Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
MCNP
Hng dn c bn s dng
MCNP
cho h iu hnh Windows
ng Nguyn Phng
TPHCM 06/2015
MC LC
Li ni u
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
7
8
8
9
10
12
12
13
13
13
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
17
17
18
18
19
19
19
19
20
21
21
22
23
24
25
.
.
.
.
27
27
27
28
29
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
MC LC
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
29
30
33
33
33
35
36
4 nh ngha hnh hc
4.1 Surface Cards . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.1 Cc mt c nh ngha bi phng trnh
4.1.2 Macrobody . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Cell Cards . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Mt s card nh ngha tnh cht ca cell . . . . .
4.3.1 Material Cards . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3.2 Cell Volume Card (VOL) . . . . . . . . . .
4.3.3 Surface Area Card (AREA) . . . . . . . . .
4.4 Chuyn trc ta . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.1 Coordinate Transformation Card (TRn) . .
4.4.2 Cell Transformation Card (TRCL) . . . . .
4.5 Lattice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.1 Universe & Fill Card (U & FILL) . . . . . .
4.5.2 Lattice Card (LAT) . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
37
37
37
41
43
44
44
45
46
46
46
47
48
48
48
5 nh ngha ngun
5.1 Mode Cards . . . . . . . . . .
5.2 Cc kiu nh ngha ngun .
5.3 Ngun tng qut . . . . . . .
5.3.1 nh ngha . . . . . .
5.3.2 M t phn b ngun
5.3.3 Ngun mt . . . . . .
5.4 Ngun ti hn . . . . . . . . .
5.5 Card ngng chng trnh . .
3.3
3.4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
49
49
49
50
50
50
55
56
56
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
tally
. . .
. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
59
59
60
61
61
61
64
65
65
66
72
73
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
75
75
75
75
78
79
6 nh ngha tally
6.1 Cc loi tally . . . . . . . .
6.1.1 Tally F1 . . . . . . .
6.1.2 Tally F2 . . . . . . .
6.1.3 Tally F4 . . . . . . .
6.1.4 Tally F5 . . . . . . .
6.1.5 Tally F6 . . . . . . .
6.1.6 Tally F7 . . . . . . .
6.1.7 Tally F8 . . . . . . .
6.2 Cc card dng cho khai bo
6.3 FMESHn . . . . . . . . . .
6.4 Lattice Tally . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
MC LC
7.3
7.4
7.2.1 Ca s Surface . . .
7.2.2 Ca s cell . . . . .
7.2.3 Khai bo vt liu . .
7.2.4 Khai bo importance
7.2.5 Chuyn trc . . . . .
Mt s ha 2D c trng
7.3.1 Hin th vt ca ht
7.3.2 th tally . . . . .
7.3.3 th tit din . . .
ha 3D . . . . . . . . . .
7.4.1 nh 3D Ray Tracing
7.4.2 nh ng hc . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
79
80
81
82
84
84
84
84
85
86
86
86
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
91
91
92
93
94
95
97
98
99
100
100
101
101
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
nh hng
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
103
103
103
106
107
107
108
108
109
109
110
110
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
10 Mt s v d m phng MCNP
113
10.1 V d bi ton ph gamma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
10.2 V d bi ton ngng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
10.3 V d bi ton tnh liu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Ti liu tham kho
124
127
131
135
137
MC LC
Li ni u
Trong nhng nm gn y, vic nghin cu v ng dng phng php m phng Monte Carlo cho
cc bi ton vt l ht nhn ngy cng tr nn ph bin do nhng li ch m cc phng php ny
mang li. Cc chng trnh m phng Monte Carlo tr thnh cc cng c hu hiu gii quyt
cc bi ton phc tp m khng th gii c bng nhng phng php thng thng, chng hn
nh m phng tng tc ca bc x vi vt cht nhiu vng nng lng khc nhau, tnh ton
ti u l phn ng, kho st p ng ca detector,...
Tp ti liu Hng dn c bn s dng MCNP cho h iu hnh Windows c xy
dng vi mc ch cung cp cho ngi c nhng kin thc c bn s dng mt trong nhng
cng c m phng Monte Carlo cho bi ton vn chuyn bc x thng dng nht hin nay l
chng trnh MCNP. Ti liu ny c hnh thnh t vic tng hp cc lun vn cng nh ghi
chp ca cc thnh vin trong nhm NMTP (https://sites.google.com/site/nmtpgroup/)
vi mc ch h thng ho kin thc ln kinh nghim thu c sau gn 10 nm lm vic vi chng
trnh MCNP. Phn ln ni dung ca ti liu ny u c ly t cc ti liu MCNP Manual
(vol I, II, III). Ni dung ca ti liu tp trung vo 3 mc tiu chnh:
Hng dn cch ci t v thc thi chng trnh MCNP.
Cch vit mt input file n gin.
Cch c cc bng s liu thng k, nhn xt tin cy ca cc kt qu thu c t MCNP.
Tc gi xin gi li cm n n tt c cc thnh vin trong nhm c bit l c Trng Th Hng
Loan v cc thnh vin Nguyn c Chng , Trn i Khanh, ng Trng Ka My ,
Phm Hu Phong , Phan Th Qu Trc, L Thanh Xun v nhng bi dch v ghi chp v
cng qu gi gp phn to nn ti liu ny. Hi vng vi ti liu ny, ngi c s thu thp c
nhng kin thc qu gi c ch cho cng vic ca mnh.
Do ti liu c tng hp t nhiu ngun khc nhau nn chc chn s khng trnh khi nhng
sai st v ni dung cng nh hnh thc. Ngoi ra, do gii hn ca ti liu cng nh kin thc ca
tc gi, vn cn nhiu ni dung lin quan ti chng trnh MCNP cha c trnh by trong y.
Hi vng rng, ti liu ny s c b sung, ng gp bi chnh cc c gi n ngy cng c
hon thin hn.
ng Nguyn Phng
LI NI U
1
Gii thiu v MCNP
1.1
MCNP (Monte Carlo NParticle) l chng trnh ng dng phng php Monte Carlo m
phng cc qu trnh vt l ht nhn i vi neutron, photon, electron (cc qu trnh phn r ht
nhn, tng tc gia cc tia bc x vi vt cht, thng lng neutron,...). Chng trnh ban u
c pht trin bi nhm Monte Carlo v hin nay l nhm Transport Methods Group (nhm
XTM ) ca phng Applied Theoretical & Computational Physics Division (X Division) Trung
tm Th nghim Quc gia Los Alamos (Los Alamos National Laboratory M). Trong mi hai
hoc ba nm h li cho ra mt phin bn mi ca chng trnh.
Chng trnh MCNP c khong 45.000 dng lnh c vit bng FORTRAN v 1000 dng lnh C,
trong c khong 400 chng trnh con (subroutine). y l mt cng c tnh ton rt mnh, c
th m phng vn chuyn neutron, photon v electron, gii cc bi ton vn chuyn bc x khng
gian 3 chiu, ph thuc thi gian, nng lng lin tc trong cc lnh vc t thit k l phn ng
n an ton bc x, vt l y hc vi cc min nng lng neutron t 1011 MeV n 20 MeV (i
vi mt s ng v c th ln n 150 MeV), photon t 1 keV n 100 GeV v electron t 1 keV
n 1 GeV. Chng trnh c thit lp rt tt cho php ngi s dng xy dng cc dng hnh
hc phc tp v m phng da trn cc th vin ht nhn. Chng trnh iu khin cc qu trnh
tng tc bng cch gieo s ngu nhin theo quy lut thng k cho trc v m phng c thc
hin trn my tnh v s ln th (trial ) cn thit thng rt ln.
Chng trnh MCNP c cung cp ti ngi dng thng qua Trung tm Thng tin An ton Bc
x (Radiation Safety Information Computational Center RSICC) Oak Ridge, Tennessee (M)
v ngn hng d liu ca C quan Nng lng Nguyn t (Nuclear Energy Agency NEA/OECD)
Paris (Php). Ngy nay, ti Los Alamos c khong 250 ngi dng v trn th gii c hn 3000
ngi dng trong hn 200 c s ng dng.
Ti Vit Nam, trong khong hn 10 nm tr li y, cc tnh ton m phng bng chng trnh
MCNP c trin khai nhiu c s nghin cu nh Vin Nghin cu Ht nhn Lt, Trung
tm Nghin cu & Trin khai Cng ngh Bc x TPHCM, Vin Khoa hc & K thut ht nhn
H Ni, Vin Nng lng Nguyn t Vit Nam,. . . v c bit l ti B mn Vt l Ht nhn
K thut Ht nhn (Trng i hc Khoa hc T nhin TPHCM) chng trnh MCNP c
a vo ging dy nh l mt phn ca mn hc ng dng phn mm trong Vt l Ht nhn
bc o to cao hc. Cc nghin cu ng dng MCNP ti Vit Nam ch yu tp trung vo cc
lnh vc nh tnh ton cho l phn ng, ph ghi nhn bc x, phn b trng liu bc x, phn
tch an ton che chn,...
1.2
1.2.1
c bit n vi tn gi Bi ton cy kim Buffon (Buffons needle problem), trong bi ton ny ngi ta th
ngu nhin cc cy kim c chiu di l ln trn mt mt sn c k cc ng thng song song cch nhau mt on t
(vi l t) v tnh xem xc sut ca cy kim ct ngang ng thng l bao nhiu.
Gi x l khong cch t tm cy kim n ng thng gn nht v l gc to bi cy kim v ng thng, ta
c hm mt xc sut (probability density function) ca x v nh sau
0x
t 2
: dx
2 t
2
: d
2
Hm mt xc sut kp hp (joint probability density function)
0 theta
4
dxd
t
l
sin , xc sut cy kim ct ngang ng thng s thu c
2
bng cch ly tch phn hm mt xc sut kt hp
Z /2 Z (l/2) sin
4
2l
dxd =
t
t
0
0
iu kin cy kim ct ngang ng thng x
2lN
tn
1.2.2
MCNP
Ti Trung tm Th nghim Quc gia Los Alamos, phng php Monte Carlo c bt u ng
dng t nhng nm 1940, v chng trnh MCNP l mt trong nhng sn phm ra i t vic ng
dng ny. Tin thn ca n l mt chng trnh Monte Carlo vn chuyn ht mang tn l MCS
c pht trin ti Los Alamos t nm 1963. Tip theo MCS l MCN c vit nm 1965. Chng
trnh MCN c th gii bi ton cc neutron tng tc vi vt cht hnh hc 3 chiu v s dng cc
th vin s liu vt l.
10
MCN c hp nht vi MCG (chng trnh Monte Carlo gamma x l cc photon nng lng
cao) nm 1973 to ra MCNG chng trnh ghp cp neutron-gamma. Nm 1973, MCNG c
hp nht vi MCP (chng trnh Monte Carlo photon vi x l vt l chi tit n nng lng
1 keV) m phng chnh xc cc tng tc neutron-photon v cho ra i chng trnh vi tn
gi MCNP (c ngha l Monte Carlo neutron-photon). Mi cho n nm 1990, khi qu trnh vn
chuyn electron c thm vo, MCNP mi mang ngha Monte Carlo N-Particle nh chng ta
bit ngy nay.
Cc phin bn ca MCNP
MCNP3 c vit li hon ton v cng b nm 1983 thng qua Radiation Safety Information
Computational Center (RSICC). y l phin bn u tin c phn phi quc t, cc phin
bn tip theo MCNP3A v 3B ln lt c ra i ti Phng Th nghim Quc gia Los Almos
trong sut thp nin 1980.
MCNP4 c cng b nm 1990, cho php vic m phng c thc hin trn cc cu trc
my tnh song song. MCNP4 cng b sung vn chuyn electron thng qua vic tch hp
gi ITS (Integrated TIGER Series).
MCNP4A c cng b nm 1993 vi cc im ni bt l phn tch thng k c nng
cao, kh nng phn phi chy song song trn cc cm my (cluster ) hay my trm
(workstation).
MCNP4B c cng b nm 1997 vi vic tng cng cc qu trnh vt l ca photon v
a vo cc ton t vi phn nhiu lon,...
MCNP4C c cng b nm 2000 vi cc tnh nng ca electron c cp nht, cc x l
cng hng gn nhau (unresolved resonance), hnh hc khi (macrobody),...
MCNP4C2 c b sung thm cc c trng mi nh hiu ng quang ht nhn (photonuclear
effect) v cc ci tin ca s trng s (weight window ), c cng b nm 2001.
MCNP5 c vit li hon ton bng Fortran 90 v cng b vo nm 2003 cng vi vic cp
nht cc qu trnh tng tc mi chng hn nh cc hin tng va chm quang ht nhn
(photonuclear collision physics), hiu ng gin n Doppler (Doppler broadenning),... MCNP5
cng tng cng kh nng tnh ton song song thng qua vic h tr OpenMP v MPI.
Ngoi ra cn c thm phin bn MCNPX c pht trin ban u t d n Accelerator Production
of Tritium (APT)vi cc mc nng lng v chng loi ht c m rng
Phin bn MCNPX u tin c pht hnh rng ri l MCNPX2.1.5 vo nm 1999, da
trn phin bn MCNP4B.
Phin bn MCNPX2.4.0 pht hnh vo nm 2002 da trn MCNP4C, c trn h iu hnh
Windows, h tr Fortran 90.
MCNPX2.5.0 vo nm 2005 c ti 34 loi ht, cc phin bn tip theo MCNPX2.6.0 pht
hnh nm 2008 v MCNPX2.7.0 nm 2011.
T nm 2006 bt u c nhng n lc nhm hp nht hai chng trnh MCNP v MCNPX vi
vic a MCNPX2.6.B vo trong MCNP5. Kt qu ca nhng n lc ny l phin bn MCNP6
1.0 ra i vo thng 5/2013.
1.2.3
MCNPX
MCNPX l mt phin bn m rng ca MCNP c pht trin t Phng Th nghim Quc gia
Los Alamos (M) vi kh nng m phng c nhiu loi ht hn. MCNPX c pht trin nh
l mt s kt hp ca MCNP v h thng ngn ng lp trnh LAHET (LCS) vo nm 1994.
11
Chng trnh MCNPX c th m phng c vn chuyn ca 34 loi ht: neutron, proton, electron,
photon, 5 loi ht lepton, 11 loi ht baryon, 11 loi ht meson v bn loi ht ion nh (deuteron,
triton, helium-3 v alpha) lin tc v nng lng v hng. Chng trnh cho php x l chuyn
v dng hnh hc 3 chiu ca vt cht trong cc b mt s cp hay th cp, hnh xuyn, dng li.
N s dng d liu tit din lin tc vi cc m hnh vt l cho nng lng m rng trn 150 MeV.
Bng 1.1 lit k cc loi ht c m phng bi MCNPX. Trong trng hp khai bo cc phn
ht th ta t du tr () pha trc k hiu ht.
Bng 1.1: Cc loi ht c m phng trong MCNPX
IPT
Loi ht
1
1
2
3
3
neutron
anti-neutron
photon
electron
positron
4
4
5
6
7
8
muon
anti-muon
tau
electron neutrino
muon neutrino
tau neutrino
9
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
proton
anti-proton
lambda0
sigma+
sigma
cascade0
cascade
omega
lambda+
c
cascade+
c
cascade
c
lambda+
b
20
20
21
22
22
23
24
25
26
27
28
29
pion+
pion
pion0
kaon+
kaon
K0 short
K0 long
D+
D
D+
s
B+
B0
K hiu
1197.436
1.2676
X
1314.9
1.0
Y
1321.32
1.4082
O
1672.45
1.7825
C
2285.0
2.4353
!
2465.1
2.6273
!
2470.3
1.0
R
5641
1.0
Meson
/
139.57
0.1488
/
139.57
0.1488
Z
134.9764
0.0
K
493.677
0.5261
K
493.677
0.5261
%
497.672
0.000001
497.672
0.000001
G
1869.3
1.9923
@
1864.5
1.0
F
1968.5
2.098
G
5278.7
5.626
B
5279.0
1.0
Thi gian
sng (s)
887.0
887.0
2.197 106
2.197 106
2.92 1013
2.63 1010
7.99 1011
1.479 1010
2.9 1010
1.64 1010
8.22 1011
2.06 1013
3.5 1013
9.8 1014
1.07 1012
2.6 108
2.6 108
8.4 1017
1.24 108
1.24 108
0.89 1010
5.17 108
1.05 1012
4.15 1013
4.67 1013
1.54 1012
1.5 1012
12
1.2.4
30
B0s
31
32
33
34
deuteron
triton
helium-3
alpha
D
T
S
A
5375
Ion nh
1875.627
2808.951
2808.421
3727.418
1.0
1.34 1012
2.0
3.0
3.0
4.0
12.3 y
MCNP6
Ni mt cch n gin, MCNP6 l phin bn hp nht ca MCNP v MCNPX. Hin nay MCNP6
c tt c 37 loi ht, c chia thnh cc nhm: cc ht c bn (elementary particles), cc ht
tng hp (composite particle) hay hadrons v cc ht nhn (nuclei ). Hnh 1.3 trnh by cc khong
nng lng tng ng cho tng loi ht v m hnh vt l trong MCNP6.
Hnh 1.3: Bng cc loi ht, di nng lng v m hnh tng tc vt l trong MCNP6
1.3
13
1.4
1.4.1
Chy chng trnh Visual Editor bng cch nhp i chut vo vised.exe trong th mc
bin hoc vo Start All Programs MCNP5 VisEd.
M input file c sn bng cch vo File Open, hin th input file hoc son tho trc tip
trn editor bng cch nhp vo Input trn thanh menu (Hnh 1.5).
Hin th plot bng cch nhp vo Update Plots trn menu hoc nhp vo Update trn cc
ca s Vised (Hnh 1.6).
V 3D bng cch nhp vo 3D View trn menu (Hnh 1.7).
Chy chng trnh bng cch nhp vo Run trn menu.
Mt s option trn thanh cng c ca s Vised (s dng bng cch nhp vo tng ng):
Zoom: phng to hoc thu nh hnh nh bng cch nhp v ko chut trn hnh v, hoc c
th c thc hin qua thanh trt Zoom out Zoom in trn ca s.
Origin: thay i gc to v hnh bng cch nhp chut vo v tr bt k trn hnh v.
Surf : hin th cc ch s mt.
Cell : hin th cc ch s cell.
Color : hin th mu.
1.4.2
Command Prompt l mt ca s dng lnh DOS chy trn nn Windows cho php bn thc
hin cc dng lnh nh trong DOS. Bn cnh vic s dng Visual Editor, MCNP cn c th c
thc thi thng qua vic nhp cc lnh thng qua vic s dng ng dng ny.
