PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

Vanredne studije
Smijer IT menadment
Predmet
Ekspertni sistemi
Mehanizam zakl!"i#ana
$%eminar%ki rad&
Predmetni na%ta#nik
Pr'()dr *rank' Latin'#i+
St!dent
Maa St'i"i+
Inde, -r) ./01234VIT
Sadr5a
FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE...........................................................................1
1.Uvod..........................................................................................................................3
2.Komponente ekspertnih sistema...........................................................................4
3.Mehanizam zakljuivanja........................................................................................7
3.1. Prostor stanja......................................................................................................... 10
3.2. AND/OR grao!"........................................................................................................ 11
4.Zakljuak.................................................................................................................12
5.iteratura.................................................................................................................13
2
1.Uvod
Razvoj kompjuterske tehnologije i njenih mogunosti dovode do oblasti u kojoj se na
raunaru pokuavaju modelirati pro!esi ljudskog miljenja" Razvoj ove naune dis!ipline#
koja se bavi metodama# tehnikama# alatima i arhitekturama za rjeavanje logiki
komplikovanih problema odvija se u dva prav!a" $rvi podrazumijeva postizanje
inteligentnijeg ponaanja raunara koji e biti to upotrebljiviji# a drugi modeliranje na
raunaru pro!esa ljudskog miljenja i time doprinoenje razumijevanju ovjekovog
inteligentnog ponaanja"

%ao posljedi!a tog nastojanja dolo je do pojave ekspertnih sistema" To su raunarski
programi iji algoritmi realizovani razliitim metodama vjestake inteligen!ije rjeavaju
probleme na osnovu znanja iz nekog uskog podruja" &nanje koje takav sistem posjeduje
'ormira se uz pomo eksperta na bazi pravila zakljuivanja i podataka neophodnih za
rjeavanje tih problema" %asnije ekspert koristi taj raunarski program da bi rijeio neki jos
sloeniji problem iz te oblasti" Rjeavanje takvog problema tako(e se memorie u bazu
znanja# ime ekspertni sistem dinamiki poveava svoje znanje i mogunosti"
)ednu od prvih de'ini!ija ekspertnih sistema dao je *ingenbaum i ona glasi+ ,Ekspertni sistem
je inteligentni raunarski program koji koristi znanje i mehanizme zakljuivanja u rjeavanju
problema takve sloenosti da je za njihovo rjeavanje potreban ovjek ekspert,"
&nanja u ekspertnim sistemima ine injeni!e i heuristika -iskustvo i osjeaj." /injeni!e su
glavni dio in'orma!ija iroko distribuiranih# javno raspoloivih i usaglaenih na nivou
eksperata -strunjaka. u oblasti" 0euristika su lina# malo distribuirana pravila prihvatljivog
rasu(ivanja# koje karakterie odluivanje na nivou eksperta u oblasti" $er'ormanse ekspertnih
sistema su 'unk!ija veliine i kvaliteta baze znanja# a ne odre(enog 'ormalizma i mehanizma
zakljuivanja"
Ekspertni sistemi su dakle# skup kompjuterskih programa koji postiu visoki stepen rjeavanja
problema# a zahtjevaju dugogodinje struno obrazovanje pojedina!a" $aralelno sa razvojem
tehnologije ova de'ini!ija ekspertnih sistema zahtjeva ne samo strunu izgra(enost# nego i
dodatne strune kvalitete pojedin!a"
1
2.Komponente ekspertnih sistema

Svaki ekspertni sistem posjeduju odre(ene karakteristike ispe!i'inosti koje kod drugih
ekspertnih sistema neemo nai" Ipak# svi ekspertni sistemi u sutini imaju istu konstruk!iju#
kon'igura!iju i organiza!iju"

