Ekonomiks - Isang sangay ng agham-panlipunan na tumutukoy sa pagsusuri kung papaano ipinamamahagi ng isang lipunan ang kanyang pinagkukunang yaman

sa ibat-ibang gawain ng tao upang matugunan ang kanyang mga pangangailangan. oikonomia - Griyegong salita na pinagmulan ng ekonomiks. oikos - Nangangahulugang kabahayan o household sa ingles. nemein - Ang ibig sabihin ay pangangasiwa o pamamahala. pagtitipid - Ito ay nangangahulugan ng tuwirang pamamahala ng mga gawain ng tao sa kanyang kabahayan. alternatibo - Ang pangunahing tungkulin ng asignaturang ekonomiks. Paul Samuelston - Nagsasabing ang ekonomiks ay pag-aaral kung paano makapamili ang tao, mayroon man o wala siyang salapi. Lloyd Reynolds - Nagsasabing ang ekonomiks ay pag-aaral na may kinalaman sa produksyon, konsumpsyon, pamamahagi ng produkto at serbisyo. Thomas Hailstones - Nagsasabing ang ekonomiks ay may kinalaman sa pamamahagi ng hilaw na sangkap. Roger Leroy Miller - Nagsabing ang ekonomiks ay ang pag-aaral tungkol sa wastong pagpapasya kung paano, kailan at sa anong dahilan ang paggamit ng pinagkukunang yaman. Clifford James - Nagsasabing ang ekonomiks ay pag-aaral ng kabuuang kaalaman ng tao bunga ng kanyang pakikipag-ugnayan. Gerardo Sicat - Para sa kanya, ang ekonomiks ay pag-aaral ng pangangailangan at kunga paano gumagawa ng desisyon ang tao sa lipunan. Bernardo Villegas - Nagsabing ang ekonomiks ay tumatalakay sa produksyon, pagkonsumo at pamamahagi ng likas na yaman at yamang tao. Adam Smith - Tinaguriang Ama ng Ekonomiks. Karl Marx - Siya ang Ama ng Komunismo. Modelo/Teorya - Payak na representasyon ng mundo. Maykroekonomiks - Sangay ng ekonomiks na tumutugon sa pag-aaral ng maliliit na yunit ng lipunan. Makroekonomiks - Sangay ng ekonomiks na tumatalakay sa mga suliranin ng buong bansa halimbawa ang pagtaas ng mga bilihin at pagkawala ng pambansang kita. Econometrics - Paggamit ng istatistika upang masubok ang nagawang haypotesis.

Finance - Pagsusuri ito ng paraan ng pagsulat ng kita at pagbabadyet. International Economics - Pinag-aaralan dito ang pakikipagpalitan/daloy ng pakikipagpalitan ng mga bansa. Pinapahalagahan din dito ang piso o dolyar sa pangkalahatang pamilihan. Law & Economics - Sinusuri sa aralin ang kahalagahan ng mga batas at tuntunin sa ekonomiya. Industrial Organization - Sumasaklaw ang aralin sa masusing pag-aaral ng istruktura at galaw ng mga industriya at firm sa loob ng ekonomiya.

Labor Economics - Tinatalakaw ang mga salik na nakakaapekto sa sahod ng mga manggagawa at ang batayan sa kawalan ng empleyo at dis-empleyo. Economic Development - Araling tumutukoy sa pagsulong at pag-unlad ng mga bansa. Economic History - Pagtalakay ito sa pinagdaanan ng modernong ekonomiya. Positibo - Pamamaraan ng ekonomiks na simpleng paglalarawan ng sitwasyon. Normatibo - Isang pamamaraang tuwirang nagsusuri at nagpapahayag ng pagpapasya. Adam Smith - Nagsulat ng aklat na An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations at nagpahayag ng doktrinang Laissez Faire o Let Things Alone Policy. David Ricardo - Sumulat ng Principles of Political Economy and Taxation. Thomas Malthus - May akda ng Malthusian Theory at nagsulat ng An Essay on the Principle of Population. John Maynard Keynes - Nagmungkahi na ipagpatuloy ang government spending ng pamahalaan laban sa recession. Bernardo Villegas - Nagtapos ng pag-aaral sa Harvard University at naging propesor sa University of Asia and the Pacific.

