KRZYSZTOF KRZYSZTOFOWICZ | 1 abl ; -ZMONOGRAFIE LOTNICZE KRZYSZTOF KRZYSZTOFOWICZ EXE AJePRESSAd - PRESS, ul Chrobrega 32 80-423 GDANSK telffax: (+4858) 344.99 73, tel. kom, 0-60.31 18 77 www: _httpllaj-press.home.pl ‘a-press@nome:p ‘Red mice sai: Adam Jars Relalcit: Marek Rs Pj grad isuony plalowe Adam darskt ys.na ole: Jarotaw Wrobel Parge barwno: Savoir Zaeerkowski ysunk: Lukasz Kania ‘jw skla: Adam Jas Katr724 8. Keaton Korea: Katya B, Keith Druk: Drukarnia POZKAL,, i Cegelna 1012, {8-110 Tpowtocase tel (0-90)384 27 00 PRINTED IN FOLAND. ALPRESS ‘i Chrono 2 0425 Ga ‘eli (0-88) 2440975 Shey presser BG se sl, Zaicea 2 Worse ‘efx (0-22) 60 8695 INTERMODEL Dystrybcia sagan ‘ein 4206 48891 (CZECH REPUBLIC dIRCONNECTION® fioeaiaa7 RPO Meodowale Misisnuea ON TSN PAZ CANADA, ge crs Ss fas (1) 905 795-058, ‘slewareonnectonna ryan AK ISBN 83 - 7237 - 122-9 dwlescle dwudziesta s2ésta publikacla APressu COPYRIGHT © AJ-PRESS, 2003 Wate pan sacs, Zane et ub. ‘agli b opiononn Wd Fo a ‘ini ends mene, lie wpe serie pana ota mas hr poe) ela pasar: Novy sere Yonah ‘saps goo fan Bay so ste UP. ADoser N tah peat amy he Implant ri ‘yf by ay msec, lewis iter prsson be ble Dares 1 is. houe and ope ade ‘es UPRP an se onslf F PRESS 8 posi clan sy, tah ori ite pat, serpin x bree on ab htt zprcamy do wpe 1) Festa nach aba ine AJ-PRESS, Only ae xan ine Frsiny hla ee mint Stich naan, yw sy phot sera, armel rps as ton peat arn sa eeskae thom with a an ke prt a pr Inge A-PRESS oo. pots whee ai ern he ae Pee ona ot ‘are train at Gn ters MONOGRAFIE LOTNICZE® 84 Na oldadce / Cover TM-1CxHT-51 buzvjgegp no ones USS Sa Jaci (V.-30) w ku texpedomyn na cle np ki dem za ch poor laurie lel Tuk, jee 194 rok TBM-ICo the 7-5, bed on the crf carer USS Sn Jain’ (30) ater terpodo otc apins target the Tk Atl logon covered wth sake am mali fis out 1948 (artwork ls rb) Rodzicom — Krzysztof Ki fofowice Na stronie tytutowej / Page 1 Formac ois TBF Avenger VT-10 id gir Hol, kl gradi 194 ke igh eight 7-105 H-1CAveges pases ve Hollie oman, ce Dvcobe 1943 Nowosci aa W Twoje} miejscowose! nie mozese kypié naszych ksiazek? Zamow Je wysykowo: Zapraszamy te? do korystania 2 tel./fax (058) 34-99-73 naszej kslegamt Internetowe pod adresem: hhttp://aj;press.home.pl UWAGA: Firma AlaKS nie jest juz dystryoutorern wyclawnictw Al-Pressu — odbiorcow ragnacych nacel otraymywat nasze ksiazh! zapraszamy do kontaktu z nam W przygotowaniu Englopeda ar 13 la Dring de brew Wojernych rr 14 Zaglds ty fancaskig) Meee 19 Pancerikitypu Bismarck nr 57 P-S] Mustang «7.5 ostania) 2.3 (esata) £25 Gram i Blyskawicac2.2 1 60 Bell P-39,P-63 (eccterch!) x. 3 (osatuia) me 82 B25 Mitchell, ex.3 (osatia) Tankpower: 11 Japofska bo parcerma vol, 3 (zezterech) it 16 PeKpf VI Tiger vol. 4 Malowanie | Omakowanie: 617 Lutwatfe 1935-45 ca. 617 r31 Cigale kraowniki ypu ‘Addi Hipger cz. 1 (treet) nr 34 Amerykafiskie pncerik y= pu Tennesse i Colorao x 1 tzdwéeh) Biwy | Keempanie 1x3 Polsks Marynrks Wojenna W109, «2. 2 (osama) x5 Korea 1950-53, Driaania Totrcze nr 12 Arkyezne konwojeZastosowanie bojowe Samolot TBM/TBF Avenger wykorzystywany byl sweroko W czasie drugie} wojny Swiatowe} nie ¢ylko rer sity ahrojne USA, ale ewnie? Wielkiej Brytanii {Nowe Zelandii. W USA samolot by! na wypostzeniu US Navy oraz US Maine Corps Stany Zjednoczone US Navy Pierwsze seryjne samoloty TBE- dostarczone zostaly Ww styezniu 1942 roku do bazy Lotnictwa Morskiego Norfolk w stanie Virginia, gdzie rozpoczeto sekolenie pierwszego dywizjonu, KtOry mial przyia je na wypo- ‘aienic, 21 pilotéw pod dowSdaiwem H. H. Larsona pochodzito z dywizjonu VT-8 bazujqcego na lotnisko- wweu USS Hornet. W lutym otzzymal on rezkaz wyply nigcia na Ocean Spokojny — pozostala na nim reszta peesonelu dywizjonu oraz 15 samolotsw TBD-1 De rastator. S2kolgcy sigpiloci miei jak najszybcej uk cexyétsening idolyczyé do macierzystego okietu, Szko- lenie zostalo jednak opSnione — konigezne okazalo sigoestanie nowych samolotow do wytworni w zsigz luzniesprawnoscig mechanizméw skladania skrzydel Piloci mimo to ukewiczyli przesekolenie w rekordowo Krétkim caasie i juz 8 maja 1942 roku preelecieli do San Diego, edzie zaladowali 19 samolotGw na USS Ki ty Hawk i wyplyngli do Pearl Haxbor, Tam mieli po- rnownie zaokretowac sie na USS Homer. Dane wywia~ doweze méwily o szykujgcym sig ataku na atol Mi way, w zwigzku z ezym dowodztwo eheiato jak na)- szybeie| mieé na lotniskoweu nowe samoloty.Fednake Hornet wyruszyk w rejs na dzien przed dotarciem Aven: i VT-8 na miejsce. Samototy dywizjonu presba- zowano Wige na lotnisko Luke Field usytuowane na wyspie Ford, czgSei bazy morskiej w Pearl Harbor, Nastepnego dnia ogioszono, ie potrzebni sq ochot- niey, kirzy szescioma Avengerai poleca na Midway, by wamocnic obrone te bazy w obliczu nadchodzacego uderzeni gers japoriskich samolot6w pokladowych. Zglo- sil sig wszyscy piloci. Ostatecznie | lipea do osmiogo- dzinnego lotu z Oahu na Midway wystartowali pod do: wédetwem Lt. L. K. Fieherlinga nastepujacy lotnicy CE, Brannon, A. K. Eamest, 0. J. Gaunier, V. A. Le wisi D.D, Woodside, Po wylqdowaniu samolaty uzbro- Jone zostaly w torpedy. W kaze] chwili spodziewano sig rozkazu startu, wige zalogi prowadzly pre molotow, ulrzymujge pelng gotowosé do lot, CChrzest hojowy Avengery praesaly w dni 4 ezerw cea 1942 roku w czasie bitwy 0 Midway, Rozpoznaw se Forno THF-1C Ae, nei rodapodbi do YWTR-143 (0 Het Cp) ed paluion Pain, 5 at tik 1988 roku / IS Noy YY A frmaton of TF-1C Avon es probly of he VMTE-143 (US Meio Crs) ve Sth Pac 5 October 1948 / US Nay> Aroge Bulle 00980) 8-1-1, eden zszeicu leah Mido elk oa aaiskowe a, No goed cll Soma w dria 4 cara 1940 roku plotowa Es (po) ‘Ned fares. ye anos ko atl pray plod _nai sig ws dl ogo stk, kny amar an wdo- a powatg/ nace > Avenger (Bol 00380) 8-1-1, ne fs hing fr dv t tk Ad Noyes cial cain and thoy on ‘wari the ison. The carole was flow on 4 ane 1942 by fi Abe Fans. There poston wos covered wth amas the body of the rear ime ho don the wy ‘Ink wes thre / Nc ches “4 Postralon wieiyzha Avenger (Bla 0380) #-T-1 po poured na May. Stale, Seaman Ist Ces J.D Mnsing za zane en odio od ora 2 jopotkingn mys Tao / tna chins op ratte Avge (Boll. 00380) 8-1-1 pon ren fo My, Te gune Seaman It Cs. Marin ed of many wounds inflied bythe re fomoopanese Zee / Net Aces ‘Jes do vig somoats 8-1-1, Sano et pstowan na ‘edo — leva jody wut oleae. amet 20g aly oy edna da Hy Css — jen som is, adem dprowadznie ck wokakrnag salt dobry / Ne tered hie YAnote sht ofthe 8-1-1. The eeplaneis back a ts whol, bs landed wi jo on dwn Fortis ison ere wes awarded dol Hoy Crs ofr the ison lone, the th or bringing the ipa xrplare bck obese / Noel cis — aT he VI16 bot US Levin, bing groped tf cf the (Orentag{Uckrjrissondtow TRI Avenger eds tango promote w NAS Passer w td M12, Dlr widen jot keine, ‘odetove usec, whe wypsaon pede. Ung oro erway w momen urna opel o vod, daakowa ancy sa sera pel ja in funkp — stbilzoa ale zr pa aac, ped win do vody / Via hives Aen ICI ir of ain toby oS Pre wi Me 2p I th ep ted the ‘peat wed rn of on se nn wat abi the ing. avs ko snd sas alo th fe / fecha fa th eplindblo i ened o / eto csA TBF2 jos Morins na oi nd pti 1949 roku, Toro wag ft nego relowesa i sarkoworia a6 —W wo runkchplenthnevracansobi avy soaroindoweria ieamawoio obvi wdonye kei. Ov aed wy rik 1g, USMC etzymywal salty eau wane zc iedastk US Hay a remot / onl rcivs ‘A. 8F ofa Marve wi of Mund il in Ober 1943. te cf en pining schames ond markings naira undr fel contins no ‘dy thor abot cameufoe end orig soda in farce the time. Te vr sued fom th fc that the USWC usualy oad sir wtewn ro vries US Novy ns or overs / onal Aes -4Fofunove (227 ky onby burg grygeloxone do pedo row kanorachbanborych vngerdn Flore wkananaprowdpe debra aise Hones, Godel, w rain kvl 1940 roku / Nar nes 5001 (227) HE babs ody fing in Aree. The phot roph wo protblytoen othe Herdeson tl Guodoend, rd uate of 1942 trl Aces “4 ipskrowe (454k) by, trnspatonene do ica eho ora TBF=1Cnoligch do rin, sk Mand, 28 pita 1943 ola era ogg sr’ brane movi rege, ke int amofonary ack prays paistowy| x ya poso- kalo po okah / Gunn 00018. (454g bos, wnsgore othe des orn of Marne TRF-IC root Mund iil 8 Occber 194. the aldo fone steno th Avene ho with he ded national making wth hile bars/ Gasman 12‘TH aig do Nitsa lai wi Mads, 6 ri 1. te esi doa xan, ona inn erase lime donors ra rove na ed lent ae, nig uch ego vila x ada do let — eg yp ony dra piconet / Any ‘lit 1 ton leur on, 6 December 198 Ain tthe rey of markings, and ht th cera in te fo on sadn mache gun pr pointed a heed do meth Age ke Hla! hod kind ofits wos coon song he Soares / U5 xy > Bando ovagniarze 20 fun (07h mn lonsku no Wyspch Sanne. Wile pal predotoy TB-1C, do hj rage rena est bmka wide napisy plane / SMC 2008 (907) bab ton ite in the Sloman Klan. The TC whic th Soa is earmarkod is nding pre-figh check ine bckrnd / USAC 1 dooney aug his na pia Bougeinl ht 1844 oko hs ies 1 Arse tke off an ail tug, Fbrnry 194 / io saline : PPR gy> TBM-8 ona oud ig* (ion poten’ 2¥7-80 yo saan porn SST candeag ((V-14, 11 stogado 1944 ak, Pad kati eta, Es. Cigar, vidi di upon oki fg ener rzevanege wybchem inaogo sont / Yard ches > TOM3 named Round Te of the VT-80 fra uk run (55 Tondlrag’ (0/14 1 oveaber 194, Te lge Il award ofthe exp ote ilo, Es Hig, wos ‘aed by acalision wth dis of anther eoeplane, destoyed by explosion / Non! Aces > T3211 oa pobiio naysog iovee SS Burks il WI), raze 1945 rk. sutra pio vy iprowy sly we ih sala — expe mo jd sama ago leo / eral ines > TBM8f the V8 on ood thom aif cai USS Bur J Hi! (CV-17) Mare 1945 The whit orow apie o he vert al nd the cabard ing vas 0 ui reagan rarkng narra of is colt car / Nal eee Niemal w tym samym ezasie japoriska armada ata- kowana byla przez 27 samolotéw Douglas TBD-1 De vastator nalezacych do bazujgeych na lotniskowcach USS Yorktown, Enterprise Horner dywizjonw VT-3, VP-6i VI-8, oraz przez eztery armijne B-26 Maraw der. Zaden z nich nie uzyskal trafiria, a ponauto, po- niewaz nie mialy w ogéle ostony mystiwskie}, 14 z nich zostalo zestrzelonych. Jednak spelnily one swoje zada- hie, rozbijajge japotski plan operacjl. Kiedy dwi zing pézne} nadlecialy trzy dywizjony Daunrlesssw, zastaly japofskie samoloty juz zatankowane i ponow- nie uabeojone —ale weig aa pokdadach okegtaw. W cig- gu pigcin minut zniszezone zestaly tray z c7terech ja poviskich lotniskowodw. Czwarty zatopiona pééaym. popotudaiem, Niewiele poi sily, aby przeprowadzié operacjg desantowg na Gua- ddalcanal w archipelagu Wysp Salomona, Rozpoczla ona 7 sierpnia 1942 roku. Utworzona w tym celu Task Force 61 wyposaona zostala w 41 Avengers zgrupowanych w dywizjonach VT-3, VT-7 i VT-8 barujacyeh odpoviednio na Totniskoweach USS En- Amerykanie zebrali dostatecne 14 terprise, Wasp i Saratoga. W wakcie pierwsze} fazy ‘operaeji samoloty dokonaly bombardowati pozyejija- pojiskich na Guadalcanal i Tulagi oraz waigly udzial iszezenin bay loinietwa morskiego na wyspie Ga ‘vat, Poczatkowo nie napotkano Zaunego przeciwdzia- lana ze strony wroga, ‘Tego dnia wydarayla sig zwigeana z Avengerem his- tovia, kira preesila do legendy. Japorisk’ as ‘Saburo Sakai byl jednym z pilotSw, kiGrzy wystaro- ‘wali do walki 7 amerykariskim lotnictwem. Pilotowal ‘on samolot Mitsubishi A6M2 oznaczany przez Fapot- ‘ezyk6vr jako Reisen lub Zero-sen. Wkrétee udalo mu sig zestrzeli¢ samotnego Daunvlessa, kiGry okazal sig byé jedynym utraconym tego dnia przez Amerykansw aunolotem. Potem zauwazyl formacig esmiu samolo- tw, azpoznajqe je jako F4F Wildcat. Sakai prsbowal ‘atakowa€ 2 tylne) gsme) pétsfery. Jodnak gdy 2blifyl signa odleglosé strzatu, ku swemu zaskoc7eni r07p0- -zual wsamolotach Avengery. Strzeley pokladowi wzig- Ii Japoriczyka w kezydowy oie trafiaige wielokrot- nie jego samolot i range jego samego, Mimo to udalo smu sig dolecieé na Rabaul — leezenie ran po waloetevalo dwa lata. P6énie) okazato sie, 4e Sakai dokonal nicwlascive} identyfikacji. W reeczywistosci walezy} Zsamolotami SBD Dauniless 2 VB-6, 2 ktdrych dwa tafione zostaly nieszkoliwie jego ogniem, Niemniej do drig w wielu Z46dlach podawana jest informacja © tafeniu samoloty Sakai przez. Avengery W dniach 24-25 sierpnia 1942 roku rozegrata sig titwaw wschodnich wysp Salomona. Doszlo wowezas dostarciafloty amerykariskiej, wyposazone} w dwa lot riskowce, z japofska, dysponujqea trzema lotniskow= cami, W tym ezasie wszystkie dywizjony torpedowe ta otniskoweach przezbrojone zostaly juz w samoloty TTBF-1. Dokonano take ich reorganizacj, tak #¢ na lottiskoweu Saratoga bazowal VT-8 dowodzony piaex Lt. H.H, Larsena, a na Enterprise VT-3 (baz Jey poprzednio na Yorktown, k6ry zatonal) dowodz- ny przez Lt, Cdr. C, M. Jetta. Oba dywizjony liezyly po 15 samolot6w. 24 sierpnia po potudniu, 0 13.15, 2 lot- riskowea Saratoga wystartowala mieseana grupa ror poawcza, w sklad kt6rej wehodzito m.in,siedem sa rmolot6w TBF-1 2 VT-3. Kaidy 2 nich wyposazono wdwie bomby o wagomiarze 227 kg, Zadaniem grupy byl odnaledé japoriskie okrety, preckuza¢ ich pozyejg ‘oraz wykona€ atak. Prawie poltore| godziny po starcie ‘algi dwu TBF odnalazly japoviski lomiskowiew Ryu jo, eshortowany przez krgzounik i dwa niszezyciele ‘Samolty pilotowane preez Jetta i R, J. Bye'a wenio- sly si, by zantakowaé Japosiczykéw od strony storica pilocirozpoczgl atak o 15.10 czasu lokalnego.z wy- sokosci 3660 m, Japosizycy otworzyli ogies pezeciw= Iomiczy twz przed punktem zezutu bomb prac samo- Joly, Bomby upadly blisko sicbic, niecate 60 m za lot riskoweem. Obawiae sie ataku mystiwedw preeciwni ka piloci Avengersw wzigli kurs na macierzysty okret, Bylto jedyny bombowy atak samolot6w tego typu WY- onany na lotniskowiee. Zgrupowanie okret6w japoi- stich odnalezione zostalo jeszcze preez wi niolot6w rozpoznania, ale tym razem Japoriczyey nie Ail sigzaskoczyé. My Sliwee Zero znajdujgce sig w po- vwietrau zmusily amerykafskie samoloty do odwroty, _sezeliwujge jeden TBF pilotowany przez H. L. Cora ‘Tymezasem samoloty pary Jett-Bye napotkaly pige iupsiskich bombowosw nurkujgeych Aichi, Val”. Bye ‘atikowal je ogniem ze swojego karabinu 0,3 cala pary sa ‘4. TBN-1D zone dyson opedovego ‘IND-AT na plo mea tg toa edge USS Independence (C122) / US aw ‘A [BID of te TN) nigh pedo squedion on bord is home light carir USS edeen dn’ f-22)/ U5 hay ¥ Wpluton THF, ,doywigy soo di we sxe son ening, 1 maja 194 rao. Pod skulle id orton YogiedarASD-3/ US ay 1 ar weary TEI, caming tthe en ofits dys: {ina hing wi, 1 May 1944 Nae the wodering ag ceri of he ASB adr / US ny‘Avenger TMI patjge a aneyistim ple uerasionyn, Pak, ieresze polow 194 roku / Nol Ais ‘A TBN-1CAvngers paring corr US tsk force, Pai, early 1944 / Nas Aches > TBF zuaey tp Mk 13 od 2 poles évizbnege ku wma USA / US Noy > TBFlownceso Mk 13 hod 2 ‘ecpede dri aig tack 0S ost / 15 Nony (7,62 ram), zestreliwujge dwa za nich, Jednakie Ja poviczyey szybko uzyska praewage i zmusili samolo- 0.14.30 loniskowea Saratoga wystatowala grv pa zlozona 7 28 samolotéw Dauntless i osmin Avenge ty amerykasiskie do odvrotu. Obu TBF wyczcrpalo sig _ndw 2 zadaniem zniseezenia lotniskowea Ryjo. Grup paliwo, zanim zdolaly dotrzeé do macierzystych lotni skowedw tunkowe, a zalogi zostaly uratowane przez. ekipy ra samoloty utracono, dowodzil kmdr H. D. Felt, ktry po zauwazeniu Totns owea plyngcego w eskorcie krazownika zdecydowal © podzieleniu samolotsw na dwa zespoly i zaatakowa- 6 -———————____riuobu cel. 21 SBD i pigé TRF otrzymato rozkaz wde- rrenia na lotniskowiee, natomiast pozostale samoloty nu krgzownik Tone. Dowédea w swoim Dauntlessie Igy! nad miejscem walki, obserwujge rozw6j sytuacii Jako pierwsce atak wykonaly samoloty SBD, ich bomby padaly jednak obok okrgtu, Wkritee nad wou niosly se geste dymy od salw artylerit preeciwlotni- ca, uudniajqce