MATRICE I DETERMINANTE - formule i zadaci -

(Matrice i determinante)

1 / 15

Matrice - osnovni pojmovi

(Matrice i determinante)

2 / 15

Matrice - osnovni pojmovi

Matrica reda m n je izraz koji ima m vrsta i n kolona: a11 a21 . . . a12 a22 . . . ... ... .. . a1n a2n . . .

am1 am2 . . . amn ili kra ce [aij ]mn , i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n.

(Matrice i determinante)

2 / 15

Matrice - osnovni pojmovi

Matrica reda m n je izraz koji ima m vrsta i n kolona: a11 a21 . . . a12 a22 . . . ... ... .. . a1n a2n . . .

am1 am2 . . . amn ili kra ce [aij ]mn , i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n. Kvadratna matrica je matrica koja ima isti broj vrsta i kolona: m = n.

(Matrice i determinante)

2 / 15

Matrice - osnovni pojmovi

Matrica reda m n je izraz koji ima m vrsta i n kolona: a11 a21 . . . a12 a22 . . . ... ... .. . a1n a2n . . .

am1 am2 . . . amn ili kra ce [aij ]mn , i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n. Kvadratna matrica je matrica koja ima isti broj vrsta i kolona: m = n. Nula matrica je matrica ciji su svi elementi 0.

(Matrice i determinante)

2 / 15

Matrice - osnovni pojmovi

Matrica reda m n je izraz koji ima m vrsta i n kolona: a11 a21 . . . a12 a22 . . . ... ... .. . a1n a2n . . .

am1 am2 . . . amn ili kra ce [aij ]mn , i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n. Kvadratna matrica je matrica koja ima isti broj vrsta i kolona: m = n. Nula matrica je matrica ciji su svi elementi 0. Jedini cna matrica je kvadratna matrica ciji su elementi na glavnoj dijagonali 1, a svi ostali elementi su 0. Ozna cava se sa I .

(Matrice i determinante)

2 / 15

Operacije sa matricama

(Matrice i determinante)

3 / 15

Operacije sa matricama

[aij ]mn [bij ]mn = [aij bij ]mn

(Matrice i determinante)

3 / 15

Operacije sa matricama

[aij ]mn [bij ]mn = [aij bij ]mn [aij ]mn = [ aij ]mn

(Matrice i determinante)

3 / 15

Operacije sa matricama

[aij ]mn [bij ]mn = [aij bij ]mn [aij ]mn = [ aij ]mn [aij ]mn [bij ]np = [cij ]mp , gde je cij =
n k =1 aik bkj

= ai 1 b1j + ai 2 b2j + . . . + ain bnj

(Matrice i determinante)

3 / 15

Operacije sa matricama

[aij ]mn [bij ]mn = [aij bij ]mn [aij ]mn = [ aij ]mn [aij ]mn [bij ]np = [cij ]mp , gde je cij =
n k =1 aik bkj

= ai 1 b1j + ai 2 b2j + . . . + ain bnj

Transponovana matrica matrice A = [aij ]mn je matrica At = [aji ]nm (tj. dobija se od matrice A zamenom mesta vrsta i kolona).

(Matrice i determinante)

3 / 15

Zadaci (1)

(Matrice i determinante)

4 / 15

Zadaci (1)
Zadatak 14. Izra cunati (2a12 a43 ) a31 + a41 a22 a34 , ako je matrica 1 12 0 7 4 2 11 2 A= 3 10 8 1 . 6 6 14 4

(Matrice i determinante)

4 / 15

Zadaci (1)
Zadatak 14. Izra cunati (2a12 a43 ) a31 + a41 a22 a34 , ako je matrica 1 12 0 7 4 2 11 2 A= 3 10 8 1 . 6 6 14 4 Zadatak 15. Izra cunati C = 2A2 3At + 4I ako je 1 1 0 A = 2 0 1 . 0 1 0

(Matrice i determinante)

