Sie sind auf Seite 1von 9

A CRISE ESTRUTURAL DO

CAPITALISMO
FRANCISCO LUIZ CORSIi

INTRODUO

crise que abalou o capialis!o "os
#li!os r$s a"os ai"%a "&o 'oi
oal!e"e supera%a( apesar %e a
eco"o!ia !u"%ial er !el)ora%o seu
%ese!pe")o e! *+,+( %epois %e u! a"o
a"erior basa"e %i'-cil. A siua/&o %os pa-ses
%ese"0ol0i%os( que se caraceri1a( e! li")as
2erais( pelo bai3o cresci!e"o eco"4!ico( pelas
ele0a%as %-0i%as p#blicas e alas a3as %e
%ese!pre2o( %e"oa que os %es%obra!e"os %a
crise( i"icia%a a parir %o esouro %a bol)a
especulai0a "o seor i!obili5rio "os EUA( "&o
se es2oara!.
A crise parece a!b6! rea'ir!ar a
e"%$"cia %e %ese"0ol0i!e"o %esi2ual e
co!bi"a%o %o !o%o %e pro%u/&o capialisa.
Os EUA( o 7ap&o e a 1o"a %o Euro 'ora!
%ura!e"e ai"2i%os( Por6!( ouras re2i8es(
co!o a C)i"a e a 9"%ia( aprese"ara! ape"as
relai0a %esacelera/&o %a ai0i%a%e eco"4!ica.
Na 0er%a%e( esse co!pora!e"o %iscrepa"e 6
a"erior : pr;pria crise. Des%e os a"os ,<=+( os
pa-ses %o Lese Asi5ico aprese"a! alas a3as
%e cresci!e"o( co"rasa"%o co! o bai3o
cresci!e"o %o "#cleo %o sise!a e %e 0asas
ouras 5reas %a peri'eria. A crise parece
apro'u"%ar a reco"'i2ura/&o espacial %o
capialis!o %ese"ca%ea%a "a c)a!a%a 'ase %e
!u"%iali1a/&o %o capial( co! o apareci!e"o
%e u! "o0o polo %i">!ico %e acu!ula/&o %e
capial "o Lese Asi5ico( que quesio"a a
supre!acia %os pa-ses %ese"0ol0i%os.
Di'ere"e!e"e %os a"os ,<<+( qua"%o
as crises 0arrera! a peri'eria( o epice"ro %a
aual crise e"co"ra?se "o ce"ro %o sise!a e
parece er poe"cial para co"soli%ar u! !u"%o
!ulipolar e! 2esa/&o. A crise abalou u! %os
pilares %o po%er eco"4!ico e pol-ico %os
pa-ses ce"rais( a saber@ o capial 'i"a"ceiro(
'ra/&o %o!i"a"e "a aual 'ase %o capialis!o.
Esse processo e0i%e"ciou?se ap;s a
quebra %o ba"co "ore?a!erica"o Le)!a"
Aro)ers( e! see!bro %e *++=( qua"%o o
p>"ico o!ou co"a %o sise!a 'i"a"ceiro
i"er"acio"al e rou3e a o"a suas 'ra2ili%a%es.
U!a %as co"sequ$"cias i!e%iaas %esses 'aos
'oi a %r5sica re%u/&o %a liqui%e1 "o !erca%o
!u"%ial( que acarreou a paralisia %a
acu!ula/&o %e capial. O resula%o 'oi a 'ore
recess&o %e *++<. O 2rau %e %eeriora/&o %a
eco"o!ia s; "&o 'oi !ais 2ra0e 2ra/as ao
%ese!pe")o %as eco"o!ias e!
%ese"0ol0i!e"o( apesar %elas a!b6! ere!
so'ri%o co! a crise( e a a!pla i"er0e"/&o %o
Esa%o "a eco"o!ia,.

, O pro%uo !u"%ial so'reu u!a rera/&o %e +(BC(
cabe"%o %esacar a co"ra/&o "o PIA %a Ale!a")a D?E(<CF( %a
I5lia D?G(+CF( %o 7ap&o D?G(*CF( I"2laerra D?E(<CF e %a Co!u"i%a%e
%os Esa%os I"%epe"%e"es D?B(BCF. A rera/&o %os pa-ses a0a"/a%os
%e0eu?se a"o
a que%a %o co"su!o qua"o %os i"0esi!e"os( que
ca-ra! respeci0a!e"e +(=C e ,*C. Mais u!a 0e1( o
%ese!pe")o %as eco"o!ias e! %ese"0ol0i!e"o( que
crescera! *(GC( i!pe%iu u!a recess&o !ais pro'u"%a
e! *++<. Os pa-ses e! %ese"0ol0i!e"o %a Hsia
crescera! B(<C( se"%o que a C)i"a cresceu <(,C. U!a
%as co"seqI$"cias i!e%iaas 'oi a rera/&o %o co!6rcio
!u"%ial( cuJo 0olu!e e0e u!a co"ra/&o %e ,,(KC. O
%ese!pre2o a!b6! e3plo%iu( paricular!e"e "os
pa-ses %ese"0ol0i%os. Na U"i&o Europ6ia( e"re *++= e
*++<( o %ese!pre2o cresceu %e L(*C para <(*C %a
PEA( ai"2i"%o cerca %e ** !il)8es %e rabal)a%ores.
A



