Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
PROHIBIDO
DE PROMETEO A LA PORNOGRAFA
Roger Shattuck
Traduccin de Eva Rodrguez Halfter
TAURUS
PENSAMIENTO
Ttulo original: Forbidden Knowledge. From Prometheus to Pornograh!
199! Rog"r S#attu$%
D" "&ta "'i$i(n:
Gru)o Santillana '" E'i$ion"&! S*A*! 199
Torr"laguna! +,* -,./ Ma'ri'
T"l01ono 2913 4.. 9, +,
T"l"1a5 2913 4.. 9- -.
Aguilar! Alt"a! Tauru&! Al1aguara! S* A*
6"a7l"8 /+,* 1./4 6u"no& Air"&
Aguilar! Alt"a! Tauru&! Al1aguara! S* A* '" 9* :*
A;'a* Uni;"r&i'a'! 4+4! 9ol* '"l :all"!
M05i$o! D*F* 9* P* ,/1,,
Di&tri<ui'ora 8 E'itora Aguilar! Alt"a! Tauru&! Al1aguara! S* A*
9all" ,! n*= 1,>-/
T"l01ono: +/? 1- ,,
Santa10 '" 6ogot@! 9oloA<ia
Di&"Bo '" $u<i"rta: Cuan Pa<lo Ra'a
Fotogra1a: Al1on&o Du<iaga
P@g* ?: "a #rucifi$in de %an Pedro. Mi$#"lang"lo 6uonarroti*
Foto: ALINARI
IS6N: .>/,+>,-1>E
D")* L"gal: M>1+*-.?>199
Print"' in S)ain > IA)r"&o "n E&)aBa
E'i$i(n 'igital: A'ra&t"a! O$tu<r" '" -,,
NDICE
Me complace que haya en la Historia alguien que refiera a los
espectadores lo que est sucediendo; y que les indique, con elevado
gesto, dnde deben poner la vista, o, con la expresin ms fiera
y la mirada ms intimidatoria, a qu no deben acercarse,
como si algunas cosas hubieran de permanecer en el secreto.
LEONE BATTISTA ALBERTI
Para Nora
8 a la A"Aoria '"
Tari Eli7a<"t# S#attu$%
19?1>199/
To'o& lo& #oA<r"& ti"n"n naturalA"nt"
"l '"&"o '" &a<"r*
ARISTFTELES! &etafsica
Pro#i<i'no& algo!
G lo '"&"ar"Ao&*
9HAU9ER! The 'ife of (ath)s Tale
*ndividuum est ineffabile.
GOETHE! "n una $arta a La;at"r
PRLOGO
1*
IHa8 $o&a& Ju" no '"<"Ao& &a<"rK IPu"'" algui"n o alguna in&titu$i(n! "n
"&ta $ultura '" ini$iati;a 8 $r"$iAi"nto &in $orta)i&a&! )ro)on"r &"riaA"nt"
algLn lAit" al $ono$iAi"ntoK IH"Ao& )"r'i'o la $a)a$i'a' '" )"r$i<ir 8
r"&)"tar la& 'iA"n&ion"& Aoral"& '" "&ta $la&" '" $u"&tion"&K
Nu"&tro& '"&$u<riAi"nto&! $a'a ;"7 A@& au'a$"&! '" lo& &"$r"to& '" la
natural"7a )o'ran #a<"r ll"ga'o a un )unto "n Ju" "l $ono$iAi"nto no&
)ro)or$ion" A@& )ro<l"Aa& Ju" &olu$ion"&* Ha8 aA"na7a& $ontra)u"&ta&!
$oAo la &u)"r)o<la$i(n 8 "l &i'a! Ju" )ar"$"n &"r atri<ui<l"& a lo& "1"$to& '"l
M)rogr"&oM* Una l"$tura $on;in$"nt" '" la #i&toria in'i$a Ju" lo& )a&"& A@&
a;an7a'o& '" la Ti"rra #an )ro'u$i'o arAa& '" '"&tru$$i(n inau'ita& a la )ar
Ju" $r"a<an una $ultura A"'i@ti$a Ju" &" '"l"ita $on iA@g"n"& '" ;iol"n$ia
'"&tru$tora* IE& ";ita<l" Ju" &"A"Nant" A"7$la no& iA)ul&" #a$ia la <ar<ari" 8
la autoaniJuila$i(nK
En $ontra&t" $on lo ant"rior! nu"&tro& logro& A@& aut0nti$aA"nt"
Ailagro&o& "n tanto Ju" &"r"& #uAano& &" )ro'u$"n &in t"n"r $on$i"n$ia '" "llo
8 )ri;a'aA"nt"! Au8 l"No& '" la<oratorio&! "&tu'io& '" "Ai&i(n 8 )antalla&
"l"$tr(ni$a&! $a&i "n otro uni;"r&o* PorJu" a)r"n'"Ao& a #a$"r $i"rta& $o&a&
ant"& '" &a<"r lo Ju" "&taAo& #a$i"n'o 8 "n Ao'o& Ju" na'i" $on&igu" "5)li$ar
&ati&1a$toriaA"nt"* En ;"inti$uatro A"&"&! "l niBo a)r"n'" a r"$ono$"r 8
'i1"r"n$iar lo& "l"A"nto& '"l Aun'o Ju" l" ro'"a! a)r"n'" a "rguir&" 8 a an'ar!
a)r"n'" a or "l l"nguaN" 8 a #a<lar* IE& )o&i<l" Ju" $on&igaAo& r"ali7ar A"Nor
"&ta& )ro"7a& gra$ia& a nu"&tro '"&$ono$iAi"nto '" $(Ao la& #a$"Ao&K IE&
)o&i<l" &a<"r algo &in Ju"r"rK El )lant"ar )r"gunta& $oAo 0&ta& no &igni1i$a Ju"
uno &" #a8a ;u"lto ignorant" 8 lu'ita* Lo& r"1ran"& '" to'o& lo& i'ioAa& no&
'i$"n Ju" "& )o&i<l" &a<"r '"Aa&ia'o )ara nu"&tro )ro)io <i"n 8 Au$#o& '" lo&
gran'"& Aito& 8 l"8"n'a& "5)loran lo& )"ligro& '"l $ono$iAi"nto*
A1ortuna'aA"nt"! lo& niBo& &igu"n a)r"n'i"n'o a $aAinar 8 #a<lar* P"ro
Au$#o& '" no&otro& &"ntiAo& $i"rta a)r"n&i(n r"&)"$to al 1uturo '" nu"&tra
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
)r(&)"ra $ultura*
E&ta& o<&"r;a$ion"& '" $ar@$t"r "5)loratorio a<r"n una ;a '" a$$"&o al
t"Aa '" Ai tra<aNoO no $r"o Ju" "5ag"r"n "l )anoraAa* H"Ao& '"&)"rta'o al 1in
a lo& )"ligro& Ju" $orr" nu"&tro "ntorno 1&i$o )or la& '")r"'a$ion"& '" lo& &"r"&
#uAano&* P"ro no& #"Ao& o$u)a'o A"no& '" la& )o&i<l"& aA"na7a& a nu"&tro&
"ntorno& int"l"$tual! art&ti$o 8 Aoral: "& a "&to& tr"& @A<ito& a lo& Ju" ;o8 a
r"1"rirA" $on&tant"A"nt"*
Otra ;a '" a$$"&o a Ai t"Aa 'i&$urr" $on Aa8or &o&i"go a tra;0& '" r"lato&
&o<r" )"r&ona&! or'inaria& 8 "5traor'inaria&! 8 &u& r"&)u"&ta& al Aun'o Ju" l"&
ro'"a* E&ta ;a no& $on'u$" a #i&toria& "nNun'io&a& '" #oA<r"& 8 AuN"r"& $u8a&
;i'a& &igu"n a1"$tan'o a la& nu"&tra&* Ant"& '" r"AontarA" A@& al )a&a'o!
)"rAtanA" $oA"n7ar a A"'ia'o& '"l &iglo EIE*
Una 'aAa ;i$toriana! "&)o&a '" un o<i&)o angli$ano! &" #i7o $0l"<r" )or &u
$oA"ntario &o<r" la ";olu$i(n! no tanto r"1"ri'o al $ir$un&)"$to +rigen de las
esecies 21?93 '" DarPin $oAo al <"lig"rant" li<ro '" T* H* Hu5l"8 El lugar del
hombre en la naturaleza 21+/3* E&t" No;"n $aA)"(n '" DarPin &" '"&$olg( $on
Ju" lo& #oA<r"& no "&t@n M&")ara'o& '" lo& <ruto& )or "&tru$tura& Aa8or"& Ju"
la& Ju" l"& &")aran "ntr" &M* 9uan'o &" "nt"r( '" aJu"llo! la 'aAa "5#i<i( un
)"r1"$to 'ia)a&(n &o$ial: MQRu0 '"&$"n'"Ao& '" lo& &iAio&S Santo $i"lo!
"&)"r"Ao& Ju" no &"a ;"r'a'! )"ro &i lo "&! rogu"Ao& )ara Ju" no &" 'i;ulgu"M
2Miln"r! -+1: vid. la <i<liogra1a )ara la& r"1"r"n$ia& $oA)l"ta&3*
La 'aAa Ju"ra r"&i&tir&" al a;an$" '" la $i"n$ia 8! &i #i$i"ra 1alta! a)la&tar
la& ;"r'a'"& '"&agra'a<l"&* No& <urlaAo& '" &u ga7AoB"ra )orJu" t"n"Ao& la
$"rt"7a '" Ju" na'a '"<" o<&ta$uli7ar la <L&Ju"'a 8 $oAuni$a$i(n '"l
$ono$iAi"nto* P"ro la& l"$$ion"& '" la #i&toria 8 "l $ar@$t"r '" lo& #"$#o&
$o"t@n"o& no &i"A)r" $orro<oran 'i$#a $"rt"7a* La ing"nua r"a$$i(n '" la
&"Bora r";"la un t"Aor Ju" no )o'"Ao& &iA)l"A"nt" '"&$ali1i$ar ta$#@n'olo
'" )r"Nui$io &in 1un'aA"ntoO lo Ju" "lla #i7o 1u" 1orAular una $on$")$i(n
ru'iA"ntaria '"l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o*
En to'a& la& 0)o$a&! #an &i'o atro$"& la& noti$ia& '" gu"rra&! '"&a&tr"& 8
'"lito&* Sin #a<"r &u)"ra'o "&to& Aal"& an$"&tral"&! #o8 t"n"Ao& otro& nu";o&
Ju" laA"ntar* A 1in"& '"l &iglo EE no& "n1r"ntaAo& a #"$#o& Aara;illo&o&! Ju"
&on taA<i0n a1li$$ion"&! )ro'u$i'a& no )or "l atra&o 8 la ignoran$ia &ino )or "l
a;an$" '"l $ono$iAi"nto 8 &u& a)li$a$ion"&* No &(lo lo& )a&"& A@& <@r<aro&
&ino taA<i0n lo& A@& $i;ili7a'o& '"'i$an "norA"& r"$ur&o& a $r"ar arAa&
nu$l"ar"& 8 <iol(gi$a& '" in"1a<l" 1u"r7a '"&tru$tora* La in;"&tiga$i(n g"n0ti$a
)lant"a la )o&i<ili'a' r"Aota '" "l"gir lo& atri<uto& 1&i$o& 8 A"ntal"& '"
nu"&tro& #iNo& $oAo &i 1u"ran )a)"l )ara la )ar"'* La in;a&i;a )r"&"n$ia '" lo&
A"'io& au'io;i&ual"& "n nu"&tra& ;i'a& '"&'" la& A@& ti"rna in1an$ia aA"na7a
$on Ao'"lar nu"&tro $ar@$t"r 8 $on'u$ta $on la Ai&Aa int"n&i'a' Ju" la
Aani)ula$i(n g"n0ti$a* En nu"&tra <L&Ju"'a '" 1u"nt"& '" "n"rga "& )o&i<l"
Ju" "&t"Ao& r"'u$i"n'o la ;i'a '" nu"&tro )lan"ta* La in;"&tiga$i(n $i"nt1i$a!
la li<"rta' '" )ala<ra! la autonoAa '"l art" 8 la li<"rta' a$a'0Ai$a un"n &u&
*
>"ife and "etters2 I2 DEE?
La '"&tr"7a '" Hu5l"8 )ara '";ol;"r la )"lota a &u ata$ant" ;ol;i( a
Aani1"&tar&" "n una '" la& )riA"ra& r"union"& '" otra a&o$ia$i(n '"
"$l"&i@&ti$o&! #oA<r"& '" l"tra& 8 #oA<r"& '" $i"n$ia* Uno '" lo& Ai"A<ro&
r"$al$( la n"$"&i'a' '" ";itar la M'"&a)ro<a$i(n Aoral '" otro& Ai"A<ro&M "n "l
'"<at" 8 '" r"#uir lo& ataJu"& )"r&onal"&* Y* G* Yar'! un $l0rigo angli$ano
r"$i"nt"A"nt" $on;"rti'o al $atoli$i&Ao )or "l $ar'"nal N"PAan! o<N"t(: MP"&"
a a)ro<ar 'i$#a $on'i$i(n )or r"gla g"n"ral! no $r"o )o&i<l" )r"t"n'"r Ju" lo&
)"n&a'or"& $ri&tiano& no '"n Au"&tra& '"l #orror $on "l Ju" ;"ran la 'i1u&i(n
'" o)inion"& tan "5tr"Aa& $oAo la& '"1"n'i'a& )or "l Sr* Hu5l"8M* Yar'
r"$or'a<a a la 'aAa $u8o $oA"ntario #" $ita'o "n "l )r(logo* To'a& la&
8
E&ta "& la ;"r&i(n '" Co#n R* Gr""n! a la &a7(n "&tu'iant" &u<gra'ua'o '" O51or'* Tr"inta
aBo& '"&)u0&! Hu5l"8 'iNo Ju" "&ta ;"r&i(n "ra &u&tan$ialA"nt" $orr"$ta! &al;o Ju" "&ta<a
seguro de no #a<"r "A)l"a'o la )ala<ra e;uvoco.
/+
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
;"r&ion"& $oin$i'"n "n Ju" #u<o una <r";" )au&a &"gui'a )or "&ta r"&)u"&ta '"
Hu5l"8: MS"gLn #a 'i$#o "l Dr* Yar'! '"<o '"$ir )ara &"r Nu&to Ju" A" ;a a
r"&ultar Au8 'i1$il 'i&iAular Ai )ar"$"r r"&)"$to a la '"gra'a$i(n int"l"$tual
Ju" )ro'u$ira la a$")ta$i(n g"n"ral '" o)inion"& $oAo la& '"l Dr* Yar'M*
E&t" int"r$aA<io tu;o lugar "n la So$i"'a' M"ta1&i$a! 1un'a'a "n 1+9 )or
un "'itor 8 "A)r"&ario int"l"$tual '" A"ntali'a' a<i"rta! CaA"& WnoPl"&!
&"$un'a'o )or T"nn8&on! "l )o"ta laur"a'o* Di"7 aBo& '"&)u0& '" a)ar"$"r "l
+rigen '" DarPin &"gua ar'i"n'o la )ol0Ai$a $on tal int"n&i'a' Ju" alguno&
#a<laron "n &"rio '" una Nu";a R"1orAa! 8 otro& $on&i'"raron Ju" la
$i;ili7a$i(n Ai&Aa &" '"rruA<a<a ant" "l at"&Ao 8 "l ni#ili&Ao* WnoPl"&
)"r&ua'i( a to'a& la& )art"& )ara Ju" )arti$i)aran "n un '"<at" "n la So$i"'a'
M"ta1&i$a! '"&'" "l ar7o<i&)o Manning a Ro'"n No"l! Mun aut0nti$o at"o 8
r")u<li$ano roNoM* Entr" la& gran'"& $a<"7a& ingl"&a& '" la 0)o$a! &(lo Co#n
Stuart Mill! "l $ar'"nal N"PAan 8 H"r<"rt S)"n$"r r"#u&aron la o)ortuni'a'
'" Aani1"&tar &u& i'"a&* El o<i&)o '" P"t"r<oroug# '"$lar(: MS(lo no& 1alta un
Nu'o 8 un Aa#oA"tanoM "ntr" lo& &"&"nta 8 tanto& Ai"A<ro& )ara $oA)l"tar la
r")r"&"nta$i(n '" to'a& la& $r""n$ia&*
Durant" la& r"union"& )r"liAinar"& '" la So$i"'a' M"ta1&i$a! Hu5l"8 &"
irrit( Au$#o )or la o<ligatori"'a' Ju" l" iA)onan '" a$")tar una "tiJu"ta )ara
&u )o&i$i(n 1ilo&(1i$a:
9uan'o al$an$0 la Aa'ur"7 int"l"$tual! 8 "A)"$0 a )r"guntarA" &i "ra
at"o! t"&ta o )ant"&taO Aat"riali&ta o i'"ali&taO $ri&tiano o li<r")"n&a'orO
$oA)r"n' Ju" $uanto A@& &a<a 8 r"1l"5iona<a! A"no& 1@$il "ra la r"&)u"&taO
#a&ta Ju"! al 1in! ll"gu0 a la $on$lu&i(n '" Ju" no t"na ni art" ni )art" "n
ninguna '" "&ta& '"noAina$ion"&! &al;o "n la LltiAa* La Lni$a $o&a "n la Ju"
la Aa8ora '" "&ta& <u"na& g"nt"& $oin$i'an "ra la Lni$a $o&a "n la Ju" 8o
'i&"nta '" "llo&* Ello& t"nan la $"rt"7a '" #a<"r al$an7a'o una $i"rta Mgno&i&M!
'" Ju"! $on Aa8or o A"nor 1ortuna! #a<an r"&u"lto "l )ro<l"Aa '" la
"5i&t"n$iaO Ai"ntra& Ju" 8o t"na la $"rt"7a '" no #a<"rlo #"$#o! 8 una
$on;i$$i(n <a&tant" 1u"rt" '" Ju" "l )ro<l"Aa "ra in&olu<l"* G! $on HuA" 8
Want a Ai la'o! no )o'a $on&i'"rarA" )r"&untuo&o )or a1"rrarA" a "&a
o)ini(n*
>"ife and "etters2 I! /./3
En otra& )ala<ra&! Hu5l"8 Aant"na una 1irA" )o&i$i(n 1ilo&(1i$a )ara la
$ual no "5i&ta un noA<r" a$")ta'o* P"ro "ra '"Aa&ia'o ing"nio&o )ara
)"rAitir Ju" "&t" )ro<l"Aa '" noA"n$latura l" atorA"ntara Au$#o ti"A)o*
Ha<i"n'o '"$i'i'o Ju" l" "&ta<an tratan'o $oAo &i 1u"ra Mun 7orro &in $olaM!
#i7o un <rillant" Ao;iAi"nto "&trat0gi$o al "A)l"ar la l"ngua ingl"&a $oAo
$aA)o '" Aanio<ra&*
A& )u"&! lo )on'"r0! " in;"nt0 lo Ju" $on&i'"r0 "l ttulo a)ro)ia'o '"
/4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Magn(&ti$oM* M" ;ino a la $a<"7a $oAo &ug"&ti;a antt"&i& '"l Mgn(&ti$oM '" la
#i&toria '" la Igl"&ia! Ju" &" )r"$ia<a '" &a<"r tanto &o<r" )r"$i&aA"nt" la&
$o&a& Ju" 8o ignora<aO 8 a)ro;"$#0 la )riA"ra o)ortuni'a' )ara alar'"ar '"
0l "n nu"&tra So$i"'a'! )ara '"Ao&trar Ju" taA<i0n 8o t"na $ola! $oAo lo&
'"A@& 7orro&* Para Ai gran &ati&1a$$i(n "l t0rAino )r"n'i(
9
*
>"ife and "etters2 1!/./>/..3
E& 'i1$il $r""r Ju" la& l"ngua& o$$i'"ntal"& &o<r";i;i"ran #a&ta A"'ia'o&
'"l &iglo EIE &in un "Jui;al"nt" '" agnstico. P"ro Hu5l"8 no &" "Jui;o$a<a*
Pala<ra& $oAo libreensador2 libre enseur2 libertin2 desta2 testa2 ateo 8 here9e #a$an
r"1"r"n$ia a $on;i$$ion"& )o&iti;a& &o<r" gran'"& $u"&tion"& A"ta1&i$a&*
Esc6tico 8 irrnico iA)li$a<an una 'u'a &i&t"A@ti$a "n to'o& lo& t"rr"no&* E&ta
$la&" '" t0rAino& t"na $onnota$ion"& Au8 al"Na'a& '" la in$"rti'uA<r" '"
Hu5l"8 &o<r" la& $u"&tion"& LltiAa& 8 &u $"rti'uA<r" &o<r" la M#i&toria naturalM
o la $i"n$ia* Ha<a )r@$ti$aA"nt" un "&)a$io ;a$o "n "l l"nguaN"! $oAo un
"&)a$io "n <lan$o "n la ta<la )"ri('i$a a la "&)"ra '"l '"&$u<riAi"nto '" una
nu";a &u&tan$ia JuAi$a*
E5a$taA"nt" "n "&" Ai&Ao )"rio'o! DarPin "5)"riA"nt( al )ar"$"r una
&iAilar n"$"&i'a' '" '"1inir &u )o&i$i(n 1ilo&(1i$a* Su $arta '" 14, a C* D*
Hoo%"r "& )"r1"$taA"nt" &in$"ra: MMi t"ologa "& un &"n$illo '"&or'"nO no
)u"'o $r""r Ju" "l uni;"r&o &"a r"&ulta'o '"l a7ar $i"go! )"ro no ;"o ";i'"n$ia
alguna '" un '"&ignio <"n01i$o! ni! "n r"ali'a'! '" '"&ignio '" ninguna n'ol"!
"n lo& '"tall"&M* S"i& aBo& '"&)u0&! "n &u ,utobiografa2 DarPin &" auto$ali1i$a
)riA"ro '" Mt"&taM 8 '"&)u0& ;a un )a&o A@& all@* MEl Ai&t"rio '" to'a& la&
$o&a& "& in&olu<l" )ara no&otro&O 8 8o )or Ai )art" t"ngo Ju" $on1orAarA" $on
&"r agn(&ti$oM* La )ala<ra )o'a $on&i'"rar&" a& $on&agra'aO r")r"&"nta una
1orAa Ao'"&ta )"ro inJu"<ranta<l" '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'o*
El n"ologi&Ao '" Hu5l"8 no l" ;ino "nt"raA"nt" )or in&)ira$i(n &L<ita*
ABo& ant"&! "n &")ti"A<r" '" 1+,! &" #a<a ;i&to 1or7a'o a r")"n&ar $on
'"t"niAi"nto &u& o)inion"& r"ligio&a& 8 $i"nt1i$a& $uan'o &u #iNo '" $uatro
aBo&! "n )l"na &alu'! Auri( r")"ntinaA"nt" '" "&$arlatina* En una $arta '"
)0&aA"! 9#arl"& Wing&l"8! autor '" 'estward HoF 8 $a)"ll@n '" la r"ina :i$toria!
)ro$ur( $on&olarl" $on la 'o$trina '" la inAortali'a'* Hu5l"8 r"&)on'i( $on
una $arta '" 'i"7 )@gina& Ju" r";"la un &"ntiAi"nto '" angu&tia 8 una
in&o<orna<l" int"gri'a' int"l"$tual* En 'i$#a& )@gina&! Hu5l"8 "la<or( la
)o&tura agn(&ti$a &in utili7ar la )ala<ra* MNi ni"go ni a1irAo la inAortali'a' '"l
#oA<r"* No "n$u"ntro ra7(n )ara $r""r "n "lla! )"ro! )or otra )art"! no t"ngo
A"'io& )ara r"1utarlaM* En la $arta Aanti"n" &u $lari'a' '" ;i&i(n 8 &u
#onra'"7 "n A"'io '" &u )ro1un'a a1li$$i(n*
En 19! ;"int" aBo& '"&)u0& '" la 1un'a$i(n '" la So$i"'a' M"ta1&i$a!
9
El Mt0rAinoM '" Hu5l"8 )o&i<l"A"nt" alu'a taA<i0n a la A"n$i(n '" &an Pa<lo '" un
altar Mal Dio& D"&$ono$i'oM 2H"$#o& 14:-/3*
/
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Hu5l"8 &" ;io iA)li$a'o "n una nu";a $ontro;"r&ia! Ju" ro'"( la no;"la "n tr"&
;olLA"n"& Robert Elsmere2 t"'io&a 8 '" "norA" )o)ulari'a'! "&$rita )or la
&"Bora '" HuA)#r8 Yar'! &o<rina '" Matt#"P Arnol'* La no;"la $ont"na un
ataJu" &o&t"ni'o a lo& Ailagro& <<li$o& )or $ar"$"r '" &u1i$i"nt" t"&tiAonio
)ara in'u$ir a $r""r "n "llo&* Al Aontar "l $ontraataJu" $ontra "&t" ti)o '"
i'"a&! lo& r")r"&"ntant"& '" la Igl"&ia ;i"ron un nu";o "n"Aigo Ju" l"& $"r$a<a
)or to'a& )art"& 8 Ju"! &"gLn &u '"&$ri)$i(n! r"$or'a<a a Hu5l"8* MRui7@
)r"1i"ra llaAar&" agn(&ti$oO )"ro &u ;"r'a'"ro noA<r" "& A@& antiguo: "& un
in1i"lM* Hu5l"8 &" uni( a la r"1ri"ga $on $uatro nu";o& art$ulo& &o<r" "l
agno&ti$i&Ao " in$lu&o $it( "n 1a;or '" &u )o&i$i(n la& i'"a& '"l $ar'"nal
N"PAan &o<r" la ";olu$i(n '" la Igl"&ia $at(li$a* En "l 1on'o! N"PAan
)ro<a<l"A"nt" "&tu;i"ra A@& atorA"nta'o )or 'u'a& &o<r" "l )a)"l '" la
#uAani'a' "n "l Aun'o Ju" Hu5l"8! Ju" t"na 1" "n M"l '"&"n1r"na'o int"l"$to
;i;o '"l #oA<r"M 8 $r"a "n "l 1uturo* P"ro la nu";a )ala<ra '" Hu5l"8 Ju"'(
)ro1un'aA"nt" "nr"'a'a "n la& )ol0Ai$a& r"ligio&a& '" &u ti"A)o*
El a&)"$to Ju" A@& no& int"r"&a '" "&to& '"<at"& #i&t(ri$o& &on lo& 'o&
&igni1i$a'o& '" la )ala<ra agnstico Ju" &" '"&)r"n'"n '" lo& "&$rito& '" Hu5l"8
8 Ju" )"n'"n aLn &o<r" "&t" t0rAino* La $arta a Wing&l"8 8 la& '"$lara$ion"&
ant" la So$i"'a' M"ta1&i$a '" 1+9 'an a agnosticismo "&t" &"nti'o $at"g(ri$o: "l
"&)ritu #uAano )or & &olo no )u"'" r"&)on'"r a la& )r"gunta& LltiAa& '"
A"ta1&i$a 8 t"ologa 8 no )u"'" $ono$"r la M;"r'a'"raM r"ali'a' Ju" 8a$" tra&
la& a)ari"n$ia&* To'o "&to "& &u)"rior a no&otro&* Por otra )art"! "n )o&t"rior"&
"&$rito& '" Hu5l"8 0&t" a&o$ia "l agno&ti$i&Ao a una tra'i$i(n A@& antigua 8
A@& aA)lia Ju" liga "l A0to'o '" S($rat"& $on la R"1orAa 8 $on D"&$art"&* MEn
$u"&tion"& '"l int"l"$to! &igu" tu )ro)ia ra7(n #a&ta '(n'" 0&ta t" ll";"M* No
a$")t"& na'a &in '"Ao&tra$i(nO "& )o&i<l" in$lu&o Ju" al$an$"& la ;"r'a'
LltiAa* La ;"r&i(n A@& Ao'"ra'a '" Hu5l"8 "liAina "l 0n1a&i& "n la i'"a '"
lAit"& 8 un" la )ala<ra a un &ua;" "&$")ti$i&Ao! $a&i a lo Ju" #o8 llaAaraAo&
)ragAati&Ao* :ario& $o"t@n"o& '" Hu5l"8 $on&i'"raron Ju" #a<a
$oA)roA"ti'o una )ala<ra Ltil al &ua;i7ar &u &igni1i$a'o*
Para Ai& )ro)io& 1in"& al "&$ri<ir &o<r" "l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o! "l )riA"r
&igni1i$a'o! "l riguro&o! ti"n" ";i'"nt"A"nt" Aa8or )"&o int"l"$tual 8 '"<" &"r
"l &igni1i$a'o )riAor'ial atri<ui'o a la )ala<ra: agnstico no &(lo #a$" r"1"r"n$ia
al r"$ono$iAi"nto '" nu"&tra ignoran$ia r"&)"$to a la& )r"gunta& LltiAa&! &ino
taA<i0n a la a1irAa$i(n '" Ju" "&to& )ro<l"Aa& &on Min&olu<l"&M! $oAo
"&$ri<i"ron tanto DarPin $oAo Hu5l"8! Ju" no "&t@n a nu"&tro al$an$"* E&t"
<i(logo "lo$u"nt" 8 'i&$uti'or Ju" ata$( la $"rt"7a! la gnosis2 '" lo& '"A@&
Ai"ntra& liAita<a la &u8a )ro)ia no t"na int"n$i(n '" '"t"n"r "l a;an$" ni '" la
$i"n$ia ni '" la r"ligi(n* P"ro & '"&a1i( a &u g"n"ra$i(n a "5aAinar $on &"ri"'a'
la& a&";"ra$ion"& '" aA<a& )art"& 8 no& l"g( una )ala<ra nu";a $oAo tali&A@n
'" una 'u'a 'i&$r"ta
1,
*
10
The +$ford English .ictionar! r"gi&tra $on "5a$titu' "l orig"n '" la )ala<ra agnosticismo
Ju" a$a<o '" "&<o7ar* Un t0rAino r"la$iona'o! a$uBa'o uno& '"$"nio& ant"& )"rt"n"$" tanto a
/9
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Tr"& aBo& '"&)u0& '" Ju" Hu5l"8 a$uBara una )ala<ra! Ju" tu;o un 05ito
a&oA<ro&o! )ara '"&ignar &u )o&i$i(n 1ilo&(1i$a 8 r"ligio&a! un $i"nt1i$o al"A@n!
"n 'o& o$a&ion"& r"$tor '" la Uni;"r&i'a' '" 6"rln! )ronun$i( una $"l"<ra'a
$on1"r"n$ia! titula'a MSo<r" lo& lAit"& '" la $i"n$iaM* EAil 'u 6oi&>R"8Aon'
211>19+3 #a<a a'Juiri'o aA)lio& $ono$iAi"nto& '" la $ultura int"l"$tual
1ran$"&a Nunto a &u 1orAa$i(n $i"nt1i$a al"Aana* Su )a$i"nt" in;"&tiga$i(n '"
la<oratorio '" lo& )"$"& "l0$tri$o& 8 &u in;"n$i(n '" a)arato& "5)"riA"ntal"&
$oAo "l int"rru)tor '" A"r$urio 8 "l Aulti)li$a'or '" $orri"nt" l" #a<a gana'o
gran )r"&tigio "n "l $aA)o '" la 1i&iologa* En una "ta)a )o&t"rior )ronun$i(
ALlti)l"& $on1"r"n$ia& "n torno al &igni1i$a'o $i"nt1i$o '" "&$ritor"& $oAo
:oltair"! La M"ttri"! Di'"rot 8 Go"t#"*
Ha$ia "l AoA"nto '" &u $on1"r"n$ia "n 14-! Du 6oi&>R"8Aon' 8a &" #a<a
#"$#o un noA<r" "ntr" $i"nt1i$o& " int"l"$tual"& $oAo 1u"rt" "n"Aigo '" la
M$on$i"n$ia $(&Ai$aM! una i'"a )o)ular Ju" ;"na a &"r un &u&tituto '" la '"i'a'
o "l "&)ritu 'i;ino* En lo& ini$io& '"l &iglo EIE! La)la$" #a<a 'i$#o Ju" al
"&$u'riBar lo& $i"lo& $on un t"l"&$o)io no #a<a "n$ontra'o Dio& alguno* Du
6oi&>R"8Aon' #i7o una $oA)ara<l" r"1uta$i(n Aat"riali&ta '" la $on$i"n$ia
$(&Ai$a al a1irAar Ju" no #a<a #alla'o "n ningLn &itio )ru"<a '" un t"Ni'o
n"ural $(&Ai$o nutri'o )or &angr" art"rial 8 M'" taAaBo )ro)or$ional a la&
1a$ulta'"& '" &"A"Nant" A"nt"M* Ata$( taA<i0n la #i)(t"&i& '" una M1u"r7a
;italM! $ali1i$@n'ola '" a)"la$i(n a lo &o<r"natural $on o<N"to '" "5)li$ar "l )a&o
'" inorg@ni$o a org@ni$o* Por to'o "llo! Du 6oi&>R"8Aon' t"na ro<u&ta&
$r"'"n$ial"& $oAo $i"nt1i$o riguro&o Ju" $r"a "n la $au&a$i(n natural! no "n la&
"nti'a'"& A"ta1&i$a&* D"<i'o a "&ta& $r"'"n$ial"&! &u $on1"r"n$ia '" 14- &o<r"
lo& lAit"& '" la $i"n$ia $onAo$ionaron a Au$#o& '" &u& $ol"ga&*
Mo'i1i$an'o "l )ar"$"r Ao&tra'o '"&'" &u& )riA"ra& in;"&tiga$ion"& &o<r"
"l"$tri$i'a' aniAal! Du 6oi&>R"8Aon' a1irA( "nton$"& Ju" )"r$i<a &"ria&
laguna& "n "l )o'"r "5)li$ati;o '" la $i"n$ia Aat"riali&ta 8 r";i;i( la $at"gora
'" lo Ju" lo& 1il(&o1o& A"'i";al"& #a<an '"noAina'o insolubilia@ )ro<l"Aa& &in
&olu$i(n )or A"'io '" la $i"n$ia! $oAo MIPor Ju0 #a8 algo "n lugar '" na'aKM*
Du 6oi&>R"8Aon' 1inali7( &u $on1"r"n$ia $on la )ala<ra latina ignorabimus@
MS"guir"Ao& &i"n'o ignorant"&M* En una )o&t"rior alo$u$i(n! MLo& &i"t" "nigAa&
'"l uni;"r&oM 21,3! 1orAul( la )ro)o&i$i(n '" Ju" al A"no& tr"& '" la& gran'"&
$u"&tion"& 1un'a$ional"& '" la 1&i$a! la <iologa 8 la )&i$ologa tra&$i"n'"n la
$a)a$i'a' $i"nt1i$a '"l #oA<r"
11
* En la& )o&triA"ra& '" un &iglo Ju" &"
la )&i$ologa $oAo a la 1ilo&o1a* En 1/,! Augu&t" 9oAt" )ro)u&o altruismo )ara '"&ignar un
)rin$i)io '" $on'u$ta <a&a'o "n "l int"r0& )or "l )r(NiAo 8 $ontrario al "go&Ao* ,ltruismo #a$"
r"1"r"n$ia a la ;"ta o)tiAi&ta '"l )"n&aAi"nto ilu&tra'o 8 ti"n" $onnota$ion"& "n $i"rto Ao'o
&iAilar"& a la& '" 1ilantro)a 8 <"n";ol"n$ia*
11
Su& &i"t" "nigAa& $on&"r;an una $i"rta )"rtin"n$ia: la "5i&t"n$ia 8 natural"7a '" la
Aat"ria 8 la 1u"r7aO "l orig"n '"l Ao;iAi"ntoO "l orig"n '" la ;i'aO la natural"7a '" la
a'a)ta$i(n '" lo& organi&Ao&O "l orig"n '" la )"r$")$i(n &"n&orialO "l orig"n '"l )"n&aAi"nto 8
la $on$i"n$iaO 8 "l )ro<l"Aa '"l li<r" al<"'ro* Alguno& '" "llo& )o'ran &"r &ol;"nta<l"& "n "l
1uturo! )"ro no to'o&* Du 6oi&>R"8Aon' no a$lar( "l gra'o r"lati;o "n Ju" lo& insolubilia '"<"n
.,
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
"norgull"$a '" &u& )ro"7a& $i"nt1i$a&! "&ta& "ran )ala<ra& )ro;o$a'ora&*
Ha<lar '" MlAit"&M '" la $i"n$ia )ar"$a una ;"r&i(n A@& $ontun'"nt" '" la
'i&tin$i(n '" 6a$on "ntr" M$i"n$ia arrogant"M 8 M$i"n$ia )uraM* 9on la 1laAant"
'"noAina$i(n latina ignorabimus &" n"ga<a r"$ono$iAi"nto a alguna&
$"rti'uA<r"& &u)"rior"& '" la $i"n$ia! 8 "&ta n"ga$i(n t"na tanta rotun'i'a'
$oAo "l t0rAino agnosticismo. AA<a& )ala<ra& in'igna<an )or igual a lo&
$r"8"nt"& $on;"n$i'o& 8 a lo& '"&$r"'o& $on;"n$i'o&*
La r"&)u"&ta A@& "&t"nt(r"a a Du 6oi&>R"8Aon' )ro;ino '"l 7o(logo Ern&t
Ha"$%"l* E&t" )ol"Ai&ta 8 'i;ulga'or '" la $i"n$ia "ra "l )rin$i)al '"1"n&or "n
la Euro)a $ontin"ntal '" la& i'"a& '" DarPin 8 '" la l"8 <iog"n0ti$a '" Ju" la
ontog"nia r")it" la 1ilog"nia* 2Ho8! la l"8 '" Ha"$%"l #a r"$u)"ra'o un )r"&tigio
$on&i'"ra<l"3* Su li<ro El enigma del universo >.ie 'eltrGtsel?2 )u<li$a'o "n 19!