Winnie Monsod - Isang guro at ekonomista na sikat sa telebisyon. Isang propesora sa Unibersidad ng Pilipinas mula 1971. Dr. Gerardo Sicat - Pinakatanyag na ekonomista sa Pilipinas. PGMA - Nagtapos ng ekonomiks sa UP at humigit kumulang na limamput-limang batas ukol sa ekonomiks ang kanyang napasa kahit senador pa lamang. Ekonomiks - Isang agham-panlipunan na ang sentro ng pag-aaral ay mga tao at lipunan. Columbus - Napatunayan niyang ang mundo ay hindi patag.

variables - Mga nagbabagong bagay sa ekonomiya. ceteris paribus - Latin na ang ibig sabihin ay Let Things Alone Policy. grap - Isang biswal na representasyong nagpapakita ng relasyon ng dalawang variables. Independent Variable - Ang pahalang na linyang tumatakbo mula kanluran patungong silangang aksis na horisontal. Dependent Variable - Patuwid na linya ay ang bertikal na aksis na tumatakbo mula timog patunong hilaga. talahanayan - Isang talaang nagpapakita ng relasyon ng dalawa o higit pa sa dalawang variable sa pamamagitan ng numero. tuwirang relasyon - Nagsasaad ng positibong relasyong nangangahulugan na ang pagtaas sa isang variable ay nagbubunga ng pagtaas ng kaugnay na variable. (direct) di-tuwirang relasyon - Nagsasaad ng negatibong relasyong nangangahulugan na ang pagtaas ng isang variable ay magbubunga ng pagbaba ng kaugnay na variable. (inverse) aksis - Mga linyang pahalang at patuwid sa bawat grap. inaasahang variable - Ang umaasang variable ay mababatid lamang kung alam na ang inaasahang variable. coordinate - Tumutukoy sa pares ng numerong nagpapakita ng lokasyon ng punto sa linya. relasyon - Tumutukoy sa ugnayan ng dalawang variable. dalisdis/slope - Nagsasaad ng pagbabago sa variable na nasa bertikal na aksis kada unit ng pagbabago ng variable na nasa horizontal na aksis. negatibong dalisdis - Nagpapahiwatig ng pagbabago sa dalawang aksis. X-Axis -Tumutukoy sa linyang horisontal sa isang coordinate system. Y-Axis - Tumutukoy sa linyang bertikal sa isang coordinate system. Griyego - Unang nagpakilala sa atin ng ekonomiks. Plato (427-347 B.C.) - Nagsulat ng aklat na The Republic at naniniwalang kinakailangan ang mga prinsipyo para sa mahusay na pamamahala ng isang huwarang lipunan at sa restraint (pagpipigil ng pagpaparami ng kayamanan at luho). Aristotle (384 -322 B.C.) - Tagasunod ni Plato at naniniwala sa katamtaman (moderation) Rule of the Mean.

