Na osnovu l.

21 i 29 Zakona o energetskoj efikasnosti (Slubeni list CG, broj 29/10) Ministarstvo ekonomije, uz saglasnost Ministarstva odrivog razvoja i turizma, donijelo je, PRAVILNIK O MINIMALNIM ZAHTJEVIMA ENERGETSKE EFIKASNOSTI ZGRADA I. OSNOVNE ODREDBE Predmet lan 1 Ovim pravilnikom utvruju se minimalni zahtjevi po pitanju energetske efikasnosti zgrada, vrste zgrada koje u skladu sa namjenom ne moraju da ispunjavaju minimalne energetske karakteristike i metodologija izraunavanja energetskih karakteristika zgrada. Znaenje izraza lan 2 Izrazi upotrijebljeni u ovom pravilniku imaju sljedea znaenja: 1) zgrada je objekat koji se sastoji od graevinske konstrukcije, instalacija, ugraene opreme i prostora u kome se koristi energija u skladu sa namjenom zgrade; 2) zgrada sa vie zona je zgrada: koja se sastoji od djelova koji ine tehniko-tehnoloke i funkcionalne cjeline koje imaju razliitu namjenu, a time i mogunost korienja odvojenih sistema grijanja i hlaenja ili se razlikuju po unutranjoj projektnoj temperaturi za vie od 4C, kod koje je vie od 10% neto povrine zgrade, u kojoj se odrava kontrolisana temperatura, druge namjene u odnosu na osnovnu i kada je povrina sa drugaijom namjenom vea od 50 m, kod koje djelovi zgrade koji su tehniko-tehnoloke i funkcionalne cjeline, imaju razliite termotehnike sisteme i/ili bitno razliite reime korienja termotehnikih sistema; 3) stambena zgrada je zgrada u kojoj je vie od 50% graevinske bruto povrine namijenjeno za stanovanje, kao i zgrada sa apartmanima u funkciji turizma; 4) nestambena zgrada je zgrada koja nije namijenjena za stanovanje; 5) kondicioniranje je obezbjeivanje definisanih uslova u objektu u pogledu grijanja, hlaenja, odnosno klimatizacije, sanitarne tople vode i rasvjete; 6) klimatizacija je proces pripreme vazduha u cilju stvaranja odgovarajueg stepena komfora. U tehnikom smislu klimatizacija se uglavnom odnosi na regulaciju temperature, vlanosti i istoe vazduha u sistemima za grijanje, hlaenje i ventilaciju. 7) kondicionirani dio zgrade predstavlja dio zgrade sa unutranjom projektnom temperaturom viom od 12 C, koji se neposredno ili posredno grije, hladi, odnosno klimatizuje; 8) povrina omotaa kondicioniranog dijela zgrade AE (m) je ukupna razvijena (spoljna) povrina graevinskih konstrukcija koje razdvajaju kondicionirani dio zgrade od spoljnjeg prostora, tla ili nekondicioniranih djelova zgrade, a kroz koju zgrada razmjenjuje toplotnu energiju sa okolinom; 1

9) pregrada je graevinska konstrukcija zgrade, vertikalna ili horizontalna, koja odvaja ili pregrauje unutranji prostor zgrade od spoljanjeg prostora (fasada, krov) i tla (podna konstrukcija), ili pregrauje unutranji prostor zgrade (spratovi, prostorije); 10) kondicionirana povrina, AC (m) je ukupna povrina poda izmeu pregrada kondicioniranog dijela zgrade; 11) korisna povrina, Ak (m), je ukupna podna povrina ograniena spoljnim zidovima. Korisna povrina obuhvata i kose podne povrine kao to su: stepenita, galerije, tribine dvorana i sl. U korisnu povrinu ne spadaju otvorene prostorije kao to su: balkoni, spoljna stepenita, natkriveni prolazi i sl.; 12) faktor oblika zgrade, f0 (m-1) je odnos izmeu povrine omotaa kondicioniranog dijela zgrade i njime obuhvaene bruto zapremine zgrade; 13) faktor zastakljenja, fw (-), je kolinik povrine providnih djelova fasade (prozori, balkonska vrata, stakleni zidovi i sl.) i ukupne povrine fasade, a ukoliko krov sadri providne djelove onda se pri proraunu faktora zastakljenja pored povrine fasade uzima u obzir i povrina krova. 14) tehniki sistem zgrade su sve potrebne instalacije, postrojenja i oprema koji se ugrauju u zgradu ili samostalno izvode i namenjeni su za grijanje, hlaenje, ventilaciju, klimatizaciju, pripremu sanitarne tople vode, osvetljenje i proizvodnju elektrine energije (kogeneracija i fotonaponski sistemi); 15) termotehniki sistem zgrade su sve potrebne instalacije, postrojenja i oprema za klimatizaciju, grijanje i hlaenje, kao i sistem za pripremu sanitarne tople vode; 16) pomoni sistem je skup tehnike opreme i ureaja koje koristi termotehniki sistem zgrade, a kojima je potrebno napajanje elektrinom energijom; 17) energetski rejting zgrade ER, je ukupna izraunata godinja primarna energija koju treba isporuiti zgradi za grijanje, hlaenje, ventilaciju, sanitarnu toplu vodu, rasvjetu, prateu opremu i ureaje; 18) godinja emisija ugljendioksida - CO2 (kg/g) je koliina emitovanog ugljendioksida u okolinu tokom jedne godine koja je posledica energetskih potreba zgrade; 19) potrebna toplotna energija zgrade, Qn, (Wh) je raunski odreena koliina toplote koju sistemom grijanja i hlaenja treba isporuiti zgradi da bi se obezbijedilo odravanje unutranjih projektnih temperatura, ne uzimajui u obzir efikasnost sistema; 20) isporuena energija, EDel (kWh) je energija isporuena tehnikim sistemima zgrade za pokrivanje energetskih potreba za grijanje, hlaenje, ventilaciju, sanitarnu toplu vodu, rasvjetu i pogon pomonih sistema; 21) primarna energija, EP (kWh), predstavlja energiju iz obnovljivih i neobnovljivih izvora koja nije pretrpjela bilo kakvu konverziju ili proces transformacije; 22) faktor konverzije u primarnu energiju, fp, predstavlja broj kojim se neki oblik energije prevodi u njen ekvivalentni primarni oblik u kvantitativnom smislu; 23) energetska klasa zgrade je pokazatelj energetskih karakteristika zgrade, odnosno njene energetske efikasnosti; 24) indikator energetske efikasnosti zgrade IP (kWh/m2g), je kolinik energetskog rejtinga i kondicionirane povrine zgrade i slui za odreivanje energetske klase zgrade; 25) obnovljivi izvori energije su: solarna, geotermalna, toplotna iz okoline i biomase (ne ubrajajui ogrijevno drvo); 2

26) referentno stanje je stanje definisano zadatim spoljanjim i unutranjim referentnim uslovima; 27) referentne vrijednosti su zadate vrijednosti u odnosu na koje se vri poreenje izraunatih vrijednosti energetskih karakteristika zgrada; 28) temperatura spoljanjeg vazduha, em (C) je srednja mjesena temperatura spoljanjeg vazduha; 29) unutranja temperatura, im (C) je srednja temperatura unutranjeg vazduha kondicioniranog dijela zgrade; 30) toplotni dobici, Qg (Wh), predstavljaju toplotnu energiju koju unutar zgrade oslobaaju rasvjeta, oprema, ureaji i osobe ili energiju dobijenu prodorom sunevog zraenja kroz providne elemente omotaa; 31) toplotni gubici, Ql (Wh) su gubici energije u zgradi nastali zbog prolaza toplote kroz elemente spoljnjeg omotaa (transmisioni) ili ulaska spoljnjeg vazduha usljed infiltracije i prirodne ventilacije (ventilacioni); 32) generator toplote je ureaj za dobijanje toplotne energije (npr. kotao, toplotna pumpa i dr.); 33) generator hlaenja ili "rashladni ureaj" je ureaj koji omoguava dobijanje "rashladne" energije ("toplote za hlaenje"); 34) koeficijent transmisionog gubitka toplote, Htr (W/K) je ukupni gubitak toplote zgrade usled prolaza toplote (transmisije) pri razlici unutranje i spoljanje temperature od 1 K; 35) koeficijent ventilacionog gubitka toplote, HV (W/K) je ventilacioni gubitak toplote kroz omota zgrade pri razlici unutranje i spoljanje temperature od 1 K; 36) koeficijent grijanja, COP, (eng. "Coefficient of Performance") je odnos izmeu neto grejne i efektivne uloene pogonske energije; 37) sezonski koeficijent grijanja, HSPF, (eng. "Heating Seasonal Performance Factor") je srednji koeficijent grijanja tokom cijele sezone (prema EUROVENT-u);. 38) koeficijent hlaenja, EER, (eng. "Energy Efficiency Ratio") je odnos izmeu neto rashladne i efektivne uloene pogonske energije; 39) sezonski koeficijent hlaenja, SEER, (eng. "Seasonal Energy Efficiency Ratio"), je srednji koeficijent hlaenja tokom cijele sezone (prema EUROVENT-u); 40) automatska regulacija je proces kojim se, uz primjenu povratne sprege, obezbjeuje odravanje zadatih parametara rada sistema bez uea ljudi; 41) rekuperacija toplote predstavlja vraanje dijela otpadne toplote u proces; 42) panelno grijanje/hlaenje je tehniko reenje kojim se razmjena grejne/rashladne toplote/energije dominantno vri zraenjem putem ravnih povrina (panela), koji mogu biti izvedeni kao posebna grejna tijela ili kao elementi poda, plafona ili zida (podno, plafonsko, zidno grijanje/hlaenje); 43) senzorska kontrola osvjetljenja je kontrola paljenja i gaenja osvjetljenja pomou senzora (na bazi detekcije osoba u prostoru, nivoa osvijetljenosti i sl). 44) toplotni mostovi su djelovi konstrukcije omotaa zgrade koji imaju znatno manji toplotni otpor u odnosu na ostale djelove omotaa zgrade, pa samim tim i vee toplotne gubitke.

Zgrade sa vie zona lan 3 Na zgrade sa vie zona, zahtjevi utvreni ovim pravilnikom, primjenjuju se za svaku zonu pojedinano. Zgrade koje ne moraju da ispunjavaju minimalne energetske karakteristike lan 4 Zgrade koje, u skladu sa namjenom, ne moraju da ispunjavaju minimalne energetske karakteristike su: - zgrade za koje je predvieno grijanje na temperaturi nioj od 12C; - zgrade koje su pod zatitom (upisane u registar spomenika kulture, ili djelovi zatienih ambijentalnih cjelina graditeljskog nasljea), zbog njihovog specifinog arhitektonskog i/ili istorijskog znaaja, ili zbog toga to ine djelove odreene zatiene urbane ili ruralne sredine, gdje bi usaglaavanje sa zahtjevima izazvalo neprihvatljive promjene njihovog karaktera i/ili izgleda; - zgrade koje se koriste kao mjesto bogosluenja i za religiozne aktivnosti; - privremene zgrade u okviru gradilita; - staklenici u poljoprivredi ili staklenici koji su dio zgrade, a ne griju/hlade se; - poljoprivredni objekti koji se ne griju/hlade; - skladita, radionice, proizvodne hale, industrijske zgrade i sl. koje se moraju, u skladu sa svojom namjenom, vei dio vremena drati otvorenima (vie od pola radnog vremena); - sklonita i javne sanitarne prostorije; - nove i postojee zgrade koje imaju korisnu povrinu manju od 50 m2. II. MINIMALNI ZAHTJEVI ENERGETSKE EFIKASNOSTI U POGLEDU KARAKTERISTIKA OMOTAA ZGRADE Zahtjevi u pogledu koeficijenta transmisionih toplotnih gubitaka lan 5 Koeficijent transmisionih toplotnih gubitaka po jedinici povrine omotaa kondicioniranog dijela zgrade, H*tr (W/(mK), kod stambene zgrade mora biti H*tr 0.80 W/(mK). Granina vrijednost transmisionih gubitaka iz stava 1 ovog lana primjenjuje se i za nestambene zgrade kod kojih je faktor zastakljenja fw 0.3 (30 %). Ako je na nestambenoj zgradi faktor zastakljenja fw > 0.3 (30 %), za svako poveanje faktora zastakljenja za 5 % (fw = 5 %), koeficijent transmisionog toplotnog gubitka po jedinici povrine omotaa kondicioniranog dijela zgrade poveava se za 0.1 W/(mK), s tim da rezultujua vrijednost ne moe biti vea od H*tr 1.5 W/(mK). 4