&nanje je kljuni inila! u odluivanju# odnosno upravljanju i uopte rjeavanju problema"
Izvanredna postignua eksperata presudno su odre(ena njihovim zanimanjima" &nanju#
naroito naunom# su svojstvene mnoge vrijednosti# pa je lako shvatljiva tenja da se od ljudi
eksperata is!rpi znanje i uloi u so'tver raunara# poto bi tako postalo dostupno velikom
broju moguih korisnika# bilo na raspolaganju u proizvoljno odabrano vrijeme# lako bi i bez
velikih izdataka moglo da bude reprodukovano# a donekle bi pro!es usavravanja i razvijanja
znanja mogao da bude ubrzan# jer bi lino# privatno zanje bilo potpunije izloeno javnom
o!jenjivanju i kriti!i"

2pravdano je ubje(enje mnogih naunika da ekspertni sistemi !rpe svoju mo ne iz shema
zakljuivanja# niti iz 'ormalizama koje upotrebljavaju# nego iz samog znanja koje posjeduju"
3ivo dostignua ekspertnih sistema odre(en je prevashodno kvalitetom i veliinom baze
znanja" &nanje ekspertnih sistma se sastoji od injeni!a i heuristika# pri mu su injeni!e
shvaene kao skup in'orma!ija koje su rasprostranjene u naunoj javnosti i o kojima su
eksperti saglasni# dok su heuristi!i shvaeni kao preteno lina pravila rasu(ivanja i
naga(anja# svojstvena odluivanju nekog eksperta u datoj oblasti" 3eki autori smatraju da
problemi predstavljanja znanja nisu mali ni beznaajni# ali da je znanje vrlo irok i sloen
predmet prouavanja# pa su pokuaji da se neki problemi znanja rijee preuranjeni i da se#
osim toga# nekoliko raspoloivih pristupa predstavljanja znanja pokazalo dovoljnim za
ekspertne sisteme"

4udui da ekspertni sistemi u svom radu nastoje oponaati ovjeka 5 eksperta# koji osim to
rjeava sloene probleme# moe i obrazloiti svoje odluke# jedna od komponenti ukljuenih u
ekspertne sisteme je i podsistem za obrazlaganje zakljuaka i ponaanja" 2brazlaganje
zakljuaka i ponaanja se sastoji od identi'ikovanja koraka u pro!esu rezonovanja i provjere
njihove ispravnosti" 2brazlaganje zakljuka i ponaanja spada u domen razumijevanja
prirodnog jezika# budui da sistem 'ormulie objanjenja na nain razumljiv korisniku# u
skladu sa nivoom ekspertize korisnika" 6 konkretnom ekspertnom sistemu# ova komponenta
je svedena na izlistavanje pravila aktiviranih u pro!esu izvravanja programa i provjere
njihove ispravnosti"

Ekspertni sistemi kao metodi vjetake inteligen!ije i u 'unk!iji kloniranja eksperta u usko
spe!ijalizovanom podruju moraju u prin!ipu posjedovati sljedee komponente odnosno
module+
bazu znanja#
mehanizam zakljuivanja i
inter'ejs prema korisniku "


7
*aza znana sadri znanje o spe!i'inom problemskom podruju+ pravila koja opisuju
rela!ije i doga(aje# a ponekad i metode# heuristike i ideje za rjeavanje problema na
konkretnom podruju" 4aza znanja treba da sadri sva potrebna znanja iz posmatranog
domena u svakom trenutku" 8a bi uveanje i izmjene kojem znanje podlijee mogli pratiti i
pohranjivati u bazu znanja# potrebno je omoguiti bilo manuelno# bilo automatsko auriranje
baze znanja" 2vu aktivnost izvrava podsistem za uzimanje i auriranje znanja" $od
manuelnim auriranjem emo podrazumjevati da ovu aktivnost vri inenjer znanja ili domen
5 ekspert# dok pod automatskim auriranjem podrazumjevamo mainsko uenje# onosno
generaliza!iju iskustva u 'ormi novog znanja" )edan idealan eksperni sistem# zbog osobine
samoauriranja putem mainskog uenja# nikada ne bi trebalo modi'ikovati"
Mehanizam zakl!"i#ana omoguuje aktivnu upotrebu znanja o podruju za izvo(enje
zakljuaka" So'tverski sistem koji pronalazi znanje i izvodi novo iz postojeeg znanja" 2vaj
element odre(uje stepen 'leksibilnosti ekspertnog sistema# odnosno mogunost da se izvede
novo znanje iz postojeeg" 3a primjer# iz dvije elementarne injeni!e ,$ti!e lete, i ,2rlovi su
pti!e, proizilazi zakljuak ,2rlovi lete," &nanje koje je potrebno za donoenje odluke moe
biti postojee ili izvedeno" Idealan ekspertni sistem -njegov mehanizam zakljuivanja. je onaj
koji nikada nee biti potrebno modi'ikovati" Sama eksploata!ija ekspertnog sistema ne dovodi
do promjene mehanizma zakljuivanja# ve samo do njegovog korienja"