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,K

E!bora capial 'i"a"ceiro se aprese"e
%e 'or!a ca%a 0e1 !ais %eserrioriali1a%a( ele
es5 i"i!a!e"e aricula%o co! os Esa%os %as
2ra"%es po$"cias( co!o 'icou e0i%e"e "os
epis;%ios rece"es. A r5pi%a e abra"2e"e a/&o
%os Esa%os "acio"ais %os pa-ses
%ese"0ol0i%os( que sa-ra! e! socorro %o
capial 'i"a"ceiro e 'i1era! %e u%o para
esa"car a crise %e liqui%e1 %o sise!a( e0iou(
pro0a0el!e"e( u!a %epress&o se!el)a"e a %a
%6ca%a %e ,<K+ e( pora"o( a'asou 2ra0es
co"sequ$"cias para o e!pre2o e a pro%u/&o.
Po0er"os liberais aba"%o"ara! suas
co"0ic/8es e i"er0iera! pesa%o "a eco"o!ia.
As i"siui/8es i"er"acio"ais( co!o o FMI e o
Aa"co Mu"%ial( %uras ao Q%iscipli"are!R os
pa-ses peri'6ricos( co!o "a crise %e ,<<L(
!osra!?se i"capa1es %e %ese!pe")ar papel
rele0a"e a"e a 2ra0e siua/&o %a eco"o!ia
!u"%ial. Coube aos Esa%os "acio"ais o papel
%ecisi0o "o processo %e esa"car a crise.
Aco!ei%as %e s#bia paralisia( li!iara!?se( "o
!ais %as 0e1es( a alerar o %iscurso e passara! a
%e'e"%er u!a !aior a/&o esaal "o co!bae a
crise.
O especro %e ,<*< pareceu a'asar?se
qua"%o "o se2u"%o se!esre %e *++< a
eco"o!ia !u"%ial co!e/ou a %ar si"ais %e
recupera/&o( co! peque"a !el)ora "o
%ese!pe")o eco"4!ico %os EUA( Ale!a")a(
Fra"/a e 7ap&o. Ao !es!o e!po( o PIA
c)i"$s cresceu =(<C "o ES ri!esre %e *++< e!
rela/&o : i2ual per-o%o %o a"o a"erior
DANDES( *++<( p. *T CORSI( *+,+( p. GLT FMI(
*+,+F. E"rea"o( a crise "&o i")a si%o
supera%a. No i"-cio %e *+,+( a Pr6cia so'reu
'ore aaque especulai0o( que a le0ou
praica!e"e a i"sol0$"cia e p4s e! ques&o a
sa#%e 'i"a"ceira %a Irla"%a( %a Espa")a e %e
Poru2al. A I5lia a!b6! "&o passou i"c;lu!e
pelos especula%ores. O risco %o p>"ico se
alasrar pela Europa era palp50el "aquele

Nos EUA( e! *++L( o "-0el %e %ese!pre2o era %e
E(BC( passou para G(=C "o a"o se2ui"e e salou para
<(KC( e! *++<. Esi!a?se que cerca %e K+ ril)8es %e
capial 'ic-cio( "a 'or!a %e a/8es e -ulos( 'ora!
Qquei!a%osR e"re o i"-cio %a crise e o co!e/o %e *++<
DFMI( *+,+T Corsi( *+,+T DoNbor( *++<F.
!o!e"o. O recru%esci!e"o %a crise %e0eu?se a proble!as
relai0os : r5pi%a e3pa"s&o %as
%-0i%as e %os %6'icis p#blicos( que alca"/ara!
ele0a%os paa!ares. A %eeriora/&o %as co"as
p#blicas resulou( sobreu%o( %os es'or/os %os
Esa%os para sal0are! o capial 'i"a"ceiro e %as
e"ai0as para esa"car a pr;pria crise.
Para i!pe%ir que o p>"ico o!asse
co"a %a Europa 'oi "ecess5rio a apro0a/&o( e!
!aio %e *+,+( %e u! pacoe e!er2e"cial %e LG+
bil)8es %e euros para socorrer os pa-ses e!
%i'icul%a%es. Mais u!a 0e1 os Esa%os
"acio"ais e a U"i&o Europeia "&o poupara!
es'or/os para 2ara"ir a co"i"ui%a%e %a
0alori1a/&o 'ic-cia %o capial( que co"sise e!
u!a %as pri"cipais causas %a crise. A sa-%a
e"co"ra%a por esses pa-ses e pela U"i&o
europeia 'oi sociali1ar os preJu-1os. O 4"us %o
aJuse 'oi Jo2a%o "as cosas %a classe
rabal)a%ora( pois a co"ra pari%a %o au3-lio
'i"a"ceiro co"sise "a aplica/&o %e r-2i%as
pol-icas %e co!bae ao %6'ici p#blico( que
i!plica! !e%i%as co"e"cio"isas. Ou seJa(
!e%i%as recessi0as que resula! "o
a2ra0a!e"o %o %ese!pre2o( "a re%u/&o %e
sal5rios e "a per%a %e %ireios sociais. Apesar
%as a!plas !a"i'esa/8es %e repu%io a essas
pol-icas "os pa-ses ai"2i%os( a classe
rabal)a%ora "&o e! co"se2ui%o( a6 o
!o!e"o( re0erer esse qua%ro.
As !e%i%as recessi0as s&o
co"rapro%uce"es e! u!a siua/&o %e bai3o
%i"a!is!o eco"4!ico( pois re%u1e! ai"%a
!ais a %e!a"%a e'ei0a e assi! a2ra0a! a crise.
Isso a!b6! %i'icula a recupera/&o 'iscal e!
0iru%e %o !i"2ua%o %ese!pe")o %a
arreca%a/&o %ecorre"e %a recess&o. Esses
pa-ses corre! o risco %e e"rare! e! u!a 'ase
%e esa2"a/&o( pois "&o %isp8e! %a
possibili%a%e %e 'ore %es0alori1a/&o %a !oe%a(
que abriria espa/o para !el)orar as e3pora/8es
e assi! co!e/ar u!a recupera/&o. Nesse caso(
o euro or"ou?se u!a ca!isa %e 'or/a. A
aler"ai0a para esses pa-ses ser5 !ais %i'-cil e
i!plicar5 ober 2a")os si2"i'icai0os %e
pro%ui0i%a%e. Mas isso requer e!po e
ele0a%os i"0esi!e"os( i!pro050eis %e se
co"crei1are! e! u!a eco"o!ia e! recess&o
ou esa2"a%a.