$a)t( la iAagina$i(n '" Au$#o& l"$tor"& 8 a)ar"$i( "n ;aria& "'i$ion"&* Era
aJu"lla la "ra '"l "&)irituali&Ao 8 la t"o&o1a* Tra& #a<"r ta$#a'o "l li<r"
al<"'ro '" &"u'o)ro<l"Aa Ju" M'"&$an&a "n la A"ra ilu&i(n 8 "n r"ali'a' no
"5i&t"M! Ha"$%"l a1irAa<a Ju" to'o& lo& '"A@& "nigAa& #a<an &i'o r"&u"lto&
&al;o uno 8 &o&t"na Ju" "&" M)ro<l"Aa '" la &u&tan$iaM! "l orig"n LltiAo '" la
Aat"ria 8 &u& l"8"&! "ra A@& A"ta1&i$o Ju" $i"nt1i$o*
Una r"&)u"&ta $lara a "&ta )ol0Ai$a '"$iAon(ni$a &" "n$u"ntra "n la o<ra
'" un int"l"$tual nort"aA"ri$ano $ont"A)or@n"o! Ni$#ola& R"&$#"r* E&t"
in1atiga<l" #i&toria'or 8 1il(&o1o '" la $i"n$ia A" #a )r"$"'i'o "n alguna&
)art"& '"l t"rr"no Ju" "5)lora "&t" li<ro* En The "imits of %cience 219.3! R"&$#"r
$on'"na a aA<a& )art"& '" la $ontro;"r&ia* Du 6oi&>R"8Aon' no t"na A@& Ju"
un 1un'aA"nto Au8 )r"$ario )ara "5tra)olar la "5i&t"n$ia '" insolubilia a )artir
'" nu"&tra )r"&"nt" ignoran$iaO Ha"$%"l &" "Jui;o$a<a igualA"nt" al iA)li$ar
Ju" la $i"n$ia '" 1in"& '"l &iglo EIE "&ta<a $"r$a '" $uA)lir to'o &u $oA"ti'o 8
Ju" )ronto &" $ono$"ran to'a& la& r"&)u"&ta&* R"&$#"r '"Au"&tra &in 'i1i$ulta'
Ju" M"&a #i)ot0ti$a t"rAina$i(n '" la $i"n$iaM "& una ilu&i(n* La natural"7a "&
inagota<l"O no ti"n" 1on'o* Nu"&tra& )r"gunta& no $"&an nun$a: no "5i&t"n
;"r'a'"& LltiAa&
1-
* Al r"$#a7ar $ualJui"r 1orAa '" oAni&$i"n$ia "n la& $i"n$ia&
a& $oAo la& insolubilia '" Du 6oi&>R"8Aon'! R"&$#"r )ro)on" "n "1"$to una
1orAa Ao'i1i$a'a '" ignorabimus r"la$iona'a $on "l agno&ti$i&Ao* PorJu"
)lant"a una )ro$"&i(n int"rAina<l" '" )r"gunta& 'irigi'a& )or nu"&tra&
1a$ulta'"& $ogno&$iti;a& al )o7o a)ar"nt"A"nt" &in 1on'o '" la natural"7a* No
)o'"Ao& nun$a $ono$"r '" Aan"ra "5#au&ti;a "l &i&t"Aa '"l Aun'o Ju" no&
$onti"n" a no&otro&! a& $oAo a nu"&tra& $ontinua& in;"&tiga$ion"& &o<r" 'i$#o
&i&t"Aa 8 nu"&tra& Ao'i1i$a$ion"& '"l Ai&Ao* R"&$#"r no &" '"ti"n" a#* Pa&a
'"&)u0& a "&$ri<ir un "n&a8o Ju" &o<r")a&a la& $on&i'"ra$ion"& )r@$ti$a& )ara
o$u)ar&" '" lo& lAit"& Aoral"&! )ru'"n$ial"& 8 l"gal"& Ju" a$a&o '"<i0raAo&
&u $la&i1i$a$i(n a la natural"7a '"l uni;"r&o o a la natural"7a '"l "&)ritu #uAano inJui&iti;o*
12
R"&$#"r "&$ri<i( uno& $uanto& aBo& ant"& '" )o'"r o$u)ar&" '" lo& '"<at"& '" $oAi"n7o&
'" lo& aBo& no;"nta "n torno a la i'"a '" una Mt"ora 1inalM &o&t"ni'a )or lo& '"1"n&or"& '"l
&u)"r$oli&iona'or &u)"r$on'u$tor 8 '" la )art$ula '" Higg&*
.1
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
a)li$ar a la in'aga$i(n $i"nt1i$a! 8! al #a$"rlo! r"Aonta la Aira'a Au$#o A@&
all@ '" la $i"n$ia* S" )r"gunta R"&$#"r <r";"A"nt" Ju0 )a&ara &i )u'i0raAo&
i'"ar algLn A"'io )ara ;"r '"ntro '" la A"nt" '" lo& '"A@& 8 $ono$"r &u&
int"n$ion"& 8 Aoti;o&* Su $on$lu&i(n &or)r"n'" )or &u $aut"la:
Ha8 in1orAa$i(n Ju" "& &"n$illaA"nt" )"ligro&aO no )orJu" &u )o&"&i(n &"a
Aala "n a<&tra$to! &ino )orJu" "& la n'ol" '" $o&a $on la Ju" no "&taAo& <i"n
"Jui)a'o& )ara "n1r"ntarno& lo& &"r"& #uAano&* Ha8 'i;"r&a& $o&a& Ju"
&iA)l"A"nt" no '"<"Ao& &a<"r* Si no tu;i0raAo& Ju" ;i;ir nu"&tra& ;i'a& "n
A"'io '" una n"<lina '" in$"rti'uA<r" &o<r" to'a una &"ri" '" $u"&tion"& Ju"
&on "n r"ali'a' '" int"r0& " iA)ortan$ia 1un'aA"ntal"& )ara no&otro&! no &"ra
8a un Ao'o #uAano '" "5i&t"n$ia "l Ju" ;i;i0raAo&* No& $on;"rtiraAo& )or "l
$ontrario "n &"r"& '" otra $la&"! Jui7@ ang0li$o&! Jui7@ aut(Aata&! )"ro
$i"rtaA"nt" no #uAano&* Ha8! no o<&tant"! una $u"&ti(n A@& )ro1un'aA"nt"
)ro<l"A@ti$a* IE5i&t"n taA<i0n lAit"& Aoral"& )ara la osesin '" in1orAa$i(n
er se73 I#a8 $o&a& Ju" no '"<i0raAo& &a<"r )or ra7on"& Aoral"&***K En "&t"
$a&o! lo iA)ro)io r"&i'" &(lo "n "l Ao'o '" a'Jui&i$i(n o "n la )o&i<ili'a' '"
un Aal u&o* 9on la in1orAa$i(n! la )o&"&i(n "n & Ai&Aa 8 )or & Ai&Aa U
in'")"n'i"nt"A"nt" '" la $u"&ti(n '" &u a'Jui&i$i(n 8 utili7a$i(nU no )u"'"
iA)li$ar iA)ro)i"'a' Aoral*
>Forbidden Knowledge2 93
Po$o& autor"& #an a<or'a'o "&ta& $u"&tion"& tan 'ir"$ta 8 ;ali"nt"A"nt"
$oAo R"&$#"r* P"ro 0l no la& "la<ora A@& all@ 8 r"gr"&a a &u int"r0& $"ntral "n la
$i"n$ia* Por tanto! #" $ita'o "&to& 'o& )@rra1o& $oAo )unto '" arranJu" '" Ai
)ro)ia in;"&tiga$i(n! Ju" girar@ #a$ia la lit"ratura 8 r"gr"&ar@ Au$#o '"&)u0& a
la $i"n$ia*
S(lo 'i1i"ro '" R"&$#"r "n un )unto* La $u"&ti(n &"gun'a!
)r"&uAi<l"A"nt" $i"nt1i$a! '" la )o&"&i(n '" $ono$iAi"nto 21r"nt" a &u
a'Jui&i$i(n 8 u&o3 no &" A" antoNa A@& M)ro1un'aA"nt" )ro<l"A@ti$aM Ju" la
$u"&ti(n )riA"ra: "n Ju0 A"'i'a )u"'" nu"&tra #uAani'a' Ju"'ar r";"la'a "
in$lu&o '"1ini'a )or V:i;ir nu"&tra& ;i'a& "n A"'io '" una n"<lina '"
in$"rti'uA<r" &o<r" to'a una &"ri" '" $u"&tion"& Ju" &on "n r"ali'a' '" int"r0&
" iA)ortan$ia 1un'aA"ntal"& )ara no&otro&M* E&ta& )ala<ra&! Ju" r"$u"r'an
1ra&"& $oAo la '" &an Cuan '" la 9ru7 Mnu<" '" '"&$ono$iAi"ntoM 8 la '" W"at&
'" M$a)a$i'a' n"gati;aM! ;"n una $i"rta ignoran$ia "n "l $"ntro Ai&Ao '" la
natural"7a #uAana* AJu"lla n"<lina r"&ulta &"r nu"&tro niA<o 8 nu"&tro ;"lo
)rot"$tor* T"n'r"Ao& Ju" r"gr"&ar Au$#a& ;"$"& a "&ta& )ara'oNa& al ir
a'"ntr@n'ono& "n nu"&tro "&tu'io*
R"&$#"r titul( "&t" <r";" 8 "5traor'inario "n&a8o #onocimiento rohibido@
lmites morales de la investigacin cientfica >Forbidden Knowledge@ &oral "imits of
%cientific Research?. Pa&a R"&$#"r a '"$ir Ju" Mla Aoral "&"n$ialA"nt" $orr"$ta '"
la #i&toria ^'"l Para&o T"rr"nal_ 'i$" Ju" "& Au8 )ro<a<l" Ju" t"ngaAo& Ju"
.-
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
)agar un )r"$io )or "l $ono$iAi"nto "n t0rAino& '" $oA)roAi&o AoralM* E&t"
Nui$io&o 1il(&o1o '" la $i"n$ia &" atr";" a aBa'ir 'iA"n&ion"& "5)l$itaA"nt"
#uAana& 8 Aoral"& a lo& t0rAino& t0$ni$o& insolubilia2 agnstico " ignorabimus. La
"5)lora$i(n '" "&ta& 'iA"n&ion"& ;a a ll";arno& Au$#o A@& all@ '" la $i"n$ia*
.* M9ON9UPIS9EN9IA DEL ALMAM
To'o& lo& 1aAo&o& $i"nt1i$o& A"n$iona'o& "n la )@gina -9 'iN"ron Ju" lo
Ju" l"& iA)ul&a<a "n &u tra<aNo "ra la $urio&i'a' )or "n$iAa '" to'o* Una larga
&"ri" '" Aito& 8 r"lato&! '"&'" la $aNa '" Pan'ora #a&ta la &u<i'a al Aont" '"
P"trar$a! &ugi"r"n Ju" no )o'"Ao& ";itar la $urio&i'a'* P"ro I"& la $o&a
"1"$ti;aA"nt" tan $laraK Otro ti)o '" ";i'"n$ia )u"'" 'arno& Ju0 )"n&ar*
El NiBo Sal;aN" '" A;"8ron &ali( '"l <o&Ju" "n 1,,! $uan'o t"na 'o$"
aBo&! $oA)ort@n'o&" $oAo un aniAal '"&)u0& '" ;ario& aBo& '" ai&laAi"nto* El
'o$tor Itar'! Ju" l" o<&"r;( 8 "'u$( 'urant" lo& 'o$" aBo& &igui"nt"&! $on$"'a
gran iA)ortan$ia al #"$#o '" Ju" #u<i"ra Ju" "n&"Bar al niBo a iAitar! 'a'o
Ju" no t"na in&tinto o in$lina$i(n natural"& a r"A"'ar lo Ju" ;"a #a$"r a lo&
Ju" l" ro'"a<an* El '"n&o )orA"nor '" la& anota$ion"& '" Itar' 8 Au$#o&
in1orA"& )aral"lo& '"&$ri<"n una &itua$i(n aLn A@& 1un'aA"ntal: "l NiBo
Sal;aN" no &"nta $urio&i'a'* A)art" '" &u n"$"&i'a' '" aliA"nto 8 &u"Bo! no
<u&$a<a na'a A@&O &" $ont"nta<a $on A"$"r&" &"nta'o "n $u$lilla& 8 ;"g"tar
'on'" Jui"ra Ju" "&tu;i"ra* Par"$a inAun" al Aal '"l a<urriAi"nto* Sin Ju"
&"a $on$lu8"nt"! "l $a&o o1r"$" algLn ati&<o '" la natural"7a #uAana "n "&ta'o
in$i)i"nt"
1/
*
IS" a'Jui"r" la $urio&i'a' U"l '"&"o '" &a<"r A@& '" lo Ju" "& n"$"&ario
)ara nu"&tra& n"$"&i'a'"& inA"'iataA"nt" )r";i&i<l"&U "n la in1an$ia! o la
r"$i<iAo& '" alguna 1orAa #"r"'a'aK *gnorabimus. En $ualJui"ra '" lo& 'o&
$a&o&! nu"&tra $urio&i'a' &" #a #"$#o $on&$i"nt" 8 autoaliA"nta'a*
Po&i<l"A"nt" una r"&)u"&ta &ati&1a$toria 8 1inal &o<r" lo& org"n"& '" la
$urio&i'a' &"a una '" la& $o&a& Ju" no '"<aAo& &a<"r &i Ju"r"Ao& &"guir
&i"n'o #uAano&! &i #"Ao& '" Aant"n"r la n"<lina '" in$"rti'uA<r" Ju" no&
'"1in"* P"ro "&ta $la&" '" r"&)u"&ta inJui"ta a aJu"llo& '" no&otro& a lo& Ju" no&
#an "n&"Ba'o a $r""r "n la <L&Ju"'a '" la ;"r'a' '" Ju" #a<la<a C"11"r&on!
'on'" Jui"ra Ju" 0&ta no& ll";"* SoAo& r"a$io& a r"la$ionar 'i$#a a$titu' $on la
&o<"r<ia 8 la )r"&un$i(n 8 a r"$ono$"r la llaAa'a '" Montaign" 8 Pa&$al a la
ort6e2 a nu"&tro al$an$" or'inario*
Lo& 1ragA"nto& '" una #i&toria '"l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o Ju" #" r"uni'o
"n "&t" $a)tulo a)untan #a$ia o<ra& 8 ")i&o'io& &igni1i$ati;o& Ju" no&
a'"ntrar@n aLn A@& "n nu"&tro t"Aa* El l";" <o$"to 8a '"lin"a'o a)unta #a$ia
una $i"rta 1lu$tua$i(n '"ntro '" un "&ta'o '" $o&a& "&ta<l"! #a$ia un "Juili<rio
13
Hid. Ai The Forbidden E$erimente The %tor! of the 'ild (o! of ,ve!ron 219,3*
./
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
'in@Ai$o "ntr" una <L&Ju"'a )r"&untuo&a '" $ono$iAi"nto 8 una
a)ro5iAa$i(n "&$0)ti$a 8 $aut"lo&a al Ai&Ao* In$lu&o la& )"r&ona& 8 lo&
)"rio'o& A@& $on1ia'o& "n la& ;irtu'"& '"l $ono$iAi"nto UPlat(n! )ongaAo&
)or $a&o! 8 la Ilu&tra$i(nU $onti"n"n )ot"nt"& A"$ani&Ao& $oA)"n&atorio&* Lo
Ju" A"Nor &a<a S($rat"& "& Ju" no &a<a na'a* Na'i" &" #a Ao1a'o '" lo&
a<u&o& '" la ra7(n '" Ao'o A@& "1i$a7 Ju" SPi1t 8 :oltair"! Ju" r")r"&"ntan la
E'a' '" la Ra7(n* No #"Ao& a;an7a'o A@& all@ '" la& i'"a& "ntr"la7a'a& '"
li<"ra$i(n 8 lAit"&*
G "&ta #i&toria '"Au"&tra taA<i0n Ju" la &a<i'ura )o)ular Ju" lat" "n
)ro;"r<io& 8 l"8"n'a& no &" "n$u"ntra Au8 l"No& '" lo& "&$rL)ulo& int"l"$tual"&
)la&Aa'o& "n t0rAino& '" a$uBa$i(n A@& r"$i"nt" $oAo agnstico " ignorabimus.
MLa $urio&i'a' Aat( al gatoMO Mal )"rro Ju" 'u"rA"! no l" '"&)i"rt"&M* P"ro IJu0
$la&" '" )ara'oNa "& 0&taK ID"<o '"t"n"rA" 8 '"&i&tir '" la in'aga$i(n Ai&Aa
Ju" A@& A" atra"K ID"<o a;"rgon7arA" '" Ai $urio&i'a'K Al )ar"$"r! no&
"n1r"ntaAo& a una $on;"rg"n$ia '" $ontrario& "n no&otro& Ai&Ao&! una
$on'i$i(n A"ntal an@loga a la $on'i$i(n $or)oral Ju" Y* 6* G"at& '"&$ri<" $on
tanta ;i;"7a $oAo un r"1r@n:
(ut "ove has itched his mansion in
The lace of e$crement.
2M9ra78 Can" Tal%& to t#" 6i&#o)M3
2P"ro "l AAor #a in&tala'o &u Aan&i(n
"n "l lugar '"l "5$r"A"nto3*
Nu"&tro an#"lo '" $ono$iAi"nto 1u" $ali1i$a'o #a$" 8a Au$#o ti"A)o '"
libido sciendi2 un t0rAino Ju" in&i&t" "n la analoga "ntr" $urio&i'a' 8 '"&"o
&"5ual* En "l li<ro E '" &u& #onfesiones2 "n Ju" &an Agu&tn '"&$ri<" nu"&tra&
tr"& gran'"& t"nta$ion"&! a&o$ia "&tr"$#aA"nt" la M$on$u)i&$"n$ia '" la $arn"M!
)arti$ularA"nt" "l a)"tito &"5ual! $on la $on$u)i&$"n$ia '" la Aira'a! $on lo Ju"
&" r"1i"r" al an&ia '" $ono$iAi"nto! Ju" "& M"n Au$#o& &"nti'o& A@& )"ligro&oM*
Ha8 "n "l alAa otra "&)"$i" '" $on$u)i&$"n$ia ;ana 8 $urio&a! 'i&1ra7a'a
$on "l noA<r" '" $ono$iAi"nto 8 $i"n$ia! Ju" &" ;al" 8 &" &ir;" '" lo& Ai&Ao&
&"nti'o& $or)oral"& no )ara Ju" "llo& )"r$i<an &u& r"&)"$ti;o& '"l"it"& &ino
)ara Ju" )or A"'io '" "llo& $on&iga &ati&1a$"r &u $urio&i'a' 8 la )a&i(n '"
&a<"r &i"A)r" A@& 8 A@&* 9oAo "&ta $on$u)i&$"n$ia '"l alAa )"rt"n"$" al
a)"tito '" $ono$"r 8 &a<"r! 8 lo& oNo& &on lo& )rin$i)al"& "n "l $ono$iAi"nto '"
la& $o&a& &"n&i<l"&! )or "&o "n la Sagra'a E&$ritura &" llaAa concuiscencia de
los o9os.
29a)tulo /?3
..
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
P"$a'or $on1"&o 8 $on;"r&o $ri&tiano! &an Agu&tn in&i&t" "n Ju" la
$on$u)i&$"n$ia '"l "&)ritu "& A@& )"ligro&a Ju" la '" la $arn"* G $oAo Dant" 8
T"nn8&on! "lig" la )ala<ra e$eriencia )ara '"&ignar "l o<N"to '" "&a $urio&i'a'
M;anaM* IPo'"Ao& '"&#a$"rno& '" la& $ir$un&)"$ta& )ala<ra& saber 8 ciencia '"
1orAa tan )"r"ntoriaK No! )"ro la )"r&)i$a7 Aira'a '" &an Agu&tn a la
'in@Ai$a '"l &a<"r #uAano taA<i0n &" Aanti"n"! aniAa'a )or la )ala<ra
concuiscencia.
T#oAa& Ho<<"& #i7o una a&o$ia$i(n &iAilar "n "l &iglo E:II* En "l $a)tulo +
'" "eviat<n2 'on'" "&t@ to'a;a $on1"$$ionan'o la li&ta )r"liAinar '" la&
"Ao$ion"& #uAana&! la luNuria natural 8 "l luNo ;an &"gui'o& '" la $urio&i'a':
MEl '"&"o '" &a<"r $(Ao 8 )or Ju0! la 9URIOSIDAD*** "& un a)"tito '"l "&)ritu!
Ju" )or )"r&";"rar "n lo& '"l"it"& '" la g"n"ra$i(n $ontinua " in1atiga<l" '"
$ono$iAi"nto "5$"'" la <r";" ;"#"A"n$ia '"l )la$"r $arnalM*
Sin "A<argo! &an Agu&tn 8 Ho<<"& "&$ri<i"ron "&ta& &";"ra& )ala<ra& "n
Aita' '" &u )ro8"$to )ara '"&$u<rir 8 r"gi&trar $ono$iAi"nto &o<r" "l $(Ao 8 "l
)or Ju0 '" la& a$$ion"& #uAana&* El '"&"o '" $ono$"r "l Aun'o 8 a otro& &"r"&!
a& $oAo a no&otro& Ai&Ao&! )"rt"n"$" tanto a nu"&tra& A@& alta& a&)ira$ion"&!
$"l"<ra'a& )or HoA"ro 8 Dant" 8 to'o& lo& gran'"& autor"&! $oAo a nu"&tra
$on$u)i&$"n$ia A@& <aNa al Ju"r"r al$an7ar A@& all@ '" nu"&tro ort6e. La
$urio&i'a'! )orJu" nutr" nu"&tra gloria 8 nu"&tra ;"rg]"n7a! "& t"Aa '"
Au$#o& '" nu"&tro& gran'"& r"lato& '" <L&Ju"'a 8 $onJui&ta! '" aAor 8
)a&i(n*
.?
9APTULO II
MILTON EN EL CARDN DEL EDXN
1* RESISTEN9IA A ADZN G E:A
D"&'" Pan'ora! la )riA"ra AuN"r "n;ia'a )ara t"ntar a la #uAani'a'!
#a&ta una $ongr"ga$i(n '" $i"nt1i$o& '"<ati"n'o &o<r" lo& org"n"& '" &u
;o$a$i(n! la $urio&i'a' ti"n" una '"$i&i;a )r"&"n$ia "n nu"&tra& ;i'a&* Al
Ai&Ao ti"A)o! t"n"Ao& Ju" r"gi&trar lo& lAit"& '"l $ono$iAi"nto! lAit"&
aloNa'o& "n nu"&tra& A"nt"& " iA)"'iA"nto& intrn&"$o& a la natural"7a '"l
uni;"r&o Ai&Ao* No #a8 r"lato Ju" )r"&"nt" "&to& t"Aa& "n$ontra'o& '"
Aan"ra A@& &"n$illa 8 $on;in$"nt" Ju" "l 1ragA"nto &o<r" "l &"r #uAano '"l
)riA"r Aito #"<r"o &o<r" la $r"a$i(n! $on "l Ju" $oAi"n7a "l )riA"r li<ro '" la
Tor@*
E&to& ")i&o'io& ini$ial"& no& o1r"$"n r"&)u"&ta& a tr"& )r"gunta& an$"&tral"&
" inJui"tant"&* I9(Ao "A)"7( to'oK IPor Ju0 #a8 "n la ;i'a tanto &u1riAi"nto!
"ngaBo 8 '"&tru$$i(nO tanto Aal $at"g(ri$oK IPor Ju0 AoriAo&K A& )u"&!
t"n"Ao& la $u"&ti(n '" lo& org"n"&! la $u"&ti(n '" la t"o'i$"a 8 la $u"&ti(n '" la
Aortali'a'* En la& #i&toria& &o<r" la $r"a$i(n '" A'@n 8 E;a $on Ju" &" ini$ia "l
G0n"&i& &" a$")tan lo& tr"& r"to& Ju" "&ta& )r"gunta& )lant"an* Una l"$tura
riguro&a Au"&tra Ju" "n "&to& $a)tulo& &" un"n al A"no& 'o& 1u"nt"&
in'")"n'i"nt"&! Ju" lo& "&)"$iali&ta& "n la 6i<lia llaAan P 2G0n"&i& 1:1>-:.3 8 C
2G0n"&i& -:?>/*-:.3* Tra& la $r"a$i(n 1orAularia 8 triun1al '" to'a& la& $o&a& "n
&"i& 'a&! &"gui'a '" un 'a '" '"&$an&o! l""Ao& la ;"r&i(n Ju" &itLa a A'@n 8
E;a "n "l Car'n '"l E'0n* Entr" lo& Ail Aito& &o<r" la $r"a$i(n iAagina'o& )or
lo& )u"<lo& '" to'o "l Aun'o! "&ta 'o<l" #i&toria '" org"n"& "la<ora'a #a$"
Au$#o ti"A)o )or un o&$uro )u"<lo &"Ati$o #a ;"n$i'o &o<r" to'a& la& '"A@&
"n la& tr"& )rin$i)al"& r"ligion"& Aonot"&ta& '" la Ti"rra: "l Nu'a&Ao! "l
$ri&tiani&Ao 8 "l i&laAi&Ao* :ol;"r"Ao& a "lla una 8 otra ;"7 no tanto )orJu"
&"a nu"&tra! $oAo )orJu" o1r"$" &igni1i$a'o& "t"rnaA"nt" r"no;a'o&
1.
*
14
La "norA" "ru'i$i(n 8 agu'"7a )&i$ol(gi$a '" 'o& "n&a8o& A" #an guia'o a lo largo '"
"&t" $a)tulo: Arnol' YilliaA&! The #ommon E$ositor 219.O "&)"$ialA"nt" $a)tulo :I! VT#"
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
La aAalgaAa '" Aito& '"l G0n"&i& 1:/ "& tan antigua 8 tan 'oAinant" Ju"
Au$#o& l"$tor"& '" la 6i<lia no )"r$i<"n Ju" la #i&toria '" la $r"a$i(n! una ;"7
r"lata'a! )r@$ti$aA"nt" '"&a)ar"$" "n la& r"&tant"& Ail )@gina& '" E&$ritura '"l
Antiguo T"&taA"nto
1?
* Fu" &an Pa<lo Jui"n! "n una &"ri" '" ")&tola&!
"&)"$ialA"nt" "l $a)tulo ? '" RoAano&! r"1un'i( la #i&toria #uAana 8 la
t"ologa al ;in$ular a C"&u$ri&to U)or "n$iAa '" to'o& lo& '"A@& )ro1"ta&!
l'"r"& 8 l"gi&la'or"&U $on A'@n* La tran&gr"&i(n '"l #oA<r" original Ju"'(
"nton$"& r"'iAi'a )or la o<"'i"n$ia '" otro #oA<r"! "l HiNo '" Dio& #"$#o
$arn"* C"&L& &" $on;i"rt" "n "l &"gun'o A'@n &"gLn una )auta &iA0tri$a
$ono$i'a "n lo& "&tu'io& <<li$o& $oAo ti)ologa* La 1" $ri&tiana )ro)on"! "ntr"
otra& $o&a&! una uni'a' narrati;a Ju" lo a<ar$a to'o*
No o<&tant" &"r Au8 $ono$i'a! la #i&toria '" la $r"a$i(n Ju" $onti"n" "l
G0n"&i& "& tan in;i&i<l" )ara alguno& '" no&otro& $oAo "l air"! o $oAo nu"&tra
)ro)ia )"r&onali'a'* No& ro'"a '" Ao'o "5$"&i;aA"nt" )r(5iAoO no t"n"Ao&
)"r&)"$ti;a )ara ;"rla A"Nor* En la 6i<lia no &" utili7a nun$a la )ala<ra cada
)ara '"&ignar lo Ju" &u$"'" a A'@n 8 E;a* La ;"r&i(n ini$ial! o P! Ju"
tran&$urr" 'urant" un )"rio'o '" &i"t" 'a&! ti"n" la 1orAa r")"titi;a "
in;o$ati;a '" un #iAno o un )o"Aa* En la &"gun'a ;"r&i(n! o C! no& #"Ao&
a$"r$a'o Au$#o r")"ntinaA"nt" a una "&$"na 'oA0&ti$a "n Ju" lo& t0rAino&
g"n0ri$o& &" $on;i"rt"n "n noA<r"& )ro)io&* Dio& )a&a a &"r "l S"Bor Dio& o
C"#o;@* El HoA<r" "& A'@n: "l &u&tanti;o #"<r"o '" M#oA<r"M! )arti$ulari7a'o
$on una l"tra Aa8L&$ula* La MuN"r! Ju" &igni1i$a M&a$a'a '"l #oA<r"M! &"
$on;i"rt" 8a "n E;a! la Ju" 'a la ;i'a 2G0n"&i& /:-,3* To'o& "&to& &alto& 8 giro&
&" $on&"r;an "n la tra'u$$i(n $a&i inta$to&* El "l"n$o &igu" auA"ntan'o*
D"&)u0& '" 1orAar a A'@n! "l S"Bor Dio& )lanta 'o& @r<ol"& $on noA<r"
)arti$ular " iA)on" una )ro#i<i$i(n &o<r" "l Zr<ol '" la 9i"n$ia '"l 6i"n 8 '"l
Mal* P"ro no #a8 r"&tri$$i(n alguna &o<r" "l Zr<ol '" la :i'a! )r"&uAi<l"A"nt"
)orJu" A'@n #a &i'o $r"a'o inAortal 8 no lo n"$"&itaO to'a;a no* Su 1un$i(n &"
;"r@ A@& tar'"* Da'o Ju" A'@n no "n$u"ntra a8u'a alguna "ntr" la& <"&tia& 8
&" &i"nt" &olo "n "l E'0n! Dio& 1orAa otro &"r ;i;o 8 'i1"r"nt" $on &u $o&tilla!
M#u"&o '" Ai& #u"&o& 8 $arn" '" Ai $arn"M* A'@n la llaAa AuN"r*
T"n"Ao&! )u"&! un Dio&! 'o& &"r"& #uAano& 8 'o& @r<ol"& )"$uliar"& a
Ao'o '" &"r"& int"rA"'io& 8 '" t"l(n '" 1on'o*
El t"r$"r $a)tulo $oAi"n7a $on un &alto #a&ta la "&$"na 'on'" ;"Ao& a la
&"r)i"nt" &u&urran'o "n "l o'o '" la AuN"r* La &"r)i"nt" "&t@ all &iA)l"A"nt"!
