PANEVROPSKI UNIVERZITET

APEIRON
FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE
College of Modern Management
Banja Luka






DIPLOMSKI RAD







TEMA: PROCJENA BONITETAKLIJENTA,
UPRAVLJANJE KREDITNIM RIZIKOM







Ime i prezime: Nedmija Pavlovi
MENTOR:Doc.dr Bogdana Vujnovi-Gligori



D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


1
Sadraj:




Uvod................................................................................

II Procjena boniteta, kreditni rizik............................. 3
2.1 Uopteno o bankarskim rizicima........................................ 3
2.1.1 Upravljanje rizikom u bankama..................................... 4
2.2 Kreditni rizik....................................................................... 6
2.2.1 Struktura kreditnog rizika.............................................. 9
2.2.2 Vrste kreditnog rizika...................................................... 10
2.3 Kreditni rizik, pravila, procedure, upravljanje............... 11
2.3.1 Upravljanje kreditnim rizikom...................................... 13
2.3.2 Procedure klasifikacije aktive....................................... 20
2.3.3 Procedure suspenzije kamate.......................................... 21

3. Procjena boniteta..................................................... 22
3.1 Analiza kreditnog zahtjeva preduzea Magma d.o.o.,
Zvornik....................................................................................... 22
2.3 Izrada kreditnog predloga................................................. 23
2.3.1 Osnovni podaci o preduzeu Magma d.o.o. Zvornik........ 23
3. Trendovi promjene kreditnog rizika.................................. 31

Zakljuak......................................................................
Literatura .................................................................... 34

Prilozi............................................................................. 36








D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


2


Uvod



Procjena boniteta klijenta i upravljanje kreditnim rizikom su nerazdvoji vo
povezani. Stoga, teko da se mogu dati jasna obrazloenja ukoliko se ova dva
pojma posmatraju odvojeno.
Poslovanje svake banke podrazumjeva adekvatnu provjeru boniteta klijenta te
upravljanje kreditnim rizikom.
Kreditni rizik je rizik da potraivanja ne mogu biti realizovana na dan dospjea
u njihovoj punoj knjigovodstvenoj vrijednosti. On izraava trajnu ili
privremenu nesposobnost duni ka (usljed li kvidnosti) da u ugovorenom roku
ispuni obavezu ili je u tom roku djelimino ispuni.


Kreditni rizik se moe odnositi na kredite i druge kreditne instrumente (hartije
od vrijednosti). Pri tome, rizinost pojedinih finansijskih operacija zavisi od
razvijenosti finansijskog trita zemlje, broja i struktre finansijskih posrednika,
zakonske regulative i slino.


Kreditni rizik u uslovima naeg bankarstva ima posebnu teinu, zbog
kumuliranih problema u privredi. Nesklad u razvoju privrede i bankarstva
potvruje injenicu da je ulaganje u privredi jo uvijek dosta rizian posao. U
skladu sa Zakonom o bankama donesen je itav set odluka koje, izmeu
ostalog, reguliu oblast kreditiranja i rizike koji su sa nji ma povezani.
















D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


3

II Procjena boniteta, kreditni rizik


Analizu ovog rada poet u sa definisanjem bankarskih rizika uopte, potom,
dau smjernice, odnosno nain na koji banke upravljaju rizicima, te konkretan
primjer procjene boniteta. Procjena boniteta e se odnositi na pravno lice.



2.1 Uopteno o bankarskim rizicima



Rizici u poslovanju banaka su karakteristika svakog bankarskog posla, tako da
ni neutralni bankarski poslovi nisu bez rizika. Sa osvajanjem novih
instrumenata, novih tehnika i strategija, finansijskog inenjeringa, novih
bankarskih proizvoda a naroito finansijskih derivata, lista rizika se neprestano
iri.

Za bankare i zajmodavce uopte, neizvjesnost raste sa promjenama u kamatnim
stopama, promjenama depozita i sa nesposobnou dunika da vrati kredit, ali i
pod takvi m okolnosti ma poput deregulacije, moralnog hazarda, kao i ulaskom
banaka u one poslove koji ranije nisu bili tradicionalno bankarski. Pri svemu
tome, globalizacija bankarskog posl ovanja i trendovi mega spajanja i pripajanja
velikih banaka, nagone menadment banke da identifikuje najvanije rizike. To
se odnosi prije svega na sistemske rizike, i, posebno na rizike koji proizilaze iz
zaostajanja bankarskog menadmenta u praenju poslovanja na nepoznati m,
geografski udaljenim prostorima i tritima i da prati poslovanje sa nepoznatim
instrumentima i tehnikama.

Da bi se rizik izbjegao ili barem doveo u prihvatljive granice, potrebno je
analizirati i upravljati rizicima. Analiza rizika treba da ukae na kljune take i
procese nastanka rizika. Rizicima mogu biti izloeni svi resursi banke, i to u
vidu direktne, indirektne, izloenosti riziku kroz odgovornosti prema treim
licima, trine i druge izloenosti riziku.








D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


4




2.1. 1 Upravljanje rizikom u bankama


Kao disciplina, upravljanje rizikom je novijeg datuma i razvilo se iz djelatnosti
osiguranja, s obzirom da se tradicionalnim procesima osiguranja nisu mogli
efektivno i ekonomino rjeavati problemi rizika u svim situacijama.
Upravljanje predstavlja dio poslovne politike banke, a saglasno tome,
upravljanje rizikom se moe definisati kao banina funkcija osiguranja od
rizika, odnosno, pod upravljanjem rizikom se podrazumjeva skup aktivnosti
1
:

- identifikacija izloenosti riziku za sve kategorije sredstava uz procjenu
potencijalnih gubitaka;
- procjenu rizika koja obuhvata mjerenje i analizu gubitaka u prolosti, kako
bi se procjenile varijable koje e uticati na budunost;
- kontrolu rizika u smislu smanjenja ili elimisanja rizika gubitka primjenom
svih vrsta obezbjeenja;
- finansiranje rizika obezbjeenjem rezervi, ukljuujui i osiguranje;
- razvoj administrativnih tehnika i koritenje strunih znanja (upravljanje
rizikom).

Glavni cilj upravljanja bankarskim rizikom jeste optimizacija odnosa rizika i
prinosa. U tom smislu u fokusu bankarskih rizika je upravljanje trinim i
kreditnim rizicima, od kojih presudno zavisi rizik solventnosti kao definitivni
rizik banke. Kamatni i valutni rizik se kao sastavne komponente uklapaju u
trini rizik, dok po strani ostaje likvidonosni rizik kao specifian bankarski
rizik kojim savremene banke, u krajnjoj liniji, mogu da upravljaju preko
finansijskog trita, pod uslovom da imaju jaku poziciju solventnosti i visok
kredibilitet na toj osnovi. Najzad, postoje i razni nefinansijski (operativni)
rizici, kao to su rizici platnog prometa, kompjuterski i ostali tehnol oki rizici,
pravni rizici i td.


Upravljanje rizikom u bankarstvu ima dva osnovna cilja:

- da se izbjegne nesolventnost banke i
- da se maksimira stopa prinosa na kapital uz korekciju rizika.



1
Bjelica, V., Bankarstvo, teorija i praksa, Novi Sad, 2001. godine, str.425.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


5
Naime, ukoliko bi rizici banke bili potcjenjeni, to bi negativno djelovalo na
profitabilnost banke, jer bi stvarni gubici obarali stopu prinosa na kapital ispod
oekivanog nivoa.


Savremeni koncept upravljanja bankarskim rizicima ima sledee komponente:

- adekvatna evaluacija kreditnih i trini rizika,
- naplate cijene rizika od korisni ka odgovarajuih bankarskih usluga,
- izdvajanje naplaene cijene rizika u rezerve i kapital banke,
- pokrivanje oekivanih rizika iz akcijskog kapitala banke,
- pokrivanje neoekivanih rizika iz akcijskog kapitala,
- formiranje ekonomskog kapitala banke koji je korigovan za rizik ,
- upravljanje portfoliom rizika i
- monitoring (kontrola) rizika od strane posebne slube u banci.


Po pitanju vrsta bankarskih kredita, studija OECD-a obuhvata sledee vrste
rizika
2
:

- kreditni rizik,
- rizik likvidnosti,
- rizik kamatne stope,
- rizik deviznih kurseva,
- kao i potencijalni rizici koji nastaju iz preuzetih obaveza banka vezanih za
odnose treih lica ili obaveza koje stvaraju potencijalni dug banke.