Koeficijent transmisionog toplotnog gubitka po jedinici povrine omotaa kondicioniranog dijela zgrade koja se grije na temperaturi vioj od 12 C, a niu od 18 C, mora biti H*tr 1.2 W/(mK). Izraunavanje koeficijenta transmisionih toplotnih gubitaka po jedinici povrine omotaa kondicioniranog dijela zgrade se vri u skladu sa metodologijom izraunavanja energetskih karakteristika zgrada koja je data je u Prilogu 1 koji je sastavni dio ovog pravilnika. Zahtjevi u pogledu minimalne toplotne izolacije lan 6 Vrijednost koeficijenta prolaza toplote, U (W/(mK)), graevinskih konstrukcija omotaa zgrade ne moe biti vea od vrijednosti utvrenih u Tabeli 1 Priloga 2 koji je sastavni dio ovog pravilnika. U sluaju lakih spoljnjih graevinskih konstrukcija ija je povrinska masa manja od 100 kg/m, izloenih solarnom zraenju, koeficijent prolaza toplote mora biti: - za zidove U 0.35 W/(mK), - za krovove U 0.30 W/(mK). U sluaju da je prilikom izgradnje kua u nizu (ili dvojnih zgrada) predviena fazna izgradnja najvea dozvoljena vrijednost koeficijenta prolaza toplote graninih (kontaktnih) zidova u tom sluaju mora biti U 1.0 W/(mK). Prilikom rekonstrukcije zgrade zahtjevi iz stava 1 ovog lana ne primjenjuju se za sljedee konstruktivne elemente: - spoljne zidove koji imaju koeficijent prolaza toplote U 0.80 W/(mK), - staklene povrine velikog izloga vee od 4 m, - staklene djelove vjetrobrana, - krov, u sluaju da se postojea hidroizolacija krova samo popravlja odnosno da se ne izvodi novi hidroizolacioni sloj; - pod na tlu i meuspratnu konstrukciju prema negrijanom dijelu zgrade ili spoljnjem prostoru koji se obnavlja ili dograuje samo na strani grijane prostorije. Toplotni mostovi lan 7 Zgrada koja se hladi odnosno grije na temperaturi veoj od 12 C, mora se projektovati i graditi na nain da se uticaj toplotnih mostova na potronju energije svede na najmanju mjeru, primjenom ekonomski prihvatljivih tehnikih i tehnolokih mjera. U cilju smanjenja uticaja toplotnih mostova na koliinu potrebne energije za grijanje i hlaenje linijska toplotna provodljivost toplotnih mostova, e (W/mK), mora biti e 0.2 W/mK. Proraun uticaja toplotnih mostova vri u skladu sa metodologijom izraunavanja energetskih karakteristika zgrada.

Zatita od sunevog zraenja lan 8 U zgradi u kojoj je tokom ljeta potrebno hlaenje i/ili je potrebno ograniiti porast unutranje temperature, u skladu sa njenom namjenom, u prostorijama koje su izloene direktnom uticaju sunevog zraenja potrebno je ispuniti zahtjeve zatite od sunevog zraenja date u Tabeli 2 Priloga 2 ovog pravilnika. Kondenzacija vodene pare na povrini i unutar graevinskih konstrukcija zgrade lan 9 Graevinske konstrukcije koje se granie sa spoljnjim vazduhom ili negrijanim provjetravanim prostorijama (npr. tavan, garaa) moraju se projektovati i izvesti na nain da se sprijei kondenzacija na unutranjim povrinama elemenata omotaa grijanog dijela zgrade. Graevinske konstrukcije zgrade koje se granie sa spoljnjim vazduhom ili negrijanim prostorijama moraju se projektovati i izvoditi na nain da eventualna kondenzacija nastala unutar konstrukcije ne izazove nastajanje graevinske tete. Proraun karakteristika difuzije vodene pare kroz graevinske konstrukcije (pojava kondenzacije, koliina kondenzovane vodene pare unutar graevinske konstrukcije, period potreban za isuivanje kondenzata u sluaju pojave kondenzacije) vri se prema MEST EN ISO 13788. Vrijednosti faktora otpora difuziji vodene pare, (-), su date u Tabeli 1 Priloga 1 ovog pravilnika. U sluaju da su vrijednosti (-) date u odreenom opsegu, za proraun treba odabrati nepovoljniju vrijednost. Kriterijumi za omota zgrade u pogledu vazdune propustljivosti i ventilacije prostora lan 10 Broj izmjena na as zagrijanog vazduha, pri razlici pritisaka izmeu unutranjeg i spoljanjeg prostora zgrade od 50 Pa, ne smije biti vei od n50 = 3.0 h-1 kod zgrada bez mehanikog ureaja za provjetravanje, odnosno n50 = 1.5 h-1 kod zgrada sa mehanikim ureajem za provjetravanje. U sluaju da se ispunjenost zahtjeva u pogledu vazdune propustljivosti omotaa zgrade dokazuje ispitivanjem na izvedenom objektu postupa se prema MEST EN 13829. Toplotna stabilnost i dinamike toplotne karakteristike graevinskih konstrukcija zgrade lan 11 Toplotna stabilnost spoljanjih graevinskih konstrukcija/elemenata izloenih solarnom zraenju, odreuje se na osnovu prorauna vrijednosti faktora priguenja oscilacije temperature [-] i faktora faznog pomaka oscilacije temperature [h] prema MEST EN ISO 13786. Provjera toplotne stabilnosti lakih spoljanjih graevinskih konstrukcija (povrinska masa 100 kg/m) izloenih solarnom zraenju vri se preko provjere vrijednosti koeficijenta prolaza toplote, U[W/(m2K)] . Uslovi toplotne stabilnosti u sluaju lakih spoljanjih konstrukcija su ispunjeni ako U[W/(m2K)]: - za spoljanje zidove ne prelazi 0.35 W/(m2K), - za krovove ne prelazi 0.30 W(/m2K).

III. MINIMALNI ZAHTJEVI ENERGETSKE EFIKASNOSTI U POGLEDU TEHNIKIH SISTEMA ZGRADE Efikasnost sistema za grijanje i hlaenje lan 12 Pri izboru generatora toplote za grijanje, mora se odabrati jedinica visoke efikasnosti, na nain da efikasnost generatora toplote ne smije biti manja od vrijednosti datih u Tabeli 3.1 Priloga 2 ovog pravilnika. Efikasnost rashladnih ureaja ili toplotnih pumpi ne smije biti nia od vrijednosti koje odgovaraju klasi C u skladu sa vrijednostima utvrenim u Tabelama 3.2 i 3.3 Priloga 2 ovog pravilnika. Ugradnja elemenata za regulaciju lan 13 Termotehniki sistem zgrade mora biti opremljen automatskom regulacijom. Grejno tijelo u prostoriji, mora imati ugraen element za lokalnu regulaciju toplote (npr. termostatski ventil). Minimalni zahtjevi energetske efikasnosti kod sistema pripreme sanitarne tople vode lan 14 Prilikom projektovanja sistema za pripremu sanitarne tople vode u zgradama lociranim u klimatskoj zoni I, utvrenoj u Tabeli 17 Priloga 1 ovog pravilnika, obavezno je korienje prijemnika suneve energije za pripremu najmanje 30% godinjih potreba za sanitarnom toplom vodom, osim ukoliko to nije tehniki mogue ili ekonomski opravdano. Zahtjev iz stava 1 ovog lana odnosi se i na zatvorene bazene, osim ako posebnim propisom nije drugaije utvreno. Prilikom projektovanja otvorenih bazena obavezno je korienje prijemnika suneve energije za pripremu 100% godinjih potreba za toplom vodom. Toplotna izolacija elemenata termotehnikog sistema lan 15 U prostoru sa nekontrolisanom temperaturom debljina toplotne izolacije razvoda i armature pri temperaturi vode 55 C mora biti najmanje jednaka 2/3 unutranjeg prenika cijevi, s tim da je maksimalna debljina izolacije 100 mm. U prostoru sa nekontrolisanom temperaturom, debljina toplotne izolacije razvoda i armature pri temperaturi vode < 55 C mora biti najmanje jednaka 1/3 unutranjeg prenika cijevi, s tim da je maksimalna debljina izolacije 50 mm. U prostoru sa kontrolisanom temperaturom, u razvodnim kanalima ili meuspratnoj konstrukciji debljina toplotne izolacije razvoda i armature pri temperaturi vode 55 C mora biti najmanje jednaka 1/3 unutranjeg prenika cijevi, s tim da je maksimalna debljina izolacije 50 mm. U rashladnim instalacijama debljina izolacije mora biti tako izvedena da se sprijei kondenzacija vlage na povrinama. Za prenike cijevi do DN 40 mm debljina izolacije je najmanje 13 mm, dok je za DN 50 do DN 200 mm najmanje 38 mm. 7

Akumulatori tople ili hladne energije (rezervoari) moraju biti izolovani slojem izolacije minimalne debljine 50 mm, vodei pri tom rauna da gubici kroz prikljune vodove i armaturu budu svedeni na najmanju moguu mjeru, a u skladu sa zahtjevima iz st. 1 do 4 ovog lana. Debljine izolacije iz st. 1 do 5 ovog lana odnose se na materijale iji je koeficijent toplotne provodljivosti =0.035 W/(mK), a u sluaju da se koriste izolacioni materijali drugaijih karakteristika, debljine je potrebno preraunati na nain da se ne poveaju toplotni gubici kroz postavljenu izolaciju. Odredbe st. 1 do 5 ovog lana ne odnose se na prikljune ogranke razvodne mree. Mjerna oprema lan 16 Termotehniki sistem u zgradi mora biti opremljen odgovarajuom mjernom opremom, kako bi se omoguilo praenje potronje energije za grijanje i hlaenje u zgradi ili pojedinim njenim djelovima. Panelno grijanje lan 17 U sluaju panelnog grijanja (npr. podno grijanje) ukupna vrijednost koeficijenta prolaza toplote slojeva graevinske konstrukcije koji se nalaze izmeu povrine grejnog tijela i spoljnjeg vazduha, zemlje ili negrijanog dijela zgrade, mora biti U 0.35 W/(mK). Smjetaj grejnih tijela lan 18 Grejno tijelo se moe postaviti ispred providnih spoljnih povrina samo ako je sa strane prema providnoj povrini zatieno izolacionim slojem, na nain da je rezultujui koeficijent prolaza toplote izolacionog sloja i providnog dijela omotaa U 0.9 W/mK. Zahtjevi u pogledu broja izmjena vazduha na as lan 19 Najmanji broj izmjena vazduha na as u zgradi u kojoj borave ljudi (stambene i radne prostorije) iznosi n = 0.5 h-1, ako posebnim propisom nije drugaije utvreno. U vrijeme kada ljudi ne borave u dijelu zgrade koji je namijenjen za rad i/ili boravak ljudi, najmanji broj izmjena vazduha na as iznosi n = 0.3 h-1. Za stambene zgrade koje imaju vie od jednog stana, zahtjevi iz st. 1 i 2 ovog lana moraju biti ispunjeni za svaki stan. Regulacija sistema ventilacije lan 20 Ako se za ventilaciju zgrade osim prozora koriste i posebni ureaji sa otvorima za provjetravanje, mora se obezbijediti njihovo jednostavno regulisanje, u skladu sa potrebama korisnika zgrade. Odredba stava 1 ovog lana ne primjenjuje se kod ugradnje ureaja za ventilaciju sa automatskom regulacijom protoka spoljnjeg vazduha. 8

