Sie sind auf Seite 1von 57

www.lawcommission.gov.

np

jftfj/0f ;+/If0f lgodfjnL, @)%$


g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)%$.#.!@

;+zf]wg
jftfj/0f ;+/If0f -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%%

@)%%.!@.@@

jftfj/0f ;+/If0f P]g, @)%# sf] bkmf @$ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn
;/sf/n] b]xfosf lgodx agfPsf] 5 .

kl/R5]b!
k|f/lDes
!=

;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_

oL lgodxsf] gfd jftfj/0f ;+/If0f

lgodfjnL, @)%$ /x]sf] 5 .


-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .

@=

kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf


-s_

P]g eGgfn] jftfj/0f ;+/If0f P]g, @)%# ;Dg' k5{ .

-v_

;DalGwt lgsfo eGgfn] P]g jf o; lgodfjnLdf plNnlvt sfd;Fu


;DalGwt g]kfn ;/sf/sf] s'g} dGqfno ;Dg' k5{ .

-u_

If]q eGgfn] ........... jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug{sf] nflu lgod


$ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] If]q ;Dg' k5{ .

-3_

k|ltj]bg eGgfn] k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f jf jftfj/0fLo k|efj


d"Nofg ;DaGwL k|ltj]bg ;Dg' k5{ .

klxnf] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

1
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

sfo{;"rL eGgfn] k|ltj]bg tof/ ug{sf] nflu lgod % adf]lhd :jLs[t


sfo{;"rL ;Dg' k5{ .

-r_

pBf]u eGgfn] cg';"rL& df tf]lsP adf]lhdsf pBf]u ;Dg' k5{ .

-5_

.............

-h_

lg/LIfs eGgfn] P]gsf] bkmf * sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm jf


tf]lsPsf] jftfj/0f lg/LIfs ;Dg' k5{ .

-_

kl~hsf eGgfn] P]gsf] bkmf ( sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;DalGwt


lgsfon] tof/ u/]sf] kl~hsf ;Dg' k5{ .

-`_

k|of]uzfnf eGgfn] P]gsf] bkmf !! adf]lhd :yfkgf ul/Psf] jf


tf]lsPsf] k|of]uzfnf ;Dg' k5{ .

-6_

sf]if eGgfn] P]gsf] bkmf !# adf]lhd :yfkgf ul/Psf] jftfj/0f


;+/If0f sf]if ;Dg' k5{ .

-7_

;+rfns ;ldlt eGgfn] lgod #( adf]lhd u7g ePsf] sf]if ;+rfns


;ldlt ;Dg' k5{ .

-8_

Ifltk"lt{ eGgfn] lgod $% adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] Ifltk"lt{ ;Dg'


k5{ .

kl/R5]b @
k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f tyf jftfj/0fLo k|efj d"Nofg

#=

k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f jf jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{ kg]{ M


k|:tfjsn] cg';"rL! df pNn]v ePsf k|:tfjxsf] k|f/lDes jftfj/0fLo
k/LIf0f / cg';"rL@ df pNn]v ePsf k|:tfjxsf] jftfj/0fLo k|efj d"Nofg
ug'{ kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

2
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$=

jftfj/0fLo k|efj d"Nofgsf]


ofgsf] nflu If]q lgwf{/0f -:sf]lk
k_ ug'{ kg]{ M -!_
jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{ kg]{ s'g} k|:tfjsf] ;DaGwdf k|:tfjsn] k|:tfj
sfof{Gjog x'g] ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf tyf To; If]qsf ljBfno
c:ktfn, :jf:Yo rf}sL tyf ;/f]sf/jfnf JolQm jf ;+:yfnfO{ ;f] k|:tfjsf]
sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg{ ;Sg] k|efjsf] ;DaGwdf lnlvt ;'fj lbgsf]
nflu kGw| lbgsf] cjlw tf]sL /fli6o :t/sf] s'g} Ps b}lgs ;dfrf/kqdf
;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sflzt ePkl5 ;f] ;DaGwdf
s;}sf] /fo ;'fj eP To;/L ;"rgf k|sfzg ePsf] ldltn] kGw| lbgleq
;DalGwt k|:tfjsnfO{ cfgf] /fo ;'fj lbg ;lsg]5 . o;/L /fo ;'fj lbg]n]
To;sf] hfgsf/L ;DalGwt lgsfonfO{ ;d]t lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|fKt /fo ;'fj ;d]t ;+nUg u/L k|:tfjsn]
;f] k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fsf] s] s:tf] If]qdf s:tf] k|efj kb{5 ;f]
pNn]v u/L If]q lgwf{/0fsf] nflu ;DalGwt lgsfo ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePkl5 ;DalGwt lgsfon]
lgj]bg;fy ;+nUg sfuhft hfFra' u/L If]q lgwf{/0f ;DaGwdf cfgf] /fo
;lxt ;f] lgj]bg dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd If]q lgwf{/0fsf] nflu s'g} lgj]bg k|fKt ePdf
dGqfnon] ;f] lgj]bg;fy ;+nUg sfuhft hfFra' u/L k|:tfljt jf ;+zf]lwt
kdf If]q lgwf{/0f u/L lbg' kg]{5 .

%= k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f jf jftfj/0fLo k|efj d"Nofgsf]


ofgsf] nflu
sfo{;"rL :jLs[t ug'{ kg]{ M-!_

k|f/lDes

jftfj/0fLo

k/LIf0f

ug'{

kg]{

k|:tfjsf] xsdf k|:tfjsn] ;f]sf] k|ltj]bgsf] nflu cg';"rL# adf]lhdsf] 9fFrfdf


sfo{;"rL agfO{ ;f] sfo{;"rL ;DalGwt lgsfoaf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
-@_ jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{ kg]{ k|:tfjsf] xsdf k|:tfjsn] ;f]sf]
k|ltj]bgsf] nflu lgod $ adf]lhd dGqfnon] lgwf{/0f u/]sf] If]q ;d]tsf]
cfwf/df cg';"rL$ adf]lhdsf] 9fFrfdf sfo{;"rL agfO{ ;f] sfo{;"rL
dGqfnoaf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
3
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ s'g} k|:tfjsn] jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{ kg]{ k|:tfjsf]


k|ljt]bg tof/Lsf] nflu lgod $ adf]lhdsf] If]q lgwf{/0f / sfo{;r
" L agfO{
;DalGwt lgsfosf] /fo ;lxt dGqfnodf Ps} k6s k7fPdf dGqfnon] Ps}
k6s If]q lgwf{/0f / sfo{;"rL :jLs[t u/L lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd sfo{;"rL :jLs[t ubf{ k|:tfjsf] k|s[lt
cg';f/ ;DalGwt lgsfo jf dGqfnon] To:tf] sfo{;"rLnfO{ cfjZostf cg';f/
;fdfGo x]/km]/ jf kl/dfh{g ug{ ;Sg]5 .

^=

k'gM sf/afxL ug'{ kg]{M k|:tfjsn] o; lgodfjnL adf]lhd k|f/lDes


jftfj/0fLo k/LIf0fsf] k|ltj]bg tof/ u/]sf]df P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd ;f] k|:tfj ;fy k|fKt k|ltj]bg hfFra' ubf{ k|:tfjsf] jftfj/0fLo
k|efj d"Nofg ;d]t ug'{ kg]{ u/L ;DalGwt lgsfon] 7x/ u/]df k|:tfjsn]
jftfj/0fLo k|efj d"Nofg k|ltj]bg tof/ ug{ k"/f ug'{ kg]{ o; lgodfjnL
adf]lhdsf] ;a} k|lqmof k"/f ug'{ kg]{5 .

&

k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f / jftfj/0fLo k|efj d"Nofgsf]


ofgsf] nflu
k|ltj]bg tof/ ug]{ M -!_ k|:tfjsn] lgod % adf]lhd :jLs[t ePsf]
sfo{;"rLsf] cfwf/df cg';"rL % adf]lhdsf] 9fFrfdf k|f/lDes jftfj/0fLo
k/LIf0f / cg';"rL^ adf]lhdsf] 9fFrfdf jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ;DaGwL
k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|ltj]bg tof/Lsf] l;nl;nfdf k|f/lDes
jftfj/0fLo k/LIf0f ug'{ kg]{ k|:tfjsf] ;DaGwdf k|:tfjsn] k|:tfj sfof{Gjog
x'g] ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf tyf lhNnf ljsf; ;ldlt jf ;/f]sf/
/fVg] JolQm jf ;+:yfnfO{ k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg{ ;Sg] k|efjsf]
;DaGwdf k|Gw lbgleq lnlvt /fo ;'fj lbgsf] nflu ;DalGwt ufpF ljsf;
;ldlt jf gu/kflnsf, lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, ljBfno, c:ktfn /
:jf:Yo s]Gb|df ;"rgf 6fF; u/L d'r'Nsf tof/ ug]{5 / ;f]xL adf]lhdsf] kGw| lbg]
;"rgf /fli6o :t/sf] s'g} Ps b}lgs ;dfrf/kqdf ;d]t k|sfzg ug'{ kg]{5 .
o;/L ;"rgf k|sfzg ePkl5 ;f] ;DaGwdf s'g} /fo ;'fj k|fKt x'g cfPdf ;f]
/fo ;'fj ;d]tnfO{ k|ltj]bgdf ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
4
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

t/ jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ;DaGwL k|ltj]bg tof/Lsf] l;nl;nfdf


k|:tfjsn] k|:tfj sfof{Gjog x'g] ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf]
O{nfsfdf Ps k6s k|:tfj af/]df ;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] cfof]hgf u/L /fo
;'fj ;+sng ug'{ kg]{5 .

*=

(=

!)= k|:tfj :jLs[ltsf] nflu k]z ug'{ kg]{M P]gsf] bkmf % adf]lhd s'g} k|:tfj
sfof{Gjog ug{ rfxg] k|:tfjsn] lgod & adf]lhd tof/ ePsf] k|ltj]bgsf] kGw|
k|lt / ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] l;kmfl/z ;d]t ;+nUg
u/L pQm k|:tfj :jLs[ltsf nflu ;DalGwt lgsfo ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

!!=

k|:tfj sfof{Gjog ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]M -!_

lgod !) adf]lhd s'g}

k|:tfj k|fKt ePdf ;DalGwt lgsfon] ;f] k|:tfj ;fy ;+nUg k|ltj]bg hfFra'
ug]{5 / hfFra' ubf{ To:tf] k|:tfjn] jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n k|efj
kfg]{ gb]lvPdf k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f dfq u/] x'g] k|:tfjsf] ;DaGwdf ;f]
k|:tfj k|fKt ePsf] ldltn]

PSsfO{; lbgleq cfkm}n] :jLs[lt lbg]5 /

jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{ kg]{ k|:tfjsf] ;DaGwdf cfgf] /fo / k|ltj]bgsf
bz k|lt ;+nUg u/L k|:tfj k|fKt ePsf] tL; lbgleq dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|:tfj k|fKt ePdf ;f] k|:tfj ;fy k|fKt
k|ltj]bgsf ;DaGwdf /fo ;'fj lbgsf] nflu dGqfnon] /fli6o :t/sf] s'g}
Ps b}lgs ;dfrf/kqdf ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg u/L ;f] k|ltj]bg cfkm}n]
ptf/ u/L n}hfg jf cWoog ug{sf] nflu ;j{;fwf/0fnfO{ tL; lbgsf] ;do
lbg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|ltj]bgsf ;DaGwdf ;j{;fwf/0f JolQm jf
;+:yfsf] s'g} /fo ;'fj ePdf To;/L k|ltj]bg klxnf] k6s k|sfzg ePsf]
#

klxnf]
klxnf]
klxnf]
klxnf]

;+zf]wgf/f vf/]h .
;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;+zf]wgf/f yk .
;+zf]wg/f ;+zf]lwt .
5
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

ldltn] tL; lbgleq ;DalGwt JolQm jf ;+:yfn] cfgf] /fo ;'fj dGqfnodf
k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd s'g} /fo ;'fj k|fKt ePdf ;f] /fo ;'fj /
P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd s'g} ;ldlt u7g ul/Psf]df ;f] ;ldltn]
lbPsf] /fo ;'fj ;d]tsf] cfwf/df k|ltj]bg hfFra' ubf{ To:tf] k|:tfjn]
jftfj/0fdf pNn]vgLo

k|lts"n k|efj kfg]{ gb]lvPdf dGqfnon] k|:tfj

sfof{Gjog ug{ :jLs[lt lbg]5 .


-%_ pklgod -$_ adf]lhd :jLs[lt lb+bf dGqfno ;dIf k|:tfj k|fKt
ePsf] ldltn] ;f7L lbg leq lbO{ ;Sg' kg]{5 .

-^_ pklgod -%_ adf]lhdsf] Dofbleq ljz]if sf/0f k/L :jLs[lt lbg

g;s]df dGqfnon] pQm ;do ;dfKt ePsf] ldltn] tL; lbgleq k|:tfj
sfof{Gjog ug{ :jLs[lt lbg]5 .

!@=

k|ltj]bg kfng ug'{ kg]{ M k|:tfjsn] k|:tfj sfof{Gjog ubf{ k|ltj]bgdf pNn]v
eP adf]lhdsf s'/fx / ;DalGwt lgsfo jf dGqfnon] tf]lslbPsf zt{x
clgjfo{ kn] kfng ug'{ kg]{5 .

!#=

cg'udg tyf d"Nofg M -!_ k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg]{ k|efjsf]


cg'udg tyf d"Nofg ;DalGwt lgsfon] ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cg'udg tyf d"Nofg ubf{ k|:tfj :jLs[t
x'Fbf tf]lsPsf] zt{df pNn]v ul/Psf k|efj eGbf a9L k|efj k/]sf] b]lvPdf
;DalGwt lgsfon] To:tf k|efjx x6fpg jf x6fpg] pkfox cjnDag ug{
k|:tfjsnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt
k|:tfjssf] st{Jo x'g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd k|:tfjsnfO{ lbPsf] lgb]{zgsf] hfgsf/L
;DalGwt lgsfon] dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgf/f yk .

6
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!$=

jftfj/0fLo k/LIf0f u/L cBfjlws /fVg' kg]{ M dGqfnon] jftfj/0fLo k|efj


d"Nofg ug'{ kg]{ k|:tfj sfof{Gjog eO{ ;]jf, ljt/0f jf pTkfbg z'? ePsf]
b'O{ jif{ kl5 To:tf] k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg{ uPsf] k|efj,
To:tf] k|efjnfO{ sd ug{ ckgfOPsf pkfo cflbsf] jftfj/0fLo k/LIf0f u/L
cBfjlws kdf /fVg' kg]{5 .

kl/R5]b#
k|b"if0fsf] /f]syfd tyf lgoGq0f
!%=

dfkb08 ljk/Lt kmf]x/ d}nf lgisfzg ug{ gx'g] M dGqfnon] g]kfn


/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf] dfkb08 ljk/Lt x'g] u/L s;}n] klg
s'g} oflGqs ;fwg, cf}Bf]lus k|lti7fg jf cGo 7fpFaf6 Wjlg, tfk, /]l8of]wdL{
ljls/0f tyf kmf]x/ d}nf lgisfzg ug{ u/fpg x'Fb}g .