Inter(e% obezbje(uje komunika!iju izme(u ovjeka sa sistemom i treba da omogui relativno
kom'ornu interak!iju to ukljuuje i mogunost objanjenja kako je sistem doao do
odre(enog zakljuka" 6loga korisnikog inter'ejsa je u prihvatanju in'orma!ija koje zadaje
korisnik i njihovom prevo(enju u oblik razumljiv za sistem# kao i u trans'orma!iji podataka
koje prua sistem u oblik razumljiv za korisnika" 2va komunika!ija korisnika sa raunarom
treba da se odvija na jeziku to slinijem prirodnom# pogotovo stoga to raunar zamjenjuje
ovjeka 5 eksperta# tako da se esto ugra(uju sistemi za obradu prirodnog jezika u okviru
inter'ejsa"

Ekspertni sistemi uglavnom su realizovani kao sistemi vo(eni uzor!ima -pattern dire!ted
s9stems." 2vdje se radi o arhitekturi programskih sistema# koja se bitno razlikuje od
konven!ionalne strukture programskih sistema" 6 konven!ionalnoj arhitekturi moduli su
organizovani hijerarhijski# a tok izvo(enja je u znatnoj mjeri determinisan# odnosno unaprijed
poznat" Svaki tekui modul odre(uje koji modul e se izvesti kao sljedei"

%od sistema vo(enih uzor!ima hijerarhija me(u modulima ne postoji" :oduli se aktiviraju
uzor!ima iz ,okruenja sistema,# to ovdje predstavlja bazu podataka" Evidentno je da takva
organiza!ija dozvoljava i istovremeno izvo(enje vie modula te na taj nain slui kao model
paralelnih# distribuiranih pro!esa" :e(utim# za implementa!iju na sekven!ijalnom raunaru
potreban je kontrolni modul# koji u sluaju kad uzorak izabere vie modula# odredi za
izvo(enje samo jednog izme(u njih" %od tih sistema dakle imamo !ikluse koji sadre+
$retraivanje baze podataka# da se na(u uzor!i koji predstavljaju uslov za aktiviranje
nekog modula; time se dobija kon'liktan skup poten!ijalno aktivnih modula;
Razrjeavanje kon'likta# predstavlja odre(ivanje jednog od modula iz kon'liktnog
skupa;
Izvo(enje izabranog modula"

$rednosti takve arhitekture sistema su u visokom stepenu modularnosti# to se veoma
povoljno odraava kod komplikovanih baza znanja gdje je teko unaprijed pretpostaviti sve
interak!ije me(u pojedinim elementima" &atim# oni omoguavaju da je algoritamski dio
sistema -mehanizam zakljuivanja. odvojen od baze znanja# ime je mogua upotreba istog
<
mehanizma zakljuivanja za razliite baze znanja" 2sim toga ima problema za ije rjeavanje
je takva organiza!ija sasvim prirodna# kao na primjer u sluaju kompleksnih pro!esnih
sistema# gdje mjerene vrijednosti pojedinih parametara u nekim sluajevima treba da
aktiviraju odre(enu ak!iju"

