Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
>
dsMbr 2012
>
dsMbr 2012
ijld 56
AMk 9
sMpwdk
ismrjIq isMG
AYm.ey., AYm.AYm.sI.
swlwnw
lweI&
swlwnw
lweI&
(dy S )
(dy S )
ivdy S
ivdy S
cMdw
pR q I kwpI
sk` q r
` 20
` 200
` 500
` 5000
` 2
Secretary
Dharam Parchar Committee
(S.G.P.C.)
Sri Amritsar-143006
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
qqkrw
gurbwxI ivcwr
sMpwdkI
14
21
cmkOr dw X`uD
24
28
31
-mnmohn kOr
38
48
51
56
65
73
gwgr c swgr-22
84
dsqwr (kivqw)
86
^brnwmw
88
93
gurmiq pRkwS
gu r bwxI ivcwr :
dsMbr 2012
sUrw so pihcwnIAY...
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
sMpwdkI
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
ny Kwlsw pMQ dI swjnw kr ky s`c dy h`k ivc nvIN POj KVHI kr id`qI[
zulm dy hwmI Pyr qoN BYA-BIq ho gey aunHW ny s`c dy hwmIAW qy hmly
SurU kr id`qy[ AnykW s`cy ispwhI JUT dIAW POjW dy iSkwr huMdy rhy[
s`c dy hwmIAW ivc BweI bic`qr isMG, BweI jIvn isMG, BweI sMgq
isMG Awid AnykW is`K Aqy v`fy swihbzwdy bwbw AjIq isMG jI qy bwbw
juJwr isMG jI, sRI gurU goibMd isMG jI dI rihnumweI hyT qygW sUq ky
in`qr pey[ s`c dy hwmI igxqI dy isMGW A`gy l`KW dI igxqI dI zulmI
POj Qr-Qr kMb au~TI[ auh igxqI dy isMGW ShId kr ky hI AwpxI
ij`q dy fMky vjwaux l`g peI pr jdoN aunHW ieh Aihsws hoieAw ik
AsIN qW s`c dw vwl vI ivMgw nhIN kr sky qW qVP au~Ty[ AwpxI hwr
dy gu`sy ivc aunHW ny sRI gurU qyg bhwdr swihb dy mihl mwqw gujrI jI
Aqy ienHW dy SIrKor poqry swihbzwdw bwbw zorwvr isMG Aqy swihbzwdw
bwbw Piqh isMG qy qsIhy dyx dI h`d mukw id`qI[ ienHW nwl s`c dy
h`k ivc BweI moqI rwm mihrw, dIvwn tofr m`l, bygm jYnbuinsw,
nvwb Syr KW mlyrkotlw Awid ny jo ih`sw pwieAw aus dIAW bwqW
rihMdI dunIAw qk pweIAW jWdIAW rihxgIAW[ zulm dy hwmI gMgU
rwm, swSl byg, bwSl byg, su`cw nMd, vzIr Kwn Awid hmySW hI
iGrxw dI nzr nwl dyiKAw jWdw rhygw[
AsIN s`c dy hwmI ShIdW dy vwrs hW[ sw Awpxy ShIdW dy
kwrnwimAW swhmxy r`K ky au~cw-s`ucw ikrdwr kwiem r`Kx leI
hmySW qqpr rihxw cwhIdw hY[ ies nwl swfI Awn-Swn dunIAw dy
hr kony ruSnw dyvygI[ sw mOjUdw Xu`g dIAW cuxOqIAW smJx qy
aunHW dw mukwblw krn dy Xog hoxw pvygw[ cwroN swihbzwdy Aqy hor
AnykW ShId isMG sw hmySW pRyrnw idMdy rihxgy[
Awau! s`c dy h`k ivc ft ky KloeIey qy dunIAw ivc pnp rhIAW
kurIqIAW vgwh mwrIey[ ieho swfI ShIdW pRqI s`cI SrDWjlI
hovygI[
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
ivc ikhw, pu`q! qY! ikauN cor bxwauxw sI? mYN qY pu`qrW vWg
pwilAw ey[ mYN qW ikhw ey, sgoN cMgw kIqw eI, cwr pYsy ikqy cMgy QW
sMBwl ley eI[ Blw qyrw swfw kuJ vMifAw hoieAw ey?
b`s rihx idE mwqw jI! mYN ienHW g`lW ivc Awaux vwlw nhIN[
qusW pihlW mY cor bxwieAw qy hux eys qrHW dIAW im`TIAW-im`TIAW
g`lW kr ky mYQoN corI dw iekbwl krwauxw cwhuMdy E! quhwfy v`loN jo
ienwm imlxw sI, iml igAw[ hux mYN AwpxI jwn ikauN ^qry ivc
pwvW? mYN huxy jw ky cODrI d`s dyNdw hW[ buV-buV krdw gMgU GroN
bwhr inkl quirAw[
gMgU ny swihbzwdy PVw id`qy
mwqw jI bQyrw rok rhy, pr mwrI-m`q vwlw gMgU muiVAw nw[ aus
ny ipMf dy cODrI mwqw jI dI ^br jw id`qI[ cODrI ausy vyly Awpxy
AwdmI lY ky Aw igAw[ mwqw jI vyK ky cODrI ny Awpxy AwdmI pihry
qy ibTw id`qy[ cODrI qy gMgU dovyN muirMfy jw phuMcy, jo ik KyVI* qoN do ku
mIl hY[ muirMfy dy hwkm (jwnI KW qy mwnI KW) Esy vyly ispwhI lY ky
KyVI jw phuMcy[ mwqw jI ny vyK ky gu`sy nwl ikhw, gMigAw! ijs Dn
dy loB ip`Cy ieh pwp kIqw eI, kI auh qY pwr lw dyvygw? qyrI
mrzI!
jwnI KW qy mwnI KW ny S`kI nzr nwl gMgU v`l vyiKAw[ fr dw
mwirAw gMgU pYrW qk kMb au~iTAw[ Awpxy pwp lukwaux dw Xqn
kridAW auhny kuJ BVk ky ikhw, mwqw jI! quhwfy doS lwieAW mYN
cor nhIN bx c`ilAw[ mYN srkwr dw vPwdwr hW, so qusW qW mY burw
kihxw hI hoieAw[
Dn vwlI g`l ie`Qy hI d`bI geI[ jwnI KW, mwnI KW KuS sn ik
gurU dy swihbzwidAW igR&qwr krn bdly srkwr v`loN aunHW coKI
nyknwmI imlygI[ aunHW mwqw jI qy swihbzwidAW muirMfy jw nzrbMd
kIqw[
swihbzwdy srihM d ivc kY d
ds poh nvwb vzIr Kwn vwps srihMd pu`jw, qW muirMfy vwilAW
mwqw jI qy swihbzwdy au~Qy jw pyS kIqy[ cmkOr iv`coN gurU jI dy bc
*ipMf dw nwm shyVI pY igAw, ikauNik KyVI dw nwm lYxw lok psMd nhIN krdy[
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
inkl jwx krky sUbydwr vzIr Kwn bVw iKiJAw hoieAw sI[ aus vyly
AwpxI bVI v`fI hwr qy nmoSI smJdw sI[ Coty swihbzwidAW dy h`Q
Aw jwx krky vzIr Kwn dy mn kuJ Fwrs hoeI[ auhny mwqw jI qy
swihbzwidAW iklHy dy burj ivc kYd kr id`qw[ l`gBg A`T pihr
dwdI poqry Bu`Ky-iqhwey rhy[ swrI rwq dwdI, poqirAW god ivc lY
ky bzurgW dI bhwdrI dIAW swKIAW suxwauNdI rhI[ ibsqry qoN ibnW
TMfw burj, poh dI kkrIlI rwq qy iF`foN Bu`Ky, nINd A`KW dy nyVy nw
PVkI[ Agly idn kcihrI l`gI qW swihbzwidAW pyS krn dw
hukm hoieAw[
kcihrI ivc py S I
kuJ ieiqhwskwrW ny iek sud
M r swKI ilKI hY[ nvwb dy AihlkwrW
ny iek goNd Anuswr kcihrI dw v`fw drvwzw bMd kr id`qw qy
swihbzwidAW dy lMGx vwsqy CotI ijhI bwrI Ku`lHI r`KI[ goNd ieh sI
ik AMdr dw^l hox l`gy swihbzwdy isr Jukw ky lMGxgy, qW swry
drbwrI rOlw pw dyxgy, ik swihbzwdy nvwb slwm kr rhy hn[
do ispwhI swihbzwidAW lYx vwsqy gey[ poqirAW ividAw
kridAW mwqw gujrI jI ny eynw ikhw, myry lwl! eynI g`l Xwd r`KxI
ik qusIN sRI gurU goibMd isMG jI dy swihbzwdy qy sRI gurU qyg bhwdr
swihb jI dy poqry ho[ mrdW vWg Afol rihxw[ zwlm A`gy Jukxw
nhIN, g`j ky Piqh bulwauxI[
swry rwh ispwhI DmkIAW idMdy gey ik nvwb swihb Juk ky
slwm krnw nhIN qW AixAweI mOqy mwry jwaugy[ ies is`iKAw dw
Asr swihbzwidAW dy mn qy aultw hI hoieAw[ A`gy jWidAW
isrP CotI bwrI Ku`lHI vyK ky swihbzwdy vYrI dI cwl kuC-kuC smJ
gey[ aunHW mwqw gujrI jI dI suxweI hoeI swKI Xwd Aw geI[
iek vwr ptny ivc v`fy nvwb dI AsvwrI jw rhI sI[ quhwfy ipqw
jI hwxIAW nwl Kyf rhy sn[ nvwb dy ispwhIAW ny DmkI idMidAW
ikhw, AY bwlko! nvwb swihb Juk ky slwm kro[ quhwfy ipqw jI
ny slwm krn dI QW, nvwb dw mUMh icVwauxw SurU kr id`qw[ Coty huMdy
qoN hI auh iksy AwkVKor dw ruhb qW mMndy hI nhIN sn[
v`fy Brw (swihbzwdw zorwvr isMG jI) ny Coty (swihbzwdw Piqh
gurmiq pRkwS
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
10
dsMbr 2012
ivc nw Awey[ AMq iKJ ky vzIr Kwn ny ikhw, bysmJ bwlko! myrI
Aw^rI Srq sux lvo[ jW ieslwm prvwn kr lvo, nhIN qW s^q
qsIhy dy ky mwry jwaugy[
AsIN mOq jW du`KW-qsIihAW qoN frn vwly nhIN[ Awpxy dwdy
vWg ShId ho jwvWgy, pr qyrw dIn nhIN mMnWgy[ swihbzwidAW ny
EvyN hI dlyrI nwl au~qr id`qw[
Syr muhMmd ^W mlyrkotlw
aus vyly kcihrI ivc Syr muhMmd ^W mlyrkotly vwlw vI bYTw sI[
vzIr Kwn ny auh sMboDn kr ky ikhw, ^wn swihb! cmkOr ivc gurU
ny quhwfy BweI nwhr KW kql kIqw sI[ qusIN ienHW dohW kql kr
ky Brw dw bdlw lY lvo[
nvwb swihb! myry Brw-BqIjy mYdwn ivc lVdy hoey mwry gey
hn[ A`j vI gurU myry swhmxy Aw jwey, qW mYN mrdW vWg mYdwn ivc aus
qoN bdlw lvWgw[ pr ienHW mwsUm b`icAW ienHW dy ipqw dI kIqI dI
szw nhIN id`qI jw skdI[ ieh bygunwh hn[ ieslwmI SrHw ivc
mwsUm qy bygunwh b`icAW mwrnw pwp hY[ myrI rwey hY ik ienHW C`f
dyxw cwhIdw hY[ Syr muhMmd KW ny dlyr bMidAW vWg au~qr id`qw[
su ` c w nM d dI kmIngI
Syr muhMmd ^W dI rwey sux ky koloN su`cw nMd auT Kloqw[ auhny
pihlW vWg swihbzwidAW nwl ipAwr jqwauNidAW ikhw, suixAw
bwlko? nvwb Syr muhMmd swihb quhwfy au~qy rihm krn dy h`k ivc
hn[ Blw srkwr quhw C`f dyvy qW qusIN kI krogy?