Distributive Justice - Nauukol sa pagbibigay ng materyal na gantimpala o pabuya sa ibat-ibang uri ng tao. Commutative Justice - Ang mga mangangalakal ay nagtutungo sa pamilihan dahil sa kanilang mga pangangailangan sa produkto at serbisyo. exchange value - Tumutukoy sa kapakinabangang maaring makuha sa isang produkto kung ito ay naipagpalit na sa pamilihan. ethics - Tumatalakay sa kabutihan at mga katanungan tungkol sa katarungan. Gitnang Panahon - Kinakitaan ng malakas na impluwensya ng mga mangangalakal. commune - Isang komunidad na naitatag na naglalayong mabigyan ng proteksyon at suporta ang mga mangangalakal. St. Thomas Aquinas - Naniniwala siyang ang mga produkto at serbisyong ginagawa ng tao ay dapat na maging pag-aari lamang ng isang indibidwal o ginagawa ng isang indibidwal lamang. pyudalismo - Sistemang pang-ekonomiya kung saan ang diin ng kabuhayan ay nakabatay sa pagmamayari ng lupa. Ekonomiyang Manorya - Sistema kung saan ang mga peasants o magsasaka ay umaasa sa kanilang feudal lords. Binubuo ng dalawang sistema. nakapagsasarili - Payak ang sistema ng pamumuhay rito sapagkat isang kahig isang tuka ang mga taong namumuhay sa ganitong sistema. (Self-Sufficiency) di paggamit ng pera - Barter ang ginagamit na sistema ng pagpapalitan. (demonitized economy). master - Ang namamahala ng trabaho. journeyman - Ang kanang kamay ng master. apprentice - Ang mga nagtatrabaho ng hindi binabayaran. krusada - Pakikipagsapalaran ng mga tao sa Europa upang mabawing muli ang banal na lupain ng Herusalem sa mga Moors. eksplorasyon - Panahon ng pagtuklas at paglalakbay. merkantilismo - Inilarawan sa panahong ito ang pagkakaroon ng malakas na kapangyarihan ng militar na lumikha ng mga estado at pagsakop ng mga lupain. laissez faire - Sistemang pinakilala ng mga physiocrat na nangangahulugang Let things alone. invisible hand - Magkakaroon ng pwersang ito kung malaya ang bawat taong gawin ang kanyang nais. 300,000 milyong km2 - Kabuuang sukat ng Pilipinas.

104,600 milyong km2 - Kabuuang sukat ng Luzon. 94,600 milyong km2 - Kabuuang sukat ng Mindanao. 57,200 milyong km2 - Kabuuang sukat ng Visayas. dipterocarp - Uri ng kagubatan na matatagpuan sa mga basa at mabubundok na lugar.molave - Kilala bilang kagubatang mulawin. Matatagpuan sa tuyo at apog na lupa. pino - Kilala bilang kagubatang saleng. Kadalasang ginagamit sa pagmimina at nagbibigay ng turpentine na ginagamit sa mg pintura at semento. mangrove - Tinatawag na bakawan. Ginagamit bilang uling, dyewood at panggatong. dalampasigan Matatagpuan sa mga tuyo at mabuhanging lugar kung saan mayaman sa pandan. mossy - . Tianatawag ding Protection Forests.pastulan - Bahagi ng gubat na walang puno. 77 - Bilang ng ispisyi ng ibon na matatagpuan sa bansa. 700 - Bilang ng uri ng mga paru-paro sa bansa. 2,157 - Bilang ng ispisyi ng isda sa bansatamaraw - Hayop na makikita sa Mindoro. pilandok -. Pinaka maliit na mouse deer na makikita sa Balabac, Palawan. BAS - Bureau of Agricultural Statistics. BFAR - Bureau of Fisheries and Aquatic Resources. closed season - Ipinatutupad upang maprotektahan ang mga ispisyi ng isa at iba pang produktong pandagat. buhanging silica - Nakukuha sa tabing-dagat na ginagamit sa paggawa ng salamin.petrolyo Pinakamahalagang mineral fuel o mineral na panggatong. 45 % - Bilang ng porsyento ng nagagamit na kapatagan para sa pagsasaka. lupa - Tumutukoy sa lahat ng orihinal at lahat ng di-mapapalitang yaman ng kalikasan. food crops Tumutukoy sa mga pananim na inilalaan para sa pagkonsumo ng mamamayan. commercial crops - Mga pananim na iniluluwas sa ibang bansa. Adam Smith - Siya ang nagsabing ang lakas paggawa ang pinakamahalagang yaman ng bansa.