!^= c:yfoL jf :yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq ;DaGwL Joj:yfM -!_ cg';"rL
& df pNn]v eP adf]lhdsf xfn ;+rfng eO{ /x]sf pBf]un] of] lgodfjnL
k|f/De ePsf] ldltn] () lbg leq / of] lgodfjnL k|f/De x'g' k"j{ btf{ eO{
pTkfbg z'? gePsf pBf]u jf of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 btf{ x'g] pBf]un]
pTkfbg z'? u/]sf] ldltn] ;f7L lbgleq ;DalGwt pBf]usf] lj:t[t ljj/0f
pNn]v u/L c:yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq lng ;DalGwt lgsfo ;dIf
lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg k|fKt ePdf ;DalGwt lgsfon] ;f] lgj]bg
pk/ hfFra' u/L cfjZostf cg';f/ pBf]u ;+rfng x'g] ufpF ljsf; ;ldlt
jf gu/kflnsfsf] /fo ;'fj ;d]t lnFbf To:tf] pBf]u ;~rfng ubf{
jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n k|efj kg]{ gb]v]df jf To:tf] k|efj sd jf
lgoGq0f ug{ ;lsg] ePdf To:tf] lgj]bg k|fKt ePsf] ldltn] gAa] lbg leq
lgj]bsnfO{ Ps jif{sf] lgldQ c:yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] lgodfjnL
k|f/De ePkl5 btf{ x'g] pBf]un] lgod $ adf]lhd If]q lgwf{/0f ug]{ l;nl;nfdf
jf lgod & adf]lhd k|ltj]bg tof/ ug]{ l;nl;nfdf ;DalGwt ufpF ljsf;
;ldlt jf gu/kflnsfsf] /fo ;'fj k|fKt ul/;s]sf] eP ;DalGwt lgsfon]

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


7
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

pklgod -!_ adf]lhd pBf]u ;+rfng ubf{ jftfj/0fdf kg]{ k|efjsf] ;DaGwdf
k'gM ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] /fo ;'fj lng' kg]{ 5}g .
-#_ lgod !% adf]lhd g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L s'g} pBf]usf]
Wjlg, tfk, /]l8of]wdL{ ljls/0f tyf kmf]x/d}nf ;DaGwL dfkb08 tf]lsPsf] /x]5
eg] To:tf pBf]unfO{ o;/L dfkb08 tf]lsPsf] ldltn] ^ dlxgf leq P]gsf] bkmf
!! adf]lhd :yfkgf ul/Psf jf tf]lsPsf k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f u/fO{ ;DalGwt
lgsfon] tLg jif{sf] nflu :yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ / -#_ adf]lhd tf]lsPsf] Dofbleq c:yfoL jf :yfoL
k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq ljt/0f ug{ gl;sPdf ;DalGwt lgsfon] pQm Dofb
;dfKt ePsf] ldltn] yk tLg dlxgf leq To:tf] k|df0fkq lbg ;Sg]5 .
-%_ pklgod -!_ / -#_ adf]lhd c:yfoL jf :yfoL k|b"if0f lgoGq0f
k|df0fkq lb+bf ;DalGwt lgsfon] To:tf] pBf]uxn] kfng ug'{ kg]{ u/L
cfjZostf cg';f/ b]xfosf ;a} jf s'g} zt{x tf]Sg ;Sg]5 M
-s_

k|b"if0f sd ug{ jf lgoGq0f ug{ cfjZos pks/0fx


lgwf{l/t ;dodf h8fg ug]{,

-v_

h8fg ePsf k|b"if0f lgoGq0f pks/0fxsf] plrt k|of]u


ug]{,

-u_

lgwf{l/t ;dodf dfq pBf]u ;+rfng ug]{,

-3_

s'g} pBf]u xftf leq s'g} sfd ul/Paf6 k|b"if0f ePsf]df


;f] sfd /f]Ssf ug{sf] nflu vf; pkfox cjnDag ug]{,

-_

s'g} pBf]usf] sfd sf/afxLaf6 pBf]u xftf aflx/ k|b"if0f


ePdf ;f] sfd sf/jfxLnfO{ lgoGq0f ug{sf] nflu vf;
pkfox cjnDag ug]{,

-r_

cg'udgsf] nflu cfjZos kg]{ pks/0fx lglZrt


;dodf pknAw u/fpg],

8
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-5_

;DalGwt lgsfon] pBf]usf] k|s[lt cg';f/ cfjZos


;DL tf]lslbPsf cGo zt{ adf]lhdsf sfd ug]{ .

-^_ pklgod -!_ adf]lhdsf] c:yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq k|To]s Ps


jif{df / pklgod -#_ adf]lhdsf] :yfoL k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq k|To]s tLg jif{df
gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
-&_ o; lgod adf]lhd kfPsf] c:yfoL jf :yfoL k|b"if0f lgoGq0f
k|df0fkqdf plNnlvt zt{x ;a}n] b]Vg] u/L pBf]u ;+rfng ePsf] 7fpFdf /fVg'
kg]{5 .
-*_ ;DalGwt lgsfon] o; lgod adf]lhd k|df0fkq kfPsf pBf]uxsf]
gfdfjnL cBfjlws kdf /fvL ;f] gfdfjnL dGqfnonfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .

!&=

k|b"if0f u/]df jf kmf]x/d}nf lgisfzg u/]df ph"/L ug{ ;Sg] M s'g} JolQm,
;+:yf jf pBf]un] P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd tf]lsPsf] zt{ jf dfkb08
cg'?k k|b"if0f lgoGq0f gu/]df jf kmf]x/ d}nf lgisfzg u/]df ;f] sfo{af6
k|efljt JolQm, ;+:yf, ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn] ;DalGwt lgsfodf
ph'/ ug{ ;Sg]5 .

!*=

k|b"if0f lgisfzg ug{ jf kmf]xf]/ d}nf lgisfzg gug{ ;"rgf ug]{ M -!_
;DalGwt lgsfon] hfFra'sf] l;nl;nfdf jf lgod !& adf]lhd ph"/L k/L
hfFra' ubf{ s'g} JolQm, ;+:yf jf pBf]un] P]g / o; lgodfjnL adf]lhd
tf]lsPsf] zt{ jf dfkb08 cg'?k k|b"if0f lgoGq0f gu/]sf] jf kmf]x/d}nf
lgisfzg u/]sf] b]lvPdf To:tf] JolQm, ;+:yf jf pBf]unfO{ ;DalGwt lgsfon]
To:tf] zt{ jf dfkb08 cg'?k k||b"if0f lgoGq0f ug{ jf kmf]x/d}nf lgisfzg
gug{sf] nflu t'?Gt ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf pBf]unfO{ ;"rgf
lb+bf b]xfosf s'g} jf ;a} sfd t'?Gt ug'{ egL ;dofjlw tf]sL ;DalGwt
lgsfon] cfb]z lbg ;Sg]5 M
-s_

k|b"if0f lgoGq0f ug]{ jf kmf]x/d}nf lgisfzg gug]{


;DaGwdf t'?Gt cjnDag ug'{ kg]{ s'/fx,
9
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!(=

-v_

s'g} pks/0f jf ;fwg k|of]u ug{, ;+rfng ug{ jf To:tf]


pks/0fdf ;'wf/ ug{,

-u_

k|of]u jf ;+rfng ul/Psf s'g} jf ;a} pks/0f k|of]u jf


;+rfng gug{,

-3_

lglZrt cg'udg sfo{qmd cjnDag u/L cfkm" ;dIf


k|ltj]bg k]z ug{ nufpg,

-_

k|b"if0f lgoGq0f ug{ tyf kmf]x/d}nf lgisfzg gug{


ljleGg lsl;dsf j}slNks pkfox cjnDag ug{,

-r_

jftfj/0f Joj:yfkg k|0ffnL ljsl;t u/L ;f] sf]


hfgsf/L lbg nufpg,

-5_

k|b"if0fsf] lgoGq0f tyf kmf]x/d}nf lgisfzg ;DaGwL


sfo{df /f]s nufpg] ljifodf pko'Qm ;D]sf] cGo sfo{
ug{ nufpg .

zt{x kl/jt{g ug{ ;Sg] M -!_ k|b"if0f sd ug]{ jf lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf

lgod !^ sf] pklgod -%_ adf]lhd tf]lsPsf zt{xdf s]xL kl/jt{g u/L

cGo pkfox cjnDag ug{ pko'Qm ePdf pBf]un] ;f]xL Joxf]/f v'nfO{
;DalGwt lgsfo ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt lgj]bg hfFra' ubf{ lgj]bgdf pNn]v
eP adf]lhd k|b"if0f sd jf lgoGq0f ug{ cGo pkfox cjnDag ug{ ;lsg]
b]lvPdf ;DalGwt lgsfon] lgj]bssf] dfu adf]lhd s]xL zt{x kl/jt{g u/L
cGo pkfox cjnDag ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 .

@)=

;DalGwt lgsfo cfkm}n] ;/;kmfO{ ;DaGwL sfd ug{ ;Sg]M -!_ s'g} JolQm,
;+:yf jf pBf]un] P]g jf o; lgodfjnLdf tf]lsPsf] zt{ jf dfkb08 ljk/Lt
kmf]x/d}nf lgisfzg gug]{ ;"rgf ubf{ klg kmf]x/d}nf lgisfzg u/]sf] sf/0fn]
;j{wf/0fdf k|lts"n c;/ kg{ uPdf ;DalGwt lgsfon] cfg} vr{df To:tf]
kmf]x/d}nf x6fpg ;Sg]5 .
10
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;DalGwt lgsfon] s'g} 7fpFaf6 kmf]x/d}nf


x6fpFbf nfu]sf] vr{ / ;f] sfd u/] jfktsf] yk kRrL; k|ltzt /sd To:tf]
kmf]x/d}nf lgisfzg ug]{ JolQm, ;+:yf jf pBf]u;Fu k|rlnt sfg'gadf]lhd
;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ug]{5 .

kl/R5]b$
lg/LIfssf] of]Uotf tyf sfd, st{Jo / clwsf/ ;DaGwL

@!= lg/LIfssf] of]UotfM lg/LIfs kbdf lgo'lQm x'gsf] nflu rflxg] Go"gtd z}lIfs
of]Uotf lghfdtL ;]jfsf] ;DalGwt ;]jf ;d"x ;DaGwL lgodxdf pNn]v
ePadf]lhd x'g]5 .

@@=

sfd sf/jfxL /f]Ssf /fVg ;Sg]M -!_ lg/LIfsn] P]gsf] bkmf * adf]lhd
hfFra'sf] l;nl;nfdf P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt eP u/]sf] s'g} sfd
sf/jfO{ t'?Gt /f]Ssf ug'{ kg]{ ePdf ;Dej eP;Dd dGqfnosf] cg'dlt lnO{
/f]Ssf ug'{ kg]{5 / To;/L cg'dlt lng ;Dej gePdf To:tf] sfd sf/jfO{
/f]Ssf /fvL ;f] s'/fsf] hfgsf/L oyfzSo l56f] dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIfsn] s'g} sfd sf/jfxL /f]Ssf /fVg'
k/]sf] jf /fv]sf] hfgsf/L k|fKt ePdf dGqfnon] ;f] ;DaGwdf t'?Gt hfFra'
ug{ nufO{ pko'Qm cfb]z lbg' kg]{5 .

@#=

lg/LIfsn] hfFra'sf] k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{M -!_ lg/LIfsn] P]gsf] bkmf *
adf]lhd lg/LIf0f ul/;s]kl5 lg/LIf0fdf b]lvPsf s'/fxsf] lj:t[t ljj/0f
;lxt hfFra' k|ltj]bg dGqfno ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePkl5 dGqfnon] ;f]
;DaGwdf b]xfosf] s'g} jf ;a} sfd ug{ ;Sg]5 M
-s_

P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt k|b"if0f ug]{ jf kmf]x/ d}nf


lgisfzg ug]{ JolQm, ;+:yf jf k|:tfjsnfO{ pkl:yt
u/fO{ jofg u/fpg],

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


11
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

s'g} ;+oGq, cf}hf/, d]lzg/L, dfn ;fdfg cflb hfFra'


u/fpg],

-u_

hfFra' kZrft\ s'g} ;+oGq cf}hf/, d]lzg/L cflbsf]


k|of]udf /f]s nufpg],

-3_

k|b"if0fsf] /f]syfd tyf kmf]x/d}nfsf] lgisfzg gug{


pko'Qm ;D]sf] s'g} cfb]z lbg] .

@$= :yfgLo k|zf;gn] ;xof]u ug'{ kg]{M lg/LIf0fsf] l;nl;nfdf s;}n] lg/LIfsnfO{
afwf lj/f]w u/]df jf lg/LIf0f ug{ hfFbf an k|of]u ug'{ kg]{ eO{ lg/LIfsn]
k|x/Lsf] ;xof]u dfu u/]df :yfgLo k|zf;gn] lg/LIfsnfO{ cfjZos k|x/L
pknAw u/fpg' kg]{5 .

@%=

lg/LIfsnfO{ ;hfo x'g]M lg/LIfsn] P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd cfgf]


st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf hfgL hfgL jf ablgot;fy s'g} sfd u/L s;}nfO{
xfgL gf]S;fgL k'ofPdf lghnfO{ k|rlnt sfg'gadf]lhd ;hfo x'g]5 .

kl/R5]b%
/fli6o ;Dkbf / jftfj/0f ;+/If0f If]qsf] ;+/If0f
@^=

kl~hsf tof/ ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlwM -!_ ;DalGwt lgsfon] kl~hsfdf
;dfj]z ul/g] j:t', :yn, jg:klt, hLjhGt' cflb pNn]v u/L ;j{;fwf/0fsf]
hfgsf/Lsf] nflu ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt ;"rgfdf pNn]v ePsf j:t', :yn,
jg:klt, hLjhGt' cflbsf] ;DaGwdf s;}sf] s'g} k|ltlqmof eP To:tf] ;"rgf
k|sfzg ePsf] ldltn] tL; lbgleq ;DalGwt lgsfodf ph"/ ug{ ;lsg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd s'g} ph"/L k/]df ;f] ph"/L pk/ 5fgaLg u/L
/ s'g} ph"/L gk/]df tL; lbgsf] Dofb ;dfKt ePkl5 ;DalGwt lgsfon]
kl~hsf tof/ ug'{ kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

12
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@&=

lrGx tyf l;dfgf /fVg' kg]{M -!_ ;DalGwt lgsfon] kl~hsfdf ;dfj]z ePsf
j:t' jf :ynsf] klxrfgsf] nflu To:tf] j:t' jf :yndf cfjZostfg';f/ lrGx
tyf l;dfgf /fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd /flvPsf] lrGx tyf l;dfgf ;DaGwL ljj/0f /
;f] ;Fu ;DalGwt gS;f ;DalGwt lgsfon] cBfjlws kdf /fvL ;f]sf]
hfgsf/L dGqfnonfO{ ;d]t lbg' kg]{5 .

