Sie sind auf Seite 1von 172

Schrifenreihe

der Juristischen Schulung


Band 93
Juristische Methodenlehre
von
Dr. Dr. h. c. Reinhold Zippelius
em. Professor an der Universitt
Erlangen-Nrnberg
10., neu bearbeitete Aufage
bersetzungen:
ins Spanische (1975, bearbeitete Fassung)
ins Ukrainische (2004)
und ins Georgische (2009)
Verlag C.H. Beck Mnchen 2006
iuridiuli meTodebis moZRvreba
rainhold cipeliusi
samarTlis sapatio doqtori,
erlangen-niurnbergis universitetis
emeritirebuli profesori
meaTe gadamuSavebuli gamocema
bekis gamomcemloba, miunxeni 2006
Targmanebi:
espanur enaze (1975, gadamuSavebuli gamocema)
ukrainul enaze (2004)
da qarTul enaze (2009)
germanulidan Targmna da qarTul kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi moiyvana levan
ToTlaZem, samarTlis asesori (baden-viurtembergi, germania)
bersetzung und Anpassung an die georgische Gesetzgebung von Levan Totladze, Rechtsassessor (Baden-Wrt-
temberg, Deutschland)
samecniero redaqtori merab turava, samarTlis doqtori (berlinis humboldtis
universiteti, germania), profesori (saqarTvelos universiteti da ivane javaxiSvi-
lis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti), saqarTvelos uzenaesi sasamarT-
los sisxlis samarTlis saqmeTa palatis yofili Tavmjdomare
Wissenschafliche Redaktion von Merab Turava, Dr. jur. (Humboldt-Universitt zu Berlin, Deutschland), Profes-
sor (Universitt von Georgien und Staatliche Ivane-Javakhishvili-Universitt Tbilisi), Vorsitzender Richter der
Strafrechtskammer am Obersten Gericht von Georgien a. D.
winamdebare wigni momzadebulia evrokavSiris finansuri mxardaWeriT. aRniSnul wign-
Si ga moTqmuli mosazrebebi ar gamoxatavs evrokavSiris oficialur pozicias.
Das vorliegende Buch ist mit fnanzieller Untersttzung der EU erstellt. Die in dem vorliegenden Buch vorgestell-
ten Meinungen sind keine ofzielle Einstellung der Europischen Union.
Das vorliegende Buch wurde mit fnanzieller Untersttzung der Deutschen Gesellschaf fr Technische Zusam-
menarbeit (GTZ) GmbH herausgegeben. Der Herausgeber bernimmt fr die Richtig keit und Vollstndigkeit
des Inhaltes keine Verantwortung.
winamdebare wigni gamocemulia germaniis teqnikuri TanamSromlobis sazogadoebis
(GTZ) finansuri mxardaWeriT. gamomcemeli ar iRebs pasuxismgeb lobas wignis Sinaar-
sobrivi mxaris sisworeze.
teqnikuri uzrunvelyofa | jgufi `siesta~
2006 Verlag C. H. Beck oHG, Mnchen (2006)
licenziis mflobeli qarTul gamocemaze GTZ 2009
ISBN 978-9941-414-13-8
beWdva da akinZva: Druckerei C. H. Beck
Bergerstrae 3
D-86720 Nrdlingen
Technische Versorgung | Gruppe `SIESTA~
2006 Verlag C. H. Beck oHG, Mnchen (2006)
Lizenzinhaber fr Georgische Ausgabe GTZ 2009
ISBN 978-9941-414-13-8
Druck und Bindung: Druckerei C. H. Beck
Bergerstrae 3
D-86720 Nrdlingen
meaTe gamocemis winaTqma
gadaWarbeba modis sayvareli Svilia. ase, rom azrovnebis mi-
marTulebebi iurisprudenciaSi sxvadasxva dros, arc Tu iSvia-
Tad, ixrebian iqiTken, rom samarTlis qmnis racionaluroba da,
gansakuTrebiT, logikuri instrumentebis SesaZleblobaunariano-
ba, (cnebaTa iurisprudenciis magaliTis mixedviT Tu vimsjelebT),
gadaWarbebulad an, (Tavisufali samarTlis moZRvrebis Tanaxmad),
arasakmarisad iqnas Sefasebuli. winamdebare, mokle moZRvreba me-
Todebis Sesaxeb cdilobs, aseTi eqstremaluri poziciebi Tavidan
aicilos.
xelisuflebis danawilebisa da samarTlebrivi usafrTxoe-
bis principebs Seesabameba is, rom kanoni Seicavs zogad normebs,
romelTac marTlmsajulebisa da administraciuli organoebisa-
Tvis savaldebulo Zala aqvs. amitom, rogorc wesi, am normebis
arsi interpretaciis wesebis mixedviT unda iqnas dadgenili, raTa
moxdes maTi dacva. imavdroulad, samarTlis ZiriTadi funqcia,
migviyvanos problemebis samarTlian gadawyvetamde, gulisxmobs,
rom igi mudmivad mxedvelobis arealSi unda iyos. amitom kanonis
interpretacia, enobrivi da logikuri SesaZleblobis farglebSi,
problemebis samarTliani gadawyvetisaTvis unda iRvwodes ( 3
I b, d; 10 IV). samarTlis amocana, samarTlianobis amocanebis ga-
dasawyvetad konsensusunariani gadawyvetilebebi SemogvTavazos,
aseve, SesaZlebelia, kanonis mkacrad savaldebulo ZalasTan
konfliqtSi aRmoCndes: es maSin xdeba, rodesac xelovnebis yvela
wesiT interpretirebuli kanoni samarTlianobis miRwevis funq-
cias aSkarad ver asrulebs. am SemTxvevaSi, Tu samarTlianobis
argumentebi ufro wonadia, vidre xelisuflebis danawilebisa da
samarTlebrivi usafrTxoebis argumentebi, romlebic kanonis si-
tyva-sityviTi JReradobis mkacrad dacvas moiTxoven, saWiroa po-
zitiuri samarTlis ganvrcoba da Sesworeba ( 3 I b; 11).
am procesSi, aseve, naTlad Cans meToduri gansjis sazRvrebi:
sabolood, interpretaciisa da samarTlis ganviTarebis wesebis
mixedviT struqturirebuli Tvalsazrisebi, xSirad, racionalu-
rad gadauwyvetel Sefasebebsa da gadawyvetilebaTa Tavisufal
sivrceebs qmnis. mokled, kanonis interpretacia da samarTlis
VI
ganviTareba, marTalia, racionalurad struqturirebadia, magram
ara uproblemod racionalurad determinirebadi ( 3 I b; 10 VII).
iuridiuli meTodebis warmodgenili moZRvreba efuZneba sa-
marTlebriv-filosofiur Tvalsazrisebs, romlebic Cems wignSi
`samarTlis filosofia~ (meoTxe gamocema, 2003) warmovadgine. im
wignSi ganxiluli sakiTxebi ganmeorebiT aRar an mxolod mokled
iqnebian warmodgenili. es gansakuTrebiT Seexeba ZiriTad koncef-
cias, rom samarTlis ganviTareba `eqsperimentirebad azrovnebaSi~
xorcieldeba, romelSic gangrZobadad aris mcdeloba, adamianuri
Tanacxovrebis problemebis samarTliani da funqciaunariani ga-
dawyveta iqnas moZebnili. es aris problemaTa gadawyveta, rome-
lic permanentul gamocdasa da gaumjobesebas eqvemdebareba (ix.
11 III). Tavis legitimurobis warmodgenebSi iuridiuli meTodebis
moZRvreba, aseve, im azrs misdevs, rom TiToeuli adamianis go-
nebrivad gaazrebuli sindisi samarTlianobis Sesaxeb Cveni war-
modgenebis bolo instanciaa da, rom amis safuZvelze umravleso-
bis konsensusunariani warmodgenebis Camoyalibeba da gonebrivi
gansja unda ganxorcieldes (ix. 11 II 4; 18). aseve, kanonsa da
samarTlianobas Soris konfliqtisa (ix. 6; 24) da samarTle-
brivi problemebis (ix. 38 III; 39) gadawyvetis dros, sistemuri
da Sewonasworebuli azrovnebis wilTan dakavSirebiT, mivuTiTeb
`samarTlis filosofias~.
damwyeb studentebs, romlebic pirvel zogad miTiTebebs eZeben
imis Sesaxeb, Tu ra etapebad xorcieldeba kanonis gamoyeneba kon-
kretul samarTlebriv SemTxvevaSi, vurCev 6 da 14 wakiTxvas.
`iuridiuli meTodebis moZRvrebis~ espanurad gadamuSavebuli
TargmanisaTvis madlobas vuxdi baton profesor delgado ocan-
dos, ukrainulad TargmnisaTvis ki, batonebs doqtor bernhard
Sloersa da roman kornutas. koreqturis dros daxmarebisaTvis
madlobas gamovxatav qalbaton brigite Sulces mimarT.
erlangeni, 2006 wlis seqtemberi rainhold cipeliusi
qarTuli gamocemis winaTqma
sityva `meTodi samarTlis mecnierebaSic aRniSnavs gzas, raTa
Ria kiTxvebze racionalurad iqnas pasuxebi gacemuli.
magram samarTalSi arsebobs Ria kiTxvebis mravalferovneba.
ase, magaliTad, ra anTropologiuri garemoebebi warmoadgenen
samarTlis safuZvels? ra urTierTdamokidebuleba arsebobs sa-
marTalsa da socialur-faqtobriv garemoebebs Soris: ra moTxo-
vnebiT aris samarTali ganpirobebuli da ra saxiT axdens misi mo-
qmedeba sazogadoebaze zegavlenas? raSi mdgomareobs samarTlis
`moqmedebis Zala?~ gadasaxadebis an sasjelebis Sesaxeb rogori
sakanonmdeblo regulireba aris samarTliani, ra winapirobebis
arsebobis SemTxvevaSi unda warmoiSvas zianis anazRaurebis kano-
nismieri moTxovnis SesaZlebloba da, zogadad, rogor SeiZleba
ganisazRvros samarTlianoba?
magram `iuridiuli meTodebis moZRvreba~ Seexeba Ria ki-
Txvebis mxolod SezRudul nawils. germaniaSi gavrcelebuli
tradiciuli enobrivi gamoyenebis mixedviT, igi, upirveles
yovlisa, ikvlevs imas, Tu rogor unda moxdes kanonTa inter-
pretacia, ganvrcoba da ganviTareba. es aris kiTxvebi, romle-
bic, upirvelesad, mosamarTlis winaSe dgeba. Tu ra praqtikuli
mniSvneloba aqvT am kiTxveb s da ramdeni SemoqmedebiTi Sroma
devs am kiTxveb ze pasuxebSi, naTlad Cans sasamarTlo gadawyve-
tilebebis vrcel komentarebSi.
aseTi pasuxebis Ziebisas, saWiroa, kanons, racionaluri gans-
jis safuZvelze, SeZlebisdagvarad, rac SeiZleba meti gansazR-
vruloba mieniWos. amasTan, am SemTxvevaSi, naTlad Cans, rom iu-
ridiuli Tvalsazrisebi am sferoSic, marTalia, racionalurad
struqturirebadia, magram ara zustad gansazRvrebadi. samarTlis
gamoyenebis drosac rCeba xSirad adgili, romelic iseve arapro-
gnozirebadia, rogorc TviT cxovreba.
CemTvis pativi da sasixaruloa, rom es wigni saqarTveloSic ga-
moicema. madlobas vuxdi baton doqtor Sloers, rom es SesaZle-
beli gaxda.
erlangeni, 2008 wlis noemberi rainhold cipeliusi
VORWORT
Die Europische Union und ihre Mitgliedsstaaten sind seit langer Zeit im Bereich der
Hilfe fr die Rechtsentwicklung weltweit ttig: TACIS, Phare und Tempus sind bekannte
Namen fr Programme der Europischen Union in diesem Bereich.
Daneben untersttzen viele der Mitgliedsstaaten die Rechtsreformen in den Partner-
lndern durch ihre Durchfhrungsorganisationen. In den Lndern des sdlichen Kau-
kasus fhrt die Deutsche Gesellschaf fr Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH
im Aufrag des Bundministeriums fr wirtschafliche Zusammenarbeit und Entwicklung
(BMZ) seit 1993 mehrere Vorhaben zur Untersttzung der Rechts- und Justizreformen
durch. Im Rahmen der Vorhaben werden Lang- und Kurzzeitexperten eingesetzt, die
beratenden Ttigkeiten bei der Gesetzgebung ausben, Fortbildungsveranstaltungen
durchfhren und Vortrge auf Fachkonferenzen halten. Daneben werden regelmig
Fachpublikationen verfentlicht und Informationskampagnen fr die Zivilgesellschaf
untersttzt. In Georgien hat die GTZ zudem von 2005 bis 2009 das Vorhaben der Eu-
ropischen Union zur Untersttzung der Reform des Georgischen Parlaments durchge-
fhrt. Dieses Vorhaben untersttzt die Reformen des georgischen Parlaments sowie die
Rechtsangleichung an die Europische Union.
Das vorliegende Buch - die Methodenlehre von Reinhold Zippelius in georgischer
Sprache - ist das gemeinsame Werk dieser Vorhaben der GTZ.
Im Bereich der Staaten der Gemeinschaf unabhngiger Staaten (GUS)
1
und des War-
schauer Paktes hate und hat Deutschland einen groen Anteil an der Rechtsentwick-
lung, nicht zuletzt wegen des Einfusses des deutschen Rechts vor der Dominanz des
Rechts der Sowjetunion. Der politische Wunsch, sich Europa anzunhern oder gar beizu-
treten und auf dem Weg dahin die modernen Standards eines Rechtsstaates mit krafvoll
geschtzten Menschen- und Brgerrechten einzufhren, fhrte zu einem umfangreichen
Erfahrungsaustausch ber die Inhalte der neuen Gesetze und die Methoden der umfas-
senden rechtlichen und institutionellen Transformation hin zu einem modernen Rechts-
staat seit 1990. Hieraus entwickelte sich eine bis heute andauernde Zusammenarbeit zur
Fortfhrung der Rechts- und Justizreformen sowie zur weiteren Strkung rechtsstaatli-
cher Institutionen auf dem Boden einer modernen Verfassung.
Diese Zusammenarbeit erstreckte sich zu Beginn auf ausgewhlte Bereiche, wie etwa
die Beratung bei der Erarbeitung des georgischen Zivilgesetzbuches. Die juristische Me-
thodenlehre, die fr das Verstndnis der neuen, berwiegend kontinentaleuropisch ge-
prgten Gesetze herangezogen werden musste, wurde in Universitten und in der Praxis
jedoch noch nicht ausreichend vermitelt. Das fhrte in der Folge zu dem of beklagten
1
Zu der Georgien seit 2008 nicht mehr gehrt.
IX
Phnomen, Warum funktioniert es bei uns nicht, obwohl die neuen Gesetze da sind?.
Der Vergleich von Lehrbchern zur juristischen Methodenlehre aus verschiedenen Na-
tionen zeigt, dass die Zulssigkeit und der Umfang der Interpretation von Gesetzen, also
der Auslegung von Normen sehr unterschiedlich beurteilt wird. Das gilt ebenso fr die
Frage, was denn eine Rechtsnorm ist und somit Verbindlichkeit beanspruchen kann. Vor
diesem Hintergrund ist es nachvollziehbar, dass ein Gesetz, das einem auslndischen
Beispiel nachgebildet ist, in einem anderen methodischen Umfeld nicht wie gewnscht
funktioniert.
Bereits im Jahr 2004 erschien die ukrainische bersetzung der Methodenlehre von
Reinhold Zippelius. Die Publikation fand binnen Jahresfrist Eingang in die Rechtspre-
chung des ukrainischen Verfassungsgerichts und in die Lehrplne der juristischen Fakul-
tten. Dieses Ergebnis hat uns ermutigt, die Methodenlehre auch in georgischer Sprache
zu verfentlichen.
Die unterschiedlichen Rechtstraditionen in Deutschland und Georgien haben andere
Rechtsterminologien und Begrifsverstndnisse geprgt. Die Arbeit von Levan Totlad-
ze und Merab Turava ist daher mehr als eine bloe bersetzung, sie ist als ein Akt der
Rechts-, Sprach- und Wissensschpfung zu wrdigen. Groer Dank gebhrt zudem Na-
tela Sakhokhia, die die bersetzung sprachlich vervollkommnet hat.
Der grte Dank gilt jedoch Herrn Professor Dr. Reinhold Zippelius fr die hervor-
ragende Zusammenarbeit.
Dr. Bernhard Schloer
Projektleiter
EU-TACIS Projekt "Support for the Reform
of the Parliament"
Zeno Reichenbecher
GTZ-Programmleiter
Rechts- und Justizreformberatung im
Sdkaukasus
winasityvaoba
evrokavSiri da misi wevri saxelmwifoebi didi xania aqtiur mxar-
daWeras uweven msoflios sxva qveynebs samarTlis ganviTarebis miz-
niT. TACiS-i, Phare da Tempus-i swored am sferoSi moRvawe programe-
bia, romlebic uzrunvelyofilia evrokavSiris mier.
aRniSnulis paralelurad evrokavSiris wevri saxelmwifoebi Ta-
vianTi organizaciebis meSveobiT arian CarTuli partnior saxelm-
wifoTa samarTlebriv reformebSi. swored maT ricxvs ganekuTvneba
germaniis teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba (GTZ), romelic
germaniis ganviTarebisa da ekonomikuri TanamSromlobis federa-
luri saministros (BMZ) davalebiT 1993 wlidan sxvadasxva proeqts
axorcielebs samxreT-kavkasiaSi samarTlisa da iusticiis refor-
mebis mxardasaWerad. proeqtebis farglebSi saqarTvels stumroben
mokle da grZelvadiani eqspertebi, romlebic ewevian konsultaciebs
kanonSemoqmedebis procesSi, uZRvebian sakvalifikacio RonisZiebebs
da warmoadgenen moxsenebebs ama Tu im konferenciis farglebSi. amas-
Tan, mudmivad mimdinareobs iuridiuli literaturis publikacia
da samoqalaqo sazogadoebis sainformacio kampaniebis xelSewyoba.
saqarTveloSi GTZ-ma 2005-dan 2009 wlamde ganaxorciela evrokav-
Siris proeqti saqarTvelos parlamentis reformis mxardasaWerad.
parlamentis reformis xelSewyobasTan erTad proeqtis mizani iyo
adgilobrivi kanonmdeblobis miaxloveba evrokavSirTan.
winamdebare wigni _ rainhold cipeliusis iuridiuli meTodebis
moZRvreba qarTul enaze _ aris GTZ-is aRniSnuli proeqtebis erTo-
blivi produqti.
germaniam didi wvlili Seitana dsT-sa
1
da varSavis paqtis qveynebis
samarTlis ganviTarebaSi. aRniSnuli aseve ganpirobebuli iyo imiT,
rom germanuli samarTlis gavlena jer kidev didi iyo sabWoeTis
samarTlis gabatonebamde. evropasTan daaxloebisa da masSi gawevria-
nebis politikurma nebam mTeli ZalisxmeviT daculi da garantire-
buli adamianisa da moqalaqis uflebebiT aRWurvili samarTlebrivi
saxelmwifos Tanamedrove standartebis SemoRebasTan dakavSirebiT
1990 wlidan moyolebuli warmoSva gamocdilebaTa intensiuri ur-
TierTgacvla rig arsebiT sakiTxebze dawyebuli axali kanonebis Si-
naarsiTa Tu samarTlebrivi da institucionaluri transformaciis
meTodebiT, damTavrebuli Tanamedrove samarTlebrivi saxelmwifos
1
romelsac saqarTvelo 2008 wlidan aRar miekuTvneba.
XI
CamoyalibebiT. swored aqedan aRmocenda dRemde SenarCunebuli Ta-
namSromloba samarTlisa da iusticiis reformebis gagrZelebasa da
Tanamedrove konstituciis niadagze samarTlebrivi saxelmwifos
instituciebis mxardaWeris kuTxiT.