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,E

E!bora a eco"o!ia !u"%ial aprese"e
si"ais %e recupera/&o a parir %o #li!o
ri!esre %e *+,+( os %es%obra!e"os %a crise(
pro0a0el!e"e( ai"%a "&o se es2oara!( e!
paricular para as eco"o!ias %ese"0ol0i%as.
Por6!( para e"e"%er!os os %es%obra!e"os
%a crise( que ai"%a "&o es&o claros e! o%os os
seus aspecos( e as possibili%a%es que se abre!
"o "o0o co"e3o se 'a1 "ecess5rio %iscuir!os
a "aure1a %a aual crise.

A FORMAO E O ESTOURO DA
AOLUA IMOAILIHRIA NOS EUA

A bol)a especulai0a co! i!;0eis e0e
ori2e! "os EUA e 'oi 2era%a( e! 2ra"%e
!e%i%a( pelas pol-icas a%oa%as pelo 2o0er"o
"ore?a!erica"o para co!baer a crise %a
Nas%aq a parir %e *++,*. O FED re%u1iu os
Juros e a!pliou o cr6%io. Espera0a co! isso
esi!ular o co"su!o e os i"0esi!e"os(
esa"ca"%o %essa 'or!a a crise. Paralela!e"e(

*
Na se2u"%a !ea%e %os a"os ,<<+( %ese"0ol0eu?se
a!pla especula/&o co! a/8es %e e!presas %e ala
ec"olo2ia( que e! pare esi!ulou o cresci!e"o
eco"4!ico "os EUA DAre""er( *++K e *++BF. A bol)a
especulai0a que e"0ol0eu a c)a!a%a "o0a eco"o!ia
'oi i!pora"e para a co"i"ui%a%e %a 0alori1a/&o
'ic-cia %o capial( paricular!e"e ap;s a crise asi5ica
%e ,<<L( qua"%o o capial 'i"a"ceiro e! 'u2a buscou
u! poro se2uro e e"co"rou "&o s; "as aplica/8es e!
-ulos %a %-0i%a "ore?a!erica"a( !as a!b6! "o
!erca%o acio"5rio %os EUA. A bol)a co! a/8es
esourou e! 'i"s %e *+++ e! 0iru%e %a e3cessi0a
ele0a/&o %os pre/os %as a/8es e! u! co"e3o %e
que%a %as a3as %e lucro. A crise %a Nas%aq !arcou
u!a i"'le3&o "o pa%r&o %e bol)as especulai0as( pois o
epice"ro %as crises %ei3ou %e ser a peri'eria para
%eslocar?se para o ce"ro %o sise!a. Nos a"os ,<<+(
05rias as eco"o!ias peri'6ricas passara! por se0eras
crises eco"4!icas e sociais( !uias 0e1es apro'u"%a%as
pelas pr;prias pol-icas i!posas pelo FMI e pelo
Aa"co Mu"%ial. A pri"cipal causa %e %ese"ca%ea!e"o
%essas crises 'ora! os !o0i!e"os especulai0os %e
capial e! escala !u"%ial. Se2u"%o ai"%a Are""er
D*++K e *++BF( o pa"o %e 'u"%o %essas crises seria a
que%a %a a3a %e lucro %ecorre"e sobreu%o a u!a
siua/&o %e superpro%u/&o cr4"ica.
o 2o0er"o Aus) corou i!posos. O 0olu!e
!aior %e %i")eiro "as !&os %os co"su!i%ores
esi!ularia o co"su!o. O 2o0er"o "ore?a!erica"o a!b6!
i"cre!e"ou os 2asos
!iliares 0i"cula%os : 2uerra "o A'e2a"is&o e
"o Iraque( que subira! BC e! *++, e ,+C e!
*++*. O %6'ici p#blico %isparou( alca"/ou a
ci'ra e EG+ bil)8es %e %;lares e! *++K( se"%o
que Cli"o" i")a %ei3a%o o 2o0er"o co! u!
super50i %e *KB bil)8es. Apesar %o %iscurso
liberal( o 2o0er"o %os EUA a%oou u!a
pol-ica a"ic-clica %e i"spira/&o VeW"esia"a
DAERNNER *++B( p. ,*=?,KKF.
E"rea"o( essa pol-ica "&o co"se2uiu
recuperar a eco"o!ia( e!bora e")a
co"se2ui%o acal!ar as bolsas e re%u1ir as
per%as %o capial 'i"a"ceiro( que "&o 'ora!
"a%a %espre1-0eis. A eco"o!ia co"i"ua0a
%epri!i%a. As bai3as a3as %e lucro( o alo 2rau
%e e"%i0i%a!e"o %as e!presas( a acirra%a
co"corr$"cia e3er"a e a prese"/a %e "-0eis
ele0a%os %e capaci%a%e ociosa( J5 prese"es
!es!o a"es %a crise esourar( i!pe%ia! a
reo!a%a %a acu!ula/&o %e capial. O au!e"o
%o co"su!o a!b6! e"'re"a0a proble!as(
pois as 'a!-lias esa0a! se0era!e"e
e"%i0i%a%as e o %ese!pre2o era ele0a%o. O
pacoe 'iscal era i"su'icie"e( pois pre0ia
ise"/8es e %e0olu/8es 'iscais %a or%e! %e KG
bil)8es %e %;lares para u!a eco"o!ia cuJo PIA
era %e cerca %e ,,ril)8es. O %6'ici p#blico "&o
i")a capaci%a%e %e so1i")o i!pulsio"ar a
eco"o!ia. DARENNER( *++BF.
O qua%ro 'oi re0eri%o e a eco"o!ia
0olou a crescer( e! !ea%os %e *++K( e!
0iru%e %a 'or!a/&o %e u!a "o0a bol)a
especulai0a co! i!;0eis( que co!e/ou a i"'lar
qua"%o o FED re%u1iu os Juros %e lo"2o
pra1o. Os Juros %os e!pr6si!os )ipoec5rios
%e K+ a"os ca-ra!( e"re *+++ e *++K( %e =(*<C
para G(*KC e co"i"uara! a cair a6
rece"e!e"e. A que%a %os Juros %as )ipoecas
ele0ou a %e!a"%a por i!;0eis e os seus pre/os(
que 0i")a! au!e"a"%o %es%e ,<<G. A
e"%$"cia %e ele0a/&o %os pre/os %os i!;0eis
persisiu a6 *++B( qua"%o co!e/ara! a cair. O
seor %e co"sru/&o ci0il( que possui lar2os
e"ca%ea!e"os co! ouros seores e e!pre2a
!uio( aprese"ou 'ore e3pa"s&o.