Mehanika ventilacija lan 21 U sluaju postojanja sistema mehanike ventilacije, ventilatore treba dimenzionisati na nain da njihova specifina elektrina snaga, p [kW/(m3/ s)], zadovoljava kriterijum: - izbacivanje vazduha: pod < 1.0 kW/(m3/ s) odvedenog vazduha, ubacivanje vazduha: pdo < 1.5 kW/(m3/ s) dovedenog vazduha. Rekuperacija toplote lan 22 Rekuperaciju toplote iz otpadnog (odlazeeg) vazduha potrebno je obezbijediti u zgradi kod koje su ispunjeni kumulativno sledei uslovi: - ventilacija je mainska (prinudna), - vazduh je potrebno pripremati (grijati/hladiti), - broj izmjena vazduha je vei od 0.7 h-1, - ukupni protok vazduha je vei od 2500 m/h. U sluaju ispunjenosti uslova iz stava 1 ovog lana, efikasnost rekuperacije toplote mora biti vea od 50%. Efikasnost sistema rasvjete lan 23 Elektrina rasvjeta u zgradi mora biti zasnovana na elementima visoke efikasnosti, na nain da efikasnost izvora svetlosti, LPW (Lumen Per Watt), bude vea od 42 lumen/W, osim ako posebnim propisom nije drugaije utvreno. U sluaju da je ugraena senzorska kontrola osvjetljenja, izraunata koliina elektrine energije potrebne za rasvjetu se umanjuje za 20 %. Zahtjevi u pogledu toplotne zatite za individualne stambene objekte sa povrinom manjom od 150m lan 24 Za individualne stambene objekte sa ukupnom korisnom povrinom manjom od 150 m smatrae se da su ispunjeni zahtjevi iz l. 6, 7, 9 i 19 ovog pravilnika, ako vrijednost koeficijenta prolaza toplote graevinskih konstrukcija omotaa kondicioniranog dijela zgrade, nije vea od vrijednosti datih u Tabeli 1 Priloga 2 ovog pravilnika. IV. UTVRIVANJE ISPUNJENOSTI MINIMALNIH ZAHTJEVA PO PITANJU ENERGETSKE EFIKASNOSTI lan 25 Ispunjenost minimalnih zahtjeva po pitanju energetske efikasnosti u fazi projektovanja zgrade utvruje se elaboratom energetske efikasnosti, u skladu sa propisom o sadraju elaborata energetske efikasnosti.

V. ODRAVANJE ZGRADE U POGLEDU OUVANJA ENERGETSKIH KARAKTERISTIKA lan 26 Odravanje zgrade radi ouvanja energetskih karakteristika podrazumijeva: - ouvanje tehnikih svojstava zgrade tokom njenog trajanja, u cilju ispunjavanja zahtjeva definisanih projektom zgrade i ovim pravilnikom, kao i drugih zahtjeva koje zgrada mora ispunjavati u skladu sa zakonom, - vrenje periodinih energetskih pregleda zgrade na nain odreen projektom zgrade i/ili na nain odreen posebnim propisom, izvoenje radova kojima se zgrada odrava u stanju koje je definisano projektom zgrade u smislu racionalnog korienja energije i toplotne zatite.

VI. ZAVRNA ODREDBA lan 27 Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u Slubenom listu Crne Gore. Broj: 0601-16/62 Podgorica, 07.05.2013. MINISTAR dr Vladimir Kavari

10

PRILOG 1 METODOLOGIJA PRORAUNA ENERGESKIH KARAKTERISTIKA ZGRADA Metodologija prorauna energetskih karakteristika zgrade je bazirana na MEST EN ISO 13790. Odreene dopune, izmjene i prilagoavanja su napravljena u cilju usaglaavanja predloene metodologije sa propisanim zahtjevima i referentnim uslovima koji se koriste u procesu sertifikacije energetskih karaktersitika zgrada. Metodologijom su propisane procedure (bazirane na veliinama osrednjenim na nivou mjeseca) za izraunavanje: potrebne energije tokom jedne godine za grijanje, hlaenje, ventilaciju, zagrijavanje sanitarne vode i rasvjetu zgrada, ukljuujui opremu i ureaje; ukupne primarne energije koju treba dovesti zgradi da bi ispunila propisane zahtjeve; indikatora energetske efikasnosti zgrade IP [kWh/m2a] pri referentnim spoljanjim i unutranjim uslovima, na osnovu kojeg se odreuje energetska klasa zgrade; godinje emisije CO2 kao posledice utroene energije u zgradi, tokom jedne godine. 1. Odreivanje koeficijenata prolaza toplote, U Koeficijenti prolaza toplote, U [W/(mK)], odreuju se: - za neprozirne graevinske dijelove prema MEST EN ISO 6946, s tim da se za graevinske dijelove koji se granie sa tlom uzima da je toplotni otpor konvekcije na spoljnoj povrini Rse=0; - za prozore i balkonska vrata prema MEST EN ISO 10077-1, s tim da se mogu koristiti izmjerene U vrijednosti okvira prema MEST EN 12412-2 i zastakljenja prema MEST EN 674, ili prema tehnikim specifikacijama za proizvode, odnosno mjerenjem prema MEST EN ISO 12567-1; - za providne graevinske konstrukcije prema MEST EN 673, ili prema tehnikim specifikacijama za proizvode. U proraunu koeficijenta prolaza toplote, U [W/(mK)], kod podova na tlu i krovova u obzir se uzimaju samo slojevi koji su sa strane prostorije do sloja hidroizolacije. Izuzetak prestavlja sluaj sistema inverzne izolacije krova i perimetarske toplotne izolacije (spoljna toplotna izolacija dijela zgrade koji je u dodiru sa tlom koja ne lei u podzemnoj vodi, i kada je izolacija od ekstrudiranog polistirena ili drugog odgovarajueg vodonepropusnog materijala). Projektne vrijednosti gustine, toplotne provodljivosti, specifine toplote i faktora otpora difuzije (pri referentnim uslovima: sadraj vlage u materijalu je u ravnotei sa vazduhom temperature 23 C i relativne vlanosti 80), za odreene graevinske materijale ureene su u MEST EN ISO 10456 i/ili su date u Tabeli 1. Tabela 1: Projektne vrijednosti koeficijenta toplotne provodljivosti, [W/(mK)], i pribline vrijednosti faktora otpora difuziji vodene pare, (-)
Redni broj Graevinski materijal Gustina kg/m Koeficijent toplotne provodljivosti W/(mK) Faktor Specifina otpora toplota difuziji cp vodene pare J/(kgK) (od/do)

1. 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05

ZIDOVI puna opeka od gline puna opeka od gline klinker opeka klinker opeka puna fasadna opeka od gline 1800 1600 1900 1700 1800 0.81 0.68 0.85 0.80 0.83 900 900 800 800 900 5/10 5/10 50/100 50/100 5/10

Redni broj

Graevinski materijal

Gustina kg/m

Koeficijent toplotne provodljivosti W/(mK) 0.70 0.55 0.48 0.45 0.42 0.39 0.99 0.79 0.56 1.40 0.70 0.80 0.90 1.10 1.20 1.40 0.30 0.37 0.46 0.52 0.60 0.72

Faktor Specifina otpora toplota difuziji cp vodene pare J/(kgK) (od/do) 900 900 900 900 900 900 900 900 900 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 5/10 5/10 5/10 5/10 5/10 5/10 15/25 15/25 15/25 50 5/15 5/15 20/30 20/30 20/30 20/30 5/10 5/10 5/10 5/10 5/10 5/10

1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23 1.24 1.25 1.26 1.27 2. 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18

puna fasadna opeka od gline uplja fasadna opeka od gline uplji blokovi od gline uplji blokovi od gline uplji blokovi od gline uplji blokovi od gline puna kreno silikatna opeka puna kreno silikatna opeka kreno silikatni uplji blokovi prirodni kamen uplji blokovi od betona uplji blokovi od betona uplji blokovi od betona uplji blokovi od betona uplji blokovi od betona uplji blokovi od betona uplji blokovi od laganog betona uplji blokovi od laganog betona uplji blokovi od laganog betona uplji blokovi od laganog betona uplji blokovi od laganog betona uplji blokovi od laganog betona BETON I ARMIRANI BETON armirani beton teki beton beton beton beton beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom beton sa lakim agregatom gasbeton gasbeton

1600 1200 1100 1000 900 800 1800 1600 1200 2000 1000 1200 1400 1600 1800 2000 500 700 900 1000 1200 1400

2500 3200 2400 2200 2000 2000 1800 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 1000 900

2.60 2.60 2.00 1.65 1.35 1.35 1.30 1.00 0.89 0.79 0.70 0.62 0.55 0.49 0.44 0.39 0.31 0.29

1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000

80/130 80/130 80/130 70/120 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 60/100 6/10 6/10

Redni broj

Graevinski materijal

Gustina kg/m

Koeficijent toplotne provodljivosti W/(mK) 0.25 0.24 0.22 0.21 0.19 0.18 0.16 0.15 0.13 0.11 0.10 1.40 1.10 0.81

Faktor Specifina otpora toplota difuziji cp vodene pare J/(kgK) (od/do) 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 60/100 60/100 60/100

2.19 2.20 2,21 2.22 2.23 2.24 2.25 2.26 2.27 2.28 2.29 2.30 2.31 2.32 3. 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3,17 3.18 3.19 3.20 3.22 4. 4.01 4.02 4.03

gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton gasbeton beton s jednozrnim ljunkom beton s jednozrnim ljunkom beton s jednozrnim ljunkom MALTERI, ESTRISI cementni malter Kreni malter kreno-cementni malter Kreno-gipsani malter gipsani malter gipsani malter gipsani malter gipsani malter laki malter laki malter laki malter termo-izolacioni malter termo-izolacioni malter sanacioni malter polimerni malter silikatni malter malter na bazi akrilata Cementni malter cementni estrih anhidrit estrih magnezitni estrih PODNE, ZIDNE I PLAFONSKE OBLOGE gipskartonske ploe gipsane ploe sa dodatkom celuloznih vlakana keramike ploice

800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 2000 1800 1600

2000 1600 1800 1400 1500 1400 1300 1200 1300 1000 700 400 250 1400 1100 1800 1700 2000 2000 2100 2300

1.60 0.80 1.00 0.70 0.54 0.51 0.47 0.43 0.56 0.38 0.25 0.11 0.08 0.65 0.70 0.90 0.90 1.60 1.60 1.20 0.70

1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1100 1000 1000

15/35 6/10 15/35 6/10 6/10 6/10 6/10 6/10 15/20 15/20 15/20 5/20 5/20 6/15 50/200 50/70 100/150 15/35 50 15/35 15/35

900 1300 2300

0.25 0.38 1.30

900 1000 840

8 10/15 200

Redni broj

Graevinski materijal

Gustina kg/m

Koeficijent toplotne provodljivosti W/(mK) 2.80 0.15

Faktor Specifina otpora toplota difuziji cp vodene pare J/(kgK) (od/do) 1000 2000 40/200 50/70

4.04 4.05 5. 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 6. 6.01 6.02 6.03 6.04 7. 7.01 7.02 7.03 7.04 7.05 7.06 7.07 7.08 7.09 7.10 7.11

kamene ploe drvo HIDROIZOLACIONI MATERIJALI, PARNE BRANE bitumenska traka sa ulokom staklenog voala bitumenska traka sa ulokom staklene tkanine bitumenska traka sa ulokom poliesterskog filca bitumenska traka sa ulokom krovnog kartona polimerna hidroizolaciona traka na bazi PVC-P polimerna hidroizolaciona traka na bazi PIB polimerna hidroizolaciona traka na bazi CR polimerna hidroizolaciona traka na bazi VAE RASTRESITI MATERIJALI ZA NASIPANJE ekspandirani perlit lomljena ekspandirana pluta lomljena opeke od gline pijesak, ljunak, tucanik (drobljeni) TOPLOTNO IZOLACIONI MATERIJALI mineralna vuna (MW) ekspandirani polistiren (EPS) ekstrudirana polistirenska pjena (XPS) tvrda poliuretanska pjena (PUR) fenolna pjena (PF) pjenasto staklo (CG) drvena vuna (WW) drvena vuna (WW), debljina ploa 15 mm d 25 mm ekspandirait (EPB) ekspandirana pluta (ICB) drvena vlakna (WF)

2500 550

1100 1100 1100 1100 1200 1600 1300 1300

0.23 0.23 0.23 0.23 0.14 0.26 0.23 0.14

1000 1000 1000 1000 1000 960 1000 1000

50000 50000 50000 50000 100000 300000 100000 20000

100 200 800 1700

0.060 0.055 0.41 0.81

1000 1300 900 1000

3 3 3 3

10 do 200 15 do 30 25 30 30

0.035 do 0.050 0.035 do 0.040 0.030 do 0.040 0.020 do 0.040 0.030 do 0.045

1030 1450 1450 1400 1400 1000 1470 1470 900 1560 1400

1 60 150 60 50 3/5 4/8 5 5/10 5/10

100 do 150 0.045 do 0.060 360 do 460 550 0.065 do 0.09 0.150

140 do 240 0.040 do 0.065 80 do 500 110 do 450 0.045 do 0.055 0.035 0.070

2. Proraun uticaja toplotnih mostova Uticaj toplotnih mostova kod prorauna godinje potrebne toplotne energije za grijanje i proraun transmisionih toplotnih gubitaka grijanog/hlaenog dijela zgrade izvodi se prema MEST EN ISO 13789, MEST EN ISO 14683, MEST EN ISO 10211-1, MEST EN ISO 10211-2 i MEST EN 13370. Alternativno, umjesto detaljnog prorauna, uticaj toplotnih mostova moe se uzeti u obzir poveanjem vrijednosti koeficijenta prolaza toplote, U [W/(mK)], svakog elementa omotaa grijanog/hlaenog dijela zgrade za UTM [W/(mK)]: - UTM=0.05 [W/(mK)], ako su toplotni mostovi izolovani u skladu sa dobrim preporuenim reenjima, - UTM= 0.10 [W/(mK)], ako se toplotni mostovi nijesi izvedeni u skladu sa dobrim preporuenim reenjima.