&bog kompara!ije uzoraka -prva taka u gore navedenom !iklusu. sistemi vo(eni uzor!ima
mogu biti veoma spori" 8a bi se prevaziao taj problem# esto uvodimo tzv" ,meta=
pravila, koja govore o tome kako upotrebljavati ostala pravila" 8ruga tehnika za poboljanje
e'ikasnosti je hijerarhijsko grupisanje kako pravila tako i baza podataka" 6 nekim oblastima# u
prvom redu u onima gdje postoje dobra algoritamska rjeenja# arhitektura sistema vo(enog
uzor!ima ponekad nije najprikladnija"

$ostoji vie tipova sistema vo(enih uzor!ima" 6 prvom redu razlikujemo sisteme koji se
baziraju na pravilima -rule=based s9stems. i mrene sisteme -net>ork=based s9stems." %od
prvih moduli se sastoje iz pravila u obliku ,ante!edens=konsekvens, odnosno ,lijeva strana =
desna strana pravila," 2bino lijeva strana odre(uje uzorke = uslove# da se pravilo aktivira# a
desna strana odre(uje opera!ije koje se trebaju izvesti" %od mrenih sistema moduli su
predstavljeni kao vorovi u mrei" /vorovi spe!i'i!iraju ak!ije# a aktiviraju se pod uslovom da
do(e ,poruka, -signal. preko jedne ili vie ulaznih veza" Sistemi bazirani na pravilima dijele
se na+
produk!ione sisteme -produ!tion s9stems. i
trans'orma!ione sisteme -trans'ormation s9stems."

&nanje u jednima i drugima predstavljeno je sa pravilima i poda!ima" $roduk!ioni sistemi
imaju 'iksnu kontrolnu strukturu za odre(ivanje izbora sljedeeg pravila za aktiviranje# a kod
trans'orma!ionih sistema toga nema" $roduk!ioni sistemi se dijele na+
lijevo vo(ene i
desno vo(ene sisteme"

%od prvih ante!edens pravilo vodi traenju pravila koje treba da se izvede sljedee# a kod
drugih tu ulogu ima konsekvens pravilo"

?
3.Mehanizam zakljuivanja
:ehanizam zakljuivanja je najvaniji dio ekspertnih sistema i on u prin!ipu kroz svoj
interpreter sadri elemente misaone aktivnosti ovjeka" 2n je u stvari modul ekspertnih
sistema koji implementira algoritme za rjeavanje problema" 2d njega se trai da omogui
odgovore na korisnikova pitanja i da se pri tom slui pro!esom zakljuivanja# koji je mogue
korisniku objasniti" $ored primarnog zadatka# pronalaenja pojedinih zakljuaka on treba da
realizuje i kontrolnu strategiju# po kojoj se odre(uje redoslijed koraka relevantnih za
rjeavanje problema"
:ehanizam zakljuivanja uzima prema nekom izboru iz baze znanja neke injeni!e u vidu
okvira i pravila# kao i instan!e injeni!a iz radne memorije#i onda prema zadatom nainu
zakljuivanja dobija nove instan!e injeni!a i sme@sta ih u radnu memoriju ili dobija !iljeve"
$red mehanizam zakljuivanja se postavljaju sledea pitanja pored samog naina tj" pravila
zakljuivanja za date premise i pravila+
%ada i koja pitanja postavljati korisniku A
%ako pretraivati bazu podataka A
%ako izabrati pravilo koje treba primeniti ako ih postoji vi@se u datom trenutku A%ako
zakljuena in'orma!ija utie na dalju pretragu A
3a primjer moe se desiti# da odgovor na korisnikovo pitanje dobijemo samo na osnovu
upotrebe jedne od ,elementarnih, injeni!a# registrovanih u bazi znanja" Re!imo koristei
injeni!e iz baze znanja ,Balebovi su pti!e, i ,Sve pti!e imaju krila, veoma se lako odgovara
na pitanje da li su galebovi pti!e" 3aprotiv za odgovor na pitanje da li galebovi imaju krila#
ve je potrebno zakljuivanje" 6 logi!i je ovo karakteristian odnos premisa i konkluzije"
Sistem treba da je sposoban dedukovati i veri'ikovati injeni!e# koje mu nisu ekspli!itno
zadate" Tada koristi poznate prin!ipe zakljuivanja -kao npr" modus ponens ili prin!ip
rezolu!ije.# a mogue i zakonitosti# koje se isto tako nalaze u bazi znanja i slue kao pravila za
dobivanje novih tj" izvedenih injeni!a"