Cch thc thc thi MCNP trong Command Prompt nh sau:
Vo Start All Programs Accessories Command Prompt
14
15
16
xyz
x1 y1 z1
hv
label
s c des
x2 y2 z2
chn gc to , mc nh 0 0 0
chn mt phng v, mc nh 0 1 0 0 0 1
thang chia v, mc nh 100 100
(nu khng khai bo v th mc nh v = h)
ghi cc ch s ln hnh v
2
C s phng php Monte Carlo
MCNP l mt chng trnh m phng vn chuyn ht bng phng php Monte Carlo, do mt
s kin thc c s v phng php ny l cn thit c th hiu c cch thc hot ng cng
nh phn tch cc kt qu thu c sau khi thc thi chng trnh.
Khi lm vic vi chng trnh MCNP, hot ng ca ngi dng ch yu l hai khu: cung cp
d liu u vo v phn tch d liu u ra. i vi vic cung cp d liu u vo, mt trong
nhng thng tin quan trng cn cung cp chnh l cch thc ly mu phn b (phn b v tr
ngun, phn b nng lng, phn b xc sut pht,...). Trong chng ny, ti s trnh by mt s
nt chnh v s ngu nhin, phn b xc sut v cch ly mu phn b bng phng php Monte
Carlo. Cn i vi d liu u ra, vic hiu r cch thc c lng kt qu m phng Monte Carlo
l cn thit c th nh gi cc kt qu thu c t chng trnh. Do phn cui ca chng
s c dnh cho vic trnh by cc khi nim c lng mu v nh gi chnh xc ca kt
qu c lng thu c.
2.1
18
Cc thnh phn chnh ca phng php m phng Monte Carlo (Hnh 2.1) gm c
Hm mt xc sut (probability density function PDF): mt h vt l (hay ton hc)
phi c m t bng mt b cc PDF.
Ngun pht s ngu nhin (random number generator RNG): mt ngun pht cc s ngu
nhin ng nht phn b trong khong n v.
Quy lut ly mu (sampling rule): m t vic ly mu t mt hm phn b c th.
Ghi nhn (scoring hay tallying): d liu u ra phi c tch lu trong cc khong gi tr
ca i lng cn quan tm.
c lng sai s (error estimation): c lng sai s thng k (phng sai) theo s php th
v theo i lng quan tm.
Cc k thut gim phng sai (variance reduction technique): cc phng php nhm gim
phng sai ca p s c c lng gim thi gian tnh ton ca m phng Monte
Carlo.
Song song ho (parallelization) v vector ho (vectorization): cc thut ton cho php phng
php Monte Carlo c thc thi mt cch hiu qu trn mt cu trc my tnh hiu nng
cao (high-performance).
2.2
S ngu nhin
Trong phng php m phng Monte Carlo, chng ta khng th no thiu c cc s ngu nhin.
Cc s ngu nhin c mt trong cc hin tng t nhin nh nhiu lon in t, phn r phng
x,... gii mt bi ton bng phng php Monte Carlo iu quan trng nht l chng ta cn
to ra cc s ngu nhin phn b u (uniform distribution) trn khong (0,1).
2.2.1
19
2.2.2
2.2.3
(2.1)
xn = axn1 + c mod M
(2.2)
n = xn /M
(2.3)
2.3
2.3.1
Phn b xc sut
Bin ngu nhin
Cc bin ngu nhin (random variable hay stochastic variable) l cc bin m gi tr m n nhn
c mt cch ngu nhin. Mt bin ngu nhin c th bao gm mt tp hp cc gi tr m mi
gi tr i km vi mt xc sut (probability) trong trng hp gi tr ri rc hoc mt hm mt
xc sut (probability density function) trong trng hp gi tr lin tc (xem Hnh 2.2).
20
E(x) =
xi fi
i=1
N
P
(2.4)
fi
i=1
h
i
V ar(x) = E (x E(x))2 =
(xi )2 fi
i=1
N
P
= E(x2 ) [E(x)]2
(2.5)
fi
i=1
lch chun (standard deviation) k hiu l cn bc hai ca phng sai, c cng th nguyn
vi gi tr ca bin x nn thng c dng km vi gi tr trung bnh biu din kt qu thu
c.
2.3.2
Hm mt xc sut
(2.6)
21
f (t)dt
(2.7)
Hnh 2.3: So snh hai hm PDF v CDF, gi tr ca hm CDF ti v tr x chnh l tch phn ca
hm PDF t n x
Trong trng hp ta c hm g(x) vi x l bin ngu nhin vi mt f (x), gi tr trung bnh ca
hm g(x) s c tnh theo cng thc
+
Z
E[g(x)] =
g(x)f (x)dx
2.3.3
E[g(x)] =
N
X
gk fk
(2.8)
k=1
Lut s ln
Lut s ln (Law of Large Numbers LLN) m t kt qu thu c khi thc hin php o mt s
ln ln, theo gi tr trung bnh ca cc kt qu thu c s cng gn vi gi tr k vng khi s
php o cng ln (v d trong Hnh 2.4). Lut s ln c vai tr quan trng v n m bo cho s
n nh v mt lu di ca gi tr trung bnh ca cc s kin ngu nhin.
2.3.4
nh l gii hn trung tm
Theo nh l gii hn trung tm (Central Limit Theorem CLT), tng ca cc bin ngu nhin
c lp (independent random variable) v phn phi ng nht (identically distribution) theo cng
mt phn phi xc sut, s hi t v mt bin ngu nhin no (Hnh 2.5).
Gi s ta c N tp hp cc bin ngu nhin c lp Xi (X1 , X2 , ..., XN ), mi tp hp u c phn
b tng minh (arbitrary) vi xc sut P (x1 , x2 , ..., xN ) c tr trung bnh i , phng sai hu hn
22
Hnh 2.4: Minh ha Lut s ln khi thc hin th nghim tung ng xu, th biu din t l phn
trm xut hin mt nga (head ) nhiu hn mt sp (tail ) theo s ln tung
i2 tng ng. Khi i lng c dng chun ha
N
P
Xnorm
N
P
xi
i
i=1
i=1
s
=
N
P
i2
(2.9)
i=1
2.3.5
Ly mu phn b
Phn b mu (sampling distribution) hay cn gi l phn b mu hu hn (finite-sample distribution) l phn b xc sut thng k ca cc gi tr trong mu ngu nhin c ly ra t mt phn
b qun th. Phn b mu ph thuc vo cc yu t nh phn b ca bn thn qun th, cch
thc ly mu, kch c mu,...
23
x =
(2.10)
n
vi l lch chun ca qun th v n l kch c mu.
Bng 2.1: Mt s v d phn b mu ngu nhin c ly t qun th
Phn b qun th
Phn b mu
!
2
Normal ,
X
n
nX Binomial(n, p)
Normal(, 2 )
Bernoulli(p)
Normal(1 , 12 ) v Normal(2 , 22 )
2.3.6
12 22
X1 X2 Normal 1 2 ,
+
n
n
c lng mu
Trung bnh mu (sample mean) l gi tr c lng ca trung bnh qun th (population mean)
da trn mt mu c chn ngu nhin t qun th ny. c lng trung bnh ca mu ta
s dng cng thc
N
1X
x
=
xi
(2.11)
N
i=1
(2.12)
2
N
(2.13)
D cho phn b ca x
l ng nht vi gi tr trung bnh ca qun th nhng phng sai s nh
hn nhiu nu kch thc ca mu l ln.
2
24
2 c xc nh bi cng
Phng sai mu (sample variance) thng c k hiu l S 2 hay SN
5
thc
N
1 X
2
(xi x
)2
(2.14)
S =
N
i=1
Nu ta xem x
nh l mt c lng ca trung bnh qun th vi
E(
x) =
(2.15)
N 1 2
< 2
= E (
x )2 =
N
2
(2.16)
1 X
s =
(xi x
)2
N 1
2
(2.17)
i=1
T s gia phng sai cha hiu chnh trn phng sai hiu chnh (S/s)2 = N/(N 1) c gi
l h s hiu chnh Bessel (Bessels correction).
2.3.7
chnh xc ca c lng
N
N
1 X
1 X
(xi x
)2 <
(xi )2
N i=1
N i=1
25
thng (systematic error ). Trong Monte Carlo, ta khng th c lng chnh xc ny mt cch
trc tip c.
Cc nhn t chnh nh hng ln chnh xc gm c
chnh xc ca code (m hnh vt l,...)
M hnh bi ton (hnh hc, ngun,...)
Sai s c nguyn nhn t ngi dng
tp trung (precision)7 l bt nh ca ca cc thng ging thng k trong vic ly mu.
Mi tng quan gia chnh xc v tp trung c mnh ha trong Hnh 2.6 v Hnh 2.7.
2.3.8
Khong tin cy
Trong thc t, nhiu khi precision cng c gi l chnh xc, tuy nhin n d b ln ln vi accuracy nn ti
s gi precision l tp trung phn bit.
8
Nhiu ngi cho rng xc sut c cho bi khong tin cy chnh l xc sut m gi tr trung bnh ca qun th
ri vo trong khong tin cy , suy ngh ny l khng ng. Gi tr trung bnh ca qun th l mt hng s, n
khng thay i, do xc sut gi tr trung bnh qun th ri vo trong khong tin cy ch l mt trong 2 gi tr
0 hoc 1.
26
(2.19)
(2.20)
(2.21)
Cc gi tr xc sut nh 68%, 95%, 99% c cho bi khong tin cy tnh theo ch ng trong trng hp
phn b mt chiu (1-dimension)
3
Cu trc chng trnh MCNP
Trong chng ny chng ta s i tm hiu cc thnh phn chnh ca chng trnh MCNP nh cc
th vin d liu, cc th tc thc thi, file d liu u vo (input file) v file d liu u ra (output
file). Bn cnh , chng ta cng s c c hi tm hiu cc bc tin hnh m phng cng nh
cu trc ca cc file d liu ca chng trnh MCNP.
3.1
3.1.1
28
3.1.2
29
hoc l khong cch n ngng di nng lng. Cc tally ghi nhn vt s c tnh ton, v cc
thng s mi ca ht cng s c cp nht. Nu khong cch n mt hnh cu DXTRAN cng
loi bng vi di vt nh nht, ht s c kt thc. Nu ht vt qu thi gian ngng, vt
cng c ngt ti . Nu ht ri khi mt hnh cu DXTRAN, bin flag ca DXTRAN s c
gn gi tr 0 v qu trnh cutoff trng s s c tin hnh, ht s kt thc ti y hoc s tip
tc vi trng s c tng ln. Cc hiu chnh trng s cng c thc hin trong trng hp c
s dng exponential transform.
Nu di vt nh nht bng khong cch n mt bin, ht s c vn chuyn n mt JSU
trong trng hp c tally mt, v vo trong cell k tip. Lc ny, cc tnh ton mt phn x, bin
tun hon, phn chia hnh hc, Russian roulette s c p dng. Trong trng hp b phn chia,
chng trnh s ghi nhn li vt ca tt c cc ht c phn chia v kho st ln lt tip theo
.
Nu khong cch n ln va chm k tip nh hn khong cch n mt bin, hoc cc ht mang
in tch n khong cch t ti ngng di ca nng lng kho st, ht s c m phng va
chm. i vi neutron, cc tnh ton va chm s xc nh loi ht nhn bia tham gia vo va chm,
ly mu vn tc nhn bia trong trng hp tng tc vi kh t do chuyn ng nhit, ghi nhn
cc photon to ra (ACEGAM), xt xem hiu ng bt neutron l khng hay c trng s, x l cc
va chm nhit theo S(, ), xt tn x n hi hay khng n hi. i vi bi ton ngng, cc
sn phm phn hch s c lu li cho cc tnh ton tip theo. Cc thng s ca ht to ra trong
va chm (nng lng, hng bay,...) cng s c lu li. Cc va chm c s tham gia ca nhiu
ht s c x l ring r.
Cc tnh ton va chm ca photon cng tng t nh ca neutron, bao gm c m hnh vt l
n gin ln chi tit. Cc m hnh vt l n gin ch bao gm cc tng tc ca photon vi cc
electron t do (khng tnh cc hiu ng lin kt ca electron vi nhn). Cn m hnh vt l chi tit
c bao gm c cc tha s dng (form factor ) v hiu ng lin kt ca electron trong qu trnh tn
xa Compton, bn cnh cn c thm cc hiu ng tn x kt hp (Thomson) v s pht hunh
quang theo sau hiu ng quang in. Phin bn MCNP5 cn c thm cc hiu ng quang ht nhn
(photonuclear ), cc ht th cp to ra t phn ng quang ht nhn c ly mu theo cng cch
thc vi va chm neutron khng n hi. Cc electron to ra do tn x Compton, to cp v hiu
ng quan in c xem nh li nng lng hon ton ti ch (nu IDES=1 trong PHYS card)
hoc xp x pht bc x hm (nu IDES=0) hoc c kho st vn chuyn (nu mode E c s
dng v IDES=0).
Sau khi ht qua mt bin hoc sau khi qu trnh va chm c kho st, ht s tip tc c
tnh khong cch n mt bin k tip v c nh th tip din. Khi ht b mt trong qu trnh va
chm hoc trong cc qu trnh tnh ton gim phng sai, chng trnh s kim tra xem c cn
ht th cp no c to ra trong qu trnh m phng ht hay khng, nu khng cn th lch
s ht s kt thc. Cc thng tin s c tng hp v a vo tally kt qu, cc bng thng k.
Cui mi lch s ht, chng trnh s kim tra cc iu kin kt thc (s lch s ht, thi gian chy
chng trnh,...) c tha hay cha. Nu tha, MCRUN s kt thc v kt qu s c in ra.
3.2
3.2.1
MCNP s dng cc th vin s liu ht nhn v nguyn t nng lng lin tc. Cc ngun cung
cp d liu ht nhn ch yu cho MCNP gm c
The Evaluated Nuclear Data File (ENDF)
The Evaluated Nuclear Data Library (ENDL)
The Activation Library (ACTL)
30
3.2.2
Cc bng d liu
Trong trng hp s nguyn t Z c t hn ba ch s, ngi ta thng vit ngn li l Z hoc ZZ, v d 13027.24y
thay v 013027.24y
31
T kha DATAPATH phi bt u trong vng 5 k t u tin ca dng. Khi thc thi, chng
trnh MCNP s tm kim file xsdir v cc th vin d liu tng tc ln lt theo th t cc
khai bo sau
Khai bo XSDIR = <ng dn th mc> trong cu lnh thc thi chng trnh.
Khai bo DATAPATH = <ng dn th mc> dng thng tin (message block ) ca
input file.
Th mc hin hnh.
Khai bo DATAPATH trong file xsdir.
Bin mi trng DATAPATH.
Thng tin ca tng dng khai bo bo bng d liu trong file xsdir.
Th vin c khai bo trong th tc BLOCK_DATA khi bin dch MCNP.
Phn th hai: khi lng tng i ca nguyn t (atomic weight ratio)2 , phn ny c bt
u bng cm t atomic weight ratios trong vng 5 k t u tin ca dng. Cc dng
tip theo khai bo khi lng nguyn t theo c php
ZAID AWR
vi ZAID l k hiu ca nguyn t c dng ZZAAA v AWR l khi lng tng i ca nguyn
t tng ng vi k hiu.
Phn cui: danh sch cc bng d liu tng tc, phn ny c bt u vi t kha directory trong vng 5 k t u tin ca dng. Cc dng tip theo cung cp thng tin ca cc
bng thng tc (7-11 thng tin). K hiu ZAID lun l thng tin u tin c cung cp
mi dng. Nu bng d liu cn nhiu hn 1 dng m t, ta cn thm k t + cui
dng tip tc dng mi. S 0 ch thng tin khng hu dng. Cc thng tin ca bng
c cung cp trong xsdir bao gm
Tn ca bng
Khi lng tng i nguyn t
Tn file3
ng dn truy cp
Kiu file4
a ch5
di bng6
di bn ghi7
S d liu mi bn ghi
Nhit 8
Thng tin flag9
2
character*10
real
character*8
character*70
integer
integer
integer
integer
integer
real
character*6
32
33
nhit ring nn ta khng cn dng n cc d liu nhit S(, ). Cc bng ny c dng ZZZAAA.nnM
cho neutron v ZZZAAA.nnG cho photon (bao gm c electron) (xem Bng G.3, MCNP Manual).
3.3
Input file
tin hnh m phng bng chng trnh MCNP, trc tin ngi dng cn phi to ra mt input
file c cha cc thng tin cn thit ca bi ton chng hn nh: m t hnh hc, vt liu, cc kt
qu cn ghi nhn, cc qu trnh vt l,... Input file ca MCNP c th hai dng: chy ln u
(initiate-run) hoc chy tip tc (continue-run).
3.3.1
Initiate-run
Cu trc ca mt file input initiate-run cho MCNP nh sau
Tiu v thng tin v input file (nu cn)
Cell Cards (nh ngha cc mng)
. . .
dng trng
Surface Cards (nh ngha cc mt)
. . .
dng trng
Data Cards (Mode Cards,Material Cards,Source Cards,Tally Cards,...)
. . .
Continue-run
Cu trc ca mt file input continue-run cho MCNP nh sau
Tiu v thng tin v input file (nu cn)
CONTINUE
Data Cards (Mode Cards,Material Cards,Source Cards,Tally Cards,...)
. . .
Lu : chy c continue-run cn phi c hai file chnh: file khi ng (tn mc nh RUNTPE)
v file input (tn mc nh INP).
3.3.2
Hnh 3.1 trnh by v d cu trc mt file input ca MCNP, dng u tin trong input file chnh l
dng tiu (c th b trng dng ny), tip theo sau l cc thnh phn chnh ca file input.
Trong Hnh 3.1 c 3 khi (block ) ln, l cc khi m t cell, surface v data, cc khi ny c
cch nhau bi chnh xc 1 dng trng (chng trnh s bo li nu nhiu hn 1 dng trng).
Cell cards Cell l mt vng khng gian c hnh thnh bi cc mt bin (c nh ngha
trong phn Surface cards). Khi mt cell c xc nh, vn quan trng l xc nh c gi tr
ca tt c nhng im nm trong cell tng ng vi mt mt bin.
Khi mt (surface) c nh ngha, n chia khng gian thnh hai vng vi cc gi tr dng v m
tng ng (xem Phn 4.1.1). Cell c hnh thnh bng cch thc hin cc ton t giao (khong
trng), hi (:) v b (#) cc vng khng gian to bi cc mt. Khi m t mt cell, cn phi chc
chn rng cell c bao kn bi cc mt, nu khng chng trnh s bo li sai hnh hc.
34
Trong Hnh 3.2, ct u tin l ch s (tn) ca cell ; ct th hai l loi vt liu (material ) c lp
y trong cell ; ct th ba l mt ca vt liu, trong trng hp vt liu l 0 (chn khng) th
khng cn khai bo mt . Ct th t l nh ngha vng khng gian hnh thnh nn cell thng
qua vic kt hp cc vng khng gian to nn bi cc mt, v ct cui cng l khai bo quan
trng (importance) ca cell.
Chi tit v Cell cards c th c xem trong Phn 4.2.
