Bidatcilari Tenkidte Selef Menheci

www.kitabvesunnet.blogspot.
com
Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC
www.kitabvesunnet.blogspot.com
Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette
SELEF MENHEC
hazrlayan
Hammud bin Cabir bin Mbarek el-Hris

(mm-l Kur niversitesi, Davet ve Din Usl Fakltesi Tedris Heyeti yesi)
3
KTAB VE SNNETE DAVET YAYINLARI 1435
zgn ismi
Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette
SELEF MENHEC
telif Doktor Hammud bin Cabir bin Mbarek el-Hris
tercme ve yayna hazrlama Ebu Turab Murad bin AbdurRahman es-Sivasi
tashih Ebu Umeyr bin Muhammed et-Turki
irtibat: kitabvesunnet@gmail.com
YAYIN HAKKI SLAM MMETNE VAKIFTIR, DLEYEN OALTABLR
indekiler MUKADDME....7
1. BAHS ARATIRMA KONUSUNUN MFREDATININ TARF10
2. BAHS AMALI TENKDN MERULUU LE DAVET VE SLAHTAK EHEMMYET.31
3. BAHS LM VE TERBYEV NEBEV MENHECE SARILMAK..49
4. BAHS BD'ATLARDAN KORUNMA VE BD'ATLARI TENKD HUSUSUNDA LM VE NEBEV MENHECE SARILMAK.62
5. BAHS BD'ATLARIN TENKD VE MUHALFLER REDDETME HUSUSUNDA SELEFN AMEL MENHECNN EN NEML ARETLER...69
6. BAHS "BADETLERDE ASIL OLAN MEN ETMEKTR/ DER EYLERDE ASIL OLAN SE MUBAHLIKTIR" KADELERNN ARASINI AYIRABLMEK.97
7. BAHS SELEFTEN BAZILARININ, BD'AT EHLNDEN SAKINDIRMA VE BD'AT EHLN REDDETME HUSUSUNDAK SZLER.111
HTME Bu Aratrmann Neticesi.118
MUKADDME phesiz ki hamd Allah'ndr. O'na hamd eder, O'ndan istiane eder ve O'na istifar ederiz. Nefislerimizin erlerinden ve amellerimizin ktlklerinden Allah'a snrz. Allah kime hidayet verirse onu dallete drecek yoktur; kimi de dallete drrse onu hidayet edecek yoktur. L ilhe illAllah'a, O (celle celalahu)'nun tekliine ve erki olmadna ehadet ederim. Muhammed'in O (celle celaluhu)'nun kulu ve resl olduuna ehadet ederim. Allah O'na, line ve ashabna salat ve oka selam etsin. Emm ba'du: phesiz ki Allahu Tel'ya davetin kabul edilmesi, bu davetin Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in davetindeki menhecine muvafk olmasna ve O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Snnet'i ile hidayet bulmu olmasna baldr. Allahu Tel buyuruyor ki: "De ki: te bu benim yolumdur; basiret zere Allah'a davet ediyorum. Ben ve tabi olanlar. Ve Allah' tesbih ederim ve ben mriklerden deilim."1 Yani bu, O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Allah'a bir basret, yakn, akl ve er' bir burhan zere davet ettii yntemi, yolu ve Snnet'idir.2
1 2
Yusuf Sresi, 108. ayet Bknz: Tefsru-l Kur'ni-l Azm (2/496), Ebu-l Fid smail bin Kesir.
7
Ve Sahabe (radyAllahu anhum bunu) direkt olarak Resul (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den almtr. Onlarn fehmi onlar en doru olana lfet etmitir. Fazlet, makam ve anlay cihetinden onlardan sonra Tabin gelmektedir. te Sahabe ve Tabinden oluan bu topluluk, m'minler iinde Neb'lerine en ok tbi olan Selef'tir. Selef'in menheci, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in menhecine en muvafk olan menhecdir. Bunun iin, tm ibadet ve davet meselelerinde bu menhecin en derin noktalarn incelemek ve bu menheci ilim, ibadet ve davette doruya muvafk olmay umarak tatl ve serin bir su eklinde mslmanlara sunmak, aratrmaclar zerine vaciptir. phesiz ki bu mmetin hiri ancak bu mmetin evvelinin salh bulduu ile salh bulabilir. yle ki akdesinde, ibadetlerinde, muamelatnda, teamllerinde, edebinde ve ahlaknda slam'n menheci kesinlikle apaktr. nk bu menhec, Kitap, Snnet ve Sahabe (radyAllahu anhum)'un fehminden alnm bir menhectir. phesiz ki bu menhecin apak oluu, onun vahiy nuru ile aydnlanmasnn ve ayn zamanda, nakille elimeyecek ekilde ve akln nakle tbi olmas artyla, Allah'n akla ve fikre bahettii hakkn verilmesinin neticesidir. phesiz ki bu aratrma, baz vahiy nasslarn incelemeye; fazletli asrlarda Sahabe ve Tabin'in anlayn ve onlarn sahh ibadet anlayndan kanlar, ibadet hususunda onun aslndan olmayan eyleri ihdas edenleri tenkid ve davet etme hususundaki amel uygulamalarn ve bid'atlarn tenkidi ve bid'at ehlinin davet edilmesi meselesinde Selef'in ittihaz edindii sahih menhece ulamak iin Selef'in bu trl
8
taknlklara kar uygulad teamllerin dikkatlice tefekkr etmeye gayret etmektedir.
keyfiyyetini
Evvela kesin olarak unu bilelim ki: limde ve amelde Sahabe-i Kiram (radyAllahu anhum)'un Kitab' ve Snnet'i anlayndan uzaklamak, dinde bid'atn ortaya kmasna yol amaktadr. kinci olarak da: Biz, u tm, kapsaml, apak, doru slam menhecin dahilinde bilmeye/renmeye altmz bu menhecin yrngesinde dnyoruz ve Allahu Tel'nn izniyle onun (bu menhecin) kapsamndan kmayz. Bu aratrmann plan aadaki ekilde gelmitir: Mukaddime ve akabinde 7 bahistir. Bu bahisler unlardr: 1..Bahis: Aratrma Konusunun Mfredatnn Tarifi 2..Bahis:Yapc Tenkidin Meruluu ile Davet ve slahtaki Ehemmiyeti 3..Bahis: lm ve terbiyevi Nebev Menhece Sarlmak 4..Bahis: Bid'atlardan Korunma ve Bid'atlar Hususunda lm ve Nebev Menhece Sarlmak Tenkid
5..Bahis: Bid'atlarn Tenkidi ve Muhalifleri Reddetme Hususunda Selefin Amel Menhecinin En nemli Alametleri 6..Bahis: "badetlerde Asl Olan Men Etmektir. Ve Eyada Asl Olan ise bahedir" Kaidelerinin Arasn Ayrdedebilmek 7..Bahis: Seleften Bazlarnn, Bid'at Ehlinden Sakndrma ve Onlar Reddetme Hususundaki Szleri
9
Sonra da aratrmann neticesi ve tavsiyeleri gelmektedir. te eser kymetli okuyucunun nndedir. Eser iindeki dorular ilk olarak ve son olarak Allah'n tevfki iledir. Eserdeki hata ve kusurlar ise bendendir ve o beerin tabatdr. Allah'tan afv ve mafiret ile bana nasihat ve dzeltme takdim edenleri en mesud kimseler klmasn diliyorum. Hak, tbi olunmaya ehaktr. Allahu Tel en iyi bilendir. Allah'n saltu selam, Nebmiz Muhammed'e, O'nun line ve ashabnn zerine olsun.
10
1. BAHS ARATIRMA KONUSUNUN MFREDATININ TARF Menhec ( )szcnn tarifi Nehc ve menhec () : Ak/apak yol. Nehece liye-l emra () : Bana onu aklad. oulu menhic ( )eklinde gelir. Enhece-t Tarku () : Yol ak oldu, apak bir yol haline geldi. Nehectu-t Tarka () : Yani o yola girdim. Fuln yestenhicu seble fuln () : Yani falanca, filancann yoluna girdi. El-Minhc (): Allahu Tel'nn u yetinde de getii gibi "apak yol" demektir: "Sizden hepiniz iin bir eriat ve bir minhac yaptk."3,4 el-Menhec (): Nehc olunan yani sulk edilen/girilen yol5 Fakat biz, zerinde durulmas murad olunan "menhec" kavramn belirlemek istediimizde bu, sadece izafeti ile mmkn olmaktadr.
3 4
Maide Sresi, 48. yet .Bknz.: Dil Mukayeseleri Szl (Mu'cemu Mekysi-l Lgat), bni Fris, "Nehc" maddesi, 5/361; Lisnu-l Arab, bni Manzur, 2/383; el-Mu'cemu-l Vast, brahim Mustafa ve dierleri 2/957. 5 Et-Tevgf al Mhimmti-t Terf, el-Mnv, Sayfa: 681
11
Ders menheci, eitsel menhec, devletin menheci, cemaatn menheci, ilm aratrmann menheci gibi
12
lm aratrma menhecinin istlh tarifi O, bilgilerin sunumunun anlalr ve salkl olaca, kabul edilen hususlardan (i)h(t)ilafl hususlara intikal edilerek okuyucunun kolaydan zora ve malumdan mechule doru derece derece ilerletilecei ve bunlarn tmnde fikirlerin ahenginin ve balantsnn amalanaca bir biimde bilgileri tanzim etme yoludur.6 Bizim burada murad ettiimiz, bid'atlar eletirme ve bid'at ehlini davet etme hususunda Selef'in ittihaz edindii menhecdir.
Kitbet'ul-Bahs'il-lm, Doktor AbdulVehhab Ebu Sleyman, Sayfa: 28

13
Selef ( ! )szcnn tarifi Lgatte "Selef" Selef: Takdim ettiin/Senden nce geen/Senden nce gelen her ey seleftir. Bu fiil "selefe-yeslufu-sulfen ( ")! ! !"eklinde gelir. Bir kavim sefere kmay istedii zaman, onlarn iinde nden gidip geen yolcular onlarn selefi olurlar. Selef mmetler gemi mmetlerdir. Atalarndan, akrabalarndan ya veya fazilet bakmndan senden nce gelenler ve takdim ettiin herbir salih amel senin selefindir.7 bni Faris diyor ki: "'Sin, lam, f' nce gelmek, gemek anlamlarna dellet eden bir kktr. Buna gre de 'selef', eskiden yaayanlardr. Sllf kavim: nceden yaam kavim demektir."8
7 8
Bknz.: el-Ayn, el-Ferhd, 7/258; el-Mu'cemu-l Vast, 1/444 Bknz.: Mu'cemu Mekysi-l Lgat, bni Fris, 3/95
14
stlahta "Selef" Onlar Sahabe (radyAllahu anhum), onlara ihsan ile tbi olanlar, Sahabe (radyAllahu anhum)'un anlay zere Kur'n ve Snnet'e temessk edenlerdir.9 O halde slam mmetinin Selef'i, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in sahabileridir. Allah onlar, Nebsi (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in sahabiliine semitir. Onlar, nbvvet zamannn ve vahyin iniinin musr olmular ve sonra dni bize indirildii ekilde nakletmilerdir. Onlar her hayra en yakn ve her erden en uzak olanlardr. Onlar zerine Allah dni kemle erdirdi. Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) yle buyurarak bize, dni onlardan almamz emretmitir: "Sizi gecesi gndz gibi olan beyazlk zere brakyorum. Benden sonra ondan, sadece helak olanlar sapar. Sizden yaayacak olanlar pek ok ihtilaf greceklerdir. Onun iin tandnz snnetime ve hidyete erdirilmi rid halfelerin snnetine sarlnz. Ona az dilerinizle sr(r gibi sarlp, brakmay)nz"10 Tabin ve fazletli asrlarn ehlinden tabine tbi olanlar da bunlara (selefe) dahildir. yle ki Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) onlar da u kavlinde vmtr:
Mevkfu bni Teymiyye mine-l E'ire, AbdurRahman el-Mahmud, 1/22 Bunu bni Mace rivayet etmitir, el-Mukaddime, Halifelerin Snnetine ttib Bb, No: 43; eyh el-Elbani de bunu Sahihu Suneni bni Mace'de (1/13) tashih etmitir/sahih olduunu belirtmitir.
10
15
"Sizin en hayrlnz benim asrm(daki ashbm)dr. Sonra onlar takip edenlerdir. Sonra (da) onlar takip edenlerdir." mran demitir ki "Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) sonra iki veya asr diye zikretti mi bilmiyorum." Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "phesiz ki sizden sonra bir kavim gelir ki ihanet ederler, kendilerine bir ey emanet edilmez, ehdet etmeleri istenmeden hidlik edecekler, adak adarlar ama yerine getirmezler ve onlarn arasnda imanlk zahir olur."11 Sahabe (radyAllahu anhum), mmetin en hayrlsdr. Onlar vahyi naklettiler ve tabin de onlardan ald. Onlarn menhecine uymak dindir. Bu menhec ile salh tahakkuk eder. Nitekim mam Malik (rahimehUllah) yle demitir: "Bu mmetin hiri, ancak bu mmetin evvelinin slah olduuyla salah bulabilir..." Yine O, yle demitir: "Muhammed (sallAllahu aleyhi ve sellem) ve ashab zamannda dn olmayan ey, Kyamet kopana kadar da din olamaz."12 limler, Selef szcnn stlahn ilimde, akdede, ibadette, amelde ve davette, Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) ve ashabnn menheci zere olanlara tlak ederler.
11
Bunu Buhari rivayet etmitir. E-ehdt Kitab, Zulmn Tanklna ehadet Edilmez Bab, No: 2457 12 erhi Sunen-i Eb Davud, AbdulMuhsin el-Abbd, 12/298
16
Kim byle olursa, ite o, "Selef Menhec" zere olandr. bni Useymin (rahimehUllah) yle diyor: "Bil ki selef szc 'zaman olarak selef' ve 'itikad olarak selef' anlamlarna gelmektedir. Selef szc ile itikaden selef olanlar murad olunursa, bugn 'Selefin Mezhebi' zere mevcut olanlar iin bu szc kullanmamz sahih olur ve 'phesiz ki bunlar seleftir' deriz. Selef, zaman olarak nceden geenlerdir dediimiz zaman ise bu kavram, sahabe, tabin ve tebe-i tabin olmak zere faziletli asra tahsis edilmitir. lim ehli bu kavram iki ekilde de (zaman ve itikad asndan selef) kullanmtr. Selef szc ile bazen, zaman olarak sonradan gelmi olsalar bile selefin yolu zere olanlar murad etmiler, bazen de selef szc ile faziletli asr murad etmilerdir. Bunun iin onlar rnein yle derken grrsn: 'mmetin Selefinin ve mamlarnn mezhebi budur.' Burada selef szc ile faziletli asr murad etmektedirler."13 zetle; selef kavramnn zamansal olarak delalet ettii ey sahabe (radyAllahu anhum), tabin ve tebe-i tabin olmak zere faziletli asrlardr. Bu szcn kavramsal olarak delalet ettii ey ile ise ilimde, akdede, ibadette, amelde ve davette, zaman olarak sonradan gelseler bile, onlara tbi olanlardr.
13
.Feth'ur-Rabbi'l Beriyye bi Telhsi'l-Hameviyye erhi ile ed-Durre-i Useymniyye, bni Useymin, Sayfa: 150
17
Tenkidin (#$ )tarifi Tenkid Szcnn Lgatteki Tarifi "Tenkid" kelimesi dil szlklerinde eitli mnlarda varid olmutur. Bunlardan bazlar yledir: 1-bni Faris (rahimehUllah) yle demitir: "'Nun, kaf, dal', bir eyin ibrazna ve izharna delalet eden sahh (iinde illet harfi gemeyen) bir kktr." 2- Aldanmamak iin bir eye devaml ve eletirel bir biimde bakmak anlamna da gelir. Birisi bir eye durmadan bakarsa derler ki: "Falanca gzn bu eye nakd etmi." "nsan bir eyi gz ile nakd ediyor": Aldanmamak iin inceden inceye bakyor. 3-Temyiz ve dzeltme anlamlarna da gelir: Dirhemlerin temyizi, verilmesi, alnmas "intikad (%$ ")&olarak adlandrlr. Nakd (#$ )ise dirhemlerin ayklanmas ve sahtesinin, ktsnden karlmasdr. 4-Ylan veya akrep sokmas mnsna da gelir. Ylan tarafndan sokulan kii hakknda: "Falancay bir ylan nakd etti." denir. 5-Mnakaa anlamna da gelir. " hakknda onunla mnakada etti" yani: " hususunda onunla az dalana girdi." denir. Eserde de: "Eer onlarla mnakada edersen, onlar da
18
seninle mnakada ederler." sz bu anlam zere varid olmutur. "nsanlar nakd edersen, onlar da seni nakd ederler; eer onlar terk edersen onlar da seni terk ederler."14 Bunun mns: "Onlar nakd edersen yani onlar ayplarsan veya gybet edersen onlar da sana misliyle mukabele ederler." demektir. "Onun ban parmamla nakd ettim." eklindeki szn anlam da: "Ona vurdum." demektir. 6-"Hayrl (insan)lar" anlamna da gelir. "Falanca, kavminin nukdesindendir, yani hayrllarndandr" denir. Bu, kavmin sadece hayrl olan kiilerinin tenkide tahamml edebilecei anlamna gelir. nk kavmin hayrl kiileri hakk kabul ve btl terk ederler.15
14 15
lelu'l Hads, bni Eb Htim, 2/421 Bkz: Mu'cemu Mekysi-l Lugat, bni Fris, 5/467-468; Tehzbu'l Lugat, el-Ezher, 9/50; Tcu'l-'Ars, ez-Zubeyd, 9/230-235
19
Lgav mnya baktktan sonra tenkid szcnn anlamn yle belirleyebiliriz: Fiillerin ve haberlerin temyiz edilmesi ve dzeltilmesi; bu dzeltme ileminin, sabit ilm kaideler zerine bina edilmi olmas ve gzel bir sluba elik etmesi artyla, dorunun yanltan, iyinin ktden ve salamn rkten ayrlmas iin, bu fiil ve haberler evresindeki bak alarnn aa kavuturulmasdr.
20
Bid'atn ('(# )tarifi Bid'atn Lgatteki Tarifi (B-dal-ayn) maddesi lgatte genelde iki mnya gelir: Birincisi: nceden geen bir misali olmakszn icad edilen edilen ey. Allahu Tel'nn: "...Semalarn ve arzn mbdiidir 16 yaratcsdr)..." kavli ve yine Tel'nn: (rneksiz
"De ki: "Ben resllerin ilki deilim"17 kavli bu anlamdadr. Araplarn: "Bunda bid' ben deilim." yani: "Bunun isabet ettii ilk kii ben deilim." kavli de bu anlama gelmektedir. kincisi: Yorgunluk ve bitkinlik. Develer yolda zayflk, hastalk veya bitkinlikten knce: "Develer ibd oldu." denir. Hadiste de yle gelmitir: "Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'e bir adam geldi ve dedi ki: 'Binek hayvanm telef oldu, bana bir binek temin edebilir misin?'. Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: 'Bende yok.'
16 17
Bakara Sresi, 117. ayet Ahkaf Sresi, 9. ayet