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,G

N&o obsa"e a que%a %o e!pre2o e
%os sal5rios( a re%u/&o %os Juros e o au!e"o
%o 0alor %as 2ara"ias %os e!pr6si!os Do 0alor
%os i!;0eisF le0ara! as 'a!-lias a se
e"%i0i%are! ai"%a !ais. Os e!pr6si!os
)ipoec5rios para a aquisi/&o %e i!;0eis
represe"a0a! cerca %e =GC %os e!pr6si!os
reali1a%os pelas 'a!-lias "esse per-o%o
DARENNER( *++B( p. ,*=?,K+T AORA 7r. e
TORRES FILUO( *++=F.
A 0alori1a/&o %os i!;0eis possibiliou a
a!plia/&o %o co"su!o( que passou a ser o
pri"cipal respo"s50el pelo cresci!e"o %a
eco"o!ia. O !aior 0alor %os i!;0eis per!iiu
as 'a!-lias i"cre!e"are! o co"su!o por !eio
%e "o0os 'i"a"cia!e"os( %e 0e"%as %as casas(
%e re'i"a"cia!e"o %e )ipoecas e %e se2u"%as
)ipoecas. No e"a"o( esse au!e"o
suse"a0a?se sobre bases 'r52eis. Os
i"0esi!e"os co"i"ua0a! %epri!i%os. A
eco"o!ia se recupera0a por !eio %a e3pa"s&o
%o co"su!o( %a co"sru/&o ci0il( %o seor %e
ser0i/os( %o co!6rcio e %o seor 'i"a"ceiro.
Essa 'or!a %e recupera/&o se ali!e"a0a e
ali!e"a0a 'ebril especula/&o i!obili5ria.
DARENNER( *++BF.
A reo!a%a %o cresci!e"o %os EUA
e0e co"sequ$"cias 2lobais( pois 'oi
aco!pa")a%a %e %6'icis co!erciais ca%a 0e1
!aiores( que c)e2ara! a B(*C %o PIA e! *++B.
O !erca%o "ore?a!erica"o or"ou?se 2ra"%e
absor0e%or %e e3pora/8es %o reso %o !u"%o(
e! paricular %os pa-ses asi5icos. Des%e os
a"os ,<=+( pelo !e"os( o cresci!e"o %o Lese
asi5ico es5 'ore!e"e aricula%o a eco"o!ia
"ore?a!erica"a. De u! la%o( os e"or!es
%6'icis co!erciais %os EUA esi!ula! as
e3pora/8es asi5icas e( pora"o( o%a a
eco"o!ia %a re2i&o. Mas a e"ra%a %e
!erca%orias baraas "o !erca%o "ore?a!erica"o se2ura a i"'la/&o
e abre espa/o para
a co"i"ui%a%e %e pol-icas eco"4!icas
e3pa"si0as basea%as e! Juros bai3os. De
ouro( os super50is asi5icos e o acu!ulo
si2"i'icai0o %e reser0as per!ie! a esses pa-ses
'i"a"ciare! o %uplo %6'ici D'iscal e co!ercialF
%os EUA. Co!o assi"ala Aellu11o D*++GF(
e3ise u!a esp6cie %e si!biose e"re as
eco"o!ias "ore?a!erica"as e asi5icas.
To%a0ia( pare %o cresci!e"o !u"%ial
"o per-o%o a!b6! se %e0eu aos e'eios %o
a0a"/o %a eco"o!ia c)i"esa( e! especial "o
que %i1 respeio ao co"su!o %e co!!o%iies(
cuJa 'ore e3pa"s&o criou as co"%i/8es para o
i"-cio %e oura bol)a especulai0a. O ciclo
e3pa"si0o *++K?*++= %a eco"o!ia !u"%ial se
suse"a0a a"o "a 'ore e3pa"s&o eco"4!ica
%os pa-ses e! %ese"0ol0i!e"o( e! especial %a
C)i"a( qua"o "os !o0i!e"os especulai0os
%e alca"ce 2lobal co! i!;0eis e co!!o%iies.
Esses %ois processos es&o i!brica%os. A
especula/&o "&o se li!ia a 2ara"ir a
0alori1a/&o %o capial 'ic-cio( !as a!b6! e!
e'eios sobre a acu!ula/&o %e capial e 0ise e
0ersa.
Ao !es!o e!po e! que esses
processos se %ese"rola0a!( a especula/&o co!
i!;0eis "os EUA acabou co"a!i"a%o o%o o
sise!a 'i"a"ceiro !u"%ial. E"re *++, e *++B(
o cresci!e"o a"ual !6%io %as opera/8es %e
cr6%io i!obili5rio "os EUA 'oi %e creca %e r$s
ril)8es %e %;lares. As 06speras %a crise( os
e!pr6si!os i!obili5rios "esse pa-s so!a0a!
cerca %e ,* ril)8es %e %;lares. Pare %esses
e!pr6si!os represe"a0a! -ulos %e sol0$"cia
%u0i%osa( os -ulos subpri!es.K Para 'u2ir %os
riscos %ecorre"e %esse 0uloso 0olu!e %e
e!pr6si!os ba"cos e i"siui/8es %e cr6%io
i!obili5rio "ore?a!erica"os securii1ara! os
-ulos correspo"%e"es a essas %-0i%as. Os
-ulos )ipoec5rios 'ora! a!al2a!a%os co!
ouros -ulos %e %-0i%a Dcar&o %e cr6%io(
e!pr6si!os auo!oi0os ec.F( co!po"%o
"o0os -ulos %e %i'ere"es 2raus %e risco. Esses
-ulos 'ora! co!erciali1a%os "o !erca%o
2lobal %e -ulos. Fora! o!a%os co!o base
para o la"/a!e"o %e %eri0ai0os pelo !u"%o
o%o por ba"cos e 'u"%os %e i"0esi!e"o.
Fora! a!b6! uili1a%os Ju"a!e"e co! os
re'eri%os %eri0ai0os co!o 2ara"ia %e cr6%ios
e %e e!pr6si!os( que ser0ira! para ala0a"car
aplica/8es e! !erca%os %e a/8es( !oe%as e