3. Odreivanje indikatora energetske efikasnosti, IP Izraunavanje indikatora energetske efikasnosti podrazumijeva proraun: toplotnih gubitaka zgrade, toplotnih dobitaka zgrade, faktora iskorienja toplotnih gubitaka i dobitaka (dinamiki parametri zgrade), isporuene godinje energije za grijanje, hlaenje, ventilaciju, zagrijavanje sanitarne vode, rasvjetu i rad opreme i ureaja, ukupne godinje primarne energije koju treba dovesti zgradi u cilju zadovoljenja potreba. 3.1. Toplotni gubici Toplotne gubitke zgrade, Ql (Wh), ine transmisioni gubici, Qtr (Wh), i ventilacioni gubici, QV (Wh), i izraunavaju se prema izrazu. Ql=Qtr+QV, (Wh), pri emu je Ql > 0 kada je spoljna temperatura vazduha manja od unutranje, odnosno Ql< 0 u suprotnom sluaju. 3.1.1. Transmisioni toplotni gubici Transmisioni toplotni gubici, Qtr (Wh), se izraunavaju prema izrazu: Qtr=Htr (im - em), Wh, Htr im em koeficijent transmisionih gubitaka, W/K srednja mjesena temperatura unutranjosti objekta, C, srednja mjesena temperatura spoljanjeg vazduha, C, vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h.

Koeficijent transmisionih gubitaka zgrade, Htr (W/K), se odreuje se prema izrazu

H tr = i Ai U i + k l k k + j j , W/K ili
H tr = i Ai U ekv , W/K Ai povrina dijela omotaa zgrade (omota zgrade je definisan spoljanjim dimenzijama zgrade, a visina sprata zgrade predstavlja rastojanje od poda do poda susjednog sprata), m2 koeficijenti prolaza toplote pojedinih djelova omotaa (zidovi, krov, prozori), W/m2K duina linearnog toplotnog mosta k, m linearni koeficijent provoenja linearnog toplotnog mosta k, W/(mK) koeficijent provoenja toplote takastog toplotnog mosta j, W/K ekvivalentni koeficijent prolaza toplote u koji je ukljuen uticaj toplotnih mostova, W/m2K.

Ui lk k, j, Uekv

Koeficijent specifinih transmisionih gubitka, H*tr (W/m2K), predstavlja razmijenjeni toplotni fluks po m2 omotaa zgrade pri razlici temperatura 1 K, H*tr= Htr / AE , W/m2K AE ukupna povrina spoljnjeg omotaa zgrade, m2.

3.1.2. Ventilacioni toplotni gubici Ventilacioni toplotni gubici (prirodna ventilacija i infiltracija), QV (Wh), se izraunavaju prema izrazu: za grijanje QV=HV (im - em), Wh, za hlaenje (uzimanje u obzir uticaja nonog hlaenja ventilacijom): ako je ventilacija ukljuena manje od 16 h dnevno, tada je QV=HV (im - em), Wh. ako je ventilacija dnevno ukljuena 16 h ili due, tada je QV=HInf (im - em)* + HVn (im - em- em /4) , Wh, HV =( HInf+ HVn) koeficijent gubitaka usled infiltracije i prirodne ventilacije, W/K, Hinf koeficijent gubitaka samo usled infiltracije, W/K, HVn koeficijent gubitaka samo usled prirodne ventilacije koja ne ukljuuje infiltraciju, W/K, efektivna temperatura unutranjosti objekta, C, im em efektivna temperatura spoljanjeg vazduha, C, em dnevna amplituda spoljne temperature, C, vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h. Koeficijent ventilacionih toplotnih gubitka zgrade, HV (W/K), predstavlja gubitak toplote usled ulaska spoljanjeg vazduha (infiltracijom i prirodnom ventilacijom) u zgradu pri temperaturnoj razlici od 1 K:

& , W/K, & v c pv = v c pvV HV = m

ili HV=n V/3 , W/K,
&v m

maseni protok vazduha, kg/s, zapreminski protok vazduha, m3/s, efektivna koliina svjeeg vazduha, (m3/h)/m2, kondicionirana povrina objekta, m2, gustina vazduha, kg/m3, specifina toplota vazduha (pri p=const), J/(kgK), efektivni broj izmjena vazduha na as usled infiltracije i prirodne ventilacije, h-1, zapremina vazduha u objektu, m3.

& =qv * AC /3600 V qv AC

v =1.2
cpv=1000 n V

Koeficijent specifinih toplotnih gubitaka usled infiltracije i prirodne ventilacije, H*V (W/m2K), predstavlja toplotni gubitak objekta usled infiltracije i prirodne ventilacije sveden na jedinicu spoljnjeg omotaa zgrade H*V= HV / AE , W/m2K AE je ukupna povrina spoljnjeg omotaa zgrade, m2. Napomene u vezi infiltracije i ventilacije: - Minimalne koliine vazduha (ventilacija) su date u Tabeli 2, a u proraun se unose stvarne vrijednosti koje ne mogu biti manje od minimalnih;

Tabela

Minimalne vrijednosti infiltracije su date u Tabeli 2, s tim da ako se vrijednosti infiltracije procjenjuje prema realnom stanju, orijentacione vrijednosti su date u Tabeli 3; U sluaju da se propustljivosti vazduha omotaa prostorije dokazuje ispitivanjem na izvedenom objektu, postupa se prema MEST EN 13829; Ukoliko je poznata vrijednost n50 (dobijena Blower-door testom), broj izmjena vazduha usled infiltracije se moe uzeti kao ninf n50/15 *KPol (gdje je KPol faktor poloaja objekta ije su vrijednosti date u Tabeli 3); Ako su poznate koliine vazduha, odnosno broj izmjena na as, za odreeni vremenski period (npr. period radnog vremena), treba ih preraunati na efektivne vrijednosti za 24 h. 2: Infiltracija i ventilacija (minimalne vrijednosti)
Infiltracija (tokom 24h) h
-1 3

Ventilacija Koliina vazduha (radni reim) (m /h)/m 1.20 1.40 5.20 5.00 6.60 5.50 5.50 5.30 4.50 6.00 5.50 4.20 5.00
2

Tip zgrade

Duina rada h/sed 168 168 50 60 50 60 168 168 60 72 66 56 45

Temperatura ubacivanja [C] 19 19 20 19 19 19 21 20 19 20 20 15 18

-1

Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija

0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.5 0.3 0.3 0.3 0.3 0.6 0.3

0.5 0.5 2.0 1.6 2.0 1.7 1.7 2.0 1.4 1.5 1.7 0.7 1.3

Tabela 3: Infiltracija (orijentacione vrijednosti)

Minimalne vrijednosti Svi tipovi zgrada (radno vrijeme/van radnog vremena) Procijenjene vrijednosti prema stanju i poloaju objekta Stanje zgrade Prozori i spoljanji zidovi u loem stanju Prozori i spoljanji zidovi u normalnom stanju Prozori i spoljanji zidovi dobro zaptiveni Infiltracija na osnovu Blower-door Testa *n=n50 /15*KPol 1.4 Otvoren 1.4 0.9 0.6 Infiltracija n [h ] 0.5 / 0.3 Infiltracija n [h ] Umjereno otvoren 0.9 0.6 0.4 Veoma zaklonjen 0.55 0.5 0.3
-1 -1

Faktor poloaja objekta (KPol) 1.0 0.7

3.2. Toplotni dobici, Qg Toplotni dobici su zbir spoljanjih,Qge , i unutranjih,Qgi , toplotnih dobitaka Qg= Qge+ Qgi , Wh. 3.2.1. Spoljanji toplotni dobici Spoljanji toplotni dobici, Qge (Wh), su dobici od solarnog zraenja QSol (Wh) i izraunavaju se prema izrazu
QSol = ( Sol , k ) , Wh

Sol,k

toplotni fluks od solarnog zraenja koji prolazi kroz k-tu providnu povrinu, W vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h.

Toplotni fluks solarnog zraenja kroz k-tu providnu povrinu se odreuje pomou izraza:

sol, k = Fo, k g tot w, k FF Sol, k sky, k , W

Fo,k 1
o AW I ,K 1 Sol ,N AW ,K I Sol ,K

faktor sjenke, tj. uticaja sjenke susjednih objekata na

Aw,k Ao w,k ISol,k

ISol,N FF sky,k gtot

element k (u sluaju nedostatka pouzdanih podataka uzeti Fo,k1), ukupna povrina prozora k (sa okvirom), m2, dio povrine Aw,k u sjenci susjednog objekta, m2, srednji (na nivou mjeseca) globalni solarni fluks za k-tu povrinu osrednjen na 24 h, W/m2 (energija koja za 1 dan u mjesecu padne na povrinu k, iznosi ISol,k*24 Wh), srednji (na nivou mjeseca) solarni fluks na povrinu sjeverne orjentacije osrednjen na 24 h, W/m2, faktor okvira, (povrina zastakljenja/ukupnu povrina prozora), gubitak toplote elementa k usled zraenja neba i moe se zanemariti u ovoj vrsti prorauna, W, rezultujui faktor solarnih dobitaka kroz zastakljenje ukljuujui predviena sredstva za zatitu od solarnog zraenja u zatvorenom poloaju,

Faktor solarnih dobitaka, gtot, se izraunava prema izrazu: gtot=FwFc g, korekcija za ugao upada zraenja (odnos srednje propustljivosti stakla prema propustljivosti pri upadu zraenja pod uglom od 90o), g faktor solarnih dobitaka zastakljenja pri normalnom upadu zraenja koji se odreuje prema MEST EN 410, FC faktor umanjenja solarnih dobitaka (zbog primjene sredstava za zatitu od sunevog zraenja). Napomena: Vrijednosti veliina g i FC, se po pravilu, utvruju mjerenjima. U sluaju kada ne postoje rezultati mjerenja raun se izvodi prema vrijednostima datim u Tabelama 4 i 5. Fw = 0.9

Tabela 4: Raunske vrijednosti stepena propustljivosti ukupne energije kroz zastakljenje g (-), za sluaj normalnog upada solarnog zraenja
RB 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Tip zastakljenja Jednostruko staklo (bezbojno, ravno float staklo) Dvostruko izolirajue staklo (sa jednim meuslojem vazduha) Trostruko izolirajue staklo (sa dva meusloja vazduha) Dvostruko izolirajue staklo sa jednim staklom niske emisije Trostruko izolirajue staklo sa dva stakla niske emisije Dvostruko izolirajue staklo sa staklom za zatitu od solarnog zraenja Staklena opeka

g
0.87 0.80 0.70 0.60 0.50 0.50 0.60

Tabela 5: Faktor umanjenja solarnih dobitaka zbog primjene sredstava za zatitu od solarnog zraenja, FC
RB 1. 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 4. 5.
a)

Sredstva za zatitu od solarnog zraenja Bez sredstava za zatitu od solarnog zraenja Sredstvo sa unutranje strane ili izmeu stakala bijele ili reflektirajue povrine i male transparentnosti svijetle boje ili male transparentnosti tamne boje ili poveane transparentnosti Sredstvo sa spoljne strane aluzine, lamele koje se mogu okretati, otpozadi provjetravano aluzine, roletne, kapci (kure, grile) Strehe, loe
b) a)

FC 1.0

0.75 0.80 0.90

0.25 0.30 0.50

Markize, gore i bono provjetravane

b)

0.40

Transparentnost sredstava za zatitu od solarnog zraenja manja od 15% smatra se malom, a transparentnost u iznosu 15% ili veem smatra se poveanom. b) Navedena vrijednost primjenjuje se za sluaj kad je sprijeeno direktno osunanje prozora.