AsIN? swihbzwdw zorwvr isMG jI ny au~qr id`qw, AsIN
jMglW qy ipMfW ivc jw ky Awpxy is`K iek`Ty krWgy, qy POjW bxw ky
zwlm srkwr nwl lVWgy[
qusIN hwr jwaugy qy Pyr PVy jwaugy[ Blw jy Pyr vI quhw C`f
id`qw jwvy, qW qusIN kI krogy? su`cw nMd ny Pyr pu`iCAw[
AsIN Pyr AwpxIAW POjW iek`TIAW kr ky srkwr nwl lVWgy,
qy EdoN qk lVdy rhWgy, ijMnw icr ieh zwlm srkwr ^qm nhIN ho
jWdI[ dohW swihbzwidAW dw l`gBg ie`ko jvwb sI[
suixAw jnwb? su`cw nMd ny vzIr Kwn v`l sMboDq ho ky ikhw,
gurmiq pRkwS
11
dsMbr 2012
ieh hn gurU goibMd isMG dy swihbzwdy! s`pW dy pu`q s`p hI huMdy hn[
ienHW C`f dyxw, Awpxy Awp nwl vYr krn dy brwbr hY[ ieh v`fy ho
ky Awpxy ipqw nwloN vI v`D hoxgy[ myrI rwey ivc ienHW mOq dI szw
dyxI cwhIdI hY[
mu P qI dw Pqvw
s`ucw nMd dI rwey sux ky muPqI-mOlvI vI qyz ho gey[ aunHW vI
swihbzwidAW mwr dyx dI slwh id`qI[ v`fy mu&qI ny Pqvw id`qw
ik eyho ijhy iz`dI bwlkW ijauNidAW kMD ivc icx dyxw cwhIdw hY[
Syr muhMmd v`loN hwA dw nwhrw
ieh zulm hY, h`doN v`D zulm[ ieh SrHw dy ault hY[ mwsUm qy
bygunwh b`icAW mwrn dI SrHw kdy iejwzq nhIN idMdI[ mYN ieh zulm
nhIN vyK skdw[ hwA dw nwhrw mwr ky Syr muhMmd KW kcihrI iv`coN
au~T ky cilAw igAw[
kM D ivc icxnw
Syr muhMmd KW dI g`l dI iksy prvwh nw kIqI[ swihbzwidAW
szw dyx vwsqy kcihrI dy hwqy ivc hI kMD auswrn dw pRbMD kIqw
igAw[ kMD dy hr vwr dy nwl swihbzwidAW pu`iCAw jWdw ik
ieslwm mMn lvo, qW jwn b^SI jw skdI hY[ hr vwr swihbzwdy ie`ko
au~qr dyNdy, AsIN sRI gurU qyg bhwdr swihb dy poqry hW[ isr dy
idAWgy, pr AsIN Drm nhIN hwrWgy[
kMD goifAW qk Aw geI[ dovyN sohl bwlk byhoS ho ky iek pwsy
aulr pey[ aunHW dy Bwr nwl aus pwisEN kMD vI if`g peI[ Swied kMD
auswrn dw mqlb vI vDyry kr ky swihbzwidAW frwauxw hI sI[
byhoSI dI hwlq ivc hI swihbzwdy dwdI jI kol phuMcw id`qy gey[
inSwnw ieh sI ik b`icAW dI AijhI hwlq vyK ky mwqw gujrI jI vI
sihm jwx[ b`icAW jd hoS AweI qW aunHW ny kcihrI ivc hoeIbIqI swrI vyrvy nwl kih suxweI[
Agly idn eynw sunyhw AwieAw, mwqw jI! nvwb swihb v`loN
Awp jI socx vwsqy iek idn dI hor muhlq id`qI jWdI hY[ Awp
ieslwm kbUl kr ky AwpxI qy b`icAW dI jwn bcw skdy ho[ nhIN qW
Blky dovyN swihbzwdy kql kr id`qy jwxgy[
gurmiq pRkwS
12
dsMbr 2012
ShIdI
A`T pihr, izMdgI dy Aw^rI A`T pihr bIq gey[ ikvyN bIqy
hoxgy ? AMdwzw lwauxw AOKw hY[ Agly idn qyrHW poh, sMmq 1761 ib:
dovyN swihbzwdy ShId krn vwsqy kcihrI ivc pyS kIqy gey[ aus
vyly v`fy swihbzwdy zorwvr isMG jI dI aumr s`q swl, igAwrW mhIny
qy A`T idn dI sI[ Coty Piqh isMG jI dI aumr pMj swl, ds mhIny
qy ds idn dI sI[ aunHW dy Boly-Bwly ichirAW v`l vyK ky vI zwlmW
qrs nw AwieAw[ rsmI qOr qy iek vwr Pyr pu`iCAw igAw, jy auh
ieslwm kbUl ky jwn bcwauxw cwhuMdy hox qW[ pr sRI gurU qyg bhwdr
swihb jI dw ^Un mOq qoN ikvyN fr jWdw! dohW dy kql dw Aw^rI PYslw
ho igAw[
pr ieh kMm Bugqwvy kOx? koeI vI j`lwd ies A`q dy zulm vwsqy
iqAwr nhIN sI[ do j`lwd swSl byg qy bwSl byg iksy muk`dmy ivc
Psy hoey sn[ aunHW au~T ky Arz kIqI, srkwr! swfw zurm mw& kr
id`qw jwvy qW AsIN ieh kMm krn vwsqy iqAwr hW[ aunHW dI ieh
bynqI mMn leI geI[
A`gy ilKidAW CwqI pwtdI hY[ j`lwdW ny dohW swihbzwidAW
DrqI au~qy is`Dy iltw ky aunHW dIAW CwqIAW qy gofy r`K ky CurI nwl
b`kry vWg hlwl kIqw[ ieh AmwnvI A`iqAwcwr vyK ky zmIn
Asmwn kMb au~Ty[
ies ShIdI ny swry pMjwb ivc AijhI A`g BVkw id`qI, jo muZl
rwj ^qm kr ky hI SWq hoeI[ lok Awh Br ky kihMdy, eys jIaUx
nwloN qW srkwr dy gl pY ky mr jwxw cMgw hY[
tofr m`l ny sskwr kIqw
srihMd dy jOhrI tofr m`l ny nvwb vzIr Kwn pwsoN swihbzwidAW
dy AMqm-sskwr dI AwigAw mMgI[ nvwb ny ikhw, zmIn mu`l lY ky
sskwr kr skdy ho, qy zmIn mu`l imlygI mohrW ivCw ky[ tofr m`l
ny ieh Srq pUrI kr id`qI[ auhny mohrW ivCw ky AMgITy jogI QW pRwpq
kIqI, qy Agly idn mwqw gujrI jI qy dohW swihbzwidAW dw sskwr
kIqw[ aus QW qy gurduAwrw joqI srUp kwiem hY[
gurmiq pRkwS
13
dsMbr 2012
is`K jnqw dy idlW ivc AijhI jvwlw BVkI, ijs ny muZl rwj
swV ky suAwh kr id`qw[ huMdy qwx smyN dI srkwr ny is`KW au~qy
Asih qy Akih zulm kIqy jo aunHW ny mrdW vWg shwry, pr mUMhoN sIA
qk nw kIqI ikauNik aunHW dy swhmxy (Kws kr Coty) swihbzwidAW dI
Adu`qI kurbwnI imswl vjoN roSn sI[ ij`Qy vI swihbzwidAW dI
ShIdI dw izkr c`ldw, lok Av`soN pukwr au~Tdy, auie eys jIaUx
nwloN qW mr jwxw cMgw ey! AYho ijhI srkwr ^qm kr ky hI dm lYxw
cwhIdw hY qy AMq aunHW muZlW dI srkwr dw ^wqmw kr ky hI dm
ilAw[
* mYkwl&, ijld pMjvIN, s&w 199.
gurmiq pRkwS
14
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
15
dsMbr 2012
(pMnw 558)
iesy isDWq dy bKSxhwr sRI gurU Arjn dyv jI q`qI qvI au~qy
ibTw ky ShId kIqw igAw Aqy sRI gurU qyg bhwdr jI cWdnI cONk ivc
DV nwloN sIs v`K kr ky ShId kIqw igAw[ ies mhwn isDWq au~qy
kwiem rihx vwly AnykW isMGW, isMGxIAW Aqy BuJg
M IAW dygW ivc
aubwilAw igAw, AwirAW nwl cIirAw igAw, rUM ivc bMnH ky ijaUNdy-jIA
swiVAw igAw, Kopr lwhy gey[ puT
` y tMg ky K`l lwhI geI, crKVIAW au~qy
cVHwieAw igAw, bMd-bMd k`t
` y gey, kImw-kImw kIqw igAw, duD
` cuG
M dy
b`i` cAW nyizAW nwl pRo ky ShId kIqw igAw[ jMfW nwl bMnH ky ijaUNdy
swiVAw igAw, g`fI hyT sIs dy ky Drm pwlidAW ShIdI id`qI geI[
Swied ShIdIAW dy ieiqhws ivc dunIAw dI igxqI p`K
` No koeI vI v`fI
qoN v`fI kOm vI is`K kOm dI brwbrI nhIN kr skdI[
ShIdIAW dy Adu`qI is`K ieiqhws ivc swkw srihMd Awpxw
gurmiq pRkwS
16
dsMbr 2012
invyklw sQwn r`Kdw hY[ ij`Qy dsmyS ipqw sRI gurU goibMd isMG jI dy
pUjnIk mwqw gujrI jI, Coty swihbzwidAW bwbw zorwvr isMG Aqy bwbw
Piqh isMG ShId kIqw igAw[ mwqw jI TMfy burj ivc kYd AMdr
ShIdI dw jwm pI gey Aqy swihbzwidAW ny swry lwlcW, pRr
y nwvW,
frwivAW, sihm Aqy zulm A`g
` y f`t ky KloNidAW Aif`g Aqy Aih`l
rihMidAW Awpxy Drm Aqy isDWq Kwqr kurbwnI dy id`qI[ aunWH
ijaUNdy-jIA kMDW ivc icixAw igAw, auprMq smwxy dy swSl byg Aqy
bwSl byg j`lwdW ny, zwlm sUbw srihMd vzIr Kwn Aqy smyN dy muZl
bwdSwh AOrg
M zyb dI zwlm Aqy zulm dI nIqI Anuswr id`q
` y hukm dI
pwlxw kridAW Coty mwsUm b`i` cAW byrihmI nwl ShId kr id`qw[
dunIAw dy ieiqhws ivc AijhI iksy hor ShIdI dI imswl nhIN
imldI[ ienHW in`kIAW ijMdW ny v`fw swkw kr ivKwieAw Aqy dunIAw leI
sdw-sdw leI Amr roSn mInwr bx gey[
1704 eI: ivc dsmyS jI ny muZlW Aqy bweIDwr dy ihMdU rwijAW
dIAW shuM sugD
M W auprMq iklHw AnMdgVH swihb C`i` fAw, prMqU kuJ GMitAW
bwAd hI Drm dy mKOty hyT luky hoey AOrg
M zyb dy sUbd
y wrW Aqy bweIDwr
dy rwijAW, ijnHW dy Drm dI rwKI Kwqr sRI gurU qyg bhwdr swihb ny
id`lI dy cWdnI cONk ivc ShIdI id`qI sI, v`lNo shuM sugD
M W iC`k
` y au~qy
tMg ky gurU swihb dy kw&ly au~qy isrsw dy kMFy au~qy iBAwnk hmlw kr
id`qw[ cuPiy rEN &OjI hmlw Aqy isrsw ndI ivc BwrI hVH kwrn v`fI
igxqI ivc ShIdIAW hoeIAW Aqy gurU swihb dw prvwr iv`CV igAw[
ies ivCoVy dI Xwd gurduAwrw prvwr ivCoVw swihb ny AwpxI ih`k
ivc AwauNdIAW pIVHIAW leI sWiBAw hoieAw hY[
prvwr ivCoVy auprMq mwqw gujrI jI bwbw zorwvr isMG jI Aqy
bwbw Piqh isMG jI iek pwsy c`l pey Aqy rsqy ivc gurU Gr dy 16
swl rhy rsoeIey gMgU iml pey ijs dI pRr
y nw au~qy ieh iqMnNo hI aus
dy ipMf shyVI (KyVI) phuc
M gey[ ie`QNo lY ky swihbzwidAW Aqy mwqw jI
dI ShIdI qk gMg,U suc
` w nMd, BweI moqI rwm mihrw, dIvwn tofr m`l,
mlyrkotly dw nvwb muhm
M d Syr Kwn Aqy bIbI Bwgo jo sUbw srihMd vzIr
Kwn dI ihMdU Drm qoN bl-pRXg
o duAwrw ieslwm Drm kbUl krn auprMq
bygm jYnbuinsw bxI v`lNo inBwieAw rol AqI mh`qvpUrn hY ijnHW dy
ivcwr, ivhwr Aqy krq`v qoN mnuK
` qw AMdr sdIv hI mOjd
U nykI Aqy bdI
gurmiq pRkwS
17
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
18
dsMbr 2012
aus dI sud
M rqw dI Dum
M pihlW hI ielwky ivc pY cuk
` I sI[ srihMd dy
nvwb dy ispwhIAW ny aus dw folw lut
` ilAw Aqy bIbI Bwgo nvwb dy
mihlW ivc phuc
M w id`qw[ nvwb aus keI qrHW nwl qMg-pRS
y wn kr ky
muslmwn bxw lYNdw hY Aqy aus nwl inkwh krvw lYNdw hY[ auh hux bIbI
Bwgo qoN bygm jYnbuinsw bx cuk
` I sI[ aus dw Drm, aus dw s`iBAwcwr
Aqy aus dw nW bdl cuk
` w sI, pr aus dI Awqmw nhIN bdlI sI[ aus
dy idl ivc Ajy vI gurU jI leI AQwh SrDw sI[
gMgU dI swizS nwl gurU jI dy dovNy Coty swihbzwdy bwbw Piqh isMG
jI Aqy bwbw zorwvr isMG jI nvwb dI kYd ivc phuc
M jWdy hn qW jYnw
bygm aunWH dy bcwA leI nvwb vzIr Kwn qoN ksmW lY lYNdI hY pr
kwzIAW/mulwixAW Aqy suc
` w nMd vrigAW dw BVkwieAw vzIr Kwn
b`i` cAW nIhW ivc icxvwaux auprMq kql krvw idMdw hY[ ies dw jYnw
bVw BwrI duK
` hud
M w hY Aqy auh nvwb nwl lVdI hY Aqy aus burw/
Blw kihMdI hoeI Awpxy idl dw duK
` pRgt krdI hY Aqy b`i` cAW au~pr hoey
zulm leI idloN ivrlwp krdI hY[ aus dy purwxy sMskwr muV jIA au~Tdy
hn[ auh jYnw bygm nw rih ky bIbI Bwgo bx jWdI hY Aqy Awpxy
muslmwn bxn qy pCqwauNdI hY:
ihMdU KoieAw eImwn,
klMikq kIqw nwm hY bwp kw[
rKI Ksmy nw Awn,
mMnI nhIN g`l BI iek hY[ hwie mY ibkwr!
ikauN Awpxw jnm mYN gwilAw?
