sre lsfen
uzallasual gereleblllyor. 8lr baliua oeu-
lenueye biraliyorsunuz. 8u lonuoa ne
osnyorsunuz?
8una ben oe lafiliyoruu. Yazilan uefnl
blr sre lenara biralip, onoan uzallasaral
basla blr seyle ugrasip felrar ona onuel
AG:3(=@C<99A/:
92
ve onu blr oaba ele alual gerelflglne lna-
niyoruu. 8ence oogru blr sey bu. Cnl
lnsan llnoeylen greulyor. Yazarlen g-
reulyorsunuz. Haffa blr sre sonra senarlsf
lenol oe uefne lr blr gzle baluaya bas-
liyor. Kr oluyorsunuz ve basla gzlere lb-
flya ouyuyorsunuz. 8aslalari yazan llslnln
greueolgl blrfaliu seyler greblllyorlar.
8unoan oolayi, yazual, blr lenara loyual,
oaba sonra blr oaba onu alip oluual lyl
olacalfir. Aua bu ouruu lln genls blr val-
flnlzln oluasi gerellr. Lger valflnlz varsa,
bellefe bellefe yazual lyl olacalfir.
flll senaryosunu yazanlarin osfg
eslfll bafalar varoir. 8u llsllere fecrbele-
rlnlzoen yola ilaral vereblleceglnlz favsl-
yeler nelerolr?
lll senaryosunu yazanlar genellllle ber
seyl blroen anlafua laygisina osyorlar.
Hllayelerl oe zafen lenol bayaflarinoan,
lenol oeneylulerlnoen yola ilaral anlaf-
fillari blr sey oluyor. 8lr nevl oraoa lenol-
lerlnl laleue aliyorlar ve blrol seyl ayni
anoa anlafuaya alisiyorlar. 8u ol os-
len blr bafa. Haffa bu saoece lll senaryo-
sunu yazanlarin oegll, lll Fllulnl elen blr-
ol ynefuenln oe osfg blr bafa. lll-
uln llne ber seyl loyup ber seyl blr Fllule
anlafua laygisi. 8unun yerlne, llnoell fel
blr olaya ooallanip, o olay zerlnoen oe-
rlnleseblluel, onu anlafablluel ol oaba
oogru. 8lr oe bu lsln ol basinoa olan ve
lll oeneuelerlnl yazan llsller, ele aloillari
olayi veya ouruuu larsisinoallnln aslinoa o
senaryoyu lll oeFa oluougunu ve senarls-
fln laFasinoallleroen baberslz olougunu, o
uefne yabanci olougunu unufaral yaziyor-
lar. Yanl laFasinoa luruus olougu lllslllerl,
ouruulari, o olay rgsn sanll larsi faraF
oa blllyoruus glbl varsayaral yazablllyorlar.
8u oa o uefnl lll oeFa oluyan llsloe blrfa-
liu soru lsareflerl olusfuruyor. Cnl on-
larin larsiligi aslinoa oluyan lnsanoa yol.
8u sil oslen blr bafa. Karsisinoall oe
sanll blllyoruus glbl yaziluasi.
fSenaryonun nasil luruluasi gerelflgl
zerlne lonusurlen nce blr Flllroen, an-
lafilual lsfenenoen, oerffen babsefflnlz.
Aua syle blr sey oaba var. Gzel blr an
-blr selans- grp, o ani blr Fllue evlr-
ue osncesl olablllyor ogu zauan. O
anin zerlne blr Fllu glyolrue, blr senaryo
yazua abasi oa olyeblllrlz. Slzce byle
blr sey basarili olablllr ul? 8u lonuoa ne
osnyorsunuz?
Deolglnlze rnel olaral 1alesbl Klfano'yu
vereblllrlz. Oluouguu bazi rporfajlarin-
oa alliuoa laloigi laoariyla bu lonuoan
babseolyor. Onu ol beyecanlanoiran blr
selans, blr sabne veya blr an gznn
nne gellyor ve o ani eluel lln blr Fllu
yapiyor. O oa ayri blr bner. 8u ol oogru
blr sey oluaz bence. Cnl blr bfnn
llnoen oefaya oogru glfuel oaba oogru
olacalfir. 8lr oefayi osnp o oefayin
efraFinoa bfnll luruaya alisual ol
zor blr sey. Vesela resluoen rnel ve-
rlrsel bu ouruu, reslu yapacaginiz lagif
zerlnoe blblr yerlesflrue, blblr lou-
pozlsyon alisuasi yapuaoan, blblr sey
03G/H/G/@7 9/;3@//@9/A7
93
lurgulauaoan, suraya syle ol gzel blr
el lzseu oeylp oe sonra o elln oevauinoa
Flgr lzueye alisual glbl blr seyolr. Za-
fen yle blr alisuanin sonunoa ol b-
yl blr olasililla oa Flgrn lagioa sigua-
oigini veya Flgrn yanlis lonuulanoigini
grrsnz. Dolayisiyla blr anlil beyecana
lapilaral ol gzel blr sabne osleylp o
sabneye gre blr Fllu, blr bfn olusfur-
ual, uanfilli blr sey oegll bence.
8lr oe syle blr sey var. Hllayeoe ol
gzel blr sabne veya uonfaj asauasinoa
elllen ol gzel blr plan varoir ve bun-
oan blr frl vazgeeulyorsunuzour. Onu
afua geregl ouyuazsiniz. Halbull lsfeolgl
laoar gzel olsun, bfnn llnoe yerl
oluayan blr seyln uuflala iluasi gerellr.
Sabneye oalr yazoiginiz, olay rgs lln-
oe yer alan o ouruularin, uuflala senar-
yoya blzuef efuesl gerellr. Lger blzuef
efulyorsa, yazoiginiz lsfeolgl laoar gzel,
bos olsun veya o an blzl ol Farlli ouy-
gulara gfrsn, eger bfn llnoe yerl
yoksa, btne hizmet etmiyorsa mutlaka
ilarfiluasi gerellr. llluleroe oe ynef-
uenln liyauaoigi lln onu Flluln llnoe
biraluasi ol sil groguz blr seyolr.
8u ouruua gzel blr rnel syleyeblllrlu.
Heylelfras kooln aylarca alisfilfan sonra
blr alisuasini fauauliyor. Gece ol ge
saaf oluasina larsin onun verolgl coslu
ve beyecanla bfn grencllerlnl uyanoi-
rip aflyeye geflrlyor. Syleyln ne gr-
yorsunuz?" olye soruyor. grencller bey-
lele bayran laliyorlar. lalaf bepsl beylelln
gzelllglnoen fe beylelln ellne faliliyor-
lar. 8u elleroen oaba uleuuel blr el
berbaloe yapilauaz." olyorlar. Hepsl ayni
seyl olle geflrollfen sonra kooln balfayi
aliyor ve beylelln ellnl paraliyor. Cnl
el beylelln nne gelyor. Senaryooa oa
buna olllaf efuel ol neull. Unsurlar
blrblrlne ofuracal, bepsl blrblrlne blzuef
eoecel, blblr sey blrblrlnl peroeleueye-
cel ve nne geueyecel, yerl yolsa il-
ual zorunoa.
fDaba nce yazuis olougunuz senar-
yolaroan eolnolglnlz fecrbeler, yenl blr
senaryo yazual lsfeolglnlz zauan slze ne
glbl arfilar sagliyor?
8lr senaryo yazuis olual, yazilacal olger
senaryolar lln blr oeneylu, blr lolaylilfir.
Sonufa lnsan praflllll lazanoila llerlefl-
yor, bu bayafin blrol alaninoa byle. Sa-
oece feorllle laluiyorsunuz, praflge ol-
fgnz zauan bu lse oaba valiF oluyor-
sunuz. Aua senaryo yazual, yazi yazual
yle blr sey ll bunun blr ayari yol. Her-
bangl blr lbresl, gsfergesl, oguesl yol.
Yazoiginiz ber yenl uefne siFiroan basliyor-
sunuz. Daba nce yazuis olougunuz seyle
bunoan sonra yazacaginiz sey blrblrlnoen
ol Farlli onyalar. lllslnln blrblrlne alfari-
ui yol. 8elll oeneylu olaral blr sey alfara-
blllyorsunuz. Yenl senaryonuzoa ol basla
blr onyanin llne glreblllyorsunuz. Yanl slzl
bl glfueolglnlz blr yere isinliyorlar ve slz
felrar oraoa ooguus glbl oranin sarflarina
alisuaya alisiyorsunuz. Oraoall onyayi
lavrauaya ve luruaya alisiyorsunuz.
AG:3(=@C<99A/:
94
Yeuyesll blr alilil. Gzel blr lel babesl.
8lr loyun srs. 1afli blr eslnflyle oalga-
lanan, oluasi gerelenoen blraz oaba oerln
ve genls su blrlllnflsl. Herbangl blr evln
nnoe ouran yirfil p forbasi. 8acasin-
oan ouuan ffen blr ev. Saganal blr yag-
uurun islaffigi fopral blr paflla yol...
Uzun uzaoiya bazirlanuis senaryolar, lar-
uasil ueflnler, frefuanlar, zorlu arasfirua-
lar sonucunoa yazilan bllayelerl blr lena-
ra biralfigiuizoa, bl zorlanuaoan lenol
bllayeslnl anlafan, yan bllayelerlnl lnanil-
uaz rabaf blluoe ana bllayeye baglayan
en byl bllaye anlafici oogaoir. Kenol
llnoell pofanslyell lorlusuzca souuflas-
firir ve ona ynelen gzlerln nne serer.
Ona balanlari olsz biraluayan ooga,
bllaye anlafual lsfeyen berlese, lenol
bllayeslnl llnoen gelolgl glbl anlafirlen
neull blr sey syler. Hllaye ber yeroe.
neull olan, balfigi seyoell bu pofansl-
yell grebllen gzlere sablp olual.
Doganin lenol laruasil arlfueflglnln ya-
raffigi llul zauan sllrsel, llul zauan lse
lnaniluaz oereceoe blllusel anlafilara ber
gn, ber sanlye blr yenlsl ellenlyor. 8u
sonsuz ve sesslz yaraficiligi Farl eoenler lse
llul zauan gzlerlnl, llul zauansa laue-
ralarini oogal yaraficiligin" laynagina e-
vlrlyorlar. Anin, Farlli anlafi yollarina solul-
uaya usalf sesslzllglne, fipli berbangl blr
FofograFin alfina yazablleceglnlz faniulaua
culeslyle yenl anlaular lafablleceglnlz
glbl yenl anlaular lafiyorlar. urr ueja (La
Qaarrro vo|re, 2u1u) lle slneuasal anlafi
lonvanslyonlarini osnsel blr zenglnlllle
gncelleyen" Vlcbelangelo lrauuarflno,
pofanslyel anlafi oeuelfen ellnueyece-
AHMET TER2IOOLB
DOA PI'YI
KAC ALIR?
934
95
glu blr frn, blrla cule nce szn
efflglu anlau ylleyen" uefoou basariyla
lullanan neull feusllcllerlnoen blrl.
Potans|ye| An|at:|ar, An|at:|ardak| Po-
tans|ye|
196B yilinoa Vllano'oa oogan Vlcbelan-
gelo lrauuarflno, Vllan Polyfbecnlc'fe
uluarlil oluou. Velanla arasinoall llefl-
sluln uerlezlnoe yer alan uluarlil, oaba
sonra lenolslnl, gerellesflrolgl agoas sa-
naf projelerlnoe, Flllr ve uelanin bulusua-
si olaral yoruulanabllecel ensfalasyonlar
ve vloeo projelerlnoe gsferlr. Daba son-
ra gerellesflrolgl alisualaroa genellllle
ensfalasyon, lisa Fllu ya oa oeneysel Fllu
lafegorlslnoe oegerlenolrllebllecel lsler
orfaya loyan lrauuarflno, blr ynefuen-
oen ol agoas sanafi olaral yoruulana-
blllr. lslerlnoell lavrausal oerlnlll, osn-
cenln ogu zauan bllusel unsurlari ble
sayuasinin feuellnoe bu yafar.