3.2.2. Unutranji toplotni dobici Unutranji toplotni dobici, Qgi (Wh), su toplotni dobici od: - metabolizma osoba Qmt , Wh, - ureaja i aparata Qeq , Wh, - rasvjete Qlt , Wh, Napomena: Rad pumpi i ventilatora ne ulaze u bilans toplotnih dobitaka. Toplotni dobici od metabolizma osoba, Qmt (Wh), se odreuju prema izrazu (Tabela 6) Qmt=qmt AC , Wh

qmt

efektivni toplotni dobitak od metabolizma osoba, W/m2 (ako je dobitak dat za period boravka osoba u objektu, efektivni dobitak se preraunava na vrijeme od 24 h), vremenski period, h.

Efektivni toplotni dobitak od metabolizma osoba, qmt (W/m2), rauna se prema izrazu: qmt=(Nosmt )*( Nos mt AC (Nosmt )/AC

Radno /24 h) /AC, W/m2

koji boravi u objektu tokom radnog

srednji broj osoba vremena Radno ,

toplotni fluks metabolizma jedne osobe, W/osobi, kondicionirana povrina objekta, m2, simultani toplotni dobitak (snaga) od metabolizma tokom radnog vremena, W/m2.

Toplotni dobici od ureaja i aparata, Qeq (Wh), se odreuju prema izrazu (Tabela 7) Qeq=qeq AC , Wh qeq efektivni toplotni dobitak od aparata i ureaja tokom vremena, W/m2. Ako se koristi podatak o simultanoj snazi tokom radnog perioda, efektivni dobitak se preraunava za ukupno vrijeme (u Tabeli 7 je data simultana snaga u radnom periodu tokom sedmice eq /AC ), vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h.

Efektivni toplotni dobitak od aparata, qeq (W/m2), rauna se prema izrazu qeq=(eq /AC )*( eq AC

RPeriod /(7*24 h))

srednja simultana snaga (fluks) ureaja u radnom periodu tokom sedmice ( RPeriod [h/sed]), W, kondicionirana povrina objekta, m2.

Toplotni dobici od rasvjete, Qlt (Wh), se odreuju prema izrazu (Tabela 7) Qlt=qlt AC , Wh qlt efektivni toplotni dobitak od rasvjete tokom vremena, W/m2 (u Tabeli 7 je data simultana snaga u radnom periodu tokom sedmice lt /AC ), vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h.

Efektivni toplotni dobitak od rasvjete, qlt (W/m2), rauna se prema izrazu qlt=(lt [ lt AC

RPeriod /(7*24)] / AC)

srednja simultana snaga (fluks) rasvjete u radnom periodu tokom sedmice ( RPeriod [h/sed]), W, kondicionirana povrina objekta, m2.

10

Tabela 6: Toplotni dobici od metabolizma osoba

Toplotni fluks jedne osobe W/osobi 70 70 70 80 70 70 70 80 100 80 80 100 100 Radni period Simultani Radni dan toplotni fluks (radni reim) 2 h/d W/m 16 2.3 16 3.5 10 7.0 12 5.3 10 7.0 12 7.0 24 3.5 24 2.7 12 5.0 12 4.0 11 4.0 10 1.0 9 5.0 Godinji dobici kWh/m g 14 20 18 17 15 22 31 23 13 15 14 3 12
2

Povrina/Osobi Tip zgrade Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija m/osobi 30 20 10 15 10 10 20 30 20 20 20 100 20

Tabela 7: Toplotni dobici od osvetljenja i opreme i ureaja

OSVETLJENJE Simultana Duina snaga Godinji rada (radni dobici reim) 2 2 h/sed W/m kWh/m g 70 70 35 35 40 50 112 70 35 72 42 42 45 2.9 2.9 8 8 10 8 8 8 8 15 8 3 8 11 11 15 15 18 21 47 29 12 56 17 7 19 OPREMA I UREDJAJI Simultan Duina a snaga Godinji rada (radni dobici reim) 2 2 h/sed W/m kWh/m g 91 91 30 35 40 60 168 112 40 72 54 42 45 2.4 2.4 2 11 6 11 8 1 1 1 1 0.5 10 9 9 4 20 11 29 47 4 2 4 2 1 23

Tip zgrade

Broj sedmica sed/g

Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni obj. Objekti kulture Skladita Laka industrija

52 52 52 52 44 52 52 52 44 52 52 52 52

3.3. Faktori iskorienja toplotnih dobitaka (kod grijanja), Hg, i gubitaka (kod hlaenja), Cl 3.3.1. Faktor iskorienja toplotnih dobitaka Faktor iskorienja toplotnih dobitaka, Hg , predstavlja koristan dio toplotnih dobitaka u procesu grijanja, odnosno dio dobitaka koji uestvuje u grijanju objekta. Izraunava se prema izrazu:

11

 Hg =
Hg =

1 a 1 a +1
a a +1

ako je > 0 i 1 , (sluaj i >e) ako je = 1 . ako je < 0 , (sluaj i < e) .

Hg = 1
= Qg / Ql
a

kolinik toplotnih dobitaka i toplotnih gubitaka, dinamiki bezdimenzioni parametar zgrade.

3.3.2. Faktor iskorienja toplotnih gubitaka Faktor iskorienja toplotnih gubitaka, Cl , predstavlja koristan dio toplotnih gubitaka u procesu hlaenja, odnosno dio gubitaka koji uestvuje u hlaenju objekta. Izraunava se prema izrazu:

C l = Hg ako je > 0 i 1 , (sluaj i > e),

C l =
a a +1
ako je = 1 , ako je < 0 , (sluaj i < e).

C l = 1
= Qg / Ql
a

odnos toplotnih dobitaka i toplotnih gubitaka, dinamiki bezdimenzioni parametar zgrade.

Dinamiki bezdimenzioni parametar zgrade, a, se odreuje pomou izraza

a = a0 +

B 0

a0 = 1
0 = 15
B

referentni bezdimenzioni parametar za energetske analize na nivou mjeseca, referentna vremenska konstanta za energetske analize na nivou mjeseca, h, izraunata vremenska konstanta objekta, h.

Vremenska konstanta objekta, B, se priblino odreuje iz izraza

B =
Htr, HV Cm

Cm ,h H tr + HV

koeficijenti transmisionih i ventilacionih toplotnih gubitaka, efektivni toplotni kapacitet zgrade, Wh/K

Efektivni toplotni kapacitet zgrade, Cm (Wh/K), odslikava uticaj inercije i dinamiku prirodu objekta. Odreuje se korienjem priblinih izraza datih u Tabeli 8.

12

Tabela 8: Efektivni toplotni kapacitet zgrade

Vrsta konstrukcije Vrlo laka
(laki zidovi spolja i unutar objekta, gipsani zidovi)

Laka
(sputeni plafoni, prostirka na betonskom podu, laka konstrukcija zidova spolja i laki zidovi unutar objekta)

Srednja
(drveni pod na betonu, betonski plafon djelimino izloen (20%), laka konstrukcija zidova spolja i laki zidovi unutar objekta)

Teka
(betonski plafon dominantno izloen (70%), linoleum ili sl. na betonskom podu, laki zidovi spolja i unutar objekta)

Vrlo teka
(betonski plafon izloen, linoleum ili sl. na betonskom podu, teki zidovi spolja i 50% unutar objekta)

Cm, Wh/K

20*AC

30*AC

50*AC

100*AC

150*AC

AC

je povrina kondicioniranog dijela zgrade, m2.

3.4. Proraun isporuene godinje energije za grijanje, hlaenje, ventilaciju, zagrijavanje sanitarne vode, rasvjetu i rad opreme i ureaja 3.4.1. Isporuena toplotna energija za grijanje Isporuena toplotna energija za grijanje objekta, EH,Del (Wh), je energija dovedena na granice sistema/objekta i izraunava se prema izrazu

E H , Del =
QH, n

QH , n

, Wh

potrebna toplotna energija za grijanje objekta.

Ukupni stepen efikasnosti sistema grijanja, H, rauna se prema izrazu H = dis a TBM Gen dis a stepen efikasnosti razvodnog sistema grijanja (Tabela 11); stepen efikasnosti sistema regulacije sistema grijanja (odraava sposobnost sistema kontrole za odravanjem zadatih parametara zavisno od spoljnih uticaja) (Tabela 11); stepen efikasnosti upravljanja i odravanja grejnog sistema (Tabela 11); godinji sezonski stepen efikasnosti generatora toplote sistema (kod toplotnih pumpi to je sezonski faktor grijanja - HSPF) (Tabele 9, 10a i 10b zavisno od tipa generatora toplote).

TBM Gen

Potrebna toplotna energija za grijanje objekta, QH, n (Wh), je jednaka ukupnim toplotnim gubicima objekta umanjenim za dio toplotnih dobitaka odreen faktorom iskorienja toplotnih dobitaka i izraunava se pomou izraza QH, n=Q l Hg Qg, Wh. 3.4.2. Isporuena toplotna energija za hlaenje Isporuena energija za hlaenje objekta, EC,Del (Wh), je energija za hlaenje dovedena na granice sistema/objekta i izraunava se prema izrazu

E C , Del =
QC,n

QC , n

, Wh

potrebna toplotna energija za hlaenje objekta C = dis a TBM Gen

Ukupni stepen efikasnosti sistema grijanja, C, rauna se prema izrazu dis stepen efikasnosti razvodnog sistema hlaenja (Tabela 11);

13

TBM Gen

stepen efikasnosti sistema regulacije sistema hlaenja (odraava sposobnost sistema kontrole za odravanjem zadatih parametara zavisno od spoljnih uticaja) (Tabela 11); stepen efikasnosti upravljanja i odravanja rashladnog sistema (Tabela 11); godinji sezonski stepen efikasnosti generatora hlaenja (kod rashladnih ureaja to je sezonski faktor hlaenja SEER; u sluaju nedostatka podataka uzeti da je SEER1.15 EER).

Potrebna toplotna energija za hlaenje objekta, QC, n (Wh), je jednaka ukupnim toplotnim dobicima objekta umanjenim za dio toplotnih gubitaka odreen faktorom iskorienja toplotnih gubitaka i izraunava se pomou izraza QC, n=Qg Cl Ql , Wh. Tabela 9: Tipini godinji koeficijenti efikasnosti generatora toplote za grijanje (GH), GenH
Gorivo Teno gorivo Elektrina energija Prirodni gas, TNG Pe/Kotao Liveni (prije 1970) Mehaniki raspriva Standardni (Mid-efficiency) Centralno Konvencionalni Standardni (Mid-efficiency) Kondezacioni Konvencionalni Savremeni Najmoderniji GenH 60% 70-78% 83-89% 100% 55-65% 78-84% 90-97% 45-55% 55-65% 75-90%

vrsto gorivo

Tabela 10a: Efikasnost toplotnih pumpi vazduh / voda COP (orijentacione vrijednosti)
Izlazna temp. vode Spoljna temp. vazduha COP ( danas ) COP (19791994 ) Napomena: 35C -7C 2.7 2.4 2C 3.1 2.8 7C 3.7 3.3 15C 4.3 3.6 20C 4.9 4.4 -7C 2 1.8 2C 2.3 2.1 50C 7C 2.8 2.5 15C 3.3 3 20C 3.5 3.2

U sluaju nedostatka podataka uzeti da je

HSPF 0.22 COP (teMax) + 0.78 COP (temin),

gdje je:

teMax maksimalna temperatura u sezoni grijanja (14 C), temin minimalna temperatura u sezoni grijanja (5.5 C za Zonu I; 2.0 C za Zonu II; -2.0 C za Zonu II).
Ako je toplotna pumpa spregnuta sa drugim izvorom grijanja, koristi se rezultujui COP: COP=[COPTP*TP%+COPDrugo*(100-TP%)]/100, gdje je TP% procentualni udio toplotne pumpe u grijanju.