Znaajnu ulogu u upravljanju rizicima meunarodnog bankarskog i ostalog
finansijskog sektora ima Bazelska komisija za nadzor banaka (Basel Committee
on Banki ng Supervisi on-BSCL). Svojim Sporazumi ma (kratko nazvani m Bazel)
Komisija je uspostavila jedinstven i vrst sistem za ocjenu boniteta, poslovne
politike i rizika banaka koje su spremne da prihvate metodologiju i druge
zahtjeve. Finansijski sektor je, time, preuzeo vodeu ulogu u politici
upravljanja rizicima. Bazel je postao opte prihvaen standard od znaaja za
finansijske tokove i investicionu politiku. Banke se pojavljuju u ulozi
investitora u finansiranju velikih investicionih projekata, to pojaava njihovu
odgovornost u poslovima kreditiranja. U tu svrhu banke i maju vrlo razvijene
procedure i pravila, kao i organizovane sisteme interne kontr ole i revizije. Kod
donoenja odluke o finansiranju projekta banka se stavlja u ulogu investitora i
vlasnika i razmatra rezultat projekta.





2
Bjelica V., Bankrastvo, teorija i praksa, Novi Sad, 2001. godien, str.411.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


6







2.2 Kreditni rizik


Kreditni rizik je rizik da potraivanja ne mogu biti realizovana na dan dospjea
po njihovoj punoj knjigovodstvenoj vrijednosti. On izraava trajnu (usljed
steaja) ili privremenu nemogunost dunika (usljed nelikvidnosti) da u
ugovorenom roku ispuni obavezu, ili je u tom roku samo djelimino ispuni .

Kreditni rizik se moe odnositi na:

- zajmove i
- druge kreditne instrumente (hartije od vrijednosti).

Pri tome, rizinost pojedinih finansijskih operacija zavisi od razvijenosti
finansijskog trita zemlje, broja i strukture finansijskih posrednika, zakonske
regulative i slino.

Kao osnovni cilj analize kreditnog rizika, dakle, javlja se potreba za
obezbjeenjem sigurne kontrole razliitih tipova kreditnog rizika u zavisnosti
od finansijskih operacija iz kojih proistiu. U tom smislu, najee se u
domaoj literaturi analiza kreditnog rizika posmatra sa nekoliko aspekata
3
:

- aspekt rizika koji pr oistiu iz procesa odobravanja zajmova,
- aspekt rizika koji pr oistie iz poslovanja sa hartijama od vrijednosti,
- aspekt rizika vanbilansnih operacija,
- aspekt rizika zemlje.

Princip minimalizacije svih rizika bankarskog posl ovanja, pa tako i kreditnog
rizika, iziskuje detaljnu analizu svih onih faktora koji na taj rizik utiu. Tu
spadaju
4
:

- kreditna sposobnost komitenta (duni ka),
- odreivanje kreditnog perioda,
- ustanovljenje kreditnog limita,
- kontrola koritenja kredita,

3
irovi,M.,Bankarstvo, Beograd, 2004. str. 301.
4
Bjelica,V., Bankarstvo, teorija i praksa, Novi Sad, 2001. godine, stzr.268.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


7
- obezbjeenje kredita.

Pojedinana analiza svakog navedenog faktora, izuzev kreditne sposobnosti
komitenta, zauzima u cjelokupnoj analitikoj studiji kreditnog rizika
sekundarni znaaj i pored injenice da sama struktura kredita koji banka
odobrava uslovljava stepen njene izloenosti riziku. Daleko vei znaaj,
meutim, poklanja se analizi kreditne sposobnosti komitenta (dunika) i
utvrivanja njegovih poslovnih perfor mansi.

Kreditna sposobnost se najee definie kao mogunost uzimanja, koritenja i
vraanja kredita pod odreenim (ugovorenim) uslovima kreditiranja. Pri tome
se postavlja pitanje mjerenja mogunosti uzimanja, koritenja i vraanja
kredita.

Predmet analize faktora kreditne sposobnosti posmatranog zajmotraioca jeste
tano utvrivanje njegovi h sposobnosti i spremnosti da kredit vrati prema
unaprijed ugovorenim uslovi ma. Pri tome, sposobnost se tretira kao objektivno
svojstvo preduzea, a spremnost kao subjektivno svojstvo njegove uprave.

Kod svake analize kreditne aposbnosti domi nantni su faktori koji se u literaturi
nazivaju 5 Cs od credit:


- Character - karakteristike traioca kredita,
- Capacity - veliina njegovog kapaciteta ili sposobnost, mogunost
plaanja,
- Capital - veliina njegovog kapitala ili bogatstvo dunika,
- Collateral - usl ovi obezbjeenja kreidta,
- Conditions - usl ovi njegovog vraanja.


Veze i karakteristike navedenih faktora 5 Cs of credit sa vrstama kreditnog
rizika prikazuje sledea tabela:


Veza 5 Cs of credit sa vrstama kreditnog rizika
5


Slika 1;
5 Cs of credit Vrste kreditnog rizika

Karakter
Kapacitet
Kapital
Kolateral

Moralni rizik
Poslovni rizik
Imovinski rizik
Rizik zaloge

5
Ibid, str.269.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


8
Uslovi

Trini rizik



- Character, (karakter) koji izraava vjerovatnou da e zajmotrailac u
budunosti odgovoriti preuzetoj obavezi. Sud o karakteru donosi se na
osnovu njegove likvidnosti, rentabilnosti, akumulativnosti;


- Capasity (kapacitet) izraava subjektivnu procjenu proizvodne i
prodajne sposobnosti zajmotraioca. Predstavlja izraz poslovne
efikasnosti;



- Capital, (kapital) kao opte finansijsko stanje zajmotraioca koje se mjeri
brojnim koeficijentima. Kapital peredstavlja njegova raspoloiva
sredstva. Kapital je najpoeljniji usl ov za odobravanje kredita;

- Collateral, (pokrie) predstavlja sredstva obezbjeenja koja mogu biti
zaloga za vraanje kredita;

- Conditions, (uslovi , kondicija) predstavlja opte uslove kao to su uticaj
konjukturnih kretanja i ostalih ekonomski h trendova na privrednog
subjekta da odgovori obavezama.



Sagledavanje ovih elemenata posl ovnog rizika na svaki kreditni zahtjev se
utvruju u skladu sa iskustvom i interesima banke. Kvantifikacije kontrole
rizika se zatim vre primjenom finansijskih koeficijenata u okviru kriterijuma
kreditne sposobnosti.



Pored 5 C u praksi se koriste i akronim CAMPARI i PARSAR, da bi bankari
lako zapamtili na koje elemente treba obratiti panju prilikom ocjene traioca
kredita.


C- Character (karakter zajmotraioca) P- Purpose
A Amount (iznos) A Amount
M- Means (svrha) R Reason
P Purpose (namjena) S Source of security
A Accountability (sposobnost) A- Ability (sposobnost)
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


9
R Risks (rizik) R Risks
I Insurance (obezbjeenje)



Da bi se kreditni rizici suzili i preduprijedili u pojedinim zemljama postoji
praksa intervencije centralne banke prema poslovnim bankama da vre
koncentraciju svojih kredita.



2.2. 1 Struktura kreditnog rizika



Da bi izlaganja o bankarskim rizicima bila to jasnija, u narednoj tabeli
prikazujem tri kategorije rizika i nain njihovog finansiranja.


Struktura mjerenja rizika
6

Slika 2;
Oekivani gubitak Trokovi

Gubici koj i se moraj u pretpostaviti (pokrivaj u se iz prihoda banke)
da e nastati na kontinuelnoj
osnovi kao posljedica odreenog
poslovanja
Neoekivani gubitak Riziko kapital

Nauobiajeno mada predvidivi gubici
koje banka treba da bude u stanj u
da apsorbuje u normalnom toku
poslovanja

Stresni gubitak Limiti

Mogui mada nepredvidivi- (kapacitet snoenj arizika/zatita
ekstermni scenariji koje banka kroz limitirane koncentracije)
mora da bude u stanj u da preivi






6
irovi,M., Bankarstvo Beograd, 2005. str.333.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


10
Kako banka moe da pokrije ova tri tipa gubitaka? Oekivani gubitak banka
pokriva iz svojih rezervi, s tim da se tim moe uticati na smanjenje te vrste
gubitaka u narednom periodu samo pr omjenom poslovne strategije.

Neoekivani gubitak bi trebalo da u toku ekonomskog i kreditnog ciklusa ima
nultu vrijednost, tj.da se ispeglaju pozitivna i negativna odstupanja od
prosijenog gubitka.

Meutim, dok ne doe do kompenzacije pozitivnih i negativnih odstupanja
takuih godinjih gubitaka od viegodinjeg prosijeka, banka mora da da bude
u stanju da pokrije tekue gubitke putem smanjenja riziko kapitala. Za pokrie
stresnog gubitka krajnju zatitu vri kapital banke, ali se primarna zatita
ostvaruje kr oz sistem limita i procedura u vezi sa rizikom. Analiza stresnog
rizika treba da sagleda okvir kako banka preivi ak i u najnepovoljni jem
scenariju.



2.2. 2 Vrste kreditnog rizika



Pri detaljnijoj analizi kreditni rizik se moe grupisati u komercijalni, politiki i
elementarni (katastrofalni) kreditni rizik.