@*=

xfgL gf]S;fgL ug{ gx'g]M ;DalGwt lgsfosf] :jLs[lt a]u/ s;}n] klg
kl~hsfdf ;dfj]z ePsf jf /fli6o ;Dkbf leqsf j:t', :yn, jg:klt, hLj
hGt' cflbsf ;DaGwdf b]xfosf s'g} sfd ug'{ u/fpg' x'Fb}g M

@(=

-s_

s'g} j:t', :yn, jg:klt, hLjhGt', cflb x6fpg, km]/abn ug{ jf


To;nfO{ gf]S;fg k'Ug] s'g} sfd ug{,

-v_

s'g} j:t', :yn, jg:klt, hLjGt' cflb s;}nfO{ pkxf/ lbg jf xs5f8L
a]rlavg ug{ jf x:tfGt/0f ug{,

-u_

kl~hsfdf ;dfj]z ePsf s'g} hLjhGt'xnfO{ gf]S;fg k'ofpg]


lsl;dsf cGo hLjhGt' /fli6o ;Dkbf ;+/If0f If]qdf k|j]z u/fpg],

-3_

s'g} j:t', :yn, jg:klt, hLjhGt', cflb lau|g] jf gfl;g] u/L cGo s'g}
sfd ug{ .

ph"/L ug{ ;lsg]M -!_ kl~hsfdf ;dfj]z ePsf jf /fli6o ;Dkbf leqsf j:t',
:yn, jg:klt, hLjhGt' cflbsf] s;}n] lgod @* df n]lvP ljk/Lt xfgL
gf]S;fgL x'g] s'g} sfd u/] u/fPdf ;f] ljifodf hf];'s}n] ;DalGwt lgsfodf
ph"/L lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ph"/L k/L hfFra' ubf{ jf ;DalGwt lgsfo
cfkm}n] hfFra'sf] l;nl;nfdf kl~hsfdf ;dfj]z ePsf j:t', :yn, jg:klt,
hLjhGt' cflbsf] xfgL gf]S;fgL ePsf] b]lvPdf ;f] sfo{ t'?Gt /f]Sg' kg]{5 .

#)=

jftfj/0f ;+/If0f If]qdf ug{ gkfOg] sfdM -!_

s;}n] klg jftfj/0f ;+/If0f

If]q leq b]xfosf s'g} sfd ug{ u/fpg x'Fb}g .


13
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-s_

k|fs[lts ;Dkbf jf ;f}Gbo{k/s l:yltnfO{ laufg{, gf:g,


eTsfpg, x6fpg, 5]Sg jf c? s'g} lsl;dn] xfgL
gf]S;fgL k'ofpg,

-v_

s'g} klg jGohGt'sf] vl/b laqmL, Jofkf/ ug{, lzsf/ ug{


tyf To:tf jGo hGt'nfO{ Iflt k'ofpg,

-u_

h}ljs ljljwtfnfO{ k|lts"n c;/ k'Ug] lsl;dsf] s'g}


sfd ug{,

-3_

s'g} klg jg:klt sf6\g, 9fNg x6fpg, 5]Sg, pv]Ng tyf


jg:kltnfO{ xfgL gf]S;fgL x'g] lsl;dsf sfd ug{,

-_

P]ltxfl;s tyf ;f+:s[lts dxTjsf :ynx laufg{, km]g{,


gf:g, x6fpg, eTsfpg jf To:tf :ynxdf s'g} kf]i6/
jf To:t} cGo sfuhft jf lrqx 6fF:g jf c? s'g}
k|sf/n] xfgL x'g] sfd ug{,

-r_

s'g} gbL, vf]nf gfnf, /gf, vx/], kf]v/L, s'08, tfn jf


kfgLsf] ;|f]tdf ljB'tLo wf/ -s/]G6_ k|of]u ug{ /
jg:klthGo jf cGo s'g} lsl;dsf] xflgsf/s /;fog
kbfy{ k|of]u ug{,

-5_

s'g} klg lsl;dsf] 3/kfn'jf hgfj/xaf6 hggs[lt


-h]g]l6s d]sck_ df kl/jt{g ug{,

-h_

vfgL vGg jf s'g} vlgh kbfy{, 9'+uf, df6f], s+lqm6 jf


cGo kbfy{ x6fpg,

-_

xf]6n, nh, ;fj{hlgs oftfoft, :jf:Yorf}sL, ljBfno,


s'6L jf cGo o:t} lsl;dsf ;]jfx ;+rfng ug{,

-`_

dGqfnoaf6 clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] :jLs[lt a]u/


jftfj/0f ;+/If0f If]qdf k|j]z ug{,

14
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-6_

jftfj/0f ;+/If0f If]qdf nufOPsf] tf/af/, lrGx, ;+s]t


jf cGo s'g} lrhj:t'xnfO{ xfgL gf]S;fgL k'ofpg .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf eP tfklg jftfj/0f ;+/If0f


If]qsf] Joj:yfkg tyf ljsf;sf] nflu dGqfnon] :jLs[lt lbPsf s'g} sfo{x
ug{ ;f] pklgoddf n]lvPsf] s'g} s'/fn] afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .

#!=

:jLs[lt a]u/ cg';Gwfg ug{ gx'gM] s'g} klg ljb]zL ;+3 ;+:yf jf ltgLx;Fu
cfj4 JolQm jf ;+:yfn] ;DalGwt lgsfosf] k"j{ :jLs[lt a]u/ g]kfn clw/fHo
leqsf] s'g} klg 7fpFdf s'g} hLj, lhjf0f' / jg:kltsf] gd"gf ;+sng ug{ tyf
h}ljs ljljwtfsf] cg';Gwfg ;DaGwL s'g} sfo{ ug{ u/fpg x'Fb}g .

#@=

:jLs[ltsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{ M -!_ s'g} klg ljb]zL ;+3 ;+:yf jf
ltgLx;Fu cfa4 JolQm jf ;+:yfn] g]kfn clw/fHo leqsf] s'g} 7fpFdf s'g}
hLj, lhjf0f' / jg:kltsf] gd"gf ;+sng ug{ / h}ljs ljljwtfsf] cg';Gwfg
;DaGwL s'g} sfo{ ug{ rfx]df To;sf] p2]Zo v'nfO{ :jLs[ltsf] nflu ;DalGwt
lgsfo ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lgj]bg kg{ cfPdf ;DalGwt lgsfon] ;f]
;DaGwdf cfjZos hfFra' ug]{5 / hfFra'af6 s'g} hLj, lhjf0f' tyf
jg:kltsf] gd"gf ;+sng ug{ tyf h}ljs ljljwtfsf] cg';Gwfg ;DaGwL s'g}
sfo{ ug{ lbg dgfl;a b]lvPdf cfjZos zt{x tf]sL :jLs[lt lbg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd :jLs[lt lbOPsf] hfgsf/L ;DalGwt lgsfon]
dGqfnonfO{ u/fpg' kg]{5 .

##=

zt{ ljk/Lt sfd ug{ gx'g]M -!_ lgod #@ adf]lhd :jLs[lt k|fKt JolQm jf
;+:yfn] s'g} hLj, lhjf0f' / jg:kltsf] gd"gf ;+sng tyf h}ljs ljljwtfsf]
cg';Gwfg ubf{ ;DalGwt lgsfon] tf]lslbPsf zt{ ljk/Lt x'g] u/L s'g} sfd
sf/afxL ug{ x'Fb}g .

klxnf]
klxnf]
klxnf]
klxnf]

;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f
;+zf]wgf/f

;+zf]lwt
;+zf]lwt
;+zf]lwt
;+zf]lwt

.
.
.
.
15
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ ljk/Lt s;}n] s'g} sfd u/]sf] b]lvPdf ;DalGwt
lgsfon] ;f] sfd t'?Gt /f]Sg' kg]{5 .

kl/R5]b^
k|of]uzfnf ;DaGwL Joj:yf
#$=

u'0f:t/o'Qm k|of]uzfnf dfq tf]lsg]M P]gn] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
u}/ ;/sf/L If]qdf ;+rfng ePsf k|of]uzfnfx tf]Sbf u'0f:t/o'Qm k|df0fkq
kfPsf k|of]uzfnfx dfq tf]lsg]5g\ .

#%=

k|of]uzfnfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ P]gdf n]lvPb]lv afx]s


k|of]uzfnfsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5 M
-s_

jftfj/0fsf] ;+/If0f tyf k|b"if0f lgoGq0f ;DaGwdf


dGqfno jf ;DalGwt lgsfoaf6 k/LIf0f ug{ cg'/f]w
ul/Psf lrh jf j:t'nfO{ k|fyldstf lbO{ k/LIf0f ug]{,

-v_

ljz]if lsl;dsf] k|b"if0f km}lnPsf] sf/0faf6 jftfj/0fdf


uDeL/ c;/ kg{ uPsf] b]lvPdf dGqfnon] tf]lslbPsf]
;dofjlw leq To:tf] k|b"if0f ;DaGwdf hfFr u/L dGqfno
;dIf k|ltj]bg k]z ug]{ .

-@_ pklgod -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd k|b"if0f hfFr ug]{ k|ljlw gePsf
k|of]uzfnfn] ;DalGwt lgsfo jf dGqfnosf] cg'/f]wdf ljb]z l:yt
k|of]uzfnfaf6 To:tf] k|b"if0fsf] hfFr u/fpg' kg]{5 .

#^=

csf]{ k|of]uzfnfaf6 hfFr u/fpg ;lsg]M ;DalGwt lgsfo jf dGqfnon]


Pp6f k|of]uzfnfaf6 hfFr ePsf] k|b"if0fsf] :t/ cfjZostfg';f/ csf]{
k|of]uzfnfaf6 ;d]t hfFr u/fpg ;Sg]5 .

#&=

k|of]uzfnfaf6 ul/Psf] hfFr k|sfzg ug{ ;Sg]M ;DalGwt lgsfo jf


dGqfnon] o; lgodfjnL adf]lhd k|of]uzfnfaf6 hfFr u/fPsf] k|b"if0fsf] :t/
;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu k|sfzg ug{ ;Sg]5 .

16
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

#*=

k|of]uzfnfsf] ;"rL
rL cBfjlws /fVg' kg]{M dGqfnon] ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L
If]qdf :yfkgf ePsf u'0f:t/o'Qm k|of]uzfnfxsf] ;"rL tof/ u/L cBfjlws
kdf /fVg' kg]5
{ .

kl/R5]b&
sf]if ;+rfng ;DaGwL Joj:yf
#(=

;+rfns ;ldltsf] u7g ;DaGwLM -!_ sf]ifsf] Joj:yf, ;+rfng / /]vb]v


;d]tsf] sfd ug{sf] nflu b]xfosf ;b:ox /x]sf] Ps sf]if ;+rfns ;ldlt
u7g x'g]5 M
-s_

;lrj, hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno

cWoIf

-v_

;x;lrj, /fli6o
;lrjfno

;b:o

of]hgf

cfof]usf]

-u_

;x;lrj, cy{ dGqfno

;b:o

-3_

8]k'6L ue{g/, g]kfn /fi6 a}+s

;b:o

-_

cWoIf, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3

;b:o

-r_

jftfj/0f ljb\x jf jftfj/0f ;DaGwL


u}/;/sf/L ;+:yfsf k|d'vxdWo]af6
Pshgf

;b:o

;x;lrj -jftfj/0f dxfzfvf_, hg;+Vof


tyf jftfj/0f dGqfno

;b:o;lrj

-5_

-@_ pklgod -!_ sf] v08 -r_ adf]lhdsf] ;b:osf] dgf]gog dGqfnon]
ug]{5 / lghsf] kbfjlw b'O{ jif{sf] x'g]5 .
-#_ ;+rfns ;ldltsf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw ;+rfns ;ldlt cfkm}n]
lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

17
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$)= ;lrjfno / k|zf;sLo vr{ ;DaGwL Joj:yfM -!_ ;+rfns ;ldltsf]


;lrjfnosf] sfd dGqfnon] ug]{5 .
-@_ ;+rfns ;ldltsf] ;lrjfnosf] nflu k|zf;sLo vr{sf] /sd
dGqfnosf] ah]6af6 Joxf]l/g]5 .

$!=

sf]ifsf] Joj:yfkg / ;+rfng M -!_ sf]ifnfO{ cfjlt{ -l/eNjL_ sf]ifsf] kdf


;+rfng ul/g]5 .
-@_ sf]ifdf hDdf ePsf] /sd ;+rfns ;ldltn] tf]s]sf] a}+sdf vftf
vf]nL hDdf ul/g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd vf]lnPsf] vftfsf] ;+rfng ;+rfns ;ldltn]
tf]s] adf]lhd x'g]5 .

$@= sf]ifsf] k|of]uM sf]ifdf hDdf ePsf] /sd jftfj/0fsf] ;+/If0f, k|b"if0fsf] /f]syfd
tyf lgoGq0f / /fli6o ;Dkbfsf] ;+/If0f;Fu ;DalGwt ljifodf / b]xfosf sfddf
;+rfns ;ldltn] lg0f{o u/] adf]lhd vr{ ul/g]5 M

$#=

-s_

jftfj/0fsf] ;+/If0f, k|b"if0fsf] /f]syfd tyf lgoGq0f / /fli6o ;Dkbfsf]


;+/If0f / To:tf sfo{sf nflu hgr]tgf clej[l4 ug{ k|efjsf/L e"ldsf
v]Ng] ;+:yfnfO{ cfjZos ljQLo, ef}lts / k|fljlws ;xof]u pknAw
u/fpg],

-v_

jftfj/0fLo lzIff, tfnLd, cWoog, cg';Gwfg ;DaGwL sfddf cfjZos


cfly{s ;xof]u k'ofpg],

-u_

jftfj/0fsf] ;+/If0f, k|b"if0fsf] /f]syfd tyf lgoGq0f / /fli6o ;Dkbfsf]


;+/If0fdf pNn]vgLo of]ubfg k'ofpg] JolQm jf ;+:yfnfO{ k'/:sf/sf]
Joj:yf ug]{ .

-3_

jftfj/0fsf] ;+/If0f, k|b"if0fsf] /f]syfd tyf lgoGq0f / /fli6o ;Dkbfsf]


;+/If0f ;DaGwdf lgoldt sfo{qmddf gk/]sf] of]hgf th"{df tyf
sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ .

n]vf Joj:yfM sf]ifsf] cfo Joosf] n]vf k|rlnt sfg'gadf]lhd /flvg]5 .


