Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
b
rcprcscntadasascrrc]rcscnroconcs . Yano csunacucstiondc
IaimagcnqucpcnsamosqucvcmoscnIacaIIc,cItonodcvoz
qucpcnsamoscscucharcnunsaIonIIcnodcgcntc,Iaprcscn
cIaquccspcramosmomcntancamcntccuandocltcIcIonoocI
timbrcsucnan.MasbIcn,IIcgamosadaracIcrtasrcprcscnta
cIoncscIvaIordcrcprcscntartodascstasotras.
LncIIamosocj cmpIo, cIgusto dcMarccIIroustdcuna
magdaIcnamojadacncItcoIavIstadcIpavImcntoagrIctado
cnVcnccIaactuabancomoconductosdcabrumadorcssccucn
cIasdcscntImIcntos,IdcasycmocIoncsIIgadasaIscramado
pcrdIdo. LospcqucnosdctaIIcsaIosqucIroustdabatantaIm
poriancIaschabianvucItosImboIIcosdcIamcmorIayIapcr
dIda, pcro, qucpasariasItodocncsiarcaIIdadtuvIcracstc
cstatus,sIcadapavImcntoIucraagrIctado:ComodIjounhom
brcmcIancoIIco, cstabaatcrrorIzadodcquc cIpasadovol
vIcracncuaIquIcrmomcnto , atacandoIo comouncstado
dcIamcntco IncIusodcIcucrpoytraycndo consIgo doIor,
mIcdocIrrcmcdIabIcIra.
LstaramcrccddcIpasadotanabsoIutamcniccsInsopor
tablc,yasi,sIcltrabaj odcducIodcbcIIcvarscacabo, cIcrtos
dctaIIcsprccIsosdcbcnscrsclcccIonados, conIirIcndoIcsun
podcrdccIcccIon. scconvIcrtcncnsimboIos,rcprcscntando
oirascadcnasdcpcnsamIcntoyscniImIcnto,sIgnIIicandoIos
otomandosuIugar. LstoIndIcauncambIodcnIvcIcs. csIadI
IcrcncIacntrcscrpcrscguIdoporcada aspcctodcIa rcaIIdad
yhabcrcncontradoIormasdcrcprcscniarcsa rcaIIdad, va
cIandoIa,transIormandoIa.convIrtIcndoIa,porasidccIrIo,cn
unarcprcscntacIon.ComoIodIjocImIsmohombrcmcIanco
IIco, quIcroponcrcIpasadocncIpasado,pcronooIvIdarIo.
SoIonoquIcroscratrapadoporclpasado.
LapsIcoanaIIsiabrItanIcaL|IaSharpcnotoaIgosImIlarcn
sutrabajocIinIco.ObscrvocomosIcmprccraunmomcntosIg
nIIi catIvocuandounpacIcnicaIcctado porunprobIcmapar
tIcuIarcracapazdcrcprcscniarsuprobIcmacomoaIgoscparado
dcsimIsmo. UndrogadIcio ounIciIchIsia,porcj cmpIo,po
dianhabIardcsusntomaporhoras,pcrocImomcntocncI quc
cstc sIntomaaparccIacomounclcmcntocnsussucos,su cs
tatushabIacambIado.a nocrasImplcmcntcunarcprcscnta
cIon, untcma dc su charIa cotIdIana, sIno quc ahorahabia
cambIadodcnIvcI.habiaunnucvocnIoquccnsucuaIIdadcomo
rcrcscnrucion. LnnucstrostcrmInos,habiapasadodcscruna
rcprcscniacIonascrIarcprcscntacIondcunarcprcscniacIon.
Unmarco, cncIscntIdodcunIimItc, unavcntanaoun
arco,porcj cmpIo,pcrmItcaIoqucscvcscrsItuadocomouna
rcprcscntacIon. cstocscvocadoporIaubIcuIdaddcItcmadcl
csccnarIo cnIossucnosdcIagcntcaIIIgIda. LstocnIocauna
vczmasnucstraatcncIoncnIaartIIIcIaIIdaddcIoquc csta
sIcndomostrado,sucuaIIdaddcrcprcscntacIonynodccsccna
naturaI. LstaaccntuacIoncncIcaractcrsImboIIco, artIhcIaIdc
unaaccIonocsccnamarcamuyamcnudounpuntodcprogrc
so cncI IargoydIIcIIproccsodcIducIo; aI IguaI qucIatrans
IormacIondcIapucstadcsoIcnunapucstadcsoIcnmarcada,
cvIdcncIaqucotronIvcIdcsImboIIzacIonhasIdoaIcanzado,un
cspacIodIIcrcntc. LapcrdIdacstasIcndo ahora InscrItacn
uncspacIosImboIIco.
+ + +
LIduclo, porIotanto,InvoIucrauncIcrtoio|icr urri]iciu|. , No
cscstc, dchccho, cl prIncIpIomIsmodctrasdcI aIdcadcun
monumcnto:CuandotIcncIugarunatcrrIbIctragcdIa,raravcz
succdcquccIsItIoscasImpIcmcntcdcjadoIntacto. Lascasas
dondc]cIIrcy Dahmcro IosVcstIIcvarona cabo susascsI
natos,porcj cmpIo,nosondcjadasparaqucIunj ancomomc
moriaIcs. MasbIcn, para podcrconvcrtIrsccnmcmorIaIcs,
dcbcnscrcambIadas.yascapordcmoIIcIontotaIydcspucs
crIgIrunanucvacstructura, oatravcsdcaIgunaaltcraci ono
IntcrvcncIon. LoqucImportacscIhcchodc qucaIgoartiIicIaI
tcngaIugar,algunactoqucmarquccl Iugar. LstchaccrartIIi
cIaI cstaIvcz IaIormamassImpIcdc lo quc csunmonumcn
t o. LIcspacIonopucdcpcrmancccrIguaIacomocraantcsdcI
momcntodclatragcdIaIapcrdIda.
97
LstccnIasiscnloartIhcIalpucdcquIzarcsolvcrclaccrtijo
quctantohaintrIgadoalosantropologosaloshIstorIadorcs.
MuchasculurastIcncnritualcsdcduclo quc involucranIa
rcvocacIondcconvcncIoncscstablccI das. Ioshombrcs, por
cj cmplo,dcbcnvcstIrcomomuj crcsvIccvcrsa,oclordcndc
losplatosscrvIdoscnunbanquctccsmodIIicado, olasj crar
quiassocIalcsscInvIcrtcntcmporalmcntcparaqucloscsclavos
scvuclvanamos.LstaspractIcasdIvcrsashangcncradotodotIpo
dcIntcrprctacIoncs,qucporlogcncralIntcntancncontrarsI m
bolIsmoscnloscambIos. LlhombrcvcstIdodcmuj crsIgnIIica
quc csIcmInIzado,cltrabaj adorconvIrtIcndosccnj cIc porun
diaImplIcalasatIsIaccIondcundcsco,clordcnInvcrtIdocncl
banquctcsIgnIhcaqucclmundohasIdovoltcadodccabczapor
unamucrtc.MIcntrasqucalgunasdccstascxplIcacIoncspucdcn
tcncrvalor, noolvIdanalgoIundamcntal: NoolvIdancxac
tamcntcloquccscnIocadoporlaIdcadclmarco:
AInvcrtIrlasconvcncIoncscstablccIdas, cstaspractIcas
IlumInanlanaturalczasImbolIca, artIIicIal,dclarcalIdadso
cIal. Losrolcsdcgcncro, lasjcrarquiassocIalcslascostum
brcsalImcntIcIaspucdcnscrtodasInvcrtIdasprccIsamcntc
porqucsonconvcncIoncssImbolIcas. Loquccstcaspcctodcl
rItodcduclohacccsdIrIgIrlaatcncIonu |u Jimcnsion simo
|icu.
[
stahasIdoaIcctadaproIundamcntcporladcsaparIcIon
dcunmIcmbrodclgrupo. asiqucahoratodaslascostumbrcs
convcncIoncsdclgrupodcbcnmostrarcstarpcrturbadas.Ln
algunosrItualcs, dcspucsdcnarrarlavIda dcl IallccIdo, las
vIdasdctodoslosrclacIonadosconclsonrclatadas, dcspucs
aqucllasdclosanccstros,alIados, dcspucs, porcxtcnsIon,la
hIstorIacntcradclaaldcadclasaldcasvccInas.^ilamucrtc
scIntcgranosoIocnlahIstorIalocaldclosIamIlIarcsccrcanos
sinocnlatotalIdaddclmundosImbolIcodclacomunIdad.
MasalladclsIgnIltcadodclaspractIcasIndIvIdualcscn
cstccaso, loscambIosmucstranunamovIlIzacIondclacstruc
turasocIo sImbolIcamIsmacnrcspucstaalhuccoabIcrtopor
lapcrdIda.Dcspucsdcunamucrtc,nocssoloclIallccIdoquIcn
hasuIrIdouncambIo,sInolaspaIabras,lacomIda,lasvIvIcndas
ytodaslasactividadcsdcunacomunidadpucdcnvoIvcrscsu
ctasaprohibicionycambios. TodoscvcaIcctado, talcomo
MclanicKlcinintuyo cuandohablabadcla ncccsidaddc rc
crcarc| roJo dclmundointcriorpropioconcadapcrdida.Icro
dondcKlcinviocstocomounascaIdcquccImundoinrcrior
dcbascrrc crcado,dchcchocsIatotaIidaddcImundosimo
|ico dcIaconvcncioncIqucdcbcscrrcmodcIado.
LstccnIasis cn IosimboIicocs iIuminadoporcI artista
ThomasDcmand,qui cntomaIotograIasdccsccnasqucharc
construidomcdiantcmcticuIososmodcIosdccariondctamano
naturaI.DcmandcIigcamcnudounIugarIigadoaIapcrdidao
aIdoIor,aIguntraumaomomcntodcoporiunidadpcrdidaquc
nopucdcscrsimboIizadoconIaciIidad,ydcspucsIorcconstru
ycporcompIctocnunaIormacompIctamcntcariihciaIantcs
dcIotograharIo. SustcmasvandcIascdcdcIaStasi,aunco
rrcdorqucIIcvcaIdcpartamcntodc]cHrcyDahmcr,aIbnkcr
dondctuvoIugarunintcnto IaIIido dcascsinara HitIcr. Los
crticosdcItrabaj odcDcmandscqucj andcquccstccj crcicio
csintiI. _orqucnopodahabcrIotograhadocIcspacioori
ginaI:Aprimcravista,dcspucsdctodo, scvcnidcnticosasu
Iucntc. LstavisionomitccIpuntocruciaI.conIrontadosconIa
nauraIczano simboIizabIcdcIcrimcnotragcdia,Iadim cn
sionsimboIicamismadcbcscrmoviIizada,yporIotanto cI
cnIasisyacccncIrcgistrodcIoariIciaI,siguicndocImismo
principioqucIasinvcrsioncscncontradascnIos rituaIcstri
baIcs. DcmandmucstracomoIoartihciaIticncunaIuncion
vitaI. IncIusosicI cspacioparccccImismo, no Iocs. porquc
hasidocrcadoartihciaImcntc.
Lsintcrcsantcnotaraqucomo,paradisgusodcaqucIIos
antropoIogosqucdcscancncontrarunidcaIdcnaturaIczacn
Iaspcrsonasquccstudian, cIducIoyIosrituaIcsdccnticrro,
auncuandosonobscrvados,sonconIrccucnciamotivodcquc
ja porIosmismosparticipantcs. LstodotanartihciaI,tan
intiI , scqucjaranquizaIoshabitantcsdcunarcmotaaIdca.
DondcIamiradaoccidcntaIdcscacncontrarunacomunidad
cntotaIpazconsigomIsma,IuncionandosinprobIcmasysin
99
rasfro deIaaIienacionpresenfeennuesfracuIfura.Ioshechos
Iodesnienfen. Encanbi o. enconfranos eInisno acenfo
enIoarfiIiciaIque.apesardesernoIesfoparaaquIlosinvo
Iucrados.esnecesarioparaquccIducIopucdaopcrar. lncIuso
cnIacpocavIctorIana, cuandoIamanIlcstacIoncxtcrnadcI
ducIocratancscncIaI,nocscascabanIasburIasrcspcctoaIos
rItuaIcscxIstcntcsyIascadcnasdctIcndasqucsccspccIaIIza
bancncIItImotraj cdcIuto cransuj ctodcconstantcsatIra.
LstccnIasIs cnIoartIIicIaIcncucntraunccomas cnIa
Iormacnquc cmpczamosausarcI Icnguaj c. A IguaI qucIas
costumbrcscuIturalcsrcIacIonadasconIoshabItosaIImcntI
cIos,cIgcncroyIosroIcssocIaIcs, cI Icngaj ccnsimIsmocs
gobcrnadoporIaconvcncIon. LaspaIabrasnotIcncnunvin
cuIonaturaI,cscncIaIconaqucIIoaIoqucscrcIicrcn,sInoquc
aprcndcmosausarIas scgun IospatroncsconvcncIonaIcs. Ls
unmomcntosIgnIhcatIvocncIaprcndIzajcdcI Icnguaj ccuan
doIosnInosrcgIstrancstchcchobasIco. quchayunarcIacIon
arbItrarIacntrcIaspaIabrasyIascosas. LosnInos, quIza, sc
mucvcnapropIadamcntchacIacI Icnguaj cnocuandousanpa
Iabrasparanombrarcosas,sInocuandoIaspalabrascomIcn
zanapcrdcrsuconcxIonconIascosasyconcIcontcxtodcsu
prImcr uso.
ScnalaraIobjctocnIormadcmcdIaIunacncIcIcloydc
cIrIuna noIndIcaqucunnInopucdahabIar,nItampoco
scnaIarunscgmcntodcnaranjacnnucstropIatoyusarIamIs
mapaIabra. MasbIcn, cI Icnguaj c cstaIuncIonandocuando
dcspucscInInopucdcdcspIazarsuusoaotroscontcxtosmc
nos rcIacIonados. LaspaIabrascstanIuncIonandodc mancra
autonoma,masymasIcj osdcsusrcIcrcncIasorIgInalcs. Lsto
sIgnIhcaqucIadImcnsIonsImboIIca,artIIicIaIdcI Icnguaj ccs
cstabIccIdanocuandocInInoscnaIaaunpcrroydIccguau .
sInocuandodIcc guau scnaIandoaungato. LstoIndIcaIa
cntradaauncspacIonucvo, sImboIIco. LInInohacntcndIdo
quccsIaconvcncIonIaqucgobIcrnacIusodcIaspaIabras.
LstocscxactamcntcIoqucvcmoscnIobIasdcIaInIan
cIa. UnpcrroouncabaIIodcsbItoscconvIcrtcncnobjctodc
I CC
micdo,yaI
ticmpoqucsctrazasuorigcn
rcsuItaquccIanimaI
novicncdcIambicntc naturaI dcIniosinodcImundoar
tihciaIdcIosIibrosdccucntos. Lnotraspalabras,hancIcgido
unanimaIricocndcnsidadsimboIica.LstosanimaIcscomicn
zancntonccsa haccr cosas quc ningunanimaI rcaI pucdc
haccr. impartcnjusticia,haccnamcnazas, rcgananyavcccs
rccompcnsan.AcambiarconstantcmcntcsuIuncion, scdis
tanciandc IosanimaIcsrcaIcsy sc priviIcgiancomo signos,
Icj osdcsusrcIcrcntcsoriginaIcs. NingunpcrrorcaIocabaIIo
podriahaccrIoqucahorahaccncstascrcacioncsIobicas.
amcnudocIninoscascguraradcqucscatransmitidaIanatu
raIczaartiIiciaI dc cstas criaturas. Dcspucs dc dibuj aruna
jiraIa,cIninoIobicodccincoanossobrcquicnIrcudcscribio,
cIpcqucnoHans, arrugo cIdibuj oyanuncioaIanucvabcstia
como j iraIaarrugada . No cncontradacn ningunarcscrva
naturaI, Ia j iraIaarrugada soIopodiascrcrcadaporcon
vcncioncssimboIicas,porpalabras,yIaproducciondcHans
cnIatizaprccisamcntccstadimcnsionsimboIica,artiIiciaI .
IorquctaIcscntidadcssimboIicasdcbicranaparcccrcn
IaIobia:HansIucconIrontadoconunasituacionproblcmati
ca. Naciouna hcrmanapcqucnaycIhabiacmpczadoacxpc
rimcntarsusprimcrascrcccioncs. LstoscIcmcntospusicron
sumundodccabczaysuIobiacraunintcntodcrccaIcuIarIo,
dcrcorganizartodo. LIcabaIIodclquctcniamicdocracomo
cIsupcrhcrocquclIcgacncImomcntocruciaIparasaIvara
mortaIcsordinariosdcIcrimcno Iaamcnaza. Icrosu ayuda
aHansno consistiacnIIcvarscasuscncmigos,sinocnrcor
dcnarsumundodiario.LImicdoaIcabaIIodctcrminabaadon
dclccrapcrmitidoiro no, IoqucIccrapcrmitidohaccro no.
Aticmpo quc suIobiasc dcsarrolIaba, cadacIcmcntodc su
mundo scvoIviavincuIadoacIIacnunauotraIorma.
Hayuncuriosocco dcItrabaj odcducIoaqui.TaIcomouna
IobiascriagraduaImcntcinvoIucracadaaspcctodcIapropia
rcaIidad,iguaImcntccIducIoscmucvcportodosIoscIcmcntos
qucconstituycnnucstromundo. LaIobiainvoIucracItrabajo
dcrcorganizarclcmcnos,dcsituarunanucvaconhguracion
1 C1
simboIicaqucrcspondcaIsurgimicntodcaIgodiIIciIdcpro
ccsar.LoqucvcmosaquIcsunmccanismobasIcoquccspucs
ocnaccIoncuandocxpcrimcntamosunapcrdIda. Hayuna
apcIacIonaIadImcnsIonsImoIIcadcrcsoIvcrIasItuacIon.Dc
ahicIcnIasIscnIaarIIicIaIIdadyIarcprcscntacIonquchcmos
notadotantocnIosrIosdcducIocomocnIaIobIa. TaI como
cnunalobIavcmosunaaccntuacIondclaspropIcdadcsdcuna
rcprcscntacIoncomo unu rcrcscnrucion |Iaj IraIaarrugadadcl
pcqucnoHans) ,IguaIvcmoscncIducIouncnIasIsorcaIccdc
IascuaIIdadcsscmIotIcasdcunarcprcscntacIon|cImarco, cI
csccnarIo) . LstoscnaIauncambIodcIarcprcscntacIondcaIgo
IIamado rcaIIdad |aqucIIadcIobj ctoamado) aunarcprcscn
tacIondcunarcprcscntacIondccsarcaIIdad.AhorahabItaun
cspacIosImboIIco.
Lsto cscxactamcntcIoquccncontramoscnIascccIondcI
cnsayodcIrcud,Lu inrctrcrucion Jc |os sucnos. dondcaborda
cIabsurdoyIacontradIccIon. Iorquc, scprcguntaIrcud,
algunossucnosparcccncompIctamcntcabsurdos,pasandopor
aItotodasIasnormasdcIscntIdoycIsIgnIhcado:TaIcssucnos
InvolucranunacombInacIondcclcmcntoso sItuacIoncsquc
nuncapodrianscrcncontradosjuntos cnIarcaIIdad. Crcan
nadamcnosquchbrIdosartIhcIaIcs,pcromasqucsoIobuscar
unsImbolIsmocscondIdodcbajodccstascxtranasInvcncIo
ncs, porquc novcrIascomo cmbIcmas dc Ia artIIIcIaIIdad
mIsma:AscnaIarsupropIaartIhcIaIIdad,nosmucstranquc
aIgo nopucdc scrpcnsadoo sImboIIzado. cs sIgnIhcatIvo
quccasItodosIoscjcmpIosquc daIrcuddcsucnosabsurdos
tIcncnIugarcncIcontcxtodcIaaIlIccIonyIamucrtc. LImas
IamosodccIIosscrchcrcaunpadrcmucrtoquc nosabcquc
cstamucrto. LaImposIbIIIdaddcproccsarIamucrtcdcIpadrc
cstransIormadaaIoabsurdodcIarcmIsadcIsucno.
VcmosaIgodccstaImposIbIIIdaddcpcnsarysImbolIzar
cnmuchasIormasdccrcacIonartistIca.IaratomaruncjcmpIo
rccIcntc,cIartIstaturcoKutIugAtamancsbIcnconocIdopor
suIn tcrcscnIashIstorIascotIdIanasdcIagcntccncomunIda
dcsmargInalcsocxcIuIdas. Ln!uc|ic, untrabaj omostradocn
C2
Tatc, hlmaascismicmbrosdcunpcqucopucbIocncIsurcstc
dcTurquIaquchablandcsusvidassuscrccnciascnlarccn
carnacion. L dctallcdccstashisoriasnospcrmitcacccdcra
cscmundo ccrrado,aj cno. IcrocnLuu, unainstaIacionhc
chaparaAgcI cnLondrcs,cItrabaj oconsistccnunains
taIaciondc aIrcdcdordc cicnmonitorcs dc vi dco, cadauno
pasandounaIargacntrcvistaIImadaconIosdistintosmicm
brosdcunacomunidadruraI.AticmpoqucnosdcjamosIIc
varporIas historiasindividuaIcsysusnarrativas, nos damos
cucntadcIaimposibiIidaddcasimiIarIastodas. Nopucdcnscr
totaImcntcabarcadas,cxccpodcunalormalragmcntaria,una
poruna.AunquccIrabaj ovcrsasob rcIasrcprcscntacioncsdc
IasvidasparicuIarcs,nicas,dccadaunodcIoscntrcvistados,
tambicnIohaccsobrccomohansidorcunidascnunconjunto,
ycscstcactomismocIqucconIcrcunscntidodcimposibiIi
dad. SimpIcmcntcnopucdcnscrtomadas,digcridas,abarcadas
todasaIavcz. sincmbargo,aImismoticmpo, cItrabajomis
mocssoIocsto. IacoIccciondctodasIashistorias.