"& la t"nta'ora "n &u lugar! un #a<itant" no "5)li$a'o '"l ;"rg"lO 8 '"l "&)ritu
#uAano* La &"r)i"nt" )ar"$" &"r un r"&to $on$"ntra'o 8 &iA<(li$o '" una
ant"rior "'a' r"ligio&a! ant"& '" Ju" lo& Nu'o& atra;"&aran "l tuAultuo&o
$aA<io '" )olit"&Ao a Aonot"&Ao* Na'a #a8 "n "&" AoA"nto Ju" ligu" la
FallMM3O 8 HoPar' S$#ult7! &ilton and Forbidden Knowledge 219??3*
15
Co< A"n$iona a A'@n "n una o$a&i(n 2/1://3 "n una <r";" $oA)ara$i(n* C"&L& alu'" a la
#i&toria '"l G0n"&i& $uan'o a1irAa ba AonogaAia 8 $on'"na "l 'i;or$io 2Mar$o& 1,:+ 8 Mat"o
19:.3*
.4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
&"r)i"nt" a Satan@& o "l 'ia<lo* E& un &"r &o&"ga'aA"nt" in&u<or'ina'o Ju"
ni"ga $at"g(ri$aA"nt" "l ;"r"'i$to '" Au"rt" )or $oA"r '"l @r<ol )ro#i<i'o:
MNo Aorir0i& )or &u)u"&toM 2/:.3* La &"r)i"nt" 'i$" a la AuN"r Ju"! )or "l
$ontrario! aJu"l a$to l"& a<rir@ lo& oNo& 8 l"& #ar@ como dioses. La AuN"r $oA" "l
1ruto 8 &" lo 'a a &u "&)o&o* A )artir '" a#ora to'o o$urr" a A"'ia&* A'@n 8 E;a
na$"n ino$"nt"& " inAortal"&* La &"r)i"nt" a1irAa Ju" al $oA"r la 1ruta
)ro#i<i'a lograr@n 'i;ini'a' &in )"r'"r &u inAortali'a': "&to "& $i"rto a
A"'ia&O "& '"$ir! a'Jui"r"n $ono$iAi"nto '"l <i"n 8 '"l Aal 8 al Ai&Ao ti"A)o
)i"r'"n &u inAortali'a'* MEnton$"& Ga#;"# VElo#iA 'iNo: [A# t"n0i& al Ju" #a
ll"ga'o a &"r $oAo uno '" no&otro&! $ono$i"n'o "l <i"n 8 "l Aal* QNo ;a8a a#ora
a alargar &u Aano 8 toA" taA<i0n '"l @r<ol '" la ;i'a! $oAa '" 0l 8 ;i;a
"t"rnaA"nt"S\*** L" "5)ul&(! )u"&! Ga#;"# VElo#iA '"l ;"rg"l '"l E'0nM
2G0n"&i& /:--3* Al #a$"r&" Aortal"&! A'@n 8 E;a '"<"n &"r al"Na'o& '"l Zr<ol '"
la :i'a* La )ro#i<i$i(n no 1u" o<&"r;a'a $on "l )riA"r @r<olO "l '"&ti"rro "& la
r"&)u"&ta l(gi$a*
La 1igura& a$artona'a& 8 ")i&o'io& 1ragA"ntario& '"l G0n"&i& o1r"$"n una
'"&$ri)$i(n '"l )riA"r "n$u"ntro &iA<(li$o '" lo& &"r"& #uAano& $on "l ta<L!
tanto "l int"rior a no&otro& $oAo "l "5t"rior* E&t" r"lato tran&Ait" un )ot"nt"
&"ntiAi"nto '" M&anti'a' " iA)ur"7a ***aLn no 'i1"r"n$ia'o&M! $oAo 1u" ;i&to
)or Fra7"r! una "Ao$i(n a Aita' '" $aAino "ntr" la 1a&$ina$i(n 8 "l Ai"'o! Ju"
$ara$t"ri7a la& #i&toria& A@& o&$ura& '" la ;i'a #uAana* La "5tr"Aa "$onoAa
'" la #i&toria '" A'@n 8 E;a "n "l G0n"&i& 2$uar"nta ;"r&o&! una& o$#o$i"nta&
)ala<ra& "n ingl0& 8 "n "&)aBol3 no #a &i'o nun$a iguala'a* In$lu&o &in &u
)o&t"rior ;in$ula$i(n $ri&tiana $on la 1igura #i&t(ri$a '" C"&L& '" Na7ar"t! "l
r"lato )ro<a<l"A"nt" &" #a<ra Aant"ni'o $oAo Aito '" la $r"a$i(n '" la& tr"&
r"ligion"& Aonot"&ta& r";"la'a&* E& la #i&toria $on Ju" &" ini$ian la& E&$ritura&
#"<r"a& '"&'" &u )riA"r $anonO "n "lla! la a$$i(n 'raA@ti$a &" in&$ri<" "n la&
$ir$un&tan$ia& uni;"r&alA"nt" '"&"a<l"& '" un @r<ol $arga'o '" 1ruto& "n un
"5u<"rant" Nar'n '" la& '"li$ia&* 9on la tor)" &"n$ill"7 '" lo& niBo& a$tor"&! lo&
)rotagoni&ta& )on"n "n "&$"na t"Aa& "ntr"la7a'o& '" o<"'i"n$ia 8 li<"rta'!
t"nta$i(n 8 $r"'uli'a'! &"5uali'a' 8 $ulto* So<r" to'o! lo& a$to& '" A'@n 8 E;a
Au"&tran la ;"ni'a '"l Aal al Aun'o a tra;0& '" una in"5tri$a<l" $oA<ina$i(n
'" 1u"r7a& "5t"rior"& )r""5i&t"nt"& 2la &"r)i"nt"3 8 '"l li<r" al<"'ro al
'"&o<"'"$"r la )ro#i<i$i(n '" Dio& 2$laraA"nt" "nt"n'i'o )or &an Agu&tn3*
NingLn otro Aito $r"a$ioni&ta Au"&tra Aa8or ;i;"7a 8 $on$"ntra$i(n "n &u
trataAi"nto '"l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o*
En $oA)ara$i(n! la #i&toria '" ProA"t"o a)ar"$" "n Au$#a& ;"r&ion"&!
'i&)"r&a& )or to'a una &"ri" '" ")i&o'io&* En The 5ree0s and the *rrational2 "l
$la&i$i&ta E* R* Do''& #a$" una a&";"ra$i(n $ontun'"nt": MMoralA"nt"! la
r""n$arna$i(n o1r"$a una &olu$i(n A@& &ati&1a$toria al )ro<l"Aa '" la Nu&ti$ia
'i;ina! &urgi'o a 1in"& '" la Era Ar$ai$a! Ju" la $ul)a #"r"'a'a o "l $a&tigo ost
mortem "n "l otro Aun'oM 2$a)tulo :3* 9on to'o! no #a8 r"ligi(n o $ultura Ju"
$r"a "n la 'o$trina '" la r""n$arna$i(n Ju" #a8a "la<ora'o un Aito 1un'a$ional
.
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$on "l )o'"r '" )"r'ura$i(n '" A'@n 8 E;a* E&" 10rtil &u"lo )ara la
int"r)r"ta$i(n! 8 "l "1"$to ta<L Ju" $r"a! $ontri<u8"n a "5)li$ar "l )or Ju0 '"
Ju" #a8a g"n"ra'o m<s $oA"ntario&! "la<ora$ion"& 8 $ontro;"r&ia& Ju" ningLn
otro 1ragA"nto <r";" '" "&$ritura '" to'a la #i&toria*
A$a&o no& &or)r"n'a! )or $on&igui"nt"! Ju" "n la &"gun'a Aita' '"l &iglo
EE uno '" lo& )"n&a'or"& $ri&tiano& A@& "lo$u"nt"& 8 "ru'ito& #a8a r"a$$iona'o
$on irrita$i(n al r"lato '" A'@n 8 E;a* A 'i1"r"n$ia '" aJu"llo& '" no&otro& Ju"
#a8aAo& ;"n'i'o nu"&tra iAagina$i(n a la t"ora '"l big bang &o<r" "l orig"n '"
to'a& la& $o&a& o al 'raAa AiniAali&ta " in1initaA"nt" '"&)a$io&o '" la
";olu$i(n 'arPiniana! Paul Ri$o"ur &igu" a$")tan'o la& E&$ritura&* P"ro una
;"7 8 otra! "n &u o<ra )rin$i)al El simbolismo del mal 219+43 Aani1i"&ta &u
irrita$i(n #a$ia "l #"$#o '" Ju" &an Pa<lo r";i;i"ra a A'@n $oAo 1igura
$oA)l"A"ntaria '" 9ri&to 8 )lanta $ara Aal#uAora'aA"nt" a la 'o$trina
$ri&tiana*
***"& 1al&o Ju" "l Aito Ma'@ni$oM &"a la )i"'ra angular '"l "'i1i$io Nu'"o>
$ri&tianoO no "& A@& Ju" un ar<otant"! arti$ula'o $on "l $ru$"ro oNi;al '"l
"&)ritu )"nit"nt" Nu'o* 9on Aa8or ra7(n aLn! "l )"$a'o original! &i"n'o una
ra$ionali7a$i(n '" &"gun'o gra'o! no "& A@& Ju" una 1al&a $oluAna* No &"r@
)o&i<l" nun$a $al$ular '"<i'aA"nt" "l 'aBo Ju" &" #a #"$#o a la& alAa&!
'urant" &iglo& "nt"ro& '" $ri&tiani&Ao! )riA"ro $on la int"r)r"ta$i(n lit"ral '"
la #i&toria '" A'@n! 8 '"&)u0& $on la $on1u&i(n '" "&t" Aito! trata'o $oAo &i
1u"ra #i&toria! $on )o&t"rior"& "&)"$ula$ion"&! )rin$i)alA"nt" agu&tiniana&!
&o<r" "l )"$a'o original* Al )"'ir a lo& 1i"l"& Ju" )ro1"&"n $r""n$ia "n "&ta
Aa&a Ati$o>"&)"$ulati;a 8 la a$")t"n $oAo "5)li$a$i(n auto&u1i$i"nt"! lo&
t"(logo& #an "5igi'o inNu&taA"nt" un sacrificium intellectus 'on'" lo Ju" #a$a
1alta "ra '"&)"rtar a lo& $r"8"nt"& a la &u)"rint"lig"n$ia &iA<(li$a '" &u
$on'i$i(n r"al
1+
*
16
T"ngo la &o&)"$#a '" Ju" la 1ra&" $"ntral '" "&t" )@rra1o 'io a Elain" Pag"l& "l t"Aa '"
,dam2 Eve and the %erent 2193* Sin una &ola r"1"r"n$ia al $ontun'"nt" 'i&$ur&o '" Ri$o"ur!
Pag"l& $u<r" Au$#o t"rr"no "n 'i&)uta "n un r"$orri'o <r";" 8 '"1i"n'" 1irA"A"nt" la )o&i$i(n
gn(&ti$a '" li<r" al<"'ro &in r"&tri$$ion"& 1r"nt" a $ualJui"r $ontaAinant" '" )"$a'o original
agu&tiniano* E& ";i'"nt" Ju" "lla '"&"ara Ju" A'@n 8 E;a &iA)l"A"nt" '"&a)ar"$i"ran* MA$a&o
"l )o'"r '" "&ta ar$ai$a #i&toria! '" la $ual #an in1"ri'o lo& $ri&tiano& un &i&t"Aa Aoral! r"&i'a
"n &u Aani1i"&ta $ontra'i$$i(n '" la "5)"ri"n$ia $oti'ianaM 21-3* Pag"l& no $oA)r"n'" Ju"!
a'"A@& '" Aant"n"r "l li<r" al<"'ro in'i;i'ual! t"n"Ao& Ju" at"n'"r a lo Ju" iA)li$an tanto la
"5)"ri"n$ia $oti'iana $oAo lo& Aito& )"r'ura<l"& &o<r" la 1u"r7a $at"g(ri$a '"l Aal "n la
#i&toria 8 "n no&otro& Ai&Ao&! una 1u"r7a 'i&)u"&ta a t"ntar! $orroA)"r! in1"$tar*
The (oo0 of / 2199,3! '" Da;i' Ro&"n<"rg 8 Harol' 6looA! no r"&u"l;" ninguno '" "&to&
)ro<l"Aa& al '"1"n'"r la #i)(t"&i& '" Ju" C! "l autor 8a#;i&ta '" "&ta& &"$$ion"& '"l G0n"&i&! "ra
una AuN"r '" la $ort" '"l #iNo 8 &u$"&or '"l r"8 SaloA(n* 6looA r"&ulta &"r otro $oA"ntari&ta
irrita'o )or la #i&toria '" A'@n 8 E;a "n &u 1orAa lit"ral 8 $on '"&"o '" a$lararla 8 '"&a$ti;arla*
MNo t"n"Ao& Aoti;o& )ara $on&i'"rar Aal0;ola a la &"r)i"nt"M 21-3! "&$ri<"! 8 a $ontinua$i(n
'"$lara Ju" no ;" ningLn $an'i'ato a la $ul)a<ili'a' "n "l E'0n! &al;o! Jui7@! "l )ro)io
Ga#;"#! $u8a )ro#i<i$i(n 8 t"nta$i(n '" &u& #iNo& 1u" Mun atro)"lloM 21/3* Una& )@gina&
'"&)u0&! 6looA &" 'i&)on" a )ri;ar a "&to& #"$#o& '" &u &igni1i$a'o )rin$i)al* MLa #i&toria '"l
E'0n "&$rita )or C*** no "& "n Ao'o alguno norAati;a! $oAo #" '"Ao&tra'o* No "& una
.9
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
>El simbolismo del mal2 -/93
A)art" '" lo in$oA)r"n&i<l" '" la LltiAa ora$i(n! Ri$o"ur "nun$ia aJu una
)o&tura "5traBa* En un iA)ortant" "n&a8o '" uno& aBo& '"&)u0&! ;u"l;" a la
#i&toria '" A'@n 8 E;a 8 '"&$arga &u irrita$i(n $ontra la Mrigi'"7 'o$trinalM 8
M1al&a l(gi$aM '"l )"$a'o original &"gLn 1u" '"1ini'o )or &an Agu&tn: una
1orAa '" $ul)a #"r"'a'a a un ti"A)o Nur'i$a 8 <iol(gi$a >#onflict of
*nterretations2 194.3* P"ro "n "&ta o$a&i(n Ri$o"ur &" "&1u"r7a "n r"&altar "l
a$i"rto 8 "5)r"&i;i'a' $on Ju" la #i&toria '"l G0n"&i& 'raAati7a la 'o<l"
)r"&"n$ia '" "l"$$i(n 8 &"'u$$i(n* MEl Aal "& una "&)"$i" '" in;oluntari"'a'
Ju" lat" "n "l 1on'o '" lo ;oluntario*** No&otro& inauguraAo& "l Aal* E& a tra;0&
'" no&otro& $oAo "l Aal ;i"n" al Aun'o* P"ro inauguraAo& "l Aal &(lo &o<r" la
<a&" '" un Aal 8a "5i&t"nt"! '"l $ual "& nu"&tro na$iAi"nto "l &A<olo
iA)"n"tra<l"M 2-+3* Ri$o"ur no Au"&tra ninguna ing"nui'a' &o<r" la
&u)r"Aa$a '"l li<r" al<"'ro 8 no 'u'a '" la )r"&"n$ia r"al '"l Aal $oAo
1u"r7a Ju" $on Nu&ti$ia )o'"Ao& '"noAinar Satan@& o "l D"Aonio*
PorJu" r"a$$iona ant" "l 'raAa '" la #i&toria '" A'@n 8 E;a al Ai&Ao
ti"A)o Ju" &" o)on" a &u 'o$trina! Ri$o"ur tran&Ait" una 1u"rt" &"n&a$i(n '" lo
"t"rno '" "&to& ;"r&o& <<li$o&* P"ro &u& "&$rito& &o<r" "&t" t"Aa &on
in$oA)l"to&! )orJu" no ti"n" "n $u"nta la Lni$a ;"r&i(n Ao'"rna '" "&t" r"lato
$u8a iA)ortan$ia no )u"'" &"r )a&a'a )or alto! una ;"r&i(n Ju" "& $a&i una
nu";a E&$ritura* Milton 'io al r"lato '"l G0n"&i& la& 'iA"n&ion"& 0)i$a& 8 "l
)o'"r iAaginati;o '" HoA"ro o :irgilio* D" #a<"r )r"&ta'o at"n$i(n &u1i$i"nt"
a El Paraso erdido2 no $r"o 8o Ju" Ri$o"ur #u<i"ra ta$#a'o a A'@n 8 E;a '"
Mar<otant"&M '"l "'i1i$io Nu'"o>$ri&tiano* Lo& $a)tulo& ini$ial"& '"l G0n"&i&
ti"n"n la &iA)li$i'a' '" lo& <u"no& Aural"& 8 ta)i$"&* Por "l $ontrario! El
Paraso erdido2 tra& &u "&tilo gran'io&o! o1r"$" un "&$"nario Ju" un )ro'u$tor
aA<i$io&o '" Holl8Poo' r"$ono$"ra al in&tant" $oAo <a&" )ara una )"l$ula '"
o'i&"a $"l"&tial '" Aagna& 'iA"n&ion"&! "n la Ju" &" utili7aran lo& "1"$to&
"&)"$ial"& A@& '"&luA<rant"& 8 )unt"ro&* E& )o&i<l" Ju" algLn 'a ;"aAo& "&a
)"l$ula! )"ro! "ntr"tanto! t"n"Ao& "l )o"Aa Ju" tran&1orAa "l ru'iA"ntario
Aito #"<r"o "n una Aagni1i$"nt" 0)i$a $ri&tiana*
Al "5aAinar "l Ao'o "n Ju" Milton 'a Aa8or "n;"rga'ura 8 aniAa$i(n al
t"Aa '"l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o Ju" #a8 "n "l G0n"&i&! $on;irti0n'olo "n una
&aga Ao'"rna '" auto>'"&$u<riAi"nto! Jui"ro taA<i0n '"Ao&trar Ju" "l )o"Aa
)o&"" una "5traor'inario atra$ti;o "n lo& '"tall"&! $oAo lo& ;i;a$"& r"li";"& '"
t"Aa lai$o Ju" a'ornan la& $at"'ral"& g(ti$a&* M@& aLn! Milton ;i;i( un largo
narra$i(n Aoral o t"ol(gi$a! 8 no a)orta ninguna $r"'"n$ial #i&t(ri$aM 2143* 9oAo Ri$o"ur 8
Pag"l&! 6looA no )r"&ta aJu la A"nor at"n$i(n al Paraso erdido '" Milton* P"ro lo $i"rto "& Ju"
la r"$r"a$i(n '" A'@n 8 E;a "n la 0)i$a '" Milton <arr" $oAo una ola 1urio&a &u& int"nto& '"
$on'"nar "&ta #i&toria*
?,
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$on1li$to )olti$o 8 Aoral $on &u 0)o$a 8 )u"'" $oAuni$arno& aJu"lla
"1"r;"&$"n$ia &i "&$u$#aAo& <i"n*
-* LA :ERSIFN DE MILTON
Ga $"r$a '" $uA)lir lo& $in$u"nta aBo&! Milton #a<a ;i;i'o una '" la&
'0$a'a& A@& tra&$"n'"ntal"& '" la #i&toria ingl"&a $oAo )an1l"ti&ta 8 1igura
)L<li$a )roAin"nt"* En &u& "&$rito& '"1"n'i( la li<"rta' '" )r"n&a! la li<"rta'
'" r"ligi(n! "l '"r"$#o al 'i;or$io )or in$oA)ati<ili'a' 8! lo A@& in$"n'iario '"
to'o! "l '"r"$#o '" lo& &L<'ito& a $on'"nar a Au"rt" a un r"8 in'igno* En 1+.9!
$uan'o "l alto tri<unal "&ta<l"$i'o )or "l RuA) ParliaA"nt #i7o ro'ar la $a<"7a
'" 9arlo& I "n noA<r" '"l )u"<lo ingl0&! Milton 1u" noA<ra'o &"$r"tario '"
l"ngua& "5tranN"ra& "n "l 9on&"No r"$tor 8 &" l" 'io r"&i'"n$ia o1i$ial "n
Y#it"#all* D"&)u0& '"l gol)" '" E&ta'o '" 1+?/! 9roAP"ll l" noA<r( )orta;o7!
un )u"&to &iAilar al '" un &"$r"tario '" )r"n&a* La R";olu$i(n )uritana
a'Juiri( <u"na )art" '" &u ;igor 8 "&tilo int"l"$tual"& '"l )"n&aAi"nto '"
1orAa$i(n $l@&i$a '" Milton*
P"ro ll"ga'o 1+?! la $"gu"ra! la '"$")$i(n $on 9roAP"ll! la Au"rt" '" &u
&"gun'a AuN"r 8 una r"no;a'a ;o$a$i(n )o0ti$a r"tiraron a Milton a la ;i'a
)ri;a'a* D"&)u0& '" la R"&taura$i(n '" 1++,! &u& li<ro& 1u"ron )L<li$aA"nt"
Ju"Aa'o& 8 &u ;i'a $orri( )"ligro #a&ta Ju"! A"'iant" la int"r;"n$i(n '"
aAigo&! 1u" in$lui'o "n una aAni&ta g"n"ral* Milton #a<a ;i;i'o Au8 $"r$a '"
la #ogu"ra Ju" 0l Ai&Ao #a<a $ontri<ui'o a "n$"n'"r* D"&)u0&! $on A@& '"
$in$u"nta aBo&! Jui&o ;ol;"r a la )o"&a 8 granN"ar&" una 1aAa A"no&
"&$an'alo&a*
D"&'" Ju" t"na )o$o A@& '" ;"int" aBo&! Milton #a<a <u&$a'o un t"Aa
&u1i$i"nt"A"nt" gran'io&o )ara una o<ra Aa"&tra Ju" l" )ro$urara una
r")uta$i(n )"r'ura<l"* Durant" Au$#o ti"A)o 'u'( "ntr" lo& t"Aa& '" la 0)i$a
$l@&i$a 8 la& #i&toria& A@& r"$i"nt"& '" $a<all"ra "n torno al r"8 Arturo* P"ro
#a8 Aoti;o& )ara $r""r Ju" Milton 1u" )ro1un'aA"nt" &"n&i<l" a la )r"&i(n Ju"
6a$on! D"&$art"& 8 la $i"n$ia nu";a "&ta<an a)li$an'o )ara Ao'i1i$ar la
tra'i$i(n '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'o #"r"'a'a '" la antig]"'a' 8 '"l
$ri&tiani&Ao* IG Ju0 r"&)u"&ta o1r"$"r a &u r"$i"nt" "5)"ri"n$ia r";olu$ionaria 8
a &u& ant"rior"& ;iaN"&K Durant" &u r"$orri'o )or "l $ontin"nt" "uro)"o "n 1+/!
Milton #a<a ;i&ita'o al an$iano 8 8a $i"go Galil"o! Ju" ;i;a "n r"$lu&i(n
1or7a'a $"r$a '" Flor"n$ia* IEra )o&i<l" Ju" aJu"l #oA<r" '" "norA" &a<"r
#u<i"ra &i'o aAor'a7a'o )or un )a)aK Milton #all( un ;"#$ulo in'ir"$to )ara
to'o& "&to& a$ont"$iAi"nto& $o"t@n"o& "n la A@& antigua '" to'a& la& #i&toria&
'"l Antiguo T"&taA"nto*
No "5i&tan Au$#o& )r"$"'"nt"& '" nu";a& ;"r&ion"& lit"raria& '"l Aito '"
A'@n 8 E;a* Lo& "&)"$iali&ta& "n la& "&$ritura& #a<an $r"a'o una <i<liot"$a '"
?1
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$oA"ntario&* A 1in"& '"l &iglo E:I! Du 6arta& #a<a )u<li$a'o una ;"r&i(n
)o)ular "n ;"r&o 1ran$0& Ju" o$u)a<a $in$u"nta )@gina&! 8 Ju" in$lu&o tu;o
$i"rto 05ito "n &u tra'u$$i(n ingl"&a* P"ro no '"<"Ao& &u<"&tiAar la aA<i$i(n 8
originali'a' '"l )ro8"$to '" Milton "n 'o& &"nti'o&* Milton 'io a A'@n 8 E;a
)l"na 'iA"n&i(n 0)i$a! )oni0n'o&" a la altura '" HoA"ro 8 :irgilioO 8 $on$i<i(
una ;"r&i(n Ao'i1i$a'a 8 "&"n$ialA"nt" Ao'"rna! Ju" &" in$lina a 1a;or '"l
$ono$iAi"nto 1r"nt" a &u )ro#i<i$i(n* G '"&)u0& tra<aN( "n "lla! $i"go 8
Aaltr"$#o! a lo largo '" 'i"7 aBo&*
La $u"&ti(n '" la 1orAa taA<i0n l" inJui"ta<a* Uno '" lo& )riA"ro&
Aanu&$rito& $onti"n" un "&Ju"Aa '" o<ra 'raA@ti$a "n $in$o a$to& llaAa'a
,dam Cnaradised 2A'@n &in Para&o3! 'on'" la a$$i(n '" El Paraso erdido
a)ar"$" 8a )ar$ialA"nt" $on$"<i'a "n 1orAa al"g(ri$a* P"ro Milton &" in$lin(
'"&)u0& )or "&$ri<ir un )o"Aa 0)i$o )"n&a'o a "&$ala AonuA"ntal* Multi)li$(
lo& $uar"nta ;"r&o& '"l Antiguo T"&taA"nto 2no tra'u$i'o& a &u ;"r&i(n
Mautori7a'aM '"l r"8 Ca$o<o #a&ta 1+113 )or $uatro$i"nto& $r"an'o 'i"$i&0i& Ail
ln"a& '"$a&il@<i$a& '" )o"&a 'i;"r&i1i$a'a "n riAa a&onant"* E&ta narra$i(n
0)i$a in$lu8" "&$"na& 'raA@ti$a& '" gran 1u"r7a! una t"ologa '"l <i"n 8 '"l Aal
)rot"&tant" 8 "n o$a&ion"& #"r0ti$a! una $oA)l"Na )&i$ologa Ju" 1lu$tLa "ntr" lo
int"n&aA"nt" #uAano 8 lo in"&)"ra'aA"nt" )$aro! 8 una 'i$$i(n )o0ti$a Ju"
"& $oAo un )ot"nt" Aotor int"rior Ju" iA)ul&a la #i&toria a tra;0& '"
Aara;illo&o& "&)a$io& $o&Aol(gi$o& 8 Aitol(gi$o&* El Paraso erdido Au"&tra
una iAagina$i(n $(&Ai$a Ju" $r"a ")i&o'io& '" tanta gran'io&i'a' $oAo la&
"&$"na& '" la 9a)illa Si5tina* E&ta o<ra o1r"$" taA<i0n "n l"ngua llana ;i&ion"&
'" ;i'a 'oA0&ti$a $oA)ara<l"& a la& '" )"l$ula& '" IngAar 6"rgAan $oAo
%ecretos de un matrimonio. Ant" to'o! El Paraso erdido A"r"$" una l"$tura $a)a7
'" r";"lar &u Mgran ;o7 inagota<l"MM! &u cantabile2 $oAo lo "5)r"&a 9* S* L"Pi&*
Milton! $i"go $oAo un <ar'o! 'i$t( to'a& "&ta& ln"a& "n &u '"t"rAina$i(n '"
$oA)on"r una 0)i$a Ju" no 1u"ra &(lo '" un )a&! $oAo la& '" HoA"ro 8
:irgilio! &ino '" to'a la #uAani'a'*
9on "l 1in '" a&"gurar&" '" Ju" lo& l"$tor"& &igui"ran "l r"lato! Milton
"la<or( un MarguA"ntoM! o r"&uA"n! '" una )@gina )ara $a'a uno '" lo& 'o$"
li<ro&* Mant"ni"n'o "&t" "&)ritu! )ro)ongo una &ola &ino)&i& '"l )o"Aa!
r"&altan'o lo& #"$#o& $"ntral"& r"la$iona'o& $on A'@n 8 E;a* D" "&ta 1orAa! a
Ai Nui$io! "l l"$tor )u"'" )"r$i<ir "l Ao;iAi"nto '" la narra$i(n tra& la&
1r"$u"nt"& Aira'a& atr@&! anti$i)a$ion"&! 'igr"&ion"& " int"r;"n$ion"& '"l autor*
E&ta ;"r&i(n trun$a'a A"t" taA<i0n '" $ontra<an'o una $i"rta 'o&i& '"
$oA"ntario " int"r)r"ta$i(n*
El argumento
Tra& una in;o$a$i(n '" Au$#o& '"$i<"lio& 'irigi'a tanto a la Mu&a )agana
?-
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$oAo al E&)ritu 9ri&tiano )ara Ju" l" a8u'"n a M;olarM A@& alto Ju" ningLn
otro )o"ta ant"rior! Milton $oAi"n7a no $on la #i&toria '" la $r"a$i(n &ino $on la
n'ol" '" &u$"&o& tra&$"n'"ntal"& Ju" 0l Ai&Ao a$a<a<a '" ;i;ir 8 &o<r";i;ir:
una r"<"li(n 8 &u $a'a* E5)ul&a'o '"l $i"lo )or "l S"Bor "n $a&tigo a &u int"nto
'" in&u<or'ina$i(n! Lu$i1"r>Sat@n! "l Ar$#iAaligno! 8 &u& &"gui'or"& &"
r"agru)an "n "l In1i"rno 8 traAan ;"ngar&" '"l nu";o Aun'o Ju" &" ruAor"a
#a $r"a'o "l S"Bor "n otro lugar '"l uni;"r&o 2I3* Sat@n &" a'"lanta &olo " ini$ia
un gran ;iaN" int"rgal@$ti$o )ara '"&$u<rir '(n'" &" "n$u"ntra "l Para&o* Al
a)ro5iAar&" a la& Pu"rta& '"l In1i"rno )ara &alir '" 0l! la& "n$u"ntra guar'a'a&
)or 'o& Aon&truo& in"1a<l"&: uno "& "l P"$a'o! una #"$#i$"ra na$i'a
"nt"raA"nt" 1orAa'a '" la $a<"7a '" Sat@n "n "l in&tant" "n Ju" $on$i<i( la
"n;i'ia '"l HiNo '" Dio& Uun )a&ti$#" '" Min"r;a! na$i'a '" la $a<"7a '" D"u&
U* El otro "& la Mu"rt"! "l o'io&o ;@&tago '"l in$"&to '" Sat@n $on "l P"$a'o
14
*
9on la M1atal lla;"M!TTri&t" in&truA"nto '" to'o& nu"&tro& Aal"&M! "l P"$a'o a<r"
la& Pu"rta& '"l In1i"rno 8 )"rAit" a Satan@& "n$aAinar&" #a$ia &u Ai&i(n 2II3*
9ont"A)l@n'olo '"&'" la& altura&! Dio& ;" Ju" Satan@& &" a$"r$a a A'@n 8
E;a "n "l Car'n '"l E'0n 8 )r";0 Ju" "l HoA<r"! $r"a'o $on 1u"r7a &u1i$i"nt"
)ara r"&i&tir&" a la t"nta$i(n )"ro $on li<"rta' )ara tran&gr"'ir! ;a a $a"r* Por
A"'io '" una )ara'oNa no "&$lar"$i'a! "&ta )ro1"$a no $on&titu8"
)r"'"&tina$i(n! no '"t"rAina lo& a$ont"$iAi"nto&* El S"Bor "5)li$a a &u HiNo
Ju"! a 'i1"r"n$ia '"l @ng"l $a'o! Sat@n! Mt"nta'o )or & 8 )or & $orru)toM 2III!
1/,3! "l HoA<r"! "ngaBa'o )or Satan@&! #allar@ la gra$ia* El HiNo &" o1r"$" )ara
&"r in&truA"nto '" "&" a$to glorio&o 2III3* Entr"tanto! Satan@& &i"nt" una <r";"
)un7a'a '" 'u'a 8 r"Aor'iAi"nto )or &u arrogant" r"<"li(n $ontra Dio&! 8
'"&)u0& r"tro$"'" una ;"7 A@& $uan'o ;" a A'@n 8 E;a* 9a&i "& $a)a7 '" &"ntir
aAor 8 $oA)a&i(n )or aJu"lla )ar"Na 'ul$" 8 agra$ia'a 8 o8" )or $a&uali'a'
Ju" ;i;" $on Muna )ro#i<i$i(n &iA)l"M 2I: .//3! '" $oA"r '"l 1ruto '"l Zr<ol '"
la 9i"n$ia* P"ro "l "&)"$t@$ulo '" &u ino$"nt" aAor $onnu<ial! M"n$i"la'o& uno
"n <ra7o& '"l otroM 2I: ?,+3! l" ll"na '"l torA"nto '" la "n;i'ia 8 '"$i'" '"&truir
&u 1"li$i'a'* Lo& ag"nt"& '"l S"Bor $a)turan a Satan@& "n 1orAa '" un &a)o Ju"
&u&urra "n "l o'o '" E;a Ai"ntra& "lla 'u"rA"! 8 ti"n" Ju" r"tirar&"
t"A)oralA"nt" 2I:3*
Por la AaBana! E;a r"lata &u M&u"Bo tur<a'orM '" #a<"r &i'o t"nta'a )or un
@ng"l a $oA"r '"l @r<ol )ro#i<i'o* P"r)l"No ant" "&ta in"5)li$a<l" Aani1"&ta$i(n
'"l Aal! A'@n la tranJuili7a 8 r"7an Nunto&* D"&)u0&! r"$i<"n $oAo ;i&itant"
in"&)"ra'o "n "l Para&o al Ar$@ng"l Ra1a"l! "n;ia'o )or Dio& )ara )r";"nirl"&
&o<r" &u $on'i$i(n '" &"r"& li<r"&! Ju" l"& )"rAit" tanto o<"'"$"r $oAo
'"&o<"'"$"r! $oAo "n "l $a&o '" Satan@&* A'@n inJui"r" &o<r" "&a #i&toria! 8
Ra1a"l r"lata $on '"tall" lo& a$ont"$iAi"nto& '" la r"<"li(n '" Lu$i1"r>Sat@n 8 '"
&u '"rrota )or "l HiNo tra& una gran <atalla 2:>:I3* A )"ti$i(n '" A'@n! "l
17
Al in;"ntar "&to& ")i&o'io&! Milton &")ara lo& org"n"& '"l P"$a'o 8 la Mu"rt" '"
$ualJui"r a$to '" E;a o A'@n! Ju"! A@& <i"n atra"n &o<r" &u& $a<"7a& "l '"&tino '" "&ta& 1igura&
)r""5i&t"nt"&* D" "&t" Ao'o! Milton Ao'i1i$a la 'o$trina agu&tiniana '"l )"$a'o original*
?/
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Ar$@ng"l Ra1a"l )a&a a '"&$ri<ir la $r"a$i(n '"l Mun'o "n &"i& 'a& 8 un sabbath
2:II3* 9uan'o A'@n )r"gunta &o<r" $o&Aologa 8 Ao;iAi"nto& $"l"&tial"& U"&
'"$ir! "l '"<at" $o)"rni$anoU "l @ng"l )on" "l ;"to a #a<lar &o<r" "&ta& M$o&a&
no r";"la'a&M 21-13* A$")tan'o "&ta a'Aoni$i(n! A'@n r"lata &u ;i'a "n un
)rolonga'o flashbac0 '"&'" &u )ro)ia $r"a$i(n! &u $on;"r&a$i(n $on Dio&! la
$r"a$i(n '" la MuN"r )ara &"r &u $oA)aB"ra! 8 "l arr"<ato '" )a&i(n Ju" &i"nt"
"n )r"&"n$ia '" &u #"rAo&ura 8 "n &u& '"&$ul)a<ili7a'o& "&)on&al"&* Ra1a"l
a';i"rt" a A'@n $ontra "l &oA"tiAi"nto a la )a&i(n 8 l" r";"la Ju" "& li<r" )ara
r"&i&tir o $a"r ant" la t"nta$i(n 2:III3*
En una &"gun'a 8 "lo$u"nt" in;o$a$i(n! Milton ;a )r")ar@n'o&" )ara lo&
a$ont"$iAi"nto& $"ntral"& '" &u #i&toria 8 a1irAa Ju" &u $ar@$t"r "& A@& #"roi$o
Ju" la& 0)i$a& gri"ga& 8 roAana& o lo& Ao'"rno& r"lato& '" $a<all"ra '"
"&)l"n'oro&o& $a<all"ro& "n <atalla* Por ini$iati;a )ro)ia! E;a "&t@ tra<aNan'o
&")ara'a '" A'@n "n "l :"rg"lO tro)i"7a $on Satan@& a#ora "n 1orAa '"
&"r)i"nt"* Satan@& l" 'i$" Ju" $oA"r "l 1ruto '"l Zr<ol Pro#i<i'o l" #a 'a'o "l
)o'"r '" la )ala<ra* Su )arlaA"nto '" t"nta$i(n! &utilA"nt" arguA"nta'o!