Avengerom celowanie. Samoloty TBE _uujgee signa wysokosci 3600 m, cheae uderzyé -znajwigksza precyziq,traykrotnie praerywaly podejs- tie, oczekujge na opadhnigeic dymu i gejzersw wody. Wkovic zajely dozodna pozyeje —trzy wykonaty tak lew burty, a dwa z pravie). Torpedy zrzucono 2 wy sokosci ) m i odleghosei okolo 750 m, Jedna z nich trafla japovisi lotiskowice w prawg bute i wywola ‘a gvaltowny pozar. Prawedopodobnie celne byly jes «2 dwie, ale nie zostalo to ustalone z eala pewnoscig, W tym samym ezasie Komandor Felt zorientowal Sig, de slak Dauntlessdw nie preyniés efektu — zaden zich nic tafil celu. Odwolal on samoloty atakujqce Igownikirozkszal im zaatakowaé Ryujo, Rozkaz ton nie dota! jednak do pilot6w samolot6w TBF, ktsrzy nimo ognia artyleri preeciwlotniczs} oraz pres ialania samolot6w ostony kontynuowali atak na kra ‘ownik, zrzucajge Koleine torpedy, Zadna 2 nich nie traflaw japoriski okret. Rywio nie mialtakiego szczg- is, Felt oraz pozostale Daunilessy w drugi ataku uuyskaly eztery bezposrednie trafienia bombami. Lot rskowiee zostal wylaczony 2 walki i zaczal tongé. Sa- nololy weigly kurs na mavierzyste lotiskowee, wal xg: po drodze 2 japofskimi mystiweami, kre jednak nie wyrzadity im powaéniejszych s7K6 Preed godring 19.00 Amerykanie otrzymali infor rmasje 0 zblizaigeym sig japoriskim ataku lotniczym, Natychmiast w powietrze paderwano wszystkie samo: Toty 2 poklad6w obydwu lotniskowesw. Z Sararogi wystatowalo pigé TBF i dwa SBD z.zadaniem zaats owania japoriskiego zespolu zlozonego x kraiowai ‘a Avongropstaoay plod hangarowyloihowc USS Ber- ing (V-20) yh py 1 god do woe hago 14/US ey ‘A. Avenger loner ono he ego dec of he rl canon 155 Bemingor’ (1-20) ond pushed th iin he gar 718 Noy 4 TBUL1C2 17-19 poosoay 1a poled strony SS oxi (I-16), pti 1944 rok, case dovaio na Flip Na tastonu ty, waaay sad 383, stjonowos (46-19 / US Nay 4 1BM-1C fhe VE=19 rad nt the ln dec of he USS Le ingen’ (C116) Oo T94, ding lag in th Phin This ara cari, par ef the 1383, os le 06-19 18 Koy> Za forma THF-1C US ay ae md poli vw Porton. Selo mg hbo kam ka 141 rok ok pasvowe wprovdzoe od rein 1948 ol Jodo anna, droga ple 193 roku / US ay > se frmaion of US Hey TRECs fight or Sut Pail The aca fot. ‘one caoutoe of le 1947 and sol making inode in Septner 1943, Unt iden id oe 1943/05 Hany Avorgry TF-IC le, Foe maaan do iran eds US Nay mst sfoog foyara rd poldiow a ‘en dui polo 194 ok ownage Donley bs ‘eqn rogeat shay widecray fest om irwsym plore / US ay Y TBFAC Avengers in Hight. Ths mato, fon wie fed Hoyo, splot epee South aif ding late 1983 bw en ecampyg Dass, he liters vig parly viene fegond / 15. Ay ow i pancemikow. Cztery Avengery odnalazly cl za ttakowaly go torpedami, ale nie uzyskaly trafienia, Po ‘taku dw piloci swaeili orientacjg i musieli w keriew awaryjnie wodowaé Z Enterprise wystartowalo 15 Wildeasdw, dziow Dauniless6w i siedem Avengendw. Ta grupa mala ox naleé inny zesp6t okrgi6w preeciwnika, ktéry odkry- to tiiedaleko pozyeji Ryujo. Samoloty nie odszukaly jednak celu i wylydowaly 0 zmroku na Guadalcanal ‘W sumie w ezasie pierwszej walkiz ltniskowcami dy- \wizjony torpedowe wykonaly eztery loy bojowe, wy- korzystujge 27 samolot6w (20 2 nich uzbrojonych by- fo w torpedy); 12 zaatakowalo okrgty nieprzyjaciela, przyezyniajge sig do zatopienia lotniskowca. Samo! ly uzbrojone w bomby nie weyskaly Zadnego iafienia VT-8 stracit dwa samoloty, natomiast VT-3 pigé. Bit \a ta byla takze pierwszym sprawdzianem na szers7, skale samolotéw Avenger w warnnkach bojowych. Naj- leps7q oceng moZliwosei samolotu daje raport sporza- dzony po walee w VT-3:yng revingove|gupy Na, setogafwanew diy 27 putizerka 1944 ku / UHC ‘esq of raning axe uit, photographed on 27 Odober 1944 / USMC Wanaé nalezy, 2e TBF-1 ma duy potencjat jako ¥ Bieta Avenged: VI-102loihowe USS Engi sttoyrfonan u whi NomthHebydon samolot bojowy, zarswno patrolowy, jak i bombowy, we wrt 142 roku. Nu piesa pane sano dandy eds, kd por Bila arin / US Noy lorpedow, rozpoznania bliskiego i sredniego zasiegu ‘crazbombowieenurkujgey. Mozliwasei samolotu ogra- _ Skepedyp lmao of V1 verges fom hci carer USS Epis’, photegraphed of New niczone sq tylko stopniem wyszkolenia zal6g. Dia po- brides inSeptamBer 194. nthe aed isthe rapa of he unit command; UC Bi Nalin Th prawvienia obrony samolotu Konieczne jest wamnocnienie sand ceroplne ine, with‘ ads forward of he atonal orig onthe aselae, was snd fr the uhrojenta strzeleckiepo, Ze zwigkszona silq ognia, (60a go nd Ut. de Rita K. Gis, nie przy stezclania do preadu, samolot belie pezewy2szal w walee japoriskie bombowee nurkujace.” Kolejny raz w dzialaniach bojowych samoloty Aven: r-wiely udziat w crasie bitwy u wyspy Santa Cruz 6-27 pafdziemika 1942 roku). Do walki wystato 29 Avengerdw nalezaeyeh do dywizjonéw VT-6 Hornet) i VT-10 (USS Enterprise). Tylko di Hy w sigéznich odnalazlo cele. Z osmiu zrzucanych w kie= rnku japeviskich kraZownikow torped Zadna nie trail, W bitwie te} Amerykanie stracililotniskowiee Hornet. Tymezasem Japaviczycy 8 Hstopada 1942 rokt po elloperucjg wzmacnismia topnigjq nizonu Guadalcanal. Ros Ww kidej waiglo udziat 41 japoriskich okrgtGw i 13 du- ‘ch satkéw ransportowyeh wiozaeyeh Zolnierzy. Dia 15 listopada Amerykanie wykrylinadplywajgce japon Siejednostki. Doszlo do bitwy morskiej, w ktirej Ame: 1pkanie — sami tracge dwa lekkie kryowniki orazczte ry niszezycicle — zatopili dwa niszezyc ego w walkach gur- ato operacig desantowa, le japoriskie ipowaznie uszkodzili pancesnik Hiei, ktory bardzo po- ‘ol skionowal sig ku wyspie Savo, stars sig uj z po labitwy i kryjae sig w zapadajqcym mroku, Rano, 0 godzinie 08.10, dla wzmoenienia lotnic~ (a na Guadalcanal i by Korzystajge 2 okazji sprobo- ya misze2y¢ niedobitki japosiskiego zespolu, dowéd- a Bneyprise wystal tam. pc dviewigciu Avenger isgeseiu Wikdeatdw 2 zadaniem atakowania wykrytych Ww dodze sit praeciwnika. Hiei wypatrzyl leeacy na cele formacji por. Sutherland. Wydal on rozkuz po- alu formacji na dwie grupy i zdecydowal o zaatgko- swan pancernika 7 obu burt jednoczesnie, Japoricayey dhstrzegli Avengery w chwili zrzucania preez nie tor- pedi dopiero wtedy rozpoczeli ogiesl, Dwie 2 tomped tafilyjaporski okrgt, praesadaajac o j Po nalocie samoloty wyladowaly na sutie szybko je zatankowano i uzbrojono. Dolyczyly —— que 9 ii —‘A TN" pdczs pl ojameg (CAL od sky Arengerone i dice rz ret /'U5 Nas ym pa wide bar ‘AIBA dingo combo cpl (AP). Zero length rocket ncaa vil under wings of the rege i the Foeround / U5 oy do nich maszyny staejonujqce na Totnisku i wspélnie fomaja TIC mal Maun Kolejny az zaatakowano okret. Zostal on jeszcze kilkt- sala, Kalfoni, 194 rok By! Krotnictrafiony bombami i topedami. Zaloga opusci- topolgen US vy dabonbnw- la go wieezorem— pancernik Zostal nastemie zatopio- ca cjg / US ny przezjaporskie niszezyvile, Og6lem tego dna prze- civwko Hiei samoloty TBF wykonaly nastepujacs ilose Y¥ Aleman of TBH-ICSover lot6w bojowyeh: VI-10— 15, VT-8 —szes¢ oraz na- the Salon Se, afm, 184 leiqcy do Marine Corps VMSB—131 —driesigé, Po raz This wes US ty fing rege pierwszy zalogitorpedowych AvengerdarW stony spo~ lor dr bombas/Sioy-—_s6oprzyerynily sig do zatopienia japorskiego okret Nastgpnego dia, 14 listopada, juz 0 Swicie rozpo- zmanie wykrylo die dude grapy okrgtsw japoviskich Zolidajgce sig do Guadalcanal. W jednej nich zaobser- wowano knzownik, przeciw ktéremu wyslano miesza- 1g grupe lotnicz — main, po trzy Avengery z VT-10 i VMSB-131. Uzyskaly one eatery tratienia torpedami ‘Ww krazownik Kinugasa,kiGry ostatecznie zatonal. Nie~ 0 pon a o nivnie? transportowice. W ost nim 2 uderzen na nie uczestniezylo siedem samolotsw ‘TBF 7 VT-10, dowodzonych przez. Alberta Coffina ‘Zezxzuconych i na dno posaly diva japosskie transportowee LW pierwszej potowie 1943 roku samoloty Avenger ‘wykorzystywane byly do dzialas bombowych i tompe- dowych przeciwko Japoriczykom. Nie odnotowano jed- nak w tym okresie wighsaych sukees6w rez Avengery torped tzy tality W cel— W okresie 30 ezerwea-30 lipca 1943 jedaesthi lot sire wyposazone w TBE-I Avengerbraly udzial w dzia- Inniach powietrznych w ramach ofensywy na Nowe) Geori. Podezas tej operaeji w nastgpnych dniach in- tenyywnie bombardowano umocnienia na polwyspie Munda — Avengery starowaly lyeznie 763 razy pudcierniku 1943 roku samoloty Avenger nale- ‘ace do dywizjonéw VC-38 i VC-40 uczesiniczyly Ww nalotach na sily japorskie stagjonujgce na wyspie Bougainville. Naloty odbywaly sig w dazych forma cjach wraz 2 innymi samolotami. W listepadzie wyko- rywano loty na rzecr Iadujgeych na wyspie oddziat6w anerykatskich. W dniu 5 listopadla 23 samoloty pokla- dove typu Avenger lotniskowesw Saratoga i Prince ‘on waigly udzial w nalocie na japoriskie okrety stacjo— rujgee w porcie Rabaul. Akojg tq dowodzit lecgey na rengerze kindr Henry H. Caldwell, W porcie znajdo- alo sig wowezas okolo 50 okrgt6w i statkév, cxesé zrnich 2 wygaszonyeni kotlowniami. Pomimo silnego ognia artylerii prreciwlotnicze) oraz atakévw japon slic mysliweow nie zanotowano zbyt duzych strat Was: rych. Nie zatopiono tei dadnego 2 okretsw japariskich, choc kilka z nich uszkodzono, eliminujge je na dhuaszy vas 2 walk Woperacjizdobycia Wysp Marshalla (29 styeznia- 28 lutego 1944 roku), w ezasic qdowania na Majuro, Kwajalein i Eniwetok, marynarka wojenna USA odko~ menderowala do wykonania zada wsparcia szesé du- ‘ychltniskoweO,s2eS¢ Iekkich otniskowesw i osiem Iotniskowe6w eskortowych, na kiGrych buzawalo Iyer nie 247 samolot6w Avenger, kGrym powierzono zada- nie wsparcia desantu i niszezenia poycji japorskich i wyspach. ‘Wirakcie bitwy na Morzu Filipifskim (19-24 ezer- ica 1944 roku) na pokladach siedmiu lotniskowesw floty i osmiu lekkich Iotniskowesw bazowaly 194 sa: nolo Avenger, Wily one udzial w bombardowaniu Ieniska na Guam w celu zncutralizowania obrony pre ciwlonicze} Japoriczyk6w. W dniu 20 czerwea 0 Giinie 1621 54 Avengery uezestniczyly wspélnic ze 162 mysliweami FOF Heticar, bomboweami nurkujg- ym SB2C Helldiveri SBD Dewntlessw ataku na zen powanie okret6w japoriskich dowodzone przez. adm Ozawe. W ezasie te operacji preyezynily sig one do "atopienia Iotniskawea Hiyo i uszkodzen cw Chiveda i Zuiknku. Biorge pod uwage brak prze= siwdzialania wroga w powietrzu, rezultat fen oceniona jako slaby. Wigzano to z wyposazeniem samolotiw Totniskow= ‘ALY Dv cio Anger sir 2lnyh Tr sho of veges aking of dfn lonskoncn US Noy Zuracaig urge ofksy i- afer ofthe US Nay, Nolte Bow wanes af bee ort, Ke msi rrwing noc pre-e sips to ad ota nde fl power ine he et pod win aby lati st / ob gc US Wary wind fect ake / atts US Ay ‘Y TBN-3E YC-9 san x Noma Boy (VE-42, 7 ewe 1945 rok, mole 4 grein poy ok fen nskovec os con prez Kamae / 1S Koy ‘Y TBI of th W™8 king off USS tam By’ (CVE, 7 Jane 1945, just 24 hors arth sip ws danoged iyo kakaze / US tonya THF=1 USC gen m2 My Masha w 19440 a /usvc (A TBF-1 of the USM hig ‘vara Markl land in 144 sc > TOMLIC 27-782 loiskow ca USS Hntry(NL-26, ro- waz pel ony (AP ond _gupvonion Fk ae 58 jr Narain, 15 pen 1984 roku / 05 Nowy > TM ICof he V-28 fom the ota cai US Uosteey {1-20 eating a cna a pl (A) oe Tk Force 58 off Haron, 15 ly 1844/5 Nay€ TBF-1C I-51 zlkkiono Inshore USS Son cite {CVL-30) leg nod Palos Te writ 194 rc, no slre Keun omaczl sane let 2016-51 / 5 wy “4107-16 te 51 te ‘igh icra cover USS “San Jo- it (-90 ig ove Poo, 16 Sesembr 1944. The on the rade etd on ope af the C16-51/15 Noy €BU-3 211-4 zlanstowe WS Fer (0-9) porate ro reins isa lea wet Segoe, 2 sya 1945 ok, Pod shay refi wide sy bergrwod- ‘ove wre oki! / onl Audis 4 TBH ofthe YA rm the oh ri US Ese (1-9) ‘earn oma otc gaint poe isaatos anu Saigon 12 aay 1945, Zo leg rot cso daty ‘isle nder wigs / ir! ches 4a ood USS Boi ill (0-17) w du 28 cerca 1943 roku. TF=1 proto «sid stanley do 46-17 Ped sz won jt onl gir AS, Short me- love klerm, pd 2 speci R-2e / onl Aves 4155 Bano (1-17) 00 28 Jr 1943. The TH peo "ig of bg he (G7 Ne the Yi ci of the SB adr dr ig Te tone canufge see, nec ane wi th pecieaon St /Neion hisTRF-1 legen polldi ltishew, pirsza pole 193 roku. Woe est fina han, zope ook do ada / toa cs 1-1 Jong ono cari, erly 143. ole the broke cab gh by the arrester bok / Noa Actes ‘Yoko TM-1¢ (Bu 4593) 2 F-2 a USS Hae (V-12), rrp ym jk slam sol pedoia mst aap one hamgc pry ladon w di 19 cera 194k Pit Es, ag, ki tal eri abo w ym wpa, Zao Avegernadoa sp asco pata zndiudént son / nl his 1 Gish af TRM-1C (Bll. 4559) ofthe V2 th USS Hare (C-12, ater mln whel lg caught ono he bake cbs and was olan dn landing 0019 June 194. The iE. ET Long. end the eof th ce eon ris ni, ut the Avenger eso wit follwing the cow encuntrwth the art car apes / oi Aces> TULIC2VE21 cok bry US arcs Hand C¥E-7), Sonlt odd ledwei,gprawe oa pd, srg 200 tolo alain, wy sry ilove w wate Pay Sei 144 ck / US Nw > TBU-iCof he VC-21 by thief ho USS eras Maa (CE-77) Beoerplne, when approaching en ‘awd he stork min he! ig. ue, the opera lig or wing onda ve ai Aust 1984 / US Novy bomby o wagomiarze 227 kg zamiast torped. Ame: ‘pkanie wynik staria okupili wysoka cen 1 220 samolot6w, W dodatku jedynie 20 nich znis czonyeh rostalo w walce, reszta wodowala i zatongla 2 powodu braku paliwa lub ulegia rozbiviu w ezasic li dowania na pokladach macierzystyeh lotniskowedw: W tym czasie Avengery z Task Force 58 wykony- waly loty patrolowe w poszukiwani okretéw pod vonych zagrazajgeych ugrupowaniu amerykatiskic: ru, W caasie jednego 2 lotéw nalezgey do dywizjona YP-27 bazujyeego na lotniskoweu USS Princeton ‘TBM-IC pilotowany przez Ens. W. C. Burgess wzial udzial w niecodzienne} potyezce. W nocy 23 ezerwea Burgess zauvva%yl dwusilnikowy japosiski bombowiee Mitsubishi G4M Betty” lecqcy na wysokosci 3 m nad ‘vod, Dwukrotnie podjeta proba zestzelenia samolo- tu ogniem skrzydlowych kurubinow maszynowyeh 22 viezyl sig ich zablokowaniem, Pilot postanowil wige > ny ston — TBM-1( 2 VC-48 2 aise USS Frshow By (CEI / US ey ei se — 0 TBM-1Cof he V8 fram he era carer WS mshow Boy’ (F-70) / U5 Nowy Cee et ee ee ey Se eee od anes Deere nr ee eat sn Ce ea eer Ce eee ey Pe eee rage_zmusi¢ japoviski samolot do wodowania, Wprowadzt swojego Avengera nad japoriska maszyne i usiadl na nie, chcae w ten sposb wymusi¢ wolowanic, ,Betty dotkagls kadtubem wody, ale odbila sig weniosta wy 2), Burgess postanowil zmienié takiyke i zawracalge nad samolotem japoriskim, umoitiwil oddane z dolne ‘20 Karabinu maszynowego kilku strzal6w w kierunku przcciwnika — niestety chybily one colu, Nastepnie Amerykanin_ podjal proby uszkodzenia samolou ja poviskiego za pomocy wlasnego smigla. Nie udalo sig 1 w — przez pewien czas samoloty lecialy skrzydto w skrzydo i Burgess mégt zobaczyé Smiejgcego sie mu w (ware japeriskiego pilota, Zdesperowany tyiny strzelee otworzyl owiewke kabiny i wystrzelit w kie- runku Japoriczyka ealy magazynek swego rewolweru, ber widoeznego skutku, Amerykaiski pilot ponowill jeszcze raz podejscie do ataku, starajye sig preelado- \wa€ karabiny maszynowe w skraydlach, tak aby usu ‘A. Git wokdhany lar wi gy TM I-82 2USSfemngon. Wc ides ure slr regent bar wien pwd tdci ww ol way sano 7 05a 4 ie damaged bt sil br, «TBM of te -42of SS Benning’ Hot the broken wing and th slg af of tht, probably ia ight cen with orate aeroplane / 5 Nay 1 TBM-1Cspod pol USS charger CVE30) po siaudanym downs. Teg prov pods. rom szyy pole 0 pono idoceg no ‘wi pads vig. Sy 1945 ok / US Ny > TBM-1¢fls of the dc of he USS ‘args’ (00-20) oer on asus loning Mark iin pros oae the machine back on he deck sng the rane visible ove th dp ofthe deck. ony 1945 /5 toy 4 Probe podhiesienio necnege TBM-ID 7 VC—13, ktéry wpodt “ey ken w tay kp G oinka Us Core (vE-13).Se- de dey len shee mar ‘2e peda pezewazyt samolo. ‘Ailoniyk, ty 1945 roku / Nao sade Ante eae 0T-10 ofthe W-13, tht had ane of its whale dap int th ape io ‘th USS Cv’ (VE-19. Teal ns seated onthe pr wing oe ying bale th erp Adi February 1945 / ona Aches> fnsg 6. Manan w TBF (Bs 0421) 2¥7-8p iewhanym loans ei 16 wri 1942 rake ma poke askew 155 Sao Fo esc shod — wyrini Sig i dab rv ml tepmonego sia — sane ila dip byl ‘poy pay do tw / US Noy fxg 6. Marinoni he TBF-1 (ul 0421) fram the VE of fran asl landng on 1 Sepomber 192, baad th sca i SS Soro’ Aer epi ofthe damage: propler recent mio mia regio the vey aed engin, the eorplane wold be sane nd warty within dos / US tay ay ich zacigcie. Udalo sig to 2 prawym karabinem poviski trafity w silnik Be ry zapalil sie. Samolot japorski strait sterown iskapotowal na wodzie. Ladowanie na 1 wystzelone 2 ni te bylo nastgpng wielky bite, zyly louiskowee. Utworzona dl te operanji Task Force 38 (nazywana rGwnie? Fast Carrier Force) zlozona byla z driewigciu lotniskowc6w floty i osu lekkich lotniskowedw, na ktdrych bazowalo 236 samolot6w Avenger. Weigly one udzial w uderze nich lotniezych — pomigd7y 10 i 16 pafdriernika 1944 roku na Okinawe i Formozg, a 18-19 padziemn kana lotniska na Filipinach, W tym crasie TP 38 stra tila lekki lotniskowiee USS Princeton zatopiony prac tamajacy na ladzie japoiski bombowiee nurkujgey. 