Celiksunum

18.09.
2013
1
Y.Do.Dr.Cenkstnda
TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
YapveDepremMhendisliialmaGrubu
ELKYAPILARDERS
MIM253
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Yap veDepremMhendisliialmaGrubu
18.09.2013
2
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikYaplarnAvantajlar
Yksekderecedeendstriyelnretim
Yapmveyapmekipmanlar
iindkalangereksinimi
Dkelemankesitboyutlar
ilegeniaklklargeme
imkan
Kompozit yaplardayksek
yangngvenlii
Yksekhassasiyetteboyutlama
imkan,enstalasyonzgrl
Ksayapmsresivedk
yapmmaliyeti
Havakoullarndanbamszlk
Yksekmukavemetliyap
elemanlar
Dahasonrakikullanmamacdeiikliklerinebasit
zmlersalayabilme
18.09.2013
3
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiMalzemezellikleri
o
a
(N/mm
2
)
10 20 30
200
400
600
800
S235
S355
S460
f
yd
=f
yk
/
Ma
f
yk
f
yd
o
a
c
a
E
a
=210000N/mm
2
elik Kalitesi t s 40mm 40mm<t s 100 mm
f
y
f
u
f
y
f
u
S235 235 360 215 340
S355 355 510 335 470
S460N/NL 460 550 430 550
c
a
[
o
/
oo
]
Norm EN 10025 DIN 17100 TS 648
Gsterim
S235 St 37 Fe 37
S355 St 52 Fe 52
EN10025eGreAkmaveekmeDayanmlar
HesapGerilmeekilDeitirme
Diyagram
EN10025:Scakhaddelenmiyapelikleri
EN10027:eliklerinksagsterilisistemleri
18.09.2013
4
Y.Do.Dr.Cenkstnda
eitliProfillervezellikleri
18.09.2013
5
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikYaplarnHesapveYapmKurallar
18.09.2013
6
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YkKabulleri
Dayanm ve stabilite tahkikleri iin ykler, TS 498'den alnmaldr. Bu
konuda yeter bilgi olmayan hallerde, ykler yetkili proje kontrol ile
ortaklaa tayin edilir.
Biryapyetkileyenykler,esasyklervetaliyklerolarakikiye
ayrlr.
Esas ykler: z ykleri, munzam ve hareketli ykleri, kar
(rzgarsz olarak, makinelerin kitle kuvvetlerini kapsar.
lave ykler: Rzgar etkisini, deprem etkisi fren kuvvetlerini,
yatay yanal kuvvetleri (kreynlerde) seyrek olarak montaj ve
tamir ilerinde kullanlan iler haldeki (kreynlerde) s etkilerini
(iletmeye bal ve atmosferik) kapsar.
18.09.2013
7
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YklemeHalleri
Hesaplarvedayanmtahkikleriiinaadakiyklemedurumlar
hesabakatlr:
EYYklemesi:Esasyklerintoplam,
EYYklemesi:Esasveilaveyklerintoplam.Eerbiryapyaz
ykndenbakayalnztaliyklertesirediyorsataliyklerdenen
byesasykyerinegeer.
18.09.2013
8
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Tahkikler
Genel olarak gerilmeler ve mesnet reaksiyonlar, her ykleme iin
ayr ayr tespit edilmelidir. Bylece elde edilen deerlerin mmkn
olabilen en elverisiz birleik etkileri, birbirlerine katlarak bulunur.
En kesitler boyutlandrldktan sonra, en ok etkili en kesitlerde
gerilmelerin en byk deerleri hesaplanr ve emniyet gerilmesiyle
karlatrlr. Bu tahkikler EY ve EY ykleme halleri iin ayr ayr
yaplmaldr.
YaplmasGerekliTahkikler:
Gerilmetahkikleri,
Stabilitetahkikleri,
Devrilmetahkikleri,
Deformasyontahkikleri.
18.09.2013
9
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiEmniyetGerilmeleri
Akma Snr ekmeEmniyet
Gerilmesi
KaymaEmniyet
Gerilmesi
Fe 37 2400kg/cm
2
1440kg/cm
2
831kg/cm
2
Fe 52 3600kg/cm
2
2160kg/cm
2
1247kg/cm
2
oo
emn
18.09.2013
10
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikBirleimAralar
Perin
Bulon (cvata)
Kaynak
18.09.2013
11
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
Perinli birleimler gnmz modern elik yaplarnda artk
kullanlmamaktadr. Ancak eski yaplarn onarlmas aamasnda
dnemin uygulamasna sadk kalmak iin uygulanmaktadr.
Perinler(TS94)
Yuvarlakbalperin
Ktbalperin
18.09.2013
12
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
18.09.2013
13
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
18.09.2013
14
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
18.09.2013
15
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
18.09.2013
16
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler
18.09.2013
17
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu birleimler
elikyaplardaesasolarakikitrbulon kullanlr:
NormalBulonlar
KabaBulon
UygunBulon
Yksekmukavemetlibulonlar (HV)
Gnmzdeelikyaplardaenokkullanlan
bulonlar:M12,M16,M20,M24,M27,M30,M36
18.09.2013
18
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DINISO5845egrebulonlarn gsterimi
Bulon atlyede
taklacak
Bulon antiyede
taklacak
Delikantiyede
alacak
Gsterim
Bulon eksenineparalel Bulon ekseninedik
Bulon Bulon
Gmme
balklbulon
Gmmebalklbulon
nArka
18.09.2013
19
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu Birleimler
18.09.2013
20
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu Birleimler
18.09.2013
21
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinveBulon EmniyetGerilmeleri
NormalYapeliiin(Fe 37)
Perin Uygun Bulon KabaBulon
YklemeHali EY EIY EY EIY EY EIY
Kayma
t
em
kg/cm
2
1400 1600 1400 1600 1120 1260
Ezilme
o
ez
kg/cm
2
2800 3200 2800 3200 2400 2700
ekme
o
em
kg/cm
2
400 540 1120 1120 1120 1120
18.09.2013
22
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulon AralklarveKenarUzaklklar
KuvvetYn
e
1
e e
e
2
e
3
e
2
Minimum Maksimum
e 2.2d
L
6d
L
veya12t
1)
e
1
1.2d
L
2)
3d
L
veya6t
e
2
1.2d
L
3)
3d
L
veya6t
e
3
2.4d
L
6d
L
veya12t
1)
Zmbalamailealmdeliklerdee
1,
e
2
:min. 1.5d
L
,e,e
3
:min.3.0d
L
1)
Lokalburumatehlikesiyoksa10d
L
veya20t
2)
Teketkili,tutulmambirleimlerdee
1
2.0d
L
3)
Teketkili,tutulmambirleimlerdee
2
1.5d
L
d
L
:Levhadaalandelikap
t:Levhakalnl
18.09.2013
23
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi
Herikibirleimtrndemakaslamaveezilmetahkiki
yaplr.
MakaslamaTahkiki:
P
1
: Birbulon veyaperinegelenyk
m: Etkisays
d: Bulon veyaperinap
1
em
2
P
d
m
4
t = s t
t
18.09.2013
24
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi
EzilmeTahkiki:
P
1
: Birbulon veyaperinegelenyk
d: Bulon veyaperinap
t
min
: Birletirilenparalardankalnlkkolan
1
ez
min
P
d t
o = s o
18.09.2013
25
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Kaynak, malzemelerin s ve/veya basn
uygulanarak birletirilmesine denir.
Baz kaynak yntemlerinde kaynak elektrodu,
kaynak teli gibi ilaveler kullanlr.
Kaynak ilemi koruyucu gaz, kaynak tozu yada
pasta gibi kaynak yardmc malzemeleri ile
kolaylatrlabilir. Kaynak iin gereken enerji
birleime dardan uygulanr.
Kaynakl birleimler hasar vermeden zlemeyen
birleim trleridir.
18.09.2013
26
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri
Balcaikitrkaynakvardr.
BasnKaynaklar
ErgitmeKaynaklar
18.09.2013
27
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri BasnKaynaklar
BasnKaynaklar
Bu kaynak trnde, paralarn birbirine
kaynaklanacak ksmlar plastik kvama (kzl
dereceye) kadar stlp, basn veya darbe
kullanlarak birletirilir.
Aslnda bu yntem yzyllardr demircilerin ocakta
paralar stp, rs zerinde ekile vurup
birletirdikleri bir yntemidir. Ancak bu yntemin
bu ekilde elik yaplarda uygulanmas sz konusu
deildir.
18.09.2013
28
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Basn kaynaklarnn modern elik yaplarda
yegane kullanm elektrik diren kayna
eklindedir. Elektrik diren kaynanda elektrik
akmna ksa devre yaptrlarak kaynak iin gerekli
s salanr.
Hafif elik yaplarda ince levhalarn nokta kaynak
ile birletirilmesi ve kompozit yaplarda balkl
saplamalarn elektrik ark saplama kayna ile
profillere kaynaklanmas elektrik diren kayna
ynteminin elik yaplardaki uygulamalardr.
18.09.2013
29
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
NoktaKaynak
(Point Welding)
18.09.2013
30
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
ElektrikArkSaplama
Kayna
(Drawn Arc Stud Welding)
18.09.2013
31
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
KaynakTrleri ErgitmeKaynaklar
ErgitmeKaynaklar
Ergitme kaynanda kaynaklanacak blgeler ile
varsa ilave metal (kaynak teli, elektrodu) ergime
derecesine (3000 5000C) kadar stlr ve
ergiyerek birleen ksmlarn soumas sonunda
birleim salanm olur. Is kayna olarak, elektrik
enerjisi, gaz alevi, elektron n ve lazer n
kullanlr.
18.09.2013
32
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
ErgitmeKaynaklar
Elektrikarkkaynaklar
Standartelektrikarkkayna(elektrodkayna)
zlelektrodlu elektrikarkkayna
Tozaltelektrikarkkayna
Gazaltelektrikarkkayna
WIG(wolfram inert gas)kayna
MIG(metalinert gas)kayna
MAG(metalactive gas)kayna
GazKayna