&ugi"r" Ju" $ono$"r "l Aal l" a8u'ar@ a ";itarlo* Un Dio& Nu&to! a1irAa Sat@n! no
)o'ra nun$a $a&tigar $on la Au"rt"* E;a $oA" 8 &i"nt" un )la$"r inau'ito! )"ro
t"Ai"n'o aLn Ju" )u"'a Aorir! 8 $"lo&a! )or tanto! '"l 1uturo '" A'@n &in "lla!
l" o1r"$" "l 1ruto* E;a in'u$" a A'@n "ntrar "n la Au"rt" $on "lla* Por aAor a
E;a! $ono$i"n'o la& $on&"$u"n$ia& A"Nor Ju" "lla! A'@n $oA" taA<i0n* D"
inA"'iato! &u ino$"nt" aAor &" torna "n un '";an"o '" a)"tito& $ul)o&o&*
Si"nt"n ;"rg]"n7a 8 &" lan7an Autua& r"$riAina$ion"& 2IE3*
Dio& "l HiNo '"&$i"n'" a la Ti"rra )ara Nu7gar a A'@n 8 E;a* El P"$a'o 8 la
Mu"rt" 21orAan'o $on Satan@& una trini'a' ri;al3 "ntran "n "l Aun'o a#ora
Ju" Sat@n #a )r";al"$i'o* Al )rin$i)io! A'@n )rot"&ta )or la inNu&ti$ia '" &u
'"&tino Ju" l" #a "A)uNa'o a una "5i&t"n$ia Ju" nun$a )i'i(O '"&)u0& a$")ta &u
r"&)on&a<ili'a' 8 "5)r"&a '"&"o '" una Au"rt" inA"'iata* Su 1laAant"
$on$i"n$ia &" laA"nta '" la& $on&"$u"n$ia& '" &u a$to )ara to'a la )o&t"ri'a'
#uAana* A'@n &" ni"ga 1irA"A"nt" a la )ro)u"&ta '" &ui$i'io '" E;a! &"
r"$on$ilian 8 &" r"&ignan a una Au"rt" largaA"nt" '"Aora'a 8 a la "&)"ran7a a
tra;0& '" la a$")ta$i(n 8 la ora$i(n 2E3*
El Ar$@ng"l Migu"l ll"ga )ara anun$iarl"& Ju" '"<"n a<an'onar "l Para&o*
En la $iAa '" un Aont"! o1r"$" a A'@n un a;an$" ilu&tra'o 8 $oA"nta'o '"l
1uturo $ur&o '" la #uAani'a' #a&ta "l Dilu;io 2EI3* La ;i&i(n $ulAina $on la
"n$arna$i(n '"l HiNo 8 la r"'"n$i(n '"l #oA<r" '" &u& )"$a'o& 8 '" la Au"rt"!
&"gui'o '" lo& $alaAito&o& a$ont"$iAi"nto& '" la 0)o$a Ao'"rna* A'@n &"
Aara;illa '" Ju" tanto <i"n )u"'a &urgir un 'a '" &u )"$aAino&o a$to original*
Migu"l $on'u$" a la )ar"Na! $on 'olor 8 "&)"ran7a "n &u& "&)ritu&! 1u"ra '"l
Para&o 2EII3*
A lo largo '" $uatro$i"nta& )@gina&! lo& ;"r&o& '" 'i"7 &la<a& '" Milton
ll"nan $oluAna tra& $oluAna ant" nu"&tra Aira'a $on un "1"$to ;i&ual uni1orA"
Ju" na'a r";"la &o<r" &u tono! ritAo 8 augurio&* E& )r"$i&a una l"$tura "n ;o7
?.
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
alta 8 "5)r"&i;a )ara $a)tar "n El Paraso erdido "l r")"rtorio '" #uAor"& 8
"&tilo& Ao&tra'o& )or Milton 'urant" lo& 'i"7 aBo& '" &u $oA)o&i$i(n* En "llo&!
Milton )o'a )a&ar '" lo "&t"nt(r"o>)ro10ti$o a lo '"1initi;aA"nt" )o)ular* En
"l li<ro :! E;a "5ti"n'" un g"n"ro&o d69euner sur l)herbe )ara &u ;i&itant"
$"l"&tial! "l Ar$@ng"l Ra1a"l* P"ro &" )on"n a #a<lar! 8 "l narra'or intro'u$" una
a&tuta <roAa )o&"'0ni$a: MSin Ai"'o a Ju" )u'i"raT la $oAi'a "n1riar&"! un
&a<ro&o $oloJuio tu;i"ronM 2:! /9?>/9+3* D"&)u0& Milton! $on &u )ro)ia ;o7! no&
'ir@ Ju" Mla 1rial'a' '"l $liAaM ingl0& #i7o Au8 'i1$il la $oA)o&i$i(n '"l
)o"Aa 2IE! ..>.?3* No& iAaginaAo& &u& &a<aBon"&* San Ra1a"l! al"ntan'o a
A'@n a Ju" $u"nt" &u $r"a$i(n! in&inLa Ju" $oAo "& un @ng"l Au8 o$u)a'o
"&ta<a 1u"ra "n ;iaN" '" tra<aNo "n aJu"l 'a*
.ime2 ues3 de tu historia2
Pues as ;ue ese da !o me encontraba ausente
En el desacho de una misin rara ! oscura
Iue tena or meta las uertas del *nfierno...
2:III! -->-/1* :"r&i(n '" A<ilio E$#";arra3
El )ro)io Dio& a)ar"$" ri"n'o ant" la& M"5traBa& 8 "rr(n"a& o)inion"&M '"
lo& #oA<r"& 2:III! 43 &o<r" "l tra7a'o '" lo& $i"lo&* Una& )@gina& '"&)u0&!
$uan'o A'@n &" laA"nta ant" "l S"Bor )or &u 1alta '" $oA)aBa #uAana "n "l
Para&o! Dio& &"guraA"nt" l" &onr":
JIu6 iensas de mi estado ! de m mismo2 entonces7
J&e crees osedo de suficiente dicha2
cuando me encuentro solo or las eternidades...7
2:II! .,/>.,+3
En t0rAino& g"n"ral"&! #a8 Ju" r"$ono$"r "n Milton un "&)"$ial l"nguaN"
)r">No8$"ano Ju" Au"&tra &u& org"n"& latino& "n un or'"n '" )ala<ra& li<"ra'o
8 Ju" &" '"l"ita r"gr"&an'o al &igni1i$a'o '" la ra7 '" la )ala<ra*
En$a<algaAi"nto&! "li&ion"& 8 r")"ti$ion"& ;aran $on&tant"A"nt" "l 1luNo '" &u
;"r&o <lan$o* E&t" )o"ta Aagi&tral "n latn " italiano! a& $oAo "n ingl0&! Ju" &"
#a<a )a&a'o tr"inta aBo& riAan'o $on &oltura! "liAin( la riAa '" &u o<ra A@&
aA<i$io&a* En &u nota intro'u$toria &o<r" &u )o"Aa r"$#a7a la riAa
taNant"A"nt" )or &"r! 'i$"! Min;"n$i(n '" una 0)o$a <@r<araMO Milton &(lo &"
)"rAit" 'i"$i&i"t" )ar"a'o& o &"Ai)ar"a'o&! a)ro5iAa'aA"nt" uno $a'a Ail
ln"a&* Do& '" "llo& ti"n"n una iA)ortant" 1un$i(n: Aar$an lo& a$to& $"ntral"&
'"l li<ro 8 'raAati7an la& r"a$$ion"& $(&Ai$a& '" E;a )riA"ro 8 A'@n '"&)u0&
al $oA"r '" la 1ruta )ro#i<i'a*
??
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Forth reaching to the fruit2 she luc0ed2 she eat
DK
.
Earth felt the wound2 and 8ature from her seat
%ighing through all her wor0s gave signs of woe
That all was lost.
2***alargan'o t"A"raria la Aano
noraAala #a$ia "l 1ruto! &" lo ll";( a la <o$a*
La Ti"rra "n & la #"ri'a &inti(* Natural"7a!
a tra;0& '" &u& o<ra&! giAi( "n &u& 1un'aA"nto&!
al ;"r )"r'i'o to'o3*
2IE! 41>4/3
Earth trembled from her entrails2 as again
*n angs2 and 8ature gave a second groan.
2T"A<l( otra ;"7 la Ti"rra '" 'olor "n &u "ntraBa!
8 la Natural"7a 'io un &"gun'o g"Ai'o3*
2IE! 1,,,>1,,13
H" aJu! )u"&! la a)u"&ta '" Milton: #a$" '")"n'"r to'o Ula $on'i$i(n
#uAana )or "nt"ro 8 &u )ro)ia r")uta$i(nU '" la #i&toria '" A'@n 8 E;a* A
)artir '" una ;"r&i(n #"<r"a original! tan )riAiti;a $oAo lo& )alot"& gra<a'o&
"n una $u";a! $on1orAa un 'raAa '" )ro)or$ion"& 0)i$a& 8 lo in&$ri<" "n una
"5)li$a$i(n '" to'a la #i&toria ant"rior 8 &u<&igui"nt" 2EII! ?,4>?/43* IPor Ju0
$on1a tanto Milton "n Ju" &u #uAil'" r"lato "$li)&ar@ 8 &o<r";i;ir@ a lo&
Aagn1i$o& #"$#o& '" antiguo& #0ro"& 8 la& #a7aBa& '" $a<all"ro& an'ant"&K
En Ai o)ini(n &" '"<" a Ju" "5)an'i"n'o "&t" arguA"nto! Milton )u"'"
$"ntrar&" "n la $u"&ti(n '"l conocimiento@ "l $ono$iAi"nto <rin'a'o 8 "l
$ono$iAi"nto )ro#i<i'o* En la& &igui"nt"& )@gina& &" ;a a 'o$uA"ntar "&ta
o)ini(n! Ju" )u"'o ilu&trar taA<i0n $on un )a&aN" $onAo;"'or* Sin #a<"r
ll"ga'o aLn a un t"r$io '"l )o"Aa! "l )o"ta Aira #a$ia la )ar"Na '"&)u0& Ju"
#an "5)"riA"nta'o to'o "l '"l"it" 1&i$o '" &u ino$"nt" $()ula* 6"n'i$" &u
1"li$i'a' 8! )or un AoA"nto! )ar"$" Ju"r"r '"t"n"r &u in";ita<l" '"&tino '"
a'Juirir Aa8or $ono$iAi"nto! un $ono$iAi"nto Ju" a$a<ar@ $on &u
<i"na;"nturan7a 8 lo $oA)li$ar@ to'o:
%lee on
(lest air3 and + !et haiest if !e see0
8o haier state2 and 0now to 0now no more.
2QDu"rA"! 1"li7 )ar"Na! A@& 1"li7 &i no <u&$a&
18
En Au$#a& ;"r&ion"& Ao'"rna& &" $aA<ia la )ala<ra eat 2M$oA"M3 )or ate 2M$oAi(M3* La
)ronun$ia$i(n ingl"&a '" "&ta& )ala<ra& "n "l &iglo E:II "& in$i"rta 8 )o'ra #a<"r &i'o )ar"$i'a a
et.
?+
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
un A@& 1"li7 "&ta'o 8 a a)r"n'"r A@& no a)r"n'"&S3
2I:! 44.>44+3
La &onori'a' '" Milton r"1u"r7a la "&$"na 8 "l t"Aa* E&" + "5ta&ia'o riAa
$on un woe 2a1li$$i(n! 'olor3 Ju" )"n'" oAino&o 1u"ra '" "&$"na* Know 'an7a
una l"nta 8 &ug"&ti;a 7ara<an'a $on no. La a$$i(n to'a &" <alan$"a "ntr" "l
&a<"r 8 "l no &a<"r* Lo& ;"r&o& )i'"n &"r )ronun$ia'o& "n ;o7 alta! $anta'o&*
/* MDEL 9ONO9IMIENTO 9ON LMITES***M
IPor Ju0 $a"n A'@n 8 E;a '" "&t" )ara&o '" ino$"n$ia " inAortali'a'K
IRu0 A@& o Ju" otra $o&a )o'ran '"&"arK
.el hombre la rimera desobediencia2 el fruto
del <rbol rohibido2 cu!o sabor mortfero
tra9o al mundo la muerte ! todos nuestros males...
2I! 1>/3
La& ln"a& ini$ial"& "&ta<l"$"n una )riori'a' '" t"Aa& $u8a autori'a' #a
)"r'ura'o "ntr" lo& l"$tor"& '" El Paraso erdido. 9* S* L"Pi& '"$lara
taNant"A"nt" Ju" la 9a'a r")r"&"nta un a$to '" '"&o<"'i"n$iaO Ju" la Aan7ana
no ti"n" iA)ortan$ia intrn&"$a aunJu" )u"'" Ju" E;a 8 Sat@n a& lo $r"an* En
otra& )ala<ra&! "n la "5)r"&i(n conocimiento rohibido2 )ala<ra& "&tr"$#aA"nt"
a&o$ia'a& aJu! "l 0n1a&i& "&t@ "n la )ala<ra rohibido. E;a 8 A'@n a$tLan "n
gran )art" )or o<&tina$i(n! )or una r"nu"n$ia a o<"'"$"r "l $ontrato A"'iant"
"l $ual l"& #a &i'o otorga'a la r"&i'"n$ia "n "l :"rg"l* S"n$illaA"nt"! &on "n
"5$"&o in&uAi&o&! o $urio&o& o $on&"nti'o& )ara tol"rar )ro#i<i$i(n alguna*
A Ai Nui$io! "&ta int"r)r"ta$i(n "& "5$"&i;aA"nt" r"&tri$ti;a* 9on "l 1in '"
#a$"r Nu&ti$ia a la ;"r&i(n '" Milton #a8 Ju" "5aAinar alguno& )a&aN"& Ju"
)r"$"'"n al li<ro IE! 'on'" &" )ro'u$" la 9a'a "n &
19
* Durant" lo& $uatro li<ro&
'on'" &" narra &u $on1rat"rni7a$i(n 8 $otill"o $on A'@n 8 E;a! "l Ar$@ng"l
Ra1a"l ti"n" Ju" $uA)lir una Ai&i(n <"n0;ola )ara "l S"Bor Ju" $on$i"rn" a
A'@n: a';"rtirl" Ju" Mno 8"rr"M 2:! -/+>-/43* P"ro ant"& '" Ju" "l @ng"l )u"'a
$uA)lir &u Ai&i(n! A'@n toAa la ini$iati;a #a$i"n'o una &"ri" '" )r"gunta&* E&
$oAo &i "l '"&$arro #uAano <rotara aJu in"&)"ra'aA"nt" 8 8a totalA"nt"
1orAa'o '" la $a<"7a '" A'@n! $oAo "l P"$a'o <rot( '" la '" Satan@&* A 0&t" l"
iA)ul&a<a la "n;i'ia '"l HiNo '" Dio&O na'a )ar"$" nu<lar "l $ont"nto '" A'@n
19
Ha8 Ju" r"$or'ar taA<i0n Ju" la '"&o<"'i"n$ia al r"8 8 a &u 'i;ina autori'a' 1u" "l
'"lito )or "l Ju" la R"&taura$i(n $on'"n( la R";olu$i(n )uritana 8 la )arti$i)a$i(n '" Milton "n
"lla*
?4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
)"ro &u )arlaA"nto "& M$autoM 2:! .+,3*
#uando ;uedaron saciados de bebida ! man9ares2
sin cargar en e$ceso a la naturaleza2
,d<n se vio asaltado or una idea s1bita@
la de sacar artido de este gran arlamento
ara saber de cosas de arriba de su mundo
e in;uirir or los seres ;ue en el #ielo residen..*
2:! .?->.??3
Miran'o 8a A@& all@ '"l Para&o Ju" l" #a &i'o otorga'o! A'@n 1orAula
una )r"gunta &o<r" $(Ao "& &u ;i'a $oA)ara'a $on la '"l "ntorno '" Dio& "n
la& Altura&* San Ra1a"l r"&)on'" Ju" &a<r@ la r"&)u"&ta M&i la o<"'i"n$ia
guar'@i&M 2:! ?,13* MIRu0 )u"'" &igni1i$ar aJu"llo! 'a'o Ju" tan 'i$#o&o&
&oAo&KM! )r"gunta A'@n* El @ng"l l" "5)li$a )a$i"nt"A"nt" Ju" "& li<r" )ara
)"r'"r )or '"&o<"'i"n$ia "l go7o&o "&ta'o Ju" l" #a otorga'o "l To'o)o'"ro&o*
Lo Ai&Ao o$urr" $on lo& @ng"l"&* MLi<r"A"nt" &"r;iAo&!T)u"& li<r"A"nt"
aAaAo&M 2:! ?/>?/93* R"$or'an'o la& r"$i"nt"& in&inua$ion"& '" Satan@& a la
iAagina$i(n '" E;a "n un &u"Bo! Ra1a"l aBa'" Ju" alguno&! "n "1"$to! #an $a'o
)or &u '"&o<"'i"n$ia* MQD" la gloria al torA"nto***SM 2:! ?./3* No &a<i"n'o na'a
&o<r" "&t" #"$#o! nu"&tro ant")a&a'o! &inti"n'o "n & Mla 'u'aM 2???3 )i'" Mla
narra$i(n $oA)l"taM 2??+3* Ha8 ti"A)o '" &o<ra! aBa'" $on;"ni"nt"A"nt"*
Enton$"&! "n un r";"la'or )r"@A<ulo '" $ator$" ;"r&o& a la #i&toria '" la
r"<"li(n '" Satan@& 8 la Gu"rra '"l 9i"lo! &an Ra1a"l no &(lo r"1l"5iona Ju" ;a a
&"r 'i1$il narrar to'o& "&to& a$ont"$iAi"nto& ang0li$o&! &ino Ju" &" )r"gunta
taA<i0n! $uan'o "A)i"7a a "5)on"rlo&! &i &"r@ una r";"la$i(n MJu" a$a&oTno &"a
$o&a l$itaM 2?+9>?4,3* IRu0 n'ol" '" l"$$i(n Aoral '"<"r@ a)r"n'"r A'@n $on
la #i&toria '" Satan@&K San Ra1a"l no ti"n" in&tru$$ion"& a "&t" r"&)"$to* El l"$tor
&"n&i<l" )o'ra intro'u$ir "n "&t" )unto una aA)lia )au&a '" in'"$i&i(n )or
)art" '"l ar$@ng"l*
X&t" r"&)on'" al 1in &u )ro)ia )r"gunta &o<r" "l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o '"
a$u"r'o $on un )rin$i)io '" li<"rta' )ro$laAa'o 2$on $aut"lo&a& r"&"r;a&3 "n "l
)an1l"to '" Milton ,eroagitica2 &o<r" la $"n&ura 8 la )r"n&a* La ignoran$ia '"l
Aal iA)li$a 1alta '" li<"rta' '" "l"$$i(n! una M;irtu' ;a$aM 8 un MA'@n
Aarion"taM* La li<"rtaria arguA"nta$i(n '" ,eroagitica2 aunJu" no "5)r"&a'a
"n "&t" )unto '" El Paraso erdido2 &" tra&lu$" "ntr" ln"a& 8 "5)li$a "l '"&"o '"l
@ng"l '" $ontar to'a la #i&toria '" Satan@&* Ra1a"l '"&"$#a &u& )ro)ia&
;a$ila$ion"& &o<r" &i '"<" in&truir a A'@n 'i$i"n'o Ju" &"r@ to'o M)or <i"n
tu8oM 2?4,3* El r"lato al"$$iona'or '" la r"<"li(n '" Sat@n 8 &u '"rrota o$u)a
tr"inta )@gina&! un li<ro $oA)l"to $on Ail"& '" )"r&onaN"&*
El li<ro :II se a<r" con un Ltil resumen '"&)u0& '" la in&"r$i(n '" la larga
#i&toria* No& )i'" Ju" $r"aAo& Ju" lo& #"$#o& r"lata'o& #an t"ni'o a un ti"A)o
?
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
"l '"&"a'o "1"$to a'Aonitorio "n la 1"li7 )ar"Na! a& $oAo "1"$to nulo* PorJu"
A'@n ;u"l;" a )or A@&* E& un )a&aN" "&"n$ial! &utilA"nt" "&$rito* 2En "l )riA"r
;"r&o! Milton in;o$a a &u Au&a3*
Haz el relato2 oh diosa2 de cuanto sobrevino LM
desu6s de ;ue advirtiera Rafael2 buen arc<ngel2
a ,d<n ;ue se guardara contra la aostasa
a tenor del e9emlo brutal de lo ocurrido
en el #ielo a los <ngeles astatas2 no fuera
;ue a 6l en el Paraso2 o a su raza2 igual cosa
asara2 si incumla el 1nico mandato
de no tocar or nada el <rbol rohibido@
mandato no difcil de observar ante el c1mulo
de gustos ! sabores con ;ue a eleccin odan
saciar el m<s voluble aetito. Nl con Eva2 OM
su consorte2 o! atento la historia con asombro
! asmo de or cosas tan altas como e$tra-as.
PPPPPPPPPPP
.e a;u ;ue ,d<n al unto
se arranc toda duda del corazn2 ! ahora2
todava inocente2 se llev del deseo
de conocer de cerca lo ;ue tan cerca le iba@ QM
cmo emez este mundo visible2 el cielo ! la tierra
cu<ndo ! de ;u6 todo ello se cre2 or ;u6 causa
PPPPPPPPPPP
as nuevas reguntas
hizo ,d<n a su c6lico hu6sed.
2:II! .,>+93
No #aga& lo Ju" Satan@&! 'i$" la )ar@<ola! )ro;o$an'o Ma&oA<ro 8 )a&AoM
2?-3 "n A'@n* No& 'i$" taA<i0n Ju" &u a)"tito! "& 8a M;olu<l"M >wandering? 2?,3!
un a'N"ti;o r"&alta'o )or &u &itua$i(n "n "l ;"r&o 8 "n la ora$i(n* Mu8 )ronto!
liA)io '" )"$a'o! A'@n r"$#a7a "&ta M'u'aM 2?3: &u& ;a$ila$ion"&! r"1l"5ion"&!
int"rrogant"&* P"ro aun "n &u ino$"n$ia! '"&"a &a<"r A@& 8 "n la )r"gunta
&igui"nt" Ula $uarta 'urant" la A"ri"n'aU in$lu8" una $oA)li$a'a "5)li$a$i(n
'" &u& Aoti;o& )ara 'arl" A@& lata al ar$@ng"l* A'@n in&i&t" )ara Ju" Ra1a"l l"
r"lat" to'a la #i&toria '" la $r"a$i(n:
... si no ha! nada
;ue e$licar te rohba lo ;ue a efecto rogamos no de e$lorar
secretos de su almo imerio2 sino de saber m<s de su obra ara
m<s ensalzarla.
2:II! 9.>943
?9
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
No $r"a& Ju" "&to8 $urio&"an'oO &(lo <u&$o 1orAa& A"Nor"& )ara glori1i$ar a
Dio&* El arguA"nto '" A'@n )ara $ono$"r #"$#o& A@& r";"la'or"& &" a&"A"Na al
'" 6a$on "n 1a;or '" la in'aga$i(n $i"nt1i$a "n The ,dvancement of "earning.
Pa$i"nt"A"nt"! &an Ra1a"l )ro&igu" $on "l &ua;" r")aro '" Ju" ti"n" (r'"n"&:
de dar resuesta a tu ansia de saber2 ero dentro de unos lmites
9ustos2 m<s all< de los cuales abstente de reguntas2 ni
descubrir retendas cosas no reveladas...
2:II! 119>1--3
Milton>Ra1a"l "&t@ 'i&)u"&to a $ontar to'o& aJu"llo& &u&tan$io&o& r"lato&O
)"ro la autori'a' &u)"rior no Jui"r" Ju" na'i" ol;i'" lo& MlAit"&M '"l
$ono$iAi"nto* La #i&toria '" la $r"a$i(n Ju" &igu"! tan #"rAo&aA"nt" ilu&tra'a
un &iglo '"&)u0& )or YilliaA 6la%"! o$u)a &(lo 'o$" )@gina&* A'@n! $a&i
#i)noti7a'o )or la ;o7 '"l ar$@ng"l! #a o'o 8a! )r"&uAi<l"A"nt"! to'o lo Ju"
'"&"a &a<"r* Ma& noO "l li<ro :III $oAi"n7a $on una &"$u"n$ia $a&i $(Ai$a* El
in$orr"gi<l" A'@n 'i$" MRu0'anA"! &in "A<argo! 'u'a&M 2:III! 1/3 &o<r" "l
Ao;iAi"nto $"l"&t" '" un nLA"ro tan '"&)ro)or$iona'o '" "&tr"lla& )ara
iluAinar &olaA"nt" a un Ti"rra 'iAinuta* E&ta ;"7! )ro;o$a 'o& 1u"rt"&
r"a$$ion"&* E;a r"nun$ia 8 &" Aar$#a al :"rg"l )ara #uir '" la "5t"n&a
'i&Jui&i$i(n Ju" l" "&)"ra 2., 8 &&*3* Ra1a"l! a#ora $on 1irA"7a! )on" "l ;"to a
$ualJui"r otra )o&i<l" $on;"r&a$i(n! )"rAiti"n'o $on "llo a Milton ";itar&" "l
toAar )o&i$i(n "n la )ol0Ai$a $o)"rni$ana! Ju" aLn ar'a* En "l )rolonga'o
tir(n '" or"Na&! Ju" tanto &" #a '"Aora'o! "l @ng"l 'i$" a A'@n Ju" no )r"t"n'a
&a<"r lo Ju" "&t@ A@& all@ '" &u al$an$" 29 8 &&*3 8 $on$lu8" $on lo& 1aAo&o&
;"r&o& "n Ju" a$on&"Na &o<ri"'a' 8 #uAil'a'*
Para ;ue seas cuanto
en 6l ocurre el cielo es alto en demasa.
%6 humildemente sabio@ iensa en lo ;ue concierne
a ti ! tu ser tan slo3 no sue-es otros mundos2
ni sus otros osibles moradores2 su estado
o condicin2 conforme con lo a ti descubierto
no slo de la tierra2 sino del cielo altsimo.
2:III! 14->143
El "ntu&ia&ta narra'or '" Milton no& 'i$" al )unto Ju" A'@n "&t@ Mli<r" '"
'u'a&M! &ati&1"$#o 21493* P"ro A'@n! to'a;a in$(luA"! no r"&ulta un $r"8"nt"
tan '($il $oAo )ar"$"! 8 'i$" Ju" &"guir@ M"l $aAino A@& 1@$ilM li<r" '" Mi'"a&
Aor<o&a&M 21/3 *** a menosP
a menos ;ue nosotros corramos en su busca
+,
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
con vanas invenciones ! errantes ensamientos.
&as disuesta est< siemre la mente o fantasa
a vagar a su anto9o sin freno ! sin descanso2
hasta ;ue2 aleccionada or la e$eriencia2 advierte
;ue del saber la ciencia no estriba en el dominio
de cosas oco r<cticas2 oscuras ! sutiles2
sino de cuanto a diario nos ofrece la vida.
"o dem<s no es m<s ;ue humo2 frvola imertinencia
o vaciedad...
2:III! 1+>19?3
Sa<"Ao& 8a Ju" M"rrant"& )"n&aAi"nto&M &on Aala $o&a* H" aJu un A'@n>
Tartu1o )r">$a'a in;irti"n'o taiAa'aA"nt" la &itua$i(n )ara Ju" &ir;a a &u&
1in"&* Elig" A'@n la )ala<ra e$eriencia 219,3 )ara $on&"guirlo: la o<"'i"n$ia 8 la
#uAil'a' "&t@n Au8 <i"n! 'i$" a Ra1a"l! &al;o )or "l #"$#o '" Ju" la
iAagina$i(n ti"n'" a "rrar &in $ontrol* La& a';"rt"n$ia& &"ria&! $oAo la Ju"
a$a<a '" r"$i<ir! )u"'"n a8u'arl"! )"ro la "5)"ri"n$ia Aun'ana no& "n&"Ba
A"Nor 8 A@& r@)i'aA"nt" a &"r M#uAil'"A"nt" &a<io&M 8 a ";itar M;ana&
in;"n$ion"&M* ME5)"ri"n$iaM "Ait" un tu1illo a r"<"li(n $ontra la autori'a'
$on&titui'a* A'@n! Ju" &" $on&"r;a aLn )r"&uAi<l"A"nt" ino$"nt"! "&t@
lan7an'o una )"rorata Au8 <la%"ana &o<r" Ju" "l $aAino #a$ia la ino$"n$ia
)a&a a tra;0& '" la "5)"ri"n$ia* G $on "&t" 'il"Aa t"ol(gi$o! A'@n! no "l
ar$@ng"l! $i"rra la $on;"r&a$i(n &o<r" lo& )"ligro& '" la &a<i'ura 8 &" o1r"$" a
$ontar &u )ro)ia #i&toria
-,
*
9oAo '"Nar@ $laro un )o&t"rior )a&aN" 2EI! ,4!93! tra& la "5)"ri"n$ia &"
$i"rn" la '"&o<"'i"n$ia! la 9a'a! 8 to'a& nu"&tra& '"&'i$#a&* En una
int"r)r"ta$i(n '" 0&t" 8 otro& 1ragA"nto& ;igoro&aA"nt" arguA"nta'a!
Milli$"nt 6"ll '"&$ri<" $(Ao Mun in&tant" '" r"<"l'aM "n A'@n &" $on;i"rt" "n
"l Ma)"tito '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'oM* E5a$taA"nt"* G '"&)u0&! "n "l li<ro
&igui"nt" 8 $"ntral! "l li<ro IE! #a<i0n'o&" $"ntra'o "n A'@n a lo largo '"
$uatro li<ro& '" $on;"r&a$i(n $on &an Ra1a"l! Milton &igu" "l G0n"&i& 8 #a$" Ju"
&"a E;a! "n lugar '" A'@n! la Ju" )onga "n )r@$ti$a lo& &u<;"r&i;o&
)"n&aAi"nto& "5)r"&a'o& )riAor'ialA"nt" )or 0l* M@& aLn! "l &u"Bo o 1anta&a
'" E;a al $oAi"n7o '"l li<ro :! una )r"Aoni$i(n no <<li$a 8 no tra'i$ional '"
la "&$"na '" la t"nta$i(n! 'a a la AuN"r un )a)"l "n lo& 'ilata'o& )r")arati;o&*
Milton Aanti"n" la $"ntrali'a' '"l )a)"l '" la AuN"r "n la a$$i(n Ju" ro'"a "l
$ono$iAi"nto )ro#i<i'o*
E&tan'o 8a "n "l AoA"nto @lgi'o '"l 'raAa! Satan@& "n 1orAa '" &"r)i"nt"
'"&"&tiAa la )ro#i<i$i(n 'i;ina $on tr"& )ala<ra& 2Mno Aorir0i& ;o&otro&M! IE!
+?3 8 )a&a a &"'u$ir a E;a r"$a)itulan'o ra7on"& 8a )r"&"nta'a& )or A'@n: &in
'u'a Dio& a)ro<ar@ &u ;alor al '"&)r"$iar la Au"rt" $on o<N"to '" lograr una
20
En "&to& AoA"nto& '" agita$i(n! "l tono 8 "l ;o$a<ulario '" A'@n r"$u"r'an a lo& '"
Uli&"& 2)or "N"A)lo! eserienza? "n lo& ")i&o'io& aBa'i'o& )or Dant" a &u #i&toria >vid. . LR?.