TanamSromloba Tavdapirvelad moicavda mxolod garkveul sfe-
roebs, magaliTad, rogoricaa konsultaciebi saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis SemuSavebisas. Tumca, universitetebsa da praqtikaSi
ar momxdara im iuridiuli meTodikis saTanado doneze miwodeba
da swavleba, romelic saWiro iyo axali, umTavresad kontinental-
evropul modelze orientirebuli kanonebis gagebisa da gaazrebisa-
Tvis. aRniSnulis Sedegad gaCnda kargad nacnobi kiTxva: ratom ar
funqcionirebs es yovelive CvenTan, Cven xom gvaqvs axali kanonebi?.
iuridiul meTodikasTan dakavSirebuli sxvadasxva qveynebis
saxelmZRvaneloebis Sedareba gviCvenebs, rom sxvadasxvagvaria ka-
nonis interpretaciis, anu ganmartebis dasaSvebobisa da masStabis
Sefaseba. igive exeba samarTlis normis gagebasa da mis savaldebu-
loobasTan dakavSirebul sakiTxebsac. aRniSnuli aspeqtebis gaTva-
liswinebiT, gasagebi da bunebrivia, rom kanoni, romelis Sedgenilia
ucxo qveynis magaliTis mixedviT, sxva meTodur garemoSi ver imuSa-
vebs (ifunqcionirebs) ise, rogorc es aris sasurveli.
2004 wels gamoica rainhold cipeliusis iuridiuli meTodebis
moZRvreba ukrainul enaze. publikaciam momdevno erTi wlis ganma-
vlobaSi daimkvidra adgili ukrainis sakonstitucio sasamarTlos
praqtikasa da iuridiul fakultetTa saswavlo programebSi. swored
es Sedegi iyo STagoneba imisa, rom iuridiuli meTodebis moZRvreba
gamogveca aseve qarTul enaze.
germaniisa da saqarTvelos gansxvavebuli samarTlebrivi tradi-
ciis Sedegad Camoyalibda ufro sxvagvari samarTlebrivi termino-
logia da cnebaTa axleburi gageba. Sesabamisad, levan ToTlaZisa
da merab turavas namuSevari metia, vidre ubralo Targmani, es aris
samarTlis, enisa da codnis Semoqmedeba/ganviTrebis aqti. didi ma-
dloba aseve q-n naTela saxokias, romelmac Sesrulebuli Targmani
srulhyo enobrivad.
Tumca, gansakuTrebuli madloba eZRvneba profesor doqtor
rainhold cipeliuss SesaniSnavi TanamSromlobisaTvis.
doq. bernhard Sloeri
jgufis xelmZRvaneli
EU TACIS-is proeqti `parlamentis
reformis mxardaWera~
ceno raihenbeheri
GTZ-is programis xelmZRvaneli
samarTlisa da iusticiis
refor mis konsultacia samxreT
kavkasiaSi
sarCevi
literaturis nusxa ......................................................................................... XIV
Semoklebani ...................................................................................................... XVI
Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
1. samarTali, rogorc mavalebeli da aRmWurveli debulebebis
sistema ........................................................................................................ 2
I. valdebulebebi da uflebamosilebebi ............................................. 2
II. kompetenciaTa ierarqia, rogorc racionalurad
struqturirebuli samarTlebrivi sistemis xerxemali ............... 3
III. calkeuli sakiTxebi ......................................................................... 4
2. samarTali moqmedebaSi (law in action) ......................................................... 8
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis
gadawyvetis gza ........................................................................................ 11
I. samarTliani gadawyvetilebis amocana .......................................... 11
II. samarTliani gadawyvetilebebis masStabi ..................................... 19
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi ............................................ 23
I. sityvebi, rogorc warmodgenebis gamomxatveli niSnebi ............. 23
II. interpretacia _ subieqturi~ Tu obieqturi~? ........................ 26
III. kanonis mniSvnelobis cvlileba.................................................... 30
Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
5. qmedebis Semadgenloba da samarTlebrivi Sedegi ................................. 34
I. qmedebis Semadgenlobisa da samarTlebrivi Sedegis
urTierTkavSiri .............................................................................. 34
II. samarTlebrivi Sedegi .................................................................... 36
6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da ganmavrcobeli debulebebi..... 37
7. samarTlis normaTa konkurencia ............................................................. 45
Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
8. interpretaciis klasikuri~ kriteriumebi ........................................... 52
9. normis sityviTi mniSvneloba, rogorc kanonis interpretaciis
amosavali wertili da misi farglebi ................................................... 55
I. sityviTi amosavali wertilis konstruqcia .............................. 55
II. enis konvencionaluri mniSvneloba ............................................... 57
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra ................. 59
I. interpretacia, rogorc legitimaciis problema ........................ 59
II. kanonis miznidan gamomdinare argumentebi
(Teleologiuri interpretacia) ................................................... 61
III. argumentebi konteqstidan ............................................................ 63
XIII
IV. samarTlianobis argumentebi ........................................................ 70
V. gadawyvetilebaTa analizi .......................................................... 72
VI. interpretaciis argumentebis urTierTkavSiri ......................... 75
VII. Riad darCenili sakiTxebi ............................................................ 77
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba ........................................................... 79
I. kanonis xarvezis dadgena ................................................................ 79
II. kanonis xarvezis Sevseba ................................................................. 84
12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba ................................................................. 90
I. tipiur SemTxvevaTa Sedareba, rogorc interpretaciisa da
kanonis xarvezis Sevsebis saSualeba ............................................. 90
II. tipiur SemTxvevaTa Sedareba sxva argumentebTan kavSirSi ....... 96
III. tipiur SemTxvevaTa Sedarebis safuZvelze samarTlebrivi
Sedegebis dazusteba ...................................................................... 98
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba ..................... 99
I. ganxorcielebadi samarTlis ganviTareba ....................................100
II. wina gadawyvetilebebis savaldebulo Zala ................................102
III. samarTlis ganviTarebis legitimuroba ......................................104
IV. wesis sawinaaRmdegod ganviTarebuli samarTlis
qmediToba ........................................................................................107
Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
14. Sesabamisi~ samarTlis normis moZebna ................................................109
I. Ziebis meTodi ...............................................................................109
II. gansjis unaris funqcia .................................................................112
15. faqtis sakiTxi .....................................................................................114
I. faqtobrivi sakiTxi da samarTlebrivi sakiTxi ...........................114
II. faqtobrivi garemoebebis dadgena ................................................116
III. sasamarTlos mier faqtobrivi garemoebebis dadgena ...............119
16. subsumcia da interpretaciis sivrce ..................................................122
I. iuridiuli silogizmi ....................................................................122
II. dakonkreteba: interpretacia Tu subsumcia? ............................124
III. dasaSvebi gadawyvetilebebi .........................................................127
17. diskreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli
gadawyvetilebebi ....................................................................................130
Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa damuSaveba samarTalSi
18. logikuri formalizmi samarTalSi ......................................................136
I. kalkulirebuli samarTlis idea...................................................136
II. ganxorcielebis sazRvrebi ............................................................137
19. monacemTa eleqtronuli damuSaveba samarTalSi ...............................141
sagnobrivi saZiebeli _ Sachregister ..................................................................145
literaturis nusxa
aq miTiTebuli literatura citirebulia mxolod avtorisa da gamo-
cemis wlis mixedviT. bibliografia, romelic calkeuli paragrafebisa da
nawilebis win aris miTiTebuli, am paragrafisa da nawilis farglebSi imave
saxiT aris citirebuli.
Adomeit, Klaus, Rechtstheorie fr Studenten, 3. Auf. 1990
Bydlinski, Franz, Juristische Methodenlehre und Rechtsbegrif, 2. Auf. 1991
Demko, Daniela, Zur Relativitt der Rechtsbegrife in strafrechtlichen Tatbestnden, 2002
Engisch, Karl, Logische Studien zur Gesetzesanwendung, 3. Auf. 1963
Engisch, Karl, Einfhrung in das juristische Denken, 10. Auf. 2005, hrsg. und bearb. von T. Wr-
tenberger und D. Oto
Esser, Josef, Vorverstndnis und Methodenwahl in der Rechtsfndung, 2. Auf. 1972
Fickentscher, Wolfgang, Methoden des Rechts, Bd. III 1976, Bd. IV 1977
Frosini, Vitorio, Gesetzgebung und Auslegung, 1995
Germann, Oskar Adolf, Probleme und Methoden der Rechtsfndung, 2. Auf. 1967
Heck, Philipp, Das Problem der Rechtsgewinnung und andere Abhandlungen, hrsg. von R. Dubis-
char, 1968
Hhn, Ernst, Praktische Methodik der Gesetzesauslegung, 1993
Joerden, Jan, Logik im Recht, 2005
Kaufmann, Arthur, Beitrge zur juristischen Hermeneutik, 1984
Kaufmann, Arthur, Das Verfahren der Rechtsgweinnung, 1999
Kaufmann, Arthur/Hassemer, Winfied/Neumann, Ulfied (Hrsg.) Einfhrung in Rechtsphilosophie
und Rechtstheorie der Gegenwart, 7. Auf. 2004
Kelsen, Hans, Reine Rechtslehre, 2. Auf. 1960
Koch, Hans-Joachim/Rmann, Helmut, Juristische Begrndungslehre, 1982
Koller, Peter, Teorie des Rechts, 2. Auf. 1997
Kramer, Ernst, A., Juristische Methodenlehre, 1998
Kriele, Martin, Teorie der Rechtsgewinnung, 2. Auf. 1976
Larenz, Karl, Methodenlehre der Rechtswissenschaf, 6. Auf. 1991
Larenz, Karl/Canaris, Claus Wilhelm, Methodenlehre der Rechtswissenschaf, 3. Auf. 1995
Lege, Joachim, Pragmatismus und Jurisprudenz, 1999
Looschelders, Dirk/Roth, Wolfgang, Juristische Methodik im Proze der Rechtsanwendung, 1996
MacCormick, Neil, Legal Reasoning and Legal Teory, 1978
Maschke, Andreas, Gerechtigkeit durch Methode, 1993
XV
Mller, Friedrich, Juristische Methodik, 9. Auf. 2004
Nawiasky, Hans, Allgemeine Rechtslehre, 2. Auf. 1948
Ot, Erward E., Die Methode der Rechtsanwendung, 1979
Ot, Erward E., Juristische Methode in der Sackgasse? 2006
Pawlowski, Hans-Martin, Methodenlehre fr Juristine, 3. Auf. 1999
Raisch, Peter, Juristische Methoden, 1995
Rhl, Klaus F., Allgemeine Rechtslehre, 2. Auf. 2001
Rthers, Bernd, Rechtstheorie, 2. Auf. 2005
Schapp, Jan, Hauptprobleme der juristischen Methodenlehre, 1983
Schmalz, Dieter, Methodenlehre, 4. Auf. 1998
Schneider, Egon, Logik fr Juristen, 5. Auf. 1999
Schrder, Jan, Recht als Wissenschaf, 2001
Vogel, Joachim, Juristische Methodik, 1998
Wank, Rolf, Die Auslegung von Gesetzen, 2. Auf. 2001
Weinberger, Ota, Rechtslogik, 2. Auf. 1989
Winkler, Gnther, Teorie und Methode in der Rechtswissenschaf, 1989
Zippelius, Reinhold, Rechtsphilosophie, 4. Auf. 2003
Zippelius, Reinhold, Recht und Gerechtigkeit in der ofenen Gesellschaf, 2. Auf. 1996
Zippelius, Reinhold, Das Wesen des Rechts, 5. Auf. 1997
Zippelius, Reinhold, Verhaltenssteuerung durch Recht und kulturelle Leitideen, 2004
Semoklebani
AcP . . . . . . . . . . . . . . . . . . civilisturi praqtikis arqivi
ARSP . . . . . . . . . . . . . . . . samarTlisa da socialuri filosofiis arqivi
BFH . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri safinanso sasamarTlo
BGB . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis samoqalaqo samarTlis kodeqsi
BGH . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri sasamarTlo
BGHSt . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri sasamarTlos gadawyvetilebebi
sisxlis samarTlis saqmeebze
BGHZ . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri sasamarTlos gadawyvetilebebi
samoqalaqo saqmeebze
BVerfG . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlo
BVerfGE . . . . . . . . . . . . . germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos
gadawyvetilebebi
DV . . . . . . . . . . . . . . . . . sajaro administracia
DVBl. . . . . . . . . . . . . . . . . germanuli administraciuli gazeTi
GG . . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis federaciuli respublikis ZiriTadi kanoni
JZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iuristTa gazeTi
RGSt . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis raixis sasamarTlos gadawyvetilebebi sisxlis
samarTlis saqmeebze
StGB . . . . . . . . . . . . . . . . . germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi
VerwArch. . . . . . . . . . . . . administraciuli arqivi
ZRP . . . . . . . . . . . . . . . . . . samarTlis politikis Jurnali
ZZP . . . . . . . . . . . . . . . . . . samoqalaqo procesis Jurnali
Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
meTodi~ niSnavs miznisken mimaval gzas. mecnierebis dargebSi
igi warmoadgens gzas, romelsac racionaluri da, Sesabamisad,
gasagebi da kontrolirebadi formiT Teoriul SemecnebasTan an
praqtikul gagebasTan an Tundac Semecnebis zRvarTan mivyavarT.
sagani gansazRvravs meTods. samarTalTan dakavSirebiT es niS-
navs, Tu ra saxis kiTxvebs ayenebs samarTali da azrovnebis ro-
meli gzebiT unda iqnas pasuxebi gacemuli am kiTxvebze. aRniSnuli
ganisazRvreba samarTlis arsisa da funqciis mixedviT:
samarTali aris qcevis wesebis sistema ( 1). Teoriisa da praq-
tikis klasikuri gansxvavebidan gamomdinare, samarTlis normebi
emsaxurebian ara samyaros Semecnebas, aramed socialuri wesrigis
damyarebas. sabolood, samarTlis normebi warmoadgenen praqtiku-
li xasiaTis wesebs adamianuri qcevis Sesaxeb. Sesabamisad, samarT-
lis yvela norma Seicavs debulebas, romelic gansazRvravs piris
moqmedebas an moqmedebisagan Tavis Sekavebas an minimum am debule-
bis nawilebs (magaliTad, sakanonmdeblo definiciebs) an zogadi
an individualuri qcevis valdebulebebis warmoSobis an Secvlis
pirobebs. meTodologiurad es mniSvnelovania, magaliTad, sa-
marTlis normaTa agebulebisaTvis. isini, TavianTi ZiriTadi tipis
mixedviT, gansazRvraven, Tu romeli pirobebi romeli valdebule-
bebis warmoSobas iwveven ( 5). kiTxva gansazRvruli valdebulebis
(magaliTad, zianis anazRaurebis an sisxlissamarTlebrivi devnis)
warmoSobis Taobaze da samarTlis im normis Sesaxeb, romelsac es
valdebuleba efuZneba, iZleva kazusis amoxsnis saSualebas ( 14 I a).
samarTali aris qcevis ganxorcielebuli wesrigi ( 2). erTi
mxriv, es niSnavs, rom is aris qcevis wesrigi, romelsac aqvs sai-
medo Sansi, ganxorcielebul iqnas samarTlebrivad normirebul
procesSi; meTodologiurad es aspeqti mniSvnelovania samarTl-
SemoqmedebiTi procesis ganviTarebisaTvis ( 13 I). meore mxriv,
samarTalSi dasabamidanve devs misi dakonkretebisa da gamoyenebis
problema ( 14). is Tavis mizans~ mxolod gamoyenebiT aRwevs.
kanoni warmoadgens sityvebSi gamoTqmul wesebs ( 4 I). kanonis
sityvebSi gamoxatvis forma aqcevs pozitiur samarTals seman-
tikuri problemebisa da meTodebis sagnad, romlebic iuridiuli
2 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
meTodebis moZRvrebis mniSvnelovan nawils qmnian (magaliTad,
4 II, III; 9 II; 10).
samarTlis normebis funqciaa samarTlebrivi problemebi sa-
marTlianad gadawyvitos ( 3 I). meToduri azrovneba bevri Tval-
sazrisiT amis safuZvelze ganisazRvreba. samarTlis es funq-
cia mniSvnelovan argumentebsa da saxelmZRvanelo debulebebs
gvawvdis ara mxolod kanonis interpretaciisaTvis ( 10 IV), aramed
_ kanonebis ganvrcobisa da SesworebisaTvis ( 11).
1. samarTali, rogorc mavalebeli da aRmWurveli
debulebebis sistema
I. valdebulebebi da uflebamosilebebi
literatura: H. Kelsen, 1960; H. Nawiasky, 1948; R. Zippelius, 2003, 3 m. w. N.
Cveulebisa da zneobis normebis msgavsad, samarTali areguli-
rebs adamianur qcevas. qcevis aseTi marTva fundamenturad gansxva-
vdeba bunebis yvela im procesisagan, romlebic, magaliTad, bio-
logiis an teqnikuri mecnierebis saqmianobis sferos warmoadgens.
sabunebismetyvelo mecnierebebi iyeneben bunebriv mizezobriobas
(kauzalobas), romelic Teoriuli gansjis sagania. amis sawinaaRm-
degod, normatiuli debulebebi aweseben gansazRvruli moqmedebis
ganxorcielebas an moqmedebisagan Tavis Sekavebas da am gziT ada-
mianis nebelobiT gadawyvetilebas aZlevs motivacias; am sakiTxebs
swavloben e.w. praqtikuli~ mecnierebebi, romelTac miekuTvneba
samarTlis mecnierebac. Teoriasa da praqtikas Soris gansxvaveba
_ Semecnebaze dafuZnebul analizsa da socialuri qcevis wesrigs
Soris sxvaoba _ jer kidev antikur samyaroSi iyo cnobili.
1
jerarsobisa da arsobis (Sollens- und Seinsaussagen) urTierTgamij-
vnis Sesaxeb kantis Sexedulebis
2
safuZvelze, gansakuTrebiT neo-
kantianuri samarTlis filosofia samarTals ganixilavs rogorc
nebarTvebisa (Gebote) da akrZalvebis (Verbote) wyobas, maSasadame, sa-
marTals warmogvidgens rogorc jerarsul movlenas. samarTali
aRwers ara faqtebs, aramed gansazRvravs moqmedebebs, maSasadame,
samarTali Sedgeba preskrifciuli (normatiuli) debulebebisagan.
aRniSnulidan gamomdinare, samarTali Sedgeba valdebulebe-
1
ix. Platon, Der Staatsmann, 258 E; Aristoteles, Methaphysik, 1025 b; Diogenes Laertius, III, 84.
2
ix. Zippelius, 2003, 15.
3 1. samarTali, rogorc mavalebeli da aRmWurveli debulebebis sistema
bisagan, romlebic moqmedebas an umoqmedobas gansazRvravs da im
wesebisagan, romelTa safuZvelzec xdeba qcevis zogadi normebis
an individualuri valdebulebebis (an aseTi normebis nawilebisa-
gan, rogorcaa, magaliTad, sakanonmdeblo definiciebi, ix. 1 III)
warmoSoba, modificireba an Sewyveta.
3
is winapirobebi, romlebic
qcevis samarTlebrivi valdebulebebis warmoSobas gansazRvraven,
gvxvdeba ara mxolod samarTlis Zvel sistemebSi, aramed Cveulebi-
Ti samarTlis principebSic. pozitiuri samarTali Seicavs valde-
bulebebis warmoSobisa da cvlilebebis mniSvnelovan winapirobebs,
xolo samarTlebrivi uflebamosilebis da saproceduro normebi
gansazRvraven, Tu vis kompetencias ganekuTvneba zogadi debule-
bebis gamocema an individualuri valdebulebebis daweseba da mo-
dificireba, da ra procedura unda iqnas amisaTvis daculi. ufle-
bamosilebiT aRmWurveli normebi SeiZleba mimarTuli iyos zogadi
da individualuri valdebulebebis warmoSobis, Secvlis an Sewyve-
tisken. magaliTad, sagzao moZraobis wesebi uflebas aZlevs wes-
rigis damcvel policiels, gaaCeros sagzao moZraobis monawile.
magaliTad, germaniis samoqalaqo kodeqsis 311 Seicavs uflebamo-
silebas, rom xelSekrulebis dadebiT warmoiSvas am xelSekrulebis
monawileTa individualuri samarTlebrivi valdebulebebi.