VcmosunproccsosimiIarcncItrabaj o dc V. U. ScbaId,
cIcuaIhasido dcscritoporunpsiquiatracomo antianti
dcprcsivo . LosIibrosdcScbaIdsccnIocancnaparicncia
cndctaIIcsaIazar, contingcntcs, taIcscomounaIotograIavic
j aquc cIcncucntraounaparcddcpicdraconIaqucsctopa,y
cntonccscomicnzaacxpIorarsus historias.AlticmpoqucIo
hacc,cIigicndoIgurashistoricasmaspcqucnasqucpodcrosas
como susguas, trac a csccnano simpIcmcntcIavidaindi
viduaIdcras dc IaIotoo Iaparcddc picdra,sino, dc mancra
masIundamcntaI,IaimposibiIidaddcabarcartodasIasvidas
dctrasdctodoscsosdctaIIcsqucconIormanIacuIturahumana.
Siunaparcd dcpicdra pucdc conduciraunahistoriarcaIdc
pcrdidayauscncia,imagincnqucpasarasicomcnzaramosa
pcnsarcncadaparcddcpicdra dc IamismaIorma. Lacivili
zacionhumanasc convcrtiracntonccscnun inmcnsohoyo,
cnunabismoquc IoscscritosdcScbaIdcvocanparanosotros.
LscxaciamcntccstchoyoimpcnsabIccIquc sutrabaj o cir
cunscribc.
i oJ
# # #
LIscgundocIcmcntoqucmucstraquccIproccsodcducIocsta
cn camIno tambIcncscncontrado cnIossucnos. Amcnudo
pasaqucunapcrsona cnducIosucnaconmataraIapcrsona
mIsmacuyamucrccstasuIrIcndo. Lstopucdcscracrradory
conIusoparacIqucsucna. Iorqucrazonsonariaconmatar
aIapcrsonaqucama:LIpanIcoquccsocausaavcccsIncIuso
IoscstImuIaabuscarunanaIIstaotcrapcua. ,QuccstasIcn
dorcprcscntadoaqui: LsundcscorcprimIdodcIqucsucna:
OaIgomas:
LnIapcIicuIaMururon Jc |u mucrrc, DustinHoIImanac
tacomoun j ovcngraduadodchIstorIaatrapadocnuncom
pIotnazIparacontrabandcardIamantcsmuchosanosdcspucs
dcIaScgundaUucrraMundiaI. LaurcnccOIIvIcractacomo
cIdcntIstadIaboIIcoqucIoorturaparaavcrIguarsI csscguro
tomarlasj oyasdcunacajadcscgurIdadbancarIa.LncItrans
cursodctodocsto, noscntcramosdcquccIpadrcdcHoIIman
Iuc unavctIma dc la caccra dc bruj asant I comunIstadc
McCarthyyscsuIcido. Lnclcaj ondcsucscrItorI o, HoIIman
guardaIapIstolaqucsu padrcusopara matarsca si mismo,
y al cspcctador sc lc rccucrda contInuamcntc quc cl hIj o
no hapodIdovivIrcIducloporsupadrc mucrto dc mancra
adccuada.
DcspucsdcIacsccnahnaIcnIacual HoIImanyOIivIcr
pcIcan, cIdcntisanazIcsascsInadoysoIocntonccspucdc
HoIImantomarIapIsioladcsupadrcytIrarIa. LasccucncIa
sugicrcqucsolocuandohamatadoaIpadrc, cncarnadocncI
ancianoOIIvIcr, pucdc rcaImcntc comcnzara apartarsc dcl
IantasmadcsupropIopadrc. LnunscntIdo, cIhamatadoaI
mucrtopara asipcrmItIrquccomIcnccunvcrdadcroducIo.
IrcudpcnsabaquccItrabaj odcducloInvolucrabaunadc
cIaracIondcquccIobj copcrdIdocstamucrio. Lnunacartaa
Lrncst|oncs, nooquccItrabaj odcducIo InvoIucraIlcvarcI
rcconocimIcntodclprIncIpiodcrcaIIdadatodoslospuniosdc
IaIIbIdo, unotIcnccntonccsIacIcccIondcmorIrunomIsmo
odcrcconoccrlamucrtcdclapcrsonaamada,locualdcnucvo
scaccrcamucho atucxprcsiondc qucuno mataacstapcrso
na . SI KcIncrcIaquc cl duclosc tratabadc dcmostrarquc
nosotrosnohcmosmatadoalmucrto,paraIrcud craprccIsa
mcntcmatarsImbolIcamcntcalmucrtoloqucpcrmItcqucun
duclotcngalugar.
IcroporquclancccsIdaddcmataralosmucrtos:SIio
mamosaIrcud cnscrIo|cncuantoaqucnosotrossIcmprclc
rcprochamosalquchcmospcrdIdoporhabcrscIdo)podria
mostcncruna muybucnarazonpara dcscarlcs la mucrt c.
Nucstra I ra contra cllosadoptaral aIorma dcundcscodc
mucricqucdcmandaunarcprcscntacIon. NcccsItamosdcj ar
quccstoscacxprcsadoantcsdcqucpodamosmItIgarnucstra
rclacIonconlapcrsonamucrta. Icrocscstacnvcrdadlacx
plIcacIonmasconvInccntc:
# # #
LlduclocsmuchomasqucunamucrtcbIologIcarcal.TambIcn
sctratadcdcjaraalguIcndcscansarsImbolIcamcntc. Cuando
alguIcnmucrc, amcnudonoscomporiamoscomosInocstu
vIcracomplctamcntcmucrto. Hablamoscnsusurrosalrcdcdor
dcunatad,ysomoscuIdadososdcnocalumnIaralosmucr
tos concomcntarIosmalcvolos o Irrcspctuosos. LosrItualcs
dccntIcrrocstudIadosporantropologosmucstranlamIsma
prccaucIon. cadamcdIdadcbcscrtomadaparaascgurarquc
losmucrtosnorcgrcscnparaiomarvcnganzacontranosotros.
TapaspcsadasdcatadcsopIcdrasatadasalcucrpo, rompcr
loshucsosdcsuspIcrnasparaqucscmantcnganInmovIlcs,
cncantamIcntosyamulctospararcIrcnarsusataqucs, ytoda
unascrIcdcsacrIhcIosysimbolostIcncncstaIuncionpalIa
iIva, protcciora.
ObjctosprccIosossonamcnudocnicrradosconlosmucr
os para ascgurarsc dc quc cstaranIclIccsy dIstraidos, y la
cosiumbrcdcatarlascxtrcmIdadcsdclcadavcr,algunavczcn
cndIdocomounsIgnodcascsInatorIiualcsahoravIsacomo
unamcdidaIomadamasprobabIcmcnIcp
araascgurarquc no
rcgrcscn. LnIcrrarposcsIoncscsmcnosunsignodcdcvocIon
y rcspcto qucunconjuro. MuchascuIIurasrcquIcrcnquc cI
cucrpodcIIaIIccIdonoabandoncIacasacnlaqucmurIo por
IapucrtaprIncIpaIyaquccstol cpcrmItIrarcgrcsar.Dcbcsa
IIrporunhoyocnIaparcdqucscconstruyc cncImomcnto. y
qucdcspucsscscIIarapIdamcntc. LnaIgunosrItuaIcs, Iaspcr
sonascnducIocorrcncnunpalrondczIgzagIcj osdcIatumba
paraasicvadIraIIanasmadcIIaIIccIdo. LacvIdcncIaanccdo
tIcarcgIstraqucaIgunas cuIturasIndigcnasvcianIaIIcgadadc
Ios hombrcsbIancoscomo cIrcgrcsodcIosmucros,porquc
parccianansIosospormatargcntcycausardano.
AmIsmotIcmpo, nucstracuIturacstaIIcnadchIstorIas,
IIbrosypcIi cuIasaccrcadcIos mucrtosquc nomucrcndcI
todo, dcIcIcIocadavczmaspopuIardcIaspcIicuIasdczom
bIcsaIosIntcrmInabIcscucntosdcIantasmasydcvampIros.
LstcanImIsmoatrIbuIdo aI osmucrtoscstodaviaunascnaI
mas dc quc cncIcrtonIvcIcrccmosquc Ios mucrtoscstan
sIcmprcapuntodcrcgrcsar. Iaradctcncrcsto, Iosno mucr
tostIcncnqucmorIr, cssIgnIhcatIvoqucaI IadodcIahgura
dcIcodIcIosovampIrochupasangrctambIcncncontrcmosaI
trIstcvampIrocansado dcImundoqucanhcIadcscansarcomo
scdcbc.
MataraIosmucrtoscsccntraIcnmuchosotrosaspcctos
dcIacuIturapopuIar. Hay aIgunagranproduccIonhoIIy
woodcnschoycndiacnIaquccIvIlIanomucrasoIounavcz:
IncIusosIIahIstorIanotIcncnadaqucvcrconIosgcncrosdc
horrorO dccIcncIahccIon,aIoschIcosmaIosdchoyInvarIa
bIcmcntcscIcsdIspara,scIcsapunaIa, qucma, ahogaotIra
dcuna granaItura,ysIncmbargocstaprImcra mucrtc no
Iosmata. SIcmprcrcgrcsanunpocomasadcIantcparaamcna
zaraIhcrocycntonccstIcncnquc scrdcspachadosunasc
gundavcz. Mas qucvcrcsto comounatactIcabarata para
causartcnsIon, porquc no rcconoccrcImccanIsmobasIco
dccnvIarIosadcscansar: IaraqucIosvIvosscsIcntansanos
ysaIvos,IosmucrtosdcbcnmorIrdosvcccs.
io6
LamucrtcbioIogicacscntonccsdiIcrcntcdcIavcrdadcra
mucrtc, IasimboIica.LIantropoIogo8obcrtHcrtzdocumcnto
IadIscrcpancIacntrcducIoyrituaIcsIuncrarios. Muchaspcr
sonas cmpIcanriualcsqucvIvianconcsadistIncIon, ob
scrvandounascgundaccrcmonIaluncrarIa cuandoscjuzga
quccIlaIIccIdohaaIcanzadosuvcrdadcrodcstInoycsaaIhn
dcscansando. LatragcdIagrIcgacstaIIcnadcrcIcrcncIasaIhc
chodcqucIamucrtcbIoIogIcaylasImboIIcanosIcmprccoIn
cIdcn. IaraqucocurralamucrtcsImoIIca,cImucrtodcbcscr
dcstcrradoy mantcnIdo a raya. Dcbc ocuparunIugar cn
cl mundodcsusanccstroso, cnunscntIdomasgcncral,cncl
mundodcIos mucrtos. AIgunaspcrsonasdIbuj anuncircuIo
aIrcdcdordcIosmucrtosparacontcncrlosyIcsImpIoranasus
anccstrosquclosaccptcn,paramantcncrIosahi.AIosmucrtos
scIcs rcubIcayscIcsasIgnaunnucvorolyIuncIondcntrodcI
gruposocIal.
LncontramosIamIsmadIvIsIoncnlatradIcIoncrIstIana.
UnprobIcmamayorparaIospcnsadorcsdcIacIormaIucla
cucstIondcqucpasacntrcIamucrtcycI]uIcIoIInaI. LstacI
aImadcspIcrtayactIvadurantccstctIcmpoo cstadormIda:
QuccIascdcvIdahabiacntrccstosdospoIos: IudIcrascr
quccIaImaIncIusoccsaradccxIstIrcomounacntIdadIndc
pcndIcntcdcspucs dc Ia mucrtcdcIcucrpo: Lstos dcbatcs
mucstrancomolamucrtcbIoIogIcayyaccrparadcscansarno
sonnuncalamIsmacosa.LaIdcacstandardcqucclaImadcj a
cI cucrpoaImorIrpararcsIdIrcnIosrcInoscspIrItualcsdcI
cIcIo,cIInIicrnoocIpurgatorIodondccspcraracI]uIcIoIInaI
rcsulto scrInsoportabIcparamuchospcnsadorcs, yaqucdc
j abadcmasIadasprcguntassInrcspucsta.QuccstabadormIdo
yquccstabarcaImcntc mucrto: HabiaunadIIcrcncIacntrc
IacxtIncIonyunapausatcmporaIcnIacxIstcncIa: IodiacI
aImacxpcrImcntarunsincopc:
LstosdIIcmastortuososIIumInanIossucnosdclapcrsona
cnducIosobrcmataraIosmucrtos. IndIcanqucIosmucrtos
hanmucrtoahoraunascgundavcz. quccstan, porasidccIrIo,
mucrtosoiravcz. IIscgundomatarrcprcscntaunmovImIcnto
delanuerteenpiricabioIogicaaIsinbolicoponeradescan
sar. YesoexpIicariaporquesf ossueostiendenaserunase
aIposifivaenel procesodeduelo.
+ + +
LadIstIncIoncntrcIamucrtcrcaIysimboIIcacstaIvczconIusa
paranosotroshoycndiaporcIhccho dcqucmuyamcnudo
cIordcnparcccrcvcrtIdo. Mas qucIamucrtcbIoIogIcaprccc
dIcndoaIamucrcsImbolIca, cscomosIIamucrtcsImboIIca
IIcgaraprImcro.LascsccnasdcIcchosdcmucrtcsoliantcncr
IugarcnIascasasy cnIacomunIdad,pcrohoycndia,cadavcz
mas,tIcncnIugarcnhospItaIcs. LasposIbIIIdadcsdcqucal
guIcnmucracnsucomunIdadahorasonmcnorcsdcunacntrc
cInco. AsIadosdcsuInIracstructurahabItuaIymantcnIdos
convIdaporunavarIcdaddcmcdIostccnoIogIcosyIarmaccu
Icos,IaspcrsonascnIcrmasmucrcnsImboIIcamcntcantcsdc
qucsucucrporcaImcntcrcnuncIcaIcspirItu.
UnavczquccstanmucrtosbIoIogIcamcntc,porotroIado,
mas qucunyaccrparadcscansarsImboIIcamcntc,hayuncs
IucrzocadavczmayordcmantcncraIosmucrtosconnosotros.
La InmcdIata dcstruccIondcIas poscsIoncsdcIapcrsona
mucrtapucdcparcccrcxtran a cnnucstracuItura,pcronocn
muchasotras,dondccsampIIamcntcpractIcada.MIcntrasquc
cnaIgunascuIturastodosIosobjctosyrccucrdosdcIapcrsona
mucrtasondcstruIdos,cnIanucstratcncmoscIhabItodccon
scrvarIas. LscomosIaIdcjarIrIosobj ctoscstuvIcramosdc
jandoIrnucstrosrccucrdosdcIapcrsona.IncIusoIasImagcncs
yIasvoccsdcIapcrsonamucrtasonrctcnIdas. Nucvos sItIos
conmcmoratIvosdcIntcrnctoIrcccnunacspccIcdcmcmorIaI
vIvo,dondcpodcmosvcrycscucharaIIaIIccIdo.Losprogramas
dctcIcvIsIonconmcmoranaccIcbrIdadcsmucrtasyunavasta
IndustrIadcI rccucrdohacmcrgidocnnucstracpoca. Hoycn
diacxIstcunaconcIcncIamuchomc nordcIancccsIdaddctra
zarunaIincacn rc IosvIvosyIos mucrtos, yscnosIncItaa
mantcncrIaccrcaniaconIaspcrsonasqucyahanpartIdo.
i oU
LstopucdcparcccraIgobucno.YahcmosvistoIocatastro
Jca
qucpucdcscrunapcrdidacuandopasa sinducIoo sinrc
j
r
csc
ntacion. A mismo ticmpo, sincmbargo, valc Ia pcna
j
cn
saraccrcadclacIascdcccrcaniaqucsomosincitadosabus
ca
r.
LstoscrcIIcjacnlacnormccantIdaddcIalsaInIormacIon
y
mItos
alrcdcdordccomohaccnduclootrassocIcdadcs.Amc
n
udo
sc nos dIcccomo, cn culturasaIrIcanaso asIatIcas,los
m
ucrtoscstancontInuamcntccntrclosvIvos. SolocnOccIdcn
tc,
scnosdIcc,losmucrtossonolvidados.IcrocstocsIalsocn
granmcdIda.UnacaractcrstIcacompartIdapormuchosdclos
rItualcsdcduclonooccIdcntalcsquchcmosdIscutIdocsprccI
samcntcsucsIucrzoporalcjaralosmucrtos.anodcbcnscguIr
cntrclosvIvos, sIno qucdcbcnscrmantcnIdosadIstancIa.La
aItcrIdadconlosmucrtosrccmplazaalacontInuIdad.
Iorotro lado, l osmucrtos no sonolvIdados cncstas
culturas, yaqucclgruposocIalrcgIstrasudcsaparicIon. Los
rItualcsInscrIbcnlapcrdIdadcntrodclacomunIdad, yano
comounacxpcrIcncIaIndIvidual. LosrItosIuncrarIosticncn
cstaIuncIon. convcrtIralscrmucrtoysIndcscansocnunan
ccstropropIamcntc. Comolosanlropologoshanobscrvado, la
cxIstcncIadclrItualdcmucsraquclosmucrtosnoscconvIcr
tcnuuromaricumcnrc cnanccstros. Dcspucsdcl lutoylosri
tualcsdc duclo, cl cambIocn la cstructurasocIalylasrcglas
IormalcsgobicrnanlarclacIondclnucvogrupodcanccstros
parasusdcsccndIcntcs. LaclavccsquclosmucrtossonInsta
ladoscnlalncaanccstral . Susdcrcchosydcbcrcs sonrcdIs
trIbuidos. Las IuncIoncssonrcasIgnadas . Sc tratamas dc
asuntosdchlIacIonqucdccontInuIdad.Losmucrtosnocstan
prcscntcsporviadccomunIcacIonconlosvIvos, sInoporuna
rcordcnaciondclgruposocIal.
LstarcordcnacIonsIcmprcInvolucraunascparacIondcl
mundoinmcdIato,cotIdIano,yclcspacIosImbolIco, artIIicIal,
quchcmosdiscutIdo. sudiIcrcncIacntrclaj IraIadIbujadapor
clpcqucnoHansylajIraIaarrugada quc c|produccdcs
pucs. cstambIcn, hcmosdIscutIdo, larazondcqucmuchos
rItualcsdcducloIncluyaninvcrsIoncsdclaspracIcassocIalcs
convencionaIes.Cono escribeLisaAppignanesi. sIorecor
dandoaIosnuerfospodenosrcaIncnIcperderIos, ycstcrc
cordarImplIcaunareordenacionsimoIicadcIpropIomundo.
Cuando l osoccI dcntaIcs hablancasual mcntcaccrca dc Ia
crccncIaInIantIIcn Ios IantasmasyIa comunIcacIonconIos
mucrioscnIascuIturasIndgcnas,dchcchocstanhabIandodc
su roiu cuItura. Somos nosotrosy no cI l os quI cncs no
podcmosscpararnosdcIosmucrtos.
# # #
Matara Iosmucrtos cs unaspcctocscncIaIdcIducIo. Icro,
quchaydclosdcscosdcmucrtcquctodosaIbcrgamoshacIa
losvIvos-cspccIaImcntchaciaaqucIIosquc masamamos-:
LIhcrmanomcnordcIrcudmurIoaIosochomcscs,cuando
Ircudtcnaapcnas dos anosdc cdad, y cscrIbIoa suamIgo
ViIhcImIIIcssquccstapcrdIdahabacumpIIdolosdcscosdc
mucrtcquctcnacncontradcsurivaI,dandoorigcnaautorrc
prochcs,unatcndcncIaqucyajamasIoabandono. ConIormc
crcccmos,lasIrustracIoncsydcccpcioncsincvItabIcmcnIcpro
duccndcscosdcmucrtcqucsonrcprImIdosconIucrzaIcj os
dcIoconscIcntc.
[
stosIormanpartcdcnucstravidamcntal
InconscIcntc,cmcrgicndocnIapsusvcrbalcs,sntomasysuc
nos. CuandoaIguicnaquicnamamosmucrc. noscraquccn
cIcrtonIvcInosscntImosrcsponsabIcs:Dcscamossumucrtc
cncIpasadoyahorahasuccdido. LscomosihubIcranmucr
tou cuusu dcnucstrosdcscos.
LstacompIIcadahcbradcnucstravIdamcntaIlormaotro
hIIocncInudosoasunlodcmaIaralosmucrtos.TaIvczncccsI
tamosrcprcscntarcstosdcscosconcIDUdccstarmcnosatra
pados cn cIIosy cn IacuIpaquc gcncran. Unavczquc nos
hcmosvIsuaIIzadomatandoaIosmucrtos-csccnIIcarcIasc
sInato. porasdccIrIo- cntonccscsmasIacI|vivIrcIduclopor
cIIos. Hcmosaccptado,cncIcrionIvcI,nucstraambIvaIcncia.
LIprobIcma,porsupucsto, comIcnzacuandonucstracuIpacs
dcmasIadoIucrtc. IodcmosscrdomInadosporscntImcntos
I I O
dc cuIpahacIaIamucrtc, aunqucamcnudocsoscracxpcri -
mcntadoconscIcnIcmcnIccomoansIcdadoIatIga, nocomola
s
cnsacIondIrcctadccuIpa.
TaIcsIdcaslrcudIanaspucdcnparcccrdcscabcIIadaspara
n
ucstrasmcntcsconscIcntcs, pcro IosrItuaI csdc Ia cuItu
ramucstranIascrIcdadconIaquc scIotoman. Los dcscosdc
mucrtctIcndcnascrabordadosagrandcsrasgosdc dos ma
ncras. cxIstcnIas comcdIas dc InoccncIa , cn Ias cuaIcs|a
cuIpacsaIcjadatantocomoscaposIbIcdcIapcrsonaInIcIaI,y
dcspucscstanIosrIIuaIcsdccastIgo,cnIos cuaIcssonjuzgados
comocuIpabIcssInImportarIasItuacIonrcaI. LImcj orcj cm
pIodcIacomcdIadcinoccncIa sonIasuIonas,practIca
dascnIaUrccIacIasIcacnhonora/cus. UnahIIcradcbucycs
csguIadaaIrcdcdordcunaItarcncIcuaIhasI docoIocadogra
no. LIprImcranImaIcncomcnzaracomcrcsmatadoconun
hacha,ycImatadorcntonccshuycmIcntrascIbucycscortado
ycomido. SobrcvIcncunjuIcIo, cncIcuaI IoscargadorcsdcI
aguaconIaqucschaIImpIadocIhachacuIpanaaqucIIosquc
IaahIaron, cIIos cnrcspucstacuIpanaIhombrc qucIcsdIocI
hacha,cIcuIpaaIcarnIccro,cIcarnIccrocuIpaaIcuchiIIousado
paracortar cIcucrpo, ycIcuchIIIo, Incapaz dcdcIcndcrsc, cs
arrojadoaImar. LapIcIdcbucycscntonccsrcIIcnada,Icvan
tadayuncIdaaIarado.Atravcsdccstarcsurrcccion,cIascsIno
csanuIadosImboIIcamcnIc.