4 / 15

Zadaci (2)

(Matrice i determinante)

5 / 15

Zadaci (2)
Zadatak 17. Pomno ziti date matrice redosledom koji je mogu c: 1 0 1 1 2 3 5 0 0 , C = 0 1 . A= , B= 3 6 0 2 1 0 0 2 3

(Matrice i determinante)

5 / 15

Zadaci (2)
Zadatak 17. Pomno ziti date matrice redosledom koji je mogu c: 1 0 1 1 2 3 5 0 0 , C = 0 1 . A= , B= 3 6 0 2 1 0 0 2 3 Zadatak 21. Date su matrice 2 1 0 A = 1 3 1 , P = 1 4 0

1 1 2

1 ,Q = 0 . 2

Izra cunati PAQ i |A| |3PAQ | + |2A| |I |.

(Matrice i determinante)

5 / 15

Determinante

(Matrice i determinante)

6 / 15

Determinante
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn deni semo determinantu |A| (ili det A).

(Matrice i determinante)

6 / 15

Determinante
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn deni semo determinantu |A| (ili det A). Red determinante |A| jednak je redu matrice A (odnosno broju vrsta (kolona) matrice A).

(Matrice i determinante)

6 / 15

Determinante
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn deni semo determinantu |A| (ili det A). Red determinante |A| jednak je redu matrice A (odnosno broju vrsta (kolona) matrice A). Determinanta je broj i izra cunava se na slede ci na cin:

(Matrice i determinante)

6 / 15

Determinante
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn deni semo determinantu |A| (ili det A). Red determinante |A| jednak je redu matrice A (odnosno broju vrsta (kolona) matrice A). Determinanta je broj i izra cunava se na slede ci na cin:
reda 2: a c b d = ad bc

(Matrice i determinante)

6 / 15

Determinante
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn deni semo determinantu |A| (ili det A). Red determinante |A| jednak je redu matrice A (odnosno broju vrsta (kolona) matrice A). Determinanta je broj i izra cunava se na slede ci na cin:
reda 2: a c reda 3 (Sarusovo pravilo): a d g b e h c f i a d g b e = aei + bfg + cdh (gec + hfa + idb) h b d = ad bc

(Matrice i determinante)

6 / 15

reda n (razvijanje determinante po i -toj vrsti ili j -toj koloni): a11 a12 . . . a1n a21 a22 . . . a2n . . . .. . . . . . . . an1 an2 . . . ann ili a11 a12 . . . a1n a21 a22 . . . a2n . . . .. . . . . . . . an1 an2 . . . ann = a1j A1j + a2j A2j + . . . + anj Anj

= ai 1 Ai 1 + ai 2 Ai 2 + . . . + ain Ain

(Matrice i determinante)

7 / 15

reda n (razvijanje determinante po i -toj vrsti ili j -toj koloni): a11 a12 . . . a1n a21 a22 . . . a2n . . . .. . . . . . . . an1 an2 . . . ann ili a11 a12 . . . a1n a21 a22 . . . a2n . . . .. . . . . . . . an1 an2 . . . ann Osobine determinanti: |A| = n |A| |AB | = |A||B | |At | = |A| = a1j A1j + a2j A2j + . . . + anj Anj

= ai 1 Ai 1 + ai 2 Ai 2 + . . . + ain Ain

(Matrice i determinante)

7 / 15

Zadaci (3)

(Matrice i determinante)

8 / 15

Zadaci (3)

Zadatak. Izra cunati

7 1 . 5 2

(Matrice i determinante)

8 / 15

Zadaci (3)

Zadatak. Izra cunati

7 1 . 5 2 2 3 1 5 0 1 . 1 4 1

Zadatak. Izra cunati

(Matrice i determinante)

8 / 15

Zadaci (3)

Zadatak. Izra cunati

7 1 . 5 2 2 3 1 5 0 1 . 1 4 1 3 2 2 11 1 0 3 4 . 2 3 4 2 1 2 0 1

Zadatak. Izra cunati

Zadatak 10. Izra cunati

(Matrice i determinante)