18
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$$= jflif{s k|ltj]bg k|sfzg ug'{ kg]{ M ;+rfns ;ldltn] jif{e/L u/]sf] sfd
sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu ;fj{hlgs kdf
k|sfzg ug{ kg]{5 .

kl/R5]b*
Ifltk"lt{ tyf cGo Joj:yf
$%= Iflt{k"lt{ e/fpg lgj]bg lbg ;Sg]M -!_ P]gsf] bkmf !& adf]lhd s;}n] s'g}
JolQm, ;+:yf jf k|:tfjs;Fu Ifltk"lt{ e/fpg rfx]df To:tf] JolQm, ;+:yf jf
k|:tfjsn] u/]sf] s'g} sfdaf6 lgj]bsnfO{ s] s:tf] Iflt k'Ug uPsf]n] slt
Ifltk"lt{ e/fpg rfx]sf] xf] ;f] Joxf]/f v'nfO{ ;DalGwt lhNnfsf k|d'v lhNnf
clwsf/L ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lgj]bg k|fKt ePdf k|d'v lhNnf
clwsf/Ln] ;f] lgj]bg / cfjZostf cg';f/ ;Da4 7fpFsf] j:t'l:ylt ;d]tsf]
hfFra' u/L ;f] ljifodf lhNnf l:yt ;DalGwt sfof{no / pQm lhNnfdf
lg/LIfs vl6Psf] eP lg/LIfs ;d]tsf] /fo, ;'fj lnO{ lgj]bsnfO{ k'Ug uPsf]
jf:tljs Ifltsf] d"Nofg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd s'g} sf/0fn] Ifltsf] d"Nofg ug{ g;Sg]
ePdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] ;f] ljifodf ;'fjsf] nflu ;DalGwt lgj]bg
k|fKt ePsf] tL; lbgleq ;f] lgj]bg ;DalGwt lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd s'g} lgj]bg k|fKt ePdf ;DalGwt lgsfon]
;f] ;DaGwdf hfFra' u/L cfjZostfg';f/ ;DalGwt 7fpFsf] j:t'l:ylt x]/L
/fo ;'fj ;lxt To:tf] lgj]bg ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/L ;dIf lkmtf{
k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -@_ adf]lhd Ifltsf] d"Nofg ul/Psf]df ;f]xL adf]lhd /
;DalGwt lgsfoaf6 ;'fj dfu ul/Psf]df pklgod -$_ adf]lhd ;'fj k|fKt
eP kl5 k|d'v lhNnf clwsf/Ln] ;f] ;'fj cg';f/ Ifltk"lt{ lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-^_ Ifltk"lt{sf] nflu k|fKt lgj]bg pklgod -#_ adf]lhd ;DalGwt
lgsfodf k7fOPsf]df ;DalGwt lgsfoaf6 ;'fj k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbg
19
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

leq / ;DalGwt lgsfodf lgj]bg gk7fPsf]df Ifltk"lt{sf] nflu lgj]bg k/]sf]


;f7L lbg leq k|d'v lhNnf clwsf/Ln] Ifltk"lt{ ;DaGwdf lg0f{o ul/;Sg' kg]{5 .
-&_ Ifltk"lt{ lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ ;DalGwt
JolQm, ;+:yf jf k|:tfjsnfO{ cfkm" ;dIf pkl:yt u/fO{ aofg u/fpg], s'g}
sfuhft, pks/0f, oGq cflb k]z ug{ nufpg], k|b"if0f, Wjlg, tfk jf kmf]x/
d}nfsf] l;h{gf jf lgisfzg u/]sf] 7fpFdf k|j]z u/L hfFra' ug]{ clwsf/
x'g]5 .
-*_ k|d'v lhNnf clwsf/Ln] o; lgod adf]lhd lgwf{/0f u/]sf]
Ifltk"lt{sf] /sd plrt / dgfl;a x'g'kg]{5 .

$^=

lgwf{l/t ;dodf Ifltk"lt{ /sd a'fpg' kg]{M -!_

lgod $% adf]lhd

Ifltk"lt{sf] /sd lgwf{/0f ePsf] ldltn] tL; lbgleq ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf
k|:tfjsn] Ifltk"lt{sf] /sd ;DalGwt JolQm jf ;+:yfnfO{ a'fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] Dofb leq Ifltk"lt{sf] /sd a'fpg
g;s]sf] dgfl;j dflkmssf] sf/0f hgfO{ ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf k|:tfjsn]
Dofb yksf] nflu lgj]bg u/]df / To;/L lgj]bgdf pNn]v ePsf] sf/0f dgfl;j
b]lvPdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] Ps k6ssf] nflu a9Ldf tL; lbgsf] Dofb yk
ul/lbg ;Sg]5 .

$&= hfoh]yfaf6 Ifltk"lt{ c;"n pk/ ul/g] M -!_

lgod $^ adf]lhdsf] Dofb

leq ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf k|:tfjsn] Ifltk"lt{sf] /sd ga'fPdf ;f] Dofb
gf3]sf] tLg dlxgfleq Ifltk"lt{ kfpg] JolQm jf ;+:yfn] To:tf] JolQm, ;+:yf jf
k|:tfjssf] hfoh]yf v'nfO{ Ifltk"lt{ c;"n pk/ u/L kfpg k|d'v lhNnf
clwsf/L ;dIf lgj]bg ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lgj]bg k/]df k|d'v lhNnf clwsf/Ln]
Ifltk"lt{ a'fpg' kg]{ JolQm, ;+:yf jf k|:tfjssf] hfoh]yf k|rlnt sfg'g
adf]lhd lnnfd laqmL u/L Ifltk"lt{sf] /sd e/fO{ lbO{ afFsL /sd k|rlnt
sfg'gsf] /Lt k'ofO{ lng cfP ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf k|:tfjsnfO{ lkmtf{ lbg'
kg]{5 .

20
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

%*= ;hfo ug]{ clwsf/L tf]lsPsf]M -!_

s'g} JolQm jf ;+:yfn] P]gsf] bkmf $

adf]lhd k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f ;DaGwL k|:tfj :jLs[t gu/fO{ s'g} sfo{
u/]df P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L ;DalGwt
lgsfo x'g]5 .
-@_ s'g} JolQm jf ;+:yfn] P]gsf] bkmf $ adf]lhd jftfj/0fLo k|efj
d"Nofg ;DaGwL k|:tfj :jLs[t gu/fO{ s'g} sfo{ u/]df P]gsf] bkmf !* sf]
pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L dGqfno x'g]5 .
-#_ s'g} pBf]un] lgod !^ adf]lhd k|df0fkq glnO{ pBf]u ;+rfng u/]df
jf s'g} JolQm, ;+:yf jf pBf]unfO{ lgod !* adf]lhd k|b"if0f lgoGq0f ug{ jf
kmf]x/d}nf lgisfzg gug]{ ;"rgf ubf{ klg k|b"if0f lgoGq0f gu/]df jf kmf]x/d}nf
lgisfzg u/]df P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L
;DalGwt lgsfo x'g]5 .
-$_ s;}n] lgod @# sf] pklgod -@_ adf]lhd lbOPsf] cfb]z adf]lhd
s'g} sfd gu/]df P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L
dGqfno x'g]5 .
-%_ s;}n] kl~hsfdf ;dfj]z ePsf jf /fli6o ;Dkbf leqsf j:t',
:yn, jg:klt, hLjhGt' cflbsf] lgod @* adf]lhd xfgL gf]S;fgL x'g] s'g} sfo{
u/]df P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L ;DalGwt
lgsfo x'g]5 .
-^_ s;}n] lgod #@ adf]lhd :jLs[lt glnO{ jf tf]lsPsf] zt{ ljk/Lt
s'g} sfd u/]df P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L
;DalGwt lgsfo x'g]5 .
-&_ s;}n] o; lgoddf dfly n]lvPb]lv afx]ssf P]g jf cGo lgodfjnL
ljk/Ltsf] s'g} sfd u/]df P]gsf] bkmf !* adf]lhd ;hfo ug]{ clwsf/L dGqfno
x'g]5 .

$(= k'/:sf/, k|z+;fkq jf lrGx k|bfg ug{ ;Sg] M -!_ jftfj/0fsf] ;+/If0f,
k|b"if0fsf] /f]syfd tyf lgoGq0f / /fli6o ;Dkbfsf] ;+/If0f ;DaGwL ljifodf
21
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

pNn]vgLo of]ubfg k'ofpg] JolQm jf ;+:yfnfO{ dGqfnon] sb/ :j?k gub


k'/:sf/ / k|z+;fkq k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd pNn]vgLo of]ubfg k'ofpg] pBf]unfO{ ;f]
pBf]usf] vf; pTkfbgdf k|of]u ug{ kfpg] u/L dGqfnon] jftfj/0f cg's"n
lrGx k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-#_ s'g} pBf]un] P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt k|b"if0fsf] lgoGq0f tyf
/f]syfd gu/]df dGqfnon] To:tf] pBf]unfO{ k|bfg u/]sf] jftfj/0f cg's"n lrGx
k|of]u ug{ gkfpg] u/L /f]s nufpg ;Sg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd /f]s nufOPsf] ;"rgf dGqfnon] ;fj{hlgs
?kdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

%)=

jftfj/0f ;DaGwL ljz]if1sf] gfdfjnLM dGqfnon] jftfj/0fsf] ;DaGwdf


ljz]if 1fg tyf cg'ej ePsf JolQmxsf] gfdfjnL cBfjlws u/L /fVg'
kg]{5 .

%!=

clwsf/L tf]lsPsf]M P]gsf]

bkmf * sf] pkbkmf -^_ sf] k|of]hgsf] nflu

tf]lsPsf] clwsf/L dGqfno x'g]5 .

%@= clwsf/ k|Tofof]hgM -!_ dGqfnon] o; lgodfjnL adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt


clwsf/x dWo] cfjZostfg';f/ s]xL clwsf/ ;DalGwt lgsfo, cfkm"
dftxtsf] lgsfo jf s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;DalGwt lgsfon] o; lgodfjnL adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt
clwsf/x dWo] cfjZostfg';f/ s]xL clwsf/ cfkm" dftxtsf] lgsfo jf s'g}
clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
t/ ;DalGwt lgsfon] dGqfnodf cfgf] /fo k7fpg] s'/fsf] xsdf
clwsf/ k|Tofof]hg ug]{ 5}g .

%#=

o;} lgodfjnL adf]lhd x'g]M o; lgodfjnLdf n]lvP hlt s'/fdf o;}


lgodfjnL adf]lhd / cdf k|rlnt sfg'gadf]lhd x'g]5 .

%$= cg';"rLdf x]/km]/ tyf yk36 ug{ ;Sg] M dGqfnon] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L cfjZostf cg';f/ cg';"rLdf x]/km]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]5 .

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


22
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L !

-lgod # ;Fu ;DalGwt_


k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f ug'{kg]{ k|:tfjx

-c_

jg If]q
!=

t/fOdf %) b]lv %)) x]S6/;Dd / kxf8df @% b]lv !)) x]S6/;Ddsf]


If]qkmndf Psn k|hfltsf :jb]zL lj?jf Pp6} Jnsdf j[Iff/f]k0f ug]{,

@=

;DalGwt 7fFpdf k/LIf0f eO{ j[Iff/f]k0fsf] nflu pko'Qm ePsf cfofltt


k|hfltsf lj?jfx t/fO{df !) b]lv !)) x]S6/;Dd / kxf8df % b]lv %)
x]S6/;Ddsf] If]qkmndf Pp6} Jnsdf j[Iff/f]k0f ug]{,

#=

t/fOdf %) b]lv @)) x]S6/;Dd / kxf8df !) b]lv %) x]S6/;Dd


If]qkmnsf] jg sj'lnotL jgsf] ?kdf lbg],

$=

;/sf/f/f jg cg';Gwfgsf] k|of]hgfy{ jflif{s !% b]lv #) x]S6/


If]qkmn;Ddsf] /fli6o jg ;/k6 s6fg ug]{,

%=

/fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If tyf ;+/If0f If]q / jftfj/0f ;+/If0f If]q
:yfkgf ug]{ jf lj:tf/ ug]{,

^=

jg tyf ;+/lIft If]q Joj:yfkg of]hgfdf jg k}bfjf/sf] kl/df0f pNn]v


gePsf] cj:yfdf Ps lhNnfaf6 Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]qaf6 Psk6s
jf k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s % b]lv %) d]= 6g;Dd h/f lemSg]
k|hfltsf jg k}bfjf/ ;+sng ug]{,

&=

;+/lIft hnfwf/ If]qsf] Joj:yfkg of]hgf th'{df ug]{,

*=

!) x]S6/eGbf a9Lsf] If]qkmndf gofF jg:klt pBfg, jg ljp ju}+rf /


lrl8ofvfgf lgdf{0f ug]{,

(=

ljleGg k|hfltsf cfofltt hnL hgfj/x k|lt:yfkgf ug]{,

ldlt @)^$.%.# sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .


23
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!)=

/fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If tyf ;+/If0f If]q / ltgsf] dWojtL{ If]q Pj+
l;d;f/ If]q ;d]tdf Joj:yfkg of]hgf tof/ ug]{ / ;/sf/f/f Jojl:yt
;a} lhNnf:t/Lo jg Joj:yfkg of]hgfx tof/ ug]{,

!!=

;fj{hlgs a'6\ofg If]qdf hl8a'6L / ;'ulGwt jg:kltsf] Joj;flos


pTkfbgsf] nflu hl8a'6L s]Gb| :yfkgf ug],{

!@=

k|rlnt sfg'g cg';f/ k|zf]wg u/L ;f/tTj lgsfnL lgsf;L ug{ kfO{g]
k|hfltxsf] xsdf Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]q jf Ps jf w]/} l;hgdf
Ps k6s jf k6s k6s u/L Ps lhNnfaf6 k|lt k|hflt % b]lv %) 6g;Dd
jg k}bfjf/ ;+sng ug]{,

!#=

!) ls=ld= eGbf a9L jg ky / !) ls=ld= eGbf nfdf] cUgL /]vf lgdf{0f


ug]{,

!$=

jg If]q jf jg If]q eP/ axg] gbL vf]nfxaf6 b}lgs !)) 3g ld6/eGbf


a9L afn'jf, 9'f, u|fj]n / df6f] ;ng ug]{,

!%=

jg If]qaf6 sf]Onf / cGo vlghhGo kbfy{ lgsfNg],

!^=

lg/k]If ul/jLsf] /]vfd'lgsf ;d"xdfkm{t ;~rflnt %) x]S6/eGbf a9L jg


sj'lnotL jgsf] ?kdf lbg],

!&=

jg;Fu ;DalGwt ;/sf/L lgsfo jfx]s cGo lgsfoxaf6 sfof{Gjog x'g]


k|:tfjsf] nflu % x]S6/;Ddsf] jg If]q leqsf] jg:klt x6fpg] sfo{ ug]{,

!*=

@)) b]lv %)) x]S6/;Ddsf] jg If]q Pp6} ;d'bfonfO{ Joj:yfkg ug{


x:tfGt/0f ug]{,

!(=

jg tyf ;+/lIft If]q Joj:yfkg of]hgfdf jg k}bfjf/sf] kl/df0f pNn]v


gePsf] cj:yfdf Ps lhNnfaf6 Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]qaf6 Ps
k6s jf k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s !)!)) d]= 6g;Dd af]qmf
lemSg] k|hfltsf jg k}bfjf/ ;ng ug]{,

@)=

k|rlnt sfg'g cg';f/ ;ng ug{ k|ltalGw gnufOPsf Pp6} jg If]q jf


w]/} jg If]q jf Ps jf w]/} l;hgdf dfly qm=;+= ^ / !( sf ;fnl;8, l/f
24
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

/ cdnf, t]Gb'kft, ef]nf{kft, t]hkft nufot sf7 afx]ssf jgk}bfj/ Ps


lhNnfaf6 Ps k6s jf k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s %!)) d]=
6g;Dd ;ng ug]{,
@!=

jg If]q, /fli6o lgs'~h, cf/If tyf ;+/If0f If]q, dWojtL{ If]q, l;d;f/ If]q
/ jftfj/0f ;+/If0f If]qdf !) b]lv %) z}of;Ddsf l/;f]6{, xf]6n / ;kmf/L
tyf ;fgf vfnsf lzIf0f ;+:yf, c:ktfn jf g]kfn ;/sf/sf] jg;F+u
;DalGwt lgsfo jfx]s cGo lgsfoaf6 x'g ;Sg] lgdf{0f sfo{ ug]{,