Kisa Fllulerl ve ensfalasyonlariyla ne i-
lan, ancal 2u1u yilinoa elflgl urr ueja
lle slneua onyasinoa, zellllle oe alaoe-
ull anlauoa llgl ooagi olan Vlcbelangelo
lrauuarflno lln alaoeull blr slneuaci
oeuel, eserler orfaya loyougu uecrala-
ra balilaral varilabllecel yanlis blr lanaaf
olur. Saoece urr ueja'nin ele aloigi lonu-
ya ooallanis bllulne ve yenlllll anlafiu
fufuuuna ooallanoigiuizoa blle, eger ll
sablf Flllrll oegllsel bu lanaafl rfuelfe
zorlanuayiz
lrauuarflno, Fllu yapua bllul ballinoa
lenolslne ynelfllen sorulara, oaba ol
yapilis sreclnoe lesFefflglnl ve byle ller-
leolgl yanifini verlyor. Yanl aslinoa blr sey
zerlne osnyor ve Fllulerlnln anlafiu
bllulnl oe srecln lenolsl bellrllyor.
8uraoa laruasil sulara aoiu afiyoruz. 8l-
raz oaba ail lonusualfa Fayoa var. lrau-
uarflno, arf bouse ynefuenlerln zerlne
osnogu seyler zerlne Fllu yapuayi
sevlyoruu" lllseslnl alf sf eoen blr lslu.
Cnl ber losullanuis arf bouse ynefue-
934
Drt Defa ile sinemasal anlatt konvansi-
yonlartnt dsnsel bir zenginlikle gn-
celleyen" Michelangelo Frammartino,
potansiyel anlatt demekten ekinmeyece-
gim bir trn nemli temsilcilerinden biri.
96
nlnln, sylesllerlnoe syleueoen eoeueol-
gl lll seyoen blrl olan bu yanif, lrauuarfl-
no lln Fllu yapua bllulnln fa lenolsl.
llluln elllolgl, lfalya'nin gneylnoe yer
alan Calabrla'oa lll yil boyunca bulu-
nan lrauuarflno, yenl projesl lln araoi-
gi Fllrln lenolslnl buluasini belllyorlen,
bllayeslnln zn, blflllerln yalilaral ul-
nerallerln olusfurulougu blr feslsle lar-
silasfiginoa buluus. Aliloa lalici sabne,
Plsagor'un Vefeupsycbosls (rub g)
feorlslnl lrauuarflno'nun allina geflruls
ve ooganin llnoe cereyan eoen onsu
bllayesl, pofanslyel olaral blr sanafinin
larsisina ilfilfan beuen sonra lenol en-
felelfel zeulnlnl oe lnsa efuls. Vubfeue-
len Plsagor'un oogaya balfiginoa grog
seyl lenol gzlerlyle gren lrauuarflno,
Plsagor'un feorlslnln blllnslz blr belgese-
llnl olusfuruus. urr ueja'oa groguz
seyl, salrane blluoe farlbl blr larsilasua
ya oa gz gze gelue" olaral yoruulaya-
blllrlz. Doganin llnoell pofanslyell gren
blr osnr, oraoan blr Flllr ilariyor. Daba
sonra blr sanafi, o Fllrln aslinoa pofansl-
yel blr anlafi olaral oa yoruulanabllecegl-
nl, lauerasini blr eslf gvenlll lauerasi
olaral lullanaral lspafliyor.
Plsagor'oan yillar sonra, lrauuarflno'oan
yillar nce, 1974'e gloellu. Parls'fell Sa-
lnf-Sulplce Veyoani'noa blr laFeoe gn
boyunca ayni saafleroe ofuraral grolle-
rlnl laleue alan George Perec'ln oe allinoa
lrauuarflno'nunlllerle benzer seyler var-
oi. Perec, blr ueyoani blrblrlnoen bagiu-
siz neoenlerle orfallasa lullanan blnlerce
lnsanin yapfillarinin glzll blr olay rgs
olusfurougunu blllyorou. Hlblr sey anlaf-
ua arzusunoa oluayan blr bfnn, aslin-
oa lenol llnoe barinoiroigi pofanslyelln,
blr Oullpo yesl yazar faraFinoan lesFeoll-
ueslnoe sasirfici blr faraF yol.
1enrar|e dèpa|semenr dàn ||ea par|s|en, in-
sanlarin siraoan felll bllayeslnln, zerln-
oen yrnp gellen blr ueyoanoa nasil
blr araya gelolglnl ve blrblrlnoen ayriloi-
ginin gzel blr gsfergeslolr. Perec, lenol
bllayeslne osnsel blr zeuln olusfuruaz.
U gn boyunca efeleslnl fuffugu blr
ueyoanoan geen lnsanlarin gnll rufl-
nlnl alfarir, ueyoanin anlafi pofanslyellnl
sosyal blr oeneye onsfrr. 1rleye
O|agan-|c| aoiyla evrllen ve alf basligi
Gnoelll Hayafin Lnvanferl" olan L`|njra-
ord|na|rede,siraoanin, olaganin ve gn-
934
97
oellgln pofanslyellyle llgllenen Perec, ber
gn ullyonlarca lnsan faraFinoan yapilan
frllyonlarca barelef, lonusua, balis glbl
eolulerln aslinoa arla arlaya, blrblrlnoen
bagiusiz blluoe lzlenolglnoe ne laoar
byl blr sllrsellll fasioigini, bu lisa aua
Farlli ueflnlerlnoe orfaya loyar. lrauuar-
flno oa benzer blr sllrselllgl gzleulerl si-
rasinoa lesFeoer. 8lr FelseFeclyle yollarini
leslsflrlr ve aslinoa blze grsel blr ualale,
osnsel blr fanillil lulani sunar. Perec
lln befluleue neyse, lrauuarflno lln lu-
geler ayni seyolr.
D6zt Asana
lrauuarflno, ublu blluef-sever Plsa-
gor'un 4'l onsu feorlslnl ele aloigi Fll-
ulnoe, feorlnln 4 asauasini 4 Farlli orga-
nll ve lnorganll unsurun blreysel bllayeslnl
blze seyrefflrerel anlafir". Hllaye, blr aoa-
uin llllseoe slFa arayisiyla baslar. Yolun
sonuna geluls oluasi olasi aoau, bllayeyl
baslafaral onsun lll slnyallnl verlr.
Anlafiya bu nolfaoa, ly lsflla eoen lel
srs oabll olur ve basrole ulnll blr lel
geer. Hayafinin basinoa, oogayla glrlsflgl
byl ucaoelenln lll aoiuinoa yer alan
blr lel sabne aluaya, bllayeoen pay al-
uaya baslar. Kl lelnln oruanin lalbl-
ne gloen yolculugunun sonunoa, grleull
blr llnar agaci larsiuiza iliyor. Klnarin
bllayesl, alf olougu yeroen alinip, oogal blr
llfrel-farlbl lfl" olaral seblr ueyoa-
ninoall larnavaloa fesblr eollueslne laoar
sryor. Aga, alf olougu yeroen lopari-
laral, sablf olougu pofanslyel bllayelerl
sezgl yoluyla serglllyor. lnsanlara alfariyor.
Grevlnln bylece fauaulayaral, blrlllul
alfararal uaooesel oegerl lln lullanilua-
ya, bllayenln son asauasina gnoerlllyor.
Klnarin oogal belleglnln yalilaral yalacal
konumuna getirilmesi ve kasabadaki evlere
oagifiluasi bllayenln sonu glbl grnse oe
aslinoa ongnn uzunluguna olllaf e-
llyor. Lvlerln bacalarinoan ilan ouuan,
szlerel glyzne ulasiyor. Karbon, blr
blluoe soluouguuuz bavaya larisfiginoa,
934
Insan. Bayvan. Bitki. Mineral. Dogayla
insantn, insanla dogantn, madde ile ru-
hun karst karstya ve i ie hikyesi Drt
Defa'da gzler nne seriliyor.
98
bu ongoe lnsanin lonuulanoigi yer/g-
rev oe souuflasiyor.
1
lnsan. Hayvan. 8lfll. Vlneral. Dogayla ln-
sanin, lnsanla ooganin, uaooe lle rubun
larsi larsiya ve l le bllayesl urr uejada
gzler nne serlllr. 8u nlcelllsel olaral
lisa (BB ol), nlfelllsel olaral lse blnlerce
yila yayilan srecl oogal sesler, oevlnluler
yoluyla grsel ve lslfsel olaral fallp eoerlz.
8lr FelseFl uefln, osnce paracigi, grsel
blr ualale olaral larisiuiza ilar.
Abbas Kiyarsteminin l|e ued|cared ro
Oza (2uu3)'oa bellrslzllgl, serbesf agri-
siuin yerlne blr feorlyl loyaral asan lrau-
uarflno, feorl lellueslnln oe ballini veren
blr slneuasal anlayis, ooganin llnoe barin-
oiroigi pofanslyele lulal labarfan blr gz
blzueflulze sunuyor. Ozu'ya aoanuislilla
1 worloclneua.cou/2u11/u4/u2/olrecfors-
Forfnlgbf-af-cannes-2u1u-le-quaffro-volfefbe-
Four-flues-af-Fllu-Foruuuarcb-3ufb-aprll-12-
2u11-1p25u44u63uB2u1u1upu/
bllayeslnln grsel olllne oalr blr baglau
olusfuran Klyarsfeul'nln alslne, feorlnln
gzleulenerel olusfurulablleceglne oalr
baslf blr FelseFl llleyl blr bllaye anlafua
metodu haline getiriyor, urr ueja. kasf-
lanfisalligi oegll, efllleslul, bosunaligi oe-
gll, sebep-sonu lllsllslnl, grsel bayranligi
oegll, osnsel ouyarliligi ne ilariyor.
urr ueja ile Frammartino, teori kelimesi-
nln llenlnoe yafan fbeorla, gzleuleye-
rel algilaua, gzleuleyerel blr srecl algi-
layip slsfeu ballne geflruenln, blr bllaye
reflu uefoou olablleceglnl gsferlyor.
\loeo arf, ensfalasyon sreclnoe ilaroigi
oersleroen lenol slneuasal olllnl reflyor.
\lzyona glrolglnoe elesflruenleroen ve
alaoeulsyenleroen byl vg alan urr
ueja, ne yazil ll ynefuenl lln ayni anlaui
fasiuiyor. lrauuarflno'nln yapfigi sylesl-
leroe olllaf elflgl bu ouruu, onun Farl-
li blr fre ynelueslne oe neoen oluus.
lrauuarflno'nun yenl projesl blr anluas-
yon Fllu. nce blr lzgl rouan Fllrl lle yola
ilan lrauuarflno, Fllulerlne oe alisirlen
genellllle faslal lzlulerle bllayeslnl olus-
furougu lln bu froe lenolslnl oaba rabaf
blssefuls. Ancal lzgl rouan Fllrl yerlnl
zauanla barelefe", yanl anluasyona bi-
raluis. 8alaliu, slneuanin Farlli ve enoer
gzlerlnoen blrl olan lrauuarflno, bu lez
blzl nasil blr osnsel servene ilaracal.