8 / 15

Inverzna matrica

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A)

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A) kofaktor Aij elementa aij matrice A Aij = (1)i +j Mij

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A) kofaktor Aij elementa aij matrice A Aij = (1)i +j Mij adjungovanu matricu A = [Aij ]t

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A) kofaktor Aij elementa aij matrice A Aij = (1)i +j Mij adjungovanu matricu A = [Aij ]t Inverzna matrica kvadratne matrice A je matrica A1 za koju va zi: A A1 = A1 A = I

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A) kofaktor Aij elementa aij matrice A Aij = (1)i +j Mij adjungovanu matricu A = [Aij ]t Inverzna matrica kvadratne matrice A je matrica A1 za koju va zi: A A1 = A1 A = I Potreban i dovoljan uslov za postojanje inverzne matrice je |A| = 0 (u tom slu caju matricu A nazivamo regularnom).

(Matrice i determinante)

9 / 15

Inverzna matrica
Za kvadratnu matricu A = [aij ]nn dalje deni semo glavni minor Mij (determinanta podmatrice matrice A koja se dobija izbacivanjem i -te vrste i j -te kolone iz A) kofaktor Aij elementa aij matrice A Aij = (1)i +j Mij adjungovanu matricu A = [Aij ]t Inverzna matrica kvadratne matrice A je matrica A1 za koju va zi: A A1 = A1 A = I Potreban i dovoljan uslov za postojanje inverzne matrice je |A| = 0 (u tom slu caju matricu A nazivamo regularnom). Va zi: 1 A1 = A |A|
(Matrice i determinante) 9 / 15

Zadaci (4)

(Matrice i determinante)

10 / 15

Zadaci (4)
Zadatak 23. Izra cunati determinantu 3 1 A= 2 i inverznu matricu matrice 3 0 1 1 . 0 1

(Matrice i determinante)

10 / 15

Zadaci (4)
Zadatak 23. Izra cunati determinantu 3 1 A= 2 i inverznu matricu matrice 3 0 1 1 . 0 1

Zadatak 27 (i). Za matricu 0 2 2 3 1 = 1 1 1 1

A33

na ci inverznu matricu A1 = [aij ]i ,j =1,2,3 i upisati tra zene clanove. a12 = a21 = a23 = a32 =
10 / 15

(Matrice i determinante)

Matri cne jedna cine

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B A1 / AX =B

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B A1 / AX =B

X = A1 B

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B A1 / AX =B

X = A1 B II slu caj X A=B

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B A1 / AX =B

X = A1 B II slu caj X A=B X A=B / A1

(Matrice i determinante)

11 / 15

Matri cne jedna cine

I slu caj AX =B A1 / AX =B

X = A1 B II slu caj X A=B X A=B / A1

X = B A1
(Matrice i determinante) 11 / 15

Zadaci (5)

Re siti matri cne jedna cine:

(Matrice i determinante)

12 / 15

Zadaci (5)

Re siti matri cne jedna cine: Zadatak 31. AX = B , ako je A = 1 2 6 3 iB= 2 . 0

(Matrice i determinante)

12 / 15

Zadaci (5)

Re siti matri cne jedna cine: Zadatak 31. AX = B , ako je A = 1 2 6 3 iB= 3 5 1 1 2 . 0 iB= 4 5 . 8 3

Zadatak 33. AX 2X = B , ako je A =

(Matrice i determinante)

12 / 15

Zadaci (5)

Re siti matri cne jedna cine: Zadatak 31. AX = B , ako je A = 1 2 6 3 iB= 3 5 1 1 2 1 3 2 2 . 0 iB= 4 5 . 8 3 0 1 . 1 2

Zadatak 33. AX 2X = B , ako je A = Zadatak 34. X 2XA = B , ako je A =

iB=

(Matrice i determinante)