24 pufdviemika Avengery weigly udzial w zatopieniu yancernika Musashi, wzyskujge tafienia 19 torpedami Nastgpnie, w dniach 25 i 26 pafdriemika, w czasie bite yu preylgdka Engano, Avengery wzigly udzial w za- topieniu lotaiskowesw Chitose, Chiyerta, Zaiho i Zui- aku, W tym samym czasie nalezace do TG 77.4 East Carrier Group Avengery, wykonugce zadania wspar- cia na rect. sil inwazyjnyeh na Leyte, musialy weigé Ulzial w waleo ze zerupowaniem pancernik6w i kry ‘vynikow japoriskich dowodzonych praez. wiceadmi- w hire uezests a Desc TMG whomgarz tego lrishowca USS Worf (H-26) / US ay ‘4 Destayed TM-ICof the 1-28 in the hangar he ight tile USS ‘Monterey’ (Cht-26)/ 05 Hoy “Pots, ok na ie inv gy Ten TRM-1 zeal sdkodaey potas evict nu yeh Inder na poli USS Boon (29) / US aw Sir tution os the tg ho. This TMT wes damaged ing igh lang execs 8 board USS ‘ato’ (CL-28) 15 HowD Fodthedey do advan THE-12VC-2saganjc no USS Independence (HL-20) — nj 1913 oko, 7 mona rei anion eakowoia Fray ach rp 2 laeskow ch iedarionch 2 65 (6 — sso S— sou ne (compote. a koi vid espe azatovai od rust, stesowone yk pons sthalsiaw USA / US Nowy > USS ‘ndopendon’ (M20) besadVC-22 TEI coming no land, May 1843, rth rovison of markings an desinatnsof the lupo igh and ‘ort caries rom 65 (6 — os car S— sot Comps Ne wit markings ont sea wed ony ding ting int UA > Avenger TBF na pote lock ekrtonage ne po fudonym ny, asta Ihe bret powo- evel, bardzo caso ant somal pzeusono na pk lok statowym,by uno else push w hangar isn / US Ny YT Aegon ron xa cari ia te Sat Ant. Conped pace on tse soles sein sme ct wale ote ain de, nord fo low ecg lth sical ang athe hang / 15 Nor Star Avenger pl oistoveekatonenn USS Charger i) {CVE-30, dln, gui 1943 cok / Nar cs Tie off of veges kam he deck of he xtc USS Charge’ (Q-30) Att, Dcamba 1943 / No AcesAvegry a pk loiskowe eskatonyopadcas sib kano 1 lank ube wdoary est spory pracy pola ok w ssn | dobry ich werunkch salty sil sper td Fane wo donc advo rezkohsoych pooch, Nobo aol sn jst ed strony pklde stem shpkn, aber ac jg od vsckodia pezypodky eerie peer lorie Iain sama / so Aches = == A sa a. === ‘Angers on bord on sorter drng convoy sevice in the Aoi Hole he igi of the vse relate the harm Af were foe o operate isch ond So Fee eqn landing odes on ck dees. Thesypersctae of te afc grote by tel oleh the dk evid it ng dangd ig bad longs Nos cies <4 1-10 stray zhao loishomc liao USS fe pendence (CVL-22), Sumalat na- lei do piers nce Arcageré — VIAL, make ovo nen anise pat his 1944 ok, No row noir pravoge shay vide: rest kop day ASD-1 /USNory ¢ 1-10 co lack th gh carr US depen ec (C2, Te ean olor th it igh ying Aare i, T= fist as: dents cio crn Oo er 1944, th ASD rr nthe hing dpe of er Soar wing / 15 Ny‘A TBN-1 2 VC ktoptowony havea USS rl CVE, Alon sri 1944 roku. Miedry eloped oi wc jet, czpiona 2 ne| any d ick kl, ox rd peal hyn pod sro kl mcovaria ole’ podesia / US ae (A TU oft V6 catpl laced fm ara caie SS"pal (CE-4), Moc Anges 1944 tthe able Bemee tein wes ws ocd the cata side enone ead pid ata et dering ah ai we so the oe end / 1S Noy ‘Tru winded o zannaanych atch atunkoch 2 Avenger pezljgcsyo ol poled esto a. Wedon wyraucna byl wn workcell ms poked oles — tng. or ‘go pevadoroi stosanary by! pas cy rfiaws hy ony pedi sony do inn, sazane kip sit pode / US No Dropping mesags about sated isa an Avenger erty acta. Te mesage wos draped in sal hag ith wight. Ft mised the deck sank. This meted of oe was sod ring rata see. In oder to redue ged of th ceroloe minimum, Hops nd the nderarige mere extended / U5 Noy rala Kurite, kiGze zaskoezyly sily inwazyine niedaleko nik 1944 roku). Pomimo brakw Samar (25 padi -g0 uzbrojenia (lotniskovice eskortowe mialy niewielki zapas torped oraz bomb przeciwpancernych ww zwiqzks 2 wypelnianiem gl6wnie zadaf wsparcia sil Igdowych) Avengery walnie przycrynity si do dsunie cia zagrodenia, Pozorujge alakitorpedowe, zmusily ja piski zespsit do intensywnego manewrowania, wpro ‘waudzajge totalne zamieszanic w szyku okrgt6w. Kur sig wcclu prac wha ta nie mialinnego wyjscia, jak wyeots _srupowania si Dzialania bojowe na Filipinach zsowocowaly zmiang taktyki grup lotniczych bazujgeych na Io koweach, Na jesieni 1944 roku utworzon0 specialne noene grupy bojowe (Night Air Group), ozone zkilkurwenych mysliwesw Helleat (FOF-3N i FOF-SN) oraz nyposazonych w specjalne radary Avengersw-(TBM-1D 1TBM-3D). Zadaniem tych ostatnich bylo wykrywa: hi japodiskich nocaych bombowesw i aaprowadzanie nasie Hellcatdw. Kolejnazmiana wymuszona byla ro ppergciem przez Jupoviczyk6w atakéw samobéjezych rmokrety amerykatiske, co mialo micjsce 25 pasdzier- nika 1944 roku. W zwigzku z tym od wiosny 1945 ro- a cx Avengerdw i Helldiverdw zastapiona zostala wlgczonymi do dywizjonéw mystiwsko-bombowych Helcatami i Corsair. 4 10 luego 1945 roku Avengery z Task Force 58 aly udral w uderzeniach przygotowujacych operacig Iadowania na Iwo Fimie w dain 19 futego 1945 roku W tym czasie typowy lotniskowice floty typu Essex .wyposavony byl w 41-72 Helleaty, 12-42 Helldivery 1 10-18 Avengerdw — kiedy na pokladzie bazowaly 42 Helldivery (ktére zajmowaly najwigce| miejsea), liczba pozastalych samoloww musials byé powaznie redukowana. W kyvietniu 1945 roku lotniskowee uezest- niczyly w 2\valczaniu atakGw Kamikaze na Okinawie, aw dniu 7 kwietnia 1945 roku wspomagaly zatopienie superpancernika Yamaio. W czerweu 1945 roku TF 38. zostala przemianowana na TF 38 i pod dewédztwem adm. Halseya wzigla udvial w atakach na macierzyste terytorium Faponii (10 ezerwea-15 siexpaia). vege na pki is koma podaingsg w estore kawoj na pany len, Zino 1943-1944 roku / Nia ives “vege onboard act catia, on ceva sca in the Nort ln, winter 1945-1944 Na dees TONIC ager 2 ope Gap" plas US fap, Airy, 184 ok. orca we uit por ach dechonychSaaly casi ps Aol oairebu — wu inj re Un pare de cn. We ioc je tar etx chins TBH IC Avenger of the “bo. ge Grup on bowed USS ‘oun’ ‘Alani, 194, Hole flame daa en axa thes. These srcatoten pale afer dark, inh bots foot tne of ita Not te Wil in the buchgrourd / Sato deciene EE ‘Avenger, praia aod pele loiskoce kare tna Mayhu, Napoli widoee so aprkorane TONIC owe, prey go raf bred Wk Pa 19 rok / ere ties Y BBU-1C EA2 np sega Avngr hing oer an eco cairn the lic oe Ab US Bogue CE). Saale the TAM-ICS parked on th deck, ad Wein the ack ten 18 aria 194 roku rand, oe ster, 194 ed ches shocyt pods Iden nad borer ochre zoek” ir innych Avenged sc tychn dite loskores 20 sx wey ay icone TRN-1O pl oye od zl poke ap ianickigo Telrnego Key / US Nay ‘Y TBA-TCo the W-A200 oar US ‘Bogue! (CHE). On 18 Sopomber 1944 tis ore Hone jumped ov the pote ue brie ding ling ad “poked” oor thr Avengers oon the bow of theft cai a is “ahovaent” (the BU-1Csdstayed) he fl civ mock ran Goss ro the deck ron / US Nay Avengery byly rownied wykorzystywane w opera cjach bojowych na Atlantyku i Morzu Srédziemnyr, W tym regionie pierwsz akejg byl udzial w ladowanin \w Plnoene| Afryce (Operation Torch) w di 8 listo pada 1942 roku, W dzialaniach uezestniezyto 27 Aven- zerdw zdywizjonsw VGS-26, VGS-27 1 VGS-29 st jonujgeych odpowiednio na lotniskoweach eskorto ‘yeh USS Sangamon, USS Suwannee i USS Santee. Poniosty onc due straty w nwigeku2e slab sakoleniom pilot6w (niektGrry x nich mieli w ¥ TBF ribranym, sro bith melowsy no poke USS Fon dhl (0-15) pocas jeo 1s shlesionge no Aft, tog 194 la, Emacs ogee’, eroro cone cznckawie Tukyce ie stxoranew ost bom / ane cies Y TBF inthe threo sogroy scheme on bord USS Bard (C-15) ring ang use nthe nic, November 194, Noe he ing codes, a sed in cbt unis / Noon cis 32> Fdstvow re Aveagera — trade Nk 13 prygconywona do prvi w lamorze bombo sogeo na dog ple TF-I ln 183 ou. Sarl sew kama 21940 ck, ee Sv ya na pod bla / US hx D dane rnp weapon: M13 pad, ready be ated in ahd by ofthe TBF in he cau, mi 1943. The cca inte 140 calle, a proved by th wavy color dso ne 1 Avengerach zaledwie trzy godziny przed udzialem 1 udalo im sig une svkodliwic kilka baterit artyleri nadbrze#nej naled h do sil zbrojnych Vichy Europie Avengery od fakt, 1 18 micsigey — w 1943 — praypisano im 2atopienie nie mnie) niz ich okretow podwadnych. 2 lotniskoweéw floty USA samoloty ykonywaly trzy rodzaje patrol przeciwpod- wodaych (Anti-Submarine Patrol — ASP). Lokalny purl przcciwpodwoday wykonywany byl na rece wlasne}jednostki, Trwal on zazwyczaj okoko 4 godrin ‘VTBV-ICz 1C-19 aygolovary dost pola loistowca 15 age (CVE-8] whi 1985 ou. Pd raya wide ‘gnome wai eit hk soi necany pi, wick psc w 194 oh ato atpove herpes oie Mk 5 / US Kay Y TRK-1Cof the VC-19 rad for tok off om the aera cir (5g (CHE-9 in Apr 1945 Noe the Mk al leunehers under i These caused conse cog sos ery 51984 they sed tole mle by th MS zr lagi okt lumeee Bes ‘ALY TEN-1C 17-20 oa poll ltishowc USS Entei (V-6)w punk 194 ok, Salt e 24 atid 1944 aku boy vc whi no mora Sbuyan «np go én woe praeivka spepanceiko esas w tie kolo przyltha Ena. Na gry ga widocne jst usaklzeigokeya style Avenger / esr kh ‘AY TLIC of he VE20 on ford ir cari USS Exe’ (-6) in Otber 194. On 24 Otber 1944 the arf ok part inthe bole ofthe Sy Se, and the flovng ain the ction agit te uperalship Musab on he bale of Cape Exgeno. The upper poo shows he amae to he Avenger wing shin / Nora ciesre zo od azo w ho 3 len ye sla sry, Nanas samo wide res ty Bulle malovane bal aun fab, So 3) — pol ko tna ze alka 2g ‘agen a dc ecer. Bt st 18. samo stony pre ej pas yn iii / iii, S step 144 rk. ai mga ska w 1 Jonge stan nd lag no ete oneyhiski dso, Flin, 2 po ‘A TBF of he I-15 on hord USS ‘Eso momar yon return fom th akon over aig the Pilpine conpag, 5 Nore 1944 The heavily damaged cal, ith thay fh gunn the re, fli wins The seo thar plan sil ses oman of he fy code, costing of the thee at igi the Ballo p- led wth white washable pain. Thearplre was ever repre it ws ued ding the f ara of th Kile rw member sisal int the ee. Ths ash 1th eaplane tt by thou ding he Phlpiecanpin /rege ps strtonyn bar Epi Sno Noh each, Db woe sce oy ahh kdl 1S Nowy (vege te amy of he pit Sr sein ew Heid. oe a oh dd wigs Noy ¥ Para Aengriw TN-1Cz2 V7, bajgch nice USS Hank (V-19) oper na woah Flin, 12 yea 1945 ku Wiocany est ok sabi dential tgp aku — CVT = oda omega / 5 Noy {vo TOM-1C Avengers the VF, Based thesis cierUSS.‘Haml (C1) craig ofthe Pipyins 12 Jnvery 1945 Noe he quick opin arn of he shi’ gop, CWP an ied canege / U5 Noy i polegal na krygeniu woké! wlasntego lomiskowea Ww poszukiwaniu oczokujgeyeh na niego okrgt6w pod- wodaych. Bojowy patrol praeciwpodwodny wykony- wany byl zwykle na rzecz ealego zespolu okt i 0 promied dzialania wynosit 50-60 mil. Trzeci rodzaj Tot6w wykonywany byl w wyznaczonym obszarze. Ze ‘zwyezaj bylo to patrolowanie rejon6w Iydowania od- Uzial6w desantowych, Parole takie prowadzono okolo 10 mil od brzegn, przed i po eperacji desantowe}. In ‘zadaniem bylo zapewnienie ostoay Iydujqee}Hlocie i powstrzymywanie okretéw przeciwinika pred motli- ‘woseig zajgcia pozye}i do ataku na grupowania okt iw desantowyeh Sumoloty Avenger startujgce 2 lomiskowe6w es kortowych wykorzysty wane byly do ostony konwoj6w przed atakami okret6w podwodnych. Loty wykonywa- no przed konwojom oraz po obu jego bokach. Do pierwszego skulecznego ataku na oktgt podwouny do- szlo 21 maja 1943 roku, kiedy t Arenger z VC-9 (USS Bogue) odboywajgey lot patrolowy w ostonie kon ‘woju ON-184, dowodzony przez mdr. Dane’a, za ‘wazyt oktet podwodny, Atak wykonany z lotw nurko ‘ego i colne zrzucenie bomb na kiosk U: ego powazne uszkodzenie. Okret musial po- swrdcié do macierzystego porta dla Jokonania napraw. Kolejne okrety wykryto w nastgpnych dniach, ale nie tudalo sg ch zaatakowaé, za wyjatkiem U-305, na kté- rego uderzenie wykonal TBF pilotowany przez Ens. ‘Stewarta B. Doty. Takés ten okret zostal uszkodony i rmuszony do udania sig do Brestu.Piloci mielt wigee} suczgScia 23 maja. Tego dnia obstuga sonaru USS Bo ‘gue samierzyla w odleglosci 20 mil okret podwodny. Rowuioczesnie zostal on wykryty przez bedgceso w po wietras Avengera, dowodzonego przez por. William FChamberlaina. Zaatakowal on natyehmiast, rzacajqe bomby w poblize okrpt, kidry wykonal awaryine 2a- nurzenie. Piloci wiedzieli, 2e nie zostal on zatopiony, ale usekodzony i bedzie musial sig wynur7yé. Samolo- 31 spowo- 3G eety VC-9 krazyly w powietrzu cate popotudnie i gdy ‘sho U-69 wynurzyl sig, na miejscu by! juz por: Ho- vant S. Roberts, ktdry zrzucil kolejny ladunek bombs — iyi razem zatapiajge okret. W czerweu samoloty LUSS Rogue ratopily kolejne da U-Booty. W tym si aym miesiqcu sukcesy uzyskaly 2 zalogi Avenger USS Core (NC-13) oraz USS Santee (VC-29), zata- Piajye po jednym riemieckim okrgcie podwodnym, Niemey podjeli wkrétce prreciwazialanie, zwieks7ajac sik ognia pokladowe} ary 7, W di 13 lipea 1943 samoloty 2 VC-13 pree nkowiee U-487. Pierwszy eri preeciwlotn ‘huyeily na powierzchni zaatakowal Widdeat, KiGry zostal zestrzelony prreciwslotniezym. Dopiero skoordynowany ataktrzech kolejnych samolotsw by! skuteceny: Zrewcone 2 Aven= gera cztery bomby padly na tyle blisko, Ze spowodo~ waly zatopienie okretu Nastgpnego dnia, 14 lipea, zastosowano now tak- tyke dzialania zespol6w preeciwokrgtowych, Samolo- 160. W jego kKiceunku zanurkowal Wildcar, zmuszajge okrgt do 7a nurzenia, Na to wl ty 2 VC-29 wykryly na powierzchai nie czckal Avenger dowodzony przez por. Jona Ballentine'a, Wystrzelil on torpede Fi- do, kiGra saprowadzita sig na silniki okretw i tralia “7% 4 Avenger tk abe (0 iow pbliy an na Fagin, sty 1945 aku / US Nw 4 dvcnger tacig Coit bow ear Manian Pipes, enary 1945 / 05 Np € TRAC Avengers -T bnzvgcgo no tikes USS Honack (C19) nad sz00em ster 1945 ak / 5 aw €1BU=1C Avenger of the YF, don the cra cai USS ‘acc (0-19), ve Luan, awary 1945/15 Noy> TRE Iw nlc no wp Ly, iy 6 topo 194 roku Aerger na piewsy lie nleiy do VT SS Hancock (I-19), ogi do V-182 ot siskowea SS noid (CV-11)/ sta des > TBF-1Caing ck gui the ord of lot, Plies, 6 Hover 1944 The Averge i te freqround bored» the VT om he US ‘Hc (P19) adh tar tthe V8 ram he at- cal car US Tap (CTI) / No ‘ino es “¥ Avegry pogo aren, ony 1848 ok 7/0 Ny 1 Paroling Avenger xa convoy Aan 1945/5 Ny ‘A TBN- egy nd SS Sangamon (E26) ad invezg ne Okino, weno 1945 ok, Po mya sry idcry ostream esha oda A/APS 4 / US Noy ‘A TEM-3E Png oe USS Sangamas(CIE-26) ‘lore te imasinofOknwe, sping 1945. Apart ofthe AN/APS# rad ods vise the str board wing / US Nixy wy cel — okrgt eksplodowal. Tego samego dnia pray pomocy Fido zatopiono jeszcze jeden okret podwodny, ‘a nazajutre Avenger z VC-13 zatopil bombami U-67. ‘W sierpaiu postano na dao szes¢ okretow, w tym e7te- ty zapisaly sobie na konto samoloty z VC-L. W sumnie ‘onl maja do grudnia samoloty zIotniskowedw eskorto- ‘wych zatopily 23 U-Booty, 2 czogo wigkszosé trates uryskaly zalogi Avengerdw. Do kolejnych potyezek 2 oksetami podwodnymi doszlo dopiero wiosng 1944 roku, W dai 19 marca sa- moloty 2 VC-6 bazujacego na USS Block Island wy- kryly. wezeénic rano mleczng krowe” — U-1059. Pierwszy zaatakowal Wildeat, ale Niemey otworzyli _gesly ogies z dzialka praeciwlotniczego, zmuscajae ‘do oxivrotu, Nastepaie zanurkowal Avenger pilotow- ny przez. por. Noman Dowty. Sumolot zostat uszko~ dzony celnym ogniem Flaky, ale kontynuowal nalot i mane dwie bomby slebinowe, Trafily one w magazy~ ny amunicji okrgtu, powodujae silng eksplozi, w wy” niku ktérej zniszezony zostal zaréwno okret podwot! ny, jak i samolot, Uratowal sig jeden z ezlonkw zalo gi Avengera oraz siedmiu niemieckich marynarzy. Byl Block to jedyny oktet podwodny zniszezony pracz 38land, Lotniskowice ten zostal zatopiony 29 marca 1944 roku (wg innych ZrGdet 29 maja) torpeda wy~ sirelong U-Boota, Podobna sytuacja (eniszezenie samolotu Avenger Skatecanie atakujgeego okrgt podwodny) miala micj- sce réwnie?