4
II. kompetenciaTa ierarqia, rogorc racionalurad
struqturirebuli samarTlebrivi
sistemis xerxemali
literatura: M. Jestaedt, Das mag in der Teorie richtig sein, 2006, S. 23 f; Kelsen, 1960, insbes.
S. 228 f.; Zippelius, 2004, Kap. 7 und 9.
uflebamosilebis ganmsazRvreli normebi, romlebic samarT-
lebrivad mavaldebulebeli qcevis wesebis safuZvelia, organi-
zirebul (saxelmwifoebriv an supranacionalur) samarTlebriv sa-
zogadoebaSi qmnian kompetenciaTa danawevrebul struqturas. igi
emsaxureba ara marto xelisuflebis danawilebas. kompetenciaTa
struqtura warmoadgens racionaluri samarTlebrivi weswyobile-
bis xerxemals: am sistemaSi kompetenciebi ise unda iyos ganawi-
lebuli, rom maT safuZvelze gamocemuli normebiTa da gadawyve-
3
Kelsen, 1960, gv. 57; Nawiasky, 1948, gv. 105. H. L. A. Hart, (Te Concept of Law, 1961, gv.
77 f) mavaldebulebel normebs uwodebda ZiriTad normebs (Primre Normen),
xolo meorad normebs (Sekundre Normen) _ uflebamosilebis ganmsazRvrel
an aRmWurvel im wess, romelic im winapirobebs adgens, romelTa safuZvel-
zec xdeba valdebulebis warmoSoba an modificireba.
4
germaniis samoqalaqo kodeqsis 311 paragrafs Seesabameba saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis 317-e muxli (l.T.)
4 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
tilebebiT winaaRmdegobebisagan Tavisufali da funqcionalurad
qmedunariani socialuri wesrigi Camoyalibdes.
am sistemis centraluri punqtia kompetenciaTa safexurebri-
vi wyoba~: saxelmwifoSi konstitucia gansazRvravs kanonmdeblis
kompetencias; kanonebi gansazRvraven kanonqvemdebare aqtebis ga-
momcemlis kompetencias; aseve calkeuli aqtebi, romlebic gan-
sazRvraven valdebulebaTa warmoSobas an modificirebas _ sasa-
marTloebis an administraciuli organoebis gadawyvetilebebi an
kerZo garigebebi (e.w. kerZo avtonomiis aqtebi) _ gamoicemian Se-
sabamisi samarTlebrivi uflebamosilebis safuZvelze. kompeten-
ciaTa rangi Seesabameba im normebis rangirebis sistemas, romlebic
am kompetenciebis safuZvelze gamoicema. es xels uwyobs socia-
lur urTierTobaTa sistemaSi winaaRmdegobebis Tavidan acile-
bas: baTilia is samarTlebrivi normebi, romlebic winaaRmdegobaSi
arian ufro maRali rangis normasTan; xolo samarTlebrivad Ta-
nabari rangis normebi erTmaneTs ecilebian iuridiul Zalas, Tu
maT Soris arsebobs winaaRmdegoba. amasTan, calkeuli samarTle-
brivi aqti ar SeiZleba samarTlebriv normebs ewinaaRmdegebodes:
administraciuli aqti, romelic kanons ewinaaRmdegeba, baTilia
an arara (kanonis upiratesi Zalis principi~ _ Vorrang des Gesetzes~);
baTilia is kerZo samarTlebrivi garigebebi, romlebic ewinaaRm-
degebian samarTlis normas.
iq, sadac samarTlis normebi savaldebulo qcevis wesebis gamo-
cemis uflebamosilebas Seicavs, arsebobs sivrce samarTlebrivi
gadawyvetilebebis miRebisaTvis: TviT kanonis interpretaciac ar
aris mkacrad determinirebuli da aZlevs, gansakuTrebiT, sasa-
marTlos arCevanisa da Sefasebis SesaZleblobas ( 10 VII). ramde-
nadac kompetenciaTa wesrigi uflebamosilebebs safexurebrivad,
nabij-nabij gansazRvravs, igi ara mxolod samarTlebriv winaaR-
mdegobebs aRmofxvris, aramed, agreTve, Seicavs maregulirebel
elementebs, romelTac socialuri cxovrebis urTierTzemoqmede-
bis mravalferovneba SezRudul, racionalur wesrigSi mohyavs.
III. calkeuli sakiTxebi
samarTlis normebis arsi mdgomareobs imaSi, rom daaweson moqme-
debis an umoqmedobis (moqmedebisgan Tavis Sekavebis) valdebuleb a.
am Tvalsazriss mxolod zogierTi sakanonmdeblo norma ar
Seesabameba. magaliTad, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeq-
sis 117-e muxlis pirveli nawili gansazRvravs, rom janmrTelo-
5 1. samarTali, rogorc mavalebeli da aRmWurveli debulebebis sistema
bis ganzrax mZime dazianeba, ese igi sxeulis dazianeba, romelic
saxifaToa sicocxlisaTvis anda romelmac gamoiwvia mxedvelo-
bis, smenis, metyvelebis an romelime organos an misis funqciis
dakargva, fsiqikuri avadmyofoba, orsulobis Sewyveta, saxis wa-
ruSleli damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari iseTi dazianeba,
romelic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo
Sromisunarianobis myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvas-
Tan an winaswari SecnobiT profesiuli Sromisunarianobis srul
dakargvasTan, isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT
wlamde. aRniSnul normas aqvs mTlianad faqtobrivi garemoebebis
aRweris forma, magram igi ar unda iqnas gagebul rogorc ubra-
lod faqtebis aRwera ise, rom TiTqos yvela vinc sxeulis da-
zianebas Caidens, unda daisajos, rogorc es fizikis gravitaciis
kanonis mixedviT xdeba: yoveli qva, romelsac dedamiwis zedapiri-
dan aviRebT da xels gavuSvebT, isev miwaze davardeba. winamdebare
muxls aqvs ori mizani: upirveles yovlisa, am kanonis mizania, rom
adamianebs aRuZras motivacia, erTmaneTi ar daazianon da, meore
mxriv, man mosamarTles unda ganusazRvros, rom is, vinc am moTxo-
vnis sawinaaRmdegod imoqmedebs, dasajos. gamomdinare aqedan, es
muxli or nawilad SeiZleba gaiyos: ZiriTadi norma (primre
5
Norm),
romelic adamianebs Soris urTierTobebs aregulirebs da meo-
radi _ sanqciis Semcveli norma (sekundre
6
Sanktionsnorm), romelic
samarTaldamcav organos, saxeldobr, mosamarTles avalebs, Ziri-
Tadi (primeruli) normis darRvevaze sanqciiT, kerZod, sasjeliT
moaxdinos reagireba ( 2).
xSirad saWiroa imis garkveva, ra moiazreba zogierTi sakanonm-
deblo debulebebis qveS, qcevis Tu uflebamosilebis wesebi. ki-
dev erTxel moviyvanoT magaliTad saqarTvelos samoqalaqo kode-
qsis zemoaRniSnuli 317-e muxli, romlis Tanaxmad, valdebulebis
warmoSobisaTvis aucilebelia monawileTa Soris xelSekruleba~.
es muxli gansazRvravs im winapirobebs, romelTa safuZvelzec
warmoiSoba valdebulebebi myidvelsa da gamyidvels, gamqirave-
belsa da damqiravebels an menardesa da SemkveTs Soris.
sxvaTa Soris, es winapirobebi 317-e muxlSi srulad ar aris mocemu-
li. ra winapirobebi unda arsebobdes xelSekrulebis namdvilobisaTvis,
gansazRvrulia samoqalaqo kodeqsis me-12, me-13 da me-14 muxlebSi. Svid
wlamde asakis arasrulwlovani (mcirewlovani) aris qmeduunaro~ (ix. me-
5
primr _ [laT. primarius] _ upiratesi mniSvneloba, pirvel adgilze (l.T.)
6
sekundr _ [laT. secundarius] _ meore, momdevno (l.T.)
6 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
12 muxlis me-4 nawili); baTilia mcirewlovnis an sasamarTlos mier qme-
duunarod aRiarebuli piris nebis gamovlena~ (58-e muxlis pirveli nawi-
li). aq saqme gvaqvs valdebulebis warmoSobisaTvis aucilebel negatiur
winapirobebTan.
saWiroa garkveuli dafiqreba, Tu romeli normebi moiazreba
qcevis wesebis sistemaSi.
aq ukve naTlad Cans kanonis cnebaTa teqnika, romelic calkeul
samarTlebriv debulebebs nawilebad~ aqcevs, rac arTulebs am
fragmentebis valdebulebebis warmoSobis an modificirebis Se-
madgenel nawilebad warmodgenas ( 6).
7
rogoria im normaTa struqtura, romlebic samarTlebriv ne-
barTvas~ gansazRvraven? aseTi normebi an naTlad ayalibeben, rom
garkveuli moqmedebebi saerTod ar aris akrZaluli an gansazR-
vraven, rom, garkveuli pirobebis arsebobis SemTxvevaSi, esa Tu
is akrZalva ar moqmedebs. magaliTad, zogadad, saxlis mSenebloba
SeiZleba akrZalul iyos, Tu ar aris gacemuli mSeneblobis sa-
jaro-samarTlebrivi nebarTva. mSeneblobis nebarTvis mareguli-
rebeli normebi gansazRvraven im winapirobebs, romelTa arsebo-
bac pirs, zogadi akrZalvis miuxedavad, mSeneblobis nebarTvas
aniWebs. cxadia, amiT mxolod nebarTvis logikuri struqturaa
warmodgenili da ara is garemoeba, rom mSenebloba mxolod gamo-
naklisis saxiT unda iqnas nebadarTuli. aseTi normatiuli sqema,
(zogadi akrZalva, romelic administraciul organos konkretul
SemTxvevaSi aZlevs nebarTvis gacemis uflebas), warmoadgens te-
qnikur instruments imisaTvis, rom, zogadad, samSeneblo saqmia-
noba mowesrigebulad ganxorcieldes.
SedarebiT rTulia sanivTo uflebebis normatiuli Sinaarsis,
magaliTad, nivTze sakuTrebis, gansazRvra. amasTan dakavSirebuli
xom ar aris yofa~ (Sein), kerZod, adamianis specifikuri bato-
noba nivTze? xom ar gamoixateba sakuTreba nivTze gansazRvruli
qcevis moTxovnaSi? es rom asea, naTlad Cans sakuTrebis samar-
Tlebriv mniSvnelobaSi. igi mdgomareobs imaSi, rom sxva pirebi
valdebuli arian, mesakuTris nivTi ar moiparon, ar daazianon an
ar gaanadguron. maTi valdebuleba mesakuTris winaSe mdgomareobs
imaSi, rom garkveuli moqmedebebisagan Tavi Seikavon. is normebi,
romlebic sakuTrebis gadacemas aregulireben, gansazRvraven im
winapirobebs, romelTa arsebobac nivTze samarTlebrivi statusis
cvlilebas iwvevs ( 5 II). gansakuTrebiT, sakuTrebis sakiTxis gan-
7
ix. Engish, 2005, S. 74 f.
7 1. samarTali, rogorc mavalebeli da aRmWurveli debulebebis sistema
xilvisas ismis kiTxva, ramdenad sworia mosazreba, rom yoveli sa-
marTlebrivi instituti garkveul qcevis wesebs gansazRvravs. xom
ar niSnavs, magaliTad, sakuTreba cxovelze, upirveles yovlisa, am
cxovelze zrunvas da gankargvis uflebas da mxolod meore rigSi
gansazRvravs sxva adamianebTan urTierTobas, romelTac, sxva ga-
remoebebTan erTad, ekrZalebaT cxovelis miTviseba an mowamvla?
sakuTrebaSi arsebul nivTTan dakavSirebuli garemoebebi ga-
nekuTvneba im cxovrebiseul urTierTobebs, romlebic sakuTrebis
uflebiT aris daculi da garantirebuli. am sferoebisa da inte-
resebis uzrunvelyofa warmoadgens samarTlebrivi wesrigis um-
niSvnelovanes, Tu ara upirveles mizans. es yovelive ar cvlis im
garemoebas, rom am miznis misaRwevad gamoyenebul samarTlebriv
instrumentebs is normebi warmoadgenen, romlebic moqmedebas an
moqmedebisgan Tavis Sekavebas gansazRvraven. rasac me sakuTrebis
uflebis ZaliT samarTlebrivad moviTxov, (magaliTad, ra moTxo-
vnasac me sasamarTlos winaSe Cems ZaRlTan an baRTan dakavSirebiT
vayeneb), yovelTvis warmoSobs sxva adamianebis valdebulebebs,
rac SeiZleba gamoixatos, magaliTad, ukan dabrunebis, ukanono
xelSeSlis aRkveTis an zianis anazRaurebis movaleobaSi. maSi-
nac ki, rodesac sxva piris mimarT aRZrulia sarCeli sakuTrebis
uflebis dadgenis Taobaze, procesis mizania imis garkveva, Tu vis
aqvs ufleba, aukrZalos sxva pirs nivTiT sargebloba, magaliTad,
miwis nakveTze gadaadgileba. sakuTrebis Sesaxeb normebi da yvela
sxva samarTlebrivi debuleba, romelic samarTlebriv statuss
(warmomadgenloba an uflebaunarianoba) aregulirebs, aRwers ara
arsebul viTarebas, aramed gansazRvravs praqtikuli normebis wi-
napirobebs, e.i. adamianuri qcevis wesebis erTobliobas.
zogadad, subieqturi uflebebi~ SeiZleba gagebul iqnas ro-
gorc piris qcevis valdebulebebisa da sxva piris mavaldebule-
beli normebis erToblioba: piris ufleba ganapirobebs sxva piris
valdebulebas, magaliTad, gamyidvelis ufleba, moiTxovos nivTis
safasuri, iwvevs myidvelis valdebulebas, gadaixados moTxovnili
Tanxa. garda amisa, gamyidvels ufleba aqvs, uCivlos myidvels Tan-
xis gadaxdis Taobaze. e.i. mas SeuZlia samoqalaqo saproceso nor-
mebis (meoradi normebi _ sekundre Normen) safuZvelze sasamarTlos
mosTxovos, gamoikvlios myidvelis anazRaurebis valdebuleba sa-
moqalaqo kodeqsis normebis (ZiriTadi normebi _ primre Normen)
Sesabamisad da, saWiroebis SemTxvevaSi, moiTxovos misi aRsruleba:
ubi actio ibi ius.
8
Tu sxva piris sasargeblod mxolod samarTlebrivi
8
sadac arsebobs saCivris SesaZlebloba, gadawyvetilebac iq miiReba (l.T.)
8 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
valdebuleba arsebobs ise, rom is ar aris uflebamosili sakuTari
iniciativiT moiTxovos (samarTaldamcavi organos mier) garkveu-
li moqmedebis Sesruleba, maSin piri aris ara uflebamosili~,
aramed mxolod mosargeble~.
2. samarTali moqmedebaSi (law in action)
literatura: J. Binder, Grundlegung zur Rechtsphilosophie, 1935, S. 136 f.; T. Geiger, Vorstu-
dien zu einer Soziologie des Rechts, 4. Auf. (1987), S. 30 f., 90 f.; R. Pound, Law in Books and Law
in Action, American Law Review 44 (1910), 12 f,; Zippelius, 2003, 4, 5.
a) samarTlebrivi debulebis arsi mdgomareobs ara imaSi, rom
aRweros adamianis TiToeuli moqmedeba, aramed gamoxatos mis mi-
marT wayenebuli moTxovna, romlis Sesrulebac alternatiuli
moqmedebiT ar iqneba SesaZlebeli, magaliTad, pirs ufleba ara
aqvs, daarRvios sagzao moZraobis wesebi an restorani fulis ga-
daxdis gareSe datovos. sociologiuri TvalsazrisiT, normebs,
romlebic jerarsul movlenebs~ gamoxataven, kontrafaqtiur
mastabilizirebel qcevaTa molodins~ (kontrafaktisch stabilisierte Verhal-
tenserwartungen) uwodeben.
9

samarTlis normis arsebobis mizezi~ _ e. i. dasabuTeba imisa,
Tu ratom unda iqnas norma daculi _ SeiZleba mxolod sxva nor-
mis arseboba iyos~, _ ambobs kelzeni.
10
am TvalsazrisiT, dabali
rangis samarTlis normis arseboba gamowveulia ufro maRali ran-
gis normis arsebobiT:
11
kanonqvemdebare aqtis safuZvelia kanoni,
xolo kanonis _ saxelmwifos konstitucia. kelzenis azriT, sa-
marTlis normebis regresuli kavSiri _ dabali rangis normis da-
mokidebuleba maRal rangis normaze _ ar SeiZleba dausruleblad
gagrZeldes da mTavrdeba mTavar normasTan: ise unda moiqce, ro-
gorc konstitucia gansazRvravs.~
12
magram amiT samarTlis normis arsebobis problema ar aris
amowuruli. Tu samarTlis normebi sxva normebTan winaaRmdegobis
gamo Zaladakargulad ar iqneba cnobili, maT gaaCniaT sakuTar
qmedebaSi faqtiuri komponenti: maT aqvT didi Sansi, rom samarT-
lebriv sazogadoebaSi Sesrulebul da ganxorcielebul iqnen.
13

9
N. Luhmann, Rechtssoziologie, 2. Auf. (1983), S. 43
10
Kelsen, 1960, S. 196.
11
Kelsen, 1960, S. 228 f., 239.
12
Kelsen, 1960, S. 197, 205, 443.
13
Kelsen, (1960, S. 212, vgl. auch S. 215 f) ufro rTulad gamoxatavs, rodesac ambobs,
rom qmediToba, rogorc ZalaSi yofnis winapiroba, devs ZiriTad normaSi.
9 2. samarTali moqmedebaSi (law in action)
revoluciis Semdeg Zalas~ kargavs revoluciamdeli konstitu-
cia, radgan igi faqtiurad aRar sruldeba maSinac ki, rodesac am
normebis arsi misaRebia. axal konstitucias da mis safuZvelze
gamocemul kanonebs aqvT moqmedebis Zala~, radgan xdeba maTi
Sesruleba da ganxorcieleba.
am gagebiT viTardeba agreTve CveulebiTi samarTali da samosa-
marTleo samarTali, rac gamoixateba mosamarTleTa mier kanonis
interpretaciis ganxorcielebasa da xarvezis SevsebaSi, e.i. kano-
niT gauTvaliswinebeli urTierTobis yvelaze ufro msgavsi ur-
TierTobis maregulirebeli samarTlis normiT mowesrigebaSi. aR-
niSnuli im masStabiT iRebs kanonier Zalas~, ra moculobiTac mas
sasamarTlos mier ganxorcielebis Sansi miecema ( 13 I). efeqtur
da ganxorcielebul samarTlebriv normaTa sistemis damaxasiaTe-
beli Tviseba gaaCniaT sxva socialur normebsac~, gansakuTrebiT,
socialuri eTosisa da zneobis normebs.
14
b) saxelmwifos mier garantirebuli samarTlis damaxasiaTebe-
li Taviseburebaa, rom mas aqvs Sansi, samarTlebrivad organize-
bul iZulebiT procesSi ganxorcieldes, Tu is am procesis gareSe
ar iqna aRsrulebuli. magaliTad, arsebobs didi Sansi imisa, rom
myidvelis valdebuleba (gadaixados xelSekrulebiT SeTanxmebuli
fasi), sasamarTlos gadawyvetilebiT da saaRsrulebo warmoebiT
iqnas ganxorcielebuli. sxva valdebulebebi, magaliTad, sxva ada-
mians ar mouspo sicocxle, garantirebulia sisxlissamarTlebri-
vi sanqciiT; maSasadame, arsebobs didi Sansi, rom am akrZalvis
darRvevis SemTxvevaSi, prokuratura sisxlissamarTlebriv devnas
ganaxorcielebs da damnaSave sasamarTlosa da sasjelaRsrulebis
organoebis mier iqneba dasjili. es Sansi gulisxmobs normis gan-
xorcielebis met-naklebad did albaTobas.
samarTlebrivi teqnikis TvalsazrisiT, normis sagarantio fun-
qcia Semdegnairad gamoixateba: ZiriTad normebs (primre Normen),
romlebic uSualod adamianebs Soris urTierTobebs aregulire-
ben, ganavrcoben meoradi normebi (sekundre Normen). meoradi norma,
ufro konkretulad gansazRvruli winapirobebiT, uzrunvelyofs
samarTaldamcavi an sxva makontrolebeli saxelmwifo organoe-
bis mier pirveladi normis savaldebulo aRsrulebas.