Tabela 10b: Efikasnost toplotnih pumpi voda / voda - COP (orijentacione vrijednosti)
Izlazna temperatura vode Ulazna temperatura vode COP ( danas ) COP (1979 1994) 10C 5.5 4.6 35C 15C 6 5 10C 3.8 3.2 50C 15C 4.1 3.4

14

Napomena:
U sluaju nedostatka podataka uzeti da je HSPF COP. Ako je toplotna pumpa spregnuta sa drugim izvorom grijanja, koristi se rezultujui COP: COP=[COPTP*TP%+COPDrugo*(100-TP%)]/100, gdje je TP% procentualni udio toplotne pumpe u grijanju.

Tabela 11: Koeficijenti efikasnosti: razvodnog sistema, dis , regulacije i upravljanja, a i odravanja sistema, TBM, u sistemima grijanja i hlaenja
Efikasnost razvodnog sistema (neizolovan - izolovan) Efikasnost regulacije (runa - automatska) Efikasnost procesa upravljanja i odravanja sistema

dis a TBM

0.9 - 0.95 0.9 - 0.97 0.96

Prekidi i redukcije u grijanju i hlaenju Redukcije podrazumijevaju kontinualan rad, ali sa razliitim temperaturnim reimima tokom dana (obino se zadaje radna i set back temperatura), dok prekidi oznaavaju iskljuivanje rada instalacije u nonim satima, tokom vikenda i sl. Kod grijanja objekata prekidi mogu biti kratki (dnevni i nedeljni) i dugi (viednevni) gdje su: - kratki dnevni - prekid rada instalacije nou ili van radnog vremena, - kratki sedmini - prekidi tokom vikenda, - dugi - prekid rada na due vrijeme (praznici, raspusti i sl). Kod grijanja trajanje kratkih prekida predstavlja zbir asova prekida tokom sedmice: OFFk= OFF (npr. ako je dnevni prekid 10 h; nedeljni (vikend) prekid 48 h jer tokom vikenda instalacija ne radi, tada je ukupni kratki prekid rada OFFk=5*10+48=98 h). Koeficijent kratkih prekida rada (grijanja) je odnos duine prekida tokom sedmice prema ukupnom vremenu (7 dana po 24 h): fH,OFFh= OFFh /(7*24) Koeficijent rada je fH,ONh = 1 - fH,OFFh . Kod hlaenja objekta prekidi su kratki (nedeljni) i dugi (viednevni), gdje su: - nedeljni (kratki) - prekidi tokom vikenda, - dugi - prekid rada na due vrijeme (praznici, raspusti i sl). Napomena: Dnevni prekidi su kod hlaenja implicitno ukljueni preko koeficijenta iskorienja toplotnih gubitaka Cl pa se ovdje ne uzimaju u obzir. Kod hlaenja se vrijeme kratkih prekida rauna samo kao broj dana kada se instalacija hlaenja uopte ne ukljuuje tokom 24 h, pa je Koeficijent kratkih prekida fC,OFFk= NOFFk /7 dana (na primjer u sluaju fC,OFFk=2/7=0.28). Koeficijent rada je fC,ONk =1-fC,OFFk . kada tokom vikenda ne radi instalacija, NOFkF=2 dana pa je

15

Dugi prekidi su prekidi u funkcionisanju instalacije (grijanja ili hlaenja) tokom duih perioda vremena (praznika ili raspusta). Koeficijent dugih prekida (fOFFd) se izraava kao odnos broja dana praznika/raspusta u mjesecu (NOFF), prema ukupnom broju dana u mjesecu (Nm), tj: fOFFd= NOFF / Nm. Korekcija usled prekida rada Rad sa prekidima je nestacionarni reim koji se javlja pri povremenim prekidima u radu instalacije. Ukupni uticaj prekida je rezultat dugih (fOFFd) i kratkih prekida (fOFFk), pa se toplota izraunata za kontinualni reim (Qn(Cont)) koriguje odgovarajuim faktorom prekida [(1- fOFFd )* aRed ].

Korigovana toplota grijanja se odreuje prema izrazu QH, n (Korigovano)= (1-fOFFd )*aH,Red* QH, n (Cont), Wh gdje je aH,Red=1-3 (0 /)H * fH,OFFk , (aH,Red)Max=1, (aH,Red)min= fH,ONk

0=15 B H = Qg / Ql fH,ONk, fH,OFFk fH,OFFd

referentna vremenska konstanta za energ. analize na nivou mjeseca, h, izraunata vremenska konstanta objekta, h kolinik toplotnih dobitaka i toplotnih gubitaka, koeficijent rada, odnosno kratkih prekida kod grijanja, koeficijent dugih prekida kod grijanja.

Korigovana toplota hlaenja se odreuje prema izrazu QC, n (Korigovano) = (1-fOFFd )*aC,Red* QC, n (Cont), Wh. gdje je aC,Red=1-3 (0 / C)C fC,OFFk, (aC,Red)Max=1, (aC,Red)min= fC,ONk

0=15 B

referentna vremenska konstanta za energ. analize na nivou mjeseca, h, izraunata vremenska konstanta objekta, h, kolinik toplotnih dobitaka i toplotnih gubitaka, koeficijent rada, odnosno kratkih prekida kod hlaenja, koeficijent dugih prekida kod hlaenja.

C = Qg / Ql
fC,ONk, fC,OFFk fC,OFFd

Dugi-stacionarni periodi redukcije ili iskljuenja Reimi sa dugim-stacionarnim periodima redukcije ili iskljuenja su reimi kod kojih je rad instalacije smanjen usled reduciranih zahtjeva zbog otsustva ljudi, ili je objekat zatvoren na dui period vremena (kolski raspusti i sl.). U tim sluajevima se zanemaruju prelazni reimi i potronja se odreuje kao zbir energija tokom normalnog rada (prisutni ljudi) [Q n,oc*oc/m] i energije tokom perioda odsustva ljudi [Q n,nooc*nooc/m] : - grijanje Q H,n= (1-fnooc)Q H,n,oc + fnooc Q H,n,nooc, Wh, - hlaenje Q C,n= (1-fnooc)Q C,n,oc + fnooc Q C,n,nooc, Wh,

16

Q H,n,oc, Q C,n,oc, Q H,n,nooc, Q C,n,nooc, fnooc= nooc / m nooc m= oc+ nooc

potrebne toplotne energije za grijanje i hlaenje objekta u reimu kad objekat radi, Wh, potrebne toplotne energije za grijanje i hlaenje objekta u reimu kad objekat ne radi, Wh, teinski faktor perioda kad objekat ne radi, vrijeme bez prisustva ljudi kad objekat ne radi, h, posmatrani period (mjesec), h.

Mjerodavne unutranje temperature u reimu sa prekidima/redukcijama Mjerodavne unutranje temperature za proraun (ti) se odreuju zavisno od reima rada. Reim sa redukcijom u radu: ovaj reim se tretira kao kontinualan rad instalacije, s tim to se kao mjerodavna uzima osrednjena temperatura (tokom dana termostat je podeen na jednu temperaturu, i S, a tokom noi na drugu i Sb - setback temperaturu) u objektu tokom sedmice (7*24 h ) (Tabela 12). Nakon prorauna, dobijena potronja se koriguje koeficijentom dugih prekida (ako ih ima). Reimi sa kratkim prekidima u radu: kao mjerodavna se uzima temperatura koja je zadata u radnom reimu instalacije, tretirajui rad kao kontinualan reim koji se naknadno koriguje koeficijentima kratkih i dugih prekida. - Za grijanje - u ovom reimu kod izraunavanja potronje energije rad grejne instalacije se tretira kao neprekidan, pri emu se kao mjerodavne uzimaju unutranje temperature u reimu rada instalacije (Tabela 13); - Za hlaenje - za razliku od grijanja, po definiciji se pri hlaenju, kao kontinualni reim smatra rad instalacije sa svakodnevnim ukljuivanjem i iskljuivanjem (po pravilu instalacija radi danju, ne nou). Unutranja temperatura mjerodavna za proraun je temperatura postavljena tokom radnog dijela dana (i S) (Tabela 13). Tabela 12: Grijanje (kontinualni reim rada)
Kontinualni reim i SetBack temperature
Normalan rad instalacije Redukcija SetBack temp. [C] 16 16 17 16 16 16 21 18 16 16 16 12 16 Unut. temp [C] Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativniv obj. Komercijalni obj. Objekti kulture Skladita Laka industrija 19 19 20 19 19 19 21 20 19 20 20 15 18

Srednji reim za 24h

Efektivna unut. temp. [C] 18 18 18 17 17 18 21 19 17 18 18 13 17 Dnevni reim grijanja [h/d] 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 Broj dana u sedmici (grijanja) dana/sed 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7

Tip zgrade

Vrijeme rada [h/d] Radni dan 16 16 12 12 16 16 24 16 12 12 11 10 9 Subota 16 16 0 0 0 8 24 16 0 12 11 6 0 Nedelja 16 16 0 0 0 0 24 16 0 0 0 0 0

Napomena: "SetBack" temperatura se uzima samo za kontinualni reim i tada se odreuje srednja (efektivna) temperatura za nedelju dana.

17

Tabela 13: Grijanje (sa prekidima) i hlaenje

Grijanje Tip zgrade
Unutranja temperatura [C] Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija
19 19 20 19 19 19 21 20 19 20 20 15 18

Hlaenje
Broj dana u sedmici grijanja dana/sed
7 7 5 5 5 6 7 7 5 6 6 5.6 5

Dnevni reim grijanja [h/d]

16 16 12 12 16 13 24 16 12 12 11 10 9

Broj radnih sedmica sed/g

52 52 52 52 44 52 52 52 44 52 52 52 52

Unutranja temperatura [C]

26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26

Broj dana u sedmici hlaenja dana/sed

7 7 5 5 5 6 7 7 5 6 5 5.6 5

Kod zgrada koje nemaju ugraene sisteme grijanja, hlaenja, ventilacije ili zagrijavanja sanitarne vode, odnosno ako termotehniki sistem djelimino ili u potpunosti nije u ispravnom stanju, onda se kod prorauna isporuene godinje energije uzima da se: grijanje obezbjeuje lokalno elektrinim radijatorima/grijalicama, hlaenje obezbjeuje korienjem klima ureaja (tzv. "split" sistemi) - vazduh-vazduh (COP=2.5), ventilacija obezbjeuje prirodnom ventilacijom, sanitarna topla voda obezbjeuje lokalno, direktnim korienjem elektrine energije.

3.4.3. Isporuena toplotna energija za ventilaciju Ventilacija objekta se moe ostvariti na dva naina: - prirodnim putem (prirodna ventilacija sa infiltracijom) i - vjetakim putem (mainska, odnosno prinudna ventilacija). Isporuena toplotna energija za mainsku ventilaciju objekta se odreuje prema izrazu

E Vm , Del =
QVm, n

QVm , n

Vm

, Wh

potrebna toplotna energija za grijanje objekta. V = dis a TBM Gen

Ukupni stepen efikasnosti sistema ventilacije, V, rauna se prema izrazu dis a stepen efikasnosti razvodnog sistema ventilacije (Tabela 11); stepen efikasnosti sistema regulacije sistema ventilacije (odraava sposobnost sistema kontrole za odravanjem zadatih parametara zavisno od spoljnih uticaja) (Tabela 11); stepen efikasnosti upravljanja i odravanja ventilacionog sistema (Tabela 11);

TBM

18

Gen

godinji sezonski stepen efikasnosti generatora toplote, odnosno hlaenja (kod rashladnih ureaja to je sezonski faktor hlaenja - SEER, a kod toplotnih pumpi sezonski faktor grijanja - HSPF).