35
3.3.3
Nn dng cc trnh son tho vn bn nh notepad hoc wordpad son tho input file,
khng dng cc chng trnh nh Microsoft Word.
Tn ca input file khng c vt qu 8 k t.
Dng u tin trong input file l dng ghi thng tin ca input, nu khng c thng tin th
trng dng ny.
Khng c s dng phm tab to khong trng trong khi vit input, ch c s dng
phm spacebar.
Trong Cell card hoc Surface card, 5 k t u tin trong mi dng c dng khai bo
ch s ca cell hoc mt.
S k t ti a cho mi dng l 80 k t, nu vt qu th phi xung dng v dng k t
& cui dng bo cho MCNP bit l thng tin vn cn tip tc dng di, hoc nu
khng th dng tip theo phi trng 5 k t u tin.
K t c c t trong khong 5 k t u tin ca dng c tc dng comment c dng,
MCNP s khng thc hin cc dng ny trong khi chy chng trnh.
K t $ c tc dng comment cc thng tin pha sau n.
K t # c t trong vng 5 k t u tin ca dng c cha tn card c tc dng chuyn
khai bo dng dng sang khai bo dng ct.
Trong MCNP, cc n v c mc nh nh sau: nng lng (MeV), khi lng (g), khng
gian (centimet), thi gian (shake = 108 s), nhit (MeV), mt nguyn t (nguyn
t/barn-cm), mt khi lng (g/cm3 ), tit din (barn).
Cch vit ngn gn i vi nhng tham s lp li:
nr
ni
nm
nj
3.4
36
Output file
MCNP cung cp nhiu loi file d liu u ra (output) tu thuc vo tng yu cu c th. Mt s
file output c trng ca MCNP
OUTP file d liu u ra chun ca MCNP, file ny cung cp cc thng tin v qu trnh m
phng cng nh cc kt qu ca n. Cc thng tin mc nh ca file OUTP gm c
Ni dung input file
Cc bng tm tt cc thng tin v cell, mt, ht ngun, cc tng tc trong qu trnh m
phng (iu chnh thng qua lnh PRINT trong input file)
Cc thng tin chu k KCODE (nu c)
Cc kt qu tally
Bng kim nh thng k cc kt qu tally
...
RUNTPE file nh phn cha cc thng tin din bin ca qu trnh m phng, c s dng
chy li (hay chy tip) MCNP, c iu khin bi PRDMP card (xem Phn 9.1.2).
MCTAL file ASCII cha cc kt qu tally tng ng vi ln kt xut (dump) cui cng ca
RUNTPE, n cng c th c c bi MPLOT (xem Phn 9.1.3) v kt qu tally trong MCNP.
Ngoi ra tu vo mc ch ca bi ton, chng ta cng c th xut ra cc file output cha nhng
thng tin khc, chng hn nh
MESHTAL file kt qu mesh tally vi nh dng ASCII
RSSA file nh phn cha thng tin ngun mt c
WSSA file nh phn cha thng tin ngun mt c ghi ra
WXXA file nh phn tm (scratch file) cha thng tin ngun mt c ghi
PTRAC file cha thng tin v vt ca ht (particle track )
WWONE file cha thng tin ca s trng s nng lng hay thi gian
WWOUT file cha thng tin ca s trng s c to (file input tng ng l WWINP)
SRCTP file nh phn cha thng tin phn b ngun KCODE
PLOTM.PS file ho postscript
4
nh ngha hnh hc
4.1
Surface Cards
4.1.1
to ra cc vng khng gian hnh hc phc v cho vic m phng, MCNP cung cp mt s cc
dng mt c bn chng hn nh mt phng, mt cu, mt tr, ... (c tt c gn 30 loi mt c
bn). Cc khi hnh hc m phng c to thnh bng cch kt hp cc vng khng gian gia
cc mt vi nhau thng qua cc ton t giao, hi v b.
Cc mt c nh ngha trong Surface card bng cch cung cp cc h s ca cc phng trnh
gii tch mt hay cc thng tin v cc im bit trn mt. Cc phng trnh gii tch cho mt
c cung cp bi MCNP c trnh by trong Bng 4.1.
C php:
Trong :
j
n
a
list
list
ch s mt.
b qua hoc bng 0 nu khng c dich chuyn to .
> 0, s dng TRn card dch chuyn to .
< 0, tun hon theo mt n.
k hiu loi mt.
cc tham s nh ngha mt.
38
4.1. Surface Cards
K hiu
P
PX
PY
PZ
SO
S
SX
SY
SZ
C/X
C/Y
C/Z
CX
CY
CZ
K/X
K/Y
K/Z
KX
KY
KZ
SQ
GQ
TX
TY
TZ
PXYZ
Loi
Mt phng
Mt phng
Mt phng
Mt phng
Mt cu
Mt cu
Mt cu
Mt cu
Mt cu
Mt tr
Mt tr
Mt tr
Mt tr
Mt tr
Mt tr
Mt nn
Mt nn
Mt nn
Mt nn
Mt nn
Mt nn
Ellipsoid
Hyperboloid
Paraboloid
Hnh tr, nn
Ellipsoid
Hyperboloid
Paraboloid
Mt xuyn
ellipse hoc trn
khng // trc X,Y,Z
M t
Mt phng thng
trc X
trc Y
trc Z
Tm ti gc to
Mt cu thng
Tm trn trc X
Tm trn trc Y
Tm trn trc Z
// trc X
// trc Y
// trc Z
Trn trc X
Trn trc Y
Trn trc Z
// trc X
// trc Y
// trc Z
Trn trc X
Trn trc Y
Trn trc Z
// trc X,Y,Z
Hm
Ax + By + Cz D = 0
xD =0
yD =0
zD =0
x2 + y 2 + z 2 R 2 = 0
(x x
)2 + (y y)2 + (z z)2 R2 = 0
(x x
)2 + y 2 + z 2 R2 = 0
x2 + (y y)2 + z 2 R2 = 0
x2 + y 2 + (z z)2 R2 = 0
(y y)2 + (z z)2 R2 = 0
(x x
)2 + (z z)2 R2 = 0
(x x
)2 + (y y)2 R2 = 0
y 2 + z 2 R2 = 0
x2 + z 2 R 2 = 0
x2 + y 2 R 2 = 0
p
2
2
) = 0
p(y y) + (z z) t(x x
)2 + (z z)2 t(y y) = 0
p(x x
(x px
)2 + (y y)2 t(z z) = 0
2
2
) = 0
y + z t(x x
2
2
px + z t(y y) = 0
x2 + y 2 t(z z) = 0
A(x x
)2 + B(y y)2 + C(z z)2
+2D(x x
) + 2E(y y) + 2F (z z) + G = 0
x
yzABC
x
yzABC
x
yzABC
ABCDEF G
HJK
Tham s
ABCD
D
D
D
R
x
yzR
x
R
yR
zR
yzR
x
zR
x
yR
R
R
R
x
yzt2 1
x
yzt2 1
x
yzt2 1
x
t2 1
yt2 1
zt2 1
ABCDEF G
x
yz
Trc // vi X
Trc // vi Y
Trc // vi Z
p
(x x
)2 /B 2 + ( (y y)2 + (z z)2 A)2 /C 2 1 = 0
p
(y y)2 /B 2 + (p (x x
)2 + (z z)2 A)2 /C 2 1 = 0
(z z)2 /B 2 + ( (x x
)2 + (y y)2 A)2 /C 2 1 = 0
Mt phng to bi cc im
39
40
Ton t giao:
Cell 1 cha vt cht l phn giao ca:
Vng pha trn mt 1 (du +)
Vng tri ca mt 2 (du )
Vng di ca mt 3 (du )
Vng phi ca mt 4 (du +)
Khai bo cc mt cho cell 1 l:
1 -2 -3 4
Ton t hp:
Khai bo cc mt cho cell 1v 2 ln lt l:
cell 1:
1 -2 (-3 : -4) 5
cell 2:
-5 : -1 : 2 : 3 4
Ton t b :
Khai bo cc mt cho cell 1v 2 ln lt l:
cell 1:
1 -2 -3 4
cell 2:
-1 : 2 : 3 : -4
hoc
#1 (b cell 1)
0.5
41
4.1.2
Macrobody
BOX
Trong
Vx Vy Vz
A1x A1y A1z
A2x A2y A2z
A3x A3y A3z
Vx Vy Vz
cc ta
vector ca
vector ca
vector ca
x,y,z ca 1 gc hp.
mt u tin.
mt th hai.
mt th ba.
RPP
Trong
Xmin Xmax
Xmin Xmax
Ymin Ymax
Ymin Ymax
Zmin Zmax
Zmin Zmax
cc ta ca cc gc hp.
SPH hnh cu
C php:
SPH
Trong
Vx Vy Vz
R
Vx Vy Vz
RCC
Trong
Vx Vy Vz
Hx Hy Hz
R
Vx Vy Vz
Hx Hy Hz
cc ta x,y,z ca tm y.
vector cao trc hnh tr.
bn knh
RHP
V1 V2 V3
H1 H2 H3
R1 R2 R3
cc ta x,y,z ca mt y.
S1 S2 S3
T1 T2 T3
42
H1
R1
S1
T1
H2
R2
S2
T2
vector
vector
vector
vector
H3
R3
S3
T3
t
t
t
t
y ti nh.
trc n gia mt th nht.
trc n gia mt th hai.
trc n gia mt th ba.
REC
Vx Vy Vz
Trong
Vx Vy Vz
Hx Hy Hz
V1x V1y V1z
V2x V2y V2z
Hx Hy Hz
cc ta x,y,z ca mt phng y.
vector cao trc hnh tr.
vector trc chnh ca ellip (vung gc vi Hx Hy Hz ).
vector trc ph ca ellip (trc giao vi H v V1 ).
TRC hnh nn ct
C php:
TRC
Vx Vy Vz
Trong
Vx Vy Vz
Hx Hy Hz
R1 R2
Hx Hy Hz
R1 R2
cc ta x,y,z ca mt y.
vector cao trc hnh nn.
bn knh nh v bn knh ln ca hnh nn ct.
ELL ellipsoid
C php:
ELL
Trong
Nu Rm > 0:
V1x V1y
V2x V2y
Rm
Nu Rm < 0:
V1x V1y
V2x V2y
Rm
Rm
V1z
V2z
ta tiu im th nht.
ta tiu im th hai.
chiu di trc chnh.
V1z
V2z
tm ca ellipsoid.
vector trc chnh.
chiu di bn knh ph.
WED hnh nm
C php:
WED
Trong
Vx Vy Vz
V1x V1y V1z
V2x V2y V2z
V3x V3y V3z
Vx Vy Vz
ta nh.
vector ca mt tam gic u tin.
vector ca mt tam gic th hai.
vector chiu cao.
ARB
Ax Ay Az
Bx By Bz
...
Hx Hy Hz
N1 N2 N3 N4 N5 N6
Trong
Tm b ba u tin (A,B,C,D,E,F,G,H) nh ngha ta cc gc ca a din.
Su tham s tip theo mang 4 ch s nh ngha cc mt to thnh t cc gc.
V d 4.5: Cch khai bo macrobody
43
BOX -1 -1 -1 2 0 0 0 2 0
0 0 2
(Khi hp c tm gc ta , kch thc mi cnh l 2cm)
RPP -1 1 -1 1 -1 1
(Tng ng vi khai bo BOX trn)
RCC 0 -5 0 0 10 0 4
(Hnh tr cao 10cm song song vi trc y, c mt phng y ti v tr y = 5cm v bn knh 4cm)
4.2
Cell Cards
j
j
Trong :
j
m
d
m
d
LIKE
n
geom
BUT
params
list
ch s cell.
ch s vt cht trong cell, m=0 ch cell trng.
khi lng ring ca cell theo n v [1024 nguyn t/cm3 ] nu du + hoc
[g/cm3 ] nu du pha trc.
phn m t hnh hc ca cell, c gii hn bi cc mt.
cc tham s tu chn: imp, u, trcl, lat, fill, ...
ch s ca mt cell khc.
cc t kho dng nh ngha s khc nhau gia cell n v j.
geom
params
n
list
(1 -2 3 -4 5 -6)
vi cc mt phng:
1
2
3
4
PX
PX
PY
PY
-1
1
-2
2
$
$
$
$
Mat
Mat
Mat
Mat
phang
phang
phang
phang
vuong
vuong
vuong
vuong
goc
goc
goc
goc
truc
truc
truc
truc
x
x
y
y
44
5
6
PZ
PZ
-3.5
3.5
Ngoi ra, thay v khai bo 6 mt, ta cng c th m t hnh hp bng cch s dng macrobody
(xem Phn 4.1.2) nh sau:
1
RPP
-1
-2
-3.5
3.5
Khi khai bo cell c mt tham s thng xuyn xut hin, imp (importance), tham s ny c th
c xem nh l quan trng (trng s) ca mi cell. quan trng ca cell bng 0 trong trng
hp ca cell v tr (universe cell ) l cell m t vng khng gian bn ngoi vng m ta m phng.
C hai cch khai bo imp:
t ngay sau cc cell trong Cell card
2
0
-7:8:-9
imp:p=1
3
1
-1.0 #2
imp:n=2
a vo trong khi Data card
imp:n 1 2 4 5r 1 0
i lng ny ch thc s c ngha khi ngi dng s dng cc k thut gim phng sai (variance
reduction technique). Khi , cc cell c quan trng cao hn s nhn c m phng chi tit
hn (s lng cc ht c m phng nhiu hn) so vi cc cell c quan trng thp (xem
Chng 8). Theo quy c, khi ht i vo trong cell c quan trng bng 0, qu trnh m phng
ht s kt thc. Thng thng cc cell m t vng khng gian bao ngoi khu vc m phng s
c gn gi tr ny.
4.3
4.3.1
Material card m t loi vt liu c lp y trong cell trong qu trnh m phng. Cc thnh
phn trong vt liu c xc nh bng s hiu nguyn t ca nguyn t thnh phn v t l phn
trm ca nguyn t trong vt cht.
C php:
Mm
ZAID1
fraction1
ZAID2
fraction2 ...
Trong :
m
ZAID
ch s ca vt liu.
s hiu xc nh ng v, c dng ZZZAAA.nnX vi:
ZZZ l s hiu nguyn t
AAA l s khi
nn l s ch ca b s liu tit din tng tc s c s dng
X l kiu d liu (C nng lng lin tc; D phn ng ri rc;...)
fraction t l ng gp ca ng v trong vt liu.
Trong khi khai bo ng v, s hiu nguyn t ZZZ khng nht thit phi vit 3 ch s. i vi
cc ng v t nhin AAA=000, chng hn nh khi khai bo ng v 16 O ta c th vit 8016 hay
8000 u c. Trong thc t, i vi trng hp cc ht kho st l photon hoc electron, tit
din tng tc khng c s ph thuc r rt vo s khi nn ta c th s dng AAA=000 cho cc
trng hp ny. Trong trng hp khng khai bo ui nnX, b d liu tit din mc nh s c
s dng.
T l ng gp ca ng v trong vt liu s c tnh theo t l s nguyn t c trong hp cht
nu mang gi tr dng, hoc theo t l khi lng nu mang gi tr m.
V d 4.8: nh ngha vt liu kapton
45
92238 0.9928
92235 0.0072
92238.66 c 0.9928
92235.66 c 0.0072
MTm
X1
X2 ...
4.3.2
Card VOL c dng khai bo th tch cho cc cell. Thng thng MCNP s tnh th tch v
khi lng ca mt cell da vo cc thng tin ca cell m ngi dng khai bo. Khi card ny c
1
Thng thng hiu ng tn x nhit ch tr nn quan trng khi nng lng xung di 2eV.
46
s dng, MCNP s s dng thng tin v th tch c cung cp trong card thay v dng cc th
tch tnh ton c.
C php:
hay
VOL
VOL
Trong
xi
NO
x1 x2
...
xi
NO
x1 x2
...
xi
ch s ca cell.
khng c th tch hay din tch c tnh.
0.5 9 r 0.3 4 r
4.3.3
Card AREA tng t nh VOL nhng dnh cho khai bo din tch b mt.
C php:
AREA
Trong
xi
x1
...
xi
...
xn
din tch ca mt th i.
4.4
4.4.1
Chuyn trc ta
Coordinate Transformation Card (TRn)
C php:
TRn (*TRn)
Trong
n
O1 O2 O3
B1 n B9
O1 O2 O3
B1 B2 B3
B4 B5 B6
B7 B8 B9
47
(1 -2 -3)
1 1 PX
2 1 PX
3 1 CX
-1.5
1.5
0.5
0 0 0
30 60 90
120 30 90
90 90 0
4.4.2
3J
30 60 90
Card TRCL c chc nng tng t nh TRn nhng c s dng trc tip trn cell card.
C php:
hoc
Trong
n
TRCL=n
TRCL=(O1 O2 O3
B1 B2 B3
B4 B5 B6
B7 B8 B9
M)
V d 4.14: M t cell 1 c dng hnh tr ng knh 1cm, cao 3cm v cell 2 ging cell 1 nhng
nghing 1 gc 30 so vi trc x trong mt phng xy
Tng t nh v d trc ta c cell 1 dng hnh tr song song vi trc x c m t nh
sau:
1
(1 -2 -3)
1
2
3
PX
PX
CX
-1.5
1.5
0.5
Chng ta thm cell 2 c dng hnh tr ging vi cell 1 nhng c quay mt gc 30 thng
qua TR1
1
2
0
(1 -2 -3)
LIKE 1 BUT TRCL =1
1
2
3
PX
PX
CX
* TR1
-1.5
1.5
0.5
10 0 0
$ Chuyen truc
48
4.5. Lattice
4.5
Lattice
i vi cc hnh hc c cu trc lp (repeated structure geometry), bn cnh vic s dng LIKE ...
BUT, chng trnh MCNP cn cung cp mt s cc tnh nng gip chng ta trnh vic phi m t
nhiu ln cng mt hnh hc. Mt trong nhng tnh nng l mt t hnh hc di dng lattice
thng qua vic s dng cc card U, FILL v LAT.
4.5.1
Khi mt cell hoc mt nhm cell c gn universe (thng qua U), cc cell ny s c lp y
mt cell khc khi FILL c gi.
C php:
U=n
FILL=n
FILL=i:i
hoc
Trong
n
i:i j:j k:k
mj
4.5.2
j:j
k:k
m1
m2
...
mj
...
C php:
LAT=n
Trong
n=1
n=2
0
0
12
13
14
15
16
17
27
28
29
30
31
32
PX
PX
PY
PY
PZ
PZ
PX
PX
PY
PY
PZ
PZ
-1
1
-1
1
-1
1
-0.05
0.05
-0.05
0.05
-0.05
0.05
Cell 1 c lp y bi cell 2. Cell 2 c dng lattice hnh hp kch thc 1 1 1 mm3 . Trong
v d trn, cell 1 l mt khi lp phng c kch thc 20 20 20 mm3 , vy s c chia
thnh 20 20 20 = 8000 lattice nh. Trong , ch s ca cc lattice c cho mt cch i
xng. Trong trng hp s lattice c chia theo 1 trc N l s chn, ch s s c nh t
N/2 n N/2. Trong trng hp N l, ch s s c nh t (N 1)/2 n (N + 1)/2.