15
samarT-
14
ix. Zippelius, 2003, 5 III, 6 I, 27 II.
15
Nawiasky, 1948, S. 13 f., 99 f.; A. Ton, Rechtsnorm und subjektives Recht, 1878, I 3. cnebaTa
aseTi ganmarteba gavrcelebulia germaniaSi. terminebs gansxvavebulad iy-
enebs harti (H. L. A. Hart, Te Concept of Law, 1961, S. 77 f.), romelic ZiriTad normas
mavaldebulebel normas uwodebs, xolo meorad normas _ im wess, romelic
im winapirobebs gansazRvravs, romelTa safuZvelzec valdebulebis warmo-
Soba an misi modificireba xdeba.
10 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
lebrivi uzrunvelyofis am valdebulebebis ganxorcieleba, Tavis
mxriv, uzrunvelyofilia samarTlebrivad, kerZod, moxelis mier
samsaxurebrivi uflebamosilebis borotad gamoyenebis amkrZalavi
normebiT, romelTa gamoyenebac Tavis mxriv samarTlebrivad ga-
rantirebulia. amgvarad, samarTlebrivi weswyobileba warmoadgens
`urTierTgadajaWvul sistemas~, romlis nawilebic erTmaneTs
emyarebian da erTmaneTis safuZvels qmnian. aseT normatiulad
organizebul da garantirebul sistemaSi SeiZleba kiTxva upa-
suxod darCes: Qius custodiet custodes?
16
samarTlebriv sistemaSi SeiZleba
calkeul samarTlebriv normebs ara procesualuri aRsrulebis,
aramed mxolod gamoyenebis Sansi hqondeT.
TavisTavad cxadia, rom yovelTvis saWiroebas ar warmoadgens sa-
marTlebrivi garantiebis zedmiwevniT zustad iZulebiTi ganxorcie-
leba. umetes SemTxvevaSi, sakmarisia normisadmi nebayoflobiTi morCi-
leba, sazogadoebrivi iZuleba an, ubralod, mosalodneli procesualuri
aRsrulebis muqara, raTa samarTlebrivi wesrigis, rogorc sayovelTao
orientaciis sqemis, funqcionireba iqnas uzrunvelyofili.
normis ganxorcielebis damaxasiaTebeli niSania is, rom igi
warmoadgens saxelmwifos mier garantirebul samarTals. misi Ta-
visebureba gadajaWvulia saxelmwifos TvisebasTan, romelic war-
moadgens iZulebis meqanizmiT aRWurvil organizacias. meTodo-
logiuri TvalsazrisiT, samarTlis normis ganxorcielebis Sansi
mniSvnelovania samarTlis ganviTarebisaTvis. praqtikaSi xSiria
SemTxvevebi, rom samarTlis ganviTarebis gansazRvrul safexurze
normis gansxvavebuli interpretaciebi, samarTlis zogadi prin-
cipebi da gauTvaliswinebeli urTierTobis mowesrigeba diskusias
iwvevs da mxolod TandaTan iZens moqmedebis Zalas. e.i. izrde-
ba imis albaToba, rom samarTalgamomyenebeli organoebis mier
xdeba am samarTlebrivi Sexedulebebis aRiareba. ganviTarebis es
gza ganvlo uvargisi mcdelobis dasjadobam sisxlis samarTalSi
da subieqturi Teoria, rogorc gabatonebuli Sexeduleba, sasa-
marTlo praqtikaSi damkvidrdda. msgavss process hqonda adgili
sisxlis samarTalSi marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli zeka-
nonuri garemoebebisa da samoqalaqo samarTalSi xelSekrulebis
pozitiuri pirobebis darRvevis Sesaxeb moZRvrebis ganviTarebis
dros ( 11 II). sabolood, SeiZleba dabejiTebiT iTqvas, rom, sa-
16
`vin unda udarajos darajebs?~: romaeli satirikosi iuvenali aRaSfoTa
romaeli qalebis zneobrivma degradaciam, romlebic qmrebis mier miCenil
darajebs acdendnen. es citata cnobilia sxva formiTac: `Quis autem custodiat
ipsos custodes?~ (l.T.)
11 3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
marTlis ganviTarebis gansazRvrul etapze, sxva sasamarTloebis
mier TavianT gadawyvetilebebSi kanonis aseTi interpretacia an
gamamarTlebeli garemoeba an moTxovnis Semadgenloba iqneba ga-
moyenebuli ( 13 I).
samarTlis cnebas, rogorc ganxorcielebul wesrigs, mivya-
varT sxva meTodur kvalzec: samarTlis gamoyeneba warmoSobs ki-
Txvebs normisa da faqtobrivi SemTxvevis urTierTmimarTebis ( 14
II) Sesaxeb, raTa konkretul SemTxvevasTan kanonis interpretaciis
kavSiri ( 16 II) da konkretuli SemTxvevis zogadi normiT kvali-
fikaciis problema iqnas gadawyvetili ( 16 I).
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis
gadawyvetis gza
I. samarTliani gadawyvetilebis amocana
literatura: rogogorc miTiTebulia 10 IV-Si; Bydlinski, 1991, S. 317 f.; Esser, 1972;
Gnaeus Flavius (H. Kantorowicz), Der Kampf um die Rechtswissenschaf, 1906; H. Isay, Rechtsnorm
und die Entscheidung, 1929, S. 56 f.; Kriele, 1976, S. 167 f.; G. Radbruch, Einfhrung in die Rechts-
wissenschaf, 9 Auf. (1952); ders., Vorschule der Rechtsphilosophie, 1947, 7 f.
a) Ius est ars boni et aequi~. `samarTali aris marTlwesrigisa da
samarTlianobis xelovneba. am sityvebiT iwyeba iurisprudenciis
yvelaze didi da mniSvnelovani naSromi.
17
samarTalma ise unda
moawesrigos adamianTa qceva, rom mogeba da zarali samarTlianad
ganawildes, sapirispiro interesebi samarTlianad urTierTSe-
jerdes, dasjadi qmedeba samarTlianad daisajos, mokled, sazo-
gadoebaSi warmoSobili samarTlebrivi problemebi samarTlianad
gadawyvitos. SeiZleba daisvas aseTi kiTxvebi: unda Seasrulos Tu
ara pirma garigeba, Tu igi garigebis dadebis mizniT moatyues?
unda daibrunos Tu ara gamyidvelma nakluli nivTi da ra vadaSi?
ra sasjeli unda miusajos mosamarTlem qurds? ra pirobebis dac-
vis SemTxvevaSi aqvs ufleba pirs aaSenos saxli? _ garda amisa,
Cndeba samarTliani socialuri wesrigis fundamenturi kiTxvebi,
magaliTad: ra samarTlebrivi modeliT SeiZleba kompromisebis
miRweva, erTi mxriv, individis Tavisufali ganviTarebis moTxo-
vnilebebs, kerZo iniciativis SeZlebisdagvarad daubrkoleblad
ganxorcielebasa da sakuTrebis Tavisuflad gankargvas, xolo,
meore mxriv, socialurad daucveli adamianebis interesebis
17
digestebi, 1, 1, 1. _ romauli samoqalaqo samarTlis krebuli (Corpus Juris
Civilis), gamocemuli 533 w. imperator iustinianes dros (l.T.)
12 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
dacvasa da sikeTeTa Tanazomier ganawilebas Soris? saWiroa, am
kiTxvebze moiZebnos SeZlebisdagvarad samarTliani pasuxebi. yo-
vel SemTxvevaSi, Cven am moTxovnas wina planze vayenebT, miuxeda-
vad imisa, rom, SesaZlebelia, romelime kanonma an sasamarTlo ga-
dawyvetilebam es kiTxvebi faqtiurad reagirebis gareSe datovos
da samarTlebrivi problema usamarTlod gadawyvetos.
samarTlianobis miRwevis garda, samarTlis amocanaa,
uzrunvelyos samarTlebrivi usafrTxoeba
18
da interesTa opti-
maluri da mizanSewonili dakmayofileba. yoveli es mizani gaTva-
liswinebul unda iqnas kanonis interpretaciisa da ganvrcobis
procesSi ( 10 I). isini erTmaneTTan ganuyofel kavSirSi arian,
SesaZlebelia, avrcobdnen da, amave dros, konkurencias uwev dnen
erTmaneTs: amiT samarTali udavod emsaxureba sazogadoebrivi
interesebis mizanSewonil da optimalur dakmayofilebas; amave
dros, samarTali ar aris ubralod sazogadoebrivi interesebis
jami, aramed man Tavad unda Seqmnas am interesTa samarTliani
wesrigi.
19
samarTlis zogadi normebi emsaxurebian samarTlebriv
usafrTxoebas da, ramdenadac isini TviTnebur da araTanabar mo-
pyrobas aRkveTen, samarTlianobas. sxva mxriv, ramdenadac isini
konkretuli SemTxvevis Taviseburebebs sakmarisad ar iTvaliswine-
ben, SesaZlebelia winaaRmdegobaSi movidnen calkeuli (konkretu-
li) SemTxvevis samarTlianobasTan.
20
samarTlianoba da samarTle-
brivi usafrTxoeba ewinaaRmdegebian erTmaneTs maSinac, rodesac
saqme exeba sasamarTlo gadawyvetilebis kanonieri Zalis sakiTxs,
romelic materialuri samarTlis TvalsazrisiT arasworia; am
SemTxvevaSi, SeiZleba, garkveul garemoebaTa mixedviT, samarT-
lebriv usafrTxoebas an materialur samarTlianobas ufro meti
mniSvneloba mieniWos.
21
dabolos, arseboben samarTlis normebi,
romelTac mxolod wesrigis dacvis funqcia gaaCniaT da samarT-
lianobis Sinaarsobriv sakiTxs ar wyveten. amis magaliTia, sagzao
moZraobis wesebi, is, rom gaswreba marcxniv unda ganxorcieldes
an moZraoba xdeba marjvena mxridan. am gamonaklisebis miuxedavad,
18
samarTlebrivi usafrTxoeba aris samarTlebrivi saxelmwifos princi-
pis mniSvnelovani Semadgeneli nawili. is niSnavs samarTlis winaswar gan-
Wvretas, rom sasamarTloSi saqmis ganxilva moxdeba ara dausruleblad
(ad infnitum), aramed adamianTa urTierTTanacxovrebis interesebis gaTva-
liswinebiT da kanonmdeblis mier gansazRvruli samarTlianobis principis
dacviT miRebuli iqneba saboloo gadawyvetileba (l.T.)
19
Zippelius, 2003, 9 III.
20
Zippelius, 2003, 24.
21
BVerfGE 3, 237.
13
SeiZleba miviCnioT, rom samarTlis amocana aris adamianTa ur-
TierTTanacxovrebis Sedegad warmoSobili konfliqtebis samarT-
lianad mowesrigeba.
es yovelive TvalnaTliv Cans iurisprudenciis adreul isto-
riaSi, solomoniseul ganaCenebSi~,
22
gansakuTrebiT, precenden-
tul samarTalSi, rogoric iyo romaeli pretorebis ius honorarium
da rogorc es dRemde xdeba anglo-saqsur samarTalSi (case-law).
konkretuli precendentebi, romliTac miRweul iqna samarTliani
gadawyvetileba, SemdgomSi safuZvlad edeba sxva sasamarTlo ga-
dawyvetilebebs. maTgan ganviTarebuli samarTlebrivi principe-
bis amocanaa, socialuri konfliqtebi samarTlianad iqnas gadawy-
vetili.
23
amasTan, kodificirebul samarTlebriv sistemebs aqvT
samosamarTleo samarTlis komponentebi, kerZod, samosamarTleo
samarTalganviTarebaSi. es ukanaskneli aviTarebs da azustebs sa-
marTlis normaTa im punqtebs, sadac hermenoitikuli
24
instru-
mentebi arCevans interpretaciis ramdenime alternativas Soris
Riad toveben, an, sadac kanonebi Seicaven xarvezs da ganvrco-
bas saWiroeben ( 10). _ samarTlebrivi problemebis samarTlian
gadawyvetas emsaxurebian, aseve, CveulebiTi samarTlis normebi.
CveulebiTi samarTali qcevaTa is wesrigia, romelic sazogadoe-
bis mier aRiarebulia, rogorc cxovrebiseuli urTierToebebis
samarTliani sistema (samarTlebrivi sazogadoebis opini o juris). mxo-
lod am pirobiT Cndeba sazogadoebaSi rwmena, rom CveulebiTi sa-
marTlis normebi savaldebuloa (opinio necessitatis).
dRes, rodesac sazogadoebrivi urTierTobebi kanonmdeblobiT
regulirebulia, samarTlianobis kiTxvebi, upirveles yovlisa, am
sferoSic ismeba. kanonmdebloba, Tu is TviTnebobisken ar gadai-
xreba, eZebs samarTlian qcevis iseT wesrigs, romelic monawileTa
interesebis urTierTSejerebis Sedegad afasebs. is qmnis normebs
im problemebis samarTlianad mosawesrigeblad, romelic adamianTa
Tanacxovrebam moitana. es principuli debuleba ar gamoricxavs im
faqts, rom samarTlis zogierTi norma faseulobaTa mimarT indife-
rentulia da mxolod wesrigis dacvis funqcias asrulebs. zogjer
22
solomoniseuli ganaCeniT~ aRniSnaven gansakuTrebiT brZnul da samar-
Tlian gadawyvetilebebs, rogori gadawyvetilebac miiRo mefe solomonma,
rodesac ori qali erTmaneTs bavSvis dedobas edaveboda (Zveli aRTqma,
mesame mefeTa, Tavi mesame, 16-28; (l.T.)
23
Zippelius, 2003, 18 II.
24
hermenoitika _ [berZn. hermeneutike] _ 1. teqstis interpretaciis (axsna-
ganmartebis) mecnieruli meTodi 2. eqsistencialur filosofiaSi metafi-
zikuri meTodi, romelic Seexeba adamianuri yofis gagebas (l.T.)
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
14 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
samarTlis normebi SeiZleba faqtobrivad gauazrebeli da usamarT-
lo kanonmdeblobis Sedegi iyos.
b) samarTlis funqciidan gamomdinare, romelic mdgomareobs
problemebis samarTlianad gadawyvetasa da monawileTa intere-
sebis dacvaSi, samarTlis meTodologiisaTvis ramdenime daskvnis
gakeTeba SeiZleba.
upirveles yovlisa, unda gakeTdes Semdegi daTqma: Tu kanonm-
debelma samarTlebrivi sakiTxebi gadawyvita da SesaZlebelia in-
terpretaciis saSualebiT qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis
Sinaarsis araorazrovnad dadgena, aseT SemTxvevaSi, samarTlis
gamomyeneblisaTvis problemis gadawyveta da gadawyvetilebis
kriteriumebi savaldebuloa ( 11 I g; 13 III). gamomdinare aqedan,
samarTlianobis sakiTxic kanonmdeblis mier winaswar aris gadawy-
vetili. samarTlis gamoyenebis samsaxurSi mdgomi dogmatikis ase-
Ti TviTSezRudva Seesabameba xelisuflebis danawilebis princips
da imavdroulad emsaxureba adamianebisadmi Tanabari mopyrobisa
da samarTlebrivi usafrTxoebis principebs.
wesisamebr, sakanonmdeblo cnebebs aqvT mniSvnelobis gansazR-
vruli sivrce ( 4 I; 9 II). meTodologiurad, sityvebis arazusti
mniSvnelobebi interpretaciiT konkretdeba, magram mTlianobaSi
maTi mTlianad aRmofxvra, rogorc wesi, SeuZlebelia. interpre-
tacia aris ara zusti meTodi, aramed interpretaciis principe-
bisa da SesaZleblobebis Sesaxeb diskusiis Sedegi. es Sedegi ki
gamomdinareobs interpretaciis im alternativebidan, romelTac
problemis samarTlian gadawyvetamde mivyavarT ( 10 IV). kanonis
interpretaciis es funqcionaluri damokidebuleba,
25
calkeuli
problemebi samarTlianad gadawyvitos, gavlenas axdens kanonis
calkeuli sityvebis gagebaze. amis magaliTia gaufrTxileblo-
bis cnebis gansxvavebuli gageba sisxlis samarTalsa da samo-
qalaqo samarTalSi. aRniSnuli gamomdinareobs im garemoebidan,
rom sisxlis samarTlis normebi da samoqalaqosamarTlebrivi
zianis anazRaurebis normebi gansxvavebul sakiTxebs aregulire-
ben: saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 124-e muxli gan-
sazRvravs im mocemulobas, romelic aucilebelia janmrTelo-
bis gaufrTxileblobiT dazianebis gamo damnaSavis dasjisaTvis.
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e muxli ki, aregulirebs
zianis anazRaurebis valdebulebas. am sakanonmdeblo cnebis
sxvadasxva samarTlebrivi problemebisadmi
26
mikuTvnebas mivya-
25
Zippelius, 2003, 39 III.
26
ix. R. Wank, Die juristische Begrifsbildung, 1985, S. 110 f.
15
varT im Sedegamde, rom termini gaufrTxilebloba sisxlis sa-
marTlis kodeqsis 124-e muxlsa da samoqalaqo kodeqsis 992-e
muxlSi gansxvavebulad unda iqnas interpretirebuli (ix. 10 III
a): zianis anazRaurebis valdebulebisaTvis sakmarisia, rom piri
arRvevs samoqalaqo urTierTobisaTvis damaxasiaTebel aucile-
beli windaxedulobis normas (obieqturi gaufrTxileblobis
cneba~). sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisaTvis ki, auci-
lebelia, rom pirs aqvs individualuri SesaZlebloba, daicvas
aucilebeli windaxedulobis norma (subieqturi gaufrTxile-
blobis cneba~).
is garemoeba, rom samarTlis normebi cxovrebis samarTliani
wesrigis maregulirebel instrumentebs warmoadgenen, mniSvnelo-
vania ara mxolod kanonis interpretaciisaTvis. Tu interpreta-
ciis miuxedavad, samarTlis normebis gamoyenebas arasamarTlian,
marTlSegrZnebisaTvis miuRebel Sedegamde mivyavarT, maSin is
saWiroebs ganvrcobas. aseT SemTxvevaSi moviTxovT kanonis ganvr-
cobas de lege ferend a (momavalSi misaRebi kanoniT) an vaxdenT de lege
lata (moqmedi kanoniT) moqmed kanonSi normis arsebuli xarvezis
Sevsebas samosamarTleo samarTlis meSveobiT ( 11). samarTlis
funqcia, rom problemebi samarTlianad gadawyvitos, ara mxo-
lod interpretaciis gziT xorcieldeba, aramed, amave dros, war-
moadgens kanonis ganvrcobis saWiroebis Semowmebas.
27
samarTlis teqnikuri da hermenoitikuli instrumentebi war-
moadgenen damxmare saSualebebs, rom moxdes interesTa dacva da
problemebis samarTliani da arawinaaRmdegobrivi gadawyveta. am
sakiTxma ironiuli gamoxatva hpova istoriaSi, romlis mixedvi-
Tac, cnobilma barTolusma jer gadawyvetileba miiRo da mxolod
amis Semdeg moaZebnina Tavis megobar tigrinuss kanonSi _ Corpus Ju-
ris Civilis _ am gadawyvetilebis Sesabamisi normebi. am gziT miRweuli
gadawyvetileba gamomdinareobda ara kanonis mimarT TviTneburi
damokidebulebidan, aramed samarTlianobisaken swrafvisgan.