21
(Baka) bir adam dedi ki: 'Ey Allah'n Reslu, ben ona, kendisine binek temin edecek birini gsterebilirim'. Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: 'Kim bir hayra dellet ederse, kendisine o hayr yapann ecri gibi ecir verilir.'" 18,19
Bunu Muslim, maret Kitab, Gaziye Yardm Etmenin Fazleti Bb'nda (no: 3509) tahric etmitir. 19 Bid'atn lgav mns hakknda bkz: en-Nihye f Garbi'l Hads ve'l Eser, bni Esir, 1/106,107; Muhtru's Shh, Muhammed bin Eb Bekr er-Rz, 1/43, 44; el-Misbhu'l Mnr, el-Feym, 1/38; Cemheretu'l Lugat, bni Dreyd, 1/245; el-'tism, e-tb, 1/36
22
18
Bid'atn stlh Tarifi Lgat anlamna ve aadaki hadslere bakarak istlh mny karabiliriz: 1-Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in u hadsi: "Sonradan ihdas edilen ilerden saknnz. nk ihdas olunan her ey bid'attr ve her bid'at dallettir."20 2-phesiz ki Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) hutbesinde yle buyuruyordu: "phesiz ki szn en hayrls Allah'n Kitabdr. Rehberliin en hayrls, Muhammed'in rehberliidir. lerin en erlisi ise sonradan ihdas edilenlerdir ve her bid'at dallettir."21 3-Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in u hadsi: "Kim, bizim bu iimizde, iinde kendisinden olmayan bir
Ebu Davud da bunu Snnet Kitab, Snnete Sarlmak Hakkndaki Bb'ta (4/201) 3991 nosu ile (yine) bu lafzla tahric etmitir. bni Mace 42 nosu ile; Tirmiz 2676 nosu ile tahric etmilerdir. Tirmiz demitir ki: "Bu hasen ve sahih bir hadistir." eyh el-Elbni de Sahhi Sneni Eb Davud'da (3/118) bu hadisin sahih olduunu belirtmitir. 21 Bunu Mslim rivayet etmitir (Cuma Kitab, Namaz ve Hutbenin Tahffi Bb, No: 1435); Nes de bu hadisi: "her dallet de atetedir." ilavesi ile rivayet etmitir (Bayram Namazlar Kitab, Hutbenin Keyfiyeti Bb, 3/188)
23
20
eyi ihdas ederse, o reddolunmutur."22 4-Bir rivayette de: "Kim, emrimiz zere olmayan bir amel ilerse, o (amel) reddolunmutur." eklinde gemektedir.23 lk iki hadis, bid'atn sonradan ihdas edilen ey olduunu belirlemektedir. Son iki hadis ise: "ihdas etmek" szcnn anlamn: "...bizim bu iimizde/emrimizde..." (lafznda getii zere): "dne ekleme yapmak" eklinde belirlemektedir. Bu hadisler, bid'at szcnn eriattaki snrlarn belirlemektedir. yle ki bunlara dayanarak stlh tarifi oluturabiliriz. O da udur: "hds (bir eyin sonradan ortaya karlmas) ve bu ihdsn dne ilave edilmesi ve bu ihdsn zel veya genel bir yolla herhangi bir er' asla dayanmamasdr."24 bni Receb (rahimehUllah) yle demitir: "Dinde buna dir hibir asl olmayan bir eyi ihdas edip de onu dne nisbet eden herkes dallettedir. Din onlardan berdir."25
22
.Bunu Muslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242) 23 .Bunu Muslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242) 24 .Bknz.: "Bid'atn Tarifleri ve artlar, Bid'atlar Tanma Kaideleri", Muhammed el-Czn, 17-22 25 Cmiu'l-Ulm ve'l-Hikem, bni Receb, 2/128
24
bni Hacer (rahimehUllah) yle demitir: "Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in: 'Her bid'at dallettir' kavli ile, zel ve genel bir yolla hakknda eriatten hibir delil bulunmad halde ihdas edilen eylerdir."26 O bir sznde de yle demitir: "Bu hadis (yani 'Kim, bizim bu iimizde, ondan olmayan bir eyi ihdas ederse, o reddolunmutur.' hadisi), slam'n asllarndan ve kaidelerinden bir kaide addedilmitir. phesiz ki, dnin asllarndan hibir asln kendisine ehadet etmedii bir eyi dinde icad edenlere iltifat edilmez."27 limler, bid'at eitli biimlerde tarif etmilerdir. Bunlardan bazlar yledir: 1-tb (rahimehUllah), bid'at ok gzel bir biimde tarif etmi ve demitir ki: "Bid'at, dinde sonradan icad edilen, erate uygun izlenimi uyandran, zerinde yrnerek Allah Subhneh'ya daha ok ibadet/kulluk edilmesi hedeflenen bir yoldan ibarettir."28 Sonra da bu tarifi uzun uzun erh etmitir. Aaya bunun zetini alyoruz: Dinde bir yol: et-Tarkatu, et-Tarku, es-Seblu, es-Snenu: (bu szcklerin) hepsi de bir mnya gelir. O da 'zerinde yrmek iin resmolunan' eydir. (Bid'at) ancak dn ile kaydlanmtr nk (bid'at) din alannda icad edilir ve sahibi
26 27
Feth'ul-Br, bni Hacer, 13/254 A.g.e., 5/302; Ayrca bkz: Meric'ul-Kubl, el-Hikem, 2/426 28 El-'tism, e-tb, 1/37
25
onu dne ilave eder. Muhtere'a (icad olunan/edilen): yle ki yollar, din hakknda olduu zaman eitli ksmlara ayrlr. Bunlarn bazs eriatta bir asl bulunan, bir ksm ise eriatta herhangi bir asl bulunmayan yollardr. Bu yollarn din hakknda olan ve sonradan icad edilen ksm (bid'ata) tahsis edilmitir (bid'at olarak anlmtr). er' olana benzeyen: Yani: Bu (bid'atlar), er' yola benzerler. Aslnda bid'atlar, eriate uygun deildirler ve bilakis eitli cihetlerden eriate zttrlar. eriat koyucunun herhangi bir izni olmad halde belirli keyfiyyet ve biimlerin iltizam edilmesi, bu cihetlerdendir. eriatte byle bir belirleme mevcud olmad halde muayyen ibadetlere iltizam edilmesi de bu cihetlerdendir. zerinde yrnerek Allahu Tel'ya daha ok ibadet/kulluk edilmesi hedeflenen: Bu, bid'atn mnsnn tamamlaycsdr. nk bid'atn ter edilmesinin maksad budur. yle ki bid'atlara giriin asl, ibadete adanmaya ve bu hususta rabet uyandrmaya tevik etmektir. nk Allahu Tel yle buyuruyor: "Ve cinleri ve insanlar ancak bana kulluk/ibadet etmeleri iin halk ettim."29 Bid'at, kast olunan eyin sanki byle bir anlama geldiini sanr ve o, eriat koyucunun dinde vaz' ettii kanun ve hudutlarn yeterli olduunu fark edemez, mbalaa eder, ilave
29
Zriyat Sresi, 56. yet

26
yapar, tekrar eder ve bu minvalde dner durur." 2-Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den alnan hakkn aksi istikamette, phe veya istihsan ve kavm bir din, dosdoru bir yol tesis etmek amacyla ihdas edilen herhangi bir ilim, amel veya haldir.30 3-Bid'at: Syleyicisinin veya yapcsnn, eriat sahibini, nce geen emsalini ve teri edilmi asllarn takip etmedii bir kavil veya fiil irad etmektir.31 4-bni Receb (rahimehUllah) bid'at u sz ile tarif etmitir: "Bid'at szc ile murad olunan: eriatta kendisine dellet eden hibir asl bulunmayan eylerin ihdas edilmesidir. eriatte kendisine dellet eden bir asl bulunan eyler, lgav adan bid'at olsa bile, er'an bid'at deildir."32 Yukarda geen aklamalar erevesinde bid'atn istlhta u anlama geldiini syleyebiliriz: Allah'n dninde ihdas edilen, kendisine dellet eden genel ve zel herhangi bir asl bulunmayan eydir. Veya daha veciz bir ibare ile: "Delil olmakszn dinde ihdas edilen eydir."33
30 31
Usl fi'l Bida'i, el-Adev, Sayfa: 26 Bknz.: Besiru Zevi-t Temyz, el-Fruzbd, 2/231 32 Cmi'ul-Ulm ve'l-Hikem, bni Receb, 2/127 33 .Bknz.: Kavidu Ma'rifeti'l Bid'at (Bid'at Tanma Kaideleri), Muhammed Hseyin el-Czn, Sayfa: 17-39
27
Bid'atn Lgav Mns ile er' Mns Arasndaki Denge 1-phesiz ki bid'atn lgav mns er' mnsndan daha geneldir. phesiz ki ikisi arasnda umumi ve mutlak hususi olarak (bir iliki) vardr. nk eriat iindeki her bir bid'at, lgatteki bid'at msemmas kapsamna dahildir, aksi deildir; phesiz ki baz lgav bid'atlar -maddi/teknolojik icadlar gibi, eriatteki bid'at msemmas kapsamna dahil deildir.34 2-phesiz ki er' tlakla bid'at, lgav bid'atn dnda "Her bid'at dallettir." hadisinde varid olan bid'attr. Bunun iin muhakkak ki er' bid'at, dallet ve reddedilen olmakla nitelendirilmitir. "Her bid'at dallettir." hadsi ile kasdedilmeyen lgav bid'atn aksine bu niteleme geneldir ve bir istisnas yoktur. phesiz ki dallet ve zemmedilme vasflar lgav bid'at ile ilgili deildir ve lgav bid'at aleyhine red ve btl klma ile hkmedilemez.
34
Bknz.: ktiz'us-Srt'l-Mustakm, bni Teymiyye, 2/590

28
Allah'a Davetin Tarifi Davet dilde: 'Talep' anlamna gelir. 'Bir eyi davet etti', 'getirilmesini talep etti' denir. 'Tevik' anlamna gelir. 'Bir eye davet etti', 'onun hedeflenmesine tevik etti' denir. 'Nida' anlamna gelir. 'Zeyd'i davet ettim', 'Onu ardm ve gelmesini talep ettim'; 'falancay davet etti', 'ona seslendi, nida etti'; 'Onu emre davet etti', 'onu emre sevk etti' denir. Yine 'Onu namaza davet etti', 'onu savaa davet etti', 'onu mezhebe davet etti' yani 'onu mezhebin itikadna tevik etti ve onu o mezhebe sevk etti', 'kavim davetleti' yani 'toplanana kadar birbirlerini davet ettiler' denir.35 stlah Olarak 'Davet': Bu kavramn eitli tarifleri varid olmutur. Ama bunlar iki mn etrafnda dnmektedirler: 1-slam 2-slam' Yayma Teknii lerinden eyhulslam bni Teymiyye (rahimehUllah)'n tarifini setiimiz limler ve davetiler, 'davet' kavramn ilk mn zere tarif etmilerdir. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki: "O, Allah'a, haber verdikleri hususlarda kendilerini tasdik ederek O (celle celaluhu)'nun resullerinin getirdiine iman etmeye, emrettikleri hususlarda onlara itaat etmeye davettir.
35
.Bknz.: Lisnu'l Arab, bni Manzur, 13/258; el-Kamusu'l Muht, elFruzbd, Sayfa: 1654; en-Nihaye f Garbi'l Hadis, bni Esr, 2/121
29
Bu, 'iki ehadete (kelime-i ehadete), namaz ikame etmeye, zekat vermeye, Ramazan orucu tutmaya, Beyt'i haccetmeye' daveti ve 'Allah'a, meleklerine, kitaplarna, resullerine, lmden sonra dirilmeye, hayr ve erri ile kadere imana' daveti kapsar."36 lim ve davetilerin tarif ettikleri ikinci mnya gelince, bunlardan iki tanesini seiyoruz: Ahmet Gallu'un tarifi: "Davet: slam', ihtiva ettii akde, erat ve ahlak ile insanlara tebli etmeyi hedefleyen eitli teknik abalarn tmnn, kendisiyle bilindii ilimdir."37 Muhammed el-Beyann'nin tarifi: "Davet: slam'n insanlara tebli edilmesi, onlara retilmesi ve gncel hayatta tatbik edilmesidir."38 Aratrma konusu mfredatna dair bu ilm tariflerden sonra, aadaki bahislerde geldii zere, bu aratrmann ortaya koyduu sorulara verilen cevaplar mesabesinde olan, aratrmann dier bahislerine doru ilerleyelim
36 37
Mecm'ul-Fetev, bni Teymiye, 15,/157, 158 slmi Davetin Asllar ve Aralar, Ahmed Gallu, Sayfa: 10 38 Davet lmine Giri, Muhammed Ebu'l-Feth el-Beyanni, Sayfa: 17
30
2. BAHS AMALI TENKDN MERULUU LE DAVET VE SLAHTAK EHEMMYET Tenkidin Ksmlar: Tenkidi iki ksma ayrmak mmkndr: vlen Tenkid Kendisi ile szlerin ve fiillerin tashih edilmesinin, dzenli bir sz ve fiil ile etrafndaki bak asnn ortaya karlmasnn murad edildii, sabit ilm kaideler zerine ikame edilen tenkiddir. Bu tanmda, vlen tenkidin artlar biraraya gelmektedir. nk slam'da, temiz sz ile ve fuhiyat yaymayarak, dzenli bir ereve dahilinde gr ve bak asn aklamay engelleyecek hibir ey yoktur. Davette ve islahta, amal tenkidin meruiyyetinin delilleri ve bu konu hakknda Sahabe (radyAllahu anhum)'un siyerinden misaller -Allah'n izniyle- gelecektir. Bu ksm, insanlar slam'a tevik etmeleri ve onlarn hatalarn dzeltmeleri iin renmeleri, muamelelerinde ve davetlerinde pratik olarak tatbik etmeleri, ilim ve davet taliplerine vacip olan ksmdr. Evladlar amal tenkid zere terbiye edilen bir toplum, ilerlemeye ve ykselmeye layktr. Ykselen bir toplum da amal tenkidi tevik eden toplumdur. nk o (amal tenkid), hatalar beyan eder ve onlar dzeltir. Tenkid, dmandan ve dinde muhalif olandan bile (gelse)
31
kabul edilir. Nitekim buyur(ul)mutur:
hadiste
varid
olduu
yle
"Hikmet kelimesi m'minin yitiidir. Onu nerede bulursa almaya daha hak sahibidir."39 airin dedii gibi: Hasmlarmn benim stmde fazl ve minneti vardr Rahman, benden hasmlarm uzak etmesin Onlar benim kusurumu aratrdlar ve kusurlarmdan uzaklatm Ve onlar benimle yartlar da ben eref verici eyleri kazandm.40
.Bunu Tirmizi rivayet etmitir, lmin Bablar, 10/109, No: 2903. Ebu sa Tirmizi demitir ki: "Bu, sadece bu vecih ile bildiimiz garip bir hadistir. brahim bin el-Fazl el-Meden el-Mahzm, hfz asndan hadiste zayf olarak grlr." eyh el-Elbani Daifu Sneni Tirmizi'de der ki: Cidden Zayftr. (Yaync) 40 .Envru'r Reb f Envi'l Bed, Sadruddin Ali bin Ahmed el-Hseyn el-Meden, Ali Han bin Mirza olarak maruftur, Sayfa: 173
32
39
Zemmedilen Tenkid O, intikam, zuhur (boy gsterme) sevgisi, riya, fuhiyat yayma, dier bir kimseyi tasvib etme deil de zemmetme zerine kaim olan tenkidtir. "en-Nakd" szcnn ylan veya akrep sokmas anlamna gelmesi eklindeki lgav mnnn, kendisine iaret ettii ey budur. Birisini ylan soktuu zaman "falancay ylan nakd etti" denir. phesiz ki ylan sokmas ac vericidir ve kasvetli tenkid de ayn ekilde elem vericidir. Bu durumda da o, mezmum ve makbul olmayan olur. Bu mezmum ksmn etkileri de genler zerinde ok kt olur ve kendisine gven(e)meyen, emelleri paralanm, kendisini bir yn hata birikintisi olarak, bu hayatta yardm eden hibir insann bulunmadn hisseden bir nesil ortaya karr. Bu psikolojiyi hisseden nesil, alma, aratrma, gelime ve yeni eyler ortaya koyma alanlarnda mcadele etme gcnden uzak olacaktr.
33
Amal Tenkidin Meruiyetine Dair Deliller Kur'n- Kerm'den Delil: Cennet Ashab kssasnda varid olduu zere Allahu Tel yle buyurmutur: "Muhakkak ki biz onlar belya urattk, bahe sahiplerini belya urattmz gibi. Hani onlar sabahleyin baheyi mutlaka devireceklerine kasem etmilerdi. Ve istisna yapmyorlard ("ineAllah" demiyorlard). Fakat onlar uyuyorlarken Rabbinden bir tifun onun stn sard. Sabaha (bahe kara toprak gibi) simsiyah kesiliverdi. Nihayet sabah olunca birbirlerine nida ettiler: 'Eer devirecekseniz erkenden ekininize gidin' diye. Derken (evlerinden) ayrldlar ve fsldayorlard: 'Bugn oraya yannza miskin girmesin' diye. Ve (zanlarnca miskinleri) engellemeye kadr erkenden gittiler. Fakat onu (baheyi) grnce: 'phe yok bizler elbette (yolumuzu) armz.' dediler." Bilakis, biz mahrum (kalm)larz. Onlarn en vasat olan: 'Ben, size eer (Allah') tesbih etmiyorsanz, (Allah' tesbih etmeniz gerekir) demedim mi?' dedi. Dediler ki: 'Rabbimizi tesbih ederiz. Muhakkak ki biz, zalimler olduk.' Bunun zerine onlarn bazs bazsn levmederek mukabele ediyorlard. Dediler ki: 'Veyl olsun bize, muhakkak ki biz, haddi aanlardan olduk.' Umulur ki Rabbimiz bize ondan daha hayrlsn bedel olarak verir. Muhakkak ki biz, Rabbimize rabet edenleriz."41
41
Kalem Sresi, 17.-32. ayet

34
Bu bahenin sahipleri, Allah'n cezalandrmasn davet celp edecek hatal davranlar sergilediler. Nihayet tarlalarna bir gece felaketi urad ve rnlerini helak etti, tarlann eklini emailini deitirdi. Hatta onlar, tarlaya giden yolu ardklarn sandlar. Bundan sonra, onlarn en vasat yani en aklls olan tenkidinin rol geldi. O onlara, ukubete sebep olan hastaln srrn gsterdi. Sebep onlarn nefislerindendi, dardan deildi. Onlara dedi ki: "Ben, size eer (Allah') tesbih etmiyorsanz, (Allah' tesbih etmeniz gerekir) demedim mi?' dedi."42 O anda onlar da bu eletiriyi yapana cevap verdiler ve hatalarn itiraf ettiler. Allahu Tel'nn buyurduu gibi: "Dediler ki: 'Rabbimizi tesbih ederiz. Muhakkak ki biz, zalimler olduk.' Bunun zerine onlarn bazs bazsn levmederek mukabele ediyorlard. Dediler ki: 'Veyl olsun bize, muhakkak ki biz, haddi aanlardan olduk.'"43 Bu Kur'n kssadan aadaki sonular karyoruz: 1- Sadk tenkid edicinin varl. O onlarn en vasat yani en hayrl ve en akll olandr. 2- Hastaln ve hatann srrnn belirlenmesi 3- Tenkid edilen tarafndan hatann itiraf edilmesi ve tenkid edene cevap verilmesi. 4-Hatay dzeltmeye almak. "Dediler ki: 'Rabbimizi
42 43
Kalem Sresi, 28. ayet Kalem Sresi, 29.-31. ayet