Populasyon - Tumutukoy sa dami ng tao o bilang ng taong naninirahan sa isang pook. demograpiya Ito ay ang pag-aaral ng populasyon. sinsin - Tinatawag ding Population Density. Tumutukoy sa kapal ng populasyon sa bawat kilometro kwadrado. GNP - Gross National Product. PCI - Per Capita Income. Malthusian Theory - Ang populasyon ay nadadagdagan sa paraang geometrical habang ang tustos ng pagkain ay nadadagdagan sa paraang arithmetical. positibong paraan - Tumutukoy sa pagbabawas ng populasyon sa pamamagitan ng pagkakasakit, gutom, epidemya, digmaan, kalamidad etc. prebentibong paraan - Nakapaloob ang di pag-aasawa ng maaga, pagpaplano ng pamilya at pagkontrol sa bilang ng mga anak. fertility - Tumutukoy sa kakayahang magka-anak. demographic transition - Teoryang tumatalakay sa kaugnay na dami ng ipinanganganak at dami ng bilang ng namamatay. fertility theory - Isinasaad sa teoryang ito na ang gawi at ugali ng tao ay may malaking bahagi sa fertility ng isang babae. yamang pisikal - binubuo ng mga istruktura, kagamitan, at kasangkapang gawa ng tao na nakakatulong sa kanyang pang araw-araw na pamumuhay. pangangapital - Isang pamamaraan ukol sa pagbuo ng mga panibagong istruktura, makinarya, planta, at mga kagamitang nagpapalaki ng mga istak ng kapital. depreciation - Ang unti-unting pagkaluma, pagkasira, at pagbaba ng halaga ng mga yamang pisikal. 201,994 km - Ang nagagawang kalsada sa bansa. pamumuhunan - Tumutukoy sa paggastos sa mga kagamitang pamproduksyon, isruktura at pagbili ng mga bagong bahay. agrikultura - Nangangahulugang pangangalaga at pagbubungkal ng lupa.ager cultura - Salitang Latin na nangangahulugang kultibasyon ng bukirin. reporma sa lupa - Isang programang naglalayong mabigyan ng pagkakataon maging may-ari ng lupa ang mga magsasakang walang lupa.

industriya - Kumakatawan sa sektor ng bansang nakatuon sa paglikha ng mga yaring produkto.kontruksyon - Pagpapatayo ng mga istruktura o mga pabrika, pagawaan, gusali at iba pa. serbisyo - Paglikha at pagbebenta ng mga pangunahing kalakal tulad ng elektrisidad, tubig at gas. manufacturing - Pagproseso ng mga hilaw na sangkap upang maging isang yaring produkto. pagmimina -Pagkuha ng mga mamahaling metal at mineral. small scale - Industriya kung saan ang dami ng manggagawa ay 5-100 at nagkakalaga ng 5-16milyon ang kanilang asset. medium scale - Industriya kung saan ang dami ng manggagawa ay 100-200 at nagkakalaga ng1660 milyon ang kanilang asset. large scale - Industriya kung saan may malawak na produksyon at may malaking dami ng manggagawa. R.A. 7307 - Batas na ang Philippine Carabao Center ang nangangasiwa sa pagpaparami at pagpapaunlad ng populasyon ng kalabaw bilang katulong sa pagasasaka. R.A. 8485 - Batas na nagsasaad na ang kalabaw ay maaaring katayin kung ito ay dalawa o tatlong taong gulang na. R.A. 6657 - Comprehensive Agrarian Reform Law of 1988. P.D. no. 27 - Land Reform Program of the Government Executive Order no. 182 - Nagbubukas sa iba pang aspeto ng pamumuhunan ngdati-rating nakabukas lamang sa mga Pilipino. Build Operate Transfer Law - Nagpapahintulot sa operasyon ng mga dayuhang mamumuhunan sa sektor ng edukasyon, pasilidad sa kalusugan, solid waste management at iba pa. Executive Order no. 185 - Nagpapalawak sa kompetisyon sa sektorng pagbabangko. Enumeration: Ibigay ang dalawang klase ng halagang sumusukat sa kapakinabangan ng produkto. -Intrinsic value -exchange value

Dalawang prinsipyong naglalagi sa pamilihan -Distributive Justice -Commutative Justice Mga Kaugnay na Aralin ng Ekonomiks -Industrial organization -econometrics -labor economics -finance -economic development -international economics -economic history -law at economics Dalawang sangay ng ekonomiks -Microeconomics -Macroeconomics tatlong pamamaraan ng mga ekonomista -Paggamit ng siyentipikong pamamaraan -Positibong ekonomiks -Normatibong ekonomiks Dalawang sistema na umiiral sa Ekonomiyang Manorya -Nakapagsasarili (Self-Sufficiency) -Di-Paggamit ng Salapi Primitibong Paraan -Paggamit ng hayop so pagbubungkal -lakas ng tao sa paggamit -patubig mula ulan -dumi ng hayop bilang pataba Modernong Paraan -Paggamit ng makinaryang sa pagbubungkal, pagtatanim at pag-aani -Dunong at hindi lakas ng tao ang ginagamit sa pagtatanim -paggamit ng pesticide