Nh trong v d trn, cc ch s s c nh t 10 n 10 theo trc x, 10 n 10 theo
trc y v 10 n 10 theo trc z.
5
nh ngha ngun
Khi m phng vn chuyn ht, bn cnh vic m t hnh hc ca vng khng gian kho st, chng
ta cn cn m t cc loi ht cn kho st v cch thc pht cc ht ny. Trong chng ny, chng
ta s tin hnh tm hiu cch thc khai bo cc ngun pht ht. Chng trnh MCNP cho php
ngi dng th nh ngha nhiu loi ngun khc nhau, ph hp vi tng loi bi ton c th.
5.1
Mode Cards
Mode card l phn khai bo loi ht m ta mun xt. Trong MCNP, c tt c 3 loi ht l neutron
(n), photon (p) v electron (e).
C php:
MODE X
5.2
MCNP cho php ngi dng m t ngun cc dng khc nhau thng qua cc thng s ngun nh
nng lng, thi gian, v tr v hng pht ngun hay cc thng s hnh hc khc nh cell hoc
surface. Bn cnh vic m t ngun theo phn b xc sut, ngi dng cn c th s dng cc
hm dng sn m t ngun. Cc hm ny bao gm cc hm gii tch cho cc ph nng lng
phn hch v nhit hch chng hn nh cc ph Watt, Maxwell v cc ph dng Gauss (dng theo
thi gian, dng ng hng, cosin v dc theo mt hng nht nh).
Mt s loi ngun trong MCNP:
Ngun tng qut (SDEF)
Ngun mt (SSR/SSW)
Ngun ti hn (KCODE)
50
Ngun im (KSRC)
Cc thng s ca ngun thng bao gm:
Nng lng (energy)
Thi gian (time)
Hng (direction)
V tr (position)
Loi ht (particle ype)
Trng s (weight) (cell/surface nu c)
5.3
5.3.1
SDEF
cc bin ngun = gi tr
5.3.2
POS =0 -4 2.5
CEL =1
WGT =2
PAR = P
M t phn b ngun
m t phn b ngun tng qut, chng ta c th s dng cc card SIn (Source Information
Card ), SPn (Source Probability Card ) v SBn (Source Bias Card ).
C php:
SIn
option
I1
...
Ik
51
Trong :
n
ch s ca phn b
option m hnh phn b: H dng histogram
L dng ri rc
A dng bng (im)
S ch s ca hm lin tc
Ii
cc gi tr ca bin hoc ch s phn b
C php:
hoc
SPn
SPn
option
P1
f a b
...
Pk
Trong :
n
ch s ca phn b
option phn b xc sut: b trng tng ng vi D (L hay H), mt xc sut (A)
D xc sut tng ng vi m hnh L hay H
C xc sut tch ly tng ng vi m hnh L hay H
V xc sut t l vi th tch cell (nhn vi Pi nu c khai bo)
S ch s ca hm lin tc
f
k hiu (s m) ca hm phn b dng sn (built-in)
a b
tham s ca hm dng sn (xem Bng 5.1)
C php:
hoc
SBn
SBn
option
B1
f a b
...
Bk
Ch s hm
2 a
ERG
3 a b
ERG
4 a b
ERG
5 a
ERG
6 a
ERG
7 a
21 a
DIR, EXT
31 a
TME, X, Y, Z
41 a b
M t ph phn b
Nng lng phn hch Maxwell: p(E) = C E 1/2 exp(E/a)
Mc nh: a = 1.2895MeV
Nng lng phn hch Watt: p(E) = C exp(E/a) sinh(bE)1/2
Mc nh: a = 0.965MeV, b = 2.29MeV1
Nng lng nhit hch Gaussian: p(E) = C exp[((E b)/2a)2 ]
Mc nh: a = 0.01MeV, b = 1 (nhit hch DT 10keV)
Nng lng bay hi: p(E) = C E exp(E/a)
Mc nh: a = 1.2895MeV
Nng lng nhit hch Gaussian vi vn tc Muir:
p(E) = C E exp[((E 1/2 b1/2 )/a)2 ]
Mc nh: a = 0.01MeV, b = 1 (nhit hch DT 10keV)
Nng lng t nh ngha thng qua cc th tc:
SPROB, SPEC, SMPSRC v CALCPS
Hm m: p(x) = c|x|a
Mc nh: a = 1 (DIR), a = 2 (RAD), a = 0 (EXT)
Hm exponential: p() = c exp(a)
Mc nh: a = 0
Phn b Gaussian theo thi gian:
p(t) = cexp[(1.6651092(t b)/2a)2 ]
52
ERG =1.
POS 0 3 5
PAR =3
Trong trng hp cn m t ngun pht t hai hay nhiu v tr khc nhau, ta cho gi tr ca
POS theo mt phn b n no (k hiu l Dn), sau s dng SIn card khai bo cc gi
tr ca phn b v SPn card khai bo xc sut ca phn b.
SDEF
ERG =1.
SI3 L 0 3 5
SP3
.7
POS = d3
2 -1 6
.3
PAR =3
V d 5.4: M t ngun im pht photon ti v tr (0,2,-1) vi cc phn b nng lng pht khc
nhau
m t nng lng pht ca ngun, ta dng ERG. Trong trng hp ch m t ngun n
nng l ngun ch pht ra 1 mc nng lng xc nh (v d nh E = 1MeV), ta c th khai
bo nh sau:
SDEF
POS 0 2 -1
PAR =2
ERG =1
PAR =2
1.5
.1
ERG = d1
PAR =2
1.5
.2
ERG = d1
PAR =2
1.5
0.
ERG = d1
53
Hnh 5.1: Cc dng phn b pht nng lng. T tri qua phi: cc phn b dng vch (L),
histogram (H), bng (A), lin tc
V d 5.5: M t phn b ngun dng tr bn knh 2cm, chiu cao 5cm, song song trc z v pht
neutron c nng lng 2MeV
m t phn b ngun dng tr, ta c th s dng cc bin EXT v RAD, cc bin ny s
dng chung mt vector tham chiu l AXS.
SDEF POS
SI2
0
SP2 -21
SI3
0
SP3 -21
0 0 0
2
1
5
0
ERG 2.
AXS 0 0 1
RAD d2
EXT d3
Vi vic khai bo cc bin RAD v EXT, chng trnh s thc hin vic ly mu phn b ngun
da trn vector tham chiu AXS. Cc khong gi tr ly mu c khai bo trong SIn, t 0 n
2 theo bn knh vung gc vi vector tham chiu (RAD) v t 0 n 5 cho theo hng dc theo
vector tham chiu (EXT). Vi vic s dng phn b 21 cho SPn card, chng ta s dng phn
b dng m vi mt xc sut phn b t l vi |x|a .
ERG 2.
AXS 0 0 1
EXT d3
ERG 2.
Z d3
54
m t hng pht ca chm tia t ngun, chng ta c th s dng VEC v DIR. y, bin
VEC c s dng khai bo vector tham chiu cho bin DIR, v d nu ta mun khai bo
ngun pht theo hng z th ta s khai bo l VEC=0 0 1 hoc nu ngun pht theo hng x
th khai bo l VEC=1 0 0. Bin DIR c s dng khai bo phn b gc pht theo hng
ca VEC. V d nh ta mun khai bo mt chm tia photon 1MeV theo hng trc y vi gc
m l 10, ta s khai bo nh sau:
SDEF
POS 0 0 0
ERG 1.
SI2 -1
.985
1
SP2
0
.008
.02
SB2
0.
0.
1.
PAR 1
VEC 0 1 0
DIR d2
DSn
DSn
DSn
option
J1
...
Jk
T
I1 J1
...
Ik Jk
Q
V1 S1
...
Vk Sk
Trong :
n
ch s ca phn b
option m hnh phn b: H gi tr ca cc bin ngun (v hng) trong phn b lin tc
L gi tr ca cc bin ngun ri rc
S ch s ca phn b
T
cc gi tr ca bin ph thuc theo gi tr bin c lp
Ii
cc gi tr ca bin c lp
Q
ch s ca phn b theo cc bin c lp
Vi
dy gi tr tng dn ca cc bin c lp
Si
ch s ca phn b ca cc bin ph thuc
V d 5.8: M t ngun hn hp photon/electron
Gi s ta cn khai bo mt ngun im (point source) hn hp gm photon v electron c xc
sut pht tng ng l 0.7 v 0.3. Nng lng pht ca photon l 1M eV v ca electron l
0.5M eV . khai bo ngun hn hp gm nhiu loi ht khc nhau, ta c th s dng phn
b Dn cho khai bo PAR, v s dng FPAR khai bo cho cc phn b ph thuc vo loi ht
pht ra t ngun. Cch thc khai bo nh sau:
SDEF PAR = D1 ERG = FPAR = D2 X =1 Y =0.5 Z = -3
SI1 L P E
55
SP1
.7 .3
DS2 L 1. .5
V d 5.9: M t hai ngun im pht phn b nng lng khc nhau
SDEF POS D1 ERG FPOS D2
SI1 L 5 3.3 6 75 3.3 6
SP1 .3 .7
DS2 S 3 4
SI3 H 2 10 14
SP3 D 0 1 2
SI4 -3 1. 1.
Trong v d ny, ta c hai ngun im nm ti v tr (5, 3.3, 6) v (75, 3.3, 6) (m t trong
SI1) vi cc xc sut pht tng ng l 0.3 v 0.7 (m t trong SP1). Bng vic s dng FPOS,
chng ta bo cho chng trnh MCNP bit rng ph nng lng pht ca hai ngun im ny
l khc nhau, ph thuc vo v tr ca chng (c m t thng qua phn b D2).
y chng ta s dng DS2 m t s ph thuc ca nng lng vo v tr. Phn b D2 c
hai phn b D3 v D4 ng vi hai v tr ngun th nht v th hai, phn b D3 c ph dng
histogram v c nh ngha thng qua SI3 v SP3; cn phn b D4 l phn b c ph dng
phn hch Watt c nh ngha thng qua SI4.
5.3.3
Ngun mt
SSW
s1
s2
(c1
...
ck )
s3
...
sn
options
Trong :
si
k hiu ca mt
ci
k hiu ca cell
du (+) hoc () trc mt (cell) ch chiu ghi nhn cc ht qua mt (cell) .
V d 5.10: Khai bo ghi mt
SSW
-2
(3
4)
SSR
options
SSW
SSR
1
2
OLD 1
NEW
56
5.4. Ngun ti hn
5.4
Ngun ti hn
5000
1.0
50
250
x1 y1 z1
Trong
xi yi zi
x2 y2 z2
...
v tr ban u ca cc ngun im
t nht phi c mt ngun im nm trong cell cha nhin liu phn hch v cc im khng c
nm trn bin gia cc cell. Khng nht thit phi khai bo ta cho tt c cc ngun im,
MCNP s xp x s ht (NSRCK/s im ngun) pht ra ti mi v tr ngun. Nng lng ca cc
ht ngun c ly mu theo phn b Watt vi a = 0.965MeV v b = 2.29 MeV1 .
V d 5.13: Khai bo KSRC
Hai ngun im v tr (1,0,0) v (12,3,9)
KSRC
5.5
12
Thng thng iu khin ngng chng trnh, ngi ta thng s dng hai card NPS v CTME.
Trong qu trnh m phng MCNP, nu mt trong hai card NPS v CTME t ti ngng quy nh
trc th chng trnh s kt thc.
NPS ngng chng trnh khi chy s lch s ht
C php:
Trong :
N
NPS
57
1 E7
CTME
100
58
6
nh ngha tally
Vi chng trnh MCNP, ngi dng c th truy xut cc kt qu m phng nh dng ht (particle
current), thng lng ht (particle flux ), nng lng li (deposited energy),... thng qua vic s
dng cc tally card . Cc kt qu m phng trong MCNP c chun v tnh trn 1 ht ngun,
ngoi tr mt s trng hp c bit vi cc ngun ngng (criticality source).
6.1
Cc loi tally
MCNP cung cp 7 tally chun cho neutron, 6 tally chun cho photon v 4 tally chun cho electron
(xem Bng 6.1). Cc tally c bn ny c th c thay i bi ngi dng theo nhu cch khc
nhau. Tt c cc tally u c chun ho tnh trn mt ht pht ra, tr cc bi ton ngng
KCODE.
Bng 6.1: Cc loi tally
K hiu tally
F1:N hay F1:P hay F1:E
F2:N hay F2:P hay F2:E
F4:N hay F4:P hay F4:E
F5a:N hay F5a:P
FIP5:N hay FIP5:P
FIR5:N hay FIR5:P
FIC5:N hay FIC5:P
F6:N hay F6:P hay F6:N,P
F7:N
F8:N, F8:P, F8:E hay F8:P,E
M t
Dng mt
Thng lng mt
Thng lng cell
Thng lng detector vng hay im
Thng lng dy detector im cho nh l kim (pinhole)
Thng lng dy detector im cho nh phng x mt
Thng lng dy detector im cho nh phng x tr
Nng lng li trung bnh trong cell
Nng lng phn hch li trung bnh trong cell
Phn b nng lng ca xung c to ra trong detector
By loi tally trn i din cho cc loi tally c bn ca MCNP. tnh nhiu tally t cc loi
cho, chng ta hy cng bi ca 10 vo s tally. VD: F1, F11, F21, . . . , F981, . . . u l loi tally
F1.
tnh tally cho loi ht no, ta thm k hiu ht sau du : (N neutron, P photon, E electron).
Nu mun tnh cho nhiu loi ht, ta thm vo du phy gia cc loi ht. VD: F11:N v F96:N
l cc tally neutron cn F2:P v F25:P l cc tally photon. Tally F6 c th dng cho c neutron
v photon F16:N,P. Tally F8 c th dng cho c photon v electron F8:P, F8:E, F8:P,E. F8:N
60
cng c chp nhn nhng c mt li khuyn l chng ta khng nn s dng tally F8 cho neutron,
l do s c trnh by r hn phn tally F8.
Gi tr thc s ghi nhn c trong mt MCNP trc khi chun ho ln cui cng (tnh trn mt
ht bt u) c trnh by Bng 6.2. Lu rng khi thm du hoa th (*Fn) s thay i n v
i mt bi s ca tally nh ch ra ct cui ca Bng 6.2. i vi tally cao xung, du hoa
th s thay i tally t tally ghi nhn xung thnh tally ghi nhn nng lng.
Bng 6.2: Cc ai lng tng ng vi tally
Tally
F1
F2
F4
F5
F6
F7
F8
6.1.1
Fn
ai lng
Fn
n v
W
W/(|| A)
W Tl /V
W p e /(2R2 )
W Tl t (E) H(E) a /m
W Tl f (E) Q a /m
Ws trong bin E W/Ws
1/cm2
1/cm2
1/cm2
MeV/g
MeV/g
xung
*Fn
H s
E
E
E
E
1.60219E-22
1.60219E-22
E
*Fn
n v
MeV
MeV/cm2
MeV/cm2
MeV/cm2
jerks/g
jerks/g
MeV
Tally F1
Tally F1 c s dng tnh tch phn cng ca dng ht (neutron, photon, electron) qua
mt b mt (Hnh 6.1)
Z Z Z Z
F1 =
J(r, E, t, )dEdtddA
(6.1)
A
t E
61
6.1.2
Tally F2
(6.2)
t E
6.1.3
Tally F4
(6.3)
t E
X Tl
V
(6.4)
1 X W Tl
N
V
(6.5)
6.1.4
Tally F5
Detector im/vng
Tally F5 c lng thng lng ti mt im (ht/cm2 ). Cho mi ngun ht v mi s kin va
chm, mt c lng tt nh cho s ng gp thng lng ti im ghi o. Khng ging nh cc
tally trc , tally F5 khng yu cu ht phi i vo vng ghi nhn.
62
Ti mi im tng tc, chng trnh s tnh xc sut ca ht tn x theo hng v thm nhp
n im ghi o. C ba nhn t nh hng n xc sut ny:
Khong cch gia v tr va chm v im ghi o
Xc sut ca tn x theo hng im ghi o, hn l hng ca ht ban u hng trc tip
im ghi.
Vt liu hp th gia v tr va chm v im ghi.
n gin cho m t dng ca tally ny, gi s rng s tnh ton c thc hin trong mt trung
bnh khng i. Gi s mt ht c nng lng E v trng s W c pht ra t ngun ng hng
i qua mt qung ng R n im ghi o (Hnh 6.3). Lng thng lng ng gp cho im
ghi o c cho bi
W (E)R
=
e
(6.6)
4R2
Trong , (E) l h s tng tc tuyn tnh ca ht c nng lng E. 1/4 c n v gc khi l
phn tn ca im ngun ng hng. By gi gi s rng c mt s va chm cch im ghi o R,
nh vy n c im ghi o cn phi c mt gc tn x s . Nu (E, s ) l h s tng tc
tuyn tnh trn mi n v gc khi ca gc s , th (E, s )/(E) l xc sut tn x trn mi n
v gc khi ca gc s . S suy gim hnh hc tun theo quy lut 1/R2 , nh vy thng lng ng
gp ti im ghi o c cho bi
=
W (E, s ) (E)R
e
(E)R2
(6.7)
Hnh 6.3: Minh ho cc i lng trong tally F5, r l v tr ca ngun hay im va chm, rp l v
tr ca detector im
i vi detector vng (tally F5a), v tr ghi nhn khng c nh m c ly mu trn vng trn.
Trong MCNP c 3 loi detector vng l FX, FY v FZ tng ng vi cc detector vng i xng
quanh cc trc x, y v z (Hnh 6.4).
Cc detector vng gip tng hiu sut ghi nhn hn so vi cc detector im trong trng hp
nhng bi ton c i xng quay quanh mt trc. Ngoi ra cc detector vng cng cn c s
dng trong nhng bi ton m ngi dng quan tm n thng lng trung bnh ti mt im
trn mt vng quay quanh trc. Trong mt h i xng trc, thng lng l hng s ti khp cc
im trn vng. Do chng ta c th ly bt k v tr no trn vng tnh thng lng. c
th tng hiu sut ghi nhn trn detector vng, chng ta c th chn la cc v tr ghi nhn gn
cc ngun va chm; iu ny s gip cho lng ng gp tng ln, lm gim sai s tng i ca
kt qu.