auh nvwb AwKdI hY ik, qUM fwFw zulm kIqw hY[ r`b dy b`c
` y mwry
hn[ swfy au~qy r`b dw fwFw kihr tut
` g
y w:
b``cy mwry rswb[
mwsUmW dw hwey lhU vIitAw[
kMDI icx dy Azwb,
mwry qusW bwlky r`b dy[
t`utU kihro kmwl,
sweIN dw isr swfVy rwijAw[
AwauNdy qk QW BUcwl DrqI qW pwtygI Kbry[
gurmiq pRkwS
19
dsMbr 2012
nvwb dw mihl nrk ivKweI dyx l`gdw hY[ auh vI swihbzwidAW dy nwl
jwx leI qWGdI hY Aqy AwKdI hY:
iDRg iDRg mY iDkwr gvwieAw Drm mYN mwl qy
jY jY jY jYkwr qusw Drm hY ijnHW pwilAw
lY ky clo vy nwl mY mYN golI bxW Awp dI[
ies qrHW zwro-zwr ivrlwp krdI hoeI auh Awpxy Awp KMjr
mwr ky jwn dy idMdI hY[ ies qrHW bIbI Bwgo swihbzwidAW dI Xwd ivc
Drm qoN Awpxy Awp kurbwn kr idMdI hY qy gurU nwl tut
` I gMF ky mukq
ho jWdI hY[
aukq swrI crcw qoN do g`lW spSt hud
M IAW hn[ pihlI ieh ik
BwvyN bIbI Bwgo dw folw zor-jbrI lut
` ilAw igAw Aqy aus sUbw
srihMd dy hrm ivc lMmw smW hr qrIky nwl ieslwm Drm kbUl krn
leI dbwA pwieAw igAw Aqy pRiy rAw igAw jo AMq sPl hoieAw Aqy
aus bIbI ny mjbUrI v`s ieslwm Drm kbUl vI kr ilAw prMqU aus dy
Dur AMdr AMqhkrx ivc gurU Gr pRqI snyh Aqy SrDw kwiem rhI[
auh muslmwn pihrwvy ivc hud
M I hoeI vI Awqmw krky gurU Gr dI
SrDwlU hI rhI[ dUsrI g`l jo swhmxy AwauNdI hY ik auh AOrq sI Aqy
hr AOrq mW hud
M I hY Aqy mW AMdr mmqw dw AQwh smud
M r r`b v`lNo hI
b^iSS kIqw hud
M w hY[ gurU swihbwn, Bgq swihbwn, pR.o mohn isMG vrgy
ilKwrIAW ny mW mhwn dy sdguxW dI BrpUr crcw Aqy SlwGw kIqI
hY[ s`cmuc hI mW DrqI au~qy c`ldw-iPrdw, ijaUNdw-jwgdw r`b hud
M w hY
Aqy hr mW dI locw b`c
` y ijaUNx sB mWvW dy hI hud
M I hY[ ies leI bygm
jYnw AMdr DVkdw mW-idl Awpxy iv`q Anuswr sUby srihMd mwsUmW
ShId nw krn leI vrjdw irhw[ aus Awpxy Gr ivc aus dy
Awpxy Kyfdy b`c
` y vI gurW dy lwlW vrgy hI l`gdy sn[ auh mihsUs krdI
sI ik jykr ies qrHW koeI duSmx aus dy b``icAW nwl ies qrHW
AiqAwcwr kry qW aus dy mn au~qy kI vwprygI? prMqU jdoN aus dIAW
ArzoeIAW Aqy dlIlW sUbw srihMd ny AwpxI muqs
` bI nIqI Anuswr
mDol id`qw Aqy swihbzwidAW ShId kr id`qw qW aus ny Awpxy sIny
AMdr KMjr KoB ky AwpxI jIvn-lIlHw smwpq kr gurU pRqI AwpxI
v&wdwrI inBw id`qI Aqy aus dy AMdr Cupy mW dI mmqw dy hMJU ^Un bx
ky vih gey Aqy Biv`K dIAW mWvW leI iek AqI BwvpUrq sMdS
y C`f
gurmiq pRkwS
20
dsMbr 2012
gey[
(pMnw 266)
gurmiq pRkwS
21
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
22
dsMbr 2012
drogy ny moqI rwm hukm kIqw ik TMfy burj ivc iqMn kYdI A`j
Awey ny auh aunHW rotIAW dy Awvy[ jdoN BweI moqI rwm rotI lY ky igAw
qy rotI Kwx vwsqy bynqI kIqI[ swihbzwidAW SwhI rsoeI iv`coN AweI
rotI Kwx qoN ienkwr kr id`qw[ BweI moqI rwm vwps clw igAw qy
du`KW BrI dwsqwn AwpxI mwqw qy pqnI jw d`sI[ swrw t`br bhuq
duKI hoieAw qy swry t`br ny Awp vI rotI nw KwDI[ BweI moqI rwm dI
pqnI bIbI BoeI ny Awpxy sony-cWdI dy zyvr dy ky ikhw qusIN dubwrw
jwE, mYN du`D grm kr idMdI hW[ b`icAW qy mwqw jI du`D bwry d`s
dyxw, ieh du`D SwhI rsoeI dw nhIN[ myrI ikrq iv`coN Awp jI dI syvw
ivc hwzr hY[ BweI moqI rwm gurU-Gr dw SrDwlU sI, aus ny ies
mhWvwk smripq ho ky Sbd dI r`t lweI, siqgur dI syvw gwKVI
gurmiq pRkwS
23
dsMbr 2012
isru dIjY Awpu gvwie[ A`DI rwq dy smyN du`D dw gVvw qy brqn lY
ky kYd vwly AsQwn qy igAw qy mwqw jI pRxwm kIqw qy du`D Ckx
vwsqy bynqI kIqI[ mwqw jI ny SrDw vyK ky ilAWdw du`D Awp qy
b`icAW CkwieAw qy ASIrvwd id`qw[ iqMn idn ausy nvwb dI kYd
ivc rhy[ BweI moqI rwm rozwnw rwq dy smyN qy pihrydwrW irSvq
dy ky du`D dI syvw krdw qy mwqw jI qoN AsIsW dw pwqr bxdw[ iek
idn kihr dw mINh qy J`KV Ju`ilAw[ BweI moqI rwm AwpxI jwn dI
prvwh nw krdw hoieAw du`D lY ky bwxI pVHidAW GroN qur ipAw[ mwqw
gujrI jI BweI moqI rwm dw ipAwr vyK ky bVw pRsMn hoey[ ASIrvwd
id`qw, moqI rwm qyrI DMn kmweI, AOKy smyN qUM syv kmweI[ TMfy burj
ivc ispwhI Awey qy mwqw jI bynqI kIqI lwlW kcihrI ivc pyS
krnw hY[ swfy nwl qor idE[ b`icAW dy kys vwh ky, dsqwrW sjw ky,
kysrI rMg dy bsqr pw ky ispwhIAW nwl qorn qoN pihlW mwqw jI
kihx l`gy, bytw qusIN mhwn Awqmw sRI gurU Arjn dyv jI dI vMS ho[
sRI gurU qyg bhwdr jI dI poqry ho[ vfyirAW dI kurbwnI Xwd krnw,
iksy dy BYA ivc nhIN Awauxw[
vzIr Kwn ny kurwn dIAW is`iKAwvW dy ault b`icAW szw dyx
dw mn bxw ilAw qy muPqI mOlvI vI qyz ho gey[ Pqvw lw ky kMD ivc
icx id`qy jwx, kcihrI hwqy ivc kMD dI auswrI dw pRbMD ho igAw[
swihbzwidAW 13 poh sMmq 1761 ib: kMD ivc icx id`qw[
zwlmW ny koh-koh ky ShId kr id`qy[ izmIN Asmwn kMb au~Ty[ dIvwn
tofr m`l ny swihbzwidAW qy mwqw jI dy sskwr vwsqy vzIr Kwn koloN
AwigAw mMgI[ vzIr Kwn ny iKJ ky ikhw AMgITy ijMnI jgHw vwsqy sony
dIAW mohrW KVHy ru^ r`K ky mu`l lY skdy ho[ dIvwn tofr m`l ny mohrW
KVHy ru^ r`K ky zmIn KrIdI[ ijs qy swihbzwidAW qy mwqw jI dw
sskwr kIqw igAw, aus QW qy gurduAwrw swihb joqI srUp suSoiBq
hY[ BweI moqI rwm mihrw jI ny Aqw AlI dI r`K iv`coN l`kVW ilAw
ky dIvwn tofr m`l dI shwieqw kIqI[ QoVHy idnW bwAd gMgU dy
nzdIkI pMmy pwsoN sUh imlI[ iqMn rwqW muZl rwj dIAW rotIAW nw
Kwx vwly gurU-prvwr moqI rwm mihrw ny hkUmq dIAW A`KW ivc
(bwkI sPw 30 qy)
gurmiq pRkwS
24
dsMbr 2012
cmkOr dw X`D
u
-fw. dlivMdr isMG*
kihlUrI rwjw BIm cMd qy aus dI mwqw rwxI cMpw gurU Gr dy
SrDwlU sn[ rwjw BIm cMd ny AwpxI mwqw jI dI ie`Cw Anuswr nOvNy gurU
jI loDIpur, shotw qy c`k ipMfW dI zmIn id`qI qy sMmq 1741 vYswKI
qwrwpur qy AgMmpurw dI zmIn sRI gurU goibMd isMG jI Byt kIqI
ij`Qy kIrqpur, c`k nwnkI, sRI AnMdpur swihb, qwrwpur qy AgMmpurw dy
ipMf v`sy qy iPr rwxI cMpw ny sRI AnMdpur swihb dI h`d cwr-pMj koh
qk vDw id`qI[ ij`Qy gurU jI ny pMj iklHy auswry[ rwxI cMpw qy BIm cMd
dy svrgvws hox ip`CNo rwjw BIm cMd dy puq
` r Ajmyr cMd kihlUrI nwl
gurU jI dy sMbD
M TIk nw rhy[ rwjw Ajmyr cMd cwhud
M w sI ik AnMdpur
swihb aus dw ielwkw hY ies leI aus dI pRBs
U `qw gurU jI svIkwr
krnI cwhIdI hY[ jdik gurU jI dw ieh kihxw sI ik ieh swrw ielwkw
gurU swihbwn ilKqI rUp ivc id`qw jw cui` kAw hY[ ies leI pRBs
U q
` w
gurU swihb dI hY[ gurU swihb ny Awpxy ipqw jI dI ShIdI ip`CNo svYsuri` KAw leI Awpxy is`KW Ssqrb`D krnw qy XuD
` klw ivc inpun
M
krnw SurU kr id`qw qW Ajmyr cMd qoN ielwvw hMfr
U Iey qy bwkI phwVI
rwjy gurU jI kolNo Awpxy Awp Kqrw smJx l`g[
y srihMd dw POjdwr
vzIr Kwn qy lwhOr dw nvwb vI gurU jI dy ivruD
` AOrg
M zyb dy kMn Brdy
rihMdy sn qy dIvwlI qy vYswKI hud
M y v`fy iek`TW dIAW ieqlwhW vDw cVHw
ky idMdy sn[ pihlW qW phwVI rwijAW ny ies hwlwq dw Pwiedw
auTwauNdy hoey Ajmyr cMd qy swry phwVI rwijAW ny iml ky gurU jI Gyrw
pw id`qw Aqy AOrg
M zyb qoN lwhOr dy nvwb Aqy srihMd dy POjdwr leI
AwdyS vI ilKvw id`qw ik auh gurU jI dIAW gqIivDIAW rokx[ phwVI
rwjy qy muZleI sYnwvW dy AnMdpur swihb dy lMby Gyry ip`CNo Ajmyr cMd qy
AOrg
M zyb dy vwAdy au~qy is`KW dy zor pwaux qy gurU jI ny sRI AnMdpur
swihb dw iqAwg kIqw[ phwVIAW vWg muZlW ny vI vwAdw qoV ky gurU
jI Aqy is`KW au~pr h`lw bol id`qw ijs krky is`KW dw BwrI nukswn
* #210, Pokl puAwieMt, suKdyv ngr, luiDAwxw[ mo: 98153-66726
gurmiq pRkwS
25
dsMbr 2012
hoieAw[ SwhI it`bI qy BweI bic`qr isMG ny isMGW smyq BwrI XuD
`
krq`v ivKwey[ gurU jI srsw pwr kr ky donNo v`fy swihbzwidAW qy kuJ
isMGW smyq cmkOr dI gVHI Aw phuc
M [
y
iek pwsy cwlI dy krIb qy dUjy pwsy d`s l`K sYnw sI[ k`cI gVHI
sI[ ies gVHI duSmx ny cwry pwisEN GyirAw hoieAw sI[ duSmx gVHI
qoV ky swry is`KW iek`Tw hI Kqm krnw cwhud
M w sI[ pr is`K ShIdIAW
pwaux qoN pihlW duSmx krwry h`Q idKwauxy cwhud
M y sn qy lVdy hoey hI
ShId hox dy ie`Cuk sn[ gVHI dI suri` KAw leI isMGW dI qYnwqI ijs
dw vrxn gur iblws sRI gur pRqwp sUrj gRQ
M qy gurU kIAW swKIAW ivc
imldw hY[
Xu`D GtnwkRm :
8 poh phu-Putwly qoN do GVI pihlW, AnMdpur swihb C`f ky do
swihbzwdy qy 40 isMG smyq gurU jI cmkOr phuc
M y qy cODrI ibDI cMd dI
gVHI ivc pRvS
y kIqw[
8 poh idn cVH,y gurU jI dy cmkOr phuc
M x dI rpt ropV cONkI ivc
drj hoeI[ nwhr KW qurk sYnw lY ky cmkOr phuiM cAw[
8 poh ipCly pihr 10 l`K qurkI POj ny gVHI duAwly Gyrw G`iqAw
qy isMG 8-8 dy grup
` W ivc gVHI dy AMdrvwr qYnwq hoe[
y
8 poh ipCly pihr nwhr KW mlyrIAw dw gVHI au~qy BwrI hmlw
hoieAw[ pOVIAW lw ky gVHI au~pr cVHn dI koiSS kIqI geI[ iklHy
AMdr qIrW dI BwrI vrKw hoeI[ gurU jI dy qIr nwl pihlW nwhr KW
mwirAw igAw qy iPr gurj nwl gnI KW[ ienHW dw hSr vyK ky POjdwr
KuAwjw mihmUd AlI kMD dI Et lY ky B`ijAw[
8 poh idn Fly jrnYlW mridAW vyK ky pTwxW ny drvwzy rwhIN
hmlw kIqw[ drvwzy qy Gmwswx XuD
` hoieAw[ drvwzy qy qYnwq BweI
mdn isMG qy BweI kwTw isMG keI pTwxW mwr ky ShId hoe[
y aunWH dI
ShIdI qoN bwAd BweI Syr isMG qy BweI nwhr isMG drvwzy qy qYnwq ho
gey[
gurU jI ny X`D
u duSmx dIAW pwlW ivc lY jwx dw PYslw kIqw[
pMj-pMj dy jiQAW ivc isMG gVHIEN bwhr jw ky lVn l`g[
y sB qoN
pihlw jQw BweI dwn isMG nwl viDAw[ pMj mukqy BweI dyvw isMG, BweI
rwm isMG, BweI tihl isMG, BweI eISr isMG qy BweI Piqh isMG gVHIEN
bwhr swhmxy mYdwn ivc lVdy hoey ShIdIAW pw gey[
gurmiq pRkwS
26
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
27
dsMbr 2012
h`Q lVweI hoeI[ s`qy isMG lVdy ShId ho gey[ qurkW ny BweI sMgq isMG
bMgS
y vrI dy imRqk srIr vyK ky smiJAw ik aunWH ny gurU jI ShId
kr id`qw hY qy Piqh dy jYkwry gjwaux l`g[
y pr ieh KuSI QoViH crI hI
rhI jd aunWH pqw l`igAw ik gurU jI qW bc ky inkl gey hn[
hvwly :
1. igAwnI igAwn isMG, qvwrIK gurU Kwlsw Bwg 2, BwSw ivBwg pMjwb,
pitAwlw[
2. igAwnI lwl isMG, gurU Kwlsw qvwrIK, lwhOr buk Swp, luiDAwxw, 1955.