28

radbruxma es azri gadaitana normaTa interpretaciis instru-
mentebze: kanonis interpretacia aris sakuTari Sedegis Sedegi.
interpretaciis saSualebas mxolod maSin irCeven, rodesac Se-
degi ukve cnobilia. egreTwodebuli interpretaciis saSualebebi
sinamdvileSi emsaxureba mxolod im mizans, rom Semdgom teqsti-
dan is dasabuTdes, rac teqstis SemoqmedebiTi ganvrcobiT ukve
dadgenili iyo da, rogorc ar unda JRerdes es SemoqmedebiTi
27
ix. agreTve BVerfGE 34, 287.
28
Kantorowicz, 1906, S. 21, 46 f.
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
16 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
ganvrcoba, yovelTvis mzad aris interpretaciis esa Tu is saSua-
leba, rom analogiurobis mixedviT an gamoricxvis meTodiT, igi
daasabuTos.
29
sxva sityvebiT rom vTqvaT: mosamarTle, romelic
konkretul SemTxvevas ganixilavs, sakuTari SegrZnebiT winaswar
iyalibebs azrs, rogori gadawyvitileba unda miiRos. mxolod
amis Semdeg iyenebs mosamarTle kanonis interpretacias, romli-
Tac igi Tavis gadawyvetilebas asabuTebs. es azri isev gaaco-
cxla iozef esserma.
30
isev ismis goeTes ironiac: interpretaciis
dros iyaviT mxned da gabedulad. araferi waarTvaT, qveS daudeT
raRac.
31
Sexedulebas imis Sesaxeb, rom samarTlis teqnikur instru-
mentebs ubralod damxmare funqcia gaaCniaT, iziarebs filip
heksi Tavis TezaSi, romlis mixedviTac, arsebobs konstruq-
ciaTa eqvivalentoba, saxeldobr, SesaZlebelia, erTi da igive
azri sxvadasxva formiT iqnas gamoxatuli.
32
es gansakuTrebiT
naTlad Cans SedarebiT samarTalSi, sadac didi xania cnobilia,
rom gansxvavebuli samarTlebrivi sistemebi xSirad analogiuri
samarTlebrivi problemebis gadawyvetisas msgavs Sedegamde mi-
dian maSin, rodesac am sakiTxebs isini gansxvavebuli cnebebiTa da
meTodebiT udgebian.
33
problemaTa gadawyvetaSi cnebaTa instru-
mentebis wili gadaWarbebulad ar unda iqnas Sefasebuli.
g) maTi roli, amave dros, ar unda iqnas umniSvnelod miCneu-
li. samarTlebrivi debulebebis racionaluri struqtura, iuri-
diuli cnebebis erToblioba, romelic problemaTa gadawyvetaSi
monawileobs, emsaxureba jer kidev zogadad warmodgenili swori
Sedegis axsnas, dazustebas da xSirad, aseve, Sesworebas. samarT-
lis problemaTa gadawyveta aseve xorcieldeba mimdinare gadawy-
vetilebebisa da Semdgomi samarTlebrivi cnebebis safuZvelze
struqturirebuli naazrevis erTobliobaSi.
34
ase, rom interpretaciis kriteriumebi warmoadgenen disku-
siis warmmarTvel ( 8, 10) argumentaciis Tvalsazrisebs. kerZod,
isini emsaxurebian problemaTa gadawyvetis gadatanas iuridiul
cnebaTa WrilSi da maTTvis logikuri struqturis micemas. ami-
29
Radbruch, 1952, S. 161.
30
Esser, 1972; ix. Looschelders/Roth, 1996, S. 71 f.
31
Im Auslegen seid fisch und munter! Legt ihr`s nicht aus, so legt was unter _ J. W. Goethe, Zahme
Xenien II.
32
Ph. Heck, Begrifsbildung und Interessenjusiprudenz, 1932, 16.
33
E. Rabel, in: 25 Jahre Kaiser-Wilhelm-Gesellschaf, Bd. 3, 1937, S. 91 f.
34
Zippelius, 1997, Kap. 8 und 9.
17
tom isini gvevlinebian samarTlebrivi problemis azrobrivi ga-
dawyvetis sakvanZo cnebebad ise, rom Tavad srulyofilad ver
wyveten mas ( 10 VII).
35
igive funqcias asrulebs zogadi samarTlebrivi principebi (
10 III g), gansakuTrebiT, rogoricaa, Tanazomierebis
36
(propor-
ciulobis), Zalis gadaWarbebis akrZalvis da Tanabari mopyro-
bis
37
principebi. isini samarTlebriv problemas cnebaTa WrilSi
ganixilaven da am cnebebs diskusiaunarians xdian ise, rom sabo-
loo gadawyvetas ar iZlevian. magaliTad, kanonmdebelma, ro-
melmac socialuri daxmarebis SemoRebis Sesaxeb gadawyvetileba
unda miiRos, imavdroulad, unda miaRwios kompromiss socialuri
saxelmwifos principsa da biujetis momWirne xarjvas Soris, an,
roca kanoniT unda daregulirdes gamovlenili nebis Secilebis
pirobebi, saWiroa, erTi mxriv, kerZo iniciativis principisa da,
meore mxriv, samarTlebriv urTierTobebSi ndobis dacvis princi-
pis gaTvaliswineba.
aseT SemTxvevebSi, aucilebelia, situaciis Sesabamisi swori
RonisZiebisa da meTodis SerCeva, romliTac erTi an meore prin-
cipi unda amoqmeddes. swori RonisZiebis gatarebis procesSi Car-
Tulia konkurenciuli principebi da maTi meSveobiT gamoxatuli
Tavisuflebebi da interesebi xorcieldeba Tanazomierebisa da
Zalis gadaWarbebis akrZalvis principis mixedviT. igi Sedegad
iwvevs samarTlebrivi Sexedulebebis Semdgom ganviTarebas ( 10 V).
am zogad samarTlebriv principebSi met_naklebi sicxadiT mo-
cemulia is laitmotivebi, romlebic konkretuli samarTlebrivi
kulturis pirobebSi samarTlebriv problemaTa gadawyvetisaTvis
gansakuTrebiT mniSvnelovania. maSasadame, normatiul azrovne-
baSi maT aqvT msgavsi, movlenaTa gagebis warmmarTveli funqcia,
rogorc es mocemulia maqs veberis idealuri tipis Sesaxeb empi-
riul-socialur kvlevaSi, kerZod, konkretuli, faqtobrivi gare-
35
samarTlis cnebebisa da principebis funqcia, rogorc argumentaciisaT-
vis aucilebeli instrumentebisa da iurisprudenciis `Topoi~, ganxilulia
fiivegTan da pelermanTan (T. Viehweg, Topik und Jurisprudenz, 5.Auf. 1974, 3,8; Ch.
Pelerman, Juristische Logik als Argumentationslehre, 1979, 58 f.). sakvanZo cnebaTa Sesaxeb:
R. Zippelius, Wertungsprobleme im System der Grundrechte, 1962, S. 22, 82; E. Denninger, Verfas-
sungsrechtliche Schlsselbegrife, in: Festschrif fr R. Wassermann, 1985, S. 288 f.
36
Tanazomierebis principi niSnavs, rom kanonis miznis misaRwevad gamoyene-
buli RonisZieba unda iyos dasaSvebi, aucilebeli da proporciuli (l.T.)
37
Tanabari mopyrobis principi aris samarTlebrivi saxelmwifos principis
erT-erT mniSvnelovani Semadgeneli nawili, romelic niSnavs arsobrivad
erTnairis Tanabrad da arsobrivad gansxvavebulis araTanabrad mopyrobas.
(l.T.)
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
18 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
moebebis gagebaSi.
38
SeiZleba iTqvas, rom samarTlebriv principebs
orientaciis funqcia aqvT, romelTac, rogorc samarTlebrivi
samyaros zogad perspeqtivebs, swori gadawyvetilebisken mivya-
varT.
39
samarTlianobis Sesaxeb diskusiaSi isini, aseve, asruleben
sakvanZo cnebebis rols, romlebic problemebis saboloo gadawy-
vetas winaswar ar iZlevian.
gansakuTrebiT mniSvnelovani racionaluri azrovnebis nimuSi,
romelsac iuridiuli azrovneba iyenebs, aris Tanabari mopyrobis
principi. igi moiTxovs, rom arsobrivad erTnairs Tanabrad da
arsobrivad gansxvavebuls araTanabrad unda movepyroT. cnebaTa
struqturireba imiT iwyeba, rom Sedarebuli qmedebis Semadgen-
lobebis saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi gamokveTil iqnen. Sem-
deg unda dadgindes, rom gansxvaveba gansxvavebul mopyrobas Tu
amarTlebs an sulac moiTxovs. es aris kiTxva, romelic konkretu-
li problemis SemTxvevaSi samarTlianobis TvalsazrisiT yovel-
Tvis ismis ( 12 I b). azrovnebis am stilsac ar mivyavarT proble-
mis zust gadawyvetamde da, rogorc wesi, tovebs gadawyvetilebis
miRebisaTvis Tavisufal sivrces.
d) udavoa, rom yovelive es cnebiTi Sexedulebebi mimarTuli
unda iyos, upirveles yovlisa, samarTliani Sedegis miRwevisken (
10 IV). jer kidev kantma gaacnobiera, rom Cveni azrovneba winaswar
Camoyalibebul azrs misdevs, romelic gonebas mimarTulebasa da
mizans aZlevs: winaswari gadawyvetilebebi saWiroa, metic, auci-
lebelia gonebis mier dakvirvebisa da gamokvlevis dros. yovelive
maTgani emsaxureba imas, rom gonebas kvlevisas gansazRvruli mi-
marTuleba da amisaTvis ramdenime saSualeba mieces. rodesac Cven
sagans vakvirdebiT, winaswar unda SevafasoT da gamovicnoT, rac
ukve Cveni dakvirvebis nawili gaxda. aseT winaswar gadawyveti-
lebebs SeiZleba anticipaciebi
40
ewodos, radgan gadawyvetilebas
winaswar viRebT, vidre sabolood ganvsazRvravT.
41
38
ix. R. Zippelius, Allgemeine Staatslehre, 14. Auf. (2003), 2 III 2
39
F. Kaulbach, Experiment, Perspektive und Urteilskraf bei der Rechtserkenntnis, ARSP, 1989, S.
455.
40
anticipacia _ [laT. anticipacio] _ winaswar gadawyveta an winaswar gakeTeba (l.T.)
41
I. Kant, Logik, 1800, S. 115 f.
19
II. samarTliani gadawyvetilebebis masStabi
literatura: Zippelius, 2003, 11 II; 18 f.; ders. 2004, Kap. 4.
samarTlis problemebis meTodologiuri gansja badebs ki-
Txvas, Tu ra kriteriumebiT unda moxdes problemebis samarTlia-
nad gadawyveta. amisaTvis unda veZioT farTo intersubieqturi
safuZvli, kerZod, umravlesobis samarTlianobis SegrZneba da
misgan gamomdinare konsensusunariani warmodgenebi samarTliano-
bis Sesaxeb. es azri qvemoT ufro farTod iqneba ganxiluli. am
adgilas mxolod ganvmeordebiT:
a) Ria sazogadoebaSi yvela e.w. heteronomuli, avtorite-
tiT aRWurvili, winaswar gansazRvruli bunebiTi samarTlisa da
sxva eTikuri WeSmaritebebi kiTxvis niSnis qveS dadga. aseT sa-
zogadoebaSi individualuri sindisi gvevlineba rogorc saboloo
moraluri instancia, romliskenac eTikuri Sexeduleba iltvis.
gamomdinare aqedan, Ria sazogadoeba samarTlianobis gadawyveti-
lebis legitimaciis safuZvels Tavisi wevrebis sindisis Tavisu-
flebaSi unda eZebdes. yoveli adamiani ganixileba, rogorc sa-
zogadoebis mier yuradRebuli moraluri instancia. TiToeulis
sindisi samarTlianobis sakiTxebze, misi sworad miCneuli pozi-
cia~, gamoixateba gonivrul samarTlebriv SegrZnebaSi.
umravlesobisaTvis savaldebulo sazogadoebrivi wesrigis
miRweva mxolod maSin aris SesaZlebeli, Tu am winapirobebis sa-
fuZvelze, samarTlianobis sakiTxebSi garkveul subieqturobas
gadavlaxavT da azrTa Tavisufali WidiliT konsensuss mivaRwevT.
faqtiurad SesaZlebelia, rom RirebulebaTa Sesaxeb konsensusi
miRweul iqnas. Tu sxvadasxva adamianebi, magaliTad, garkveul sa-
qciels rogorc uzneos, sxvisi sicocxlis gadarCenas gambedaobad
an (sxvisTvis daniSnul) sasjels sastikad aRiqvamen, maSin, maTi
SexedulebiT, isini Sinaarsobrivad erTi da igives afaseben. ana-
logiuria maTi aRqma, roca isini usamarTlod afaseben im SemTxve-
vebs, romlebic erTmaneTisgan arsebiTad ar gansxvavdebian, magram
maT Sesaxeb erTnairi gadawyvetilebaa miRebuli. davuSvaT, rom
garkveuli procesebi sxvadasxva adamianebSi xarisxobrivad iseTive
Sefasebebs iwveven, rogorc CvenSi. ra Tqma unda, SeuZlebelia,
im faqtis zedmiwevniT damtkiceba, rom Tu sxva adamiani mdelos
mwvane~ ferad aRiqvavs, Cemi aRqmac am saganze igivea. marTalia,
es realurad asea, magram mkacri gagebiT am hipoTezis damtki-
ceba SeuZlebelia, Tumca Cveni yoveldRiuri cxovreba am movle-
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
20 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
nebiT aris savse. movlenebis aseTi aRqma ar ganixileba rogorc
absoluturi, Seucvleli RirebulebaTa samyaro~, romelic mkacr
ierarqiul wesrigs eqvemdebareba. Tumca calsaxaa, rom SesaZlebe-
lia sxvadasxva adamianebma erTnairi RirebulebiTi warmodgenebis
safuZvelze konsensuss ( 4 I) miaRwion.
b) Cveni RirebulebiTi warmodgenebi gansxvavdeba erTmaneTi-
sagan maSin, rodesac saxezea gansxvavebuli miznebisa da intere-
sebis paeqroba. es Seexeba samarTlianobis im yvela sakiTxs, ro-
melic sazogadoebriv cxovrebaSi mniSvnelovan rols TamaSobs.
aq Tavs iCens individualuri, situaciiTa da garemo pirobebiT
gamowveuli tendeciebi, rogorc fardobiTi faqtorebi. am saki-
TxebSi aris azrTa Tanxvedra mxolod samarTlebrivi sazogadoe-
bis wevrTa nawilSi. magram aq xSirad mainc arsebobs saerTo (in-
tersubieqturi) SefasebebisaTvis farTo bazisi. is garemoeba, rom
samarTlebrivi gadawyvetilebebi damokidebulia ara calkeuli
mosamarTlis individualur zepersonizirebul xedvaze, aramed
sazogadoebis umravlesobis warmodgenaze samarTlianobis Se-
saxeb, kargad Cans jer kidev adreul germanul procesSi, sadac
ganaCeni krebis Tanxmobas saWiroebda.
miuxedavad imisa, arsebobs Tu ara moraluri WeSma ritebebi~,
42

praqtikuli legitimaciidan gamomdinare, samarTlianobis saki-
Txebi ara zepersonizirebuli, aramed umravlesobis warmodgene-
bis safuZvelze wydeba: demokratiis principi gansazRvravs, rom
rac SeiZleba meti adamiani unda monawileobdes socialuri wesri-
gis gansazRvraSi da mosamarTle, rogorc am sazogadoebis warmo-
madgeneli, maT gabatonebul azrs misdevdes. Tanabari mopyrobis
principis Tanaxmad, sxvadasxva mosamarTleebi erTgvarovan sa-
qmeebze erTgvarovani SefasebiTi kriteriumebiT unda moqmedebd-
nen, kerZod, im kriteriumebiT, romelTa Sesaxebac sazogadoebaSi
farTo konsensusi arsebobs da ar aris damokidebuli calkeuli
mosamarTlis xedvaze. dabolos, samarTlebrivi usafrTxoebis
principi moiTxovs, rom mosamarTleebic TavianT SefasebebSi qce-
vis im wesebs icavdnen, romlebic samarTlebriv sazogadoebaSi
aRiarebulia umravlesobis mier.
g) umravlesobisTvis misaRebi konsensusunariani warmodgenebi
samarTlianobaze~ rCeba problematur masStabad. igi ar SeiZleba
ganxilul iqnas rogorc ubralod umravlesobis Sexedulebebis
identuri, vinaidan, igi xSirad ganpirobebulia garkveuli intere-
sebiT da ara sindisiT da SeiZleba warmoadgendes manipulirebul
42
Zippelius, 1996, Kap. 10.
21
Sexedulebas. amitom Cndeba amocana, konsensusis miRwevas samarT-
lianobis racionalur mimarTuleba mieces:
gadawyvetilebebi miRebul unda iqnas argumentebis Tavisufa-
li gacvlis, dasabuTebul, racionalurad struqturirebul da
kontrols daqvemdebarebul safuZvelze ( 3 I g). calmxriv inte-
ressa da racionalur gadawyvetilebebs
43
Soris distanciis dacva
xdeba im kanonebis safuZvelze, romlebic zogadi wesis safuZvelze
ufro adre aris miRebuli, vidre es interesTa konfliqti war-
moiSoboda. sxvagvaradac gadawyvetilebebi miRebul unda iqnan
samarTlebrivi saxelmwifos `TamaSis wesebidan~ gamomdinare. ami-
saTvis ki, saWiroa gadawyvetilebis mimRebi instanciebi, romlebic
interesTa konfliqts, SeZlebisdagvarad, neitralurad da profe-
sionalurad udgebian.
warmomadgenlobiT demokratiaSi mTeli sazogadoebisaTvis sa-
marTliani gadawyvetilebebi miiReba warmomadgenlobiTi organoe-
bis mier. warmomadgenlebisa da umaRlesi sasamarTloebis legiti-
muri amocanaa, iRwvodnen rogorc samarTlebrivi Sexedulebebis
piligrinebi da es procesi gonivruli argumentaciis CarCoebSi
moaqcion. demokratiuli legitimaciis gagebidan gamomdinare, es
procesi emsaxureba umravlesobis konsensusunarianobis dadge-
nas, maSasadame, miRebul iqnas iseTi gadawyvetilebebi, romlebic
umravlesobis samarTlianobis SegrZnebas Seesabameba da, amis gamo,
umravlesobis mier iqneba aRiarebuli. rogorc adreuli drois
mosamarTleebi, aseve dRevandeli warmomadgenlobiTi demokra-
tiis monawileni valdebulni arian, miaRwion misaReb gadawyveti-
lebebs. am sakiTxSi isini ara marto demokratiuli legitimaciis
motiviT moqmedeben, aramed, aseve, ganicdian legitimur zewo-
las~. Tu warmomadgenlebi miiReben iseT gadawyvetilebas, romel-
sac moqalaqeTa umravlesoba usamarTlod an ugunurad miiCnevs,
maSin isini dakargaven ara mxolod demokratiul avtoritets~,
aramed, aseve, moqmedebis SesaZleblobasac.
44
marTalia, xelisuflebis danawilebis principze agebul samarT-
lebrivi saxelmwifos institucionalur da procesualur saSuale-
bebs ar ZaluZT imis bolomde uzrunvelyofa, rom samarTlianobis
sakiTxebi mxolod umravlesobis samarTlebrivi Sexedulebis da ara
kerZo interesebis an manipulirebuli warmodgenebis safuZvelze
iqnan gadawyvetili, magram, mTlianobaSi, isini iZlevian ufro did
Sanss, rom gadawyvetilebebi idealur suraTs miuaxlovdnen.
43
ix. dawvrilebiT: Zippelius, 1997. Kap. 11 c.
44
Zippelius, 2003, 11 II 4; 20 III, IV; 21 I.