/itav pro!es rjeavanja problema esto se tretira kao dokazivanje teorema na osnovu aksioma"
Rjeenju problema odgovara dokaz teorema# a problem odgovara teoremu# koga nazivamo i
!iljna hipoteza ili !ilj" 6 tom sluaju mogua su dva naina zakljuivanja+ zakljuivanje
unaprijed -'or>ard reasoning. i zakljuivanje unazad -ba!k>ard reasoning." &akljuivanje
unaprijed potie u prav!u od datih elementarnih injeni!a prema hipotezi" Iz poznatih
injeni!a generiemo nove# dok ne do(emo do injeni!e koja se poklapa sa !iljnom
hipotezom" &akljuivanje unazad vri se u obrnutom smjeru# od !iljne hipoteze prema
elementarnim injeni!ama"
3auno znanje se stie# povezuje u !jelinu# dokazuje# provjerava i razvija
zakljuivanjem"
Cogiki argument je skup od najmanje dva iskaza sa odre(enim me(usobnim
odnosom i sastoji se od+
D iskaza koji se izrie#
D iskaza kojima su izraeni razlozi za dati iskaz -svjedoanstvo ili premise za
taj iskaz."
E
&akljuivanje je uspostavljanje takvog odnosa me(u iskazima# posredstvom koga se na
osnovu poznate -ili pretpostavljene. istinitosne vrijednosti nekog -ili nekih. iskaza pro!jenjuje
istinitosna vrijednost nekog drugog iskaza"
&akljuivanje se moe shvatiti i kao pro!es izvo(enja jednog iskaza ili suda iz drugog
-drugih." $remise logikog argumenta su iskazi koji ine osnovu za izvo(enje nekog iskaza"
&akljuak je iskaz koji se izvodi iz drugih iskaza"
$RI:)ER+
$remise+ Fko se metal tare# onda se zagrijava"
GGGGGGGGGGFko se metal zagrijava# onda se iriGGGGGGGGGGGGGGGG
&akljuak+ Fko se metal tare# onda se iri"
Ispravnost logikog argumenta
8a bi se o!jenio neki logiki argument -odnosno zakljuivanje.# neophodno je ispitati odnos
izme(u premise -svjedoanstava. i zakljuka -iskaza koji se tvrdi i obrazlae."
Ispravnost logikog argumenta# odnosno zakljuivanje# tie se odnosa izme(u premise i
zakljuka# a ne istinitosti premise ili zakljuka" Ispravnost ili neispravnost je svojstvo
logikog argumenta# odnosno zakljuivanja# a istinitosna vrijednost je svojstvo iskaza koji
sainjavaju logiki argument" Ispravnost ili neispravnost logikog argumenta se ne dokazuje
istinitou ili neistinou zakljuka# jer i u ispravnom i u neispravnom logikom argumentu
zakljuak moe da bude istinit -a tako(e i laan."
$RI:)ER+
a. -I. Svi metali su hemijski elementi"
-I. Srebro je metal -IS$RFVF3.