35
tesbih ederiz. Muhakkak ki biz, zalimler olduk.'"44 Bu, Kur'n- Kerm'den direkt bir delildir. Tenkidin meru olduu sonucunun karlmasnn mmkn olduu deliller pek oktur. Gfir Sresinde geen, Firavun linden bir m'minin kssas; Kehf Sresi'nde geen, bahe sahibinin kssas gibi. Fakat buras bu delilleri enine boyuna ele alabileceimiz bir yer deil ve (bu nedenle) tek bir delil ile yetiniyoruz. Snnetten Delil: Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in u hadisi: "M'min m'minin aynasdr ve m'min m'minin kardeidir, onun eksiini rter ve onu arkasndan ihata eder."45 Bu hadis, m'minin m'min kardeiyle olan alakasnn, ayna ile ayna nnde duran insann alakas gibi olduunu beyan etmektedir. Bu nebev tebih tasvirini tefekkr edersek burada, ayna nnde duran m'min insann "tenkid edilen" kii, ayn ekilde aynaya benzetilen m'minin de "tenkid eden" kii olarak nitelenmesine uygun decek nemli sfatlarn balcalarnn mevcut olduunu buluruz. Bu tebh tasvirde aadakileri (aadaki unsurlar) gryoruz
Kalem Sresi, 29. ayet Bunu Ebu Davud tahric etmitir, Edeb Kitab, en-Nasha ve-l Hyta (Nasihat ve Himaye) Bb, 4/280. Elbn de Sahhu Sneni Eb Davud'da (3/206) bunu tashih etmitir.
45
36
44
Tenkid eden m'mine taaalluk eden husus, aynaya benzetilmitir Ayna; 1- Yalan sylemez 2- Gzel sz de sylemez 3- irkin sz de sylemez 4- Ayplar bakasna izhar etmez, yani kusurlar (bakasna) sergilemez 5- Grd neyse ona hibir ey ilave etmez. te m'min zerine de, m'min kardeine bu ayna gibi olmas vaciptir.
37
Tenkid edilen m'mine taaalluk eden ey ise, aynann nnde duran kimsedir 1-Aynann nnde durmak iin toparlanp hazrlanr ve grnn dzeltir. te m'mine de psikolojik olarak tenkidi kabul etmeye istekli ve hazrlkl olmas yarar. 2-Aynay, ayplar izhar ettii iin knamaz. Kendisine yznde veya bedeninin dier ksmlarnda kt bir ey gsterdii zaman aynay krmaz. te m'mine de, doru tenkid ediciye saldrmamak ve onu knamamak yarar. 3-Aynann izhar ettii hatalar dzeltmek iin aba sarf eder. te m'mine de, m'min kardeinin kendisi iin gsterdii hatalar dzeltmek iin aba sarf etmek yarar. Tenkid zerine Snnet'ten deliller pek oktur ve buras onlar hepsini ele almann yeri deildir. Bir ksm tali bahislerde de gelecei zere, emri bi'l maruf ve kavl inkar hususunda nehyi ani'l mnker hadisleri gibi.
38
Amal Tenkidin Davet ve slahtaki nemi Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in zellikle muamelat, detler, harp planlar ve dier hususlarda, ashabnn (radyAllahu anhum) bak alarn alarak, grleri nasl kabul ettii ve yapmaya niyetlendii baz fiillerden vaz getii srette varid olmutur. Buna rnek olarak: Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) Bedir kuyular altna indii ve kendisine Kurey'in haberi geldii zaman, insanlarla istiare etti ve ashab da (radyAllahu anhum) O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'e grlerini belirttiler. Sonra Habbab bin Mnzir (radyAllahu anh) dedi ki: "Ey Allah'n Nebsi! Allah'n Seni indirdii bu yer, ne ileri ne geri durabileceimiz bir yer midir, yoksa harp ve dzen midir?" Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Bilakis o harp ve dzendir." (Habbab bin Mnzir) dedi ki: "phesiz ki buras senin iin (uygun) bir menzil deildir. Kalk, kavme en yakn kuyuya kadar gelelim/gidelim, (suyunu) ielim ve onlar iemesinler." Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "(sabetli) gr iaret ettin." Bunun zerine Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) kalkt ve kavmin suyuna/kuyularna en yakn yere gelene kadar yrd ve suyun bulandrlmasn emretti. Kuyu tahrip edildi ve
39
kuyunun zerine bir havuz ina edildi.46 Selman Farisi (radyAllahu anh), Hendek Gazvesinde Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'e hendek kazlmasn nerdii zaman47, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem), Selman (radyAllahu anh)'n nerdii fikre icabet etti ve netice de mslmanlarn hayrna oldu. Eer masum (ismet sfat ile muttasf) olduu halde Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in durumu byle ise, elbetteki dierlerinin grleri kabul etmesi ve meveret almas, buna bal olarak tenkidi kabul etmesi, deerlendirmesi ve hatadan dnmesi daha evladr. Buna binaen, tenkid edenin, tenkid edilenden daha faziletli olmas art da yoktur. Sahabe (radyAllahu anhum) birbirlerini byk olsun kk olsun tenkid ediyorlard. Ama bu tenkid ve hatadan dn onlar, gven ve hrmet dairesinden karmamtr. nk onlar Allah'tan bir fazl ve bir rza arzu ediyorlard.
Bkz: er-Rahku'l Mahtm, SafiyyurRahman el-Mubarekfr, Sayfa: 234 .Bkz: er-Ravzu'l Enf, es-Sheyl, 6/195; er-Rahku'l Mahtm, SafiyyurRahman el-Mubarekfr, Sayfa: 340
47
40
46
te bunlar da onlarn (radyAllahu anhum) siyerinden rneklerdir 1-Ebu Bekir (radyAllahu anh) insanlara demitir ki: "Bende bir erilik grrseniz, onu dzeltiniz." Orada bulunan baz kimseler de kendisinde bir erilik grrlerse onu kl yz ile (kllar ile) dzeltecekleri eklinde cevab vermilerdir.48 2-mer (radyAllahu anh) demitir ki: "mer hata etti, kadn isabet etti." Mehur kssada getii zere, mer (radyAllahu anh) insanlar, kadnlarn mihirlerini ok fazla vermekten nehyettii zaman bir kadn ayaa kalkm ve yle diyerek itiraz etmiti: "Ey m'minlerin emri! Allah'n bize verdii eyi neden bize yasaklyorsun? Sonra da (kadn) Allahu Tel'nn u kavlini okudu: "Ve eer bir zevcenin yerine dier bir zevce almak isterseniz, onlardan birine kantarla (mehir) vermi olduunuz halde bile artk ondan birey almaynz, onu bhtn ederek ve apak bir gnaha girerek alverir misiniz?"49 mer (radyAllahu anh) ban ne edi ve dedi ki: "Tm insanlar senden daha fakih ve senden daha limdir ey mer."
slam'da nsan Haklar, Drdnc Hak, Eitim ve Kltr Edinme Hakk, Doktor Hamedt, Mu'l Ayn, slam Fkh Dernei Dergisinde yaynlanan bir bahis, 13/213 49 Nis Sresi, 20. yet
41
48
.Bknz:
Bir rivayette de yle demitir: "mer hata etti ve kadn isabet etti."50 phesiz ki byle bir fiil de, vahyin pek ok yerde teyid ettii, mer (radyAllahu anh)'n ahsiyeti gibi bir ahsiyetten sudr eder. Mslmanlarn avamndan bir adam veya bir kadn -tannmayan kiiler olsalar bile- kendisine itiraz ettii zaman onlar reddetmeyen bylesine byk bir konumda da, tenkidin kabul edilmesi ve hatann dzeltilmesinin vacib olduuna dair ak bir delil vardr. Bunun iin biz diyoruz ki, grlerin ve fillerin dikkatle tahkik edilmesi, tenkid edilmelerinin sonucudur. Tenkid edilmemenin neticesi, dikkat ve tahkikin eksik olduu hudac51 gibidir. Bu nedenle de, sahih sarih dellin beyan ettii hatas zerinde srar etmedike veya toplumun sabit kltrne muarz olmadka, tenkide barmz amalyz. lim ve davet taliplerine, amal yapc tenkid zerine hrsl olmalar ve onu kabul etmekten dolay nefislerinde bir sknt duymamalar, bu tenkid neticesinde tavrlarn gelitirmeleri ve onunla seviyelerini ykseltmeleri ve sonra da bakalarn tenkid ve davet etme konusunda onu gzel bir biimde kullanmalar iin vacibtir.
.Bknz. A.g.e., 13/213; Ahkmu'l Kur'n, bn'l Arab, 2/246; Ref'u-l Melm an Eimmeti'l A'lm, bni Teymiyye, 23, Bu kitapta birden fazla yerde buna ahitlik edilmitir. 51 .El-Hudc: Noksan. Bir dii deve (nka) gebelii tamamlanmadan yavrusunu dourduu zaman "Nka hadc etti" denir. (Bkz: Mu'cemu Mekysi'l Lugat, bni Faris, 'Hadc' maddesi, 2/131; Tcu'l Ars, ez-Zbeyd, 'Hadc' maddesi, 5/506)
42
50
vlen Tenkidin artlar Bu konuda Sahabe (radyAllahu anhum)'un siyerinden uygulamal rnekler sunarak, tenkidin tarifinden, ksmlarnn beyanndan, meriyyetine dair geen delillerden, toplumdaki ehemmiyetinin aklamasndan sonra bizim iin ak bir biimde ortaya kan udur ki fiile ve habere bakmak, bunlar dikkatli bir ekilde tetkik etmek ve sonra da bu fiil ve haberler etrafndaki bak asn ortaya koymak, tenkid eden kii zerine vaciptir. Buna binaen her ahs tenkid edici saylmaz. nk sabit ilm kaideler, yapclk ve sadklarn nasihati zerine kurulmadka, yumuak bir slup tamadka, hatay delli ile beraber beyan etmedike, eletiri muteber kabule edilmez. Tenkid ancak (bu artlar saland) zaman doru ve makbul olur. Yukarda geen hususlar mlahaza ettikten sonra, vlen tenkidin artlarn aadaki ekilde karmamz mmkndr: 1-Doruluk: Bununla, (tenkid eden kiinin) grd, duyduu veya okuduu eylere hibir ey ilave etmemesini kastediyoruz. Bu da yalan sylememesi, grd, duyduu veya okuduu eyleri gzel gstermeye almamas anlamna geliyor. Onun tenkidi, vuku bulmas tahakkuk etmi bir i zere kurulmutur. 2-Bir Maslahat Olmadka Tenkid Edilen Kiinin Adnn Aklanmamas, Gizli Tutulmas: Bilakis bu, anlay (sahibi olmak)tandr. Tenkidin ahslara deilde fillere ve szlere
43
yneltilmesi gerekmektedir. Bu, nebev menhecdir. Allah'n Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem), minberde iken yle buyurmutu: "...kavimlere ne oluyor ki onlar Allah'n Kitb'nda bulunmayan bir takm artlar art kouyorlar?"52 Aslolan gizlemektir. smi (tenkid edilen kiinin ismini) aklamak maslahat iktiza ediyorsa (faydal olacaksa) aklanmas merudur. Bunun beyan, inAllahu Tel, bu aratrmann beinci bahsinde gelecektir. Sahabe (radyAllahu anhum), bu menhec zere yrm ve onlar, hata yapanlarn adlarn aklamamlardr. Aie (radyAllahu anh)'nn u kavli buna rnektir: Ben Mahzm (kabilesin)den kadn hrszlk yapm bir kadn, Neb (sallallahu aleyhi ve sellem)'e getirilmi, o da hemen Neb (sallallahu aleyhi ve sellem)'in ei mm Seleme'ye snm. Bunun zerine Neb (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu: "Nefsim elinde olana yemin olsun ki, ayet Muhammed kz Fatma hrszlk yapsayd onun elini (de) keserdim."53 Hata yapan kiiyi rtmek, onu tehir etmemek, adn zikretmemek, Sahabe (radyAllahu anhum)'un Resl
52
.Bunu Buhari tahric etmitir, Namaz Kitab, Minber zerinde Alveriin Zikri Bb, 1/174, No: 456 53 .Bunu Muslim tahric etmitir. Hudud Kitab, erf Hrszn (Elinin) Kesilmesi Bb, 3/1311, No: 1688
44
(sallallahu aleyhi ve sellem)'den rendii nebev bir menhecdir. Hadiste, Aie (radyAllahu anha) yle diyerek Mahzum'lu kadnn adnn ismini zikretmedi ve sadece uyruunu, zikretmekle yetindi: "Beni Mahzum (kabilesin)den hrszlk yapan bir kadn..." phesiz ki hata yapanlarn adlarn aklamak ve onlar tehir etmek, zerine insanlarn nefretinin terettp ettii hatalardandr. El-Mnv (rahimehUllah) diyor ki: "nk tayinsizlik/isim vermemek, nasihatte daha hakkdir, imana davette daha ekicidir, nefret ve husmetten daha uzaktr. Bunlarn irkinliklerin en irkini olan nifakn ncleri (nde gelen hasletleri) olduu (bilgisiyle) uyarlarak, herkesin bu hasletlerden uzak durmas iin bunun genel olmas muhtemeldir."54 Sonra baz ahslar, geldikleri yere (ilm abalar neticesinde) ulam olabilirler. O kii kendisi iin ecrin sabit olduu bir mctehid olabilir. Nitekim Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in kavlinde olduu gibi: "Hakim hkmeder, ictihad eder ve sonra isabet ederse ona iki ecir vardr. Hkmeder, ictihad eder ve sonra hata ederse ona bir ecir vardr."55 Tm bunlara ramen, eer tenkid edilen kii hatay cehren ilan eden, mnkere davet eden, nasihati kabul etmeyen sapkn ve mrted bir topluluktan ise adnn aklanmasnda bir sknt
Feyzu'l Kadr, el-Mnv, 1/463 .Bunu Buhari rivayet etmitir. Kitab ve Snnete Ballk Kitab, ctihad Ettii Zaman sabet Eden veya Hata Eden Hakimin Ecri Bb, 9/108, No: 6805
55
45
54
yoktur. Bu durumda o kiinin adnn aklanmas, kusurunun beyan edilmesi, mnkerlerinin ortaya karlmas, Allahu Tel iin, Kitab iin, Reslu (sallallahu aleyhi ve sellem) iin, mslmanlarn imamlar ve mmesi iin nasihat olarak caizdir. 3-Tenkid Edilmesi Murad Edilen eyi veya Durumu Bilmek: phesiz ki bir eyi kaybeden, onu veremez. Tenkid eden kii zerine, tenkid edilmesi murad edilen meseleyi veya mevzuyu biliyor olmas, onu tm ynleri ile ihata ediyor olmas vaciptir. mmet bu zamanda, neslimizden gelen, dilimizi konuan, kk ve byk her (meseleye) dalan, ihtisas ehline riayet etmeyen, zellikle de er' ilme hrmet etmeyen insanlarla imtihan olunmaktadr. lim d tenkid eden, yerinde olmayan dell ile hkm karan, hedefli ve objektif tenkid iddias ile ahslara (el, dil) uzatan herkes iin, din meselelerinde konumak mbah bir snak oldu. (Halbuki) amal tenkid ile hi bir ey ifade etmeyen yaralayc tenkid arasnda byk bir fark vardr. 4-Hastalk ve Hatann Srrn Belirlemek: Yukardaki yetlerde de getii zere bahe sahipleri, Allah'n ukbetini gerektiren hatal davranlarda bulundular. Bunun zerine tarlalarna bir gece felaketi isabet etti, rnlerini helak etti ve bahenin belirgin zelliklerini yle bir deitirdi ki, sahipleri oraya giden yolu ardklarn sandlar. Bundan sonra tenkid edenin -ki o, onlarn en vasat yani en akll olan idi- rol geldi. O (bu tenkidi yapan), onlara ukbete sebebiyet veren hastaln srrn gsterdi. Sebep dardan deildi, kendi nefislerindendi. Onlara dedi ki: "Ben, size eer (Allah') tesbih etmiyorsanz, (Allah'
46
tesbih etmeniz gerekir) demedim mi?"56 5-Lafzlarda Edebli Olmak ve (Szlerin) En Gzelini Semek: Bu, keremli ahlakn bablarndan byk bir babdr ve (bu bablarn) en iyisidir. Nitekim Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur: "Sizin en hayrllarnz, ahlaka en iyi/en gzel olanlarnzdr, muvatta-u'l eknaf (yumuak huylu, cmert, misafirperver) olanlarnzdr. Sizin en erlileriniz ise sersar (ok konuan/geveze), mtefeyhik (bilgilik taslama adna bo konuanlar), mteeddik (sz ok uzatp bakasn rahatsz eden kimse) olanlarnzdr."57,58 Yine Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) bir kavlinde de yle buyurmutur: "Kim, Allah'a ve Ahiret gnne iman ediyorsa hayr sylesin veya sussun."59
56
Kalem Suresi, 28. ayet 57 ."Kenf bakmndan muvatta olanlar": Eknaf: Kenf szcnn ouludur. "Yan" anlamna gelmektedir. Bununla murad olunanlar kardelerine yanlarn yumuatanlardr (kardelerine yumuak huylu, yumuak szl davrananlardr). Sersere: ok ve tekrar tekrar konumaktr. Mtefeyhikler: Sz uzatan ve azlarn szle aanlardr/dolduranlardr. Mteeddikler: Koruma ve saknma olmakszn sz uzatp duranlardr. (Bkz: Nazratu'n Nam f Mekrimi Ahlak- er-Resli'l Kerm, Bir aratrmac grubu (tarafndan yazlmtr), 2/501). 58 .erhu's Snne, el-Begav, 10/385, 7621, Zemmu'l Beyan vet-Tenattu (Dikbal Bir Biimde Beyann Zemmi) Bb. uayb el-Arnaut bni Hibban'n Sahihi'nin Tahkikinde demitir ki: Ravileri, Mslim'in artna gre gvenilirdirler. 59 Muslim, man Kitab, Komuya ve Misafire krama Tevik Bb, 1/68.
47
Szn temiz olann semek ve u biimde konumak ho olur: "Senden yle bir kavil iittim. Benim grme gre dorusunun u olduunu sanyorum. Bu bir bak asdr..." Bunu da ancak o kii iin tevfik duas ederek, onun hakknda hsn zan besleyerek yapmasdr. phesiz ki bu slup, kalpleri byler ve (yaplan) tenkidin kabul edilmesine vesile olur... vb. 6-Bak Alarn Delillendirmek: Hakknda herhangi bir delil kim olmayan her dava rktr. Allahu Tel buyuruyor ki: "de ki: Eer sadklardan iseniz burhannz getirin."60 Ayn ekilde, kendisini nass veya akl bir delilin ya da allagelmi meselelerde makbul bir ispatn teyid etmedii her tenkidin kabul zayftr. yle denildii gibi: "Davalar, eer zerinde sahipleri apak deliller ikame etmezlerse, haksz davalardr."61
Bakara Sresi, 111. yet .nsanlarn dillerinde dolaan ama kimin sylediini bulamadm mehur bir beyit.(Mellif)
61
48
60
3. BAHS LM VE TERBYEV NEBEV MENHECE SARILMAK limler, davetiler ve ilim talibleri, er' ve arab ilimlerin fehmine ve fkhna, er' maksatlar anlamaya dayanan, doru ilm terbiyev slm menhece sk skya sarlrlarsa bid'atlar tenkid etmeye gcmz yeter, onlardan korunabiliriz, davet ve eitimle bid'atlarn mslmanlarn arasnda yaylmasna mani olabiliriz. Tahkik edilmi veslelerin ilimlerinin salam bir biimde (edinilmesi), mmeti kaynan ktsnden, fasid hkm karmaktan ve irkin amellerden korur. Bylece onlarn idrakleri terakki eder; abalar bu dnin murad ettii mazharlarn en gzelinde zahir olur; fiilleri slam'n ruhundan kaynaklanr, slam'n maksad olan eylerden yola km olur, davetin ihtiyalarn tam olarak karlar, zamann gereklerine ve asrn deiimlerine durumun, sylemin, zaman ve meknn artlarna riayet ederek yol alr. Bu Menhecin Tatbikinin Gereklemesi in Aadaki Hususlara Sarlmak Gerekir
49
Dnin Asllarn ve Sevabn Srekli Aklayan lm Hazrlk phesiz ki mmet btnyle, er' ilme, onda derinlemeye ve onun fkh zere amel etmeye temas eden bir zaruret iindedir. Bu, dnin temel merkezidir. nk ilim, amel zere yrr ve onun (ilmin) shhati ile amel de sahih olur. Nitekim Allahu Tel yle buyurmutur: "mdi bil ki, baka hibir ilh yok ancak Allah (var). Ve gnhn iin ve m'minler ve m'mineler iin mafiret dile. Ve Allah, dolatnz yeri ve durduunuz yeri bilir."62 mam Buhari (rahimehUllah), Sahh'inde yle bir bab amtr ve demitir ki: "lmin szden ve amelden nce olmas bb." Bu yeti de buna delil olarak almtr.63 Ayn (rahimehUllah) yle demitir: "Yani bu, ilmin szden ve amelden nce geldiinin beyan hakknda bir babtr. Bununla, bir eyin nce bilindiini, sonra sylendiini ve (sonra da) onunla amel edildiini murad etmitir. lim, bu ikisinden (kavil ve amelden) nce gelir. Ayn ekilde ilim, eref bakmndan da bu ikisinden nce gelir. nk o (ilim), kalbin amelidir ve kalp de beden uzuvlarnn en ereflisidir."64
62 63
Muhammed Sresi, 19. yet Sahh-i Buhari, lim Kitab, Kavil ve Amelden nce lim Bb, 1/37 64 Umdetu'l Kr, el-Uyeyn, 2/476
50
bni Hacer (rahimehUllah) der ki: "bn'ul-Mnr demitir ki: Bununla ilmin, sz ve amelin shhati hususunda art olduunu; ilim olmadan sz ve amelin muteber olmadn; ilmin szden ve amelden nce geldiini murad etmitir. nk ilim, ameli shhatli klan niyetin sahih klcsdr. Zihne bazlarnn ilmin durumunu klterek ve ilmin talebinde gevek davranarak syledikleri 'phesiz ki amel olmadan ilim fayda vermez' sz zihne gelmesin diye musannif buna dikkat ekmitir."65 Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) nbvvet hayatn gece gndz, gizli ve ak davetini srdrerek yaamtr. Allahu Tel'nn u kavlinde getii zere, Rabbinin emrini temsil etmek iin, zihni hi bo kalmamtr, bedeni hi dinlenmemitir: "Ey Resl! Rabb'inden sana indirileni tebli et ve eer yapmazsan O'nun risletini tebli etmi olmazsn. Ve Allah seni insanlardan koruyacaktr. phesiz, Allah kfir kavme hidayet etmez."66 slam'n rknlerinin ve imann beyanna dair saylamayack kadar hadiste mevcut olduu zere Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem), dnin asllarnn aklanmasna ve beyanna ihtimam gsteriyordu. Aada gelenler bundandr (buna rnektir): 1-Bedevnin biri, seferde olan Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in yanna geldi, devesinin gemini veya yularn tuttu, sonra da dedi ki:
65 66
Feth'ul-Br, bni Hacer, 1/160 Mide Sresi, 67. yet