LazerInKayna
ElektronInKayna
18.09.2013
33
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Standartelektrikarkkayna
Elektrod kayna olarak da bilinen bu kaynak
metodunda, elektrod bir kablo ile kaynak
makinesinin () kutbuna, kaynaklanacak para ise
bir kablo ile kaynak makinesinin (+) kutbuna
baldr. Kaynak ustas elektrod maas aracl
ile tuttuu elektrodun ucu kaynaklanacak blgeye
yaklatrnca elektrodun ucu ile kaynaklanacak
paralar arasnda elektrik ark meydana gelir.
18.09.2013
34
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Alternatifakm
veyadoru
akmkaynak
makinesi
iparas
elektrodmaas
elektrodkablosu
elektrod KaynakMakineleri:
Kaynakjeneratrleri
Kaynakredresrleri
Kaynaktransformatrleri
Kaynakiinelverilielektrikakmnn
karakteristikleri10~60Vve60~600Adir.
Elektrodlar:
Sval ve plak olmak zere iki eit
elektrod mevcuttur. plak elektrodlar
sadece nemsiz tespit dikilerinde doru
akm ile uygulanabilir. Kuvvet aktaran
kaynak dikilerinde kullanlmamaldr.
18.09.2013
35
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
elektrodkablosu
svalelektrod
sva
ekirdekelektrod
sertlemi
kaynak
cruf
koruyucugaz
malzemedamlalar
ergimikaynak
iparas
SvalElektrodlar:
Bu elektrodlarda, sva maddesinin
yanmasndan oluan koruyucu gazlar
kaynak blgesinden havay uzaklatrarak
elektrik arkn stabilize ederler. Bu
sayede muntazam dikiler ekilebilir.
Sva, kaynak dikii zerinde bir cruf
tabakas oluturarak ergimi haldeki
malzemenin abuk soumasna
engelleyerek diki iinde gaz
habbeciklerinin kalmasn ve kaynak
dikilerinde ilave kaynak gerilmelerinin
olumasn nler.
EN 499a gre sval elektrodlarn sva snflandrmas:
A (Asidik), B (Bazik), C (Sellozik), R (Rutil),RR (Rutil kaln),RC (Rutil Sellozik), RA
(Rutil Asidik), RB (Rutil Bazik)
18.09.2013
36
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
zl elektrodlar, sval elektodlarn ters
yz edilmi halidir. Yani elektrodlarn d
ksmnda yer alan sva maddesi, bunlarda
kaynak telidir. Bu kaynak trnn ek
koruyucu gaz gerektiren ve
gerektirmeyen olarak iki eidi vardr.
Bu kaynak trleri zellikle ok katl
yaplarn birleimlerinde kullanlrlar ve
yksek kaynak nfuziyeti salarlar.
Srekli bir proses olduundan standart
elektrik kaynana gre daha hzl ve
ekonomik bir yntemdir.
svhaldecruf
sertlemicruf
elektrikark
kontakucu
tpeklinde
elektrod
ergimikaynak
metali
sertlemikaynak
metali
malzemedamlalar
koruyucugaz
zlelektrodlu elektrikarkkayna
18.09.2013
37
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Bu yntemde kaynak tozu elektroddan
nce kaynak derzine yerletirilir. Bu
ekilde oluan ark kayna tozu iine
gml kalr ve operatr tarafndan
grlmez. Bu yntem zellikle uzun
kaynaklar (>90cm) iin uygundur. Bu
yntem, ince ve kaln et kalnlkl elik
profiller iin kullanlabilir ve yksek
kaliteli ke, yarm ve tam nfuziyetli kt
kaynak ilemine uygundur. Ancak
yntem yatay kaynak pozisyonlar iin
uygundur.
svmetalcrf erii
elektrod koruyucutoz
haznesi
Tozaltelektrikarkkayna
elektrod besleyici
svcrf
katcrf
sertlemikaynak
Koruyucutoz
ergimehavuzu
18.09.2013
38
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Manel veya otomatik olarak uygulanan
bu yntemde elektrik ark ergiyen bir
kaynak teli veya ergimeyen Wolfran
elektrodu ile kaynaklanan metal arasnda
oluur. Bu yntemde koruyucu gaz
ergime havuzunu, kaynak ek malzemesi,
elektrod ucu ve yksek derecede stlan
ksmlar atmosferden (oksijen, azot ve
hidrojen) korumak iin dardan verilir.
Koruyucu gaz olarak MIG ve WIG
ynteminde Argon, Helyum veya
bunlarn kombinasyonlar, MAG
ynteminde CO
2
veya Ar ve O
2
kombinasyonlar kullanlr.
WIG
ergimeyenWolfram
elektrodu
Gazaltelektrikarkkayna
MIG veyaMAG
v
Dr
hznda
ergiyenkaynak
teli
kaynakubuu
WIG: nce levhalarn, boru ve hazen tr
yaplarn kaynaklanmas
MIG: Yksek alaml elik ve alminyum
kaynaklanmas
18.09.2013
39
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Bu yntemde yksek s gaz aleviyle
salanr. Kullanlan gaz genelde asetilen
gaz olup, propan veya btan gazlar da
kullanlmaktadr. Gaz alevi, almo
denen bir aletin ucunda yaklr. almoya
bir lastik boru ile yanc gaz, dier bir
lastik boru ilen oksijen tpnden oksijen
gelir. Bu gazlar karm olarak almo
ucundan kar ve ~3000C s salayan bir
alev meydana gelir. almo alevi
kaynaklanacak paralarn ve kaynak
telinin ucunu ergime durumuna
getirerek kaynak dikiinin ekilebilmesini
salar.
GazKayna(Otojen Kaynak)
18.09.2013
40
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Bu yntemde ergime iin gerekli s yksek s
lazer n (CO
2
veya YAG) ile salanr. Lazer n
ile kaynak, monokromatik nlarn yksek
enerjilerinden yararlanlarak malzemelerin bir
ksmnn eritilmesi ve buharlamas esasna
dayanmaktadr. Teknikte bu yntemden, kaynak
ileminin yan sra kesme, delme ve sl
ilemlerde de yararlanlmaktadr. lemler
karakteristik olarak, metal esasl ve metal
olmayan malzemelere uygulanabilmesi dnda,
s tesiri altnda kalan blgelerin dierleri ile
kyaslanamayacak derecede dar olmas ve
ulalan yksek hzlar ile dikkati ekmektedirler.
Bu kaynak tr elik yaplarda paslanmaz elik
profilleri ilemede ve kalnl 5mm gemeyen
CrNieliklerde kullanlabilir.
LazerInKayna
lazern
delik
metalbuhar
ergimimalzeme
kaynak
iparas
18.09.2013
41
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Bu yntemde yksek ivme kazandrlm
elektronlarn, kaynaklanacak malzeme
yzeyinde frenlenmesi ile kinetik enerjinin s
enerjisine dntrlmesi salanarak ergitme
iin gerekli s elde edilir. Vakumlu veya
atmosfer ortamnda uygulanan yntemleri
vardr. Bu tr kaynaklar 20 mm kalnla kadar
CrNi elikler iin uygundur.
ElektronInKayna
18.09.2013
42
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
ErgitmeKaynaklar KaynakDikileri
Ergitme kayna yntemleriyle ekilen kaynak dikileri balca iki eittir:
Kt kaynak dikileri: Ayni dzlemde bulunan iki levhann yan yana getirilen
kenarlar boyunca ekilen kaynak dikileri kt kaynak dikileridir. Levha
kenarlarnn ileni biimlerine gre zel isimler alrlar.
Ke kaynak dikileri: ki elik elemann birbirine dik veya en az 60 tekil
eden yzeyleri arasndaki kelere ekilen dikilere ke kaynak dikileri
denir.
KaynakDikileri
kaynakkalnl
ergimimalzeme
kaynak
sdanetkilenmi
blge
1
2
3
4
5
6
1:Altpaso
2:Kkpaso
35:Arapasolar
6:Sonpaso
iparas
18.09.2013
43
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Dikitrleri Gsterim Sembol
V Dikii
YarmV Dikii
ift V Dikii
iftYarmV Dikii(K)
Y Dikii
YarmY Dikii
iftY Dikii
iftYarmY Dikii
KeKaynakDikii
iftKeKaynakDikii
18.09.2013
44
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
I Dikii
t4mm
V Dikii
t=325mm
Y Dikii
t=1530mm
X Dikii
t10mm
U Dikii
t12mm
Ktkaynakdikileri
18.09.2013
45
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Farklkalnlktakilevhalarda
ktkaynak
iftYarmV
Dikii
(KDikii)
YarmV
Dikileri
YarmV
Dikii
YarmV
Dikii
a=min t
Ktkaynakdikileri
Hesapkaynakboyu:l =l
1
2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7t
min
18.09.2013
46
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Kekaynakdikileri
Hesapkaynakboyu:l =l
1
2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7t
min
18.09.2013
47
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
( 235, 355)
( 460)
6
150
30
100
| |
| |
s s
|
|
\ .
\ .
S S
S
a
a
l
mm
a
Kekaynakdikileri
15 100 s s a l a
DIN188001egrehesapkaynakboyu:
TS3357yegrehesapkaynakboyu:
18.09.2013
48
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Ktkaynakdikiigerilmeleri
18.09.2013
49
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
Kekaynakdikiigerilmeleri
18.09.2013
50
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
KaynakDikileriEmniyetGerilmeleri(TS3357)
Dikieidi DikiNitelii Gerilme
elikCinsi
Fe 37 Fe 52
EY EY EY EY
Ktkaynak
Muayene
edilmiveya
edilmemi
Basn veeilme
basnc
1400kg/cm
2
1600kg/cm
2
2400kg/cm
2
2700kg/cm
2
ift YarmYKe
Kayna
Muayene
edilmi
ekme ve
kaynakynne
dikeilme
ekmesi
1400kg/cm
2
1600kg/cm
2
2400kg/cm
2
2700kg/cm
2
YarmYKe
Kayna
Muayene
edilmemi 1100kg/cm
2
1250kg/cm
2
1700kg/cm
2
1900kg/cm
2
KeKayna
YarmYKe
Kayna
Muayene
edilmiveya
edilmemi
Basn veeilme
basnc,ekme
veeilme
ekmesi
1100kg/cm
2
1250kg/cm
2
1700kg/cm
2
1900kg/cm
2
BtnKaynak
Dikileri
Kayma 1100kg/cm
2
1250kg/cm
2
1700kg/cm
2
1900kg/cm
2
18.09.2013
51
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler
KaynakGerilmesiAnalizi
( )
o o