Srebro je hemijski element.
b. -I. Svi metali su hemijski elementi"
-I. Srebro je hemijski element" -3EIS$RFVF3.
Srebro je metal.
Vrste logikih argumenata
2bzirom na zavisnost istinitosne vrijednosti zakljuka od istinitosne
vrijednosti premisa# razlikuju se dvije osnovne vrste logikih argumenata+
-H. Cogiki argumenti u kojima zakljuak iz premisa slijedi sa logikom
nunou = deduktivni logiki argumenti;
I
-2. Cogiki argumenti u kojima zakljuak iz premisa ne slijedi sa logikom
nunou# nego se iz njih izvodi sa nekom -veom ili manjom. vjerovatnoom =
induktivni logiki argumenti"
H
8eduktivno zakljuivanje 5klasian oblik razmiljanja i zakljuivanja -npr"modus ponens. u
kome se na osnovu postojeeg skupa injeni!a -aksioma. izvode novi zaklju!i i
me(uzaklju!i"
Induktivno zakljuivanje = Cjudi esto zakljuuju uoptavanjem pojedinih sluajeva
-generaliza!ijom. u sve sluajeve odre(enog tipa" Sutina takvog induktivnog razmiljanja je
taj prelazak od pojedinog ka svemu -*irebaugh# HJII" = ako vai $-K. na nekom podskupu
vrijednosti L onda vai -IK.$-K.."
Fbduktivno zakljuivanje = abduktivno zakljuivanje je oblik deduktivnog zakljuivanja u
kome se dozvoljavaju i mogui zaklju!i -generaliza!ija nad predikatom ili pod izrazom a ne
samo nad promenljivom#npr" ako je 4 i F . 4 onda je mogue da je tano i F."
Fnalogino zakljuivanje = okvirom se mogu uhvatiti stereotipne in'orma!ije# i ako se kae da
je neki objekat predstavljen okvirom slian nekom drugom objektu predstavljenim okvirom s
nekim uhvaenim razlikama onda je to analogino zakljuivanje o novom objektu koji
preuzima osobine starog objekta uz neke razlike"
&dravorazumsko zakljuivanje = ili zakljuivanje uz upotrebu heuristika# ##plitkog, ali
praktinog znanja o nekim stvarima i najboljim postup!ima zakljuivanja o njima -kao kod
algoritma pretraivanja s izborom najboljeg# best= hrst# kao i sa upotrebama heuristika 5
korisnih prei!a u pretrazi.# to je est sluaj kod ljudi eksperata"
3emonotono zakljuivanje = esto se razmilja o problemu tako da mnoge injeni!e u bazi i
njihove posjledi!e imaju konstantnu istinitosnu vrijednost nakon dodavanja nove injeni!e u
bazu -ili se istinitost dobrog dijela baze znanja ne mijenja. i ako to vai za sve injeni!e u bazi
znanja onda je to monotono zakljuivanje# inae je nemonotono i postoje injeni!e koje se
mijenjaju nakon dodavanja nove injeni!e u bazu" $raktino# obino se injeni!e ili dodaju ili
oduzimaju iz baze znanja pored me(u zakljuaka -RETRFMT = povlaenje injeni!e# MNMCE
=pokretanje pretrage ponovo sa novim stanjem.# nakon ega se promene mogu re'lektovati na
ostatak ili dio baze znanja"
$rin!ip rezolu!ije je poznat metod za automatsko dokazivanje teorema u 'ormalizmu
predikatnog rauna prvog reda" $osebna vrsta ovog prin!ipa realizovana je u $rologu"
2snovna ideja je u tome da se skupu vaeih aksioma doda nega!ija teorema kojeg elimo
dokazati"
Fko se sada otkrije kontradik!ija# time je dokazano# da je originalni teorem istinit" Vie o
rezolu!iji kao metodi za automatsko dokazivanje teorema pie autor 3ilson"
2snova za rjeavanje problema je njegovo adekvatno predstavljanje" 6 tom smislu razvijene
su odre(ene sheme kao to su+
prostor stanja i
F38O2R gra'ovi"
H
http+OO>>>"et'"a!"meOmaterijalOHHJP1EH7HPES"pd'
J

6).) Pr'%t'r %tana


$rostor stanja -state spa!e. predstavlja gra' gdje su vorovi ekvivalentni problemskim
situa!ijama" Veze izme(u vorova su legalne ak!ije koje trans'ormiu jednu problemsku
situa!iju u drugu" Rjeenje problema se postie korienjem dvije osnovne strategije
pretraivanja gra'ova+
pretraivanje u dubinu -depth='irst sear!h. i
pretraivanje u irinu -breadth='irst sear!h."