LaculpaporunascsInatocsdobIcmcntcdcspIazadaaqui,
nosoIoporcIcambIo dcIacuIpacncIjuIcIosIno porcIacto
aparcntcmcntccuIpabIc dcIprImcrbucycncomcrdcIgra
no. LstotratadccIImInarIacuIpaaIcoIocarunactoarbItrarIo,
mprcdccIbIc, cncIorIgcndctodocIproccso,unasucrtcdc
coartadao cortI nadchumoparacIactocuIpabIcdcIascsIno
dcIbucyqucscguIra.IodcmoscncontrarunaIogIcasImIIarcn
cImundodcIaIItcraturacontcmporanca.IIcnscsc,porcj cm
pIo, cnIasnovcIasdcIatrIciaHIghsmIth. LIIadcscrIbcunay
otravczunasItuacIoncnIacuaIcIcrtopcrsonaj cdcscamatar
aaIguIcn.
[
stcIncubaIaidcapormcscsoanos, conspIraypIa
ncaconIamaxImaprccIsIonyaIan.cntonccs,justocuando
1 I I
cstaapunfodeconeterelacto,ocurrealgnaccidenfeaIazar
queacabaconIaprefendidavicfina,unIadriIIoIecaeenIaca
beza.sccaeoaIgienmasIomaa.LncIunIvcrsodcHIghsmIh,
eImotIvoycIactonopucdcncstarcncImIsmoIugaraImIsmo
tIcmpo. cIdcscodcmucrtcycIascsInatoscmantIcncnscpa
radospormcdIodc IaIncrvcncIondc lactorcscontIngcntcs
qucpocotIcncnqucvcrconIanarrativa.
LstaImposIbIIIdaddcasumIrnucstros dcscosdcmucr
tccsInvcrtIdacncstosrItuaIcscuIturaIcscnIoscualcsI acuIpa
csasumIdadcsdccIcomIcnzo. Cuando aIguIcnmucrc, hay
unascrIcautomatIcadccastIgosImpucstosaIosIamIIIarcsso
brcvIvIcntcs, como sIdcbIcranscrrcprcndIdosporsupar
tIcIpacIoncnIamucrt c. AlgunassocIcdadcsaIrIcanas, por
cj cmpIo, dcscarganvIoIcncIasobrcpcrsonascnducIo, InsuI
tandoIas,goIpcandoIasyhumIllandoIas. LstoparccccxtcrIorIzar
Ios scntImIcntosdc cuIpa. Cuandounscramado mucrc, Ia
pcrsona cn ducIo cstratada como cuIpabIcsInnIngunjuIcIo.
LacomunIdadsc comportacomo sI cstapcrsonaIucracuI
pabIc, adcIantandoscasa suconIusIoncn supropIacuIpa
InconscIcntc. Llgrupo socIaIcasiIgaa IaspcrsonascnducIo
antcsdcquctcnganIaoportunIdaddccuIparscasmIsmas.
LstasIucrzassonlanpodcrosasqucmuchascuIturastIc
ncncstrIctosmandatosprohIbIcndoa IaspcrsonascnducIo
IastImarscasmIsmas.LsmcjorscrcastIgadoporcIgrupoquc
porunomIsmo.LIAntIguoTcstamcntocontIcncprohIbIcIoncs
rcspcctoaIaautoIaccracIon,IasIcycshclcnstIcascvItabanquc
Ias muj crcsrcproduj crancnsuspropIoscucrposIas hcrIdas
cncontradascnIoscucrposdcsusscrcsamados,cIncIusohoy
cndaIncontabIcscuIturasprcscncIanactosdccorlarsc, goI
pcarsc,rcprcndcrscoInIIIgIrscdoIoras mIsmosdcspucsdc
unamucrtc .Alhaccrquc cIgrupo cumpIacstaIuncIon, Ias
pcrsonas cnducIo sonprotcgi das dcsmIsmasy sudoIor
csInscrItocncambIocnIacstructurasocIal. LsunacucstIon
crucIaIquclapcrsonacnducloscarcconocIdacomocuIpabIc.
UnactnoIogahacIcndotrabaj odccampocnKcnIacstaba
cstudIandocIproccsodcducIocnunaaIdcacuandotuvo quc
I I 2
cnvIarasusdoshij oscncI IargoviajcdcrcgrcsoaDakarpara
rcunirscconsupadrc./vcrIosirsccncIauIobs,Iasmuj crcs
dcIaaIdcascrcunicroncngrupocomcnzaronalanzarInsuI
tosconIracIIa. Comopoda QuccIascdcmadrccra Quc
cIascdcmonstruoabandonaraasushIj os Dcspucsdchoras
dccstccastIgo,IactnoIogasccchoaIIorar,Incapazdcsoportar
mas InsuItos cxpIoto dccoraj c contraIasmuj crcs. DcInmc
dIato, comcnzaronarcrscacarcajadas, dIcIcndoIcquchaba
hcchoIocorrcctoaIdcvoIvcrIos. LosInsuItos, aIparcccr, tc
nanI aIntcncIondcprotcgcrIadcsuautorrcprochc.
Lstcjucgo cntrcIa I ntcrnaIIzacIony Ia cxIcrnaIIzacI on
cscrucIaIparacIproccsodcducIo. LncIIuncraIdcIactordc
Monty IyIhon, UrahamChapman,IosdoIIcntcsscjuntaron
paracscucharcIusuaIconjuntodcdIscursossobrIosydoIoro
sos. CuandotococIturno dc habIara]ohnCIccsc, comcnzo
conunaapcrturasoIcmncydcspucsdcscrIbIoasuamIgopcr
dIdocomounbastardogorron, sIguIcndoconunaIIstadcIn
suItosmas. LarIsaqucIcsIguIoIuctanIucrtcqucIuc dIIcII
cscucharcIrcstodcIdIscurso. todoscstabancnIahIstcrIa.
[
I
habadadovoz aIaIurIaIatcntcporIaInoportunapartIdadc
ChapmanparatodosIosqucIohabanamado.
# # #
MataraIosmucrIoscsunaIormadcalIoj arIosIazosconcIIos
ydcsItuarIoscnuncspacIodIIcrcntc,sImboIIco. TaIvczcn
tonccsscvucIvaposIbIccomcnzaraIorj arnucvosIazosconIos
vIvos, pcrocstosIcmprcscguIrauncursocspccIcoparacada
IndIvIduo. LaIamIIIayIosamIgospucdcncj crccrprcsIoncnIa
pcrsonacnducIoparasaIIryconoccraaIguIcnnucvo,pcrocI
tIcmpoIndIvIduaIdcducIodcbcscrrcspctado. UnprobIcma,
sIncmbargo,ocurrccuandounscntIdopcnctrantcdcIcaItad
hacIaIapcrsonamucrtaImpIdccuaIquIcrcxprcsIondcvncu
IoconIosvIvos.
LstaIcaItadpucdccsIarcnraIzadacnIosscntImIcntosdc
cuIpaqucdiscutImosantcrIormcntc. NucstroodIoInconscIcntc
iJ
esreverfidoenunsenfinienfoabrunadordedeberlealgoaIa
personanuerfa. Sepuede denorarferribIenenteIadecision
decuanfodinerosegasfaraenunatadoenunserviciolune-
rario.IocuaIseconpIicaporel hechodequeIosIuneralesson
sIcmprcmascarossIscpIancanconanIi ci pacIonporelIuuro
IalIccIdo. Ln SuIza, csIcprobIcmacsarcsucIIo, yaquc cs cI
LsIadocIqucpaga.IcqucnosdcIalIcsdcIcnIIcrro,sIncmbar-
go,sIcmprcpucdcnscrpucsIosaIscrvIciodccsosscnImIcn
Ios, comosI Ia ambIvaIcncIabasIcahacIaIapcrsonaamada
pcrdIdacsIuvIcrasIcndodcspIazadahacIaasunIospracIIcosso
brcIacIcccIondcIaIad,Iasllorcso clrcIrIgcrIo. csIonos
IIcvaaunasunIocrucIaI,qucobscrvarcmoscnIaclnIcaunay
oIravcz. Ia conIusIondc Ji]crcnrcs Jimcnsioncs Jc |cu|ruJ sc
convIcrccnunIcrrIbIcpcsoparalapcrsonaquchacccIducIo.
LaIcaIIadImpIIcauncIcrIoscnIIdodcdcuda,pcronucsIrarc
IacIonconunadcudapucdcvarIar. LscspccIaImcnIccompII
cado dcspucs dc una pcrdIda, ya quc cxIsIcunadIIundIda
crccncIadcquchayqucccdcranIcIosmucrtos.
Icro, quccsl oqucpagamos: HaydosIormasdcdcuda.
Iasqucpucdcnscrsaldadas,IIgadasa IascscaIasdcIajusIIcIa,
yIasquc no. IodcmosdcbcrIcaIgo aaIguIcnypagarI c. Icro
nopodcmospagarcIhccho, porcj cmpl o, dchabcrsIdoIra
dosaIm undoodcqucnucsIravIdahayasI dosaIvada. IIprI
mcrIIpodcdcudascabrcanIcIodaunascrIcdcbaIanccsy
cquIvaI cncIas, IaoIraIIcncaIgo dc absoIuIa, dcsaIandoaIa
cuanIIIcacIon.
HayunprobIcmacncIduclocuunJo sc con]unJcn csrus Jos
Jimcnsioncs Jc JcuJu. SIIaIncacnIrcIasdosdcudascsdIIusa,
lapcrsona cnducIosccnconraraasmIsmaanIcunasIIua
cIonIcrrIblc. ComopucdcnpagarunadcudaImpagablc:Ln
uncaso,unhombrcscIorIurabaconIaprcgunIadccomopodra
pagarIcaIhombrcqucIchabadadoIavIdaaIpunIodcdcsga
rrarsupropIocucrpocndcscspcracIonduranIcanosdcspucs
dcquccsIchubicramucrIo. ScarrancabacIcabclIoyscgol
pcabaas mIsmo.SumadrchabasIdounaprcsIamIsa,ynun
casc canso dc scnaIarIc como cada comIda, cadabIIIccdc
aulobs, cadaIibroquccIIaIccomprabaIoponiacndcudacon
cIIa. IaracIIacracomosiIacxislcnciamismadcsuhijocslu
vIcrarcgislradacnunIibro dc conlabIlidad luvicraquc scr
rccmbolsada. LIlcrribIcscnlIdodcdcudaIomcnIadoporIa
mad rcabarcabaporcompIcloIarcIacIonconsupadrclaIIccI
do, unhombrcamorosoqucj amasbuscoqucsuhIjoscsInlIc
racuIpabIcporcxIsIIr.
ConIundIrcslasdosdI mcnsIoncsdcdcudacssuItcIcnlc
paracslabIcccrunascvcrapcrturbacIoncncIproccsodcducIo.
IoquccsamcnudoIIamadounducIopaloIogIco. Lapcrsona
sIcnlcquc nopucdcpagarnIdcjarIadcudasIn pagar. LnaI
gunos casos, dondclcncmos Ia oporlunIdad dc habIarcon
aIguIcndcspucsdcunInlcnlodcsuIcIdIoIaIIIdo, scnosdIcc
quccIacloparccaIanIcaIormadccscaparaIlcrrIbIcscnlI
mIcnlodcunrccIamoqucscIcshaca.Lnolroscasos, Iacon
IusIonlomaIaIormadcdudaInlcrmInabIcaccrcadccuanlo
dIncrogaslarcncIIuncraI .AvcccsIoslcrapculaspucdcnIn
lcrvcnIrconcIccIIvIdadparacnIalIzarconcIarIdadcIIado
sImboIIcocIrrcvcrsIbIcdcIadcudadcunsuj clo.
DccIrIcaunpacIcnlc qucyahapagadosuIcIcnlco quc
dcbc rcnuncIaralralardcpagarunadcudaImpagabIcpucdc
scrbIcnInlcncionado,pcrocnaIgunoscasospucdcprccIpIlar
unnucvoInlcnlodcsuIcIdIo,paramoslraraIlcrapculaqucIa
dcudanopucdcscrcrradIcada. DcahIaImportancIa,dcrc
conoccrcnocasIoncsqucunadcudacxIsIcyquc nopucdcscr
pagada. DarIcvozacslcscnlIdodcdcudayarlIcuIarIo dcbc
scpararscdcIaIdcadcpagarIa.
LslosscnlImIcnlosdcdcudayIaconIusIonqucgcncran
pucdcnscrcxaccrbadossI IosmucrIos mIsmosparcccndc
mandarcIpago. MuchascuIlurascsIigmalIzancIcrtasIormas
dcmorIrcomo InapropIadas. Sc suponcquc Ios mucrlosno
dcbanmorIr. NInos nacIdoscncIcrtassocIcdadcsaIrIcanas
dcspucsdcunamucrIclIcncnnombrcsconjugalorIoscomo
NIngunaLspcranza , Hoyo NadIcLoQuIcrc para
IugIrdcsInlcrcs, paraprolcgcrIosmcj ordc l osrcclamosdc
IosmucrlosqucdcmandansalIsIaccion. DcIamIsmalorma,
unniopuedefenerquecanbiarseeInonbrecuandounpa-
drenuereparaevifarqueIo reconozcancuandoeIIanfasna
vueIvaparaIIevrseIo.
FIhisforiador|ean CIaudeSchniffnosfrocnsuIibroso
brclantasmasenIaLdadMediacomocstossicmprcvoIvian
parai mpIorarpormisas, Iimosnasuoracioncspara mcj orar
asisusituacioncncImasaIIa. NcccsitabanscrIibcradosy
pucstosadcscansarsi mboIicamcntc, pcrolascircunstancias
dcsumucrIcIoimpcdian. LaIaIladccumpIimicnIodcvotos,
nohabcrhcchopcnitcnciaantcsdcmorir, o, Iicmpodcspucs,
IaIaItadcbautismodcunninoprovocabancstos cstadosdc
suspcnsion. SiIosritosusuaIcsdcducIonohabiansidocom
pIctados,IosmucriossuIrianyscaparccananIcIosvivos.Dado
cstccontcxto, scprcscntabancndistintosmomcnios, Iigados
adciaIIcsIitrgicos, IaIcchadcIamucrtcycIcaIcndariodc
Iosdiaslcstivos. LagcntccnIaLdadMcdia,taIvcz,cstabamas
aIcrtaa IasrcaccioncsdcanivcrsariodcIoquccstamosnoso
troshoycndia. CuandoIascosasibanmaI,mirabancI caIcn
dariodcunaIormacnqucquizasoIoIossupcrsticiososharan
hoycndia.
LosmucrioscntonccssicmprcqucranaIgodcIosvivos.
LsintcrcsantcnotarqucIostcxtosmcdicvaIcsrcIigIososdaban
cxactamcntcIosmismosconscjosaaqucIIosconIacargadcIos
lanlasmasqucIospsicotcrapcutasoIrcccnhoycndia. Cuando
Iaaparicionatcrradorahaciasucntrada,aIaIamiIiadcIIaIIc
cidoIcaconscjabanprcguntarIcqucqucra.YaqucIosIantas
mascransicmprcIaniasmasor u|
.
NIngun saccrdotccstuvo prcscntccncl l ccho dc mucrtcy
UIovannIscconvcncIocadavczmasdcquccIhabiaabandona
doasuhIj o. DurantcI ossIguicntcsscIsmcscscvItocntraral
cuarIo dcAbeHoy,apcsardcIoscsIucrzosconscIcnIcspara
nopcnsarcn cI. IaImagcndcIhIj o cstuvosicmprc prcscn
t c. ContInuamcntctcncmossu imagcnantcnucstrosoj os.
rccordamossuIormadcscr, suscondIci oncs. suspaIabras
y actos. day nochc, cn cIdcsayunoy cn Iaccna, dcntroy
Iucra . Ls comosI cInInomucrtocstuvIcraatormcntando
Ios. Icnsamosquc cstasostcnIcndouncuchiIIoqucnos csta
cIavandocncIcorazon .
LncIprImcranIvcrsarIodcIamucrtcdcAIbcrIo,csIcdo
IorscvoIvIoInsoportabIc. McparccacomosimIaImacon
micucrpocstuvicranatormcntadospormIIpunIasdcIanza .
UIovannIsccastIgaasmIsmopornohabcrhcchocscucharIa
conIcsIondcInIno,aunqucsabcmosquccnIaIIorcncIadccsc
tIcmpoAbcrtono haba aIcanzadoIacdadpara suprImcra
conIcsIon. UIovannIpcnsabaqucdcbIdoacstancgIigcncIaIa
ImagcndcAIbcrto cstabaaccchandoI o. AIa horacxactadc
Iamucrtc dcsuhIj o, UIovannImIroIj amcntcIasImagcncs
dcCrIsto,MaraycIIvangcIIsta,abrazandoIasybcsandoIascn
IosmismosIugarcs quchabahcchosuhIj o. MIrandocstas
Imagcncs, cIrcvisocnsumcntcIatrIstczaqucdcbIcronhabcr
pasado, yIucgocIcataIogodcsuspropIascuIpas, antcsdcrc
zarIcsporIasaIvaciondcAIbcrto.
DcspucsdccstcrItuaI,UIovannInopodadormIr.Acos
tado.dandovucItascnIacama,ImagInabaquccIDiabIocstaba
tratandodcconvcnccrIodcqucsuscslucrzoshabansIdocn
vanoyIoIncItabaapcnsarcnsupropIavIdaysuInIcIicIdad.
UIovannIabandonocntonccsIadccIsIondcpcnsarsoIocnAI
bcrtoypcrmItIoaSatanponcrdcIantcdc cI IahIstorIadc su
vIda. Ln cImomcnto cnqucaccptapcnsarcn s mIsmoyno
soIocnAIbcrto, cIalborototcrmIna.SatancnumcraIaIIstadc
todasIaspcrdIdasqucUIovannIhacxpcrimcntado.supadrc,su
madrc,suhcrmana,suprImcramor,sudIncro,supropicdad,
jasi . ElDiabIoaqui esfhaciendojusfoIoque MelanieKIein
afrnabaqueeraceniralparaeIprocesodedueIo.hac erunre
cuenfodefodasIasprdidasfenpranasqueprecedieronaIa
nsreciente.
SatanIcdIccqucIomcj orqucj amasl chapasadoacIIuc
cInacImIcntodc suhIj o. cIcuaI ahorasc haconvcriIdocnsu
mayortrIstcza. UIovannIcntonccsscrcprochaasimIsmo. T
no Iotratastccomoaun hIj osIno comoauncxtrano, nunca
j amasIcmostrastcunrostro IcIIz. NuncaIobcsasicparaquc
cIpcnsaraquccrasaIcctuoso . LstcautorrcprochccstipIco
dcUIovannIysabcmosqucpasogranpartcdcsutIcmpoIa
mcntandoscporIahIstorIadctrIsiczayabaiImIcntocnsuIa
mIIIa.TaIcomosupropIopadrchabiasIdo maItratadoporsu
IamIIIa,as, pcnsabacI, IavIdaIchabadadounmaItrato.
UIovannI mIsmo habasIdoabandonadoporsupadrc,
quIcnmurIocuandocItcnadosanos. Sumadrc schabavucI
toacasarpoco dcspucs.dcj andoasushIjosconIospadrcsdc
cIIa.CuandoscpropusocscrIbIrIabiograIiadcsupadrc, UIo
vannIasumIoquccsichabasIdotanpocoamadoporsupropIo
padrccomoUIovannIsuponaquccrasucasoconcIsuyo. Ln
IatIzaunayoiravczIasprIvacIoncsdcsupadrc, IaInIcIIcIdad
yvIctImIzacIon. CuandoUIovannIhabIadcsupropIavIda, cI
mIsmoscntIdodcIracasoIarccorrc. Abandonadounayotra
vcz, IosdanosqucsuIrIoporIashcrIdasdcsunInczcran nI
ImagInabIcsnImcsurabIcs,soIoInhnItas.
cgrcsandoaIasccucncIanocturna,UIovannItIcncpcn
samIcntossuIcIdasyahoracomparasusuIrImIcntoconcIdc
CrIsto. LsiaIdcadcnocsiartotaImcntcsoIoIcpcrmItcconcI
IIarcIsucno. LntonccsunavIsIoncnunsucnoIcmucstraquc
suantcrIorpIcgarIahasIdocscuchada.IcdIccnqucIamucrtc
noIuc cuIpa suya. LnIaprImcrapartcdcIavIsIon, cIcsasc
dIadoporIaImagcndcAlbcrio.IaradcshaccrscdccIIa,dccIdc
camInaraIrcdcdordcunpunloIocaIaIto, MontcMorcIIo,II
gadoIIng|stIcamcnlcasupropIonombrclamIIIar. LnIaca
mInaia.nopucdcpcnsarmasquccnAIbcrtoycspccIaImcntc
cnsupropIoIracasoconrcIacIonasuhIj o. AIticmpoqucsc
atormcntamas mas, pIcrdcnocIondclIIcmpo. Dcspucsdc
unraIo,cltormcntocsrccmplazadopordulccsrccucrdosdcl
nacImIcnIodcAlbcrto dcsu i nIancIa. Inagran cantidad
dcimagcncsposItIvascmcrgcn.
UIovanniscsIcntaallorarcuandounpaj arovuclahacIa
abajodcsdcunamontaa, canIandodulccsmclodas. Icroal
tIcmpoqucUIovannIscaccrcaacl,lasmclodasscvuclvcncs
pantosasyclhuyc. AlIIcmpoquclohacc, clpajarocsatacado
porunahcmbraj abalcubIcrtacn cstIcrcoldc macho,y, al
movcrschacIacllos, clscarrodIllayrczaporunacxplIcacIon.