+1
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
;i'a A@& 1"li7* 2To'o Fausto ! to'o &u "A)"Bo "&t@n aJu "n g"rA"n3* IG $(Ao
)o'ra Dio& &"r $ontrario al $ono$iAi"nto "5tra'o '"l Zr<ol '" la 9i"n$ia '"l
6i"n 8 '"l MalK 9on $"rt"7a '"<"Ao& $ono$"r "l <i"nO 8 '"&)u0& ;i"n" lo
"&"n$ial: MID"l Aal! &i "l Aal "5i&t"!T I)or Ju0 no $ono$"rlo )ara A"Nor #uirloKM
2IE! +9>+993* Satan@& "&t@ r"agru)an'o lo& arguA"nto& '" A'@n: la "5)"ri"n$ia
no& )rot"g" '"l Aal A"Nor Ju" la& &iA)l"& a'Aoni$ion"& "n &u $ontra* D"&)u0&
'" "ngullir $on an&ia "l 1ruto! E;a 'a la& gra$ia& '" Aan"ra 1"r;i"nt" " i'(latra!
)riA"ro al Zr<ol '" la 9i"n$ia 8 '"&)u0& a la M"5)"ri"n$ia! "l A"Nor '" lo& gua&M
2,4>,3*
9on &u nu";o $ono$iAi"nto! a E;a &" l" antoNa &"r &u)"rior a A'@n 8 A@&
li<r"* En "&ta &itua$i(n alt"ra'a &i"nt" la t"nta$i(n '" tratar a A'@n $on
)r")ot"n$ia! )"ro '" inA"'iato &u $on$i"n$ia la a7ota &in )i"'a'* PorJu" A'@n
l" #a r"$or'a'o 8a "n &u )arlaA"nto Ju" MDio& #a '"1ini'o Au"rt" "l )ro<ar '"
"&t" @r<olM 2I:! .-43* La iAagina$i(n '" E;a &alta @gilA"nt" a'"lant@n'o&" a &u
"u1oria*
Pero2 Jsi .ios me ha visto
! se sigue la muerte7 =a no ser6 !o entonces2
! hete a ,d<n desosado a una segunda Eva2
todo feliz viviendo con ella tras mi muerte.
&uerte2 slo el ensarlo...
2IE! -+>/,3
In$a)a7 '" tol"rar la )"r&)"$ti;a '" un inAortal A'@n Ju" &o<r";i;i"ra a
&u Au"rt" 8 'i&1rutara a otra AuN"r! E;a '"$i'" in'u$irl" a Ju" $oAa '"l 1ruto 8
$oA)arta la Au"rt" $on "lla* No &on )r"$i&aA"nt" )"n&aAi"nto& #"rAo&o&O 9*
S* L"Pi& ll"ga in$lu&o a '"$ir Ju" E;a a&"&ina a A'@n* Su )a&i(n )or "lla l" #a$"
)r"&a 1@$il '" $on;"n$"r! aunJu" no M)r"&a '"l "ngaBoM 2993 )or "l arguA"nto
LltiAo 8 ;a$o '" E;a:
Prueba2 ,d<n2 libremente basado en mi e$eriencia@
ru6balo2 ! da a los vientos el temor a la muerte.
2IE! 99>99,3
E;a #a "l"gi'o a&tutaA"nt" la )ala<ra '" A'@n: e$eriencia. A lo largo '"
to'a "&ta "&$"na! E;a #a r")r"&"nta'o "l )a)"l '" &u)l"nt" '" A'@n! '"l"ga'a
$on to'o "l )o'"r '"l ;"r'a'"ro atri<uto Ju" iA)ul&a to'o "l 'raAa! "l atri<uto
$on "l Ju" A'@n r"ti"n" a Ra1a"l 'urant" ;aria& $on;"r&a$ion"& r"no;a'a&! 8
)ara "l $ual nu"&tro ;o$a<ulario ti"n" una )ala<ra &ingularA"nt" &ua;":
curiosidad
RD
. El )rin$i)al $on'iA"nto $on "l Ju" Milton a'"r"7a lo& $uar"nta
21
La& "ntra'a& '" curiosidad "n The #omlete +$ford English .ictionar! )r"&"ntan una
&"$u"n$ia '" &igni1i$a'o& Ju" ;an &u)"r)oni0n'o&": "n orig"n! at"n$i(n al '"tall"! )riAor!
+-
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
;"r&o& '"&nu'o& '"l G0n"&i& /! $on;irti0n'olo& "n "l gran 1"&tn '" &u )o"Aa
0)i$o! "& libido sciendi2 Ma)"tito '" &a<"rM* O)"ra $on&tant"A"nt" "n la& )ala<ra&
8 lo& )"n&aAi"nto& '" A'@n 8! "n "l AoA"nto '" $ri&i& A@& gra;"! gua la
$on'u$ta 8 la& r"&)u"&ta& '" E;a* Milli$"nt 6"ll t"na ra7(n al tra7ar la
$urio&i'a' '"&'" Mun in&tinto '" r"<"l'aM U"l niBo Nugan'o 'i&tra'o $on "l
Aun'o a &u al$an$"U #a&ta M"l a)"tito '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'oM Uun an&ia
Ju" $oA)orta un 1u"rt" "l"A"nto '" )"r;"r&i'a' 8 una a1i$i(n a la
tran&gr"&i(n
--
*
En "l &iglo EE! Ju" r";"r"n$ia la& in$ur&ion"& au'a$"& '" la $i"n$ia "n lo&
Ai&t"rio& '" la natural"7a 8 la &"'u$tora )o&i<ili'a' '" la "5)lora$i(n "&)a$ial!
la $urio&i'a' &" no& antoNa A@& un $oAi"n7o '" la &a<i'ura Ju" ini$ia$i(n '"l
'"&)u0&! #a&ta "l &iglo E:II! in'aga$i(n $ul)o&a! Ma'ult"rio '"l alAaM! M<orra$#"ra "&)iritualMO 8!
)or LltiAo! "l &"nti'o n"utro o )o&iti;o '" an#"lo '" &a<"r 8 a)r"n'"r*
8. del T@ La '"1ini$i(n '"l .iccionario de la "engua Esa-ola $onti"n" taA<i0n "&to& 'i;"r&o&
&"nti'o&! &i <i"n "n or'"n in;"r&o: MD"&"o '" &a<"r 8 a;"riguar una $o&aT:i$io Ju" no& ll";a a
inJuirir lo Ju" no '"<i"ra iA)ortarno&TA&"o! liA)i"7aT9ui'a'o '" #a$"r una $o&a $on )riAorM*
22
El &igni1i$a'o )l"no '" la int"r)r"ta$i(n Ju" #a$" Milton '" la 9a'a Ju"'a '" r"li";" "n
$oA)ara$i(n $on la '" un gran )o"ta A@& )r(5iAo a la E'a' M"'ia* En "l MPara&oM! Dant"
)r"gunta a A'@n $u@l 1u" la natural"7a '"l )riA"r )"$a'o )ara )ro;o$ar la ira '" Dio&* La
r"&)u"&ta '" A'@n! "n tr"& ;"r&o&! "5$lu8" la gula 8 la $urio&i'a' 2&ati&1"$#a )or "l )la$"r o
$ono$iAi"nto $on&"gui'o& al $oA"r "l 1ruto )ro#i<i'o3 a 1a;or '" la '"&o<"'i"n$ia '" la
)ro#i<i$i(n '" Dio&*
Sa<"! )u"&! #iNo Ao! Ju" "l #a<"r )ro<a'o la 1ruta '"l @r<ol no 1u" la $au&a '" tan largo
'"&ti"rro! &ino &olaA"nt" "l #a<"r in1ringi'o la or'"n*
2MPara&oM! EE:I! 11?>114! tr* M* Aran'a SanNu@n3
La Min1ra$$i(nM '" Dant" "& &";"raA"nt" $at"g(ri$a $oA)ara'a $on "l M"rrarM 8 la
M"5)"ri"n$iaM '" Milton* E&ta& )ala<ra& )"rAit"n un $ont"ni'o #uAano "n "l )"$a'o:
$ono$iAi"nto )ara &ati&1a$"r un a)"tito '"l "&)ritu! $urio&i'a'*
Si"A)r" #a<r@ A@&* En una &"$$i(n titula'a MHuAan WnoPl"'g"M "n 8osce Teisum 21?993!
&ir Co#n Da;i"& narra Ju" "l )ro<ar '"l 1ruto )ro#i<i'o "n <u&$a '" $ono$iAi"nto '"N( $i"go& a
E;a 8 A'@n* 9ito tr"& "&tro1a& )orJu" &u llana <"ll"7a riAa'a $ontra&ta ;i;aA"nt" $on la
gran'io&i'a' latini&ta '" lo& ;"r&o& '" Milton 8 )orJu" taA<i0n Da;i& r"$urr" a la )ala<ra
e$erience 2"n "l )riA"r ;"r&o! "n Ju" riAan taA<i0n 0now ^&a<"r_ 8 woe ^'olor_3*
For then their minds did first in assion see
Those wretched shaes of miser! and woe2
+f na0edness2 of shame2 of overt!2
'hich then their own e$erience made them 0now.
(ut then grew reason dar02 that she no more
#ould the fair forms of good and thruth discern3
(ats the! became2 that eagles were befare2
,nd this the! got b! their desire to learn.
(ut we2 their wretched off sring2 what do we7
.o not we still taste of the fruit forbid2
'hiles with fond fruitless curiosit!
*n boo0s rofane we see0 for 0nowledge hid7
Da;i"& Aanti"n" una "5$"l"nt" 'i$$i(n 8 "5tra" la Aoral '" Ao'o A@& 'ir"$to Ju" Dant" 8
Milton! 8 $on gran "l"gan$ia* H" Ao'"rni7a'o "l l"nguaN" '" la ;"r&i(n Ju" 'a H"r&#"8 Sn"at#*
+/
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
)"$a'o* En la Inglat"rra '"l &iglo E:II! al<or"& '" la Ao'"rna "ra $i"nt1i$a! un
"nNaA<r" '" 'i&)uta& 'io r"li";" a la resuncin '"l $ono$iAi"nto #uAano* El
li<ro '" HoPar' S$#ult7 &ilton and Forbidden Knowledge '"&$ri<" aJu"lla&
'i&$u&ion"& 8 no& 'i$" Ju" Milton $ono$a la A@5iAa '" 6"rnar' '" 9lari;au5
UMLa $urio&i'a' "& "l )rin$i)io '" to'o& lo& )"$a'o&MU8 la a';"rt"n$ia '"l
a)(&tol &an Pa<lo U>:saere ad sobrietatem:? 2M"l &a<"r guia'o )or la &"n&at"7M3
U* Till8ar' &"Bala Ju" "l li<ro '" anota$ion"& '" Milton $onti"n" tr"& "ntra'a&
<aNo "l "n$a<"7aAi"nto M9urio&i'a'M* Lo& )r"'i$a'or"& )uritano& &" r"1"ran
ira$un'o& a Mla "n1"rA"'a' '" A'@nM* El 'i&$)ulo '" Montaign"! 9#arron! "n
un li<ro titula'o %obre la sabidura2 '"1"n'a "n0rgi$aA"nt" la ignoran$ia* En
gran A"'i'a! Milton "&$ri<i( "n A"'io '" la& )ol0Ai$a& "ntr" la antigua
&"n&at"7 8 la $i"n$ia nu";a*
9uan'o ll"gaAo& a la 9a'a "n "l li<ro IE '" El Paraso erdido2 la
M'"&o<"'i"n$iaM $at"g(ri$a '"l ;"r&o )riA"ro '" "&ta 0)i$a #a Ju"'a'o
$olor"a'o 8 at"nua'o )or 'o& ra&go& Ju" &" 'i<uNan $oAo "ntraBa<l"A"nt"
#uAano&: la $urio&i'a' 8 la a)"la$i(n a la M"5)"ri"n$iaM* X&to& "5)li$an lo& a$to&
'" A'@n 8 '" E;a &in "5$u&arlo&: "l Ai&t"rio&o Zr<ol '" la 9i"n$ia &" 8"rgu"
all! #a$i"n'o o&t"nta$i(n "n to'o AoA"nto '" &u "&)"$ial $at"gora* IEra
)o&i<l" Ju" lo& )ri;il"gia'o& #a<itant"& '"l :"rg"l &iA)l"A"nt" lo ol;i'aran
$oAo &" l"& #a<a or'"na'oK Ha8 otro 1a$tor '" la #i&toria Ju" "5)li$a )or Ju0
la )ro#i<i$i(n '" $oA"r la 1ruta no )o'a &"r! $oAo 'i$" A'@n a E;a "n &u
)riA"r )arlaA"nto! Muna )ro#i<i$i(n &iA)l"M 2I:! .//3*
Lo '"noAinar0 M"l "1"$to MuN"r '" 6at#M* E&t" ra&go #uAano &util )"ro
)ot"nt" &u<8a$" a Au$#o& '" lo& an@li&i& &o<r" $ono$iAi"nto )ro#i<i'o 8 "n 0l
&" un"n ;ario& "l"A"nto& in'"&"a<l"& )"ro 1aAiliar"& '" nu"&tra $on'i$i(n* No&
&"ntiAo& in&ati&1"$#o& $on nu"&tra &u"rt"! &"a la Ju" &"a! &iA)l"A"nt" )orJu"
"& la nu"&tra* D"&"aAo& lo Ju" no "& nu"&tro )orJu" r")r"&"nta la alt"ri'a'*
Sigui"n'o a Montaign"! #" '"noAina'o "&ta $oA<ina$i(n '" iA)ul&o&
)"r;"r&o&! M"rror '"l alAaM 8 "nti"n'o Ju" "& uno '" lo& t"Aa& ;ital"& "n la o<ra
'" Prou&t 8 '" Au$#o& otro& "&$ritor"&* A "&ta in&ati&1a$$i(n $on no&otro&
Ai&Ao&! "5traBa )"ro g"n"ral! $a<ra aBa'ir una $oA)li$a$i(n A@&: una
r"&tri$$i(n o )ro#i<i$i(n! Ju" no #a$" A@& Ju" agra;ar la &itua$i(n* Lo& gran'"&
r"lato& '" to'o& lo& ti"A)o& "5)loran "&t" $on1li$to "n $uanto a$i$at" '"l aAor!
la a;"ntura! la gu"rra 8 "l $riA"n* La "5)r"&i(n A@& &u$inta '" "&t" $on1li$to '"
to'a la lit"ratura a)ar"$" "n "l ;"r&o '" &i"t" )ala<ra& '" 9#au$"r Ju" #"
utili7a'o $oAo ")gra1" '" "&t" li<ro: MFor<"'" u& t#8ng! an' t#at '"&ir"n P"M
2MPro#i<i'no& algo! 8 lo '"&"ar"Ao&M3*
La& #a7aBa& Ju" '"&a1an a la Au"rt" atra"n &i"A)r" Au$#o&
$ont"n'i"nt"&* 9uanto A@& alto "l Auro! tanto Aa8or "l r"to* Alguna& AuN"r"&
&" &i"nt"n atra'a& #a$ia "l $riAinal ;iola'or! alguno& #oA<r"& #a$ia algLn
M'";ora'or '" #oA<r"&M $ono$i'o* Lo& niBo& &" "A)"Ban! $oAo la AuN"r '"
6ar<a A7ul! "n Nugar Nu&taA"nt" $on "l o<N"to Ju" ti"n"n )ro#i<i'o to$ar* El
'"Aonio '" la in&uAi&i(n Ju" a$"$#a "n nu"&tro "&)ritu inJui"to )u"'"
+.
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$on'u$irno& a autol"&ionarno& o auto>'"&truirno&* E& $oAo &i la $on$at"na$i(n
'" #"$#o& 1u"ra tan in"5ora<l" $oAo "&" 'i;"rti'o '"&a1o )&i$ol(gi$o Ju" )i'":
no )i"n&" "n un "l"1ant" ro&a "n A"'io '" un '"&i"rto a7ul* La )ro#i<i$i(n $r"a
un ;a$o "n "l Ju" nu"&tra li<"rta' '" '"$i&i(n )ar"$" &"r a<&or<i'a )or una
)ot"nt" l"8 natural* S(lo una $ontraatra$$i(n '" igual $ali<r" )u"'" &al;arno&
'" lo Ju" Milton llaAa M"l in&tinto '" r"<"l'aM*
9ontrariaA"nt" a la& ln"a& $ita'a& "n "l &"nti'o '" Ju" la& i'"a& Aaligna&
no '"Nan MAan$#a o $ul)aM "n "l "&)ritu '" E;a! "l "1"$to MuN"r '" 6at# in&i&t"
"n la )art" '" M)ro#i<irM A@& Ju" la '" M$ono$"rM '"l $ono$iAi"nto )ro#i<i'o! 8
r"$ono$" la atra$$i(n )"r;"r&a Ju" "N"r$" "n nu"&tra& 1r@gil"& 1a$ulta'"& Aoral"&
$ualJui"r )ro#i<i$i(n* Milton ll"ga $a&i a in&inuar Ju" #a8 $ir$un&tan$ia&
at"nuant"& "n Mla )riA"ra '"&o<"'i"n$iaM '"l HoA<r"* Sin a<ra7ar &"A"Nant"
#"r"Na! '"Na Au8 $laro Ju" A'@n 8 E;a #an a)r"n'i'o la l"$$i(n*
.* LA SENDA DES9ENDENTE HA9IA LA SA6IDURA
En $o8untura& $ru$ial"& '" El Paraso erdido2 Milton "5)lora lo& t"Aa& '" la
li<"rta' 8 "l go<i"rno Ju" in&)iraron &u alti&onant" '"$lara$i(n "n ,eroagitica.
9on to'a& &u& artiAaBa&! "&t" )an1l"to ll"ga A@& l"No& Ju" ningLn 'o$uA"nto
)r";io "n la '"1"n&a '" la li<"rta' '" )ala<ra 8 )u<li$a$i(n &o<r" la <a&" '" la
li<r" "l"$$i(n in'i;i'ual* El arguA"nto "n torno a la li<r" $ir$ula$i(n '" i'"a&
&urg" una ;"7! r"lati;aA"nt" )ronto! "n El Paraso erdido ! Ju"'a $oAo t"Aa '"
)r"o$u)a$i(n a lo largo '" la& )o&t"rior"& "5)o&i$i(n! $ri&i& 8 '"&"nla$"* En "l
li<ro :! '"&)u0& Ju" E;a #a r"lata'o &u &u"Bo '" #a<"r &i'o t"nta'a )or un
@ng"l '" ;o7 'ul$"! A'@n A"'ita &o<r" la 1u"nt" '" M"&" &u"Bo oAino&o! '"l
Aal na$i'oM 2:! 93O )orJu" E;a #a &i'o M$r"a'a )uraM 21,,3* No #allan'o una
r"&)u"&ta &"n$illa a "&t" "$o '" la )r"gunta $on Ju" $oAi"n7a "l )o"Aa 2I9u@l
1u" la $au&a '" la 9a'aK ^1!-4 8 &&*_3! A'@n ini$ia una 'i&Jui&i$i(n &o<r" la
M1anta&aM 8 &o<r" la& 1a$ulta'"& Ju" $oA)on"n "l "&)ritu o "l alAa! a &a<"r:
ra7(n 8 &"ntiAi"nto* E&t" LltiAo "& )ro$li;" a )ro'u$ir "n&oBa$ion"&! )"ro no
#a8 ra7(n )ara Ju" E;a! 'i$" A'@n! &" &i"nta )"rtur<a'a )or &u "5traBo &u"Bo:
En la mente del hombre o de un dios el mal uede
;ue a veces entre ! salga2 mas sin su benel<cito2
or lo ;ue atr<s no de9a ni mancha ni censura@
eso me hace ;ue esere ;ue en hacer no consientas2
desierta2 lo ;ue odiabas hasta el so-ar dormida.
2:! 114>1-13
E& n"$"&ario )"ro no 1@$il a$larar la& $ontra'i$$ion"& 8 )ara'oNa& Ju" lat"n
"n "&to& ;"r&o&! $u8a 1un$i(n "& '"&)"Nar "l aA<i"nt" ant"& '" la& ino$"nt"&
+?
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
)l"garia& '" A'@n 8 E;a 2:! -,93* D"<i'o a &u r"la$i(n $on Mar$o& 4:1?
-/
! $on "l
&u"Bo '" Dant" "n "l MPurgatorioM 8 $on la ,eroagitica '"l )ro)io Milton!
'"'u$iAo& Ju" "& Au$#o lo Ju" #a8 aJu "n Nu"go* A )artir '"l ant"rior
1ragA"nto 8 otro& r"la$iona'o& $on "l Ai&Ao! )o'"Ao& in1"rir $uatro 1orAa& o
"ta)a& '" $ono$iAi"nto*
Milton nun$a &" '"ti"n" Au$#o "n "l )riA"r "&ta'o '" ignoran$ia )ura o
ino$"n$ia* Tanto E;a $oAo A'@n Au"&tran $i"rto& ra&go& '" $urio&i'a'!
;ani'a' 8 Aarrull"ra! Ju" &o<r";u"lan t"nta'or"& "ntr" la in$on&$i"n$ia 8 la
$orru)$i(n* La &"gun'a 1orAa '" $ono$iAi"nto ;i"n" a tra;0& '" la 1anta&a o "l
&u"Bo! un "n$u"ntro )uraA"nt" iAaginario $on a$to& Aun'ano&! $oAo "n "l
&u"Bo '" E;a* E&to& $in$o ;"r&o& no& a&"guran Ju" &"A"Nant"& ro$"&
iAaginario& $on "l Aal no '"Nan A@$ulaO a lo Ju" &" r"1i"r"n no "& a la i'"a '"
in1"$$i(n &ino a algo Ju" &" )ar"$" a una t"ora $at@rti$a '" la iAagina$i(n: una
1al&a a;"ntura &"gui'a '" )uri1i$a$i(n* 9on to'o! "&t" )a&aN" &" r"&i&t"
<lan'aA"nt" a la int"r)r"ta$i(n Ju" a$a<o '" #a$"r* IMM"nt"M &igni1i$a
iAagina$i(nK IO ra7(nK IO aA<o&K A'@n #a<la '" Mo'iarM
-.
O "l r"lato '" E;a 2:!
-9>9.3 r";"la Ju" "&a )riA"ra t"nta$i(n '" &u int"rruA)i'o &u"Bo l" #a
in&)ira'o M#orrorM 8 M"5alta$i(nM* ISigu" E;a aLn &in A@$ulaK
El t"r$"r "&$al(n '"l $ono$iAi"nto "& la "5)"ri"n$ia )l"na! "l #"$#o "n &!
Ju" $oA)roA"t" la ra7(n! la iAagina$i(n 8 to'o& lo& &"nti'o&* All 'on'" la
iAagina$i(n Ula $ont"A)la$i(n '" i'"a& o iA@g"n"&U )"rAan"$" iA)oluta! la
"5)"ri"n$ia $oA)orta la& $on&"$u"n$ia& '" la li<r" "l"$$i(n 8 r"&)on&a<ili'a'*
En "l li<ro IE! la "5)"ri"n$ia )l"na '" #a<"r $oAi'o la 1ruta )ro#i<i'a )ro'u$"
la 9a'a* Tanto A'@n $uan'o #a<la &o<r" &u& M'u'a&M $on Ra1a"l 2:III! 19,3!
$oAo E;a! to'a;a ra'iant" )or #a<"r &a<or"a'o la 1ruta 2IE! ,43! &" r"1i"r"n
"5)l$itaA"nt" a la M"5)"ri"n$iaM $oAo gran Aa"&tra* IG Ju0 )u"'" 0&ta "n&"Bar
A@& all@ '" & Ai&AaK IM@& all@ '"l '"l"it" 8 "l 'olorK IEn "&t" $a&o! A@& all@ '"
la Aortali'a'K
Para &u $uarta "ta)a! Milton "A)l"a otra )ala<ra tra'i$ional! A@& $l@&i$a
Ju" $ri&tiana! Ju" aJu $oA)r"n'" "l $ono$iAi"nto '"l <i"n 8 '"l Aal* El
$on&"No '" Ra1a"l a A'@n 'urant" &u larga $on;"r&a$i(n )r";ia a la 9a'a ll"ga
"n&"gui'a: M*** &0 #uAil'"A"nt" &a<ioM 2:III! 14/3* PorJu" la ;"r'a'"ra
&a<i'ura no ll"ga #a&ta "l 1inal '"l r"lato 0)i$o! $uan'o la "5)"ri"n$ia #a #"$#o
8a &u la<or! '"&)u0& Ju" A'@n #a8a a'Aiti'o: MD" to'o "&to '"'u7$o Ju" no
#a8 $ual la o<"'i"n$iaM 2EII! ?+13* Enton$"& "l ar$@ng"l Migu"l )ronun$ia lo Ju"
"& "&"n$ialA"nt" "l ;"r"'i$to 8 <"n'i$i(n '" "&t" )rolonga'o Nui$io:
23
D"&)u0& '" r"$on;"nir a lo& 1ari&"o&! C"&L& 'i$" a la g"nt": MNo #a8 na'a 1u"ra '"l
#oA<r" Ju" al "ntrar "n 0l )u"'a $ontaAinarlo! &ino Ju" lo Ju" &al" '"l #oA<r" "& lo Ju"
$ontaAina al #oA<r"M 2Mar$o& 4:1?3* En "l $ont"5to! a lo Ju" &" r"1i"r" "& a Ju" lo& aliA"nto&
iA)uro& )a&an &in #a$"r 'aBo! )"ro la& )ala<ra& 8 lo& #"$#o& iA)uro& r";"lan la $orru)$i(n Ju"
#a8 "n no&otro&*
24
En "l original ingl0& la )ala<ra utili7a'a "& Ma<orr"$"rM >abhor?. >8. delta T.?.
++
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
%i arendiste todo esto2 alcanzaste la suma
de la sabidura. 8o abrigues la eseranza
de elevarte m<s alto...
2EII! ?4?>?4+3
E&ta& <"n";ol"nt"& ln"a& )o&""n un $ar@$t"r $on$lu8"nt" Ju" 1alta "n &u
ant"rior ;"r&i(n: Ma a)r"n'"r A@& no a)r"n'a&M 2I:! 44+3! )ronun$ia'a "n ;ano
ant" la )ar"Na 'orAi'a Ai"ntra& )"rAan"$"n aLn "n &u )riA"r "&ta'o '" total
ino$"n$ia* Un )o$o ant"&! "n "l li<ro ant"rior! '"&)u0& '" "&$u$#ar a Migu"l
r"latar la #i&toria '" la "n$arna$i(n 8 la "5)ia$i(n! A'@n &" a'Aira "5ta&ia'o '"
la <on'a' '" Dio&: MJu" '" un Aal Ju" "& tan gran'" <i"n &" "ng"n'r"M 2EII!
.4,3* En "l r"lato $ri&tiano! la 9a'a :"nturo&a int"r)r"ta "l )"$a'o '" A'@n
$oAo un a$to Ju" )"rAit" al &"gun'o A'@n! C"&u$ri&to! nu"&tra r"'"n$i(n* 9on
<rillant" 1iligrana tra& "l &igni1i$a'o t"ol(gi$o '"l E'0n! Milton narra una
#i&toria lai$a &o<r" una )ar"Na l"g"n'aria )"ro Au8 #uAana Ju" )a&a )or la&
$uatro "ta)a& '" $ono$iAi"nto: ino$"n$ia! iAagina$i(n o &u"Bo! "5)"ri"n$ia 8
&a<i'ura* Po'raAo& "nt"n'"r El Paraso erdido $oAo un $u"nto &o<r" la &"n'a
'"&$"n'"nt" #a$ia la &a<i'ura! una &"n'a Ju" )a&a )or 1u"r7a a tra;0& '" la
"5)"ri"n$ia 8 "l )"$a'o*
D"t"ng@Aono& un AoA"nto )ara r"1l"5ionar una ;"7 A@& &o<r" "l Ao'o "n
Ju" El Paraso erdido a<ar$a! aA)la 8 )ro1un'i7a la a$$i(n "&$u"ta '"l G0n"&i&
/* En un iluAina'or &"nti'o! El Paraso erdido de Milton guar'a la Ai&Aa
r"la$i(n $on "l G0n"&i& Ju" Ari&t(t"l"& $on Plat(n* Plat(n '"&t"rr( a lo& )o"ta&
)or &"r ag"nt"& '" in1"$$i(n Ju" "5$itan la& )a&ion"& 8 lo& &"nti'o&* En &u
Po6tica2 Ari&t(t"l"& "n$u"ntra nu";aA"nt" un lugar )ara lo& )o"ta& $oAo
ag"nt"& '" una $atar&i& Ju" "n&an$#a nu"&tra $oA)r"n&i(n Aoral* D" Ao'o "n
$i"rta A"'i'a )aral"lo! "l G0n"&i& '"&ti"rra a A'@n 8 E;a a "t"rna )"nit"n$ia
)or &u '"&o<"'i"n$ia! 8 El Paraso erdido l"& )"rAit" $ont"A)lar una )o&i<l"
&u)"ra$i(n '" &u )"$a'o A"'iant" una ;"r'a'"ra int"lig"n$ia Aoral 8 )or la
r"'"n$i(n $ri&tiana* El S"Bor 'i$" Ju" al $oA"r '"l Zr<ol '" la 9i"n$ia '"l 6i"n
8 '"l Mal! MAorir@& &in r"A"'ioM 2G0n"&i& -:143* La &"r)i"nt" 'i$" a E;a Ju" al
$oA"r '"l Zr<ol! M&" a<rir@n ;u"&tro& oNo&! 8 o& #ar0i& $oAo 'io&"&! &a<"'or"&
'"l <i"n 8 '"l AalM 2/:?3* La ;"r&i(n 0)i$a '" Milton no& Au"&tra Ju" "& )o&i<l"
Ju" aA<o& t"ngan ra7(n* La Aortali'a' 8 "l $ono$iAi"nto Nunto& 1orAan
nu"&tro '"&tino* G "n aA<o& r"lato&! la )ro#i<i$i(n "& n"$"&aria: 'a '"n&i'a' al
arguA"nto! '" a$u"r'o $on "l "1"$to MuN"r '" 6at#* Algo '"<" #a<"r Ju" 1iN" lo&
lAit"&: )ro#i<i$i(n 'i;ina o l"8"& $i;il"&! o Aoral tra'i$ional! o la ;o7 int"rior
'" la $on$i"n$ia* El )r"'oAinio '" una o A@& '" "&ta& 1u"r7a& no& )"rAit"
$on;"rtir la "5)"ri"n$ia "n &a<i'uraO &in "lla&! no& #un'iAo& "n "l "go&Ao 8 la
auto$oA)la$"n$ia*
La "5)"ri"n$ia $ui'a'o&aA"nt" $ontrola'a '"l Aal "n la #i&toria '"l Car'n
'"l E'0n "& Au8 )ar"$i'a a la )r@$ti$a '" la ;a$una: una 'o&i& r"&tringi'a '"
+4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
"n1"rA"'a' o in1"$$i(n "&tiAula una r"a$$i(n '" inAuni'a'* El ")gra1" Ju"
6au'"lair" #all( "n DVAu<ign0 )ara "as flores del mal tran&)on" "l )rin$i)io
A"$@ni$o '" la ;a$una al @A<ito Aoral>int"l"$tual: MPu"& la ;irtu' no "& 1ruto
'" la ignoran$iaM* E&ta ln"a r"&uA" taA<i0n "l arguA"nto $"ntral '" la
,reoagitica '" Milton*
E&ta& ;"r'a'"& 'oloro&a& &o<r" la ino$"n$ia 8 la "5)"ri"n$ia! &o<r" la
iAagina$i(n 8 la &a<i'ura! 8 &o<r" la )ro#i<i$i(n! no )u"'"n "5)r"&ar&" "n
una& )o$a& ln"a& '" $oA"ntario Ju" )r"t"n'an "5tra"r la "&"n$ia '" la
l"g"n'aria #i&toria* No #a8 )aral"lo )o&i<l" '"l G0n"&i& / "n $uanto a &u
&ug"&ti;a '"&nu'"7! ni '" El Paraso erdido "n $uanto a &u "5t"n&a
A"taAor1o&i& 8 'raAati7a$i(n '" to'o lo Ju" #a "ng"n'ra'o "l original*
9oA)it"n "ntr" & &in A"no&$a<o 8 )r"n'"n $on igual 1u"r7a "n nu"&tra
iAagina$i(n "n Ao'o& Ju" iluAinan tanto la riJu"7a '" la #i&toria lit"raria
$oAo la )rolonga'a lu$#a )ara $on&tituir un or'"n Aoral*
E& ti"A)o 8a '" "5aAinar "l AoA"nto $"r$ano al 1inal! $uan'o A'@n
int"rruA)" a &an Migu"l Ai"ntra& 0&t" )r"'i$" la ;"ni'a '" A<ra#aA 8 Moi&0&!
la l"8 8 la alian7a! )ara '"$ir: MA#ora! )or ;"7 )riA"raT lo& &i"nto a<rr&"A" ^lo&
oNo&_M 2EII! -4/>-4.3* Durant" la "&$"na '" la 9a'a! la &"r)i"nt" 'i$" a E;a Ju"
&u& oNo& &" a<rir@n 2IE! 4,+>4,3* Di$" E;a lo Ai&Ao a A'@n 2+?>++3! 8 '"&)u0&
Ju" 0&t" #a $oAi'a '" la 1ruta! "l narra'or lo r")it" 21,?/3* P"ro la& ln"a&
&igui"nt"& r";"lan Ju" "n "&t" )unto &u& oNo& &(lo &" #an a<i"rto Ma $ul)a<l"
;"rg]"n7aM 21,?3* 9uan'o Milton "&$ri<" "n "l LltiAo li<ro Ju" lo& oNo& '"
A'@n &" a<r"n )or 1in! "l $ont"5to no& 'i$" Ju" "l ;"r'a'"ro $ono$iAi"nto al
Ju" alu'" "& "&$ritural! r";"la'o* A'@n aBa'" Ju" "&ta r";"la$i(n '"l 1uturo "&
un 1a;or "&)"$ial )ara 0l Ju" <u&$( Mla $i"n$ia!T)"ro la )ro#i<i'a )or )ro#i<i'o&
A"'io&M 2EII! -49>-,3*
Milton no "&t@ in;irti"n'o "l G0n"&i&O $on to'a& la& r";"r<"ra$ion"& '"
r"<"li(n 8 "l &"'iA"nto '" 'i&$or'ia Ju" &u narra$i(n )on" "n Ao;iAi"nto!
nun$a $"&a ni '" &iA)ati7ar ni '" $on'"nar "l )"$a'o '" &o<"r<ia "n &u 1orAa
'" libido sciendi. Ru"r"Ao& &a<"r '"Aa&ia'oO &"ntiAo& "l tir(n '"l "1"$to MuN"r
'" 6at#* E&t" inA"n&o t"&taA"nto )o0ti$o 8 t"ol(gi$o! $on&agra'o a una nu";a
r")r"&"nta$i(n '" la #i&toria A@& gran'" NaA@& $onta'a! $onti"n" a';"rt"n$ia&
$ontra "l $ono$iAi"nto arrogant" tan riguro&a& $oAo "l ")i&o'io '" la Torr" '"
6a<"l o "l M9ulti;"Ao& nu"&tro Nar'nM '" #andide.
