Bash kullanarak pratik programlama

Linux zerinde kullancnn iletim sistemini kullanmas iin temel iki yol vardr. Bunlardan biri GUI olarak adlandrdmz ra!ik arabirimler dieri de konsol"s#ell olarak adlandrabileceimiz komut satr y$netimidir. %abuk &ro ramlamada aslnda konsoldan verilen komutlar belirli bir dzene uyarak altrmaktan ibarettir. 'ani konsoldan altrdmz komutlar bir dosyaya sras ile yazarak en basitinden bir s#ell scri&t yazm oluruz. (abiki belirli amalara y$nelmi &ro ramlar iin !onksiyon) dizi ) d$n ler ibi da#a st dzey ya&lar kullanmamz erekebilir ki *bas#+ bunlar !azlasyla salamaktadr.

%od yazmaya balamadan bir ek da#a ya&alm. 'az boyunca kodladmz $rnekleri sizlerde #er#an i bir Linux altnda yaz& altrabilirsiniz. ,dit$r olarak %-, altnda %edit) Gnome altnda Gedit kullanmanz tavsiye ederim. , er #er iimi konsoldan ya&mak istiyorum derseniz &ico) nano ya da .i ibi konsol tabanl edit$rleri de kullanmay deneyebilirsiniz. ,er elinizin altnda #ali#azrda bir Linux"U/I0 yoksa ve kuracak durumda da deilseniz internet zerinden cretsiz olarak 1#ell #esab salayan !irmalardan bir #esa& edinerek $rnek kodlar deneyebilirsiniz. #tt&2""333.ducta&e.net"4mit5a"!reeunix.s#tml adresi eitli Linux ve U/I0 sistemler zerinde cretsiz olarak s#ell #esabna sa#i& olmak isteyenler iin iyi bir balan noktas. Buradan bir #esa& edindikten sonra 6utty 117 &ro ram ile sunucunuza balanarak $rnek kodlar altrabilirsiniz.

La! !azla uzatmadan &ro ramlama dnyasnn o me#ur ilk &ro ram ile kodlamaya balayalm.. ,vet) *7ello 8orld9 * " *:er#aba dnya9+ &ro ramndan ba#sediyorum.

;9"bin"bas# ec#o *:er#aba -unya9< B$ylece ilk s#ell scri&t=betik>imizi yazm olduk. 'ukardaki basit &ro ramda dikkatimizi eken bir satr var #!/bin/bash) bu satr sonraki alt satrlarn #an i kabuk tara!ndan yorumlanacan bildiren standart bir tanmdr ve #er bas# scri&tinde olmaldr. ,er bas# &ro ram "bin"bas# deilde !arkl bir yerde ise scri&tlerin bana o deer yazlmaldr. Linux altnda bir &ro ramn #an i dizin altnda olduunu 3#ic# komutu ile bulabiliriz. ? 3#ic# bas#

"bin"bas# 1cri&timizi kaydettikten sonra altrma #akk verelim. Bunun iin Linux dnyasnda c#mod komutu kullanlr. 1cri&timizi #ello.s# ad ile kaydettiimizi varsayarsak aadaki komut ile scri&timize altrma #akk vermi oluruz.

$ chmod 700 hello.sh $./hello.sh Merhaba Dunya!

evresel Deikenler
7er iletim sistemi eitli amalarla kullanlmak zere evresel deikenlere sa#i&tir. Linux ibi sistem y$netiminin ounlukla komut satrndan ya&ld sistemlerde bu deikenlerin $nemi bir kat da#a !azladr. Linux altnda sk kullanlan evresel deikenler ve manalar2

7@:, U1,B 61C 17,LL

A @ anki kullancnn ev dizinini $sterir A @ anki kullancnn kim olduunu $sterir A %ullancnn komut satrndaki iaret= #uzey!eD linux ? ibi> A %ullancnn komut yrtt kabuk ismi