Mga saklaw ng sektor ng industriya -Konstruksiyon -Serbisyo -Manufacturing -Pagmimina Klasipikasyon ng industriya -small-scale -medium-scale -large-scale Serbisyo na ibinibigay ng industriya -Elektrisidad, Gas, at tubig -Pagnenegosyo at Komersyo Suliraning kinakaharap ng sektor ng industriya -Kakulangan ng kasanayan ng maggagawa -kakulangan ng puhunan -maling gawain ng namamahala -kompetisyon mula sa mga dayuhang kapitalista Uri ng Kagubatan -Dipterocarp -Molave -Pino -Mangrove -Dalampasigan -Mossy Di-tuwirang paggamit sa mga kagubatan -nagpapalinis sa maruming hangin -sumusugpo sa pagka-agnas at pagguho ng lupa -binabawasan ang mapinsalang baha -inaayos ng daloy ng tubig -nagsisilbing kublihan ng ibon -pinanggagalingan ng mga prutas,gamot, panggatong, palamuti, lilim at pananggalang sa bagyo

Klase ng yamang natural -Yamang Hayop -Yamang Tubig -Yamang lupa -Yamang Mineral -Yamang Tao -Yamang Pisikal Dahilan ng paglaki ng populasyon -Mataas na birth rate mababang death rate -pagunlad ng teknolohiya -pagunlad ng pabahay atbp. Epekto ng Paglaki ng populasyon -salik sa pagsulong ng ekonomiya -pagkawala ng trabaho -pagdami ng mga nasa poverty line -pagkaubos ng likas na yaman -pagkasira ng kapaligiran -polusyon Mga teorya ukol sa populasyon -Malthusian Theory -Fertility Theory -Demographic Transition Theory Suliraning kaugnay ng Populasyon -Pabahay -Pagkain -Edukasyon -Kalusugan -Paghahanapbuhay

Mga terminolohiya sa Ekonomiks 1. Agrikultura - sector ng ekonomiya na nauukol sa paghahalaman at pag aalaga ng hayop. 2. badyet - plano ng mahusay na paggamit ng salapi,panahon at kagamitan 3. Bangko Sentral ng Pilipinas - isang institusyon na ang pangunahing layunin ay isaayos ang pananalapi ng Bansa. 4. bangko ng pag iimpok - itinatag upang mahikayat ang publikong magdeposito ng kanilang labis na salapi 5. bahay-sanglaan - isang kumpanya na nasa negosyo ng pagpapautang ng pera. 6. bangkong komersiyal - bangkong tumatangap o gumagawa ng mga depositing demand na maaring bawiin ng tseke 7. Batas ng panustos - kapag mataas ang presyo mataas din ang dami ng panustos kapag mababa ang presyo mababa rin Ang dami ng panustos 8. bimetalismo - pamantayang batay sa dalawang metal at kapwa ginagamit bilang salapi 9. brain drain - pag-alis ng mga manggagawang may kakayahang antas terknikal at prpesyunal upang mamasukan sa Ibang bansa 10. broker - isang taong bumibili at nagtitinda ng mga security o pautang ng iba na may patubo 11., credit card - katumbas ng tunay na salapi o cash na ginagamit sa pamimili 12. demand credit - uri ng kredito na walang petsa ng pagbabayad 13. Pyudalismo - ito ay isang pamamaraan na pagtrabaho sa mga amo upang magproteksyon sa mga ordinaryong tao. Ang kapalit nito ay panandaliang ligaya. 14. Merkantilismo - isang tradisyunal o makalumang pamamaraan ng paglalabas ng similya na ginagamitan ng kalikasan, tulad ng metal, ginto, at pilak. Ang namumuno ay mangongolekta ng mga metal sa kanyang nasasakupan nang sa ganun ang kanilang bansa ay magkaroon ng sapat na pangangailangan mula sa kanilang yaman. 15. Kapitalismo - Isang tradisyunal o makalumang pamamaraan ng pamumuno na pinamumunuan na isang similya, na may absolutong kapangyarihan. Ang kanyang pamumuno sa kanyang nasasakupan ay may disiplina, sa madaling salita istrikto ang kanyang pamumuno, tulad ni Adolf Hitler. 16. Sosyalismo - Sa sistemang sosyalismo, ang mga pangunahing gawain o industriya at ang gamit sa produksyon ay pag-aari ng pamahalaan. Pinahihintulutan din naman ng sistemang ito ang pribadong sektor na mag-ari ng negosyo at magkaroon ng pag-aaring pribado. 17. Komunismo - Kolektibong sistemang pang-ekonomiya na walang pag-uuri ang estado sa tao.