3. samarTali, rogorc samarTlianobis problemebis gadawyvetis gza
22 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
d) dabolos, gasarkvevia is sakiTxi, Tu rogor SeiZleba Zalze
ganusazRvreli masStabi samarTlianobis Sesaxeb umravlesobisa-
Tvis konsensusunariani warmodgenebis Taobaze~ xelmisawvdomi da
gamoyenebadi gaxdes samarTlis gamomyeneblisaTvis. adreul germa-
nul procesSi konkretuli gadawyvetilebebi miiReboda mamrobiTi
sqesis warmomadgenelTa umravlesobis TanxmobiT. ufro did da
rTul sazogadoebaSi, rogoricaa Tanamedrove saxelmwifo, unda
daeyrdno gabatonebul socialur da, gansakuTrebiT, samarTle-
briv morals. iurisprudenciis sferoSi mniSvnelovani da sazo-
gadoebis mier aRiarebuli warmodgenebi samarTlianobis Sesaxeb
aisaxeba ganviTarebul samarTalSi, gansakuTrebiT, konstituciiT
dadgenil RirebulebiT warmodgenebSi. mas safuZvlad udevs Tval-
sazrisi, rom minimum samarTlis ganviTarebis ZiriTadi mimarTule-
ba samarTlianobis Sesaxeb iseT warmodgenebs ganaxorcielebs da
SeinarCunebs, romlebic sazogadoebaSi konsensusunariania. saka-
nonmdeblo normebsa da sasamarTloebisa da administraciuli or-
ganoebis mier ganviTarebul samarTlebriv principebSi mocemulia
calkeul samarTlebriv problemebTan kavSirSi myofi samarTle-
briv-eTikuri konteqsti~ ( 10 III g). amaSi gamoixateba is samarTle-
briv-eTikuri tradicia, romelic nabij-nabij, msgavs problemebze
mudmivi orientaciis Sedegad viTardeba. garda amisa, samarTle-
brivi sazogadoebis socialuri moralis elementebi gvxvdeba
adaT-wesebsa da socialuri Tanacxovrebis procesSi Camoyalibe-
bul institutebSi ( 10 IV).
TviT im samarTlebriv gadawyvetilebebSic, romlebic dadge-
nil CarCoebs scdebian da samarTals aviTareben, sasurvelia,
SeZlebisdagvarad, konsensusis miRweva: mxolod konsensusis gziT
miRweul SeTanxmebebs aqvT Sansi, mniSvnelovani pretenziis gare-
Se samarTlebrivi sazogadoebis mier iqnas aRiarebuli. am gziT
yalibdeba konsensusunariani tradicia. konsensusis matarebeli
tradicia zurgs umagrebs samarTalgamoyenebas. msgavsi Sexedule-
bebi gvxvdeba anglo-saqsur samarTlebriv azrovnebaSi. gansaku-
TrebiT, anglo-saqsur mosamarTleebze naTqvamia, rom maTi da-
sayrdenia jansaRi sazogadoebrivi goni (common sense~) da amiT,
aseve, sazogadoebis konsensusi socialuri Rirebulebebis Tao-
baze.
45

Tu kanoni mosamarTles gadawyvetilebis miRebisas garkveul
Tavisuflebas aZlevs ( 3 I b) da kanoniT dadgenili Rirebule-
biTi Sefasebebi da sxva indiciebi ar Seicaven samarTlianobis Se-
45
MacCormick, 1978, S. 149, 236.
23 4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
saxeb warmodgenebze konsensusunarian saimedo safuZvlebs, aseT
SemTxvevaSi, gadawyvetileba miRebul unda iqnas mosamarTlis sa-
marTlebrivi SegrZnebis safuZvelze. magram TviT individualuri
samarTlebrivi SegrZnebis farglebSic ar arsebobs pasuxi bevr
kiTxvaze samarTlianobis Sesaxeb. yoveli iuristi icnobs aseT
zRvarze mdgom SemTxvevebs~: samarTlebriv-eTikuri Tvalsazri-
siT Zalian problemur situaciebs, romlebSic gadawyvetileba sa-
marTlebriv-eTikuri riskiT SeiZleba iqnas miRebuli; situaciebs,
sadac samarTlianoba ver miiRweva, aramed mxolod gariskuli
SeiZleba iqnas. xSirad mosamarTle xvdeba iseT situaciaSi, rode-
sac samarTlis calsaxa gansazRvrebiT, interpretaciis udavo
wesebiTa da principebiT samarTlianoba ikargeba. samarTlis Zieba
ar aris wminda Semecnebis procesi, romelic sruli moculobiT
obieqturi kriteriumebis safuZvelze winaswar iqneboda gansa-
zRvruli. swored samarTlebrivi da social-eTikuri wesrigis
zRvarTan, sadac individualur samarTlebriv SegrZnebasa da sa-
marTlianobis riskis gamowvevas aqvs adgili, naTlad Cans, rom
iurisprudencias ganviTarebis procesSi mniSvnelovani wvlili
Seaqvs. sadac mosamarTles kanonis interpretaciisa da xarvezis
Sevsebisas gadawyvetilebis miRebis Tavisufali sivrce rCeba,
SeuZlia, TviTon miiRos samarTlis ganviTarebis procesSi mo-
nawileoba. am gziT, SeiZleba, samarTlis gamoyeneba ganviTarebis
mSfoTvare momentad iqces, romelsac yovelTvis Tan sdevs garan-
tirebuli samarTlisa da samarTlebrivi moralis arseboba.
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
literatura: N. Hartmann, Das Problem des geistigen Seins, 1932, Kap. 44 f.; J. Kohler, Lehr-
buch der Brgerlichen Rechts I 1906, S. 122 f.; G. Schwalm, Der objektivierte Wille des Gesetzge-
bers, in: Festschrif fr E. Heinitz, 1972, S. 47 f.
I. sityvebi, rogorc warmodgenebis gamomxatveli niSnebi
literatura: D. Busse, Juristische Semantik, 1993; J. Hruschka, Das Verstehen von Rechtstex-
ten, 1972, S. 27 f.; W. Kamlah/P. Lorenzen, Logische Propdeutik, 2. Auf. (1973), S. 27 f.; Koch/
Rmann, 1982, S. 126 f.; F. v. Kutschera, Sprachphilosophie, 1971, S. 117 f.; J. Lyons, Einfhrung
in die moderne Linguistik, 1971, S. 409 f.
kanonebi gamoxataven samarTlebriv warmodgenebs sityvebSi.
mxolod sityvebiT Semosva aZlevs aseT warmodgenebs myar formas
da saSualebas iZleva es warmodgenebi sxvebs SevatyobinoT, rac,
24 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
aseve, samarTlebrivi usafrTxoebis interesebs Seesabameba. kanoni
SeiZleba gabatonebuli socialuri moralis gzas miyvebodes. aseT
SemTxvevaSi, samarTlebrivi sazogadoebis yoveli wevrisaTvis an
umravlesobisaTvis misaRebi saqcieli, romelic wina samarTle-
briv urTierTobebSi aRiarebuli iyo rogorc qcevis mimarTuleba,
samarTlebrivad savaldebulo xdeba. magram kanoni, aseve, diqta-
torul saxelmwifoSi SeiZleba am warmodgenebidan Sors idges da
eqstremalur situaciaSi tiranuli kanonmdeblis naazrevi iyos.
Cven ar mivyvebiT imis ganxilvas, Tu visi (kanonmdeblis, sa-
marTlebrivi sazogadoebis da a.S.) warmodgenebia upiratesi. upir-
velesad unda movifiqroT, ra gziT xdeba am warmodgenebis dawe-
rili Tu gamoTqmuli sityvebiT obieqtivireba, e. i. smeniTi an
weriTi niSnebiT maTi gamoxatva. rogor xdeba, rom, magaliTad,
koreels ramdenime CvenTvis gaugebarma gamosaxulebam qaRaldze
warmodgena gauRviZos cxenze, an wiTeli vardis~ Strixebi, ro-
melic arc wiTelia da arc yvavilis forma aqvs da CvenSi wiTe-
li yvavilis warmodgenas aRviZebs? vinaidan isini, rogorc gac-
nobierebuli niSnebi, romelTa daxmarebiTac garkveul sagnebs
aRvniSnavT~, am sagnebs gamoxataven. sityvebi, ramdenadac isini
gamocdilebis Sinaarsis gamoxatvas emsaxurebian, konkretuli ma-
galiTebis safuZvelze enaSi Semodian da mkvidrdebian. es procesi
iwyeba bavSvobidan sityvebis gamocdilebis Sinaarsze miTiTebiT:
ai vardi~; ai cxeni~; quxs~.
46
am asociaciis damyarebis Semdeg, ni-
Sani iwvevs gamocdilebis Sinaarsis Sesaxeb warmodgenas, romelTan
kavSiris damyareba adamianma iswavla. rogorc mama da Svili, maswa-
vlebeli da moswavle, ise swavloben erTi enobrivi sazogadoebis
wevrebi, erTi da igive niSani gamoiyenon erTi da igive gamocdi-
lebis Sinaarsis aRsaniSnavad. am Sedegis miRwevis Semdeg, adamia-
nebi gansazRvruli gamocdilebis Sinaarsis gamosaxatavad iyeneben
amisTvis Seqmnil niSnebs (sityvebs) da, am gziT, sxva adamianebSi
imave Sinaarsis warmodgenas iwveven. igive process aqvs adgili im
azris gamosaxatavad, romelzec intersubieqturi urTierTgageba
SesaZlebelia, magaliTad, cnebebi da logikis kanonebi. amdenad,
ama Tu im sityvis mniSvnelobis qveS Cven gvesmis gansazRvruli
warmodgeniTi Sinaarsi (gamocdilebis Sinaarsi an arsobrivi Si-
naarsi), romelsac es sityva aRniSnavs da miuTiTebs.
sityvebis SuamavlobiT gamoxatuli warmodgeniTi Sinaarsi,
(mag., wiTelquda, mgeli an maTematikuri Teorema), SeiZleba sxva
adamianebs mivawodoT (isini arian transsubieqturi~), yovel-
46
ix. Kamlah/Lorenzen, 1973, 27 f.
25
Tvis SesaZlebelia mexsierebaSi maTi aRdgena da amasTan, damax-
sovrebul elementTan, (mag. zRapris personaJTan), kombinireba.
warmodgenis Sinaarsi SeiZleba warmodgenis aqtis pirispir iqnas
dayenebuli (obicere), romelSic igi azrs iZens da aqtualuri
xdeba. am gagebiT, igi obieqturia.
47
warmodgeniT Sinaarss (gamoc-
dilebis Sinaarsi an arsobrivi Sinaarsi), romelsac es Tu is sityva
niSnavs~, SeiZleba aseve cneba~ ewodos, romelic am sityvasTan
aris dakavSirebuli. kanti zogad cnebas uwodebda warmodgenas,
romelic saerToa ramdenime obieqtisaTvis~.
48
sityva da cneba
erTmaneTisagan gansxvavdebian. es Cans iqidan, rom sxvadasxva si-
tyva SesaZlebelia, erTi da igive cnebas (warmodgeniT Sinaarss)
gamoxatavdes; magaliTad, sityvebi xelSekruleba~ da garigeba~
erTi da igives aRniSnavs.
iseT ganzogadebul cnebebs~ adamianTa warmodgenebSi, rogoricaa
adamianebi, sagnebi, procesebi, uwodeben aseve tipebs~. Cven ar mivdevT
gavrcelebul warmodgenas cnebisa da tipis gancalkevebis Sesaxeb. orive
termini aRniSnavs, calkeulad Secnobil erTi da igives... identurs.
49
xse-
nebuli saxis cnebebi~, (mag., patara bavSvi, maRalmTiani adgili da sxva),
aRniSnaven, rogorc es tipisTvis aris damaxasiaTebeli, garkveuli niS-
nebis sistemas da ara ubralod am niSnebis jams. amave dros, aris cne-
bebi, romlebic aseT wyobas ar aRniSnaven, anu tipebs~ ar warmoadgenen.
magaliTad, calkeuli niSnebis abstraqtuli cnebebi, (mag. wiTeli~), da
cifrebi. Cveni miznebidan gamomdinare, ganuxilvelad SeiZleba darCes ki-
Txva, aqvs Tu ara da ra gagebiT yovel identur zogads~ idealuri yofa.
50
kanonis gageba niSnavs, rom kanonis sityvebs is zogadi war-
modgeniTi Sinaarsi miusadago, romlebic am sityvebiT unda iqnas
aRniSnuli. magram xSirad kanonis sityvebs aqvT ramdenime~ mniS-
vneloba, e.i. isini gansxvavebuli warmodgeniTi Sinaarsis matarebe-
lia (dawvrilebiT ix. 9 II). magaliTad, SeiZleba arsebobdes sxva-
dasxva warmodgenebi imis Sesaxeb, Tu ra droidan aris adamiani~
saqarTvelos konstituciis me-15 muxlis dacvis obieqti: Casaxvis,
embrionis ganviTarebis garkveuli stadiis miRwevis, mSobiarobis
dawyebis Tu damTavrebis momentidan? marTlac, SefasebiT cne-
bebTan dakavSirebulia sxvadasxvagvari warmodgenebi. sxvadasxva
adamianebs xSirad erTmaneTisagan gansxvavebuli warmodgena aqvT
imis Sesaxeb, magaliTad, Tu ra moiazreba zneobis sawinaaRmdego~
47
Zippelius, 2003, 2 II 2.
48
I. Kant, Logik, 1800, 1; msgavsad Husserl, Erfahrung und Urteil, 1939, 81.
49
E. Husserl, Erfahrung und Urteil, 1939, 81.
50
E. Husserl, Erfahrung und Urteil, 1939, 82.
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
26 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
an uxeSi gaufrTxileblobiT~ Cadenili qmedebebis qveS. kanonis
sityvebs xSirad aqvT gansazRvruli mniSvnelobiTi areali~. ka-
nonis mniSvnelobis zusti gansazRvra ki, iuridiuli interpreta-
ciis mTavari sagania (ix. 9 da momd. paragrafebi).
II. interpretacia _ subieqturi~ Tu obieqturi~?
literatura: E. R. Bierling, Juristische Prinzipienlehre, Bd. IV 1911, S. 197 f., 230 f., 256 f.; En-
gisch, 2005, S. 108 f.; Fickentscher, 1976, S. 662 f.; Germann, 1967, S. 66 f., 378 f.; G. Hassold, Wille
des Gesetzgebers oder objektiver Sinn des Gesetzes, Zeitschr, fr Zivilprozess 94 (1981), S. 192 f.;
Larenz, 1991, S. 32 f., 301 f.; Looschelders/Roth, 1996, S. 29 f.; A. Mennicken, Das Ziel der Geset-
zesauslegung, 1970; Nawiasky, 1948, S. 126 f.; G. Radbruch, Rechtsphilosophie, 8 Auf. (1973),
15; F. C. v. Savigny, System des heutigen Rmischen Rechts, I, 1840; U. Schroth, Teorie und Praxis
subjektiver Auslegung im Strafrecht, 1983; H. Wstendrfer, Zur Hermeneutik der soziologischen
Rechtsfndungstheorie, Archiv fr Rechts- und Wirtschafsphilosophie 9 (1915/16), S. 304 f.
a) sityvebi, rogorc garkveuli niSnebi, aRniSnavs gansazRvrul
warmodgeniT Sinaarsebs, romelTac isini miuTiTebs da iwvevs mas-
Tan asociacias. is, vinc sityvas gamoiyenebs, am sityvas garkveul
warmodgeniT Sinaarss (arss) ukavSirebs, rogorc am sityvis adre-
sati. amasTan, adamianTa garkveuli jgufis wevrebma, SesaZlebe-
lia, am sityvasTan gansxvavebuli azri daakavSiron. maSasadame,
sityvebi SeiZleba, mravalmniSvnelovani~ iyos. es imas niSnavs,
rom warmodgeniTi Sinaarsebi, romelTac sxvadasxva adamianebi
erTi da imave sityvas ukavSireben, SesaZlebelia, erTmaneTisgan
met-naklebad gansxvavdebodnen. sxva sityvebiT rom vTqvaT, sxva-
dasxva adamianebs gansxvavebuli warmodgeniTi horizontebi aqvT,
romlebSic erTi da igive sityvas, SesaZlebelia, gansxvavebuli
azrobrivi datvirTva mieces. warmodgeniT SinaarsebSi, romlebic
SefasebiT gamonaTqvamebTan (magaliTad, zneobis sawinaaRmdego~)
aris dakavSirebuli, mocemulia aseve zepersonaluri poziciebi.
ismis kiTxva, warmodgenis Tu romeli horizontis mixedviT unda
davadginoT sityvis mniSvneloba? cxadia, rom am sakiTxis garkve-
vas didi mniSvneloba aqvs kanonis interpretaciisaTvis ( 10 II).
magram saqme exeba zogad semantur problemas, romlis ZiriTad
aspeqtebsac unda SevexoT.
aRniSnuli sakiTxi gamomdinareobs interpretaciis subieq-
tur~ da obieqtur~ Teoriebs Soris arsebuli diskusiidan. in-
terpretaciis subieqturi Teoriis mixedviT, kanoni Seicavs ma-
valdebulebel daTqmas, romlis safuZvelic kanonmdeblis nebaSi
unda veZioT. kidev ufro mkacri formiT es Teoria ambobs, rom
kanonis interpretacia rac SeiZleba unda miuaxlovdes sakanonm-
deblo procesSi monawile pirTa individualur warmodgenebs.
27
amis sapirispirod, interpretaciis obieqturi Teoria acxa-
debs, rom dasadgenia ara kanonmdeblis, aramed kanonis neba~.
magram kanonebi yovelTvis adamianTa warmodgenebs gamoxataven.
amis gamo, gadamwyvetia kanonis is mniSvneloba, romelic adamianTa
warmodgeniTi horizontebidan gamomdinareobs. im SemTxvevaSic ki,
roca SeiZleba es SeuZlebelad an arasasurvelad iqnas miCneuli,
aucilebelia, im adamianebis zepersonaluri warmodgenebis gan-
xilva, romlebic am kanonis miRebis procesSi iyvnen CarTuli.
magram maT nacvlad, sabolood, SesaZlebelia, sxva warmodgeniT
horizontebze mivapyroT yuradReba, rogoricaa, magaliTad, sa-
marTlebriv-politikuri miznebi an Sexedulebebi samarTliano-
bis Sesaxeb, romlebic adamianTa umravlesobisTvis saerTo azria,
maT Sesaxeb intersubieqturi urTierTgageba SesaZlebelia da, am
TvalsazrisiT, obieqturia~.
51
aq Cndeba rTuli kiTxva imis Tao-
baze, Tu romel warmodgenas aqvs gadamwyveti mniSvneloba: rome-
lic sazogadoebis umravlesobas mier aRiarebulia, Tu romelic
sazogadoebis tonis mimcem~ fenaSia gabatonebuli? amave dros,
ar aris advili sazogadoebaSi umravlesobis konsensusunariani
socialuri normebi~ gasagebi da gamoyenebadi gaxado ( 3 II d).
dabolos, ismis kiTxva: kanonis interpretaciis SemTxvevaSi, rode-
sac varkvevT normis mizans an samarTlianobis Sesaxeb warmodge-
nebs, romel moments aqvs gadamwyveti mniSvneloba _ kanonis miRe-
bis Tu kanonis gamoyenebis?
interpretaciis problemis winaSe dgas ara mxolod iuristi, aramed
yoveli adamiani, romelsac sxvisi sityvis gageba surs, magaliTad, lite-
raturaTmcodne. Tu igi ama Tu im mwerlis Sesaxeb fsiqologiur-biogra-
fiul naSroms wers, maSin igi cdilobs, mwerlis nawarmoebebSi amoikiTxos
is warmodgenebi, romelTanac mwerali sakuTar Tavs akavSirebs. am SemTxve-
vaSi saqme gveqneboda subieqtur interpretaciasTan~. magram esa Tu is
nawarmoebi SeiZleba sul sxva ganzraxviT waikiTxo. ismis kiTxva, romel
gabatonebul warmodgenebs gamoxatavs mwerali an ra zogadi Sexedulebebi
imaleba misi sityvebis qveS, romelTagan zogierTs, SesaZlebelia, mwerali
arc moiazrebda. mwerlis amocanaa, aseTi warmodgenebic waaxalisos. es
aris nagulisxmebi, roca gaibeli ambobs: man, rogorc poetma, namdvilad
ver miaRwia bevrs, mis leqsebi imaze mets ar amboben, rac man dawera~. aq
naTlad Cans, rom arCevani obieqtursa da subieqtur interpretacias So-
ris imiT ganisazRvreba, Tu ra ainteresebs interpretators.
b) iuristebisTvis ismis kiTxva, Tu sityvis romeli mniSvneloba
unda ainteresebdes mas. Tu mas monokratiul diqtaturaSi sworad
51
Zippelius, 2003, 20 I.
