ANALIZA PROCESA DOGOREVANJA GASOVA U LOITIMA ZA

SAGOREVANJE POLJOPRIVREDNE BIOMASE

ANALYSIS OF GASES COMBUSTION IN FURNACES FOR
AGRICULTURAL BIOMASS UTILIZATION

Dejan urovi, Stevan Nemoda, Dragoljub Daki, Branislav Repi, Aleksandar Eri

Institut za nuklearne nauke Vina, Laboratorija za termotehniku i energetiku


Abstract: Agricultural biomass in which, among others, is include soybean straw, as well as
agricultural by product, has great energy potential in our country, and at the same time very small
percentage is up to now used for energy purposes. Bearing in mind more intense fluctuations in the
market of fossil fuels, as well as obligations that our country has taken in relation to the Kyoto
Protocol, there is a necessity for use renewable energy sources, primarily agricultural biomass as a
renewable source with the greatest potential. There are a number of ways of using biomass for
energy purposes, such as burning on the grate, dust combustion, fluidized bed combustion, but as
appropriate way for baled biomass combustion, has been selected the "cigar burner". For the
purposes of more comprehensive analysis of the proposed technology, as well as easier
determination effects of structural and parametric changes in the plant, it is necessary to develop
mathematical and numerical model, by which will be done two-dimensional numerical simulation
process of gas combustion in the furnace. The aim of this paper is to analyze processes of gas
combustion in the furnace in which agricultural biomass is burning, and also the development of
CFD mathematical model which should describe the reliability of the processes that occurs in the
part above the zone of bale combustion, with attention on the analysis of CO content in the
combustion products.

Key words: biomass, cigar burner, CFD model, furnace

1. UVOD

U institutu VINA, Laboratoriji za termotehniku i energetiku (LTE) dui niz godina se radi na
razvoju sistema za korienje otpadne poljoprivredne biomase kao goriva [1]. Osnovna polazita
saradnika LTE u razvoju korienja otpadne poljoprivredne biomase zasnovana su na eljama: da se
iskoriste potencijali otpadne poljoprivredne biomase (35-40% ukupnog potencijala obnovljivih izvora
Republike Srbije), da se ne remeti bilans u proizvodnji hrane i da tehnologija bude dostupna kako
korisnicima tako i proizvoaima te opreme u Srbiji. Karakteristike sagorevanja poljoprivredne
biomase se u mnogome razlikuju od karakteristika umske biomase [1, 2, 6]. Zbog toga se pri razvoju
sistema za primenu poljoprivredne biomase o tome mora voditi rauna. Putanjem u rad i iskustvom u
dvogodinjoj eksploataciji prvog kotla, nazivne snage 1,5 MW, na tu vrstu biomase, konstruisanom po
patentnom reenju [3, 4] saradnici instituta Vina, Laboratorije za termotehniku su dokazali da vladaju
razvijenom tehnologijom. Predloeni postupak izabran je kao optimalna tehnologija sagorevanja
balirane poljoprivredne biomase sa stanovita energetske efikasnosti sa jedne strane, jer je potrebno
najmanje energije za pripremu biomase (baliranje), a primenjena tehnoloka reenja su veoma
jednostavna, kao i zadovoljenje ekolokih aspekata, sa druge strane.

2. OPIS POSTROJENJA

ema kotla prikazana je na slici 1. Kao gorivo kotao koristi bale sojine slame, dimenzija
0,7x1,2x2,0 m. Prosena donja toplotna mo goriva je 13.686kJ/kg, a gustina 130-140 kg/m
3
. Baliran
sojin ostatak (1) se pomou klipnog dodavaa (3) kroz vodom hlaeni uvodnik (2) uvodi u loite (12).
Klipni dodava je pogonjen pomou odgovarajueg hidraulinog sistema (5). Primarni vazduh za
sagorevanje se obezbeuje pomou ventilatora primarnog vazduha (4) i on se deli na dva dela. Jedan
deo primarnog vazduha se uvodi neposredno ispod i iznad bale, a drugi deo kroz spremite pepela (7).
Pomou dela primarnog vazduha koji se uvodi kroz pepeo vri se fluidizacija i dogorevanje nesagorele
biomase, u sloju sopstvenog pepela, koja propadne kroz vodom hlaenu reetku (11). Pepeo se pomou
punog izvlakaa (6) izvlai iz sistema ime se odrava eljena visina fluidizovanog sloja. Sekundarni
vazduh se u proces sagorevanja uvodi kroz vodom hlaeni uvodnik sekundarnog vazduha (8),
neposredno u zonu sagorevanja koksnog ostatka. Ovaj uvodnik ima mogunost translatornog i
delimino rotacionog kretanja. Pomou translatornog kretanja uvodnika sekundarnog vazduha vri se
regulisanje snage loita (omoguavanjem da manja ili vea koliine biomase uestvuje u procesu
sagorevanja), a rotacionim kretanjem skidanje pepela i delimino sagorele biomase sa vrha bale.
Sekundarni vazduh se obezbeuje pomou ventilatora sekundarnog vazduha (9), a translatorno i
rotaciono kretanje uvodnika pomou prenosnog mehanizma (10). Dimni gasovi nastali u primarnoj
komori sagorevanja nakon skretanja ulaze u sekundarnu i tercijarnu komoru u kojima se vri
dogorevanje gasne faze, nakon ega preko plameno-dimne cevi (13) ulaze u prvu i drugu promaju
razmenjivaa toplote (14) i (15). Na izlasku iz razmenjivaa toplote, ohlaeni dimni gasovi najpre
ulaze u ciklonski preista (16), a nakon toga u dimnjak (17).





