SJEDINJENE AMERIKE DRAVE

Sjedinjene Amerike Drave (SAD) se nalaze u sredinjem i j. dijelu Sjeverne

Amerike, izmeu Atlantskog okeana na I, Tihog okeana na Z i Meksikog zaliva na JI. SAD
dravama pripada jo i Aljaska na krajnjem sz. dijelu Sjeverne Amerike i Havajska ostrva u
Tihom okeanu.

Veliki dio kontinenta je kraton koji je u sredinjim i junim dijelovima platforma
prekrivena paleozojskim naslagama (oko 10 km debljine). Sjevero istone dijelove SAD a
zahvata Kanadski tit izgraen od stijena prekambrijske starosti. Mlai dio SAD a je
atlantska platforma formirana u mezozoiku i prekrivena kenozojskim sedimentima. Dvije su
osnovne orogene zone na prostoru Sjedinjenih Amerikih drava: Apalai i Kordiljeri.
Apalai su nastali tokom paleozoika, istoni dio kaledonskom a zapadni hercinskom
orogenezom. Kordiljeri su se izdigli u kasnom mezozoiku i kenozoiku svima a ponajvie
alpskom orogenezom.

Reljef Sjedinjenih Amerikih Drava ini nekoliko reljefnih cjelina. Du obale
Atlantskog okeana prua se Priatlantska nizija, sastavljena od priobalne ravnice i Piemonta.
Priobalna ravnica kod New Yorka na S iroka je cca. 20 km, prema J se iri na 200 km i u
Dordiji spaja se sa priobalnom ravnicom koja se prua uz Meksiki zaliv. Iznad Piemonta
izdiu se Apalake planine duge 2600 km koje se pruaju u pravcu JZ- SI. Nastale su jo u
paleozoiku (hercinskom orogenezom) a zatim su se zbog dugotrajne erozije snizile u
sredogorje. Najvei dio Apalaa jesu Plave planine sa najviim vrhom Mt. Mitchell visine
2037 m. Visoravni prema S i Z naglo se sputaju sa 200 300 m u ogromnu Sredinju niziju,
koja se prostire od Velikih jezera na S do obalne ravnice uz Meksiki zaliv na J, i od
Apalakih planina na I do Kordiljera na Z. Zapadni dio SAD a zauzimaju do 1600 km
iroke mlae vjenane planine Kordiljeri. One se proteu od Aljaske do Ognjene zemlje na
krajnjem jugu June Amerike. ine ih tri dijela: na I se nalaze Stjenovite planine, u sredini
planinske visoravni i kotline, a na Z Primorske planine i Sierra Nevada. Najvei vrh SAD a
je Mckinley

Vei dio SAD a ima umjereno toplu klimu, juni dijelovi suptropsku, Havaji tropsku
a Aljaska subarktiku i arktiku. SI dijelovi imaju topla ljeta (velika vlanost), hladne do
umjerene zime i padavine preko cijele godine (750 1400 mm.) Na JI je suptropska klima sa
toplim ljetima i blagim zimama (1200 2500 mm.) dok se prema Z koliina padavina naglo
smanjuje i poslije 98 meridijana poinje tzv. suha Amerika, a naziv je dobila po
nemogunosti bavljenja poljoprivredom bez vjetakog navodnjavanja, te se koliina
padavina spusti i do 250 mm u podnoju Stjenovitih planina. Visoravni i kotline u
Stjenovitim planinana imaju suptropsku pustinjsku klimu sa hladnim zimama u viim
predjelima i manje od 200 mm padavina. SZ dijelovi SAD a imaju vlanu okeansku klimu
sa hladnim zimama umjerene toplim ljetima i obilnim padavinama ( u planinana preko 2500
mm.). U Kaliforniji vlada sredozemna klima, sa suhim i toplim ljetima i blagik i kinim
zimama.

SAD e imaju mnogo velikih rijeka, posebno u Sredinjoj niziji kojom tee Missisipi
sa pritokama (3779 km., 3.2 mil km
2
, prosjean proticaj na uu 18.500 m
3
/s). Najvee desne
pritoke su Missouri, Arkansas i Red river a lijeve Ohajo i Teenese. Najvee rijeke na
atlantskoj obali su Hadson i Potomak.



Na tihookeanskoj strani najvee rijeke su Colorado, Columia, Sacramento. Du
granice sa Meksikom tee rijeka Rio grande. Rijeke su veoma vane za plovidbu i na njima su
izgraene brane (Colorado, Columbia, Teenesi). Velika jezera na S su najvei bazen slatke
vode na zemlji (246.000 km
2
): Gornje jezero, Michigan, Erie, Ontario i Houron.