3. BweI kwnH isMG nwBw, gurmq mwrqMf, Bwg 1 qy 2, SRomxI gurduAwrw pRbMDk
kmytI, sRI AMimRqsr, 1985.
4. auhI, mhwn koS, nYSnl buk Swp, id`lI[
5. BweI sMqoK isMG, sRI gur pRqwp sUrj gRMQ, BwSw ivBwg, pitAwlw, 1977.
6. BweI s`uKw isMG, gur iblws ihMdI, BwSw ivBwg pMjwb, 1970.
7. BweI kysr isMG iCbr, bMswvlInwmw dsW pwqSwhIAW kw, prK 2, 1072,
pMjwb XUnIvristI, cMfIgVH[
8. BweI rqn isMG (BMgU), sRI gur pMQ pRkwS sM: jIq isMG sIql, SRomxI
gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr, 1984.
9. s. srUp isMG koiSS, gurU kIAW swKIAW, sM: igAwnI grjw isMG qy s.
ipAwrw isMG (pdm), klm mMdr, pitAwlw, 1983.
10. ipRM. siqbIr isMG, swfw ieiqhws Bwg 2, inaU buk kMpnI, jlMDr,
1987.
11. ipRM. qyjw isMG qy fw. gMfw isMG, is`K ieiqhws, 1469-1765, pMjwbI
XUnIvristI, pitAwlw, 1985
12. s. ivswKw isMG, mwlvw ieiqhws, jnyqpurw, 1954.
13. jy. AY~s. (gryvwl) qy AY~s. AY~s. (b`l), gurU goibMd isMG, pMjwbI XUnIvristI,
cMfIgVH, 1967.
14. kvI sYnwpiq, sRI gur soBw, sMpwdk fw. gMfw isMG, pMjwbI XUnIvristI,
pitAwlw[
15. s. ipAwrw isMG (pdm), sMKyp is`K ieiqhws, klm mMdr, pitAwlw,
1990.
gurmiq pRkwS
28
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
29
dsMbr 2012
jYqw jI dy nwl sn[ gurU jI dI ^br lYx leI BweI jYqw jI id`lI gey[
koqvwlI dw drogw Abdu`l rihmwn KW, sRI gurU qyg bhwdr jI dy bcnW
Aqy piv`qr ivvhwr qoN pRBwivq ho ky gurU crnW dw BOrw bx cu`kw sI[
BweI jYqw jI ny ies drogy dI shwieqw nwl ipMjry ivc bMd gurU jI dy
drSn kIqy[ gurU jI ny aus smyN BweI jYqw jI ikhw sI ik, auh
vrqx vwly Bwxy qk id`lI ivc hI rhy Aqy auh gurU jI dw sIs lY ky
(sRI) AnMdpur qk phuMcw dyvy[ aus koeI nhIN pkVygw[ gurU jI ny
BweI jYqw jI rwhIN bzwr iv`coN p`g mMgvweI Aqy Awpxy iek is`K
bRhm B`t rwhIN AnMdpur swihb ivKy, sRI gurU goibMd isMG jI dy pws
ByjI[ jo BweI rwm kOr (gurbKS isMG) jI dy h`QIN sRI gurU goibMd
isMG dy isr qy suSoiBq kIqI geI[
11 nvMbr 1675 eI: id`lI dy cWdnI cONk ivc sRI gurU qyg
bhwdr jI ShId kr id`qw igAw[ hzwrW lokW dI BIV ivc, BweI
jYqw jI vI KVy sn[ bhwdr sUrmy dy ^Un ny aubwlw KwDw[ gurU bcnW
Xwd kIqw[ eyny zor dI hnHyrI AweI[ hnHyrI dI AwV ivc, ies
inrBY XoDy ny, mOq dI prvwh nw kridAW hoieAW, pihrydwrW qoN A`KW
bcw ky, gurU swihb dy ^Un nwl l`Q-p`Q sIs , bVI PurqI nwl auTw
ilAw[ vg rhI kihrI hnHyrI Aqy lokW dI BIV dI BgdV ivc, BweI
jYqw jI gurU jI dw sIs lY ky, id`lI qoN bwhr inkl gey Aqy bcdy
bcwauNdy kIrqpur swihb phuMc gey[ sRI gurU gooibMd isMG jI ny Awpxy
ipqw dy sIs nmskwr kIqI Aqy ies sIs v`fI Gwlxw Gwl ky
ilAwaux vwly BweI jYqw jI AwpxIAW in`kIAW bwhW ivc lYNdy hoey
ih`k nwl lw ky mhwn krq`v dI BrvIN SlwGw kIqI Aqy bcn kIqw,
ieh gurU kw bytw hY[ 1699 dI vYswKI Kwlsy dy jnm idn qy BweI
jYqw jI ny, sRI gurU goibMd isMG jI pwsoN AMimRq CikAw Aqy BweI
jYqw jI qoN BweI jIvn isMG bx gey[ dsm pwqSwh ny sRI AnMdpur
swihb ivKy rxjIq ngwry dy ngwrcI vjoN Awp jI syvw sONpI[
BweI jYqw jI bMdUk Aqy qIr-kmwn dw inSwnw lwaux ivc inpuMn sn[
BweI jYqw jI ny ij`Qy rxjIq ngwry dy ngwrcI vjoN syvw inBweI, au~Qy
swihbzwdw bwbw AjIq isMG Ssqr iv`idAw isKwaux ivc vI
mh`qvpUrn Xogdwn pwieAw[
gurmiq pRkwS
30
dsMbr 2012
sRI gurU goibMd isMG jI duAwrw kIqy gey Drm-Xu`DW ijvyN BMgwxI
dw X`uD, ndOx dI jMg, inrmohgVH dw X`uD, sRI AnMdpur swihb dI jMg
Awid Drm X`uDW ivc BweI jYqw jI gurU jI dI POj ivc DrmI XoDy vWg
krq`b inBwauNdy rhy[
BweI jYqw jI dw ivAwh 1688 eI: ivc ipMf irAwVkI (p`tI)
dy BweI sujwn isMG dI pu`qrI bIbI rwj kOr nwl hoieAw[ Awp jI dy
cwr pu`qr sn[ BweI guridAwl isMG, BweI gulzwr isMG, BweI su`Kw
isMG, BweI syvw isMG[
1704 eI: sRI AnMdpur swihb dw iklHw C`fx vyly, muZlW v`loN
gurU jI Aqy isMGW au~pr kihrI h`lw bol id`qw igAw[ BweI jYqw jI
iesy Gmswx Xu`D ivc ShId ho gey[
ijs inrBYqw nwl BweI jYqw jI ny nOvyN siqgurU jI dw sIs auTw
ky, sRI AnMdpur swihb phuMcwieAw AijhI imswl is`K ieiqhws ivc
AkwS ivc cmkx vwly cMd vWg sdw hI Amr rhygI[
inrsMdyh BweI jYqw jI dw ivl`Kx jIvn Aqy Adu`qI Shwdq
Awaux vwlIAW pIVHIAW sdw leI pRyirq krdI rhygI[
gurmiq pRkwS
iekWgI
31
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
32
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
33
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
nUrdIn
vzIr KW :
nUrdIn
vzIr KW :
nUrdIn
vzIr KW :
nUrdIn
vzIr KW :
34
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
nUrdIn
vzIr KW :
nUrdIn
vzIr KW :
35
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
jYnw byZm :
vzIr KW :
sMqrI
:
vzIr KW :
hsn KW :
vzIr KW :
jYnw byZm :
vzIr KW :
jYnw byZm :
vzIr KW :
36
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
jYnw byZm :
vzIr KW :
jYnw byZm :
vzIr KW :
jYnw byZm :
vzIr KW :
jYnw byZm :
37
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
38
dsMbr 2012
ieiqhwisk gur-AsQwn:25
gurmiq pRkwS
39
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
40
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
41
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
42
dsMbr 2012
JUTIAW shuA
M W Kw ky gurU swihb iklHw KwlI krn dI bynqI krn qy
jd gurU swihb AnMdpur swihb dw iklHw KwlI kr hrdo inrmoh ipMf dy
nzdIk ies it`bI au~qy phuc
M y qW muZlW ny DoKw kr ky hmlw kr id`qw[
ie`Qy hI gurU swihb jI ny BweI audY isMG jI muZlW nwl twkrw krn
leI SwhI it`bI qy qwienwq krn auprMq srsw ndI pwr kIqI sI[
gurduAwrw swihb prvwr ivCoVw (rUp ngr) : izlHw rUp ngr ivKy
srsw dy kMFy qy sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr Xwd ivc gurduAwrw
swihb prvwr ivCoVw suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr phwVI
rwijAW dIAW JUTIAW shuA
M W Kw ky kIqIAW bynqIAW auprMq jd gurU
swihb jI ny prvwr smyq AnMdgVH swihb dw iklHw C`ifAw qW ie`Qy
phwVI rwijAW ny DoKw idMidAW aunWH qy h`lw bol id`qw[ ies hmly dOrwn
ies AsQwn au~qy klgIDr pwqSwh dw swrw prvwr Awps ivc iv`CV
igAw sI[
gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN, KyVw klmot : izlHw rUp ngr
dy ipMf KyVw klmot sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr crn Coh pRwpq
hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr ie`Qy gurU swihb jI ny rMGVW nwl XuD
` kr
ky ij`q pRwpq kIqI[ ie`Qy gurU swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN, suSio Bq hY[
gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN, GnOlw : izlHw Aqy qihsIl
rUp ngr dy ipMf GnOlw sRI gurU goibMd isMG jI dI pwvn crn Coh
pRwpq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr gurU swihb do vwr ie`Qy pDwry[ iek
vwr pwauNtw swihb qoN AnMdpur swihb vwps jwx Aqy kotlw inhMg KW
qoN cmkOr swihb v`l jwx smyN rsqy ivc ie`Qy ibrwjy sn[ gurU swihb
jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN
suSio Bq hY[
gurduAwrw B`Tw swihb, kotlw inhMg : dirAw sqluj dy iknwry
izlHw Aqy qihsIl rUp ngr dy ksbw kotlw inhMg KW sRI gurU goibMd
isMG jI dI piv`qr crn Coh pRwpq hY[ sRq
o W Anuswr gurU swihb ies
AsQwn qy keI vwr Awey hn[ ie`Qy gurU swihb jI dI piv`qr Awmd
dI Xwd ivc gurduAwrw B`Tw swihb suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr
ies AsQwn sRI gurU goibMd isMG jI qoN ielwvw sRI gurU hirgoibMd
gurmiq pRkwS
43
dsMbr 2012
swihb, sRI gurU hirrwie swihb, sRI gurU hirikRSn swihb Aqy sRI gurU
qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh vI pRwpq hY[
gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN, kotlw inhMg KW : izlHw Aqy
qihsIl rUp ngr dy ksbw kotlw inhMg KW ivKy sRI gurU goibMd isMG jI
dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb pwqSwhI dsvIN
suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr gurU swihb AnMdpur swihb dw
iklHw C`fx auprMq ie`Qy pTwx inhMg KW dy Gr ibrwjy sn[ ie`Qy hI aunWH
ny inhMg KW dy poqry blvMq KW dI syvw qoN KuS ho ky aus iek ktwr Aqy
Fwl dI b^iSS kIqI sI[
gurduAwrw dmdmw swihb (cmkOr swihb): pMjwb dy izlHw rUp
ngr dy ieiqhwisk Sihr cmkOr swihb dw is`K ieiqhws ivc v`fmul
` w
Xogdwn hY[ ie`Qy sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
gurduAwrw dmdmw swihb suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr sRI gurU
goibMd isMG jI cmkOr swihb puj
` x auprMq sB qoN pihlW ie`Qy rwjw ibDI
cMd dy bwg ivc ibrwjy sn[ gurduAwrw dmdmw swihb ausy AsQwn qy
suSio Bq hY[
gurduAwrw gVHI swihb (cmkOr swihb): gurduAwrw gVHI swihb
cmkOr swihb ivKy sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr gurU swihb jI ny AnMdpur swihb