12 / 15

Zadaci (5)

Re siti matri cne jedna cine: Zadatak 31. AX = B , ako je A = 1 2 6 3 iB= 3 5 1 1 2 . 0 iB= 4 5 . 8 3

Zadatak 33. AX 2X = B , ako je A = Zadatak 34. X 2XA = B , ako je A =

2 1 0 1 iB= . 3 2 1 2 1 1 2 Zadatak 35. XA = B , ako je A = 0 2 0 i B = 1 1 1 . 0 0 4

(Matrice i determinante)

12 / 15

Zadaci (6)
Koje su od slede cih operacija denisane ako su

(Matrice i determinante)

13 / 15

Zadaci (6)
Koje su od slede cih operacija denisane ako su Z. 40. A = 0 1 0 ,B= 2 0 3 ? 0 1 4 0 0 , D = ,C = 3 1 3 0 1 2 1

iE=

0 1

a) E A b) ED AC c) (EB 1 )1 d) |B A C | e) At C f) C 2 g) C I h) |ED | + |CA| |AC |

(Matrice i determinante)

13 / 15

Zadaci (6)
Koje su od slede cih operacija denisane ako su Z. 40. A = 0 1 0 ,B= 2 0 3 ? 0 1 4 0 0 , D = ,C = 3 1 3 0 1 2 1

iE=

0 1

a) E A b) ED AC c) (EB 1 )1 d) |B A C | e) At C f) C 2 g) C I h) |ED | + |CA| |AC |

2 Z. 49. A= 3 0 1 E = 5 ? 4

0 1 2 7 1 2 3 8 3 1 0 , B= 0 0 , C = , D= 3 2 1 4 1 1 1 1 1 a) D C e) At B b) (DC )t B f) ABCE c) D 2 d) |A B C t | h) |AB | |EE t |

g) D I

(Matrice i determinante)

13 / 15

Zadaci (7)

(Matrice i determinante)

14 / 15

Zadaci (7)

1 0 Zadatak 45. Na ci inverznu matricu za matricu A = 0 0

a 1 0 0

0 a 1 0

0 0 . a 1

(Matrice i determinante)

14 / 15

Zadaci (8)

(Matrice i determinante)

15 / 15

Zadaci (8)

Zadatak (SLJ) 50. Dat je sistem:

x 2x 2x

+ y + y y

z 2z 3z

= 3 = 1 . = 4

(Matrice i determinante)

15 / 15

Zadaci (8)

Zadatak (SLJ) 50. Dat je sistem:

x 2x 2x

+ y + y y

z 2z 3z

= 3 = 1 . = 4

(i) Zapisati sistem u matri cnom obliku A x = b .

(Matrice i determinante)

15 / 15

Zadaci (8)

Zadatak (SLJ) 50. Dat je sistem:

x 2x 2x

+ y + y y

z 2z 3z

= 3 = 1 . = 4

(i) Zapisati sistem u matri cnom obliku A x = b . (ii) Izra cunati determinantu matrice A.

(Matrice i determinante)

15 / 15

Zadaci (8)

Zadatak (SLJ) 50. Dat je sistem:

x 2x 2x

+ y + y y

z 2z 3z

= 3 = 1 . = 4

(i) Zapisati sistem u matri cnom obliku A x = b . (ii) Izra cunati determinantu matrice A. (iii) Izra cunati inverznu matricu A1 = [aij ]i ,j =1,2,3 .

(Matrice i determinante)

15 / 15

Zadaci (8)

Zadatak (SLJ) 50. Dat je sistem:

x 2x 2x

+ y + y y

z 2z 3z

= 3 = 1 . = 4

(i) Zapisati sistem u matri cnom obliku A x = b . (ii) Izra cunati determinantu matrice A. (iii) Izra cunati inverznu matricu A1 = [aij ]i ,j =1,2,3 . (iv) Na ci re senje polaznog sistema.

(Matrice i determinante)

15 / 15