&a razliku od algoritma pretraivanja u irinu koji nalazi najbre odnosno najkrae rjeenje#
pretraivanje u dubinu nosi odre(eni rizik tj" opasnost da algoritam do(e u bezizlaznu petlju"
$retraivanje u dubinu posjeduje dijalog sa korisnikom koji je mnogo prirodniji i veoma
detaljno obra(uje teme -jednu po jednu." 3asuprot njemu# algoritam pretraivanja u irinu
preskae sa teme na temu -random pretraivanje. i na taj nain negativno utie na
kon!entra!iju korisnika"

2snovni prin!ip pretraivanja po irini je generisanje svih moguih stanja po nivoima stabla
koja se zatim pretrauju" 2vom metodom se uvijek nalazi najkrai put do !iljnog -!iljnih.
stanja# ali broj stanja koja se generiu i pretrauju raste eksponen!ijalno za svaki sljedei nivo"
$otrebno vrijeme za nalaenje rjeenja tako(e raste eksponen!ijalno# pa zbog toga moemo
rei da ova strategija garantuje najbolje rjeenje ako nam vrijeme i memorija nisu ogranieni"

&a pretraivanje prostora karakteristian je problem kompleksnosti" &a netrivijalna podruja
broj alternativa moe biti tako veliki da slijepo pretraivanje postaje apsurdno" 4roj kandidata
se poveava eksponen!ijalno i dolazi se do tzv" kombinatorike eksplozije" $roblem se
prevazilazi heuristikim pretraivanjem -heuristi! sear!h# best='irst sear!h.# to znai da se
algoritam pretraivanja koristi spe!i'inim znanjem o problemu koje eliminie
bezperspektivne alternative" 2bino su to numerike pro!jene# koje o!jenjuju perspektivnost
svakog vora u gra'u"
$retraivanje po dubini predstavlja strategiju koja jednostavno eliminie neke nedostatke
prethodno navedene strategije" $otrebno je manje memorije poto se u obzir uzimaju samo
neki segmenti prostora stanja" Fko su u pitanju ,dua, -,dublja,. rjeenja = sa veim brojem
vorova# takav put e se nai mnogo bre nego upotrebom pretrage po irini" /ak i kada se
rjeenje prona(e# ne mora biti najbolje mogue -najkrae." 8a bi se izbjeglo ulaenje
u ,beskonaan, put# pretraga se prekida nakon odre(enog broja nivoa# pa postoji mogunost
da rjeenje nee biti prona(eno iako se nalazi u datom segmentu prostora stanja"

2snovna upotreba heuristikog znanja je da povea e'ikasnost pro!esa zakljuivanja putem
nalaenja smjera -usmjeravanja. pro!esa pretrage" Takav smjer nam smanjuje prostor koji se
mora pretraiti prije nego to se do(e do rjeenja# a to poveava mogunosti rjeavanja
sloenijih problema"
HP
6)7) AN84OR 9ra('#i
$roblem se moe predstaviti i sa F38O2R gra'om" 2vaj gra' je karakteristian za probleme
koji se mogu dekomponovati na podprobleme" 2vdje su vorovi ekvivalentni problemima"
$oetni vor je originalni problem# dok su !iljni vorovi relativno jednostavni podproblemi"
Veze me(u vorovima predstavljaju rela!ije me(u problemima" /vor moe biti F38 tipa -za
rjeenje potrebno je rijeiti sve njegove nasljednike. i 2R tipa -za rjeenje je dovoljno rijeiti
jednog od nasljednika." Rjeenje problema nije put ve podgra' u originalnom F38O2R
gra'u" &a pretraivanje F38O2R gra'ova u $rologu moe se iskoristiti sam interpreter za
$rolog# ije je pro!eduralno znaenje upravo pretraivanje takvih gra'ova"