C`fx auprMq ie`Qy k`cI gVHI ivc swihbzwidAW smyq SwhI sYnw dw
mukwblw kIqw sI[ iesy hI lVweI ivc swihbzwdw AjIq isMG Aqy
swihbzwdw juJwr isMG bhwdrI nwl lVdy hoey ShId hoey sn[ sRq
o W
Anuswr ies AsQwn iqlk AsQwn vI AwiKAw jWdw hY, ikauNik
ie`Qy hI gurU swihb ny pMjW isMGW dw hukm mMn ky AwpxI klgI BweI
sMgq isMG pihnw ky gVHI KwlI kIqI sI
gurduAwrw swihb rxjIqgVH : gurduAwrw swihb rxjIqgVH cmkOr
swihb dy bwhrvwr sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr kurk
U Syqr qoN AnMdpur swihb
muVdy smyN gurU swihb jI dw ie`Qy muZl jrnYlW seId byg Aqy AilP
Kwn nwl swhmxw hoieAw sI[
gurduAwrw qwVI swihb : gurduAwrw qwVI swihb, gurduAwrw kqlgVH
gurmiq pRkwS
44
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
45
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
46
dsMbr 2012
bswlI qoN Aw ky ie`Qy ibrwjy sn[ ie`Qy hI gurU swihb jI ny cOpeI swihb
jI dI bwxI dw aucwrn kIqw sI[
gurduAwrw gurplwh swihb : ie`Qy sRI gurU goibMd isMG jI ibBOr qoN
vwps AwauNdy hoey plwh dy dr`Kq Q`ly ibrwjy sn[ ie`Qy hI gurU jI ny
is`KW lMgr qoN pihlW ngwrw vjwaux dI AwigAw krn auprMq is`KW
iek ngwrw Aqy pMj qIrW dI b^iSS kIqI[
gurduAwrw swihb ijMdbVI : izlHw rUp ngr dI qihsIl nMgl dy
ipMf ijMdbVI sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr crn Coh pRwpq hY[
ie`Qy gurU swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb
suSio Bq hY[
gurduAwrw jMf swihb Piqhpur : izlHw rUp ngr dI qihsIl
cmkOr swihb dy ipMf Piqhpur ivKy gurduAwrw jMf swihb sRI gurU goibMd
isMG jI dI piv`qr Xwd ivc suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr gurU
swihb cmkOr dI gVHI C`fx auprMq ie`Qy phuc
M iek jMf dy dr`Kq Q`ly
ibrwjy sn[ gurduAwrw swihb dI mOjd
U w iemwrq bwbw hrbMs isMG jI
kwr syvw vwilAW ny bxvweI hY[
gurduAwrw sRI dmdmw swihb, sRI AnMdpur swihb: sRI AnMdpur
swihb ivKy gurduAwrw dmdmw swihb aus AsQwn qy suSio Bq hY ij`QNo sRI
gurU qyg bhwdr swihb jI ny Shwdq dyx vwsqy id`lI jwx qoN pihlW
BweI audw jI Aqy bRhm igAwnI bwbw b`F
u w jI dy vMSz rwhIN sRI gurU goibMd
isMG jI gurg`dI dI b^iSS kIqI sI[
gurduAwrw sIs gMj swihb (sRI AnMdpur swihb) : gurduAwrw
sIs gMj swihb sRI AnMdpur swihb ivKy aus AsQwn qy suSio Bq hY ij`Qy
sRI gurU goibMd isMG jI ny, Awpxy gurU ipqw sRI gurU qyg bhwdr swihb jI
dy sIs dw sskwr kIqw sI[
gurduAwrw swihb Akwl buMgw (sRI AnMdpur swihb) : gurduAwrw
swihb Akwl bug
M w sRI AnMdpur swihb ivKy gurduAwrw sIs gMj swihb
dy nzdIk hI suSio Bq hY[ sRq
o W Anuswr ies AsQwn qy sRI gurU goibMd
isMG jI ny Awpxy gurU ipqw sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dy sIs dy
sskwr auprMq sMgqW Bwxw mMnx Aqy zulm dy i^lw& iqAwr-briqAwr hox dw sMdS
y id`qw sI[
gurmiq pRkwS
47
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
48
dsMbr 2012
ies CpX dy hyTW Pu`t not ivc Awp ibkRmI pMdrHvIN SqwbdI
ivc ibrwjmwn d`isAw hY[ rwm kumwr vrmw3 ny AwpxI pusqk ivc
Bgq kbIr jI, Bgq rivdws jI Aqy Bgq sYx jI smkwlI mMinAw
hY[ BweI kwnH isMG nwBw dw hvwlw ies pRkwr hY4 ieh s`jn bwDvgVH
(rIvw) dy rwjw rwjw rwm dw nweI sI[ Bgq rwmwnMd dw is`K ho ky
ieh swD syvw, Bgq prwiex hoieAw Aqy au~c SRyxI dy BgqW ivc
igixAw igAw[ Bgq sYx jI dI vMS ies vyly rIvw ivc ivdmwn hY[
ienHW dw Sbd sRI gurU gRMQ swihb jI ivc drj hY[ Bgq sYx jI bwry
sRI gurU gRMQ swihb ivc aulyK pRwpq hY :
sYnu nweI buqkwrIAw Ehu Gir Gir suinAw]
ihrdy visAw pwrbRhmu Bgqw mih ginAw]
(pMnw 487)
iek hor pusqk jo prs rwm (pMjwb ivc rihx vwlw) duAwrw
#5707, mwfrn fuplY~ks, mnImwjrw, cMfIgVH (XU. tI.) &on : 0172-2732435
gurmiq pRkwS
49
dsMbr 2012
Bgq sYx jI dI jIvnI bwry vyKx ivc AweI ijs dw hvwlw igAwnI
gurid`q isMG jI ny vI id`qw hY, aus ivc ies pRkwr vrxn imldw hY:
swDU gurIAw dy vr nwl 1457 sMmq m`Gr pRivStw pUrnmwSI
dy idn Bgq sYx jI pYdw hoey[ ipqw dw nwm mukMd rwey Aqy mwqw dw
nW jIvn dyvI sI[ Awp dI goq gohln sI[ 12 swl dI aumr ivc
lwhOr gey[ KlI&w AzIm KW dy Swigrd bxy[ AwpxI BUAw soBI dy Gr
rih ky hzwmq bxwaux Aqy mwlS dw kMm is`iKAw[ ATwrHW swl dI
aumr ivc jloHN dI spu`qrI swihb dyvI nwl ivAwh hoieAw[ pu`qr
hox qy aus dw nW neI r`iKAw ijs qoN jwqI dw nW nweI ipAw[
Bgq sYx jI AwpxI hirduAwr Xwqrw qoN id`lI pu`jy Aqy au~QoN hI
irAwsq ryvw dy bMdylKMf dI purwxI rwjDwnI bwDvgVH cly gey[
Awpxy kMm ivc inpuMn hox kwrn rIvw dy rwjy jY pwl isMG dy in`jI
tihlIey bxy Aqy nwl-nwl BgqW-sMqW dw siqsMg vI kIqw[ Awp
bwry iek kQw pRis`D hY ik iek idn BgqI ivc ilvlIn rih ky smyN
isr rwjy dI tihl-syvw leI nw pu`j sky[ ikhw jWdw hY ik Awp dI
QW eISvr ny swrw kwrj inBwieAw[ jdoN frdy-frdy Bgq sYx jI
pu`jy qW rwjy ny ikhw, mYN qW pihlW hI bVw pRsMn ho igAw sI[ qusIN
iPr ikauN muV Awey? Bgq sYx jI hYrwn rhy[ gYrhwzrI kwrn mY
nOkrI qoN k`Fx dI QW pRsMsw iml rhI hY qW Awp ny rwjy swhmxy Awpxw
Byd d`isAw qW rwjw Awp jI dw SrDwlU bx igAw[
d`Kx Bwrq ivc aus smyN BgqI AMdoln zorW qy sI[ ieh lihr
hOlI-hOlI au~qrI Bwrq ivc pnpI[ rwmwnuj cwrX ny 11vIN sdI ivc
SwSqrI p`DqI nwl srgux BgqI dw inrUpx kIqw[ BgqI AMdoln
au~qrI Bwrq ivc PYlwaux qy ivkisq krn dw ishrw kwl drSI Bgq
kvIAW dy isr b`Jdw hY[ rwmwnuj qoN ip`CoN rwmwnMd vYSxv BgqI
sMpRdwie dy sB qoN v`D pRBwvSwlI nyqw hoey hn[ Awp dI AgvweI ivc
pRcwrI pRp`qI dI Bwvnw sB qoN au~pr inKr ky AweI[ pRp`qI qoN
Bwv hY, ^ud hr qrHW Bgvwn dI Srn ivc kr ky Awqm-smrpx
kr dyxw[ Awp ny Bgq kbIr jI, Bgq rivdws jI, Bgq DMnw jI,
Bgq sYx jI qy Bgq pIpw jI Awid iSSW inrgux bRhm nwl joV ky
vDyry ivSwlqw qy audwrqw dw sbUq id`qw[ ieh pRis`D hY :
gurmiq pRkwS
50
dsMbr 2012
Bgq sYx jI dI rcnw BgqI Aqy inmrqw ivc Eqpoq hY[ ikrq
kridAW hoieAW vI Awpxy audS
y pUrqI dI lgn aupiy KAw nhIN kIqw[
Bgq sYx jI dy mrwTI BwSw ivc ilKy AwBMg vI pRwpq huMdy hn[
Bgq pIpw jI, Bgq DMnw jI, Bgq sYx jI dI bwxI sRI gurU gRMQ swihb
ivc drj hY[ Bgq sYx jI dw iek pdw sRI gurU gRMQ swihb dy DnwsrI
rwg ivc hY jo ies pRkwr hY :
DUp dIp iGRq swij AwrqI] vwrny jwau kmlw pqI]1]
mMglw hir mMglw] inq mMglw rwjw rwm rwie ko]1]rhwau]
aUqm dIArw inrml bwqI] quNhI inrMjnu kmlw pwqI]2]
rwmw Bgiq rwmwnMdu jwnY] pUrn prmwnMdu bKwnY]3]
(bwkI sPw 55 qy)
gurmiq pRkwS
51
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
52
dsMbr 2012
Swm isMG bIbI pRDwn kOr dy pu`qr jwxy jWdy sn qy pitAwly dw rwjw
BUmIAw isMG dy dohqry khy jWdy sn[
bIbI pRDwn kOr ny BweI Swm isMG qy BweI AwBw isMG leI mh`l
bxvwey[ mh`lW dy burjW qy hr vyly POjI iqAwr-br-iqAwr rihMdy
sn[ iklHy vrgy mh`l dI kMD eyfI cOVI sI ik kMD au~pr cwr GoVy
iek`Ty dOV skdy sn[ mihl ivc pwxI dy hOz bxvwey[ ienHW hOzW ivc
rwvI dirAw dI iek s`kI ijs ivc klw l`gI huMdI sI[ ieh klw
mihlW dy hOzW ivc pwxI dI splweI krdI sI[
AwpxI mwqw pRDwn kOr dy inrdySnw hyT BweI Swm isMG ny pMj
iklHy bxvwey[ pihlw iklHw Swmpurw, jo JMfy rwmdwspur qoN phwV dI
bwhI cVHdy pwsy hY[ dUjw Swhpur jo JMfy rwmdwspur qoN 10 iklomItr
dI iv`Q qy au~qr-p`Cm v`l hY[ qIjw iklHw Swmngr ivc qy cOQw
BMgwlI ipMf ivc bxvwieAw[
bIbI pRDwn kOr ny hiQAwr sur`iKAq r`Kx leI iek dmdmw
bxvwieAw sI[ ieh hux vI kwPI h`d qk gurduAwrw qp-AsQwn ivKy
sur`iKAq hY[ ieh iek gol burjnumw au~cI iemwrq hY[ Dur au~pr
iek nu`kr qy BOxI l`gI hoeI hY[ ies dmdmy dy ivc hI KUhI hY ijs
iv`coN pwxI lYx dI ivvsQw Dur au~proN hY[ ies KUhI AsmwnI qwrw
KUhI ikhw jWdw hY[ KUhI dw pwxI qwry vWg idsdw hY[ ies ivc ieh
kwrwgrI sI ik jykr ikqy duSmx dmdmy A`g vI lgw dyvy qW KUhI
iv`coN pwxI lY ky ieh qslw twiep jgHw ivc pw id`qw jwey qW pwxI
AwtomYitk drvwzy qy pvygw qy A`g nhIN l`g skygI[
ies qrW bIbI pRDwn kOr jI ny JMfy rwmdwspur ivKy ieho ijhIAW
nwXwb iemwrqW iqAwr krvweIAW[
BweI gurbKS isMG jI bRhm igAwnI sn[ auh dIvwn smyN bRhm
AvsQw ivc sMgq gurU swKIAW suxwauNdy[ aus smyN bIbI jI BweI
swihb isMG ilKwrI pwsoN swKIAW ilKvweI gey[ bIbI jI Awp dIvwn
ivc bYT ky pRvcn suxdy sn qy BweI swihb isMG dI ilKvwaux ivc
mdd vI krdy[ BweI swihb isMG pihlW sRI gurU goibMd isMG jI dy
drbwrI kvI sn qy iPr auh rmdws Aw itky sn[ aunHW bIbI jI
ny pUrw mwx-snmwx dy ky r`iKAw hoieAw sI[ bIbI jI Awp gurmuKI
gurmiq pRkwS
53
dsMbr 2012
Aqy &wrsI dy cMgy ivdvwn sn[ ilKqW dI sMBwl auh Awp Kud krdy
sn[
bIbI pRDwn kOr ny Awpxy p`uqr BweI Swm isMG dI dyh Arogqw
bxweI r`Kx leI pMdrW sO eykV ivc ihrnIAW rKvweIAW[ ihrnIAW
dw du`D BweI Swm isMG id`qw jWdw sI[
kwblygOr hY ik bwbw bu`Fw jI dy prvwr dw ipCokV SurU qoN hI