Eevresel deikenleri ayn normal deikenler ibi kullanabiliriz. #echo $HOM /root $echo $!H "" /bin/bash

evresel Deiken tan#mlama

Eevresel deikenler iletim sistemi kurulumu ile birlikte #azr elecei ibi kendimizde tanmlayabiliriz ve devaml kullanm iin kaydedebiliriz. :esela 'F1F%GB@LG, diye bir evresel deiken tanmlay& bunu tm &ro ramlar iin eerli klmak istersek aadaki komut iimizi $recektir. ?ex&ort 'F1F%GB@LG,A+"#ome"#uzey!e"tools"security+ Bu ya&tmz tanmlamalar sistemin bir sonraki alnda kaybolacaktr) kalc #ale etirmek iin "etc"bas#rc ya da kendi ev dizinimizdeki .bas#rc dosyasna yazmalyz.

Deikenler
6ro ramlama dillerinin vaz eilmez $elerinden biri deikenlerdir. Bas# ile birlikte deiken tanm ve kullanm olduka kolaydr. -ier dillerden !arkl olarak tanmladmz deikenin ti&inin belirtilmesine erek yoktur) deikenin kullanld yere $re ti&i belirlenir. ? adimA H7uzey!e @/FLI ?ec#o ?adim Huzeyfe ONAL Fyn deikeni $adim=Huzeyfe ONAL seklinde de ya&abilirdik. -eiken kullanrken i!t trnak =* +> ya da tek trnak=H I> kullanmann !ark 2 * + arasnda kullanacamz baz $zel karekterler BF17 tara!ndan !arkl komutmu ibi ilem $recektir . :esela bas# iin 9 karekterinin $zel bir anlam vardr ve biz bu karekteri * * arasnda kullanrsak ekrana 9 karekteri baslmazda 9 karekterinin bas# iin i!ade ettii deer baslr. Bu ti& #atalardan kanmak iin yeri eldiinde tek trnak =H H> kullanlr. Ei!t trnan aksine tek trnak arasnda ald tm karekterleri olduu ibi yanstr.

$omut %#kt#s#n# &eikene atama

Linux altnda #er#an i bir komutun kts sonradan kullanmak amacyla deikene atlabilir.

Ealtrlan komutu => arasna alarak ve bana ? iareti koyarak deikene atama ya&ar ve istediimiz yerde kullanabiliriz) nasl mJ KrnekL

MYFILES=$(ls /etc | grep ab)

$ echo $MYFILES crontab entropychatdisable fstab inittab mtab quotatab updfstab

Mlk satrda "etc dizini listelenerek ierisinde ab kelimesi=birleik ab karekterleri> een tm dosyalar :'NIL,1 deikenine atanyor. 1onraki satrda ise bu deikenin ierii ekrana baslyor. Mlk satrdaki *' * karekteri Linux dnyasnda &i&e olarak eer ve bir komutun ktsn bir sonraki komuta irdi olarak aktarmaya yarar) yani ls "etc"nin kts re& komutuna &arametre olarak aktarlm

()el Deikenler*
Bas# ile &ro ramlama ya&arken kullanabileceimiz baz $zel deikenler vardr. Bunlar kullanmak iin tanmlamamz erekmez. :esela bu deikenlerden ?O alan &ro ramn adn verirken ?C ilk &arametreyi ) ?P P. &arametreyi ve ?; deikeni de to&lam &arametre saysn $sterir. ;9"bin"bas# ec#o *&ro ram ismiA ?O+ ec#o *ilk &arametreA ?C* ec#o *ikinci &arametreA?Pn+ ec#o *(o&lam &arametre sayisiA?; * $ */test*sh parametre+, parametre+program ismi=test.sh ilk parametre= parametre ! ikin"i parametre= parametre # $oplam parametre sayisi=%

$ullan#c# ile iletiim

'azacamz scri&tlerde bazen kullanc ile iletiim erekir) bu durumda read komutunu kullanarak kullancdan bil i alr ve bu bil iyi bir deikene atayarak kullanabiliriz. Basit bir etkileim scri&tiL

#!/bin/sh echo n "Adinizi Gi iniz! " e"d n"me echo "Me h"b" $n"me !"