UnaluzbrIllantclorod ca, lacualrcsultascrsusantacspccIal,
CaIalIna.Unanubcdcpajarosscaccrcayunodccllossctrans
IormacnAlbcrto. UIovannImIrahacIalaaparIcIony, dandosc
cucntadcqucnopucdcscrasIdoIsIcamcntc.comIcnzaaha
blarl c. LlcsprItudcAbcrtolcdIccqucsusplcgarIashansIdo
accptadas,y cnrcspucstaalaprcguntadcUIovannI Soyyo
lacausadctu mucrtc: , lcdIcc quc noIucsuculpa. Lc dIcc,
Nobusqucslo ImposIblc .
LstahcrmosasccucncIaIlustra muchos dclostcmasquc
hcmosdIscuIIdo. cl rclatodcunaauscncIa, cl rcpasodcpcr
dIdasantcrIorcs,lacucstIondcponcrsccncl lugardclmucrIo,
ylaapclacIonauntcrccroparadarautcntIcIdadymcdIaruna
pcrdIda.CurIosamcntc,clrclatodadoporIchardTrcxlcrdcja
IucraalgunosdctallcsInclusomassugcrcntcs LnrcalIdadcl
pajarocacdcunaramaylahcmbraj abalqucclmachocnsucIo
pasasobrc clpajaroylocubrcdccxcrcmcnto.Llcncucntroquc
sIgucconlabcllczablancadcslumbrantcdclasantacsmarcada
porclhcchodcquccllacortaalahcmbrajabalcnpcdazos. Las
rcIcrcncIasalcxcrcmcntoyalavIolcncIaparcccnIucradclu
gar, sIncmbargo IormanunapartccscncIaldc la cxpcrIcncIa
dcsucodcUIovannI.
Aqu cstantodos los moIIvos tan qucrIdos por Kl cIny
Abraham. lacmcrgcncIadclrcgIstrodcanalIdad,losataqucs
cnclcucrpodclamadrc, ctc. Icro, novcmostambIcntraza
daladIvIsIoncnlrclaImagcnnarcIsIsla,brIllantc,yclobj cto,
cncstccasobaj olaIormadclrcsIduocxcrcmcntIcIocado:
EnesfenonenfodecisivoeneIprocesodeduelo. eIsueode
Ciovannirepresenfaunaseriedeseparaciones,conoparare
resenfarladiIerenciaenfreIainagenqueridaaquIIadesu
hIj opcrdIdo- yo|ro rcgIslro que yace mas aIlade esfo. Aqui
cs crucIaIIa dcscrIpcIondc IatransIormacIondcIpaj arocn
Albcrto. aI mismo tIcmpoqucconsiituycasuhIj o. hayaIgo
InasIbIc cnsuImagcn. Como cnIasccucncIacli nIcaqucdIs
cutImosantcrIormcntc,prcscncIamosunascparacIondc dos
rcgistroscncIducIodcU| ovannI.IaImagcncsvaIoradaapartc
dcsualtcrIdadqucyaccmasaIIadccIIa.YcstcproccsotIcnc
uncIcctoicmpcrantc , mcdIadorcncIsuIrImIcnIodcIapcr
sonacnducIo.
\
Hemos expIoradocuaIro procesosque senaIanque eItraba
jodedueIoestaIeniendoIugar. IaIntroduccIondeunmarco
parasea|arunespacIosImboIico, artIhcIaI, IanecesIdadde
maIaralosmuertos, |aconstItucIondeIobj eto|Invol ucrando
laseparacIcndeIaImagendeIapersonaamadadeI Iugarque
ocupabaparanosotros) ]IarenunciaaIaImagendequIenes
cramosparaellos.LstoscuatromotIvosmuesIranaIgunasdIIe
rencIasentre eIdolor|nuestrareaccIonemocIonaIaunapcr
dIda)]eIdueIo, elcualesunasuertedeIrabaj opsquIco.Iero,
qucpasariasI estosprocesospermanecieranI naccesIbIeso
bIoqueados:CuandoobservamoscondetaIIecasosindIvIdua
lesdedue|o,vemosdehechoquecasIsiempreestandeaIguna
Iormaobstruidos. IosiblementesedestrabaranconeItIempo,
perocstosprocesosInconscIentesnuncasontanlIuIdoscomo
sugIerenmuchosreIatosdeetapasordenadasdeduelo.
IreudcreaqueIabarreracentraIparaeltrabaj odedueIo
eraIamezclade odIo con amor. CuanIo masposItIvossean
nuestrossentImi entoshacIala personaque hemosperdIdo
hundidosporIosnegativos, masdIIcIIserasepararnos de
eIIos. LIodio,dehecho,esunIuerteIazohumano]todossa
bemospornuestrasvIdasdIarIascomoeIodIo]IaIurIacontra
otra persona sondIIcIImente compatIbIesconoIvIdara esa
persona . leroparaIreud,undueIobIoqueado, i nterrumpIdo
olaIIIdono esIomIsmoqueIameIancola.SIbienambosIn
voIucranprobIemasparaIIdIarconunapcrdida,IameIancola
csanasunacatcgoracInIcabasIantedIIerente.
ComovmoseneICaptulo , IameIancoIasedIstInguepor
IoscambiosseverosenIaautoestImadeunapcrsona.LI melan
colIcoseconsIderaasmIsmocomoIndIgnoei rrevocabIemente
culpabIe. NadapodrcanbiarIal:j acionde esfa inagenpro
pia,IacuaIpuedeaIcanzarunacertezadeIiranfe.FreudexpIico
esfoconIaideadeunaidenfifcacionabarcadoraconIaper
sonaperdida.IosreprochesaIaofrapcrsonaschanconvcrtIdo
enreprochesaunomIsmo. FsIoeratonadocomoclrasgodc
InItorIoccntraIdcIamclancoIa,sIncmbargocratambIcnpor
IocuaIsuscsIudIanIcsArahamKIcIncstabancndcsacucrdo
concI. LIIosnovcanunautorrcprochccomorcsuItadocxcIu
sIvo dchabcrsc IdcnIIIcado con clobj ctopcrdIdo amado
odIado. LIautorrcprochc,pcnsaban,cramucho mas qucsIm
pIcmcntccIgIrodcunrcprochcdIrIgIdohacIaIucravoIcado
ahorasobrcsmIsmo.AntcsdcIrmasadcIantc, tomcmosun
cj cmpIocInIco.
Una muj cra mcdIados dcsuscuarcnta dcscrIbIo Ios
autorrcprochcsquchabanInvadIdosuvIdadcmancrapro
grcsIva.SuqucjaInIcIaIscdIrIgahacIacstadosansiososI n
Icnsosqucnopodacntcndcr,mIcdosaccrcadcIIntcrIordc
sucucrpo. LstosmIcdoscnrcaIIdadIormabanpartcdcIascrIc
dcautorrcprochcs,loscuaIcspudodIvIdIrmasomcnoscntrcs
dIIcrcntcsgrupos. LIprImcrcon juntodcrcprochcsInvoIu
crabaIaconvIccIondcquccIIahabahcchoaIgomaIo,aunquc
nosabaquc. LIscgundocon juntoconsIstacncIrcprochcdc
quc clIacra horrIbIc, rcpugnantc . YcItcrccrconjunIo
paracIIacImastcrrIbIc cra quc cI dcstIno dc cIIacra csIar
soIaparasIcmprc .
LstosrcprochcsadoptabanIaIormatantodcpcnsamIcntos
conscIcntcscomodcIdcasInvasIvascImagcncsquc scabran
camIno , comocIladcca,cnsumcntc. LItcrccrgrupodcrc
prochcscra clmasInsoportabIcparacIIa dcscrIbaIaIdca
dctcncrquc scguIrscguIrporsicmprcdcspucsdc morIr
comocldcstInomashorrIblcquccuaIquIcrapudIcraImagInar.
DcspucsdcunIargopcrododctrabaj oanaltIco,pudorc
consIruIrclcontcxtocnclquccmcrgIcronIosautorrcprochcs.
HabasuIrIdounabortovcIntcaosantcs, cIcuaIscanuncIo
conunsangrado. Lncscmomcntocstabacncasaconsu ma
drc, dcspucsdc quc clIacomcntaracIsangrado, su madrc
hizounaobscrvacIoncquivocasobrcbauIizaralbcbc. Llaborto
lucscguIdoporunpcrIododcsilcncIo. sucspososuIamIlIa
nolomcncIonaron,sIguIcronadclantccomosinadahubIcra
pasado. FucapartIrdccstcmomcntoqucsuscntidodclavida
cambIo. McscntIacomounIantasma , dccIa, pasando por
lasrutInasdcsuvIdadIarIaadormccIda dcbIlItada, como
sInocstuvIcravIva .
VarIosmcscsdcspucs, pocoantcsdcIoquchubIcrasIdo
IaIcchadcnacImIcntodcIbcbc, cuandoIbacamInandoacasa
dcrcgrcsodcItrabaj o, cscuchounavozqucIcdIj oquccIlacs
taramucrtaparaIaIcchacncucstIon. LavoznoIcgcncronIn
gunaansIcdad,sInoqucparccanaturaI , como sI Iormara
partc dcsurcalIdaddIarIa. LIIa sImpIcmcntcaccptosuprc
dIccIon. Ironto,sIncmbargo,unscgundocmbarazos cIIcvo
IavozlosautorrcprochcsmcnguaronaItIcmpoqucclIacrIa
baacstcnIno asushIj ossubsccucntcs.
Muchosanosdcspucs, unascrIcdccvcntosImprcdccIbIcs
traj crondcnucvoaIavozanuncIandosumucrtc,Iosautorrc
prochcstomaronunaconsIstcncIamaspodcrosaAtIcmpoquc
cIladcscrIbaIasdIstIntasIormasdccstosrcprochcssuscon
tcxtos,scvoIvIocIaroquccIprImcrconjunto-cIqucdcclaraba
sucuIpa- craundcrIvadodIrccIodcIasacusacIoncsdcsuma
drc.Alolargo dcsu nI cz, sIcmprctuvoIacuIpa dcIodoantc
los oj osdcsumadrc. CualquIcrcosaquchIcIcra, lamadrcIa
crItIcabapornohaccrlacorrcctamcntc.MasadcIantc, cstasacu
sacIoncsIucronIntcrnaIIzadas scvoIvIcroncontrasmIsma.
LIscgundoconjuntodcrcprochcstambIcntuvouncIaro
orIgcn.AtIcmpoqucdcscrIbalasImagcncs horrIbIcs c In
trusIvasdcuncucrporcpugnantc, scdIocucntadcquccstc
habasIdounvagopcnsamIcntocncIIondodcsumcntcdu
rantcIa cpocadcIaborto. Schabaprcguntado quc pasocon
clcucrpodclbcbc, habaconjuradounascrIcdcImagcncsdcI
lctoabortado LaspalabrasusadasparadcscrIbIrcstasImagc
ncs crancxacIamcnIcaqucIIasusadasparadcscrIbIrsupropIa
Imagcndcspucs,comosIlaImagcndcInInomucrIoschubIcra
supcrpucsIocnsupropIocucrpo.
Ltcrccrconjuntodcautorrcprochcscvocabacstcprocc
so. Undia,hablandoaccrcadc las idcasdc scrcondcnadaaIa
ctcrnidad. dcprontodij o Nohaylugarparaicncstcmun
do. LI cnuncIado lasorprcndi o. ynosabiadcdondc habia
saIIdo. QucsIgnilicaba cstcmundo cncstccontcxto: , sc
prcguntaba. Icrodcspucsrccordosu IascInacIonycrrorcuan
docranInaaI cscucharaccrcadcIpurgaoriocnIaslcccIoncs
cscoIarcssob rcrcIIgIon. LasvIsioncsdcunInIcrnoIntcrmI
nabIcIahabanasustado,yahoraIasccucncIasc voIvIo cIara.
LacnIgmatIcarcIcrcncIadcIamadrcaIbautIzohabasugcrIdo
qucsInunnombrc.cInInonopodraIraIcIcIosInoqucpcr
mancccracncI IImboporodaIactcrnIdad. Ycstacracxac
lamcntcIaIormadcsucrroracsarsoIaporsIcmprc.
VcmosaquI aIdcntIIcacIonconcI obj ctopcrdIdodcs
crItaporIrcud. DcspucsdcunapcrdIdadcIbcbc. susombra
cayosobrccIcgodccIIa.scconvIrtIocncInInomucrlo,ydc
ahIospcnsamIcntosdcIcucrpomulIIadoydcscrcondcnada
aI IImbo. porIoqucIaclcrnIdadcomcnzoaapodcrarscdcsu
ImagcndcsmIsma.SupcrccpcIonrcaI dcItIcmposcvIoaIcc
tadaproIundamcntcporIaIdcntIIcacIonyscbasocnIoquc
cIIahabaaprcndIdodcnInaaccrcadcIpurgalorIo. Lascnsa
cIondcscrunIantasmadcspucsdcIabortorcIIcjabanprccI
samcntccsto. cn Ioshcchos.cIIahabamucrtoconsubcbc.
+ + +
VImosantcscomocItrabaj o dc ducIoInvoIucramatara Ios
mucrtos. LapcrsonacnducIo tIcncIacIcccIondcmatara
IosmucrtosodcmorIrconcIIos. Antc cstcdIIcma.cImcIan
coIIcocIIgcmorIrconIosmucrlos. LstopucdcscrlotaImcntc
IItcraI. como con csos suIcIdIosqucsIgucn conrapIdczaIa
mucrtcdcunapcrsonaamada.opucdcocurrIrIncIusocuando
Iapcrsona pcrmancccbIoIogIcamcntcvIva. como vImos con
nucstrocj cmpIocInIco.AnaIIstasypsIquIatrascstanIamIIIa
rIzadosconaqucIIos casoscnqucaIguIcnparccctcncrIaIn
tcncIondcsuIcIdarsc. pIancandocIactodcmancratranquIIa
ynctodica
EnaIgunoscasos, estacaInaesposibIeporqueIa
pcrsonadchcchoyaesfnuerta.IaIaIfadc cuaIquierpertur-
bacionsuperI;ciaIpuedecngaaraItcrapcutayhaccrIopcnsar
qucnohayricsgodcsuicidio.
LaIucrzadcIargumcntodcFrcudaqucsmoslrarqucpo
dcmosmorIranIcsdcnucstramucrtcbIoIogIca,yaqucdccIdI
moshabIIarcImundo dc Ios mucrtoso partIdos. Nuncasc
rcnuncIacntonccsaIapcrsonaamadapcrdIda. CuandoIos
tcrapcutasrccIbcnpacIcntcsqucparcccndcsoIadosyabatI
dos,sIcmprccscrucIaIcxpIorarconcImayordctaIIcIahIstorIa
ycontcxtodcIadcprcsionsupcrIicIaI.LnaIgunoscasos,Ioquc
pucdcscrIacIImcntcctIquctadocomo dcprcsIon pucdc
ocuItarcIhcchodcquccIsuj ctoyahamucrioconIapcrsona
amadapcrdIda. Lstopucdcscrunarcpucstano soIoa una
aIIIccIonrcaI,sInoaIapcrdIdadcunaparcjaounamIgooIn
clusodcunIdcaIpoItIcoorcIIgIoso. MuchosdcIostcxtosmc
dIcosmcdIcvaIcssobrcIamcIancoIa,dchccho,mcncIonanIa
pcrdIdadcIIbrosodcunabIbIIotccacomounIactorprccIpI
tantc.LoqucImporiacsI aIdcadcpcrdcrIoquccsmasvaIIo
so. CuandountcrapcutarccIbcunpacIcntcsupucstamcnIc
dcprImIdo, dcbcncxpIorarconunpcIncmuyInoparavcrsI
cIdcsganoo IascnsacIondcmortIIcacIonocuItaunaIorma
dcmucrtcqucpucdasubsccucntcmcntcconvcrtIrsccn rcaI
porunactosuIcIda.
LaIdcadcmorIrconIosmucrtospucdccxpIIcarmuchos
oirosIcnomcnoscInIcos. LImcIancoIIcopucdc qucjarsc dc
cnIcrmcdadcso sntomas corporaIcsquc rcsuItanrcIIcj ar
aqucIIosdcIapcrsonapcrdIda.pucdcncncontrarscactuan
do partcs dcIavIdadcIapcrsonapcrdIda, o I ncIusocxpcrI
mcntandoparIcsdcsucucrpocomo sIpcrtcnccIcranaIotro.
Lnuncaso,unhombrcdcspcriabacnIanochcyvcasusbra
zoscomosIIucranlosbrazosdcaIguIcnmas. Cuandobuscaba
paIabrasparadcscrIbIrIos,IosIcostcrmInosquccmcrgan
cranaqucIIosusadosparadcscrIbIrIosbrazosdcI padrc quc
habamucrtocuandocIcranIno. CuandodcspcricmIsbra
zoscranvIsIbIcsparam cnI arcaIIdadpcronocranmos-dc
aIgunafornaesfabannuerfos.careciandevida. eranborrosos
anariIIos-.Mipropiocuerporea|eraeIIanfasnayyoesfaba
asusfado. ^* EIobjetoperdidohabiaIIegadoIiferaInenfeaha
bifarsucuerpo.
MorIrconl osmuerostIeneotraconsecuencIaaqu. sIg
nIIcaquenosepuedemataralosmucrtos. eso,comohemos
vIsto, sIcmpre bloquearaelprocesodeduelo. Ionealsuj eo
melancolIcoenunaposIcIonmuypartIcular.
[
steesasIua
doentredos mundos. clmundodelosmuertosyelmundo de
losvIvos. Ln el casodelamuj erquedIscutImoscon anterIo
rIdadsesentamuertadespucsdelaborto,comos I Iueraahora
unIantasma.losmelancolIcosamenudodescrIbenestaexIs
tencIadIvIdIda.porunlado, una vIdavIvIdaconotrosenso
cIedadygrupos, yporelotro,unasoledadabsolua.Unhombre
lomanIIestodelasIguIentemanera. escomosersonambulo,
estarendosestadossIncronIcosparalelosdel ser . LxperI
mentarestadIvIsIon, tratarde darlesentIdoy de artIcularla
puedeserunprocesoterrIble, Inaguantableydolorosoparael
melancolIco.
Lstopuedearrojarluz en elbIenconocIdoproblemade
lasagonasmatutInasdelmelancolIco. IorqucestandIIcIl
despertar: LsporlaIdeadeenIrentarotrodaosedebeauna
qumIcacerebralalterada: Como loahrmo unmelancolIco,
despertareralapartemasdolorosadeldaporque sIgnIIca
pasardeunm undoaoro. Ll lmIteentreel m undodelsueno
yeldelavIgIlIapuedeserexperImentadocomoel li mIeentre
losmundosdelosmuertosylosvIvos. yaspresentaentoda
suagudezalodesesperadodesusItuacIon.
# # #
Aveces,esaexIstencIadIvIdIdaImplIcaelsentImIentodeque
losvIvosno estanrealmentevIvos. Oraspersonassondes
crItascomocascaronesvacos. merossImulacros, sombras
Irreales. LnlavIdadiarIa,elmelancolIcoesIorzadoallevara
cabolasrutInascotIdIanas. hacerplaticalIgcra,proscguIren
untrabaj ososoycumpIircontodoslos otrosrcquisitoscon
vcncIonalcsdclacxistcncIasocIal. SIncmbargo,cnotronivcl
mantIcncnsulcaltadhacIa los mucrtos. Llmundodclapcr
sonamucrtacscl lugarquchabItancnunnIvcImasproIundo
ymasautcntIco.Y porcstosIcmprchayunpcIIgro dcqucdc
cIdanunIrsca cIla IItcraImcntcatravcsdcIsuIcIdIo.
LIscntImIcntodcqucIosotrossonsImuIacroscsunIc
nomcnoqucnocscxcIusIvo dcIamcIancoIa,aunqucsuprc
scncIacn otrascatcgorascInIcaspucdcdcrIvardcImIsmo
proccso. LnunnIvcI, sIcImcIancoIIcovIvc conIosmucrtos,
cntonccsIosvIvosscconvcrtIransolocnsombras.LI psIcoa
naIIsIsIacanIanotIcncuna cxpIIcacIoncompIcj aparacsto,
pcroporcImomcntopropongamosunaIdcasImpIc. Loquc
cncontramosconmuchaIrccucncIacntaIcscasoscsunanIncz
marcadapormomcntosdcinrcrcumio. dcsdcmuytcmprano,
cInInocspasadodcunpadrcaIotrodcspucsdcunascpara
cIon, unpadrastroomadrastrasustItuyoaIvcrdadcrooaIgun
tIpodcpcrdIdatIcnclugarscguIdadcuncambIodccuIdador.
LstotambIcnpucdcocurrIrcuandonohahabIdouncambIo
rcaIcnIaIdcntIdaddcloscuIdadorcs,pcrosI, porcj cmpIo,Ia
madrccsaItamcntcInconsIstcntcconsuhIj oosIsuIormadc
scrcssbItamcntcaItcradaporunacnIcrmcdadounaccIdcn
tc. LIIactorcIavccsuncambIosbItodc cstadocnaqucIIos
ccrcanosanosotros.
ConIrontadoconuncuIdadorquccambIadcunmomcnto
aotro, o quIcncslItcraImcntcsustItuIdo porotrocnundra
matIcocambIardc manos, qucscntIdopucdcdarIcacsto cI
nIno: Una posIbIcsoIucIon, a cstascIrcunstancIastcrrIbIcs
scraImagInarqucclcuIdadorcsdchcchomasdcunapcrso
na, ounaIrrcaI.No csqucIamIsmapcrsonatcngadosaspcc
tosdIIcrcntcs, sInomasbIcnqucschavucItodospcrsonas
dIIcrcntcs. Lnuncaso, unamuj crdcscrIbIocImomcntodc
cIsIvocnsunInczcuandocIIasupoqucsumadrcyanocrasu
madrc. Cuando
tcniatrcsanosymcdIo, IamadrcrcgrcsodcI
hospItaIconunnucvobcbc, yIanInatuvoIaconvIccIondcquc
cstano cra mI madrc, craunapcrsonadIstInta. Dcsdccsc
momcnIo, sInIIoquccsIabamucrIa. TodocsIabaacabadoy
csIumado. Lohabi acrdIdoIodo.