-w dniu 15 czerwea 1944 roku, kiedy to sa- tnolot VC-9 plotowany przez por. Chamberlaina za- stakowal bombami glebinowymi U-S69 COgélem w calym 1944 roku samoloty startujgee ‘amerykaiskich lotniskowe6w eskortowych postaly ado Atlantyku driewigé okret6w podwodnych. Ostat- niznich zatopiony zostal w dniu 20 sierpnia 194 ro- ku przez samoloty 2 VC-69 startujgce 7 USS Bogue. Bylo U-1229, W 1944 roku wprowadzona zostala taktyka patro- lowania rejonu Konwoju w noey przez speciale prey stosovrane samoloty Avenger, ktGrych usunigtezostaly urbrojenie i opancerzenie. Samoloty takie mogly prac bywad w powietrzu przez cetery godziny, a dadatko- .wym zbiornikiem paliwa nawet do 14 godzin, Nazwa- 10 je Night Ow. Ich zadaniem bylo wykrywanie okrg- {6w przeciwnika i naprowadzanie na nie grup uderze- rniowych, Jako pierwszy take loty rozpoezal dywizjon ‘VC-58 w dniu 7 kwietnia. Juz nastepnego dnia wykry- ty zosia ladujqcy na powierzehni akumulatory U-515. Avenger, tymezasowo wyposazony w bomby glebino- wwe, przeprowadzil pierwszy atak, informujge jedno- cxesnie respél oslonowy o poloteni okrgtu. Whrstee “410-32 17-83 lomishows x (CI-9)w kor mi cou AULD Cosi 2 VMF=124 —perwsage diane my skigo Maries opened ‘ychloishonein wderzsiowyh, sty 1945 roku / SIC “18H he 89 to cic carer SSE (0-4) card by U0 os ht esa the IME-124— the it Marie er snmp ra rom ge sil oe, onary 1945,/USHC ‘Y THN-3 o navi won| Dal 7 CEE-40, bajgcogo ma lohistowe kotonm USS So- wanne(CE-27, jo Okino, 27 kia 1945 ok, Nad sim lie wiacane 4 yee olny Geum Hela / 1S Nowy YY 1BU-3 named “sf he (16-49 bse ne esc ca ‘ie WS ‘Sovonne (7), ino ce 27 A 1945.0 ‘the bagrund 0 Gann ela igs fhe est /0S Noy> TBM-$2V1-7zloistone 1S Honea (0-19), 27 mare 1945 ok. Na steak pian won Fue agen strep canekovoie anol 2 tego lesa, notonist sr ke ‘anh 2s omakownim vag image somoou / 15 ony > TB-3 of th VF-7 fom th ‘irl carr USS Hace (0-19), 27 Mach 1945. The in Aigloys porn of th od mer ing foro fo saat cari, hil tri wtis marking sed boot no fer eran / 5 Noy > Chula po mldowais TRU-1C2VT=15 nn polio rasernysogo USS sex (1-8), tej igi, pain 1984o- Osh poktadom orca remag ork ag somolets pan drew ou / US No 1 Farag TBFACrVT-AS biome USS fe (C19) wes m Goon, 15 pe 1944 rok. Pod shell sae Joti wie lym po- wdc rz Mk / et roles Y A feation of TF-ICof he VEIS fom ie arc: USS ex (0-9 rut 1 Guay, 15 iy 1944, Hate rockets con Ae rehars nde igs of the cto / lor! Aches omens ar landing of th -15 TRM-1C 0 boards home SS sen’ (1-9, the Phils, Ocaber 1944 Deck ce ere- ‘uote 0 wound ar cow menber fom the arpa through its bok or / 15H‘A Sit foot Aongeré TBAT loshowc / US Noy ‘a Tike of formation of TRU! Avenger fom an icra air / 05 Novy 11 27-25 lade na US Cowpens (N25, grin 1943 ok / USN 4186-1 of to VF-25 lands on the US ‘Coupons’ (CL-25), De combo 198 /US Ny “Hones wjamanyvaia TBN-32 1-45 ldo 20 1S San ait (CL-30) po oki ad Okina 21 mr 1945 cla / Nin bes 4A VASTBU-3 omesio «sip apn aig th USS San Jaci (1-30) afer he cto ov Okina, 27 March 1945 / Neel Aches> PrypovneBM-IC2 VS plese orto (C110) Onakowai yi ideyfag saan et now ps’ iene Side poke soaks po oxy Wrote oc iw Koc 1948 ak. Ze pot» ke ope Fr ace Naan, cervie 1944 ak / Why > Pr light preparans of {07-5 TBM-1C on bod USS rio (C10 inthe gic reagton making sco rier’ forma dogo 1 whi sige on th fi, into thea ifomaly nate 198. Th photo wos token dering ope rain “Forage” (cpr o the Moines) Jone 1964/0 oy Sirk THF» VE-36 bnsag ma SS Mision Bay CVE, ‘pone wr. reo bans — bony zapaanew nly sick taktoy, sou po zai tok, by sadly dala ionwo. 1 dleg strowskasakekeg woe wysavana kick deh ‘a enema mage cyt (HAD), siege do wykryera zoe yh Boon. Zora uve str", kolo karl, An wei 194 roku / US vy bli 1 he V4, based nh SS isin By (ES pe ihc oo Bombs: bons ite wih sal det eine tp he oon eee 0 tha ey fel ely dove. sek aod Dec MA) rb, wed lt sé boa, rte fo te eta gn psn Noe te li, oe can fe, tla Speber 144/15 oy-€1BH-1€2 1611 alike scoriuoge Sekt Boy las no wp Tian Moy, 25 194 rok / ed eis 41-1 ofthe 111 fom the ecort coer USS ‘Neenta an ciel on Trion ‘din the Marinas, 25 July TM / oan Aces ‘A TOM-3 2 HTB-223 0 po- Ak Avenger zypoena loskowcb konica Mra Mise na josie zie USS Bok Mord stl w pb ll Koon w adiglog Wy Harsha, 4 guia 1943 roku /US Nowy (VETO, 7lotago 1945 ko. By irs aie, ns ‘Atack f kenge fam the af carer fce of Rear Adil Marc Asche ogi panese rye baz yo somdoy stips off oon in th Marsal snd 4 Dcombar 1943 / US Noy Narns Zc pohnsz oe ‘9 peygtov do an Oki ware 1945 rok / SHC a TB-3 ofthe ATE-238 ‘ard USS eck and" (CVE= 106), 7 Ferry 1945. is sth fis crf cari qi pod wi Maco ira eay The hao wo token ding rope fons forthe avin of Okinawa in March 1945 /USHC 4 heryits oek snot lk Fre 8 glo by Sep dow ay fu — ak ar W- doc don rey a Con Aergakcony cll lad pkiogn sat / US ay 4 Aer ctack of ask Foxe 58h asi! he main ope basen the Cra Pa i the Tok Al (Carls). Rote the wok ofthe redo lunch ‘roan Avenge engin he psn onthe hl of po es slp / US ivy‘A BBN-82 17-17 alotichonen US Hot (V-12) od Okina, 17 vii 1945 roku, Zora wage, ‘sama 2 | nos nosey mele inne schenaiy mln / 1S ory ‘Y TBW-3E YWTB-232 — sol Maines 2 rw, Wide jest moment adalenin okt HAR /USH > TaW3 216-8 bmg m5 kn end (O-92) woke 2, 9 syria 1945 ok ews paw yen iy ey ky by enente se iden sano ge skew / Say > TBN-3 0 the 1-84, based ‘onthe US Man Kod (@VE-$3) in Ft-2exot, 9 ow ny 195, Th etic i poy the wide yelow and that wo the ue rcgion marking oi a fmt citar /US Ny ‘A BU-3 of he 17 fom thins cao USS "oma (CH-12} on Okina, 17 Ap 1945 Note varying comoulge on ao ofthe same ont / US fony ‘Y TBU-SE of th WTB -25, opr ofthe Me- rine fom Oinawa. The phot shows the momen af Fach of AR rocks / USHC Ww rejonie zanurzenia pojawily sig kolejne Avengery, a niszezycielez oslony uchwycily echo U-Boota ise daity go do potudnianastepnego dnia, ponawiajgc ati ‘hombami glgbinowymi. Ostatecznie powainie uszko dzony okret wynurzy! sie a raloga opuscila go i 2ato- pila, Tej samej nocy inny patrol wykryl kolejay okty U-68, ki6ry zaatakowany przez dwa Avengery i Wil ‘carausitowal wykonaé zanurzenie avaryjne. Jednak moloty dostrzezono 2byt péiéno i atak wykonany rakie tami i bombami glebinowymi doprowadzit do przels mania okrptu i jego zatonigcia, Daiatania przeciwpodwedne prowadzono rownied 1a Pacyfiku, ale tam ngjw soe w 1945 roku, Wezesnie} — w dniu 29 listopada 1943 rou, w exasieinwayji na Wyspy Gilberta — Aver gery 2, USS Chenango zniszezyly japoriski okret poe: wodny I-21. W 1944 roku Avengery zatopily na Pacy fiku jedynie dwa okrety podwodne. Pierwsze zdarze rie mialo micjsce 19 czerwea kiedy to samolot plete wany przez. G, E. Sabina 2 VT-60 (USS Suvvannee) zatopil niedaleko Guam 1-184, Pigé miesigcy péZnie, 18 Fistopada, samolotz lotiskowea USS Anzio 2atopi 300 mil na wschéd od Samar I-41. skvza aktywnosé miala mie)- US Marine Comps Pierwszym dywizjonem USMC wyposazonym w si moloty TBM-1 Avenger byl VMSB-131 (p6iniej pz mianowany na VMTB-131). Preyby! on na Guadales- nal w listopadzie 1942 roku i bazowal na lotnisku Hes: derson Field, Juz 13 listopada 1942 roku, w dwa dni po rospocagciu przez Japoriczykiw ofensyy, w2iqh udzial w walkach, Piloci dywizjonu natychniast edniesti suk ces — torpeda zrzucona prac jeden 2 eeterech Aver gerdw atakujacych pancernik Hiei trafita cel. By to je- «den z rzadkich przypadk6w, gdy samoloty USMC, Kt rych zadaniem bylo wspieranie dzialat wojsk lado: \wych za pomecy bomb i rakiet lub prowadzenie walk 2 okrgtami podwodnymi 2a pomoca bomb glghino rozpoczynaly sw udzial w walkach ed ataku torpedowego na okrety japoriskie. 44Ferma BN=1C2 V2 USS Hornet (CF-12, crv 1944 cok US Hor Afomaton of 7-2 1BH-1C5 rom the USS ‘Hore’ (C12), Jone 1984/5 Ny ag rong liver pe $m le) woz no * sta rac lel, pei 1944 ak. Wile ida est Avenger pochdzay dona tie /US ay Avengers and a Hive i the fend) oat ake off sist at, October 1844, In the backround san Avenger caning in rd / Sho ‘Y TRM.3 naps roa aso na sie a in. Sono pthc 2 roy loca, ‘YC-B8lonskomeshertvogp USS Aaggr Boy (VE-75), an 1945 rok / sd his ¥ TBH Sn. Juno the Motor itil n i i. The aeroplane fam the C= ir group of th esc cori USS ‘gga Bay (UEP), Mach 1945 / esr ciesKoleing po kampanii na Guadalcanal duza ope rag, w kt6rej wzigly udzial Avengery USMC, bylo ‘wspieranie ladowania na wyspach Torokina i Bo ville (2 listopada 1943 roku). Do drialan zaangazows- no ty dywizjony — VMTB-143, VMTB-232 oraz \VMTB-233. Na poczatku 1944 roku weigly one udziat Ww atakach na bazy lotnicze Japoiczykow na wyspach ‘taczajgeych Rabaul. Do operaeji na Marianach Ma- rine Corps praeznaczy! da dywizjony: VMTB~131 kigry wykonywal zadania wsparcia na wyspie Guam, ‘oraz VMTB-242, ktory speiniat te samg role na Tinian, Wheétce potem VMTB-134 wzig) udzial w Igdowania na Peletiu. W ezasie ladowanis na Oki higj due) operacj dk owe} — wsparcia wojskom udzielaly dywizjony YMTB-131 | VMTB-222, owe) w ezasie Il wojny sw W sierpniu 194 roku podpisano pomigdzy US Na- vy J USMC umowe 0 wyposaienin exes lotniskow ‘caw eskortowych w samoloty US Marine Corps. Pier szym_z nich byl USS Block Islond, na kt6ry W marca 1945 roku zaokretowano dywizjon VMTB-233 wype- sadony w Avengery. Wil on udziaf w dziataniach bo jowych ma Okinawie. Kolejnymi byly lotniskowice USS Gilbert Islands, wa kiGrym bazowal dywizjon VMTB-143 (takze uezestniczyl w walkach na Okina wie), USS Vella Gulfz dywizjonem VMTB-234 (wzial udzial w uderzeniach na Pagan i Rota) oraz USS Cape Gloucester 2 dywirjonem VMTB-132 (operacje na Mo- a1 Poludniowochitiskimy, Zamierzano wyposayé w dy wwizjony USMC jeszeze eztery inne loniskowee, ktére smialy waigé udzial w invagji uponi, ale zakossezenie ‘wojny doprowadzito do anulowania tych phandw ice] Dyan Cops pon w sony Ag, 1962-1945 Syma tom ry det woes telat sdb Ager Oyen V-191 SE-I1) Guo Gun, koe vans-202 a-132 USS Cg Gest (V-18) vata-332 wue-tat Borie, Peli, Peo w-453 a1 egobicg eos so, Tn, elf wa-a54 we-143 ‘Salmon, els, USS ls (af-10) w-463, 1a moa lec woh w cai slew VIDA USS Sen oy (E110) vae-473 a5 mney wc sl wna Wa-231 enone kena wy w ase sl ve-422 wit-2s2 Song, Ono ‘wTe-423 e-233 Aouad US kd (HE104) Pare ve-234 15 6a CVE-TTD E913 Sie dik wees poate salt Age ato, Ty, iro wmomence zhong w cs slo waned lace wy w case lula wards aden yw case lero w bch oo, Hoje | San Bot w Klin [pst aan Sona Barr, oo eli eho stl, Too, fli [esto ln w E Cet, fallen winarvde aera jy w case ema coloczera win w case sce ve marc zooceria wy w csi eae marc zolocee js w cso els hos stl, Too flimin € Force B-3E VM pow mS Aoley (CL-26, 29 sepia 1945 oe od pray sky dear inst rd AAP ten eis 4 A frmatin oT 06 fhe VI-H tra th SS ‘Mentrey (C26), 29 Aug 195, AWAPS-4 rar canbe «2a ender he strbord ving / eho eesW stuzbie sojusznikéw ka Brytania (Fleet Air Arm) Gy roapocrey sie dastawy TBF 1 TBM dla Bryty- txkiu, samolototrzymal od nich aszwe, Tarpon Wayeni 1944 roku powrécono do oryginalnego mia: aby dopasownd sig do system nazewnicta soso. ceo przez sily averylafscie, Avenger w oktesic ny byl jedaym 2 njitensywni) wpkorzystywa ruc preez Wielka Brytanig samolotiw torpedowo- fonowych. Jego konkurentem by rodzime) produ 6 samolat bombowo-torpedowy Fairey Barracuda, Hiego chariterysiyi byly jednak nico gorse nid Avenger. Pomimo 22 Barracud bylo diva i pl raza igs nid Avengerow, 15 z dywizjontw FAA (Feet ‘Amm)barujgeych na lotniskowcach wyposazanych Bylo Avengeryagytko 12 w Barmacud. Wynikalo 10 zlika, 2e FAA mogla w erase diana Paya sshorptyvac sklady cgi zamiennych nalezace do US Navy. Oba typy samolo1Gw weszly do suiky ‘WFAA wom samym ease. Pierwizy dywijon— 832. ty Avenger) w dni | styeznia 1943 roku ( sapity one samolory Fairey Albacore). Barracudy fy 10 styemin 1943 roku do 827. Dywizjona w 2a- nim 2a vysuzone Fairey Swordfish. Avengery poeo- sly w eksplostci do 1957 rok, podezas dy Bara ead) piers} init w 1953 roku zastapione zstay pez Avengery AS Mi 4. acnic w ltach 1943-45 ‘wrumach umowy Lend-Lease Wielka Brytania ott tal 958 samoletSw Avenger. Ostatnia planowana do- Sava (70 samootsw TBF — Avenger Mk IV) 20- shi anulowana w zwigeke 2 zakosezenicm wojny. BrtyskieAvengry ne mialy oka uezeatnienyé \ yl alakach ma okt, co ich amerykiacy baci, Ferra jednostkabojowa Fleot Air Arm wyposazo: te samoloty, ktm weszia do dala bojowych, byl #32. Dywizjon harnacy pénic} na lotaiskoweu MS Victorious: Sformowtano go pod koniee 1942 ror Aaah styezni 1913 roku w Nooo w stanie Vig ni Sokoeni odbywal on a erytrium USA, nastep- sens ackagtowany na loniskowice USS Savage Dn dial bojowyeh jednostca weszla 27 ezerwrea 1B43 roku, kiody to 7 poklad Saratgé plot dywizjo sv rozpocrgi lly na wsparciesmerykaiskich wojsk Indeych na Nowe} Georgi w Arehipelag Salomo- ta, W nastepnym miesigensaroloty 832. Dywizjon vezesnicryly w bombardowanin poryeji japafskich \viym one. Bylo jedyny preypadckw histori Ro- yal Navy, Kiedy je samoloty dzalaly 7 amerykarskie- golomiskow (Od pafzierika 1943 okw na Oceanie Inyjskim opemovalytrzy byyjske lotniskowee exkortowve, na Ajehbazowaly Avengery (HMS Begum, HMS Shah iHMS Ameer. eee A Hvngery 2852 Son FAA x NS Habobeskoru A. Avenger a a. 852 Sqn UA rm HS Nab aww 194 ku / UP scaring convoy in 194 / AP “Y svenger F836 2 kd 48850. Dyizios FAA Aongor serial m,F19965, coded 48, oo 850 se Squshon A / NP “ag‘a Saclay Avenger | (Ton) 2549 an FAA w baie Hs. Tuono anol me ym lai w anorkask pe Mk 13-2, postion d- dao, cowie wstraie Samoan ‘a eng (largo aft of e849 Squadron FA RAS Hotion. Tie erparein the organs bing armed wi the Amarin Mk 12-2 roped, fied wih ain wooden tat / Soon Dlr w baby Aenea AG? a poke HS Mesto 78 Avenger 146° bing armed ith es on Board HS‘ iw! / i? Sily PAA uczestaiczyly nastgpnie w dzialaniach bojowych na Adantyku i Morzu Pélnocnym, gzie Dy wizjon 846. bral udzial w bitwie 0 Atlantyk. Pomimo wicln zalet Avengerdw piloci brytyisey woleli prowa- dié dzialania praeciw okretom podwodaym z.samolo- 16w Fairey Swordfish. W awigeku z tym Dywizjon 846. ‘wyenaezono whrdtee do patrolowania nad wodami Arktyki oraz. oslony konwojéw plyngeych do Rosi W dhiu 1 kwietnia 1944 roku, w ezasie eskortowania konwoju RA-S8, nalezace do niego Avengery wziely ‘drial w zatopioniu niemicckiego okrtu podwodnego U-355, a dwa dni p6énie] w zatopieniu, wspdlnie za molotami Swordfish, kolejnego U-Boota — U-288. In ym dywizjonem wykonujacym zadania oslony kon ‘wojdv w Arktyce praed atakami okzet6w podwodnych by! Dywizjon 853. Jednostka ta nie zatopila Zadnego cokrptu, ale polofyla due zastugi w utrzymaniu nie- rieckich okrgt6w podwodnych z dala od konwoj6v. W okresio od kwietnia 1944 do maja 1945 roku ‘operujyce 7 poklad6w lotniskowedw eskortowych HMS Pencer (852. Dywirjon), Premier (dywiziony $846, i 856), Queen (Dywizjon 853.), Tracker i Trum- peter (dywizjony 846. i 852.) samoloty Avenger waig 4y udzial w ponad 30 atakach na rozmieszczone u W~ brzedy Nocwesii batoie artylerii nadbrzenej i mies cova Zegluge preybreedng, WykonyWwaly takze zadania minowania z powietrza drdg transportowych pomigdzy portami norweskiego wybrzeia. W c h dziatas vutracono dnia 10 sierpnia 1944 roku jeden samolot 1845. Dywizjonu (FN830), Avengery waighy takze udzial w operueji ,Good wood” — ezyli trzecim 2 ataksw na niemiecki paneer nik Tipits. W pierwszym dniu operacji, 22 sierpain 1944 roku, torpeda 7 U-354 traflony zostal HMS Na ‘bob na pokladzie ktérego stacjonowalo 12 Avengerdw ‘eztery Wildeary 2 852. Dywizjonu, Pomimo powsta- nia duiej dziury w czgsci podwodne} Kadluba, okret mégl o wlasnych sitach odplyngé w kierunku bez. U-354 ju trzy dni péAnie} zostal zatopiony przez no letjce do 852. Dywizjonu Swondfishe, bazujgce na sie4 drengey NS India bomb ois na sigak Shima dia 9 mojo 1945 ck. Smelt a agin pli ‘Avenger Mk ZBL, 372 BST Sqn ik / RO “4 Avengr of HS edo ‘on he il on sig Sh moon 9 May 1945 The awo- lar i the backgrounds Ave UL AZ6I4, 2M oo. B57 Sauoaon A / FRO Angry 12 18 Sn FAL zliskoves HS Frmideble w done sa bontrdovai len Wyspch pec A sa Avengers ofr. 848 AA rm the aera cir HS Formidable’ en rout bank xi thoes of op / sa HMS Vindex. Dalsze poszukiwania Trpitza prowadai- ly Avengery 2 846. Dywizjonu (HMS Trumpeer), je nak ber powodzenia W dniu 4 maja 1945 roku samoloty 2 846, Dywiz- Joma w czasie operat, w ktGrej uczestniczyly take Avengery z dywizonow 853. 