1cri&timize ad.s# olarak adlandr& altralm $chmo& .// a&*sh $*/a&*sh Adinizi &iriniz' Huzeyfe ONAL (erhaba Huzeyfe ONAL ) Bead komutuna Qt &arametresi vererek kullancnn belirli bir sre iinde iri ya&masn salayabiliriz. ,er belirlene srede kullanc #er#an i bir ey irmezse bir sonraki adm ileme sokulur yani kullanc #akkn kaybetmi olur. Benzer ekilde kullancnn irdii verileri ekrana yazmak istemezsek Qmesela &arola ibiR read komutunu Qs &arametresi ile denemeliyiz.

(rnekL ;9"bin"bas# ec#o Rn <S saniye icinde iris ya&malisiniz9 T < i! read Rt S res&onseL t#en ec#o <Basarilar) S saniyeyi ecirmediniz< else ec#o <Biraz da#a #izli yazmalisiniz9< !i ec#o Rn <%ullanici Fdiniz2<

read Rt U user ec#o Rn <6arolaniz read Rs &arola ec#o <?user kullanicisi ve ?&arola si!resi ile sisteme iris ya&tiniz9< $*/a*sh % saniye i"inde giris yapmalisiniz) * aa!!%% +asarilar, % saniyeyi ge"irmediniz -ullani"i Adiniz'Huzeyfe .arolaniz ' Huzeyfe kullani"isi /e Deneme12% sifresi ile sisteme giris yaptiniz) 2<

0ritmetik ilemler
(emel U ilemi kullanarak bas# altnda ileri dzey matematik ilemleri ya&abiliriz. Bas# altnda aritmetik ilemler iin ?==>> ya&s kullanlr. KrneklerL
$ echo $## $00 / % && 33

$ m'(" )"*+" $ echo $## $m'(" 68 , $- &&

;9"bin"bas# xAV yAU zA?==?x W ?y>> ec#o < ?x W ?y to&lamiA ?z<

1ek mi2 i3t mi !cripti

Fadaki scri&t kullancdan say irmesini bekler ve irilen saynn tek mi) i!t mi olduunu bulur. Bu basit $rnekleri elitirmek mmkndr ;9"bin"bas# numberAO ec#o Rn <Bir sayi irini T < read number ec#o <Girdi iniz 1ayi ?number< i! X ?==number Y P>> ReZ O [L t#en ec#o <Girdi iniz sayi ci!ttir< else ec#o <Girdi iniz sayi tektir.< !i scri&ti sayi.s# olarak kaydedi& altralm.

$ */sa4i*sh +ir sayi girini * 0 &irdiginiz 1ayi 0 &irdiginiz sayi tektir. $*/sa4i*sh +ir sayi girini * #2223 &irdiginiz 1ayi #2223 &irdiginiz sayi "ifttir

56 $oul De4imi

7emen #er &ro ramlama dilinde kendine yer bulan IN ya&s bas# &ro ramlamada da karmza kyor. Basitce bir arta bal olarak &ro ram iletmeye yarayan IN ya&s scri&tlerimizi da#a kontroll yazmamza olanak salyor. Bas# scri&tlerindeki temel i! ya&s aaddaki ibidirL
i ! "art #

then pr$gra%&g$'(esi i

da#a elimi bir i! ya&s ise i!) eli! ve elseIden oluur.

! )$"ul #

then )$%utlar eli then )$%utlar&* + + ! )$"ul* #

eli then ++ else

! )$"ul, #

)$%utlar&i

Bu ya& ile biraz da#a elimi koullu ya&lar kullanabiliriz. Mlk uyan eli! koulundan sonra &ro ram i! ya&sn terkeder. ,er i! ya da eli! artlarndan birine uymazsa sra elseIye elir ve burada verilen komut uy ulanr.