LsIo csunarcmInIsccncIadcIasobscrvacioncsdc KcIn
sobrcIadIvIsIoncnIaInIancIa. LIIacrciaqucIavIdalcmrana
sccaractcrIzaporIa Idcadc qucdIstIntaspoIaridadcs-taIcs
comocIbIcnycImaI,IosatIsIactorIoyIoIrustrantc- soncx
pcrImcntadasporcInInocomoporcomplctoscparadas. Son
atrIbutosdcdIIcrcntcscntIdadcsynodcIamIsma. unpccho
IrustrantcyunogratIIcantcounamadrcbucnao maIa. Mas
adcIantc,aItIcmpoquccIInIantcscmucvcatravcsdcIoquc
cIIaIIamaIa posIcIondcprcsIva, cI o cIIasc daracucnta dc
qucsondchcchoatrIbutosdcunayIamIsmacntIdad.
LntaIcscasosdondchahabIdounsbItocambIodcma
nos, cI nIno cxpcrImcnta una cIImInacIon dc sus puntos
IundamcntaIcsdcrcIcrcncIa. Lapcrsona oIagcntcqucIm
portabasImpIcmcntcyanocstaahI. MIcntrasquchayobvIa
mcntcunavarIcdad dcIormasdcrcspondcrataIsItuacIon,
paraaIgunosnInosIapcrdIdadctaIcspuntosdcrcIcrcncIacs
scntIdaaunnIvcIproIundo, sImboIIco,aItcrandocItododcsu
rcaIIdad. NosoIocsscntIdocomosIunapcrsonayanocstu
vIcraahI,sInoqucyaquccstapcrsonacracomouncj cccntraI
cnsuambIcntc, todosccoIapsa. anohaynadaqucgarantIcc
surcaIIdad,ycntonccsIarcaIIdadmIsmacsdcsbItorcvcIada
cntodasuprccarIcdad.anadaparcccrcaI.
TomcmosotrocjcmpIocIInIco. IuccrIadoporsumadrc
cnIacasadchucspcdcsdcIosscnorcsC,unaparcjaqucmos
trabaamoryaIcctohacIacI. Sumad rc,porcIcontrarIo,nunca
podIaocuItarsuhostIIIdadhacIacIyIorcprcndIaIntcrmIna
bIcmcntcporcImcrohcchodccxIstIr.CuandotcnIacInco
anos, cIscnorCmurIoy cncucstIondcscmanasIamadrcscIo
IIcvodcmancraporcompIctoIncspcradaavIvIrconsupadrc
bIoIogIco,cuya csposahabiamucrtorccIcntcmcntc. Lstcmo
mcntoIuccatastroIcopara.Iuc apartadodcsbItodctodoIo
qucIcImporlaba, nosoIopormcdIodcIa mucrtc dcI scnorC
sIno porcI aIcj amIcnto dc Ia tcrnurayaIaIccto dc Iascno
raC.MasadcIantc,cIdcscrIbIrIacIvIaj casunucvohogarcomo
unsccucstro. CuandoIuisccucsrado, tuvc quc aIcrrarmc
aunIugarcnotroIugar . Comoconsccucncia,partcdcLnun
cadcj ocIhogardcIosscnorcsC.
NoscI cdIoningunacxpIIcacionporI amudanzayLcsta
bacompIctamcntcpcrpIcj ocuandoIcprcscntaronaunhom
brcaquI cnahora scsuponiaquc dcbiaIIamar padrc . A
parIIrdc cstcpunto, dIj o , sc voIvIo Inscguro rcspcctoal
sIgnIIcadodcIaspaIabras. QucsIgnIIcaIapaIabra pa
drc : , prcguntaba, IguaIquccspccuIabaunayotravcz sobrc
su propIo nombrc c I ncIuso sobrc cI pronombrc pcrsonaI
o . LracomosIcIdcsarraIgoIohubIcraarrancadolItcraI
mcntcnosoIo dcI cuIdadodc IosscnorcsCsInodcI Icnguaj c
mIsmo.ApartIrdccso, cI scvoIvIo, comocI IopIantcaba, un
adIctoaIosdIccIonarIos , buscandoparaprccIsarcIsIgnII
cadodcIas paIabras.
[
stosnocrancntrctcnIdosjucgosIntc
IcctuaIcsparasInoprcocupacIoncsrcaIcs,cspcIuznantcs. Sc
prcguntaba, comopodanIaspaIabrastcncrcImIsmosIgnI
hcadoantcsydcspucsdccsanochccnqucscmudoIcjosdc
IosscnorcsC:
ApartIrdccscpunto, cItambIcncstaba aIIcnadodc su
propIaImagcncorporaI. TodoscsosanosdcspucsdcIamucr
tcdcIscnorC, camInaba, habIaba, hacamItrabaj o, pcrono
cstabaahi.ocradospcrsonas. Undia,vIsItounmuscoy
sc topoconun IconomcdIcvaI. LcIascInoydurantcmuchos
anosrcgrcsoavcrIo. AorabarompcrcIvIdrIoqucloscpara
badcIIcono,concIproposItodcacccdcr acI,dctocarIodc
aIgunaIorma. LnsuanaIIsIs,pasovarIosanosdcscrIbIcndo
cstasvIsItas,dcscspcradoporcncontrarIaspaIabrasparadcs
crIbIrlascnsacIondcsuscparacIondcIIcono, IaImposIbIIIdad
dcaIcanzarIoydcdccIrquc cra cn cIIcono IoquccIqucria
aIcanzar.
LaImposIbIIIdadIguaIabaconprccIsIonpara|aImposI
bIIIdaddcdcscrIbIrIacsccnadcIcchodcmucrtc dcIscnorC.
LscomocstIrarmImano , dccia, paraagarraralgopcro
nohaynadaahi. cpasabaunayotravczIosdctaIIcsdcIacs
ccna, acompanadosdcIatcrrIbIcscnsacIondcIIracasodcIas
palabraspara<Iocar lacsccnamisma.L sabiaquchabIIaba
Ianocl mundodclosvIvos como clmundodclosmucrIos.
PcroclvcrdadcroIormcnIocralabsqucdapara cnconIrar
paIabrasparadcscrIbircsIacxiscncIaduaI.csIascnsacIondc
csIarcndosIugarcsaImIsmoIicmpo. Comopodiascrcomu
nIcadacsIaImposIbIccxpcrIcncIa:
LIIcono. para . craunsimboIo no soIo dcunhombrc
mucrIo.sInoIambIcndcIaImposIbIIIdaddcaIcanzarIo.SIcsIc
hombrchabiasIdounpunIodcrcIcrcncIacrucIaIparacl.dcs-
pucsdcsumucrIcbuscabaunpunIo dcrcIcrcncIaparaun
punIodcrcIcrcncIa . unaIormadcdcsIgnarIabrjuIaqucIan
sbiIamcnIc habiasIdo aparIadadccl .
# # #
LIscnIimIcnIodcunabIsmocnIrcIacxIsIcncIasocIaIy IaIoIaI
solcdadIancuIdadosamcnIcdcscriIoporsuj cIosmclancoIicos
pucdcavcccsllcvaraunIcnomcnoparticuIar. Lapcrsonadc
hcchocIigcconvcrtIrsccnanonimadcmancraIoIaImcnIcIiIc
ral. parascrIansoIounomascnIrc IosoIros.ComoIodIj ouna
muj cr.dcspucsdcrcnuncIarasucarrcradcaIIascxpccIaIIvas
paraIomarunIrabaj o mucho mcnoscsIImuIanIcdcnucvca
cinco. QucriaIormarparIcdcIcngranaj cdcunamaquIna.
LsIabsqucdaporloquccIlaIlamababanaIIdad IcpcrmIIia
dcsaparcccr.comoparaabrazarcImundodcIsImuIacro. LsIa
IcndcncIaIucadvcrIIdaporcIpsIquiaIraLugcncMinkowski
aIrcdcdordc igzo y podcmosIncIusovcrlacomounavcrsIon
dcIsuIci di o. SIcIsuIcidIocnmuchoscasossuponcIomarIa
dccIsIondcqucdarscconIosmucrIos. paraporIincanccIar
IadualIdaddcIosmundos. IabsqucdaporlabanaIIdadpuc
dcscrcIproccsoInvcrso. LIsuj cIocIIjccImundo dcIosvIvos.
pcrovIvIcndoconlascnsaci ondcagoIamIcnIodcscrIIapor
csIcpaci cnIc. TanIocIsuicIdIocomoIabanaIIdadImplIcan
dcsaparcccrdcIavida.
LIIccIorvcrsadocnpsIcoanaIisIsquIzahagaunapausa
aqui. cscuchandounccodcunconocIdodIchoaccrca dcla
bC
ncurosIsobscsIva. PorIo gcncraI sc asumc quc csIagIra cn
IornoaI arcgunIa
LsIoyvivo o csIoymucrIo ScIcnsa
qucIosobscsIvoscvIIancuaIquIcrsIgnodcIavi da.cnunscn
tIdodcproxImi dadconIasdImcnsIoncsvIvas,IumanIzadas
dcIdcsco.prchrIcndomorIIlicarscasmIsmoscnrutInasmc
canIzadasdc vIdacotIdIanaqucborrancuaIquIcrcncucnIro
rcaIconIaaItcrIdad. unqucunamcIancoIayunancurosIs
obscsIvasonIandIIcrcntcscomocIaguaycIaccItc, hayaIgo
cncstaaparcntcyuiaposIcIondcIavIdayIamucric:LImcIan
coIIco, dcspucsdcIodo,pucdccstartantovIvocomo mucrto.
Los obscsIvossc dIIcrcncIancscncIaImcntc dc Iosmc
IancIIcoscnquc,porprIncIpI o, susvIdasgIranaIrcdcdordc
prcguntasmas quc dcccrtczas. Sc prcocupanysc dIIatansIn
IIcgarj amasanIngunaconcIusIon. LstanamcnudoIascInados
con cImomcntodc transIcIoncntrcIavIday Ia mucrt c. LI
obIspocrkcIcy,porcj cmpIo,scobscsIonoconsabcrqucpa
sabacnIrclavIdayIamucrtc, ycntrccIsucnoyIavIgIIIa.I n
cIusoconsIguIoscrahorcado. cvItandodarI ascnaIparaquc
Iobaj aranatIcmpoycaycndoInconscIcntcaIsucIo baj osu
sImuIacrodchorca. LsIc IntcrcsporIo quc csta cnmcdIocs
cI tcma dc muchosrItuaIcsobscsIvos, quc a mcnudogIran
cntorno aumbraIcstaIcs como pucrIas. cntradas, saIIdasy
barrcras.
CuandosccncucntranaIIIgIdos, IosncurotIcosobscsIvos
pucdcnaIcrrarscaunobj cto quc cstabaah aImomcnIo dc
cntcrarscdcIamucrIc. SIrccIbcnIasmaIasnoIIcIasportcIc
Iono.pucdcnIjarsccnaIgnobj cIodcIcuarto, comounaIo
tograla,unpIsapapcIcsounpcdazodcpapcI.Lntonccspucdcn
ascgurarsc dc quc cstc obj cto cstc aIamanopcroaIavczl o
rcchazan,gardandoIocnuncaj ony cvItandoIocarI o. I ns
trumcnIanunacIascdcrcchazoprIvado. LIpsIquIatraVamIk
VoIkan,quIcnhacstudIadocstoscxtranosrItuaIcs, IIamaata
IcsarIicuIosprohIbIdosobjctosdcvncuIo . ComovncuIos
conIosmucrtos, scconvIcrIcncncIsuj ctodctodasIasdIIa
cIoncsyrIIuaIcsdcIobscsIvo. DcbcunoaIcrrarscacIIosysIn
cmbargocvIIarIosatodacosta.
TaIcs proccsos, sincmbargo,ticncnpococn comncon
IaidcntiIcacIonabarcadoraconIosmucrosquccncontramos
cnlamcIancoIa. LscstaambicnlarazonporIacuaIcIsuIcI
dIo cstanrarocnobscsIvos.LaatracciondcIosmucrosnocs
tanIucrcyIanauraIczadc laidcntIIrcacIonconIosmucrtos
csdIIcrcntc. IucdcnquIzasodIaralapcrsonaamadapcrdI
da, pcrosonmcnospropcnsosaIntcrnalIzarcstohastacIgra
dodcodIarscasmIsmos.LosobscsIvos,dchccho,scagradan
asmIsmosbastantc, razonporIacuaIpucdcnIIcgara scrdc
IomasmoIcstospara otraspcrsonas. UravItanhacIayIcj os
dcpcnsamIcntossobrc Iamucrtc, Ioqucasuvcza mcnudo
ocuItacItcmoraIcsIoncscorporaIcsoaIamutIIacIon. DcIa
mIsmaIorma, csrarocncontrarcstadosproIongadosdcdc
prcsIoncn ncurotIcosobscsIvos. LscasIsIcmprcuna scnaI
posItIvacuandounncurotIcoobscsIvocnanaIIsIsscdcprImc,
yaqucIndIcaquccIusuaI sIstcmadcdcIcnsasyanocstatra
bajandoycntonccscIcambIocsposIbIc.
# # #
LadIvIsIoncntrccImundo Irrcal dcIscrsocIalyIacxIstcn
cIa rcal csraravczcxpcrImcntadasInangustIacnlamcIan
cola. LImundo rcaI habItadoporcImcIancoIIcoInvoIucra
tanatcrradorcsmotIvos como clpurgatorIoctcrno, mInutos
qucduransIgIos, IndccIbIcangustIaydoIor, ycI IIamadodc
Iosmucrtos. LstasdcscrIpcIoncscambIanhIstorIcamcnt c,
mostrandounrasgobasIcodccomotrabajannucstrasmcn
tcs. LsbIcnsabIdoqucunapcrsonaparanoIcaquchayavIvIdo
cnIadecadadci g_o pucdchabcrscscntIdopcrscguIdaporlos
agcntcsdclKCB, mIcntrasquchoycndacIpcrsccutorpucdc
scrunagcntcdcIOpusDcI,popuIarIzadoporIanovcIabcstscIIcr
|coJigo Du linci . AtIcmpoquccadaepocahIstorIcaprIvIIcgia
IarcprcscntacIondccIcrtoscncmIgos-bruj as, vampIros,na
zIs,agcntcsdcI KCB, aIIcns-,estossccquIparanconIospcrsc
cutorcs. OtorganaIparanoIcounamancradcIdcntIhcarasus
pcrsccutorcs, dcdarIcsunnombrc. Las IdcasculuraIcsson
uIIIzadaspara cxprcsarcIscnIImIcnIodc pcrsccucion sIc
cambIaradcmancranaIuraIaloIargodcIIIcmpo.
FnconIramoscI mIsmoproccsocnI amcIancoIia. LaIdca
dchabIardosmundosamcnudocsInIIucncIadapordondc
ImagInaunacuIIuraqucrcsIdcnIosmucros-cnIaspaIa
brasdcIcscrItorDcrckaymond, ComovIvcnIosmucrios .
LasdcscrIpcIoncsdcIcIcIo,cIInIcrnoocIpurgatorIopucdcn
cntonccstcncrunImpactoIormatIvocnIacxpcrIcncIacns
dcImcIancoIIco. NosoIoIcpcrmItcnaImcIancoIIcopcnsar,
sInoquctambIcnprovccnIamatcrIaparasucxpcrIcncIacns,
comovImosconcIscntImIcntodcItIcmpocncIprImcrcaso
cInIcoqucdIscutImos. UnavczqucIadoctrInadcIpurgatorIo
IuccstabIccIdaapartIrdcIsIgIoXIII cnadcIantc, cncontramos
InIormcsdcsuj ctosmcIancoIIcosqucpcnsabanqucyahaban
IIcgadoaI InIcrno. LIhIstorIador]acqucs LcUoIIscnaI o cI
puntocscncIaIdcquccIpurgatorIocramasuntIcmpoqucun
Iugar. LagcntcpodacstabIcccrcaIcuIosdcItIcmpocncIpur
gatorIobasadoscnIamagnItuddcsussuIrImIcntos, paradar
unaIormadc contabIIIdaddcImasaIIa .
LcUoIIdcscrIbcIosmuchoscsIucrzosparacstabIcccruna
proporcIonaIIdadcntrccItIcmpotcrrcnaIycItIcmpocncIpur
gatorIo, unaproporcIonaIIdadquc rcIacIonabadoscantIdadcs
dcsIguaIcscnmagnItudydIstIntascntIpo.ConcstccrccImIcnto
cnIa psIcoIogIzacIondc IaduracIon , IoscIasIcosrcportcs
dcIamcIancoIacomcnzaronaaparcccr.LIInIcrnobIcnpucdc
habcrsIdo dc duracIonIImItadadcacucrdoconIamayoradc
Iastcoras,pcroundaahpodaparcccrtanIargocomounano,
ycstocscxactamcntcIoquccscuchamosdcIossuj ctosmcIan
coIIcos. LarcsonancIacntrcIcnguaj cscssorprcndcntc.
LsIntcrcsantcnotarcomo, IacuIdadosarcconstruccIon
dcIdcas mcdIcvaIcsquchacc LcUoIIaccrcadcIpurgatorIo
IIcvaIamarcadcsupropIacxpcrIcncIa.InvItadoporcIhIsto
rIadorIIcrrc NoraparahaccrunrcIatosob rcsucIcccIondc
proIcsIon,LcUoIIdcscrIbIoIaIascInacIondcsumadrcconIa
ImagIncracatoIIcadcIsuIrImIcnto,dcIarcnuncIacIonycIIn
Iicrno.
[
IvIncuIaIadcvocIonmasoquIsta dcsumadrcpor
i 6J
csasimagcncsconIapropiamucrtcprcmaturadcclla,cstc
cspcctrodcauscnciamatcrnalascdiariasupropiavida. Dcs
pucsdcsunacimicntocnt guq,lamadrcdcLcUoIIdcsarrolIo
IcbrcpucrpcralcstuvosuspcndIda,cnpaIabrasdcclmIsmo,
duranicircsmcscscntrcIavIdaIamucrtc . LstctcrrIbIc
IImboIormaracxactamcntccIobjctodcsuInvcstIgacIonpos
tcrIor.cImIstcrIosomargcncntrclavIday| amucrtc.
AscomocI Icnguaj crcIIgIosoproporcIonounmarcopara
ladcscspcracIonmcIancoIIca,dcIguaIIormaunodcIostcmas
dcIcuIdadodcIasaImascnIossIgIosXI XD luc dIstInguIr
cntrc cIvcrdadcropccadoyIos dcIIrIosdcIpccadoqucutIII
zabanIadoctrInarcIIgIosapara cxprcsarsc. ComolodIjoun
medIcocontcmporanco, HaymcIancoIIcosIucrtcmcntcaior
mcntadosporlasansIcdadcsdcunaconcIcncIaduraquc, aI
otorgarlcunagranImportancIaatrIvIaIIdadcs,ImagInanculpa
dondcno cxIstcnInguna. DcsconIIando dc Ia mIscrIcordIa
dIvInaycrcyendosccondcnadosaIInIcrno, scIamcntanIn
ccsantcmcntcdurantccIdayIanochc. Lstostormcntosmc
IancoIIcoscranaIImcntados,dchccho,pordcbatcsrcIIgIosos
quc dIIucIdabansobrc clsIgnIIcadodcIsuIrImIcntoctcrno.
QuescntIdo, porcj cmpIo,tcnaIapaIabra ctcrnIdad cnIa
IrascdcMatcoIucgoycastIgoctcrnos :
CuandoIamcIancoIascconvIrtIoc ntcmadcdcbatcpsI
quIatrIcocnIaIrancIadcInaIcsdcIsIgloX!X, IosInIormcsdc
IoscasoscontIcncnunayotravczrcIcrcncIasacstospcrodos
dcsuIrImIcntoctcrno,combInadossIncmbargoahoraconun
nucvoycurIosodctaIIc.IortomaruncjcmpIo,MadamcN, una
muj crdccuarcntaycIncoanosatcndIdaporcIpsIquIatra]uIcs
SegIas,padccadcvarIossntomastrasIamucrtcdcsuhIjopor
mcnIngItIs. AprIncIpIotcnascnsacIondcdcbIIIdad, maIcs
tar cIntranquIIIdadgcncraI.Lstossntomasbastantcvagossc
voIvIcrondcspuesautorrcprochcsmasprccIsos. cIIacraIacau
santcdcIamucrtcdcsuhIj o. LstaconvIccIon,IacuaI IasIiuaba
cn IaposIcIondcunacausa, traj o consIgo untcrrIbIcscn
tImIcntodcpccado,cIcuaIIucporconsIguIcntcracIonaIIzado.
LI scntImIcntodcpccado, pcnsabacIIa,scdcbaasuIracaso
parareaIizardenaneraapropiadasuprineraconunion. En-
tonces, segeneraIizaronesfasideas. eIIahabiaquenadoasus
hIj osatravcsdesuscrmcncs, cIIa haba maIado atoJosasu
aIrcdcdor. ComocastIgo, suspccadosduraranparasIcmprc.
Unda , dIj ocIIa, duraramIIcsdcanos . SusncgacIoncs
cntonccssccxtcndIcronasusorganos. notcnacorazonono
tcnapuImoncs. LraInmortaI,pcro taIcxIstcncIacsImposI
bIc . Lstabacondcnada,dcca, aIoImposIbIc , cuIpabIcdc
IaruInadcIunIvcrso.