= s
`
t t E
)
K Kem
K Kem
P
a l
Kaynakdikiininnormalveyakaymagerilmesitahkiki:
P:Kaynakdikiinedik(ekmeveyabasn)veyaparalelkuvvet
a:Kaynakdikiikalnl
l:Kaynakhesapboyul =l
1
2a
18.09.2013
52
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
ekmeubuklar
Boyuna dorultuda ekme kuvveti tayan ubuklara
ekme ubuklar denir. ekme kuvveti etkisindeki kafes
kiri elemanlar, gergiler, asklar ekme ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir.
ekme ubuklarnn tama gc malzeme ve ubuk net
enkesit alanna baldr.
F
net
P
P
em
net
P
F
o = s o
18.09.2013
53
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
NetEnkesitAlan
ekme ubuklarnda, ubuun balanma ya da eklenme biimi
nedeniyle en kesit alannda azalma / zayflama olabilir. Bu
durumda hesaplarda kesitteki kaybn dlmesi yoluyla elde
edilen net en kesit alan dikkate alnr.
A
A
D
t t
L
F
net
net
F =b tD t
b
18.09.2013
54
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
NetEnkesitAlan
b
a
a
b
a
a
c d d c
c d d c
1 2 3
1 2 3
t
t
net,1
net net,2
net,3
F =(b+a+a) t2 d t
F =min F =(e+e+a+a) t3 d t
b
F =(e+a+a+ ) t2 d t
2