Slika 1. ema industrijsko demonstracionog postrojenja za sagorevanje balirane
sojine slame PKB korporaciji Beograd

Primena ove tehnologije omoguava primenu nus-proizvoda iz poljoprivredne proizvodnje, to
poveava prihode iz poljoprivredne proizvodnje, a u isto vreme odrava balans proizvodnje hrane i
smanjenja zagaenja. Ova tehnologija se takoe moe koristiti za sagorevanje energetski useva, to
predstavlja veliki znaaj za Srbiju. Cigaretni tip sagorevanja balirane biomase je i u EU oznaen kao
najpogodniji nain za sagorevanje baliranih ostataka iz poljoprivredne proizvodnje [5], i primenjuje se
u velikom obimu u zemljama EU, naroito u Danskoj.
Opisano postrojenje je izraeno i puteno u rad 2007. godine i od tada uspeno radi. Meutim,
radi sagledavanja eventualnih nedostataka i poboljanja rada, a pri tome se prevashodno misli na sistem
loita u kome se odvija proces sagorevanja, neophodno je vriti dalja eksperimentalna istraivanja na
postrojenju. Pored eksperimentalnih istraivanja jako je korisno razviti verodostojnu numeriku
simulaciju rada postrojenja pomou koje bi se to bolje razumeo novi i nedovoljno istraeni nain
sagorevanja biomase i kako bi se sagledali eventualni propusti u njegovoj izradi, kao i mogunosti
poboljanja rada sa aspekta energetske efikasnosti i ekologije.
Numerika simulacija rada jednog ovakvog postrojenja podrazumeva modeliranje procesa
prenoenja toplote i supstancije pri sagorevanju bale biomase, kao i modeliranje procesa dogorevanja
gasova u loinom prostoru iznad bale.

3. MATEMATIKI MODEL

Primena kompleksne numerike simulacije je od izuzetnog znaaja ne samo zbog
omoguavanja sveobuhvatnije i detaljnije analize predloene tehnologije, ve i radi lakeg utvrivanja
efekata moguih konstrukcionih i parametarskih izmena na postrojenju, da bi na taj nain bilo
ostvareno to bolje sagorevanje kako sa stanovita energetske efikasnosti, tako i sa aspekta ekologije.
Numeriki model treba da predstavlja koristan alat za potrebe prognoza efikasnosti rada sa drugim
vrstama balirane biomase i moguim konstrukcionim izmenama na predloenoj instalaciji.
Za potrebe numerike simulacije procesa prenoenja koliine kretanja, toplote i supstancije u
okviru ovog sistema, upotrebljen je matematiko-numeriki model koji sadrati set meusobno
povezanih parcijalnih diferencijalnih jednaina, koje opisuju procese u prostoru za dogorevanje
produkata sagorevanja u pomenutom loitu. Transportne jednaine modela se diskretizuju metodom
kontrolnih zapremina, a reavaju se numerikim metodama baziranim na TEACH algoritmu, pri emu
je neophodno formiranje niza sopstvenih algoritama i rutina, neophodnih za definisanje svih
specifinosti ovakvog sistema. Za prikazivanje rezultata prorauna korien je komercijalni kod
FLUENT 6.3.26.
Da bi se na to jednostavniji nain opisao jedan sloen proces, kakav je proces dogorevanja
gasova u realnom loitu (slika 1), potrebno je uvesti neke pretpostavke. Usvojeno je da je sistem
dvodimenzijski i stacionaran, dok je pretpostavka sastava gasova u glavnoj zoni sagorevanja zasnovana
na rezultatima ranijih istraivanja sprovedenih od strane LTE [4, 7]: CH
4
, CO
2
, CO, O
2
, H
2
O, inertni
gas N
2
, kao i vrste estice ugljenika (C).
Sagorevanje gasovitih komponenti se moe opisati sledeim hemijskim reakcijama:

CH
4
+ 1,5O
2
CO + 2H
2
O
CO + 0,5O
2
CO
2

CO
2
CO + 0,5O
2

C + 0,5O
2
CO

U ovom delu e biti definisane neophodne transportne jednaine kojima bi trebalo da budu
opisana tri osnovna polja:
polje brzina,
polje koncentracija i
polje temperatura.
Jednaine koje definiu brzinsko polje su jednaina kontinuiteta i jednaina odranja
koliine kretanja. Usvojeni koncept stacionarnog dvodimenzijskog modela predstavlja
pojednostavljenu sliku realnog sluaja, ali imajui u vidu simetrinost u vertikalnoj ravni, takav
pristup je apsolutno opravdan.
Jednaina kontinuiteta se moe napisati kao:

( )

lan Izvorni
lan i Konvektivn
S
x
w
i
i f
=
c
c

(1)

gde S predstavlja izvor definisan preko graninih uslova, i,j=1,2, a w
i
vektor brzine koji ima
komponente (w
1
i w
2
). Ako se ova jednaina uporedi sa uoptenom eliptikom transportnom
jednainom, moe se videti da su difuzioni i lokalni lanovi jednaki nuli. Ova jednaina predstavlja
jednainu kojom se u brzinskom polju zadovoljava bilans mase.
Zatim je potrebno definisati momentnu jednainu za turbulentno strujanje u fluidnoj sredini kao i
pripadajue jednaine za kinetiku energiju turbulencije i disipaciju kinetike energije u eliptikom
obliku. Ove jednaine su definisane na osnovu modeliranja Reynolds-ovih turbulentnih napona
preko k-c modela, koji je u praksi najrasprostranjeniji i pokazuje zadovoljavajue slaganje sa
eksperimentalnim rezultatima.
Momentna jednaina ima sledei oblik:

( )
j i
j
eff
i
j i f
i
x
p
x
w
x
w w
x c
c

|
|
.
|

\
|
c
c
c
c
=
c
c
(2)
gde je
eff
=
k
+
t
efektivna viskoznost, koja je jednaka zbiru molekularne i turbulentne viskoznosti.
Izrazi za kinetiku energiju turbulencije i disipaciju kinetike energije za dati stacionarni sluaj bez
svojih lokalnih lanova izgledaju:

( )
c
o

f
i
j
i
j
j
i
t
i k
t
i i
i f
x
w
x
w
x
w
x
k
x x
k w
+
c
c
|
|
.
|

\
|
c
c
+
c
c
+
|
|
.
|

\
|
c
c
c
c
=
c
c
(3)
( )
k
C
x
w
x
w
x
w
k
C
x x x
w
f
i
j
i
j
j
i
t
i
t
i i
i f
2
, 2 , 1
c

c c
o

c
c c
c
+
c
c
|
|
.
|

\
|
c
c
+
c
c
+
|
|
.
|

\
|
c
c
c
c
=
c
c
(4)
Konstante koje se javljaju u prethodnim jednainama date su u narednoj tabeli.

Tabela 1. Konstante k-c modela
C

o
k
o
c
C
1, c
C
2, c

0,09 1,0 1,3 1,44 1,92

Jednaina odranja energije se moe prikazati u sledeem obliku:

( )
( )
( )
r
i
k
k p
mt
t
k m
i
k k
i
f p
p
f
i
f p
i
q
x
Y
T c D
x
H R
x
T c
c x
T c w
x
+
(

c
c
|
|
.
|

\
|
+
c
c
+ +
|
|
.
|

\
|
c
c
c
c
=
c
c
, ,
o

(5)
gde je q
r
izvor toplote usled zraenja izmeu komponenata dimnog gasa, a c
p
specifini toplotni
kapacitet.

Definisanje polja koncentracija se vri preko jednaine odranja hemijskih komponenata:

( )
k
i
k
t
t
k m
i
k i
i
R
x
Y
D
x
Y w
x
+
(

c
c
|
|
.
|

\
|
+
c
c
=
c
c
o

,
(6)
gde je R
k
maseni izvor/ponor hemijske vrste k, a Y
k
maseni udeo hemijske vrste k.