No '"<i"ra &or)r"n'"rno& Ju" una gran o<ra '" la 1" $ri&tiana! "la<ora'a
"n A"'io '" la& tur<ul"n$ia& '" la Inglat"rra '"l &iglo E:II! al<"rgu" "n &u&
rin$on"& 8 "&tru$tura! Nunto al in$an&a<l" $on&)ira'or! Satan@&! "l"A"nto& '"
'u'a 'irigi'o& )riAor'ialA"nt" al a<u&o '" la li<"rta' #uAana 8 '" la 1a$ulta'
'" la iAagina$i(n* Al otro la'o '"l $anal! D"&$art"& "&ta<a "A)l"an'o una 'u'a
iA)la$a<l"A"nt" &i&t"A@ti$a $oAo A0to'o )ara '"Nar li<r" "l $aAino al
)"n&aAi"nto in'u$ti;o! $on&"r;an'o '" Dio& &(lo lo "&tri$taA"nt" n"$"&ario
)ara Ju" )u&i"ra "n Ao;iAi"nto "l Aotor '"l &"r* D"&'" otro )unto '" )arti'a!
Milton Ju"ra r"&ta<l"$"r la gran tra'i$i(n r"ligio&a "uro)"a "n t0rAino&
+
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
r"$iaA"nt" )rot"&tant"&* P"ro lo& 'o& )"r&onaN"& Ju" $r"( )ara 'raAati7ar "&a
#i&toria Au"&tran una 1" "n "l S"Bor Ju" $onti"n" una al"a$i(n ra7ona<l" '"
'u'a "n 1orAa '" $urio&i'a' in"5tingui<l"* El r"lato '" A'@n! E;a 8 la
&"r)i"nt" o1r"$" Au$#o& A"n&aN"& lat"nt"& &o<r" '"&o<"'i"n$ia! $on$u)i&$"n$ia
&"5ual 8 &u)"riori'a' Aa&$ulina*
P"ro "l $"ntro no "&t@ "n "&" )unto* Milton $a&i )"rAit" a Satan@& ll";ar&" "l
)a)"l A@& rutilant" 8 la &u)"riori'a' Aoral* A#ora <i"n! la #a<ili'a' 8 la
a$titu' '"&a1iant" '" Sat@n Ju"'an $oAo una $u"&ti(n '" "l"gir la t@$ti$a
a)ro)ia'a )ara $orroA)"r a A'@n 8 E;a "n &u "n;i'ia<l" Para&o! no '"
"n$ontrar la $on'u$ta $orr"$ta )ara la ;i'a #uAana* E&$ri<i"n'o "n "l AoA"nto
#i&t(ri$o "n Ju" D"&$art"& 8 Pa&$al r")r"&"nta<an lo& )olo& '"l )"n&aAi"nto
1ilo&(1i$o "n Fran$ia! Milton 'io a &u )o"Aa 0)i$o una tra&$"n'"n$ia &in igual al
intro'u$ir "n 0l 'o& $onNunto& $orr"&)on'i"nt"& '" o)u"&to&: $ono$iAi"nto "
ignoran$ia! 'u'a 8 1"* E&ta& )in7a& &" $i"rran &o<r" la )ara'oNa $"ntral '" lo Ju"
a#ora )o'"Ao&! $on ra7(n! llaAar e$eriencia )ro#i<i'a* Milton )on" "&ta
)ala<ra "n <o$a '" A'@n 8 '"&)u0& "n la '" E;a U'" Ao'o &iAilar a Dant" al
)on"rla "n la '" Uli&"&U )ara '"&ignar un a$to Ju" )riA"ro ll";a )o&i<l"A"nt"
a )"$ar 8 '"&)u0& a la &a<i'ura 8 la &al;a$i(n* No )o'"Ao& '"Nar '" ;i;ir* No
)o'"Ao& "liAinar "l "1"$to MuN"r '" 6at#* P"ro Milton '"Na igualA"nt" $lara la
a';"rt"n$ia '"l ar$@ng"l Ra1a"l a A'@n '" no r"$#a7ar la "5)"ri"n$ia 8 "l
$ono$iAi"nto! )"ro & liAitarlo&: MS0 #uAil'"A"nt" &a<ioM 2:III! 14/3*
+9
9APTULO III
FAUSTO G FRANWENSTEIN
1* EL MITO DE FAUSTO
9on la "5u<"rant" 1igura '" Satan@&! Milton alu'" a lo& $rti$o&
a$ont"$iAi"nto& Ju" 0l a$a<a<a '" ;i;ir: una r";olu$i(n 1ra$a&a'a* La #i&toria
tra"ra Au$#a& A@&* P"ro no o<&tant" la "ntu&ia&ta r"a$$i(n '" lo& l"$tor"& al
)a)"l '" Satan@&! la narrati;a $"ntral '" El Paraso erdido r"#a<ilita una '" la&
#i&toria& A@& antigua& '" la Aitologa #"<r"a* Milton no &" in;"nt( un
arguA"nto nu";o*
D"&)u0& '" una $o#a<ita$i(n '" Au$#o& aBo& $on "l corus '" la lit"ratura
o$$i'"ntal! A" )r"gunto "n o$a&ion"& &i to'o 0l )o'ra &"r r"'u$i'o a una&
$uanta& #i&toria& &"n$illa&* CaA"& G* Fra7"r 8 &u ")gono Co&")# 9aA)<"ll
int"ntaron "&ta n'ol" '" &nt"&i& '" Aito& 8 l"8"n'a&* En &u& gira& r"$itan'o
)o"&a 8 $antan'o! "l )o"ta 9arl San'<urg &ola r"$itar $on a$oA)aBaAi"nto '"
<anNo lo Ju" 0l llaAa<a "l )o"Aa A@& $orto NaA@& "&$rito: MNa$i(* P"n(* Muri(M*
Ha8 Jui"n"& a1irAan Ju" #a8 un total '" tr"inta 8 &"i& &itua$ion"& 'raA@ti$a&*
El 1ol$lori&ta :la'iAir Pro)) $r"8( Ju" "&ta<a logran'o algo Ju" ;ala la )"na
al i'"nti1i$ar "n lo& $u"nto& )o)ular"& ru&o& /1 1un$ion"& 8 1?1 "l"A"nto&! $on
un &A<olo Aat"A@ti$o a&igna'o a $a'a uno* La l"nta $ri&tali7a$i(n $ol"$ti;a '"
$u"nto& )o)ular"& "n un )uBa'o '" Aito& )on" '" Aani1i"&to alguna& '" la&
1orAa& Ju" nu"&tra ;i'a )u"'" a'o)tar 8 lo& an#"lo& Ju" "5)r"&an o r")riA"n*
Uno '" lo& ra&go& 'i&tinti;o& '" la $ol"$$i(n o$$i'"ntal '" Aito& "& Ju" la
Aa8ora '" "llo& )ro;i"n" '" 1u"nt"& an$"&tral"&: "gi)$ia&! gri"ga&! Nu'ai$a&! '"
Ori"nt" Pr(5iAo* El nLA"ro '" Aito& )o&$l@&i$o& "& tan liAita'o Ju" &(lo #"
)o'i'o "n$ontrar 'o& Ju" #a8an a)ar"$i'o "n lo& LltiAo& Ail aBo&*
El )riA"ro "&t@ 1orAa'o )or la &"ri" '" r"lato&! "5tra;agant"&! ALlti)l"& 8
$on1u&o&! "n torno a la $ort" '"l r"8 Arturo 8 "l Santo Grial* En "l &iglo E:! &ir
T#oAa& Malor8 &" ll";( $on&igo a Gran 6r"taBa #i&toria& "&$rita& "n Fran$ia 8
Al"Aania "n lo& &iglo& EII 8 EIII! 'urant" la gran 0)o$a '" la& $at"'ral"& g(ti$a&*
En orig"n! 'i$#a& #i&toria& #a<an &i'o in;"nta'a& oralA"nt" Au$#o ant"& "n
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Gal"&! 9ornuall"& " Irlan'a 8 $onta<an a$ont"$iAi"nto& o$urri'o& "n &u"lo
ingl0& 'urant" &u )a&a'o )agano
-?
. Por "n$iAa '" to'a& la& #i&toria&
"ntr"la7a'a& '" Lan7arot" 8 Gin"<ra! &ir Gala#a'! Par&i1al 8 Au$#o& otro&
)"n'" un "l"A"nto '" o&$uri'a' iA)"n"tra<l"* X&ta )u"'" "5)li$ar&" "n )art"
)or la A"7$olan7a '" ritual"& )agano& 8 Ai&t"rio& $ri&tiano&! 8 )or "rror"& 8
$aA<io& "n la tran&Ai&i(n oral* Gra$ia& a la o<ra '" T"nn8&on *d!lh of the King 8
al Parsifal '" Yagn"r! #"Ao& ll"ga'o a ;"r "n "&ta& #i&toria& la "&"n$ia '" la
E'a' M"'ia 8 '" una Aitologa $"lta Ju" "n o$a&ion"& arr"<ata "l"A"nto& a la
antig]"'a' gr"$o>roAana 8 a la Nu'"o>$ri&tiana*
To'o "l corus artLri$o )u"'" int"r)r"tar&" $oAo un $oA)l"No r"lato
Ai&t0ri$o &o<r" uno& $a<all"ro& Ju" logran o no a$$"'"r a 'i;"r&a& 1orAa& '"
$ono$iAi"nto "&ot0ri$o* D"&)u0& '" Ai& 'o& $a)tulo& ant"rior"& &o<r" lo&
)"ligro& '" la $urio&i'a' 8 la )r"&un$i(n! no A" Ju"'a A@& r"A"'io Ju" toAar
"n $u"nta "l ")i&o'io 1un'a$ional '" la #i&toria '"l Grial $onta'o tanto "n "l
Perceval '" 9#r0ti"n '" Tro8"& $oAo "n "l Parzival '" Yol1raA ;on E&$#"n<a$#*
E&t" r"lato a&igna una 1un$i(n 'i&tinta a la $urio&i'a'*
Ha<i"n'o '"Na'o a &u Aa'r" ;iu'a )ara &alir "n <u&$a '" a;"ntura& 8
ganar la $a<all"ra! Par&i1al &" 'irig" )or in'i$a$i(n '" uno& )"&$a'or"& a un
"5traBo $a&tillo! 'on'" "& a$ogi'o )or "l &"Bor Ju" "&t@ tulli'o* Una &"ri" '"
in$i'"nt"& Uun grial Ju" )ro)or$iona aliA"nto& a to'o&! una lan7a &angrant"!
)"r&ona& '"&$ono$i'a& o$ulta& "n &ala& $ontigua& 8 una "&)a'a A@gi$aU
&uA"n a Par&i1al "n una )ro1un'a )"r)l"Ni'a' &o<r" '(n'" "&t@ 8 lo Ju" "&t@
o$urri"n'o* P"ro &u $a<all"ro )r"$")tor l" #a<a "n&"Ba'o a no #a$"r )r"gunta&
in'i&$r"ta& 8 )"rAan"$" &il"n$io&o* D"&)u0& &a<"Ao& Ju" la 'i&$r"$i(n '"
Par&i1al #a &i'o &u ruina! )orJu" #a )"r'i'o la o$a&i(n '" #a$"r la )r"gunta Ju"
roA)"ra "l "n$antaAi"nto 8 $urara al &"Bor '"l $a&tillo 2"l R"8 P"&$a'or! $u8a
ti"rra #a Ju"'a'o "&t0ril a $au&a '" &u #"ri'a3! ;"ngara a &u )a'r" 8 a1irAara
&u )ro)ia r")uta$i(n*
ProA"to 8 Pan'ora! E;a 8 A'@n! P&iJu" 8 lo& '" &u $u"r'a &u1r"n t"rri<l"&
$on&"$u"n$ia& $uan'o roA)"n una )ro#i<i$i(n $ontra la <L&Ju"'a '" 1orAa&
"&)"$i1i$a'a& '" $ono$iAi"nto* Par&i1al! o<&"r;an'o la a';"rt"n$ia Ju" #a
r"$i<i'o $ontra una $urio&i'a' Aal&ana! 1ra$a&a "n &u )riA"ra gran )ru"<a '"
#oA<ra* Por & &olo! "&t" ")i&o'io )ar"$" r"$oA"n'ar una $i"rta au'a$ia "
in$lu&o t"A"ri'a' "n "l $a<all"ro* R"in&"rta'o "n "l la<"rinto '" r"lato&
artLri$o&! "l in$i'"nt" '"l R"8 P"&$a'or &" 'ilata "n una <L&Ju"'a "t"rnaA"nt"
r"no;a'a '" a;"ntura 8 "5)"ri"n$ia! Ju" &i"A)r" #i"rra "l <lan$o! Ju" nun$a &"
$uA)l" )l"naA"nt"* Par&i1al "& un )"r&onaN" tor)"A"nt" #uAano! $a&i $(Ai$o!
"n un "&$"nario )or lo '"A@& lLgu<r"* Lo#"ngrin! #iNo '" Par&i1al! $ontinLa la
<L&Ju"'a '"l Grial* 9on "&to& ingr"'i"nt"&! "ntr" lo& Ju" 1iguran alguna&
#i&toria& '" aAor Au8 $ono$i'a&! &" t"Ni( "l ta)i7 '" la $a<all"ra A"'i";al! una
inA"n&a "5$r"$"n$ia $ultural '" la 'o$trina $ri&tiana*
25
Rog"r S#"rAan LooAi& ti"n" un "&tu'io $on$i&o &o<r" la 1orAa$i(n '" "&ta& 'i;"r&a&
l"8"n'a& "n: The 5rail@ From #eltic &!th to #hristian %!mbol 219+/3*
41
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
E&a A"7$la "n "Juili<rio in"&ta<l" '" $oA<at" ritual 8 aAor iA)o&i<l" Ju"
$on&titu8" "l Sthos '" la $a<all"ra g"n"r( 'o& #i&toria& anti$a<all"ra Ju" &" #an
$on;"rti'o $a&i "n Aito& taA<i0n* Al &aturar&" '" #i&toria& '" $a<all"ra! Don
RuiNot" $a8( "n una lo$ura ino1"n&i;a* Su& $(Ai$a& a;"ntura& &on la )riA"ra
"ta)a "n la tran&1orAa$i(n '" la 1igura '"l no<l" $a<all"ro "n "l )$aro* La&
)ro1un'a& 1u"nt"& '" la lit"ratura "&)aBola )ro'uN"ron taA<i0n otra 1igura Ju"
r"'uNo la $a<all"ra a una t@$ti$a '" "go&Ao '"&"n1r"na'o 8 &i"A)r"
in&ati&1"$#o "n 1orAa '" $onJui&ta &"5ual* La Aa8or )art" '" la& ;"r&ion"&
tratan a Don Cuan $oAo un ;illano &or)r"n'"nt"A"nt" &iA)@ti$o* 9oA)ara'o&
$on lo& Aito& al"$$iona'or"& '" la antig]"'a'! lo& roAan$"& artLri$o&! $on Don
RuiNot" 8 Don Cuan '" "&$olta! )ar"$"n al"ntar una )rogr"&i;a au'a$ia "
in'")"n'"n$ia '" $on'u$ta 1r"nt" a la& r"&tri$$ion"& tra'i$ional"&* IPro'uNo la
"&tru$tura N"r@rJui$a 8 "l $"rra'o uni;"r&o int"l"$tual '" la E'a' M"'ia una
inJui"tu' "5i&t"n$ial "5)r"&a'a "n lo& nu";o& Aito& '" $a<all"raK No #a8
1orAa '" '"Ao&trar &"A"Nant" $onN"tura! )"ro "l otro Aito '" la 0)o$a Ao'"rna
)ar"$" $on1irAar "&ta Aan"ra '" "nt"n'"r nu"&tra &ali'a '" la E'a' M"'ia*
Nu"&tro &"gun'o gran Aito Ao'"rno &in org"n"& "n la antig]"'a' ;"r&a
&o<r" un inJui"to 'o$tor>a;"ntur"ro 8a Aa'uro: Fau&to* La& ;"r&ion"& "&$rita&
'" "&t" r"lato a)ar"$"n "n un AoA"nto '" la E'a' M"'ia )o&t"rior al '" la
l"8"n'a '"l Grial* La #i&toria '"l "ru'ito 'o$tor Ju" ;"n'" &u alAa al 'ia<lo
)ara lograr )o'"r"& &o<r"natural"& $oA)art" $on lo& r"lato& '" $a<all"ra un
1u"rt" 0n1a&i& "n "l t"Aa '" la <L&Ju"'a* Alguno& "&)"$iali&ta& r"Aontan "l
t"Aa '"l 'o$tor>&a<io #a&ta ProA"t"o o "l )o'"ro&o Aago SiA(n! '" H"$#o&
:9>-.* P"ro lo& ;"r'a'"ro& org"n"& '" Fau&to "&t@n "n $u"nto& )o)ular"&
A"'i";al"& 8 o<ra& '" Aarion"ta& Ju" tratan &o<r" $ono$iAi"nto& )ro$ura'o&
)or "l 'ia<lo* To'o& "llo& )ar"$"n #a<"r $on;"rgi'o "n la 1igura #i&t(ri$a '"
Co#ann Fau&t! un "&tu'io&o 8 a)r"n'i7 '" Aagia n"gra Ju" ;i;i( "n torno al
1?,,* AunJu" #a&ta 1?4 no )u<li$( Co#ann S)i"&& la )riA"ra ;"r&i(n "&$rita '"
la #i&toria '" Fau&to* En "&t" $ua'"rno! "l &a<io 'o$tor 1irAa un )a$to '" &angr"
)or "l Ju" $"'" &u alAa a M"1i&t(1"l"&! A"n&aN"ro '"l 'ia<lo! tran&$urri'o&
;"inti$uatro aBo&! 'urant" lo& $ual"& M"1i&t(1"l"& MA" ;"r&ar@ ^"n Aagia_ 8
$uA)lir@ Ai& '"&"o& "n to'oM* E&t" arguA"nto tan &iA)l(n "5)r"&a
in'ir"$taA"nt" "l "&)ritu '" "5)lora$i(n '"l R"na$iAi"nto "n &u
'"&)la7aAi"nto #a$ia "l nort" 8 "l talant" '"&a1iant" '" la R"1orAa )rot"&tant"
"n &u '"&)la7aAi"nto #a$ia "l &ur*
Por Aoti;o& no inA"'iataA"nt" a)ar"nt"&! to'a& la& ;"r&ion"& '" la
#i&toria '" Fau&to )ar"$"n &"r 1ragA"ntaria& 8 $on1u&a&
-+
* El )o'"ro&o atra$ti;o
'" "&ta &itua$i(n no ll"ga nun$a a r"&ol;"r&" "n una a$$i(n uni1i$a'a 8
26
Part" '" la $on1u&i(n o aA<ig]"'a' r"&i'" "n "l noA<r"* En al"A@n! Faust &igni1i$a
M)uBoM! $on lo& Aati$"& $on&a<i'o& '" 1u"r7a! r"<"l'a 8 aA<i$i(n* En latn! Faustus &igni1i$a M"l
1a;oritoM >the favored one?2 una 1orAa Ju" )u"'" )ro'u$ir MPr(&)"roM "n ingl0&* R"&ulta
in&tru$ti;o l""r "a temestad $oAo una o<ra 1au&tiana Ao'i1i$a'a*
4-
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
$on;in$"nt"* La #i&toria #a $auti;a'o a Au$#o& "&$ritor"&O ni &iJui"ra Go"t#" la
'ot( '" una 1orAa ;ia<l" 8 '"1initi;a* En la o<ra ant"rior '" MarloP"! .octor
Faustus 21?9/3! "&t" )"r&onaN" '"&"a )o'"r ;olar 8 #a$"r&" in;i&i<l"! &"r
"A)"ra'or '"l Aun'o 8 $on;"rtir&" "n '"i'a'* Un ri$o a$oA)aBaAi"nto '"
)a8a&o&! $(Ai$o& '"Aonio& 8 un )a)a "ngatu&a'o )or tru$o& A@gi$o&
$on;i"rt"n la& "&$"na& $"ntral"& "n una <u1ona'a* El a$to Juinto r"'u$" lo&
LltiAo& AoA"nto& '" Fau&to a una al"gora Aoral tan "&t"r"oti)a'a $oAo "l
Pilgrim)s Progress. El "n'"<l" Fau&to '"&"a Mli<ro nun$a #a<"r l"'oM 8 ti"n" Ju"
"&$u$#ar "l &"rAon"o '" M"1i&t(1"l"&: MLo& n"$io& Ju" Jui"r"n r"r "n la ti"rra
llorar@n "n "l in1i"rnoM* E&ta o<ra 'raA@ti$a '" MarloP"! aLn A"'i";al! &"
a&"A"Na A@& a Cbu Re! Ju" a la alta trag"'ia o a la& angu&tia& '" i'"nti'a' '" la
"ra Ao'"rna*
D"&)u0& '" MarloP" a)ar"$i"ron una &"ri" '" o<ra& '" Aarion"ta& "n lo&
A"r$a'o& '" Euro)a! "n la& Ju" Fau&to "ra al 1inal $ata)ulta'o #a$ia la& 1au$"&
a<i"rta& '"l in1i"rno* Al )L<li$o l" "n$anta<an lo& to&$o& "1"$to& "&$0ni$o&* Fu"
"l 'raAaturgo al"A@n L"&&ing! un $rti$o iA)la$a<l" '"l $la&i$i&Ao 1ran$0& 8
'"1"n&or '" S#a%"&)"ar"! Jui"n i'"( a A"'ia'o& '"l &iglo E:III "l $aA<io Ju"
&a$ara a Fau&to '" la E'a' M"'ia &itu@n'olo 1irA"A"nt" "n "l Aun'o
Ao'"rno* AunJu" '"l Fau&to '" L"&&ing &(lo &" $on&"r;an 1ragA"nto&!
&a<"Ao& Ju" "n &u ;"r&i(n Fau&to no &" $on'"na )or &u )a$to $on "l '"Aonio:
&" &al;a*
E&t" $aA<io 1u" "l Ju" 'io a Go"t#" la )auta* Tra<aNan'o &o<r" "llo a ra$#a&
'urant" to'a &u ;i'a! Go"t#" inN"rt( a Fau&to "n la #i&toria '" Co< 8 "la<or( una
o<ra 'raA@ti$a tan "5t"n&a 8 ")i&('i$a Ju" la uni'a' '" a$$i(n &" )i"r'"* Po$a&
;"$"& "& r")r"&"nta'a "n &u ;"r&i(n $oA)l"taO "n la& a'a)ta$ion"& a la ()"ra &"
aA)utan &"$$ion"& "nt"ra&* 9uan'o ll"gaAo& al 1inal '" la o<ra &(lo )o'"Ao&
$on$"'"r un 'u'o&o &igni1i$a'o Aoral 8 &iA<(li$o al #"$#o '" Ju" "l )"$a'or 8
la!bo! '"l Aun'o o$$i'"ntal &" &al;" 1inalA"nt"O )orJu" &" #a M"&1or7a'oM*
IRu0 "&! )u"&! lo Ju" Fau&to &" "&1u"r7a "n $on&"guirK En la ;"r&i(n '" Go"t#"!
$oAo "n ant"rior"&! no "& 1@$il "n$ontrar una "&$"na "n Ju" la no<l"7a '" Fau&to
triun1" &o<r" &u "go&Ao* Ti"n" )o$o& atri<uto& Ju" l" r"'iAan* En "l ")i&o'io
'" Margarita! '" nu";o $uBo! Fau&to "& r"&)on&a<l" '" $uatro #oAi$i'io&* El
;illano '"l t"atro '" Aarion"ta& #a #"$#o )o$o )ara ganar&" el favor de .ios ! la
&al;a$i(n*
Go $r"o Ju" "&ta Mtrag"'iaM! $oAo la '"noAin( Go"t#"! no& atra" )orJu"
"&t@ r")l"ta '" $oA"'ia* Sin "A<argo! &u )u<li$a$i(n )or "ntr"ga& no iA)i'i( "l
'"&arrollo '" la l"8"n'a "n otra& 'ir"$$ion"& a Aano& '" otro& autor"&* A A"'io
$aAino "ntr" Fausto * 21,3 8 Fausto ** 21//3 &" )u<li$( "n Lon'r"& una no;"la
an(niAa titula'a Fran0enstein o el moderno Prometeo 2113* Pronto '"N( '" &"r
an(niAa* En "&t" li<ro "5traor'inario $on$"<i'o $uan'o t"na 'i"$inu";" aBo&!
Mar8 S#"ll"8 a'a)t( una aA)lia ;ari"'a' '" Aito& $l@&i$o& 8 Ao'"rno&! '"&'"
ProA"t"o! )a&an'o )or "l Satan@& '" Milton #a&ta la tabula rasa '" Lo$%"* G lo
Ju" "& A@& iA)ortant": "n1il( "l t"Aa 1au&tiano '" la MAor'"'ura '" &"r)i"nt"M
4/
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
'"l $ono$iAi"nto* Ha8 Au$#a& ra7on"& )ara l""r "&to& 'o& li<ro& Nunto&*
-* DOS :ERSIONES EN 9ONFLI9TO
La& ;"inti$in$o "&$"na& del Fausto * de Go"t#"! &in A@& 'i;i&ion"& "n a$to& o
&"$$ion"&! )u"'"n &")arar&" grosso modo "n tr"& &"$u"n$ia&: a<'i$a$i(n 8 $aA<io
'" l"alta'"&O &"'u$$i(n '" Margarita 8 trai$i(nO #ui'a 8 r"Aor'iAi"nto* En
A"'io '" la $ri&i& ;ital '" la "'a' Aa'ura )inta'a "n la )riA"ra "&$"na! Fau&to
'"Na '" la'o to'a& &u& a1i$ion"& U"l &a<"r '" lo& li<ro&! "l l"nguaN" "n & $oAo
;a #a$ia "l $ono$iAi"nto! &u alta )o&i$i(n "n la $oAuni'a'! &u ;n$ulo& $on la
in&titu$i(n uni;"r&itariaU $on o<N"to '" #a$"r un trato $on "l ag"nt" '"l Dia<lo*
Ha<i"n'o Aal'"$i'o to'o! '"&'" "l 'in"ro a la 1"! <u&$a 8 "n$u"ntra
1uga7A"nt" "l )la$"r )uro! "l torr"nt" '" la "5)"ri"n$ia )or la "5)"ri"n$ia
Ai&Aa* A la& )r"gunta '" Margarita &o<r" &u& $r""n$ia& r"ligio&a&! Fau&to
o1r"$" una r"&)u"&ta r";"la'ora:
Ll"na $on "&to tu $ora7(n! 8 $uan'o! )"n"tra'a '" tal &"ntiAi"nto! &"a&
1"li7! n(A<ralo "nton$"& $oAo Jui"ra&! ll@Aal" 1"li$i'a'! $ora7(n! aAor! Dio&*
Para "llo no t"ngo noA<r"O "l &"ntiAi"nto "& to'o* El noA<r" no& "& A@& Ju"
rui'o 8 #uAo Ju" o1u&$a la luA<r" '"l $i"lo*
2/.?1>/?O tr* C* Ro;iralta 6orr"ll3
E&t" Ao'"rno Co< "&t@ 'i&)u"&to a llaAar Dio& a &u )la$"r &"n&ual! una
";i'"nt" '"$lara$i(n '" #"'oni&Ao* En "l Co< <<li$o! "&ta $la&" '" <la&1"Aia l"
#a<ra )ri;a'o '" inA"'iato '"l 1a;or '" Dio&O "n la o<ra '" Go"t#"! Margarita
o<&"r;a &iA)l"A"nt" Ju" #a8 algo tor$i'o "n &u $on1"&i(n! 8 la "&$"na
$ontinLa* El roAan$" $on Margarita! a)ar"nt"A"nt" ino$"nt"! )untua'o $on
'"li$a'o& AoA"nto& lri$o&! $on'u$" a una &u$"&i(n '" '"&a&tr"& '" lo& Ju"
Fau&to &" al"Na Uo #u8"! $uan'o Margarita "& &al;a'a '"&)u0& '" #a<"r Au"rto
U* El )la$"r 8 "l &"ntiAi"nto ;"n$"n to'o& lo& "&$rL)ulo&*
El r"$#a7o '" Fau&to '" to'a grati1i$a$i(n $on;"n$ional $on "l 1in '" ir "n
)o& '" la int"n&i'a' '" la "5)"ri"n$ia "&t@ "nAar$a'o "n una &"ri" '" tr"&
)ortal"& a tra;0& '" lo& $ual"& a$$"'"Ao& a la o<ra* La '"'i$atoria atri<u8" "l
li<ro! "n "1"$to! a la iAagina$i(n Nu;"nil '"l )ro)io Go"t#"! $on $u8o Aun'o '"
"&)ritu& ;ol;i( a to)ar ;"int" aBo& '"&)u0& "n Aanu&$rito& ol;i'a'o&* El
MPr"lu'io "n "l T"atroM 'i$" in&i&t"nt"A"nt" al l"$tor o "&)"$ta'or! A"'iant" "l
)"r&onaN" no $l@&i$o '"l Gra$io&o >"ustige Person? Ju" l" "&)"ra una A"7$la
$oA)l"Na '" ;"r'a' 8 "rror*
D"Ao& taA<i0n no&otro& un "&)"$t@$ulo )ar"$i'o* M"t"' la Aano "n
)l"na ;i'a #uAana* To'o& la ;i;"n! )"ro )o$o& la $ono$"n! 8 'on'"Jui"ra Ju"
4.
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
la $oN@i&! all o1r"$" int"r0&*
21++>1+93
Tra& "&t" Aani1i"&to '" un 'ir"$tor 'raA@ti$o "n 1un$ion"&! "l MPr(logo "n
"l 9i"loM '"&$i"n'" <ru&$aA"nt" '"&'" la AaN"&tuo&a $"l"<ra$i(n Ju" #a$"n lo&
ar$@ng"l"& '"l uni;"r&o $r"a'o )or "l S"Bor 2-./>-4,3 #a&ta un 'i@logo No$o&o
"ntr" "l <u1(n>"A<au$a'or M"1i&t(1"l"& 8 un "norA"A"nt" tol"rant" S"BorO 0&t"
in$lu&o a$")ta la iA)"rtin"nt" a)u"&ta '" M"1i&t(1"l"& '" Ju" )u"'" $orroA)"r
a Fau&to! )orJu" "l S"Bor '"$lara Ju" a$a&o #aga 1alta un <ri<(n >%chal0? )ara
in$itar a lo& &"r"& #uAano& a &alir '" &u a)ata* To'o& lo& $rti$o&! '"&'" S$#ill"r
"n a'"lant"! #an t"ni'o Ju" a<or'ar lo& "norA"& $aA<io& '" tono 8 talant" '"
la o<ra* El )ro)io Go"t#" &" r"1"ra a &u& M<roAa& "n &"rioM*
IHa8 Ju" toAar&" "n &"rio "l Fausto *K La $on&tant" No$o&i'a' '"
M"1i&t(1"l"& no& '"Na &i"A)r" "n la 'u'a* G "n "l MPr(logo "n "l 9i"loM &" ini$ia
una $oA)li$a'a a'i;inan7a A"ta1&i$a! ra8ana "n la $#an7a! &a$a'a '"l Antiguo
T"&taA"nto* /ob: IPor Ju0 &u1r"n lo& Nu&to&K Fausto@ IPor Ju0 &" &al;an lo&
iA)o&K
E& 'i1$il &a<"r "n Ju0 A"'i'a "l #"'oni&Ao '" Fausto r"1l"Na la ;i'a 8
0)o$a '" Go"t#"* En "&ta "5t"n&a o<ra! &u g"niali'a' &" "l";a &in 'i1i$ulta' )or
"n$iAa '" $at"gora& )r""&ta<l"$i'a& $oAo $l@&i$o 8 roA@nti$o! $i"n$ia 8 )o"&a!
"&)iritual 8 '"Aonia$o! &o$ial " in'i;i'ual! tr@gi$o 8 $(Ai$o* En la $ort" '"
Y"iAar! rgi'aA"nt" organi7a'a! Go"t#" '"'i$( &u a$ti;i'a' a a&unto& '"
E&ta'o! a 'irigir un t"atro! a la in;"&tiga$i(n $i"nt1i$a 8 a una &u&tan$ial
;ari"'a' '" aAigo& 8 a'Aira'or"&* En $oA)ara$i(n! "l )"r&onaN" '" Fau&to
)ar"$" un &"r &olitario )"r'i'o "n t"rritorio )o$o $ono$i'o* 9uan'o la
R";olu$i(n Fran$"&a &uAi( a to'a Euro)a "n la $on1u&i(n! Go"t#" )ar"$i(
'"'i$ar&" a "A)r"&a& A@& no<l"&* P"ro Go"t#"! "l in'i&)uta<l" 1un'a'or '" la
lit"ratura al"Aana Ao'"rna! 1u" &i"A)r" 1i"l! )ara <i"n o )ara Aal! a "&ta
'"&igual o<ra &o<r" "5traBaAi"nto " in&ati&1a$$i(n $on la ;i'aO nun$a &" li<"r(
'" "lla* Sin "A<argo! Fau&to! "l #oA<r" "&1or7a'o 8 )"r'i'aA"nt" aA<i$io&o
Ju" "& "5on"ra'o '" &u $a&tigo! &igu" &i"n'o "n <u"na )art" un "nigAa lit"rario
8 $ultural*
Por otra )art"! la& $ir$un&tan$ia& '" la ;i'a '" Mar8 S#"ll"8 o1r"$"n una
ori"nta$i(n $lara &o<r" "l )or Ju0 '" Ju" "&$ri<i"ra &u )riA"ra no;"la! 8 $(Ao
)u'o t"rAinarla "n "l tran&$ur&o '" un aBo a "'a' tan t"A)rana* Mar8 S#"ll"8
;i;i( &u& )riA"ro& aBo& $on )"r&ona& 1aAo&a& Au8 a'Aira'a& )or &u
g"niali'a'! &u& alto& i'"al"& 8 &u& ;i'a& )r"&uAi<l"A"nt" grati1i$ant"&* P"ro &u
)a'r" ;iu'o! YilliaA Go'Pin! "ra un $ono$i'o &o$iali&ta $u8a Aoral utilitaria
l" in'uNo a "&$ri<ir Ju" "n un 1u"go &al;ara ant"& un li<ro )r"$io&o Ju" a un
Ai"A<ro '" &u )ro)ia 1aAiliaO no &a<a r"alA"nt" $ui'ar '" &u #iNa! la $ual
$ono$a a &u Aa'r"! Mar8 Yoll&ton"$ra1t! Au"rta '" )arto! &(lo )or lo Ju" l"
#a<an $onta'o '" &u '"'i$a$i(n al 1"Aini&Ao! la& $au&a& r";olu$ionaria& 8 lo&
4?