1 882, zatopily W Kilbo- ton w Norwesii okrt podwodny U-71 oraz okrgtro- montowy. Ulracono jeden z samolotGw 7. 846. Dywi- nu (12217 pilotowany przez por. Grahama), praw \opodobnie w wyniku trafienia przez ogien artylerit procciwletniczej. Byla to ostatnia operacja bojowa FAA w Europie. Avengery barujqee na Iydzic wykonywaly lukie zadania patrolowe i minowe oraz podejmowaly alxje przeciw okslom nawodnym Niemiee na obsza- rze kanalu La Manche. NaleZace do Coastal Command Avengery wyko- rystywane byly w ezasie Idowania w Normand Min. peu 1944 roku diwém 2 nich udato sie zestrze- Jie bomby latajgce V-1. Picrwsza zniszczona zostala 4 Avenel cy wad sr che po aie na hk de {edu sit, Zlogn apse ac rszye, Paci, 1985 rok 7M 4 fugit did son tert deg fa we, The crew abandans the sok: ing oti, Pa, 145 /“VD dvenerladujgey ombyy sh iskoes / MAP “WD Avongor landing on 0 Roy ary iat caer / WAP przez tylnego strzelea, a druga przez plota 0: ‘20 karahinu maszynowego. 17 maja 1944 roku brytyjskie Avengery ponownie praystapily do dzialait praeciwko sitom japosiskim. W tym dniu 24 samolory z dywizjonsw 832. i 845. 2, Totniskowea HMS-Mlustrious zaatakowaly. doki i ehiomiki paliwa lotniceego w bazie Surabaja na Ja- wie. W uderzeniu tym uczestniczyly rownicd Avengery 2. USS Saratoga. P6énij prechazowano je na Iqd oraz nallotniskowoe eskortowe, W dniu 12 sierpnia 1944 r0- ku samoloty 2 dywizjon6w 832. (HMS Begum) oraz 851. (HMS Shah) mialy sw6) udzial w zatopieniu okre- tu podwodnego U-198, fem je- W tym czasie Royal Navy wykorzystywala cozi- _ma konstrukcig Fairey Barracuda jako podstawowy po- ladowy samolot bombowo-torpedowy. Sytuacja mic nila sig pod koniec 1944 roku, kiedy to wruz z zacies- nieniem koordynacji dziala pomigezy US Navy i Ro- yal Navy rozpoezeto przeprowadzanie wspélnych ‘tak6w na japoriskie cole — Avengery staly sig gI6wng sil uderzeniowq FAA, W dhniu 17 grudnia 1944 roku flota brytyjska wy- plyngla z Trincomalee w eel zaatakowania rafineit ‘w Pangkalan Brandon na Sumatzze, Pieews2a, proby bombardowania z udvialem Avengerdw x dywizjondw 854. 1857. — w ramach operacji ,Outflank” — podi10 20 prudnia, ale slaba widzialnosé nad celem unie- nnodivila wykonanie zadania. W zwigzku z tym zat owano cel rezerwowy — instalace w Belawan Dali ‘aiszczono warsctaty oraz zbiorniki paliwa, ale rezal- lay nalotu oceniono jako malo znaczgee. Strat wlas- aych od ognia przeciwnika nic bylo. Jedynie jeden 1 AvengerSw zacaz po starcie zmuszony byt do Iydowa sia ma wodzie. Zaloge uratowano, Probe ataku pono- -xiono w wigilig nowego roku w ramach operaeji ,Len aI" silami 21 Avengerow x dywizjonéw 849., 857 1820. Ostatecznie cel udato sig zniszezyé 4 styeznia 195 roku, « dokonaly tego samoloty 7 dywizjondw {00.(HMS Mndefurigable), 849, (HMS Victorious), 854. (HMS slustrious) 1857. (HMS Indomitable), W dniach 24 | 29 styeznia 1945 roku ugrupowanic 238 samolotow (w tym 39 Helleatdvs, 36 Corsairéw, 1Sdvengerdw z dywizjon6w 820.,849., 854.1857. PAA oraz 12 Firefly’, 40 Seafire'éw i dwa Walrusy) prae- rowudzlo jedng najwazniejszych i najbardzie} uda- aych w histori brytyjskich Avengerdw operacji bojo- ‘nych — skuteczny atak na mieszczace sig na Sumatrze ‘ifieric Palembang. W dwu nalotach 0 nazwach Ko: dowych Meridian 2° zaatakowane 20- sialy odpowiednio rafinerie Soengei Gerong i Pladjoe. Pierwszy nalot zostal wykryty przez Tapoticzyk6W na Piginascie mil przed celem. Do walk wystartowalo holo 15-20 japotiskich mysliwe6w. Samoloty mialy Aaswiadezonych pilot6w, jednak oslonie mystiwskie) duo sig je zwigzaé walka i odeiggnaé od ugrupovwa- nia wyposazonych w bomby Avenger. Po zrzuceniy tomb udaly si one na punkt borny, natykajge sig tam {ednak-zndw na japoviskie my tiwee. Oslona ugrupowa- na nadal walezyla 7 Japoriczykami, Ostatecanie utra- cono da Avengery 12379 2 820. i JZ5S8 z 857. Dy izjonu), szesé Corsainiw i jednego Heileata. Wiele ssmolot6w alianckich mialo powazne usekodzenia, eridian 51 “A Pola HS tstis ophiony TEM-1C wen Cfo, grade 1944 ak, Nadie widory jest mpsve Yougt Cri Laskin ob wypady ra wady wok Hlendarskih l Wichdich ny, onzdowane przez Jopoicykiw/ US my ‘A Deck of HAS ‘Mstios’coded with BN, Cel, December 1944, Net the Vought Cs Il fer nth ow. This cari perfamed isons fo wats ff Duh Est nds and Bur, conrad bythe Janes / 5 ky ‘¥ fa poli MS Jademfal Dalai Wh, 194/45 ok. Na piers ple cnilfony Bef, tx. un-90n, anim’ Avenger ne dase lai 2 Holey / 1 "YS dain; fr Es, 144/45 nh organ son ae Boos gun, alld por pon, with on Arerger bein and Hels in the backround / iAvengr 850 Sen "po oso 15 Sergi 194 rok Mey avn, Pawdopocbie by eqzenplorz 0 suneze eidnayn FIGL, Daa widecre poy way / #0 Avenger ofr. 850 Squaden HA “alr cash on 15 tugs 1944 (2 Moyen. This ws prabbly sri ma, F914, Hoe He son tips / 80 “Y HS dominio’ ot Nak bse inthe USA, 7 Ai 144. no yes of aa ‘Avge nd Hela con be sen onboard tare / RO WHS Indmabl aie Wark, USK, 7 kia 1944 rok, Napkin is ona wid oda samolotin: Avenger lly / 0Spodiewajge sig silag} obrony aporiczyk6w nad rug} z rafineri, zmieniono nieco plan lotu drugiezo Zugrupowas, zwigkszajqe ostong mysliwska, Avenge: ry dotarly nad cel | w silnym ogniu przeciwlotica ziemi wykonaly bombardowanie z pulapu, na kt6ry ‘mujdowaly sig balony zaporowe. Mysliwce ostony sloczyly bitwe z Japoriezykami. Ostatecznic utrscona 41 samolotow, w tym tylko 16 w walce — 14 rozbilo sip w ezasie Igdowania na poktadzio, a 1] musialo wo- dowaé niedaleko okrgt6w 2 powodu niedostatku pai a, Spostdd Avengerdw utracono deiesigs (celery su moloty w walee, szesé wodowalo z powodu braku pa- liva), w tym dwa brytyjskie (2112 2 854, Dywizjonu, dry straci skrzydo na nie balonu zaporowego, or 165 7 849. Dywizjonu, kiGry zestrzclily japosskie samoloty mystiwskic) Obie rafinerie zostaly w znacznej cz i przez dwa miesigce nie nadawaly sie w ogdle do eks- ploata. POniej podjely produkeje, le na mi ym poziomic. Przyezynito sig to do dalszego pogor- ‘venia zaopatrzenia lotnietwa japoriskiego w benzyng. W mareu 1945 roku brytyjski I. Dywizjon Lomi- skowe6w, operujsey na Pacyfiku, whyezony zostal W sklad Task Force 57 i rozpoczal pod dowsdz0wer umirala Spruance’a wspélng 7 Amerykanami dzialal- rosé w ramach 5. Flory. W ciggu nastgpnych divdeh mizsiecy Avengery 2. dywizjondw 820,, 828., R48, 149., 854. 1857, dokonyvvaly intensywnych atakow na japotskie lotniska na Sakashima Gunto i Formozie w cel unicmodliwienia drialat lotnikom kamikaze tak, przyKladowo, w di. 12 kwietnia w ramach ope- niet ,Oolong 1” 48 Avengendw eskortowanyeh preez 49 Corscindw mialo zaatakowaé japoriskie lotniska Shinchiku i Matsuyama na wyspach Sakashima Gunto, mal Jednak panujgea w rejonie celu zla pogoda zmusita do weil z pierwotnego zamierzenia — uderzono na ale rozerwowe, eayli zatokp Kiiran na Pétnocne} For ‘mozie, gdrie zniszczono zaklady chemicme ora doki Ww tym jeden plywajgcy. Togo samezo dnia ponowiony zostal atak na glowny cel. Zniszezono pas startowy i warsaaty remontowe, Ataki na ten sam cel kontynv- ‘owano nastepnego dna (bez strat wlasayeh). W lipew 1945 roku Brytyjskq Floty Pueyfiku przemianowano nna Task Force 37, a je) lomictwo wykorzystano do a kowania baz lotniczych i morskich oraz slakéw kom nikacyjnych na Wyspach Japotskich. Avenger 7 848, (828.%) Dywizjona sta sip piorwxzym brytyjskim ry dokoral bombardowania Japonil Rownolegle samoloty Avenger 2 dywiziondw 845, i 851. dzialaly na rzecz Floty Indii Wsehodnich, W lu- molote (4 Susy opamp sons Teron (A755; x TBE But 478) porary ade ian pki anerykasigo liken skertogo US Cu ge, kom Bry ene wl 1 istpad 1942 ke So lt mo rite” Kk ogra Turvans jag wpa, kre pray soz ole zh ox pean, Zi vtkdieh tego samdlats zaieszom ‘wa T hii, stn 69 a ‘Th st ron 1035; TBF] Ballo 0628) eer ugh dingo beard ee. ‘et aie 155 Garg hl wos ed by th ris fo ing 1 Novener 142 The oeropone ‘os tal be! “horeredn, fis broken apt tats aig perfor hin art Anal marking Apt of the lage fs seapne vas indaded in pt, p68 / “Dwain ekatome mers ypu Bae, caeSoego w Wiki ryan ith pS, rane Aen ea Hela, Wid Al P-39 aus tym anes prt Whim Wri 0 exo carver of te US ‘Bogue, ks in Royal Noy asthe ‘Sit’, loaded ith venga Hella, Wika, 40s P39 and Deus in 1 US Fst Cost harbour / ROIolog wakehorage ene rider mdi lie, esa oi / Asem > Coral onoe eng vin he boc, er oly rere / BFK ‘whe? Take Dpto eo Nay wpe wan Apr Dp Ry Ny posts w Age Se hs dea lime Laon, Din sce emda Avtgein mis stgmns ‘sini 81 5955-1985 Gin Wat yo pees Le eae oe 5 5955-186 Gide Asis Fed a ae 82) 10194-03194 loro, Tinxond, Nowe fie Wl) wee 404 051955-111954 lve Ct, idl — nem seat Ah 021985-061945 Fem sen, ow lng sh Tr RII 15) 1953182 Gide 2 m1 Asch {31 OLIPG-OSIHS ak oo, Hasen, 5S Soniye Ee, is isis | | 721 1198-07. 104 Squntan Ain te Bag a We. onan chy MS CLG he, Oo, gt tees || eS aes 4 OLIPS-101H5- Hsin, ue iste Hac Aoap, fc, fost, Peni 76 meas let, Bow to aca, Uno, Cl nee, ome asl 73819-41965 ‘eet ow Sta 6 06195-10195 Habe, eter, Nasir, Tmt, Feb ef, Saline 447101951015 Hse, aso, gion, te, ah Viera a CORED Ee Ferra St eer, Wt, it 5 O1.1984-45.945 Yama oe Si 15) MEINE Sgumm lar er BF om Bee ag 4 Squat Prt, RF Col Ce = ee 610s ‘een $51 10196-10125 Sqr id Du, Sa, mp Od Wh 79 Mets Int ivi, Feo 1831546 ‘san 52 11198-10194 Som, A, ant, Fare Hoe Fl ir ames teen 453 02194-10194 Span, Nach eb Ae Tc, ie (oe Fs) a cb, Ca otf 854 OLIVM-IZIMS Sun, Mc ooking, mie, cy, soe es, || 5 ug Mae The ok ce, Sy, ioe, lt Nowe as 9-o1 98 (ri 855 02198-10194 ‘Sr, Hovis, Yon, RAF Cosel ood 7331s ol Cae 7615 i, gree, {5-185 Som eh sn, Pi a Ha eshte Vi oan i esa 857 OL19H-111945 Sti, Sen, Eos, ands ich) ee om Nowe mms oon 1850 19551957 stich aves 715 Ted 195-1957 Stoton eis ea Ted 19551957 ee res ise ays aie, =f — er bron en T= ete oi oetym i marcu 1945 roku osiem samolotow 2845. Dywiz- joau wykonywalo zdjgcia loinicze nad praesmykiem ‘a i Sumatrg w ramach operacji Stacey”. Poczatko- ‘80 operowaly one 7 lotniskowea HMS. Empress W kwietiu samoloty lataly nad Port Sweetenfam. Na Malachi kontynuowano operacjg pod eznaczeniem _ Sunfish tym razem z pokladu HMS Emperor. W dniach 11 i 15 maja z pokladu tego wlasnie okgu do ataku na japaiski kryzownik Haguro, baz jiey na wyspie Sabang w archipelagu Sumatry. pode rwaly si tzy samoloty. Nie uzyskano Zadnego trafic nin, Jeszeze dwukromnie samoloty Avenger stariowaly do zadas bojowych. W daiu 27 ezerwea i 5 lipea wy onan naloty bombowe na obikty w Birmie. W czerweu 1945 roku HMS implacable wigt irl w ataku na atol Truk, Bazujaey na tym lots ‘A TRF Avenger 122508 wstondadowp anerkatskin anu inrovizowan zohan oxo vex jg inte oki oer / AP ‘AFT Avenger 122508 stndord US camutoge wih males il markings soposed ona the US ones / AUP koweu 828, Dywizjon praezbrojony zostal z samolo- tw Fairey Barracuda w Avengery w lutym 1945 ku, po ezym dolyezyl do Brytyjskie} Floty Pacyfiku, W dniu 12 ezerwea wyplynal on Manus w ramach Task Force 111.2 (operacja ,lamate"). W kolejnyel dniach jego samoloty wzigly udia w atakach na pozycie ja poviskie (4 ezerwea, 15 ezerwea — nocny nalot szes iu Avengersiw). Nie obylo sig bez strat 2wiazanych 2. dofektami maszyn. Przykladowo samolot dowédey 828, Dywizjonu,L1.Cd F.A. Swantona, wodowalz po- VIBE IC S10 230 Sqn RNZAF Epi Sone, marae 194 ek /US How VIBE ICHZ5I0 of, 30 Sudien RNA Epi Sn, ‘March 1944/5 Noy> Forma noorlandzich Avenger 31. pion pot «as ot feringoreo rdw tram Howe lan port 194 re. Sool ierszym lai, 7506, re rexgerrowcaage posiela soe ler © / HAP A fomation of ew Zoond Aroges fr, 3 Squad do nga taining fight ver New Ze land os, erly 174, The are ln i th fragound, 22505, ‘hos par ofthe nation! aking obscard bythe eter °° / AMP Y Aen 25722 tym en any pra § Tere Tow: ing Sqndonw Obakea / AP ‘Y 122522 wit yl tal, sd ‘by, 5 Trg Tig Sqetton a Oakea / MP \wodu awari silnika uz po stareie do lotu na Truk Zs Joga uratowala sig, mimo fe samolot zastalstaranow ny przez towarzyszacy lotniskoweom niszezyciel. By! to 13. w Brytyiskiej Flocie Pacyfiku przypadck wod ‘wana tui po starcie « powods awari slnika, Whrstee stwierdzono, Ze prayezyna tych awarii byly niewlas we fiviece zaplonowe, Ostatnimi operacjami, w kt6re byly zaangazowane Avengery z 1, Dywizjonu Lotiskowe6w, byly ata na Wyspy Japoriskie prowadzone przez dywizjony 888, {849,, 828.5820. W din 17 lpca 12 Avenger 2828. Dy- ‘wizjonu w eskorcie 16 Corsaintw zbombardowalo lo nisko Yokushima na wyspie Shikoku, Lotnisko to 20 stalo wki6tce abombardowane jeszeze raz, tym razem precz 12 Avengerdw z 848, Dywizjonu. Tego samego nia s2esé Avengerdw eskortowanyeh przez dwa Cor sairy i dwa samoloty Firefly aatakowalo japosish lot ‘Y Avenger 122523 x 30 50/30 Sgn 2 Pr, Bonini, pews plone 1944 rcku. Vidoes 11 yeh piskowiec Kiyo. Kolejny atak miat miejsce 28 lipea symbol bomb canacanjacych mykonane zodniabojowe / US Nowy 20 Avengerdw uderzyto na doki w Harima, Ataki ponawinno przez dwa kolejne dni. Nastepnie zla poge- “Y svg 2523 of 3051/20 Sqn a i, Bogle, ey 194. Ht th yellow bomb {da uniemodliwita loty. Wenowiono je 9 sispnia, kedy symbols denoting cbt miso flea / US hoy to samoloty 820, 1849. Dywizjonu zaalakowaly wasttay na Jotnisku Matsu, Ostatni lot wykonano 15 sierp- nia, Kiedy to samoloty 2.820. Dywizjonu zaatakowaly bombami rejon Tokio, napotykajae na obrong 12. ja- pofskich mystiwesw. Osiem z nich zostalo zniszczo nych przez Seafire'y 2 24. Skraydia Lotniewa Mary turk. W drodre powrotne) jeden 7 Avengendw zostal sirgcony, ale jego strzelee pokladowy zxlgiyh jeszore zestrzelié kolejny wrogi mysliwiee. Z chwily zakoficzenia wojny natychmiast roxwige ano dywizjony Avenger (ostatai, 828, w dniu 3 ezer- wea 1946 roku), a samoloty albo zwrécono Ameryki- om, albo ze wagledu na zbyt wysokie koszty trans- portu do USA — mniszezono, Zwviqaane to bylo 2.1ym, 4e samoloty dostarczano w ramach umowy Lend-Lea- se iraad bryiyjshi uznal, 2 2wigaku 2 zakofceeniem Urilat wojennyeh dalsze oplacanie utrzymywania sa- molotsw nie jest Konieczne. W kilka lat poéniej, wraz 1 pojawieniem sig zagrozenia z0 strony cadzieckich okegtGw