Komercijalni rizik nastaje u sluaju nevraanja duga zbog odreenih
subjektivnih razloga. Vremenski, takva vrsta rizika moe nastupiti prilikom
ugovaranja posla, prilikom isteka roka potraivanja i, kasnije, prilikom
insolventnosti dunika.
Dobra procjena duni ka moe vremenski eliminisati komercijalni riziki koji se
odnosi na kreditnu nesposobnost dunika prilikom sklapanja posla i kad
dunik nastoji produiti svoje poslovanje uzimanjem robe ili usluga na
odloeno plaanje. U takvom sluaju radi se o poslovnoj pekulaciji koja se
zavrava dunikovom nesolventnou i tetom za povjerioca. Adekvatnom
procjenom ekonomsko-finansijske sposobnosti potencijalnog duni ka i njegove
kreditne sposobnosti na osnovu vjerodostojnih i iscrpnih podataka mogue je
izbjei ovakvu vrstu rizika.
Kada nastane komercijalni rizik po isteku roka plaanja, dunik nastoji da svoju
finansijsku situaciju rijei na teret tuih sredstava tj.produenjem roka. Ako
dunik ne uspije rijeiti svoju oteanu finansijsku situaciju, nastupa vii oblik
komercijalnog rizika koga nazivamo nesol ventnost. Visina komercijalnog rizika
se mjeri tetom koja moe nastati. Najkritiniji oblik komercijalnog rizika je kad
povjerilac iscrpi sve zakonske mogunosti za naplatu svojih potraivanja i kada
dunikova sredstva nisu dovoljna za pokrie obaveza.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


11

Politiki rizik nastaje u sluaju kad je dunikova nesolventnost uslovljena
politikim mjerama domicilne drave duni ka (konfiskacija, nacionalizacija,
ukidanje uvoznih dozvola, otkazivanje trgovinskih sporazuma, i sl.). Politiki
rizici zavise od stabilnosti politikog sistema, ekonomsko-finansijskog stanja
drave i izgraenosti meunarodnih odnosa.

Katastrofalni rizici nastaju kada duni k postane nesolventan zbog
elementarnih nepogoda.Propisi pojedinih drava predviaju sluajeve u kojima
ugovorna strana ne odgovara za ispunjenje svojih obaveza zbog zapreka koje se
nisu mogle predvidjeti prilikom zakljuivanja ugovora niti se mogu izbjei u
sluaju javljanja. Takve zapreke se nazivaju via sila ili uzroci prestanka
odgovornosti. teta koja se javlja zbog katastofalnog rizika se reflektuje kroz
gubitke dunikove i movine ili kroz gubitak trita za povjerioca.

Navedene vrste kreditnog rizika bitno je poznavati u cilju osiguranja
potraivanja i redovnog osiguranja dunika od takve vrste rizika.




2.3 Kreditni rizik, pravila, procedure, upravljanj e



Ve sam napomenula da svaka banka definie program, pravila, procedure i
politike upravljanja kreditnim rizikom. Ovim programom definie se
odgovornost, nadlenost i aktivnost, vezano za upravljanje kreditnim rizikom, i
u vezi sa ti m, klasifikaciju aktive.
Ovim Programom se propisuju minimalni standardi i kriteriji koje je Banka
duna osigurati i provoditi u ocjeni, preuzimanju, praenju i kontroli kreditnog
rizika i klasifikaciji svoje aktive. Adekvatno i uspjeno upravljanje kreditnim
rizikom predstavlja aktivnosti planiranja i odravanja prihvatlji vog odnosa
izmeu preuzetog rizika i realnog stupnja naplativosti plasmana, te smanjenje
na najmanju moguu mjeru svih oblika rizika vezanih za kvalitetu i kvantitetu
aktive.



Cilj upravljanja kreditnim rizikom


Djelotvoran program upravljanja aktivom i ma za cilj osigurati praenje i
klasifikaciju stavki aktive bilansa i odreenih stavki vanbilansa Banke ime bi
se rizik naplate plasmana sveo na najmanju moguu mjeru, uz ostvarivanje
profitabilnog ulaganja sredstava Banke.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


12



Aktivu Banke izloenu kreditnom riziku ine slijedee stavke
7
:

- u bilansu Banke: krediti, pozajmice, avansi, ulaganja odnosno investicije,
duniki vrijednosni papiri, potraivanja po meubankarskim saldima i
sve druge stavke kod kojih je Banka izloena riziku nemogunosti
naplate odnosno poslovnog neuspjeha;
- u vanbilansu Banke: izdate garancije, izdata ostala jemstva, akreditivi,
odobreni jo neiskoriteni krediti i sve druge stavke koje predstavljaju
potencijalnu obavezu Banke.




Odgovornost


Konana odgovornost za potpuno i uspjeno upravljanje kreditnim rizikom i
njegovo odravanje na zacrtanoj kvantitativnoj i kvalitativnoj razini je na
Nadzornom odboru, Odboru za reviziju i na Upravi banke.

Nadzorni odbor i odbor za reviziju Banke su duni, u skladu s mjerodavnosti ma
i odgovornostima iz Zakona o bankama, Statuta banke i odgovarajuih propisa
Agencije za bankarstvo Federacije Bosne i Hercegovine ili Republike Srpske,
osigurati praenje, obavljanje pregleda i klasifikaciju stavki aktive bilansa i
odreenih stavki vanbilansa Banke i izvjeivanje Agencije od strane Banke u
skladu s ovom Odlukom Agencije o mini malnim standardima za upravljanje
kreditnim rizikom i klasifi kaciju aktive banaka.

Minimum dunosti Nadzornog odbora zasniva se na
8
:

- Zahtjevu lanovima Uprave Banke na donoenju sveobuhvatnog Programa
Banke za upravljanje kreditnim rizikom;
- Usvajanju i razmatranju donesenog Programa i njegovo usklaivanje sa
ekonomskim i trinim uslovi ma;
- Osiguranju potpunog postupanja po Programu i odravanju razumne
strukture i kvalitete aktive u pogledu njene rizinosti, te osiguranju
provedbe adekvatne kontrole i revizije u toj oblasti;

7
Interne procedure za upravljanje kreditnim rizikom Balkan Investement Bank, A.D.Banja Luka;
8
Interne procedure za upravljanje kreditnim rizikom Balkan Investement Bank, A.D.Banja Luka;
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


13
- Dobivanju pouzdanih izvjea od Uprave Banke, interne i eksterne revizije
iz oblasti praenja kreditnog rizika;
- Izboru i imenovanju kvalifikovanih lanova Uprave Banke i vii h kreditnih
slubenika i osiguranje njihove daljnje edukacije s ciljem smanjenja
izloenosti velikim kreditnim rizicima;
- Osiguranju posebne slube u Banci za restrukturiranje kredita s ciljem
svoenja kreditnih gubitaka na najmanju moguu mjeru;
- Osiguranju neovisne interne revizije u Banci koja e u propisanim
vremenskim razdobljima obavljati pregled rizinih aktivnosti Banke, te
osiguranju i usvajanju adekvatnog programa interne revizije i eksterne
revizije Banke i usl ova za njihovo funkcionisanje;
- Osiguranju redovnih informacija i pregleda kredita datih osobama iz Odl uke
Agencije za bankarstvo o minimalnim standardima za poslovanje banaka s
osobama povezanim s bankom ili onih koji su od njih garantirani;
- osiguranju propisanih sadraja i rokova (vremenske dinamike) izvanrednih
i redovitih periodinih izvjea o upravljanju kreditnim rizikom koje je
Uprava Banke duna podnositi Nadzornom odboru.


Minimum dunosti Uprave Banke zasni va se na
9
:


- Pravovremenom prijedlogu Nadzornom odboru za donoenjem Programa
Banke i njihovo provoenje;
- Provoenju Programa Banke i informisanju nieg rukovodstva i izvritelja o
istim, te nadziranje njihove primjene;
- Osiguranju i razvoju sistema izvjetavanja vezanog za akti vu Banke koji
omoguuje efikasnu analizu i kontrolu postojeih i potencijalnih kreditnih
izlaganja Banke;
- Detaljnom i opreznom procjenjivanju stavki aktive i postizanju da se za
nenaplative stavke, bilo djelomino ili u potpunosti, formiraju adekvatne
rezerve ili da se iste otpisuju;
- Osiguranju efikasnosti rada interne kontrole i interne revizije;
- Izvjetavanju Nadzornog odbora i Agencije za bankarstvo o kreditnim
aktivnostima, kreditnom portfelju, strukturi i kvalitetu aktive kao i o
uspjenosti provoenja Programa Banke.




9
Interne procedure za upravljanje kreditnim rizikom Balkan Investement Bank, A.D.Banja Luka;
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


14
2.3. 1 Upravljanje kreditnim rizikom


Kako je ve naprijed navedeno, adekvatno i uspjeno upravljanje kreditnim
rizikom, openito, predstavlja aktivnosti planiranja i odravanja prihvatljivog
odnosa izmeu preuzetog rizika i realnog stupnja naplativosti, te aktivnosti
kontrole i smanjenja na najmanju moguu mjeru svih oblika rizika vezanih za
kvalitetu, koncentraciju, osiguranje naplate, odnosno instrumente za osiguranje
naplate, dospjelost, valutu, itd.