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
aAigo& n"$"&ita'o&* P"r$8 68&&#" S#"ll"8! "&t"r"oti)o '"l )o"ta roA@nti$o! &"
ll";( a Mar8 a Euro)a $ontin"ntal $uan'o t"na 'i"$i&i"t" aBo& &in $a&ar&" $on
"lla! )ara r"&i'ir una t"A)ora'a "n la "5$0ntri$a r"&i'"n$ia '" otro )o"ta
roA@nti$o! lor' 68ron* Ro'"a'o& '" na$iAi"nto& il"gtiAo& 8 Au"rt"&
in1antil"&! ;i;i"ron '" &u& alto& i'"al"& '" r"#a$"r "l Aun'o a tra;0& '" la
li<"ra$i(n 8 la r";olu$i(n* Lo& #oA<r"& '" "&t" gru)o "&ta<an '"$i'i'o& a
a$$"'"r a la gloria A"'iant" &u ing"nioO ningLn otro ti)o '" )r"o$u)a$ion"&
'"<a int"r)on"r&" "n &u $aAino* ALn a'ol"&$"nt"! Mar8 "ntr"g( una )art" '"
&u &"r a "&ta into5i$ant" "5i&t"n$ia! Ju" "l r"&to '"l Aun'o )o'ra Au8 <i"n
"n;i'iarl"* Fu" "l no ;a A@& '" una ;i'a roA@nti$a! )"ro $on tanta $lari'a'
)"r$i<i( taA<i0n la ;ani'a' 8 "go&Ao '" "&ta $la&" '" "5i&t"n$ia Ju" narr( una
#i&toria 1i$ti$ia &o<r" "lla! Ju" &" $on;irti( "n Aito $a&i '" inA"'iato* Pu"'" Ju"
Fran0enstein no& )ar"7$a una no;"la $on Au$#o& )a&aN"& Aal "&$rito& 8
"5ag"ra'o&! )"ro &u nota<l" "&tru$tura narrati;a &o&ti"n" 1irA"A"nt" un r"lato
$u8a )"rtin"n$ia )ara la #i&toria '" la $i;ili7a$i(n o$$i'"ntal #a i'o "n auA"nto
'"&'" "l 'a '" &u )u<li$a$i(n* Mi"ntra& Ju" Fausto ti"n" "l atra$ti;o '" un
"nigAa "t"rno! Fran0enstein )o&"" "l "&$o7or '" una <o1"ta'a a la 1aAilia 8 "l
"ntorno '" la autora*
Fran0enstein '"&)li"ga una ;ari"'a' '" artilugio& tan $oA)l"No& $oAo lo&
'" Fausto )ara a<&or<"rno& "n la #i&toria* El &u<ttulo "n$i"rra 8a una
)r"t"n&i(n "norA"A"nt" aA<i$io&a al )r"&"ntar al #0ro" '" la no;"la $oAo
MAo'"rno ProA"t"oM* El ")gra1" r"&u"na $on una $ita "&$u"ta '" A'@n '" El
Paraso erdido )ara '"&$ri<ir la '"&ola$i(n &"nti'a )or la $riatura a Jui"n "l
'o$tor Fran%"n&t"in #a 'a'o #orri<l" ;i'a $on la "l"$tri$i'a'
-4
* En la "'i$i(n
an(niAa original '" 11! a la '"'i$atoria a YilliaA Go'Pin! Ju" in'uNo a
Au$#o& a )"n&ar Ju" P"r$8 68&&#" S#"ll"8 #a<a "&$rito "l li<ro! &"gua un
)r"1a$io &in 1irAa! Ju" P"r$8 "n "1"$to l" "&$ri<i( a Mar8* MH" )ro$ura'o
$on&"r;ar la ;"r'a' '" lo& )rin$i)io& "l"A"ntal"& '" la natural"7a #uAana!
aunJu" no #" t"ni'o "&$rL)ulo& )ara intro'u$ir inno;a$ion"& "n &u
$oA<ina$i(nM* E&$ri<i"n'o "n noA<r" '" Mar8! S#"ll"8 a1irAa aJu "l a&)"$to
"5)loratorio '" la #i&toria! )r"&"nta'a $oAo un "5)"riA"nto "n la natural"7a
#uAana Ju" Aanti"n"! $oAo lo& $u"nto& '" Po" 8 la Ao'"rna $i"n$ia 1i$$i(n!
)rin$i)io& )&i$ol(gi$o& <@&i$o&* D"&)u0&! una &"ri" '" $arta& '" Yalton a &u
#"rAana "n;ia'a& a Inglat"rra '"&$ri<"n tanto &u )ro)ia "5)"'i$i(n al Polo
Nort" $oAo &u "n$u"ntro "n "l '"&i"rto @rti$o $on Fran%"n&t"in! otro $i"nt1i$o
Ju" #a <u&$a'o la gloria a tra;0& '" una gran "A)r"&a* FinalA"nt"! "l agota'o
Fran%"n&t"in narra a Yalton una larga #i&toria &o<r" &u $r"a$i(n '" un
27
JTe ed2 Hacedor mo2 ;ue de la arcilla ;ue era
me moldearas hombre 7JTe rogu6 ;ue2 sac<ndome
de las sombras2 en este 9ardn de las delicias
me usieras7
>El Paraso erdido2 E! 4./>4.?3
4+
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Aon&truo ;i;o &ir;i0n'o&" '" $a'@;"r"&* En "l $"ntro! inN"rta'a "n "l r"lato '"
Fran%"n&t"in! #allaAo& la #i&toria '"l Aon&truo! $onta'a "n un "&)"$ta$ular
gla$iar "n la $iAa '" lo& Al)"&* El "1"$to '" to'o "&t" "ntr"la7aAi"nto narrati;o
"& garanti7ar Ju" la #i&toria Aa'r" &" toA" totalA"nt" "n &"rio* E&t" uni;"r&o
&in 'io&! )o<la'o! no o<&tant"! '" "&)ritu& 8 '"Aonio& 8 '" to'o& lo& "1"$to&
"nno<l"$"'or"& '" lo &u<liA" '" la natural"7a! no )ro;o$a ni una &ola &onri&a o
ri&a int"n$iona'a Ju" at"nL" "l a&"&inato '" $uatro )"r&ona& Ju"ri'a& '"
Fran%"n&t"in a Aano& '" &u )ro)ia $riatura*
P"rAtanA" r"1orAular la& 'o& a$$ion"&: #a<i"n'o al$an7a'o una
)ri;il"gia'a $at"gora &o$ial " int"l"$tual "n la ;i'a! Fau&to la a<an'ona )or
uno& logro& 'u'o&o& $oAo aAant" roA@nti$o 8 ;iaN"ro 1ant@&ti$o* A tra;0& '"
tr"& $ontin"nt"&! Fau&to 'a ri"n'a &u"lta a &u iA)a$i"n$ia $on&igo Ai&Ao! $on
M"1i&t(1"l"& 8 $on to'a la $r"a$i(n* Co;"n 8 '"&$ono$i'o! Fran%"n&t"in <u&$a la
1aAa! Lni$a &al;a$i(n Ju" l" o1r"$" &u Aun'o &in 1"* A&! &" "ntr"ga a un int"nto
1an@ti$o '" $r"ar ;i'a #uAana! un a$to tra'i$ionalA"nt" r"&tringi'o a la 1igura
'i;ina* Al $on&"guirlo! Fran%"n&t"in &" $on'"na* E&! a'"A@&! r"&)on&a<l" '"
$uatro #oAi$i'io&* MA)r"n'" '" AM! l" 'i$" a Yalton! M$u@n )"ligro&a "& la
a'Jui&i$i(n '" $ono$iAi"nto 8 $u@nto A@& 1"li7 "& "l #oA<r" Ju" $r"" Ju" &u
$iu'a' natal "& "l Aun'o Ju" aJu"l Ju" a&)ira a una gran'"7a A@& all@ '" lo
Ju" &u natural"7a l" )"rAit"M* P"ro Fran%"n&t"in no &" $r"" r"alA"nt" lo Ju"
'i$"*
No o<&tant" la& 'i1"r"n$ia& "n "l '"&"nla$" 'raA@ti$o 8 "n "l tono g"n"ral!
"&to& 'o& $u"nto& '" a;"ntura A"ta1&i$a #an r"&ulta'o &"r la& 'o& ;"r&ion"&
A@& "1i$a$"& 8 )"r'ura<l"& '" un &olo Aito: "l &a<io 'o$tor! in&ati&1"$#o $on &u
&u"rt"! Ju" <u&$a la )l"nitu' "n una ;i'a &o<r"#uAana*
/* ES9ENAS DE FAUSTO
En gra'o $on&i'"ra<l"! la& "&$"na& ini$ial"& "n "l ga<in"t" '" Fausto &on una
r"$a)itula$i(n '" la& 'o& )riA"ra& )art"& '"l .iscurso del m6todo '" D"&$art"&*
X&t" no& #a<la '" $(Ao a<an'on( "l "&tu'io '" la lit"ratura! la& Aat"A@ti$a&! la
t"ologa! la 1ilo&o1a! "l '"r"$#o! la A"'i$ina 8 la r"t(ri$a "n <u&$a '" un
$ono$iAi"nto A@& )r@$ti$o a'Juiri'o A"'iant" ;iaN"&! "5)"ri"n$ia 8 &"nti'o
$oALn* Fau&to no& 'i$" Ju" ti"n" ttulo& &u)"rior"& "n to'a& "&ta& 'i&$i)lina&*
La 'i1"r"n$ia "ntr" lo& 'o& r"lato& "&tri<a "n "l ritAo! "n "l AoA"nto "l"gi'o
)ara toAar "l #ilo '" la a$$i(n* En$ontraAo& a Fau&to "n &u ga<in"t" "n "l
AoA"nto )r"$i&o "n Ju" int"nta $on iA)a$i"n$ia &alir '" &u& #"rruA<ro&o&
&a<"r"& $on o<N"to '" <u&$ar una ;i'a '" a$$i(n* A D"&$art"& lo "n$ontraAo&
)r"$i&aA"nt" $uan'o ;u"l;" a in&talar&" "n &u '"&)a$#o >oSle? '"&)u0& '"
Au$#o& aBo& )a&a'o& $oAo &ol'a'o 8 ;iaN"ro* La '"&$ri)$i(n Ju" #a$"
D"&$art"& '" lo Ju" #a8 "n "&" )a&a'o "& un r"&uA"n <a&tant" a)ro5iAa'o '"
44
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
lo Ju" ti"n" Fau&to )or '"lant"*
Tr"&$i"nto& aBo& '"&)u0&! "&ta& 1ra&"& $on&"r;an una in$i&i;a a$tuali'a'*
***a<an'on0 '"l to'o "l "&tu'io '" la& l"tra&O 8! r"&u"lto a no <u&$ar otra
$i"n$ia Ju" la Ju" )u'i"ra #allar "n A Ai&Ao o "n "l gran li<ro '"l Aun'o!
"A)l"0 "l r"&to '" Ai Nu;"ntu' "n ;iaNar! "n ;"r $ort"& 8 "N0r$ito&! "n $ulti;ar la
&o$i"'a' '" g"nt"& '" $on'i$ion"& 8 #uAor"& 'i;"r&o&! "n r"$og"r ;aria&
"5)"ri"n$ia&! "n )on"rA" a A Ai&Ao a )ru"<a "n lo& $a&o& Ju" la 1ortuna A"
'")ara<a! 8 "n #a$"r &i"A)r" tal"& r"1l"5ion"& &o<r" la& $o&a& Ju" &" A"
)r"&"nta<an Ju" )u'i"ra &a$ar algLn )ro;"$#o '" "lla&* Pu"& )ar"$aA" Ju"
)o'a #allar Au$#a A@& ;"r'a' "n lo& ra7onaAi"nto& Ju" $a'a uno #a$"
a$"r$a '" lo& a&unto& Ju" l" ataB"n! "5)u"&to a Ju" "l &u$"&o ;"nga lu"go a
$a&tigarl"! &i #a Nu7ga'o Aal! Ju" "n lo& Ju" 'i&$urr" un #oA<r" '" l"tra&!
"n$"rra'o "n &u '"&)a$#o! a$"r$a '" "&)"$ula$ion"& Ju" no )ro'u$"n "1"$to
alguno 8 Ju" no ti"n"n )ara 0l otra& $on&"$u"n$ia&! &ino Ju" a$a&o &"an tanto
Aa8or Aoti;o )ara "n;an"$"rl" $uanto A@& &" a)art"n '"l &"nti'o $oALn***
>.iscurso del m6todo2 )riA"ra )art"3
D"&$art"& )o'ra aJu "&tar #a<lan'o "n noA<r" '" Fau&to "n "l $oAi"n7o
'" la o<ra 'raA@ti$a '" Go"t#"* D"&)u0&! $on M"1i&t(1"l"& #a$i"n'o '" gua '"l
;iaN" 8 '" tutor! Fau&to &" lan7a a la <L&Ju"'a '" "&" $ono$iAi"nto )r@$ti$o 8
"&a "5)"ri"n$ia '"l Aun'o '" lo& Ju" &" #a ai&la'o* A 'i1"r"n$ia '" D"&$art"&!
Fau&to no r"gr"&a nun$a a &u '"&)a$#o )ara #a$"r r"$u"nto '" lo Ju" #a
a)r"n'i'o* Su& "5)"ri"n$ia& 8 "A)"Bo& $ontinLan int"rAina<l"A"nt"* S(lo la
Au"rt" )u"'" $"rrar la "&tru$tura '" la o<ra*
9ualJui"ra Ju" 1r"$u"nt" Au&"o& &a<" Ju" un t"Aa $oALn "n la )intura
r"na$"nti&ta "& &an C"r(niAo "n &u "&tu'io! r")r"&"nta'o "n una $"l'a
Aon@&ti$a! $on li<ro&! una $ru7 8 la $ala;"ra '" la Au"rt"* Al igual Ju"
MarloP"! Go"t#" "ligi( "l ga<in"t" '" Fau&to $oAo "&$"nario )rin$i)al '" &u
'raAa int"l"$tual! "n "l Ju" la #i&toria '" Margarita $on&titu8" un a)0n'i$"
"5traBo )"ro &"'u$tor* Ha<i"n'o '"Na'o a un la'o to'o& lo& $aA)o& '"l &a<"r
"n la )riA"ra "&$"na " in;o$a'o a $ualJui"r "&)ritu )r(5iAo "n la &"gun'a!
Fau&to '"&$u<r" al &alir al "5t"rior Ju" un "&)ritu 2"n 1orAa '" )"rro '" agua&3
l" #a &"gui'o #a&ta &u '"&)a$#o* D"&)u0& '" una &"ri" '" $(Ai$o& $onNuro&!
M"1i&t(1"l"& &" l" a)ar"$" M;"&ti'o '" "&tu'iant" ;aga<un'oM! "& '"$ir! $oAo
'o<l" )ar('i$o '" Fau&to* E& 0&t" Jui"n )ro)on" un M)a$toM! $oAo &i $ono$i"ra
8a lo& )orA"nor"& '" &u )ro)io Aito )or 1u"nt"& ant"rior"&* M"1i&t(1"l"&
r"Aolon"aO lo& "&)ritu& Ju" l" a$oA)aBan in'u$"n un &u"Bo "n Fau&to )ara
Ju" "&t" Lu$i1"r A"nor )u"'a $on&ultar $on la autori'a' &u)"rior*
9uan'o M"1i&t(1"l"& ;u"l;"! Fau&to "&t@ $on un #uAor '" )"rro& 8 Aal'i$"
Mto'o $uanto $"r$a "l alAaM 21?43* Entr" la& Aal'i$ion"& 1igura la 1a$ulta'
Ai&Aa '" la iAagina$i(n: MEl 'io& Ju" r"&i'" "n Ai )"$#oM 21?++3 8 Ju" l"
iA)ul&a a al"Nar&" '" lo& li<ro& )ol;ori"nto& "n <u&$a '" lo &u<liA"* To'a la
4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
arguA"nta$i(n "n "&t" )unto "& Au8 a<&tra$ta 2a A"no& Ju" &" )onga "n "&$"na
'" Ao'o $on;in$"nt"3 a la )ar Ju" )o$o $r"<l" $oAo )r"lu'io '"l gran
AoA"nto* S" n"$"&ita un $oro '" "&)ritu& )ara )o'"r ll";ar a Fau&to a un
talant" )o&i<l" )ara tratar $on M"1i&t(1"l"&* Al r"#u&ar la& o1"rta&
$on;"n$ional"& '" oro! AuN"r"& 8 gloria 21+49>1+43! Fau&to r"$#a7a "l ;uid ro
;uo #i&t(ri$o '" un alAa a $aA<io '" un )"rio'o '" '"l"it" in"1a<l"* Por "l
$ontrario! Fau&to )ro)on" una a)u"&ta*
Si un 'a l" 'igo al 1uga7 AoA"nto:
MQD"t"nt"! "r"& tan <"lloSM!
)u"'"& "nton$"& $argarA" '" $a'"na&O
"nton$"& $on&"ntir0 gu&to&o "n Aorir*
21+99>14,-3
A& )u"&! "l $ontrato tra'i$ional )or "l $ual Fau&to no t"n'ra otra $o&a Ju"
#a$"r Ju" '"l"itar&" a lo largo '" ;"inti$uatro aBo& &" #a tro$a'o "n una
$oA)"t"n$ia )ara ;"r Jui0n &"r@ A@& a&tuto
-
* La a)u"&ta '"Na a Fau&to la
)o&i<ili'a' '" ganar! "n aA<o& 1r"nt"&: '" "5)lotar lo& )o'"r"& &o<r"natural"&
'" M"1i&t(1"l"& al Ai&Ao ti"A)o Ju" logra la &al;a$i(n 1inal! '" a$u"r'o $on la
;"r&i(n '" L"&&ing*
E& iA)ortant" a';"rtir Ju" ant"& '"l M1inM! Au8 l"Nano aLn tanto "n la ;i'a
'" Fau&to $oAo "n la Go"t#"! Fau&to #a )"r'i'o "&"n$ialA"nt" la a)u"&ta al
A"no& "n 'o& o$a&ion"&* En la "&$"na '" MUn Nar'nM
-9
! ;" &u aAor #a$ia
Margarita $oAo algo in"1a<l"*
A<an'onar&" )or $oA)l"to
8 &"ntir un "A<"l"&o Ju" #a '" &"r "t"rno*
QEt"rno***S Su 1in &"ra la '"&"&)"ra$i(n*
NoO Q&in 1inS QSin 1inS
2/191>/19.3
E&to ti"n" to'o "l a&)"$to '" &"r "l ,ugenblic0 2MAoA"ntoM3 arr"<ata'o al
das Rauschen der Teit 2M"l <ulli$io '"l ti"A)oM! M"l tor<"llino '" lo&
a$ont"$iAi"nto&M ^14?._3! "l AoA"nto '" '"l"it" in1inito al Ju" Fau&to #a
a)o&ta'o no "ntr"gar&" nun$a totalA"nt"* En la )art" &"gun'a &" rin'" '"
28
En la E'a' M"'ia 8 "l R"na$iAi"nto! una garanta '" ;"inti$uatro aBo& A@& a un
#oA<r" Aa'uro r")r"&"nta<a un &u&tan$ial r"galo '" long";i'a'* 9#ri&to)#"r Ri$%&
#a &"Bala'o la iA)ortan$ia '" "&t" "l"A"nto )ara "l Fausto '" MarloP"* Ha$ia 1,,! la&
"&ta'&ti$a& 8 la& $ir$un&tan$ia& )ro<a<l"A"nt" #a<ran $aA<ia'o lo <a&tant" )ara Ju"
la "&)"ran7a '" ;i'a 1u"ra una $on&i'"ra$i(n A"no& '"$i&i;a )ara "l #0ro" '" Go"t#"*
29
En "l t"5to '" S#attu$% &" &itLan "&to& ;"r&o& "n la "&$"na '" MEl Nar'n '" MartaM!
)"ro )"rt"n"$"n "n r"ali'a' a la "&$"na '" MUn Nar'nM* >8. de la T.?.
49
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Ao'o &iAilarA"nt" "5ta&ia'o a H"l"na 29/1>9.13* P"ro '" algLn Ao'o! la
Aar$#a '" lo& a$ont"$iAi"nto& no in$i'" "n la a)u"&ta Ju" ini$ia<a la a$$i(n* Ni
M"1i&t(1"l"& ni "l S"Bor r"$laAan nun$a a Fau&to la a)u"&ta Ju" #a )"r'i'o* A&
Go"t#" $on;i"rt" la #i&toria '" Co< "n un 1ra$a&o &al;a'o al 1inal &(lo )or un
Ailagro*
To'a& la& "'i$ion"& $oin$i'"n "n Ju" "l li<ro '" Co< "& la 1u"nt" '" la
a)u"&ta '" M"1i&t(1"l"& $on "l S"Bor! )"ro &on $onta'a& la& "'i$ion"& 'on'" &"
a)unta Ju" taA<i0n &" &a<" '(n'" "n$ontr( Go"t#" la i'"a '" la &"gun'a
a)u"&ta
/,
* En la &"$$i(n Juinta '" .ivagaciones de un aseante solitario2 Rou&&"au
";o$a &u i'li$a ;i'a '" &ol"'a' 8 A"'ita$i(n o$io&a! '" dolce far niente2 "n la i&la
'" St* Pi"rr" '" un lago &ui7o* Flotan'o &in ruA<o "n un "&Jui1" &o<r" "l agua
tranJuila! no r"ali7a<a #a7aBa alguna! no &" gana<a la gloriaO )or "l $ontrario!
A"'iant" un )ro$"&o '" r"nun$ia #"rAo&aA"nt" '"&$rito! o<tu;o Mla &"n&a$i(n
'" "5i&tir "n "l ni;"l A@& &iA)l"M* Pronto &" tran&1orAa "n "l ni;"l A@& "l";a'o*
La& r"1l"5ion"& '" Rou&&"au &o<r" "&t" "&ta'o &urgan "n un AoA"nto
iA)ortant" 8 )"rtur<a'or '" la #i&toria "&)iritual '" O$$i'"nt"*
A& )u"&! nu"&tro& go$"& t"rr"nal"& &on $a&i &in "5$")$i(n $riatura& '" un
AoA"ntoO 'u'o Ju" ninguno '" no&otro& $ono7$a "l &igni1i$a'o '" la
1"li$i'a' )"r'ura<l"* Aun "n nu"&tro& )la$"r"& A@& int"n&o& a)"na& #a8 un
&olo AoA"nto '"l Ju" nu"&tro $ora7(n )u'i"ra '"$ir &in$"raA"nt": MQONal@
"&t" in&tant" )u'i"ra 'urar )ara &i"A)r"SM G I$(Ao 'ar "l noA<r" '" 1"li$i'a'
a un "&ta'o 1uga7 Ju" &igu" '"Nan'o ;a$o& 8 angu&tia'o& nu"&tro& $ora7on"&!
<i"n laA"ntan'o algo Ju" #a )a&a'o o '"&"an'o algo Ju" aLn no "&K
E&t" an#"lo '" "l";ar&" )or "n$iAa '"l )a&o '"l ti"A)o 8 "t"rni7ar "l
AoA"nto $onti"n" "l"A"nto& A&ti$o& 8 <la&1"Ao&* Rou&&"au r"$ono$" &u
arrogan$ia una& ln"a& '"&)u0&: MI9u@l "& "l orig"n '" nu"&tra 1"li$i'a' "n
'i$#o "&ta'oK Na'a "5t"rior a no&otro& Ai&Ao&! na'a &")ara'o '" no&otro& 8
nu"&tra "5i&t"n$iaO Ai"ntra& 'ur" "&t" "&ta'o &oAo& auto&u1i$i"nt"& $oAo Dio&M
29,3*
Go"t#" r"&)on'i( a la& a&)ira$ion"& '" tra&$"n'"n$ia '" Rou&&"au
#a$i"n'o a Fau&to r"#u&ar 2$on 'o& "5$")$ion"&3 la& t"nta$ion"& '" tra&$"n'"r "l
ti"A)o* A 'i1"r"n$ia '" la ;"r&i(n '" MarloP"! "&t" Fau&to no ;"n'" &u alAa
)or 'o& '"$"nio& '" ;i'a )l"na! &ino Ju" a)u"&ta Ju" ningLn &"ntiAi"nto! )or
)ro1un'o Ju" &"a! ningLn $ariBo #uAano &u&$itar@ nun$a &u l"alta'* E&t"
)rin$i)io g0li'o )"rAit" a Fau&to )ro<arlo to'o una& $uanta& ;"$"&! $oAo un
t"norio int"l"$tual o "l )arti$i)ant" "n un "5)"riA"nto '" in;"&tiga$i(n
&"5ol(gi$a* To'o ;a Ju"'an'o a &u "&)al'a* Na'a iA)orta &al;o &u )ro)ia 8
o)ul"nta &u)"r;i;"n$ia
/1
*
30
Un <u"n an@li&i& a)ar"$" "n "l $a)tulo $uarto '"l li<ro '" Can" W* 6roPn 5oethe)s Faust.
31
D"&$rita "n "&to& t0rAino&! la a$titu' 1au&tiana '" autograti1i$a$i(n r"$u"r'a la '"
Au$#o& )"r&onaN"& '" la& no;"la& '" un autor 1ran$0& Ju" "&$ri<a 'urant" "&t" Ai&Ao )"rio'o
r";olu$ionario* E& )o&i<l" int"r)r"tar lo& ")i&o'io& a<8"$to& '" la /uliette '"l AarJu0& '" Sa'"
,
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
La Aoral '" la ;i'a '" Fau&to 8 '" la o<ra 'raA@ti$a '" Go"t#" no "&
1@$ilA"nt" a)r"#"n&i<l"O 8a$" "n "l 1on'o '" la )ara'oNa 8 la aA<ig]"'a'*
Fau&to &" a1"rra a lo $onting"nt" )"ro '"&"a "l";ar&" )or "n$iAa '" "llo* Su
M"&1u"r7oM Aira a un ti"A)o #a$ia a&)ira$ion"& "l";a'a& 8 #a$ia un
o)ortuni&Ao irr"&)on&a<l"* Fau&to an&ia la $on'i$i(n 'i;ina* Al r"#u&ar la&
#a<itual"& li&onNa& '" M"1i&t(1"l"& " in&i&tir "n un trato no $"rra'o Ju" l"
$on$"'" lo& )o'"r"& A@gi$o& '" M"1i&to Ai"ntra& &iga "n "&ta'o '"
in&ati&1a$$i(n! Fau&to "ngatu&a tanto a M"1i&t(1"l"& $oAo al S"Bor )ara Ju" l"
$on$"'an una $at"gora &u)"rior a la A"ra Aortali'a'* MA#! Ju" no t"nga 8o
ala&M! "5$laAa Fau&to "n &u )ro10ti$o ParlaA"nto '"l MO$a&oM* Tr"& "&$"na&
'"&)u0&! "&t@ ;olan'o )or "n$iAa '" Euro)a 8 'i&1rutan'o '" &u M$arr"ra
&"A"Nant" a la& '" lo& 'io&"&M 21,13*
In$lu&o ant"& '" )u<li$ar&" Fausto * en 1, 8a &" $on&i'"ra<a una o<ra
Aa"&tra! $ulAina$i(n '"l #oA<r" '" l"tra& A@& $0l"<r" '" Euro)a* E&ta o<ra
irr")r"&"nta<l" )ar"$a &u<&uAir 8 &u)"rar lo& $on1li$to& &o$ial"& 8 art&ti$o& '"
aJu"lla "ra r";olu$ionaria* Pu"&to Ju" Go"t#" &igui( tra<aNan'o "n "lla '"
Aan"ra int"rAit"nt" 'urant" 'o& '"$"nio& A@& #a&ta &u Au"rt"! "&ta o<ra
in$on$lu&a go7( '" la $at"gora '" un AonuA"nto "n $on&tru$$i(n '" la
lit"ratura uni;"r&al Ju" a<ar$a<a lo& "&)ritu& $l@&i$o 8 roA@nti$o* En nu"&tra
0)o$a! una $oA)aBa '" a$tor"& '";oto& r")r"&"nta "l 'raAa "n &u totali'a'
$a'a )o$o& aBo& "n "l In&tituto St"in"r '" la $iu'a' &ui7a '" Dorna$#* El ritual
&" )rolonga ;ario& 'a&* Lo& "&tu'iant"& uni;"r&itario& '" Au$#o& )a&"& l""n
at"ntaA"nt" la )art" IO ;aria& ()"ra& &" #an in&)ira'o )riAor'ialA"nt" "n "l
")i&o'io '" Margarita! a'i$i(n '" Go"t#" a la #i&toria originalO "l a'N"ti;o
faustiano #a )a&a'o a Au$#a& l"ngua&*
El Fausto '" Go"t#" A"r"$" to'o& "&to& #onor"& )or 'o& Aoti;o&* PriA"ro!
)orJu" Go"t#" )u&o "l '"'o "n una '" la& gran'"& &itua$ion"& 'raA@ti$a& Ju"
a1lig"n " iA)ul&an a lo& &"r"& #uAano& '"l Aun'o Ao'"rno* No& "&1or7aAo&
&in &a<"r <i"n lo Ju" <u&$aAo& 8 $r""Ao& Ju" nu"&tra &"' '" $ono$iAi"nto 8
"5)"ri"n$ia "&t@ )rot"gi'a "n la& altura&* Al )ar"$"r! Go"t#" tu;o un
)r"&"ntiAi"nto '" la #i&toria '" Fau&to a lo& ;"inti$uatro aBo& $uan'o "ra
"&tu'iant" '" D"r"$#o "n E&tra&<urgo* IgnoraAo& $u@n'o '"$i'i( lo& 'o&
gran'"& $aA<io& Ju" tran&1orAaron "l ar$ai$o arguA"nto A"'i";al '" Aagia
"n un Ao'"rno Aito )&i$o1ilo&(1i$oO "&to "&! lo& '" &u&tituir "l )a$to '" lo&
;"inti$uatro aBo& )or una a)u"&ta )o&i<ili&ta! 8 la $on'"na$i(n )or la &al;a$i(n*
En &"gun'o lugar! Go"t#" g"n"r( un ro '" )o"&a Aagi&tral "n al"A@n $on
una "norA" ;ari"'a' '" #uAor"& 8 '" 1orAa& )o0ti$a&O no "5i&t" una o<ra
lit"raria '" un &olo autor Ju" #a8a int"nta'o A"7$lar tanto& "&tilo& 'i1"r"nt"&!
$oAo una $ari$atura ;iol"ntaA"nt" '"&#uAani7a'a '" Fau&to* Ha<i"n'o #"$#o una "&)"$i" '"
a)u"&ta '" Ju" )u"'" <rillar A@& 8 lograr A@& Ju" &u ;irtuo&a #"rAana Cu&tin"! Culi"tt"
$onJui&ta Euro)a A"'iant" "l a<an'ono '" to'o ti)o '" lAit"&! "&$rL)ulo& 8 &"ntiAi"nto&* G
lo& 'io&"& 1a;or"$"n &u triun1o '"&tru8"n'o a &u ;i$tiAi7a'a #"rAana $on un ra8o &iA<(li$o*
M" o$u)ar0 nu";aA"nt" '" Sa'" "n "l 9a)tulo :II*
1
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
;irtuo&i&Ao 0&t" Ju" #a t"ni'o la $on&"$u"n$ia '" #a$"r )r@$ti$aA"nt"
iA)o&i<l" una tra'u$$i(n &ati&1a$toria* El ParlaA"nto '"l MO$a&oM 21,+. 8 &&*3 &"
$on1igura al 1in "n una r"&onant" o'a roA@nti$a al ;u"lo* La $an$i(n '"
Margarita! Ai"ntra& &" '"&nu'a "n &u #a<ita$i(n! #a )a&a'o al 1ol$lor" $oAo la&
$an$ion"& '" S#a%"&)"ar"* En "&t" $a&o! "l al"A@n 8 "l ingl0& &" a)ro5iAan
Au$#o:
Es war ein KUnig in Thule
5ar treu bis an das 5rab2
.em sterbend seine (uhle
Einen goldnen (echer gab.
There was a 0ing in Thule2
'as faithful to the grave.
To him his d!ing lad!
, golden goblet gave.
2-4?9>-4+-! tra'u$$i(n
Ao'i1i$a'a3
>Haba un re! en Thule2
hasta la tumba fiel2
a ;uien su amada muerta
dio una coa dorada?.