2
2 www.experluenfalconversaflons.cou/arflc-
les/969/fo-belleve-ln-fbls-worlo-an-lnfervlew-
wlfb-ulcbel/
934
99
100
03G/H/G/@7 03:53A3:=2/A7
AyFer 1un, 8|r ue|||er L|n|n a|an an|is
/n|ari|an kisa 1ar|n|nde
1
bir Karadeniz
sebrlnoe oenlze nazir blr fepeoe oenlze
sirfini onus, blblr penceresl oenlzl
grueyen blr alil basfaneslnoe olup bl-
fenlerl anlafir. Hasfane leglnoe, en l-
l yapi fasiuiz olan alle" uessesesln-
den tutun da st dzey brokrasiye kadar
yasaoigiuiz foprallaroa nasil blr oellllgln
lol gezolglnl neFls blr gzleu gcyle
anlafir bu rouan. Gzleu gc olyoruu
1 AyFer 1un, Can Yayinlari, lsfanbul, 2uu9.
zlra bllayeler yleslne fanioilfir ll bunlar
yasanoi ui, yasanuaoi oa lurgulanoi ui
sorusunu uyanoirualfan uzalfir.
Cennerre|| Cp|a| belgesell lsfe bu rouan-
oall rnellerln blle ellne su oleueye-
cegl blr oellllgln gzler nne serllueslne
alisan blr Fllu. 8u lez oenlze nazir blr
fepeye lurulan alil basfanesl oegll blr
p foplaua yerl. Alanin efraFi ail bavaya
parFu poupalayan" olrellerle evrlluls
evrllueslne oe plgn lolusu basfi-
rilacal glbl oegll. L ballyle aballnln Flesl
oe. 8lge sallnlerl oellye onus, pl-
gn laloiriluasina abalauis Falaf aba-
laoila bafaga saplanuis. Her yaguurla
blrlllfe afil sular alfinoa feleF olan rn-
OENNETTEKI
OOPLBK
"50,.
(/2/:5g2+%4s
AY$ENBR OONEN
101
lerlne ul yansinlar, sularin geflrolgl fibbl,
bayvansal frl frl afilla blrlllfe, llrle-
nen oenlzoe olul ocul yzollerlne ul?
lllu lerlslnoe grs bllolrenlerln yzle-
rlnoen olunan aczlyef yrel burlar clns-
fen. 8eleolye baslani folaflana folaflana
serseuleuls glbl liril oll culelerle
anlafuaya alisiyor olan blfenl. Her Firsaf-
fa larsisina ilan sf ozey" blr yefllllye
son ouruu ballinoa bllgl verueye, Hanl
syle sz verulsflnlz, syle yapacalfiniz?"
olye yapilacal ozenleuelerln baberlnl
aluaya alisiyor. Cogunlulla ouyuazoan
gellnlyor yabuf oegll blr beleolye basla-
nina siraoan blr vafanoasa blle reva gr-
leueyecel blr surafla yz evrlllp uzalla-
siliyor. Kylleroen en cesur oavranani evl
plge en yalin olani.
8elgeselln bllayesl syle.
2uu7'oe 1rabzon, Cauburnu
8eleolyesl'nln sinirlari lerlslnoell esll
balir uaoenlnln yerlnoe blr p bosalfua
alani luruluasina larar verlllr. Ne var ll bu
alan yerleslu yerlerlyle nereoeyse
lle oenebllecel blr uesaFeoeolr. Lvlerl-
nln yani basinoa blr pll" lurulacal ol-
uasi blge sallnlerlnln fepllslne yol aar.
Saglillarinin febllle alfinoa lalacagini o-
snen ball, bljyenln saglanuasi lln gerelll
03:53A3:=2/A7
Fatih Aktn'tn ynetmenligini yapttgt
Cennetteki plk belgeseli bir deli-
ligin gzler nne serilmesine altsan
bir film.
102
feoblrlerln alinacaginoan luslu ouyualfa-
oir. Nlfellu beleolyenln lslefueye rubsaf
verlrlen ne srog feoblrler Flrua yef-
lllllerlnce olllafe alinuauisfir. Cauburnu
8eleolyesl ve ball, yefllll Flruaya onlarca
oava aarlar. Ailan oavalar plg lslefen
Flrua leblne sonulanir. Usfelll oava srer-
len yrfue ourouruluaoiginoan pll
yari yariya ooluusfur blle.
KazsIIannayan TaIepIez
8eleolyenln falep efflgl ozenleueleroen
llll pllfen sizan suyun yeralfi sulari-
na larisuasinin nlenuesl lln zeulnln
lorunuasioir. Lalln uygulanuasi oloula
lolay bu nleu blle gerelflgl glbl llaue
eolluez. Szoe yalifiu lln lullanilan ale-
laoe ualzeuenln oaba lll lullaniuinoa
olusan yirfillarinoan sizan afil su, evleroe
ve babeleroe lullanilan yeralfi sularina
larisir. Usfne sfll yaguurlu bavalaroa
oa pll su oolualfa, fasan su arifilip"
clvaroall oerelere salinualfa, buraoan
oa ballin plaj olaral lullanoigi sablloen
oenlze ulasualfaoir. 8uralaroa yaguurun
nereoeyse bl olnueolglnl bafirlafuaya
bllueu gerel var ui?
Ylne bu p foplaua yerlnoen ylselen
lf lolu buraoalllerln yasau lallfesl-
nl efllleuelfe, bu sebeple blge nFus
laybefuelfeolr. yle ll, nFusun gerelll
sayinin alfina osuesl sebeblyle beleolye
lapanua febllleslyle larsi larsiya lalir.
8uraoa blr p foplaua alani luruluasi
larari alinaliberl aball eslfll eyleulerle bu
larari profesfo efuelfe Falaf seslnl yefllll
llsllere ouyurualfa ve zue ulasualfa
silinfi yasaualfaoir. Cauburnu 8eleolye
8aslani ballin yaninoa barelef efueslne
ve ber Firsaffa sorunlarini yeflllllere bafir-
lafuasina raguen glrlslulerlnoen blr so-
nu alauaz. Usfelll plg lslefen Flrua,
lenollerlne zorlul ilarualla" sulaoigi
baslana larsi afigi oavayi oa lazanir.
Cennerre|| Cp|a|, Karaoenlz yaylalarini
gezerlen lylleroen olnleolglu aua clo-
olye aluaoigiu, sonralari rasflaoigiu ga-
zefe baberlyle oogrulanan blr bllglyl ba-
firlaffi bana. Ayoer'l ve clvaroall yaylalari
zlyarefe gelen lsrallll furlsflerln buraoan
ayrilirlen aoirlarinin alfinoa lalan fopral
fabalasini zerlnoell blflllerle blrlllfe
arabalarina afip gfrollerl sylenulsfl
bana. 8llbassa lsrallll furlsflerln buraoall
blfllleroen nuuuneler foplayip ueulelef-
03:53A3:=2/A7
103
lerlne gfrollerlnl syleolllerlnoe va-
fanperver lyllerln osuan paranoyasi"
oeylp geulsflu. Ne var ll sonrall aylaroa
vapuroa blr yolcunun ellnoe grogu
gazefeyl olllzlerlen yalalaoigiu baber bu
paranoyayi oogrular nlfelllfeyol. Haber
lsrall'oe Ayoer benzerl yapay blr yay-
la" lurulougu ballinoayoi. 8u lll bllglyl
blrlesflrlnce syle blr sonu iliyor lsfer
lsfeuez. lsrall'oen furlsf liliginoa gelen
blyolog ajanlar Karaoenlz yaylalarinoan
foplaoillari blfll nuuunelerlnl ogalfip
ueuleleflerlnoe yavru blr Ayoer yaylasi
luruuslar. 8unun Fllule llglslnl nasil lur-
ouu oerslnlz? Aillauaya gerel var ui
blleulyoruu. 8lzlu boyraflilla plge
onsfroguz foprallar, furlsf lili-
ginoall lsrall ajanlarinin" sirflayip gfr-
ollerl yaylalariuizin fopragi.
Aslen 1rabzonlu ynefuen laflb Alin
ueulelefl Cauburnu'nun bu Felaleflne
layifsiz laluaz ve blr slneuaci olaral ze-
rlne osenl yapar. 1eslsln lurulusunoan
lflbaren yasananlari lauerasiyla layif
alfina alir ve bes yil sren elluler so-
nucunoa bu Fllu orfaya ilar. 8elgesell
Cannes lllu lesflvall basfa olual zere
eslfll plafForularoa gsferlue solaral
boyun borcunu lFa eoer. lllu 1rllye'oe
nce llluellul'noe, beuen aroinoan 6
Lllu lflbarlyle slneua salonlarinoa gs-
ferlue glrol. 8lr belgeselln bu yayginlilfa
lzleflleblluesl neull blr basari. lalaf ll-
naya lbflya ouyuayan balliligina raguen,
lonuya yallasiuinoall zayiFligi sebeblyle
Flluln basarisini sorgulafabllecel bususlar
var. 2uu7'oen 2u12'ye laoar uzun blr za-
uan olllulne yayilan elluler esnasinoa
lyllerle oaba yalin blr bag lurablluesl
bellenlrol rnegln. lzleylcl olaral Fllu bo-
yunca Nesl var bu aoaularin?", Neoen
lonusauiyorlar?" olye sorualfan lenolul
alauaoiu. 8u oa Fllule arauoall elelf-
rlgln" glolp gelueslne, zauan zauan oa
lopua nolfasina gelueslne sebep olou.
8asinoa Fllu ballinoa sylenegelenlere
llavefen soruluasi gerelen blr soru var
bence. O oa su. 8unca sllayefe sebeblyef
veren Flrua"nin, balli, beleolye yeflllllle-
rlnl ve baffa aoalef slsfeulnl ezlp geebll-
uesl nasil uuln olabllulsflr? Anlasilan
o ll bu Flruanin" uygulaualari evreye
zarar veruelle laluauis, vafanperverll-
glyle uaruF Karaoenlzll'nln gvenlnl zeoe-
leuel sureflyle vallllgln ve aoalefln fzel
llslllglne oe zarar verulsflr.
03:53A3:=2/A7
Camburnu'nda bir p toplama alant ku-
rulmast karart altnaltberi ahali esitli ey-
lemlerle bu karart protesto etmekte fa-
kat sesini yetkili kisilere duyurmakta ve
zme ulasmakta stktntt yasamaktadtr.
Belediye Baskant halktn yantnda hareket
etmesine ve her ftrsatta sorunlartnt yet-
kililere hattrlatmastna ragmen girisimle-
rinden bir sonu alamaz.
104
03G/H/G/@7 03:53A3:=2/A7
p8| yilindun bu yunu sinemu yuziluii yuzun Ali Ulvi
Uyunik bu yilki Ulusluiuiusi Antulyu Altin Poitukul Film
Festivuli'nde belgesel dulindu }uii uyesiydi. Uyunik ile
Tuikiye'nin en eski lilm lestivuli Altin Poitukul'du belge-
sel sinemunin nusil konumlundiiildigini ve ulkemizde belgesel ulgisini konustuk. Lul luli
ucti ve konusmumiz belgesel sinemunin lulinden seliileiuiusi bii yuiis uluninu donusen
lilm lestivulleiine, lei gecen gun suyisi uitun ulusul yuiismuluiu kudui uzundi.
SOYLE$I:
AYBALA HILL YBKSEL
fSlzce Alfin Porfalal'oa nasil lonuulan-
oiriliyor belgesel slneua, 1rllye'nln en
esll Fllu Fesflvallnoe bal efflgl yerl bulu-
yor uu?
8u yil Alfin Porfalal'a balfigiuiz zauan
uagazln baberlerlnln agirlilli olaral gn-
oeul uesgul efflglnl gryoruz uaaleseF.