18. Bandwagon - Pag-aanunsiyo na nagpapakita ng dami ng tao na tumatangkilik sa isang produkto 19. Produksyon - Paglikha ng mga produkto at serbisyo para matugunan ang pangangailangan ng tao 20. Tuwirang pagkonsumo - Pagkonsumo na nagbigay agad ng kasiyahan sa consumer 21. yamang tao - ang mga tao na gumagamit ng talino, kasanayan, abilidad, at lakas sa paglikha ng mga produkto at serbisyo. 22. Pagkonsumo - Pagbili at paggamit ng mga produkto at serbisyo upang matugunan ang pangangailangan at magkaroon ng kasiyahan ang tao. 23. Kita - Ang halaga na katumbas ng ginawang produkto at serbisyo. 24. Pag-aanunsyo - Ang pamamaraan upang hkayatin ang mga tao na tangkilikin ang isang produkto. 25. Biyolohiya - Ang tumatalakay sa pag-aaral ukol sa mga pananim at pag-aalaga ng mga hayop. 26. Konserbasyon - Tumutukoy sa matalinong paggamit ng mga likas na yaman. 27. lakas paggawa - Tawag sa mga tao na may edad 15 pataas na may sapat nang lakas, kasanayan, at maturity , maaring may trabaho, o naghahanap pa lamang ng trabaho. 28. Kapital - Materyal na ginawa ng tao upang magamit sa produksiyon. 29. Ekonomiks - Agham ukol sa pagkilos at pagsisikap ng tao upang gamitin ang limitadong yaman ng bansa sa pagtugon sa tila walang katapusang pangangilangn sa buhay. 30. paggawa - Ang paggamit ng lakas ng tao upang linangin ang mag likas na yaman at lumikha ng mga produkto. 31. kasaysayan - Ang nakatalang pagpupunyagi upang labanan ang kasalukuyang sitwasyon ng tao sa iba't-ibang panahon. 32. Fossil Fuels - Pinagkukunan ng enerhiya na mula sa labi ng mag tuyong halaman at hayop. 33. Populasyon - Bilang ng tao na naninirahan sa isang lugar. 34. Mamimili - Mga taong bumibili at gumagamit ng mga produkto at serbisyo upang magkaroon ng kasiyahan at matugunan ang pangangailangan. 35. Depresasyon - Tawag sa unti-unting pagkaluma at poagkasira ng mga yamang pisikal 36. Pinagkukunang yaman - Ang anumang bagay na ginagamit sa paglikha ng mga produkto at serbisyo na matutugon sa pangangailangan ng mga tao at bansa. 37. Labor ForceParticipation Rate - Proporsiyon ng mamamayan na aktibong kalahok sa produksiyon ng bansa. 38. Sosyohan - Ito ang samahan ng dalawa o higit pang tao na nagkasundo na magbibigay ng salapi at ariarian para sa negosyo. 39. kakapusan - Pagkakaroon ng limitasyon sa mga pinagkukunang-yaman na ginagamit sa paglikha ng mga produkto. 40. Densidad ng populasyon - Bilang ng tao na naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado.