Viloti, D., Tucivi, A., Radoevi, G. Ejnjuspwhsbe!)Zvhptmbwjb*-!Kvoz!6.:-!3113! Qspdffejoh-!228.231!!

Upolredne morfoloke karakteristike drena...

7th Symposium on Flora of Southeastern Serbia and Neighbouring Regions

! ! Vqpsfeop!npsgpbobupntlf!lbsblufsjtujlf!esfob!)Dpsovt!nbt!M/*!j! twjcb!)Dpsovt!tbohvjofb!M/*!
Dragica Viloti, Aleksandar Tucovi, Gordana Radoevi umarski fakultet Univerziteta u Beogradu

Abstract: Viloti, D., Tucovi, A., Radoevi, G.: Comparative analzsis of anatomical-technological properties of cornel tree (Cornus mas L.) and red dogwood (Cornus sanguinea L.). Proceeding of the 7th Symposium on Flora of Southeastern Serbia and Neighbouring Regions, Dimitrovgrad, 2002. The study includes morphoanatomical properties of cornel tree (Cornus mas L.) and red dogwood (Cornus sanguinea L.) growing as autochtonous species at the Experimental Estate of the Faculty of Forestry on Mt. Go (FR Yugoslavia). The comparetive research showed that the species differ in anatomical properties (of quantitative and qualitative nature). Red dogwood has wider vessels, so the number of vessels per mm 2 is lower than in cornel tree. The mechanical elements in cornel tree are, along with fibre-tracheids, also septated wood fibres. Cornel tree wood, owing to septated wood fibres and crystal druses which are rather representated, has harder wood, which is more difficult to work than red dogwood. The morpho-anatomical studies of trunk structure show the difference between these two medicinal species, based on which it is justified to classify them into two genera: Genus Cornus L. and Genus Thelycrania (Dumort) Fourr. Key words: cornel tree, red dogwood, anatomy, mechanical elements.

Vwpe! ! Dren (Cornus mas L.) spada u spororastue vrste, dostiui visinu 4-8m i prenik do 30cm. Kao adaptivna, termofilna i kserofilna vrsta raste na nadmorskoj visini do 1300m. Dren (Cornus var. mas) u Srbiji je rasprostranjen na celoj teritoriji u hrastovim umama. U odnosu na dren svib (Cornus sanguinea L.) dostie manje dimenzije i starost, mezofilnija je vrsta i prostire se do 1000m.n.v. Prouavanjem morfolokih karakteristika izdanka kao i privrednim znaajem pomenutih vrsta bavili su se: J o v a n o v i (2000), M r a t i n i i K o j i (1998), M e r c e l (1988) i dr. Na osnovu dostupne literature konstatovano je da je anatomska graa stabla drena i sviba vrlo malo istraivana: S c h w e i n g r u b e r (1978) i V a s i l j e v i (1980) bavili su se istraivanjem makroskopske anatomske gradje vrsta unutar roda Cornus L. ne uporedjujui njihovu mikroskopsku grau.

Cilj naih istraivanja je bolje upoznavanje mikroskopske anatomske grae pomenutih vrsta, koje e pomoi da potvrdimo da li je opravdano ili ne razdvajanje vrsta u razliite rodove; dren u rod Cornus L. a svib u rod Thelycrania (Dumort) Fourr. ili Swida Opiz. (M e l c e r , 1988, J o v a n o v i , 2000).

Nbufsjkbm!j!nfupef! ! Materijal za uporedna anatomska istraivanja uzet je iz oglednog dobra umarskog fakulteta sa Goa, lokalitet Brezna. Iz koturova stabala sa prsne visine (1,3 m), iseene su drvene epruvete od kojih su pravljeni mikroskopski preseci (debljine 14 u na mikrotomu Reichert) u poprenom, radijalnom i tangencijalnom smeru. U svakom prstenu prirasta mereni su sledei elementi: a) irina traheja; b) broj traheja po mm2; c) visina i irina traka lignuma. Mesto na preparatu gde su brojane traheje i merene

117

7th Symposium on Flora of Southeastern Serbia and Neighbouring Regions

Proceeding

Tablica 1: Dimenzije anatomskih elemenata ispitivanih vrsta Vrsta drveta Cornus mas L. Cornus sanguinea L. irina traheja (m) 30,6 51,0 Broj traheja po mm2 18-28 Visina traka lignuma (m) 234,6-370,6 irina traka lignuma (m) 30,6-37,4

x = 41,93
42,5-68,0

x = 23,4
15-27

x = 284,92
197,2-520,2

x = 34
27,2-37,4

x = 53,55

x = 21,63

x = 330,65

x = 31,45

Tablica 2: Duina vlaknastih traheida Vrsta drveta Cornus mas L. Cornus sanguinea L. Max (m) 1695 1710 (m) 1124,7 16,300 1274,7 16,314 Min (m) 825 900 Standardna devijacija 162,997 11,526 163,137 11,536 Koeficijent varijacije (%) 12,787 0,904 12,798 0,905

trake lignuma nije birano. Metodom maceracije izolovani su mehaniki elementi u cilju merenja njihove duine.