Muchosdccstostcmas-taIcscomocI autorrcprochcycI
scntImIcntodcImposIbIIIdad- soncomuncscnIamcIancoIa,
pcro, porquccIdctaIIcparIIcuIaraccrcadcunprobIcmacn
suprImcracomunIon:AI IccrotrosInIormcsdccasodccsta
cpoca,cImIsmodctaIIcsurgaunayotravcz. SIcmprchayun
probIcmacnIaprImcracomunIon. AunqucpudIcrascrvIsto
comounartcIacto dcIIntcrcsdcIpsIquIatra, no IndIcauna
IormadcdcsIgnarunprobIcmaaInIvcIdcIrcgIstropropIocn
cImundosocIo sImboIIco:AIgo haIdomaIcncImomcnto
cnqucIapcrsonadcbctomarunanucvaposIcIonsImboIIca,
aImomcntocnqucscsomctcnaunrItosImboIIcodcpasc. ,
pucdccstcpuntomucrtosImboIIcodarnosIacIavcdcIdIIcma
deImcIancoIIco:
# # #
VImosantcrIormcntccomocIcuartocIcmcntodcIducIoInvo
IucrabascrcapazdcrcnuncIaraIoquccramosparaIapcrsona
quchcmospcrdIdo. LstorcquIcrcrcconstItuIrIoquccramos
paracIIa,undoIorosoydIIcIIprobIcmadcautocxpIoracIon.
SIgnIncadcstaparIassuposIcIoncsInconscIcntcsquchcmos
hcchoaccrcadccomonosvcnotros. AdoptamosunaImagcn
paraIosdcmas, dcspucsdctodo, unavczquchcmosdccIdIdo
comopcnsamosqucnosvcnyquccsIoqucquIcrcn. Amcnu
do cstctrabaj o dc rcconstruccIoncstabIoqucado cn Iamc
IancoIa.Unsuj ctohabIodctodosIosmomcntoscnsuvIdacn
qucscIcdIrIgaIapaIabra,cnqucscIchacauncumpIIdo,un
cIogI o. PcrocInuncaIuvo Ia scnsacIondc sabcraquIcncs
abancIogIando. < DcquIcncsInhabIandocnrcaIIdad ,
scprcgunIaba. ccordabasInparardIIcrcnIcsImagcncsdcs
mIsmo, comosIIodasoIrccIcranposibIIIdadcsdcdccIrquIcn
cra cI, sIncmbargo nInguna oIrccaIarcspucsIadchnIIIva.
< CadavczqucaIguIcnmcdIccIcrcs , aLrmabacI, <Im
pIIcaunarcIcrcncIaaaIguIcnmas,pcro, supongamosqucno
hayIaIrcIcrcncIa: .
NocscsIo cvocaIIvo dcIpunIomucrIosImboIIcocvocado
porMadamcN:]usIocomoIaprImcracomunIonIbamaI,as
IacnIradaaImundosImboIIcodondcIaposIcIondcunocsL
j adacnIarcdsImboIIcacsaIrancada.Cadavczquccsncccsa
rIoadopIarunaposIcIonsImboIIca, soIohayunvaco.
[
sIccs
cxacIamcnIccIprobIcmadcImcIancoIIco. cIOIrosImboIIco
nocsIaahparasIIuarIo, ycnIonccsIodoIoqucIcdcjacssu
pro pIaImagcn,sInancIaj cysInaIaduras,abandonadaaIamI
scrIcordIa,nodcIOIrosImboIIco,sInodcIOIrorcaI.SInnIngun
punIodcancIajccsIabIc, sInnIngnpunIoLj o cnIaIormacn
quc scsIiaasmIsmoconrcIacIonaIOIro, comopucdcscr
csIabIccIdocuaIquIcrpun IoIdcaIdcsdccIcual Iapcrsonapucda
vcrscasmIsmacomomcrcccdoradcaIccIo:cnIonccs, IaI
vcz,vIcncIaccrIczadcscrIndIgno,nodcscadoocondcnado.,
IaIvcz,dc ahIa IdcnIILcacIonmIsmaconIosmucrIosquchc
mosvIsIoquc csIa cncIcorazondclamcIancoIa.
LacIcccIondcmorIrconIosmucrIoscobraunnucvoscn
IIdoahora. NoscpucdcrcnuncIaraIosmucrIosporqucsIn
cIIosunocsIaraabandonadoaIamIscrIcordIadcaIgoaunmas
IcrrIbIc. SIIapcrsonamucrIaproporcIonabaunpunIodcrc
IcrcncIayunabarrcraconIraunImprcdccIbIccInvasIvoam
bIcnIcIamIIIar,dcbcnscrprcscrvadosapcsardcsuauscncIa
cmprIca. LamcIancoIapucdc scrvIsIacnIonccscomouna
dcIcnsacn conIradcIcsIadodcscrunobjcIopuroabIcrIo
acuaIquIcraIaqucdcunmundohosIIIysInamor. SIparicdc
IaIurIaconIraIosmucrIosscdcbcaIhcchodcqucnosoIonos
handcjadosIno,comomucsIracIaramcnIccIcasodc,noshan
dcjadoconaIguIcnmas,cnIonccsnoscpucdcrcnuncIaracIIos
ioo
sinpagarunprcciotcrribl c. Si dcnnimoslaparanoiadcma
ncraaproximadacomocIcstadodccstara mcrccddcIOtro
sinningunamcdiacionposiblc, cntonccsIamcIancoIIataIvcz
pudicra vcrsc, cnaIgunoscasos, comounadcIcnsacontra
Iaparanoia.
DcspucsdcIamucrtcdcsupadrcadopIIvoydcIapartIda
dcIhogarIamIIIar,rcgrcsabaIossabadosparavcr aIacsposa
dcIhombrcqucrIdoyasushIj os. Irdcrcgrcso, dccacI, cra
unabsqucdadcIpun todcsdccIcuaIpodascrconocIdo . La
pcrdIdatragIcaIohaba sumcrgIdo cnunmundo cncIquc
yotcnaqucscraIguIcnmas,yaunasdccIcrtaIormaaIcrrarmc
aIotro mundo cncIcuaIyocraparaotros . ConIacIImIna
cIondcsusIstcmamasbasIcodccoordcnadas,nohabanIngun
Otro paraprovccrIodcunaIdcntIdad. MasadcIantc,apcIara
aunacadcnadcmuj crcsparaavcrIguar,scgunsuspropIaspa
Iabras, quI cncracI . Icro sIcmprcscraamadoporcIIas
comoaIguIcnmas,unpcqucnonInoqucnocrarcaI .
# # #
LIpunto mucrtosImoIIcopIantcaprobIcmascspccIaIcspara
cImcIancoIIco. Unsuj ctomcIancoIIcocstacndosIugarcsaI
mIsmotIcmpo, doscspacIostotaImcntcdIstIntosqucnopuc
dcnscrsupcrpucstos. Icro, comopucdccomunIcarsccsta
agona:!nodcIosrasgosdcIamcIancoIaIamososaIoIar
godcIossIgIoshasIdosuasocIacIonconIacrcacIonartstIca
yIacscrItura. I nIormcsdc casohIstorIcosdcmcIancoIIcosy
IapractIcacInIcacontcmporancaIIustrancstounayotravcz.
SIcmprchayunarcIcrcncaaaIgunaIormadci mposIbIIIdad,
aIgoqucIapcrsonadcbchaccr,aIgunatarcaqucnopucdcscr
rcaIIzada. Dchccho, cnaIgunospcrodoshIstorIcos, IasdIs
cusIoncssobrcIamcIancoIahanpucstomayorcnIasIscncstc
aspcctoquccnsuscIcmcntosdcprcsIvos.
LImcIancoIIcocnIrcntaundIIcmapartIcuIar.Lstadcscs
pcradoporartIcuIarsucstadopcro comopucdcdcscubrIrcn
dondccstasIvIvccndosIugarcsaIavcz:Dcsdcdondcdcbc
habIar Un rasgo conndeIaneIancoIiaes Iasensacionde
inposibiIidadqueesfogenera.TanfoIoscasosclinicoshisfo
ricosdenelancolicoscomolaprcficacIinicaconfenpornea
IIustranloanferiorunayofravez. Sienpre cncontramosuna
rcIcrcncIaaaIgunalormadcImposIbIIIdad,aaIgoqucIapcr
sonadcbcrcaIIzar,aIgunatarcaqucnopucdcscrdcscmpcnada.
LstocsmuydIIcrcntcdcIospanoramascInIcosdc, dIgamos,
muchos casos dcparanoIao csquIzoIrcnIa.Aqui , Iapcrsona
pucdc dchccho cstar cngran suIrImIcntoy cxpcrImcntar
InnumcrabIcsobstacuIos,pcrocIcnIasIsnorcsIdccnIacxpc
rIcncIadcI aImposIbIIIdadmIsma.LosparanoIcos, dchccho.
amcnudotIcncngrandcscspcranzasparacIIuturo.
SIn cmbargo, IosmcIancoIIcosnosdIccnunayotravcz
comosusItuacIoncontIcncunaImposIbIIIdad.LacIarIdadcon
IacuaIpucdcndcIImItarcstocsmuynotabIc.DclormacrucIaI,
cstcscntImIcnto dcpun tomucrtocscomunicuJo. LstosIgnI
IicaqucpartcdcIaIuchadcImcIancoIIcotIcncqucvcrconcI
Icnguaj c, concncontraruna Iorma dc cxprcsarIoImposIbIc.
No csquccImcIancoIIcotcngaunprobIcmaycntonccstcnga
quccxprcsarIo,sinoqucqucrcrcxprcsar-oscntIrqucIacx
prcsIoncstabIoqucada- csdchcchopartcdcIprobIcma. Un
mcIancoIIcocsmcnospropcnsoaguardarsccstoparas mIs
mo,yaquchayunvncuIocntrcI ascnsacIondcImposIbIIIdad
yIancccsIdaddctransmItIrcsto. LapurarcpctIcIondccstos
rasgospudIcrasugcrIrquchayunprobIcmacstructuraIaqu.
csto,dchccho,cscxactamcntcIoquccncontramoscncIar
gumcntodcIrcud.
CuandoIrcuddIIcrcncIacIducIodcIamcIancoIa,argu
mcntaquccIcnIoquccnIosrccucrdosyIascxpcctatIvasIIga
dasaIobjctopcrdIdotcnanqucvcrconIasrcIacioncscntrc
dIIcrcntcssIstcmascnnucstrasmcntcs.ConsIdcrabaqucpcn
sarInvoIucraaImcnosdossIstcmaspsquIcos, unoIIgadoaIa
pcrccpcIondccosasyunoIIgadoapaIabrasydIscurso. LIamo
a cstosdIstIntos nIvcIcsIossIstcmas dc rcprcscntacIoncs
dcpaIabraycosa. LasrcprcscntacIoncsdccosasconsIstcncn
conjuntosdcrccucrdos
ytrazos
dcrIvadosdccstas, mIcntras
bo
quclasrcprcscntacioncsdcpaIabrassonconIormadasporIos
aspcctosacsticosscmanticosdcl l cnguaj cqucscvinculana
lasrcrcscntacioncsdccosas.ConIrccucncia.los dossistcmas
cstanatados cntrcsiIucrtcmcntc. Ircudsugicrcqucclduclo
pucdcIIcvarscacabodcbidoaIaposIbIIidaddcunmovimicnto
cntrcIasrcprcscntacioncsdccosasyIasrcprcscntacioncsdc
paIabras. LstocsIaciIitadoporcIsistcmaprcconscicntcdcIa
psiquc quc unc a Ios dos sistcmasy pcrmitc unpasaj c dc
una rcd a Iaotra. As como cada aspccto dcIa rcprcscnta
cion cosacstasuj ctoaIosjuiciosdcIducIo.asIosscntimicn
tos Iigados a cstc son Iraccionados cn Io quc IrcudIIama
trabaj odcdctaIIc . ScmucvcndcIarcprcscntacion cosaa
IaimagcnacsticadcIapaIabraydcspucsaIdiscursomismo.
LIhcchodcqucsctcngaacccsoaIobjctocntodossusdistintos
rcgistroscn cstos sistcmasimpIicaquccIducIo scraunpro
ccsoIargoydoIoroso.
IrcudpcnsabaquccnIamcIancoIaunabarrcraprcvicnc
cIpasajcusuaIcntrcsistcmasdcrcprcscntacion.Noscpucdc
tcncracccsoa Iasrcprcscntacioncscosainconscicntcsatravcs
dcrcprcscntacioncs paIabra.yaquccIcaminoatravcs dcIas
rcprcscntacioncspaIabrapormcdio dcIprcconscicntccsta
bIoqucado. LImcIancoIicocsabandonadocncI IimbodcIpa
sajcimposibIcdcunaaotrarcprcscntacion.As.cncIcorazon
dcIamcIancoIahayunprobIcmaquctic ncqucvcrconcI Icn
guajc. LaspaIabrasylascosasparcccnradicaImcntcscparadas
paracImcIancoIico. Aqu.parccc. cstaIaIormacnqucIrcud
cstabatratandodcarticularcIpuntomucrtosimboIicoquchc
mos cncontradocnIasdcscripcioncsdcIasituaciondcscritas
portantosmcIancoIicos. ascaquc cstcmos o nodcacucrdo
concImarcotcoricodcIrcuddcrcprcscntacioncscosaypa
Iabra.cssigniIcativoqucIadiIcuItadqucatribuycaImcIan
coIicoconcicrncaI Icnguaj cyaIossistcmasdcrcgistro.
LsIonosoIoabrcIaIntcrcsantccucstiondcsicIdiscurso
csncccsarioparacIducIo.sinoquctambicnnosIIcvaaunscn
tidodcautorrcprochcmcIancoIicomuydistintodcaqucIIosquc
hcmosdiscutIdo.
Unsuj cto
mcIancoIIco pucdc. cn aIgnos
casos. confinuarsuIetaniade aufo denigracion. jusfoeneI
sentidodeserindignodeIIevaracabo cierfodeberque.cono
henosexpIoradoaqui,cstaIigadoaIdeberdehabIarapropia-
danenteaccrcadcIobj ctoamadopcrdIdo surcIacIoncon
cstc. UnmcIancoIIcopuedereprocharseasinisnosinDUpor
noscrcapazdcnocomunIcaraIgoconcxactItud, pornoscr
capazdcaIcanzaraIgo.justocomo sccasIigabaasmIsmo
porsuIncapacIdadpara dcscrIbIrIacsccnadcsucncucntro
concIcucrpomucrtodcIscnorCoconcIIconodcImusco.
LIprobIcmaaqucsIaImposIbIIIdadbasIcadchaccrquc
IaspaIabrastoqucnsurcIcrcntc. DanIcIDcIocvIocstodcma
ncra brIIIantccuandopropusoIamaquInaCavIIadoracnsu
satIradciyo_. !c Conso|iJuror. dIscadaparaprcvcnIrIamc
IancoIaaIvIncuIarIamcntcdIrcctamcntcaIobjctodc pcn
samIcnIo. DIocncIcIavocncsto. unprobIcmaccntraIdcIa
mcIancoIacsIa rcIacIondcIaspaIabras con Iascosas. AI
prcscrvarcIpcnsamIcntocnIncascorrcctashacIaobjctosdI
rcctos , propuso,dcsaparcccraIaLocura McIancoIIca . LI
mcIancoIIcosuIrcporcIabIsmoqucscparaaI Icnguaj cdcsus
rcIcrcntcs.
QucImpIIcacstocInIcamcntc:SIlamcIancoIasIgnIhca
quccIpasajcdcIascosasa IaspaIabrascstabIoqucado, scra
cIproposItorcvcrtIrcsto: . tomandoscrIamcntcIaIdcadc
IaImposIbIIIdad,tratarmcnosdcacccdcra IasIIamadasrc
prcscntacIoncs cosa masbIcnpcrmItIraIapcrsonacncon
IrarpaIabrasparacnIIstarI aImposIbIIIdaddcIpasaj ccntrcIas
rcprcscntacIoncspaIabra] cosa, cntrcunsIstcmarcprcscn
tacIonaIaotro.cnconrrur u|urus uru c:rcsur c| ]rucuso Jc |us
u|urus . nocscstaunadcIasIuncIoncdcIapocsa:
VoIvamosaqualcasodc. UndahabIosobrcunacIasc
dccIcncIaquchabatomadocnIacscucIa.Habancomparado
IaImagcndcunpaIoconIadcImIsmopaIosumcrgIdocnagua.
LstoIcIntrIgaba,_comopodandoscosasdIstIntasscrIamIs
macosa: , prcgunto. Comoalgoquccstabamucrtoc Incrtc
cnunaImagcnparcciavIvo casIanImadocnotra: vIncuIo
cstaprcguntaconIadcsupropIaIdcntIdad concIusodcsu
propionombrc. MasquchaccrcIvInculoobvioconIamucrtc
dcIscorC,crasupropiapcrsonaconIoqucscrcIacionabaIa
prcgunta,comosiparautiIizarIacxprcsiondcFrcud, Iasom
bra dcI obj cto hubicracadosobrc sucgo. aIticmpoquc
rcIIcxionabasobrccstaprcgunta,comcnzoacscribirpocsa.
SusvcrsoshabIabandccstadosduaIcs, justocomocIdcIpaIo
dcntroIucradcIagua.Lranacc rcadcdcscansomovimicnto
odcdiIcrcntcsdimcnsioncsdcIsonido, pcronuncasobrcun
soIocstadocstatico.Masbicn, sccnIocabancnIarcIacionim
posibIccntrcdosrcaIidadcsaparcntcmcntccontradictorias.
cncontrabaunaIormapoeticadcdcsignarIaimposibi
Iidaddchaccrqucdoscstadoscoincidicran,IaimposibiIidad
dcsupropiaposicionaIhabiIitardosmundos. Y, comorcitc
rabaunaotravcz,cI puntomucrtoaqucstabacncInivcIdcI
Icnguaj c, dcIaspaIabras. _ComopodanIaspaIabrascxprcsar
suposicion: _ComopodannombrarIoimposibIc:_CuaIcra
Iavcrdad:
M M M
Lapocsapucdcscrquizaun camino, pcro cI puntomucrto
dcI mcIancoIicopucdctambi engcncraraccioncsvioIcntas
oricntadasaconscguircxactamcntcIoqucIamaquinadcDcIoc
oIrcca. YaqucIaspaIabrasticndcna notocarsu rcIcrcntc,
IorzarIasahaccrIopucdcimpIicar vioIcncia;cstoIucincrprc
tadopormuchosautorcspostIrcudianoscxcIusivamcntccomo
sadismooraIodio. IaraponcrIodcotraIorma,cIsuj ctomc
IancoIicoscrcprochaasmismoporsuIracasocnqucIosdos
mundoscoincidan,cngcncrarunscntimicntoinsoportabIcdc
imposibiIidadquccsdistintoaIdoIordcIducIo. LncIducIo,cI
trabaj osccucnciaIdcmovcrscporIosrccucrdos cspcranzas
IigadosaIapcrsonaamadapcrdidapcrmitc,pordccirIoas,un
proccsograduaIdcIraccionamicntodcIaagonaIaanoranza.
LnIamcIancoIa,IaposibiIidaddccstcproccsoscdisItapor
cIhcchodcquccImcIancoIiconoocupaunIugardcsdccIcuaI
dichotrabaj opucdascrcomcnzado.
LstavariantcdcautorrcprochcnocscIcrtamcntcIanIca
cncontradacnIamcIancoIia, pcro Iacncontramos cnsuh
cIcntcscasoscomoparasugcrIrquc mcrcccatcncIon. Lnsu
InocsIudIodcIamcIancoIia,cIpsIcoanaIIstaFrcdcrIcIcIIIon
hacstudIadocuIdadosamcntcIasItuacIonIIngstIcadcImc
lancoIIco.IascnsIbIIIdadacstarcIacIonconcl Icnguaj cpuc
dc scrsIgnIIicatIvaparaacIararcI Iugardc accIoncsvIoIcntas
oautodcstructIvas,IascuaIcscnocasIoncspucdcnscrdcscn
cadcnadascuandocItcrapcutaponcIndcbIdo cnlasIscnuno
uotrodcIos mundos dcImcIancoIIco. ScpucdcnproducIr
accIoncssbItasyvIoIcntas, paradcmostrarIcaIcInIcocuaI
cscIvcrdadcroprobIcma. TambIenpucdcnscrunaIormadc
apcIacIonauntcstIgo,aaIguIcnqucrcgIstrcIoqucIcsuccdca
csapcrsona.
DcsdcunanguIocInIco,unamcIancoIacIcrtamcntcpucdc
mcjorar. IcrocstonoscdcbcraasutransIormacIoncnducIo.
LostcrapcutasqucnotancIvncuIocntrcIacondIcIondcImc
IancoIIcoyunapcrdIdasona mcnudotcntados atratardc
haccrqucIapcrsonacntrccnducIo. Icrocstapucdcscruna
aspIracIonpcIIgrosa. LIducIo,comohcmosvIsto,InvoIucraun
proccsodcconstItuIrcIobjcto.LapcrsonacnducIodcbccons
tItuIrsuobj ctoscparandocI Iugar vacodcIobjctoIundamcn
taImcntc pcrdIdo dc Ias I magcncsdc Ias pcrsonas quc I o
ocupaban. IcrocImcIancoIIcocsconIrontadoconunadIIi
cuItadaquporIaprccIsarazondcqucnohaydIIcrcncIapara
cIcntrccIobjctoycI Iugarqucocupa.LscomosIunobjctorcaI
cmprIcocomounapcrsonahubIcrapasadoacncarnarIadI
mcnsIondcIacarcncIa.
MasqucdIstIntaspcrsonasqucocupancI IugardcIaca
rcncIa, unapcrsonaschavucItocompIctamcntcIdcntILcada
concsta. Iorcsopcrdcra dIchapcrsonacquIvaIcapcrdcrIo
todo. LstosIgnILcaqucIaperdIdadcIapcrsonaamadacscx
pcrImcntadacomounInsoportabIchoyoqucamcnazacon tra
garIos cn todo momcnt o. LImcIancoIIcocst a IIgado mcnos
aIapcrsonapcrdIdaqucaIapcrdIdamIsma. IacarcncIasc
convIcrtccnunhoyomas qucunaIucntcdcposIbIIIdados. LI
mcIancolIconopucdcscpararscdccsicobjctoorqucclpro
ccsocnsi dc scpararsc cs dcscariado. Si cl duclosc producc
por
inicrnalizacionprcmaiuranodcunobjcio sinodclaau
scncIadcunobj cio,cnlamclancolialapcrdIdayclobjcioson
Igualados. csiopucdcgcncrarunaamplIavarIcdaddcIormas
dciraiardczaIarsc. SaIiaralhoyocsunadcclIas.