K
E! *++B( por e3e!plo( o !o"a"e %e 'i"a"cia!e"o
'oi %e USX K.G=+ ril)8es( se"%o USX B++ bil)8es e!
-ulos subpri!e. Cerca %e =+C %os -ulos i!obili5rios
'ora! securii1a%os DAor/a 7r. E Torres 'il)o( *++=F.



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,B

-ulos. Dessa 'or!a( 2erou?se u!a ca%eia %e
especula/&o %e abra"2$"cia 2lobal co! bases
e! pap6is i"sol0e"es DAORA 7r. e TORRES
FILUO( *++=T FREITAS e CINTRA( *++=F.
O esouro %a bol)a e0e i"-cio qua"%o
se co"'i2urou u! e3cesso %e o'era "o seor e
os pre/os %os i!;0eis co!e/ara! a cair. Ou
seJa( a pro%u/&o au!e"ou !ais rapi%a!e"e
que a %e!a"%a. O seor passou a e"'re"ar
cresce"es proble!as %e reali1a/&o %as
!erca%orias DSINPER( *++<F. So!a?se a isso
li2eira ele0a/&o %os Juros "os EUA e! 0iru%e
%e press8es i"'lacio"5rias. A que%a %os pre/os e
a ele0a/&o %os Juros pro!o0ere! a i"sol0$"cia
%e i"#!eros !uu5rios( o que %ese"ca%eou o
esouro %a bol)a. DAORA 7R. e TORRES
FILUO( *++=T FREITAS e CINTRA( *++=F.E
Essas bol)as especulai0as( que le0ara!
a 0alori1a/&o %o capial 'ic-cio :s aluras(
%esloca"%o?a ca%a 0e1 !ais %as co"%i/8es
!aeriais %e 0alori1a/&o( !ais ce%o ou !ais
ar%e( se ro!peria!. O pr;prio !o0i!e"o %e
e3pa"s&o preparou o erre"o para a crise( que
esourou e! *++=.

E Ca%a 0e1 !ais o!a%ores %e )ipoecas i!obili5rias
'icara! e! siua/&o %i'-cil( pois os e!pr6si!os era!
o!a%os a Juros 'luua"es( que 0aria0a! ao lo"2o %o
co"rao. Al2u"s co"raos esabelecia! per-o%os %e
car$"cia e ouros presa/8es i"icial!e"e !ais bai3as(
que au!e"a0a! %epois %e %eer!i"a%o per-o%o %e
e!po. Muios %e0e%ores( qua"%o se 0ia! %ia"e %e
presa/8es !ais alas( co"or"a0a! a siua/&o o!a"%o
"o0as )ipoecas co! base "a ele0a/&o %os pre/os %os
i!;0eis( co! as quais sau%a0a! as )ipoecas
a"eriores e 0ola0a! a pa2ar presa/8es !ais bai3as
por u! "o0o per-o%o. Ta!b6! i"cre!e"a0a! o
co"su!o co! a %i'ere"/a e"re os recursos obi%os
co! as "o0as )ipoecas e os pa2a!e"os relai0os :s
0el)as. Co! o au!e"o %a i"a%i!pl$"cia( os ba"cos
reo!a0a! ca%a 0e1 !ais i!;0eis e os coloca0a!
"o0a!e"e a 0e"%a( o que resulou "o i"cre!e"o %a
o'era e "a que%a %e pre/os. A que%a %e pre/os
i"0iabili1a0a a o!a%a %e "o0as )ipoecas e( pora"o(
le0ou !il)ares a siua/&o %e i"a%i!pl$"cia. Esa0a
quebra%o o circuio que suse"a0a o cresci!e"o %o
!erca%o i!obili5rio e a especula/&o que o
aco!pa")a0a DAre""er( *++BT Aor/a 7r. . e Torres
Fil)o( *++=T Corsi( *++<F.