Herbangl blr ayriu yapuaoan sylyo-
ruu, bfn slyasl erller blr yere para
yafiyorlarsa bunun larsiligini rellau,
propaganoa olaral gerl alual lsflyorlar.
ls uagazlne onognoe slneua faraFi
blraz gerl plana afiliyor. Vesela belgesel
yarisuasi varoi Alfin Porfalal'oa. On alfi
fane Fllu gsferllol ve o Flluleroen -
n sefll. 8unlar Ln lyl lllu", Ln lyl lll
8elgesel", [rl zel ol"yo ve gerel-
elerlnl yazoil. 8u gereleler sabneoe
zauan yollugunoan olufuluaoi, yanl
ALI BLVI BYANIK
g"%,'%3%,3.%-!
6%9%6,!4s
105
bfn agirlil luruaca slneuaya verllol.
Ulusal Yarisua'oa blr para ol verlllyor.
Aslinoa 49. yilinoa Alfin Porfalal'in blr
agirligi olougu lln oraoa alinan beylel-
cll ol neullolr. Slz uesela Cannes'oa,
8erlln'oe, Alfin Kre'oe para ol verllol-
glnl gronz u? 8yle blr sey yol, n-
l sanaf yle blr sey ll sanafi o beylelcl-
gl aloiginoa uanevl oegerl ol baslin i-
lar. 8una blr oe uaool blr larsilil loyual
lsl Aoana'oa ve Anfalya'oa son yillaroall
yaris neflceslnoe lylce zivanaoan ilfi.
8unun slyasl parflsl yol, llu yaparsa yap-
sin grgszllfr. Dolayisiyla ben bunu
elesflrlyoruu ncelllle. VaaleseF basinoa
bu lonuoa blblr sey yazilip lzllulyor,
varsa yolsa Hlya Avsar'in jrl yellglyle
ur Geoll'ln perForuansi. Kesle bunun
oisinoa oa bazi lonulara eglllnse.
Alfin Porfalal'oall on alfi belgesel lln oog-
ru blr sey yapiluis, ballini fesllu efuel ge-
rellyor. 8fn ynefuenler oavef eollulsfl,
on bes Flluln ynefuenl gelol. Her Flluoen
sonra ynefuen-seylrcl sobbefl soru cevap
selllnoe oevau effl, bu ol oluuluyou. 8lr
llgl varoi ve bu Flluoen Fllue oeglslyorou.
ne ilariluasa oa lisa Fllule belgesel sl-
neua, luruacanin nnoe vey evlaf glbl
oursa oa Fesflvalln llnoe yer aloi. Yanl ls-
feyen seylrcl belgesel slneuayi on alfi Fllu
araciligiyla ve yarisua oisi gsferllen Fllu-
lerle fallp efue olanagi bulou.
f8elgesel slneua neoen vey evlaf?
8elgesel slneua vey evlaf nl belgesel
slneuanin blr geflrlsl yol. 8elgesel slneua
AG:3(/:C:DCG/<79
Alttn Portakal'da on altt tane filmden
n setik ve gerekelerini yazdtk.
Bu gerekeler sahnede zaman yoklu-
gundan okutulmadt; btn agtrltk kur-
maca sinemaya verildi.
106
blzlu basiniuiza oa ol uzal ve yaban-
ci. 8asiniuiz poleulgl, reyflngl ve flraji
sevlyor. 8elgesel slneua bunlara blzuef
eoeulyor. Grsel ve yazili basinoan bab-
seolyoruu, fabll lsflsnalar oa var. 8elgesel
slneua yle blr yeroe ouruyor ll lenol
alicisi var Falaf yenl alicilar yarafual lln
flcarl blrfaliu afralslyonlar yapauaz. Asll
blr ourusu var. 8elgesel slneua, agoas sl-
neua faniuina geflglulzoe, oraua slne-
uasinin oa feuellnl olusfurur. 1rl slneua
farlblnln lll Fllul oe belgeselolr. 8elgesel
slneuaoa orfaoa blr gerel var ve bu
gerege Farlli ailaroan balan blr slneua
var. 8lzlu bu yil Alfin Porfalal'oa seflgl-
miz S||rr`|n Sirri oa byle blr Flluol. Ln lyl
lllu" olaral seflglulz, lnan 1euelluran'in
Fllulnoe blr gerel var. Slz belgesel sl-
neuaoa geregl blblr sellloe zerlnoe
oynaua yapuaoan, blrfaliu luruaca
felnlllere sapuaoan anlafirlen aslinoa o
gerelfen laf laf basla gereller ilarfi-
yorsunuz. Deglsll lafuanlara lnlyorsunuz
ve o oeglsll lafuanlarla blrlllfe aslinoa slz
geregln oerlnllglne ulasiyorsunuz, lle-
nlnoe neler yaffigina baliyorsunuz
f1elevlzyon belgeselclllgl lle llglll ne o-
snyorsunuz?
Haber uerlezlerlnoe gerelfen ufbls
baber prograulari bazirlaniyor. Onlar oa
blr gerel zerlne glolyor ve slz onlari lz-
lerlen oe gzyaslarinizi fufauiyorsunuz,
glyorsunuz, Flelenlyorsunuz. Kuruaca
bunu yaparlen blr sr felnlge basvu-
ruyor aua belgeseloe saoece geregln
lenolsl var. Oscar'li 1e|de|| /dam (Van
on w|re, 2uuB) belgesellnoe blr basari
yls var. New Yorl'fall lll ylsel blna
arasinoa fel gerlp yryen blr aoau yasal
oluayan blr ls yapiyor, aua Fllu onu an-
lafirlen aslinoa onu anlafuiyor. O aoaua
yaroiu eoen oosflariyla bfn o sre
boyunca aoauin lllslllerlnl olollllyor Fllu.
8lr olay efraFinoa nasil en yalin oosflarin
blle oeglsebllolglnl, arpisabllolglnl, bazi
seylerln blfeblleceglnl veya yenloen bas-
layabllolglnl, yanl lnsani anlafiyor blze.
S||rr`|n Sirri oa yle blr basari bllayesl
anlafiyoruus glbl grnrlen aslinoa ba-
sari bllayeslnln efraFinoa rlen bfn o
sorunlari anlafiyor, o lozanin llne glrerel
feuele ulasfiruaya alisiyor. 8enlu faniu-
laoigiu, algilaoigiu gnuzn gl bel-
gesel slneuasi bu ynoe fezabr eolyor.
fLn gl faraFi oa bu belgesel slneua-
nin, Farlli blr balis aisini blze aip bl gr-
ueolglulz blr yeroen gsferlyor geregl.
Aynen yle. [rl zel ol"n verolgl-
miz aa'oa oa ol zel blr sey yapiluis-
fi. 8elgeselln blr oe efll blr faraFi varoir.
Trkiye'de su anda ne konusuyoruz he-
men hepsi yer altyor belgesellerde. Bel-
gesel sinema son derece sorumlu his-
seder kendini ve btn yaktct konulartn
stne gider.
03G/H/G/@7 03:53A3:=2/A7
107
yleslne bial sirfi yryor ll belgesel,
luruaca fuzagina osueuesl gerellyor.
Hlblr sellloe egzajere efueuesl gerell-
yor. Heu oz blr yoloa yryecel beu oe
blzl baubasla alanlara solacal ve Farlli
balis ailarinoan blze geregl gsferecel.
aa'oa ynefuen, genel anlauoa alle ll
faclzl ele aluisfi. Kurbanlari buluusfu ve
yzlerlnl gsferueoen lenol seslerlnoen
bllayelerlnl anlaffiriyorou, yanl lonuyu
surueoen. 8elgeselln ablall faraFini oa
gz aroi efueuel gerellyor.
1rllye'nln belgesele lbflyaci var.
1rllye'nln sorunlari ol Fazla, bunlar bl-
rer farlbl belge olaral oa laluali. Yaloizi
laziyaral alfinoallnl grue ueselesl an-
lauinoa oa lbflyaciuiz var belgesellere.
Anfalya'oa belgesele blr para ol ve-
rlllyor, lesle bu para ollerl oaba Fazla
olabllse. 8elgesel slneuacilar gerelfen
lenol lulanlariyla veya blrfaliu Fonlarla
g bela para bularal bu lsl yapiyorlar.
Dolayisiyla belgesel slneuanin oaba Fazla
oesfellenuesl laziu. $luol Klfr 8alan-
ligi Fonlarinoan oesfellenlyor aua yeferll
ul, yeferll oegll bence.
fBelgeselin en byk sorunu da bu
berbaloe. Heu laynal bulual beu oe se-
ylrclyle bulusfurual oloula zor. 8elgesel
Fllu Fesflvallerl blraz bunu oengeleueye
alisiyor aua bunun oaba genele yayilua-
si gereluez ul? 8lr yanoan luruaca lle
belgesel blrblrlnl srelll besleyen lll fr.
8u nolfaoa ulusal Fesflvallere nasil blr g-
rev osyor?
Ulusal Fesflvaller oaba Fazla blu aabl-
llrler belgeselle llglll olaral. llla para verl-
yorlarsa ben para oln luruaca lln
gerelslz buluyoruu. Ail syleuel laziu,
proFesyonel slneua glolyor, glseslnoe ne
eloe eolyorsa eolyor. ProFesyonel anlauoa
para lazanauayan belgesel glbl, lisa Fllu
glbl frlerln oesfellenuesl ve para olle-
rlnln arfiriluasinoan yanayiu. Ulusal Fes-
flvaller blzoe belgesel Fllulere yer verlyor.
Hallarini yeueuel gerellyor. 8asina oaba
Fazla grev osyor bana gre. 8lr Fesfl-
vale gittikleri zaman belgesel sinemaya da
yer veruelerl gerellyor. Ulusal Fesflvaller
fanifilirlen, belgesele zellllle felevlzyon-
oa oaba Fazla yer verlluellolr olye os-
nyoruu.
8lr oe fabll felevlzyonlaroa belgesel gs-
ferlluesl, ooga belgesellerl oe ol neu-
ll aua ooga belgesellerl oisinoa baber
lanallari ve ulusal lanallarin blzlu yerll
belgesellere oe yer veruelerl gerellr. Ve-
sela yarisuaya lafilan on alfi Fllu. 8u
belgesellere balfigiuiz zauan gerelfen
1rllye'nln su anoall porfreslnl gryo-
ruz. 1rllye'oe su anoa ne lonusuyoruz
beuen bepsl yer aliyor belgeselleroe.
Cnl zafen belgesel slneua son oerece
soruulu blsseoer lenolnl ve bfn yalici
lonularin sfne gloer. 8elgesele larsi
blzlu seylrclulzl isinoirual gerellyor. 8u
lanallar belgesellere baFfaoa blr lll lez
yer vereblllr. Vesela Anfalya'oa gsferllen
on alfi belgesell fel fel gsferueye bas-
layablllr.
AG:3(/:C:DCG/<79
108
fSaoece su an 1k1 aliyor bllolglu laoa-
riyla belgesel Fllulerl oesfelleuel aoina.
1abll ol lisifli.
1abll. Daba yayginlasablllr. 8elgeselle llglll
prograular yapilablllr. Alfin Porfalal 8el-
gesel [rlsl llnoe Nezabaf Haniu, ynef-
uen Nalan Salizli ve Keual ner varoi. 8u
ouayen lslulerle prograular yapilablllr.
8elgesel slneua, slneua yazarlarinin oa
oaba Fazla llglllslnl eluell. SlYAD olaral
blz belgesel slneuayi ollenolrlyoruz ar-
fil. 8lllyorsunuz blzlu belgesel luruluuuz
var ve bayagi lyl blr alisua yapiyorlar.