3aroito vana osobina mehanizma zakljuivanja je da li on omoguava monotono ili
nemonotono zakljuivanje" 6 prvom sluaju sve to je bilo prepoznato kao istinito ostaje
istinito tokom itave konsulta!ije" %oliina in'orma!ija u tom sluaju moe samo monotono
da se poveava" 3emonotono zakljuivanje dozvoljava da se znanje tokom konsulta!ije
mijenja" 3a osnovu nove in'orma!ije neki ranije izvedeni zaklju!i mogu se eliminisati" 2pti
uzorak kod tih sistema je tzv" ,de'ault, zakljuivanje tipa ,ako vai F i ako nije evidentno da
ne vai 4# onda vai 4,"

2staje jo veoma vano pitanje kako se vri zakljuivanje kada imamo nepotpune ili
nepouzdane in'orma!ije i kada moda i sama pravila vae samo sa nekim odre(enim 'aktorom
povjerenja" Spomenuli smo ve da su na tzv" mekim podrujima# koja su glavna podruja
primjene ekspertnih sistema# takve situa!ije veoma este" &ato ekspertni sistemi uglavnom
omoguavaju zakljuivanje na osnovu vjerovatnoe za razliku od kategorikog zakljuivanja
gdje su stvari jednostavno istinite ili ne" 2pte prihvaene teorije zakljuivanja na osnovu
vjerovatnoe jo nema# mada su istraivanja na ovom podruju veoma intenzivna" 6 literaturi
se uglavnom navodi kako je to pitanje rijeeno kod pojedinih poznatih sistema -$rospe!tor#
:9!in """."
HH
4.Zakljuak
Ekspertni sistemi su dizajnirani i razvijeni sa svrhom da oponaaju ljudsku sposobnost
rasu(ivanja i odluivanja" 3jihov zadatak u organiza!iji je da budu alternativni izvori
donoenja odluka# umjesto oslanjanja organiza!ije na strunost samo jednog# ili manjeg
broja ljudi kvali'i!iranih za odre(ene odluke" Ispunjavanjem ovog zadatka ekspertni sistemi
ne zamjenjuju potrebu za postojanjem donosila!a odluka u organiza!iji# ve ih osloba(aju za
rjeavanje sloenijih i vanijih odluka sa kojima se organiza!ija susree"
:ehanizam zakljuivanja interpretira i pro!jenjuje injeni!e iz baze znanja kako bi pruio
odgovor" To je program iji je zadatak da lo!ira odgovarajue znanje u bazi znanja# te da
zakljuuje nova znanja primjenom metoda logike obrade i primjenjenih strategija za
rjeavanje problema" :ehanizam zakljuivanja upore(uje pravila iz baze znanja sa trenutnim
injeni!ama iz globalne baze podataka" 2n ne mora biti uslovljen konkretnim sadrajem baze
znanja# ve se isti mehanizam moe primjenjivati na razliite sadraje" To omoguava da se
ekspertni sistem izgra(uje i prilago(ava konkretnoj problemati!i prije svega 'ormiranjem
potrebne baze znanja za taj problem"

H2
5.Literatura
4ranko Catinovi!#$ro'"dr # QEkspertni sistemiR# $anevropski 6niverzitet Fpeiron#
4anja Cuka 2PP?"
http+OO>>>"s!ribd"!omOdo!O?IHIIJP<O2EO:ehanizam=zakljuSM7SI8ivanja
http+OO>>>"et'"a!"meOmaterijalOHHJP1EH7HPES"pd'
H1