rwijAW-mhwrwijAW nwl sMbMiDq hY[ ienHW dy ipqw BweI su`Gw jI qy
dwdw BweI g`go jI 22 ipMfW dy mwlk sn[ bwbw bu`Fw jI dw jnm vI
g`go nMgl dy iklHy (mOjUdw k`QUnMgl) ivKy hoieAw sI[ rwvI dirAw dy
lwgy-cwgy dy 150 ipMfW dI mwlkI ienHW kol sI[ iPr ieh ipMf 384
ho gey[ BweI gurbKS isMG jI qk ieh prvwr 1184 ipMfW dw mwlk
sI[
auprokq ilKx qoN Bwv hY ik koeI grIbVw ijhw izMmIdwrW dw Gr
nhIN sI[ blik irAwsq dy mwlk sn[ bkwiedw mugl srkwr
mwmlw qwrdy sn ijvyN bwkI cODrI mwmlw qwrdy sn[ ienHW ipMfW dIAW
mwlkIAW dy pty mhMqW pws sn[
jIvn cirqR sRI bwbw bu`Fw swihb jI ivc lyKk BweI mMgl isMG
mwmUpurIAw s&w 542 qy cOpeI ilKdy hn[ ijs ivc ies Gr dw
rwj-kwj qy bIbI pRDwn kOr dI S^sIAq dI Jlk spSt huMdI hY[
cOpeI
rwj swj bIbI bnvwey[ pqnI mohr isMG dI gwey[
GoVy hwQI aUT Apwr[ cwr hzwr GoV Asvwr[
krw pRbMD sIgw AqBwrI[ prjw suKI vsweI swrI[
pur rwmdws iklHw sI jwno[ so BI kIqw TIk pCwno[
drSnI jo drvwjw jwno[ iqs qy vl phwV pCwno[
iek iklHw sI pur qo bwhr[ hY inSwn hux qk iqs jwhr[
ieh sB kwr pRDwn kOr pCwno[ jo siqvMq piqbRq sujwno[
------ipMf iqMn sO jwn curwsI[ zr KrId sI iqsdy KwsI[
gXwrW sO cvrwsI swry[ rwmdws pur izlw aucwry[
bwdSwh id`lI dw joaU[ t`kw qwrdy sI iqs koaU[
gurmiq pRkwS
54
dsMbr 2012
iesy qrHW ies cOpeI ivc irAwsq dIAW h`dW dw vyrvw drj hY[
mwqw pRDwn kOr Awpxy pqI BweI mohr isMG dy clwxy qoN bwAd Awpxy
pyky ipMf brnwly cly gey[ aus vyly brnwlw iek ipMf hI sI[ ie`Qy
koeI siqsMg nhIN sI, koeI sMgq nhIN sI[ koeI bwxI dw pRvwh nhIN
sI[ bIbI pRDwn kOr ny sRI AMimRqsr qoN pMfq in`kw isMG inrmly
brnwly s`d ilAw[
bIbI pRDwn kOr dy ipqw rwjw BUmIAw isMG ny AwpxI bytI 30
ipMf dy id`qy[ ijnHW dI Awmdn qoN auh Awpxw Krc clwaux l`gy[
brnwly ivc roz dIvwn sjx l`gy[ bIbI pRDwn kOr ny siqsMg kIrqn
leI iek bwrWdrI bxvweI ij`Qy pMfq in`kw isMG kQw krdy huMdy sn[
bwAd ivc ieh bwrWdrI qy KufIAw ipMf mwqw pRDwn kOr ny pMfq in`kw
isMG dy id`qw[ ies dw ptw brnwly bwbw gWDw isMG jI dI bwrWdrI
(DrmSwlw) ivc mOjUd hY[
bIbI pRDwn kOr ny iek hvylI qy iek buMgw vI bxvwieAw[ ies
buMgy mlveI buMgw ikhw jWdw sI[ ies dw pRbMD pMfq in`kw isMG
dw cylw rx isMG krdw irhw iPr BweI swaux isMG qoN bwAd BweI
Twkr isMG krdw irhw sI[
BweI mohr isMG jI qoN bwAd BweI kwhn isMG, BweI sujwn isMG
qoN bwAd mwqw krm kOr ny irAwsq dI vwgfor sMBwlI[ auprMq
irAwsq dw koeI mwlk nw rih jwx kwrn bIbI krm kOr dw Brw cVq
isMG irAwsq dw muKI bx igAw[ aus dIAW vDIkIAW qoN duKI ho ky
jnqw ny mhwrwjw rxjIq isMG kol PirAwd kIqI[ 1729 eI:
mhwrwjw rxjIq isMG dy kbzy hyT ieh irAwsq Aw geI[ POj ny ij`Qy
hor lu`t kIqI au~Qy BweI gurbKS isMG jI dy smyN dIAW ilKIAW pusqkW
vI lu`t ky lY geI[ ijnHW mhwrwjw rxjIq isMG ny brnwly pMfq in`kw
isMG dy cyly BweI rx isMG dy id`qIAW[
vrxnXog hY ik iehI pusqkW sn jo pMj sO swKI* Aqy sO
swQI sn, jo mhWkvI BweI sMqoK isMG dy sRI gur pRqwp sUrj gRMQ
*pRo. ipAwrw isMG pdm Anuswr ijvyN sO swKI AMgryjW ny zbq kr leI sI,
ijs krky so swKI ivc keI rlyvyN ho gey[ iesy qrHW ho skdw hY ik pMj sO
swKI gRMQ vI AMgryzW dy h`Q l`g igAw hovy, qW hI qy BweI sMqoK isMG qoN bwAd
ies dw kuJ pqw nhIN l`gw[
gurmiq pRkwS
55
dsMbr 2012
Bgq sYx jI
gurmiq pRkwS
56
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
57
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
58
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
59
dsMbr 2012
auglvI dI inXukqI kr id`qI geI Aqy kuJ smW bwAd ienHW dI jgHw
qy ivlsn inXukq kr id`qw igAw[ mhwrwjy g`dI qoN auqwrn
krky is`K jgq ivc bhuq gu`sw Aqy ros PYl igAw[ SRomxI gurduAwrw
pRbMDk kmytI v`loN AMgryzW dI D`kySwhI Aqy mhwrwjy dy h`k ivc Avwz
bulMd kIqI geI[ QW-QW qy jlsy Aqy jlUs k`Fy gey[ AMgryz srkwr
ny SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI Aqy SRomxI AkwlI dl l`gBg 60
mYNbr 13-14 AkqUbr, 1923 igR&qwr kr ley gey[
jYqo dy sQwnk invwsIAW ny iek`Ty ho ky 14 sqMbr, 1923 eI:
gurduAwrw sRI gMgsr jYqo ivKy sRI AKMfpwT swihb ArMB kIqy[
srkwr ny puils Byj ky AKMfpwT kr rhy gRMQI swihb D`ky nwl
igR&qwr kr ilAw Aqy gurduAwrw swihb ivc iksy dy vI pRvyS qy
pwbMdI lgw id`qI geI[ ies nwl sRI AKMfpwT swihb BMg ho igAw[
AMgryz srkwr dI ies D`kySwhI ivru`D lokW ivc BwrI gu`sw Br igAw
Aqy is`KW ny ies D`kySwhI ivru`D morcw lgw id`qw[ ies morcy dw audyS
sI ik jYqo jw ky sRI AKMfpwT swihb iPr qoN ArMB kIqw jwvy[ 25
sqMbr, 1923 eI: qoN hr roz sRI Akwl qKq swihb qoN 25-25
isMGW dw jQw jwxw SurU ho igAw[ ienHW isMGW puils pkV ky
rwjsQwn dy dUr-durwfy jMglW ivc C`f idMdI[ Pyr 500-500 isMGW
dy jQy jwxy SurU ho gey[ 500 isMGW dw pihlW jQw 9 PrvrI 1924
eI: sRI Akwl qKq sRI AMimRqsr qoN rvwnw hoieAw[ jdoN ieh jQw
gurduAwrw it`bI swihb jYqo dy nyVy phuMicAW qW AMgryz A&sr ivlsn
jonsn ny golI clwaux dw hukm dy id`qw is`ty vjoN bhuq swry pRdrSnkwrI
golIAW nwl BuMn id`qy gey, bhuq swry z^mI hoey[ golIbwrI qoN bwAd
vI puils krmcwrIAW ny GoiVAW qy svwr ho ky j^mIAW qy fWgW nwl
hmlw kr id`qw[ z^mIAW dI shwieqw leI iksy fwktr vI puils
ny nyVy nhIN jwx id`qw[
BweI rx isMG jI ny vI Awpxy prvwr smyq sRI AMimRqsr jw ky
ShIdI jiQAW ivc jwx leI Awpxy prvwr dw nW drj krn leI
bynqI kIqI[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr ny ienHW dw
jzbw dyK ky nW jQy ivc Swml kr ilAw pr prvwr vwps ipMf Byj
id`qw[ Awp jI ny cOQy ShIdI jQy ivc jwxw sI[
gurmiq pRkwS
60
dsMbr 2012
dUjw ShIdI jQw 28 PrvrI, 1924 sRI AMimRqsr qoN jYqo leI
rvwnw hoieAw[ qIjw jQw 22 mwrc 1924 jYqo leI rvwnw
hoieAw[ cOQw jQw 27 mwrc, 1924 AnMdpur swihb qoN rvwnw
hoieAw[ ies jQy ivc BweI rx isMG jI vI Swml sn[ ieh jQw jdoN
luiDAwxy pu`jw qW EirAMtl BujMgx AwSrm jspwloN dy mYnyjr jo BweI
rx isMG dy im`qr sn Awp jI imlx leI Awey[ ienHW imlx
krky AMgryz srkwr ny aunHW au~pr vI hukm AdUlI krn dw muk`dmw
dwier kr id`qw jo bhuq dyr bwAd rPw-dPw hoieAw[ cwr nMbr
ShIdI jQw 18 ApRYl, 1924 eI: jYqo phuMc igAw[ jYqo phuMcx qy
jQy ivc Swml swry isMGW igR&qwr kr ky nwBw jylH Byj id`qw igAw[
ies qoN bwAd jylH ivc Awaux vwly jiQAW dI igxqI ivc BwrI vwDw
hox l`gw[ jylH ivc kYdIAW r`Kx dI sm`isAw SurU ho geI[ nwBw
sYNtrl jylH dy nwl bIV dusWJ Aqy bIV mYNs ivc AwrjI jylHW bxweIAW
geIAW[ jylH AiDkwrIAW v`loN igR&qwr pRdrSnkwrIAW nwl bhuq hI
mwVw slUk kIqw jWdw sI[
BweI rx isMG jI vI pihlW nwBw jylH dy bIV dusWJ vwly kYNp
ivc r`iKAw igAw[ bwAd ivc iesy kYNp ivc jQw nMbr 6, 8, 11,
12, 13 Aqy 14 dy pRdrSnkwrIAW vI ilAw ky bMd kIqw igAw[
ienHW kYNpW ivc kuJ AkwlI vrkrW jo moFI huMdy sn, nwBw jylH ivc
iljw ky muAwPI mMgx leI zor pwieAw jWdw sI[ puils v`loN BweI rx
isMG jI qy vI bhuq sKqIAW krky muAwPI mMgx leI mzbUr kIqw
igAw[ BweI swihb sdw hI r`b dw Bwxw mMnx vwly guris`K sn Aqy
Awpxy ierwdy qoN ts qoN ms nw hoey Aqy hr qrHW dy qS`dd leI iqAwr
rhy[ BweI swihb ny puils dIAW vDIkIAW ivru`D jylH ivc Bu`K-hVqwl
kr id`qI[ jylH ivc BweI rx isMG dIAW gqIivDIAW dyKdy hoey jylH
krmcwrI ienHW nwl eIrKw krn l`g pey[ ienHW bIV dusWJ qoN nwBw
jylH ivc iljwieAw igAw[
3 meI sMn 1925 eI: dI Swm sYNtrl jylH dy j`lwd aunHW dI
koTVI ivc Aw gey[ auh BweI swihb PVH ky Xwqnw gRih ivc lY
gey[ j`lwdW ny aunHW dy kysW C`q nwl ltkdy kuMifAW nwl bMn id`qw[
aunHW l`kVI dI kursI au~pr KVw kr ky pYrW nwl BwrI p`Qr bMn id`qy
gurmiq pRkwS
61
dsMbr 2012
ijnHW dw Bwr aunHW dy srIr nwloN keI guxW v`D sI[ BweI swihb suKmnI
swihb dw pwT krdy hoey qS`dd J`ldy rhy[ kuJ smW bwAd kursI
aunHW dy pYrW Q`ilEN iK`c ilAw igAw[ BweI swihb dw srIr pUry Jtky
nwl Q`ly if`g igAw ijs nwl aunHW dI KoprI kysW smyq SrIr qoN Al`g
ho geI[ kuJ smy bwAd auh ShIdI pRwpq kr gey[ puils v`loN nwBw
jylH dy Ahwqy ivc hI aunHW dw AMqm sskwr kr id`qw igAw[
BweI swihb jI dy do pu`qr BweI hjUrw isMG jI, BweI hrcrn
isMG jI Aqy do pu`qrIAW bIbI guridAwl kOr Aqy bIbI surjIq kOr
sn[ ienHW dovW dw AnMd-kwrj izlHw PiqhgVH swihb dy ipMf bflw
ivKy hoieAw[ BweI hjUrw isMG jI ny PyrU dy morcy ivc Bwg lY ky kYd
k`tI[ BweI hjUrw isMG jI dw AnMd kwrj izlHw luiDAwxw dy ipMf
rweIAW dI vsnIk bIbI dlIp kOr nwl hoieAw[ Ajy Awp jI dI koeI
vI sMqwn nhIN sI hoeI ik Awp jI Akwl clwxw kr gey[ smyN dI
rvwieq Anuswr bIbI dlIp kOr jI dI dUjI SwdI BweI hjUrw isMG jI
dy Coty Brw BweI hrcrn isMG jI nwl kr id`qI geI[ BweI hrcrn
isMG jI ipMf mwdpur dI pMcwieq dy srpMc vI rhy Aqy ielwky ivc
cMgy suBwA krky slwhy jWdy rhy hn[ BweI hrcrn isMG jI dy Gr s.