4. REZULTATI I DISKUSIJA

Na slikama 2, 3 i 4 su prikazana polja temperatura, koncentracije CO i vektor polja brzina.
Temperatura na ulazu u loite je 1170 K, a na izlazu je 1240 K. Prirataj temperature je posledica
sagorevanja metana i ugljenmonoksida koji se nalaze u gasovima koji ulaze u loite.


Slika 2. Polje temperatura

Smanjenje koncentracije ugljenmonoksida je posledica njegovog sagorevanja u loitu. Sa slike
4 se moe uoiti da sva koliina ugljenmonoksida sagoreva ve do polovine visine loita to govori u
prilog injenici da je zapremina loita i vie nego dovoljna da obezbedi potpuno sagorevanje CO.
Takoe moe se zakljuiti da visinu loita treba smanjiti, jer e se na taj nain smanjiti i trokovi
izgradnje ozida loita, a sve to bez bojazni da e biti ugroena efikasnost dogorevanja gasova (pre
svega misli se na ugljenmonoksid).

Slika 3. Polje brzina


Slika 4. Polje koncentracija ugljenmonoksida (CO)






5. ZAKLJUAK

Izgraeni kotao u Korporaciji PKB slui za grejanje plastenika u kojima se uzgaja povre.
Radom kotla se svakodnevno utedi od 1200 2500 , u zavisnosti od vremenskih prilika. Izgradnjom
jo ovakvih kotlova u budunosti bi se propagirala domaa tehnologija bazirana na sopstvenog razvoja,
omoguilo bi se iskorienje sekundarnih sirovina iz poljoprivredne proizvodnju, bez remeenja
bilansa u proizvodnji hrane. Takoe, stvorile bi se mogunost uzgoja energetskih biljaka (razne trske,
konoplje, brzorastue trave, itd) na utrinama i zaputenom zemljitu.
Formiran je kompleksan matematiko-numeriki model, pomou kojeg se moe obaviti detaljna
dvodimenzijska numerika simulacija procesa dogorevanja gasova u razmatranom loitu. Sve to je
uraeno radi sveobuhvatnije analize predloene tehnologije, ali i za potrebe lakeg utvrivanja efekata
moguih konstrukcionih i parametarskih izmena na postrojenju. Oformljeni numeriki alat, uz manje
izmene ili dopune, moi e da se primeni u okviru istraivakih i inenjerskih analiza i na mnogim
drugim instalacijama slinog tipa.

6. LITERATURA

[1] S.Oka, Lj.Jovanovi,: "Combustion cycle and combustion lines of biomass", in "Biomass a
renewable energy source" (editors: Oka, S., Jovanovi, Lj.), monograph (in Serbian), Yugoslav
Society of Thermal Engineers Institute of Nuclear Sciences "Vina", Belgrade, Serbia and
Montenegro, 1997, 25-28.
[2] D.urovi: Contribution to the development of baled biomass combustion from agricultural
production, Master thesis, Faculty of mechanical engineering, Belgrade, 2008.
[3] D.Dakic, R.Mladenovic, B.Repic, A.Eric, S.Belosevic, M.Paprika, M.Komatina: Loite za
sagorevanje velikih bala biomase sa mehanizovanim loenjem i sagorevanjem po principu cigarete,
P-2007/0138, Zavod za intelektualnu svojinu Republike Srbije
[4] R.Mladenovi, A.Eri, M.Mladenovi, B.Repi, D.Daki:Energy production facilities of
original concept for combustion of soya straw bales, 16
th
European Biomass conference and
exhibition, Valencia, Spain, 2-6 Jun 2008.
[5] B. Kavalov, S.D. Peteves, ''Bioheat applications in the European Union: An Analysis and
Perspective for 2010'', European Commission, Directorate-General Joint Research Centre, Institute
for Energy, 2004
[6] A. Eri, B. Repi, D. Daki, M. Paprika, Analysis of the characteristics many types of agricultural
biomass products, Internal report, NIV-ITE-315, Laboratory for thermal engineering and energy,
Institute of nuclear sciences Vina, Belgrade, 2006.
[7] Djurovi, D., Daki, D., Eri, A., Repi, B.: Development of the boiler for combustion of
agricultural biomass by products, 5
th
Dubrovnik Conference on Sustainable Development of
Energy, Water and Environment Systems, Dubrovnik, Croatia, September 29th -October 3th, 2009.