3

Spis rzeczy
Od Redakcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Note from the Editors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
DEBATY
Polityka energetyczna oraz moliwoci wsppracy wielostronnej w basenie Morza
Czarnego, ION MUNTEAN (Modawia); SINAN OGAN (Turcja); TENGIZ PCHALADZE (Gruzja);
SERHIJ TOSTOW (Ukraina); GRIGORIJ TROFIMCZUK (Rosja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
WSPCZESNO
SERHIJ GLEBOW, - :

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
HAYNA JAWORSKA, -
- : . . . . 61
JAKUB PIEKOWSKI, Giurgiuleti okno maego kraju na wielki wiat . . . . . . . . . . . . . . . 71
ELMIRA MURATOWA,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
ALEKSANDRA GRYLAK, Turcy meschetyscy historia i wspczesno w Gruzji
i w innych pastwach postradzieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
SAAWAT ISCHAKOW, . . . . 121
ESEJ
KAZIMIERZ WYCICKI, Przyszo Rosji. Rozbiene scenariusze 2020-50 . . . . . . . . . . . . . . . . 131
REWAZ DORBENADZE, KRZYSZTOF UKJANOWICZ, Gruziski egzamin z demokracji . . . . 141
SYLWETKI
WODZIMIERZ SULEJA, Pisudski jako prometeista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
HISTORIA
MAREK KORNAT, U rde idei prometejskiej. Zwizek Zblienia Narodw Odrodzonych
(19211923) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
WOODYMYR KOMAR, Stosunki polityczne Ukraicw i Tatarw krymskich w okresie
midzywojennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
SELIM CHASBIJEWICZ, Tatarzy polscy w ruchu prometejskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
SZAHLA KAZIMOWA, Dziaalno antysowieckiej emigracji kaukaskiej w Turcji . . . . . 213
HENRYK BARTOSZEWICZ, Udzia Romana Knolla w akcji prometejskiej w okresie
ankarskim 1924-1925 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
MARCIN KRUSZYSKI, Kaukaz w polityce polskiego MSZ rola i znaczenie Konsulatu
Generalnego RP w Tbilisi w okresie midzywojennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
GEORGIJ MAMOULIA, .
- (1922 .) . . . 259
PAWE LIBERA, Ormianie i ruch prometejski w pierwszej poowie XX w.
Zarys problematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Nowy Prometeusz 2.indd 3 23-07-2012 10:02:03
4
Z ARCHIWUM
Depesze Dafera Sejdameta do Ligi Narodw i do Marszaka Jzefa Pisudskiego
w sprawie objcia przez Polsk mandatu nad Krymem, z komentarzem Pawa Libery . . . . 317
RECENZJE I OMWIENIA
ZAUR GASIMOW, , :
. . . . . . . . . . . . . . 323
AJDYN BALAJEW, .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
MAREK KORNAT, Sprawy kaukaskie w polityce europejskiej w latach 1831-1864
Ludwik Widerszal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
WARSZAWA
Warszawa Prometejska - Jarosaw Zieliski Prometejskie siedziby w przedwojennej
Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Warszawa Wschodnia Kalendarium wschodnich wydarze w stolicy . . . . . . . . . 349
SPIS RZECZY
Nowy Prometeusz 2.indd 4 23-07-2012 10:02:03
5
Od Redakcji
Drodzy Czytelnicy, w wasze rce oddajemy drugi numer Nowego Promete-
usza, powicony szeroko rozumianym problemom regionu Morza Czarnego.
Obszar ten zawsze zajmowa wane miejsce w polityce midzynarodowej, gdy
stanowi geograczn granic midzy Europ i Azj oraz zbiegaj si w nim
niezliczone szlaki handlowe czce Wschd z Zachodem. W ostatnich latach
znaczenie regionu Morza Czarnego wzroso z powodu skrzyowania w nim
strategicznych tras przesyu surowcw energetycznych. O kwesti polityki ener-
getycznej oraz perspektywy rozwoju wsppracy wielostronnej w tym obszarze
zapytalimy ekspertw z Modawii, Turcji, Gruzji, Ukrainy i Rosji. Zapraszamy
do zapoznania si z ich wypowiedziami w dziale DEBATY.
W tematyce zwizanej z regionem Morza Czarnego pozostajemy rwnie
w sekcji WSPCZESNO. Serhij Glebow zastanawia si nad dugofalowymi
skutkami bliskiej wsppracy rosyjsko-tureckiej dla bezpieczestwa energetycz-
nego regionu i Unii Europejskiej, z kolei Hayna Jaworska analizuje polityczne
i symboliczne aspekty problemu delimitacji ukraisko-rosyjskiej granicy morskiej
w regionie Morza Azowskiego. Rozwaajc istotne procesy zachodzce w inte-
resujcym nas obszarze nie sposb nie wspomnie o Modawii, ktrej ogromny
sukces w postaci budowy portu morskiego w Giurgiuleti nawietla Jakub Pie-
kowski. Dwa kolejne teksty Elmiry Muratowej i Aleksandry Grylak dotycz
problematyki dwch narodowoci deportowanych z obszaru czarnomorskiego
w 1944 r., a ktre obecnie staraj si odnale swoje miejsce w postsowieckiej
rzeczywistoci. Mowa tu o Tatarach krymskich, ze szczeglnym naciskiem na
rol odradzajcego si wrd ich spoecznoci islamu oraz o Turkach mesche-
tyskich, walczcych o prawo do repatriacji w Gruzji. Ostatni artyku dziau
dotyczy stanu wspczesnych bada nad prometeizmem. Jego autor Saawat
Ischakow, stawia szereg niezwykle wanych pyta dotyczcych aktualnoci i ce-
lowoci rozwaa naukowych nad histori ruchu prometejskiego dzi.