iSMgwrw isMG jI, s. phwVw isMG jI Aqy s. pMjwb isMG jI ny jnm
ilAw[ s. iSMgwrw isMG dI bMs ipMf ivc Abwd hY[ s. phwVw isMG
POj ivc BrqI ho gey Aqy 1965 dI ihMd-pwk jMg ivc ShIdI pRwpq
kr gey[ BweI pMjwb isMG jI ny ShId BweI rx isMG Aqy ShId BweI
phwVw isMG dI Xwdgwr ipMf ivc kwiem kIqI Aqy syvw-sMBwl kr
rhy hn[ BweI pMjwb isMG jI dw AnMd-kwrj smrwlw nyVy ipMf
m`lmwjrw dI vsnIk bIbI jsbIr kOr Kwlsw nwl hoieAw[ ienHW dy
Gr iek p`uqr s. gursyvk isMG ny jnm ilAw[ s. gursyvk isMG dw
AnMd-kwrj izlHw sMgrUr dy ipMf sMgryVI dI vsnIk bIbI prmjIq
kOr nwl hoieAw[ ienHW dy Gr iek pu`qrI bIbI AmndIp kOr qy iek
pu`qr s. jiqMdr isMG dw jnm hoieAw[ ieh A`jklH ipMf mwdpur ivKy
rih rhy hn[ ShId BweI rx isMG jI dy v`fy Brw s. jYml isMG ny vI
gurU ky bwg dy morcy ivc kYd k`tI[
gurmiq pRkwS
62
dsMbr 2012
(pMnw 16)
gurmiq pRkwS
63
dsMbr 2012
(pMnw 16)
iek lyKk kwml bxn leI auprokq Purmwn ivc ivxu nwvY
vykwr dy AwdyS Apxwauxw hovygw[ pRBU dw nwm, pRBU dy guxWscweI, nykI, suMdrqw, isrjnwqimkqw, suqMqrqw Awid AwdrSk
kImqW dw lKwiek hY[ ieh AMiqm kImqW hI swihq sdIvI
bxwauNdIAW hn jo hryk Xu`g dy ivAkqI AgvweI dyx dy smr`Q hn[
sRI gurU nwnk dyv jI dIAW lIhW qy c`ldy hoey, iek swihqkwr
AsiQrqw dI pRikrqI vwly swry pswry ivc siQrqw dI qlwS krnI
cwhIdI hY[ id`lI dy iek pRis`D pMjwbI kvI s. surjn isMG PirAwdI
dy bol vI auprokq Bwv hI drswauNdy hn[
auh jo gruV smyN dw auifAw[ BUq Biv`K pMQ smwn[
AsiQrqw ivc bYTI iQrqw[ vrqmwn dw ilKy ivDwn[
(Aglw kdm kwiv nwtk)
gurmiq pRkwS
64
dsMbr 2012
inrwrQk qy bOxw ijhw bxw idMdw hY[ iesy krky sRI gurU nwnk
dyv jI ny jwil mohu Gis msu kir dw AwdyS id`qw[
(2) Akl dw pRXog : sRI gurU nwnk dyv jI ny ies sbMD ivc miq
kwgdu kir swru dw AwdyS id`qw ArQwq Akl sohxw kwgz
bxwaux dI pRyrnw kIqI[ ies kQn qoN aunHW dw Bwv sI ik lyKk
Akl AQvw au~qm sUJ nw C`fy[ au~qm sUJ AQvw dUr-idRStI qoN
ibnW au~qm swihq dI rcnw nhIN ho skdI[
(3) Bwau klm : lyKk pRym dI klm pkVy, auh pRym dI Bwvnw nwl
ilKy[ pRym dI Bwvnw aus A`kx qy Q`kx nhIN dyvygI[ auh
inSkwm ho ky srb`q dy Bly dI Bwvnw nwl quirAw rhygw[ pRym dI
Bwvnw lyKk ivc nvyN jzby, mwnvqw pRqI suihrdqw qy syvwkurbwnI dw mwdw BrdI rhygI[
(4) kir icqu lyKwrI : lyKk koeI vI rcnw krn l`igAW mgroN
lwhI nw kry sgoN pUry auqSwh, aumwh nwl ivSy dw iekwgrqw nwl
icMqn kr ky pUrI ieksurqw nwl aus dw ivSlySx kry[ AYsI
rcnw smwj leI guxkwrI qy aupkwrI hovygI[ sRI gurU AMgd dyv
jI dw kQn ies sbMD ivc ivSyS hY :
bDw ctI jo Bry nw guxu nw aupkwru]
syqI KusI svwrIAY nwnk kwrju swru]
(pMnw 787)
(5) gur puiC ilKu bIcwru : swihqkwr cwhIdw hY ik auh gurU qoN
rcnw sbMDI AgvweI lvy[ jdoN auh AgvweI leI gurU koloN pu`Cygw
qW gurU jI aus aunHW mwnvI kImqW dI jwxkwrI dyxgy ijnHW leI,
auh sMGrSSIl rhy hn[ gurU AQvw gurbwxI qoN lyKk smwnqw,
suqq
M rqw, inAW, AnMqqw, ivSv cyqnw, ivsmwd, Dwrimk sihhoNd,
srb-Drm-pRPu`lqw dy mhwn mnu`KI AwdrS AQvw mwnv kImqW
pRwpq kr skdw hY[ ienHW kImqW dy AMg sMg kIqI hoeI lyKk dI
rcnw mwnvqw dy auQwn leI kRWqIkwrI is`D hovygI[
(6) bwbw ey h u ly K w iliK jwxu : sRI gurU nwnk dyv jI iek
swihqkwr koloN mnu`KI jIvn dy pirvrqn leI mnu`K dI kwieAw
klp krn vwlI auprokq mnu`KI AwdrSW dy pRcwr qy pRswr leI
loVINdI is`iKAw qy AiBAws dI mMg krdy hn[ (bwkI sPw 72 qy)
gurmiq pRkwS
65
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
66
dsMbr 2012
aumr dy pwdrI Albert Henry Lake nwl g`lbwq krn leI Awey
sn[ Awp kMvr ibkrm isMG (kpUrQlw) ny ByijAw sI[
BweI gurmuK isMG dw imSn skUl jwx dw kI mksd ho skdw
sI? ies qoN pihlW, BweI gurmuK isMG jI bwry pwTkW kuJ d`s ky,
aus qoN auprMq hI aunHW dw pwdrI swihb nwl g`lbwq krn dy mksd,
qy ivcwr krWgy[ BweI gurmuK isMG dw jnm 15 ApRYl 1849 ivc
iek grIb prvwr dy Gr kpUrQly hoieAw sI[ Awp dy ipqw BweI
vswvw isMG, ipMf cMDV, izlHw gujrWvwly dy cMDV j`t sn[ zmIn QoVI
sI[ ies leI guzrwn muSkl huMdI sI[ iesy kwrn mhwrwjw inhwl
isMG dy lWgrI l`g gey[ mhwrwjw inhwl isMG kpUrQlw dI mOq ip`CoN
aus dy dUjy lVky kMvr ibkrm isMG dI syvw ivc Aw gey[ kMvr ibkrm
isMG dw BweI vswvw isMG nwl bVw snyhI sI[ kMvr swihb iek cMgy
guris`K qy ivdvwn ivAkqI sn[ aunHW BweI vswvw isMG dy hoxhwr
lVky dI iv`idAw ivc in`jI idlcspI sI[ mu`FlI iv`idAw kpUrQly
qoN idvw ky gOrimMt kwlj, lwhOr ivc dw^l krvw id`qw[ BweI gurmuK
isMG ny lwhOr kwlj qoN bI.ey. dI ifgrI pRwpq kIqI[
kMvr ibkrm isMG pUrn guris`K qy bwxI dy rsIey sn, qy Dwrimk
rucIAW vwly ivAkqI sn[ auh Dwrimk smwgmW ivc jwx l`igAW,
BweI gurmuK isMG vI nwl iljwieAw krdy sn[ au~QoN hI BweI swihb
gurmiq pRcwr dI cytk l`g geI[ ies auprMq BweI j`sw isMG
AwhlUvwlIAw dy jIvn ieiqhws pVHn qoN bwAd BweI swihb ny is`K
ieiqhws bVI fUMGweI nwl piVAw Aqy ies dI gihrweI smiJAw[
sMn 1877 eIsvI ivc ErIAYNtl kwlj lwhOr ivc, jdoN pMjwbI
dI pVHweI vI SurU ho geI qW Awp ies kwlj ivc pMjwbI dy pRo&Ysr l`g
gey[
ijvyN AsIN au~pr ilK Awey hW ik BweI gurmuK isMG jI imSn
skUl AMimRqsr ivc 75 swlW dy bzurg pwdrI nwl iek Kws kmry
ivc bYTy sn[ AMgryz pwdrI ny BweI swihb d`isAw, ieh AMimRqsr
dw imSnrI skUl 1853 eIsvI ivc Robert Clock ny SurU kIqw sI[
auh imSnrI sMsQw dy sMcwlk hn[ imSnrI kMm pMjwb ivc 1843
eIsvI ivc hI SurU ho gey sn[ XUrp ivc bhuq swrIAW imSnrI
gurmiq pRkwS
67
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
68
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
69
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
70
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
71
dsMbr 2012
is`K AwdrS mMg krdy sn[ is`KW ny do vwr rwj sQwipq kIqw[
bwbw bMdw isMG bhwdr vyly vI qy mhwrwjw rxjIq isMG vyly vI[ QoVw
cu`p rih ik auh iPr bolx l`gw ik, mYN Akwl ausqq piVHAw hY[
is`K pMQ vrgw mzHb sRI gurU goibMd isMG jI dI mhwn dyx hY, ieh
bVIAW ipAwrIAW qukW hn:jls quhIN] Qls quhIN] nids quhIN] nds quhIN]13]63]
ibRCs quhIN] pqs quhIN] iCqs quhIN] aurDs quhIN]14]64]...
quhIN quhIN] quhIN quhIN] quhIN quhIN] quhIN quhIN]19]69]
quhIN quhIN] quhIN quhIN] quhIN quhIN] quhIN quhIN]20]70]
BweI gurmuK isMG jI, ieh imSn skUl 1853 eI: ivc sQwipq
hoieAw hY[ A`j 20 swlW qoN bwAd quhwfy pws ieh iSkwieq AweI hY
ik ies skUl dy kuJ is`K b`cy eIsweI bxnw cwhuMdy hn[ ienHW bIqy 20
swlW ivc is`K smwj Awpxy b`icAW cVHdI klw ivc ikauN nhIN r`K
sikAw? ienHW swlW ivc is`K pMQ ny kuJ ivSyS koiSS ikauN nhIN
kIqI? qW jo b`cy swidk qy isdk ivc rihMdy[ ieh quhwfI kuqwhI sI[
kwPI lMby smyN qk is`K ShIdW dy AwdrSW ny hI kOm sWB ky r`iKAw
hY qy hux quhwfy b`icAW ny Alarm (GMtI) vjwieAw hY ik swfy leI kuJ
kro?
myrI jwxkwrI Anuswr quhwfI koeI vI sBw nhIN hY jo ies nvyN bxy
mzHb dIAW ACweIAW dunIAw dy hr kony ivc phuMcw sky[ mYN jd
svrn mMdr (sRI drbwr swihb) jWdw hW qW mY bhuq du`K huMdw hY[
jdoN mYN au~QoN dw mwhOl is`K AwdrSW Anuswr nhIN dyKdw[ au~Qy mUrqI
pUjw huMdI hY[ hYrwnI huMdI hY jdoN swihb isMG bydI dI mUrqI dI au~Qy
Swm vyly AwrqI auqwrI jWdI hY[ swihb isMG bydI sRI gurU nwnk dyv
jI dI kuL qoN qW d`sy jWdy hn pr sRI gurU nwnk dyv jI mUrqI pUj nhIN
sn[
quhwfI koeI AijhI sBw vI nhIN hY jo is`K gurduAwirAW ivc
mhMqW v`loN huMdIAW kurIqIAW Kqm kr sky[ A`j qk quhwfy gurduAwry
mhMqW ADIn hn Aqy aunHW mhMqW dI mdd ibRitS srkwr kr rhI hY,
pr is`K imslW dy rwj vyly vI qusIN Avysly hI rhy ho[ Aijhy kMm
hkUmqW nhIN kr skdIAW[ Aijhy kMm is`K sMgTnW ny hI krny sn[
gurmiq pRkwS
72
dsMbr 2012
(7) iqQY hoie scw nIswxu : sRI gurU nwnk dyv jI Anuswr iek
lyKk AwpxI rcnw ivc s`cweI, nykI qy suMdrqw dy pRqIk pRBU
dy nwm dw ivSlySx krnw cwhIdw hY qy aus dy AsIm h`d-bMinAW
dy vrxn duAwrw mnu`K vI ivSwl bxn dI pRyrnw dyxI cwhIdI
hY[ ieho ijhw ivSlySx mnu`K bRihmMfI cyqnw pRdwn krygw ijs
dI shwieqw nwl mnuK
` jIvn ivc auqpMn hud
M IAW vMgwrW qy sMktmeI
siQqIAW nij`Tx ivc smr`Q ho skygw[ ij`Qy jIv dy krmW dw
lyKw mMigAw jWdw hY au~Qy ieh nwm-rUpI lyKw hI s`cw inSwn huMdw
hY[
gurmiq pRkwS
73
dsMbr 2012
pMfq qwrw isMG nroqm ikRq gur igrwrQ koS Bwg dUjw sPw 163
ibMin dugx gu: ibnw duAq
Y m XQw ieku ibMin dugx ju qau rhY[
pMfq igAwnI hzwrw isMG ikRq SRI gurU gRQ
M koS ijld dUjI sPw 185
ibMin dugx (A:) ibnw, dq
Y [ XQw- ieku ibMin dugx ju qau rhY
jw sumiM qR mwnvih lih[
iek (vwihgurU qoN) ibnW jo (dug
` x) dq
Y hY (qau rhy) qdoN dUr hud
M I
hY, jd mnuK
` (su mMq)R sRS
y t mMqR Bwv gur mMqR lvy[
gurSbd rqnwkr mhwn koS BweI kwnH isMG nwBw sPw 652
ibMin : ikirAw ivSySx gXwqw (gXwnI ho ky, jwx ky) dyK,o ibMn
ieku ibMin dugx ju qau rhY jw sumiM qR mwnvih lih ijs dy mMqR pRwpq
krky purK iek dw gXwnI hoieAw dq
Y sMswr ivc juiVAw rihMdw hY Bwv
dunIAw C`f ky sMinAwsI nhIN hud
M w ArQwq rwj jog Bogdw hY[
sRI gurU gRQ
M swihb koS BweI swihb BweI vIr isMG jI sPw 474
ibMin dugx (A: s:, dyS BwSw) ibnw dq
Y [ XQw- ieku ibMin dugx
ju qau rhY jw sumiM qR mwnvih lih[iek (vwihgurU qoN) ibnW jo (dug
` x)
dq
Y hY (qau rhy) qdoN dUr hud
M I hY, jd mnuK
` (su mMq)R sRS
y t mMqR Bwv gur
mMqR lvy[
Awid sRI gurU gRQ
M swihb jI stIk (PrIdkot vwlw tIkw) ijld
nMbr 4 sPw 2846
eyk vwihgurU qoN ibnw jo dUjw Bwv igxIqw hY iqs dq
Y Bwv qy ieh
jIv qb rihq hoqw hY (jw) jb ieh mwnuS siqgurNo ky aupdyS rUpI (su)
sRS
y t mMqR ko pwqw hY[
Awid sRI gurU gRQ
M swihb jI dw sMpd
R weI tIkw sRI AmIr BMfwr sYNcI
dsvIN tIkwkwr sMq ikrpwl isMG jI sPw 489
*swbkw jQydwr sRI Akwl qKq swihb, sRI AMimRqsr[ mo: 98148-98251
gurmiq pRkwS
74
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
75
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
76
dsMbr 2012
vcn vwck hY Aqy jykr ies pd dy Agy sbMDk pd ArQ boD krIey
qW rhY pd ies dy nwl koeI BI ArQ nhIN idMdw[ qW qy Awn guxW
ibMnk
H y (ibMin dugx) vwlw ArQ hI TIk hY[ dugx-duqI gux, Awn gux,
ArQwq qRY gux mwieAw qoN rihq, qRY guxI gux[
SbdwrQ sRI gurU gRQ
M swihb jI poQI cOQI sPw 1395
1.iek hrI jwx ky dugx (dq
Y Bwv) jo hY auh qd rhY (dUr hud
M w
hY), jd mnuK
` cMgy gur aupdyS nwl ihl jWdy hn, ipAwr krdy hn[ ijvyN
myrw mnu qnu hir sMig ihilAw
sRI gurU gRQ
M swihb drpx poQI dsvIN tIkwkwr fw: swihb isMG
fI.ilt sPw 561
pd ArQ:- ieku- iek Akwl purK [ ibMin- bIn ky, jwx ky,
pCwx ky[ dugx- dUjw Bwau, duic`qw-pn, ieh gxq ik prmwqmw qoN
ibnW koeI dUjw BI hY[ ju- jo, ijhVI (dugx hY)[ qau- qdoN[ rhY-dUr
hud
M I hY[ jw- jdoN [ sumiM qR- (siqgur dy) sRS
y t mMqR duAwrw[
ArQ:- jo dUjw Bwau hY auh qdoN hI dUr hud
M w hY jdoN mnuK
` gurU dy sRS
y t
aupdyS dI rwhIN iek prmwqmw pCwx ky pRwpq kr lYNdy hn[
Awid sRI gurU gRQ
M swihb drSn inrxY stIk qulnwqimk AiDAYn
tIkwkwr ig. hirbMs isMG sPw 1394 poQI 14
ijs (gurU dy) aupdyS nwl mnuK
` ihl jWdy hn (iPr aus nwl
ipAwr krdy hn) qW iek (hrI) jwx ky (aunWH dI) dq
Y -Bwvnw
(iqRSnw Awid) dUr ho jWdI hY[ ijs (gurU dy) sRS
y t mMqr nwl (jIv)
ihl jWdy hn (Bwv ismrn ivc mugD ho jWdy hn)[
B`tW dy sv`eIey stIk BweI joigMdr isMG jI qlvwVw sPw 140
pd-ArQ ieku-iek vwihgur[
U ibMin-bIn ky, pCwx ky[ dugxdvYqw, dUjw Bwau[ qau rhY- qW dUr hud
M I hY[ jw jdoN[ sumiM qR- srb
sRS
y t gurmMqR duAwrw[ mwnv mnuK
` , jIv[ ihlih- ig`Jy (prcy) rihMdy
hn[
ArQ: dq
Y w Bwv (dUjw Bwau) jo hY auh qW dUr hud
M w hY jdoN jIv srb
sRS
y t gur-mMqR duAwrw iek pwrbRhm pCwx ky aus nwl ig`Jy (prcy)
rihMdy hn[
sMQXw sRI gurU gRQ
M swihb jI tIkw Anyk bwxIAW BweI swihb BweI
gurmiq pRkwS
77
dsMbr 2012
hyT ilKy ivdvwnW ny sMdrB dy nyVy rih ky ArQ kIqy hn :BweI kwnH isMG nwBw, fw. rqn isMG j`gI, fw. joD isMG, pMfq
nrYx isMG jI gXwnI lwhOr mujg
M W vwly
SbdwrQ sRI gurU gRQ
M swihb jI
gurmiq pRkwS
78
dsMbr 2012
tIkwkwr fw. swihb isMG fI.ilt, ig. hirbMs isMG, BweI joigMdr
isMG jI qlvwVw
mwnv ihlih Aqy mwnvih lih do qrHW dy ArQ Aqy do qrHW dy pdCyd ivdvwnW ny kIqy hn[ ienHW bwry hyT ilKy Anuswr ivcwr kIqI jWdI
hY[ gurbwxI AMdr mwxs qy mwns, mnuK
` qy mwnuK SbdW dI vrqoN kIqI
geI hY[ Akwl ausqiq ivc bhu vcn mwnv Sbd dI vrqoN kIqI geI
hY[
SbdwrQ dsm gRQ
M swihb poQI pihlI sMpwdk BweI rxDIr isMG
pblIkySn ibaUro pMjwbI XUnIvristI pitAwlw sPw 21 Akwl ausqiq
ivc mwnv ieMdR gijMdR nrwDp jOn iqRlk
o ko rwj krYNgy[ gurbwxI dI
inXmwvlI Anuswr jdoN lgmwqRI inXm Anuswr h dI ishwrI nwl bhu
vcn nhIN Awvygw[gurbwxI ivc iek vcn qoN bhu vcn Sbd jdoN bxwey
jWdy hn qW h mukqw hud
M w hY, ijvyN Avr qoN Avrh, sMq qoN sMqh, jn
qoN jnh, Bgq qoN Bgqh, log qoN logh ies qrHW dy hor vI keI Sbd
hn[ieh Sbd mwnv bhu vcn hY, A`gy Sbd ihlih dI ikirAw bhu
vcn dI hY, ihlih dw ArQ hY ig`J jwxw, prc jwxw, AMqr Awqmih
iek-imk ho jwxw[ hyT ilKIAW gurbwxI dIAW qukW vI ies g`l dI
pRV
o q
H w krdIAW hn:- bhuir n CofY hir sMig ihlY]
(pMnw 236)
- sKI nwil vsw Apuny nwh ipAwry myrw mnu qnu hir sMig ihilAw]
(pMnw 249)
(pMnw 1408)
gurmiq pRkwS
79
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
80
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
81
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
82
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
83
dsMbr 2012
cldw.......