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
28 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
miaCnia, rom tiranis survili usityvod unda ganxorcieldes, ma-
Sin igi, subieqturi axsna-ganmartebis gziT, interpretacias be-
ladis nebis~ safuZvelze Seecdeba.
amis sawinaaRmdegod, obieqturi interpretacia~ im warmodge-
niT Sinaars eZebs, romelic mravali adamianis saerTo naazrevia.
interpretaciis am gzas kanonzomierad samarTlis istoriuli
skolidan unda Sexedo, romelmac samarTalSi xalxis sulis pro-
duqti~ (Produkt des Volksgeistes~) dainaxa.
52
Tumca savignim es azri
sakmarisad gasagebad ar gamoxata, ris gamoc igi xSirad subieq-
turi Teoriis mimdevrad iTvleba. maSasadame, misi sityvebiT rom
vTqvaT, interpretatorma sakuTari Tavi kanonmdeblis adgilze
unda warmoidginos da misi saqmianoba xelovnurad gaimeoros~,
magram man unda gamoxatos ara sakuTari zepersonaluri azrebi,
aramed is Sexedulebebi, romlebic kanonmdebels, rogorc xalxis
sulis warmomadgenels~, unda hqonoda (ix. 8).
interpretaciis obieqtur Teoriamde aseve mivyavarT, magali-
Tad, hegelis filosofiur poziciasac. hegelis mixedviT, msoflio
istoria aris procesi, romelSic obieqturi goni viTardeba. es
ukanaskneli ki, xalxTa sulSi, aseve, kanonebsa da zne-CveulebebSi
aisaxeba. am procesSi kanonmdebelica da sasamarTloc ubralod
SeiZleboda Suamavlis rolSi warmogvedgina.
53
gamomdinare aqedan,
interpretaciis mizani unda iyos, kanonis ramdenime SesaZlo sity-
va-sityviTi mniSvnelobidan obieqturad yvelaze ufro gonivruli
SeirCes. am SexedulebasTan kavSirSia is azri, rom xelisufali
cocxali, obieqturi suliT~ unda iyos gamsWvaluli da igi mas
Segnebas, iniciativasa da moqmedebis unars~ aniWebdes.
54
amiT ka-
nonebi obieqturi sulis obieqtivirebas~ unda axdnen. maSasadame,
interpretatorma sityvaTa is mniSvnelobebi unda eZios, romle-
bic sazogadoebaSi gabatonebul da cocxal warmodgenebs yvelaze
ufro Seesatyvisebian.
55
ufro mkveTrad SeiZleba iTqvas: Tu romel interpretacias
irCevs pirovneba, damokidebulia imaze, Tu rogori saxelmwifos
filosofia aqvs mas. ramdenime magaliTic aCvenebs, rom interpre-
taciis Teoriebi ganxilul unda iqnas ara rogorc martivi arCe-
vani subieqtur da obieqtur axsna-ganmartebebs Soris, aramed
rogorc interpretaciis Teoriebis nairsaxeoba obieqturi~ da
subieqturi~ faqtorebis kombinaciiT.
52
Savigny, 1840, S. 13 f.
53
ix. mag., G. W. F. Hegel, Enzyklopdie, 1830, 548 f.
54
N. Hartmann, 1932, Kap. 35 b.
55
ix. N. Hartmann, 1932, Kap. 44 c, 57, 58 b.
29
g) warmomadgenlobiTi demokratiis pirobebSi, saxelmwifo
funqciebis danawilebidan gamomdinare, sakanonmdeblo organos
wevrebis kompetencias ganekuTvneba miiRon gadawyvetileba kano-
niT savaldebulod gansazRvruli miznebisaTvis da gansazRvron
maTi ganxorcielebis wesi. am SemTxvevaSic kanonis safuZvels war-
moadgens konkretuli adamianebis gadawyvetileba gansazRvruli
miznebis misaRwevad. subieqturi interpretaciis Teoria, rogorc
igi zemoT iqna warmodgenili, uaryofil unda iqnas im garemoebis
gamo, rom parlamentis wevrTa personaluri warmodgenebi erT-
maneTs TiTqmis ar emTxveva da, saerTod, maTi dadgena SeuZlebe-
lia. motivebi, romlebic kanonproeqtebSi aris mocemuli da dRes,
rogorc wesi, saministroebSi iqmneba, im adamianebs ar SeiZleba
mieweroT, romlebic am kanonebs iReben. amasTan, demokratiuli
legitimaciis dRevandeli gagebidan gamomdinare, dauSvebelia
parlamentis wevrTa personalur Sexedulebebze dayrdnoba. ufro
metic, warmomadgenlobiTi demokratia Seicavs uSualo demokra-
tiis elementebs: warmomadgenlobiTi organoebi sazogadoebrivi
azris yovel gadaxras ki ar unda misdevdnen, aramed isini orien-
tirebuli unda iyvnen xalxis umravlesobis konsensusunarian war-
modgenebze samarTlianobis Sesaxeb, romlebic maT kanonebSi unda
gamoxaton. maSinac ki, Tu maTi personaluri Sexeduleba gansxva-
vebulia, legitimaciis arsidan gamomdinare, maT ufleba ara aqvT
sxvagvari gadawyvetileba miiRon. Sesabamisad, warmomadgenlobiT
demokratiaSi kanonmdeblis mizanSewonili gadawyvetileba ise
unda iqnas interpretirebuli, rogorc amas sazogadoebis konsen-
susunariani Sexedulebebis warmomadgeneli moiazrebda an minimum
ifiqrebda. am gagebiT, samarTlis gamomyenebeli dgas legitimuri
warmomadgenlobis samsaxurSi ( 10 II, IV).
xalxis warmomadgenlebis aseTi davaldebuleba gamarTlebulia Semdegi
TvalsazrisiT ( 3 II): Ria sazogadoebaSi~ TiToeuli moqalaqis warmodge-
nebs samarTlianobis Sesaxeb, aqvs pativiscemis principulad erTnairi
pretenzia. amitom eZebs Ria sazogadoeba samarTlianobis gadawyvetilebe-
bis legitimur safuZvels moqalaqeTa _ samarTlebriv saxelmwifoebrivad
misaReb _ rwmenaSi, romelic azrTa Tavisufal konkurenciaSi SeZlebis-
dagvarad farTo konsensusis gziT miiRweva.
56
umravlesobis konsensusu-
nariani samarTlianobis warmodgenebis Sesaxeb sakiTxis mizania dadgindes,
romel gadawyvetilebebze arsebobs umravlesobis Tanxmoba. es aris rTu-
li problema, romelic Cveulebrivi gamokiTxviT ar gairkveva. saWiroa,
aseTi konsensusunarianobis ufro safuZvliani garkveva~. samarTlebriv-
saxelmwifoebriv warmomadgenlobiT demokratiaSi gadawyvetilebebamde
56
Zippelius, 2003, 11 II 4; 21 I
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
30 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
unda mivyavdeT institucionalur da procesualur moqmedebebs, romel-
Tac, SeZlebisdagvarad, meti adamianis sindisi da samarTlebrivi SegrZneba
eTanxmeba ( 3 II g).
III. kanonis mniSvnelobis cvlileba
literatura: Engisch, 2005, S. 115 f.; Germann, 1967, S. 75 f., 96f.; Ot, 2006, S. 54 f.; B.
Rthers, Die Wende-Experten, 1995; Wank, 2001, 3 II 4; 5 V; T. Wrtenberger, Zeitgeist und
Recht, 2. Auf. (1991), S. 174 f., 191 f.; ders., Rechtsprechung und sich wandelndes Rechtsbe-
wutsein, in: W. Hoppe u.a. (Hrsg.), Rechtsprechungslehre, 1992, S. 545 f.
aqamde ganxilul iqna kanonis mniSvnelobis gagebis problema-
tika mxolod misi gamocemis momentisaTvis. am sakiTxis ganxilva
xdeba istoriuli ganviTarebis perspeqtivaSi: kanonis normebs aqvs
umetesad interpretaciis areali, romlis qveS sityvis sxvadasxva
mniSvnelobebi moiazreba. am mniSvnelobebs Soris interpretaciis
gziT erT-erTi unda iqnas SerCeuli. es varianti _ interpreta-
ciis sxva kriteriumebis gaTvaliswinebiT _ unda Seesabamebodes
umravlesobis konsensusunarian warmodgenebs samarTlianobaze (
10 IV). aseTia demokratiuli legitimaciis gageba ( 4 II g). magram
droTa ganmavlobaSi SesaZlebelia, umravlesobis konsensusuna-
riani warmodgenebi samarTlianobaze Seicvalos. amis gamo, ismis
kiTxva: saWiroa Tu ara yvela im warmodgenaze orientacia, romel-
sac kanonis gamocemis dros gadamwyveti mniSvneloba hqondaT (e.w.
normis warmoSobisdroindeli interpretacia), Tu im warmodgene-
bze, romlebic dRes aris gabatonebuli (e.w. normis Tanamedrove
interpretacia). Tu am ukanasknel Sexedulebas gaviziarebT, maSin
kanonis sityvaTa mniSvnelobiTi gagebis sivrceSi adgili eqneba
kanonis mniSvnelobis cvlilebas.
TanamedroveobasTan dakavSirebuli interpretaciis upirate-
sobaze metyvelebs Semdegi garemoeba: Tanamedrove samarTlis ga-
moyenebis legitimuri safuZveli devs ara warsulSi, aramed aw-
myoSi. Tanamedrove samarTlebriv sazogadoebas SeuZlia nebismier
dros isargeblos moqmedi samarTliT, aseve, gaauqmos an Secvalos
igi. an, Tomas hobsis
57
sityvebiT rom vTqvaT, awmyosTvis gadam-
wyveti mniSvneloba aqvs ara imas, Tu visi avtoritetiT gamoica
kanoni imTaviTve, aramed imas, Tu visi avtoritetiT agrZelebs is
dResac moqmedebas, rac amave dros niSnavs: samarTlianobis Sesaxeb
romeli warmodgenebis prezentacias moaxdenda igi, dRes rom yo-
filiyo gamocemuli. magram Tu kanonis legitimaciis safuZveli
awmyoSia, maSin kanonis interpretacia unda ganxorcieldes ex nunc,
57
T. Hobbes, Leviathan, Kap. 26.
31
e.i. kanonis is interpretacia unda iqnas arCeuli, romelic dRes
gabatonebul warmodgenebs yvelaze ufro Seesabameba.
es naTlad Cans ganusazRvreli cnebebis interpretaciis dros, maga-
liTad, amoraluris~ cnebis ganmartebisas; es ukanaskneli miuTiTebs is-
toriulad cvalebad Sexedulebebze, romlebic socialur urTierTobebSi
samarTlebrivi sazogadoebis wevrebs Soris misaRebi iyo
58
da ganicdis
Sinaarsis cvlilebas. cvlilebebi ganicades aseve, mag., socialurma wes-
Cveulebebma da gabatonebulma social-eTikurma warmodgenebma, romlebic
gansxvavebuli sqesis adamianebis Tanacxovrebas gansazRvraven. am cvli-
lebebma, mag., germaniaSi gamoiwvia diskusia imis Taobaze, konstituciuri
principi _ saxelmwifos mier ojaxis dacvaze zrunva (germaniis ZiriTadi
kanonis me-6 muxlis pirveli abzaci) _ vrceldeba Tu ara da ra moculo-
biT qalisa da mamakacis im urTierTobazec, rodesac isini dauqorwinebel
Tanacxovrobas ewevian.
59
(aseve, saqarTvelos konstituciis 36-e muxliT
garantirebulia saxelmwifos mier ojaxis keTildReobaze zrunva). sxva
magaliTis mixedviT, germanul samoqalaqo samarTalSi cvlileba ganicada
marwmuneblis valdebulebebma rwmunebulis mimarT, romlebic keTilsin-
disierebis principis safuZvels emyarebian. Tu rwmunebuli samuSaoebis
Sesrulebis dros daazianebda mesame piris nivTs, maSin marwmunebels ekis-
reboda zianis anazRaurebis pasuxismgebloba germaniis samoqalaqo kode-
qsis 823 paragrafis mixedviT (aRniSnul normas Seesabameba saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis 992-e muxli). adre gabatonebuli Sexedulebis mixe-
dviT, rwmunebuli pasuxismgebeli iyo misi samuSaos Tanmdevi riskis gamo.
socialuri warmodgenebis cvlilebam, keTilsindisierebis principidan
gamomdinare, rwmunebuli mesame pirebis mimarT mTlianad an nawilobriv
gaaTavisufla pasuxismgeblobisgan.
60
kanonis mniSvnelobiTi cvlilebis safuZvels SeiZleba war-
moadgendes ara mxolod gabatonebuli social-eTikuri warmodge-
nebis, aramed, agreTve, faqtobrivi garemoebebis Secvla. faqto-
brivi cxovrebiseuli urTierTobebis aseTma cvlilebam SeiZleba
zegavlena iqonios gabatonebul warmodgenebze samarTlianobis
Sesaxeb
61
da, amis Sedegad, SesaZlebelia, SualobiTi zegavlena
moaxdinos kanonis interpretaciazec. aman, SesaZlebelia, agreTve,
kanonis interpretacias sxva mimarTuleba misces: samarTlis nor-
mebi yovelTvis arsebul socialur realobasTan kavSirSi kon-
kretdeba. faqtobrivi viTareba misi specifikuri SinaarsiT da
sakiTxi misi subsumciis Sesaxeb xels uwyoben imas, rom samarTlis
normis mniSvnelobiTi moculoba ( 16 II) am faqtobriv garemoebe-
58
BVerfGE 7, 215.
59
ix. mag. Reinhold Zippelius, Verfassungsgarantie und sozialer Wandel, DV 1986, S. 809 f.
60
ix. W. Zllner/K.-G. Loritz, Arbeitsrecht, 5. Auf. (1998), 19 II 2.
61
Zippelius, 2003, 21 III.
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
32 Tavi I. samarTlis cneba da funqcia
bTan iqnas Sejerebuli da dazustebuli. Sedegad, SesaZlebelia,
samarTlebrivi cnebebis ganviTareba moxdes imgvarad, rom mis si-
vrceSi axali, gauTvaliswinebeli garemoebebi gamoCndnen~.
62
ase,
magaliTad, axalma formebma ekonomikuri arsebobis uzrunvelyo-
fis Sesaxeb, SesaZlebelia, germaniis ZiriTadi kanonis me-14
muxlis interpretaciaze iqonios zegavlena
63
(analogiuri sakiTxi
mowesrigebulia saqarTvelos konstituciis 21-e muxliT), aseve,
axalma komunikaciebma SesaZlebelia, germaniis ZiriTadi kanonis 5
I muxlis interpretacia Secvalos
64
(analogiuri sakiTxi daregu-
lirebulia saqarTvelos konstituciis 24-e muxliT).
bunebrivia, rom kanonis interpretaciis dros yuradReba unda
mieqces interpretaciis sxva kriteriumebsac, maT Soris, kanon-
Semoqmedebisa da samarTalgamoyenebis sferoebis funqcionalur
gamijvnas. amis gamo, sityvis SesaZlebeli mniSvnelobiTi cvli-
leba mxolod kanonis normis CarCoebSi ar mimdinareobs, aramed
im sivrceSic, romelsac kanonis mizani normis dakonkretebisa-
Tvis Riad tovebs. rac ufro didia dro kanonis gamocemasa da
mis gamoyenebas Soris, miT ufro didia samarTlis ganviTarebis
Tavisufleba da ufro Zlieria gabatonebuli social-eTikuri
warmodgenebis moTxovna, ugulebelyofil iqnas kanonis pirvela-
di mizani: kanonis normis interpretacia ar SeiZleba yovelTvis
kanonis warmoSobis dros arsebul Sexedulebaze darCes. gasaTva-
liswinebelia, Tu ra gonivruli funqcia SeiZleba hqondes kanons
misi gamoyenebis momentisaTvis. norma mudmiv kavSirSia socialur
urTierTobebTan da sazogadoebriv-politikur SexedulebebTan,
romlebzedac man, Tavis mxriv, unda moaxdinos zegavlena. misi Si-
naarsi SesaZlebelia da unda Seicvalos am garemoebebTan erTad.
es wesi moqmedebs gansakuTrebiT maSin, rodesac cxovrebiseuli
urTierTobebi da samarTlebrivi Sexedulebebi kanonis gamocemasa
da mis gamoyenebas Soris ise siRrmiseulad Seicvala, rogorc es
meoce saukuneSi moxda.
65
samarTlis normaTa interpretaciaze zegavlenas axdens aseve,
kulturuli ganviTarebis ideebis cvlilebac.
66
magram azrovnebis
modisa da yoveldRiuri ganwyobis cvlileba ar amarTlebs kano-
nis mniSvnelobis Secvlas. kanonis interpretaciis legitimuri
62
BVerfGE 2, 401.
63
BVerfGE 53, 290 f.
64
BVerfGE 57, 322 f.
65
BVerfGE 34, 288 f.
66
Rthers, 1995; Wrtenbergr, 1991; Zippelius, 2004, Kap. 1 II.
33
safuZveli, demokratiuli gagebiT, mxolod maSin aris gabato-
nebuli epoqis suli~, rodesac is samarTlianobis warmodgenebs
ganasaxierebs, romlebSic umravlesobis konsensusis gonivruli
Ziebis procesi ikveTeba ( 3 II g)67.
67
Zippelius, 1997, Kap. 8, 11 c, d.
4. kanonebi, rogorc obieqtivirebuli wesebi
Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da
urTierTkavSiri
5. qmedebis Semadgenloba da samarTlebrivi Sedegi
literatura: Engisch, 2005, S. 12f.; Larenz, 1991, S. 250f.; N. Luhmann, Rechtssoziologie,
2. Auf. (1983); Nawiasky, 1948, 17; A.v. Tuhr, Der allgemeine Teil des Deutschen Brgerlichen
Rechts, II 1, 1914, 43.
I. qmedebis Semadgenlobisa da samarTlebrivi Sedegis
urTierTkavSiri
tradiciulad, samarTlis normebi iTvaliswineben, rom gansa-
zRvruli pirobebis, (konkretuli qmedebis Semadgenlobis), arse-
bobis SemTxvevaSi, gansazRvruli valdebulebebi, (samarTlebrivi
Sedegi), warmoiSoba, icvleba an wydeba. magaliTad, saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis Tanaxmad, piri, romelic sxva
pirs marTlsawinaaRmdego, ganzraxi an gaufrTxilebeli moqmede-
biT miayenebs zians, valdebulia aunazRauros mas es ziani.
68
ga-
momdinare aqedan, pirs evaleba gansazRvruli moqmedebis (zianis
anazRaureba) Sesruleba, Tu arsebobs gansazRvruli winapirobebi
(sxva piris mimarT ganxorcielebuli marTlsawinaaRmdego, gan-
zraxi an gaufrTxilebeli moqmedeba). samarTlis normebi aseT
SemTxvevaSi Seicaven daTqmul moTxovnas, an sxvagvarad kondi-
cionalur programas.~
69
aseTi kavSiri qmedebis Semadgenlobasa da
samarTlebriv Sedegs Soris damaxasiaTebelia samarTlis normaTa
gansakuTrebuli tipisaTvis.
magram arseboben samarTlis normebi, romlebic ar Seicaven
moTxovnaTa daTqmas. magaliTad, sisxlis samarTlis norma xazgas-
miT miuTiTebs yalbi Cvenebis upirobo akrZalvas (saqarTvelos
sisxlis samarTlis kodeqsis 370-e muxli). am magaliTis msgavsad,
68
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar miuTiTebs zustad im sikeTeebs,
romelTa xelyofiTac SeiZleba pirs miadges ziani. germaniis samoqalaqo
kodeqsis deliqturi valdebulebebis Sesabamisi norma ( 823) am sikeTee-
bze ufro zustad miuTiTebs: vinc ganzrax an gaufrTxileblobiT sxva
piris sicocxles, sxeuls, janmrTelobas, Tavisuflebas, sakuTrebas an sxva
uflebas marTlsawinaaRmdego qmedebiT miayenebs zians, valdebulia pirs
aunazRauros es ziani~ (l.T.)