Detector nh thng lng
Cc tally detector nh thng lng (flux image detector tally) l cc mng gm nhiu detector im
nm cnh nhau to thnh mt hnh nh da trn thng lng ghi nhn c ti cc im. Mi
63
mt detector im s tng ng vi mt pixel trn nh. i vi cc detector ny, ngi dng khng
cn thit phi khai bo cc ngun ht. C tt c ba loi tally nh:
nh phng x thng lng (Flux Image Radiograph FIR)
nh thng lng trn hnh tr (Flux Image on a Cylinder FIC)
nh thng lng to bi l kim (Flux Image by Pinhole FIP)
Khi cc tally ny c s dng vi FSn hoc Cn xy dng cc mng li nh o, rt nhiu
detector im c to ra, mi detector ng vi mt pixel. Card FSn c dng nh ngha cc
pixel dc theo trc s cn card Cn c dng nh ngha cc pixel dc theo trc t, mi quan h
gia cc trc s, t v hng theo chiu ca mt phng nh ghi nhn tun theo quay tc bn tay
phi.
Lu rng khng nn t mt phng nh bn trong vt liu tn x bi v cc thng lng gy ra
do tn x ny khng c tnh vo tally nh.
FIR v FIC cho kt qu tng t nh cc nh chp X quang (nh truyn qua ca neutron hoc
photon). Hnh 6.5 v Hnh 6.6 minh ho cch thc hot ng ca cc tally FIR v FIC.
64
6.1.5
Tally F6
vi
a
g
V
t (E)
H(E)
(6.8)
t E
a
m
(6.9)
65
6.1.6
Tally F7
(6.10)
t E
6.1.7
Tally F8
Tally F8 hay cn gi l tally cao xung (pulse height tally) c chc nng cung cp cc xung theo
phn b nng lng c to ra trong mt cell m c m t nh mt detector vt l. N cng
cung cp cho ta bit s mt mt nng lng trong 1 cell. D cho s liu u vo ca tally F8 l cc
cell, nhng n khng phi l tally di vt trong cell. Tally F8 c to ra cc im ngun v
cc ch giao ca b mt. Cc bin nng lng trong tally F8 tng ng vi nng lng ton phn
mt trong detector trong cc knh c nh r bi mi ht vt l.
Trong mt cu hnh thc nghim, gi s c mt ngun pht ra 100 photon c nng lng 10MeV,
trong c 10 ht vo c cell detector. K gi thit rng ht photon u tin (v cc ht th
h sau ca n c to ra trong cell) mt 1keV trong detector trc khi thot ra ngoi, ht th
hai mt 2keV, v tip cho ti ht th 10 mt 10keV. Cui cng cc xung ghi nhn c detector
s l: 1 xung bin nng lng 1keV, 1 xung bin nng lng 2 keV, v tip theo cho n 1 xung
bin nng lng 10keV.
Tng t nh vy i vi tally cao xung, cell ngun c tnh vi nng lng nhn vi trng
s ca ht ngun. Khi mt ht i qua mt b mt, nng lng nhn vi trng s ca ht ngun s
b tr i trong cell m n i khi v cng thm vo trong cell m n ti. Nng lng ni y l
ng nng ca ht cng vi 2me c2 nu ht l positron. cui lch s, cc d liu ghi nhn c
trong mi cell s c chia cho trng s ca ngun. Nng lng tnh ra s xc nh bin nng lng
no c ghi nhn xung. Gi tr ca s m l trng s ca ngun i vi tally F8 v trng s ca
ngun nhn vi nng lng nu l tally *F8. Gi tr ca s m s l 0 nu khng c vt no vo
trong cell trong sut lch s.
Tally cao xung vn l 1 tally s dng cc qu trnh tng t (analog process 2 ). Do vy, n
khng tt khi p dng cho trng hp ca neutron, vn l cc qu trnh khng tng t (nonanalog process 3 ), v n cng khng tt vi hu ht cc thut ton lm gim phng sai. Tally
cao xung ph thuc vo vic ly mu mt xc sut kt hp (joint probability density 4 ) ca tt
c cc ht pht ra (exit) khi mt hin tng va chm. MCNP hin nay khng ly mu mt kt
hp ny cho va chm neutron. Do tally F8 cho neutron phi c tnh ton vi s thn trng
cao khi c hn mt neutron c th c to ra sau va chm.
Gi s trong v d trn, mt photon li 10keV trong cell detector sau khi tri qua s tch
i (2-1 splitting). K nu cc ht sau khi tch vo trong cell, tally s sai nu ghi nhn bin
1
L gi tr chnh lch gia tng khi lng cc ht tham gia v tng khi lng cc ht sn phm trong phn ng
phn hch.
2
L qu trnh m s dng cc xc sut t nhin lm thay i cc hin tng xy ra. Cc ht c theo di t
hin tng ny sang hin tng khc bi my tnh, v hin tng tip theo lun lun c ly mu t mt con s
ca xc sut xy ra hin tng tip theo tng ng vi cc xc sut hin tng trong t nhin.
3
L qu trnh c gng theo di cc ht cn c quan tm hn l cc ht khng cn quan tm. Mt ht cn
c quan tm l mt ht m ng gp mt lng ln vo trong gi tr cn c c lng
4
L mt xc sut m hai hay nhiu s kin xy ra cng mt lc
66
5keV m khng phi l bin 10keV. Hay l nu ht sng st sau Russian roulette 5 , trng s ca n
s c nhn gp i v s m s c t vo trong bin nng lng 20keV. Kch bn tng t
c th c a ra i vi cc thut ton lm gim phng sai. Tally cao xung khng tt i
vi hu ht cc phng php lm gim phng sai ngoi tr phng php hiu dch ngun (source
bias). N khng tt vi cc neutron ngay c khi khng c s dng cc phng php gim phng
sai bi v bn thn cc qu trnh vt l ca neutron trong MCNP l khng tng t (vi vic
ly mu mt ni), c bit l bng cch m nhiu neutron c to ra sau mt va chm l
khng tng quan ton phn v khng tho c s bo ton nng lng ngoi tr trng hp xt
trung bnh trn nhiu lch s neutron.
Ngoi ra tally cao xung cn khc so vi cc tally khc ca MCNP im l F8:P, F8:E v
F8:P,E u tng ng vi nhau. Tt c nng lng ca c photon ln electron, nu hin din,
u s mt trong cell, d cho tally no c m t. Khi tally cao xung c dng vi cc bin
nng lng, ta cn phi lu n cc s m m t cc qu trnh khng tng t v cc s m
zero c to nn bi cc ht i qua cell detector m khng li cht nng lng no. MCNP x
l vic ny bng cch m cc hin tng ny vo bin nng lng zero v mt bin c nng lng
rt nh (thng thng l 105 MeV), t ta c th c lp chng. Lu l ta phi chia bin nng
lng trong tally F8 theo kiu nh sau:
E8
1E-5
E1
E2
E3
E4
E5
. . .
6.2
Fn:pl
S1
...
Sk
s tally
loi ht cn ghi nhn (N,P,E)
ch s ca cell hoc mt cn kho st
67
R0
to ca detector im
bn knh ca mt cu theo n v cm (+) hoc mfp ()
i vi detector vng:
Trong :
a
a0
r
R0
Fn:pl
Fna:pl
a0
R0
k t X,Y hoc Z
khong cch dc theo trc a
bn knh ca vng theo n v cm
tng t nh trn nhng bao quanh im c chn trn vng
C php:
Trong :
n
pl
X1 Y1 Z1
R0
X2 Y2 Z2
F1
F2
F3
X1 Y1 Z1
R0
X2 Y2 Z2
F1 F2 F3
X1 Y1 Z1
R0
X2 Y2 Z2
F1 F2 F3
68
En (Tally Energy Card ) khai bo bin (khong chia) nng lng cho tally
C php:
En
Trong
n
Ei
n=0
E1
...
Ek
ch s ca tally
chn trn ca bin nng lng th i cho tally Fn
khai bo nng lng chung cho tt c cc tally
Tn
Trong
n
Ti
n=0
T1
...
Tk
ch s ca tally
chn trn ca bin thi gian th i cho tally Fn
khai bo thi gian chung cho tt c cc tally
Cn
C1
...
Ck
ch s ca tally
chn trn ca bin thi gian th i cho tally Fn
khai bo khong cosin chung cho tt c cc tally
69
FMn
(bin set 1)
(bin set 2)
...
Trong
n
ch s ca tally
(bin set i) ((multiplier set 1)(multiplier set 1)... (attenuator set))
T
tng tt c cc bin
C
ring tng bin
attenuator set
multiplier set
1
m1 px1
m2 px2
...
tch ca mt v b dy vt liu hp th
m1
(reaction list 1)
(reaction list 2)
0 : hng s nhn
0 : nhn vi |C| ln mt nguyn t trong cell
(ch dng cho tally F4)
ch s ca vt liu c trong Mn card
tng/tch ENDF hoc reaction number
C
pxi :
C
C>
C<
mi
reaction list i
...
Photon:
Hn hp:
1
2
3
4
5
7
8
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
7
239 Pu
238 U
238
92 U
c to ra bi phn ng gia
v neutron to ra
238 U
v neutron trong 1 n v th
239 Pu
239
+ n 239
92 U 92 U
239
93 U
+ e
239
94 P u
+ e
Gi s cell cn kho st l cell 10, vt liu 238 U c nh ngha thng qua M1, ta s dng tally
F4 tnh thng lng chm ht neutron trong cell ny
F4 : N 10
70
+ n 42 He +31 H + 4.8M eV
+ n 32 He +31 H + n0
6 Li
F4 : N 1
FM4 (0.04635 1 (105:91) )
M1 3006.50 0.0742 3007.50 0.9258
Hng s C = 0.04635 trong FM4 l mt nguyn t (nguyn t/barn-cm) ca lithium, R =
105 v R = 91 l reaction number cha d liu phn ng ca 6 Li v 7 Li tng ng (xem Ph
lc G, MCNP Manual). Tuy nhin, y chng ta s dng c hai d liu phn ng trong FM4
tnh ton lng tritium c to ra trong hn hp 6 Li v 7 Li, do thc t trong v d ny
c ti 4 c lng c thc hin (R = 91,105 cho 6 Li v R = 91,105 cho 7 Li). Lu rng 2
trong s 4 c lng ny (R = 91 cho 6 Li v R = 105 cho 7 Li) khng c ng gp g vo trong
kt qu.
FTn (Tally Multiplier Card ) khai bo cc hiu chnh cho tally
C php:
Trong
n
IDi
Pi,j
FTn
ID1
ID2
ch s ca tally.
t kho
cc tham s i km t kho
V1 V2 V3
a b c
a b
71
GEB
9.455 E -4
2.837 E -5
DEn/DFn (Dose Energy / Dose Function Cards) cung cp mt hm p ng cho tally, chng
hn nh b h s chuyn i thng lng sang liu (flux-to-dose conversion factors), theo cc
khong nng lng c xc nh.
C php:
DEn
DFn
Trong
n
Ei
Fi
A
B
A
B
E1
F1
...
...
Ek
Fk
ch s ca tally
cc khong chia nng lng
h s nhn tng ng
ni suy theo dng LOG hoc LIN cho b h s Ei
ni suy theo dng LOG hoc LIN cho b h s Fi
V d 6.9: Khai bo b h s chuyn i thng lng sang liu cho photon vi tally F4
DE4 0.01 0.03 0.05 0.07 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4 0.45 0.5
0.55 0.6 0.65 0.7 0.8 1.0 1.4 1.8 2.2 2.6 2.8 3.25 3.75 4.25
4.75 5.0 5.25 5.75 6.25 6.75 7.5 9.0 11.0 13.0 15.0 $ E ( MeV )
DF4 3.96 E -06 5.82 E -07 2.90 E -07 2.58 E -07 2.83 E -07 3.79 E -07 5.01 E -07
6.31 E -07 7.59 E -07 8.78 E -07 9.85 E -07 1.08 E -06 1.17 E -06 1.27 E -06
1.36 E -06 1.44 E -06 1.52 E -06 1.68 E -06 1.98 E -06 2.51 E -06 2.99 E -06
3.42 E -06 3.82 E -06 4.01 E -06 4.41 E -06 4.83 E -06 5.23 E -06 5.60 E -06
5.80 E -06 6.01 E -06 6.37 E -06 6.74 E -06 7.11 E -06 7.66 E -06 8.77 E -06
1.03 E -05 1.18 E -05 1.33 E -05
$ ( rem/hr ) / ( p/cm ^2 - s )
FSn (Tally Segment Card ) cho php chia nh cell hoc mt thnh cc phn on (segment) phc
v cho vic tnh ton trong tally.
C php:
FSn
Trong
n
Si
S1
...
Sk
ch s ca tally
ch s (c du) ca phn on
SDn
...
72
6.3. FMESHn
k
m
Dij
6.3
FMESHn
Tally FMESH (Superimposed Mesh Tally) l mt tally card gip cho ngi dng c th to mt mng
li (mesh) cc v c lng cc gi tr (liu, nng lng,. . . ) trong mi ny. u im ca vic
s dng FMESH l gip lm gim thi gian tnh ton i vi nhng cu hnh phc tp bao gm
nhiu voxel.
FMESHn:pl
cc bin option
73
Trong v d trn, ta khai bo mng li cc tally ghi nhn c dng hnh tr dc theo trc x,
vi gc t ti im c ta (100,0,0) v = 0. Mng li hnh tr ny c chia nh sau:
r: 5 khong t r = 0 n 5, 2 khong t r = 5 n 10 (IMESH=5 10 tng ng vi 2
khong chia th t 0 n 5 v t 5 n 10, IINTS=5 2 tng ng vi mi khong chia
th s c chia ln lt lm 5 v 2 khong nh).
x: 10 khong t x = 100 n 0, 5 khong t x = 0 n 100 (lu rng gc ta nm
v tr x = 100).
: 1 khong t = 0 n 180, 2 khong t = 180 n 360.
6.4
Lattice Tally
Lattice tally c s dng tnh ton tally cho cc cell c cu trc lattice
C php:
Fn:pl
Trong :
n
pl
si
ci
T
U=#
ii
74
7
S dng chng trnh Visual Editor
7.1
7.1.1
Bng 7.1 trnh by cc menu chnh trong Visual Editor (xem Hnh 7.1). m input file trong
Visual Editor, chng ta chn File Open v chn input file cn m.
Trong trng hp chng ta ch cn xem ha ca input file m khng cn chnh sa bng Visual
Editor th nn chn Open (do not modify input).
Nu chng ta mun c mt input file khc th trc tin chn File Clear Input b input
file c trong Visual Editor i ri mi chn m file mi.
7.1.2
76
M t
Dng m v lu cc input file. File New View c
dng m thm ca s ha mi.
M ca s son input file
Cp nht thng tin mi cho ca s ha
M ca s Surface
M ca s Cell
M ca s s liu: vt liu, importance,...
Chy input file
M ca s cho php to cc ngun im v theo di vt ca
ht
V cc tally t cc file runtpe hoc mctal
V cc tit din trong MCNP
Xem cc hnh hc 3D
nhp cc file CAD
Cp nht cc thay i trong input file c to ra bn ngoi
Visual Editor
To cc file backup (inpn1, inpn2,...)
Chn ca s ha
Xem cc thng tin gip
77
78
7.1.3
79
7.2
Chng trnh Visual Editor cho php chng ta s thc hin cc chnh sa hoc to mi input file
mt cch trc tip. Cc thao tc chnh s s c thc hin qua cc cng c Surface, Cell v Data
nm trn thanh cng c ca chng trnh. Sau y chng ta s ln lt tm hiu cc cng c chnh
sa input file ny.
7.2.1
Ca s Surface
Cc chnh sa cho surface c thc hin trong ca s surface, bng cch nhp vo menu Surface
trn thanh cng c ca Visual Editor (Hnh 7.3).
Trong bng Surface Mode, c 4 chc nng chnh:
Create new: to mt mi, vic khai bo mt mi c tin hnh bng cch nhp vo menu
Surfaces hoc nhp chut phi trong ca s, chn loi mt v khai bo cc thng s vo
tng ng. Sau khi nhp thng s cho mt, chn Register to mt.
Scan: qut thng s ca mt, c thc hin bng cch ko r chut qua mt phng trn
ca s ha, cc thng tin ca mt s c hin ra.
Edit: chnh sa thng s ca mt c chn bng chc nng Scan.
Create Like: to mt tng t nh trc .
Ngoi ra cn c mt s chc nng khc trong ca s Surface chng hn nh:
Delete: xa mt c chn.
Hide/Show: n/hin cc mt.
Wizard: gip vic to mt d dng hn bng cch m t cc hnh hc ca mt (Hnh 7.4).
Distance: hin th khong cch gia hai mt n gin, s dng vi chc nng Scan.
Surface Delta: to mt mt mi cch mt khong delta so vi mt trc , s dng vi
chc nng Create Like v ch cho cc mt n gin (phng, tr, cu).
Reflective: to mt phn x.
Transformation: chuyn trc cho mt.
80
7.2.2
Ca s cell
Cc chnh sa cho cell c thc hin trong ca s cell, bng cch nhp vo menu Cell trn thanh
cng c ca Visual Editor (Hnh 7.5).
Tng t nh vi Surface, trong Cell cng c 4 mode: Create New, Scan, Edit, Create Like. Cch
thc thc hin cch chc nng ny cng tng t nh cch thc c trnh by trong phn Surface.
81
7.2.3
Khai bo vt liu
thc hin vic khai bo, chnh sa vt liu , ta chn Data Materials trn thanh cng c.
Hnh 7.7 bu din ca s Materials, cc chc nng chnh trn ca s ny gm c:
Register: lu tr cc thng s thay i
Delete: xa vt liu
Library: hin th th vin cc hp cht (nh ngha trong cc file stndrd.n, stndrd.p, usr.n
v usr.p (Hnh 7.8)
Store: a vt liu nh ngha vo trong th vin
Files: khai bo ng dn ti cc file th vin (Hnh 1.4)
Isotopes: hin th danh sch cc ng v ngi dng c th la chn, cng vi th vin
tit din tng ng (Hnh 7.9). Sau khi la chn loi ng v xong, ta khai bo thnh phn
ca ng v trong hp cht trong Fraction v nhp Add thm vo.
82
7.2.4
Khai bo importance
thc hin vic thay i importance, ta chn Data Importances trn thanh cng c. Hnh 7.10
bu din ca s Importances, cc chc nng chnh trn ca s ny gm c:
Register: lu tr cc thng s thay i
Scale Factor: nhn cc importance c chn vi mt h s c xc nh bi Scale Factor
83
Geometric Factor: chn gi tr importance cho cell ban u, cc cell sau s c importance
bng cell trc nhn vi mt h s c xc nh bi Geometric Factor
Display: chn kiu hin th
7.3. Mt s ha 2D c trng
7.2.5
84
Chuyn trc
thc hin vic chuyn trc ta , ta chn Data Transformations trn thanh cng c.