Wspczesno regionu Morza Czarnego to rwnie ponury czas wojny
rosyjsko-gruziskiej w 2008 r. W cigu czterech lat od tamtych wydarze oba
pastwa, cho w rnej formie i skali, borykaj si zarwno z problemami we-
wntrznymi, jak i ze skutkami globalnego kryzysu ekonomicznego. W dziale
ESEJ prezentujemy dwa teksty powicone sytuacji w tych krajach. Kazimierz
Wycicki prezentuje moliwe scenariusze rozwoju Rosji w latach 2020-2050,
z kolei Rewaz Dorbenadze i Krzysztof ukjanowicz analizuj napit sytuacj
przedwyborcz w Gruzji.
W sekcji SYLWETKI mamy ogromn przyjemno zaprosi do przeczytania
artykuu Wodzimierza Sulei, powiconego Jzefowi Pisudskiemu. Mogoby
Nowy Prometeusz 2.indd 5 23-07-2012 10:02:04
6
si wydawa, e posta Marszaka zostaa ju wyczerpujco opisana w Polsce,
jednak analiza jego osoby jako prometeisty jest nowoci. W kolejnym zeszycie
Nowego Prometeusza planujemy zamieci drugi, niezwykle wany gos dotyczcy
aktywnoci prometejskiej Pisudskiego, autorstwa Andrzeja Nowaka.
W rubryce HISTORIA poruszamy si wrd zagadnie zwizanych z ak-
tywnoci emigracji narodw prometejskich, rwnie zwizanych z basenem
Morza Czarnego. Marek Kornat, w swoim artykule powiconym Zwizkowi
Zblienia Narodw Odrodzonych, przyblia dziaalno i gwne postaci pierw-
szej organizacji prometejskiej powstaej w Polsce. Ukraiski historyk Woo-
dymyr Komar analizuje stosunki polityczne pomidzy Ukraicami a Tatarami
krymskimi w okresie midzywojennym. Z kolei polscy Tatarzy i ich aktywno
w ruchu prometejskim jest tematem artykuu Selima Chazbijewicza. Kolejni
autorzy przenosz nas w region Kaukazu Szahla Kazimowa prezentuje dzia-
alno emigracji kaukaskiej w Turcji, ze szczeglnym naciskiem na dziaalno
wybitnej postaci ruchu prometejskiego Mehmeda Emina Resulzade. Z kolei
Wodzimierz Bartoszewicz i Marcin Kruszyski ukazuj aktywno dwch pol-
skich przedwojennych placwek dyplomatycznych na Kaukazie Poselstwa RP
w Ankarze, w szczeglnoci w okresie, gdy dziaa tam Roman Knoll, oraz Kon-
sulatu Generalnego RP w Tbilisi. W nastpnym prezentowanym Pastwu artyku-
le Georgij Mamoulia przedstawia nieznane fakty i dokumenty dotyczce kulisw
przygotowa do organizacji powstania zbrojnego w Gruzji w 1922 r. I - last, but
not least - artyku autorstwa Pawa Libery, ktry stawia sobie za cel odpowied na
pytanie dlaczego Ormianie nie uczestniczyli w ruchu prometejskim?
W regionie Morza Czarnego pozostajemy rwnie w sekcji Z ARCHIWUM,
gdzie prezentujemy depesze Dafera Sejdameta do Ligi Narodw oraz do Mar-
szaka Pisudskiego w sprawie objcia przez Polsk mandatu Ligi Narodw
nad Krymem. Dokumenty poprzedzone s wprowadzeniem autorstwa Pawa
Libery.
Zapraszamy take do rubryki RECENZJE, gdzie bd Pastwo mogli za-
pozna si z omwieniami prac Dafara Sejdameta, Georgija Mamoulii, a take
Ludwika Widerszala.
W niniejszym zeszycie Nowego Prometeusza inicjujemy rwnie cakiem nowy
dzia, a mianowicie WARSZAW, gdzie, zgodnie z gwnym zaoeniem na-
szego czasopisma, porusza si bdziemy zarwno w prometejskiej przeszoci
stolicy, jak i prezentowa jej wspczesne oblicze. Tym razem, na stacji Warsza-
wa Prometejska prezentujemy tekst znanego varsavianisty Jarosawa Zieliskie-
go wycieczk i spacer do siedzib najwaniejszych przedwojennych instytucji
i organizacji ruchu prometejskiego. Z kolei przystanek Warszawa Wschodnia
przenosi nas do wspczesnoci, prezentujc kalendarium najwaniejszych, na-
szym zdaniem, wydarze kulturalnych, artystycznych i naukowych dotyczcych
OD REDAKCJI
Nowy Prometeusz 2.indd 6 23-07-2012 10:02:04
7
szeroko rozumianych spraw wschodnich w stolicy, od momentu wydania ostat-
niego zeszytu Nowego Prometeusza (padziernik 2011).
Zapraszamy do lektury!
DR HIJRAN ALIYEVA-SZTRAUCH prezes Domu Kaukaskiego w Polsce, inicjatorka
powstania i Redaktor naczelna Nowego Prometeusza
Aleksandra Grylak doktorantka na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu
Warszawskiego, absolwentka i pracownik Studium Europy Wschodniej UW, czonek
zarzdu Domu Kaukaskiego w Polsce
Tadeusz Iwaski doktorant w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, anali-
tyk w Orodku Studiw Wschodnich
OD REDAKCJI
Nowy Prometeusz 2.indd 7 23-07-2012 10:02:04