Kreditni zahtjev


Kako bi se rizik kreditnih gubitaka sveo na najmanju moguu mjeru nuno je
definisati i identifikovati odreene parametre.

Jedan od njih je provoenje sveobuhvatne i kvalitetne analize kreditnog
zahtjeva od strane zaduenog zaposlenika Banke i na osnovu te analize
donoenje kvalitetne i pouzdane ocjene o svakom pojedinom traitelju kredita,
odnosno kreditnom zahtjevu. Ocjene i zakljuci moraju obuhvatiti najmanje
strunu obradu kvalitete traitelja kredita, vrste kredita i nivoa kreditnog rizika
koji sa sobom takav kredit nosi. Istovremeno, Banka je duna osigurati da su svi
odobreni krediti potpuno i ispravno dokumentovani, i to najmanje u skladu s
Odlukom Agencije za bankarstvo o mini malnim standardima za
dokumentovanje kreditnih aktivnosti banaka i ovim Programom.

Analiza rizika mora biti nezavisna od bilo kojih drugih segmenata i kao takva,
analizom kreditnog zahtjeva treba utvrditi
10
:

- Cilj i namjenu kredita, izvore sredstava traitelja za otplatu kredita,
procjenu likvidnosti i solventnosti u prethodnom i narednom razdoblju,
procjenu kretanja novanih tokova, odnosno prihoda i rashoda i njegovu
otplatnu sposobnost (posebno u razdoblju dospijea kredita);
- Poslovnu korektnost i reputaciju u odnosima prema Banci i prema drugim
poslovnim partnerima;
- Kvalitetu i kvantitetu kapitala traitelja kredita, ronu usklaenost njegovih
obveza i potraivanja, strukturu aktive i pasive i sl.;
- Kvalitetu kolaterala, njegovu finansijsku stabilnost i mogunost potpune
zatite Banke uzimanjem navedenog kolaterala;

10
Procedure za upravljanje kreditnim rizikom, Nova BankaA.D Banja Luka;
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


15
- Perspektivu industrijske grane kojoj traitelj kredita pripada i njegovu
poziciju u okviru grane;
- Procjenu poslovne i upravljake sposobnosti traitelja kredita.



Kreditni dosje


Nakon primanja kreditnog zahtjeva, zadueni zaposlenik Banke otvara kreditni
dosje i prikuplja kreditnu dokumentaciju, a to vai i za izdate garancije i
akreditive. Uprava Banke je duna da osigura jednako tretiranje svakog kredita i
uredno voenje i kompletiranje kreditnog dosjea sve do momenta njegove
naplate ili bilo kojeg drugog naina reguliranja. Kreditni dosje mora sadravati:

- identifikaciju korisnika kredita, s njim povezani h osoba i njegovih jamaca;
- dokaz o pravnoj i finansijskoj sposobnosti uzimanja i vraanja kredita;
- detaljno opisane usl ove kredita, svrhu i nain upotrebe odobrenih sredstava;
- detaljno utvrenu vrijednost, praenje kretanja trine vrijednosti i mjesto
deponiranja kolaterala;
- opis toka kretanja kvaliteta kredita.



Kontrolne procedure banke


Nakon odobravanja kredita Banka mora osigurati uspjeno i efikasno praenje
odobrenog kredita. Praenje podrazumijeva uvoenje interne kontrole vezane
za naplatu glavnice, kamate i naknade i brzo reagovanje na uoeno kanjenje u
otplati. U okviru toka kontrolne procedure moraju obuhvatiti procese za:

- praenje stavki aktive Banke;
- klasifikaciju aktive;
- pregled i praenje kredita, te internu kontrolu i reviziju.

Praenje kredita mora obuhvatati grupisanje stavki aktive u kreditnom portfelju
po raznim osnovama i prema pojedinanim korisnicima (prema grani privrede,
prema vrsti kreditne usluge i sl.).
Kreditni portfelj obuhvata sve komitente koji su po bilo kom osnovu kreditno
zadueni prema Banci kako bi se pravovremeno moglo uoiti, pratiti i reagovati
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


16
na pojavu problematinih kredita. Bilo koje naruavanje postojee kreditne
izloenosti Banke, stvara potrebu i trenutno informisanje Uprave Banke i
dovodi do potrebe angaovanja unaprijed utvrenih korektivnih mjera
(formiranja kreditnih rezervi za eventualne budue kreditne gubitke, upotreba
raspoloivih zakonskih mjera i sl.).

Izuzetak od klasifikacije svih kredita ine mali krediti do 10.000 KM dati
stanovnitvu uz uslov da su ti plasirani krediti klasifikovani kao dobra aktiva -
kategorija A. Ukoliko postoje konkretne indikacije o postojanju problematinih
korisnika malih kredita tada se i oni ukljuuju u kreditni portfelj.

Pri tome treba imati u vidu da maksi malno izlaganje Banke kreditnom riziku
prema pojedinanom korisniku ili grupi povezanih korisnika ne smije prei
iznos od 40% osnovnog kapitala Banke uz dodatna ogranienja:

- iznos neosiguranog kredita pojedinanom korisniku ili grupi povezanih
korisnika ne smije biti vei od 5% osnovnog kapitala;
- iznos kredita prema pojedinanom korisniku ili skupini povezanih osoba
koje prelazi 5% do najvie 25% iznosa osnovnog kapitala Banke mora biti
pokriveno kolateralom,
- kredit pojedinanom korisniku ili grupi povezani h korisnika u iznosu
veem od 25% osnovnog kapitala mora biti pokriveno kvalitetnim utrivim
zalogom ija vrijednost, utvrena pouzdani m i stabilnim cijenama, prelazi
iznos tog izlaganja Banke tj. prvoklasnim kolateralom.

Veliko izlaganje Banke kreditnom riziku predstavlja ukupnu izloenost Banke
kreditnom riziku prema pojedinanom korisniku ili grupi povezanih korisnika
u iznosu veem od 15% osnovnog kapitala, pri emu zbir svih velikih izlaganja
ne smije biti vei od 300% osnovnog kapitala.

Banka treba da vodi takvu kreditnu politiku da u svom poslovanju nikada ne
dostigne maksimalnu izloenost Banke koncentraciji rizika propisanoj
Odlukama Agencije za bankarstvo.



Klasifikacija aktive


Kreditnom analizom sastavljaju se pregledi kvalitetne i nekvalitetne aktive. Na
takav nain se omoguuje sistem praenja novog i preuzimanja ve postojeeg
kreditnog rizika.

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


17
Klasifikacija se vri periodino, odnosno najmanje kalendarski kvartalno.
Kategorije klasifikacije su
11
:





1. KATEGORIJA A - Dobra aktiva
2. KATEGORIJA B - Aktiva sa posebnom napomenom
3. KATEGORIJA C - Podstandardna aktiva
4. KATEGORIJA D - Sumnjiva aktiva
5. KATEGORIJA E - Gubitak


U skladu sa izvrenom klasifikacijom Uprava Banke prati kreditnu izloenost
Banke i na osnovu utvrenih injenica vri formiranje i odranje procijenjenih
Optih rezervi za aktivu (skraeno ORKG) koja se klasifikuje kao dobra aktiva i
Posebnih rezervi za kreditne gubitke (skraeno PRKG).


Bilansno gledano stavke aktive koje se smatraju kreditno rizinim i za koje se
vri klasifikacija su: krediti, pozajmice, kamate, naknade, investicije, duniki
vrijednosni papiri i sva ostala potraivanja po koji ma Banka nosi rizik
nemogunosti naplate. Klasifikacija se vri i za stavke vanbilansa koje su
izloene kreditnom riziku i to su: izdate garancije, izdata ostala jemstva,
akreditivi, odobreni, ali jo neiskoriteni krediti i sve ostale vanbilansne stavke
koje predstavljaju potencijalnu obavezu Banke.


Klasifikacija se vri uzimanjem u obzir svih objekti vnih i subjektivnih kriterija
vezanih za duni kove osobine. Ranije steeno iskustvo vezano za izmirenje
ranijih obaveza od strane korisnika kredita je samo jedan u nizu pokazatelja
koji se koriste pri kvalitativnoj i kvantitativnoj kreditnoj analizi.