`

)
e
e
e
e e
e
F
profil
net,1 profil
net net,2 profil
net,3 profil
F =F 2 d t
F =min F =F bt+(e+e) t3 d t
b
F =F t+e t2 d t
2

`

)
18.09.2013
55
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
Enkesitler
balant
dzlemi
simetrikbalant
dzlemliubuklar
asimetrikbalant
dzlemliubuklar
Kkveortabyklkteekmekuvvetietkisindeenkesitler
18.09.2013
56
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
Enkesitler
Bykekmekuvvetietkisindeenkesitler
18.09.2013
57
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
DmNoktasBalantlar
18.09.2013
58
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
DmNoktasBalantlar
18.09.2013
59
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar
Ekler
Profil ve lamalarn standart boylar snrl olduundan uzun ekme
ubuklarnn (rn. kafes kiri alt balk ubuklar) tekili iin ek
yaplmas gerekir. ekme ubuklarnn ekleri tiptir:
Lamal ek (kaynakl veya bulonlu)
Enleme levhal ek (kaynakl)
Kt ek (kaynakl)
18.09.2013
60
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Basnubuklar
Boyuna dorultuda basn kuvveti tayan ubuklara basn ubuklar denir.
Kolonlar, basn etkisindeki kafes kiri elemanlar basn ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir. deal artlarda tam olarak arlk ekseninde tesir ettii
varsaylan eksenel kuvvet gerekte var olamaz. Kesit zorunun ok kk de olsa
belli bir d merkezilikle etki etmesi kanlmazdr. Bu d merkezilik ise ufak da
olsa bir eilme etkisi yaratr, ancak ideal ykleme kouluna yeterince
yaklalmsa bu etkiler ihmal edilir.
Basn ubuklarnn tama gcnn hesabnda burkulma olay esas olduundan
bir stabilite problemi sz konusudur ve burkulma yknn hesab nem arz
etmektedir.
Merkezi basn kuvveti etkisinde, malzemesi Hooke kanununa uyan, iki ucu
mafsall, prizmatik bir ubuk iin ideal eilme burkulmas yk ilk olarak 1757de
svireli matematiki Leonhard Euler tarafndan hesaplanmtr.
18.09.2013
61
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
BurkulmaStabiliteDurumuKarakteristii
P
P
P
Ki
y,v
y,v
z
M
z
idealelastik
P
R
farkszdenge
labil
stabil
v
0
v
idealelastik
nekilde.
elastoplastik
nekilde.
2
2
Ki
K
EI
P
s
t
=
Euler burkulmayk:
s
K
:burkulmaboyu
18.09.2013
62
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaSaylarMetodu
TS 648 basnca alan ubuklarda basn gerilmesi kontrol iin iki
yntem verilmitir. Bunlardan birincisi burkulma saylar
metodudur. Burkulma saylar metodu ile hesapta basnca alan
ubuklarda her seferinde farkl bir basn emniyet gerilmesi
kullanlmaz. Bu metot sadece Fe 37 ve Fe 52 elikleri iin geerlidir.
, em
P
F
o = e s o
P: ubuaetkiyenbasnkuvveti
F: ubuknetenkesitalan
: Burkulmakatsays(ubuunnarinliine()balolarakizelge6ve7denalnr
,em
: ncelenenyklemevemalzemeyegreekmeemniyetgerilmesi
b,em
: ncelenenyklemevemalzemeye grebasnemniyetgerilmesi
,
,
em
b em
o
e=
o
TS648izelge6ve7
18.09.2013
63
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnubuklarnnHesab
BasnEmniyetGerilmesiMetodu
Basn emniyet gerilmesi iin eitli teorik yaklamlarla kritik
gerilme hesaplanr ve elde edilen gerilmeler emniyet katsaylarna
blnr. Hesaplar srasnda dikkate alnan , ubuun maksimum
narinlik orandr. Narinliin 20den kk olduu ubuklar ok kavi
olduklarndan burkulma hesab yaplmaz, yani bunlar iin =1dir.
Ayrca TS 648e gre basn ubuklarnn narinlii hibir zaman 250
deerini amamaldr.
Basnemniyetgerilmesi
Elastikkritikgerilme
Euler hiperbol
Plastikkritikgerilme
=20 =
P

, b em
P
F
o = s o
18.09.2013
64
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnubuklarnnHesab
BasnEmniyetGerilmesiMetodu
2
,
2
,
2
3
1
1
2
1
20 1.67
20 1.5 1.2 0.2
2.5
a
P
P b em
P b em
P
P P
P
n
E
n
n
n
n
(
| |
(
|
(
\ .