Hnh 7.11 bu din ca s Transformations, cc chc nng chnh trn ca s ny gm c:
Register: lu tr cc thng s chuyn trc
Delete: xa cc thng s chuyn trc
Origin: thng s khai bo l trc ta gc so vi trc chuyn (Main) hay ngc li
(Auxillary)
Rotation Units: chn n v gc chuyn trc ( hoc rad)
7.3
Mt s ha 2D c trng
7.3.1
Hin th vt ca ht
hin th vt ca ht hay cc ngun im, ta chn Particle Display trn thanh cng c ca
Visual Editor (Hnh 7.12). Trong ca s Particle Display, ta c 3 la chn chnh: ngun SDEF (v
cc im ngun trong nh ngha SDEF), ngun KCODE (v cc im pht ngun cho mi chu k)
hoc vt ca ht (track ). Hnh 7.13 cho v d v option v vt ca ht khi m phng chm photon
1.25 MeV i vo phantom nc hnh hp.
7.3.2
th tally
v th kt qu tally tnh ton c, ta chn Tally plot trn thanh cng c, ca s Tally
Plotting s hin ra (Hnh 7.14). v c th, ta cn khai bo tn ca file runtpe hoc mctal,
85
Hnh 7.13: M phng va chm ca ht ca chm photon 1.25 MeV trong phantom nc
sau chn Start khi ng MCPLOT v chn Plot v kt qu. Hnh 7.15 trnh by th
kt qu tally m phng ph gamma nng lng 1.5 MeV ghi nhn bi detector HPGe c v bng
Visual Editor.
7.3.3
th tit din
v th tit din ca mt loi vt liu c khai bo trong input file, ta chn Cross section
plot trn thanh cng c, ca s Cross Section Plotting s hin ra (Hnh 7.16). Ta chn tn ca
input file v bm Read chng trnh c vo input file. Sau ta chn ch s ca vt liu v
loi th tit din mun v v bm Plot. Hnh 7.17 trnh by th tit din tng ca photon vi
vt liu nc (H2 O) c v bng Visual Editor.
86
7.4. ha 3D
7.4
ha 3D
Bn cnh kh nng hin th hnh nh trn mt phng 2 chiu, Visual Editor cn c kh nng hin
th hnh nh trong khng gian 3 chiu thng qua chc nng 3D View trn thanh cng c. Hnh 7.18
cung cp mt v d cho vic hin th 3D trong Visual Editor, hnh nh hin th y c to
bi input file ca bn Nguyn c Chng m t cu hnh n gin ca my gia tc cyclotron ti
Bnh vin Ch Ry.
7.4.1
nh 3D Ray Tracing
to ra c hnh nh 3D dng ray tracing, ta chn 3D View Ray Traced Image. C 3 loi
nh 3D c to ra vi ray tracing, gm c: Normal (nh mu), Radiographics (nh chp phng
x) v Transparent (nh trong sut). Hnh 7.19 trnh by cc v d cho 3 loi nh ny.
7.4.2
nh ng hc
87
88
7.4. ha 3D
89
Hnh 7.19: Giao din 3D Ray Tracing v cc loi nh Transparent (trn), Radiographics (gia) v
Normal (di)
7.4. ha 3D
90
8
K thut gim phng sai
Thng thng, khi tin hnh m phng, cc qu trnh tng tc c thc hin theo ng nh
nhng m hnh tng tc c d on t thc t. Do , tng kh nng ghi nhn kt qu,
ng thi cng lm gim sai s thng k ca kt qu ghi nhn c, cch thc thng thng
nht l lm tng s ht m phng hoc tng thi gian chy chng trnh. Tuy nhin, bn cnh ,
ngi ta cng c th s dng mt s cch thc m phng gip rt ngn qu trnh tnh ton cng
nh iu khin cc ghi nhn theo hng hi t v kt qu mt cch nhanh chng. Ngoi ra, cn
c mt yu cu quan trng i vi cc cch thc m phng ny l phi khng c lm thay
i gi tr k vng ca kt qu. Cc cch thc m phng c gi l m phng khng tng t
(non-analog simulation) do khng tin hnh theo ng nh m hnh tng tc c xy dng t
thc t.
Trong MCNP vic m phng khng tng t ny c thc hin ch yu thng qua trng s
(weight) ca ht. Trong mi ht c gn cho mt trng s xc nh, trng s ny s thay i
trong sut qu trnh m phng v kt qu ghi nhn ca ht s c km theo trng s m bo
l khng thay i so vi k vng ca n. Bng cch ny, cc kt qu thu c s c sai s (phng
sai) gim hn so vi cc thc m phng tng t vi cng thi gian chy chng trnh. Cc cch
thc tnh ton c s dng m phng khng tng t c gi l cc k thut gim phng
sai (variance reduction technique).
8.1
Cc k thut lm gim phng sai (variance reduction techniques) nhm gip rt ngn thi gian
chy chng trnh cng nh lm gim sai s thng k trong qu trnh m phng, c chia thnh
3 nhm chnh:
1. Cc k thut iu khin s lng (population control method ): nhm tng/gim s lng cc
ht theo cc khong khng gian hoc nng lng
Phn chia theo hnh hc (IMP)
Phn chia theo nng lng (ESPLT)
t ngng kho st (CUT, PWT)
Ca s trng s (WWE, WWN, WWP, WWG, WWGE)
2. Cc k thut ly mu (modified sampling method ): tng xc sut ca cc s kin c kh nng
ln lt vo vng ghi nhn
92
8.2
Trong phng php ny, nhng quan trng (imp) khc nhau s c gn cho cc cell trong khi
khai bo input file. Thng thng cc cell c ng gp ln vo trong tally s c quan trng cao
hn. Khi mt ht di chuyn gia 2 cell c quan trng khc nhau, n s tri qua mt trong hai
trng hp sau:
Nu cell mi c quan trng cao hn cell c, ht s b phn chia (splitting) ra lm n ht,
vi n l t s gia quan trng ca cell mi v cell c (trong trng hp n khng phi s
nguyn, chng hn nh n = 2.75, ht s phn chia ra lm 3 ht con vi xc sut l 75% v
lm 2 ht con vi xc sut 25%). Mi ht con s c trng s bng 1/n ln trng s ca ht
c.
93
IMP (Cell Importance Card ) dng gn quan trng (importance) cho cell. Bn cnh vic s
dng cho phng php phn chia theo hnh hc, chng ta cng cn c th s dng IMP card cho
phng php t ngng trng s (xem Phn 8.4).
C php:
Trong :
n
xi
I
IMP:n
x1
x2
...
xi
xI
8.3
Tng t nh phng php phn chia theo hnh hc nhng thay v s dng quan trng ca cell
lm cn c tnh, chng ta s s dng nng lng ca ht.
ESPLT (Energy Splitting and Roulette Card )
C php:
Trong :
n
Ei
Ri
R0
ESPLT:n
R1 E1
...
R20 E20
94
2 .01
.25 .001
Trong v d ny, chng ta khai bo vic s dng splitting v Russian roulette theo nng lng
ca neutron. Nu nng lng ca neutron xung di 0.1MeV ht s b tch lm i (hai s
u), tng t ht cng s b tch lm i nu nng lng tip tc xung di 0.01MeV (hai
s tip theo) v cui cng l ht s tri qua Russian roulette vi xc sut sng st l 0.25 nu
nng lng xung di 0.001MeV (hai s cui).
8.4
t ngng kho st
CUT:n
Trong :
n
T
E
WC1, WC2
SWTM
WC1
WC2
SWTM
.01
Khi nng lng ca ht neutron ang kho st xung di 0.01MeV, qu trnh m phng ht
s ngng li.
95
ELPT:n
x1
x2
...
xi
...
xI
Trong :
n
N cho neutron, P cho photon v E cho electron
xi
nng lng ngng cutoff
I
tng s cell trong bi ton
V d 8.5: t ngng nng lng cho electron trong cell 1
ELPT : E
9 r .05 .1
8.5
Ca s trng s
Phng php ny s thay i trng s ca ht khi n i qua cc khong nng lng hay khng
gian khc nhau. mi cell, chng ta s thit lp cc chn trn v di cho trng s ht. Nu ht
vo trong cell c trng s vt ngng chn trn, chng s b phn chia sao cho tt c cc ht con
c trng s nm trong khong gii hn. Nu ht c trng s thp hn chn di ca cell, chng s
phi tri qua php gieo may ri Russian roulette tng trng s ca ht ln ti khong gii hn.
WWE/WWN (Weight Window Cards) cung cp s thay i trng s theo khng gian v thi
gian hay khng gian v nng lng. WWE card khai bo cc khong nng lng v thi gian, tng
ng vi cc ca s trng s (weight window ) c khai bo trong WWN.
C php:
WWE:n
E1
E2
...
Ei
...
Ej (j 99)
Trong :
n
N cho neutron, P cho photon v E cho electron.
Ei
chn trn ca nng lng hoc thi gian cho ca s th i.
Ei1 chn di ca nng lng hoc thi gian cho ca s th i.
E0
= 0 (nh ngha).
C php:
WWNi:n
wi1
wi2
...
wij
...
EiJ
Trong :
n
N cho neutron, P cho photon v E cho electron.
wij chn di trng s cho cho cell j ng vi khong nng lng hoc thi gian Ei1 E Ei
c nh ngha trong WWE card.
J
tng s cell trong bi ton.
Nu wij < 0 (tng ng vi quan trng bng 0), bt k ht no vo cell j s b tiu dit.
Nu wij > 0, cc ht vo cell j s phi tri qua splitting hoc Russian roulette ph thuc vo
cc ty chn trong WWP card.
Nu wij = 0, ca s trng s cell j i vi khong chia i s khng hot ng, khi ch c
ngng trng s v cc qu trnh splitting v Russian roulette hot ng.
WWP (Weight Window Parameter Card ) cha cc tham s iu khin cc trng s c khai
bo trong WWN hoc IMP.
C php:
WWP:n
WUPN
WSURVN
MXSPLN
MWHERE
SWITCHN
MTIME
WNORM
ETSPLT
96
8.5. Ca s trng s
Trong :
WUPN
WSURVN
MXSPLN
MWHERE
SWITCHN
MTIME
WNORM
ETSPLT
V d 8.6: t ca s trng s
WWP : n 5 3 5 0 0 0
WWE : n 1.0000 E +02
WWN1 : n -1.0000 E +00
1.9838 E -01
6.1293 E -02
2.3198 E -02
WWG
It
Ic
Wg
IE
Trong :
It
ch s tally
Ic
> 0 to ca s trng s cho cell vi Ic l cell tham chiu
= 0 to ca s trng s cho mesh cell (FMESH card)
Wg
> 0 gi tr chn di ca ca s trng s cho cell tham chiu
= 0 c gi tr bng mt na trng s trung bnh ca ngun
J
khng s dng
IE
= 0 s dng WWGE card chia bin nng lng
= 1 s dng WWGE card chia bin thi gian
C php:
Trong :
WWGE:n
E1
E2
...
Ei
...
Ej (j 15)
97
n
Ei
8.6
Bin i exponential
EXT (Exponential Transform Card ) nhm hiu chnh qung chy ca ht gia cc ln va chm
(collision) theo mt hng xc nh bng cch hiu chnh tit din ton phn theo cng thc
t = t (1 p); vi t l tit din ton phn sau khi hiu chnh, t l tit din ton phn ban
u, p l tham s hiu chnh v l cosin gia hng bay ca ht vi hng cn hiu chnh.
C php:
Trong :
n
Ai
I
EXT:n
A1
A2
...
Ai
...
AI
p=0
0< p < 1
p = a t
=1
hng n (Ai > 0) hoc hng ra xa (Ai < 0) im
(x,y,z) c nh ngha trong VECT
l cosin ca gc to bi hng bay ca ht vi trc
X,Y hoc Z
0 .7 V2 S - SV2
0 0 0 V2 1 1 1
-.6 V9
.5 V9
SZ
-.4 X
C tt c 10 cell trong bi ton, cc cell khng hiu chnh gm c cell 1, 2 v 7, chi tit cc
cell hiu chnh nh sau
Cell
Ai
Vm
Hng
98
3
4
5
6
8
9
10
8.7
.7V2
S
-SV2
-.6V9
.5V9
SZ
-.4X
.7
S
S
.6
.5
S
.4
V2
0.7
a t
a t
0.6
0.5
a t
0.4
-V2
-V9
V9
Z
-X
hng ti (1,1,1)
theo hng ca ht
xa khi (1,1,1)
xa khi gc to
hng v gc to
dc theo trc +Z.
dc theo trc X.
Cc physics card c s dng nhm iu khin mt s tnh cht vt l trong qu trnh m phng
bng MCNP.
PHYS (Energy Physics Cutoff )
i vi neutron
C php:
PHYS:N
Trong :
EMAX
EMCNF
EMAX
EMCNF
IUNR
DNB
FISNU
IUNR
DNB
FISNU
i vi photon
C php:
Trong :
EMCNF
IDES
NOCOH
ISPN
NODOP
PHYS:P
EMCPF
IDES
NOCOH
ISPN
NODOP
i vi electron
C php:
NUMB
PHYS:E
EMAX
IDES
IPHOT
IBAD
ISTRG
BNUM
XNUM
RNOK
ENUM
99
Trong :
EMAX
IDES
IPHOT
IBAD
ISTRG
BNUM
XNUM
RNOK
ENUM
NUMB
8.8
Va chm bt buc
FCL (Forced Collision Card ) iu khin s va chm (collision) ca neutron v photon trong mi
cell, iu ny c bit c ch trong cc bi ton c s dng tally im hay DXTRAN.
C php:
Trong :
n
xi
I
FCL:n
x1 x2 x3
...
xi
...
xI
100
FCL : N 1 0
Trong v d trn, tt c cc ht neutron i vo cell th 1 u b bt buc phi tri qua tng
tc (va chm) vi vt cht trong cell.
8.9
BBREM (Bremsstrahlung Biasing Card ) cc electron thng pht bc x bremsstrahlung (photon) c nng lng thp nhiu hn nng lng cao. Tuy nhin, cc photon nng lng cao thng
c quan tm nhiu hn, do , to ra s lng cc photon nng lng cao nhiu hn, ta c
th hiu chnh ph pht bremsstrahlung thng qua BBREM card.
C php:
BBREM
b1 b2 b3
...
b49
m1 m2
...
mn
Trong :
b1
s dng bt k (hin ti khng s dng).
b2 ... b49 cc h s hiu chnh cho ph bremsstrahlung.
m1 ... mn danh sch cc vt liu c hiu chnh bremsstrahlung.
V d 8.11: Hiu chnh pht bremsstrahlung
BBREM
1.
1.
46 I
10.
888
999
8.10
PWT
W1 W2
...
Wi
...
WI
Trong :
Wi
trng s ngng tng i ca photon c to ra t neutron trong cell i.
I
s cell trong bi ton.
i vi cc cell c Wi > 0, ch c cc photon c trng s ln hn Wi Is /Ii mi c to
ra, vi Is v Ii l quan trng (importance) ca cell ngun v cell xy ra phn ng. Trong
trng hp photon c trng s nh hn ngng, Russian roulette s c p dng xc
nh xem photon c c to ra hay khng.
i vi cc cell c Wi < 0, ch c cc photon c trng s ln hn Wi Ws Is /Ii mi c
to ra, vi Ws l trng s ban u ca neutron v Is , Ii c nh ngha nh trn, trng
hp photon c trng s nh hn ngng cng tng t trn.
Trong trng hp Wi = 0, chnh xc mt photon s c to ra trong mi phn ng trong
cell i.
Trong trng hp Wi = 1E6, qu trnh to photon s khng xy ra.
V d 8.12: Hiu chnh lng photon c to ra t neutron
101
8.11
Ly mu tng quan
PDn (Detector Contribution Card ) c nhim v lm gim ng gp vo trong tally ghi nhn t
mt s cell tng i khng quan trng, gip lm gim thi gian tnh ton.
C php:
PDn
Trong :
n
Pi
I
P1 P2
...
Pi
...
PI
ch s tally.
xc sut ng gp ca cell i vo trong tally n (mc nh Pi = 1).
s cell trong bi ton.
Ti mi va chm trong cell i, tally s ghi nhn vi xc sut Pi , sau gi tr ghi nhn s c
nhn vi h s 1/Pi m bo thu nhn kt qu khng b lch (unbiased result) cho tt c cc
cell tr trng hp Pi = 0.
V d 8.13: Hiu chnh mc ng gp ca cc cell
PD15 0 5 r 1 3 r 0 9 r
Trong v d trn, tally F15 ch nhn ng gp t cc cell th 7 n 10, cc cell cn li c Pi
= 0 nn khng ng gp vo tally.
8.12
Mt cu DXTRAN
Phng php ny thng c s dng khi chng ta cn kho st mt vng khng gian nh (c
xc sut ht tn x vo vng khng gian ny l thp). khc phc iu ny, ngi dng s to
ra mt mt cu bao quanh vng khng gian ny, gi l mt cu DXTRAN (DXTRAN sphere).
Ti cc ngun pht hoc ngun tn x bn ngoi mt cu ny, chng trnh s to ra cc ht
DXTRAN (DXTRAN particle) v m phng vn chuyn cc ht ny ti mt cu bng phng
php tt nh (deterministic method ). Cc ht thng thng (non-DXTRAN particle) vn c
m phng nh thng l, tuy nhin chng s b tiu dit khi i vo trong mt cu DXTRAN.
DXT (DXTRAN Card ) to mt cu DXTRAN.
C php:
DXT:pl
Trong :
pl
xi yi zi
RIi
ROi
DWC1
DWC2
DPWT
x1 y1 z1 RI1 RO1
x2 y2 z2 RI2 RO2
...
V d 8.14: To mt cu DXTRAN
102
8.12. Mt cu DXTRAN
DXCm:n
P1 P2
...
Pi
...
PI
9
Cch c ouput file ca MCNP
Cc kt qu sau khi chy chng trnh s c xut ra di dng mt file output. Bn cnh kt
qu c xut ra theo yu cu ca ngi s dng, file output cn cha rt nhiu thng tin phong
ph, cc thng tin ny thng c lit k di dng cc bng. MCNP biu din thng tin chi tit
v qu trnh m phng ngi dng nh gi sai s thng k ca kt qu. C nhiu chi tit
nh gi c trnh by, nhng theo kinh nghim ngi dng cn xc nh cn thn cc bng 10
kim tra thng k c tnh ton trong MCNP. Cc thng tin c in ra trong output file ln lt
nh sau:
Ni dung input file.
Cc bng thng tin.
Cc nh gi thng k.
Kt qu tally.
9.1
9.1.1
Kt qu u ra ca MCNP
Cc bng thng tin
Cc bng thng tin ny cha cc thng tin tng hp chun nhm cung cp cho ngi s dng cc
tng hn na v vic chy chng trnh th no.
Cc thng tin tm tt cc bng gip cho ngi dng c ci nhn su hn v ngha vt l ca
cc kt qu tally v nh gi c s ph hp ca m hnh m chng ta ang m phng. Cc
thng tin ny bao gm cc s lng to thnh v mt i ca tt c cc vt (track ) v nng lng
ca chng; s lng cc vt vo v tr li mt cell cng vi cc vt c trong cell; s va chm trong
mt cell; trng s trung bnh, qung ng t do trung bnh, v nng lng ca vt trong mt cell;
hot ca mi nuclide trong mt cell v s cn bng trng s ca mi cell,...