Potrebna toplotna energija za prirodnu ventilaciju objekta se definie kao toplotni gubitak objekta i izraunava se na nain opisan u taki 2.1.2. Potrebna toplotna energija za mainsku ventilaciju objekta se izraunava prema izrazu QVm,n =HVm (im - em)(1-R), Wh, gdje HVm, (W/K) predstavlja ventilacioni koeficijent transfera toplote mainske ventilacije, a koji se rauna prema izrazu
HVm = qVm A C ( c p ) / 3600 = nmV / 3

AC (cp)v V nm qVm=nmV/AC R

povrina kondicioniranog prostora, m2, specifini toplotni kapacitet vazduha, J/m3K, zapremina vazduha u objektu, m3, efektivni broj izmjena vazduha na as ostvaren mainskom ventilacijom, h-1, efektivna koliina svjeeg vazduha, (m3/h)/m2 ostvarena mainskom ventilacijom, stepen (efikasnosti) rekuperacije, vremenski period (mjesec ili dio mjeseca), h.

Napomena: - Ako je broj izmjena vazduha dat kao srednji za radni period, potrebno ga je preraunati na efektivni, tj. osrednjiti ga za 24 h. - U sluaju da je nm manje od referentne vrijednost (Tabela 2), tada se usvaja referentna vrijednost. - Ako instalacija ventilacije u reimu hlaenja radi krae od 16 h dnevno, temperaturnu razliku treba korigovati za etvrtinu dnevne temperaturne amplitude, tj. razlika je tada (im - em- em /4). 3.4.4. Isporuena toplotna energija za sanitarnu toplu vodu Isporuena energija za zagrijavanje sanitarne vode se odreuje prema izrazu

E W , Del =
QW, n

QW , n

, Wh

je potrebna toplotna energija za grijanje objekta.

Ukupni stepen efikasnosti sistema zagrijavanja sanitarne vode, W, rauna se prema izrazu W = dis a TBM Gen dis a stepen efikasnosti razvodnog sistema zagrijavanja sanitarne vode (Tabela 11); stepen efikasnosti sistema regulacije sistema zagrijavanja sanitarne vode (odraava sposobnost sistema kontrole za odravanjem zadatih parametara zavisno od spoljnih uticaja) (Tabela 11); stepen efikasnosti upravljanja i odravanja sistema zagrijavanja tople vode (Tabela 11); godinji sezonski stepen efikasnosti generatora toplote, (kod toplotnih pumpi sezonski faktor grijanja - HSPF).

TBM Gen

19

Potrebna energija za zagrijavanje sanitarne vode se izraunava prema izrazu QW,n =vWa AC cW W (1-Sol ) , Wh, AC cW=4186 vWa=VWa /AC VWa W Sol povrina kondicioniranog prostora, m2, specifina toplotna kapacitet vode, J/kgK, godinja efektivna specifina utroena koliina tople vode, (l/g)/m2 (Tabela 14), utroena topla voda tokom godinu dana u objektu, l/g, promjena temperature vode usled zagrijavanja (50 K), K, dio utroene tople vode koji se zagrijava solarnim kolektorima.

Tabela 14: Specifina potronja sanitarne tople vode (STV), TW =50 K

Tip zgrade Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija Povrina/Osoba m /os 30 20 10 15 10 10 20 30 20 20 20 100 20
2

Broj sedmica sed/g 52 52 52 52 44 52 52 52 44 52 52 52 52

Specifina potronja STV l/os/d 35 30 6 4 6 2 39 42 50 10 11 14 10 l/m /g 421 552 224 86 171 86 702 512 773 174 207 50 173
2

3.4.5. Isporuena energija za rasvjetu Potrebna (elektrina) energija za rasvjetu objekta odreuju se prema izrazu Elt, n=AC qlt , Wh qlt=(lt /AC) (lt / m) predstavlja efektivnu snagu rasvjete, svedenu na jedinicu kondicionirane povrine, W/m2 (pogledati taku 2.2.2). Isporuena (elektrina) energija za rasvjetu objekta je priblino jednaka potrebnoj, tj. Elt,Del=Elt,n, Wh Napomena: Referentni podaci o (lt /AC) i broju asova rada (lt ) dati u Tabeli 7 koriste se samo za odreivanje unutranjih toplotnih dobitaka kod grijanja i hlaenja; Za odreivanje potronje elektrine energije za rasvjetu koriste se stvarni podaci o (lt /AC) dok se broj asova rada (lt ) uzima iz Tabele 7; U sluaju da je primijenjena senzorska kontrola rasvjete, dobijenu koliinu potrebne energije treba umanjiti za 20%.

20

3.4.6. Isporuena energija za rad aparata i ureaja Potrebna (elektrina) energija za rad aparata i ureaja odreuje se prema izrazu Eeq,n=AC qeq , Wh, qeq=(eq /AC) (eq / m) predstavlja efektivnu snagu aparata i ureaja, svedenu na jedinicu kondicionirane povrine, W/m2, (pogledati taku 2.2.2). Eeq,Del=Eeq,n, Wh Napomena: Referentni podaci o (eq /AC) i broju asova rada (eq ), (Tabela 7) koriste se samo za odreivanje unutranjih toplotnih dobitaka kod grijanja i hlaenja, dok za odreivanje potronje elektrine energije za aparate i ureaje treba koristiti stvarne podatke o (eq /AC) , a broj asova rada (eq ) se uzima iz Tabele 7. 3.4.7. Isporuena energija za rad pumpi i ventilatora Potrebna elektrina energija za rad pumpi i ventilatora se izraunava prema izrazu za pumpe za ventilatore Ep,n=pp AC , Wh, EF,n=pF AC , Wh.

Isporuena (el. energija) za rad aparata i ureaja je priblino jednaka potrebnoj, tj.

gdje pp, pF predstavljaju efektivna specifine snage pumpi, odnosno ventilatora, W/m2, a raunaju se prema izrazu pp, pF=(Pp(F) /AC)* (p(F) / m) (Pp(F) /AC) (p(F) / m) AC srednja simultana snaga pumpi (ventilatora) u radnom reimu tokom sedmice, W/ m2, (Tabela 15), kolinik broja asova rada pumpi (ventilatora) tokom sedmice i ukupnog broj asova u sedmici, kondicionirana povrina objekta, m2.

Napomena: U sluaju nedostatka podataka o pumpama i ventilatorima, mogu se kao orjentacija uzeti podaci iz Tabele 15. Isporuena el. energija za rad pumpi i ventilatora je priblino jednaka potrebnoj, tj. za pumpe za ventilatore Ep,Del =Ep,n , Wh, EF,Del =EF,n ,Wh.

21

Tabela 15. Ostalo - potroai elektrine energije

Ventilatori Specifina snaga kW/m /s
Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijalni objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija 2.5 2.5 1.3 1.4 1.3 1.4 1.7 1.7 1.4 1.7 1.4 1.3 1.3
3

Pumpe Duina rada h/sed

112 112 60 60 80 80 168 112 60 72 66 60 45

Tip zgrade

Simultana snaga (radni reim) 2 W/m

0.8 1.0 1.9 1.9 2.4 2.1 2.6 2.5 1.8 2.8 2.1 1.5 1.8

Simultana snaga (radni reim) 2 W/m

0.5 0.5 0.3 0.3 0.5 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.2 0.3

Duina rada h/sed

112 112 60 60 80 80 168 112 60 72 66 60 45

Ostalo (van grijanja i hlaenja) Simultana Duina snaga (radni rada reim) 2 W/m h/sed
0.1 0.1 0.6 1.0 1.1 0.5 1.2 0.1 0.1 0.5 0.1 2.0 0.1 90 90 30 35 40 45 168 90 60 80 60 35 35

3.5. Proraun godinje primarne energije isporuene zgradi u cilju zadovoljenja potreba Godinja primarna energija, EP (Wh), se izraunava tako to se godinja isporuena (utroena) energija pomnoi odgovarajuim faktorom konverzije za primarnu energiju (fp) (Tabela 16): EP =EDel fp , Wh/g. Energetski rejting objekta, ER (Wh/g), je jednak sumi primarnih energija svih potroaa u objektu (sistemi grijanja, hlaenja, ventilacije, sanitarne vode, rasvjete, ureaja i opreme) ER = EP Wh/g. Indikator energetske efikasnosti zgrade, IP (Wh/m2g) predstavlja energetski rejting objekta sveden na jedinicu kondicionirane povrine AC IP= ER / AC , Wh/ m2 g. Godinja emisija CO2, ECO2,(kgCO2/g), se dobija iz primarne energije, EP, pomnoene odgovarajuim koeficijentom emisije CO2, KCO2, [kgCO2 /kg(m3)], (Tabela 16) ECO2= EP* KCO2, kgCO2 /g.

22

Tabela 16: Faktori konverzije u primarnu energiju (fP) i CO2 (KCO2)

Gorivo Lo ulje Gas Lignit Drvo-cjepanice Biomasa* Hidro-elektrane Termo-elektrane Elektrina energija [Termo (35% i Hidro(65%)] Daljinsko grijanje - kogeneracija Daljinsko grijanje - toplana fPob Obnovljivo 0 0 0 1 1 1 0 0.65 0 0 fP Ukupno 1.15 1.15 1.2 1.15 1.1 1.5 4.0 2.4 0.7 1.3 KCO2 kg / MWh 270 200 350 25 5 10 1400 490 245 455

*U sluaju lokalnog korienja biomase za primarnu energiju uzeti fp= 0.2 i KCO2=28
4. Klimatske zone Proraun ukupne godinje primarne energije koju treba dovesti zgradi u cilju zadovoljenja njenih potreba za energijom vri se korienjem stvarnih klimatskih podataka, a zavisno od lokacije na kojoj se zgrada nalazi. Klimatski podaci su dati prema klimatskim zonama utvrenim u Tabelama 17 i 18. Tabela 17. Spisak optina po klimatskim zonama (Prema karti br.1, JUS U.J5.600:1998)
I ZONA 1 2 3 4 5 6 7 8 Bar Budva Danilovgrad Herceg Novi Kotor Podgorica Tivat Ulcinj 9 10 II ZONA Niki Cetinje 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 III ZONA Andrijevica Berane Bijelo Polje abljak Kolain Mojkovac Plav Pluine Pljevlja Roaje avnik

23

Tabela 18. Klimatske zone

Mjesto Grejna sezona Mjesec

Zona I - Podgorica
Start: Jan
5.5

15 Feb
6.5 32 70 133 66 102 68 7.6 4.1

Oct Mart
10 44 98 152 96 156 65 7.5 5.3

Stop : Apr
13.8 58 123 143 133 210 66 5.6 6.5

15 Maj
19.8 75 156 130 150 267 63 6.8 9.5

Apr Jun
24.5 86 169 120 165 293 60 4.4 12

Projektna spoljna temperatura Jul

26.7 84 178 132 179 305 52 4.8 11.5

-6 Okt
16 37 92 169 92 139 68 6 7.75

C Dec
6.5 21 40 126 55 65 74 4.3 4.5

Avg
26.5 64 165 157 158 272 52 7.9 11.5

Sep
20.7 51 127 179 132 206 62 7.2 9.75

Nov
10.8 26 67 171 71 95 75 6.4 6.5

Srednja temperatura u C Orjentacija N E S W Horizont Rel.Vla. % Dn.Amplit. [C] ApsVla [gr/kg] Solarno zraenje na povrine u W/m2 24 52 137 56 76 72 5.8 4

Mjesto Grejna sezona Mjesec

Zona II - Niksic
Start: Jan
1.8

29 Feb
2.2 37 81 159 81 106 70 8.9 3.1

Sep Mart
6.1 44 92 148 95 148 67 8.6 4.1

Stop : Apr
10.3 59 127 129 107 194 67 5.4 5.5

2 Maj
15.8 74 137 113 132 228 67 6.4 7.6

Maj Jun
19.5 82 148 103 142 246 67 3.8 9.6

Projektna spoljna temperatura Jul

21.1 81 162 115 148 259 57 5 9.2

-12 Okt
12.1 36 77 144 82 122 71 5.8 6.7

C Dec
2.7 23 43 121 52 62 73 4.4 3.5

Avg
20.9 68 148 139 144 241 59 7.7 9.1

Sep
15.9 48 108 142 106 172 66 7 7.3

Nov
7.4 23 54 128 57 76 75 6.8 4.8

Srednja temperatura u C Orjentacija N E S W Horizont Rel.Vlan % Dn. Amplit [C] ApsVla [gr/kg] Solarno zraenje na povrine u W/m2 28 56 143 60 74 72 6.4 3