51
'Ey Allah'n Reslu veya ey Muhammed! Beni Cennete yaklatracak ve Ateten uzaklatracak eyi haber ver.' (Ravi) dedi ki: Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) duraklad ve sonra ashabna bakt. Sonra da buyurdu ki: "Muvaffak klnmtr veya hidayet (Yine) yle buyurdu: "Nasl demitin?" edilmitir."
(Ravi) dedi ki: (O da sorduu eyi) tekrarlad. Bunun zerine Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Allah'a, O'na hibir eyi irk komadan kulluk/ibadet edersin, namaz ikame edersin, zekat verirsin ve sla-i rahim yaparsn. Deveyi brak."67 mam Nevev (rahimehUllah) bu hadis ve dierleri iin "Kendisi ile Cennete girilen mann ve Emrolunan eye Sarlan Kimsenin Cennete Gireceinin Beyan Bb" eklinde bir bb tahsis etmitir. Dier hadisler iin de "slam'n Rknlerinin ve Direklerinin Beyan Bb" eklinde bir bab ayrmtr. 2-Muaz demitir ki: Allah'n Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) beni gnderdi ve buyurdu ki: "phesiz ki sen, Ehli Kitab'tan bir kavme gidiyorsun. Onlar 'L ilhe illAllah'a ve benim kesinlikle Allah'n Reslu olduuma ehadet etmeye davet et. Onlar buna itaat ederlerse, kendilerine bildir ki Allah onlarn zerine
.Bunu Muslim tahric etmitir, man Kitab, Kendisi ile Cennete Girilen man Bb, No: 14
52
67
her gn ve gece iinde be (vakit) namaz farz kld. Buna da itaat ederlerse onlara bildir ki Allah kendilerine zenginlerinden alnp fakirlerine verilen sadakay farz klmtr. Buna da itaat ederlerse onlarn kymetli mallarna dokunmayasn. Mazlumun duasndan saknnz, phesiz ki onunla Allah arasnda bir hicab yoktur."68 mam Nevev buna "ki ehadete (kelime-i ehadete) ve slam'n eratna Davet" eklinde bir bab tahsis etmitir. 3-Tebk Gazvesi olunca, insanlara bir alk isabet etti. Dediler ki: "Ey Allah'n Reslu, izin verirsen su tadmz develerimizi boazlayalm, yiyelim ve yalarn kullanalm." Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Yapnz." (Ravi) dedi ki: mer geldi ve: "Ey Allah'n Reslu, byle yaparsan binek azalr. Fakat Sen, sen onlarn azklarndan arta kalan eyleri getirmee davet et, sonra da onlar iin Allah'a bu azklar bereketli klmas iin dua buyur. Umulur ki Allah bunu byle klar." dedi. Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) de: "Evet" buyurdu. (Ravi) dedi ki: Deri bir yayg getirtti ve onu serdi. Sonra da arta kalan azklarn getirtti. (Ravi) dedi ki: Adamn biri bir avu msr getiriyordu, dieri bir avu hurma getiriyordu.
.Bunu Mslim tahric etmitir, man Kitab, ki ehadete ve slam'n eriatlerine/Hkmlerine Davet, No: 27
53
68
(Ravi) dedi ki: Dieri ekmek krntlar getiriyordu. Nihayet deri yaygnn zerinde bu saylanlardan az bir ey birikti. (Ravi) dedi ki, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) onun zerine bereket iin dua etti. Buyurdu ki: "Kaplarnza (bundan) alnz." Onlar da kaplarna aldlar. Asker arasnda doldurmadk bir kap bile brakmadlar. (Ravi) dedi ki: Doyana kadar yediler. Bir fazlalk da artt. Bunun zerine Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "L ilhe illAllah'a ve benim Allah'n Reslu olduuma ehadet ederim. Bu ikisi ile (kelime-i ehadet cmleleri ile) eksiz olarak Allah'a kavuup da Cennet'ten perdelenecek hibir kul yoktur."69 mam Nevev (rahimehUllah) buna, -dier bir grup hadis ile beraber- "Tevhid zere len Kimsenin Kesinlikle Cennete Gireceine Delil Bb" dedii bir bab tahsis etmitir. Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ve onun sahabesi (radyAllahu anh)'umun hayat byle idi. (Onlarn hayat) ilmin, amelin ve Allah'a srekli davetin arasn cem' ediyordu. Ta ki Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) Rabbinin davetini tebli etti, dni ve teblii -Rabbinin u kavlinde ahitlik ettii gibi- tamamlad:
Muslim tahric etmitir, man Kitab, Tevhid zere len Kimsenin Kesinlikle Cennete Gireceine Dair Delil Bb, No: 40
54
69
.Bunu
"Bugn dininizi kemale erdirdim, sizin zerinize nimetimi tamamladm. Ve sizin iin din olarak slm'a raz oldum..."70 Sahabesi (radyAllahu anhum) da O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in menheci zere yaadlar, ilmi ve daveti en hayrl bir ekilde ikame ettiler. Sonunda slam ufuklara tebli edildi ve insanlar fevc fevc Allah'n dnine girdiler. phesiz ki bu nebev menhec, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in: "hdas edilen ilerden saknnz. phesiz ki her ihdas edilen ey bid'attr ve her bid'at dallettir."71 kavlinde uyard bid'at icadndan ve ilerin ihdas edilmesinden selamet bulunmasn gerek klar. Bu, ilim taliplerinin ve davetilerin, amel pratik bir anlayla anlamalar, kendisiyle amel etmeleri ve dierlerine de retmeleri vacib olan eydir.
70
Mide Sresi: 3. yet 71 .Bunu Ebu Davud kendi lafz ile ( (4/201) 4607 nosu ile); bni Mace (1/15) 42 nosu ile; Tirmiz (5/44) 2676 nosu ile tahric etmilerdir. Tirmiz demitir ki: "Bu, hasen sahih bir hadistir." Hadsi eyh el-Elbn, "Cennetin Glgeleri"nde bni Eb sm'n Snnetinin Tahricinde (17) 27 nosu ile tashih etmitir.
55
Kitab ve Snnette Gelen eylere Hassas Ballk Kur'n- Kerm, Allahu Tel'nn u kavlinde getii gibi hakka hidayet edendir: "phesiz ki bu Kur'an en doru yola hidyet eder ve slih slih amel ileyen m'minlere byk bir ecir olduunu mjdeler."72 Kur'an ve Snnet'te gelenlere iltizam etmek, Allahu Tel'nn: "Ve bhesiz bu benim dosdoru yolumdur, ona tabi olun ve (baka) yollara tabi olmayn (ki) sizi O'nun yolundan ayrmasnlar. Bununla size tavsiye etti, umulur ki saknrsnz."73 yetinde, (Ey mslmanlar!) Resln arsn aranzdan baznzn baznza ars gibi yapmayn. Muhakkak ki Allah, iinizden, birini siper ederek svp gidenleri bilmektedir. Bu itibarla, O'nun emrine muhalefet edenler, onlara bir fitne veya elm azap isabet etmesinden saknsnlar."74 yetinde ve: "De ki: 'Eer Allah' seviyorsanz, bana ittiba ediniz ki, Allah sizi sevsin ve mafiret etsin. Ve Allah Gafur'dur,
72 73
sr Sresi, 9. yet En'm Sresi, 153. yet . 74 Nur Suresi, 63. ayet
56
Rahim'dir"75 yetinde getii zere Kur'n bir emirdir. Yine bu, rbaz bin Sariye'nin: Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) bir gn sabah namazndan sonra beli bir vaaz etti. yle ki bundan dolay gzler yaard ve kalpler ondan rperdi. Bir adam dedi ki: "phesiz ki bu, veda eden bir kiinin vaazdr. Bize ne ahid/t verirsin ey Allah'n Reslu?!" Buyurdu ki: "Size Allah'a (kar) takvalanmanz, Habeli bir kle bile olsa iitip itaat etmeyi tavsiye ediyorum. phesiz ki sizden yaayacak olanlar, pek ok ihtilaf grecekler. lerin ihdas edilenlerinden saknnz. phesiz ki o (iler) dallettir. Sizden o zamanlara eriecek olanlara den benim snnetim ve mehdi rid halfelerin snnetidir. (Bu snnetlere) az dilerinizle srr (gibi sarln)z."76 dedii hadisinde getii zere nebev bir emirdir de. Sahabe, Kitab ve Snnet'te gelen eylere duyarl balln ehemmiyetini anlam, bunu nefislerinde temsil etmi ve tbi olanlara retmilerdir. Hadiste: bni mer'den, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in yle buyurduu (mervdir): "slam be (ey) zere bina edilmitir. Bunlar: Allah'n tevhid edilmesi, namazn ikame edilmesi, zekatn verilmesi, Ramazan orucunun tutulmas ve hacdr." Adamn biri dedi
75
76
l-i mrn Sresi, 31. yet .Bunu Tirmiz rivayet etmitir, lim Kitab, Snnette Geleni Almak ve Bid'atlardan Saknmak Bb, No: 2600, "Bu, hasen sahih bir hadistir" diyerek; Yine bu hadisi Ebu Davud 3991 nosu ile; bni Mace 42, 43 nosu ile; Ahmed 16519, 16521, 16522 nosu ile lafzlar arasnda kk ihtilaflar olmakla beraber rivayet etmilerdir. eyh el-Elbni de hadsi, Sahhu Snen-i Tirmiz'de tashih etmitir.
57
ki: "Hac ve Ramazan orucunun tutulmas m?" Dedi ki: "Hayr. Allah'n Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den Ramazan orucunun tutulmas ve hac eklinde iittim."77 AbdUllah bin mer (radyAllahu anhuma)'nn kavlinde geen "Hayr, Allah'n Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den Ramazan orucunun tutulmas ve hac eklinde iittim." ifadesi Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in kavlinin szel bir tekidi ve duyarl bir naklidir, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den gelen eye hassas balln vacip olduuna bir iarettir. Bu, davetilerin ve ilim taliplerinin iltizam etmesi gereken bir husustur.
77
.Bunu Mslim tahric etmitir, man Kitab, slam'n Rknlerinin ve Byk

58
Dayanaklarnn Beyan Bb, No: 19
lke zerinde Sebat zere Terbiye Mrikler, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'e bu ilkelerden ve davetten taviz vermesi, kendileri ile putlara kulluk/ibadet etmenin arasn serbest brakmas iin, kkrtc tm teklifleri sundular ve mmkn olan tm aralar kullandlar. Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) ise onlara yle diyordu: "Allah'a yemin olsun ki, bu emri terk etmem iin sama gnei, soluma ay koysalar (bile) ben bu emri, Allah onu izhar edene veya dierlerini helak edene kadar, terk etmezdim."78 Mal veya an, mlk ve ehvet O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'i davet ettii ilkelerden dndrememitir. Ayn ekilde kendisine ac veren musibet ve elemler de ondan, hi eksik olmamtr. Sakif (kabilesinin) sefihlerinin eziyetine maruz kaldktan sonra Taif'ten dnerken yapt duasnda, ilke zere sebat, azim ve sabr kuvvetine dellet eden bir iaret vardr. O (sallAllahu aleyhi ve sellem), bir aacn glgesine snm ve u dua ile Rabbine iltica etmiti: "Allahm! phesiz ki ben, kuvvetimin zayfln, aremin azln ve insanlar nazarnda hor grldm Sana ikayet ediyorum. Ey merhamet edenlerin en merhametlisi! Sen, mustazaflarn Rabbisin ve Sen benim Rabbimsin. Beni kime brakyorsun? Bana kt
Nebev, bni Hiam, 1/266; er-Rahku'l Mahtm, el-Mubrekfr, Sayfa: 110
59
78
.Sret-i
davranacak uzak bir kimseye mi? Ya da iime sahip kldn bir dmana m? Senin nezdinde bana kar bir gazap yoksa, (hibir eye) aldr etmem. Fakat senin fiyetin benim iin daha genitir. Bana gazabn indirmenden veya aleyhime Senin fkenin vaki olmasndan, kendisi ile karanlklarn aydnland, dnya ve hiretin hletinin zerinde sulh bulduu yznn nuruna snyorum. Sen raz oluncaya kadar utb senin iindir. Senden baka kudret ve kuvvet yoktur."79
Taberni, Sayfa: 315, No: 1036; el-Cmi'u li Ahlki'r Rv ve dbi's Smi', el-Hatb el-Badd, 1/120, No: 1851
60
79
.Dua,
Kitab ve Snnet'in Nasslarndan Delil karmak in, Sahabe (radyAllahu anhum)'un Bunlar (Kitab ve Snnet'i) Anlad Gibi Doru Anlay ve Nasslar zere Hareket Etme Eitimi Bununla, dellin doru yerine konulmasn ve onun, delil karma yerinde tatbik edilmesini kasdediyoruz. Bu da ancak dell karma konumunun tam ve doru bir biimde tasavvur edilmesi ile tahakkuk edebilir. Bunun iin limler yle demilerdir: "Bir ey zere hkm vermek, onun tasavvurundan bir ubedir." Bununla murad ettikleri de aratrlmas istenen meselenin bilinmesi ve bu meseleyi kuatan vakann bilinmesidir. nk insan, tm ilintilerine ve tm ynlerine muttali olmad bir eyi tasavvur etmeye g yetiremez. Bu durumda da (duruma) uygun ve mnasip hkm nasl verebilir?80 Bunun iin de davalarn ve doru yerinde irsal olunan maslahat ile hkm karma fkhnn fehmi ve idrakine (sahip olarak), sahhi, zayf, nsihi, menshu, mutlak ve mukayyedi bilmek arttr.
80
.Bkz: el-Usl min Ilmi'l Usl, Muhammed el-Useymin, Sayfa: 80; Sual ve Cevab Havle Fkhi'l Vki', Muhammed Nsruddin el-Elbni, Sayfa: 10; Fkhu'l stiare, Nasr el-mer, Sayfa: 50; Fkhu'n Nevzil, Muhammed Hseyin elCzni, 1/39, 40
61
4. BAHS BD'ATLARDAN KORUNMA VE BD'ATLARI TENKD HUSUSUNDA LM VE NEBEV MENHECE SARILMAK Nebev Snnet'ten deliller kararak bu menhecin en nemli iaret direklerini arz edeceim
62
Vuk Bulmadan nce Bid'atlardan Sakndrmak ine dmeden nce bid'atlardan sakndrma hususundaki Snnet nasslar saylamayacak kadar oktur. Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in her hutbede, yle diyerek bid'atlardan sakndrmas bunun rneklerindendir: "phesiz ki szn en hayrls Allah'n Kitabdr. Yollarn en hayrls Muhammed'in yoludur. lerin en erlisi sonradan ihdas edilenlerdir. Her bid'at dallettir."81 Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) yine yle buyurmutur: "hir zamanda ok yalanc deccaller olur. Onlar size, ne sizin ne de atalarnzn duymu olduu hadislerle gelirler. Onlardan saknnz ki sizi saptrmasnlar ve fitneye drmesinler."82 Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem), Medine hakknda da yle buyurmutur: "Medne Ayr'n arasndan Sevr'e kadar haremdir. Kim orada muhdes (olan bir ey)i ihdas ederse veya bir muhdisi barndrrsa, Allah'n, meleklerin ve btn insanlarn
81
.Bunu Muslim rivayet etmitir (Cuma Kitab, Namaz ve Hutbenin Tahffi Bb, No: 1435); Nes de bu hadisi: "her dallet de atetedir." ilavesi ile rivayet etmitir (Bayram Namazlar Kitab, Hutbenin Keyfiyeti Bb, 3/188) 82 .Bunu Muslim rivayet etmitir. (Mukaddime, Zayf Rvilerden Rivayet Etmekten Nehy Ve Rivayetleri Alrken htiyat Gsterilmesi Bab)
63
laneti onun zerinedir."83 Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur: "phesiz ki Allah, her bid'at sahibinden tvbeyi engeller."84 Bunlar, bid'atlara dmeye kar uyaran nasslardr. Bid'atlara dtkten sonra ise bunun da, aadaki fkrann beyan ettii amel tenkidsel bir davet menheci vardr.
83
.Bunu Muslim rivayet etmitir, Hac Kitab, Medne'nin Fazleti Bb, No: 2433 84 Hasendir. bknz. Sahih Hadisler Silsilesi, el-Elbni, 2/364, No: 1620
64
ine Dtkten Sonra Bid'atlarn Tenkidi Hususunda Nebev Amel Davet Menheci Bu nebev amel davet menhecinin beyannda Snnet'ten dar kmayacaz. Bunu Snnet nasslarnn ikisi iinde (ikisini ele alarak) yapacaz ki bu iki nassn kssas da birdir, sebebi de birdir. Bu iki nass dahilinde tenkid edici amel nebev bir menhec vardr: Birincisi: " kiilik bir grup, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in elerinin evlerine Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ibadeti hakknda sual etmeye geldiler. (Cevap) kendilerine haber verilince O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ibadetini azmsar gibi oldular ve dediler ki: "Biz kim, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) kim! O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in gelmi gemi tm gnah balanmtr." Onlarn biri dedi ki: "Bana gelince ben, geceleri daima namaz klacam." Dieri dedi ki: "Ben ebediyyen oru tutacam ve iftar da etmeyeceim." Dieri de dedi ki: "Ben de kadnlardan uzak duracam ve asla evlenmeyeceim." Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) onlara (halk iine) geldi ve buyurdu ki: "yle yle diyenler siz misiniz? Allah'a yemin olsun ki, phesiz ki ben Allah'a en ok hayet duyan ve O celle celaluhu iin en takva sahibi olanm. Ama ben oru da tutarm iftar da ederim, namaz da klarm yatarm da, kadnlarla da evlenirim. Kim snnetimden yz evirirse
65
benden deildir."85 kincisi: phesiz ki Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ashabndan bir grup, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in zevcelerine O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in yalnz iken yapt amelleri hakknda sorular sordular. Onlardan biri dedi ki: "Kadnlarla evlenmem." Biri dedi ki: "Et yemem." Dier biri dedi ki: "Dek stnde uyumam." Bunun zerine (Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)) Allah'a hamd sena etti ve buyurdu ki: "yle yle diyen kavimlerin durumu nedir? Ama ben namaz klarm, uyurum da; oru tutarm, iftar da ederim; kadnlarla evlenirim. Kim snnetimden yz evirirse o, benden deildir."86
Bunu Buhari rivayet etmitir, Nikah Kitab, Nikaha Tevik Bb, No: 4675 .Bunu Muslim rivayet etmitir, Nikah Kitab, Nefsi Bunu steyen Kimse in Nikahn Mstehabl Bb, No: 2487
86
66
85
Bu ki Hadisten stinbat Edilen Pratik Eletirel Davet Menheci 1-Hataya dleceinden emin olmak ve hatann (sadece) hataya denlere nisbet edilmesinin tahakkuk etmesi. Nassda geldii zere: Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) onlara (halkn arasna, halkn yanna) geldi buyurdu ki: "yle yle diyenler siz misiniz?" 2-(Hatann/Bid'atn) derhal inkar edilmesi: Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) onlara gelip buyurdu ki: .... 3-Nasihat ve hatann beyan hususunda isrr etmek (isim vermeden konumak): "yle yle diyenler siz misiniz? Allah'a yemin olsun ki, phesiz ki ben Allah'a en ok hayet duyan ve O celle celaluhu iin en takva sahibi olanm. Ama ben oru da tutarm iftar da ederim, namaz da klarm yatarm da, kadnlarla da evlenirim. Kim snnetimden yz evirirse benden deildir." Nass ierisinde, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in bu kelam onlara alen olarak (isim belirterek) sylediine dellet eden bir ey yoktur. O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in yle buyurduu ikinci hadiste de durum budur: "yle yle diyen kavimlerin durumu nedir?" 4-Bu fiilden iddetli terhib/korkutmak:
67
"Kim snnetimden yz evirirse benden deildir." 5-Bu kiileri, kendilerini setr ederek (isimlerini vermeyerek) iine dtkleri fikr hatadan sakndrrken Sahabe (radyAllahu anhum)'u genel (olarak) koruma ameli. (Neb sallAllahu aleyhi ve sellem), Allah'a hamd sena etti ve buyurdu ki: "yle yle diyen kavimlerin durumu nedir?"
68
5. BAHS BD'ATLARIN TENKD VE MUHALFLER REDDETME HUSUSUNDA SELEFN AMEL MENHECNN EN NEML ARETLER Selefi salihin, koruma, tenkid ve mukavemet hususunda, kendisi ile Mslmanlar iin hayrn, onlar iin rahmet ve rfkn murad edildii, ak dil bir menheci vardr. Byle olmas kanlmazdr nk onlar, Nbvvet medresesinin mezunudurlar. Onlar menhecleri ile Nebleri (sallAllahu aleyhi ve sellem)'e, iki vahyin (Kur'n ve Snnet) nasslarna iktida ederler. Bu amel menhecin en nemli iaretleri aadaki maddelerde belirlenebilir
69
Bid'at veya Dierleri Olsun, Muhaliflere Kar Adalet Muhalif ve dmana kar muamele hususunda Selefin, Ehli Snnet ve'l-Cemaat'n menheci, Allahu Tel'nn u kavlinden yola ktklar adalet menhecidir: "Ey iman edenler, Allah iin hakk ayakta tutanlar ve adaletle ahitlik yapanlar olunuz. Ve bir kavme olan kininiz, sizi adaletsizlie sevketmesin. dil olun, nk o, takvaya daha yakndr. Ve Allah'tan korkun. phesiz Allah, ilediklerinizden haberdardr."87 Bu, kafirle beraber, kendisine dil davranlmas daha evla olan Mslmandan da seni nehyeder (kt davranlmasn yasaklar). Allahu Tel, mminlere eziyet etmeyi ve onlara kt davranmay haram klmtr. Allahu Tel buyuruyor ki: "Ve m'minlere ve m'minelere ilemedikleri bir eyden dolay eziyet edenler buhtn ve apak bir gnah yklenmilerdir."88 nsanlarla konumak, onlarn szleri ve fiilleri zerine hkm vermek, onlarla karlkl muamele etme veya onlara nazaran duru ynteminin karara balanmasnn binas adalet ve Ehli Snnet menhecinin asl ve kaidelerine iltizam etmektir. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki:
87 88.
Mide Sresi: 8. yet Ahzab Suresi, 58. ayet