1. KATEGORIJA A - Dobra aktiva:



11
Zakon o bankama FBiH, Sl.novine F BiH broj: 39/98, 32/00, 48/01, 27/02, 41/02, 58/02, 19/03, 28.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


18
Ovu kategoriju ine krediti tj. stavke akti ve koje su osigurane prvoklasnim
kolateralom i kod kojih nema prepreka u naplati glavnice kredita i kamate
ili kod kojih se ne oekuje da e Banka umjesto korisnika i splatiti bilo kakve
eventualne obaveze.
Prvoklasnim kolateralom smatra se novani depozit deponovan kod Banke
ili depozit po kome je Banka jedino povlatena osoba koja moe iskoristiti
navedeni depozit ukoliko korisnik kredita ne ispuni svoju obavezu po
kreditu, zatim vrijednosni papiri i neopozive garancije izdati od strane BiH,
FBiH, RS-a, centralnih vlada zemalja zone A, prvoklasnih banaka i
preduzea zone A, plemeniti metali i sl.

Banka je duna da formira rezerve za pokrie ORKG
12
po stopi od 2% za
aktivu klasificiranu u Kategoriju A. Opte rezerve za aktivu koja se
klasifikuje kao dobra akti va Banka nema u obavezi formirati za:

gotov novac;
novana sredstva na raunima kod Centralne banke;
novana sredstva na raunima stranih banaka s investicijski m rangom;
plasmani koji su osigurani prvoklasnim kolateralom pohranjenim kod
Banke.

2. KATEGORIJA B - Aktiva sa posebnom napomenom:

U ovu kategoriju se klasifi kuju stavke aktive koje su osigurane kvalitetnim
kolateralom, ali postoje odreene slabosti koje eventualno mogu ugr oziti
naplatu glavnice i kamate. Ova aktiva u datom trenutku moe izgledati
solidno, ali zbog nekih eksternih faktora okruenja ili trita mogu dovesti
do nepovoljnog uticaja na korisnika kredita iako njegovi novani i svi ostali
pokazatelji ostaju nepromijenjeni i dostatni su za servisiranje dugova,
postoji realna bojazan da e oni biti ugroeni. U ovu kategoriju se ukljuuju
kanjenja za plaanje obaveza ne samo prema Banci nego i prema drugim
osobama na period ne dui od 90 dana.
Banka e for mirati rezerve za pokrie PRKG
13
za aktivu klasifikovanu u
Kategoriju B, u skladu sa Odlukom Agencije za bankarstvo, po stopi od 5 do
15%, u zavisnosti od elemenata iz kreditnog dosjea korisni ka kredita ili
drugih sredstava.


12
Opte rezerve za aktivu
13
Posebne rezerve za kreditne gubitke.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


19

3. KATEGORIJA C - Podstandardna aktiva:

U ovu kategoriju se ukljuuju stavke aktive korisnika koji kasni s plaanjem
prema Banci ili prema drugim osobama u razdoblju od 90 do 180 dana. Ovo
kanjenje je prouzrokovano neuspjeni m tekui m poslovanjem i novanim
tokom koji nije dovol jan za pokrie tekuih obveza ili iji je rok pretvaranja
imovine u gotovinu dui od roka za otplatu duga. Kod ovi h dunika
najee dolazi do akti viranja sekundarnih izvora i to:

realizacija kolaterala bilo koje vrste;
refinansiranje i reprogramiranje kredita;
pribavljanje svjeeg, dopunskog kapitala.

Banka e for mirati rezerve za pokrie PRKG za aktivu klasifikovanu u
Kategoriju C po stopi od 16% do 40% u ozavisnosti od elemenata iz
kreditnog dosjea korisnika kredita ili drugih sredstava.





4. KATEGORIJA D - Sumnjiva aktiva:


U ovu kategoriju se ukljuuju stavke akti ve korisnika koji kasni sa
plaanjem ili ih odlae prema Banci ili prema drugim osobama u
razdoblju od 180 do 270 dana. Ova kategorija sadri sve slabosti koje ima
i aktiva klasificirana u C kategoriju, s tim da Banka ne raspolae
odgovarajuim kolateralom za naplatu. Klasifikacija u ovu kategoriju
podrazumijeva veliku mogunost gubitka za Banku, ali zbog nekih
naznaka o eventualnom podizanju kvalitete ove i ovakve aktive, njena
klasifikacija u E kategoriju kao gubitak se odlae do definitivnog
utvrivanja njenog statusa.

Banka e formirati rezerve za pokrie Posebnog kreditnog gubitka za
aktivu klasificiranu u Kategoriju D po stopi od najnie 41% do 60% u
zavisnosti od elemenata iz kreditnog dosjea korisni ka kredita ili drugih
sredstava.


3. KATEGORIJA E - Gubitak:
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


20

U ovu kategoriju se klasifi kuju stavke koje se smatraju nenaplativim, ali se
smatra da ona bar djelimino moe da bude spaena, meutim, odlaganje
njenog otpi sa bilo bi neopravdano. Razdoblje kanjenja u naplati je due od
270 dana. Onog trenutka kada je Banka izvrila identifikaciju aktive i
klasifikovala je u E kategoriju, za nju e Banka formirati rezerve na teret
svog rezultata u 100% iznosu i istovremeno e ih ukl oniti iz slubenih
poslovnih knjiga i prebaciti u vanbilansnu evidenciju.


Ukoliko se izlaganje Banke jednom konkretnom kreditnom riziku ne moe
posve odrediti, Uprava Banke e izvriti stroiju klasifikaciju osim ako se ne
raspolae s vrstim dokazom o supr otnom postupku. Isto tako, ponovno
ugovoreni kredit po kojem je korisnik kredita uredno platio dospjelu kamatu iz
vlastitih sredstava klasifikuje se u kategoriju C osim u sluaju kada Banka
raspolae vrstim dokazom o mogunosti njegove klasifi kacije u B kategoriju.

Kada je Banka kreditno izloena prema grupi povezanih osoba, tada se
klasifikacija svakog lana povezane grupe odreuje po najloije odreenom
korisniku i svi su isto kategorizirani.





2.3. 2 Procedure klasifikacije aktive


Kreditna odjeljenja Banke for miraju rezerve od 2% za putanje svakog novog
plasmana novom klijentu ili klijentu koji ima ve neke plasmane, ali ima
najbolji rejting i uredno vraa sve obveze.

Trokovi rezervisnaja za aktivu klasifikovanu kao dobra aktiva knjie se na teret
kreditnog odjeljenja Banke, pri emu su posebno definisana odjeljenje za
pravna lica i odjeljenja za fizika lica.


Odjeljenje analize plasamana, voenja evidencija, klasifikuje kredit u kategoriju
koja se naziva aktiva s posebnom napomenom i vri ukidanje rezervacija za
aktivu koja se klasifikuje kao dobra aktiva od 2% i formira rezervacije za aktivu
s posebnom napomenom od 5% do 15% u zavisnosti od ocjene analize
kreditnog dosjea.


D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


21
Ukoliko se ovi krediti i plasmani ne naplate u rokovima koji su predvieni
Odlukom Agencije za bankarstvo i kada se mogu smatrati aktivom s posebnom
napomenom, Odjeljenje analize plasamana, voenja evidencija ih prebacuje u
podstandardnu aktivu i vri dodatno rezervisanje za pokrie kreditnih gubitaka
od 16% do 40% zavisno od analize rejtinga i kreditnog dosjea, te poduzi ma sve
mjere da ih naplati.


Ukoliko se i ovi krediti i plasmani ne naplate u rokovima koji su predvieni
Odlukom FBA i kada se mogu smatrati podstandardnom aktivom, Odjeljenje
analize plasamana, voenja evidencija ih prebacuje u sumnjivu aktivu i vri
dodatno rezervisanje za pokrie kreditnih gubitaka od 41% do 60% ovisno od
analize rejtinga i kreditnog dosjea, te poduzi ma sve mjere da ih naplati.
Ukoliko se i ovi krediti i plasmani ne naplate u rokovima koji su predvieni
Odlukom Agencije za bankarstvo i kada se mogu smatrati sumnjivom akti vom,
Odjeljenje analize plasamana, voenja evidencija ih prebacuje u aktivu koja se
smatra gubitkom i vri dodatno rezervisanje za pokrie kreditnih gubitaka do
100% iznosa kredita, te uklanja ova potraivanja iz bilansne evidencije i
evidentira ih u vanbilansi.








2.3. 3 Procedure suspenzije kamate


Ukoliko se kreditni plasmani ne naplate u rokovi ma kada se prema Odlukama
Agencije za bankarstvo mogu smatrati kao dobra aktiva i aktiva sa posebnom
napomenom, Odjeljenje analize i plasmana, voenja evidencija prilikom
prebacivanja plasmana u loiju kategoriju (podstandardnu aktivu ili sumnji vu
aktivu) vri istovremeno obustavu obrauna kamate.

Za potraivanja po osnovu kamate koja su obraunata dok je ovaj kredit bio
klasifikovan kao dobra aktiva ili aktiva s posebnom napomenom, Odjeljenje
analize plasamana, voenja evidencija formira rezerve u visini od 100%
potraivanja za kamate i uklanja ih iz bilansne evidencije i evidentira na
vanbilansi.