8elgesellerl belll blr sayiya lnolrlp lzleye-
rel puanlauayla en lyl belgesell selyoruz
ber yil.
fDocuuenfarlsf, 1uu1 8elgesel ballin-
oa ne osnyorsunuz?
Docuuenfarlsf, 1uu1 8elgesel ol neu-
ll. Hanl oeolglu glbl orfalaua vafanoasa,
yanl gnoz basla lsleroe alisan gece fel
eglencesl felevlzyon olan vafanoasa oa
belgesell sevolrlcl bazi prograular bazirla-
nir olye ulf eolyoruz.
f8en su nolfaya oa faliliyoruu. 8elge-
sell ayiriyoruz ya ayri blr lafegorlye, slne-
uanin oisina ilariyoruz.
Hayir yle oegll, uzuanlasua olyellu ona.
Oscar ol frenlerlnoe, Alfin Kre'oe
anluasyonlar oa ayri aliniyor, yanl arfil
agiuizoa uzuanlasua ol neull. 1abll
slneuaoa oa bu neull.
fVesela en lyl luruaca Fllu oeulyoruz,
en lyl Fllu olyoruz.
Lvef, belll oeolglnlz oogru olablllr, o-
snrsel luruaca ya oa oraua oeneblllr.
Ulusal oenlllyor, o oa blr fubaF. 8alin slze
ulusal yarisualari sayayiu, lsfanbul'oa ya-
piliyor, Anlara'oa, Aoana'oa, Anfalya'oa
var. 2u12'oelllerl sayiyoruu lzulr'oe var,
Valafya'oa var. Alfi fane, pell bu alfi fane
yarisuaoa llu yarisiyor? Her yarisuaoa
blr grup Fllu lenol arasinoa yarisiyor, ulu-
sal yarisua olyoruz. Aoana'oa blr grup
Fllu lenol arasinoa yarisiyor. Anfalya'oa blr
grup Fllu lenol arasinoa yarisiyor. Onlar-
oan lalanlar Valafya'oa yarisiyor ve sonra
03G/H/G/@7 03:53A3:=2/A7
109
poleull yapiliyor. 8u Flluln balli yenuls.
Zafen bepsl blrblrlyle yarisuaoi ll. 8lr oe
yarissalar ne olacalfi? Grup grup Flluler
yarisiyor bunlarin bepsl ulusal yarisua. 8u
ol largasa yarafiyor bence, bunun fel
yarisuaya lnolrlluesl laziu. Oscar oeylnce
yiloa blr faneolr. Ne lazanoi oense geen
yil beuen blllrslnlz. 1ne /rr|sr aloi, blffl. 8lr
oe yabanci basin blrllglnln Alfin Kre'sl var
ll bu lllsl olayi blflrlyor. lfalya'oa Dona-
fello, lspanya'oa Goya, 8aFfa lngllfere'oe,
lransa'oa Sezar bepslnln aoi belll, alaoeul
bunlar. 8lzoe ulusal yarisuaoa llu lazanoi
olye blrl sorsa, alfi fane yarisua var bangl
blrlnl syleyecelslnlz?
fYesllau ollerl zeblllr ul bu soru-
nu?
1abll. 1rl slneuasi yznc yila yalla-
sirlen, yanl blr yil lala ve Alaoeul arfil
luruusallasip ber yil Oscar glbl veya olger
lleleroell glbl seecel Fllulerl lnsallab. O
oaba lyl olacal, yanl bu alfi fane yarisua-
nin llnoe blr oe syle blr ouruu var blr
grup Fllu yarisiyor, aua o blr grup Flluoen
llul vlzyon grueuls, llul grueyecel,
llul grus.
fSlz Alfin Porfalal oisinoa belgeseller
lzleolnlz ul bu yil? 8lr larsilasfirua yap-
uanizi lsfeseu.
Yabanci belgeseller lzleolu. Yabanci bel-
gesellerle blzlu belgeseller arasinoall Farl
fabll blr lere uaool oesfel.
lulanlar! Yabanci belgeselleroe o laoar
proFesyonel ellpler o laoar uzun sreler-
oe alisiyorlar ll. 8lzlulller yolfan var
eolyorlar gerelfen. Yabancilaroa blr lere
arslv zenglnllgl var. Lger blr belgesel arslve
basvuruyorsa o arslve ulasua olanallari
oa bence sinirsiz oluali. 1rllye'oe arslve
ulasua olanallari ol sinirli, ulasfiginiz za-
uan oa clool paralar falep eolllyor. 1k1'nln
clool paralar falep efflglnl blllyoruu. 8elge-
selcl en azinoan byl paralar oeueuell
arslvlere ulasual lln. 8lr belgesell zen-
glnlesflruel lln ol sayioa laynaga bas-
vurual gereleblllr. Yurf oisinoa byle blr
sorun yol. 3u sanlyelll grnf lln belll
baFfalarca alisiyor, aua o belgeye ya oa o
laynaga ulasiyor ve sunuyor. 8lr belgeselle
AG:3(/:C:DCG/<79
110
gerelflglnoe lll--bes yil ugrasablllrslnlz.
8u sre zarFinoa slzln lenol bayafinizi sr-
oruenlz. Nasil olacal bu ls? Gerelfen
labrauanlar. Clool slneua belgesellerl lln
Klfr 8alanligi'nin laynallarini blr oaba
gzoen gelruesl gerellr olye osn-
yoruu. Slneua belgesellerlne lbflyaci var
Trkiyenin ve bu konuda desteklemek ge-
rellyor lnsanlari. Kuruaca blr sellloe len-
olnl lurfariyor aua belgesel ol zor.
fAslinoa seylrclnln oe blr llglslzllgl var.
8lraz burun liviraral yallasiliyor. Gerelfen
fallp eoen llfle oe var aua geneloe oaba
az sayioa lolfugun oolu olougunu greblll-
yoruz belgesel lzleueye glfflglulzoe.
O blraz blzlu farlb ueralsizligiuizoan oa
laynallaniyor. Vesela oaba gncel lonu-
laroa son oerece llgllller. Hanl lsfe sluol
cezaevlerlnoell losullarla llglll belgeseller,
Vaoiual olayi vs. 1arlb oluuuyoruz, fa-
rlble pel lllsllulz yol. 8lz yalici lonularoa
poleull yapuayi, o lonularin zerlne glf-
ueyl ol sevlyoruz. O oa sarf fabll, ber ln-
san slyasefle llgllenuel zorunoa. 8u lleoe
yasiyorsal beplulz slyasefle llglleneceglz.
Aua onun yani sira oaba evrensel, oaba
gelecege oe isil fufacal, gelecegl oe lu-
callayacal belgeseller lonusunoa llgl yol.
Doga belgesellerl oe beyecan verlyor. Ka-
ueralar yle nolfalara gelol ll arfil lnanil-
uaz yerlere glolp lnaniluaz ooga losullari
llnoe sabirla belleylp ellu yapiyorlar.
8fn onyayi ayaginiza geflrlyorlar bu
ol neull. Vesela kas|ar kanar|i Ujgar|i|
(Le peap|e m|grarear, 2001) belgeselinde
ufbls blr ls yapuislaroi. lransizlar blrfa-
liu bava aralariyla bavalanip luslarin g
yollarini luslarla beraber fallp eolyorlaroi.
\eya V||rocosmos ol nlor. Kauera-
larin boyuflarini o bcellerln evrenlne
lnolrgeylp oraoa bfn blr bcel evrenlnl
gzleullyorou. 1abll bunlar ol byl pa-
ralarla yapilan lsler.
f8lzoe oe sevlllyor larsilil buluyor bu
belgeseller.
Allab'fan bunlar lzlenlyor. 1elevlzyon bel-
gesellerl glolp blr yerl fanifual, uelanlari
fanifual, ylne oogaoa blr yerlere glfuel,
servenlere afilual veya basla llelere
glfuel. Onlar aslinoa ber lanaloa var.
8lzlu olayiuiz slneua. 8elgesel slneuaoa
ol lalici Flluler oluasi gerellyor, bu lo-
nuoa oesfel gerellyor. 8elgesel slneua,
felevlzyon oegll.
fSanafilarin belgesel slneuaya oesfegl
nasil?
Kuruacaoan para lazanan sanafilar var,
lsfeseler blr oegll blrla belgesell Flnan-
se eoerler. Aua bu lonuoa sanafilar oa
ouyarsiz. Yafiriu olaral baliloigi lln ol-
uuyor. 8u ls yafiriu oluauali. 8u fopral-
laroan para lazaniyorsunuz sonufa, bu
foprallara olan borcunuz. Degerll blr bel-
gesel, farlbe lalacal blr bazlne. Onun bep
blr belge oegerl olacal. 8en sluol uesela
neoen Osuanli farlblnl slyasl, sosyolojll,
llfrel boyuflariyla aoau alilli blr slneua
belgesellnoen grenueyeylu? VaaleseF
blz pespaye olzllere laliyoruz.
03G/H/G/@7 03:53A3:=2/A7
111
112
Seruayeye, reflu aralarina, slyasal llfl-
oara, olnl lnanisa, uezbebl labul eolllrllge
ve sayica efnll byllge sablp olanlarin,
azinlil olye aooeollen lsllere/euelllere,
dine inanmayanlara, mezhebi kabul edil-
ueyenlere ve sayica efnll llllfelllere
zuluefflgl, onlari gc oraninoa ezolgl
(lanini euolgl) syleul gnoelll bayaf-
fa blle larsiuiza sil sil ilar olou. Yenl
Slneuacilar'in ne ilan bol oll rnel-
lerinden Cogan|a| (2u1u) oa bu syleul
yenloen olllenolren Flluleroen. lllul yabuf
sz lonusu ogunlugu anlauaya alisirlen
zerlnoe ouracagiu onfolojll probleu
lavraui lln lisa blr farlbsel glrls yapual
gerelll.
Vooernlfe ncesl oneul sonrasinoan
ayiran en neull busus lnsan benlnln"
onfolojll ozleuoell blyerarslslyol, Farl-
li llfrleroe Farlli fezabrlerl olualla
blrlllfe lnsan benl oogaoan veya yarafici
lnancinoan sonra gellrol. 8u varolus selll
blllnolgl zere blblr yeroe uleuuel
blr onya ozenl luruluasini saglauaoi.
Slyasl, elonoull ve sosyolojll probleu-
ler ber llfroe varoi. lalaf bunlar blblr
zauan lnsan Ferflerlnln varolusuyla llglll
probleue onsueulsfl. \arolus sorunu
yolfu. Yanl var olual, bayafi zorall oe-
vau efflruel, lsfenueyen, yleslne blr
lse onsueulsfl, liyuefllyol, baffa luf-
saloi. 8u baglauoa ber blr Ferf varoi. Arizl
probleuler (olnl Farllilillar, uezbep Farl-
lilillari, savaslar, efnll llullller, salginlar,
fopraga bagiuli lsllll, gellr oagiliuinoall
eslfslzlll -gnuzoellyle liyaslanirsa
lnsanlolr-) bu varolus ouruuunu asirlarca
oeglsflreueol. Vooernlfe (oneules-
flrue saglilli oegllse oe aillayici olou-
gunoan knesans'la baslafilir) lse sre
2EYNEL ABIDIN BBDAK
MUHAlAZAKAl
CO0NL0K
A<34:
113
lerlslnoe lnsan benlnl onfolojll ozleu-
oe ooganin veya yarafici lnancinin nne
gelrerel varolusa yapfigi saloiriyla len-
olnl var effl. 8ylelllle arizl probleuler
arizlllllerlnoen lurfuluaya baslaoi. 8fn
zgrll loolalari ber blr Feroln varliginin
yol oluasi (Llberallzu) pabasina yayiloi.
zgrll ucaoelelerl, arizl probleuler
boyufunoa zauan zauan lisul oogrulul-
lar fasirlen onfolojll boyuffa gerl ons
oluayan yarillar afi. 8ugn varilan yer
vabsl laplfallzu.