70
"Neblere tbi olanlar ilim ve adalet ehli olunca, slam ve Snnet ehlinin kafirlere veya ehli bid'ata kar konumas da ilim ve adalet ile olur; zanla ve nefislerin hevasyla deil."89 Ve yine yle demitir: "Snnet ve cemaat imamlarnda, ilim ve iman ehlinde ilim, adalet ve rahmet vardr. Kendisi ile Snnet'e muvafk olduklar hakk bid'atlardan salim olarak bilirler... Halka merhamet ederler ve onlar iin hayr, hidayet ve ilim murad ederler. Onlara ilk elden erri kasdetmezler. Aksine onlara ceza verdikleri ve hatalarn akladklar zaman (bile) onlarn bunu yapmaktan kasd, hakk beyan etmek ve halka merhamet etmektir."90
89 90
El-Cevbu's Sahh, bni Teymiyye, 1/22 Er-Reddu ale'l Bekr, bni Teymiyye, Sayfa: 256
71
Adalet zere Bina Edilmi Bu Menhecden Yola karsak Buradan, Aadaki Konular Anlamaya Sarlmann Vacip Olduu Sonucu kar 1.phesiz ki Bid'atlar eit eittir ve Haklarnda Verilen Hkm Hususunda Bir Mertebe zere Deildirler: Snnete, byk usller noktasnda muhalefet eden bid'at ehli, Snnete ufak ilerde muhalefet edenler gibi deildirler. Buna binaen phesiz ki Selef, bid'at ehline davranrken, onlarn bid'atlarnn Snnet'ten uzaklnn boyutuna riayet ederler. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki: "Haris el-Muhasibi, el-Kalnisi ve bunlar gibi bni Kllab'n arkadalar, E'arlerden daha hayrldrlar. nsan Selef'e ve imamlara ne kadar yakn olursa, onun kavli de daha al ve efdal olur."91 Ve yine yle demitir: "Kllabiyye, Keramiyye ve E'ariyyeden ehli isbat kelamclar... Bunlar genel anlamda Selefi ta'n etmezler, bilakis sylemlerinin pek ok cmlesinde onlara (Selef'e) muvafakat ederler. Fakat bunlardan kim hadisle ise o, daha limdir; Selefin mezhebi ile olan ise daha da limdir ve ona daha da tbi olandr. Her bir taifenin nezdinde Selef'e tazim ancak, onlarn Snnete uymas ve bid'at karmasnn azl lsndedir."92
91 92
Tedmriyye, bni Teymiyye, Sayfa: 192 Mecm'u-l Fetv, bni Teymiyye, 4/156.
72
2.Bid'atla Niteleme (Bir eyi Bid'at Olarak Adlandrma) Hususunda Hccetin kamesi arttr: Kim, ister kfre isnad edilen veya bundan daha aa bir bid'at getirirse, phesiz ki aleyhinde hccet ikame edilene dek bu bid'atn muktezas ile aleyhinde hkm verilemez. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki: "phesiz ki ben, kendisine muhalefet edenin gh kafir, gh fask ve bazen de asi olduu risl hccetin, aleyhinde kaim olduu bilinmedii srece, muayyen bir eyin kfre, fska ve masiyete nisbet edilmesini en ok nehyeden insanlardan biriyim. phesiz ki ben, Allah'n bu mmetin hatasn balam olduunu ikrar ederim. Bu, haber kavl meselelerdeki ve ilm meselelerdeki hatalara amildir. Selef hl, bu meselelerin pek ounda tenazu etmektedir (ittifak edememektedir) ama onlarn hibiri dieri aleyhine kfrle, fasklkla, masiyet ile ahitlik etmemitir."93 3.Bid'at karmayann, Bid'at karandan Daha Faziletli Olmas Elzem Deildir: Kullarn derecelerindeki farkllk ve aralarndaki fazilet, onlarn salih amellerdeki stnlne, kalpleriyle ikame ettikleri iman, sdk ve ihlasa gre olur. Bid'at karan, mteevvil bir mctehid ise veya aleyhinde hccet kaim olmam biri ise gnaha girmeyebilir. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki: "Bu itikadtan bir eye muhalefet eden herkesin helak olan(lardan olmas) gerekmez. Kar kan kii hata eden bir mctehid olabilir ki Allah onun hatasn balar. Bu konuda, onunla aleyhinde hccetin kaim olduu ilimden bu kiiye
93
A.g.e., 3/229.
73
ulamam olabilir ki bu onun iin, Allah'n kendisi ile ktlkleri sildii iyiliklerden olabilir."94 Bid'at karmam olmak, -fazilet sebeplerinden olsa bilefaziletli olmak iin yeterli salt bir lt deildir. nk bir ahsta kendisine sevap kazandracak ve kendisini cezaya maruz brakacak eyler bir arada bulunabilir ki bu ikisinden daha ar basan nazar itibara alnr. bni Teymiyye yine diyor ki: "Bir ahsta hayr ve err, itaat ve fcur, Snnet ve bid'at bir arada bulunduunda, kendisinde bulunan hayr nisbetinde muvlt (dostluu) ve sevab hak eder; kendisinde buluna err nisbetinde de mudt (dmanl) ve ikab hak eder ve (bylece) ayn ahsta ikram ve kmsenmeyi gerektirecek eyler biraraya gelmi olur."95 Bu, ehli snnetin kendisi ile temeyyz ettii adalet ve byk insaftan bir babdr. 4.Kiinin Bid'ata Dmesinden veya Bid'at Bir Yola ntisab Etmesinden, Ehli Snnet'ten km Olmas Elzem Deildir: nk bid'at irtikab, teevvl ettii bir ictihadtan dolay olduu zaman, bu onu -bu konuda inkr edilmesi ve hatasnn aklanmas ile birlikte- gnahkr bir bid'at klmaz. Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurmutur ki:
94 95
A.g.e., 3/179 A.g.e., 28/209

74
"Hakim hkmeder, ictihad eder ve sonra da isabet ederse ona iki ecir vardr. Hkmeder, ictihad eder ve sonra da hata ederse ona da bir ecir vardr."96 Ar olmayan bid'atlar irtikab edenler bid'atlar nedeniyle gnahkr olsalar bile- Ehli Snnet'ten ve Frka-i Naciyye'den km olmazlar. bni Teymiyye (rahimehUllah) diyor ki: "Mrcie mensuplar ise bu ar bid'atlardan deildiler. Bilakis onlar, kavillerinde fkh ve ibadet ehlinin szlerine yer veriyorlard. Ar grlere balanp durumlar arlk arz edinceye kadar da Mrcie mensuplarnn Ehli Snnet'ten olduklar addediliyordu."97 Suudi Arabistan Krall lm Aratrmalar ve Fetva Daim Konseyi, metni yle olan bir soruya cevap vermitir: Sual: "u anda mevcut cemaat ve frkalar ki bu ifade ile hvan- Mslimin Cemaat, Tebli Cemaat, Ensr- Snnet-i Muhammediye Cemaat, er' Cemiyet, Selefiler, kendilerini et-Tekfr ve'l-Hicret diye tesmiye edenler, bunlar ve dierleri gibi hepsi de Msr'da ikamet eden (cemaatlar) kast ediyorum. Mslmann bunlara kar tutumu ne olmaldr? mam Mslim'in Sahhinde rivayet ettii Huzeyfe hadisi:
96
.Bunu Buhari rivayet etmitir. Kitab ve Snnete Ballk/Sarlma Kitab, ctihad Ettii Zaman sabet Eden veya Hata Eden Hakimin Ecri Bb, 9/108, No: 6805 97 Mecm'u-l Fetv, bni Teymiyye, 3/357
75
"Aa kk dilesen ve ta ki bu hal zere iken sana lm gelse bile bu frkalarn tmn terk et."98 zerlerine uyarlanabilir mi?" Konsey cevap olarak yle demitir: "Bu frkalarn hepsinde hak da btl da, hata da sevap da mevcuttur. Bunlarn bazs dierlerinden hakka daha yakndr, dorudur, daha hayrldr ve faydas daha umumidir. Sana den, kendilerinde bulunan hak zere bunlarn hepsi ile yardmlaman ve hata olarak grdn hususlarda onlara nasihat etmendir: "Sana phe veren eyleri brak ve sana phe vermeyen eylere (ynel)."99,100 5.Maslahat ve Mefsedetlere Dikkat Etmek: eriat, maslahatlar ortaya karmak ve kemle erdirmek, mefsedetleri ilevsiz brakmak ve mmkn mertebe azaltmak zere gelmitir. O, iki hayrl eyin en hayrlsn tercih eder; iki erli eyin en erlisini def' eder. Bu eriatta, byk fesad ile az fesad def' etmek ve byk bir zarar ortaya kararak hafif zarar def' etmek uygun grlmemitir. nkr ve muhasebe ynteminde, belirli bir eyin zerinde icma veya ittifak etme hususunda buna riayet edilir. Bunun iin Sahabe
98
Buhari, Muslim ve Ebu Davud tahric etmitir. 99 Hadisi Tirmizi tahric etmitir (Kiyamet 60) ve "Hasen-Sahihtir" demitir. eyh el-Elbani Sahihu Suneni Tirmizi'de der ki: "Sahihtir" (yaync) 100 lm Aratrmalar ve Fetva Daim Konseyi Fetvalar, 2/239, Fetva No: 6280
76
(radyAllahu anhum), Haccac bin Yusuf es-Sakaf'nin,101 Muhtar bin Eb Ubeyd es-Sakaf'nin102 ve dierlerinin arkasnda namaz klyorlard. nk Cuma ve cemaatn blnmesi facir veya bid'at bir imama uymaktan daha byk bir fesadtr. Her hlkrda, maslahat ve mefsedetlere bakmak, bid'atlarla olan temln asllarndandr. Amele baklr, onun maslahat erri zayflatmaya yol aacak cihette tercih edilebilir mi (edilemez mi); byle ise (erri zayflatyorsa) mer olur. Veya erri artryorsa mer olmaz. Bu phesiz ki limlerin gr ve hikmetleri ile beraber hallerin muhtelifliine gre deiir.
.Haccac bin Yusuf es-Sakaf. AbdulMelik onu Irak'a vali tayin etmitir. Abdullah bin Zbeyr (radyAllahu anh) ile savap onu katleden ve Mekke'de idam eden ordunun komutanln yapmtr. Dni az tautlardan addedilir. Tbin limlerinden bir grubu da katletmitir. Hicretin 95. senesinde lmtr. (Bkz: Mir'tu'l Cinn ve bretu'l Yakazn, el-Yfi, Sayfa: 88) 102 Muhtar bin Eb Ubeyd es-Sakaf. Babas, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) hayatta iken Mslman olmutur. Sahabelii bilinmemektedir. mer bin Hattab (radyAllahu anh) onu bir ordu zerinde grevlendirmitir. Irak'a gaza dzenlemitir. Ebu Ubeyd Kprs Vakas ona nisbet edilir. Sakif'in byklerinden, re'y, fesahat, ecaat, deha sahibi, dni zayf, yalanc birisi idi. (Bkz: Siyeru A'lmi'n Nubel, ez-Zeheb, 3/538)
77
101
Hatasn Beyan Ederek ve Onu Sylem Edinenlerin Hccetini rterek, Bid'atn Delil ile Tenkid Edilmesi Davalar muamelatta olduu zaman, ancak sdkn tekid eden bir niyetle kabul edilirler, aksi takdirde reddedilirler. yle denildii gibi: Davalar, eer zerinde sahipleri apak deliller ikame etmezlerse, yalan davalardr. phesiz ki akde meselelerindeki davalar daha ncelikli ve daha ehemmiyetlidir. lm meselelerde, kendisini glendiren dell bulunmayan her bir kavil -bunu bir lim veya mehur biri sylemi olsa bile- reddedilmitir. Ehli Snnet bu cihete byk bir itina gsterir. Snnetlerin kaldrlmasnn din zerindeki tehlikesi ve mmetin frkalamasnn beyan eliinde delil ile bid'at ortadan kaldrmak onlarn (Ehli Snnet'in) grevlerindendir. Hasan bin Atiyye (rahimehUllah) demitir ki: "Bir kavim dinlerinde bir bid'at icat etse, Allah onlarn Snnet'inden onun mislini sker alr ve sonra da onu Kyamet gnne kadar onlara iade etmez."103
Bunu Drim rivayet etmitir, el-Mukaddime, Snnete ttib Bb, 1/58, No: 98. El-Elban onu Miktu'l Mesbh'te tashih etmitir. Et-Tebriz, 1/40, No: 188
78
103
Ehli Bid'atn Yollarnn Tannmas ve Tenkidi Delil eliinde olmas, tenkidin gereklerindendir. Buna riayet edilmezse bid'atnn kavlinin fasid olduunun beyan ve tuttuu yolun -saknabilmemiz iin- ortaya karlmas gerekecektir. phesiz ki menheci Allahu Tel'nn u kavli ile belirlemitir: "Ve bhesiz bu benim dosdoru yolumdur, ona tabi olun ve (baka) yollara tabi olmayn (ki) sizi O'nun yolundan ayrmasnlar. Bununla size tavsiye etti, umulur ki saknrsnz."104 yet, hakkn yolunun tek olduunu ifade etmitir. Btln ise tek deil eitli yollar vardr. Bu yollarn says belli bir adete tahsis edilmemitir. Cabir bin AbdUllah (radyAllahu anh) hadisi, yeti byle tefsir eder: "Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in yannda idik. O (sallAllahu aleyhi ve sellem), bir izgi izdi. Bunun sana iki izgi izdi. Soluna da iki izgi izdi. Sonra elini en ortadaki izginin stne koydu ve buyurdu ki: "Bu, Allah'n yoludur." Sonra da u yeti okudu: "Ve bhesiz bu benim dosdoru yolumdur, ona tabi olun ve (baka) yollara tabi olmayn105
En'm Sresi, 153. yet Bknz.: bn Mace, Mukaddime, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Snnet'ine ttib Bb, No: 11. eyh el-Elbani "Sahihtir" der. (Yaync)
105
79
104
Aratrmalarn sonucunda, sapanlarn tbi olduu yollarn pek ok (olduu grlyor):106 1-Temelsiz, zayf ve iinde Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) aleyhine yalan sylenilen hadislere dayanmalar. 2-Maksatlarna ve mezheblerine muvafk olmayan hadisleri reddetmeleri 3-Net asllardan (saparak) mteabihta tbi olmalar 4-Delilleri yerlerinden skerek tahrif etmeleri: yle ki bir dayanak107 zere delil gelir ama bu delilden vazgeilir ve iki dayanan de bir olduu vehmine kaplarak dier bir duruma (ynelinir). Bu, kelmn yerinden tahrif edilmesinin gizli (eitlerindendir). Allah'a snrz. Kendisine arz edilen bir phe veya kendisini haktan saptran bir cehalet ve dellin kaynan almaya kar kr eden bir hev -ki bunlar nedeniyle kii bid'at ehli olur- olmadka, slam' ikrar eden ve kelmn yerinden tahrif edilmesini zemmeden kiilerin ak ak buna (byle bir eye) iltica etmeyecei zann galiptir. 5-eyhlerini tazim etme hususunda, onlara hak etmedikleri pyeleri nisbet edecek derecede ar gitmek. Dinde arlk,
Bu yollar iin bkz: Muhtasaru'l 'tisam, es-Sekkaf, Sayfa: 62-69 107 Ment (Dayanak/Mesned): Nta-Yentu-Nevtan, yani bir eyi talik etmek (o eye bal, dayanr olmak). bni Faris demitir ki: Nun-Vav-Ta, bir eyin bir eye talikine dellet eden sahih (iinde illet harfi gemeyen) bir kktr. Uslcler ve Fkhlar nezdinde ise Ment: "Kendisi ile hkmn taalluk ettii vasftr veya illettir." nk hkm ona taalluk ettii zaman gayrna taalluk eden ey gibi olur. (Bkz: Mu'cemu Mekysi'l Lugat, bni Faris, 5/370; Muvfakaat, e-tb, 3/231; Teysru Usli'l Fkh, el-Ced', Sayfa: 179)
80
106
mezhebe yardm iin iddetli gayret gsterme ve bid'at karan delicesine sevmek olmasayd, kimsenin akl bunu almazd. Fakat Neb (sallAllahu aleyhi ve selem) buyurmutur ki: "Sizden ncekilerin snnetlerine kar kar, zir zir tbi olacaksnz. Hatta onlar bir kertenkele yuvasna girse idiler siz de onlar takip ederdiniz." Dedik ki: "Ey Allah'n Resl, yahudiler ve nasara (hrstiyanlar) m?" Buyurdu ki: "(Baka) kim (olabilir) ki."108 Bunlar, Hrstiyanlarn "phesiz ki Allah, Meryem olu Mesih'tir" demek cihetiyle sa (aleyhisselam) hakknda arlklar gibi ar gitmilerdir. Allahu Tel buyurmutur ki: "De ki: "Ey Kitap ehli! Haksz yere dininizde ar gitmeyin. Ve daha nce dallete dm ve biroklarn da dallete drm ve dz yoldan saptm (olan) kavmin hevlarna tabi olmayn."109 Hadiste de yle gelmitir: "Beni, nasarnn (Hrstiyanlarn) Meryem olunu vdkleri gibi vmeyiniz. Ben ancak O (celle celaluhu)'nun
.Bunu Buhari rivayet etmitir, Kitab ve Snnete Sarlma Kitab, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in: "Mutlaka Takip Edeceksiniz" Kavli Bb, No: 6775 109 Mide Suresi, 77. ayet
81
108
kuluyum. Deyiniz ki: Allah'n kulu ve reslu."110 Kim bu maddeleri dikkatle tefekkr ederse, eriatn fursunda da bunlar(a rnek tekil edecek) bid'atlardan pek ounu grr. nk bid'at, asla girdii zaman, onun furya girmesi kolaylar. 6-Temenni ve reyleri delil almak. Bu da kavillerin en fasid ve en zayflarndandr.
.Bunu Buhari rivayet etmitir, Neblerin Hadisleri Kitab, Allah'n: "Kitab'ta Meryem'i de zikret" Kavli Bb, No: 3189.
110
82
Bid'at Ehlini nkr Etmede Tedric Hkmlerde tedric, problemlerin tedavi edilmesi, emri bi'l- maruf, nehy-i ani'l mnker ve Allahu Tel'ya davet, slm ter menhecidir. Bu, davet ve inkr hususunda Selef'in menhecinin alametlerinden bir alamettir. tb (rahimehUllah) demitir ki: "Bu, nemli bir meseledir; dne kar iledikleri cinayet, yeryznde fesad karmalar, slam caddesinden kp da yolun dna (sapmalar) cihetinden kendilerine taalluk eden byk bir fkh bbdr..." Sonra da ehli bid'at inkrn 15 derecesini zikretmitir: Birincisi: bni Abbas (radyAllahu anhuma)'nn Hricilere gitmesi, onlarla konumas ve hatta ilerinden iki bin veya bin kiinin ruc etmesi meselesinde olduu gibi, irad, tlim, hccetin ikamesidir. kincisi: (Onlardan) Hicret, kelm ve selm terketmek ncs: mer'in Sabi'i srgne gndermesi gibi srgne gndermek111
111
Sabi bin Asel el-Hanzal. drak (etmek istedii bir konu) vard, Medine'ye geldi ve Kur'n'n mteabihinden sual etmeye balad. mer (radyAllahu anh) ona (birini) gnderdi ve onun iin hurma dallar hazrlad. Dedi ki: "Kimsin sen?" Dedi ki: "Allah'n kulu Sabi." Dedi ki: "Ben de Allah'n kulu mer." (mer (radyAllahu anh)) Sabi'i kafas kanayncaya dek dvd. Sabi dedi ki: "Yeter ey m'minlerin emri, kafamda bulmakta olduum ey (phe) gitmitir." (Bkz: Faslu'l Hitab f Sret-i Emri'l Mminn mer bin el-Hattab, Ali Muhammed es-Sallbi)
83
Drdncs: Hallac' katlinden birka yl nce hapsetmeleri gibi hapis (cezas) Beincisi: Selef'in pek oundan bu konuda (rnek) geldii zere, saknmalar ve szlerine kanlmamas iin, zerinde bulunduklar hli onlara hatrlatmak ve bid'atlarn aa sermek. Altncs:.Mslmanlara dman olduklar ve onlara (Mslmanlara) kar ayaklandklar takdirde, Ali (radyAllahu anh)'n ve dier Snnet halifelerinin Haricilerle savat gibi, (onlarla) savamak Yedincisi:.Tevbe Etmeleri stenilmesine ramen ruc etmezlerse ve bid'atlarn izhar etmilerse (onlar) katletmek Sekizincisi: Gerek kfr gerekse kfre rci bir eyi gizlice yapanlar, tevbe ettirilmeksizin katletmek. nk bu durum, zndklar gibi mnafklk bbndandr. Dokuzuncusu: Dellin kfrne dellet ettii kimseleri tekfir etmek. Ayn ekilde bid'atn kfr zere olduu sarih olduu zaman da (bu bid'at sahiplerini tekfir etmek). Onuncusu:.Eer gizli deillerse (aka biliniyorlarsa), Mslman vrisleri onlara miras olamaz ve onlar da Mslmanlardan kimseye vris olamazlar. ldkleri zaman gasl edilmezler, zerlerine namaz klnmaz ve Mslmanlarn kabristanlarna defnedilmezler. Gizlenen kimse iin ise zahire gre hkm verilir ve onun vrisleri mirasa nisbet edilmeye daha ehildir.
84
Onbirincisi:Onlarla nikahlanlmamasn emretmek. Bu da (onlardan) ayrlma ve iletiimi kesme asndandr. Onikincisi:Onlar bilcmle cerhetmek, ahitliklerini kabul etmemek, onlarn ne vali ne kad olabilmeleri, imamlk veya hatiplik gibi adalet mevkilerine atanmamalar Onncs: Hastalarn muayene etmemek ki bu da dlama ve ceza bbndandr Ondrdncs: Ayn ekilde cenazelerine itirak etmemek Onbeincisi:mer (radyAllahu anh)'n Sabi'i dvd ettii gibi dvmek112
112
Bkz: Muhtasaru'l 'tisam, es-Sekkaf, 52-54