Izuzetak od ove radnje su potraivanja za kamatu za koja je pokrenuta naplata,
ali ova potraivanja moraju biti naplaena u razumnom roku, odnosno do
slijedeeg pregleda plasmana.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


22

Kada je izvrena suspenzija kamate i obustavljen obraun, obraun i
evidentiranje suspendirane kamate se vri na vanbilansnoj evidenciji.
Prilikom naplate ove kamate najprije se naplauje glavnica po osnovu koje je
izvrena suspenzija kamate, a tek za preostali dio zatvara se potraivanje na
vanbilansnoj evidenciji i naplata evidentira kao izvanredni prihod.

Za aktivu koja se klasifikuje kao gubitak nee se vriti obraun kamate ni na
vanbilansnoj evidenciji sve do naplate glavnice i kamate po osnovu glavnice,
koja se evidentira kao izvanredni prihod, odnosno kao prihod od naplate
otpisanih potraivanja i evidentira se u korist prihoda Odjeljenje analize
plasamana, voenja evidencija.















3. Procjena boniteta



U prethodnim takama ove analize, detaljno sam pojasnila pitanje kreditnog
rizika te procedure unutar banke za upravljanje istim.


Stoga, da bih pokazala kako zaista izgleda procjena boniteta, odnosno kako se
sve prethodno pojanjene take analize povode u praksi, u daljoj analizi
pokazat u nain obrade kreditnog zahtjeva preduzea.





D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


23





3.1 Analiza kreditnog zahtjeva preduzea Magma d.o. o.,
Zvornik



Da bi se preduzeu stavilo na raspolaganje odreeni iznos sredstava kredita,
bilo u obliku kratkoronog ili dugoronog, podrazumjeva se odreena analiza.
Ovo u smislu da je preduzee trailac kredita, duno dostaviti potrebnu
dokumentaciju neophodnu za obradu kreditnog zahtjeva i davanje pozitivne ili
negativne ocjene o i stom.

Svaka banka u skladu, sa svojim procedurama i pravilima, definie spisak
potrebne dokumentacije koju je svaki trailac kredita duan dostaviti. U
principu, manje- via u pitan ju je sledea dokumentacija:


- zahtjev sa obrazloenjim,
- rjeenje o upisu drutva u sudski registar,
- poreska identifikacija direktni i indirektni porezi,
- statistika, podaci o statistikoj razvrstanosti drutva,
- finansijski izvjetaji za zadnja tri obraunska perioda,
- potvrde da preduzee nema dospjelih a neplaenih poreskih obaveza
kako za direktne tako i za indirektne poreze.


Ukoliko se radi o kreditu koji e biti pokriven nekretninom ili drugim
kolateralom (mai ne, automobili i sl.) potrebno je dostaviti procjenu ovlatenog
procjenitelja.

U prncipu, vei iznosi kredita se odobravaju uz adekvatan koleteral dok manji
mogu uz jemstva ili bez jemstva, ukoliko je poslovanje posmatranog komitenta
zadovoljavauje, te ukoliko due vremena posluje sa bankom.


Sam princip izrade kreditnog predloga podrazumjeva sledee korake:


- zaprimanje potrebne dokumenatcije,
- izrada kreditnog predloga,
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


24
- iznoenje istog na kreditni komitet,
- odobravanje ili odbacivanje predloga,
- ukoliko je odobrenje izrada ugovora o kreditu,
- plasman sredstava.



2.3 Izrada kreditnog predloga



Svaka banka za svoje potrebe definie obrazac kreditnog predloga. U principu,
u pitanju je uvijek vie-manje slian obrazaca sa slinim podacima.

Uvijek se polazi od bilansa stanja i uspjeha, njihove analize te trinih
projekcija drutva, stanja konkurencije, kupaca, dobavljaa i sl.

Prije nego se pone ssa izradom kreditnog predloga neophodno je drutvo
provjeriti kroz jedinstvenu bazu podataka pri Centralnoj banci CRK, kako bi
se sagledala trenutna dugovanja drutva.


2.3.1 Osnovni podaci o preduzeu Magma d.o.o. Zvornik


Pojanjenje kreditnog zahtjeva

Preduzee Magmad.o.o iz Zvornika se obratilo Banci sa zahtjevom za
odobrenje kratkoronog kredita u iznosu 50.000,00 KM na rok 6 mjeseci.
Isti je preduzeu potreban za osiguranje tekue likvidnosti.

Kao obezbjeenje po navedeni m zahtjevi ma dostavl jena je procjena nekretnine,
i to privatna kua u Neumu, pr ocjenje vrijednosti 1.000.000 KM, procjenu
izvrio ovlateni sudski vjetak Rajko Rajki iz Zvornika.



Opte informacije o klijentu


Drutvo Magma d.o.o. je specijalizovano za trgovinu vijanom robom i
alatom. Na tritu su prisutni dui vremenski period, tanije od 1996. godine
kada je drutvo i osnovano. Od momenta osnivanja pa do danas, pr odaja kao i
broj kupaca konstantno rastu. Dokaz ovome jeste rast kompanije i stalna
ulaganja u poslovanje.
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


25

Drutvo je ekskluzivni zastupnik i di stributer poljske kompanije Klimas
Wkret-met, koja se bavi proizvodnjom vijane robe visokog kvaliteta. Takoe,
drutvo uvozi sitan inventar, razliite alate za proizvodnju, poljske firme
Topex sp.zoo ije je sjedite u Varavi.

Kupci ovog drutva su iz cijele BiH. Pored toga, u narednom periodu drutvo
ima namjeru irenja na trita van BiH.

Magma d.o.o. do sada nije poslovalo sa naom bankom. Pored toga, vlasnici
kao fizika lica nisu korisnici bilo kojih usluga banke.

Po pitanju poslovnih banaka, drutvo nema glavnu poslovnu banku sa kojom
redovno posluje. Stoga, namjeravaju da kompletno poslovanje prenesu na nau
banku te da ista bude i osnovna.

Vlasnici ovog drutva su Rade Radi sa 50% udjela i Mitar Radi sa 50%
uea. Direktor drutva, bez ogranienja je Rade Radi.
Gospodin Rade se moe pohvaliti dugogodinjim iskustvom u ovoj brani,
prodaja vijane robe, a to se oituje kroz ostvarene dosadanje poslovne
rezultate.



Finansijska analiza


Finansijska analiza svakog preduzea e radi po osnovu bilansa stanja i uspjeha.
Konkretno, u naoj analizi prikazani su sumirani podaci koji su dati sledeom
tabelom:





Tabela finansijska analiza
Slika 3;
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


26
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Stalna sredstva 293 460 502
Tekua sredstva 453 452 612
Vlastita sredstva-kapital 286 351 413
Obveze prema bankama 173 329 486
Ostale obveze 287 231 216
Ukupne obveze 460 560 702
Bilansna svota 746 911 1.115
Poslovni prihodi 834 685 751 1.000 1.250 1.500
EGT* 82 44 67 100 150 190
R
D
i
Podaci o preduzeu
Iznosi u 000 KM
Bilasni podaci Plan
B
i
l
a
n
z
a

EGT-dobit prije poreza


Drutvo Magma d.o.o. postoji ve deset godina. Dosadanje posl ovanje se
moe ocjeniti uspjenim, ukoliko definiemo da je drutvo posloval o pozitivno
i imalo stalnu tendenciju rasta prihoda.

Finansijska analiza obuhvatie kako horizontalnu analizu poslednja tri
perioda, tako i vertikalnu analizu strukturu finansijskih izvjetaja 2007.
godine.


Horizontalna analiza


Ukupna bilansna suma drutva, od 2005. do 2007. godine ima tendenciju rasta.
Rast je prilino ujednaen i iznosi cca 200 KM svake poslovne godine.
Stanje zaliha u posmatranim periodima se kree na priblino istom nivou, te
moemo zakljuiti da drutvo nema pr oblema po pitanju realizacije istih.

Sa druge strane, potraivanja od prodaje se takoe kreu u priblino istim
omjerima te se zakl juuje da se naplata potraivanja odvija ustaljenim tokom.
Kapital drutva takoe ima tendenciju rasta i to u dijelu koji se odnosi na
akumuliranu dobit. Ista je 2007. godine iznosila 262 KM dok je 2005. imala
vrijednost 135 KM.


Rast bilansne sume odnosi se i na rast obaveza drutva kako u dijelu
kratkoroni h tako i u dijelu dugoronih obaveza.



Finansijski pokazatelji na dan 31.12.2007. Vertikalna analiza:

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


27

- Ukoliko posmatramo strukturu aktive ovog drutva, uoava se prilino
ujednaena struktura osnovnih i obrtnih sredstava. Osnovna sredstva
imaju uee 45% u ukupnoj strukturi, dok na tekua sredstva otpada
55% ukupne akti ve. U ovom dijelu je vano napomenuti da drutvo
takoe ima u svom vlasnitvu i dvi je kue, koje se vode kao avans za
materijalna sredstva, a ija vrijednost se procjenjuje na cca 500 KM.
Pored toga, posl ovni objekat u kojem drutvo obavlja svoju djelatnost,
upisan je u bilansu u iznosu 86KM, dok je stvarna vrijednost ove
nekretnine cca 998KM.