Kaplfallzuln vabsllesueye baslauaoan
ncell srefe larsisina ilariluaya ali-
silan lounlzu lse arizl probleuler boyu-
funoan barelefle lurulougunoan zablroe
bal ucaoelesl verlyor gzlse oe bafin-
oa aflallarin byueslne yol aualfan
basla blr lse yarauaoi. Kounlzuln bu
aflallari byfyor olusunun Farlina
variloiginoa ulasilan yer nesneler slsfe-
ulyol. 8u srefe 8afi oisinoall llfrler
uooernlfenln ueyoan oluuasina larsi
yol oluaua ucaoelesl verlrlen alfernaflF
refue lulaninoan uzalfi. Kounlzuln
can slulol glbl yayiluasinoa, 8afi oisinoall
llfrlerln alfernaflF refeulyor olusunun
payi byl olou. Ancal 199u sonrasi
srefe yol oluaua ucaoelesl verlp
ons(frl)erel oe olsa var lalabllen
llfrler yenloen barelef lazanoi.
MuhaIazakz BIz SInena DIII
Yol oluaua ucaoeleslnoen ooguus
blr oevlef olaral 1rllye, lslau llfr ve
ueoenlyeflnln ons(frl)us blr par-
A<34:
114
asioir. 8nyeslnoe resul farlblnln yol
sayuaya alisfigi bol ullfaroa arizl sorun
barinoirir, ancal onfolojll ozleuoe oe
silinfilari uevcuffur. Cogan|a| Fllul lsulyle
uyuulu olaral 1rllye'nln arizl probleule-
rlne ooallanir. lllue gre bu probleuler,
1rl-lslau senfezlnl gerellesflruls yenl
yenl olusan burjuvalaroan zubur eoer,
(Llbauollllab Vsluan 1rl) babanin
llfloari, annenln eve bapsl, asler glbl ye-
flsflrllen ozenln vellabfi erlel ocugun
baba faraFinoan basfiriluasi (eglflluesl),
Krf lizin felllesflrlluesl, zefle gc
yefenln ezuesl, gc yefueyenln ezlluesl
probleuler olaral seylrclnln yzne (lula-
gina) pornograFll gerelllll" lle arpilir.
8u arpuanin bllusel aioan probleu-
ll olusu (laueranin barelef efueoen,
olaylari lesueoen lenaroan lzllyor olu-
sunoall sallnlll, ber an laba gerelllgln
slooeflne gebellglnoen pornograFllleslr)
ve arizl olan probleulerln lnolrgenulsllgl
(ezenln oln ve 1rlllle zoeslesflrlllp,
ezllenln Krfll ve lsllllle zoeslesfl-
rlluesl) blr yana asil feuas efuel lsfe-
olglu Flluoe ynefuenln ferclbl olan
uubaFazalarlilfir". 8uraoa uubaFazalarlil
lavrauini lullanilagelolgl pollfll bagla-
uinoall olnl ve llfrel gelenel ueallnln
oisinoa, osnen-sorgulayan-soran olaral
lnsan olua-olabllue baglauinoall yol
sayuacacilil-loruuacilil-rfuecllll anla-
uinoa lullaniyoruu.
Vensel 8afi olan ve bfn llfrlere ya-
yilan onfolojll basfalil, yanl ber blr Feroln
A<34:
var olauauasi probleul, Flluoe lnolrgen-
uls arizl probleuler ve onlari sunan por-
nograFll bllule glzlenlr. VubaFazalarca
bir tutumla btn dnya kltrlerini ilgi-
lenolren onfolojll sorunun zerl rflr.
Onfolojll probleu yol sayilaral sorgula-
uaya ailuaz, zafen balleollulsflr yabuf
bl oluauisfir. fe yanoan arizl probleu-
ler feuel probleuuls glbl sunulur. 1arlbln
sonu ve slulasyon evrenl, blllnll veya
oegll, rfl olaral onaylanir. Gerlye la-
lan lse blr fr bin aluaya onsusfr.
llluoe asil olani rfuenln, yol sayuanin
sonucu olaral bincini baslasinoan alua-
nin larsiligi asauaoa lenolnl gsferlr.
8aslangifa groguz ferll, yorgun,
slsuan erlel ocugun oruanoa bizla
yryen babasini yalalaua ucaoele-
sl Flluln zeflolr. Cnl arizl probleul
verlr. Lrlel ocul babaoan ozenln ve-
llabfligini lapualioir. Oruanin yrys
alani olusu lse norualolr, sorgulanuaz.
Oruan, yanl ooga (blllnuezlll, uuclze,
yaraficinin fezabr alani) uooernlfe son-
rasi benln blyerarsloe lll sirayi aluasiyla
lnsan benlnln blfuez lbflyalarinoan blrl
olaral yrys alanina onsusfr, arizl
probleulerln anlafiu aracioir. lll asaua
Verflan'in Gl lle yasaoigi oayafuaci
lllslloe orfaya ilar. \ellabflil febllleye
osusfr. lllncl asaua baslilara oayana-
uayan Verflan'in lararsizlil ouruuuour.
vellabflil ui Gl u? Unc asaua Gl'
oen vazge(lrfll)en Verflan'in vellabfliga
gelsfe (uavl isil alfinoa uyusfuruluus
glblolr) lyllesue evreslolr. 8abanin ozenl
uFal alsallillarla srecelflr. 8aba, larisini
eve bapseolp onunla llgllenueyen, oglunu
lenolslne benzefen, lnsaaf slrlefl sabl-
bl, 8abellevler'oe ofuran, (uubfeuelen
cuuaya glfflglnoe) falle falan, bol bol
lFreoen, falslcllerl oven, llblrle lnsan-
lari basfan asagi szen, yolunu lesen
arabalarin aynasini liran, Llbauollllab
1rl ve Vsluan" blr alle babasi, lisaca
ogunlulfur".
VaaleseF uooernlfenln bulasici onfolojll
probleulnoen uzal yasayan blblr llfr
yol. 8ununla blrlllfe asil uevzuyuus glbl
oayafilan arizl probleuler lse uuuflari
flefecel sevlyeye ulasuis ouruuoa. 1r-
llye oe bu ouruuoan uuzoarlp, saniloigi
zere bl oe uzaginoa oegll. Oysa farlbsel
sreclne balfigiuizoa 1rllye fopluuunun
bagli bulunougu lslau llfr ve ueoenl-
yefl, geulsfe gl blr onfolojll ozenle
arizl probleulerln azaloigi (aua blfueolgl,
yanl yeryz cennefl yolfu) blr fecrbe
yasauis. 8u fecrbeyle bag lurulablluesl
bfn llfrler lln slFali olacalfir. Heu
asil olanla arizl olani blrblrlnoen loparir-
casina ayiruaoan beu oe arizl probleulerl
ne gelrueoen-asillasfiruaoan verllebl-
lecel ber aba, vabsl laplfallzuln llfloar
olougu slulasyon evrenlnl zayiFlafacalfir.
Cogan|a|, 1rllye zellnoe arizl probleu-
lerl yalalauasiyla oeger lazanabllecellen
bu arizl probleulerl asil glbl pornograFll
gerellllle sunuasiyla feueloell onfolojll
probleul rfus uubaFazalar" blr Fllu
olaral nlfelenolrlleblllr.
116
wes Anoerson Fllulerlnln arasinoa liyas
nlyeflnoe oluayan bu yazi, Voonr|se
k|ngdom (2012) zerinden Anderson
Fllulerlnoell lllslller, ouygu ouruulari, luf-
sallil uevzuna oalr blrla nolfaya feuas
eoecel.
Voonr|se k|ngdom, 1enenbaam /||es| (1ne
koja| 1enenbaams, 2001) kadar sevilebile-
cel, Falaf onoan oaba luvvefll bllayeslyle
seylrclye absrooen oraua blrol ouygu-
yu yasafan ve alf uefnlyle blrol aioan
ooyuran blr Fllu. 8yllerln onyasinoall
lafilasuis, oolayli lllslllerln, lflraF eolleue-
yen asllarin, neFreflerln, lbanef ve yalniz-
lillarin larsisinoa Suzy ve Sau'ln lllslllerl
nalFllgl ve oogalligiyla Flluln alfi lzllen
neull blr nolfasi. 1anisualari, bulusuala-
ri, yalalanoillari sabne, ocullul ve yefls-
llnlll arasinoall lzgloell o ouygu ouru-
uu, aralarinoall oogallil, ynefuenln fu
Fllulerlnoe blr sellloe vurgulaoigi lafilil ve
saululyefslzllge larsi anlauli blr blrlllfelll
oluverlr. Sau'ln Suzy'nln lulallarina lpe
falfigi sabne lse ocul saFliginoan siyrila-
ral o valfe laoarll lllslllerlnln yrngeslnl
oeglsflren ve lllsllyl basla boyufa fasiyan
blr lugeleu.
Anoerson slneuafograFlsl lousu, arla-
oas, alraba blr araya geluel zorunoa la-
lan ve bu blrlllfelllleroen freyen oogal
absrflgn Fllulerl. 8lr baliua uooern
lnsaninin yalnizlasan bllayeslyle eglenen
bllayeler. Cocul ya oa ocul lonuuun-
da kalan karakterler sorunlu, tatminsiz ve
uufsuz blr ergenlll sonrasinoa byyorlar
BB$RA OBLOAN $IM$EK
SlCAK ClKOLATA TALlNLA:
WE8 ANDER8ON
8INEMA8I
/79/:/<
117
ve varoluslarinin uufsuz, elsll ve sorun-
lu faraFlari evlllll, lu ve asllarla gelcl
olaral rflyor. Sonrasinoa blrfaliu
sebeplerle orfaya ilan fravuafll ouruu-
lariyla, Anoerson oagilan bu alle yelerlnl
blr araya felrar foplayaral oraoan basliyor
bllayelerlne. lllulerlnoe orfal nolfa olan
bu ocullar ber ne laoar az seye sablp
olsalar ve bayal lirilligina ugrasalar oa
bylleroen ol oaba luvveflller. Nlfellu
Fllulerln ana uevzuu ergenlll ve yeflsllnlll
arasinoa yasananlar. Hep alle efraFinoa
onen, esll arlaoaslar, yeferslzllller, erlen
byyen ocullar, anne ya oa baba ola-
uayip gloerel ergenlesen ve bl byye-
ueyenlerln bllayelerl.
Anoerson bllayelerlnoell laralferlerln
lllslllerl glrlFfflr. lllslller siraoanlasuis,
lllslllerln uubafaplari rselenuls, bayaf-
fan lopulfurlar. Ynefuen siraoanlasan
lllslllerln zerlne gloer ve lnsanlarin llnl
bosalffigi, siraoanlasfiroigi oegerlerl Farlli
aioan ele alir ve anlauoirir. lllulerlnoe
bu siraoanlasuanin nne geeblluel
lln blr seyler uarjlnallesflrlllr, absroleslr.
Anoerson'in bunu sorunlarla basa ilua
yolu ya oa blr eslf savunua uelanlzuasi
olaral ferclb efflgl syleneblllr. 8lr faraF-
fan ablal, luruu, ozen" glbl lavraularin
larsisinoa gzlse oe basla blr aioan
lenolne zg blr ablal ve lufsallil yarafir.