gurmiq pRkwS
84
dsMbr 2012
2
gwgr c swgr-2
swgr-22
(pMnw 1245)
solWH klwvW iv`cNo ATvIN klw Akl klw hY[ Akl Sbd bwry
mhwn koS dy krqw ny dIrGqw nwl smJwieAw hY, Akl sMgXw-bui` D,
Asl ivc Akl dw ArQ aUT dw inaul (inaul qoN Bwv pSU dy pYrIN
lwaux dw izMdw, ieh ivSyS krky aUT dy lweIdw hY) jo inaul (izMdry)
dI qrHW AwdmI dI ivRq
` I (AMqhkrx dI lihr, mn dw qrMg, iDAwn,
surq) inXm ivc lY Awvy, so Akl hY[
pMjwbI AKwx koS ivc Akl sbMDI bhuq swry lok AKwx hn[
AKwx qoN Bwv kQw jW pRsg
M hY, ijnHW ivc jIvn dw q`q igAwn hY[ ijvyN
jdoN k`d-kwT nwloN isAwxp mh`qqw id`qI jwvy qW ikhw jWdw hY,
Akl v`fI ik BYNs[ iesy qrHW jd mUrK AwdmI nwl sWJ r`Kx
inMdxw hovy qW smJwieAw jWdw hY, Akl vwly nwl BIK mMgI cMgI pr
mUrK nwl rwj rwivAw mMdw[ koeI mn`K
u dyKx qW is`D p`Drw ijhw
jwpy pr pYsy tky dy mwmly ivc Gwtw nw Kwvy qW AKwx hY, Akl dw AMnwH
gMF dw pUrw[ Akl dI mh`qqw dw vrxn ieauN vI kIqw jWdw hY,
AklW bwJoN KUh KwlI[ jd Akl ivhUxw aulty kMm kry qW ivAMgmeI
cot hY, AkloN GuQ
` I fUm
M xI surmw pwvy n`k[ ienHW AKwxW dw q`qswr muV
-muV mnuK
` dIAW AMqhkrx dIAW lihrW, mn dIAW qrMgW, iDAwn jW
surq inXmb`D krn leI pRr
y dw hY[
iesy qrHW muhwvrw koS ivc Akl sbMDI bhuq muhwvry hn[ muhwvrw
qoN Bwv, XogX rIiq nwl SbdW dw vrqxw jW Sbd Aqy vwkW dw Kws
ArQW ivc vrqwau hY, ijvyN : Akl au~qy pVdw pYxw (m`q mwrI jwxw);
Akl Awauxw (smJdwr hoxw) Akl siTAw jwxw (buFwpy dw Asr);
Akl isKwauxw (m`q dyxw); Akl Krc krnw (soc ivcwr nw kMm
krnw) Akl Kwqy sut
` xw (byAklI ivKwauxw); Akl KuF
M I hoxw (idmwg
kmzor hoxw); Akl ig`itAW ivc hoxw (mUrK hoxw); Akl gum
M hoxw
(Akl mwrI jwxw); Akl itkwxy Awauxw (smJ Awauxw); Akl qy
*Kwlsw kwlj, sRI AMimRqsr[ mo. 98159-85559
gurmiq pRkwS
85
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
86
dsMbr 2012
dsqwr
-s. ieMdrjIq isMG Swh*
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
kys, dsqwr qyrw, mwx vy pMjwbIAw,
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
ey dsqwrI ^wqr keIAW, h`sdy sIs ktw ley sI,
kwiem rhy dsqwr, vy mWvW toty pu`q krvw ley sI[
keI cVH gey h`sdy sUlI, pu`q jvwn vy pMjwbIAw,
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
srbMs vwr ky sWeINAW, qY,id`qI hY srdwrI ey,
qUM ByfW vWgr muMndw ey, d`s m`q qyrI ikauN mwrI ey[
nw cMgy l`gdy Syr, jy qUVI Kwx vy pMjwbIAw,
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
nIhW ivc qyry vIr icxy, qUM CyqI Bu`l igauN vy,
ivrsw Awpxw idloN Bulw, PYSn qy fu`l igauN vy[
B`ul qY iks g`l dI, qUM jwxI jwx vy pMjwbIAw,
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
mhWblI rxjIq isMG, qy PUlw isMG ijhw sUrw qUM,
BIV pvy koeI dyS kOm qy, qW pMjwbIAw mUhrw qUM[
nW sux ky nlUAw A`j vI, frn pTwx vy pMjwbIAw,
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
ivrsw Aiq AmIr qyrw, nw j`ugW qweIN ivswrIey,
isr dy-dy PWsIAW cVH-cVH ij`iqAw, Poky BwA nw hwrIey[
Swh inmwxw nIc, qUM bVw mhwn vy pMjwbIAw[
dsqwr bwJoN qyrI kI, pCwx vy pMjwbIAw[
* sYNtrl Kwlsw XqImKwnw, puqlIGr, sRI AMimRqsr[
gurmiq pRkwS
87
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
88
dsMbr 2012
ilAw[
is`K nslkuSI dOrwn by-ksUr
mwry gey is`KW dy prvwrW coN bIbI
jgdIS kOr muK
` gvwh (s`jx kumwr
ky s ), s. jgmo h x isM G , s.
guirMdr isMG, s. gurdIp isMG
golfI, s. m`Gr isMG (ijs dIAW
dovyN l`qW nslkuSI dOrwn k`t
id`qIAW), bIbI suKvMq kOr, bIbI
joigMdr kOr, bIbI blivMdr kOr,
s. mohx isMG, s. kMvr isMG, s.
rxDIr isMG, bwpU AjIq isMG,
s. prmjIq isMG qy s.surjIq
isM G isM G swihb igAwnI
jgqwr isMG gRMQI s`cKMf sRI
hirmMdr swihb ny ienHW swry
prvwrW gurU Gr dI b^iSS
isropwE b^iSS kIqw igAw[
gurmiq pRkwS
89
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
90
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
91
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
92
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
93
dsMbr 2012
gurmiq pRkwS
94
dsMbr 2012
swihb jI dy srUp Awdr sihq sRI Akwl qKq swihb suBwiemwn kIqy gey[
sWbw (jMm)U ivKy cOhwn rwjpUq (sihjDwrI) prvwr kol mOjd
U h`Q-ilKq
srUp ijnHW aunWH dy vfyirAW ny pRwpq kIqw sI[ shI sWB-sMBwl nw hox kwrn
kwPI dyr qoN ielwky dIAW sMgqW Aqy pRbMDk, prvwr auprokq srUp
gurduAwrw swihb ivKy Byt krvwaux leI koiSSW kr rhy sn pr prvwr vwly nw
dyx dI ij`d kr rhy sn[ AKIr ieh mslw is`K imSn jMmU-kSmIr dy noits
ivc ilAWdw igAw[ ijs qy imSn dy ieMcwrj s. svrn isMG Kwlsw Awpxy
nwl BweI qrnjIq isMG klrk Aqy ielwky dy hor mohqbr isMGW nwl lY ky
sMbMiDq prvwr dy Gr phuMcy[ prvwr dy mYNbrW gurbwxI Aqy rihq mrXwdw
dy hvwly dy ky smJw ky gurU swihb dy srUp Awdr sihq Drm pRcwr kmytI, sRI
AMimRqsr qoN ivSyS qOr qy ByjI geI pwlkI swihb vwlI g`fI ivc suSoiBq kr
ky sYNkiVAW dI igxqI ivc mOjUd sMgqW Aqy pMj ipAwirAW dI AgvweI hyT
sRI Akwl qKq swihb ivKy imqI 20-8-2012 siqkwr sihq suBwiemwn
kIqy gey[
gurmiq pRkwS
95
dsMbr 2012
&ls&y bwry jwxkwrI id`qI geI[ jQydwr Avqwr isMG swbkw pRDwn id`lI is`K
gurduAwrw pRbMDk kmytI duAwrw AMimRq dI mhwnqw bwry bolidAW sMgqW
AMimRq Ckx dI pRyrnw kIqI geI[ sRI Akwl qKq swihb qoN pu`jy pMj ipAwry
swihbwn duAwrw AMimRq dw bwtw iqAwr kIqw igAw ijs dOrwn 40 pRwxI
AMimRq-pwn kr gurU vwly bxy[ AMimRq AiBlwKIAW kkwr Drm pRcwr kmytI,
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr v`loN Bytw rihq id`qy gey[ is`K
imSn id`lI v`loN &RI iltrycr dw stwl lgwieAw igAw[ smwgm ivc s.
gurimMdr isMG mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, s. AjIq isMG ieMcwrj
is`K imSn id`lI, BweI suKivMdr isMG qy BweI gurnwm isMG pRcwrk qoN ielwvw
gurduAwrw sRI gurU isMG sBw, hrI ngr dy pRDwn s. gurdrSn isMG Aqy
cyArmYn s. AmrjIq isMG qy styj sk`qr s. joigMdr isMG hwzr sn[
sRI gurU isMG sBw, gxyS pyT, pUnw ivKy gurmiq smwgm
s. gurnwm isMG pRDwn sRI gurU isMG sBw, gxyS pyT, pUnw v`lNo ByjI irport
Anuswr gurduAwrw isMG sBw pUnw ivKy imqI 18 Aqy 19 Agsq mhwn
gurmiq smwgm krvwieAw igAw[ ijs ivc igAwnI ikrpwl isMG dy FwfI
jQy ny ieiqhws suxw ky do idn sMgqW inhwl kIqw[ ipRM. gurdyv isMG ny
gurmiq dy v`K-v`K iviSAW sbMDI BrpUr jwxkwrI id`qI[ imqI 19 Agsq
AMimRq dw bwtw iqAwr kIqw igAw[ ijs dOrwn 21 pRwxI AMimRq-pwn kr gurU
vwly bxy[ ies smwgm sPl bxwaux ihq s. gurnwm isMG pRDwn, igAwnI
AmrjIq isMG sk`qr, BweI jsbIr isMG mIq pRDwn, s. gurdIp isMG, s.
kulqwr isMG, gqkw pwrtI dy muKI, BweI muKiqAwr isMG hY~f gRMQI ny pUrn
sihXog id`qw[
gurmiq pRkwS
4-10-12
5-10-12
6-10-12
7-10-12
7-10-12
10-10-12
14-10-12
14-10-12
15-10-12
15-10-12
17-10-12
19-10-12
20-10-12
21-10-12
21-10-12
22-10-12
24-10-12
24-10-12
28-10-12
28-10-12
29-10-12
31-10-12
96
dsMbr 2012
golfn AwPsY~t pRY~s, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw
pRbMDk kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI
imqI 5-12-2012
gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr qoN pRkwiSq kIqw[