Nu c li xy ra trong qu trnh chy chng trnh, chng ta cng c th da vo cc bng ny
d on c ni xy ra li v a ra cc sa cha ph hp. Mi kt qu c xut ra u c
cc sai s thng k tng i ca n tng ng vi mt lch chun. Di y l mt s bng c
th c in ra bi MCNP
S ca bng
10
20
Kiu
Thng tin
Cc h s v phn b ca ngun
Thng tin v ca s trng s (weight window)
104
9.1. Kt qu u ra ca MCNP
30
32
35
40
50
60
62
70
72
80
85
86
90
100
102
110
120
126
128
130
140
150
160
161
162
170
175
178
190
198
200
c bn
c bn
c bn
c bn
c bn
mc nh
mc nh
mc nh
rt gn
c bn
c bn
M t tally
M t mesh tally
Detector trng phng
Cu to vt cht
Th tch, khi lng v din tch b mt ca cell
quan trng ca cell
quan trng ca cell
Cc h s ca b mt
Nhit cell
T s quan trng ca ESPLT/TSPLT
Qung chy electron, cc gi tr thng lng cho nhm
Bremsstrahlung v cc ht th cp
D liu ngun ca KCODE
Cc bng tit din
Cc d liu S(,)
Lch s ca 50 ht u tin pht ra
Phn tch nh tnh cho quan trng
Tng tc ca ht trong mi cell
Bn ton th
Cn bng trng s ca neutron/photon/electron
Tng tc ca ht nhn vi neutron/photon
nh gi mt cu DXTRAN
TFC ca tally bin
th mt xc sut ca tally
th mt tch ly ca tally
Tn sut phn b ngun
c lng kef f theo chu k
c lng kef f theo kch thc b
Tm tt vic to ca s trng s
Ca s trng s t thng lng nhm
B ca s trng s c to ra
Chng ta c th in ra cc bng ny thng qua vic s dng PRINT card. Lu rng cc bng thuc
kiu c bn lun c in ra trong file output.
V d 9.1: In ra bng thng tin trong output
PRINT 110 40 150
Cc bng thng tin 110, 40 v 150 c in ra bn cnh cc bng c bn trong MCNP, cc bng
mc nh 160, 161 v 162 s khng c in ra.
Di y l mt s v d cc bng thng c in ra bi MCNP.
V d 9.2: Bng 60
Bng 60 lit k mt s tnh cht ca cc cell c nh ngha trong input file. Ct u tin l
s th t ca cell, cc ct sau ln lt l s hiu cell, vt cht, mt nguyn t, mt khi
lng, th tch, khi lng cell v trng s ca ht.
1 cells
atom
gram
cell mat density
density
print table 60
volume
photon
mass
pieces importance
105
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
105
110
120
130
140
150
160
170
175
180
181
185
190
200
210
215
220
230
235
240
250
1
2
3
5
5
6
7
7
7
total
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
0 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
0 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
0 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
0 1.0000 E +00
0 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
1 1.0000 E +00
0 0.0000 E +00
length
tables from file mcplib02
1000.02 p
5000.02 p
6000.02 p
7000.02 p
8000.02 p
9000.02 p
13000.02 p
14000.02 p
29000.02 p
30000.02 p
32000.02 p
50000.02 p
82000.02 p
total
623
623
623
623
623
623
643
643
663
687
691
695
755
8515
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
01/15/93
106
9.1. Kt qu u ra ca MCNP
2329
2331
2333
2333
2333
2333
2337
2339
2347
2347
2349
2359
2373
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
6/6/98
tracks
population collisions collisions
number
flux
average
average
entering
* weight
weighted
weighted track weight track mfp
( per history ) energy
energy
( relative )
( cm )
cell
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
10 43488956
20
4095771
30
4108699
40
4228156
50 10921525
60
994655
70
54309
80
241110
90
161720
100
813520
105 13974142
110 21402568
120
153900
130
181765
140
2828249
150
627009
160
38920
170 37416937
175
6642499
180 42917601
181 93907810
185 21482133
190 142929834
200 153694691
210 97459486
215 92389246
220 85056252
230 10234969
235
9823613
240
9187696
total
9.1.2
25494862
2615497 2.6155 E -02 1.1912 E +00 1.1912 E +00 1.0000 E +00 6.4342 E +00
3838407
604 6.0400 E -06 1.1442 E +00 1.1442 E +00 1.0000 E +00 1.4768 E +01
3850003
8522 8.5220 E -05 1.1429 E +00 1.1429 E +00 1.0000 E +00 1.1866 E +01
4021906
370770 3.7077 E -03 1.1321 E +00 1.1321 E +00 1.0000 E +00 3.3360 E +00
11998086
15311670 1.5312 E -01 1.0403 E +00 1.0403 E +00 1.0000 E +00 3.1563 E +00
506200
41 4.1000 E -07 9.7450 E -01 9.7450 E -01 1.0000 E +00 6.8737 E +00
55012
11120 1.1120 E -04 9.6827 E -01 9.6827 E -01 1.0000 E +00 1.7472 E +00
246180
89567 8.9567 E -04 9.5560 E -01 9.5560 E -01 1.0000 E +00 1.7331 E +00
166425
59108 5.9108 E -04 9.9703 E -01 9.9703 E -01 1.0000 E +00 1.7777 E +00
505974
0 0.0000 E +00 9.7482 E -01 9.7482 E -01 1.0000 E +00 0.0000 E +00
10223499
1193478 1.1935 E -02 1.1065 E +00 1.1065 E +00 1.0000 E +00 3.2821 E +00
13008232
1482038 1.4820 E -02 1.1105 E +00 1.1105 E +00 1.0000 E +00 6.1751 E +00
153752
42642 4.2642 E -04 1.0868 E +00 1.0868 E +00 1.0000 E +00 2.3366 E +00
146325
3896 3.8960 E -05 1.0963 E +00 1.0963 E +00 1.0000 E +00 1.5454 E +01
2611642
0 0.0000 E +00 1.0890 E +00 1.0890 E +00 1.0000 E +00 0.0000 E +00
567443
80441 8.0441 E -04 1.0289 E +00 1.0289 E +00 1.0000 E +00 7.1812 E +00
38736
0 0.0000 E +00 1.0407 E +00 1.0407 E +00 1.0000 E +00 0.0000 E +00
22962316
0 0.0000 E +00 1.1724 E +00 1.1724 E +00 1.0000 E +00 0.0000 E +00
6580631
2932950 2.9330 E -02 1.0480 E +00 1.0480 E +00 1.0000 E +00 1.5617 E +01
42519050
7976544 7.9765 E -02 1.2626 E +00 1.2626 E +00 1.0000 E +00 1.1145 E +01
83751824
20798260 2.0798 E -01 1.2560 E +00 1.2560 E +00 1.0000 E +00 1.1107 E +01
21297698
7050 7.0500 E -05 1.2450 E +00 1.2450 E +00 1.0000 E +00 1.3382 E +04
100782577
2982241 2.9822 E -02 1.2320 E +00 1.2320 E +00 1.0000 E +00 1.5045 E +01
100887510
88636 8.8636 E -04 1.1744 E +00 1.1744 E +00 1.0000 E +00 1.2919 E +04
91845058
20471588 2.0472 E -01 1.0875 E +00 1.0875 E +00 1.0000 E +00 1.8800 E +00
89740253
16850277 1.6850 E -01 1.1048 E +00 1.1048 E +00 1.0000 E +00 2.3371 E +00
234152156 482588432 4.8259 E +00 1.1416 E +00 1.1416 E +00 1.0000 E +00 1.3405 E +00
10165906
1779014 1.7790 E -02 1.0414 E +00 1.0414 E +00 1.0000 E +00 1.8263 E +00
9786421
1572492 1.5725 E -02 1.0620 E +00 1.0620 E +00 1.0000 E +00 2.2588 E +00
25503675
52838546 5.2839 E -01 1.1338 E +00 1.1338 E +00 1.0000 E +00 1.3313 E +00
911457741
917407759
632155424
6.3216 E +00
In ra cc kt qu theo chu k
PRDMP
NDP
NDM
MCT
NDMP
DMMP
tng ca cc tally in ra
tng ca cc kt xut ra file RUNTPE
> 0 in file MCTAL (cha thng tin ca tally ti ln kt xut cui cng)
107
NDMP
DMMP
2J
-1
9.1.3
V kt qu tally
MPLOT
t kha = tham s
Trong sut qu trnh chy, thng qua gi tr c thit lp bi t kha FREQ (khong lch s ht,
mc nh FREQ = 5000), th tc MCRUN s gi MPLOT hin th tnh trng hin ti ca mt
hay nhiu tally. Chi tit v cc t kha ca MPLOT c th c xem trong Ph lc B ca MCNP
Manual.
V d 9.6: V kt qu tally
MPLOT TALLY =2 TFC P NONORM FREQ =5000 FILE = ALL
Trong v d ny, ngha ca cc ch th nh sau, chng trnh MCNP s v kt qu ca tally
F2 vi khong lch s ht l 5000 cho 1 th, trn cng hin th tn s theo s lch s ht
(TFC P NONORM). Ch th FILE=ALL c ngha l tt c cc th s c gi n file trung gian
(metafile) c tn l PLOTM.PS.
9.2
108
9.3. nh gi thng k
9.3
9.3.1
nh gi thng k
Sai s tng i
Sx
x
(9.1)
Trong
S2
N
PN
Sx2 =
(9.2)
x
)
x2 x
2
N 1
N
1 X
x
=
xi
N
i=1 (xi
S2 =
x2 =
1
N
i=1
N
X
(9.3)
(9.4)
x2i
(9.5)
i=1
Sai s tng i R s c tnh ton sau mi qu trnh m phng Monte Carlo. N cho php ngi
dng nh gi nhng ng gp khc nhau
vo kt qu truy xut ca mt qu trnh m phng. i
vi kt qu truy xut tt th R t l vi 1/ N , do gim R mt na cn phi tng s lch s
ln gp 4 ln. Tuy nhin i vi kt qu truy xut c chiu hng xu th R c th tng khi s lch
s tng.
Th cc phng trnh t (9.2) n (9.5) vo (9.1) ta c:
"
R=
1
N
x2
x
2
!#1/2
1
1/2
PN
= P
2
i=1 xi
N
i=1 xi
2
(9.6)
Gi tr R c xc nh bi 2 yu t sau:
Lch s ghi nhn hiu sut k hiu q, l hiu sut ca cc lch s ht to nn xi khc khng.
phn tn ca kt qu ghi nhn c khc khng.
109
T (9.6) ta c:
P
2
1
1
1q
xi 6=0 xi
R = P
=
+
2
P
2
N
qN
qN
N
i=1 xi
xi 6=0 xi
2
PN
2
i=1 xi
(9.7)
t
2
xi 6=0 xi
P
2
Rint
= P
2
Ref
f =
xi 6=0 xi
2
1
qN
1q
qN
(9.8)
(9.9)
MCNP tch R thnh 2 thnh phn l Ref f v Rint . y Ref f l phn khai trin t R th hin
phn hiu sut khng ghi nhn ht v Rint l hiu sut c to nn do cc s kin lch s c
ghi nhn khc khng. Nu mi ht pht ra t ngun u c ghi nhn (q = 1) khi Ref f = 0;
nhng cng nhiu ht ngun sinh ra vi ghi nhn l khng th Ref f tng. Ngc li, Rint xc nh
sai s hnh thnh bi cc s kin khc khng. Nu mt s ht c ghi nhn vi gi tr hiu sut
bng khng v s cn li c ghi nhn cng mt gi tr th Rint = 0. Khi cc ht c ghi nhn
vi cc gi tr khc nhau tng th Rint tng.
Mc ch ca cc k thut gim phng sai l tng hiu sut ghi nhn q v khi gim Ref f .
Cng lc nu chng ta gim phn tn ca cc gi tr ghi nhn, tc l lm cho hm mt
xc sut f (x) tp trung v gi tr trung bnh th Rint gim.
Bng 9.1 trnh by cch nh gi kt qu ca mt tally t gi tr tng ng ca R.
Bng 9.1: Ch gii sai s tng i R
R
> 0.5
0.2 0.5
0.1 0.2
< 0.1
< 0.05
9.3.2
ngha ca kt qu
Khng c ngha
C th chp nhn trong mt vi trng hp
Cha tin cy hon ton
Tin cy (ngoi tr i vi detector im/vng)
Tin cy i vi c detector im/vng
Figure of Merit
theo di din bin ca kt qu truy xut, MCNP cn a ra tiu chun F OM (Figure Of Merit)
sau mi ln truy xut kt qu. Gi tr ca F OM c tnh theo cng thc
F OM =
1
R2 T
(9.10)
trong T l thi gian tnh ton bng pht. Gi tr ca F OM cng ln th qu trnh m phng
Monte Carlo cng hiu qu bi v ch cn t thi gian tnh ton cng c th t c gi tr R
mong mun. Khi N tng th gi tr ca F OM s tin n gi tr khng i v R2 t l vi 1/N v
T t l vi N .
9.3.3
Variance of Variance
110
(9.11)
9.3.4
1
a(1 + kx/a)1+(1/k)
(9.12)
T , dc c c lng
SLOP E = 1 +
1
k
(9.13)
9.4
Cc kim nh thng k
Figure of merit
PDF
1
nh gi
thay i
gi tr
gim
tc gim
gi tr
gim
tc gim
gi tr
thay i
dc
K vng
ngu nhin
< 0.10 (0.05)
c
1/sqrt(nps)
< 0.10
c
1/nps
hng s
ngu nhin
> 3.00
111
Gi tr trung bnh (
x)
1. Khng c bin i n iu theo s lch s ht N trong khong na sau ca bi ton, cc
thng ging gi tr trung bnh phi mang tnh cht ngu nhin.
Sai s tng i (R)
2. Khng c vt qu 0.1 (10%), i vi detector im/vng th 0.05.
3. Gim n iu theo s lch s ht N trong khong na sau ca bi ton.
results of 10 statistical checks for the estimated answer for the tally fluctuation chart ( tfc ) bin of tally
tfc bin
-- mean - pdf behavior behavior
desired
observed
passed ?
random
random
yes
decrease
<0.10
yes
0.00
yes
yes
yes
decrease rate
1/ sqrt ( nps )
<0.10
yes
0.00
yes
yes
yes
yes
decrease
yes
behavior
slope
1/ nps
yes
yes
decrease rate
constant random
>3.00
constant random
10.00
yes
yes
yes
======================================================================================================================
112
10
Mt s v d m phng MCNP
Trong chng ny, mt s v d bi ton m phng c trnh by nhm gip cho c gi hiu r
hn v cch thc xy dng mt input file v thc hin m phng vi chng trnh MCNP. Cc v
d c dn bao gm bi ton m phng ph gamma, sut liu qua mt v bi ton ngng trong
l phn ng.
10.1
V d bi ton ph gamma
114
Xy dng input
xy dng c input file cho chng trnh MCNP, vic u tin chng ta cn lm l xc nh
b tr hnh hc trong h trc to Oxyz. Do bi khng c yu cu v mt nh hng b tr,
ta c th tu chn bt c trc no nh hng, chng hn nh theo Hnh 10.1, ta b tr khi
tr v detector dc theo trc trc z.
nh ngha cell
V phng din hnh hc, khi ngun hnh tr c to thnh bi hai mt phng v mt mt tr.
Trong Hnh 10.1, khi tr cha nc c gii hn bi hai mt phng c nh s 1 v 2 cng
vi mt mt tr c nh s 3. Dng khai bo khi tr ny nh sau
10 1 -1.0
-1 2 -3
imp : p =1
imp : p =1
-7#10#20
7
imp : p =1
imp : p =0
pz 15
pz 5
cz 5
pz 0
pz -7
cz 1.5
so 100
$
$
$
$
$
$
$
mat
mat
mat
mat
mat
mat
mat
115
nh ngha vt liu
Trong v d ny chng ta c hai loi vt liu l nc v germanium. Vi vt liu nc (H2 O), chng
ta thy mi phn t cha 1 nguyn t O (chim 33.33%) v 2 nguyn t H (chim 66.67%) do
chng ta s nh ngha cc thnh phn ca nc theo t l s nguyn t
m1
8016
0.3333 1001
0.6667
Vi vt liu germanium, chng ta c nhiu ng v khc nhau ng gp theo t l phn trm khi
lng
m2
Lu rng t l phn trm khi lng c khai bo vi gi tr m, tuy nhin nu khng mun
vit du nhiu ln, chng ta c th s dng cond=-1 chun t l v 1.
nh ngha ngun
Theo bi th khi tr cha ngun phng xa 137 Cs do n s pht photon c nng lng l
662keV. Chng ta s s dng nh ngha ngun tng qut
sdef cel =10 erg =0.662 pos =0 0 10 rad = d1 ext = d2
si1 0 5
sp1 -21 1
si2 -5 5
sp2 -21 0
on trn khai bo mt ngun pht photon nm trong cell 10, v tr ca ngun c ly ngu
nhin vi phn b c m t theo d1 v d2. Phn b v tr ngun c tm ti (0,0,10) v vector
tham chiu l trc z (axs). Phn b ny c xc nh dc theo vector tham chiu trong khong
z=(-5,5) v khong bn knh r=(0,5).
nh ngha tally
m phng ph gamma, chng ta s s dng tally F8, s ht pht ra t ngun c m phng
l 106 ht
f8 : p 20
e8 0 0.00001 0.05 2000 i 1.
nps 1000000
Tally F8 p dng cho cell 20 (cell detector), di nng lng ca detector c chia thnh 2000
khong, t 50keV n 1MeV.
Input file hon chnh
c Vi du input file cho pho gamma
c Cell cards
10 1 -1.0 -1 2 -3
imp : p =1
20 2 -5.36 -4 5 -6
imp : p =1
30 0
-7#10#20
imp : p =1
40 0
7
imp : p =0
c
1
2
3
4
5
Surface cards
pz 15
pz 5
cz 5
pz 0
pz -7
116
6 cz 1.5
7 so 100
c Data cards
mode p
m1
8016 0.3333 1001 0.6667
m2
32073 0.0780 32070 0.2050 32072 0.2740
32074 0.3650 32076 0.0780
cond = -1
sdef cel =10 erg =0.662 pos =0 0 10 axs =0 0 1 rad = d1 ext = d2
si1 0 5
sp1 -21 1
si2 -5 5
sp2 -21 0
f8 : p 20
e8 0 0.00001 0.05 2000 i 1.
nps 1000000
10.2
V d bi ton ngng
ng nhm
= 2.7g/cm3
Chiu cao = 80.0cm
ng knh trong = 12.7cm
B dy = 0.15cm
Phn chia b mt = 4.0cm
117
1
cz 6.35 $ Solution radius
2
cz 6.50 $
3
pz 80.0 $ Top of container
4
pz 70.2 $ Top of solution
5
pz 0.0
6
pz -0.15
7
pz -20.15 $ Bottom of tank
C Sides of Tank
8
px -16.5
9
px 43.5
10 py -26.5
11 py 26.5
nh ngha cell
118
9.9605 e -2
-2.7
-1 -4 5 u =3
-1 4
u =3
1: -5
u =3
imp : n =1 $ Solution
imp : n =1 $ Void region
imp : n =1 $ Al container
Cell 1 cha vt liu s 1 c mt l 9.9605e-2 nguyn t/cm3 . Cell 2 l phn rng bn trong ng
nhm khng cha dung dch. Cell 3 l vn v ca ng nhm, cha vt liu 2 c mt 2.7g/cm3 .