IodcmosobicncrunaIdcadccsiairanslormacIonm cIan
colIcadcunaauscncIacnaIgorcaIyprcscniccncIirabaj odc
unoscuaniosariIsiasconicmporancos. ruccNaumancrco
suIamosomoIdcnodcunamcsasInodcIcspacIovacoqucIa
mcsadcIImIiaba. IosicrIormcnic, IaariIsiabrIianIca achcI
VhIicrcadhIzovarIosmoIdcsdcInicrIorcsvacosdccsiruc
iuras arquIiccionIcas, dc Ias cuaIcsIa masccIcbradacs Ca
sa , IacnormccncarnacIonconcrciadcIcspacIovacodcniro
dcunacasacnLondrcs.CorncIIaIarkcr,congrancIcgancIa
cIngcnIo, harcaIIzadoobrasqucvandcsdcIasvIruiasdcpIaia
gcncradasporcIproccsodcgrabarpaIabrascnanIlIos. has
iaIa acsiIcapcrdIda dcInsirumcniosaIosqucscIcsha
robadocIsonIdocIncIusodcIosonccdasaIgunavczpcrdIdos
dcICaIcndarIoI ngIcs. LsiasmuydIsiIniaspraciIcasarisiIcas
comparicnIaprcocupacIondcdaraIaauscncIaunaprcscncIa
IisIca: convIcrIcnauncspacIoncgaiIvocnaIgorcalysusian
cIaI.MIcnirasquccIirabajodcNaumanyIarkcrhacc csiocon
cI criaIIgcrcza, Ias csiruciuras monoIiIcas dcVhIicrcad
soncvocaiIvasdcIhoyodcIamcIancoIa.unavacuIdadqucsc
havucIiomasIva, IncvIiabIcyomnIprcscnic.
VImosconanicrIorIdadcomoIaconsiItucIondcunobjcio
sIcmprcInvoIucrauncIcriosacrIIcIo. Lsiopucdc rcprcscn
iarsc conIospcqucnospcdazosdcIcucrpo avcccssobrc Ia
iumbacnlosrIiuaIcsluncrarIos. unauna, unrIzodccabcllo.
o Incluso, cnalgunasInsiancIas, undcdo. LIducIonopucdc
coniInuarhasiaqucIapcrsonaharcnuncIadoaalgosImboIIca
mcnic. LnIamcIancoIa,sIncmbargo,pucdchabcrunInicnio
dcscpararscdcldoIorpropIoconunsacrIIcIoquc susiIiuyc
aIiododclscrpropIoporunIragmcniodcIcucrpo. LlmcIan
coIIcoscconvIcricIiicralmcniccncIobjciodcscchadocnla
Iumba. LlsacrifcIoaquInocsdcunaparIcsInodclapcrsona
mIsma. LnuncasorccIcnIc,unamujcrInIcnIosuIcIdarscacos
IandosccnunavIaIcrrovi arIa. Dcspucsdcquccltrcnl ccorto
clbrazopcronolamaIo, rccogIoclbrazoylucaIIrarscdcsdc
unpucntc, comosIclsacrIhcIotuvIcra qucscrdcroJu clla.
TalcssuIcIdIospucdcnscrunIntcntodcscspcradodcscpararsc
dclospcnsamIcntosInvasIvoscImagcncsdclapcrsonaamada
pcrdIda,talcomopucdcnscrtambIcnIntcntosdcrcunIrsccon
lapcrsonamucrtaopartIda. LlsacrhcIocntalcscasosnocs
sImbolIcosInorcal.
Lncstccaso, losvIvospcrmancccnconlosmucrtos,como
sInoscpudIcra rcnuncIaralapcgo basIco. Llbrazo cortado
pucdcInclusoscrunaIlustracIondccsto.LosqucanalIzancl
casocstabandcsconccrIadosporclcsIucrzodclamuj crpara
llcvarsc clbrazoconsIgo, tansoloparadcspucssaltardcun
pucntc. Iorquc, scprcguntaban,nodcjoclbrazosIsabaquc
IbaamorIrdctodasIormas:ccogcrclbrazosIgnIhcaba,asu
mIcron, quchabaclcgIdolavIdaynolamucrtc. Icroadcmas
dcIndIcar,comovImosantcs,quctalvczIntcntabasacrIhcarsc
todaclla, no mucstra, cn otro nIvcl , como talvczscmatoa
smIsmaprccIsamcntcporqucnopodacstarscparadadcuna
partcdcs:HabapcrdIdoaalguIcnaquIcncllaamaba,aquIcn
consIdcrabaInconscIcntcmcntcpartcdcsmIsma,asqucIba
arccncontrarlo. LlbrazocraotrapartcdcsuimagcndcsmIs
ma, asquc ncgaba cadapcrdIda|lapcrsonay cl brazo) . Sc
qucdoconcl brazo, cntonccs, porlamIsmarazonporlaquc
scsuIcIdo.
+ + +
HcmosvIstoquc no haynadasImplcaccrcadc las Iormascn
quclosscrcshumanosproccsanlacxpcrIcncIadclapcrdIda.
InclusosInucstrocomportamIcntosupcrhcIalparcccsImI
lar, nucstravIdamcntalinconscIcntcmucstraunavcrdadc
radIvcrsIdad. CasItodosloscj cmplosquc hcmosdIscutIdo
prcscnIaronl oqucscradIagnosIIcadocomo <dcprcsIon ,
sin cmbargoIascausasymccanismoscnjucgonuncaIucron
IdcnIIcas.ManIcncrunvIncuIoconIapcrsonaquchcmospcr
didopucdcscrImpcraIIvo,pcrocxIsIcnIormasmuydIvcrsas
dc IIcvarIo acabo. Mas aIla dc IasIIamadasdcprcsioncscn
conIramosuncompIcj oconjunIodcproccsosi nconscIcnIcs,
qucpodcmoscsIudIarconcIdcIaIIcncccsarIomcdIanIcIos
conccpIosdcducIoymcIancoIa.
DcbcmosscrcuIdadosos, sIncmbargo, dcnoconIundIr
csIasdoscsIrucIuras. UnducIodIIcII , proIongado, nocsIo
mIsmoqucunamcIancoIa. LncIducIo, nosaIcjamosIcnIa
mcnIcdcIosmucrIos. LnIamcIancoIa,nosapcgamosacIIos.
CInIcamcnIc,IosdossonamcnudopocodIIcrcncIados, yaI
gunoscj cmpIosmaspucdcnayudaraIrazarsusImIIcscon
mayorcIarIdad. UnanIapcquca csscparadadcsupadrc
cuandocIdcjaasumadrc,IIcvandoscaIodosIosnIosconsIgo
cxccpIoacIIa.UnoscuanIosaosdcspucsIamadrcdccIdcca
pacIIarscproIcsIonaImcnIccnoIropas,ycnIonccsscacucrda
qucIanIavayaavIvIrconsupadrcysushcrmanos.LncIac
ropucrIo,IamadrcIc daunamuccay, cnsunucvacasa, cIIa
csIrcchaIamuccaIucrIcmcnIcconIrasmIsmacadaIardc,
crcandodcmancrabasIanIcconscIcnIcuncsIadodcInIcnso
doIor. LIpadrcy los hcrmanos son unanImcs cnsusjuIcIos
aspcrosycImcnosprccIoconIraIamadrc, sIncmbargoIahIja
sIcnIcunaIcaIIadInIcnsahacIacIIa.LIIasIcnIcquccssudcbcr
rccordarasumadrcyIohaccaIravcsdcIahguradcIamucca.
LsIocraIoquccIIaIIamabasucompromIso o dcbasu
IrIr , dIjocIIa, parapodcrcsIarconmImama .
IoscsIadoscondcnsadosdcdoIorcadaIardccranIaIorma
dcmanIcncrscIIgadaasumadrc,dcmanIcncrIaprcscnIcmas
quc, IaIvcz, dc haccrducIoporsuauscncIa. LsIcvncuIopo
dcrosoconaIguIcnqucnocsIaahpucdcrccordarnosI aIorma
cn qucIacxIsIcncIadcunmcIancoIIcopucdccsIarsaIurada
conpcnsamIcnIosdcsuamorpcrddo.IcrocscnrcaIIdadmuy
dIIcrcnIc. amayormuchosaosdcspucs,IahIjaconIabaquc
incIuso cuandovoIvoarcunIrsc consumadrc, anscscnIa
comosIIamadrccsIuvIcraauscnIc. LahgurarcaIycmprIca
dclamadrcnohabiasidosuhcicntcparaIIcnarclhuccodcla
pcrdidaylaauscnciacnsuvida. Dcbcmosaquiscpararl aca
rcnciagcncral,constiutiva,qucrigcIamayorparcdcnucs
rasvIdas,yIaspcrdIdasrcal csqucpucdcnavcccscvocarIa
paranosotros. LnIamcIancoIa,nohaydIIcrcncIacntrccstas
dosdImcnsIoncs.
Lnotrocaso,I amadrcdcunnInomurIopocodcspucsdc
darloaIuz. LIpadrcscvoIvIoa casarrapIdamcntcyIanIca
scnaIdccxIstcncIadcIamad rccstabacnIoscstadosdcdcsa
nImodcIpadrc.crancstos,ahrmaba,ynoIotosnIrccucrdos,
IosqucdabantcstImonIodcsuvIdaymostrabanquccIIahaba
cxIstIdocnrcaIIdad. MasadcIantc,cstcnInopcrmanccaatra
padocnuncrcuIodccstadosdcanImoaIqucnopodarcnun
cIar, apcsardcdarsccucntadcIodcstructIvosquccranpara
cIyparaaqucIIosasuaIrcdcdor. LracomosI rcnuncIaraIos
cstadosdcanImosIgnIIicararcnuncIaraIvncuIoconcInIco
rastrodcsumadrc.
Un apcgo sImIIara Iostrazos dc Iosmucrtospucdcscr
cncontradocnunlcrccrcj cmpIo. Unaj ovcnmuj crsuIratc
rrIbIcmcntccnrcIacIonconsuImagcncorporaI,atormcntan
doscsI nhnporscrdcmasIadogordayporcomcrIacomIda
cquIvocada. SupadrchabamucrtosbItamcntccuandocIIa
craunanInaycInIcoIntcrcsdccstcporcIIahabatomado
IaIormadcamoncstacIoncsaccrcadcsuaparIcncIaysudIcta.
I ncIusocuandocraunanInapcqucna,cI IahabacrItIcadocon
comcntarIoscrucIcsquchabanrcvcrbcradocnsumcntcdcsdc
aqucIcnIonccs. DurantcsuanaIIsIs, cIIascdIo cucntaantcs
dcnadadcqucIosataqucsasmIsmaporscrmuygordacran
dcrIvadosdIrcctosdcIosataqucsdccIhacIacIIa. cnscgundo
Iugar, dcquc cIIa habaconvcrtIdocstosataqucs cxtcrnoscn
autorrcprochcscomounaIormadcmantcncrsuvncuIocon
cI. LanIcahcrcncIadcIpadrccraunacrtIcacontrasucucrpo
y cntonccsaI pcrpctuarIa cI , dc aIgunaIorma, pcrmancca
prcscntc.
LncIprImcrcaso, cIdoIorprovccunpucntchacIauna
pcrsonaamadaauscntc,cncIscgundocaso, csIaprcscncIadc
maloscsIadosdc animo
,
cncl tcrccro, cl horrorconIrala
propiaimagcn. Sincmbargo,cnningunodclostrcscasosdi
chopucnIcIlcgaahundiralapcrsonaalgradodcquclapcr
dIdadclscramadoscaduccdcIodasucxisIcncia. Anhay
unaIcnsIononIrcIaimagcndc IapcrsonaycIscnIImIcniodc
carcncia,masqucunaccuacIonabsoIuIacnIrccIIos. OIralor
madcdcscrIbIrladIIcrcncIaaquIuccnuncIadaporunsuj cIo
mcIancoIIco. caIIzo unadIsIIncIoncnIrcIancgacIondcun
IcrmInoposIIIvoyIaanrmacIondcunoncgaIIvo.TraIandodc
cnconIrarIormasdchabIardcIpadrcquchabapcrdIdocnsu
nIncz,conIrasIoIaIormacnqucIaIogIcapucdcponcrunsIgno
ncgaIIvojunIoaunIcrmInopartIcuIar( |cIhombrc)|ycomo
unIcrmIno ncgaIIvopucdc scrcnIaIIzado cnsmIsmo ,| cI
hombrc)| LncIprImcrcaso, conocIdocomoncgacIonprcdI
caIIva,cIsIgnodcncgacIon-oauscncIa- csapIIcado,poras
dccIr, dcmancracxtcrnaaIIcrmInoo conccpIo |cIhombrc) ,
mIcnIrasquccncIscgundo, conocIdocomoncgacIonIcrmI
naI,IancgacIoncsIncIuIdadcnIrodcIIcrmInomIsmo|cIno
hombrc) .
LsIabrIIIanIcdIsIIncIoncs quIzaIadIIcrcncIamIsmacn
IrccIducIoyIamcIancoIa,y cscnsunIcmacnIahIosoIadc
IaIogIca. LIducIoInvoIucracIproccsodccsIabIcccrIancga
cIondcunIcrmInoposIIIvo,unrcconocImIcnIodcIaauscncIa
yIapcrdIda. AccpIamosqucunaprcscncIayanocsIaah. La
mcIancoIa, poroIroIado, InvoIucraIaarmacIondcunIcr
mInoncgaIIvo. LapcrsonaamadapcrdIdascconvIcrIccnun
hucco,unvacosIcmprcprcscnIcacuyoapcgocImcIancoIIco
nopucdcrcnuncIar. DcmancraInIcrcsanIc,cnIaIosoIadc
IaIogIca,no csposIbIcIraducIrcIunoaIoIro. IancgacIonprc
dIcaIIvayI ancgacIonIcrmInaIsonIundamcnIaImcnIcIncom
paIIbIcs. aqudcnucvocnconIramosIaImposIbIIIdadquc
hcmosnoIadoIanIasvcccs. TaIvczcsmcnosIaIogIcaymasla
pocsaIaqucprovccunasaIIda. ComonucsIranadacoIcgay
amIga. LIIzabcIhVrIghIobscrvo,Iossuj cIosmclancoIIcosrc
quIcrcndcIapocIIcaparascrIIbcradosw
CONCIUS! ON
Unhombrcmclancolicounavczmcdij ocomohabacontac
tadoconcicrtocscritor, ya quc ncccsitabacncontrarotro
tipodclcnguaj c . Cuandolcprcguntcporquc, mcrcspondio
parahablardclavcrdad . Continuohablandodcunacsccna
dcunapclculaquchabavistodccadasatras,unapclculacs
tadounidcnscmcdiocrccnla cualunamuj crhistcricasolloza
ysclamcntamicntrasqucundctcctivctratadccntrcvistarla.
/ ticmpo qucclladavozasudolorypcnasobrc clascsinato
qucacabadcprcscnciar,cldctcctivclcgritatansolodgamc
loshcchos. Lra csIc contrastc cntrclavcrdaddcsupcrdida
yloshcchos cxigidoporcldctcctivcloquc impactabatanto
a mipacicntc. Lavcrdad, dij o cl, nuncacslomismoquclos
hcchos .
Iaratomarclcj cmploqucmcncionamosantcriormcnIc,
cuandolcprcguntaronalamadrcdclninoqucschabamctido
cnunamalcta dcspucs dclamucrtcdcsupadrcquchacasu
hij o, cllasolo podavcrloshcchos. suhij o cstabadcntrodc
unamalcta.Loquccllanopodavcrcralavcrdaddctrasdclos
hcchos. quccstabadcntrodcunatad.Circunscribirlavcrdad
nuncacsIacil.Ioquccncontramoscntantoscasosdcmclan
colacslancccsidaddccrcarunnucvolcnguaj cparahablardc
lapcrdida. LsIo csunproccsolargoyarduo, ycadapcrsona
dcbccncontrarlaIormadclcnguaj cquclcsicntamcj oras
mismayasusprcocupacioncs. LstonuncapucdcscrprcvIsto
dcantcmano.
Trabaj arconcualquicrcstadodcprcsivosigniLcatomar
scriamcntcladisiincioncnIrclavcrdadyloshcchos.Iordcs
gracia.hoycndasonloshcchos losqucsonconsidcrados
masimportanIcsporlamayoradclasIormasconvcncionalcs
dc saIud, Ias cuaIcscnIatizannoIavidamcntaIinconscicn
tcdcIaI| igidosino sucomportamicntoobscrvabIc. cducir
cIdoIordcshaccrscdclossintomassonIospropositosccn
traIcsdcItratamIcnto. Suco, apctIIoyroductIvidaddcbcn
scrrcstaurados. Aunquccsiopucdcscrporsupucstodcsuma
I mportancIa, cxIstc cIpcIIgro aqu dc quc Ia suprcsi ondc
IossntomastomccI lugardcunanaIisisdcIos sntomas,Ios
cuaIcspucdcnrcpctIrsc, cnIormasaltcradas, masadcIantc
cnIavida. La dImcnsIondclavcrdad csahogadamas quc
cIaborada.
HcmosvIstocIsignIncadodcIosproccsosInconscicntcs
cnduclosymcIancoIasquctanamcnudosccncucntrandc
trasdccstadosdcprcsIvos. IarapodcracccdcrytcncruncIcc
tocncstosproccsos,ncccsIIamosdIscursoydIaIogo,y cspoco
probabIcquccstoscarapIdoydulcc. Lnnucstrasocicdadac
tual dc solucIoncsInmcdIatas,lostratamIcntosquc aInman
aIcanzarrcsuItadosrapIdossIndudaparcccranmasaIractIvos,
cspcciaImcntcpara IoscuIdadorcsdcsaIudcomosIstcmas
nacionaIcsdcsaIudycompanasdcscguros. Lstostratamicn
tospucdcnquIzamcj orarnucstrocstadodcanImo,voIvicn
donosmcnosagItadosy mcnos rcactIvosantc I os cvcntos
cxtcrnos, pcronopcrmItcnnIngnacccsorcaIalalucntcdc
nucstrosprobIcmas. LasdrogaspucdcnmitIgarcIdoIorsu
pcrIicIaIpcronopucdcnaIccIaraIavcrdadpcrsonaI ,incons
cIcntc, IacuaIsolopucdccmcrgcratravcsdclhabIa.
SccrccgcncraImcntcquclaprIncipaIaItcrnativaaIostra
tamIcntoscondrogashoycndacscIusodcIcrapiascognItIvo
conductIstas.
[
stastIcndcnascguIrcImodcIomcdIcomuydc
ccrcaaIasumIrquccxIstcnprobIcmascspccIicosqucpucdcn
scratcndIdosmcdIantctratamicntoscspccncos.Ladcprcsion
csvIstacomounproblcmaaIsladoqucdcbcscratacadodcla
mismaIormaqucunprobIcmadcsaIudIsIcacsiraIadoamc
nudo,sInImportarsucontcxtonivnculoconcIrcsto dclcucr
po., dchccho,cnIaIormacnqucunataqucconmisIIcssobrc
unainsIaIacIontcrroristascsuponcquc dcbc dcshaccrscdcI
problcmaplantcadoporcItcrrorIsmo.LIcquIpomiIiIarpucdc
t Uo
imprcsionarnos,capIurandonucstraIascinacininfantiIcon
latccnologiadcprccisin,pcroclproblcmaporsupucstono
cscrradicadocnabsoluto. HayunaconIusinaqui cntrccli
minarunsintomaysucausa.
LapromcsadcunaI ntcrvcncIoncspccIcavuclvca las
tcrapiascognItIvasconlosIdcIcomIsosdcsalud.yaqucsu
gIcrcquclosrcsultadospucdcnscrmcdIdosclaramcntc,yun
tratamIcntorcniablcpucdcscrmonItorcadoytcncrscguI
mIcnto. IcrocstastcrapIascstanbasadascnuna IlusIon. Los
pacIcntcsson cntrcnadospara darsccucntadcqucsuscsta
dosdcprcsIvossonclrcsultadodccrrorcscognItIvosydIs
torsIoncscnlaauto obscrvacIon. SussntomasscdcrIvandc
juIcIoscrroncosaccrcadcsusItuacIon. ConclproccsamIcnto
cognItIvoadccuado,scrancapaccsdcvcrclmundodcmancra
dIlcrcntcy ccrrarlabrcchacntrc su comportamIcnto mal
adaptadoyclcomportamIcntoquc cllos-ysu masmaduro
tcrapcuta- aspIranatcncr.
IucdurantclacvolucIonCulturalChInacuandoquIzasc
vIomasamplIamcntclatcrapIacognItIva, dondca lagcntc
sclc cnscnoqucladcprcsIoncrasImplcmcntcpcnsamIcnto
ncgatIvo. ScparadosdcsuslamIlIas, Incapaccsdccontactara
las pcrsonasamadas, suj ctosacastIgoscruclcsytcstIgosdcl
ascsInaio o dcsaparIcIon dcaqucllosmas ccrcanos, mI
honcsdcpcrsonasIucron cnscnadas adcvaluarsusrcac
cIoncs. bcdcbapcnsarc ncl mundo dc mancra dIIcrcntcy
la IclIcIdady cl cntusIasmoporlas causascolcctIvasdcban
rccmplazaraladcscspcracIonyalabatImIcnto.LlpcnsamIcn
toposItIvodcbadcsvancccractItudcspocotIlcsyantIsocIa
lcs. LstalormadccondIcIonamIcntocompartclasmctasdclas
tcrapIascognItIvoconductualcsdchoycnda. LlIndIvIduocs
cnscnadoancgarlalcgItImacIondcsussntomas. Masqucvcr
unsintomacomoclportadordcunavcrdadsubjctIva,comolo
haccnlospsIcologos. scvuclvcunpcdazodccomportamIcnio
dclcctuosoqucncccsItascrcorrcgIdo.