KrnekL
i ! .$sayi. /e0 , #

then ech$ .sayi ,1e esittir ,. i

! .$sbt. = .,. #

then ech$ .sbt (egeri ,1(ur. i

ilk $rnekde aritmetik bir karlatrma ya&lrken ikinci $rnekte strin karlatrmas ya&lyor. 1trin karlatrma ilemlerinde deiken ve karlatrma ya&lan tara! mutlaka * + arasnda verilmelidir) aksi takdirde #ata alabilirsiniz.

7likisel Operat8rler
Bir $nceki aritmetik i! $rneinde QeZ i!adesi kullandk) &eki ne ie yarar bu QeZ ve benzeri i!adelerJ Bu i!adeler bas# &ro ramlamada kullanlan $zel karlatrma o&erat$rleridir ve #er birinin anlam vardr. =In ilizce>. Fritmetik karlatrmalar iin kullanlan bu o&erat$rlerden bazlar ve anlamlarL
.e/ .l0 E"ittir )232)t2r

.10 .1e .le

b2y2)t2r b2y2) e"ittir )232) e"ittir

2os'" 3li45ili 67e "08 le

.9 9ile . 9ile

D$sya sira(an bir ($sya %i D$sya 'ar 'e $)unabilir (uru%(a %i D$sya 'ar 'e ya45labilir (uru%(a %i D$sya 'ar 'e 3al5"t5r5labilir (uru%(a %i 6e(e 6e(e ($sya bir (i4in %i ($syan5n b$yutu s5 5r(an b2y2) %2

.: 9ile .; 9ile .d 9ile .s 9ile

." .o

<E i"le%i i3in )ullan5l5r+ <EYA i"le%i i3in )ullan5l5r

i9 = .n "$s0 $" ." .n "$s0 -" > 0hen echo ? $s0 $ (e $s0 - bo40@ ? 9i

(rnek9 \
i ! $'ar = .Yes. # then ech$ .Deger = Yes. eli ! $'ar = .7$. #

then ech$ .Deger= 7$. else

ech$ .8ecersi4 Deger++. i

:ase ;ap#s#
]ase ya&s i!Rt#enRelse ya&snn biraz elimi versiyonudur. Bir deikene ait oklu seim vardr ve bu seimlerden #er biri !arkl bir deeri temsil etmektedir. 7an i deiken arta uyduysa o deikenin temsil ettii komut yrtlr. ,er #er#an i bir koula uymazsa ^> ile balayan satrdaki komut devreye irer. ]ase temel ya&sL case se4enek in durumC> komutlar LL durumP> komutlar LL durumS> komutlar LL ^> komutGx esac

1akvim (rnei9 Fadaki scri&t aylar ve isimleri eletirmitir. Bu scri&ti elitiri& kullancdan ayI say olarak irmesini isteyi& karln yazdrabiliriz.

9!/bin/sh

: : case $; in <; | ;) ech$ .M$nth is =anuary.>> <* | *) ech$ .M$nth is February.>>

<, | ,) ech$ .M$nth is March.>> <? | ?) ech$ .M$nth is @pril.>> <A | A) ech$ .M$nth is May.>> <B | B) ech$ .M$nth is =une.>> <C | C) ech$ .M$nth is =uly.>> <D | D) ech$ .M$nth is @ugust.>> <E | E) ech$ .M$nth is Septe%ber.>> ;<) ech$ .M$nth is Fct$ber.>> ;;) ech$ .M$nth is 7$'e%ber.>> ;*) ech$ .M$nth is Dece%ber.>> G) ech$ .8ecersi4 Hara%etre!!.>> esac

<O1= Her sat#r#n sonuna 99 ekleme)sek program u4&uu case koulunu &eil t>m koullar# ekrana basacakt#r

1ay bulmaca 1cri&tiL ;9"bin"bas# ec#o Rn <C ile S arasinda bir sayi iriniz T < read c#aracter case ?c#aracter in C > ec#o <Bir irdiniz.< LL P > ec#o <Iki irdiniz..< LL S > ec#o <Uc irdiniz.< LL ^ > ec#o <bir ile uc arasinda bir de er irmediniz9< ,sac