85
Bid'at Ehlini Reddetme (ve Onlara Cevap Verme) Hususunda Sarih Aklamalar Yapmak Haddi zatnda, bid'at ehlini reddetmek (asl) maksad deildir. Maksad ancak, bir yandan ilim ehlinin dni savunma hususundaki vazifesini eda etmesi ve dier taraftan bid'at hakknda da hayrn murad edilmesidir. Tm bu (sonulara) Allahu Tel'nn: "O kimseler ki Bizim inzal etmi olduumuz beyyinat ve hdy kitabta insanlara beyan ettikten sonra gizleyenlere, ite onlara, Allah lnet eder ve lnet edebilecek olanlar lnet eder. Ancak tevbe edenler, slah olanlar ve (doruyu) beyan edenler (mstesn). te onlarn tvbelerini kabul ederim. Ve ben Tevvab'm, Rahm'im."113 eklindeki, "Ve bir zaman Allah kendilerine kitap verilmi olanlardan: 'Onu mutlaka insanlara beyan edeceksiniz ve onu gizlemeyeceksiniz.' diye bir misk almt. Onlar ise onu arkalarna attlar ve onu az bir pahaya sattlar. Ne kt alveri (bu yaptklar)!"114 eklindeki ve: "Muhakkak o kimseler ki, Allah'n kitabtan inzal etmi olduunu gizlerler ve onu az bir pahaya satarlar; ite onlar karnlarnda ateten baka bir ey yemezler. Kyamet gn, Allah onlarla konumayacak, onlar tezkiye
113 114
Bakara Sresi, 159.-160. yet l-i mran Sresi, 187. yet

86
etmeyecektir. Ve onlar iin elm bir azb vardr."115 eklindeki yetlerinden ulaabiliriz. Bu, limlerden iki eyi talep etmektedir ki bunlar; Birincisi:Bid'at ehlini Srat- Mstakim'e davet etmek ve onlarla en gzel ekilde mcadele etmek, gzel tle gizlice (kendilerini ifa etmeden) onlara emr-i bi'l maruf ve nehy-i ani'l mnker yapmaktr. Umulur ki azgnlklarndan ve dalletlerinden dnerler. Allah, mmetten bir taife zerine Allah (azze ve celle)'ye davet etmeyi, emr-i bi'l marufu ve nehy-i ani'l mnkeri vacip klm ve Subhneh ve Tel yle buyurmutur: "Ve sizden hayra davet eden ve ma'rufu emreden ve mnkerden nehyeden bir mmet olsun, ve ite onlardr felh bulanlar."116 kincisi: Eer bid'atlarnda israr ederlerse, hakk ve hak ehlini inkar ederlerse bu durumda, ilim ehlinden nakledildii zere, baz Mslmanlar bunlarla aldanmasn diye ve onlardan saknsnlar, onlardan ictinab etsinler diye onlarn btln ve sapmalarn beyan etmek, kusurlarn ve dayandklar temellerin fasidliini aa sermek gerekir.
115 116
Bakara Sresi, 174. yet l-i mran Sresi, 104. yet

87
Herhangi biri yle bir soru sorarak itirazda bulunabilir: Diyebilir ki: "Bid'atlarn tehir edilmesinde onlarn hakir drlmesi vardr. Bu da davetin maslahatndan deildir. Ayn ekilde bu, mmet arasnda frkalamaya yol amaz m? Buna cevap olarak deriz ki: phesiz ki tazir, er' bir menhecdir. Tehir de tazir mesabesindedir. Tehir ile bid'atnn Snnet'e dnmesi umut edilir. Elbette ki bunun (tehirin), gizli (ifa etmeden) nasihat verme hususunda tm abann son noktasna kadar sarf edilmesinden sonra (yaplmas gerekir). Eer nasihat fayda vermezse, tehirden murad olunan Snnet'in savunulmas, bid'atn yok edilmesi, bid'at ve sylemleri nedeniyle tm insanlar etkileyen fesadn bertaraf edilmesidir. Bu durumda Snnet'i savunmak, bid'at yok etmek ve bid'aty tehir etmek, toplanmaya ve birlemeye vesile olur. lim ehlinin bu konudaki baz szleri yledir: 1-tb (rahimehUllah) yle demitir: "...Selefin pek oundan bu konuda (rnek) geldii zere, saknmalar ve szlerine kanlmamas iin, zerinde bulunduklar hli onlara hatrlatmak ve bid'atlarn aa sermek"117 Yine yle demitir: "..kincisi: Kendi dalletine davet eden, bunu avamn ve ilim sahibi olmayanlarn kalplerinde ssleyenler, bunlarn mslmanlara zarar iblisin zarar gibidir. Onlar insan eytanlarndandrlar. Onlarn ehli bid'at ve dallet
117
El-'tisam, e-tb, 1/176

88
olduklarn aklamaktan, deliller onlarn onlardan olduuna dair kaim olduunda kendilerini frkalara nisbet etmekten baka kar yol yoktur." Sonra Asm Ahvel'in Katade ile olan kssasn zikretti ve ardndan dedi ki: "Bunlar gibilerini ifa etmek ve kendilerini kovmak dnda bir yol yoktur. nk -tayin etmeyi (onlar ifa etmeyi) terk etmenin sebebi (eer) blnme ve dmanlktan (duyulan) korku ise- onlar kendi hallerine brakldklar zaman mslmanlara gelen zarar, onlar ifa etmek ve onlardan sakndrmak sebebiyle hasl olan zarardan daha byktr. phesiz ki mslmanlarla bid'ata davet edenler arasnda sadece aleyhlerine (delil) ikame edildiinde (ortaya kacak) blnme, mslmanlar ile davetiler, onlara uyanlar ve ittiba edenler arasndaki blnmeden daha basittir. ki zarar tearuz ettii zaman (birinden birini semek mecbur olduu zaman) daha hafif ve daha basit olan ilenir. errin bazs dierlerine nazaran daha ehvendir. Anan (kangren olan) elin kesilmesi gibi. Byle bir elin kesilmesi cnn telef edilmesinden daha kolaydr. Bu, ebediyyen eriat'n hkmdr ki, daha ar olan netceden korunmak iin daha hafif olan ile hkmedilir."118 2-el-Karf (rahimehUllah) demitir ki: "Bid'at ve sapkn tasniflerin erbabnn insanlar ierisinde fesad ve ayplar, dorunun dnda (bir hal) zere olduklar tehir edilmelidir ki zayf insanlar bunlara dmekten saknsnlar ve mmkn
118
A.g.e., 2/228
89
mertebe bu mefsedetlerden uzak dursunlar. Yalnz burada art olan, doruluktan ayrlmamak, fsk ve fuhiyat ehline yapmadklar eylerle iftira etmemektir. Bilakis sadece yasaklardan onlarda bulunan eyler sylenebilir. Bid'at aleyhine onun iki itii, zina yapt ve onda mevcut olmayan dier eyler sylenemez."119 3-bni Teymiyye (rahimehUllah) yle demitir: "Kitab'a ve Snnet'e muhalif makalelerin veya Kitab'a ve Snnet'e muhalif ibadetlerin ehli olan bid'at imamlarnn misli (udur ki) onlarn hlini beyan etmek ve mmeti onlardan sakndrmak, mslmanlarn ittifak ile vaciptir. Hatta mam Ahmed'e denilmitir ki: "Oru tutan, namaz klan ve itikaf yapan adam m yoksa ehli bid'at hakknda kelam ede(rek onlarn hatalarn aa sere)n adam m senin iin daha sevimlidir?" (mam Ahmed) dedi ki: "Kalkp namaz kld ve itikaf yapt zaman bu, kendi kendisi iindir. Ehli bid'at hakknda konutuu zamansa bu ancak mslmanlar lehinedir ve bu daha faziletlidir." Ve bunun faydasnn dinleri hususunda, mslmanlar lehine Allah yolunda cihad cinsinden kapsaml olduunu beyan etmitir."120 Yine yle demitir: "Bid'ata davet eden kimse, mslmanlarn ittifak ile cezaya mstehaktr. Onun cezas
119 120
El-Furk, el-Karf, 4/207, 208 Mecm'ul-Fetv, bni Teymiyye, 28/231, 232

90
bazen katli ile olur, bazen de bunun altnda bir ey ile olur. Selef'in Cehm bin Safvan', Ca'd bin Dirhem'i, Gaylan elKader'yi ve dierlerini ldrmesi gibi. Onun (bid'atnn) cezay hak etmedii takdir edilirse veya cezalandrlmas mmkn olmazsa, onun bid'atn beyan etmekten ve ondan sakndrmaktan baka kar yol yoktur. Bu da genel itibaryla, Allah ve Reslunun emrettii emr-i bi'l maruf ve nehy-i ani'l mnkerledir."121 4-bni Kayym (rahimehUllah) yle demitir: "Bunlarn ayplarn ortaya karmak, irkinliklerini ve kaidelerinin fasidliini aklamak, Allah yolunda cihadn en faziletlilerindendir. Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem), Hassan bin Sabit'e yle buyurmutur: "phesiz ki, Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'ini mdaafa ettiin mddete, Rhu'l-Kuds seninledir."122 Yine (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Onlar hicvet (veya yer/zemmet), Cibril seninledir."123 Yine (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Allahm! Onu, Senin Reslun (sallAllahu aleyhi ve sellem)'i mdaafa ettii mddete Ruhu'l Kuds ile teyid et/destekle." 124
121
A.g.e., 35/414 122 Buhari, Muslim, Ebu Davud ve Ahmed tahric etmitir. 123 Buhari ve Muslim tahric etmitir. 124 Buhari ve Muslim tahric etmitir.
91
Onun onlar (mrikleri vb) hicvetmesi hakknda (yle de) buyur(ul)mutur: "Nefsim elinde olana yemin olsun ki, bu onlara ok atlmasndan daha iddetlidir." Bunlar aklamak nasl cihaddan olmasn ki? Tm Sahabe, Tbin, Hadis ehlinden ve bu mmet ierisinde doruyu sylemi slam imamlarndan (oluan) Selefi Salihe muhalefet eden bu tevillerin ou, Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) ile ve dni ile dalga geenlerin, ehli nifakn ve dinde bulunan eyleri -bunlarn zahirinin yalan, muhal, kfr, dallet, tebih, temsil, tahayyl olduu iddiasyla- ilhad edenlerin ve sonra da onlar (nasslar), bu lafzlarla murad olunan eyin bilmece ve bulmaca (ifre zme vb) trnden olduu bilinen mnlara ekenlerin -ki bunu kasteden kimseden nasihat ve beyan sdr olmaz- ta'nnn ihtiva ettii ey cinsinden, kelamcnn nasslar abes yere kullanmalarn ve nasslara sizanlarn iermektedir. Allah'n ve Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in kelmn mdaafa etmek ve korumak amellerin en faziletlilerindendir, Allah'a en sevimli ve kullara en faydal olanlarndandr. Allah'n kendisine derin bir basreti rzk olarak verdii herkes, bu tahrifilerin akllarnn zayfln, onlarn apak dallet ehlinden olduklarn, yine onlarn, sz yerinden tahrif etmeleri, anlamamalar, kavli tedebbr etmemeleri nedeniyle Allah'n zemmettii ve kendilerini gh kaan eeklere ve gh da kitap ykl bir eee benzettii kimselerle karde olduklarn bilir."125
125
Es-Saviku'l Mursele, bni Kayym, 1/302, 303

92
5-bni Receb (rahimehUllah) demitir ki: "Bil ki insann -eer bundan kasd sadece zemmetmek, ayplamak ve kusur bulmak ise- kerih grd eyi zikretmesi haramdr. Ama eer bunda, mslmanlarn geneli iin veya zel olarak bazlar iin bir maslahat var ise ve bundan maksat da bu maslahatn elde edilmesi ise bu, haram deildir, bilakis mendubdur... Bid'at ve dallet ehline, limlerden olmad halde limlere benzer grnenlere gelince; onlara uymaktan sakndrmak iin cehaletlerini aklamak ve ayplarn izhar etmek caizdir. limlere, reddiyede bulunma eylemiyle murad ettii eyin Allah ve Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem) iin nasihat etmek olduu bilinen kimselere, zikirleri geen dier mslman limlere, dier limler ve onlara ihsan ile tbi olanlar gibi, ikram, ihtiram ve tazim ile muamele etmek gerekir. Ama limlere onlar reddetmek (eylemiyle) onlar kusurlu gstermeyi, zemmetmeyi ve ayplarn izhar etmeyi murad eden kimseler ise, kendileri ve benzerlerinin bu haram klnm rezil ilerden caymalar iin, ceza ile mukabele grmeyi hak ederler."126 6-eyh AbdulAziz bin AbdUllah bin Baz (rahimehUllah) demitir ki: "Mslman limlere vacip olan hakkati izah etmek; Allah'n, kullar iin mer kld ve Nebsi (sallAllahu aleyhi ve sellem) 'in davet ettii izgide yrmeleri iin her bir cemaatla veya cemiyetle tartmak ve herkese nasihatta bulunmaktr. Kim bunu aarsa veya ahs menfaatleri ya da sadece Allah'n bildii maksatlarla inadnda srar ederse hakikati bilenlere vacip olan: onu tehir etmek, ondan
126
Nasihat ve Tabir Arasndaki Fark, bni Receb, Sayfa: 91