Anoerson' un Fllulerlnoe rasflanilan luf-
sala oalr gnoerueler lle llglll olaral
Fllulerlnoe blrla sabne zerlnoe ourual
gerellrse, Voonr|se k|ngdom Fllulnoe Sau
Nub'un fuFani"ni lzleueoen sabnenln ar-
lasinoa oolasip bayvan losfu glyenlere
alay eoerceslne baluasi blr sabne oyunu
glbl lalan, algilanan lufsali alaya alualfa-
oir. 1enenbaam /||es|`noe, peoerln laralferl
lufsauaya alisirlen uerolvenleroen yu-
varlanuasi lufsal aooeollene larsi clool
blr alaylen, olger faraFfa basla blr lufsal-
lil lnsa eoer. Suzy'le lauasi, evlenuesl,
/79/:/<
Anderson hikyelerindeki karakterlerin
iliskileri girifttir. Iliskiler stradanlasmts,
iliskilerin muhataplart rselenmis, hayat-
tan kopukturlar.
118
yiloiriu arpuasinoan sonrasi llllseoe sel
ve luleoe asili laluasiyla Sau blr eslf
lufsal bllayeye larisuis blr ulfolojll la-
ralfer oluverulsflr. Dlger yanoan evlllll
uesseslnln, lllslllerln yozlasuasina larsin
Sau ve Suzy'nln evllllgl ve lzcl laupinoall
llllseoe arla Fonoall rengarenl ba ol
anlauli ourualfa. Suzy'nln Sau'ln ellnl
pfg sabneoeyse Fllu sregelen erlel-
laoin poleulllerlnl raFa laloirir, lllsllyl
lufsallasfirir. Suzy blr laoin olaral clnsel-
llgln ve clnslyefln feslnoe erleglnl labul
eolsln, luzanin feslnoe blaf eolsln seu-
bolor. 8u oa Anoerson Fllulerlnoe luf-
salin en gzel safir arasi varoluslarinoan
blrlolr. Sau Suzy'nln ferslne Flluln sonuna
oogru olgun aoau lzglslnoen ilip ocul
saFligi, nalFllgl nolfasina gelerel ferslnoen
evrlulnl fauaular. Yoluna ilanlara savas
aaral, laoinina sablp olaral, polls seFlyle
blr alle lazanaral yaralarini lapafuis, el-
sllllllerlnl lapafuis olur.
ObjeIezIn DnyasI
wes Anoerson Fllulerlnoe lauera fel fel
nesneler efraFinoa oolasirlen en uFal nes-
neler oabl gzoen lauayacal sellloe er-
evenln llnoeolr. Her laralferln yalniz on-
yasinoan ilauauasina yefecel laoar zen-
/79/:/<
Anderson bir taraftan ahlk, kurum, d-
zen" gibi kavramlartn karststnda gzk-
se de baska bir atdan kendine zg bir
ahlk ve kutsalltk yarattr.
119
gln lerllll blr bayafi, ooasi, esyasi varoir.
llluoe laueranin oolasfigi o nesneler yal-
niz ve uelanlolll onyayi eglencell lilsa oa
aslinoa yalnizliga blzuef eoer nlfelllfeolr.
Nesneler seylrclyl lurgulanan onyaya yal-
lasfirua vazlFesl grrlen, lenol oogalarini
laybeoer. Ln ll blr nesneye blle uelan-
loll sebebl olabllecel nlfelllfe anlau yl-
lenlr. Ln alalasiz blr nesneyl blle, anlaffigi
bllayeye oabll eoeblluesl blr basariylen,
szlonusu nesnelerl lenol oogallillarinoa
lullanuaoan oyuna oabll efuesl esyanin
llelesflrlluesl olaral olunablllr. Vesela
Anoerson Fllulerlnoe slgara ber zauan ayni
anlau onyasinoan ilan blr nesneolr, o
slgarayi grognzoe alla uelanloll gellr.
Slgara ber zauan blr falinfinin, uelanloll-
nln sebebl olual zorunoayuis glblolr.
Anoerson Fllulerl baffanlye alfinoa eloe
sical llolafayla seyreollerel ylsel ooz-
oa leylF verlp ll onyalar beolye eoer.
llluleroe blr laralferln ofurusuna laoar
ber sey besapli llfaplioir. Ln uFal blr nesne
blle o onyaya alfflr ve seylrcl olaral byle
olougu lln bu Fllulerl severlz. Deloruyla,
liyaFeflyle, uzlglyle ne blsseolluesl ge-
relflglnl seylrclye Fisiloayan blr yapioir bu.
Ancal bu aioan Flluleroe ber sey cefvelle
lzlluls glbl ourur. Her blr sarli, ourus,
laleu, slgara bep o onyaoa bapls glblolr.
blr onya olaral lusursuz, ancal lusursuz
olougu laoar gerel bayafa sizualfan oa
blr o laoar uzal. llluler ber seylyle bazir
blr bllaye sunarlen seylrclyl ouyuusa-
yacal basla blr alanoan uabruu biralir.
alan bir mzik bile sahnenin duygusuna
bapsolur. Cogu Fllulnoe blsseollebllen blr
ouruuour bu. Ancal kas kardes|er L|m|red
S|r|er| (1ne uaree||ng L|m|red, 2uu7)'noe
lsaref eollen bayafa larisua uevzusu ger-
ellesuls oenlleblllr. llluln Hlnolsfan'oa
suya osen ocugu lurfarualariyla, Fllue
Farlli blr lafuan ve boyuflulul lafar -fabll
ll ylne Anoerson uanfiginoa. Szlonusu
sabne Anoerson laralferlerlnln oisinoa
blr bayafi ereveye aluasiyla sinirli alanin
oisina ayal basua aisinoan son Flluoen
oaba falolr eolleslolr.
8lr uasal lln Fazla sinirli olan Anoerson
Fllulerl laniniza larisan ve lurougu on-
yaoa neFes aluaya alisfiran blr eslf uyus-
furucu glblolr. Ancal bu fel boyuflu blr
uasal onyasi, esyanin lafuanlasuasina
lzln verueyen sllrselllgl sinirli blr yapioir.
Anoerson Fllulerlnln larausar blr balis
lln Fazlaca uuuf vaaf eoen, ossel blr fa-
raFi varoir. Velanloll llnse Fazla baFlF. 8lr
ergenlll Fllul faoi var bepslnoe, ergenlll-
fen lurfulauauis faraFlariuiza lyl gelen.
/79/:/<
Anderson filmlerinde bir karakterin oturu-
suna kadar her sey hesaplt kitapltdtr. En
ufak bir nesne bile o dnyaya aittir. Deko-
ruyla, ktyafetiyle, mzigiyle ne hissedilmesi
gerektigini seyirciye ftstldayan bir yaptdtr
bu. Ancak bu atdan filmlerde her sey cet-
velle izilmis gibi durur.
120
Slneua oculluguuun rya aleul. 8en
basla lnsanlarin bayafi nasil algilaoigi-
ni, ne ryalar grogn, benlulllere
benzeylp benzeueolglnl gzleuel ve bu
onyaoa layoa oeger blr bllayeulz olup
oluaoigini anlaual lln slneuaya glfueye
baslaoiu. Srllenue blsslnoen lurful-
ual, varolanin nasil lzler biralfigini fallp
eoeblluel lln. 8asla bayaflarin boy ayna-
sinoa lenolul grebllue ulolyle. 8alaliu
basiuizoan zerlne osnlecel blr sey
gelyor uu yolsa saoece p uyz.
8abau blr Pazar gn beplulzl allece alip
slneuaya gfrognoe bes-alfi yasinoa
olualiyiu. llluln aoi 8en-ar (1959)'ou.
Auerllan slneuasinoan blr epll oraua,
1959 yapiui blr wllllau wyler Fllul. Ge-
zegenoe blzoen alraba ve lousulariuiz-
oan saoece uelan olaral oegll zauan
olaral oa Farlli lnsanlar yasaoigini, blzoen
nce oe nlce lnsanlarin gellp geflglnl,
gerloe biraliluis zauan olye blr ger-
eglulz olougunu, llellgl, zgrlgn
boyunourulfan lurfulualla sinirli ol-
uaoigini, rubun oerlnllllerlnoe yeseruls
oluasi gerelflglnl Kuos', esll koua'yi,
uefaForll olaral koua Hrlsflyanligini,
zallullgl ve gzpelllgl, oaba nlce seylerl
lll lez bu Flluoe grp belleglue layiflar
yapfigiui syleyeblllrlu. Cocul ne anlar
aua levbalar ballnoe zlbnlue yazilan sab-
nelerln, genlll aginoa anlaularin gl
yapragi ulsall ailuasinoa neull laflilari
olougunu blllyoruu.
Gnoelll yasauoa belll bellrslz alip gloen
ve onp zerlne osneueolglulz ln-
sanlil ballerl lyl blr Flluoe bellrglnleslr ve
bu, rubu blzl asagilara elen fuflularoan
03G/H/G/@7 <323<4:;A3G@32G=@CH-
9),$):2!-!:!./,5
FILMLERIN HEPSI
YALAN DOLAN
121
arinoirua lln ferslnoen ya oa oznoen
lzlenecel yolun ayoinlanuasini sagliyor.
Vubayylleulzl barelefe gelruel bali-
uinoan oa Fllu lzlerlz. Yazlil slneualar
olagansfor, yiloizlarin alfinoa buluflar
zerlulzoen gelp gloerlen. 8abau blzl
yazlil slneuaya gfrusf, fabfa san-
oalyelere ofuruusful. Hava alabllolglne
ailfi ve oaba peroe laranlil olougunoan
yiloizlar lauba glbl pariloiyorou basiuizin
zerlnoe. lnanin fel blr bos sanoalye bu-
lauazoiniz. Geneloe lll Fllu blroen olurou.
1ugay 1olsz lle lafua Glrll'ln oynaoigi
Orban Lluas'in 8os 8es|| (1969) Fllul yenl
vlzyona glruls, lauaz elbef, yillarca yolu
bellenen bebegl larfal lapip bavalaninca
slneuaoan sesler ylselueye baslauisfi.
Herles gereluls glbl larfala Flelenlyor
ve fepll verlyorou. Slneualaroa eslfll enf-
rllalarin sfeslnoen gelen asillarin lavusua
sabnelerl ya oa pollsln enlnoe sonunoa, son
anoa oa olsa yeflslp uasuu blrlnl lurfaroigi
sabneleroe seylrcller allislaroi. lnaniluaz blr
olay. Peroeye yansiyan blr bayall lufluyor-
sun ya oa ayaga lallip blr bayale lFr eol-
yorsun. Cnl grnf osle gerel arasi
blr araFfa, rubun fa oerlnllllerlne nFuz eol-
yor. 8os 8es||i izlerken demek 20 Temmuz
1969'uus, nl Nell Arusfrong aya ayal
basiyorou ve baberl nallen olnleyeblluel
lln babau beraberlnoe geflrolgl raoyosu-
nu lulagina oayauisfi. Ne bayal peroesln-
oell 1ugay 1olsz'n Feryaoinoan ne oe
Arusfrong'un lesll lesll gelen lll culele-
rlnoen vazgeueye nlyefl yolfu babauin.
<323<4:;A3G@32G=@CH-
Gndelik yasamda belli belirsiz aktp giden
ve dnp zerine dsnemedigimiz insan-
ltk halleri iyi bir filmde belirginlesir ve bu,
ruhu bizi asagtlara eken tutkulardan artn-
dtrma iin tersinden ya da dznden izle-
necek yolun aydtnlanmastnt sagltyor.