s =
> =
< =
| | | |
< < = +
| |
\ . \ .
> =
o
t
o

2
2
P
a
E
=
t
o
18.09.2013
65
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaBoyuveNarinlik
Basnca alan ubuklarn mesnetlenme koullarna bal olarak farkl
burkulma boylar (s
K
) olabilir. Burkulma boyu, ubuun gerek boyunu (L),
burkulma katsays () ile arparak hesaplanr.
ubuk burkulmas enkesitin asal eksen dzlemlerinden birisine dik olarak
gerekleecektir, eer ubuun birbirine dik dzlemlerdeki snr artlar
(burkulma boylar) ayn ise ubuk zayf ekseni etrafnda burkulur. Bunun
nedeni zayf ekseninin atalet yar ap kk olduundan bu eksen
dzlemine dik burkulma durumu iin ubuk narinliinin yksek olmasdr.
Ancak ubuun birbirine dik dzlemlerdeki mesnetlenme durumlar
nedeniyle farkl burkulma boylar mevcutsa, her iki eksen dzlemine dik
burkulma durumu iin hesap yaparak elde edilen narinlik deerlerinden
byk olan dikkate alnr.
K
s L =|
K
s
i
=
I
i
F
=
18.09.2013
66
Y.Do.Dr.Cenkstnda
BasnubuklarnnHesab
BurkulmaKatsaylar()
Teorikburkulmaboyukatsays
Tavsiyeedilenburkulmaboyu
katsays
Mesnetkoullar
Dnmevetelemenlenmi
Dnmeserbestvetelemenlenmi
Dnmenlenmivetelemeserbest
Dnmevetelemeserbest
0.5 0.7 1.0 1.0 2.0 2.0
0.65 0.8 1.2 1.0 2.1 2.0
18.09.2013
67
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Snflandrma
Basnubuklarenkesitzelliklerivehesaplanmaesaslarnabal
olarakikianagrubaayrlr:
Tekparalvesreklibirleikparalardanoluanbasnubuklar
Paralararasndaaralkbulunanokparal basnubuklar
Tekparalbasnubuklarenkesitekilleri
18.09.2013
68
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
ki veya daha ok profilin birbirlerine
sreksiz / aralkl olarak balanmas ile
tekil edilen basn ubuklarna ok paral
basn ubuklar denir.
Statik fonksiyonu asndan ok paral
basn ubuklar ikiye ayrlr:
erevebalantlubuklar
Kafesbalantlubuklar
Avantajlar:
Hafifkonstrksiyon
Yksekrijitlik
Kreatiffiligranakbirgrnm
Kesitlerarastesisatgeiiimkan
Dezavantajlar:
Montajmaliyeti
Alangereksinimi
Korozyonaakokfazlayzeyalan
Uygulamaalanlar:Antenveelektrik
direkleri,rzgartrbinikuleleri
Kafesbalant erevebalant
b=(0.8~1.0)h
e e
s
1
s
1
h
F
D
F
G
F
G
18.09.2013
69
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
18.09.2013
70
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
ereve balantl ubuklarda, balant elemanlar (ba levhalar), ubuu tekil eden
profillere bulonlu veya kaynakl bir ekilde rijit olarak balanr. Ba levhalar ile profiller
rijit bir ereve olutururlar. Ba levhalarnn ykseklii (b), h profil ykseklii olmak zere
b =(0.8 ~ 1.0)h olarak seilmesi uygundur. ereve balantl ubuklarda profiller, ubuk
ularnda ve en az uzunluklarnn 1/3 noktalarnda balanm olmaldr.
Kafes balantl ubuklarda ise, balant elemanlar (rg ubuklar) ubuu tekil eden
profillere basit (rijit olmayan) bulonlu veya kaynakl bir ekilde balanr. Balant levhalar
ile ubuk profiller bir kafes sistem olutururlar. rg ubuklar korniyerlerle veya bazen de
lama enkesitli elemanlarla tekil edilir. rg ubuklarnn profillere balants tek bulonla
yaplabilir. Ancak profil I kesitli ise en az iki bulon kullanlmaldr. rg ubuklar profillere
ke kaynak dikileriyle de balanabilir. Konstrktif kolaylk salamas asndan ve
profillerin rg ubuklarndan daha byk rijitlie sahip olmalarndan dolay ubuk
eksenlerinin bir noktada kesime prensibine uyulmayabilir. Diyagonal ubuklar mmkn
olduu kadar dar 45 eimle tekil edilmelidir ve iki taraftaki rg ubuklar ayn hizada ve
paralel olmaldr. Kafes balant tarznda da ubuk ularna ba levhalar konur.
18.09.2013
71
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar
ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl karakterlerde
asal eksenler gsterirler. ekilde ki enkesitte (xx) ekseni
ubuu tekil eden profil enkesitlerinin hepsini kesmektedir.
Bundan dolay (xx) eksenine malzemeli eksen denir. (yy)
ekseni ise ubuu tekil eden hibir profili kesmemektedir.
Bundan dolay (yy) eksenine malzemesiz eksen denir.
e e
x x x x
y
y
y
y
ubuun malzemeli eksene dik eilmesi srasnda paralar arasnda herhangi bir kayma
meydana gelmez. Dolaysyla malzemeli eksene dik burkulma srasnda yaplacak
burkulma hesab tek paral basn ubuklar ile ayndr.
Ancak ok paral basn ubuklarnda malzemesiz eksen etrafndaki eilme durumunda
paralar arasnda mesafe bulunduundan, kesme kuvvetinin etkisiyle deformasyonlar
meydana gelecektir ve bu kayma deformasyonlarnn kritik yk hesabnda mutlaka
dikkate alnmas gerekmektedir. Elemanlarn kayma deformasyonlarn hesaba katmak
kritik ykte ihmal edilemeyecek mertebede azalma meydana getirdiinden, malzemesiz
eksene dik burkulma durumunda farkl bir hesap yaplr.
TS 648de ok paral basn ubuklar hesap bakmndan gruba ayrlmtr:
I. Grup Basn ubuklar
II. Grup Basn ubuklar
III. Grup Basn ubuklar
18.09.2013
72
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/I.Grup
x x
y
y
e
1 1
x x
y
y
e
1 1
x x
y
y
e
1 1
x x
y
y
e
1 1
x x
y
y
e
1 1
e
x x
y
y
e
1 1
e e
x x
y
y
e
1
x x
y
y
e
1
x x
y
e
1 1
y
x x
y
e
1 1
y
m=2 m=3
m=2
I.GrupokParalBasnubuklar:Enkesitlerininasaleksenlerindenbirmalzemeli,dieri
malzemesizolanubuklardr.
m=4
18.09.2013
73
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Malzemeli eksene (xx) dik burkulma tahkiki
I. Grup basn ubuklarn hesabnda malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma
durumunda paralar arasnda kayma meydana gelmeyeceinden narinlik derecesi hesab
tek paral basn ubuklarndaki gibi yaplr.
kx
x x x x em
x
s P
i F
= e o = e s o
1 1
1
1 1
x x x
x x
I n I I
i i
F n F F
= = = =
s
kx
: (xx) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,
x
: (xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
P: ubua etkiyen merkezi basn kuvveti,
F: ubuun toplam enkesit alan
i
x
: ubuk enkesit alann (xx) eksenine gre atalet yarap
18.09.2013
74
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki
I. Grup basn ubuklarn malzemesiz eksene (yy eksenine) dik burkulma durumunda ise
itibari narinlik derecesi (
yi
) hesaplanmaldr.
2 2
1
2
yi y yi y yi em
m P
F
= + e o = e s o
y
y
I
i
F
=
ky
y
y
s
i
=
ereve balantl ubuklarda
1
1
1,min
s
i
=
Ayrcabalevhasaralnnuygunseilmesivebuamala
1
iinaadakistsnrn
salanmasdazorunludur:
1
50
2 2
x x