93
sakndrmaktr, t ki insanlar onlarn yolundan ictinab etsinler ve t ki ilerinin hakkatini bilmeyenler onlarn arasna katlmasn ki kendilerini Allah (celle ve al)'nn, u kavli ile ittib edilmesini bize emir buyurduu Tark-i Mstakmden saptrmasnlar: "Ve bhesiz bu benim dosdoru yolumdur, ona tabi olun ve (baka) yollara tabi olmayn (ki) sizi O'nun yolundan ayrmasnlar. Bununla size tavsiye etti, umulur ki saknrsnz."127 phe yok ki slam toplumu ierisindeki frkalarn ve cemaatlerin okluu, ilk olarak eytann, ikinci olarak da slam dman insanlarn hrsl bir ekilde istedii bir eydir. nk mslmanlarn kelimesinin ittifak etmesi, birlik olmalar, kendilerini tehdit eden ve akdelerini hedef alan tehlikeyi idrak etmeleri, onlar bununla mcadele etme hususunda ve mslmanlarn maslahat iin ve mslmanlarn dninden, beldelerinden ve kardelerinden tehlikeyi def' etmek iin bir safta almalar hususunda faal tutar. Bu da insan ve cin eytanlarn raz olmad bir tutumdur. Bunun iin onlar (eytanlar), mslmanlarn kelimesini blmek, onlarn btnln paralamak ve aralarna dmanlk tohumlarn samak iin hrs gsterirler. Allah'tan, Mslmanlarn kelimesini hak zere toplamasn ve onlarn toplumundan herbir fitne ve dalleti izale etmesini dileriz. phesiz ki O (celle celaluhu) bunun velsidir ve buna kdirdir."128
127 128
En'm Sresi, 153. yet Fetvalar ve eitli Makaleler Klliyat, bn Baz, 5/202
94
7-bn Useymin (rahimehUllah) demitir ki: "phe yok ki bu hilaf iin tam olarak yaplmas gereken, Allahu Tel'nn: "Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Resl'e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine de. ayet bir eyde anlamazla derseniz, Allah'a ve hiret gnne inandnz takdirde, onu, Allah'a ve Resul'e arzedin. Bu, netice itibariyle daha hayrl ve daha gzeldir."129 kavlinde ve: "Ve bir eyde ihtilfa derseniz, artk O'nun hkm Allah'ndr. te bu Allah, benim Rabbimdir. O'na tevekkl ettim. Ve O'na ynelirim."130 kavlinde irad ettiine dnmektir. Akdede veya amelde yani ilm ve amel ilerde dorudan ayrlan kiiye yaplmas gereken, hak kendisine apak olana ve hakka dnene kadar onunla tartmaktr. Hatasna gelince, bize vacip olan hatay aklamak ve g yettii lde hatadan sakndrmaktr. Bu arada mitsizlie dmeyiz nk Allah, byk bid'atlar olan kavimleri dndrmtr ve t ki bu kavimler Ehli Snnet'ten olmulardr."131 8-brahim er-Ruhayl demitir ki: "Bunun iin, bu mefsedetlerin def'inin mevcudiyeti, kaplarn kapatmak suretiyle karara balanmtr. Bu da bid'at ehline sayg duymay terk etmektir. Bilakis onlar hakir drmek ve vuk buluundan nce bu mefsedetler hakknda mbalaada bulunmaktr ki bundan umulan da bu bid'atnn Snnet'e dnme maslahatnn tahakkuk etmesidir -ve phesiz ki onun hakir drlmesi, onu tazir etme bbndandr-.
129 130
Nisa Sresii 59. yet r Sresi 10. yet 131 Es-Sahvetu'l slmiyye Davbit ve Tevchat, bni Useymin, Sayfa: 107
95
Buradan da Ehli Snnet'e gre, bid'at ehlinin hakir drlmesinin merluu sonucu kmaktadr. phesiz ki (konu), ehli bid'atn hakir drlmesi deil de sadece bu mefsedetlerin bertaraf edilmesi ve bu maslahatlarn elde edilmesi olsayd, bid'atlarn aklanmas yeterli olurdu. Ama nasl olsun ki, Allah ve Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den, bid'at ehlinin zelil edilmesi ve onlar tazim etmekten nehyedilmesi (cihetinde) ak emir gelmitir. Bununla da zahir olan udur ki Ehli Snnet'in bu asl hakkndaki bu takrri ancak sfi er' maksatlarla, yce dn gayelerle gelmitir. Buna dikkat etmek ve dikkat ettirmek gerekmektedir."132
132
Ehli Snnet'in Bid'at Ehline Kar Tutumu, brahim er-Ruhayl, 2/578

96
6. BAHS "BADETLERDE ASIL OLAN MEN ETMEKTR/ DER EYLERDE ASIL OLAN SE MUBAHLIKTIR" KADELERNN ARASINI AYIRABLMEK Burada iki kaide arasndaki fark tesbit edeceiz. nk lim geinen bazlarnn veya hevlarn destekleyecek delilleri arayan hev ehlinin nezdinde bu iki kaide arasnda karklk vardr. Bu durumu, konu mslmana dolambal gelmeyinceye kadar tesbit edeceiz. Selef'in teliflerinde bu iki kaide arasndaki fark sabit olmutur
97
Birinci Kaide: badetlerde Asl Engellemektir veya Men Etmektir badetlerde asl engellemektir veya asl men etmektir ya da ibadetlerde asl haramllktr. Bu kaidenin mnsn beyan etmek iin yle deriz: phesiz ki dnin hakikati u iki durumda somutlar: "Allah'tan bakasna ibadet/kulluk edilmemesi" ve "Allah'a ancak ter ettii ile ibadet/kulluk etmek". Kim olursa olsun eer kendi kafasndan bir ibadet icad ederse o dallettir ve reddedilir. nk eriat koyucu, onlarla kendisine yaklalan ibadetleri ina etmek hususunda tek bana yetki sahibidir. bni Kayyim (rahimehUllah) diyor ki: "Malumdur ki Allah'n ve Reslunun haram kldklar dnda bir haram yoktur. Allah ve Reslunun, failini gnahkr saydklar eyler dnda gnah sayma da yoktur. Ayn ekilde, Allah'n vacip kldklar dnda vacip yoktur. Allah'n haram kldklar dnda haram da yoktur. Allah'n ter ettiinden baka din de yoktur. badetlerde asl, durum hakknda delil kaim olana kadar geersiz klmadr. Akitlerde ve muamelelerde asl, durum hakknda delil kaim olana kadar geerli saymadr. kisi arasndaki fark udur ki Allahu Subhneh'ya phesiz sadece Resullerinin lisanlar vastasyla ter ettii eylerle ibadet/kulluk edilir. phesiz ki ibadet/kulluk, O (celle celaluhu)'nun, kullar zerindeki hakkdr; O (celle celaluhu)'nun Kendisinin hak
98
kld, raz olduu ve ter ettii hakkdr."133 bni Teymiyye (rahimehUllah) der ki: "eriat' inceleyerek, Allah'n vacip kld veya sevdii ibadetlerin emrinin sadece eriat ile sabit olduunu biliyoruz."134 Yine der ki: "badetlerin, diyanetin ve tekarrbn bablar Allah'tan ve Reslunden alnmtr. Hi kimse, er' bir delil olmadka, bir eyi ibadet veya nafile klamaz."135 Bu Kaidenin Mnsnn zeti: phesiz ki Allah'n Kitab'ndan bir nassa veya Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Snnet'inden sarih sahih bir nassa (dayanmakszn) Allahu Tel'ya ibadet edilmesi caiz olmaz. Bundan da: "Allah'a, bir delil olmakszn ibadet eden kimse bid'atdr; hakknda bir delil bulunmayan her ibadet de bid'attr." sonucu kar. Bu kaidenin, Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in klavuzluundan rehberliinden alnan delili onun u kavlidir: "Kim, bizim bu iimizde, ondan olmayan ihdas ederse o, reddolunmutur."136 Bir rivayette de:
'lmu-l Muvakkin, bni Kayyim, 1/344 El-Kavidu'n Nrniyye, bni Teymiyye, Sayfa: 112 135 Mecm'ul-Fetv, bni Teymiyye, 31/35 136 .Bunu Muslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242)
134
99
133
"Her kim, hakknda emrimiz bulunmayan bir amel ilerse o, reddolunmutur."137 eklindedir.
.Bunu Muslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242)
100
137
Selef'in Szlerinden ve Fillerinden (rneklerle) Bu Kaidenin Tatbikat 1-Adamn biri, bni mer (radyAllahu anhuma)'nn yannda aksrd ve dedi ki: "Elhamdulllah ve's-selmu al Reslllh (Hamd, Allah'ndr ve selam Allah Reslu'nun zerine olsun)." bni mer dedi ki: "Ben de 'Hamd Allah'ndr ve selam Allah Reslu'nun zerine olsun' derim (ama) Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in bize rettii bu deildir. O bize: "Her hlkrda hamd, Allah'ndr." demeyi retmitir.138 2-Said bin Mseyyeb (rahimehUllah), ikindi namazndan sonra fazla olarak iki rekt namaz klan bir adam grd. (Adam) dedi ki: "Ya Eb Muhammed, Allah bana namazdan dolay azap eder mi?" Dedi ki: "Hayr velkin Allah sana Snnet'e muhalefetten dolay azap eder."139 El-Elbn (rahimehUllah), bu esere yapt talikinde yle demitir: "Bu, Said bin Mseyyeb (rahimehUllah tel)'nn esiz cevaplarndandr. Bu, 'bunlar zikir ve namazdr' gerekesiyle pek ok bid'at ho gsteren bid'atlara kar
Bunu Tirmizi rivayet etmitir, Edeb Kitab, Aksran Aksrd Zaman Ne Der? Bb, No: 2662. eyh el-Elbni Sahhu Sneni Tirmizi'de: "Hasendir" demitir, 2/353, No: 2200 139 Bunu Drim rivayet etmitir, Mukaddime, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Hadisinin Tefsirinde Saknlmas Gereken eyler Bb, 1/116, No: 437; AbdurRezzak, Musannef'te, 3/52
101
138
kuvvetli bir silahtr!! Sonra onlar, Ehli Snnet'in bunlar kendileri aleyhine inkr etmesini yadrgarlar ve Ehli Snnet'i zikri ve namaz inkr ediyor olmakla itham ederler!! Onlar aslnda, bid'atlarn zikir, namaz ve benzeri hususlarda Snnet'e muhalefet etmelerini inkr etmektedirler."140 3-Sfyan bin Uyeyne (rahimehUllah) diyor ki: "Malik bin Enes'i iittim. Adamn biri ona geldi ve dedi ki: 'Ey Eb Abdllah! Nerede ihrama gireyim?" Dedi ki: 'Zu'l-Huleyfe'de, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in ihrama girdii yerde.' Dedi ki: 'phesiz ki ben, mescidte (Mescidi Nebevi'de) kabrin yannda ihrama girmek istiyorum.' Dedi ki: Yapma, ben senin hakknda fitneden korkarm.' Dedi ki: 'Bunun neresi fitne ki? Ben sadece bir ka mil eklemekteyim!' Dedi ki: 'Hangi fitne, kendini Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in eksik kald bir fazilete erimi olarak grmekten daha byktr? phesiz ki ben, Allahu Tel'nn u kavlini iittim: "(Ey mslmanlar!) Resln arsn aranzdan baznzn baznza ars gibi yapmayn. Muhakkak ki Allah, iinizden, birini siper ederek svp gidenleri bilmektedir. Bu itibarla, O'nun emrine muhalefet edenler, onlara bir fitne veya elm azap isabet etmesinden saknsnlar."141,142 4-Bu, mer bin AbdulAziz (rahimehUllah)'n baz amelelerine Snnet'i ihya etmeyi ve bid'at ldrmeyi vasiyet ettii vasiyetidir:
140 141
rvu'l all, el-Elbni, 2/236 Nur Sresi, 63. yet 142 rvu'l all, el-Elbni, 4/201
102
"Size Allah'n takvasn, O (celle celaluhu)'nun emrinde ll davranmay, Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Snnet'ine ittib etmeyi, ihdas edicilerin O (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den sonra, hakknda Snnet'inin cri olduu hususlarda Snnet'ten rzklanmay brakarak ihdas ettikleri eyleri terk etmeyi vasiyet ediyorum. Bil ki bir bid'at icat eden herkes, mutlaka ncesinde o bidata dellet eden ve iinde ibret olan bir ey takdim eder. Sana den, Snnet'e sarlmaktr. phesiz ki Allah'n izni ile sana korunma vardr. Bil ki Snnet'i, muhalif hatalar, sapmalar, haddi amalar ve ahmaklklar en iyi bilen snnet klmtr. phesiz ki eskiler, bir ilme dayanarak tutum sergilediler ve nfuzlu bir basret ile geri durdular. Onlar, aratrma hususunda daha kuvvetli idiler ama aratrmadlar."143 5-bni Kesr (rahimehUllah), (Kur'an) okumann sevabnn llere hediye edilmesi meselesini mtaala ederek, okumann kesinlikle ulamayacan belirterek ve ulamama nedenini belirterek yle diyor: "phesiz ki bu (okuma), onlarn (llerin) amellerinden veya kazandklarndan deildir. Bunun iin Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem) bunu mmetine mendub klmad ve onlar buna tevik de etmedi. O, mmetini byle bir eye nass ile ya da ma ile irad da etmedi. Bu, ashab (radyAllahu anhum)'un hibirinden nakledilmemitir. Eer hayrl olsayd onlar bunu bizden nce yaparlard. Nafileler bbnda sadece nasslara dayanlr. Bu hususta kyas ve rey trleri ile tasarruf edilmez."144
143 144
El-bne, bni Batta, No: 163; erhu Usli's Snne, el-Llek, No: 16 Tefsru'l Kur'ni'l Azm, bni Kesir, 4/401
103
6-Bekr Ebu Zeyd (rahimehUllah) der ki: "Kullarn ibadetle ilgili ilerinin tevkf olmas, ittib etmenin bid'at karmaya kar gvence altna alnmas, yanl ve ihdas etmenin bertaraf edilmesi gayesiyle, Allah'n onun hkm zere koyduu bir nass olmadka da ter edilememesi, kesin olarak eriatn idrakinden kabul edilmitir."145
145
Merviyytu Dui Hatmi'l Kur'n (Kur'n' Hatim Duas Rivayetleri), Bekir Ebu Zeyd, 11-12
104
kinci Kaide: Eyada Asl Olan Mubahlktr Bu, ilm sahih bir kaidedir. Fakat bu, ibadetler zerinde asla vaki olamaz. Bu ancak, Allah'n yaratt eyler, halkn faydaland menfaatler zerinde vaki olabilir. Bunda asl olan, helallk ve mubahlktr. Burada onlar zikretmek, bir yandan onlarn zddn beyan etme bbndandr, dier taraftan ise ibadetlerin bablarnda bunu delil alan kimseleri reddetmektir. Bu kaide, iine dtkleri bir bid'at veya uydurduklar bir ibadet inkr edildii zaman, iyi bir ey yaptklarn zannederek: "Nasl? O zaman araba bid'attr, elektrik bid'attr, saat bid'attr, telefon bid'attr, internet bid'attr, uzay aralar bid'attr vb" eklinde cevap veren pek ok dar grlnn zannn def' eder. Yusuf el-Msri, bu kaidenin doru vechini beyan ettikten sonra diyor ki: "Bu, ibadetin hilafnadr (ibadet olmayan hususlar iindir). phesiz ki o, vahiy yolu dnda alnmayan, salt dnin emridir. Bu konuda: 'Her kim bu iimizde, ondan olmayan bir eyi ihdas ederse o reddolunmutur.'146 eklinde sahih hadis gelmitir."147 Bu kaideyi anlamak ve kavramak iin, u iki sahih hadisin mnsn anlamak gerekmektedir:
.Bunu Mslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242) 147 Helal ve Haram, Yusuf el-Msri, Sayfa: 21
105
146
Birincisi: Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in u hadsi: "Her kim bu iimizde, ondan olmayan bir eyi ihdas ederse o reddolunmutur."148 kincisi:Mehur hurma alama hdisesi: "phesiz ki Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem), a yapan bir kavme urad ve buyurdu ki: 'Yapmasaydnz salih olurdu.' (Rvi) dedi ki: 'Bunun zerine asz koruk kt.' Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) onlara urad ve buyurdu ki: 'Hurmalarnza ne oldu?' Dediler ki: 'yle yle buyurmutunuz...' Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: 'Siz, dnyanzn iini daha iyi bilirsiniz.'"149 Nevev (rahimehUllah), Mslim (rahimehUllah)'n Sahhine yapt erhinde bu konuya "Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Rey Yolu zere Dnya lerine Dair Zikrettii eylerin Dnunda, Allah Resl (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in er' Olarak Buyurduu eyleri Almann Vacip
.Bunu Mslim rivayet etmitir (Kitbu'l Agdye, Nakzu'l Ahkmi'l Btle Bb, 2/16, No: 3242) 149 .Bunu Mslim tahric etmitir, Fezil (Faziletler) Kitab, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in Rey Yolu zere Dnya lerine Dair Zikrettii eylerin Dnunda, Allah Reslu (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in er' Olarak Buyurduu eyleri Almann Vacip Olmas Bb No: 4358
106
148
Olmas Bb" adnda bir bab tahsis etmitir. O, ok incelikli bir babdr. phesiz ki helaln helal klnmas, haramn haram klnmas, ibadetlerin ter edilmesi, kemmiyet, keyfiyet ve vakitlerinin beyan edilmesi, muamelatta genel kaidelerin konulmas ancak Allah ve Reslu tarafndan olabilir. lim olsun olmasn kullarn buna mdahalesi yoktur. limlere ancak anlamazlk zamannda mraacat edilir. Bu konunun tmnde ise Allah'a ve Reslne mraacat ederiz. Dnya ilerine gelince, her sanat ve meslek erbab onu daha iyi bilir ve bunlar o kimselere sorulur. Ziraat ehli, onu verimli klacak ve gelitirecek eyleri daha iyi bilir. Onlar ziraat ile ilgili bir talimat kardklar zaman, mmete den bu hususta onlara itaat etmektir. Ticaret ve sanat nderleri de byledir.Ve hkez phesiz ki genel maslahatlarda limlere mraacat etmek, zararl gday bilip terk etmek ve faydal gday bilip almak iin doktora mraacat etmek gibidir. Bunun anlam, doktorun bize faydaly helal klmas veya zararly haram klmas deildir. O (doktor) sadece bir yol gstericidir. Helal klan ve haram klan Allahu Tel'dr: "ve onlara tayyibat (temiz ve ho eyleri) hell klar ve onlarn zerine habaisi (kt ve pis eyleri) haram klar"150
150
A'rf Sresi, 157. yet