Fyn scri&ti i! ya&s kullanarak yazmak isteseydik aadaki ibi olacakt. 7er iki scri&ti incelersek i! ile case arasnda !ark da#a iyi anlam oluruz
9!/bin/bash

ech$ /n . ile , arasin(a bir sayi girini4 I . rea( character i ! .$character. = .;. #> then ech$ .Jir 8ir(ini4+. else i ! .$character. = .*. #> then ech$ .I)i gir(ini4++. else i ! .$character. = .,. #> then ech$ .Kc gir(ini4+++. else ech$ .Yanlis (eger gir(ini4+.

i i i

6or2 ?hile D8ng>leri

Bir ii belirli sayda ya da belirli koula kadar ya&mak iin kullanlan !orR3#ile d$n leri &ro ramlama dillerinin vaz eilmez kalasik $elerinden biridir. 7i unutmuyorum ilk &ro ramlama dersi aldmz zamanlarda #enuz !or ya&sn $renmemitik ve #oca ekrana CIden COOIe kadar saylarn ktsn yazdrmamz istemiti. (abii #aliyle d$n nedir bilmediimiz iin biraz dn& 2 * ne var bunda ) alt atla yazariz demitik+..Bir mddet sonra #ocamz bizim &ro rammz incelemeye eldiinde kendisini lmekten alamamt ve *'a bine kadar yazn desem ne ya&acaksnz ocuklar demiti+ . 1onraki ders d$n ler idi ve biz can kula ile dersi dinliyorduk.

(emel Nor ya&sL 6or degisken in Do -omutlar.. &one KrnekL

9!/bin/bash $r aylar ($ ech$ $aylar ($ne in Fca) Subat Mart nisan Mayis 6a4iran te%%u4 @gust$s

scri&t altrldnda sras ile @cak subat ... okuyarak ekrana basacaktr.

Bir dier $rnekle konuyu &ekitirelim2 "etc" dizininde r ile balayan tm dosyalar listelenerelk aralarnda *dizin+ $zellii tayanlar ekrana dizin ad =dir>) dizin $zellii tamayanlar ise dosyaGadi =!ile > ekilde yazdrlacaktr.

9!/bin/bash

$r %y ile in /etc/rG ($ i ! /( .$%y ile. #

then ech$ .$%y ile ((ir). else ech$ .$%y ile ( ile)L

i ($ne

!istem&eki kullan#c#lar# "isteleme !cripti "etc"&ass3d dosyasnda bulunan kullanclar listelemek iin aadaki scri&ti kullanabiliriz. 1cri&t ierisinde kullanlan a3k bas# ibi bir scri&t dilidir ve scri&t ierisindeki $revi "etc"&ass3d dosyasndaki satrlar 2 karekterine $re ayrtr& ilk kolonu semektir. ;9"bin"bas# 6F118-GNIL,A"etc"&ass3d aAC !or name in ?=a3k RN2 _`&rint ?Ca_ b <?6F118-GNIL,< > do ec#o <U1,B ?a A ?name< let <a WA C< done exit O

$chmo& .// user*sh $*/user*sh 5167 8! = root 5167 8# = daemon 5167 8% = operator 5167 82 = bin 5167 89 = smmsp 5167 8: = popa%d 5167 8; = sshd 5167 8< = portmap 5167 80 = identd

@hile 2 until $ullan#m#

*%oul tuttuu srece ve koul erekleene kadar ilem ya& * mant ile alan 3#ile ve Until ya&s bas# altnda kullanabileceimiz d$n eitlerindendir.