Mjesto Grejna sezona Mjesec

Zona III - Pljevlja

Start: Jan
-2.1

10 Feb
-1.6 44 83 160 90 104 78 12.4 2.5

Sep Mart
2.5 55 98 141 100 141 73 7.9 3.3

Stop : Apr
7.4 57 109 117 114 182 70 5.4 4.4

2 Maj
13 68 127 105 128 215 71 6 5.7

Maj Jun
16.4 78 138 99 130 228 74 3.3 8.8

Projektna spoljna temperatura Jul

17.9 78 148 111 137 240 72 5 9.5

-15 Okt
8.8 34 69 128 77 112 78 6.9 6

C Dec
-1.5 25 44 126 55 59 85 7.8 2.8

Avg
17.7 60 137 129 129 222 72 6.3 9.4

Sep
12.6 47 101 132 99 161 76 6.4 7.1

Nov
4 24 53 116 53 70 81 9.7 4

Srednja temperatura u C Orjentacija N E S W Horizont Rel.Vla % Dn Amplit [C] ApsVla [gr/kg] Solarno zraenje na povrine u W/m2 31 57 131 58 68 83 12.6 3.5

24

Tabela 19. Praznici i radne sedmice Praznici/broj neradnih dana (bez vikenda)
Tip Objekta Porodine kue Stambene zgrade Djeji vrtii Poslovne zgrade kole Univerziteti Bolnice Hoteli Rekreativni objekti Komercijal. objekti Objekti kulture Skladita Laka industrija Jan 0 0 5 3 15 5 0 0 15 3 3 2 3 Feb 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mart 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Apr 0 0 3 2 3 2 0 0 2 2 2 2 2 Maj 0 0 3 3 4 3 0 0 3 3 3 3 3 Jun 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Jul 15 15 0 0 21 0 0 0 21 0 0 0 0 Avg 0 0 0 0 17 0 0 0 17 0 0 0 0 Sep 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Okt 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nov 0 0 1 1 0 1 0 0 1 1 1 1 1 Dec 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Broj radnih semica

sed/g 52 52 52 52 44 52 52 52 44 52 52 52 52

25

PRILOG 2 MINIMALNI TEHNIKI ZAHTJEVI

Tabela 1: Najvee dozvoljene vrijednosti koeficijenta prolaza toplote, U [W/(mK)], graevinskih konstrukcija novih zgrada i postojeih zgrada nakon rekonstrukcije

U [W/(mK)]
Graevinska konstrukcija i 18 C 12C < i < 18 C I i II klimatska III klimatska I i II klimatska III klimatska 1) 1) 1) 1) zona zona zona zona 1. 2. 3. 4. Spoljnji zidovi, zidovi prema garai, tavanu Prozori, balkonska vrata, krovni prozori, providni elementi fasade Ravni i kosi krovovi iznad grijanog prostora, tavanice prema tavanu Tavanice iznad spoljnjeg vazduha, tavanice iznad garae Zidovi i tavanice prema negrijanim prostorijama, negrijanom stepenitu temperature vie od 0C, prostorijama koje se povremeno koriste i prostoru druge namjene (stambeni-nestambeni) Zidovi prema tlu, podovi na tlu Spoljna vrata, vrata prema negrijanom stepenitu, vrata sa neprozirnim krilom Zidovi kutije za roletne Tavanice i zidovi - izmeu stanova, - izmeu grijanih radnih prostorija razliitih korisnika 0.60 2.0 0.40 0.40 0.45 2.0 0.30 0.30 0.75 3.00 0.50 0.50 0.75 3.00 0.40 0.40

5.

0.65

0.50

2.00

2.00

6. 7. 8. 9.

0.50

2)

0.50

2)

0.80

2)

0.65

2)

2.90 0.80 1.40

2.90 080 1.40

2.90 0.80 1.40

2.90 0.80 1.40

1) Klimatske zone su utvrene u Prilogu 1 (Tabele 17 i 18), 2) Kod podova na tlu zahtjev vai do dubine poda prostorije 5 m od spoljanjeg zida, zida prema tlu ili
negrijanog prostora.

Tabela 2 : Zahtjevi za zatitu od Sunca Uslov fw< 0.4 fw> 0.4 Zona I gtotfw < 0.20 gtot 0.5
1

Zahtjev Zona II i III gtotfw < 0.25 gtot 0.6

gtot= FwFc g rezultujui stepen propustljivosti zastakljenja u odnosu na dozraenu solarnu/toplotnu energiju (kroz zastakljenje), ukljuujui predviena sredstva za zatitu od solarnog zraenja u zatvorenom poloaju; Fw = 0.9 - odnos srednje propustljivosti zastakljenja prema propustljivosti pri upadu zraenja pod o uglom od 90 ), g stepen propustljivosti solarnog zraenja zastakljenja pri normalnom upadu zraenja i odreuje se prema MEST EN 410, FC faktor umanjenja propustljivosti zastakljenja, zbog primjene sredstava za zatitu od sunevog zraenja (Tabela 5, Prilog 1), s tim to se naelno pokretna zatita ne koristi u grejnom periodu; faktor zastakljenja. fw
1

Klimatske zone su utvrene u Prilogu 1 (Tabele 17 i 18)

Tabela 3.1: Najnii dozvoljeni koeficijent efikasnosti generatora toplote za grijanje, GenH , (GH)
Snaga kotla (kW) Gorivo < 50 1. Lo ulje 1a. Automatski, sa ventilatorom 1b. Bez ventilatora 2. Biomasa, automatski 2a. Sa ventilatorom 2b. Bez ventilatora 3. Prirodni gas/TNG 3a. Niskotemperaturni, sa gorionikom, bez ventilatora 3b. Niskotemperaturni, sa ventilatorom 3c. Kondenzacioni 4. vrsto gorivo 4a. Bez regulacije 4b. Runa regulacija 4c. Mehanika regulacija 5. Toplotne podstanice 0.65 0.68 0.98 0.72 0.98 0.8 0.98 0.98 0.91 0.91 0.92 0.92 0.79 0.76 0.83 0.79 0.83 0.83 0.85 0.82 0.87 0.84 0.88 0.88 od 50 do 120 od 120 do 350 > 350

0.92 0.97

0.92 0.98

0.92 0.99

0.92 0.99

Toplotna pumpa Rashladni ureaj

Tabela 3.2: Efikasnost COP/EER za jedinice snage do 12 kW

(Prema EUROVENT-u - http://www.eurovent-certification.com) Toplotna pumpa Vazduhom hlaena: COP Klasa
A B C D E F G

Split i multi-split sistemi

3.60 < COP 3.60 > COP > 3.40 3.40 > COP > 3.20 3.20 > COP > 2.80 2.80 > COP > 2.60 2.60 > COP > 2.40 2.40 > COP

Kompaktna jedinica
3.40 < COP 3.40 > COP > 3.20 3.20 > COP > 3.00 3.00 > COP > 2.60 2.60 > COP > 2.40 2.40 > COP > 2.20 2.20 > COP

Toplotna pumpa Vodom hlaena: COP Klasa

A B C D E F G

Split i multi-split sistemi

4.00 < COP 4.00 > COP > 3.70 3.70 > COP > 3.40 3.40 > COP > 3.10 3.10 > COP > 2.80 2.80 > COP > 2.50 2.50 > COP

Kompaktna jedinica
4.70 < COP 4.70 > COP > 4.40 4.40 > COP > 4.10 4.10 > COP > 3.80 3.80 > COP > 3.50 3.50 > COP > 3.20 3.20 > COP

Napomena:
U sluaju nedostatka podataka uzeti da je

HSPF 0.22 COP (teMax) + 0.78 COP (temin),

gdje je:

teMax maksimalna temperatura u sezoni grijanja (14 C), temin minimalna temperatura u sezoni grijanja (5.5 C za Zonu I; 2.0 C za Zonu II; -2.0 C za Zonu II)
Ako je toplotna pumpa spregnuta sa drugim izvorom grijanja, koristi se rezultujui COP: COP=[COPTP*TP%+COPDrugo*(100-TP%)]/100, gdje je TP% procentualni udio toplotne pumpe u grijanju.

Vazduhom hlaeni rashladni ureaj: EER Klasa

A B C D E F G

Split i multi-split sistemi

3.20 < EER 3.20 > EER > 3.00 3.00 > EER > 2.80 2.80 > EER > 2.60 2.60 > EER > 2.40 2.40 > EER > 2.20 2.20 > EER

Kompaktna jedinica
3.00 < EER 3.00 > EER > 2.80 2.80 > EER > 2.60 2.60 > EER > 2.40 2.40 > EER > 2.20 2.20 > EER > 2.00 2.00 > EER

Vodom hlaeni rashladni ureaj: EER Klasa

A B C D E F G

Split i multi-split sistemi

3.60 < EER 3.60 > EER > 3.30 3.30 > EER > 3.10 3.10 > EER > 2.80 2.80 > EER > 2.50 2.50 > EER > 2.20 2.20 > EER

Kompaktna jedinica
4.40 < EER 4.40 > EER > 4.10 4.10 > EER > 3.80 3.80 > EER > 3.50 3.50 > EER > 3.20 3.20 > EER > 2.90 2.90 > EER

Napomena: - Neosjenene klase ureaja su dozvoljene za ugradnju - U nedostatku podataka uzeti SEER 1.15*EER.

Tabela 3.3: Efikasnost veih generatora hlaenja - EER

(prema EUROVENT-u - http://www.eurovent-certification.com) Vazduhom hlaeni
>=3.1 2.9 - <3.1 2.7 - <2.9 2.5 - <2.7 2.3 - <2.5 2.1 - <2.3 <2.1

Klasa
A B C D E F G

Vazd. hlaeni sa razvod. kanalima

>=2.7 2.5 - <2.7 2.3 - <2.5 2.1 - <2.3 1.9 - <2.1 1.7 - <1.9 <1.7

Vazd. hlaeni za panelno hlaenje

>=3.8 3.65 - <3.8 3.5 - <3.65 3.35 - <3.5 3.2 - <3.35 3.05 - <3.2 <3.05

Vodom hlaeni
>=5.05 4.65- <5.05 4.25 - <4.65 3.85 - <4.25 3.45 - <3.85 3.05 - <3.45 <3.05

Efikasnost veih generatora grijanja (toplotnih pumpi) - COP

(prema EUROVENT-u - http://www.eurovent-certification.com)

Klasa
A B C D E F G Napomena:

Vazduhom hlaeni >=3.2 3.0 - <3.2 2.8 - <3.0 2.6 - <2.8 2.4 - <2.6 2.2 - <2.4 <2.2

Vazduhom hlaeni sa razvod. kanalima >=3.0 2.8 - <3.0 2.6 - <2.8 2.4 - <2.6 2.2 - <2.4 2.0 - <2.2 <2.0

Vazduhom hlaeni za panelno hlaenje >=4.05 3.9 - <4.05 3.75 - <3.9 3.6 - <3.75 3.45 - <3.6 3.3 - <3.45 <3.3

Vodom hlaeni
>=4.45 4.15 - <4.45 3.85 - <4.15 3.55 - <3.85 3.25 - <3.55 2.95 - <3.25 <2.95

U sluaju nedostatka podataka uzeti da je: a) b) HSPF COP (vodom hlaeni)

HSPF 0.22 COP (teMax) + 0.78 COP (temin) (vazduhom hlaeni)

gdje je:

teMax maksimalna temperatura u sezoni grijanja (14 C), temin minimalna temperatura u sezoni grijanja (5.5 C za Zonu I; 2.0 C za Zonu II; -2.0 C za Zonu II).
Ako je toplotna pumpa spregnuta sa drugim izvorom grijanja, koristi se rezultujui COP: COP=[COPTP*TP%+COPDrugo*(100-TP%)]/100, gdje je TP% procentualni udio toplotne pumpe u grijanju.