@@=

:jLs[t jg sfo{of]hgf adf]lhd % x]S6/eGbf a9L If]qaf6 s6fg ePsf


?vsf] h/f, 7"6f lgsfNg],

@#=

Plnog -Alien_ tyf OGe]l;e (Invasive) hnLk|f0fL tyf jg:kltsf]


:yfkgf (Introduced) nufot lh=Pd=cf]=( Genetically Modified
Organism) / Pn=Pd=cf]= (Living Modified Organism) k|efljt k|hflt

Pj+ k|ljlwsf] :yfkgf, k|zf/0f tyf cg';Gwfg ;DaGwL sfo{ ug]{,


@$=

-cf_

Ps lhNnfaf6 jflif{s % d]= 6geGbf a9L vf]6f] ;ng ug]{ .

pBf]u If]q
-s_
!=

Jn]l08 k|lqmofaf6 dlb/f pTkfbg ug]{ tyf b}lgs % nfv


ln6/;Dd Ifdtf ePsf] pdfNg] kmd]{G6]zg ;'ljwfo'Qm l8l:6n/L
:yfkgf ug]{,

@=

b}lgs !)) d]= 6g;Dd pTkfbg Ifdtf ePsf] Pl;8 cNsfnL /


k|fylds /;fog pBf]ux :yfkgf ug]{,

#=

b}lgs !),))) ju{ lkm6;Dd 5fnf k|zf]wg ug]{,

$=

s'ls, g]r'/n Uof; l/lkmln, lkmln, pTkfbgljt/0f ug]{ pBf]u


:yfkgf ug]{,

%=

9'+uf qml; pBf]u :yfkgf ug]{,


25
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^=

>+[uf/ ;fdfg afx]ssf /+u /f]ug :yfkgf ug]{,

&=

b}]lgs !),))) ln6/eGbf a9L Ifdtf ePsf] b'Uw k|zf]wg pBf]u


:yfkgf ug]{,

*=

Jn]l08, l/k|f];]l; jf l/Snfd]zg k|lqmofaf6 n'la|s]G6;\ pTkfbg


ug]{ pBf]u :yfkgf ug]{,

(=

kmf]d pTkfbg pBf]u :yfkgf ug]{,

!)=

8fO{ jf j]6 ;]n -Jof6L_ pTkfbg ug]{ pBf]u :yfkgf ug]{,

!!=

b}lgs #,))) d]= 6g;Dd vfF8;f/L jf lrgL pTkfbg ug]{ pBf]u


:yfkgf ug]{,

!@=

k/Dk/fut 3/]n' pBf]u afx]ssf wfuf] sk8f /+ufO{, 5kfO{ jf w'nfO{


pBf]u
-un}r
+ f ;d]t_ :yfkgf ug]{,

!#=

k/Dk/fut 3/]n' pBf]u afx]ssf b}lgs !)) d]= 6g;Dd pTkfbg


Ifdtf ePsf] kNk jf sfuh pBf]u :yfkgf ug]{,

!$=

jflif{s @ s/f]8 uf]6f;Dd pTkfbg Ifdtf ePsf] OF6f, 6fon cflb


pBf]u :yfkgf ug]{,

!%=

r"g9'f jf lSn/df cfwfl/t k|lt306f %) d]= 6g;Dd pTkfbg


Ifdtf ePsf] l;d]G6 pBf]u :yfkgf ug]{,

!^=

b}lgs %)) d]= 6g;Dd r"g pTkfbg pBf]u :yfkgf ug]{,

!&=

cf}ifwL pTkfbg pBf]u :yfkgf ug]{ / b}lgs %) d]= 6g;Dd


cf}ifwLsf] nflu k|f/lDes sDkfp08 (Bulk Drugs) ;+Zn]if0f
(Formulation) ug]{,

!*=

b}lgs % d]= 6geGbf a9L Knfli6s pTkfbg ug]{ pBf]u -v]/ uPsf]
Knfli6ssf] sRrf kbfy{df cfwfl/t_ :yfkgf ug]{,

26
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!(=

-v_

-O_

kfO{k nfO{g afx]s Jofkfl/s k|of]hgsf nflu k|lt ;]s]08 !)


ln6/eGbf a9L b/n] kfgL k|zf]wg ug]{ pBf]u :yfkgf ug]{,

d]l;g, cf}hf/ / pks/0fdf ?= !) nfv eGbf a9L -sDkgLsf] d"Nodf_


nufgL x'g] b]xfosf pBf]ux :yfkgf ug]{ M
!=

6fo/, 6\o'J; / /a/ k|zf]wg tyf pTkfbg,

@=

kmfp08L,

#=

lj6'ldg tyf lj6'ldg OdN;g,

$=

b}lgs %) d]= 6g;Dd xf8, l;+u / v'/sf] /f;folgs k|zf]wg ug]{,

%=

cfo'j]{lbs cf}ifwL,

^=

%) s/f]8;Dd l:y/ kF"hL nufgL x'g] -l;len sfo{ / d]lzg/L_


vfgLdf cfwfl/t pBf]u :yfkgf ug]{,

&=

b}lgs %) d]= 6g;Dd km]/; tyf gg\ km]/; -l//f]ln, l/df]lN6 /


km]la|s]zg afx]s_ k|f/lDes :d]lN6 u/L wft' pTkfbg ug]{,

*=

aflif{s % xhf/ b]lv %) xhf/ So"ljs lkm6;Dd sf7 k|of]u ug]{


;Mldn :yfkgf ug]{,

vfgL If]q
!=

@% b]lv !)) hgf;Dd :yfoL a;f]af; :yfgfGt/0f jf k'gjf{; u/L vfgL


pTvgg\ ug]{,

@=

/]l8of]wdL{ wft'x jfx]s cGo wft'x pTkfbg ug{ ul/g] e"ldut pTvgg\
eP b}lgs @)) 6g;Dd / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6g;Dd
pTvgg\sf] sfo{ ug]{,

#=

P:j]:6; jfx]s cwft' vlgh pTkfbg ug{ ul/g] e"ldut pTvgg\ eP b}lgs
@)) 6g;Dd / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6g;Dd pTvgg\sf] sfo{
ug]{,
27
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-O{_

$=

8]sf]/]l6e 9'+uf -h:t} Marble, Granite, Amphibolite/Polished Stone_


;ng tyf pTkfbg ug]{,

%=

;fwf/0f lgdf{0fd'vL 9'+uf, afn'jf, u|fe]n, cf}Bf]lus df6f] / ;fwf/0f df6f]sf]


pTvgg\sf nflu b}lgs #)) So"=ld=;Dd pTvgg\sf] sfo{ ug],{

^=

sf]O{nf tyf dlsf]O{nf pTkfbg ug{ ul/g] e"ldut pTvgg\ eP b}lgs @))
6g / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6g;Dd pTvgg\sf] sfo{ ug]{,

&=

b}lgs ! nfv 3g ld6/;Dd k|fs[lts Uof; (Biogenic Natural Gas)


pTkfbg sfo{ ug]{,

;8s If]q
!=

-p_

b]xfosf gofF ;8sx lgdf{0f ug]{


-s_

lhNnf ;8sx,

-v_

zx/L ;8sx .

@=

% b]lv %) ls=ld= ;Ddsf] /Hh'dfu{ lgdf{0f ug]{,

#=

! b]lv % ls=ld= ;Ddsfsf] s]a'nsf/ dfu{ lgdf{0f ug]{,

$=

k|d'v k'nx lgdf{0f ug]{,

%=

;8s k|of]hgsf] nflu ;'?x agfpg],

^=

/fli6o /fhdfu{ tyf ;xfos ;8sxsf] :t/a[l4, k'g:yf{kgf tyf k'gM


lgdf{0f ug]{,

cfjf;, ejg tyf zx/L ljsf; If]q


!=

%,))) ju{ ld6/ If]qkmneGbf dfly !),))) ju{ ld6/ If]qkmn;Ddsf]


Built Up Area jf Floor Area ePsf] Residential, Commercial
and Their Combination sf] ejg lgdf{0f ug]{,

28
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@=

-pm_

#=

!))) b]lv @))) hgf;Dd Ps}k6s cfudg tyf lgudg x'g] l;g]df xn,
lyP6/, Community Hall, Stadium, Concert Hall, Spot Complex
lgdf{0f ug]{,
! x]S6/b]lv $ x]S6/;Ddsf] If]qdf cfjf; ljsf; ug]{,

$=

!) x]S6/b]lv !)) x]S6/;DDsf] hUuf ljsf; cfof]hgf ;~rfng ug]{,

%=

!) x]S6/eGbf dfly Hard Surface Pavement -h:t} Dry Port, Bus


Park, Parking Lot cflb_ lgdf{0f ug]{,

^=

@),))) So"= ld6/eGbf dfly df6f] k'g]{ tyf df6f] sf6L Site Develope
ug]{

&=

!) tNnf jf @% ld6/eGbf dfly !^ tNnf jf %) ld6/;Ddsf ejgx


lgdf{0f ug]{ .

hn;|f]t / phf{ If]q M


!=

ljB't nfO{g lgdf{0f cGtu{t


-s_

-v_

-u_

-3_






ldlt
ldlt
ldlt
ldlt

==== ====
==== ====

!#@ s]=le= jf ;f] eGbf a9L Ifdtfsf] ljB't k|;f/0f nfOg lgdf{0f
ug]{,
ljBdfg @@) s]=le= jf ;f] eGbf a9L Ifdtfsf] ljB't k|;f/0f
nfOgaf6 6\ofk u/L gofF cfp68f]/ ;j:6]zg lgdf{0f ug]{ .

@)^%.#.!^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .


@)^%.!!.@^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f lemlsPsf] .
@)^%.!!.@^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f lemlsPsf] .
@)^%.!!.@^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .

29
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

@=

ljB't pTkfbg cGtu{t


s_

! d]ufjf6b]lv %) d]ufjf6 Ifdtf;Ddsf] hnljB't pTkfbg


cfof]hgf ;~rfng ug]{ .

-v_

! d]ufjf6 b]lv % d]ufjf6 Ifdtf;Ddsf] vlgh t]n jf UofF;af6


ljB't pTkfbg cfof]]hgf ;~rfng ug]{ .

#=

$=

l;+rfO{sf] gofF k|0ffnL cGtu{t


-s_

t/fO{ / leqL dw]zdf @)) x]S6/b]lv @ xhf/ x]S6/;Ddsf] If]q


l;+rfO{ ug]{,

-v_

kxf8L pkTosf / 6f/df @% b]lv %)) x]S6/;Ddsf] If]q l;+rfO{


ug]{,

-u_

kxf8L le/fnf] kfvf / kj{tLo If]qdf @% b]lv @)) x]S6/;Ddsf]


If]q l;+rfO{ ug]{ .

l;+rfO{sf] k'g?Tyfg k|0ffnL cGtu{t


-s_

%=

-P_




^=

ljBdfg k|0ffnL cGtu{tsf l;+rfO{ cfof]hgfxdf gofF x]8jS;{


lgdf{0f jf d"n gx/ kl/jt{g x'g] s'g} klg k'g?Tyfg cfof]hgf
;~rfng ug]{ .

@% hgfb]lv !)) hgf;Dd :yfoL a;f]jf; ePsf hg;+Vof lj:yflkt ug]{


s'g} klg hn;|f]t ljsf; sfo{ ug]{,
!) ls=ld= eGbf a9L nDafO{sf] gbL lgoGq0fsf] sfo{ ug]{ .

ko{6g If]q
!=

%) z}ofb]lv !)) z}of;Ddsf] xf]6n :yfkgf / ;~rfng ug]{,

@=

ljBdfg ljdfg:ynsf] If]qkmn yKg],

ldlt @)^%.!).@) sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .


ldlt @)^%.#.!^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .
30
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-P]_

#=

df5f jf cGo hnr/ ePsf] s'g} gbL jf tfndf OlGhg hl8t pks/0f /
OGwg Hjng u/L of6L sfo{ ;~rfng ug]{,

$=

tfndf :yfkgf x'g] xfp; af]6 -t}/g] 3/_ ;~rfng ug]{ .

vfg]kfgL If]q
!=

@)) x]S6/;Ddsf] If]qdf km}lnPsf] jiff{bsf] kfgL ;ng ug]{ tyf ;f]xL
If]qkmndf ePsf kfgLsf ;|f]txsf] k|of]u ug]{,

@=

;]km ON8 ! So";]s;Ddsf] ;txL kfgLsf] ;|]ft / kfgLsf] %) k|ltzt;Dd


;'Vvf ;dodf cfk"lt{ ug]{,

#=

k|lt ;]s]08 @% ln6/eGbf a9Lsf] b/n] kfgL k|zf]wg ug]{,

$=

e"ldut kfgLsf] ;|f]t ljsf;sf nflu s"n PSo"km/sf] %) k|ltzt;Dd


l/rfh{ ug]{,

%=

;'? lgdf{0f u/L vfg]kfgL cfof]hgf ;~rfng ug]{,

^=

vfg]kfgL cfof]hgf ;~rfng ug{sf] nflu @% b]lv !)) hgf;Dd hg;+Vof


lj:yfkg ug]{,

&=

kfgLsf] ;|f]tsf] dflyNnf] efudf %)) hg;+Vof;Ddsf] a;f]jf; u/fpg],

*=

kfFrxhf/b]lv krf;xhf/;Ddsf] hg;+VofnfO{ vfg]kfgL cfk"lt{ ug]{,

(=

bz xhf/b]lv Ps nfv;Dd dflg;xnfO{ vfg]kfgL cfk"lt{ u/L gofF ;|f]t


hf]8\g],

!)=

! ls=ld= eGbf a9Lsf] l/e/ 6]lg P08 8fO{e/;g\ ;DaGwL sfd ug]{,

!!=

l66d]G6;lxtsf] 9n lgsf; l;i6d ;dfj]z ePsf vfg]kfgL cfof]hgf


;~rfng ug]{ .