O PADRO DE MALORIZAO DO
CAPITAL AASEADO EM AOLUAS
ESPECULATIMAS

Essa %i">!ica eco"4!ica basea%a "a
bol)a especulai0a co! i!;0eis ce"ra%a "os
EUA( que %escre0e!os !uio
esque!aica!e"e aci!a( "&o 6 "o0i%a%e "a
eco"o!ia !u"%ial "o per-o%o rece"e. Des%e
o 'i"al %os a"os ,<=+( o ciclo eco"4!ico es5
0i"cula%o : 'or!a/&o e ao esouro e bol)as
especulai0as. E"re ,<<+ e *++L( a"o os
!o!e"os %e e3pa"s&o qua"o os %e rera/&o
esi0era! co"%icio"a%o pela 'or!a/&o e pelo
esouro %e bol)as especulai0as. Nesse per-o%o(
'ora! seis crises@ recess&o ,<<+?,<<,( M63ico
D,<<EF( Su%ese Asi5ico D,<<LF(
R#ssiaOArasilOAr2e"i"a D,<<= Y ,<<<F( Nas%q
D*++,F e crise %a bol)a i!obili5ria D*++=F.
Ta!b6! ocorreu u!a s6rie %e crises locali1a%as
"os pa-ses ce"rais( co!o( por e3e!plo( as
corri%as especulai0as co"ra a libra( a lira e a
pesea "o i"-cio %os a"os ,<<+ e a quebra %e
i"siui/8es e poupa"/a "os EUA e! ,<<E.
N&o caberia "os li!ies %esse ari2o %eal)ar
esse processo( pois ca%a crise e! suas
!#liplas %eer!i"a/8es( cabe( co"u%o(
ressalar u! aspeco %e 2ra"%e i!por>"cia(
qual seJa@ esse pa%r&o( %e u! la%o( 0i"cula?se
i"i!a!e"e a )e2e!o"ia %o capial 'i"a"ceiro
e( %e ouro( a 'or!a/&o %e u!a "o0a 'ro"eira
%e acu!ula/&o %e capial "o Lese Asi5ico.
Eses processos co"sise! e! %es%obra!e"os
%a reesruura/&o %o capialis!o resula"e %a
crise esruural %a %6ca%a %e ,<L+ DCORSI(
*++<F.
De acor%o co! C)es"ais D*++GF( "a
aual 'ase %o capialis!o 2ra"%es qua"i%a%es
%e capial 'or!a%as "o processo pro%ui0o
es&o se"%o ara-%as para a es'era 'i"a"ceira( o
que %i'icula a reo!a%a !ais 0i2orosa %os
i"0esi!e"os( apesar %as a3as %e lucros ere!
se recupera%o a parir %e !ea%os %os a"os ,<=+
%epois %e e"%ere! a cair %es%e !ea%os %a
%6ca%a a"erior. A ele0a/&o %os lucros( "o
ce"ro %o sise!a( %e0eria er acarrea%o
correspo"%e"e i"cre!e"o "os i"0esi!e"os(
!as "&o 'oi isso que aco"eceu. Os



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,L

i"0esi!e"os co"i"uara! relai0a!e"e
bai3os "essa re2i&o. Essa seria u!a %as causas
%a e"%$"cia ao le"o cresci!e"o "a eco"o!ia
!u"%ial 0eri'ica%a "as %6ca%as %e ,<=+ e ,<<+(
apesar %o i"e"so processo %e acu!ula/&o
obser0a%o "o Lese Asi5ico.
Os lucros "&o acu!ula%os %as e!presas
ra"s"acio"ais( as re"%as %a erra e as %eri0a%as
%a e3plora/&o %e recursos "aurais( os Juros
pro0e"ie"es %o pa2a!e"o %as %-0i%as
e3er"as %o erceiro !u"%o e as poupa"/as
ce"rali1a%as pelos 'u"%os %e pe"s&o e pelos
'u"%os !#uos ali!e"a! co"i"ua!e"e a
es'era 'i"a"ceira( ao que se so!a a pr;pria
reaplica/&o %os re"%i!e"os au'eri%os "a
're"6ica especula/&o 'i"a"ceira. O resula%o 6
u! i"c)a/o cresce"e %os !erca%os 'i"a"ceiros
DCUESNAIS( *++GF. Os capiais 'or!a%os "o
ce"ro %o sise!a e"co"ra! %i'icul%a%e %e
0alori1a/&o "a es'era pro%ui0a.
A bur2uesia( se2u"%o ai"%a C)es"ais
D*++G( G+?G=F( or"ou?se u!a classe re"isa.
Por !eio %o co"role acio"5rio( i!p8e u!a
Q'or!a ra%ical %o %ireio %e proprie%a%eR que
sub!eeria as e!presas e os assalaria%os :
l;2ica %e re"abili%a%e %o capial 'i"a"ceiro.
U! %os ele!e"os %esse processo resi%e "o
co!pora!e"o %os 2esores %os 'u"%os %e
i"0esi!e"o( %os 'u"%os %e pe"s&o( %as
2ra"%es corpora/8es e %os ba"cos %e buscar
resula%os %e cur-ssi!o pra1o e a qualquer
cuso. Essa posura 2era i"sabili%a%e e
e3acerba a especula/&o DCINTRA( *++GF. A
!aJora/&o %os %i0i%e"%os e Juros e3i2i%a pelo
capial pora%or %e Juros resularia "a re%u/&o
%os lucros rei%os para 'i"a"ciar os
i"0esi!e"os e le0aria a reJei/&o %e proJeos
que "&o asse2urasse! as a3as requeri%as pelos
acio"isas. A e"%$"cia : re%u/&o %os sal5rios
so!a%a : que%a %os i"0esi!e"os le0aria ao
%ese!pe")o so'r-0el %e pare %a eco"o!ia
!u"%ial.
Os capiais 'or!a%os "o ce"ro %o
sise!a e"co"ra! %i'icul%a%e e! i"0esir "a
a!plia/&o %a pro%u/&o e busca! 0alori1ar?se
%e 'or!a especulai0a ao %e'ro"are!?se co!
sobreacu!ula/&o e! 05rios seores e ao ere!
que co!peir co! a pro%u/&o asi5ica( que e!
cusos salariais !e"ores e !oe%a ari'icial!e"e
%es0alori1a%a( co"'eri"%o?l)es 0a"a2e"s
co!peii0as. Esses capiais a!b6! busca!
a!pliar seus i"0esi!e"os "a peri'eria o"%e os
cusos salariais s&o !e"ores e a le2isla/&o
a!bie"al !ais 'rou3a. Procura! a!b6! se
apropriar %e !assas %e 0alor crisali1a%as e!
e!presas e ouros ai0os( co!o( por e3e!plo(
paricipa"%o %os processos %e pri0ai1a/&o "a
peri'eria %o sise!a. Nesse co"e3o( os capiais
!ais 'ores absor0e! ou %esroe! os !ais
'racos e 6 isso que 0e! aco"ece"%o. A C)i"a e
ouros pa-ses asi5icos co! cusos !ais bai3os
0$! co"quisa"%o o !erca%o !u"%ial. A "o0a
'ro"eira %e cu!ula/&o "o Lese Asi5ico ao
i"corporar !il)8es %e rabal)a%ores !al
re!u"era%os : eco"o!ia !u"%ial i"cre!e"ou
sobre!a"eira a pro%u/&o %e !ais?0alia e %e
!erca%orias( que se re'lee "os e3ce%e"es
'i"a"ceiros %a re2i&o e coloca u! proble!a %e
reali1a/&o %o 0alor e! escala 2lobal. Os
e3ce%e"es 'i"a"ceiros %o Lese Asi5ico
a!b6! s&o %irecio"a%os para aplica/8es "o
!erca%o 'i"a"ceiro 2lobal( e! especial "os
EUA.
A )e2e!o"ia %o capial 'i"a"ceiro( que
e3acerba a especula/&o e i"ibe os i"0esi!e"os
"o ce"ro( e a co"siui/&o %e u! polo
%i">!ico %e acu!ula/&o "a Hsia es&o
i!brica%os. A pr;pria e3pa"s&o acelera%a %o
Lese Asi5ico %epe"%e( pelo !e"os e! pare(
%os !o0i!e"os especulai0os( que ao
suse"are! a !aior eco"o!ia %o !u"%o
acaba! por esi!ular o co"Ju"o %a eco"o!ia
!u"%ial. E! que !e%i%a a prese"e crise( que
abalou a )e2e!o"ia %o capial 'i"a"ceiro(
coloca possibili%a%es %e rupura %esse pa%r&o
%e acu!ula/&o que 0e! caraceri1a"%o o
capialis!o "a 'ase %e !u"%iali1a/&o %o capialZ