- Struktura pasive je struktuirana na sledei nain: vlastiti kapital 37%,
tui kapital 63%. Po mom miljenju suvie vi soko uee tuih sredstava
u ukupnom kapitalu drutva.


- Osnovna sredstva drutva ima sledeu strukturu: nekretnine -
graevinski objekti 19% uea u ukupni m stalnim sredstvima, oprema i
postrojenja 28%, nekretnine u pripremi 53%.


- Tekua sredstva imaju ukupno uee u aktivi 55%. U tekuoj imovini
najvee uee imaju potraivanja od prodaje sa 59% uea u ukupnim
tekuim sredstvima, potom, zalihe sa 25% uea, kratkorona
potraivanja 4% i novani ekvivalenti i novac sa 12% uea. S obzirom
da je u pitanju firma koja se bavi trgovinom, ovakva struktura aktive,
odnosa osnovnih sredstava i obrtne imovine je sasvi m zadovol javajua.


- Kapital drutva na dan 31.12.2007. godine, imao je najvee uee
akumulirane, zadrane dobiti u svojoj strukturi i ista iznosi 63%
ukupnog kapitala, dok na upisan osnovni kapital odlazi ostalih 37%
ukupnog kapitala.


- Po pitanju obaveza drutva, struktura dugoronih i kratkoronih obaveza
je ujednaena. Po pitanju dugoronih obaveza, iste su sainjene iz
kredita i finansijskih najmova lizing aranmana. Uoljiv je rast
dugoronih obaveza u 2007. godini u odnosu na prethodni period, a koji
se najvei m dijelom odnosi na rast obaveza po osnovu finansijskih
najmova, lizing aranmana. Sa druge strane, kratkorone obaveze su
struktuirane iz kredita 35% ukupnih kratkoronih obaveza, potom
obaveza prema dobavljai ma 35%, porezi 10%, druge kratkorone
obaveze 19% te obaveze po osnovu PDV-a 1% kratkoronih obaveza.
Kratkorone obaveze 2007. u odnosu na 2006. godinu imaju tendenciju
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


28
rasta a koji se najveim dijel om odnosi na rast obaveza po osnovu
kredita.


Uopteno, struktura aktive je po mom miljenju, zadovoljavajua,
struktuirana u skladu sa djelatnou drutva, dok je pasiva, prilino
optereena tuim izvorima finansiranja.


- Poseban osvrt u ovom dijelu je potrebno dati po pitanju zaliha drutva.
Naime, prema lager listi na dan 08.05.2008. vrijednosti iznosi cca 570
KM, to je znatno poveanje u odnosu na 31.12.2008. godine. Glavni
razlog ovoli kom rastu zaliha jeste to to je drutvo iskoristilo kreditna
sredstva Fima banke za nabavku robe avansno plaanje. Ovim
poslom drutvo je dobilo sledee povoljnosti: rabat od strane dobavljaa
10%, te bolji poslovni rejting. Pored toga, povoljan kurs dolara je takoe
uticalo na ovu aktivnost, samim tim, drutvo je nabavilo robu po znatno
povoljnijoj cijeni u odnosu na prethodi period.


- Prema dostavljenoj dokumentaciji izlazne fakture drutvo je do maja
tekue godine ostvarilo prodaju u vrijednosti cca 317 KM. U pitanju je
veliki broj kupaca irom BiH. Veliki dio ovih potraivanja jo uvijek nije
naplaen, s obzirom da je broj dana naplate potraivanja od kupaca,
prema izraunu, 175 dana.


- Bilans uspjeha pokazuje da drutvo ostvaruje tendenciju rasta po pitanju
prihoda 2007. u odnosu na 2006. godinu. Takoe, bruto dobit, dobit od
operativne djelatnosti kao i dobit prije poreza takoe i maju tendenciju
rasta. Ovakve aktivnosti se reflektuju i na rast neto dobiti drutva.
Naime, 2007. godine je dolo do rasta dobiti za cca 20 KM.


- Uoava se da drutvo najvei dio prihoda i dobiti ostvaruje po osnovu
prihoda od prodaje, dakle iz redovnog posl ovanja, to je pozitivno.


- Po pitanju rashoda najvei dio istih odlazi na trokove redovnog
poslovanja i to: trokovi za prodato, te trokovi uprave i administracije.
Znaajnu stavku zauzimaju i rashodi po osnovu kamata.


Konano, struktura bilansa uspjeha je sasvi m zadovoljavajua i tipina za
drutva ovog tipa.

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


29
Likvidnost, koeficijent opte likvidnostu drutva iznosi 1,84, to nam govori da
drutvo ima na raspolaganju 1,84 KM za plaanje svake marke dospjelih
kratkoroni h obaveza. Koeficijent ubrzane likvidnosti ima vrijednost 1,39 to je
takoe prihvatl jivo.

Po pitanju aktivnosti drutva, u dijelu vezivanja dana naplate robe i plaanje
prema dobavljaima, postoji nesklad. Nai me, drutvo svoje obaveze prema
dobavljaima izmiruje u roku od 107 dana dok se potraivanja od kupaca
naplauju za 175 dana. Dakle, 68 dana nesklada.

Koeficijent zaduenosti ovog drutva iznosi 63%. Pored toga, uee tueg
kapitala u ukupno ostvarenom prihodu iznosi 93,48.

Odnos pokria i kamata iznosi 3,04 to nam govori da su trokovi kamata
pokriveni iz redovnog poslovanja, odnosno dobitka prije poreza. Naime, dobit
pokriva 3 puta trokove kamata.

Radni kapital iznosi 280 i pokazuje da je obrtna i movina finansirana sa 280 KM
dugoronih sredstava.



Obaveze prema drugim bankama odnosno leasing drutvima u 000 KM
Slika 4;

KK kratkoroni kredit



Kao to uoavamo, preduzee ima jedan kred kod Bobar banke, koji ubrzo istie.
U pitanju je A kategorija kredita, a sam kredit je pokriven samo mjenicama ovog
drutva.





Kreditor -
Banka
Vrsta
kredit
a /
garan
cije

Kateg
orija
kredit
a
Iznos
kredita /
Garancije
Ka
m.
Sto
pa/
nak
nad
a
Datum
odobrenj
a
Krajnji
rok
otplate
/dospijea
Iznos
anuit eta
-rate
Rokovi
dospijea
za anuitet
rate/
mjese.
/kvart al/
naknade
Saldo /
stanje
kredita/
garancije
Osigur. za
povrat
kredita
/garanci je
Bobar
banka
KK A
40.000



08.02.08

08.08.08.
Mjenice
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


30

Ocjena rizka


U skladu sa predoenom analizom dosadanjim rezultatima rada, pokriem
kredita, menadmentom drutva te mogunostima za rast i razvoj, donosi se
konana ocjena o nivou rizika posmatranog plasmana.
Kompletna procjena rizka donosi se na osnovu internog rejtinga kojeg svaka
banka donosi za svoje potrebe. U pitanju je tano definisan i propisan obrazac
koji se unosi softvreski te se na taj nain i dobija konana ocjena.
Skraena verzija istog, sa prikazanim bodovi ma, procentualno, daje se u
sledeoj tabeli:

Slika 5;



Prema priloenom obrazcu procijenjeni rizik iznosi 3 ili 85,98%- srednje do
relativno nizak, i najvei rizik je i skazan kod finansijskih uslova. Obezbjeeno
trite i plasman proizvoda omoguavaju ovom preduzeu kontinuirano
poslovanje.


U prethodnom periodu ovo preduzee se sretalo sa problemom u naplati
potraivanja, to se negativno odraavalo na ostvarenje planskih ciljeva.


Max-bodovi Preduzee
bodovi

%
Menadment 85 60 70,58%
Poslovni usl ovi 100 85 85%
Finansijski uslovi 80 65 81,25%
Servisiranje duga 80 70 87,5%
Kolateral 100 100 100%
Namjena kredita 90 80 88,88%

UKUPNA OCJENA
535

460


85,98%



NIVO RIZIKA
(1-10)

3

NIVO RIZIKA (opisno)
SREDNJE DO RELATIVNO NIZAK

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


31
Potpisani su dugoroni ugovori sa Unigradnjad.d. Sarajevo, Vranicad.d.
Sarajevo, Ikol osd.o.o. Istono Sarajevo, Stan a.d. Istno Sarajevo i mnogi
drugi. Na ovaj nain, drutvo je obezbjedilo trite za neredni period.