Najplodnija su prerijska zemljita na Visokim ravnicama, na lesu u Sredinjoj niziji
(crnica) i zemljita uz rijeke na mlaim rijenim nanosima u dolinama (fluviosoli), U SZ
dijelovima nalaze se isprana i manje plodna umska tla, na JI kisela zemljita. U
polupustinjama i pustinjama preovladavaju pustinjska zemljita, na Havajima vulkanska a na
Aljasci permafrost. U Apalakim planinama i na SI preovladavaju listopadne ume (hrast,
bukva), a na vlanom SZ etinari( smreka, jela). U stjenovitim planinama preovladava
etinarska uma a u kotlinama suha stepa. Za nie brdske dijelove Kalifornije karakteristino
je zimzeleno grmlje a na Aljasci veliko bogatstvo etinarske ume.

SAD danas imaju oko 310.00.000 stanovnika. 1790 god na podruju dananjih SAD
a ivjelo je oko 3.7 mil stanovnika. Stanovnitvo je uglavnom raslo useljavanjem. Izdvajamo
nekoliko faza useljavanja stanovnitva. Do 1900 godine prostor SAD a naseljavali su
uglavnom Englezi, Irci I koti. Njihovo potomstvo ini ak 43% dananjeg stanovnitva. Od
1900 1925 godine doselilo se cca. 17 mil. ljudi i to najvie iz I i J Evrope (Italija, Rusija,
Poljska). Najvei broj useljenika je bio u potrazi za poslom. Od 1926 1950 doselilo se samo
3 mil. ljudi, najvie iz S i I Evrope. Poslije 1933 godine doselio se veliki broj Jevreja iz
Njemake i ostalih zemalja Evrope. Posle 1950 doseljavanje se opet povealo. Prvo je doao
talas izbjeglica iz posleratne Evrope, meutim taj broj se u kasnijim godinama dosta smanjio.
Poeli su da preovladavaju doseljenici iz Azije (36%) i Latinske Amerike (43%). Najvei
talas useljenika desio se nakon zavretka Vijetnamskog rata (oko 500.000). Od kraja 80 ih
godina doseljavanje se pojaava, posebno iz zemalja I Evrope (pad socijalizma) ali i iz Afrike
i Azije). Teite naseljenosti SAD a nalazi se se na SI uz Atlantsku obalu, zatim izmeu
grada ikaga i Pitsburga, te podruje izmeu LA i San Francisca u Kaliforniji.

Po ustavu iz 17 septembra 1787 godine SAD su savezna predsjednika republika. Pri
tom ustavu SAD su savez suverenih drava, u kojima savez ima samo saveznim ustavom
odreena ovlaenja, a sva druga ostaju u saveznim dravama.

SAD e imaju najsnaniju privredu na svijetu, mada se zaostatak Japana i EU 90 ih
godina dosta smanjio. Osnova amerike privrede jeste slobodno poduzetnitvo sa veoma
ogranienim mijeanjem drave u socijalnu sigurnost, sigurnost javnog interesa i potroaa i
nadzor nad finansijskim ustanovama. SAD e imaju jednu od najliberalnijih privreda u
svijetu to se gleda i u labavom zakonodavstvu koji omoguava brzu fluktuaciju radne snage.
Poljoprivreda razvijena i intenzivna. Najznaajnije kulture su: kukuruz, penica, soja,
krompir, voe te razvijeno mlijeno govedarstvo i peradarstvo. Ribarstvo je jako razvijeno.
Sad je najvei izvoznik ribljih proizvoda. Razvijeno umarstvo, SAD e su najvei
preraiva drveta na svijetu. Od ruda najzastupljenije su: ugalj, nafta, zemni gas, kositar,
mangan, zlato, srebro, olovo, molibden, kuhinjska so itd. SAD e su najvei potroa
energije na svijetu (25% uk. sv. proizvodnje). Razvijene su mnoge grane industrije:
elektrotehnika, mainska, hemijska, tekstilna, prehrambena, filmska itd. Drumski i
eljezniki saobraaj razvijen (asfaltirano 95 % puteva), avio saobraak u ekspanziji.



SAD e su trea najposjeenija turistika destinacija svijeta (poslije Francuske i
panije). Udio stranih turista naglo opao (sa 53 1998 na 41 milion 2003 godine) zbog 11
septembra. Najposjeenije tur. destinacije su: New York, Grand Canyon, Hawaii, Las Vegas,
Los Angeles, Aspen itd.