Mikroskopska graa Spada u grupu difuzno poroznih vrsta. Traheje, provodni elementi, su ravnomerno rasporeene, pojedinano ili po 2 u grupi unutar prstena prirasta (sl. 2). irine lumena traheja ( 30,6 do 51,0 u), variraju unutar prstena prirasta, njihove irine se poveavaju idui od sri prema kori (tab. 1). Popreni zidovi traheja su resorbovani, lestviasta resorpcija (broj resor-pcionih ploa do 30). Od mehanikih elemenata zastupljene su vlaknaste traheide (=1124,7 m) i septirana drvna vlakna (sl. 3).

Sftvmut!boe!ejtdvttjpo! Anatomska istraivanja stabla drena (Cornus mas L.) Makroskopska graa Drvo drena je jedriavo sa irokom beljikom crvenkastobele boje i srikom tamnocrvenkasto smee boje. Granica prstenova prirasta dosta je nejasna, a trake drveta ne vidljive prostim okom. Kora u starijih stabala smeecrvenkaste boje ljuspasto ispucala (sl. 1a).

Slika 2. Popreni presek stabla drena (T - izgled traheja) U grai drveta zastupljeni su radijalni i aksijalni parenhim. Radijalni parenhim je zastupljen u vidu traka drveta heterocelularne grae koje dostiu visinu od 234,6 -370,6 a irinu od 30,6 do 37,4 u. Aksijalni parenhim, apotrahealandifuzan, slabo zastupljen. U drvetu su konstatovane kristalne druze (sl. 4). Slika 1. Izgled kore a) drena i b) sviba

118

Viloti, D., Tucivi, A., Radoevi, G.

Upolredne morfoloke karakteristike drena...

Slika 3. Tangencijalni presek stabla drena (TL trake drveta; / - septirana drvna vlakna)

! ! Slika 5. Popreni presek stabla sviba (T izgled traheja)

Slika 4. Kristalne druze u drena (K) Anatomska istraivanja stabla sviba (Cornus sanguinea L.) Makroskopske karakteristike Drvo sviba je bez obojene sri sa uskom beljikom crvenkastobele boje. Granica prstenova prirasta je jasnija (vidljiva) u odnosu na prstenove prirasta drena. Trake drveta nisu vidljive prostim okom. Kora u starijih stabala je smee boje ispucala tankim uzdunim i poprenim brazdama (sl. 1b). Mikroskopska graa Svib takoe spada u kategoriju difuzno poroznih vrsta. Traheje su pojedinane ili u paru po 2 rasporeene unutar prstena prirasta, i ire su (42,5-68,0 m) u odnosu na traheje drena (sl. 5.). Zidovi traheja su lestviasto resorbovani, do 34 resorpcione ploe. Trake lignuma su heterocelularne grae, dostiu visinu od 197,2 520,2 u, a irinu 27,237,4 u (Tabela 1). Od mehanikih elemenata zastupljene su samo vlaknaste traheide ( = 1274,7 u, sl. 6). Kristalne druze nisu konstatovane u drvetu. Aksijalni parenhim, apotrahealan-difuzan.
119

! ! Slika 6. Tangencijalni presek stabla sviba (/ vlaknaste traheide pozdne zone) ! [blmkvdj! ! Uporednim istraivanjima anatomske grae stabala drena (Cornus mas L.) i sviba (Cornus sanguinea L.) sa kolskog oglednog dobra Goa, lokalitet Brezna, konstatovano je da pored kvantitativnih postoje i kvalitativne mikroskopske razlike izmeu vrsta. Svib ima ire traheje, pa samim tim i broj traheja po mm2 je manji u odnosu na dren. Visina traka lignuma je vea u sviba, a irina traka lignuma u drena. Od mehanikih elemenata u drena se pored vlaknastih traheida nalaze i septirana drvna vlakna. Po duini vlaknastih traheida vrste se meusobno ne razlikuju. Drenovina, zbog septiranih drvnih vlakana i kristalnih druza koje su dosta zastupljene ima tvre drvo, zbog ega se tee obrauje u odnosu na svib. Mikroskopske razlike izmeu istraivanih vrsta (vei broj anatomskih elemenata u drena) potvrdile su da je opravdano svrstavanje drena u rod Cornus L. a sviba u rod Thelycrania (Dumort) Fourr.

7th Symposium on Flora of Southeastern Serbia and Neighbouring Regions

Proceeding

Mjufsbuvsb! Jovanovi, B., 2000: Rod Cornus L., rod Thelycrania (Dumort). Dendrologija univerzitetski udzbenik. Beograd: 270-273. Mercel, F., 1988: Sistematicko-nomenklatoricky prehlad. Pozirenie a variabilita zastupcov rodov Cornus L, Swida opiz a Corylus L. na Slovensku. Bratislava:17-20. Vasiljevi, S., 1980. Dren i svib. umarska enciklopedija. Zagreb: 361. Schweingruber, F. H., 1978: Cornaceae. Mikroskopic Wood Anatomy. Birmensdort: 90.

120