podwodnych, deeyzja ta zostala wenana za preedwezesna, Nowa Zelandia Wecic 1943 roku Krélewskie Nowozelandkie Sily Po- wietrzne (RNZAF) otrzymaly w ramach umowy Lend Lease szesé samolot6w TBF-1 (0 numerach ewiden- {eginyeh od NZ2501 de. NZ2506) i 42 TBF-1C (numery 1NZ2507 do NZ2548). Pierwotnie samoloty te weszly 1a wyposazenie 30. Dywizjonu Bombowoow Nurkujg ech, sfoemowanego We wraesniv 1943 roku, oraz 31. Dywizionu Bombowoow Nurkujgeyeh, ktdry sfor- ‘mowano Ww grudniu 1943 roku. Obie jednostki odbyly tury operacyjng na Wyspach Salomona, ale w 1944 ro- ku rozwigzano je podezas reorganizacji RNZAF. We ‘wrzesniu 1945 roku dziewigé samolotow Avenger prac kazano Royal Navy, a miesige p6éaie} 16 2wrécono US Navy. Pozostale samoloty Avenger byty na wypo- sadeniu RNZAF jeszeze przez dlugie lata, Wykorzys- tywano je do holowania cel6w oraz prob kamuflazu wa ostatn ww 1960 roku egremplarze zostaly wyeofane ze shuzby daorger 22521 2 30Sen 2 Fv Baogoinl, Zs 2 staeny 31 moj 1984 rks ood afk Til pecs fk a fo eal / US toy 4 booger NZ252 of. 50 ganna Pv, Boule we ht dom a 3 Hay 1944 er Tt By dering etiack gin Rabu! / 0 hoy Y 30S 30 ese Gish, lee eee 1d ago iro Sao. rae du mis fe ros pelosi No veh Hey Od em eae me umerch evden 2252, NES, 2253, 122515; N22811/ 1S Nay “Y 30 Squaon/30U il ot some, butcendy detached to Lugar al pic Sa. Foro mets would pal he rea of Ne Hebrides. oo ‘ight, cat as: M252, NE2514, 2523, NSIS cd 22511 / 1S Noy“¥ Avargr B-3 v bat, pre fom 194511946 ok / Yel th “Y Avenger TBU-3 the bs, ae 1945 realy 146 / a al ecies Okres powojenny Samoloty Avenger eksploatowane byly w okresie powojennym prvez. tine paistwa. USA. Po zakoviczeniu wojny ilosé samolotsw Avenger na wyposazeniu US Navy i US Marine Corps gwaltownie padi Zoigzane to bylo nie tylko 2 pokojowrym zig szeniem stan6w liczebnych jednostek, ale tke z pra chodzeniem Marynarki na eksploatowanie jednomie)s- cowych samoloté my iwsko-bomierwych Douglas AD. Skyraider i Martin AM Mauler. Avengery nie zostaly jednak caikowicie wycofane, Duza pojemnos ich ko- :mory bombowe} pozwalata na adaptowanietyeh samo- Jot6w do réznych zadai poprzez montowanie wyposa Zonia elekironicenego, W tym czasie rozwijano wersje TBM-3W i TBM-3S przeznaczone do rozpoznania f- iolokaeyjnego oraz 2walezania okret6w podwodnych 4 takZe TBM-3Q wyposazona w stodki walki radio- clektroniczne}. Opracowane zostaly takée wersje: nocna, (TBM-3N), dyspozyeyjna (TBM-SU) i transportowa. (TBM-3U}. Ostatnie samoloty Avenger piers iii ‘wycofano w lipeu 1954 roku i zastapiono réznymi wer {ami wielozadaniowego samolon Douglas Skyraider: W dhiu 5 grudnia 1945 roku samaloty Avengersta ly sie bohaterami tajemniezego wypadku 2wvigzanego 1 vagalka Trojkata Bermudzkiego, Tego dnia pigé za- 16g wykonae mialo lot sekolny 2 Fort Lauderdale, Pierw- szym samolotem dowodzil doswindezony pilot, po: rucaik Charles Taylor. Pozostale zalogi nie mialy do- ‘wiadezenia w lotach nad weady. W wyznaczonym ca. sie samoloty nie powrdcily do bazy, Preejgto tylko po chodzce od pilotGw Komunikaty radiowe méwigce ntacji. Podjgto akejgratunkowa, kta jeu nak nie przyniosta rezultatu, Na domiar zlego, w je) trakcie zagingla jedna z biorqeych w nie) udziat lode Tatajgeych Martin PBM Mariner. Zagadka 2aginig sammolotéw pozostawala niewyjasniona przez wiele la, ale wszystko wskazuje na to, Ze przyezyna byly pan jjqce w obszarze lotu zle warunki atmosferyezne i burze mmagnetyeme, mogace prowadzi¢ da blgdnych wske- zah prayraqdow pokladowyeh. W tych warunkach po \wyezerpaniu sig paliwa w zbjornikach samoloty mo- sialy wodowaé i zapewne szybko zatonely. W 1956 roku United States Forestry Service zak pila od US Navy osiem samolotéw TBM-3U. Maly byé ‘one wykorzystane do przenoszenia bomb wodaych W warsztatach Sluzby Lesne} wyposazono je w da 1514-litrowe zbiomiki wody umieszezone w komorze bombowej. Pierwszq pide zrzutu przoprowadzono 7 pulapu 30 m przy predkosei (85 km/h. Woda pokr}= la obszar 15 x 91 m, Po dlugich pesbach ustalono, 2 korzysiniejsze bydzie wiycie pojedynczego zbiornika © pojemnosei 2271 lite, Po stwierdzeniu przydatno Sci Avengerdw do zsvalezania pozarow pojawito sig 72 interesowanie mademizacjg tych samolot6w ze strony“€IBH-3 117-892 sano 1S Ant (V-36] nl Seng aj, sing 1945 ok /US Noy € 183th V7-89 om he iro carr USS tt (7-35) ove Shanghai August 1945/15 hay ‘YTB 35—3E US ain Comps _bary Ewa na Homjch woke porady w Hohl ake zy: st nad pty, 3a rio 1945 ok / USC “YIU ond ofthe US Warne Cops ro Eva basin Hwa dig he doy yas er Hono, 3 Soper 1945 / 98K BU 2V1-N6 noobie USS Wop (1-18, perk 1945 ok / Hota cas “4 TBH of he 7-86 on bard US ‘Wa’ (CV-18) ober 1945, / Nal AcesAD Dra pay T-3 NCHS lands rodcusloresingonegy, mar 1950 rot, Neck rngeronrych vidoe 9 ‘rowan w 147 ok ce wn ps a hye pth th, at wie est ‘ond nlvoie noc le ‘yanych msde i tn ramogo shed. Nd ih wide js wena one 1, psec ho aki Koh / sie des AD nosso pai of W-25 TaU-5s hing oe dso hig ting gt, 10 Mah 1950 theta markings di thy ed sts adc a 1947 ca wb Nate ak the vy of plain fe code «fhe boos oth prt ond the 1 ofthe stb rg. The isso he odor ‘ended fn Bt port fag / Nir Ais > TR ui do respon ych arias pcs porto faz jy w Kaci, 1950 rok USAC > THE edt rsp wou. ed rns rig ey stage of ‘the Korean Wo, 1950 / USCPara TBAB PR-21 x uchoniny sami pad rem 1 bry ake Jean, 1951 ak / US ew Tho TBM 38S of the R21 wih str oni, blot ff rm ake bs, Span 1951 / US Nowy firm prywatnych. W 1958 roku w poblizu Los Angeles Jim Venbles utworzy! firme Hemet Valley Flying Kanada VB R2VE2, en sam, co vies, ktora w Iatach 1980. miata jeszcze driesigé lata W latach 1950. Kanada eksploatowala Iqcznie 115 sa- na dai leno zie poy jqeych TBM. Podobna firma prowadzona przez Arta molot6w TBM-3E, TBM-3S oraz TBM-3W. Wypo- is sflegrafewany wbaxe K-18, Sellersa dziala w kanadyjskiej prowincji British Co- _sazone byly w nie dywizjony 880. i 881., stacjonujgce Kore, 1951 ok. a dain lo- lumbia. W kovieu lat 1980. posiadala ona 18 zdolnych w bazach Iydowych oraz na lotniskoweu HMCS Mag- nie wilcy AD Slyder do lotu samolot6w TBM Avenger. nificent. 0 Nay ‘A. BU3Rof the YR, the same asin the backround nthe ‘op phot, phtogopedo K-18 or, Korao 195. back ground is 10-4 Sraier 08 Nowy TRH; TBN-2¥ pape wane do strana poke ristowc SS Poi (0-122), ‘crv 1951 rl Bylo oe sana pra hn TBAB) kil TANS) / Natal cis “4 16-35 an TBA ety totale of fram the aot car US ‘Pal (E-122), ane 1951 Ths wes pic fuer 1-3) — filer (M35) tar / Non ciesA> svngery AS Hk 3 2 Roe yl Canin Noy: gueplrae But 53220 ABN, Bia 69425 ABD" oa ABC / ROX ‘44D foal Cana Novy ‘Avogar 15 3: Bul 52322 “AB, Bull 69425 ABD, ad “aa / 18 Francja Na poezata lat 1950, USA preekszaly Losnictwu Max *ynarki Wojenne} Franeji pewny ieaby TBM-3E ora. TRM-38-2/W-2. Wyposszonn w nie nastepujgce je nostki: 25 (Lann-Bihoue), 38 (Cuers), 108 (Staph, 15S (Lartign). 4 (Karouba),6F(Lanign),9F Aspe {0)-Samoloty Avenger tacionowaly tke ma ltniskow- cach Arromanches, LaFayette Bois-Belleau. Avensery pomalowane na kallubie i kobedwkach skrzydel bi Je pasy bray ural w ostone lotnicze|brtyjsko-ra cuskic] opera w ejonie Kanal Sueski ku, Samolaty te wycofanoz eksplontacji w 1963 rok ow 195610 Japonia Samoloty vengerbyly pierwszymi dostarezony we tach 1954-55 Japoiskim Morskim {Kaj Jeti). 7 bazy Omura w Sasebo operowak po Aeiesigé TBM 35-21 TBM-3W-2 preeemaczonych do lom Samoobro-walezania okret6w podwednych. leh lczba stale mala- la(aiesprawne maseyny rozbierano na c7psi), W 1960 ro- kupozostale Avengery przerobiono na holowaiki cel6w, ‘tw 1962 roku ostatecznie wycofano 7 lini Holandi W latach 1953-64 Krolewskie Holenderskie Sity Po- wictrane Marynarki Wojennej otrrymaly 50 samolo- 1w TBM-2S i TBM-3W, Weszly one na wyposazenie ynizionu No. | harujqcego w Hato na wyspie Curs- «wo w Antylach Holenderskich i operujgcego z lomnis- kkowea HNMLS Kare! Doorman (ex-HMS Venerable) Adywizjonu No. 4. Wykorzystywano je do zada 2wal- cerania okret6w podwodayeh, Wielka Brytania Ponownie samoloty Avenger, w wersjach THM-3E or. TRM-38, Fleet Air Arm dostalo w 1953 roka (100 satuk). Otzymaly one oznaczenie Avenger AS Mk4 (gy slo 0 TBM-3E 7 wyposazeniem i zbroje- niem fabrycanyin), Avenger AS Mk S (TBM-3S 7 20- montowanym brytyjskim wypesieniem, w lym rada- rem w wipkszyeh sozmiursw oslonie pod prawwym skrzydlem) oraz Avenger AS Mk 6 (TBM-38 z bry- tyjskim wyposazeniem i oslong tadaru w przedni) czescikomory botsbowe). Wykorzystywano fe Jo 2 dah mwalezania okrtéw podwodnych w czasie kom fikuw w Korei, Samoloty te w 1954 roku zostaly czes- ciowo zastpione przez Grumman S2R-1 Serine 4 Kanji ToH-3E2 FOL wdbormye ema ds oi AW wrordnya pad lov 19. / 4 Royal anc ry TBE {nwo tone AS omoafage sche ‘nvinkodved in ke 1940s HAH Y lan TM-3E Roy Cne ion Haw x doutlrony, sr ‘ym kan stegrafoveny 1950 ek / 804 {ater Rye Canaan Nory BUS n foe grey cm: ‘ig, phlogrphed in 1950 70> FonakiTBN-UT 2 esadry 8 Wai Nain / SH D Fromh BUT of Eadie 55 Marie Maton / Si > Frayronie sid sta “BH? tishowe fans ki mayo Aromances tren 1956 eke. Zwogg wagon tun cn radar AN/AS-20 Hk > TBM-3H2 preparing tlhe ff om he Fonh Navy’ cl eater ‘Aromnches n= rary 1956, Noe he cmb sone “bugs” ofthe adr {ANYAPS-20rdames/ Sih D Fora TB ile F lac w 1955 roku / SMA > A fomaion file 6F TM in fight in 1955 /Sdregs Nae are lei forckin oishove ras ene rk kd forn- 6 wide einaer «IF mosis / tla Hine atone verge landing onthe Foch ea cari, Hoe es of aman codes only the rumba “19° on the engine colg / S84 -€ Stari Avngerz Hl loa 195. / SHA “Fil 6F Avenger king of 1955 / Sa << T-3V2 brnger (Guo 86246 Fle 4 Pod kalba vido et exon ney 5-237 coda 25-20 ay TON 342 bongo (Bu 86246 ofthe Fil 48 APS 20 nar AS-297 oils vil andre fle / SH> TBN-2N22 AF na kato loistovaAronances more 1957 roku. kayla onsets esr rie rst rane / ib > TBH-302 ofthe onthe apa of the ic air ‘Aromas, Match 1987 Wings fh eraplane ae fil fold / Sts ‘Y TIN-UT (uN 1737s: ode 5S. yon w uroeovele od 1Okvieie 1958 roku do "Ski 1966 a / SHU Y THM -LT (Bt 91757) fhe adil 5. seed in the eronavae fom 10 for 1958 ul 13 Ai 19856 / Sa > TU 3520 evden 2347 bared Japsskich Mosk Si Sameobrony (on Kaj ti) refer pd levy ro eran AAS pod preys shenyon / Gan > Ta 35, sil, 2307 in ‘he markings ofthe ope No val Sel Daace Frcs (ion jo it) wk ht onder the pr wig ord on AN/APS-4 ‘oda drt seb ving / Gana 664. Dr cin BM-2E2 (Gail $3099) hokage "yk drug plow 1950, Sore zl prey div ‘vara 1953 ok; nt an exci ktyare 11-28, Tks sb 13 yin 1961 roku / Gran 4 vo shes of TBA 322 (Gato 53099) fhe Royal Dutch ory at 19505, he oop ts takn ovr on 9 i 1953: tho kn i ns coded 21-28, ended is cae on 13 nary 1961 / Gramma ‘Y TBM 302 bldg tyr iy sched mo lov ek Sen Gry igh Seo Gey 2 camera kao von / Gen ¥ TRU? othe Royl Dh Novy athe camafoge scheme of Dark Soo Gray and {ght Sea Grey with ack ces Ses> Bryn Avenger (KE496) Dost kn 1950 / MP > ith nr (RE, hangup Ds, 19505 tae Y dog Sik lei por eons mS sri Nein BSS, 1950 / PO Avenger 1 Mk lng, rbably at theca air US ‘sts To ooolne rb blend. 815 Sor aA 1950 FO |W 1955 roku pazostale samoloty Avenger uznano 7a praestarzale iw picrwscej lini zastapiy je Fairey Fire Urugwaj 41 bree iva stig fly Mk 5, cho€ TBM na wyposazeniu FAA pozostawa- W soku 1950 okolo 12 samolot6w TBM-IC otrzyma- (ic Hava ogy) ly do 1962 roku, Ostanig eksplostujaca je jednostky a Servicio Aeronautica de la Marina. Niektre nich kok 507 jen byl 831. Dywizion, pozostawaly w eksploataii jeszcze w latach 1970. 2 1S TM-IC okaymaych 1949 roku. Ze pcs sop 1954 roke i zbine esl Posada lt en sgl wsokl riz — bela de fpeilanin rooaral /Gumeon D> Avenger fhe roguoyon Ho vin vic Noa vy ceded $02 Tiss oe of 13 BW- iC deliered in 199 Th phos tak in Hover 1954 Psd, ato he eran wes se nara isch (cul do Exaile ion hen) / Ganeng W204 viynny po ak low col vwoanych Wisi stalk 2s denonionny, oot 0 is lrg grytowenyn cwkuszom Hcy / RIE srenges 12250 ed es the war 50g ag Tg te ws removed athe pening vs hed ve wih amet set ited on / CAE 4 Pore nowsdanckih venge- ro numarach vide 25041 22503 (na dim lon), ugnaych ck low col / RUDE Ivo Zand veges, us, NZ203 in the kro) and 22504, wad as tg os / iN “Hoven Arenger 27503, alowaryw come i te psy yay ko blemik cele povieranych/ RAUF le Zod rene N53, rnin bac, seo ge ng / AEOpis techniczny ro..e1s 90675 6 [ so oe ial as. mM 2a L+ mL 16-88 11.375 1 =| A | ze] se | sog| iz | sas] 170 | 201 17 sf woh tora ise wash zich 47 279 308 Ryn pcholnae2 ei lice samba TWIT zromneseiem weg ibe inch sayy xn ole calc) e| ‘ ! cl pov bezoyc: weg od any oso si] ! ft i 1 aki, eer seein isk ods shtowa oe pods sryia od eas atc / Gunn Draings rm he BF-T fecal moe with peiiog of anes, its, ond bese. Digs et cst Gin ices) rom the dot aoe: ames a th fslge bla, ai ad wing its rom the ara oxi, wing lenge ‘ans ah aig edge / GranSUDING Hoop ‘or cover ASSEMBLY FouoIne DooR Lock ASSEMBLY Samolot TBM/TBF Avenger byl jednosilnikowymn Srednioplatem o. konstrukeji calkowicie metalowe| weigganym w locie dwukolowym podworiers i ko em tyInym oraz pojedynezym usterzeniem pionowym. ‘Kadlub. Mial konstrakeje pélskorupovg o zi ym praekroju eliptycznym z duralowym pokryciem (orykonanym ze stopsw 24ST, 2480 lub 525), usztyw- ony wregami i podiuénicami. Do centralnej ezesci kadluba montowane bylo skrzydlo, Do jednej 2 ree Ww tylne] ezgsci Kadluba mocowano kélko ogonowe. Sutecznik pionowy ze zintegrowang pletwa grzbito- 1x4 oraz statecznik poziomy montowane byly w tylne} ci Kadluba, Hak do Iqdowania a lotniskoweach, sKladany za pomoca napedu laicuchowego, montowa- ny byl do ostatniej wregi kadluba, ‘Kabina zalogi. Od silnika oddziclona bylastalowa, piyty, stanowigeg seiang ogniowg. Kabina pilota oslo higta byla od produ wiatrochronem z pleksiglasowy- mm szybami osadzonymi w aluminiowym sekielecie. ‘Oslona kabiny byla odsuwana do tylu Z lewej strony kabiny miescilo sig speejalne, otwierane okno pezezna- ‘enone do ewakuacii Gi6wna tablica prayrandéw pokladowych umicsz- ‘rona bylaprzed pilorem. Nad nig znajdawat sigcelow- nikrefleksyjay Mk 8.2 jego prawej strony usytuowane byly main. dawignie sterowania silnikiem oraz wysu- vwaniom haka do ladowania, Z lowe] strony umieszczo no elementy ukladu elektrycznego ora prackyczniki ratiostaji, Tuz przed fotelem pilota znajdowal sig drq- ik sterowy. Za kabing pilot usytuowana byla kabina bombar- era. W nie} umieszezono min, wskaznik radaru po- Hidowego oraz diwignie sterowania otwarciem d prredziaiu bombovvego. W trakcie lot bojowego bom- hardier praechodzit do dolne} exesci kadtuba, tw 7a > Plat abi Aengero ne pols sow eskarowago 1S Ca radkoy ony / US oy inthe coo on Anger on bar exci USS ‘Cr, Cota Aoi /US Ny 71 4 Oxon kan plats now Afra eryiych Avenger /unnen 4 Pts and navigate canopy of produton Aengrs / Grn view kabiny pot 0 ATB-1 thece pol aig te. Lei preny panel mgt bye duo zo, toni! pone cine novia pods. race uno pty lony nz enesony / Guan “Y Plots coi canpy in te TBF. Side pov ofthe ok canopy resid bck. The por ond strbard pas could boli inde dently, wl the poe! ir the ‘aio’ cabin ed pwd Notte inte ei mast / Suan‘a Lown ston aint XTBF-1 2 divi storm sii, dina advo Kp gorefni tape wy jg, Zraa wwe fl, ofl ita ‘wipsstony bl wpe Gennon A The port side of he XTBF-1 cc wih tho engine conte andcaigs ond ‘pees, ad tri tb kas Noe tho pile’ sot wo fied with on arvet (/ Sure > ain waa 2a eben pyr awigaynych Tk wpasion keine _Bojdowaa iyo w pte Arena pte rygrowano naj zal pry ‘ado pti w ote lo w ym pre, wpe oopraig/ Geman D> vit’ cabo wth sna nrg astumen oe. The clin wos eiped nly inthe rege rtp. ater on nro parlodel and en ere the eat wos encved ats comparing which ows fill wit apna /Gnmen Prove ston kin pia XTB1 xp selon lektryanyr rion. bak fo {ea waco est deirin joo posse tie / Gurren “VT starboard seo the TBE elt with lari