31
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-cf]_

kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg


Joj:yfkg If]q
!=

-cf}_

3/ Pj+ cfjf; If]qxaf6 lg:sg] kmf]xf]/d}nfsf] ;DaGwdf b]xfosf] sfd


ug]{
-s_

jflif{s !,))) b]lv %,))) 6g;Dd kmf]xf]/d}nf hdLgdf eg]{,

-v_

% b]lv !) x]S6/;Ddsf] If]qdf km}lnPsf] 6fG;km/ :6]zg / l/;f];{


l/sf]e/L Pl/of ;DaGwL sfd ug]{,

-u_

% b]lv !) x]S6/;Ddsf] If]qdf km}lnPsf] /;fog, oflGqs jf h}ljs


t/Lsfaf6 kmf]xf]/d}nf 5gf}6, s]nfpg], tx nufpg] / k'gM k|of]u ug]{,

-3_

% b]lv !) x]S6/;Dd If]qdf km}lnPsf] sDkf]i6 KnfG6 ;DaGwL sfd


ug]{,

-_

%) nfveGbf a9L nfutsf] 9n lgsf; cfof]hgf ;~rfng ug]{ .

s[lif If]q
!=

kxf8df ! x]S6/;Dd / t/fO{df % x]S6/;Dd /fli6o jg km8fgL u/L s[lifsf]


nflu k|of]u ug]{,

@=

lgdf{0f ;DaGwL b]xfosf] sfd ug{],


-s_

#),))) j6feGbf a9L k+IfL hflt kfNgsf] nflu lgdf{0f sfo{ ug]{,

-v_

!,))) a6feGbf a9L 7"nf rf}kfofx kfNgsf] nflu lgdf{0f sfo{


ug]{,

-u_

%,))) j6feGbf a9L ;fgf rf}kfofx -e]8f, afv|f_ kfNgsf] nflu


lgdf{0f sfo{ ug]{,

-3_

dxfgu/kflnsf / pkdxfgu/kflnsf If]q cGtu{t t/fO{df !


x]S6/eGbf a9L tyf cGo 7fpFdf )=% x]S6/eGbf a9L If]qdf s[lif
yf]s ahf/ :yfkgf ug]{,

-_

Ohfht k|fKt awzfnf lgdf{0f ug]{,


32
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-c+_

#=

Dofb gf3]sf ljiffbLsf] -;"lrt ljiffbLxsf] xsdf dfq_ e08f/0f tyf


lj;h{g ug]{,

$=

/f;folgs dn -Ogcuf{lgs kml6{nfOh/_ / /f;folgs ljiffbL -Ogcuf{lgs


k]l:6;fO{6 pTkfbg, ;+Zn]if0f -kmd'{n]zg_, l/Kofs]lh, e08f/0f tyf
l8:kf]hn ug]{,

%=

s]ldsn kml6{nfO{h/ -Jn]l08_ tyf ls6gfzs kbfy{ -Jn]l08_ pTkfbg ug]{


pBf]u :yfkgf ug]{ .

:jf:Yo If]q
!=

-cM_

@% b]lv !)) z}of;Ddsf] c:ktfn jf gl;{ xf]d jf lrlsT;f Joj;fo cWoog cWofkg ;d]t_ ;+rfng ug]{,

v08 -c_ b]lv v08 -c+_ ;Dd pNn]lvt / ;f] eGbf sd:t/sf k|:tfjx tyf
cg';"rL@ df pNn]lvt k|:tfjxeGbf sd:t/sf k|:tfjx afx]s kfFr s/f]8
?k}+ofFb]lv kRrL; s/f]8 ?k}ofF;Dd nfut nfUg] s'g} ljsf; sfo{, ef}lts lqmofsnfk
jf e"pkof]u kl/jt{g ug]{ s'g} of]hgf jf sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

33
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L @

-lgod # ;Fu ;DalGwt_

jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ug'{kg]{ k|:tfjx

-c_

jg If]q
!=

t/fO{df %)) x]S6/eGbf a9L / kxf8df !)) x]S6/ eGbf a9Lsf] If]qkmndf
Psn k|hfltsf :jb]zL lj?jf Pp6} Jnsdf j[Iff/f]k0f ug]{,

@=

;DalGwt 7fpFdf k/LIf0f eO{ j[Iff/f]k0fsf] nflu pko'Qm ePsf cfofltt


k|hfltsf lj?jfx t/fO{df !)) x]S6/eGbf a9L / kxf8df %) x]S6/eGbf
a9Lsf] If]qkmndf j[Iff/f]k0f ug]{,

#=

t/fO{df @)) x]S6/eGbf a9L / kxf8df %) x]S6/eGbf a9L If]qkmnsf] jg


sj'lnotL jgsf] ?kdf lbg],

$=

;/sf/f/f jg cg';Gwfgsf] k|of]hgfy{ jflif{s #) x]S6/eGbf a9Lsf] /fli6o


jg ;/k6 s6fg ug]{,

%=

sRrf kbfy{sf] nflu jgdf cfwfl/t / k|zf]wg ljlw k|of]u x'g] jg If]qsf] !
ls=ld= leq :yfkgf x'g] /f]lhg P08 6k]{06fOg, /j/, KnfOp8 / e]lg/, OF6f
tyf 6fon, ;"lt{, sTyf / sf7df cfwfl/t ;nfO{, kNk / sfuh pBf]u,
bfp/f a9L vkt ug]{ cn}+rL nufot dWod / 7"nf lrof pBf]u tyf
nf}7;Nnf / w"k pBf]u :yfkgf ug]{,

^=

kmf]xf]/ tyf k|b'if0f kmfNg], hl8a'6L / ;'ulGwt jg:kltsf] Joj;flos tyf


cf}Bf]lus k|zf]wg ug]{,

&=

jg If]q, /fli6o lgs'~h, cf/If tyf ;+/lIft If]q, dWojtL{ If]q, l;d;f/ If]q
/ jftfj/0f ;+/If0f If]qdf %) z}ofeGbf a9Lsf l/;f]{6, xf]6n / ;km/L tyf
dWod / 7"nf vfnsf lzIf0f ;+:yf, c:ktfn / pBf]u :yfkgf jf cGo
lgdf{0f sfo{ ug]{,

ldlt @)^$.%.# sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .


34
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-cf_

*=

jg tyf ;+/If0f If]q Joj:yfkg of]hgfdf jg k}bfjf/sf] kl/df0f pNn]v


gePsf] cj:yfdf Ps lhNnfaf6 Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]qaf6 Ps
k6s jf k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s %) d]= 6g eGbf a9Lsf h/f
lemSg] k|hfltsf jg k}bfjf/ ;ng ug]{,

(=

jg tyfg ;+/If0f If]q Joj:yfkg of]hgfdf jg k}bfjf/sf] kl/df0f pNn]v


gePsf] cj:yfdf Ps lhNnfaf6 Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]qaf6 Ps
k6s jf k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s !)) d]= 6g eGbf a9Lsf jf]qmf
lemSg] k|hfltsf jg k}bfjf/ ;ng ug]{,

!)=

k|rlnt sfg'g cg';f/ ;ng ug{ k|ltaGw gnufOPsf Pp6} jg If]q jf w]/}
If]q jf Ps jf w]/} l;hgdf h/f / jf]qmf k|hflt, ;fnl;8, l/f / cdnf,
t]Gb'kft, ef]nf{kft, t]hkft nufot sf7 jfx]ssf jg k}bfjf/ Ps k6s jf
k6s k6s u/L k|lt k|hflt jflif{s !)) 6geGbf a9L Ps lhNnfaf6
;+sng ug]{,

!!=

k|rlnt sfg'g cg';f/ k|zf]wg u/L ;f/tTj lgsfnL lgsf;L ug{ kfOg]
k|hfltxsf] xsdf Pp6} jg If]q jf w]/} jg If]q jf Ps jf w]/} l;hgdf
Ps lhNnfaf6 k|lt k|hflt %) 6geGbf a9L jg k}bfjf/ ;+sng ug]{,

!@=

jg;Fu ;DalGwt ;/sf/L lgsfo afx]s cGo lgsfoxaf6 sfof{Gjog x'g]


k|:tfjsf] nflu % x]S6/eGbf a9Lsf] jg If]q s6fg ug]{,

!#=

%)) x]S6/eGbf a9Lsf] jg If]q Pp6} ;d'bfonfO{ Joj:yfkg ug{ x:tfGt/0f


ug]{ .

pBf]u If]q
!=

b}lgs % nfv ln6/eGbf a9L Ifdtf ePsf] pdfNg] / kmd]{G6];g ;'ljwfo'Qm


a|'c/L tyf jfOg/L :yfkgf ug]{,

@=

b}lgs !)) d]= 6geGbf a9L pTkfbg Ifdtf ePsf] sf]/f]l;e, Pl;8,
cNsfnL h:tf k|fylds /;fog pTkfbg -;fOl6s, 6f/6l/s, P;]l6s, Pl;8
h:tf jfx]s_ ug]{,

#=

b}lgs !),))) ju{ lkm6eGbf a9L 5fnf k|zf]wg ug]{,


35
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$=

?= %) s/f]8eGbf a9L l:y/ kF"hL nufgL x'g] -l;len sfo{ / d]lzg/L_


vfgLdf cfwfl/t pBf]u :yfkgf ug]{,

%=

k]6f] /f;folgs pTkfbg tyf k|zf]wg -l8h]n, dlt]n, n'lj|s]G6;\, Knfli6s,


l;Gy]l6s /j/ cflb_ ug]{,

^=

b}lgs %) 6geGbf dfly km]/; tyf gg\ km]/; -l//f]ln, l/d]lN6 /


km]lj|s]zg afx]s_ k|f/lDes :d]lN6 u/L wft' pTkfbg ug]{,

&=

b}lgs #,))) d]= 6geGbf a9L vfF8;f/L jf lrgL pTkfbg ug]{ pBf]u
:yfkgf ug]{,

*=

r"g9'f jf lSn/df cfwfl/t k|lt306f %) d]= 6geGbf a9L pTkfbg Ifdtf


ePsf] l;d]G6 pBf]u :yfkgf ug],{

(=

b}lgs %)) d]= 6geGbf a9L pTkfbg Ifdtf ePsf] r"g pBf]u :yfkgf ug]{,

!)=

P:j]:6; pTkfbg ug]{,

!!=

/]l8of] ljls/0f lgisfzg x'g] -Go"lSno/P6f]lds k|zf]wg pBf]u :yfkgf


ug]{,

!@=

b}lgs %) d]= 6geGbf a9L cf}ifwLsf] nflu k|f/lDes sDkfp08 -Bulk


Drugs_ ;+Zn]if0f -Formulation_ ug]{,

!#=

clt 3fts -Extremely Hazardous_ kbfy{ h:t}M cfO;f]gfO6, ds{/L


sDkfp08 cflb pTkfbg ug]{,

!$=

g]kfnL ;]gf jf g]kfn k|x/Ln] :yfkgf jf pTkfbg ug]{ afx]ssf uf]nL u6\7f,
af?b nufotsf lj:kmf]6s kbfy{ pTkfbg ug]{,

!%=

b}lgs !)) d]= 6geGbf a9L pTkfbg Ifdtf ePsf] kNk jf sfuh pBf]u
:yfkgf ug]{,

!^=

jflif{s @ s/f]8 uf]6feGbf a9L pTkfbg Ifdtf ePsf] OF6f 6fon pBf]u
:yfkgf ug]{,

36
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-O_

!&=

b}lgs %) d]= 6geGbf dfly xf8, l;+u v'/sf] /f;folgs k|zf]wg ug]{,

!*=

jflif{s %) xhf/ So"ljs lkm6eGbf a9L sf7 k|of]u ug]{ ;Mldn :yfkgf ug]{,

vfgL If]q
!=

vfgL pTvgg\ ug{sf] nflu !)) hgfeGbf a9L hg;+Vofsf] :yfoL a;f]jf;,
:yfgfGt/0f jf k'gjf{; ug]{,

@=

vfgL pTvgg\ sfo{sf] nflu


-s_

;a} /]l8of]wdL{ wft'xsf] pTkfbg ug{ pTvgg\ sfo{ ug]{,

-v_

cGo wft'x pTkfbg ug{ e"ldut pTvgg\ eP b}lgs @)) 6geGbf


a9L / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6geGbf a9L pTvgg\ sfo{
ug]{,

-u_

cwft' vlghsf] pTkfbg ug{ e"ldut pTvgg\ eP b}lgs @))


6geGbf a9L / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6geGbf a9L
pTvgg\ sfo{ ug]{,

-3_

;fwf/0f lgdf{0fd'vL 9'+uf, 8]sf]/]l6e 9'+uf, afn'jf, u|fe]n / cf}Bf]lus


df6f]sf] pTvgg\sf nflu b}lgs #)) So"= ld= eGbf a9L pTvgg\
sfo{ ug]{,

-_

sf]Onf tyf dl6\6sf]Onf pTkfbg ug{ ul/g] e"ldut pTvgg\ eP


b}lgs @)) 6g eGbf a9L / ;txL pTvgg\ eP b}lgs $)) 6g
eGbf a9L pTvgg\ sfo{ ug]{,

-r_

b}lgs Psnfv 3g ld6/eGbf a9L k|fs[lts Uof+; -Biogenic


Natural Gas_ pTkfbg sfo{ ug]{,

-5_

k]6f]lnod kbfy{sf] pTvgg\ / k|zf]wg ;DaGwL sfo{ ug]{,

-h_

gbLgfnf ;txaf6 b}lgs @%) 3g ld6/eGbf a9L afn'jf, u|fe]n luvf{_ df6f] lgsfNg] .
37
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-O{_

;8s If]q
!=

b]xfosf ;8sx lgdf{0f ug]{


-s_

/fli6o /fhdfu{

-v_

-p_

@=

%) ls=ld= eGbf nfdf] /Hh'dfu{ lgdf{0f ug]{,

#=

% ls=ld= eGbf nfdf] s]a'nsf/ dfu{ lgdf{0f ug]{ .

cfjf;, ejg tyf zx/L ljsf; If]q


!=

!),))) ju{ ld6/ If]qkmneGbf dflysf] Built Up Area jf Floor Area


ePsf] Residential, Commercial and Their Combination sf] ejg
lgdf{0f ug]{,

@=

@,))) hgf;Dd Ps}k6s cfudg tyf lgudg x'g] l;g]df xn, lyP6/,
Community Hall, Stadium, Concert Hall, Spot Complex lgdf{0f
ug]{,

-pm_

#=

!)) x]S6/eGbf dflysf] hUuf ljsf; cfof]hgf ;~rfng ug]{,

%=

!^ tNnf jf %) ld6/eGbf dflysf ejgx lgdf{0f ug]{ .

hn;|f]t / phf{ If]q

@=

#=



$ x]S6/eGbf a9L If]qdf cfjf; ljsf; ug]{,

$=

!=

k|d'v ;xfos ;8sx .

==== ====

%) d]ufjf6 eGbf a9L Ifdtfsf] hnljB't pTkfbg cfof]hgf ;~rfng ug]{,


ljB't pTkfbg cGtu{t M

ldlt @)^%.#.!^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .


ldlt @)^%.!!.@^ sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f lemlsPsf] .
ldlt @)^%.!).@) sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgff/f ;+zf]lwt .