CONSIDERA[ES FINAIS

Parece "&o ser ai"%a poss-0el u!a
resposa co"clusi0a a essa ques&o e! 0iru%e
%e "&o esare! claras as possibili%a%es aberas
pela crise %e *++=. To%a0ia( al2u!as
co"si%era/8es preli!i"ares parece!
peri"e"es. A crise abriu a possibili%a%e %e
ro!pi!e"o %o pa%r&o %e acu!ula/&o %e
capial ce"ra%o e! bol)as especulai0as e %a



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,=

si!biose e"re as eco"o!ias asi5icas e "ore?a!erica"a. O
e"'raqueci!e"o %as 'i"a"/as
"ore?a!erica"as po%e abalar a )e2e!o"ia %o
capial 'i"a"ceiro e %os EUA. Nesas
circu"s>"cias( a C)i"a po%e 2a")ar !ais
auo"o!ia( pois po%e sair %a crise !e"os
%epe"%e"e %as e3pora/8es e !ais ce"ra%a "o
seu i!e"so !erca%o i"er"o( que e! poe"cial
para or"ar?se o ce"ro %e 2ra0i%a%e %a
eco"o!ia !u"%ial. Processo que J5 0e! se
%eli"ea"%o !es!o a"es %a crise. Ou seJa( o
%esloca!e"o %o ce"ro %o capialis!o para a
Hsia( co!o %e'e"%e Arri2)i D,<<BF( po%er5 se
ace"uar. Mas esse processo "&o ser5 "a%a
ra"quilo. A C)i"a( !aior ca"%i%aa a "o0o
polo )e2e!4"ico( "&o parece er co"%i/8es %e
'ir!ar sua )e2e!o"ia pelo !e"os "o curo
pra1o( pois isso %epe"%e( al6! %o peso
eco"4!ico( %a li%era"/a pol-ica( i%eol;2ica e
!iliar. O !o%elo c)i"$s "&o parece ser a
resposa para os proble!as %a )u!a"i%a%e( e!
especial para a crise ecol;2ica( e "e!
e"usias!a as !assas opri!i%as %o !u"%o.
Nesse qua%ro( a possibili%a%e %e ca!i")ar!os(
co!o su2ere Uar0eW D*++<F( para u! !u"%o
!ulipolar parece basa"e palp50el. Por6!( iso
"&o si2"i'ica "ecessaria!e"e a aberura %e
"o0as aler"ai0as %e %ese"0ol0i!e"o para o
co"Ju"o %a peri'eria capialisa( para as !assas
opri!i%as e para a resolu/&o %a ques&o
a!bie"al.

REFER\NCIAS

ARRIPUI( Pio0a""i( ,<<L( A ilus&o %o
%ese"0ol0i!e"o. Per;polis@ Mo1es.
]]]]]]]]]]]]]]]( *++=( A%a! S!i) e!
Pequi!. Ori2e"s e 'u"%a!e"os %o s6culo ^^I.
S&o Paulo@ Aoie!po.