and aio pools Tv sao sro fever canbe sen nf the seat / SrKomory bombow, gizie umieszezony by! celownik hombowy. Obslugiwal on s6wniez karabin maszynowy “zniewielkim polem ostrzatu w d6l ido tylu, Obserwa- je prowaizil przez duie boczne pleksiglasawe szyby. Karabin bombardiera kalibru 7,62 mm montowano ‘opcjonalnie, w zaleinosi od rodzaju wykonywanego Jot bojowego. Bombardier wsiadal do samolotu po- przee specjalne drawi x prawej strony kadtuba, za obro- fowg wieZyezka, Ostatnie micjsee zajmowal strzelee pokiadowy w obrotowe| wie7yezce typu 150SE-2. Po- migdzy jego fotelem a kabing bombardiera uni no nadmuchiwang tratwe ratunkows, ‘WieZyezka obrotowa typu 150SE-2 wyposaiona byla w karabin maszynowy typu M2 kalibru 12, _-zapasem anwnicji 200 sztuk, zamontowany po lewe} stronie je osi obrotu, Opancerzony fotel strzelea ui: swezony byl centralnic. Wie#yezka ostonigta byla od przods szy'bq pancerns. Po prawejstronie byto special- ne okno do ewakuacjiw sytuacjach awaryjnych, Wew- naz znajdowat sie podswietlany celownik refleksyjny Mk 9 ji kolowy Mk 11 oraz fotokarabin. W wieiyezce ‘maylowaly sig rownieZ regulator instalaji tenowe) ‘Leva sora ln iota TBF vg srovane late, vignian’ pda. Top on poh Kapka Wiece sii ie w sk do rly (te mse toni) / Gorman (The po ile ofthe TBF ox with he enix nde and fap lors an rin bos No he mi fens Be pre hs i hf ‘ge / Gunn ‘A Gla eb ryan TF. nisi en, cht mai, ably tops / Guna insane pel oe 8-1 Is ile even els fm the oni te ray / Gaon vita jst dvi jogo pads Vide rie w seu do prota inno eis) / Gorman ‘a The starboard side of th 19F-1 cock wit eer ond rape. The seat eleven bar an be sen net othe set oe th diferent prt pho in the fa ing page) / Gua wskaznik praeplywu den, sterowanie radiostaii oraz oswiellenie.Sterowanie wiezycrky umnodliwialo obe6t ‘ predkoscig nommalng 20°%s w plaszezyénie poziome), aw plaszezyénie pionowe| 12%, Preelqcznik szybkie~ 20 posuwwu zwigkszal predkos¢ much odpowiednio do 45% i 30P%s, Maksymalne wychylenia karabinay ma szynowego w pionie wynosily od ~30° do +85°, W phi szezyinie poziome| wiezyezka mogla byé obraca © pelne 360°. Preewidziano tez awaryjny, receny ped. W wersji TBM-3S przezaczone) do zwalczania ‘okrei6w podwodnych wiezyccka byla demontowana w celu uzyskania miejsca dla dodatkowego czlonka zalogt i uzbrojenia, “4 Fall wai navies TBF, La wag bok a abi precdo navn Gunmen “Te atin th nit’ coin of reduction TFT, Hote he ob sence of he snl igaton intumet pna / Gareys MA _ j AEE 1 Fido = — wk dpa, Wet on oan lob, Pad odony wsge TF — wie el Vide ha ry — rk iaby,po 2a lomiaNodr, ola yada tei lorie / Gen Bonbouege / Genin ‘a. Early TBF radio comparinent —vew backward, Noe he ined tubes — re ‘A TBF rao camparinent — view frre the window int the bam oy whch cutes,/ Gams tfloed ain (ase ofc bom atk) wih the Norden bomb igh fied / Gorman Pranilaiony TAM-1C TBM-1C oto compartnent ‘A. Wid do yu opm widecary View cor Fle ado pea ‘oiony ft raaopertre/ Ninel ors sent on be sen fright / Nena divs Aves “44 awe vg tego proeviy xocio- 4A. Atrvew fhe compare wi tym (po eve i hon (oni fll the radio opeat’ set extended (to radooproaa / etal ins and fll (bow / atl Aches ‘ Widek do prods; pov widoany View orn fled sea can be sent * in ol / Nt cis |e / Noon chesPlat, Wolnonosny, o obrysie trapezowym, 2 prac jaeym pokryciem duralowym (wykonanym ze stop6w DUST, 24SO, 528 1/4H). W centroplacie plat mial pro- fil NACA 23015, a ma katicdwee NACA 23009, Plat skladal sig 2 trzech ezeSci — centeoplata oraz du shladanych korieswek. Skrzydta po rozlozeniv bloko- wane byly za pomoca specjalnych, sterowanych przez pilota hydraulicnych boleéw. Centroplat mia Konst- rukeig skrzynkowzdésvigarem gliwnym, Cogs skla- dowe plata usztywniane byly Zebrami i podldniceka- ri, Wanios plata wynosil 6°. Na kori lewego skrzy- da umieszczono rurkg Pitota, Na krawedri splywe ‘znajdowaly sig dwudrielne klapy s7ezelinowe. Usterzenie o konstrukeji metalowe}, Stateezniki kry~ telacha duralowa, tery — plétnem Usterzenie poziome wykonane bylo 2 dwu ezeset i montowane do tylne sekeji Kadluba pod katem +1,5° Konstrukeja jednod/wigarowa usztywniana iebrami, ‘wykonana w calos aluminium. Stery, wykonane rw. niez z aluminium, posiadaly déwig éwny oma fe ‘4 Glo bli ryan TBM TC aie strut pol fhe TUM 1C (Nata chins / Nol chives ‘Lowe sons kai oo TM™1Cz digg strove sition dvgsinnpedwaia Prova ston ebay ite TEM-IC 2 pana: eran adonym,U gi, rad ‘Kap oraz pra Kask wyseiojaych / son Aches pce ul, wide 5 prank sygnaecyne / tion As ‘The port side of he TBM™TC cack wit teenie contol lever ndecrageond lp Th sterbord ie ofthe TM. cckt wih lc nd adi ane, Ate op, above lees nd rin tab kbs, / Aol cis the tt bck othe signal arg ols / tore Aces ‘¥ Po wmertovsis flex ainysaigtra w TBM-1 zamena» go ee sone W yj kina 2itlonow nce oc pry nage bok cabo radon ARE. Byyczcy w sich Avengurachporastvilfol wi kobe dawereairz radonysakoicaieaAPN-/ Noel Ais Nota eines “Y Tnsiter ever block ofthe APN ra-altimea es ite in thera cabin 1 ith to vigor cabin set remove, he TTC feated be ARB rai nthe pet place othe snl navigator’ insrament pane / toa Aces sit Te Bish conte ove a et nts camparinen in te Averges/ Noel leis4. Ga li pry w aii oT, souk do pope wos mip royale prepjlons- sig panel, 26 cd hah, ok ingens sky ppl inoergonni. Zara ugg niga ide wkatnc x parorni 2 ppd rin vs Avagere trl chins ‘Loa strona kai pita THM-3 dvi strovnia st ikem divigin podria io capri Hopek wy watch / Nana ces A The pride fhe TN-3 cap wit th enie cna ov ndorearioge and ple rad in a rab / io rabies ‘A Hsin instrsment poe inthe TBS cockpit, Th panel vas completly redesign. ed campre to previous asin bot ‘shape and insruent ayo, it i proved ergaais. Note he sla ur ofits compared tear Av Prva son kb it TRU-3 yo ola lelrycya ay kay jst snc gy x opedich wes inch oil cis ‘The starboard sid of th TOM-3 cockpit ‘4 Prony pone! pomasicy, warn sn, wlak reply eno, sinc ‘sci paiva i praekgcanikprvkowosis kas / Yan ches Th stro awry pe bh eves / Noe hes wit lori nd radio paols much expand. _induded te caygen inde, fel ed conpored prvi ves / ional capaci inde and machine gu cing Aches sith / Nora kts bra z wyeighymi w ce Byly one krste plomem i przylgczone w du tozysko- ‘wanych punktach do statecznika, Kafdy ster posiadal Klapke wywaZajgca umieszezong na zawiasie, Zakres ‘wyehyles klupki wynosi od -10° do natomiast steru od —10° do +20° Gondola silnika zlotona byla 2 pierscienia praed niego, kilkuezeSciowej, zdejmowanej oslony ora. 26 polu klapek chlodzacych (zastonek) 2 oprzyrzqdowa: ‘niem do ich regulovsania. Gondola miala przskroj ok przochodzgcy w clipiyezny. Podwozie samolotu tjkolowe z kolkiem tylaym, wyposazone W amortyzatory hydrauliczne. Bylo ono |w pelni weiggane i mocowane do wnek w centroplacie. Golenie gtéwne chowane byly w skezydla w bok ww kiorunku na zevngtrz. — natomiast kotko ogonowe do kadluba — w kierunku do tylu, W péfnigjszych se iach produkcyjaych Kolko egonowe bylo blokowane zmnicjszenia masy otworamt 76 w pozyeji omar), Rozstaw kél podwozia Avengera wynosit 331 m. Instalagja wypuseczania i chowania podworia by la hydrauliczna, Podwozie posiadalo zatrzaski blokujg «e je w pozyeji wypuszezonej, ki weiggnigte). Awa ryjme wypuszezanie podwozia,sterowane rgcznic ZK biny pilota, nie miaio wi raped — wykorzy- stywalo sile grawitaci Hak do Iadowania. Stosowano dwa odzaje haku do lydowania; wewngtezny i zewnetrzny. Hake wewne- trany chowany i wysuwany byt 2a pomocg silnika elek tuyceego, Prey jego wysunigciu zapalaly sie specjalne Siatla. Wyposazony byl w amortyzatar i auton ry zaczep. Hak zewnetrany sterowany by! rgcmie. Silnik. Do naped samolota stosowano 18-cylind owe silniki Curtiss Wright Cycfone serti C-14BB, jak 6wnied R-26D0-8 (1700 hp, TBM-1), XR-2600-10 (1900 hp, XTTBF-2) | R-2600-20 (1900 hp, TBE-3)produkowane przez Wright Manufacturing Corp. Byly to siliki w ukladzie podwjne} awiady, chlodzone possietrzem. Napgd na smiglo przenoszony byl 2a po- moc przekiadni redukeyjne). Turbodoladawanic z2- pewniala jednostopniowa sprezarka 2 dwoma predko- Siam obrotowymi: 7,06 i 10.06 predkosei obrotowe} silnika. Dopuszezalna byta praca silnika na mocy bo- jowe) przez okres okolo 5 minut, ezyli w czasie, w kt ‘ym temperatura glowiey osiggala dopuszczaline mak- simom, Silnik montowano na specjalnym lozu pozwa- Jojgeym na latwy i szybki demontaz popreez. rozkgeze- nie instalacjt przechodzacych przez sciang ogniowa, Segmentowe, podwjne, niezaleéne od siebie tury wy” \dechowe wykonano ze stali nierdzewne}, Gaénik Stromberg typu PR-48-A3 zapewnial as tomatyezng kontrole skladu mieszanki w zaleznosci od putapu Tow. ‘Uklad zaptonowy. Rozrusznik na prad staly nape any byl za pomoeg akumulatoréw. Dla awaryjnego rezruchu przewidziane bylo rgczne sprzeeto, Smiglo. Hamilton Standard Hydromatic, w_petni prrestavialne hydraulicanie, sterowane bylo rpeznie ‘rkabiny plota Instalacja paliwowa. Stosowano paliwo o iezhie ‘ktnowe} 100/130, Trzy samouszczelniajgce sigbior- nik patiwa miascity sie w centralnejezec plata. Wko- rorze bombowe) oraz pod skrzydlami mogly byé mon- towane dodatkowe, odrnucane zbiorniki paliva. Pali wo dostarczane bylo za pomoca pompy napedzanej od silnika. Dodatkowo, dla utezymania jogo cisnionia w sytuaejl awaryjne lub w ezasie preelgczania zasila- nia na inne zbiomiki naziemne, zainstalowano elek- tuyczng pompe paliwowg, Pojemnosei zbiomikéw by- ly nastgpujgce: eléwny centralny — 548 1, centralny lewy i centralny prawy — po 341 1, w komorze bom- howe] — staly 802 I, wyrzucany 1022 I, podskrzydlo- we adrzucane — 219.5 I lub 378.5 L Instalacja olejowa. Standardova iloséoleju w sil- niku,w instalaci i zbiomniku wynosita 49 1. W czasie pracy silnika olej przeplywal przez chlodnicg wyposa- ‘ong w zaw6r przclewowy i automatyezng regulagje temperatury. Chlodiea miata hydraulicznie sterowane lapki umieszezone pod silnikiem, zmnicjszajace lub ‘A.Y Dro say wey stk oa AY Tio ews af the gon et cop he tke XTBF1. Wai dost danes- TBF) makp. he din ish by Oar Stein. scr Oey ep Wos- ken derelict tan wes wy mei deity fed om he mck ang ois he et —aeaygrova mine ayy eid the gre head ws ceded trl, Prd yc wore te ero conti favord te re ‘yrounkor/ bt ips Gunna a Feel / tt pos unman oFedal ‘ Gstowewedyaka typ 1SSE-2 ber oki, sryby pana icloke, Wdocny_W Gotewawieiyck, hm raze ui kamen, ose 2 lek. ej sony zi ist prow my nabojve / Gunn veg kg war rasa / Gunman Fished type 150-2 ture! wt! glazing, eamour gs and yo sight Ammuion _'Y Fash nr, sin compe, we perspex lang The und ny hatch or alt ude con be sen / Gum tho guna ws lated on hs sie / GraeA. Dec veda kone pocbwon| ide slept srakeke|w poy malsynan wisn, Woes es ge sapere / caper ‘AV Fo shot fo complete in th most clevaed poston, bu with the perpen. Noe th ick amour gs / th tes Gunman D Selon est why sada Ha ruck pokerany is sposthwidoio kage, irc etry ps by Wokowany, by peste wh ago soma / Gruen D Anes of te re The dara sos ty of lg the age le alec tig as lckd 30 05 roti ep / Ge‘A. eae wet x widoca piston aly do pruszana wiz i promadzeia ogi. Mozy jt clown low, rrerxowany rie aby ana / Gann ‘re ites wi the pt gif trt motin ond fe Noe the cer gum sigh, ‘don he mowed ls / Gaon -Wieyoko 105-2 umorowans na Avngerc. Way est swore Ko wie ia ok plow dostronni ig / Gren “¥ 1S05E2 arated non Aonger Note eto ofthe tre cal andthe itl rip fortran /Gurman ‘A Pra chair strona vidya — ej oboe, podieseniam powadie rin gin Wasi e cyan wna stl, pari digi, aki zamo ova kal ptliwy ze spstem, Digi sprapnn bya 2 potent kai ‘chris povednol lao nopady ltrycag wey Naka dvi by pry Ch ry pox praspisryé mpd bot paisa kaso pra / Gunman “4. Gs eon of he tre core! — rotate, eerie, od fre — mechani. Al teats wr performed bythe guna y ving the ler wk th il ri andi 92 The ver wns wp wit potenomeers nds movement sesuled lr cain of the tet mechanism. Th but the edo ther lowed fo eclerate he oon and lation moron but with ess precton/ Gorman ¥ Wieiycke 2 stacen,tayoenen uch evi stronenin i rennin ona. Db- wide js isota na sac wire maryrray deb psy / Guan “Y Trt wth te gues holding te conto onde leer rip. te how camped te fut vas — guns woe sled amag soa sles / GrummanALY Jaron sro kl 7,62 en xanacovany w ey dln snow stzlckinashgivany by pat rarer. Ho fy ec po ene witocy jst zsbnik amen, unocovany owszyni pave bry kad Po ene proj stoi stosoiko _mavaly ich, de saw lesa ssw pobery / cb in Gorn “AY 3, mohegan fied in the vst poston, mame by the rot oerat: I theo fhe the ammunition cokine can be seo, ited sfene onthe starr sie ofthe foals Thr wre windows othe prt and starboard ses fh pain, to give the pu. abt il of view ovr the er bese / bo ls Goninon ‘Sine Wight R-2400-8 om protanpieXBF=1, hight 2600-8 onion he XBF1 prot idee sy ead ma Sige Curis Hei Nye. oe Cais Klchc prop ul. sonny Avengerchsosmana nig Hoon fon Aergers sed Haniton Sanda Hyon Send Hykonsber make / Sram ogee witht caf, / Gan ‘ Sink Wh R-2600-20 oa TM™3, Vaca jest dato wie oer wd sb / Wis ‘igh 260-20 oni in tho TBN-3. Nt the ion aint othe Btom fhe cog / Wi‘Lev gle pve gkimoge TF-I.a The grt ain vec lg ofthe ll vide est or fg W noi TBF-T. ot teh ap on th wheal. Tis Arengeachnieoxtwan jj / Gruman wnat ited in tr Aengrs / Gan ilo ogra. Nod Klien wary st uch! do kta salty do oad / Gruen Tl wie. The ochre an be Corey oy 81 “A> sual poco lagna eqoooneo ( de) / Gran “AD Dion o to main dears (op) nd al whe cat) / GenXK Been igsatisy fy a Mocca ny da zczqu kato aiskonce Aico ctl cable attachment dg on the Avenger ‘V TBU-IC sown do arty 2 pam kaeply a andes USS Mision Boy (CVE-58), 14 wes rie 194 oka. ita do atapliowanismoxona est do zxzepow na pokrywech gol padi / US Nay ‘¥ 4 Levon hak do domain TBM, ssawany w phinych Avenger of BullB6175 / ch zc US Non ‘Y TRU-1C potion fractal takeoff on the iro car USS ‘Mision By’ (CVE59), 14 So- Jomber 194. Th atop ols tached to eyes can main wha eg overs / US Ky bot pets > Zsa adr APSA — viel od ry, P lee widen qb emetic wrztiaroit Mk / Geran > APS-4 radar pd — rear ew. MS zr lngth okt lances canbe sen ate / Gurion zwigks7ajqce proeplyw powietrza zalebnic od potraeby (potozenie klapek pilot ustawial rgcznie). W wersjach samolotu dostosowanych do warunk6w zimowych in stalowano rgczn wania oleju Instalacja hamuleowa. Hydaulicz ‘uklad hydravlicanego, Zioaona dwu pe alow, dwu cylindesw, dwu hamulesw oraz preewoxdw zma. Wieloobwodows, 2s a, cisnienie 150 PSI w instalacji c wigczany uklad wstepnego pos iezaletna 0d glow naz centralnego #1 zapewniala pompa hydraulicz Dodatkowo zainstalowano awarying pompe rer napedzana praez. sik 1, Indywiduaine sterowanie praewidriano dla: goleai podworia, klap, ukladu skladania skrzydel, drzwi ko- ‘ory bombowej, klap silnika, zasilania skrzydlowych karabindw i Instalacja t le tlenowe o pojemmosi 8 stomatyeznego pilot wa. Zastosowano standardowe but dani cinieniv 12,4 MPa Kady zczlonk6w zalogi mial dostep do instalacji w ca sic ealego low In Jana prydnica napedzang przez silnik, kidra oprdce 2a ja elektryeana. Jednoprrewodowa, 738: ns radar APS-4naT-3E jeg lees soowe 71S Nee > AP5-4 rade instalation on th BU 1. Urgdeie AV/AP-2 1. Szyk pln 2 A5/AB4 rela pad panies robin 4 Tespd woainka 1. Rt VAL-2 —opertoa 2. A-5/APS4 rans 4. Wrmoaia wine vce YAS 4 3 dcr unit — operates 5, Skryak oven {VAS inde angie UNS 4 5. MAPS con box 6. Seryeke readies 6 AVAPS-4 juni bor AAS 7. F-9/A8 ier wit 7. ie F-8/aR 8 AC power vice AY aera! aes hook onthe TBU™3E a wed a ater Avenger Bul 86175 avy(| 7 o he, AY Stone csgira APS na TBM. Woy st vad kro lrpy wekcinka ore poee cs wagnio oa gia Gouren ALY 754 ada operators compro in TMB Noe he CRF sacen seg nd conte! al tts Gammon A.V Podslenawy orice hoi plo peornd 58 US gl (2151, Grn element ski abo ery To cena radowsskicmirae RPI, Drago, ka some daw ip gst plane / ob i Gunn 1%. 