Vng khng gian c t bi 3 cell ny c trnh by trong Hnh 10.4. Tt c cc cell u thuc
universe 3 v c quan trng vi neutron l 1.
-2 -3 6 fill =3 imp : n =1
Cell 4 khng cha vt cht bi v c nh ngha trc trong universe 3 ri. Khi cell 4 c
lp y bi universe 3, mt ng tr cha dung dch s c to ra ng nh yu cu ca bi
(Hnh 10.5).
imp : n =1
-1.0
10 -11 8 -9 7 -3 #4 #5
-10:11: -8:9: -7:3
imp : n =1
imp : n =0
119
Cylinders
$ Solution
$ Void region
$ Al container
imp : n =1
imp : n =0
120
5
pz 0.0
6
pz -0.15
7
pz -20.15 $ Bottom of tank
C Sides of Tank
8
px -16.5
9
px 43.5
10 py -26.5
11 py 26.5
C Data Cards
C Materials Cards
m1
1001.62 c 6.2210 e -2 8016.62 c 3.3621 e -2
9019.62 c 2.5161 e -3 92235.66 c 1.1760 e -3
92238.66 c 8.2051 e -5
mt1 lwtr .60 t
m2 13027.62 c 1.0
m3
1001.62 c 2 8016.62 c 1
mt3 lwtr .60 t
C Control Cards
kcode 5000 1.0 50 250
ksrc
0 0 35 17 0 35
10.3
121
Xy dng input
M phng tng t
Da vo Hnh 10.7, chng ta c th d dng xy dng c mt input file cho bi ton ny.
tnh liu qua mt mt chng ta s s dng tally F2 v dng DE/DF card chuyn i t thng
lng sang liu. Input file hon chnh ca v d c trnh by di y.
Point isotropic 7 - MeV photon sources in iron shell : ( analog base case ) :
c * * * * * * ** * * * * * * * * * * * * * BLOCK 1: CELL CARDS * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
c GEOMETRY : X isotropic point source (7 - MeV )
c D ambient dose 100 cm from outer shield surface (160 cm )
c iron shield 30 - cm thick ( r =30 to 60 cm )
c ( without shield , dose is 6.013 x10 ^{ -17} Sv/gamma )
c
c
z - axis ^
c
|
\
\
void
c
|
\
Fe \
c
| void
|
|
c
X - - - - - - -| - - - - - - -| - - - - - - - -D - - - - > x - axis
c
source
|
|
c
/
/
c
/
/
c
c * * * * * * ** * * * * * * * * * * * * * BLOCK 1: CELLS * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
10 0
-10
imp : p =1
$ inside of shield
20 1 -7.86 10 -20
imp : p =1
$ iron shell
30 0
20 -50
imp : p =1
$ void outside shld and inside detect
40 0
50 -100 imp : p =1
$ void past detector
50 0
100
imp : p =0
$ vacuum outside problem boundary
c * * * * * * ** * * * * * * * * * * * * *
10 so 30.0
20 so 60.0
50 so 160.0
100 so 10. E +02
122
123
Hnh 10.9: Gi tr trung bnh ca tally (tri) v sai s tng i (phi) ca bi ton
124
[1] X-5 Monte Carlo Team, MCNP A General Monte Carlo N-Particle Transport Code, Version
5, Los Alamos National Laboratory, 2003.
[2] T. Goorley et al, MCNP5 Tally Enhancements for Lattices, Los Alamos National Laboratory,
2004.
[3] Denise B. Pelowitz et al, MCNPX Users Manual, Los Alamos National Laboratory, 2005.
[4] L.L. Carter, R.A. Schwarz, MCNP Visual Editor Computer Code Manual, 2005.
[5] Alexis Lazarine Reed, Medical Physics Calculations with MCNP: A Primer, Summer American
Nuclear Society Meeting, 2007.
[6] T. Goorley et al, MCNP Medical Physics Geometry Database, Los Alamos National Laboratory,
2008.
[7] T. Goorley et al, Criticality Calculations with MCNP5: A Primer, Los Alamos National Laboratory, 2009.
[8] J.K. Shultis, R.E. Faw, An MCNP Primer, Kansas State University, 2010.
[9] T. Goorley et al, Initial MCNP6 Release Overview - MCNP6 version 1.0, Los Alamos National
Laboratory, 2013.
[10] Erik F. Shores et al, Radiographic test problem for MCNP and other mesh-based applications,
Progress in Nuclear Science and Technology, vol.4 pp. 502-506, 2014.
[11] Phan Th Qu Trc, Nghin cu ph gamma tn x ngc ca u d HPGe bng phng
php Monte Carlo, Kha lun tt nghip i hc, 2006.
[12] ng Nguyn Phng, Kho st ng cong hiu sut ca u d HPGe bng chng trnh
MCNP, Kha lun tt nghip i hc, 2006.
[13] Trn i Khanh, Chun hiu sut u d HPGe vi hnh hc mu ln bng phng php Monte
Carlo, Lun vn tt nghip Thc s, 2007.
[14] Phm Hu Phong, Kho st nh hng ca matrix v hiu ng mt ln hiu sut nh
ca h ph k gamma u d HPGe bng chng trnh MCNP, Kha lun tt nghip i hc,
2008.
[15] ng Trng Ka My, M phng thit b x phu Gamma Knife bng chng trnh MCNP5,
Lun vn tt nghip Thc s, 2009.
126
[16] L Thanh Xun, M phng my gia tc tuyn tnh dng trong x tr bng phng php Monte
Carlo, Lun vn tt nghip Thc s, 2010.
[17] Nguyn c Chng, M phng my gia tc cyclotron ca Bnh vin Ch Ry bng chng
trnh MCNPX, Lun vn tt nghip Thc s, 2011.
Ph lc A
Khi lng
(g/mol)
1.0079
4.0026
6.941
9.0122
10.811
12.0107
14.0067
15.9994
18.9984
20.1797
22.9897
24.305
26.9815
28.0855
30.9738
32.065
35.453
39.948
39.0983
40.078
44.9559
47.867
50.9415
51.9961
54.938
55.845
58.9332
58.6934
63.546
65.39
69.723
72.64
74.9216
78.96
79.904
83.8
85.4678
87.62
88.9059
Tn
K hiu
Hydrogen
Helium
Lithium
Beryllium
Boron
Carbon
Nitrogen
Oxygen
Fluorine
Neon
Sodium
Magnesium
Aluminum
Silicon
Phosphorus
Sulfur
Chlorine
Argon
Potassium
Calcium
Scandium
Titanium
Vanadium
Chromium
Manganese
Iron
Cobalt
Nickel
Copper
Zinc
Gallium
Germanium
Arsenic
Selenium
Bromine
Krypton
Rubidium
Strontium
Yttrium
H
He
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
Na
Mg
Al
Si
P
S
Cl
Ar
K
Ca
Sc
Ti
V
Cr
Mn
Fe
Co
Ni
Cu
Zn
Ga
Ge
As
Se
Br
Kr
Rb
Sr
Y
MP1
(C)
-259
-272
180
1278
2300
3500
-210
-218
-220
-249
98
639
660
1410
44
113
-101
-189
64
839
1539
1660
1890
1857
1245
1535
1495
1453
1083
420
30
937
81
217
-7
-157
39
769
1523
BP2
(C)
-253
-269
1347
2970
2550
4827
-196
-183
-188
-246
883
1090
2467
2355
280
445
-35
-186
774
1484
2832
3287
3380
2672
1962
2750
2870
2732
2567
907
2403
2830
613
685
59
-153
688
1384
3337
Mt
(g/cm3 )
0.09
0.18
0.53
1.85
2.34
2.26
1.25
1.43
1.7
0.9
0.97
1.74
2.7
2.33
1.82
2.07
3.21
1.78
0.86
1.55
2.99
4.54
6.11
7.19
7.43
7.87
8.9
8.9
8.96
7.13
5.91
5.32
5.72
4.79
3.12
3.75
1.63
2.54
4.47
I (eV)
13.5984
24.5874
5.3917
9.3227
8.298
11.2603
14.5341
13.6181
17.4228
21.5645
5.1391
7.6462
5.9858
8.1517
10.4867
10.36
12.9676
15.7596
4.3407
6.1132
6.5615
6.8281
6.7462
6.7665
7.434
7.9024
7.881
7.6398
7.7264
9.3942
5.9993
7.8994
9.7886
9.7524
11.8138
13.9996
4.1771
5.6949
6.2173
128
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
91.224
92.9064
95.94
98
101.07
102.9055
106.42
107.8682
112.411
114.818
118.71
121.76
127.6
126.9045
131.293
132.9055
137.327
138.9055
140.116
140.9077
144.24
145
150.36
151.964
157.25
158.9253
162.5
164.9303
167.259
168.9342
173.04
174.967
178.49
180.9479
183.84
186.207
190.23
192.217
195.078
196.9665
200.59
204.3833
207.2
208.9804
209
210
222
223
226
227
232.0381
231.0359
Zirconium
Niobium
Molybdenum
Technetium
Ruthenium
Rhodium
Palladium
Silver
Cadmium
Indium
Tin
Antimony
Tellurium
Iodine
Xenon
Cesium
Barium
Lanthanum
Cerium
Praseodymium
Neodymium
Promethium
Samarium
Europium
Gadolinium
Terbium
Dysprosium
Holmium
Erbium
Thulium
Ytterbium
Lutetium
Hafnium
Tantalum
Tungsten
Rhenium
Osmium
Iridium
Platinum
Gold
Mercury
Thallium
Lead
Bismuth
Polonium
Astatine
Radon
Francium
Radium
Actinium
Thorium
Protactinium
Zr
Nb
Mo
Tc
Ru
Rh
Pd
Ag
Cd
In
Sn
Sb
Te
I
Xe
Cs
Ba
La
Ce
Pr
Nd
Pm
Sm
Eu
Gd
Tb
Dy
Ho
Er
Tm
Yb
Lu
Hf
Ta
W
Re
Os
Ir
Pt
Au
Hg
Tl
Pb
Bi
Po
At
Rn
Fr
Ra
Ac
Th
Pa
1852
2468
2617
2200
2250
1966
1552
962
321
157
232
630
449
114
-112
29
725
920
795
935
1010
1100
1072
822
1311
1360
1412
1470
1522
1545
824
1656
2150
2996
3410
3180
3045
2410
1772
1064
-39
303
327
271
254
302
-71
27
700
1050
1750
1568
4377
4927
4612
4877
3900
3727
2927
2212
765
2000
2270
1750
990
184
-108
678
1140
3469
3257
3127
3127
3000
1900
1597
3233
3041
2562
2720
2510
1727
1466
3315
5400
5425
5660
5627
5027
4527
3827
2807
357
1457
1740
1560
962
337
-62
677
1737
3200
4790
6.51
8.57
10.22
11.5
12.37
12.41
12.02
10.5
8.65
7.31
7.31
6.68
6.24
4.93
5.9
1.87
3.59
6.15
6.77
6.77
7.01
7.3
7.52
5.24
7.9
8.23
8.55
8.8
9.07
9.32
6.9
9.84
13.31
16.65
19.35
21.04
22.6
22.4
21.45
19.32
13.55
11.85
11.35
9.75
9.3
9.73
5.5
10.07
11.72
15.4
6.6339
6.7589
7.0924
7.28
7.3605
7.4589
8.3369
7.5762
8.9938
5.7864
7.3439
8.6084
9.0096
10.4513
12.1298
3.8939
5.2117
5.5769
5.5387
5.473
5.525
5.582
5.6437
5.6704
6.1501
5.8638
5.9389
6.0215
6.1077
6.1843
6.2542
5.4259
6.8251
7.5496
7.864
7.8335
8.4382
8.967
8.9587
9.2255
10.4375
6.1082
7.4167
7.2856
8.417
9.3
10.7485
4.0727
5.2784
5.17
6.3067
5.89
129
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
1
2
238.0289
237
244
243
247
247
251
252
257
258
259
262
261
262
266
264
277
268
Uranium
Neptunium
Plutonium
Americium
Curium
Berkelium
Californium
Einsteinium
Fermium
Mendelevium
Nobelium
Lawrencium
Rutherfordium
Dubnium
Seaborgium
Bohrium
Hassium
Meitnerium
U
Np
Pu
Am
Cm
Bk
Cf
Es
Fm
Md
No
Lr
Rf
Db
Sg
Bh
Hs
Mt
1132
640
640
994
1340
986
900
860
1527
827
1627
3818
3902
3235
2607
18.95
20.2
19.84
13.67
13.5
14.78
15.1
6.1941
6.2657
6.0262
5.9738
5.9915
6.1979
6.2817
6.42
6.5
6.58
6.65
4.9
130
Ph lc B
Z/A
I (eV)
Mt
(g/cm3 )
Thnh phn
(Z : t l khi lng)
Khng kh kh
0.49919
85.7
1.205E-03
Nc
0.55508
75.0
1.000E+00
Nha bakelite
0.52792
72.4
1.250E+00
Pyrex
0.49707
134.0
2.230E+00
Knh ch
0.42101
526.4
6.220E+00
B tng
0.50932
124.5
2.300E+00
Barite
0.45714
248.2
3.350E+00
6: 0.000124
7: 0.755268
8: 0.231781
18: 0.012827
1: 0.111898
8: 0.888102
1: 0.057444
6: 0.774589
8: 0.167968
5: 0.040066
8: 0.539559
11: 0.028191
13: 0.011644
14: 0.377220
19: 0.003321
8: 0.156453
14: 0.080866
22: 0.008092
33: 0.002651
82: 0.751938
1: 0.022100
6: 0.002484
8: 0.574930
11: 0.015208
12: 0.001266
13: 0.019953
14: 0.304627
19: 0.010045
20: 0.042951
26: 0.006435
1: 0.003585
8: 0.311622
12: 0.001195
13: 0.004183
14: 0.010457
16: 0.107858
20: 0.050194
26: 0.047505
132
Plastic A-150
(tng ng m)
0.54903
65.1
1.127E+00
Plastic B-100
(tng ng xng)
0.52740
85.9
1.450E+00
Plastic C-552
(tng ng khng kh )
0.49969
86.8
1.760E+00
Kh tng ng m
(Methane)
0.54992
61.2
1.064E-03
Kh tng ng m
(Propane)
0.55027
59.5
1.826E-03
M (ICRU-44)
0.55579
64.8
9.500E-01
Alanine
0.53876
71.9
1.424E+00
Mu (ICRU-44)
0.54999
75.2
1.060E+00
V xng (ICRU-44)
0.51478
112.0
1.920E+00
56: 0.463400
1: 0.101330
6: 0.775498
7: 0.035057
8: 0.052315
9: 0.017423
20: 0.018377
1: 0.065473
6: 0.536942
7: 0.021500
8: 0.032084
9: 0.167415
20: 0.176585
1: 0.024681
6: 0.501610
8: 0.004527
9: 0.465209
14: 0.003973
1: 0.101873
6: 0.456177
7: 0.035172
8: 0.406778
1: 0.102676
6: 0.568937
7: 0.035022
8: 0.293365
1: 0.114000
6: 0.598000
7: 0.007000
8: 0.278000
11: 0.001000
16: 0.001000
17: 0.001000
1: 0.079192
6: 0.404437
7: 0.157213
8: 0.359157
1: 0.102000
6: 0.110000
7: 0.033000
8: 0.745000
11: 0.001000
15: 0.001000
16: 0.002000
17: 0.003000
19: 0.002000
26: 0.001000
1: 0.034000
6: 0.155000
7: 0.042000
8: 0.435000
11: 0.001000
133
No (ICRU-44)
0.55239
73.9
1.040E+00
M ngc (ICRU-44)
0.55196
70.3
1.020E+00
Trng mt (ICRU-44)
0.54709
74.3
1.070E+00
Phi (ICRU-44)
0.55048
75.2
1.050E+00
C xng (ICRU-44)
0.55000
74.6
1.050E+00
0.55149
75.0
1.050E+00
12: 0.002000
15: 0.103000
16: 0.003000
20: 0.225000
1: 0.107000
6: 0.145000
7: 0.022000
8: 0.712000
11: 0.002000
15: 0.004000
16: 0.002000
17: 0.003000
19: 0.003000
1: 0.106000
6: 0.332000
7: 0.030000
8: 0.527000
11: 0.001000
15: 0.001000
16: 0.002000
17: 0.001000
1: 0.096000
6: 0.195000
7: 0.057000
8: 0.646000
11: 0.001000
15: 0.001000
16: 0.003000
17: 0.001000
1: 0.103000
6: 0.105000
7: 0.031000
8: 0.749000
11: 0.002000
15: 0.002000
16: 0.003000
17: 0.003000
19: 0.002000
1: 0.102000
6: 0.143000
7: 0.034000
8: 0.710000
11: 0.001000
15: 0.002000
16: 0.003000
17: 0.001000
19: 0.004000
1: 0.105000
6: 0.093000
7: 0.024000
8: 0.768000
11: 0.002000
134
0.55200
74.7
1.040E+00
M mm (ICRU-44)
0.54996
74.7
1.060E+00
M mm (4 thnh phn)
0.54975
74.9
1.000E+00
15: 0.002000
16: 0.002000
17: 0.002000
19: 0.002000
1: 0.106000
6: 0.099000
7: 0.020000
8: 0.766000
11: 0.002000
15: 0.001000
16: 0.002000
17: 0.002000
19: 0.002000
1: 0.102000
6: 0.143000
7: 0.034000
8: 0.708000
11: 0.002000
15: 0.003000
16: 0.003000
17: 0.002000
19: 0.003000
1: 0.101174
6: 0.111000
7: 0.026000
8: 0.761826
Ph lc C
136
Ph lc D
1
0
0
Rx () = 0 cos() sin()
0 sin() cos()
quay mt gc quanh trc x
Ry () =
cos()
sin()
sin(() 0 cos(()
cos() sin() 0
Rz () = sin()
cos()
0
1
cos()cos()
cos()sin()sin() cos()sin()
cos()cos() + sin()sin()sin()
sin()
cos()sin()
cos()cos()sin() + sin()sin()
cos()sin() + cos()sin()sin()
cos()cos()