Tomcmosuncj cmplo dc csiasdosvIsIoncsdclmundo
bastantc
dIIcrcntcs. VamIkVolkanrcportaclcasodcunamuj cr
de dieciochoaoshospifalizadaporunaanorexiaseria. Du
ranfesuesfancia.lascnIcrmcrasnotaronunpatronexfrao.
sienprequesupcsorebasabal oscuarcntay cIncokIIos, sc
ncgabaa comcr o prctcndiacomcrcuando cnrcaIIdad no
IngcriapractIcamcnIcnada. DcspucsdcIarcsuItantcpcrdIda
dcpcso, comcnzabaacomcrconcntusIasmodcnucvoy no
mostrabaprcocupacIonconsuImagcncorporaI , hasIaIasI
guIcntcvczqucaIcanzabaI oscuarcntaycIncokIIos. LnIonccs
cIcIcIodcauto InanIcIonscguIdadcapctItocntusIastacont i
nuabaunavczmas.
VoIkancstabaIntrIgadoporIacIcccIondc Ioscuarcntay
cIncokIIos, aunquc nadIc dc aqucIIosqucIatratabanhaban
pucstonIngnaatcncIoncnclIo.AcxpIorarjuntossupasado,
qucdocIaroqucschabapucstomaItrcsanosantcscuandoso
brcvInoIamucrtcdcsuabucIomatcrno.
[
IhabasIdounaIn
hucncIaImportantcconcspccIaIccrcanaasunIcta. Cuando
IucadmItIdocncIhospItaIporIacnIcrmcdadqucrcsuItariacn
sumucrtcunasscmanasdcspucs,pcsabamasdcnovcntakIIos.
IcrocuandoIanIctavIosucucrpocncIatad,habiamcnguado
dcmancraImpactantc. Iuc cuando cIIavIo cI cucrpomucrto
quccscuchounaaIrmacIondcquccIgranhombrcahorapc
sabanomasdccuarcntaycIncokIIos. Lncscmomcnto,cIlasc
dcsmayo.
IodcmosimagInarcomounbIcnIntcncIonadotcrapcuta
cognItIvoquIzatraIaradcpcrsuadIraIaj ovcndcqucsucom
portamIcntocraauto dcstructIvo.rcpctauncIcIoInIructuoso
quc nobcncIcIabaanadIc. QuIzascracntonccsaIcntadaa
pcnsarcuaIcscranIosdcscncadcnantcsparaIosmomcntoscn
quccIIadcjabadccomcr. Lcaconscj aranIIcvarundIarIodc
sucomportamIcntoysuspcnsamIcntos,paratratardcIdcntI
IcarIospatroncsqucrcqucrIranmodIIcacIon. A dchccho,
csIaatcncIondcotroscrhumanoycItraba jodcIIcvarundIa
rIobIcnpodranrcsuItardcgranayuda. IcrohabrandcscuI
dadoIadImcnsIondc Iavcrdad. Sussi ntomas cxprcsaban
mcnosuncrrorcognitIvoqucunavcrdadsubjctIva,pcrsonaI .
InvoIucrando su IdcntIIcacIonconIaImagcndcvastadadcI
abuclo. MicnIrasquclaIcrapiacogniIivahabrIaquizaIraIado
dccorrcgirsucomportamicnIo, laaproximacionanalIIicacs
tariadirigidaalargo
plazoapcrmitirlcacccdcrasusrccucrdos.
pcnsamicntosy Iantasias accrca dcl hombrc mucrIoya vcr
comocstoscsIabanIigadosaotrosaspcctosinconscicntcsdc
suninczysuvidaposIcrior.
LstccasomucstracIaramcntcIadiIcrcnciaIundamcntaI
cntrcIavcrdadylos hcchos . IodcmosimaginaraIpcrso
naI dcIhospitaIprcocupadoporsus cuarcntay cincokiIos,
cvaIuandosusposibIcsricsgoscnIcrminosdcunagraIcaquc
cstabIcca cI pcsonormaIparaunamuj crj ovcndcsucdad.
IcrocstaatcncionaunanormahabradcscuidadoIoqucsig
niIicacInmcrocuarcnIay cincopara cIIa, undcIaIIcquc,
como mucstraVoIkan, soIocmcrgioaIravcsdcIdiaIogo. Ls
importanIcrcconoccrcsIocnunacpocacnquchabIarcspro
grcsivamcnIcdcvaIuado cnIavordcunavisiondc Iavidahu
manacnIacuaIcIdcstinocsrcducidoaIosparamcIrosdcIa
bioIoga.habIar, adiIcrcnciadcIomardrogas,rcquicrcdc
uncscucha-aIguicnaquicnIapcrsonadcprimidapucdadi
rigirsc-. SicomunicarIoimposibIccstanccntraIparaIacx
pcricnciadcImcIancoIico,dcbchabcraIguicnpararccibirIa
comunicacion, paraayudarIc cnsuarduatarcadccnconIrar
unnucvocaminoparahabIaraccrcadcunhucco.
LIducIo, comohcmosvisIo, Iambicnrcquicrc dcotras
pcrsonas, quicncsquizaayudcnaIapcrsonacnducIoasim
boIizarcincIusoaacccdcrasupropiarcspucstaaIapcrdida.
LIdiaIogodcducIosqucdiscutimoscncICapIuIo 2 pucdc
signiIcarIadiIcrcnciacnIrccomcnzarcIproccsodcducIoy
uncstadodcincrciacncIcuaI IavidaparcccnoIcncrnadaquc
oIrcccrydondcnadacambia. LnpaIabrasdc KcaIs, Iapcrsona
cnducIo dcbcbuscar uncompancrocnIosmisIcriosdcIa
IrisIcza . aquicsdondcIasarIcsscvucIvcntancscnciaIcs
paraIassocicdadcshumanas. Lasobrasdcartc, dcspucsdc
Iodo, compartcnalgomuycspcciaI.hansi donccnus, yusuaI
mcntccrcadas,apartirdcunacxpcricnciadcpcrdidaocatas
troIc . Nucstra mcra cxposi ci onanIc csIc proccso pucdc
oo
alentarnos. asuvez,acrear.desdeIIevarundiarioaescribir
fccionL poesiaL ponereIpinceIeneI Iienzo. OsinpIenenfe
ahabIaryapensar.
FnsusonbrioensayoL/mu|csrur cn |u cu|ruru, Ircudcxa
mInaIaIormacnqucIacIvIlIzacIonhaconstruIdocnsimIsma
IucntcsdcInsatIsIaccIonydcscspcranza.ccorrIcndoIasdIIc
rcntcsrcaccIoncshIstorIcasacstosprobIcmas, dcsdcIarcI I
gIonaIgobIcrno,concIuycqucnIngunaIormadcorganIzacIon
socIaIpodranuncacIImInarIamIscrIahumana.CIcrtasrcnun
cIas sonncccsarIaspara qucIagcntcvIva cnsocIcdad, ycsto
nosIorzaraapagarunprccIocnotrosaspcctosdcnucstrasvI
das. CuandoIrcudIIcgaadIscutIrIormascnqucIavIdapucdc
IIcgara scrmastoIcrabIc, cItaa IcdcrIcocIUrandcdIcIcndo
quccadapcrsonadcbcInvcntarIaIormadcsaIvarscasmIs
ma. TaIvcz dcmancrasorprcndcntc, cInohacc mcncIonaqu
dcIpsIcoanaIIsIs. LncambIo, IrcudnomcncIona IacuItura
comoIanIcaposIbIcpanaccaparaIastcrrIbIcscxIgcncIasquc
IavIdacIvIIIzadadcposItasobrc nosotros. LnotraspaIabras,
ahrmaqucsonIas artcsIas qucpucdcnsaIvarnos.
IodramospcnsarcnIascxpIosIoncscrcatIvasqucsobrc
vIcncnaunapcrdIdaoIncIusocncIvastopanoramadcIasar
tcsqucvIncuIanIacrcacIonconIamucrtc,dcsdcIaspInturas
cn Ias catacumbasparaadornarIas urnas, IIguras cscuIpI
das dcanccstros, sarcoIagosycaj oncsdcmomIas,cscuIturas
IuncrarIas, muraIcs, ytodasIas Iormas dc obrasdcmsIca,
arIcyIItcratura.LnunscntIdo,csmcnoscIcontcnIdodccstas
obras, mcnosIaasocIacIonmanIhcsIaconIaa!IIccIonoscpa
racIonIoquccucnta. MasbIcn, cscI hcchodcquchayansIdo
nccnus, yaquchaccrsuponcquchansIdocrcadasapartIrdc
uncspacIovaco, dcunaauscncIa. InvoIucrandoscconcomo
otroshanhcchoaIgopucdcnosoIoaIcntarnosacIcgIrcI ca
mInodcIacrcacIonnosotrosmIsmos, sInotambIcnacrmI
tIrnosacccdcranucstropropIodoIoryacomcnzarcItrabajo
dcducIo.
Un cspacIovaco, dc cuaIquIcrIorma, nuncapucdcscr
dadoporscntado.ComohcmosvIsto,taIvczcItrabaj odcducIo
nccc
sitacrcarun
cspa
cio cn sI. Haccrcstosignilica
crcarun
marcoparalaauscn
cia. Lnunascricdctrabaj os. Sophic
Callc
invi
toacuradorcsdcmuscos. guardiasypcrsonaladcscribir
surccucrdodcunapinluraauscnlc,Ialtantc.yaIucraporrobo
oporprcstamo. FucronaIcnladosadibujaroacscribiraccrca
dc clloysus rccucntosIucrondcspucsmoslradosdondcIa
obramismahabiacstadoubicadadcntrodcIcspaciodcImu
sco. Acrcarun marcoartiIi cial .cxtrajocstctrabaj ocrcatIvo
dcsuIntcrIor. Sussuj ctoscrcabanapartIrdcunacarcncIa.
pcronuncascpusocndudasIIoquchIcIcronrccmpIazabaa
Ia obraIaItantc. Comounartc dc IraccIoncs, cstaspIczasno
soIomarcabanuncspacIovacosInoqucconslItuanaIgorcaI
ysustancIaIcnsmismas. IodramosaIgunavczcspcrarmas
dcItrabaj odcducIo:
NOT AS
! NT8ODUCCI N
p. i z 5igmund rcud, Mourning onJ Me|oncno|io C i gi y) , o!onJorJ LJi!ion,
vol. i q, pp. zJy _b. |Uue|o me|onco||o) .
p. i z- J ara anIcccdcntcs aI conccpto dc duclo y mclancolia. vcr 5Ianlcy |ack-
son, Me|oncno|io onJ lepression CNcw Havcn: Yalc Univcrsity rcss, igb):
]cnniIcr haddcn. McIanchoIy and MclanchoIia> . cn David Michacl Lcvin
Ccd. ), lo!no|ogies o!ne MoJem oe| CNcw York: Ncw York UnivcrsiIy rcss,
i gby), pp. zJi _o: ]cnni!cr haddcn Ccd. ) . he No|ure o Me|oncno| C Ncw
1ork: x!ord Univcrsity rcss. zooo): Iawrcncc abb, L|izoue!non Mo|oJ:
s!uJ o Me|oncno|io in Lng|isn !i!ero!ure rom |_o !o i q; CLast Lansing:
Michigan 5Iatc LnivcrsiIy rcss, i g_i ) . HubcrIus 1cIIcnbach, Me|oncno|
Ci gi ) CiItsburgh. Dugucsnc Univcrsity rcss, i gbo). haymond Kli ban
s}, Lrwin an oI sky y riIt 5axI, oo!um onJ Me|oncno|io CNcw York. asi c
ooks, gq): roma Walsh y Monca Mcoldrck Ccds. ), !irng eonJ Loss.
znd cdn. CNcw York horIon, zooq) : y LaroIc Dclacroix y abricIc hcin.
ibliographic sur M clancolic ct Dcprcssion> , igures Je lscnono|se .
q Czooi ) . pp. z_ Jo.
LAPTUIO I
p. iy D sIinIos punIos dc visIa dc la dcprcsn. vcr A:thur Klcinman y yron
ood, Cu|!ure onJ Ueression Ccrkclcy. Univcrsity oI LaliIornia rcss,
i gb_) ; 5pcro Manson y PrIhur KJci nman, D5M IV, LuIIurc and Mood
Disordcr. Lritical hc!lccIion on Lurrcnt rogrcss> , !ronscu|!uro| ls
cnio!r, o_ Ci ggb) , pp. o_ b: y I icc uIlard, rom VasIaIion Io rozac
NaIion> , ronscu|!uro| lscnio!_. og Czooz), pp. zy gq.
Q. y- b DisIinIas manicsIacioncs, vcr j. 1akahashi y . Marsclla, Lross
Lultural VariaIions i n Ihc hcnomcnological Lxpcricncc oI Dcprcssion> ,
]oumo| o Cross Cu|!uro| lscno|og. y C i gy), pp. Jyg g.
p. i b g 5crgc nd rc cxIicndc su punIo dc vista cn Ueenir Iscnono|s!e e| |e
hes!er Crusscls: lditons Quc. zooJ), pp. iqg _q. 5ob rc nucvas imgcncs
dc auIonomia, vcr Nikolas hosc. Coreming |ne oou|. znd cdn. CLondon: rcc
ssociaIion ooks, ggg. )
p. i g Hi sIori adorcs, vcr David Ucaly, ne An!i Ueresson! Lro CLambridgc.
Mass. : Harvard UnivcrsiIy Ircss, ggy) y !e Creo!ion 6 lscnonormoco|og}
CLamhridgc. Mass. . Harvard Lnversity lress. :oo). S |adhav. Jhe Lu
I uraI LonstrcI i on oI VesIcrn Dcpressi on . cn V. bkul I ans y | . Lox |cds ) .
Antnroo|ogca|Apo:acnes| o ls,cnc|qca|McJicinc l Iondon: ,|csscu Kngs
|cy. ooo . Alui n lhrcnbcrg, la0|iic J l| rc o Urrcsson c! orc|c | lurs.
Od|c |ucob. ooo. y Nkolus osc. !isordcrs wi Ihout odcrs 1hc Lx
pundng Scopc o| IsychuIrc lucIcc . hosocc|rcs. l Coo6. pp q6_ q
.
. o LsccpIicsmo uccrcu dc |us u|rmuconcs. vcr l l i nu Sngh y Nko|us
Iosc. Ncuro |orum. / l ntroducton . osoccIts. I l2CC6). pp g C2;
Uovunni luvu. Long Icrm 1cuI mcnI wi Ih nIdcprcssunI Urugs. 1hc
SpccIucu|u ^chcvcmcnIs o| lropugundu . shu| hcru unJ s}chu
sumu|ics , ]I l2OO2) , pp 2] o2. Duvd Hcu|y. 1hc 1hrcc Iuccs o| Ihc
nIdcprcssunIs . ]uuru| u] Ncrtuus unJ Mcn|u| Urscuscs. ] l t ggg) .
pp. t ]q oC. y 1hc sscssmcnI o| UuIcomcs n Ucprcsson. Mcusucs
oI Socu| luncIonng . ]uurnu| u] Cun|cmurur} s}chuhurmucu|u}. | I
l2CCC). pp 2g_ oOI .
p 2O Ucprcsn como proIcccn. vc Uuvd HcuIy. Lc| !cm Lu| uzuc | Ncw
ok. Ncw 1ork Unvcs Iy lrcss. 2OOq) .
p 2t Lmu. vc Luucncc Krmuyc. lsychophumuco| og_ n u U|obu|izng
Vo|d. 1hc Lsc oI nIdcpcssunIs n | u pun . 1runscu||uru/ s}chiu|i. og
l2CC2), pp 2g_ o22.
p 2t 2 L|ccIvdud dc unIdcpcsvos. vc Covunn luvu y K S Kcnd|c. M u
or Ucprcssvc Uisordcrs . Ncuron. 2o l2CCC) . pp. oo_ qI : S L. yrnc y
. | IoIhsch|d. Loss oI nIi dcprcssunI LIIicucy Uurng MunIcnuncc
1hcupy . ]uumu| u] C|inicu| s}chiu|i. _g l I gg) . pp. 2]g . lcIcr cg
gn y Uuvd lohcn. Juur Uru Muj bc \uur ru0|cm |cw York. Uu lupo Ircss.
t ggg) : Uuvd Hcu|y. Lc| 1ncm tu| ruzuc, u. Ci|. y cuu|qucr t cmu dc| duro
t|hicu| Humun s}chu|ug) unJ s}chiu|j.
p. 2g Mclunco|iu y ccuIvdud. vc IcIcr 1oohcy. Somc /c:nI HsIocs o|
LIcu Mc|uncho| i u . ||inuis C|ussicu| |uJics . t _ l t ggO) . pp. I qo bt
p. 2g l. S LcwsA Cric] 0scricJ | London lubcr und Iubcr. i gb ) . t|nu cnu
cn u0scnucr0n J
p oC Hu||ucnuIon o| losi |ovcd onc . vc Iuu| oscnbluII. luIciu Vu| sh
] Uoug|us |uckson. Cric] unJ Muurnin i n Cruss Cu||uru| crscc|itc |cw
Huvcn. ! II. I g]6): cnurd Schocnbcg c| u|. , crcuvcmcni. Is lsy
chosocu| spcct s lNcv ok. lo| umbu UnvcsIy lcss. t g]_) ; y lu
|ck. IobcrI Vcss y lol n Muuy Iukcs. !c irs| Jcur o bcrcuicmcn|
|Ncw ok. V|cy. g]q) .
p oi |ntrc uno y dos u hos. vcr Ucogc lo|lock. Mounng und dupIuIon .
ln|cnu|iunu| ]u|mu| u]schuunu|}si s. q2 l I g6I ) . pp. oqi 6I .
p. J Sgmund lcud. !hc n|crrc|u|un u] Urcu1s l I gg) . |unJurJ Ji |ion,
vol . q. pp . ig y ss. | |u nIcpcIucn dc Ios suc hos)
p. oo Uordon |vngsIonc. |ourncy . cn I IcwiII Hcnry urro u s Cumun}
ri |crs un luss un0 Cric | osIon. cucon lcss. 2CC ) . pp. i CC I 2C.
p oq Sobrc loc. vcr Muud Munnon. mour. Hunc. ScpuruIon | lus. Denocl.
I ggJ) ; y lcnorc 1cr. lhldhood 1ruumu und Ihc lrcuIvc lroducI u |ook
ut Ihc Iur|y Lvcs und LuIcr Vorks o| loc. Vhurt on. MugrtIc | l Ichcock und
crgmun . s:huonu|}|ic |uJ u|hc Chi |J. q.2 l i g]) . pp. _q_ ]2
oo
. q,c
!cs
ObscrvatIohs dc |uIcs 5cgl as C t dgo) . cn | . CoIard. M. Camu
sct ]. 5cglas, Uu
Dcl irc dcs NcgaII ohs aux Idccs dInormiIc CParIs
II I armatIan, t gg) , jj. t bg22q ] + Vcr tambich ]. CoIard, On Hjochon-
draca DcIusions in a 5cvcrc |orm oI nxious MclanchoIia , uso
o
s
cnio|t. t C C t ggg) , gQ. 2bgo; ]can Iau 1achon, Cristallisatioh uI our
dcs !dccs dc Ncgation: Naissancc du 5ndromc dc Cotard , Ieue ln|emo
|iono|e J Iis|oire Je Iscnio|rie, \ t go_), . ], g _q.
. q2 LhrisIian uiIIcmi hauIt er o|. . PIpicaI 5cxual chavi our During
5Iccp , lscnosomo|ic MeJicine. bq |2CCC) , pp o2ob.
. j, 5igmund rcud, !orem onJ !ouoo \ I g 2 ) , o|onJorJ LJi|ion, vol . o,
p. b_. C!0remrouu1 .
. q_ |oan Didion, !e Ieor o Mogico| !in/ing |Londoh ourIh LsIaIc. 2CC_),
pp. bC bI . |L| ono Je| ensomienro mogico) .
p. qb Martha o!cnsIcin. How i s Mourhi hg lossiblc . lscnoono|ric oru
J o rne Cni|J, 2I \ I gbb), pp. g 2.
p. jg Hclcnc DcuIsch, ^bscncc oI ric! , lscnoono|ric uorrer|. b \g
) ,
pp I22.
Q. _C iIic WhiIcIaw, . . . no e: | Londoh Hoddcr and 5IoughIon, I gg_) ,
p. Iq.
p. _C rcucr, vcr rcud, o|uJies on hs|erio \I og_) , 5Iandard LdiIion, vo . V,
pp. ooq. |lsruJios soure |o nisrerio)
p _ JowcI , vcr Vamik Vokan, |.in/ing u]ecrs onJ Lin/ing lnenomeno | Ncw
York. hIcrhaIional |nivcrsiIics Ircss, I goI ) , p
_
p _I Ldith |acobson, Lontributi oh Io Ihc M cIa pschoIog o! lschoIic dcn-
IiItcaIi oh , ]ourno| o rne .mericon lscnoono||ic .ssociorion, 2 \ I g_]) ,
pp 2g b2.
p. _2 Icnin, vcr corgc oock, 1nivcrsary hcacIions, 1rauma and M our
ning . lscnoono||ic
uorrer|. g \ I g
C) , pp. q
.
p. _ |oIIock sob rc cI dcstino, n 1imc and Jhivcrsarics . i n Mark Kan-
zcr |cd. ) , !he Cnconscious !oJo |Ncw York. nIcrnational UnivcrsiIy rcss.
g
I ) , pp 2_
p. _q Maric ohaparIc, LIdcnIiIcaIion d unc IiIIc 8 sa Mcrc Mortc . heue
Ironcoise Je lscnono|se, 2 \ I g2o) , pp. _qI b_.
p. _.crIram Lcwin, !he lscnoono|sis o L|orion |ondoh. HogarIh, I g_ ) .
Q. __ 5igmund rcud, !ne Lgo onJ rne l J \ g2) , oronJorJ LJirion, vo . g,
pp. 2oC. C|oe| e||o1.
p _
5obrcvivicnIcs, vcr NaIalic Ladc, Lnonrs Je ourion|s |Iaris. diIc ]a-
cob, I gg_).
LAPTUIO 2
p. _g arI braham, 5hort 5tud o! Ihc DcvcIopmcnt o| thc ibido Vicwcd
in thc LighI ol McnIaJ Disordcrs \Ig2q), in oe|ec|eJ loers on lscnoono|
sis |London Marcs|tcld hcprinIs. I g