58S gl onderwing cop el ok The lc vert hoped olen isthe AP1 dct ei. The ates aro wos eae on th ete sid of the ope / pv GarmanA-TEF-1 —otwatoporyva pros hoon plot a. 762.mm / Guan (A. TF-1 — ape coe of hep 03. moc gun comprinet/ Gaon A Tokdnok asi dsr Boneh krone ase l.127 mm vprovato ch ad wes TBU-ICwyaga scl] bing w sac, dy sry yl tae, «ak byl nice loiskowcch / Nie ies ‘A Looting mmition fr th ing aud i. machine gr node th TAI reed 0 spel er hen the wings orf, os was sal on aa cers / Noa cies A-THE-1 — sab ari do keen obsagivanga pz piste / Gunnen ‘4. TRE} — pls chine gon amnion bo. / Srna AY Sug mat sknlowege AY Dea of te wing und ama 127ml gkeny2dgc wa. math gon instal. Teg decay et provodik nny oboe pss the ammunition eb qui /af espn Gur lates GurrKoro borbove sant Grumman lara 8A — bryysiegoodpovidnike TJ, estovanego w TDU Gosport w cares 1943 rok, Tstwano nan erry ars ped 13 Mod kolbu724 (589mm), neang do pry welt ic Rm, Uywan prez Byyck po kab 18" (457 mm) by age, by _niié si komo babowe. Osco byykeAvogey ne ty red, yk bomb / 20 Bomb by ofa A Gromnan Tarpon — he Bich eqivelet ofthe TF-1 — dng ning athe TOU Gosport inane 1943. was tested wt the OS 224 in. (69 ma) ‘Mk 13 Mod. rede, previ unknown inthe let AT in. pedo sob he Beth was fg th orb by. vena he th Arges Ieee ink 10 And 5 kono tbo THI oleae USS eign (C16 184k in a ih pba mas aloe doped 13 ee raja pode na spe ish zon, nic se od tg de apd dbz i- deco jst mai ms ied sre pe iota es > Loaing Hark 10 Mo el in into he baby of Tks ocho mocap cf the 1,000 ben ho Aare bo oy Noe tee Calne dig fo the purpose by Gruman to h- Gann 1. Kamora bonne prota XTBF=1 paca pb pies in urea 2abdach Gum mana. Noi wide 9 abe bry 50 ftom (274g) / Gunmen 1 Bomb by ofthe XTBF-1 pro ‘op ding armament aah met ris ot Grumman race 500, bobs can ba 20 the ote / Goan Wyposaienie elektronieze. Obejmowalo ono: nnadajnik radiowy AN/ART-13, odbiornik AN/ARC-S, nnadajnik UKF AN/ARC-1, ureqdzenie rozpoznawania swdj-obey AN/APX-2 (C37/AP \ kabinie pilota, C36/APX-2— sterowanie w kabinic celowniczego), wyposazenie radionavsigacyine: odbior: nik AN/ARR 2 oraz radiowysokosciomierz AN/APN=1 Eqeznose wewnetrzng zapewnial system RL~7. Urea dzenie samoniszczace mialo wyzwalanie uderzeniowe, \Wyposazenie radarowe: radar ANIAPS-4 7 uczadze- niem nadawez0-odbiorczym RT-SA/APS-4, skrzyn ka Igezeniowa i sterujgca, ekran w kabinie pilota, Do- 88 Y Podvesaie 50 luo} (221 la) bony pay pomacy —— Atochingo $00. ad it ce wiki M7 (Wk? the mana M7 Boab ot Bomb Hos) / US Nay /1S Nowy datkowo: wamaeniace ekranv ‘wamacniacz ekranu operator ota, ekran operaton, Uzbrojenie Uabrojenie lufowe skladalo sig z jednego karabinu ka libru 7,62 mm (TBF-1) w kadlubie lub dwéch kari rn6w maszynowych Kalibru 12,7 mm strzelajgeych do przodu, kiGre zamontowane byly fe. W dolnej gondoli zainstalowany byt strzelajgey do tylu iw d6t karabin kalibra 12,7 mm, Funkejonowal on jedynie wtedy, gdy kierowal nim operator. Skrzynki skrzyéllah na st‘A Tank bontowe zamocouanow koma bonny vengera Gon ‘A. Bob aks ited in the Anger amb ay / Gamo ‘Y Podheszony kanes Lonbone eager dedatkowy aban alia od pen i, praveljy oa kkongodin ty / ara cias W Adil ge capac fl tk ined ia th Avenger bom by ald fying nda of oe a doen bus / oto es ‘4.12 bonb 100ontowye (454k) podieamych a zona babowch/ Grnun ‘A Tooke 100. bos tach onthe Bab acs / Sarnon ¥ Reoike viyose yposaonia Avengara — wyworca dy (os), pdvaszons ‘wkonarzebonbowe wide of ys, doen vols ng rr syed wyrevaria rorzneg hemi dyu / ial chives 1 arly sd Aroger equpment sake genera met athe in th mb oy ‘ear en The pipe sown a theta of photo wos sed emi the chery gn. ‘ated smoke / Nato eiswy hye w kona bandos Angra show USS fq (F-S), 2 0 1940 a. oy yaa w ai ley UB ipa doy adn rainy ign. Z yh onary wide debby gion / Nal is ‘4. Hyranosic vy an ay fo vege bd the cio carer USS ‘Baye (CE-9), 26 ey 1944 Tee bys were dope in tae oat ws ete, od the aside postin, Fo dep charges can be seen ide the bay / Natowa Aces amunicyjne ladowano przed lotem, Przeladowanie wy- konywane bylo hydraulicznie, kierowanie ogniem zas clektrycznic. Luski wyrzucano przez otwory w skrzt- le, Zapas armunigjiwynost] 280 sztuk na karabin + 40 po- cisk6w w tasmie, Do kierowania ogniem wykorassty- ‘wanno celownik podswietlany Mark 8, Samolot byl wy. posazoay w Fotokarabin z obiektywem © ogniskowse} 35 mm, dzialajgey w ezasie strzclania z kacmsw Dodatkowo pod skrzydlami, na prowadnicach do rakiot, modna bylo montowaé zasobniki Douglasa 2 ka- ribinami maszynowymi. W zasobniku byly dwa kee _my kalba 12,7 mm zbycznym zapasem 380 s7tuk amu: nigi, serowane elekiryeznie. Mozna bylo prowadzi¢ ‘ostrzal 2 jednego lub 2 obu kaeméw naraz, Zasobniki ‘mogly byé odrzucane w loci, Jaden karabinkalibea 12.7 mm zamontowany w wie- 2yczce obrotowe} opisano wezesnie} Uzbrojenie bombowe. Modliwe byly nastepuye ombinacje ladunku bombowego: 12 x 45,4 kg, 4 x 227 kg, 1 454 kg, 2 « 454 kg, | «726 kg, | O07 kg. Zrawiem bomb sterowal elektrycznie bombardier lub rgcanie pilot, Bomby byly uzbrajaneelektryeznie. Pal- wieszano je na uchwytach dostosowanych od ich wa- _gomiaru, W samolociezainstalowano specjalny mech rizm do programowania zrzutu bomb w seriach, Sto- sowano réwnic? interwalometr —urzadzenie ster ne dawignig 2rautu bomb pilota, bombardicra Tub 2a pomocs celownika bombowsego, przeznacrone do ust ia czasu pomigday ztzutem kolejaych bomb, Zrzut bomb még! nastgpowaé w locie nurkowym, ktSry moi: na bylo wykonywat zarGwno z o1wartya, jak i zamk- riety dezwiami komory bombowe). ‘Urbrojenie rakietowe. Pod karla koficswka sky «dla mogly byé montowane eatery pociski rakietowe ty- pu HVAR na wyrautniach prowadnicowych Mark 4 (TBM-1C) lub bezprowadnicowyeh Mark 5 (TBM-3) Odpalane byly elektyeznie, salw lub pararni — jed- noczesnie po jednej rakiecie spod kafslego skrzydla, Proelezaik w kabinie pilota pozwalal na ustalenie ko- Iejnosei wystrzeliwania rakit lub na odpalenie say. ‘Unbrojenie torpedowe. W komorze bombowej mis ila sig jednatorpeda typu Mark 13. Jej zrzut sterowae ry byl rgcznie lub elekarycznie przez pilota. Nasiawy _lgboknsci dokonywal przez specjalny otwér bombar- ier, Samolot wyposazono w kamergstedz9eq ot toxpedy. Tl he kyon sono TRA Fonatr TE) BIC St oamer Tet TITS ULE lg sls) «SLC rug in/h i 496/3486 41/9636 I/ASKS—MA/IEO exkioynishedoni(n] $79 579 SS prow s/h) m8 6 % cd Ti nea oy eM iol jo sm sot 7 > toed i186 fom im n'] 4582S SSD ASR Sea a eee ie Pr ‘atom kl sap R-2U00-8 F-THN0-8 2600-20-26 ros. sotowo fg] 72217768786 «BMA AN) 1822 TATA ahs ol 7% 8 ne 50 Ube: Prac: oem dopey nm] 17,62 -Dx12T De TB snlsyno nf) 404 0 404 ‘ot viv in Veiga 1st soon ma [kn ok post md TTA VT VTL TBD 90Arkusz 10 / Sheet 10 “¥ XTBM3, arty we ei ‘wonton, town pal nua ‘Y ATBM-3, onal ppecrace wth shot ethos ibs dln andr ils A TOM-3 — ecole sy beannconn rain kt erat OR A THIN-3— prod ral with MES zr leg rake lovnhes and HA els V TBM-3 — eqzemplarz seryiny piorwszych seit toby ¥ TBA-3 — production cat fa baihes Dp q as Opracowal i kre Drawn and ta ‘bakasz Kania sda 1:72 ce “A Tarpon Mk Il (Avenger Il) —s ~ A ale = : “Heer E a a epee oeOpracowal kesh i i Drawn and traced by Przeke6j wedtuzny TBM-1C 1 tuakase Kania 1 Leveson kai ilo 1 Parts of hep cect TBM-1C longitudinal section Pay |A 316 0 G16 [orse: == @ be Yj 404) a \ [Eee ‘ Sil mn shala1 48 sob—— 6 — "Yodan ay say BU-1C (TBH) Przekr6j wadtuzny TBM-1C Y TBM-1C (TBA-3) fold wing panel TBM-1C longitudinal section COpracowal i kresit Drawn and traced by teukase Kania ‘a Sry iia ski sya ‘a. Dt fh ving fold shale 1:48 le x Ss Detale tyi | Widok na komore bombay i okno bombardiera a Mpg sien! say kai praed wintycak srl “4S yao ner’ donArkusz 13 / Sheet 13 4ee Arkusz 14 / Sheet 14 YY TBM-3E— fon view Opracoval et <= : \ art pee i Drown and traced by ; i S| tukase Kania sll 1:72 sale ‘A TBNE-3D — pool eid sony ‘Y TRN-3D— poet Yeu widok randy ‘A TBM=30 — Project Yeh ot vi Y TBN~30 — Projet Yb ot viewArkusz 15 / Sheet 15 eae ____ = AAT LIS ge Lc |@ Ta he eee nw aig ee iE ia ite 5 eee mal == a dt A : a | 4 4 : ca A | | a Tera! oe (|| Fp [A AL 20,,.-| = an O SS == “A re YT) es St \ i \ > XTBE-3 (uo 24147) proaaiony ‘salt do estonia sik tho otctowego Hrd HIB > XIBF-3 (lo 24141 convened to Bring test forth lord AB tubojet> Bary TBU-AU2 CA a a 190. Sty > ao TAU-3U ofthe gers e YEA, 1505/15 Hay x _ r Arkusz 22 / Sheet 22 Y TOM-3R (Bula8614), yyw HEDRON-=, 1950 ok ea a | | Y TOM-3R (ol 8614), wed oe ea HDROK-I, 1980 J Lt ALY Bei Avenger ASA (cechien TEM-35) AY A Bil Avenger ASA (meted TRUSS) See cen A> Grummon Avenger — somo lew barvech B80 Sen RF 11948 ok. Zjgie wykonano WH Masa wp 1992 roku Mil Spo > Gruman Avenger —aeo- pln the cobs fo. 80 San RAF f 1948. The photo mas fake a CH Musser in ly 192 / Wt Spook MD Sacaogly Grumman Aven 10 — tgp sage sane agonowange w CH. Ze kano ing 1993 oa, W ke yo pti ozempar NP Dot th Grumman vege te same coop, cechbid atthe CWB, The pote os fen in winter 1993, A ow20 aoxtewany na kona TU3 ain ited nthe Conan TB ‘A Wogka so zhi anus de shyly karan aso weg Bowring al 12,7 an Nl Sep ‘A amit bo by forth ing ounted Browning 0.5. gn r ll Sopa 1 Ctvari pust wha naskrydlony koe bo 12,7 / Hc Soe *y Opan empty bay fr th wing muted 05 in. un / kd waDota of ho Candin TBM ‘A Divas ioe chderio A. Oper eine alg gi eon sinkaw idaho ys fom the ras “47 Sxzogiy sey habiny——€” Ce canopy etait 1 rove nto srydly Wing ong edge wth let. re dotem ST A 6k ogonove Tal el “4 Toungtrny ak do ladovri, Ever rate bok, pica chorkerysycay a ptaych fre TBH 3 A pts NiDae oe eo cy Cee croc Las Dare ene eee TBF dst sla renga dle po wylowaniv no paket rishowcekartonoo Samolt panda zak pistvove 7 cere cb beige yk re kh cas pov 1943 ck cial Ais, TBF-1 of etaining oni san oft lng on bord an exact. Thea len fetes nation merkings wit ete, mando arash fine inPlansza 1 / Plate 1 Stony 110-11 TAN z dyin ply mosis ATR-122bosgy ma soc shone SS Gpe Glwcester(CVE-109}, 19 fp 1945 ok, lds Maris of yond USM only aac tokyzew kl ity Malowal/ Arowark Slawomir Zajaczkowski sa 1:72 sale —— 110 —Plansza 2 / Plate 2 Pages 110-111 TBW-S of he YMTB-132 ernest based onthe exerci USS Cape Glut’ (VE-109) 29 Jy 1945. Marine nis ese itguihed rom US Navy quo by yellow cates Malowal | Anwrork Stawomit Zajaczhowski sha 1:72-xae —1W ——Plansza 3 / Plate 3 ‘¥ TiN-3 x dyiconw YC-P4baigcage ma isan strony US Shanvok ‘ay (Vk-#4) eho w sled rpyaeresoueT 58.8, wad wkd Okino vide 1945 ok, Pd abing wid 34 syle wyonanych ab ouch Ta. 3of the V4 bed nt exc cari SS ‘Sharak Bay’ (CE-84 pat of the T6588 Okinawa wats, Api 1945 34min symbol are ander the cei Malowal / Anwork Slawomir Zajaczkowski dhl: 72 ae _W TBIL-3E x dywigonu VIMIB-234 US Marine Comps, bazujgey na [otniskawcu eskoriowym USS Vella Gulf (CYE-111), potowa 1965 robe ‘TBM th US Wexne Corps YATB-23, based on hes carver USS "Yl Gul (CIE, mid 1945 ‘V THN-32¥C-90 1 lishonc ekriowego USS Peto ay (IE-B0), Siepn-wrasi 1945 ola, agen power pravege idle levego saya runied mdavora du il psy jeden ty Y TBl-Softhe V0 fom the exo carr USS ‘Poo By (CE-80), Augst-Sepomba 45. Tro wean ona ylow ses were abo plied on op ofthe arbour and bao fhe ot wingPlansza 4 / Plate 4 bane YY TBN-3 2 VI-822isanea USS Semingon (1-20, puirnik 1945 ok, isha alos bya ie ee provego sry od iy ewoge od ol ‘Y TBU-3 ofthe VE-82 fa he af coir USS ‘Beige (¥-20),Otber 1945. Mite rw apollo the aon of th sera wing fp and ofthe pat wing ud side ‘Y TBN-3 2 VC-A07 lotsa estroweg US Man Bay (VE-61, palone 1945 eu. Caokowarie biden} alee ried2 ie power prog kro Blt of th VC-0 om th exon carr USS‘Mans By (CVE-61), nid 1945 Que cognition markings were aa api 0 op of the = strhard wing Malowal /Amurrk Stawomir Zajaczkowski sho 1:72 ala ‘Y TBW-3 gp CEG-2 bang na loistowc esketonym WSS Suniee ((VE-20,podown 1985 roku ‘IBM of th CVEG=24 based on the xr cain US ‘Sane’ (VE-2, id 1945Plansza 5 / Plate 5 Ce ‘¥ TRA-3 VHTB-220, The ed Devi" — posi US erie Corps ok walt sain, vee 1945 ks, Rosaecrnku pny wine gd dion "YM ofthe VUTB-220 Th Re Deis, US Marine Cp nit rng hing ver Okino, Apr 1945 Sqndon emblem spp on the in Malowat f Artwork Stawomir Zajgczkowski sto 1:72 “TBA 3¢ yoo 8, aj aie US tanh), hres lon wodach sich — sie 1945 rola ‘YTB ofthe MY-89, od onthe cco ari USS Anan’ (CV-36 ins woes epratos — August 1945 ‘Y TBA-< 2 dyson I-46 bxzizgo sa skon lokin USS Inependece CVL-22) i wcdaogow he TS $84, mazt-kld 145 rk, ces wk Okina “¥ TBU=2 ofthe Ay, based on th igh act cai US Ipaden(HL-22), par of 16584, Mach-tp 1945,Okinawa iting ——14=—Cl Plansza 6 / Plate 6 ‘Y TBN-3 I-34 aioen ekg USS Mantra (CVL-2), kai sri 1945 roku ad bing wiecanch st 21 smb ket oowh. Po pam sone no aol valowano gol Prey Git 1 TB-3EF te YF-H from he igh cari USS ‘Monterey’ (N20 late August 1945, 21 combat nisin merkngs we isl under he cc The strbourd seo the ceroplane soled the “ety Git elem ‘V TBU-3 PHEDIO-14, SMC, banjo ne kiana, 147-18 ok “YS rom HEDRON-I4,USUC based n Okina, 1947-48 Malowal / Artwork Stawomir Zajaczkowski shale 1:72 cle ‘¥ TIM-3E (tl 5368) 401-St, marae 1950 oka YR (Bulla 53688) 40-SK, Mach 1950 —1s———Sony 116-17 TH-3t 2 YU-4 w alovnifigh vty, Sosa no sameltch jedoch ponecrczyth Pages 16-117: TRU of he WU, nigh sity scheme, sd on cur wits —— 116 —Plansza 8 / Plate 8 — iaPlansza 9 / Plate 9 Malowal / Armwosk ‘Slawomir Zajaczhowski skola -72 oe —— 118 — Sony 118-119: Tarpon! 2846 Sau FM pos oka da pres w Mchonh Shah pi 1943 roku, Samoa es wyponm mutt Temperate Sen, st- saver w Ak w opie Srony 18-119: Tarpon af B48 San A dng pres dy a RIAS Macha in Sc and, December 194. Te oroplane isin stendard Teper Seo cameo ‘ge, 0 sed by he Ain Ere‘A Looishove shorty 2 Areagranin plas, slterefowaypropolbnie ma woh wot Mani pews ‘lowe 1943 ak / Nal ces Plansza 11 / Plate 11 ‘A. Er carr wit veges on board phoorophed probly inthe woes rund kek, ery 13 / Noo ies 1 Avenger J2294 2 857 Sq 4, ce nish nec 1945 rok “¥ Avenger 22H of. 857 Sgn Flan Oca, Ap 1945 Malowal | Anwork Slawomir Zajaczkowski skola | :72 sole “¥ TEM.3E (lo S427) yay w oy Conaion Nay, 195010 ‘Y TBM-SE (ula. 5397) sed bythe Royal Canaan Hoy, 1950 ea¥ TRF=1 a viene 4225062315 Sq RCAF pia vt 1944 rok. ore wane ‘okt sung bilge pska x aku pamawczye, ob poi tr omc okyrego Plansza 13 / Plate 13 ‘Y TRF1 sil no. NZ2S06, of. 315 Sn RIZAE the fs quarter of 144. Nt tha the wie ‘nv wsremoed fom then markings in eden te" cade Malowal / Artwork Slawomir Zajgczkowski shale 1:72 xe ‘VTE 1 ar eid 1750858" » RNZAF w pom anes rklrw Keno, mer etry tar kak mma eviereyngo ICA BF sid, NZ2S08, 08a Stree oe aml Th oe sid of he hee gts he seri me (oli eae ee ‘V TRE evidenyny HZ2503 RAZA prancioy na ble colon pavieranch, w crktrysyamym malawi igh vis, Ino 1950, “Y NZAFTBF-1 srl, HZ250, comer tof, in the cal igh ii i 788. 3721371225!4 Tisjoiszs peyton Avenger doa. Teve prague. a pir sym pla widecy es wyatowey e srry ply (kl 12,7 mn a tinaszynoy Bove / US Naw - Armoures propre n renga ora lg, inpcing th armament 0 Browning gun rnoved fom th win is vile inthe fern / US Nay “Y Avenger TBU-1C Ip lee sti pola) msi FF-3 Hla on kn oso ekarimage, ples 1943 ola / Nina ches “¥ IBH-1C Avenger (nthe pr sid of the dock and FF crt cai, i143 / Netra ActivesPlansza 12 / Plate 12 ‘¥ TBM-252 evden 2345 wborwach opoich Nash Saeko (Win Koja tl, ii 1962 oko “¥ TB2 srl 2245 in the markings oh Japanese ra Sl Deon Forces (Nikon Kaji, Jl 1962 ‘¥ TBN-S¥2 ar eidonyny 7251 w barwadhJpnskich Mich Soko (io Kaj St), fi 1950, "YB? sei ne 225 nthe marking of the Spores Naa Se Dee ores ian Kaj et, 19505 wise ae) Malowal / Anwork Stawomir Zajaczkowski skal: 72 ob ‘Y TBM-352 038 w bard hendekioge AL lotic, 1953 rok hes ‘Y TBU52 oo, 098 nthe markings fe aol Doh Nowy, 1958