38
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

$=

-P_

-P]_

-s_

! d]ufjf6eGbf a9Lsf] sf]Onf jf cf0fljs ljB't pTkfbg cfof]hgf


;~rfng ug]{,

-v_

% d]ufjf6eGbf a9Lsf] vlgh t]n jf UofF;af6 ljB't pTkfbg


cfof]hgf ;~rfng ug]{,

l;+rfO{sf] gofF k|0ffnL cGtu{t M


-s_

t/fO{ / leqL dw]zdf @ xhf/ x]S6/eGbf a9L If]q l;+rfO{ ug]{,

-v_

kxf8L pkTosf / 6f/df %)) x]S6/eGbf a9Lsf] If]q l;+rfO{ ug]{,

-u_

kxf8L le/fnf] kfvf / kj{tLo If]qdf @)) x]S6/eGbf a9L If]q


l;+rfO{ ug]{,

%=

!)) hgfeGbf a9L :yfoL a;f]jf; ePsf] hg;+Vof lj:yflkt ug]{ s'g} klg
hn;|f]t ljsf; sfo{ ug]{,

^=

ax'p2]ZoLo hnfzosf] lgdf{0f ug]{,

&=

Pp6f hnfwf/ If]qaf6 csf]{ hnfwf/ If]qdf kfgL kmsf{O -OG6/ j]l;g jf6/
6fG;km/_ pkof]u ug]{ .

ko{6g If]q
!=

!)) z}of eGbf a9Lsf] xf]6n lgdf{0f :yfkgf / ;~rfng ug]{,

@=

gofF ljdfg:yn lgdf{0f ug]{,

vfg]kfgL If]q
!=

@)) x]S6/eGbf a9L If]qdf km}lnPsf] jiff{bsf] kfgL ;+sng ug]{ tyf ;f]xL
If]qkmndf ePsf kfgLsf ;|f]txsf] k|of]u k|of]u ug]{,

@=

;]km ON8 ! So";]s eGbf a9L ;txL kfgLsf] ;|f]t / ;f] kfgLsf] ;|f]tsf]
;Dk"0f{ efu ;'Vvf ;dodf cfk"lt{ ug]{,

39
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-cf]_

#=

e"ldut kfgLsf] ;|f]t ljsf;sf nflu s"n PSo"km/sf] %) k|ltzteGbf a9L


l/rfh{ ug]{,

$=

vfg]kfgL cfof]hgf ;~rfng ug{sf] nflu !)) hgfeGbf a9L hg;+Vof


lj:yflkt ug]{,

%=

kfgLsf] ;|f]tsf] dflyNnf] efudf %)) hgfeGbf a9L hg;+Vofsf] a;f]jf;


u/fpg],

^=

krf; xhf/eGbf a9L hg;+VofnfO{ vfg]kfgL cfk"lt{ ug]{,

&=

Ps nfveGbf a9L dflg;xnfO{ vfg]kfgL cfk"lt{ gofF ;|f]t hf]8\g],

*=

h}ljs Pj+ /f;folgs k|b"if0fx x'g] kf]oG6 tyf gg\ kf]oG6 ;|f]tx jf
ltgaf6 k|efljt x'g ;Sg] e"ldut hn;|f]tsf] cf]e/ dfOlg ug]{,

(=

k|lt ;]s]G8 @% ln6/eGbf a9L kfgLsf] ;|f]t pkof]u ug]{ vfg]kfgL ;|f]t
;DaGwL ax'p2]ZoLo cfof]hgf ;~rfng ug]{,

kmf]xf]/ d}n Joj:yfkg If]q


!=

!) xhf/eGbf a9L hg;+VofnfO{ 6]jf k'ofpg] p2]Zon] ;~rfng x'g]


kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{,

@=

3/ Pj+ cfjf; If]qxaf6 lg:sg] kmf]xf]/d}nfsf] ;DaGwdf b]xfosf] sfd


ug]{M
-s_

jflif{s %,))) 6geGbf a9L kmf]xf]/d}nf hdLgdf eg]{,

-v_

!) x]S6/eGbf a9L If]qdf km}lnPsf] 6fG;km/ :6]zg / l/;f];{


l/sf]e/L Pl/of ;DaGwL sfd ug],{

-u_

!) x]S6/eGbf a9L If]qdf km}lnPsf] /;fog, oflGqs jf h}ljs


t/Lsfaf6 kmf]xf]/d}nf 5gf}6, s]nfpg], tx nufpg] / k'gM k|of]u ug]{,

-3_

!) x]S6/eGbf a9L If]qdf km}lnPsf] sDkf]i6 KnfG6 ;DaGwL sfd


ug]{,
40
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

#=

$=

-cf}_

sDtLdf bz xhf/ hg;+Vof ePsf] zx/L If]qaf6 lg:sg] kmf]xf]/d}nf


uf8\g] sfd ug]{,

b]xfosf] k|s[lt / h'g;'s}:t/sf vt/fk"0f{ kmf]xf]d}nf ;DaGwL b]xfosf lgdf{0f


;DaGwL sfd ug]{,
-s_

kmf]xf]/d}nf ;+oGq lgdf{0f,

-v_

kmf]xf]/d}nf l/sf]e/L KnfG6 lgdf{0f,

-u_

kmf]xf]/d}nf eg]{, y'kfg]{ jf uf8\g] 7fpFsf] lgdf{0f,

-3_

kmf]xf]/d}nf e08f/ ug]{ 7fpmFsf] lgdf{0f,

-_

kmf]xf]/d}nf l66d]G6 ;'ljwfsf] lgdf{0f .

3fts kmf]xf]/ kbfy{x ;DaGwL b]xfosf sfd ug]{


-s_

@% jif{eGbf a9L cfwf cfo' ePsf] s'g} klg /]l8of]wdL{ j:t'xsf]


lgisf;g / Joj:yfkg ug]{,

-v_

%) n]yn 8f]h ePsf] s'g} klg /]l8of]wdL{ a:t'xsf] lgisf;g /


Joj:yfkg ug]{,

-u_

sDtLdf @% z}of ePsf] :jf:Yo s]Gb| jf c:ktfn jf gl;{ xf]daf6


lg:sg] h}ljs 3fts kbfy{xsf] clGtd lgisf;g Joj:yfkg ug]{,

-3_

s'g} klg 3fts kbfy{nfO{ e:d jf k'gM k|of]u ug{sf] nflu Ps x]S6/
jf ;f] eGbf a9L If]qkmn / phf{ ;DaGwL s'g} sfd ug]{,

s[lif If]q
!=

kxf8df ! x]S6/eGbf a9L / t/fO{df % x]S6/eGbf a9L ;/sf/L jg km8fgL


u/L s[lifsf] nflu k|of]u ug]{,

@=

s[lifof]Uo e"lddf zx/Ls/0f of]hgf ug]{,

#=

hLjgfzs ljiffbL -;"lrt ljiffbLxsf] xsdf dfq_ KnfG6 :yfkgf ug]{,


41
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-c+_

:jf:Yo If]q
!=

-cM_

!)) z}ofeGbf a9Lsf] c:ktfn jf gl;{ xf]d jf lrlsT;f Joj;fo cWoogcWofkg ;d]t_ ;+rfng ug]{,

b]xfosf] If]qdf s'g} k|:tfj sfof{Gjog ug]{ ePdf


!=

P]ltxfl;s, ;fF:s[lts tyf k'/ftflTjs If]q,

@=

/fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If, ;Ld;f/ / ;+/If0f If]q,

#=

;fj{hlgs vfg]kfgL cfk"lt{sf d'Vo ;|f]tx /x]sf] If]q .

-cM!_ v08 -c_ b]lv v08 -cM_ ;Dd pNn]lvt / ;f] eGbf sd:t/sf k|:tfjx tyf
cg';"rL! df pNn]lvt / ;f] eGbf sd:t/sf k|:tfjx afx]s kRrL; s/f]8
?k}ofFeGbf a9L nfut nfUg] s'g} ljsf; sfo{, ef}lts lqmofsnfk jf e"pkof]usf]
kl/jt{g ug]{ s'g} of]hgf, cfof]hgf jf sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

42
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L #
-lgod % ;Fu ;DalGwt_
k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0fsf] sfo{;"rL
!=

k|ltj]bg tof/ ug]{ JolQm jf ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf M

@=

k|:tfjsf]
-s_ ;fdfGo kl/ro
-v_ k|:tfjsf] ;fGble{stf

#=

k|ltj]bg tof/ ubf{ ckgfpg' kg]{ ljlw

$=

k|ltj]bg tof/ ubf{ ljrf/ ug{ kg]{ gLlt, P]g, lgod tyf lgb]{lzsfx

%=

k|ltj]bg tof/ ubf{ nfUg]


-s_

;do

-v_

cg'dflgt ah]6

^=

&=

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ jftfj/0fdf kg]{ vf; k|efj

*=

======

-s_

;fdflhscfly{s

-v_

;fF:s[ltsef}lts

-u_

/;folgs

-3_

h}ljs

k|:tfj sfof{Gjogsf ljsNkx


-s_

l8hfOg

klxnf] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


43
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

cfof]hgf :yn

-u_

k|ljlw / ;~rfng ljlw, ;do tfnLsf, k|of]u x'g] sRrf kbfy{

-3_

cGo s'/fx

(=

k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg]{ k|efjsf] /f]syfdsf s'/fx

!)=

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ cg'udg ug'{ kg]{ s'/fx

!!=

cGo cfjZos s'/fx .

44
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L$
-lgod % ;Fu ;DalGwt_
jftfj/0fLo k|efj d"Nofgsf]
ofgsf] sfo{;"rL
!=

k|ltj]bg tof/ ug]{ JolQm jf ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf M

@=

k|:tfjsf] ;fdfGo kl/ro

#=

k|ltj]bg tof/ ubf{ cfjZos kg]{ tYof+s / tYof+sx ;+sng ljlw

$=

k|ltj]bg tof/ ubf{ ljrf/ ug'{ kg]{ gLlt, P]g, lgod / lgb]{lzsfx,

%=

k|ltj]bg tof/ ubf{ nfUg]


-s_

;do

-v_

cg'dflgt vr{

-u_

cfjZos kg]{ ljz]if1

^=

k|ltj]bg tof/ ug{sf] nflu lgwf{/0f ul/Psf] If]q

&=

k|ltj]bg sfof{Gjog ubf{ jftfj/0fdf kg]{ k|efjx

*=

-s_

;fdflhscfly{s

-v_

;f+:s[ltsef}lts

-u_

/;folgs

-3_

h}ljs

k|:tfj sfof{Gjogsf cGo ljsNkx


-s_

l8hfOg

-v_

cfof]hgf :yn
45
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-u_

k|ljlw / ;~rfng ljlw, ;do tfnLsf, k|of]u x'g] sRrf kbfy{

-3_

jftfj/0f Joj:yfkg k|0ffnL

-_

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ pTkGg x'g] hf]lvd :jLsf/ ug{ ;lsg] jf g;lsg]

-r_

cGo s'/fx

(=

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ b]lvg] gsf/fTds k|efjx x6fpg] pkfox

!)=

k|:tfjsf] nfut k|ltkmnsf] ljj/0f

!!=

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ cg'udg ug'{ kg]{ s'/fx

!@=

k|ltj]bg tof/ ubf{ pNn]v ug'{ kg]{ ;fGble{s ;"rgf, ;Gbe{ ;"rL, kl/lzi6,
gS;f, kmf]6f] lrq, tfnLsf, rf6{, u|fkm / k|ZgfjnLx

46
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L %
-lgod & ;Fu ;DalGwt_
k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f ;DaGwL k|ltj]bg tof/ ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx
!=

k|ltj]bg tof/ ug]{ JolQm jf ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf M

@=

k|:tfjsf] ;f/f+zM -k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg{ ;Sg] k|efjsf


;DaGwdf b]xfosf s'/fx ;+If]kdf pNn]v ug]{_
-s_

k|:tfjsf] p2]Zo,

-v_

e"pkof]udf kg]{ c;/,

-u_

jftfj/0fdf kg]{ k|lts"n k|efj, dfgj hLjgdf kg]{ c;/, hg;+Vofsf]


rfk,

-3_

:yfgLo lrh j:t'df x'g] Iflt,

-_

cGo cfjZos s'/fx .

#= k|:tfjsf] ;DaGwdf b]xfosf s'/f :ki6 v'nfpg' kg]{ M


-s_

k|:tfjsf] lsl;d
-!_

k|zf]wg ug]{

-@_

pTkfbg ug]{

-#_

h8fg ug]{

-$_

;le{; 8]lne/L

-%_

cGo

-v_

8]lne/L ug]{ eP s] s:tf] j:t' 8]lne/L ug]{

-u_

k|:tfjsf]
-!_

h8fg Ifdtf
47
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-@_

k|ltlbg jf jif{ slt 306f ;~rfng x'g]

-3_

k|of]u ul/g] ;fdfu|L -kl/df0f / jif{ pNn]v ug]{_

-_

k|:tfj sfof{Gjog x'Fbf lgisfzg x'g] -slt ;do ;~rfng x'Fbf slt
kl/df0fdf lgisfzg x'g] xf]_ v'nfpg' kg]{ .

-r_

-!_

7f];

-@_

t/n

-#_

xfjf

-$_

Uof;

-%_

Wjlg

-^_

w"nf]

-&_

cGo

k|of]u x'g] pmhf{sf] M


-!_

lsl;d

-@_

;|f]t

-#_

vkt x'g] kl/df0f -k|lt306f, lbg / jif{df_

-5_

hgzlQmsf] cfjZostf slt kg]{

-h_

k|:tfj sfof{Gjog ug{ cfjZos kg]{


-!_

s"n k"FhL

-@_

rfn" k"FhL

-#_

hdLgsf] If]qkmn

-$_

ejg / ltgsf lsl;d


48
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-_

$=

-%_

d]l;g/L cf}hf/

-^_

cGo

k|:tfj sfof{Gjog x'g] If]qsf] lj:t[t ljj/0f M


-!_

gS;f

-@_

;f] If]q / jl/kl/sf] hg;+Vof / a;f]af;sf] l:ylt

-#_

k|:tfj sfof{Gjog x'g] If]qsf] cf;kf;df s'g} ;+j]bgzLn lrh jf


j:t' /x]sf] eP To:tf lrh j:t'sf] ljj/0f

-$_

xfnsf] l:ylt

-%_

kfgLsf] ;|f]t

-^_

kmf]xf]/d}nf ofFSg] jf k|zf]wg ug]{ Joj:yf

-&_

k|:tfj sfof{Gjog x'g] 7fpFdf cfjft hfjt ug]{ af6f]

-`_

pTkfbg k|lqmof

-6_

k|ljlwsf] ljj/0f

-7_

cGo cfjZos s'/fx

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ jftfj/0fdf kg]{ k|efjx


-s_

;fdflhs, cfly{s / ;f+:s[lts If]qdf kg]{ k|efj


-!_

dfgj :jf:Yodf kg]{ k|efj

-@_

v]tL of]Uo hdLgsf] Ifo

-#_

jg h+unsf] Ifo

-$_

;fdflhs, ;f+:s[lts / wfld{s d"No dfGotfdf x'g] kl/jt{g

-%_

cGo
49
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

-u_

%=

h}ljs k|efjx
-!_

hg;+Vof

-@_

jg:klt tyf hLjhGt'

-#_

k|fs[lts jf;:yfg / ;d'bfo

ef}lts k|efjx
-!_

hldg

-@_

jfo'd08n

-#_

kfgL

-$_

Wjlg

-%_

dfgj lgld{t j:t'x

-^_

cGo

k|efj sfof{Gjogsf ljsNkx


-!_

l8hfOg

-@_

cfof]hgf :yn

-#_

k|lqmof, ;dotfnLsf

-$_

k|of]u x'g] sRrf kbfy{

-%_

cGo s'/fx

^=

k|:tfjsf] sfof{Gjog ubf{ jftfj/0fdf kg]{ k|efjnfO{ sd jf /f]syfd ug]{


pkfox

&=

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ cg'udg ug'{ kg]{ s'/fx

*=

cGo cfjZos s'/fx

b|i6JoM
6Jo

k|ltj]bg tof/ ubf{ cfjZostfg';f/ tYof+s, gS;f, lrq, tfnLsf, rf6{, u|fkm cflb ;+nUg ug'{
kg]{ 5 .
50
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L ^
-lgod & ;Fu ;DalGwt_
jftfj/0fLo k|efj d"Nofg k|ltj]bg tof/ ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx
!=

k|ltj]bg tof/ ug]{ JolQm jf ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf M

@=

k|:tfjsf] ;f/f+z M -k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg{ ;Sg] k|efjsf


;DaGwdf b]xfosf s'/fx pNn]v ug]{_
-s_

k|:tfjsf] p2]Zo,

-v_

e"pkof]udf kg]{ c;/,

-u_

jftfj/0fdf kg]{ k|lts"n k|efj, dfgj hLjgdf kg]{ c;/, hg;+Vofsf]


rfk,

-3_

:yfgLo lrh j:t'df x'g] Iflt,

-_

cGo cfjZos s'/fx .