(emel 8#ile ya&sL

Mhile ! koul # ($ ilemler ($ne

;9"bin"bas#
%y'ar=< Mhile ! $%y'ar /ne ;< # ($ ech$ $%y'ar %y'ar=$(( $%y'ar N ; )) ($ne

myvar deikeninin OIa eitle ve karlatrmaya bala) deiken CO olmad mddete ekrana deikenin deerini yaz ve deerini bir artr. until 3#ileIin tam tersi denilebilir. Fadaki $rnekte dekenimiz CO olana dek ekrana yaz diyoruz. ;9"bin"bas#
%y'ar=< until ! $%y'ar /e0 ;< # ($

ech$ $%y'ar %y'ar=$(( $%y'ar N ; )) ($ne

6onksi4onlarla ilemler 6ro rammz iinde sk kullanacamz baz ya&lar bir dzen altnda tanmlayarak devaml kullanabiliriz. :esela &ro rammz ierisinde kullancdan veri alacak bir b$lm olsun ve biz bu b$lm birden !azla yerde kullanmak isteyelim) normalde #er kullanacamz yerde idi& ayn eyleri yazmamz erekecekti. @ysa bu blou !onksiyon olarak tanmlarsak kullanmamz ereken yerde sadece !onksiyonu adyla armamz yeterlidir. 1emel 6onksi4on ;ap#s#9 Bas# &ro ramlamada iki eit !onksiyon tanm ya&labilir. 3unction fonksiyon_Adi `
komutlar

a ya da
fonksiyon_adi komutlar

=> `

a KrnekL ;9"bin"bas# ; ekrana #ello yazmak iin kullanlan !onksiyon #ello=> ` ec#o <1u an #ello=> !onksiyonunu ca irdiniz..< a ec#o <#ello=> !onksiyonu ca riliyor..< #ello ;-i er tanimlama yontemi !unction #ello=> ` ec#o <#ello=> !onksiyonunu ca irdiniz..< a

<O1=6onksi4onlar kullan#lma&an 8nce tan#mlanmal#&#r*

Nonksiyon tanmlarken dikkat edeceimiz bir #usus. /ormal dillerde !onksiyon iinde tanmlanan deiken sadece o !onksiyon ierisinde eeli olurdu. 7albuki bas#Ide !onksiyon iinde tanmlanan deiken tm &ro ram boyunca akti! olur. Bunu en ellemek yani !onksiyon iinde tanmlanan deikenin $mrn !onksiyon ile snrlamak istersek local deiken tanm kullanrz. "ocal de iskenA+bu de isken yereldir+ ibi

;9"bin"bas# -e iskenACOO Nunction #esa&lama ` Local de iskenAcO ,c#o Rn * Bir sayi iriniz2+ Bead sayi ,c#o *sayiWde iskenA?== ?sayi W ?de isken >>+ a #esa&lama 1cri&ti altrlrsa ekrana *1ayiWde iskenAcOW irdiinizGdeer+ yazacaktr.

6onksi4on 2 until kar##m# bir 8rnek9

9!/bin/bash

uncti$n press&enter O ech$ .. ech$ /n .Hress Enter t$ c$ntinue. rea( clear P

selecti$n= until ! .$selecti$n. = .<. #> ($ ech$ .. ech$ .HQF8Q@M ME7K. ech$ .; R J$s Dis) alanini 8$runtule ech$ .* R J$s belle) alanini 8$runtule ech$ .. ech$ .< R Hr$gra%(an ci)is ech$ .. ech$ /n SSeci%ini4i 8irini4TL rea( selecti$n ech$ .. case $selecti$n in ; ) ( * ) > press&enter >> ree > press&enter >>

< ) e-it >> G ) ech$ .Lut en ;U *U ya ( a< (egerini girini4L> press&enter esac ($ne

Di)iler -iziler benzer $zellikteki deikenleri ru&lamaya yarar. :esela yln aylarn bir diziye atayarak bu diziye ay adn verirsek elimizde CP elemanl bir dizi olur. FylarA=@cak 1ubat :art nisan :ayis 7aziran (emmuz F ustos ,ylul ,kim %asim Fralik > CP elemanl bir dizi. -izilerin indisi OIdan balar yani aylar dizisine bakacak olursak dizinin ilk eleman aylarXO[ Hdr.

array=( 4er$ $ne tM$ three ech$ $Oarray!<#P ech$ $O9array!G#P 9 9 9

$ur si ir B

i'e )

(i4i(e )ac ele%an $l(ugu