> s
1
50 50
2
x
s s
s
ky
: (yy) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,
y
: (yy) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
i
y
: ubuk enkesit alann (yy) eksenine gre atalet yarap
i
1,min
: tek bir profil enkesit alannn minimum atalet yarap
m: basn ubuunu tekil eden paralarn veya srekli
birleik paralardan oluup tek para gibi alan
gruplarn says
s
1
: ba levhalarnn ubuk boyunca aral
18.09.2013
75
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki
Kafes balantl ubuklarda
3
1
2
1 D
F d
z F s e
= t

Kafesbalantda
1
iinbirstsnryoktur.
F: toplamenkesitalan
F
D
: birdiyagonalrgubuununenkesitalan
z: paraleldzlemlerdebulunankafesrgsistemlerininsays
d: diyagonalrgubuununsistemboyu
s
1
: kafesrgdmnoktalarnnubukdorultusundakiaral
e: ubukprofillerinineksenleriarasndakiuzaklktr
18.09.2013
76
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/II.Grup
II.GrupokParalBasnubuklar:Kelemekonmuikikorniyerletekiledilenbasnubuklardr.
y
y x
x
1
y
y
x
x
1
s
1
b
c
0
0
Bu ubuklarn sadece malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma tahkiklerinin yaplmas yeterli
olur.
k
x x x x em
x
s P
i F
= e o = e s o
s
k
: ubuun tayc sistem dzlemi iindeki
burkulma boyu ile bu dzleme dik
burkulma boylarnn aritmetik ortalamas
x
: (xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
i
x
: ubuk enkesit alann (xx) eksenine
gre atalet yarap
Eit kollu korniyer durumunda: i
x
= i
Farkl kollu korniyer durumunda:

0
1.15
x
i
i ~
1
1,min
50
s
i
s
18.09.2013
77
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar
okParalBasnubuklar/III.Grup
III. Grup ok Paral Basn ubuklar: Enkesitlerinin asal eksenlerinin her ikisi de malzemesiz eksen olan
basn ubuklardr. Her iki eksene dik burkulma tahkikleri itibari narinlik dereceleriyle yaplr. Enkesitin
konstrktif zelliklerine bal olarak, enkesitin her iki asal eksenine paralel tekil edilen balant
elemanlarnn tamam ereve balant veya tamam kafes balant tarznda olabilecei gibi; bir asal
eksene paralel balantlar ereve tarznda iken dier asal eksene paralel olanlar kafes tarznda olabilir.
x x x x x x x
x
y
y
y
y
y
y
y
y
e
e
e
e e e
1
1
1
1
e e
e
m=2
m=2
m=2
m=2
m=2
m=2
m=4
m=2
2 2
1
2 2
1
'
2
2
xi x x xi x xi em
yi y y yi y yi em
m P
F
m P
F
= + e o = e s o
= + e o = e s o
18.09.2013
78
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler
Dolu gvdeli kiriler arlkl olarak eilmeye alan kirilerdir. Bu kiriler tayc sistem
ierisinde ana kiri, tali kiri, at a gibi ekillerde karmza kar. Hadde kirileri eklinde
tek profille tekil edilebildikleri gibi, kaynakl yapma kiriler eklinde de tekil edilebilirler.
Hadde kirileri:
Kaynakl yapma kiriler:
18.09.2013
79
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler
HaddeKirileri
zellikle bina tr yaplarda kaynakl yapma kirilere kyasla dk atlye maliyeti nedeniyle
scak veya souk haddelenmi profiller tercih edilmektedir. En ok kullanlan profiller ift
simetrik I profillerdir. U profiller daha ok kenar kirilerinde ve at aklarnda kullanlr ve bu
profillerin burulmadan dolay dnmesini engellemek iin konstruktif nlemler alnmaldr.
Hadde profillerin enkesitlerinin yeterli olmamas durumunda bu profillerin balklarna
levhalar kaynaklanarak eilme mukavemetleri arttrlabilir. Ayrca byk kesme kuvveti
etkisindeki ksa kirilerde kayma mukavemeti gvdenin bir veya iki tarafna levha
kaynaklayarak arttrlabilir.
18.09.2013
80
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler
KaynaklYapmaKiriler
Kaynakl yapma kiriler hadde profillerinin yeterli veya ekonomik olmad durumlarda tercih edilir. Bu
kiriler tek ve ya ift simetrili veya tek veya ift gvdeli olarak tekil edilirler. Tek simetrili kiriler kreyn
kirilerinde sz konusudur. Kiriin byk burulma rijitlikli olmas isteniyorsa ift gvdeli veya sandk
kesitli kiriler sz konusudur. Bu tr kiriler daha ok kprlerde karmza kmaktadr.
Kaln balk levhalar kaynak ssn hzl bir ekilde ilettiklerinden ve yksek souma hzndan dolay
sertlemelere sebep olduklarndan balk levhalarnn kalnlklar snrlandrlmtr. Ayrca kaynak z
gerilmelerinden dolay ok eksenli gerilme durumu ortaya kmaktadr ve kalnlk ve malzeme kalitesi
arttka gevrek krlma tehlikesi de artmaktadr. Bu nedenle balk levhas kalnlklar Fe37 iin 50 mmyi ,
Fe 52 iin 30 mmyi amamaldr. Ayrca balk levhasnn genilii, kalnlnn 15 katndan fazla
olmamaldr.
Kaynakl yapma kirilerin n boyutlamasnda kiri ykseklii h, geilen aklk lye bal olarak u ekilde
dikkate alnabilir:
Kreyn kirileri:
Bina tr yaplardaki normal kiriler:
Karayolu kpr kirileri:
1 1
7 12
h l
| |
~
|
\ .
1 1
15 25
h l
| |
~
|
\ .
1 1
20 30
h l
| |
~
|
\ .
18.09.2013
81
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler
GerilmeTahkiki
Dolu gvdeli kirilerin elastisite teorisine gre kesit, ek ve birleim hesaplar normal
gerilmelerin kiri yksekliince lineer dald kabulne dayanr.
ki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde normal gerilmelerin kesitte dalm:
y
z
x
y z
M
M N
z y
A I I
o = +
18.09.2013
82
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler
GerilmeTahkiki
z y
xz
y g
V S
I t
t =
t
g
y z
xy
z
V S
I t
t =
18.09.2013
83
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ekme ve basn ubuklarndan oluan tayc sistemlere kafes kiri denir. ubuk eksenleri
ayn dzlemde olan kirilere dzlem kafes kiriler denir. ubuklarn birleim yerlerine dm
noktalar denir.
diyagonal
stbalk
Altbalk
18.09.2013
84
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Kafes kirilerde ubuk eksenleri dm noktalarnda, geometrik anlamda bir noktada
kesitirilerek ubuklara eksenel kuvvet gelmesi salanm olur.
Dm noktalarnn tekilinde ubuklarn birleimlerinin, kafes kiri teorisindeki srtnmesiz
mafsal kabulne uygun olmamasndan dolay meydana gelecek ikincil momentler ihmal
edilebilecek dzeydedir.
Byk aklk ve byk kiri ykseklii hallerinde kafes kiriler dolu gvdeli kirilere tercih
edilir. Yksek yaplarda yaklak olarak 15 mden byk aklk ve 1.5 mden byk kiri
ykseklii halinde dolu gvdeli kiriler ekonomik olmaz.
Dzlem kafes kiriler st ve alt balk ubuklar ile bunlarn arasnda bulunan rg
ubuklarndan oluur. Dey rg ubuklarna dikme, eik rg ubuklarna diyagonal denir.
18.09.2013
85
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
eitliUygulamaAlanlar
18.09.2013
86
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Sistemekilleri
a),b): Paralelbalkl
c),d): Trapez
e),f),g),h),i): gen
j),k): stbalparabolik
l): Altbalparabolik
18.09.2013
87
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ParalelBalklKafesKiriler
Yardmcrgubuklar
18.09.2013
88
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ParalelBalklKafesKiriler
Paralel balkl kafes kiriler yksek yaplarda ak, stabilite balants, rzgar kirii, dz atlarda ve ed
sistemi atlarda at makas ve deme ana kirii olarak, kprlerde de ana kiri ve yatay rzgar kirii
olarak kullanlr. Kullan yerine bal olarak rg ubuklarnn tekili farkl olur.
a) f) kafes kirileri basit kafes
kirilerdir, ubuklar birbirlerini
kesmez ve sistem statik adan
belirlidir. g) k) kirilerinde ise
ubuklar birbirine keser ve sistem
statik adan belirli veya belirsiz
olabilir.
a) kafes kirii ak grnmnden
dolay ok tercih edilen bir kafes
kiritir. Diyagonallerin alar 50 65
dir. Kolon akl ve ona bal
olarak sistem ykseklii arttka
dikmeler yerletirilir.
b) kafes kiriinde dikmeler rnein kpr enine kirilerinden dolay, c) kafes kiriinde dikmeler at ak
mesafelerinden dolay gerekir. ok byk aklklarda d)de olduu gibi yardmc kafes sistemler kullanlr.
Bunlar basn ubuklarnn burkulma boylarn azaltrlar.
18.09.2013
89
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
EkonomikSistemSeimi
Sistem boyutlarnn ekonomik seiminde
sistem ykseklii hnn kolon ara mesafesi lye oran,
dm noktas ara mesafesi a,
diyagonaller ve alt balk arasndaki a ( 45 65)
etkilidir.
Sistemyksekliih
BasitkirileriinSreklikirileriin
1 1
8 12
h l
| |
~
|
\ .
1 1
10 20
h l
| |
~
|
\ .
Dmnoktasaramesafesia
atmakaslariinKprleriin
1.5m
2.0m
2.4m
3.0m
3.5m10.0m
18.09.2013
90
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ubukEnkesitler
Balkubuklar
rgubuklar
Tekgvdeli iftgvdeli Dmnoktalevhasz
18.09.2013
91
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
ubuklarnBoyutlandrlmas
Kafes kiri ubuklarnn boyutlandrlmasnda aadaki admlar izlenir:
Ykler belirlenir: Arlk, rzgar, kar, deprem v.b.
ubuk kuvvetleri hesaplanr: at kafes kirilerinde olduu gibi sabit ykler
tayan kafes kirilerin ubuk kuvvetleri Cremona, Ritter yntemleri veya
bilgisayar programlar ile, kpr ana kirii, kren kirii gibi hareketli yklerin
etkisindeki kafes kirilerin maksimum ubuk kuvvetleri de tesit izgilerinden
faydalanlarak veya bilgisayar programlar ile hesaplanr.
ubuk enkesit seimi ve boyutlama