#=

k|ltj]bgsf] ;f/f+z M jftfj/0fLo k|efj d"Nofg ;DaGwL k|ltj]bgdf pNn]v


ePsf s'/fxsf] ;+lIfKt ljj/0f .

$=

k|:tfjsf] ljj/0f M

%=

-s_

k|:tfjsf] k|ljlws, ef}uf]lns, jftfj/0fLo, cfly{s, ;fdflhs, ;fF:s[lts


tyf ef}lts kIf pNn]v ug]{ .

-v_

k|:tfjsf] sfof{Gjogsf] k|To]s r/0fdf ul/g] sfo{xsf] p2]Zo, sfo{gLlt


tyf sfo{tfnLsf pNn]v ug]{ .

k|:tfjsf] cfwf/e"t hfgsf/L M k|:tfjsf] k|s[lt cg';f/ d"Nofg ul/g] If]qsf]


e"ef}lts, ;fF:s[lts, h}ljs tyf ;fdflhs, cfly{s kl/l:yltsf ;fy} k|:tfj
;~rfng x'g' eGbf klxnf x'g ;Sg] s'g} kl/jt{gsf af/]df cfwf/e"t hfgsf/L
pNn]v ug]{ . pknAw x'g g;Sg] s'g} tYof+s tyf cWoogn] ;d]6\g g;Sg] ljifo
j:t'x eP ;f] klg pNn]v ug]{ .
51
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

^=

&=

*=

jftfj/0fLo k|efjsf] klxrfg M k|:tfj sfof{Gjog ubf{ jftfj/0fsf] b]xfosf


If]qdf kg{ ;Sg] cg's"n tyf k|lts"n k|efjxsf] pNn]v ug]{ tyf ;Dej
eP;Dd ;do / sfo{tfnLsf cg';f/ ;Defljt k|efjxsf] cg'dfg ug]{ /
kl/df0f tf]Sg] M
-s_

k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 nfebfoL jf k|lts"n k|efj kg]{ ;do /


ef}uf]lns If]q .

-v_

k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 lgisfzg x'g] kmf]xf]/d}nf / k|b"if0fsf k|efjx .

-u_

k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg]{ k|ToIf, ck|ToIf / ;du|


-s'd'n]6Le_ k|efjx .

k|:tfjsf] ljsNk ljZn]if0f M b]xfosf] ljifodf ljZn]if0f ug'{ kg]{ M


-s_

k|:tfjsf] l8hfOg, cfof]hgf :yn, k|ljlw / ;~rfng ljlw, ;do


tfnLsf, k|of]u x'g] sRrf kbfy{ cflbsf] ljifodf .

-v_

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ cfjZos kg]{ l:y/ k"FhL / rfn" k"FhL, :yfgLo
cg's"ntf, ;+:yfut tflnd / ;'k/Lj]If0fsf] cfjZostfxsf cfwf/df
t'ngf ug]{ / ;Dej eP;Dd k|To]s j}slNks pkfosf] jftfj/0fLo nfut
k|ltkmn tyf cfly{s dxTjsf] af/]df .

-u_

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ kg]{ cNksfnLg, dWosfnLg / bL3{sfnLg k|lts"n


c;/x .

-3_

k|:tfj sfof{Gjog ubf{ k|of]u x'g] pmhf{ / To:tf] pmhf{ art ug{
ckgfOg] pkfox .

-_

k|:tfj sfof{Gjog gu/]df x'g ;Sg] kl/0ffdsf] ljZn]if0f .

jftfj/0fLo k|efj sd ug]{ pkfox M


-s_

jftfj/0fdf k|lts"n k|efj kfg{ ;Sg] ;a} lqmofsnfkxsf] nflu


ckgfpg' kg]{ Jofjxfl/s ;'/IffTds pkfox pNn]v ug]{ .

52
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

;'/IffTds pkfoxf/f jftfj/0fdf kg]{ k|efj k"0f{ kdf x6fpg


g;lsg] ePdf Ifltk"lt{sf ;DaGwdf pNn]v ug]{ . cGo ;Defljt
ljsNkx;Fu t'ngf u/L ;'/Iffsf pkfox vr{sf b[li6sf]0faf6 sltsf]
k|efjsf/L 5g\ eGg] s'/fsf ljZn]if0f ug]{ .

-u_

cGo ;Defljt ljsNkx;Fu t'ngf u/L ;'/Iffsf pkfox vr{sf


b[li6sf]0faf6 sltsf] k|efj k/]sf 5g\ eGg] s'/fdf ljZn]if0f ug]{ .

(=

jftfj/0fLo Joj:yfkg of]hgfsf ;DaGwdf pNn]v ug]{ .

!)=

gLltut tyf sfg'gL Joj:yfsf] ;dLIff M k|:tfjsf] k|s[lt / :t/sf cfwf/df


;DalGwt gLlt tyf P]g lgodxsf] ;dLIff ug]{ . s'g} gLlt tyf sfg'gL
Joj:yfdf ;'wf/ ug'{ kg]{ eP ;f] pNn]v ug]{ .

!!=

k|:tfjsf] cg'udg M k|:tfjsf] sfof{Gjogaf6 jftfj/0fdf kg]{ k|efjsf ;DaGwdf


ul/g] cg'udgsf] tl/sf, cg'udg ug]{ lgsfo / ;dotfnLsf, cg'udg tyf
d"Nofgsf ;"rs cflb pNn]v ug]{ .

!@=

jftfj/0fLo k/LIf0fsf] 9fFrf tyf To;sf] ;fy{stfsf af/]df pNn]v ug]{ .

!#=

;Gbe{ ;fdu|Lx M k|ltj]bg tof/ ubf{ pb\w[t ul/Psf ;Gbe{xsf] k|sfzg


;DaGwL ;"rL lgDglnvt cfwf/df agfpg] M

!$=

-s_

n]vs,

-v_

k|sflzt ePsf] ldlt,

-u_

pb\w[t ul/Psf ;fdu|Lsf] zLif{s,

-3_

pb\w[t ul/Psf k|sfzg jf klqsfsf] gfd,

-_

jif{, v08, c+s cflb -ePsf] v08df_,

-r_

k[i7

kl/lzi6sf b]xfosf s'/fx ;dfj]z ug]{ M


-s_

e"agf]6, ef}uf]lns l:ylt, e"pkof]u, e"Ifdtf / cWoog;Fu ;DalGwt


gS;fx,
53
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

-v_

;Dej eP;Dd k|:tfj sfof{Gjog :yn tyf To; jl/kl/sf If]qxsf]


xjfO{ kmf]6f]x,

-u_

:ynut cg';Gwfgsf nflu k|of]u ul/Psf k|ZgfjnL jf ljifoj:t'sf]


;"rL,

-3_

rf6{ tyf lrqx h:tf jftfj/0fLo k|efj d"Nofg;Fu ;DalGwt


s'/fx,

-_

hnjfo' tyf xfjfkfgL ;DaGwL tYof+s -;dosf] cfwf/df qmda4 u/L_,

-r_

k|:tfj sfof{Gjog :ynsf jg:klt tyf hLjhGt'sf] tYof+s,

-5_

ef}ule{s tyf hf]lvd d"Nofg tYof+s -k|fKt ug{ ;lsg] ePdf_,

-h_

pknAw x'g ;Sg] ePdf cfof]hgf ;~rfng ug'{ cl3 / kl5sf xfjf /
kfgLsf] u'0f:t/ tyf WjgLsf] :t/ ;DaGwL hfgsf/L,

-_

jftfj/0f k|efj d"Nofg;Fu ;fGble{s Dofl6S; jf qmda4 /]vflrq,

-`_

gSzf, :nfO8, /]s8{x tyf lel8of] lkmNd h:tf ;xfos >Jo b[Zo
;fdu|L,

-6_

afnL nufpg] tl/sf, kz'kfng, df6f]sf] u'0f, /f;folgs dn k|of]u ug]{


dfqf ;DaGwL tYof+s,

-7_

cWoog k|ltj]bg tof/ ubf{ k|of]u ul/Psf lnlvt ;fdu|Lxsf] ;Gbe{


;"rL,

-8_

cfdlGqt JolQmx tyf ;xefuLxsf] ;"rL tyf ;DalGwt ;+:yfx


aLrsf] 5nkmn, e]nf / a}7ssf] /]s8{x tyf 5nkmn / cg'udgsf]
5f]6f] hfgsf/L,

-9_

jftfj/0fLo k|efj d"Nofg k|ltj]bgsf] tof/Ldf ;+nUg cWoog 6f]nLsf]


JolQm tyf ;+:yfxsf] gfdfjnL,

-0f_

cWoogsf] qmddf ;Dks{ ul/Psf JolQm tyf ;+:yfxsf] gfd, 7]ufgf /


6]lnkmf]g gDa/ .

54
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
L &

-lgod !^ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


k|b"if0f lgoGq0f k|df0fkq lng' kg]{ pBf]ux
!=

An]l08 k|lqmofaf6 dlb/f pTkfbg ug]{ tyf pdfNg] / kmd]{G6]zg ;'ljwfo'Qm


l8l:6n/L ;DaGwL .

@=

kmd]{G6]zg ;'ljwfo'Qm a|'c/L / jfO{g/L ;DaGwL .

#=

sf]/f]l;e, Pl;8, cNsfnL h:tf k|fylds /;fog pTkfbg ;DaGwL -;fOl6s,


6f/6l/s, P;]l6s, Pl;8 h:tf afx]s_ .

$=

5fnf k|zf]wg ug]{ .

%=

On]S6f] Kn]l6 tyf UofNegfOlh ;DaGwL .

^=

s'ls, g]r'/n Uof; l/lkmln, lkmln, pTkfbg ljt/0f ug]{ .

&=

9'+uf qml; ;DaGwL .

*=

/+u/f]ug ;DaGwL .

(=

b'Uw k|zf]wg ;DaGwL .

!)=

An]l08, l/k|f];]l; jf l/Snfd]zg k|lqmofaf6 n'la|s]G6;\ pTkfbg ug]{ .

!!=

kmf]d pTkfbg ;DaGwL .

!@=

8fO jf j]6 ;]n -Aofl6_ pTkfbg ug]{ .

!#=

vfF8;f/L jf lrgL pTkfbg ug]{ .

!$=

k/Dk/fut 3/]n' pBf]u afx]ssf wfuf] sk8f /+ufO{, 5kfO{ jf w'nfO{ -un}+rf;d]t_
;DaGwL .

!%=

k/Dk/fut 3/]n' pBf]u afx]ssf kNk jf sfuh ;DaGwL .

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

55
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

!^=

O6f, 6fon cflb ;DaGwL .

!&=

r'g 9'+uf jf lSn/df cfwfl/t l;d]G6 ;DaGwL .

!*=

r'gf pTkfbg ;DaGwL .

!(=

cf}iflw ;DaGwL .

@)=

s]ldsn kml6{nfOh/ -An]l08_ tyf sL6gfzs kbfy{ -An]l08_ pTkfbg ug]{ .

@!=

Knfli6s -v]/ uPsf] Knfli6ssf] sRrf kbfy{df cfwfl/t_ ;DaGwL .

@@=

;nfO{ ;DaGwL .

@#=

c6f] js{zk -@ kf\u|] afx]s_ ;DaGwL .

@$=

sf]Onfaf6 sf]s, lj|s]6 cflb pTkfbg tyf k|zf]wg ;DaGwL_ .

@%=

Knfli6s k|f];]l; -v]/ uPsf] kbfy{ k|f];]; ug]{ afx]s_ ;DaGwL .

@^=

6fo/ 6\o'A; / /a/ k|zf]wg tyf pTkfbg ug]{ .

@&=

;fa'g -l86/h]G6, lSnlg :ofDk';d]t_ ;DaGwL .

@*=

kmf]6f] k|f];]l; ;DaGwL .

@(=

kmfp08L ;DaGwL .

#)=

r'/f]6, la+8L, ;"tL{, kfg d;nf pTkfbg ug]{ .

#!=

kz' awzfnf ;DaGwL .

#@=

Unf; -sfr_ ;DaGwL .

##=

vfB k|zf]wg ;DaGwL .

#$=

wft'ut -l/d]lN6, l//f]ln tyf km]lj|s]zg ;d]t_ ;DaGwL .

#%=

lj6'ldg tyf lj6'ldg OdN;g ;DaGwL .

56
www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

#^=

sf]N8 :6f]/]h ;DaGwL .

#&=

wfuf] stfO{ ;DaGwL .

#*=

jg:klt o", t]n ;DaGwL .

#(=

hl8a'6L k|zf]wg ;DaGwL .

$)=

xf8, l;+u / v'/af6 ljleGg j:t' pTkfbg ;DaGwL .

$!=

/f]lhg 6k]{G6fOg, e]lgP/ tyf sTyf ;DaGwL .

$@=

df5fdf;' k|zf]wg ;DaGwL .

$#=

Kofs]lh kbfy{ pTkfbg ;DaGwL .

$$=

kz'k+IfLsf] bfgf ;DaGwL .

$%=

d]lzg zk ;DaGwL .

$^=

j]lN8 k|lqmof afx]ssf] s]ldsn kml6{nfOh/, sL6gfzs kbfy{ pTkfbg


;DaGwL .

$&=

?= % s/f]8 eGbf a9L l:y/ k"FhL nufgL x'g] vfgLdf cfwfl/t pBf]u ;DaGwL .

$*=

k]6f] /;folgs pTkfbg tyf k|zf]wg -l8h]n, dlt]n, n'lj|s]G6;\ Knfli6s,


l;Gy]l6s /a/ cflb pTkfbg ug]{_ .

$(=

km]/; tyf gg\km]/; -l//f]ln, l/dlN6 / km]lj|s]zg afx]s_ k|f/lDes :d]lN6


u/L wft' pTkfbg .

%)=

P:j]:6; pTkfbg ug]{ .

%!=

/]l8of] ljls/0f lgisfzg x'g] -Go"lSno/ / P6f]lds k|zf]wg_ ;DaGwL .

%@=

cf}iflwsf] nflu k|f/lDes sDkfp08 (Bulk Drugs) pTkfbg ug]{ .

%#=

clt 3fts (Extremely hazardous) kbfy{ h:t} M cfO;f];fOgfO6, ds{/L


sDkfp08 cflb ;DaGwL .

%$=

uf]nLuf, af?b nufotsf ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg ug]{ .

%%=

xf8sf] /f;folgs k|zf]wg ;DaGwL .


57
www.lawcommission.gov.np

Das könnte Ihnen auch gefallen