107
Bylece bilirsin ki din hususundaki her bid'at dallettir ve sahibi reddolunmutur. Dnya hususundaki bid'at ise, dnin koyduu asllardan herhangi bir asl ykmad srece onda yasak yoktur. Allahu Tel, dnyev alanda dilediini, sanatnda dilediini icad etmeyi sana mbah klmtr. Fakat O (celle celaluhu) sana, adalet kaidesini korumay, mefsedetleri bertaraf etmeyi ve faydalar celp etmeyi vacip klmtr.151 Bu bab hakknda ilim ehli nezdindeki kaide -bni Teymiyye'nin dedii gibi-: "phesiz ki halkn amelleri ikiye ayrlr: (1).Din edindikleri ibadetler ki Ahirette veya dnya ve Ahirette bunlarn faydasn grrler. (2).Geime dair hususlarda faydalandklar detler. badetlerde asl: Allah'n ter ettii dnda bir eyin bunlar (ibadetler) hususunda ter edilmemesi. detlerde asl: Allah'n yasaklad dndakilerin yasaklanmamasdr."152 Buradan da aka anlalyor ki detler, sanatlar ve hayatn genel aralar hususunda bid'at yoktur. nk bu ilerin, ibadetlerin hakikati ile balantl deildir. Bunlara ancak, asllar cihetinden er' hkmlere muhalif mi, yoksa er' hkmlerin altnda m (er' hkmlere uygun olarak) tertip edilmi olduklar (asndan) baklr.
.Bu kaidenin salam bir tafsli olarak bkz: Uslun fi'l Bide'i ve's Sunen (Bid'atlarda ve Snnet'lerde Usl), Muhammed Ahmed el-Adev, Sayfa: 94, 106; el-'tism, e-tb, 1/37 152 ktizu's Srti'l Mstakm, bni Teymiyye, 2/582
108
151
Fakat det, ibadet olarak ittihaz edilince ite o zaman o ibadete bid'at girer. Bunun zeti: phesiz ki insanlara faydal olan sonradan icad edilen her ilmin renilmesi, onlara kendisi ile slam mmetinin terakki ettii bir kuvvet olmas iin, mslman fertlerin bazlar zerine vaciptir. Bid'at ancak insanlarn sadece ibadet trlerinde ihdas ettikleri eylerdir. badetler dnda olan ve eriat kaidelerine muhalefet etmeyen eyler asla bid'at deildir. bni Teymiyye demitir ki: "Alkanlklara gelince; bunlar, insanlarn dnya (hayatlarnda) ihtiya duyduklar eylerden alkanlk edindikleridir. Bunda asl olan yasaklamamaktr. Bunlardan sadece Allahu Subhneh'nun yasakladklar yasaklanr. Byledir nk emir ve nehiy Allah'n eriat'dr. badetin kesinlikle emredilmi olmas gerekir. Emredildii sabit olmayan ey aleyhine 'bu yasaktr' eklinde nasl hkm verilir? Bunun iin, Ahmed ve dier ehli hadis fkhlar derler ki: 'badetlerde asl olan tevkiftir. Bunlardan ancak Allah'n ter etmi olduklar ter edilir.' Aksi takdirde Allahu Tel'nn: "Yoksa onlarn, Allah'n dinde izin vermediini onlara eriat klacak erikleri mi vardr? Ve ayet o fasl kelimesi olmasayd, mutlaka aralarnda hkm verilirdi. Ve muhakkak ki zalimler iin elm bir azab vardr."153 eklindeki kavlinin mnsna dahil oluruz.
153
r Sresi, 21. yet

109
detlerde asl balamaktr. Bunlardan sadece Allah'n haram kldklar yasaklanr. Aksi takdirde Allahu Tel'nn: "De ki, Allah'n sizin iin rzk olarak indirdiini grdnz m? Siz ondan haram ve hell yaptnz. De ki, Size Allah m izin verdi, yoksa siz Allah'a iftira m ediyorsunuz."154 eklindeki kavlinin mnsna dahil oluruz. Bu ok byk ve faydal bir kaidedir.155 Yusuf el-Msri yle demitir: "det ve muamelata gelince; onlarn kurucusu eriat koyucu deildir. Bilakis onlar kuran ve onlarla temlde bulunanlar insanlardr. eriat koyucu, fesad ve zarardan ber olan eyleri tashih edici, tadil edici, tehzib edici ve baz durumlarda ikrar edici olarak gelir."156 Bu kaidenin bilinmesi ile, hdiseler ve yenilikler hakknda sdr olan hkmler temeyyz eder ve (bylece) ne det, ibadet ile karr ve ne de ihdas edilen bir taat/ibadet, modern bir bulula karr. Hepsinin yeri ve hepsinin hkm vardr.
154 155
Yunus Sresi, 59. yet El-Kavidu'n Nraniyye, bni Teymiyye, Sayfa: 22 156 Helal ve Haram, el-Msri, Sayfa: 21
110
7. BAHS SELEFTEN BAZILARININ, BD'AT EHLNDEN SAKINDIRMA VE BD'AT EHLN REDDETME HUSUSUNDAK SZLER Bid'atlardan ve bid'at ehlinden sakndrma ve bid'atlar reddetme hususunda Selef'ten sabit olan rivayetler pek oktur. Bu da mmetin limlerinin bid'at konusuna ne kadar byk bir nem verdiklerini gstermektedir. O kadar ki, onlarn bu konudaki telifleri saylamayacak kadar oktur. Selef'in bid'atlardan sakndrma hususundaki szlerinden aada gelenleri zikredeceiz: 1-bni mer (radyAllahu anhuma)'nn kaderiyyeden sual edildii zamanki yle dedii kavli: "Bunlarla karlatn zaman onlara haber ver ki ben kesinlikle onlardan beryim ve onlar da benden berdirler."157 2-bni Abbas (radyAllahu anhuma) demitir ki: "Heva ehli ile oturma. phesiz ki onlarla oturmak kalpleri hastalandrr."158 3-bni Mes'ud (radyAllahu anh) demitir ki: "Adam ancak sevdii ve kendisi gibi olan kimse ile yrr ve arkadalk
.Bunu Muslim rivayet etmitir, man Kitab, man-slam-hsan'n Beyan Bb, No: 9 158 El-bne, bni Batta, 2/438
111
157
eder."159 4-bni Avn (rahimehUllah) demitir ki: "Muhammed bin Srn (rahimehUllah Tel), insanlar iinde dinden dnme hususunda en hzl olan kimselerin heva ehli olduu ve bu yetin de onlar hakknda nazil olduu grnde idi."160 5-mam Evza (rahimehUllah) demitir ki: "Allah'a (kar) takval olun ey Mslman topluluu! Nasihat edenlerin nasihatlerini, t verenlerin tn kabul edin. Biliniz ki bu ilim dndir. Ne yaptnza, kimden aldnza, neye tbi olduunuza ve dniniz hususunda kime gvendiinize bakn. phesiz ki ehli bid'atn tamam batldr, iftiracdr, gnahkrdr, riayet etmezler, bakmazlar ve saknmazlar.... Onlara kar uyank, itham edici, reddedici ve uzaklac olun. phesiz ki sizin evvelki limleriniz ve sonradan gelen salihler byle yapyorlar ve byle emrediyorlard."161 6-Fudayl bin yaz (rahimehUllah) dedi ki: "phesiz ki Allah'n, zikir halkalarn arayan melekleri vardr. Meclisinin kiminle beraber olduuna bak. (Meclisin) bid'at sahibi ile olmasn; phesiz ki Allahu Tel onlara bakmaz. Adamn bid'at sahibi ile oturup kalkmas nifak almetidir. nsanlarn en hayrl olanlarnn hepsinin Snnet ashab olduunu ve onlarn bid'at ehlinden nehyettiini idrak et."162
159
A.g.e., 2/476 160 A.g.e., 2/431 161 Dimek Tarihi, bni Askir, 6/362 162 Hilyet'ul-Evliy, Ebu Nuaym, 8/104
112
u sz de yine ona aittir: "Bid'at sahibi ile oturma. phesiz ki ben (bu durumda) zerine lanet inmesinden korkarm. Her kim bid'at sahibini severse, Allah onun amelini boa karr ve slam nurunu onun kalbinden karr. Yahudi ile ve Hrstiyan ile (yemek) yerim ama bid'at ile (yemek) yemem. Kendimle bid'at arasnda demirden bir kale olmasn isterdim."163 7-Varid olmutur ki bni Srn (rahimehUllah) bir bid'atdan bir sz iittii zaman, meclisinden o bid'at kalkana kadar parmaklar ile kulaklarn tkard ve sonra derdi ki: "Onunla konumak bana helal olmaz."164 8-Ma'mer (rahimehUllah) demitir ki: "bni Tavus oturuyordu. Mu'tezileden bir adam geldi ve konumaya balad. bni Tavus kulaklarn parmaklar ile tkad ve oluna dedi ki: "Ey oulcuum! Parmaklarnla kulaklarn tka ve (kulaklarn) skca kapat ki onun sznden hibir ey duymayasn."165 9-bni Mbarek (rahimehUllah) demitir ki: "Bid'at sahibinin yznde, her gn otuz sefer ya srnse bile, karanlk vardr."166 10-mam Ahmed (rahimehUllah) demitir ki: "Bid'at ehli ile oturmak, onlarla har neir olmak ve onlarla nsiyet peydah etmek, kimseye yakmaz."167
163 164
El-bne, bni Batta, 2/460 A.g.e., 2/473 165 A.g.e., 2/446 166 erhu Usli'l 'tikad, el-Llek, 1/275 167 El-bne, bni Batta, 2/475
113
Yine O demitir ki: "lk olarak Ehli Snnet ve'l-Cemaat ile ina olan genci grdn zaman ondan mitvar ol. (Genci) bid'at ehli ile grrsen bu durumda ondan mitsiz ol. phesiz ki gen, ilk inas zeredir."168 11-tb (rahimehUllah) demitir ki: "Bid'at sahibine sayg gstermek, slam'a ykc olarak dnen iki mefsedete ihtimal verebilir. Birincisi: Cahillerin ve avamn bu sayg gstermeye iltifat etmesine, bid'at hakknda onun insanlarn en faziletlisi olduuna ve o bid'atnn zere bulunduu hlin dierlerinin zere bulunduklar hlden daha hayrl olduuna inanmalarna (ihtimal verebilir) ki bu da Snnet'leri zere Ehli Snnet'e ittiba etmeye deil de bid'at zere bid'atya ittiba etmeye yol aar. kincisi: Eer bid'atndan dolay ona sayg duyulursa bu onun iin, her eyde bid'at ina etmeye ynlendirici ve tevik edici gibi olur. Her hlkrda da bid'atlar yaar ve Snnet'ler lr ki bu da slam'n bizzat yklmasdr."169 12-bni Teymiyye (rahimehUllah) ittihadiyyeyi destekleyen kimseler hakknda -bu tm bid'at ehli iinde genel bir kaidedir de- demitir ki: "Onlara intisab eden, veya onlar savunan, veya onlar ven, veya yazlarna sayg gsteren, veya onlarla dayant ve yardmlat bilinen, veya onlar (aleyhine) konumay kerih
168 169
El-dbu' er'iyye, bni Muflih, 3/77 El-'tism, e-tb, 1/114

114
gren, veya bu szn ne olduunu bilemedi diyerek onlar iin mazereti olan, veya bir kitab tasnif edip ve ancak bir cahilin ya da mnafn syleyebilecei tr mazeretleri syleyen herkesin cezalandrlmas gerekir. Bilakis onlarn durumunu bilip de onlara kar kyama yardm etmeyen herkes cezalandrlr. phesiz ki bunlara kyam etmek - nk onlar, akllar ve dinleri ifsad ettiler- eyhlerden, limlerden, meliklerden ve emirlerden (oluan) bir halkn en byk vaciplerindendir. Onlar, yeryznde fesad uruna aba sarf ederler ve Allah'n yolundan alkoyarlar."170 13-Art bin Mnzir (rahimehUllah) demitir ki: "Olumun fasklardan bir fask olmas, benim iin, heva sahibi olmasndan daha sevimlidir."171
170 171
Mecm'u-l Fetv, bni Teymiyye, 2/132 El-bne, bni Batta, 2/446

115
Selef, Bid'at Ehline Kar iddetli Oluunu limin Menkbelerinden Addediyorlard. Bunun Misalleri bni Cevz (rahimehUllah), mam Ahmed (rahimehUllah) hakknda demitir ki: "mam Ahmed bin Hanbel, Snnet'e iddetle bal olmas ve bid'atten nehyediyor olmas nedeniyle hayrllardan bir cemaat ierisinde konuuyordu. Onlardan Snnet'e muhalif bir ey sdr olduu zaman bu konumas, din iin nasihat etmeye dnyordu."172 Beyhak (rahimehUllah), mam afi (rahimehUllah) hakknda demitir ki: "O (radyAllahu anh), ilhad ehli ve bid'at ehli aleyhine, onlara buzunu aka gstererek ve onlar terk ederek iddetli idi."173 bni Kesir (rahimehUllah), asrnn Ehli Snnet imam Ebu Muhammed el-Hseyin bin Ali el-Berbehari (rahimehUllah) hakknda demitir ki: "Hanbel lim, zahid, fakih, vaiz; Bid'at ehline ve masiyetlere kar iddetli idi; kadri kymeti bykt, havas ve avam ona sayg duyard."174 bni Receb (rahimehUllah) da O (rahimehUllah)'n hakknda yle demitir: "Kendi dneminde tife(-i mansura)nn eyhi, bid'at ehlini inkr ve onlara el veya dil ile kar koyma hususunda nde gelenidir."175
172
mam Ahmed'in Menkbeleri, bni Cevz, Sayfa: 253 173 afi'nin Menkbeleri, Beyhak, Sayfa: 469 174 El-Bidaye ve'n-Nihaye, bni Kesir, 11/213 175 Tabakat'ul-Hanbile, bni Receb, 2/18
116
Yine bni Receb (rahimehUllah), Ebu smail Abdullah el-Ensr el-Herav (rahimehUllah) hakknda demitir ki: "Byk bir seyyid, rif, bid, zahid bir imam idi... Snnet'e yardm etme, onu destekleme ve Snnet'e muhalefet edenlere kar koyma hususunda kyam iddetli idi. Bu nedenle de bandan byk imtihanlar geirmitir. Ahmed'in mezhebine yardm ve tazim noktasnda azimli idi."176
176
A.g.e., 3/60
117
HTME Bu Aratrmann Neticesi Hamd, salih amellerin, nimeti ile tamamland Allah'ndr. En tam ve en kamil salat ve selam Nebmiz Muhammed'e, line, ashabna ve teslim olanlara olsun. Emm ba'du: Kur'n ve Snnet bahelerinde, grkemli slm mirasmzn pek ok semereleri arasnda gezinerek ve Allahu Tel'ya davetin hakikati ile har neir olarak, Allah'n bu mirasn meyvelerinden bana myesser kldklarn, fikrin, aratrmann, tetkikin ve davetin hakikati ile nsiyetin salam biimde (ortaya koyduu) eyleri derledim. Netice, sonular aada zetlenen bu muhtasar aratrma oldu: 1-phesiz ki tenkid iki ksmdr. vlen ve yerilen. vlen olan, Allah'a davetin ve davetilerin ihtiya duyduudur. yle ki davetilere yaraan, vlen tenkidin dabna ve artlarna dair bir ilim zere olmalardr. 2-phesiz ki yapc tenkid, bak alarn yaknlatrr. Yetenekleri, yeni eyler ortaya koymay, bakalarna hrmet etmeyi ve aralarnda adaletli olmay tevik eden toplum bundan geri duramaz. 3-phesiz ki nasslarn sahih anlay Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'den alan ashabtan ve nebilerinin ahdine yakn ve sahabe (radyAllahu anhum)'un muasr olan tabiilerinden oluan selefi salihin anlaydr.
118
4-phesiz ki din Allahu Tel'nn buyurduu gibi, Neb (sallAllahu aleyhi ve sellem)'in lisan zere kemale erdirilmitir: "Bugn dininizi kemale erdirdim ve sizin zerinize nimetimi tamamladm ve sizin iin din olarak slam'a raz oldum."177 Her kim Kitab ve Snnetten bir nass ile ter olunmayan bir ibadet getirirse o, bid'attr. nk ibadet tevkfdir. 5-phesiz ki bid'atlar tenkid etmenin ve bid'at sahiplerine davette bulunmann, Kitab, Snnet ve Selefi Salihin hikmet zere bina edilen amel ve anlayndan istinbat edilen bir menheci vardr ki bazen gizli ile ak arasnda, bazen de yumuaklk ile iddet arasnda cereyan eder. Bunlarn hepsi de, mefsedetin bertaraf ve maslahatn celbine gayret gstererek, bid'atn trne ve onu ileyenin hline uyan ekilde olur. 6-Bid'atlara bulaanlar ayn derece zere deildirler. Ayn ekilde onlar, anlay ve ilimde de ayn seviyede deildirler. Buna binaen, bid'atlar zemmedilme hususunda msavi deildir ve ayn ekilde bid'atlara denler de ayn deildirler. Allahu Tel'nn "ve sz syleyeceiniz zaman dil olun, velev ki, akrabnz olsun."178 eklindeki kavlinde buyrulduu zere emrolunduumuz adaletin muktezas, tenkid esnasnda bizden adalet talep eder.
177 178
Mide Sresi: 3. yet En'm Sresi: 152. yet

119
Daveti, asl astar bulunmayan bir hasede kaplarak, bid'atnn muttasf olduu gzel ynleri ve olumlu eyleri grmezden gelmeye srklenmez. Bu adaletinizin neticesi de tenkid edilen kiinin icabeti ve hakk kabul etmesidir. Son olarak; Bu aratrmada bulunan dorular Allah'n tevfki iledir, mevcut hatalar ise bendendir, Allah ve Resl bunlardan berdir. Hata ve zelleden dolay Allah'tan balanma dilerim. Ben elimden geldii kadar altm ve gayret gsterdim. Mafiret Allah'tandr. Duamzn sonu 'Hamd, lemlerin Rabbi Allah'ndr; salat ve selam, Nebmiz Muhammed'e, onun line ve ashabna olsun.179
179
.Hicretin 1435. senesinde Rebiulevvel'in 9'unda tashihi bitirdim ve bilhare yaynlayacam ineAllah. (Yaync)
120

Bidatcilari Tenkidte Selef Menheci

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Bidatcilari Tenkidte Selef Menheci

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

www.kitabvesunnet.blogspot.

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette

Hammud bin Cabir bin Mbarek el-Hris

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

KTAB VE SNNETE DAVET YAYINLARI 1435

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette

tercme ve yayna hazrlama Ebu Turab Murad bin AbdurRahman es-Sivasi

tashih Ebu Umeyr bin Muhammed et-Turki

YAYIN HAKKI SLAM MMETNE VAKIFTIR, DLEYEN OALTABLR

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

1. BAHS ARATIRMA KONUSUNUN MFREDATININ TARF10

2. BAHS AMALI TENKDN MERULUU LE DAVET VE SLAHTAK EHEMMYET.31

3. BAHS LM VE TERBYEV NEBEV MENHECE SARILMAK..49

4. BAHS BD'ATLARDAN KORUNMA VE BD'ATLARI TENKD HUSUSUNDA LM VE NEBEV MENHECE SARILMAK.62

HTME Bu Aratrmann Neticesi.118

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

taknlklara kar uygulad teamllerin dikkatlice tefekkr etmeye gayret etmektedir.

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Kitbet'ul-Bahs'il-lm, Doktor AbdulVehhab Ebu Sleyman, Sayfa: 28

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bakara Sresi, 117. ayet Ahkaf Sresi, 9. ayet

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Zriyat Sresi, 56. yet

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bknz.: ktiz'us-Srt'l-Mustakm, bni Teymiyye, 2/590

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

kabul edilir. Nitekim buyur(ul)mutur:

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Kalem Sresi, 17.-32. ayet

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Kalem Sresi, 28. ayet Kalem Sresi, 29.-31. ayet

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC

Bid'atlarn Tenkidinde ve Bid'at Ehlini Davette SELEF MENHEC