emn
(Basn ubuklarnda her iki dorultuda burkulma boylarna dikkat
edilmelidir.)
18.09.2013
92
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
DmNoktalarTekili
Dm noktalarndaki birleimlerin, genelde birleimlerle ilgili olarak renilen
kurallarla yaplr. Burada hesabn zellik gsteren yanlar vurgulanacaktr.
A
A
B
C C
A:Mahya
B:Mesnet
C:Balktakrknokta
A, B, C tr balklarn sreksizlik gsterdii noktalar zel dm noktalar, dierleri
ise olaan dm noktalar olarak adlandrlr.
18.09.2013
93
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
OlaanDmNoktalar
Balk ubuu sreklidir, rg ubuklar balk ubuuna bayrak levhas ad
verilen dm noktas levhas aracl ile balanr.
rg ubuklarn bayrak levhasna balayan birleim arac (bulon) says
rg ubuu kuvvetine gre saptanr.
Balk ubuunu bayrak levhasna balayan bulon says ise, bu ubuun
dm noktasna her iki taraftan getirdii ubuk kuvvetlerinin farkna gre
hesaplanr. eitli ykleme durumlar gz nnden bulundurularak
alnmas gvenli olur
Balk ubuu srekli gittiinden, bayrak levhasnn ubuk eksenleri ile
yapt a 30 olduu srece bu levhada kontrol gereksizdir. Bayrak
levhas kalnl, btn dm noktalarnda eit olmak zere 8, 10, 12 veya
ok ender 14 mmdir. Bayrak levhalarnda ideal biim dikdrtgendir, en
azndan iki kenar birbirlerine paralel olmaldr. kntl ke
bulunmamaldr.
( )
max
1.5 max max
hesap sol sa
P N N N ~ s
18.09.2013
94
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Dm noktas izim admlar:
ubuklar eksenleriyle izilir. (malat kolayl asndan bulon delik
eksenleri bir noktada kesitirilir.)
ubuk kenar izgileri izilir, aralarnda 3 8 mm kalacak ekilde rg
ubuklar ular belirlenir.
Bulon aralklar minimuma yakn seilerek rg ubuklar yerletirilir ve
bayrak levhas boyutlanr.
Gerekli boyutlar yazlr.
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
18.09.2013
95
Y.Do.Dr.Cenkstnda
zelDmNoktalar
Bu noktalarda balk ubuklar da sreksiz olduklarndan, btn ubuklar bayrak
levhalarna aktardklar maksimum kuvvete gre balanrlar.
Mahya dm noktas:
Olaan dm noktasndan farkl olarak bayrak levhas kontrol edilir.
(N, T: Levhann bir taraftan dier tarafa aktard kuvvetlerin yatay ve dey
bileenleridir.)
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
18.09.2013
96
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
18.09.2013
97
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
e
h
L
t
L
Altbalkkrknoktalar
18.09.2013
98
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
Bulonlu DmNoktalar
Mesnetdmnoktas
18.09.2013
99
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
OlaanDmNoktalar
18.09.2013
100
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
18.09.2013
101
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler
KaynaklDmNoktalar
zelDmNoktalar
MahyaDmNoktas
MesnetDmNoktas
18.09.2013
102
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikTaycSisteminRijitletirilmesi
elik endstri yaplar ve bina tr taplar kolon ve kirilerden oluurlar. Yaplarn yatay ykler
altnda stabilitesinin salanmas iin yeterli tama gc ve rijitlie sahip elemanlara
gereksinimi vardr. Yapya etkiyen yatay ykleri u ekilde snflandrabiliriz:
D yatay ykler: Rzgar ykleri, yer hareketleri, kren kirilerinden kaynaklanan ykler,
makinelerden kaynaklanan ykler, arpma, patlama ykleri, deprem ykleri.
yatay ykler: Basn etkisindeki yap elemanlarn veya enkesit paralarnn, eik
duruundan ve n eilmesinden kaynaklanan, etkileri geometrik ve fiziksel lineer olmayan
tayc sistem davrann arttrabilecek ykler.
Is etkileri: Statik adan belirsiz rijitletirme sistemlerinde zorlamalara neden olabilecek
ykler.
n germe: Rijitletirme sistemlerinde belirli bir ykleme durumu iin planl olarak
uygulanan, basn dayanm zayf ekme elemanlarnn devre d kalmas olasln azaltan
veya tamamen ortadan kaldran ykleme durumu.
18.09.2013
103
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Sistemler
18.09.2013
104
Y.Do.Dr.Cenkstnda
aprazlarilerijitletirme
18.09.2013
105
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Plaklarilerijitletirme
Serbestoturanbetonarmeduvar
Har
ereveiindebetonarmeduvar
Betonlamantolanm
elikereve
ereveiindeymaduvar
(dkyatayykleriin)
ereveiindeburumagvenlii
salanmeliklevha
18.09.2013
106
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekirdeklerilerijitletirme
18.09.2013
107
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Endstriyaplar
erevesistemlerintemelformlar
Kolonvekirilerintekili
Temeleankastrekolonlarlatekiledilmisistemler
18.09.2013
108
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Endstriyaplar Eninerijitletirme
elik endstri yaplar yaplarnda tek ve ok aklkl olarak tekil edilirler. Kolonsuz bir i hacim elde
etmek iin enine dorultuda ounlukla ereve sistemler seilir. Enine dorultuda rijitletirmede
genelde aprazlar, diyagonaller kullanlsa da, nadir de olsa temele ankastre, at kirilerine mafsall veya
moment aktaracak ekilde bal kolonlar seilebilir. Bu temele ankastre kolonlarla oluturulan sistemler
dier aprazlarla veya plak tr rijitletirmelerle oluturulan sistemlere gre daha az rijittir ve malzeme
asndan ekonomik deildir. Bu sistemlerin yerine ksa endstri yaplarnda at dzleminde boyuna
dorultuda aprazlar tekil edilerek yatay yklerin kalkan duvara aktarlmas mmkn olmaktadr.
18.09.2013
109
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Endstriyaplar Boyunarijitletirme
elik endstri yaplar yaplarnn boyuna dorultuda rijitletirilmesinde genel olarak apraz duvarlar
kullanlr. at aprazlar kalkan duvarlara etkiyen rzgar yklerini boyuna dorultudaki duvarlara aktarr.
Bunun tesinde at aprazlar basn etkisindeki kalkan duvar kolon ve at makas st balklar stabilite
kuvvetlerini karlarlar. at aprazlarndan boyuna dorultuda duvarlara aktarlan kuvvetlerin tanmas
dey aprazlar, Kdiyagonaller ile salanr.
18.09.2013
110
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Endstriyaplar
Damlalka
Normalaklar
Mahyaa
atstabilitebalar
Kalkanduvar
Kalkanduvar
kirii
Yataykuak
Temel
Boyunaduvarstabilitebalar
Duvarkaplama
atrts
18.09.2013
111
Y.Do.Dr.Cenkstnda
nretimligergiubuklar
18.09.2013
112
Y.Do.Dr.Cenkstnda
TaycSisteminRijitletirilmesi
Uygulama BerlinOlimpiyatStad
18.09.2013
113
Y.Do.Dr.Cenkstnda
18.09.2013
114
Y.Do.Dr.Cenkstnda
18.09.2013
115
Y.Do.Dr.Cenkstnda
18.09.2013
116
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
18.09.2013
117
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
18.09.2013
118
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
SistemTipleri
102030405060708090100110120130
Rijitereve
aprazlereve
artmalkafeskirilisistem
Dmerkezaprazlereve
Rijitveaprazlereve
kombinasyonu
Tpsistem
Kafestpsistem
Dengevekuakkafeskirilisistem
Demettpsistem
elikkaterevelikompozit
ereve
SSTEMTPLER
KATADED
18.09.2013
119
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Rijitereveler
Rijit erevelerde kolon ve kiriler birbirlerine moment
aktaracak ekilde balanmtr. Bu tr sistemler 20 kattan
yksek yaplar iin efektif deildir.
Lever House, New York, USA, 1952
18.09.2013
120
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
aprazlereveler
Empire State Building, New York, USA, 1931
18.09.2013
121
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
artmalkafeskirilisistem
Staybridge Suites, Chicago, USA, 2008
18.09.2013
122
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Dmerkezaprazlereveler
18.09.2013
123
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Dengevekuakkafeskirilisistem
First Wisconsin Center, Milwaukee,
USA, 1974
18.09.2013
124
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Tpsistem
DeWittChestnut Apartment Building, Chicago, USA, 1965
18.09.2013
125
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Kafestpsistem
Citigroup Center, New York, USA, 1977
18.09.2013
126
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Kafestpsistem
Bank of China Tower, Hong Kong, China, 1990 John Hancock Center, Chicago, USA, 1969
18.09.2013
127
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar
Demettpsistem
The Sears Tower, Chicago, USA, 1974

Celiksunum

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Celiksunum

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

18.09.

Farkl kollu korniyer durumunda:

Das könnte Ihnen auch gefallen