2tr* '" la tra'u$tora3
Fau&to 8 M"1i&t(1"l"& 1or$"N"an 8 &" <urlan uno '"l otro $on&tant"A"nt" $on
lo& )o)ular"& Knittelvers '" ;aria$i(n li<r" '"l ar$ai$o t"atro '" Aarion"ta&*
9oA)ara'o $on El Paraso erdido2 aun t"ni"n'o "n $on&i'"ra$i(n lo& nota<l"&
$aA<io& '" talant" Ju" Milton )o'a in8"$tar "n &u& ;"r&o& '"$a&il@<i$o&! "l
'raAa '" 'o$" Ail ;"r&o& '" Go"t#" )ar"$" un "&)"$t@$ulo '" ;ari"'a'"&
)o0ti$o o un $ir$o '" tr"& )i&ta&*
Una &itua$i(n &ug"&ti;a 8 un ;"r&o '"&luA<rant" "5ig"n nu"&tra at"n$i(n 8
a'Aira$i(n* Sin "A<argo! "n tanto Ju" o<ra 'raA@ti$a! "n tanto Ju" r"lato
")i&('i$o '" un #0ro" &o<r"#uAano! Fausto no &ati&1a$" ni la& "5)"$tati;a& '"
Go"t#" ni la& nu"&tra&* Lo& "&tu'io& "n torno a Fau&to #an &i'o l"al"& 8
"norA"A"nt" #@<il"& a la #ora '" int"r)r"tar "&ta o<ra* P"ro no o<&tant" &u&
Aagn1i$a& "&$"na& 8 &u& AoA"nto& 'i;"rti'o&! Fausto $ar"$" '" la Lni$a uni'a'
Ju" &"guiAo& <u&$an'o: uni'a' '" a$$i(n* E& ;"r'a' Ju" la ;i'a no &u"l"
a$a"$"rno& "n nti'a& uni'a'"& llaAa'a& Ma$$ion"&M! ni no& "& 'a'o #a$"r Ju"
o$urra a&* P"ro al )ar"$"r an#"laAo& "&a $la&" '" $on1igura$i(n $o#"r"nt" '" la
"5)"ri"n$ia* En la& <r";"& an0$'ota& $on;"r&a'a&! "n la& gran'"& 0)i$a& oral"& 8
"n la $on$"ntra$i(n t"A)oral '" lo& $u"nto&! no& #"Ao& $r"a'o un &"nti'o '"
-
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Ao;iAi"nto narrati;o 8 &igni1i$a'o Aoral Ju" ti"n" una 1orAa
'i&$"rni<l"A"nt" $oA)l"ta "n la "&$ala '" lo& #"$#o& #uAano&* No &" #a
'"&$u<i"rto ninguna $ultura &in narra'or"& Ju" r"gi&tr"n 8 r"$a)itul"n la ;i'a
'" la tri<u* 9oAo ";i'"n$ia $oA)l"A"ntaria '" nu"&tra aBoran7a '" #i&toria&
$o#"r"nt"&! to'a& la& $ultura& #an )ro'u$i'o alguna 1orAa '"l M$u"nto $#inoM!
un r"lato $aA"l&ti$o '" a$ont"$iAi"nto& "n Ju" &" iA)ro;i&an in$i'"nt"& &in
1orAa ni 'ir"$$i(n* E&t" ti)o '" $onting"n$ia )ura no& Au";" a ri&a* Ru"ri"n'o
&"r original"&! alguno& "&$ritor"& Ao'"rno& 8 M)o&Ao'"rno&M #an $ulti;a'o "&ta
$ar"n$ia '" 1orAa*
P"ro in$lu&o "n la &"gun'a )art"! Fausto no "& )r"$i&aA"nt" "&ta $la&" '"
r"lato* La inA"n&a o<ra '" Go"t#" a&)ira a una uni'a' Ju" no $on&igu"* Por
'"1"$to! )u"&! )u"'" $on&i'"rar&" Ju" "&t" 'raAa )"rt"n"$" a ;aria& $at"gora&
Ao'"rna&: t"atro '"l a<&ur'o! AontaN" $in"Aatogr@1i$o 8 auto)aro'ia
$oA)ul&i;a* E&to& a&)"$to& '"l 'raAa &" a'"lantan a &u ti"A)o! a)untan'o
#a$ia "l Peer 5!nt '" I<&"n! 8 "l Cbu Re! '" Carr8* P"ro no '"<"Ao& '"&;iarno&
'"Aa&ia'o '"l )ro8"$to $"ntral '" Go"t#"* La gran'io&i'a' '" Fausto "&t@ A@&
"n "l t"Aa Ula gran'"7a #uAana $onti"n" '"<ili'a' #uAanaU 8 "n &u
'"&luA<rant" )o"&a Ju" "n "l Ao'o "n Ju" Go"t#" "n&aA<l( &u& nuA"ro&a&
)art"&*
En 149?! $uan'o &(lo #a<an a)ar"$i'o 1ragA"nto& '"l CrVfaust '" Go"t#"!
Fri"'ri$# ;on S$#l"g"l "&$ri<i( "logian'o la Aagni1i$"n$ia '" &u )o"&a 8 la
M;"r'a'M '" &u $ont"ni'o 1ilo&(1i$o* S$#l"g"l no tu;o r")aro&! in$lu&o ant" una
";i'"n$ia A@& <i"n '0<il! "n $oA)arar a Go"t#" $on S#a%"&)"ar"* ME& A@&! si
Fausto 1u"ra t"rAina'o! )ro<a<l"A"nt" &u)"rara $on Au$#o a Hamlet... $on "l
$ual )ar"$" $oA)artir int"n$i(nM* A lo Ju" 8o r"&)on'"ra Ju" Go"t#" nun$a
t"rAin( r"alA"nt" &u o<ra t"atral! &ino Ju" no $"&( '" aA)liarla* G &i la
Mint"n$i(nM Ju" $oA)art" $on Hamlet "& la Ju" ataB" al 'i1$il )a&o '"l
)"n&aAi"nto a la a$$i(n! ni "l t"Aa '" la a)u"&ta ni la &al;a$i(n LltiAa '"
Fau&to la iluAinan ;"r'a'"raA"nt"* D"&'" "l )rin$i)io! Go"t#" "la<or( un
AonuA"nto 8a "n Aagn1i$a& ruina&! una E&1ing" o un A$r()oli& Ao'"rno&! un
'raAa "n )ro$"&o '" $r"a$i(n 'urant" to'a una ;i'a Ju" tu;o a'"A@& Ju"
&o)ortar "l $on&tant" "A<at" '" la iAagina$i(n '" &u $r"a'or* Un $l@&i$o '"&'"
&u na$iAi"nto! Fausto $o<ra ;i'a "n 1uga$"& '"&t"llo&! )"ro no $oAo un to'o*
Sin "A<argo! "ntr" la& #i&toria& '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'o! Fausto go7a '"
una "5$"l"nt" )o&i$i(n* Al $r"ar a "&t" #0ro" Ao'"rno! Go"t#" )u&o a A'@n '"
$a<"7a* Fau&to <u&$a un $ono$iAi"nto &in lAit"&! A@& all@ '" &u ort6e3 ! roA)"
"l ta<L $ri&tiano &o<r" la Aagia )agana* S" Ao1a '"l Nui$io&o r"gr"&o '"
D"&$art"& a &u '"&)a$#o tra& #a<"r logra'o &u1i$i"nt" "5)"ri"n$ia '"l Aun'o* G
'"&)u0& Go"t#" no& )i'" Ju" $r"aAo& Ju" "&t" "ru'ito )ri;il"gia'o Ju" &"
a<an'ona a "5$"&o&! no in'u$i'o al "rror )or ninguna li&onNa '" una E;a
taiAa'a! '"<" &"r )"r'ona'o! 8 aun "logia'o! )or M"&1or7ar&"M* H" aJu nu"&tro
A'@n Ao'"rno! "l";a'o a lo& $i"lo& )or un $oro '" @ng"l"& "n ;irtu' '" un
$oA)ortaAi"nto A@& arrogant" 8 &o<"r<io Ju" "l Ju" $on'"n( a A'@n a &"r
/
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
'"&t"rra'o '"l Para&o*
Milton #i7o la& $o&a& '" Ao'o 'i1"r"nt"* En &u narra$i(n! 0)i$a )"ro
Au$#a& ;"$"& r"ali&ta! )r";i( la r"'"n$i(n '" A'@n a tra;0& '" la 9a'a
:"nturo&a &in &u&)"n'"r &u Nui$io o &u $a&tigo* En "&t" $a&o la ;"r'a' ti"n"
$on&"$u"n$ia&* Go"t#"! )or &u )art"! nun$a &" inJui"ta )or la '"&o<"'i"n$ia* Sin
alt"rar&"! u&ur)a al S"Bor &u )a)"l! in;i"rt" "l ;"r"'i$to 8 anula la &"nt"n$ia
$ontra &u nu";o A'@nO a&! la ;"r'a' no ti"n" )or Ju0 t"n"r $on&"$u"n$ia&* A
Fau&to to'o l" #a &i'o )"r'ona'o )or a'"lanta'o*
Mar8 Yoll&ton"$ra1t S#"ll"8! Ju" "&$ri<i( )o$o '"&)u0& '" la )u<li$a$i(n
'" Fausto *2 r"$#a7( tanto "l A'@n '" Milton $oAo "l '" Go"t#"* Ella iAagin( no
&(lo un nu";o A'@n "n 1orAa '" $riatura>Aon&truo "A)uNa'a a la
'"&"&)"ra$i(n 8 la '")ra;a$i(n! &ino taA<i0n la &o<"r<ia )roA"t"i$a Ju" in'uNo
&u $r"a$i(n no )or un 'io& &ino )or un Aortal )r"&untuo&o* No "& 'i1$il
int"r)r"tar &u no;"la $oAo una r"&)u"&ta a Fausto.
.* ES9ENAS DE FRANWENSTEIN
En uno '" lo& )riA"ro& ")i&o'io& '" Fausto **2 M"1i&t(1"l"& &" intro'u$" "n
"l la<oratorio '" Yagn"r! antiguo &o$io '" Fau&to! a la &a7(n un $i"nt1i$o '"
in;"&tiga$i(n a;an7a'a "n g"n0ti$a* En "&" )r"$i&o AoA"nto! Yagn"r logra
$r"ar "n un alaA<iJu" luAino&o 8 ;i<rant" un "nt" llaAa'o HoALn$ulo! )ura
A"nt" #uAanoi'" &in $u"r)o Aat"rial* Go"t#" trata "&t" Ailagro&o in$i'"nt"
$oAo una aut0nti$a auto)aro'ia: un Fau&to "n Ainiatura! in$or)(r"o! A"ti'o "n
una )ro<"ta )i'i"n'o un &"r $oA)l"to 8 )ronun$ian'o 1ra&"& tan
&"u'o1au&tiana& $oAo M8a Ju" "5i&to! '"<o taA<i0n Ao&trarA" a$ti;oM 2+3*
HoALn$ulo llaAa MPa)@M a Yagn"r 8 MS"Bor PriAoM a M"1i&t(1"l"& 8 1i&gon"a
"n "l &u"Bo "r(ti$o '" Fau&to $on L"'a* 9oAo &i 1u"ra )ara r"&altar "l tono
#uAor&ti$o '" "&ta &"$u"n$ia! Go"t#" $oA"nt( A@& a'"lant" "n una
$on;"r&a$i(n $on E$%"rAann 2/, '" 'i$i"A<r" '" 1-3 Ju" HoALn$ulo &"ra
un )a)"l "&tu)"n'o )ara un ;"ntrlo$uo* En Fausto **2 la $#an7a o$u)a una
&u)"r1i$i" Au$#o Aa8or Ju" la &"ri"'a'*
E&$rito una '0$a'a ant"& '" "&to& "&$ar$"o& '" Yagn"r $on "5)"riA"nto&
g"n0ti$o&! Fran0enstein nun$a r"$urr" al #uAor ni ol;i'a Ju" la $r"a$i(n
arti1i$ial '" ;i'a a$arr"a $on&"$u"n$ia& n"1a&ta&* InA"'iataA"nt" '"&)u0& Ju"
Fran%"n&t"in #a8a aniAa'o a la M$riaturaM! "l "A)"Bo r"$i<" lo& ")t"to& '"
M$at@&tro1"*** #orrorM! una o)"ra$i(n Ju" #a 'a'o ;i'a a un M'"&;"ntura'o***
Aon&truo*** $a'@;"r '"Aonia$oM 2$a)tulo ?3* Fran%"n&t"in #u8" a &u al$o<a 8
&u"Ba $on Eli7a<"t#! &u #"rAana&tra 8 ;"r'a'"ro aAor* Al a<ra7arla! Eli7a<"t#
&" tran&1orAa "n "l $a'@;"r '" &u Aa'r" Au"rta! $u<i"rto '" gu&ano&* E& 'i1$il
";itar una int"r)r"ta$i(n &iA<(li$a: Fran%"n&t"in! Ju"ri"n'o lograr un Ailagro
$i"nt1i$o A"r"$"'or '" a'Aira$i(n! '"&$u<r" Ju" #a ;iola'o a la )ro)ia Ma'r"
.
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
Natural"7a*
Go"t#" trata la $r"a$i(n '" una nu";a ;i'a $oAo una <roAa in$i'"ntal*
Mar8 S#"ll"8 la &itLa "n "l $"ntro '" la #i&toria 8 la ;" $oAo una a<"rra$i(n
Aon&truo&a* El $ontra&t" )u"'" "5)li$ar&" &(lo )ar$ialA"nt" )or la 'i1"r"n$ia
"n la& ;i'a& 8 t"A)"raA"nto& '" un &u)"r;i;i"nt" '" la Ilu&tra$i(n 8 "l
RoAanti$i&Ao! in'ulg"nt" 8 "ntra'o "n aBo& 8 una Au$#a$#a a1i$iona'a a la
l"$tura Ju" no &" '"Na "A<au$ar )or lo& #oA<r"& a lo& Ju" a'Aira* El $(Ai$o
")i&o'io '" Go"t#" #a<ra r"&ulta'o tr@gi$o a una Aa'r" a'ol"&$"nt" $u8o
)riA"r #iNo #a<a Au"rto a lo& on$" 'a& '" na$"r*
Lo& ")i&o'io& '" la no;"la '" Mar8 S#"ll"8 a;an7an in"5ora<l"A"nt" #a$ia
la )"ri)"$ia '" la aA<i$i(n int"l"$tual '"&"nAa&$ara'a! lo $ual )ro)or$iona a la
"&$ritora un grand finale. El Aon&truo! #uAano $oAo "l Ju" A@&! Ju" #a
int"nta'o "n &"rio! &i <i"n $on )o$a& )o&i<ili'a'"&! "&ta<l"$"r r"la$ion"& &o$ial"&
8 "'u$ar&"! $oA"t" $uatro $rA"n"& #orri<l"& "n la& )"r&ona& Ju" Fran%"n&t"in
A@& aAa* El Aon&truo #u8" a lo& 8"rAo& @rti$o&! )"r&"gui'o )or Fran%"n&t"in*
La a$$i(n ";olu$iona #a$ia una grot"&$a $oA)"t"n$ia '" lo$ura!
autoglori1i$a$i(n 8 autoinAola$i(n* El agoni7ant" Fran%"n&t"in Au"&tra gran
agita$i(n Ai"ntra& #a<la a Yalton! "l "5)lora'or 1an@ti$o Ju" int"nta r"&$atarl"*
MQA'i(&! YaltonS 6u&$a la 1"li$i'a' 8 "l &o&i"go 8 #u8" '" la aA<i$i(n! aun '" la
aA<i$i(n "n a)ari"n$ia ino$"nt" '" 'i&tinguirt" "n la $i"n$ia 8 lo&
'"&$u<riAi"nto&* Ma&! I)or Ju0 'igo "&toK En Ai $a&o "&ta& "&)"ran7a& &" #an
Aalogra'o! )"ro otro )o'ra triun1arM 2$a)tulo -.3* E&ta )r"gunta! Ju"
$u"&tiona &u& Ai&Aa& )ala<ra&! 8 "l $aA<io '" 'ir"$$i(n #a$ia "l 1inal '" "&t"
1ragA"nto "5ig"n una )au&a ";i'"nt" 8 &u)on"n la r"a)ari$i(n '"l $i"nt1i$o
1an@ti$o Ju" '"&"a "ntr"gar la antor$#a
/-
* Ni &iJui"ra "n la Au"rt" )u"'" "l
'o$tor Fran%"n&t"in U"l Mo'"rno ProA"t"oU ol;i'ar lo& iA)ul&o& aA<i$io&o&
Ju" #an '"&trui'o &u ;i'a*
A)ar"$" "nton$"& "l '"Aonio! o Aon&truo* En la& $uatro LltiAa& )@gina&
ar"nga a Yalton ant" "l $u"r)o '" Fran%"n&t"in* El Aon&truo a1irAa
A"lo'raA@ti$aA"nt" Ju" #a &u1ri'o aLn A@& Ju" Fran%"n&t"in! "l $ual )"r'i( a
&u& &"r"& aAa'o& )or a&"&inato& ;iol"nto&* MMi agona 1u" $on to'o Aa8orM* El
'"Aonio 1orAa una inA"n&a )ira 1un"raria "n la Ju" $on&uAir&"
Mtriun1alA"nt"MO &u a)ot"o&i& "& tan grot"&$a $oAo A"lo'raA@ti$a* La <atalla a
la Ju" "&to& t"rri<l"& a';"r&ario& &" "ntr"gan "& la lu$#a )or la gloria! la
a;a&alla'ora $ara$t"r&ti$a Aa&$ulina Ju" in'uNo a Mar8 S#"ll"8! "n #orror 8
)rot"&ta! a "&$ri<ir "l li<ro* El Aon&truo u&ur)a "l )a)"l '" 'oli"nt" ProA"t"o al
#oA<r" Ju" l" $r"(* No "& '" "5traBar! )u"&! Ju" "n "l Aito r"&ultant" 8 "n "l
32
St")#"n Ca8 Goul' #a &o&t"ni'o r"$i"nt"A"nt" Ju" lo& Aoti;o& '"l 'o$tor Fran%"n&t"in
"n tanto Ju" $i"nt1i$o M&on "nt"raA"nt" i'"ali&ta&M )"ro Ju" no &u)o M$uA)lir "l '"<"r '"
$ualJui"r $r"a'or o )a'r"M '" a&uAir la r"&)on&a<ili'a' '" &u ;@&tago* La &"gun'a )ro)o&i$i(n
"& ina)"la<l"* Al #a$"r la )riA"ra! Goul' no ll"ga a )"r$i<ir "l $ui'a'o $on Ju" S#"ll"8 '"&$ri<"
"l <r";" in&tant" '" i'"ali&Ao '" Fran%"n&t"in 2$a)tulo .3 Ju" $"'" ant" "l MiA)ul&o 1r"n0ti$oM
'" la &o<"r<ia 8 "l "go&Ao*
?
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
#a<la )o)ular! "l noA<r" '" Fran%"n&t"in &u"la tran&1"rir&" '"l $r"a'or a la
$riatura*
?* HISTORIAS EMPARENTADAS
En o$a&ion"&! "l ti"A)o 'a Aar$#a atr@&* La A"Nor )aro'ia '" Fausto l"
)r"$"'i( "n la #i&toria '" la lit"ratura "uro)"a A@& Ju" &"guirl"* El otro gran
#0ro" antiint"l"$tual )a&( tanto ti"A)o "n1ra&$a'o "n la l"$tura '" li<ro& '"
$a<all"ra Ju" l" ll";( a la lo$ura 8 taA<i0n a &alir al Aun'o "n <u&$a '" no<l"&
a;"ntura&* H" aJu una ;"r&i(n '"&"n1a'a'a '" $ono$iAi"nto )ro#i<i'o* E&t"
'o$to #i'algo '"$i'i( $on;"rtir&" "n $a<all"ro* S(lo un $a)tulo <r";" tar'a
9"r;ant"& "n lan7ar a Don RuiNot" '" la Man$#a a lo& 'oAinio& '" la r"ali'a'
"ntr";"ra'a '" 1anta&a* La& 1an1arria& 8 n"go$ia$ion"& Ju" ro'"an la &ali'a '"
Fau&to $on&uA"n 'i"7 ;"$"& A@& "&)a$io* Tan )ronto $oAo &al" a lo& $aAino&!
Don RuiNot" "A)i"7a a #a<lar $on&igo Ai&Ao 8 )"rAit" a &u ro$n! Ro$inant"!
Ju" &iga la &"n'a Ju" &" l" antoN" #a$ia la a;"ntura! Ai"ntra& A"'ita: MIRui0n
'u'a &ino Ju" "n lo& ;"ni'"ro& ti"A)o&! $uan'o &alga a la lu7 la ;"r'a'"ra
#i&toria '" Ai& 1aAo&o& #"$#o&***KM* 9"r;ant"& no& Au";" a ri&a '"&'" "l
)rin$i)io $on la& "5tra;agant"& #a7aBa& '"l #oA<r" '" l"tra& $on;"rti'o "n
$a<all"ro an'ant"*
E&ta narra$i(n '" a;"ntura& in1initaA"nt" aA)lia<l" Ju" &" <a&a "n la&
$on;"n$ion"& '" la $a<all"ra an'ant" anun$ia la "&$"na '" Fau&to "n &u
ga<in"t" '" "&tu'io! $uan'o a<r" "l Nu";o T"&taA"nto )ara tra'u$ir Cuan 1:1*
Para la tra'u$$i(n '" logos '"&$arta &u$"&i;aA"nt" alabra2 esritu 8 oder2
'"$i'i0n'o&" al 1in )or "l hecho '" Don RuiNot"! "n al"A@n die Tat3 "n ingl0&
deed. En lo& tr"& $a&o& &" trata '" &u&tanti;o& 1orAa'o& a )artir '"l in1initi;o
hacer. D" #a<"r&" )u<li$a'o .on Iui9ote '"&)u0& Ju" Fausto2 la& a;"ntura&
lit"ralA"nt" '"A"n$ial"& '"l $a<all"ro '" la Man$#a #a<ran &i'o int"r)r"ta'a&
$oAo una &o<"r<ia <urla '" lo& aAoro& '" Fau&to $on Margarita 8 '"&)u0& $on
1igura& l"g"n'aria& '" la #i&toria* Don RuiNot" "A)r"n'" &u a;"ntura "n
&olitario 8 "n o$a&ion"& no ti"n" otro r"A"'io Ju" #a<lar &olo 8 r"$itar #i&toria&
Ju" r"$u"r'a '" &u& li<ro& '" $a<all"ra* Ha&ta "l $a)tulo 4 no $on&igu"
$on;"n$"r a un M)o<r" ;illanoM )ara Ju" &"a &u "&$u'"ro )roA"ti0n'ol" "l
go<i"rno '" una n&ula* A&! San$#o Pan7a $uA)l" la 1un$i(n '" a$oA)aBant"
;iaN"ro! $on1i'"nt" 8 )or1ia'or &atri$aA"nt" &iA0tri$a a la '" M"1i&t(1"l"&
r"&)"$to a Fau&to "n lo& ;iaN"& '" 0&t"*
El l"$tor a';"rti'o #a<r@ ati&<a'o 8a otro )ar '" )"r&onaN"& "l"gant"A"nt"
in1aA"& a$"$#an'o "n la $"r$ana: Don Cuan 8 &u )$aro $ria'o "&$u'riBan "l
)ai&aN" no "n <u&$a '" 'aAi&"la& "n )"ligro n"$"&ita'a& '" la a8u'a '" un
$a<all"ro! &ino '" $ualJui"r AuN"r ;uln"ra<l" a la& in&inua$ion"& '" un #oA<r"*
NingLn aura '" &a<"r li<r"&$o ro'"a a Don CuanO "& un #oA<r" '" 'u"lo&!
+
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
"n$u"ntro& 8 <L&Ju"'a&* P"ro! al Aarg"n '" "&to! )ar"$" "lu'ir nu"&tra
$oA)r"n&i(n o$ult@n'o&" 8 r"a)ar"$i"n'o "ntr" la& 'i;"r&a& o<ra& Aa"&tra& Ju"
l" #an 'a'o ;i'a* En "l original '" Tir&o '" Molina! El burlador de %evilla 21+/,3!
Don Cuan "& un "A<au$a'or 'i&)arata'o $u8o )rin$i)al )la$"r )ro;i"n" '"
#a<"r "ngaBa'o a una AuN"r A@& 28 )or lo g"n"ral un Aari'o A@&3 8 $u8a <urla
'" to'a $on;"n$i(n no &urg" '" la )0r'i'a '" 1" r"ligio&a* E&ta )riA"ra o<ra
'raA@ti$a "&)aBola! $on la "&tatua '" )i"'ra '"l 9oA"n'a'or in;o$an'o la ira
'" Dio&! "& to'a;a Au8 $"r$ana a lo& auto& &a$raA"ntal"&*
El .on /uan '" Moli`r" 21++?3 no& )r"&"nta un ru1i@n Ao'"rno Au8
&o1i&ti$a'o Ju" r"Jui"r" un $on&tant" $aA<io '" 'i"ta 1"A"nina )ara $oA<atir
"l a<urriAi"nto 8 $u8o )la$"r no r"&i'" "n la <urla &ino "n la $onJui&ta
A"ta1&i$a* En .on 5iovanni 21443! Da Pont" 8 Mo7art &iA)li1i$aron la #i&toria
8 $on$"'i"ron Aa8or iA)ortan$ia a lo& )a)"l"& 1"A"nino&* Lo Ju" "llo& $r"aron
no "ra ni gran ()"ra ni alta trag"'ia! &ino un dramma giocoso2 Ju" no& r"gala $on
"ngaBo& 8 taA<i0n $on Ailagro&* IPo'raAo& #a<lar '" Don Cuan $oAo un
Fau&to &in ttulo& uni;"r&itario&K IRu0 &igni1i$a'o ti"n" Ju" nu"&tra tra'i$i(n
lit"raria o$$i'"ntal #a8a Ju"ri'o $"l"<rar a "&to& 'o& o)ortuni&ta& "go$0ntri$o&
"n una &"ri" '" o<ra& iA)ortant"&K IRu0 1orAa '" gran'"7a '" $ar@$t"r o '"
;i&i(n Aoral "& la Ju" &" o1r"$" "n "&ta& o<ra&K
El in&ati&1"$#o 'o$tor al"A@n Ju" &" "ngaBa 'i$i0n'o&" Ju" '"&"a una ;i'a
'" a$$i(n no '"&)la7ar@ nun$a al $a<all"ro lo$o Ju" ;"r'a'"raA"nt" aAa 8 ;i;"
)or &u& li<ro& '" $a<all"ra! o al irrita<l" 8 $ontra)ro'u$"nt" AuN"ri"go "&)aBol*
P"ro #a8! no o<&tant"! otra $ara$t"r&ti$a $oALn Ju" A"r"$" &"Balar&"* La& tr"&
1igura& "&t@n $on&tant"A"nt" "&$olta'a& )or un a$oA)aBant" o $oA)l"A"nto
$u8a 1un$i(n "& a un ti"A)o la '" &"r;ir 8 la '" <urlar&"* 9oAo lo& 'i@logo& '"
Plat(n! Ju" $"nt"ll"an '" irona &o$r@ti$a! 8 la no;"la '" Prou&t! Ju" Aanti"n" la
$on&tant" '" la Aal#uAora'a &"n&at"7 '" la $ria'a Francoi&" a lo largo '" tr"&
Ail )@gina&! "&ta& tr"& #i&toria& "ntraBan &u )ro)ia )aro'ia 8 $rti$a* E&t" #"$#o
r")r"&"nta una r"&)u"&ta )ar$ial a la& )r"gunta& )lant"a'a& al 1inal '"l )@rra1o
)r"$"'"nt"* M"1i&t(1"l"& )in$#a la& )oA)a& '" orgullo 8 &"ntiA"ntali&Ao
roA@nti$o '" Fau&to al )o$o '" 1orAar&"! 8 "n una& $uanta& "&$"na& &" Au"&tra
&u)"rior a &u 1aAo&o ri;al "n la gran a)u"&ta* Lo& 'o& $ria'o& Ju" r")r"&"ntan
"l &"nti'o $oALn Nunto a Don RuiNot" 8 Don Cuan ll"gan a &"r $a&i tan au'a$"&
$oAo M"1i&t(1"l"&* E&ta& 'o& o<ra& )ro;o$an la ri&a $on 1r"$u"n$ia a "5)"n&a&
'" la& "5tra;agant"& aA<i$ion"& '" &u& #0ro"&*
Por "l $ontrario! Fran0enstein no o1r"$" ni un &olo AoA"nto $(Ai$o* Lo&
"5$"&o& roA@nti$o& '" "&ta #i&toria! $oAo "l ra)to '" Sa1i" 8 la $onti"n'a "n la
)ira 1un"raria '"l 1inal! in'u$"n "n "l l"$tor A@& irrita$i(n Ju" $ar$aNa'a&* 9on
&"r tan $oA)l"Na la narra$i(n! a tra;0& '" $arta&! #i&toria& tran&$rita& " #i&toria&
'"ntro '" #i&toria&! Mar8 S#"ll"8 no #a$" NaA@& un Ao;iAi"nto )ara
A"no&$a<ar la "norA" &"ri"'a' '" &u "&)"lu7nant" narra$i(n* 68ron 8 P"r$8
S#"ll"8 &" toAaron $oAo una "&)"$i" '" 'i;"rtiA"nto! 'urant" "l 'i1$il ;"rano
'" 11+ "n Sui7a! "&t" int"nto '" "&$ri<ir un $u"nto '" Ai"'o* Mar8 &" Aantu;o
4
Rog"r S#attu$% 9ono$iAi"nto Pro#i<i'o
gra;" " in1l"5i<l"* En la no;"la! &u Nui$io &o<r" lo& a$to& )r"&untuo&o& 8 "go&ta&
'" Fran%"n&t"in al $r"ar 8 '"&)u0& a<an'onar una nu";a 1orAa '" ;i'a nun$a
"&t@ at"A)"ra'o! 8 no ti"n" "l A"nor r")aro "n '"$irno& Ju"! no o<&tant" &u&
a1an"&! &u Mo'"rno ProA"t"o no &" A"r"$" la gloria Ju" an&ia &ino la Au"rt"
#uAillant" Ju" "n$u"ntra "n lo& 8"rAo& "&)a$io& '"l Zrti$o*
La 1irA" )o&tura Aoral '" Fran0enstein r"&)"$to a la o<&"r;an$ia '"
nu"&tra& liAita$ion"& #uAana& )u"'" $on&i'"rar&" "5$")$ional* Otra& gran'"&
o<ra& Ao'"rna& )ro)on"n una r"laNa$i(n '" la& tra'i$ion"& Aoral"& tanto
$l@&i$a $oAo $ri&tiana* Milton )int( "l Car'n '"l E'0n $oAo "&$"nario no '"
una trag"'ia &ino '" una 9a'a :"nturo&a* PriA"ro L"&&ing 8 '"&)u0& Go"t#"
tran&1orAaron la 1igura '" Fau&to '" $#arlat@n a;ari$io&o "n #0ro"
tra&$"n'"ntal! ligan'o la Ilu&tra$i(n $on "l roAanti$i&Ao* E&ta gra'ual
at"nua$i(n '" la $ul)a a1"$ta taA<i0n a la #i&toria '" Don Cuan* En la& )riA"ra&
;"r&ion"&! la 1igura '" )i"'ra '"l 9oA"n'a'or "n;a al )"$a'or iA)"nit"nt" a
lo& torA"nto& '"l In1i"rno* 9uan'o 1igura& roA@nti$a& $oAo Ho11Aann! Gra<<"
8 Wi"r%"gaar' lo $ogi"ron "n &u& Aano&! "l <urla'or "&)aBol 1u" r"$on&titui'o
)ara &u r"#a<ilita$i(n Aoral* T0o)#il" Gauti"r #i7o &u '"1"n&a A@& &"n$illa
llaA@n'ol" "l MFau&to '"l aAorM* En otro lugar '"$a Gauti"r: MDon Cuan no ;a
al In1i"rno &ino al Para&o! )orJu" <u&$( "l ;"r'a'"ro aAorM* La &al;a$i(n 1lu8"
)or 'oJui"r! aun &i &igni1i$a<a r""&$ri<ir la #i&toria 8 a'"$"ntar al )rotagoni&ta*
No 1u" 1r"$u"nt" Ju" lo& roA@nti$o& a)li$aran Nui$io& riguro&o& a &u& <ri<on"&
#0ro"&*
Al )ar"$"r! #i7o 1alta una AuN"r )ara #a$"r in;"ntario '" la '"&tru$$i(n
$au&a'a )or la <L&Ju"'a '" $ono$iAi"nto 8 gloria ll";a'o& #a&ta "l "5$"&o! "
i'"ar "l $ontraarguA"nto '" Fausto. El S"Bor no int"r;i"n" )ara &al;ar a
Fran%"n&t"inO "l Nui$io '" Mar8 S#"ll"8 "& A@& agu'o 8 A@& ;al"ro&o Ju" la
l"ni'a' $(&Ai$a '" Go"t#"* Na$i'a 8 $ria'a "n "l #ogar $ulto '" Aa8or
notori"'a' '" la 0)o$a 8 $r"8"n'o Ju" "lla "n$arna<a la #"r"n$ia "&)iritual '"
Culi"ta 8 D"&'0Aona! Mar8 S#"ll"8 &" "ntr"g( a lo& 'i"$i&i"t" aBo& a una ;i'a
#i&tri(ni$a )o<la'a '" )o"ta& 8 g"nio&* Tr"& aBo& '"&)u0&! "n &u )riA"r li<ro!
1u" $a)a7 '" )on'"rar $on lL$i'a &";"ri'a' la& $oA)ul&ion"& '" 1aAa 8 gloria
Ju" iA)"lan a &u& a$oA)aBant"& 8 la in1"$taron a "lla* P"ro no #"Ao& agota'o
to'a;a "l "5traor'inario r"lato Ju" ni"ga lo& t"Aa& roA@nti$o& 8 ut()i$o& '"
lo& Ju" #a<a na$i'o* A tra;0& '" &u $oA)l"Na "&tru$tura '" Aar$o& narrati;o& "
#i&toria& "n$a&tra'a&! Fran0enstein Aanti"n" una uni'a' '" int"n$i(n 8 a$$i(n lo
<a&tant" ro<u&ta )ara 'ar un &a<or ir(ni$o a la& )ala<ra& $on&tant"A"nt"
in;o$a'a& '" gloria ! honor. Di"7 )@gina& ant"& '"l 1inal! Yalton 'i$" '"l
Aori<un'o Fran%"n&t"in: MPar"$" &"ntir &u )ro)ia ;ala 8 la gran'"7a '" &u
$a'aM* Ll"ga'o a "&t" )unto! "l l"$tor 8a &a<" $on $u@nto& grano& '" &al #a '"
toAar&" "&to* Mar8 S#"ll"8 no '"&)li"ga "N0r$ito& '" @ng"l"& Ju" &" lo
tran&)ort"nO "&ta no "& una 9a'a :"nturo&a: na'i" )u"'" r"'iAir la
'"&tru$$i(n Ju" Fran%"n&t"in #a '"Na'o tra& '" &*
La nuA"ro&a )rog"ni" '" "&ta& 'o& #i&toria& )ar"Na& Ju" ;"r&an &o<r" "l