Predlog kreditnom komitetu

S obzirom na ponuena sredstva osiguranja:

- Hipoteka na nekretnini upisana , ZK uloak br. 325, broj parcele 185/87,
politika optina Neum, katastraska optina Gradac;
- 10 (deset) mjenica drutva MAGMA d.o.o. Zvorni k
- 5 (pet) mjenica na i me Rade Radi
- 5 (pet) mjenica na i me Mitar Radi



Jake strane

Rizici
- Potencijal za rast prihoda i dobiti;
- Potencijalno vei promet preko
banke
- Stabilno trite;
- Visok nivo potraivanja od kupaca;



U skladu sa ponuenim instrumentom osiguranja kredita, mogunou rasta i
razvoja drutva, kretanju dobiti i prihoda, predlaemo da se traena sredstva
odobre u skladu sa ponuenim usl ovima.



* * *


Kao to se uoava iz prikazane analize, sam posao odobrenja kreditnih
sredstava nekom preduzeu zahtjeva dui vremenski period i ozbiljniju analizu
i pristup ovom poslu.

Konkretno, u prethodno analiziranom sluaju, samo je ukratko prikazan proces
analize. Naime, kompletan kreditni prijednosg podrazumjeva dodatne analize
koji se dobijaju softverski, dok je u radu prikazan samo krajnji ishod.

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


32


Kao zakljuak ove analize, navodim razloge zato bi se posmatranom drutvu
odobrio kredit :

- solidni prihodi i siguran plasman proizvoda ovog drutva,
- dugogodinje iskustvo u posmatranoj brani,
- veliki broj kupaca kako domaih tako i inostranih,
- zadovoljavajui nivo likvidnosti,
- solidna struktura pasive,
- odgovarajui kolateral koji zadovoljava s obzirom da je u pitanju
kratkoroni kredit te se vrijednost mai na ne bi trebala bitnije mijenjati.




3. Trendovi promjene kreditnog rizika



Smatram da je u okviru ove analize vano napomenuti dalji smjer kretanja
kreditnog rizika.
Naime, od sedamdesetih godina nadalje dolo je do znatnog porasta bankarskih
rizika. Snani procesi deregulacje i globalizacije, povezani sa brim
tehnolokim razvojem, doveli su do poveanja rizika posl ovanja kompanija u
realnom sektoru ekonomije. To se prenijelo na porast kreditnih rizika banke,
jer su banke posebno u razvijenim zemljama esto u situaciji da odobravaju
rizine zajmove. Razlog je to najkvalitetnije kompanie u razvijenim zeml jama
imaju dovol jno sopstvenog kapitala iz tokova pr ofita i amortizacije ili mogu da
pribavljaju dodatni kapital neposredno na finansijskom tritu. U bitno
izmjenjenom kontekstu, upravl janje rizikom od strane banaka postalo je
naglaeni sastavni dio upravljanja aktivom.
Kada se govori o kreditnom riziku obno se ima u vidu kreditni rizik kod
bankarskih zajmova. Meutim, kreditni rizik banke moe da postoji i kod
dranja trinih instrumenata (vrijednosnih papira). Kreditni rizik trinih
instrumenata za banke proistie iz pogoranja kreditne sposobnosti kompanija
emitenta trinih instrumenata koje banka dri u svojoj akti vi. Jako
pogoranje kreditne sposobnosti emitenta vrijednosnih papira moe da dovede
do nesolventnosti odnosno da emitenti tih papira ne plaaju svoje finansijske
obaveze (default). Pri tome treba napomenuti da su obveznice (koje banke
kupe) i bankarski zajmovi (koje banke odobravaju) samo razliiti oblici kredita
banaka.
U savremenim uslovima se fokus upravljanja kreditnim rizicima (kao i
ukupnim rizicima) pomjera sa rizika individualnih transakcija na rizik ukupne
banke (tzv,portfolio rizik). Savremena organizacija upravljanja kreditnim
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


33
rizicima sprovodi se na svim niovima bankarske institucije: poevsi od ni voa
na kojem
de oprativno donose kreditne odluke, preko poslovnih jedinica i departmana
banke sve do nivoa ukupne banke.




Zakljuak



S obzirom da su kreditni posl ovi najstariji ali i, moemo rei, najvaniji
bankarski poslovi, mora njima posebno upravljati, definisati i analizirati.
Analiza ovog rada bila je usmjerena ka definisanju kreditnog rizika sa
posebnim osvrtom na procjenu boniteta komitenta potencijalnog korisnika
bankarskog kredita. U skladu sa definisanim, mogu se navesti sledee
injenice :

- Kreditni rizik je rizik od sluaja da e aktiva ili kreditni plasmani postati
nepovratni usljed potpunog neispunjenja obaveza ili u sluaju kanjenja
u servisiranju kreditnog duga. U obje navedene varijante, sadanja
vrijednost aktive se pogorava naruavajui na taj nain solventnost
posmatrane banke;
- Svaka banka mora unaprijed da projektuje naine upravljanja kreditnim
rizikom. U skladu sa tim, svaka banka donosi odreene smjernice,
politike i procedure o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim
rizikom.

Kako je ve naprijed navedeno, u analizi, adekvatno i uspjeno upravljanje
kreditnim rizikom, openito, predstavlja aktivnosti planiranja i odravanja
prihvatljivog odnosa izmeu preuzetog rizika i realnog stepena naplativosti, te
aktivnosti kontrole i smanjenja na najmanju moguu mjeru svih oblika rizika
vezanih za kvalitetu, koncentraciju, osiguranje naplate, odnosno instrumente za
osiguranje naplate (kolateral), dospjelost, valutu, itd.
Iz analize se uoava da posao odobrenja kreditnih sredstava nekom preduzeu
zahtjeva dui vremenski period i ozbiljniju analizu i pristup ovom poslu.
Konkretno, u prethodno analiziranom sluaju, samo je ukratko prikazan proces
analize. Naime, kompletan kreditni prijedlog podrazumjeva dodatne analize
koji se dobijaju softverski (koji su ovdje djelimino prikazani) dok je u radu
prikazan samo krajnji ishod.

Moe se zakljuiti da upravljanje kreditnim rizikom treba da obuhvati
adekvatno provoenje i analizu:
D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


34

- kreditnog zahtjeva,
- kreditnog dosjea,
- kontrolne procedure banke,
- klasifikovanje aktive.

Posebno odjeljenje u banci je zadueno za analizu, upravljanje i provoenje
svih aktivnosti po pitanju kreditnog rizika.

Konano, da bi banka adekvatno upravljala kreditnim rizikom neophodno je da
isti analizira i da provodi odgovarajue mjere po pitanju istog, odnosno,
neophodno je upravljati rizikom.

Moe se zakljuiti da upravljanje kreditnim rizikom polazi od principa
selekcije, ogranienja limita i diverzifikacije, a koje sam ve pojasnila. Po meni,
kljuno je izvriti odgovarajuu selekciju komitetnata te onim najsigurniji m
odobriti traeni zajam.





























D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


35











Literatura


Bjelica Vojin, Bankarstvo, teorija i prakasa, Ekonomski fakultet Subotica,
Novi Sad, 2001. godine

Boidar Raievi, Branko Radii, Javne fi nansije, Ekonomski fakultet
Subotica, 2001. godine;

Eri, D., Finansijska trita i instrumenti, Savremena administracija, Beograd,
2003. godine;

Ferizovi, M., Finansijska trita, Biha, 2004. godine;

Frederic S. Mishkin, Finansijska trita i institucije, Izdanje Zagreb, 2005.
godine;

Lang Rikard, Politika ekonomija , Infor mator Zagreb, 1972. godine

Milojevi, A., Trklja, M., Javne finansije, Ekonomski fakultet Beograd, 1997.
godine;

Nenad Vunjak, Poslovne finansije, Ekonomski fakultet Subotica, Univerzitet
u Novom Sadu, 2002. godine;

Plakalovi, N., Monetarna ekonomija, Ekonomski fakultet u S.Sarajevu,
S.Sarajevo, 2004. godi ne;

Popovi Milan, Ekonomska politika, Banja Luka, 1993. godine


Smjernice za upravljanje kreditnim rizikom banke, Balkan Investment Bank,
A.D. Banja Luka;

D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


36
Smjernice za upravljanje kreditnim rizikom banke, Hypo-Alpe-Adria Bank,
d.d. Mostar;









Spisak sli ka i tabela:


Slika 1; str.7 - Veza 5 Cs of credit sa vrstama kreditnog rizika; Izvor: Bjelica,
V.Bankarstvo, teorija i praksa, Novi Sad, 2001. godine, str.269;

Slika 2; str. 9 - Struktura mjerenja rizika; irovi,M., Bankarstvo Beograd,
2005. str.333.

Slika 3; str. 25 - Tabela finansijska analiza

Slika 4; str. 28 . Obaveze prema drugim bankama odnosno leasing drutvima u
000 KM

Slika 5; str. 29 Ocjena rizika

















D
D
D
i
i
i
p
p
p
l
l
l
o
o
o
m
m
m
s
s
s
k
k
k
i
i
i


r
r
r
a
a
a
d
d
d


37










Prilog:

Bilans stanja I uspjeha DOO Magma.