122
\arolanla oluasi gerelen arasinoall Farlin
berrallasuasi llnoe Fllu lzlerlz. Slneua
bayallerlulzln, bellenfllerlulzln ryalari-
uizin gerel olua yerl blr baliua. Arfbur
Hlller'in /s| ||ajes| (Loe Srorj, 197u)
Fllul vlzyona glrolglnoe Avrupa'oa lopan
Firfinayi anlaualfa ne ol gll eluls-
fll. llluoe kyan O'Neal ve All VcGraw'in
feusll efflllerl asillarin baslarinoan ge-
enler, blrblrlerlne gsferolllerl saoalaf,
Feoalarlil ve baglilil blzlu 1rl Fllulerlnoe
ber gn lzleyegelolglulz ouruularoi. la-
laf sabir ve zverlnln yasauoan gloerel
elllolgl, blzoen ol ncelerl issizlasuaya
baslaoigi 8afi onyasi lln aslinoa blllnal-
finoa bayaf buluayi belleyen ouygularin
aiga iluasini saglauisfi Fllu. HaFfalarca
glselerln nnoe uzun luyrullar olusuus-
fu. Lale Vlor'n 8anaramerjem llfabin-
oall olzelerl oe unufulacal glbl oegll, blr
Flluln salr zerlnoell efllsl baliuinoan.
b|r gan so|a|ra ben| grece|s|n, n|c
an|ajamajaca|sin
ben| jed| ajajan|ardan b|r| sanaca|sin
j|ne de pardesame |||sr|r||m|s ena| ce-
s|r rozer
e bonca||ara denser|e ba|aca|sin
ranaj b|r si|inrij|a adimi soraca|sin
/L| VcCk/vv
dej|nce n|c deg|smed|g|m| an|ajaca|sin
8azen oe lenolulzl lFaoe efueoe zorlan-
oigiuizoa Flluler bugulu blr paflla glbl
bellrlverlyor nuzoe. 8lz Vsluanlar
8afi'ya ne vereblllrlz, olyen bazi genlere
Veclo Veclol'nln 8aran (2uu1) Fllulnl ve-
rebiliriz mesela, diyordum kendisine binbir
oua eoerel. Unlverslfe grenclsl olouguu
oneuoe glfflglu lsvlre'oe yaguurlu
blr alsau slneuaoa Yiluaz Gney'ln bol
oll Sara (197B) Fllulnl lzlerlen sa-
lonoa olusan bavayi oa bl unufauau.
Agabeylule blrlllfe lll 1rl olaral llulzln
nasil oa burlulougunu, ol lf feusll
eollolglulzl ve yaraffigi gl efllyl nere-
oeyse sababa laoar oolasaral lonusuus-
ful. Arfil oaba salln balablllyoruu elbef-
fe, sonufa blr Fllu ve vabsl ve aciuasiz
yaniuiza vurgu yapiyor aua alli basinoa
lnsanlar blr fel Fllule blr yargiya varua-
uali, bunu blblrlulz yapuaualiyiz zafen.
lalaf basla balllar ballinoa Flllr eolnuel
lln Fllu lzlenuesl, zerlne osnluesl
gerelen blr ouruu.
Son olaral oculluguuoa ber arsauba
anneule ve arlaoaslariyla blrlllfe glfflgl-
ulz laoin uaflnelerlnoe Hlya Koylglf
Fllulerlnoe lr olougu, lf aoaularin
bllebazlillari yznoen ocugunoan ayri
osfg sabneleroe cani yrelfen gz-
yasi olerolu, onlar rol yapiyorlar, bepsl
yalan, inanma, derdi annem beni teselli
eoerlen. 8unu blr veslleyle fanisfigiuizoa
Koylglf'e syleolgluoe liyauau o ll
liza oeuls, bunu nlce lnsanlaroan lslffl-
glnl, gerellll ouygusunu verebllolgl lln
lenolnl basarili grogn syleulsfl.
Yalansa neoen glolyoroul o zauan lzleue-
ye?
03G/H/G/@7 <323<4:;A3G@32G=@CH-
123
124
8resson bayaf ballinoa lonusua, baya-
fin benzerslz ynn gsferue, ber jesfln
beyazperoeoe felrarlanauayacagini gs-
ferue lulani ariyor. lalaf syle blr ellsll
var, bfn jesfler siraoan. Siraoan olani
benzerslz olanla lFaoe eolyor. Sonsuz oe-
receoe byl olani, sonsuz oereceoe l-
l olanla lllslllenolrue becerlsl benl ber
zauan efllleulsflr. Saniriu onun ne oe-
ueye alisfigini anlauayi bep basaroiu."
1

197B'oe Le Vonoe'a verolgl rporfajoa
8resson'a oalr bunlari sylyorou Anorey
1arlovsll. lll usfa ynefuenln farzlari ara-
sinoa nereoeyse blblr benzerlll bulunua-
uasina raguen 1arlovsll'ye gre 8resson
slneuasinoa llusenln ulasauaoigi blr
saoelll sz lonusuyou. 8resson'un slne-
uafograF zerlne yazoigi noflaroa oa bu
1 John Gianvito, S||rse| S|nema - /ndrej 1ar|os||,
ev. Lbru Kili, Agora Klfapligi, s. 55
"2%33/.5.
3.%-!4/'2!&
:%2.%./4,!2)
2EYNEP TBRAN
9B/>:79
125
saoelllfen ve siraoanlilfan oogan aslin"
olanin lzlnl sruel uuln.
8resson noflarinoa rol-uooel ayriuina, fl-
yafronun ve slneuanin blrlesflrlleueyecel
olusuna, bu lonuyla lrflbafli olaral slneua
ve slneuafograF ayriuina oegln oaba blrol
ueseleye olabllolglnce oerlnleueslne ve sa-
oelllle oeglnlyor. S|nemarograj Uzer|ne Nor-
lar (Kre Yayinlari, 2u12) blze 8resson'u
oneulnln ynefuenlerlnoen ayri lilip onu
benzerslz blr lonuua lfen bu zgn ouru-
sun sebeplerlnl blr lere oaba gzoen ge-
lrue Firsafi sunuyor. 8resson slneuasinoa
ballu olan siraoanligin nereoen laynallan-
oigi sorusunu sorouguuuzoa bunun gr-
nroe 8resson'un oyuncu, ses ve grnf
selulne larsilil gelolglnl lFaoe eoeblllrlz.
Noflarinoa sil sil olle geflrolgl grue ve
lslfue" bususu felnll alanoa ses ve g-
rnfye oenl osuelfeolr. Ynefuen ln-
sanin vcuf Fonlslyonlarini oa gz nnoe
bulunouraral, gze ve lulaga neyln nasil
blfap eoeceglnl lenol slneuafograF anla-
yisina paralel olaral sunuyor. Sesln ve g-
rnfnn blrblrlerlnoen bagiusiz olaral var
olabllolllerl ve seylrclye, seylrclnln lll yefl-
slnl oe fau olaral lullanabllecegl blr alan
aiyor. 8ylece noflarinoan oa yola ilaral
Fllulerlnoe gzleuleyebllolglulz yalinligin
ve sf sfe gelueuelerln grnroell lar-
siligini aila vurgulauis oluyor.
8resson'un oyuncu selulnoell ouyarliligi
ve flflzllgl onun slneuafograF osncesl-
nln vazgelluez blr unsuru. Onun oyun-
culul anlayisinoa llasll anlauoall blr pro-
Fesyonelllge yer yol. 8resson'un noflarin-
oa olle geflrolgl glbl. lFaoe gc, (oyuncu
olsun, oluasin) llsllerln ululllerlne, ba-
releflerlne, seslerlnoell lnls ilislara bagli
oluayan, grnfler ve sesler arasinoall
lllslllerle yarafilan slneuafograF Fllul. 1ab-
lll efueyen, aillauayan. Yenloen Kuran."
Voacnerre (1967)'ln Voucbeffe'l, l|c|-
poc|er (1959) Fllulnln Vlcbel'l, seylrclyl
8resson'un oa lFaoe efflgl glbl ululllerl
ya oa usfa oyunculullari sayeslnoe oegll
8resson'un onlaroan falep efflgl perFor-
uansi en lyl sellloe yerlne geflrebllolllerl
lln efllllyor. 8u fau oa 8resson'un nofla-
rinoa oa srelll olaral vurgulaoigi uooel"
Fllrlnoen llerl geluelfeolr. Ofouaflzuoen
laynallanan blr uelanllllgln refflgl uo-
oel" yapisi. Voucbeffe'ln ballllllgl oe
ofouaflzuoen oogan bu uelanlllllfen
laynallanualfaoir. Saoelllfen ya oa lsel
blr oyunoan" fe, bl oynauaual. Vo-
oeller, ofouaflllesue sonucunoa arfil ef-
raFlarinoall olger oyuncularla, esyalarla ve
srelerle osnlueuls lllslller" lurar
ve slneuafograF orfaya iluaya baslar.
8resson'un noflariyla lrflbafli olaral blzl
llgllenolren olger blr busus lse, bu orfaya
9B/>:79
Sinematograf zerine Notlar Bresson'u
dneminin ynetmenlerinden ayrt ktltp
onu benzersiz bir konuma iten zgn
durusun sebeplerini bir kere daha gz-
den geirme ftrsatt sunuyor.
126
9B/>:79
ilis sreclnoe gerellesen blrlllulerolr".
Voucbeffe'ln yolsullugu ve yeflullgl,
Yvon'un sululugu" blrlllrler. larlli farzlar-
oa ve ynelluleroe, aua bu blrlllu" luaj-
laroa ya oa lualaroa gerelleslyor oegllolr.
Dsnn ll benz su lslenueoen blr
sululul", yanl elranoa gsferlleuez olan
blr sey, Fllu boyunca blrlllp ouruyor.''
2
Ulus 8aler'ln lasfefflgl anlauoa seylrcl
Voucbeffe'l lnflbara gfren srece fanil
olablllr ancal onun lnflbar anini greuez.
Cnl zafen Voucbeffe lln lnflbar blr
anlauoa zorunluour. 8resson lln neu-
ll olan Voucbeffe'l lnflbara srlleyen
srefe blrllenlerolr". Ylne 8aler'e gre
bu blrllluler 8resson'un el yoroauiyla"
blr araya gellr. 8u saniriu 8resson'un nof
osfg su culeyl oesfeller nlfelllfe.
Filminde ruh ve yrek hissedilsin ama el-
lerlnle yapiluis olsun."
8resson'un beu slneuasinoall beu oe
noflarinoall bu saoellgln, olnglnllgln ve
uanevlyafin nasil blr zlbnl alfyapioan bes-
lenolgl neu arz eolyor. 8resson'un nofla-
ri, beu slneuaya yenl baslayanlar beu oe
bu yoloa oevau eoenler lln naslbaf nlfe-
llglnoe, ayni zauanoa 8resson'un blrlllu-
lerlnln" oe lzlnl sreblleceglulz blr yapif.
8aler'ln sz lonusu ualaleslnoe babsef-
flgl glbl. lsfe 8resson blzl nereoeyse ber
luajinoa 1anri lle, yanl asla grleueye-
cel, lslflleueyecel olanla larsilasfirual
lsfeyen blr slneuaci-FllozoF."
2 www.lorofonoueoya.nef/lor/lnoex.
pbp?lo-21,243,u,u,1,u
Bresson'un oyuncu seimindeki du-
yarltltgt ve titizligi onun sinematog-
raf dsncesinin vazgeilmez bir
unsuru. Onun oyunculuk anlaytstnda
klsik anlamdaki bir profesyonellige
yer yok.
127
H//L PERDESl - Cco|-Soool 2C1C
128
DHG=<3:3B@

Hayal Perdesi Sinema Dergisi Kasim Aralik 2012

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Hayal Perdesi Sinema Dergisi Kasim Aralik 2012

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Kos:m-/rol:| 2C12 - H//L PERDESl 31

Das könnte Ihnen auch gefallen