13. 14. novembar 2012.

godine
1

Kretanje fluida je znatno komplikovanije od kretanja vrstog tela. Kretanje fluida se naziva strujanje fluida = nastaje zbog teine fluida ili razlike pritisaka
razmatramo strujanje: Kretanje fluida se opisuje kretanjem njegovih estica. - idealnih fluida, -konstantne gustine, -malim brzinama (v manje od 100 m/s)

FLUIDI Idealni
-nema unutranjeg trenja Zanemarena viskoznost

Realni
- pri kretanju postoji unutranje trenje kao posledica meumolekularnih sila. Viskoznost uzeta u obzir

Viskoznost - posedica unutarnjeg trenja meu esticama fluida

Strujanje idealnog fluida

Strujne linije strujnice su zamiljene linije du kojih se kreu estice fluida. Strujna cev deo fluida ogranien strujnicama. Stacionarno strujanje brzina i pritisak estica u pojedinim takama prostora zavise samo od poloaja, a ne od vremena, estice se kreu du strujnica . Nestacionarno strujanje brzina i pritisak estica se menjaju u zavisnosti od vremena

Dinamika fluida

Laminarno kretanje najprostije stacionarno strujanje ije se strujnice ne seku (paralelne su i prave), brzina strujanja je nepromenljiva du jedne iste strujnice.

Jednaina kontinuiteta.
Zbog osobine nestiljivosti, zapremine

proteklog fluida na dva razliita preseka strujne cevi su jednake.

S1 S2

- strujna cijev u kojoj se presek S menja - brzine v1, v2 stalne

Q DV S Dl S v Dt S v QV Dt Dt Dt Q= [m3/s]
Zapreminski protok ili jaina strujanja fluida

DV S Dl Dl v brzina Dt

Zapremina valjka

Jednaina kontinuiteta.
U optem, tj. realnom sluaju, kada je fluid stiljiv (ima razliitu zapremi-

nu, pa tako i gustinu u razliitim delovima strujne cevi), uzima se da je maseni protok fluida na dva razliita preseka strujne cevi jednak (kolika masa fluida proe kroz jedan popreni presek strujne cevi, tolika masa mora proi u jedinici vremena i kroz bilo koji drugi popreni presek).

S2

Protok fluida

S1

Protok uida je protekla koliina (zapremina) fluida kroz strujnu cev u jedinici vremena:
6

Bernulijeva jednaina
Strujanje tenosti (fluida) je posledica delovanja spoljanjih sila. Rad spoljanjih sila menja kinetiku i potencijalnu energiju tenosti.
l2 Neka je m masa potisnutog (nestiljivog) fluida za vreme t u bilo kom preseku strujne cevi: S2 p2

l1 p1 S1
h1

h2

Referentni nivo

Bernulijeva jednaina
jedn. kontinuiteta

stacionarno strujanje idealnog fluida

protok jednak u presecima S1 i S2 Zapremina fluida DV u vremenu Dt

h2 h1 sile pritiska F pS i rad sila pritiska A Fs

DV S1 v1 Dt S 2 v2 Dt

Dm

DA DA1 DA2 p1 p2

DA1 F1 Ds1 p1 S1 v1 Dt p1

Dm

Dm

DA2 F2 Ds2 p2 S2 v2 Dt p2

Dm

Ukupni rad

F2 se suprodstavlja delovanju p1 negativan rad, smer suprotan od kretanja fluida Element puta na kojem deluje sila kad pomera fluid

Ds vDt

 Na osnovu zakona odranja energije, promena ukupne energije fluida

E je jednaka radu spoljanjih sila A:

U fluidu nema trenja pa:

DA DE
Promena energije, kinetike i potencijalne

Rad spoljanjih sila

DE Ek 2 E p 2 (Ek1 E p1 )
DE ( Ek 2 Ek1 ) ( Ep 2 E p1 )
Uvrtavanjem
mv2 Ek 2

Ep m g h

Dm v2 Dm v1 DE Dm g h2 Dm g h1 2 2
2

Iz relacija DA DE

sledi:
2

Dm v2 Dm v1 ( p1 p2 ) Dm g h2 Dm g h1 2 2 v v ( p1 p2 ) 2 1 g h2 g h1 2 2 1
p1 g h1
2

Dm

v1
2

p2 g h2

v2
2

ili jo krae

BERNOULLI-JEVA JEDNAINA
p gh
Statiki pritisak zbog spoljanjih sila Hidrostatiki pritisak zbog visinske razlike elementa fluida

v2
2

konst.

Dinamiki pritisak zbog kretanja fluida

Kod stacionarnog strujanja nestiljivog fluida zbir statikog -p, visinskog - gh i dinamikog - v2/2 pritiska du strujne cevi je stalan.
Ili: suma pritiska p , kinetike energije po jedinici zapremine

v2/2 i potencijalne energije po jedinici zapremine gh nestiljivog fluida ima konstantnu vrednost du strujne cevi.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA SPECIJALNI SLUAJEVI

Venturijeva cev 1. sluaj: strujna cijev horizontalna

h=0

p
p1

v2
2
v1
2
2

konst.
p2

v2
2

p1 p2

v2
2

v1
2

poveanjem brzine strujanja, dinamiki se pritisak povea, a statiki se smanji.

A2 v1 v2 A1

v2 A1

2 p1 p2 ( A12 A22 )

BERNOULLIJEVA JEDNAINA SPECIJALNI SLUAJEVI

2. sluaj: kosa cev, fluid miruje

v=0

p g h konst.
p1 p2 g (h2 h1 ) Dp g (h2 h1 )
Hidrostatiki pritisak zbog visinske razlike fluida
h1

l
2

l1

h2

Referentni nivo

Isticanje tenosti kroz male otvore. Torielijeva teorema.

Torielijeva teorema: brzina isticanja tenosti iz irokog i otvorenog prema atmosferi suda kroz mali otvor, koji se nalazi na vertikalnom rastojanju H od nivoa slobodne povrine, jednaka je brzini slobodnog pada tela sa iste visine.
13

 Pitova cev se koristi za merenje brzine protoka fluida. Primenom

Bernulijene jednaine na mestu otvora cevi i daleko izvan nje na istoj visini u odnosu na referentni nivo dobijamo

Na otvoru cevi fluid miruje, odn. v1 =0. Statiki apsolutni pritisci u datim takama prostora iznose

dobijamo da je brzina protoka fluida na datom nivou , gde je H= h1h2

v2 2 gH
Pitot- Prandtlova cev.

14

15

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - POSLEDICE

PODpritisak i NADpritisak - manji ili vei pritisak od atmosferskog pa

p = pa + p p = p - pa
Podpritisak - smanjenje pritisaka (p < 0) pri veim brzinama protjecanja fluida Nadpritisak - poveanje pritisaka (p > 0)

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Kako leti avion ?

List papira

Smer duvanjaa

Tamo gdje je brzina strujanja vea, pritisak je manji (Bernoullijeva jedn.)

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Zato leti avion ?

Model avionskog krila

Aerodinamiki uzgon posledica razlike pritisaka (potrebna je velika brzina strujanja tj. kretanja aviona)

Tamo gdje je brzina strujanja vea, pritisak je manji (Bernoullijeva jedn.)

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Strujanje vetra iznad krova

Zato jak vetar moe podii krov kue?

Kad je iznad krova brzina strujanja vazduha velika, Statiki pritisak na gornju povrinu krova se smanji pa nastaje podpritisak. Ispod krova je vazduh pod atmosferskim pritiskom, on postaje znatno vei od pritisaka sa gornje strane (pa>>p) pa sila nastala zbog podpritiska, tj. zbog razlike tih pritisaka, deluje odozdo na povrinu krova (F=pS) i podigne ga.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Ako se na zabatu kue, tj. na trouglastom delu zida na zavrecima krova ostave otvori, pritisci e se ispod i iznad krova bre izjednaiti pa se krov nee podii.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Listovi papira se nakon duvanja primaknu.