AASUALDO( E%uar%o e ARCEO( E"rique(
or2s.( *++B( Neoliberalis!o W seores %o!i"a"es.
Te"%e"cias 2lobales W e3pereie"cias "acio"ales.
CLACSO( Aue"os Aires.

AELLUZZO( Luis. P. M.( *++G( QO %;lar e os
%esequil-brios 2lobaisR. Re0isa %e Eco"o!ia
Pol-ica( M.*G( ". K( Jul?se( Arasil( S&o Paulo(
PP. E<?BG.

]]]]]]]]]]]]]]]]] *++<. Os a"ece%e"es %a
or!e"a. Ori2e"s %a crise 2lobal. S&o Paulo@
UNESP.
AlacVbur"( Rober( *++=( QLa crisis %e las
)ipoecas subpri!eR NeN Le' Re0ieN DE%i/&o
e! l-"2ua espa")olaF( Ma%ri%( !ai.Ju".

AORA 7R. P. R. e TORRES FILUO( E. T.(
*++=( QA"alisa"%o a crise subpri!eR. Re0isa %o
ANDES. "S K+( %e1. ANDS( Arasil( Rio %e
7a"eiro.

ARENNER( Rober( *++= QO pri"c-pio %e u!a
crise %e0asa%oraR NNN.0er!el)o.or2.br.

]]]]]]]]]]]]( *++B( QNo0o boo! ou "o0a
bol)aZ A raJe;ria %a eco"o!ia "ore?a!erica"aR(e"( Sa%er( E!ir(
or2.( Co"ra2olpes.
Aoie!po( S&o Paulo.

]]]]]]]]]]]]](*++K( O Aoo! e a bol)a. Os
Esa%os U"i%os "a eco"o!ia Mu"%ial. Recor%(
Rio %e 7a"eiro.
C)es"ais( Fra"/ois( *++L QA6 o"%e ir5 a crise
'i"a"ceiraR. Le Mo"%e Diplo!aique.
NNN.uol.co!.br Dco"sula e! ,KO,,O*++LF.

]]]]]]]]]]]]]]( or2.( *++G( A 'i"a"/a
!u"%iali1a%a. Aoie!po@ S&o Paulo.

]]]]]]]]]]]]]]( ,<<= QRu!o a u!a
!u%a"/a oal %os par>!eros eco"4!icos
!u"%iais %os e"'re"a!e"os pol-icos e
sociaisR. Ouubro( "S ,( S&o Paulo( pp. L Y K*.

]]]]]]]]]]]]](,<<B( A !u"%iali1a/&o %o
capial. ^a!&( S&o Paulo.

CORSI( Fra"cisco. L.( *++<. QA crise esruural
e reco"'i2ura/&o %o capialis!o 2lobalR. I"@
ALMES( Pio0a""i e FIPARI( Clau%ia Dor2s.F
*++<. La precari1aci;" %el rabaJo e! A!6rica
Lai"a. Aauru@ Ca"al BOLo"%ri"a@ Pra3is.


]]]]]]]]]]]]]]]]*++=( QCapialis!o 2lobalT
crise( bol)as especulai0as e peri'eriaR(e"
Tu!olo( Paulo. S. e Aaisa( Robero. L.



AURORA a"o M "#!ero L ? 7ANEIRO DE *+,,
ISSN@ ,<=*?=++E NNN.!arilia.u"esp.brOaurora

,<

Trabal)o( eco"o!ia e e%uca/&o@ perspeci0as %o
capialis!o 2lobal. Pra3isOMasso"i( Lo"%ri"a.
DO_AOR( La%slaN( *++<( QA crise 'i"a"ceira
se! !is6riosR. Le Mo"%e Diplo!aique(
NNN.%iplo.uol.co!.br D+,O+<F.

Fiori( 7os6. L. *++= QO !io %o colapso
a!erica"oR. Malor Eco"4!ico( +=O,+O*++=( pp.
A,L. S&o Paulo.
Fu"%o Mo"e5rio Ii"er"acio"al( *++L?*+,+(
Perspeci0as %e la eco"o!ia !u"%ial.
NNN.i!'.or2

UARME`( Da0i%( *++<( QRes2aar o
capialis!o %os capialisas e %e sua i%eolo2ia
'als5riaR. A2$"cia Cara Maior(
NNN.cara!aior.co!.br D,<O+*O+<F.

aRUPMAN( Paul. *++<. A crise %e *++= e a
eco"o!ia %a %epress&o. Rio %e 7a"eiro@ Ca!pus.

MORRIS( C)arles R. *++<. O cras) %e *++=. S&o
Paulo@ Aracai

LEIMA( Orla"%o C. (*++G( QEsa%os U"i%os W
C)i"a@ loco!ooras e" la recuperaci;" W las
crisis c-clicas %e la eco"o!ia !u"%ialR( e"@
ReW"o( 7ai!e E.( or2.( *++G( La eco"o!-a !u"%ial
W A!6rica Lai"a. Te"%e"cias( proble!as e
%esa'ios. CLACSO( Aue"os Aires.

MEDEIROS( Carlos. A( *++B( QA C)i"a co!o
u! %uplo p;lo "a eco"o!ia !u"%ial e a
rece"rali1a/&o %a eco"o!ia asi5icaR. Re0isa
%e Eco"o!ia Pol-ica( 0. *( "b K( Jul)o?see!bro( S&o Paulo.

SINPER( Paul. *++<. QO !is6rio %o i"er?relacio"a!e"o e"re
'i"a"/as e a eco"o!ia %a
pro%u/&oR. I"@ Siser( S6r2io Dor2.F *++<. O abc
%a crise. S&o Paulo@ Perseu Abra!o.



i Pro'essor %e Eco"o!ia %a Facul%a%e %e Filoso'ia e
Ci$"cias %a UNESP

Das könnte Ihnen auch gefallen