Tamo gde je brzina strujanja vea, pritisak je manji. Duvanjem smanjimo pritisak meu papirima, tada ih atmosferski pritisak koji deluje sa strane primakne.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA PRIMENA

Poveano strujanje vazduha meu limenkama primie ih.

Vozila se pri brzom bliskom prolasku primaknu.

Tamo gdje je brzina strujanja vea, pritisak je manji. Duvanjem ili kretanjem vozila smanji se pritisak izmeu predmeta, a tada ih atmosferski pritisak koji deluje sa strane primakne.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMENA

Uinci podpritisaka

kaika u mlazu vode se zalepi za mlaz umesto da se od njega odmakne

Plamen svee se primakne, a ne odmakne od izvora duvanja

Duvanjem u kuglicu od salvete na grlu boce ona izleti napolje umesto da ue u bocu

Tamo gdje je brzina strujanja vea, pritisak je manji.

BERNOULLIJEVA JEDNAINA - PRIMIJENA

Naduvanje kese

Ako vreu, kesu, odmaknemo od usta i duvamo prema njenom otvoru, puno e se lake i bre naduvati.

Duvanjem se pritisak vazduha ispred otvora smanji pa atmosferski pritisak gura okolni vazduh u vreu.

Viskoznost.
Podela fluida: idealni fluid - nema unutranjeg trenja, realni fluid - pri kretanju postoji unutranje trenje kao posledica meumolekularnih sila. Unutranje trenje postoji i pri kretanju vrstog tela kroz fluid. Unutranje trenje se manifestuje kao sila viskoznosti koja deluje suprotno kretanju.

25

Viskoznost.
Dve vrste kretanja: laminarno kretanje fluid se kree u paralelnim slojevima,
slojevi uida se kreu razliitim brzinama, uid se bre kree u sredini a sporije ka zidovima cevi, slojevi se ne meaju.

turbulentno kretanje javlja se pri veim brzinama,

javlja se zbog prepreka na putu,

naglih promena brzina, viskoznosti slojevi se meaju.

26

Viskoznost

27

Stoksov zakon- Otpor sredine

Otpor sredine naziva se sila trenja kojom se neki fluid opire kretanju tela kroz njega.-viskozna sila -javlja se kod realnih (viskoznih) fluida
-zavisi od oblika (veliini) tela, vrsti fluida, brzini kretanja tela

Sila otpora sredine (unutranjeg trenja) proporcionalna je brzini kretanja tela:

F =kv,

k - koeficijent srazmernosti koji zavisi od oblika i

dimezija tela koje se kree i viskoznosti sredine kroz koju se telo kree.

Za telo sfernog oblika poluprenika r:

k= 6r
-za kuglu radijusa R koja se kree u fluidu brzinom v Stoksova formula: Ftr

=6Rv
28

Laminarno i turbulentno strujanje. -Reynoldsov broj

Rejnoldsov broj je bezdimenziona veliina i kljuni parametar strujanja viskoznog fluida. Tim brojem se definie granica izmeu laminarnog i turbulentnog strujanja. Na njegovu brojnu vrednost utie vie parametara strujanja fluida. Koristi se za dovoenje karakteristika strujanja na uporedive uslove.

p1 > p 2

29

30

Viskoznost.
Fluid izmeu dve ploe, nepokretne i pokretne.
Da bi se gornja ploa pomerila konstantnom brzinom v potrebno

je na nju delovati silom F. U tenosti se javlja sila trenja ista po intenzitetu ali suprotnog smera. Tanki slojevi fluida izmeu ploa se meusobno relativno kreu:
sloj koji dodiruje nepokretnu plou se ne kree, ostali slojevi imaju brzine od 0 do v.

Sila unutranjeg trenja:

31