69
Luhmann, 1983, S. 88, 227 f.
35 5. qmedebis Semadgenloba da samarTlebrivi Sedegi
sisxlis samarTlis kanoni upiratesad Seicavs (rogorc pirveladi
norma, primre Norm) upirobo akrZalvebs, romlebSic mocemulia
sasjelis muqariT akrZaluli qmedebebis Sinaarsi (ra Tqma unda,
im negatiuri pirobiT, rom konkretul SemTxvevaSi ar arsebobs esa
Tu is gamamarTlebeli garemoeba). am dasjadi qmedebis akrZalvaSi,
amave dros, mocemulia sisxlissamarTlebrivi devnis moTxovna,
romelic mimarTulia samarTaldamcavi organoebisadmi (normis
meoradi moTxovna, sekundre Norm).
Semdgomi msjelobis sagans warmoadgens samarTlis is normebi,
romlebic am sqemiT aris agebuli: Tu... (qmedebis Semadgenloba),
maSin... (samarTlebrivi Sedegi). maSasadame, qmedebis Semadgenlobis
ganxorcieleba aris winapiroba imisa, rom gansazRvruli qceva ne-
badarTulia an akrZaluli. am urTierTkavSirs iuridiul kauza-
lobasac
70
uwodeben. cxadia, aq saubari ar aris mizezobriv kav-
Sirze sabunebismetyvelo mecnierebaTa TvalsazrisiT: samarTlis
mecniereba ar aRwers bunebis movlenebs, aramed _ garkveuli wi-
napirobebis arsebobisas _ raimes gansazRvravs. am winapirobebis
faqtobrivi arseboba aris sakmarisi safuZveli imisa, rom amoq-
meddes gansazRvruli samarTlebrivi valdebulebebi. es kavSiri
Tavisi arsiT sruliad gansxvavebulia, vidre bunebriv mizezsa da
faqtobriv Sedegs Soris. Tu saubaria iuridiuli kauzalobisa~
da samarTlebrivi zemoqmedebis~ Sesaxeb, dauSvebelia analogiis
gamoyeneba bunebriv mizezobriobasa da samarTlebriv kauzalo-
bas~ Soris.
Sefasebis sferoSi samarTlebrivi zemoqmedeba SeiZleba ram-
denime TvalsazrisiT sakmarisad iqnas dasabuTebuli: magaliTad,
Tu avtoavaria gamowveulia taqsis mZRolis gulgrilobiT da mg-
zavris saTvale dazianda, mZRolis valdebuleba zianis anazRaure-
bis Taobaze warmoiSoba ara mxolod misi deliqturi valdebule-
bidan (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e muxli), aramed
gadazidvis xelSekrulebidan (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
668-e muxli). maSasadame, taqsis mZRolis valdebuleba zianis ana-
zRaurebis Taobaze SeiZleba warmoiSvas ori safuZvliT. magram
aseTi msjelobis miRma xSirad imaleba normaTa konkurenciis pro-
blematika, gansakuTrebiT maSin, rodesac samarTlebriv SedegebSi
mniSvnelovani gansxvaveba arsebobs an konkurirebul normebze xan-
dazmulobis gansxvavebuli vadebi moqmedebs ( 7 b). samarTlebri-
vi Sedegi SeiZleba ara mxolod sxvadasxva normebs efuZnebodes,
70
kauzaloba _ [laT. causa _ mizezi] _ moZRvreba moqmedebasa da Sedegs Soris
damyarebuli kavSiris Sesaxeb (l.T.)
36 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
aramed SesaZlebelia, maTi erTdroulad gamoyeneba winaaRmde-
gobaSi modiodes kanonis sxva muxlebTan. magaliTad, qiravnobis
xelSekruleba (531-e muxli) baTilia, Tu igi zneobis normebs ewi-
naaRmdegeba (54-e muxli), agreTve, xelSekrulebis monawile mxaris
qmeduunarobis gamo (me-12 muxli). ese igi, SeiZleba xelT gvqondes
xelSekrulebis ucilod baTilobis ori gansxvavebuli safuZveli,
romlis Sedegadac, xelSekruleba aranair samarTlebriv val-
debulebebs ar warmoSobs. amis sawinaaRmdegod, qiravnobis xel-
Sekruleba, romelic imTaviTve baTilia, ar SeiZleba amave dros
moiSalos, vinaidan, xelSekrulebis moSla wyvets mxareTa valde-
bulebebs, ese igi, cnebidan gamomdinare, aseTi valdebulebebi jer
kidev arseboben. am SemTxvevaSi ucilo baTilobis safuZveli lo-
gikurad xelSekrulebis moSlis normebs ewinaaRmdegeba.
II. samarTlebrivi Sedegi
samarTali aregulirebs adamianur qcevas (moqmedebas an umo-
qmedebas) jerarsuli normebis meSveobiT. sabolood, isini mimar-
Tulni arian garkveuli valdebulebebis warmoSobis, Sewyvetis an
Secvlisken ( 1). samarTlebrivi Sedegi, romelic normis qmedebis
Semadgenlobidan gamomdinareobs, upirvelesad, zogad an indivi-
dualur valdebulebebs warmoSobs. magaliTad, kanoni, romelic
kanonqvemdebare aqtebis gamocemas iTvaliswinebs, gansazRvravs,
Tu ra winapirobebis arsebobis SemTxvevaSia, magaliTad, akrZa-
luli banaoba an, zogadad, arsebobs Tu ara gzis dasufTavebis
valdebuleba. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 327-e muxli gan-
sazRvravs, rom xelSekrulebis ZaliT warmoiSoba individualuri
valdebulebebi.
samarTlebrivi Sedegi SeiZleba mimarTuli iyos, agreTve, ukve
warmoSobili valdebulebebis Sewyvetis an maTi Secvlisken. ma-
galiTad, xelSekrulebis safuZvelze warmoSobili valdebule-
bebi, (maT Soris, rogoricaa, nasyidobis xelSekruleba), garigebis
moSlis SemTxvevaSi wydeba. amas garda, garkveuli individualuri
valdebulebebi, magaliTad, qiravnobis xelSekrulebidan gasvli-
sas, momavlisaTvis wydeba. sxva normebis samarTlebriv Sedegs
SeiZleba warmoadgendes zogadi akrZalvisgan piris gaTavisu-
fleba. amis magaliTia, samSeneblo nebarTva ( 1 III) an moTxovnis
daTmobis SemTxvevaSi, axali kreditoris mier Zveli kreditoris
adgilis dakaveba; sakuTrebis gadacemis samarTlebrivi Sedegia
cvlilebebi valdebulebaTa struqturaSi: sakuTrebis uflebidan
37 6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da ganmavrcobeli debulebebi
gamomdinareobs, Tu vis aqvs nivTis Tavisuflad flobisa da gan-
kargvis ufleba da vis _ akrZaluli ( 1 III). sxva pirze sakuTre-
bis gadacemis momentidan, yofili mesakuTre valdebulia xeli ar
SeuSalos SemZens, xolo axali mesakuTre iZens nivTis Tavisufali
gankargvis uflebas _ dispoziciis Tavisuflebas (Dispositionsfreiheit).
samarTlis yoveli norma ar axdens samarTlebrivi Sedegis da-
kavSirebas qmedebis SemadgenlobasTan. arsebobs normebi, romle-
bic ar arian damoukidebelni, (magaliTad, sakanonmdeblo defini-
ciebi an sagamonakliso debulebebi), da romlebic valdebulebebis
warmomSob an mamodificirebel normebs anvrcoben (ix. 6). ase, ma-
galiTad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-12 da 58-e muxlebi
warmoadgenen iseT sagamonakliso normebs, romlebic individua-
lur-samarTlebrivi valdebulebebis warmoSobis gamomricxvel
garemoebebs gansazRvraven ( 1 III).
6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da
ganmavrcobeli debulebebi
literatura: J. Esser, Wert und Bedeutung der Rechtsfktionen, 2. Auf. (1969); Fikentscher,
1976, S. 654f; Larenz, 1991, S. 257 f.; Ot, 1979, S.150 f.; Wank, 2001, 2.
praqtikul SemTxvevebSi, romelTanac iuristebs aqvT Sexeba,
dgeba erTi an ramdenime samarTlebrivi Sedegi. avtosatranspor-
to SemTxvevis dros, prokurors ainteresebs, unda daisajon Tu
ara da rogor am SemTxvevis monawileebi. amave dros Cndeba ki-
Txvebi maTi samoqalaqo-samarTlebrivi zianis anazRaurebis val-
debulebis Sesaxeb. kerZod, Tu erT-erTma maTganma meore mxares
ziani unda aunazRauros. iuridiuli gansja iwyeba im samarTle-
brivi normebis moZiebiT, romlebic Sesabamis samarTlebriv Sedegs
gansazRvravs, (magaliTad, sisxlissamarTlebrivi devnis an zianis
anazRaurebis valdebuleba). SemTxvevis (kazusis) amoxsna arsebi-
Tad mdgomareobs imaSi, rom Semowmdes, arsebobs Tu ara danaSau-
lis an zianis anazRaurebis erTi an ramdenime Semadgenlobis wi-
napirobebi.
zogadad rom iTqvas, samarTlis normaTa ZiriTad tipebSi qmedebis
abstraqtuli Semadgenloba (T) samarTlebriv Sedegs (R) ukavSirdeba.
visac samarTlebrivi Sedegi ainteresebs, unda daadginos, Sesrule-
bulia Tu ara kanoniT gansazRvruli qmedebis Semadgenloba. Tavis
mxriv, qmedebis Semadgenloba Seicavs ramdenime calkeul niSans (t
1
+ t
2
+ t
3
), romelTa ganxorcielebac erTmaneTis miyolebiT unda iq-
38 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
nas Semowmebuli. roca yvela es niSani Sesrulebulia, mxolod maSin
SeiZleba dadges samarTlebrivi Sedegi. Tu qmedebis Semadgenlobis
erT-erTi niSani mainc ar aris Sesrulebuli, aseT SemTxvevaSi samarT-
lebrivi Sedegic ar dadgeba.
a) samarTlebrivi Sedegis winapirobebi xSir SemTxvevaSi
calkeuli debulebebidan gamomdinareobs da erTad unda iqnas Se-
jerebuli. calkeul SemTxvevaSi gamosayenebeli qmedebis Semadgen-
lobis niSnebis erToblioba Sedgeba, rogorc qmedebis ZiriTadi
Semadgenlobis, aseve damatebiTi (gansazRvrebiTi da ganvrcobadi)
debulebebisagan ( 1 III, 9 I). rogorc qmedebis ZiriTadi Semadgen-
loba gamoiyeneba is norma, saidanac gamomdinareobs samarTle-
brivi Sedegi ( 14 I a). Tu rogor xorcieldeba es konstruqcia,
SeiZleba, konkretuli magaliTiT iqnas naCvenebi, romelic naTels
xdis am struqturis kavSirebsa da calkeul ganStoebebs.
davuSvaT, rom velosipedisti daejaxa gzajvaredinze fexiT mi-
maval monadires, romelmac cota xnis win mokla kurdReli. Sejaxe-
bis Sedegad mas xelidan gauvarda kurdReli, romelic momavalma
avtomobilma gasrisa. monadire moiTxovs velosipedistisgan zianis
anazRaurebas. velosipedistis ganmartebiT, misi qmedeba gamowveu-
li ar aris braleulobiT, vinaidan man Sejaxebis momentSi, winaswar
gauTvaliswinebadi, ucabedi sisustis gamo, ver SeeZlo gamoeCina sa-
Tanado yuradReba, ris gamoc fexiT mosiarules daejaxa.
kazusis amoxsnisas unda gamoviyenoT saqarTvelos samoqalaqo ko-
deqsis 992-e muxli, romlis mixedviTac, samarTlebrivi Sedegi (zia-
nis anazRaurebis valdebuleba) qmedebis abstraqtuli Semadgenlo-
bidan (sxva piris mimarT ganxorcielebuli qmedeba) gamomdinareobs:
piri, romelic sxva pirs marTlsawinaaRmdego, ganzraxi an gaufr-
Txilebeli moqmedebiT miayenebs zians, valdebulia aunazRauros mas
es ziani.
imis dasadgenad, miadga Tu ara pirs ziani, unda moviSvelioT
sxva normebi. kerZod, ziani SeiZleba gamowveuli iqnas sakuTre-
bis xelyofiT. gasarkvevia, moipova Tu ara monadirem kurdRelze
sakuTreba. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 190-e muxli Tanax-
mad, Tu piri mflobelobaSi iRebs upatrono moZrav nivTs, igi
iZens sakuTrebas nivTze, Tuki misi miTviseba kanoniT ar aris akr-
Zaluli an misi miTvisebiT ar aris darRveuli im piris uflebebi,
romelsac am nivTis miTvisebis ufleba hqonda. gareuli cxovele-
bi ar warmoadgenen aravis sakuTrebas manam, sanam isini Tavisufle-
baSi arian. maSasadamae, kurdReli iyo upatrono moZravi nivTi,
sanam is monadirem mokla. amdenad, monadiris mier damyarebuli
39
mflobeloba kurdRelze, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 155-e
muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, warmoiSva faqtobrivi batono-
bis nebiTi mopovebiT. sakuTrebis mopoveba kurdRelze ar iyo ga-
moricxuli samoqalaqo kodeqsis 190-e muxliT. amrigad, monadirem
moipova sakuTreba kurdRelze.
gamomdinare aqedan, mZRolma ganaxorciela is mizezobrivi qme-
deba, romelmac gamoiwvia sxvisi sakuTrebis xelyofa.
sakuTrebis xelmyofi yoveli qmedeba, imavdroulad, unda iyos
marTlsawinaaRmdego. nebismieri qmedeba, romelic adeqvaturad
iwvevs zians (ufro zustad: romelsac, zogadad, tipiurad SeuZlia
konkretuli saxis zianis gamowveva), rogorc wesi, aris marTlsawi-
naaRmdego, Tu gamonaklisis saxiT ar arsebobs marTlwinaaRmdego-
bis gamomricxveli romelime garemoeba. saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis mixedviT, aseTi gamamarTlebeli garemoebebia, magali-
Tad, aucilebeli mogerieba (116-e muxli), ukiduresi aucileblo-
ba (muxlis 117-e), TviTdaxmareba (muxli 118-e). gamamarTlebeli
normebi warmoadgenen im sagamonakliso Semadgenlobebs, romlebic
992-e muxls anvrcoben. mocemul SemTxvevaSi, aseTi garemoeba ara
gvaqvs saxeze.
qmedeba Cadenil unda iqnas ganzrax an gaufrTxileblobiT.
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar iZleva gaufrTxileblobis
sakanonmdeblo gansazRvrebas. gavrcelebuli definiciiT, gaufr-
Txileblad moqmedebs is, vinc arRvevs samoqalaqo brunvisaTvis
damaxasiaTebel aucilebel windaxedulobas. gamomdinare aqedan,
mZRolis pasuxismgebloba damokidebulia windaxedulobis nor-
mis dacvis obieqtur SesaZleblobaze da ara im individualur
garemoebaze, SeeZlo Tu ara mas konkretul situaciaSi, Tavisi
fsiqikuri mdgomareobidan gamomdinare, windaxedulad emoqmeda.
daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom mZRolma daarRvia obieqturi
windaxedulobis norma.
dazustebas saWiroebs agreTve samarTlebrivi Sedegi: ra saxiT
unda anazRaurdes movalis mier ziani, naturiT Tu fuliT. am ki-
Txvas pasuxobs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 409-e muxli,
romlis mixedviT, Tu pirvandeli mdgomareobis aRdgena SeuZle-
belia an amisaTvis saWiroa araTanazomierad didi danaxarjebi,
maSin kreditors SeiZleba mieces fuladi anazRaureba.
am martivi SemTxvevis amoxsna unda daiwyos qmedebis ZiriTadi
SemadgenlobiT, romelic samarTlebriv Sedegs ukavSirebs qmede-
bis Semadgenlobis gansazRvruli niSnebis arsebobas. magaliTma
aCvena, rom calkeuli qmedebis Semadgenlobebis niSnebis dadgena
6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da ganmavrcobeli debulebebi
40 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
da samarTlebrivi Sedegebis Sefardeba xSirad damatebiTi de-
bulebebis gamoyenebas moiTxovs. mxolod am debulebebis mTliani
kompleqsi (qmedebis ZiriTadi Semadgenloba da sxva misi ganma-
vrcobeli debulebebi) qmnis erTian normas, romelic konkretul
SemTxvevaSi unda iyos gamoyenebuli. es niSnavs, rom igi Seicavs
qmedebis Semadgenlobis calkeuli niSnebis jams, romelsac ukav-
Sirdeba konkretuli samarTlebrivi Sedegi da, aseve, TviT am Se-
degis aucilebeli dazusteba:
muxli 992
t
1
an t
2
+ t
3
an ...+ t
9
+ t
10
=R
gaufrTxilebloba muxli 190-e AT muxli 409-e
t
1
+t
2
=t
2
t
1
+t
2
+t
3
=t
3
(116-e, 117-e,
118-e)
R
1
R=R
1
an (Tu Tv)
R
2
190-e muxli 155-e muxli
t
1
ganzraxva
t
2
gaufrTxilebloba
t
3
sxva piris sakuTreba
t
9
sikeTis xelyofa
t
10
marTlwinaaRmdegoba
t
1
+t
2
aucilebeli windaxedulobis darRveva
t
1
moZravi nivTi
t
2
upatrono nivTi
t
3
nivTis mflobeloba
t
1
cxoveli
t
2
napovni
t
1
nivTi
t
2
flobs rogorc mis sakuTrebas
R zianis anazRaurebis valdebuleba
R
1
naturiT anazRaurebis valdebuleba
R
2
fuliT anazRaurebis valdebuleba
-AT qmedebis sagamonakliso Semadgenlobis ar arseboba
T
v
piris xelyofa an sagnis dazianeba
t
1
+t
2
=t
2
t
1
+t
2
=t
3
41
qmedebis Semadgenlobis niSnebi, romlebic qmnian samarTle-
brivi Sedegis winapirobebs, warmodgenil iqna daskvnis stilSi:~
winapirobebi (da maTi winapirobebi) erTmaneTis mimdevrobiT iqna
ganxiluli. rodesac dadginda, rom yoveli winapiroba, (alter-
natiulad dasaxelebuli winapirobebis dros minimum erT-erT
mainc), Sesrulebulia, mxolod aseT SemTxvevaSi SeiZleba dadges
samarTlebrivi Sedegi. Tundac erT-erTi winapirobis ar Sesrule-
bis dros, (an Tu qmedebis sagamonakliso Semadgenloba saxezea),
aseT SemTxvevaSi samarTlebriv Sedegs ver miviRebT. qmedebis Se-
madgenlobis calkeuli niSnebis Semowmeba xdeba ara ubralod ka-
nonis sityvebis mixedviT, aramed sagnis logikidan gamomdinare.
magaliTad, kiTxvas: saerTod dazianda Tu ara kanoniT daculi
samarTlebrivi sikeTe? mosdevs Semdegi kiTxva: iyo Tu ara ziani
marTlsawinaaRmdego? da momdevno kiTxva: pasuxismgebelia Tu ara
damzianebeli?
Tu am gziT miRweulia Sedegi, aseT SemTxvevaSi, SesaZlebelia
SemTxvevis am amoxsnis gadawyvetilebis stilSi~ warmodgena. aseT
SemTxvevaSi, uproblemo winapirobebi mxolod mokled moixsenieba.
sqema SeiZleba warmodgenil iqnas Semdegnairad: monadires ufle-
ba aqvs moiTxovos zianis anazRaureba (saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis 992-e, 408-e, 409-e muxlebi), radgan kurdRlis ganadgu-
reba velosipedistis moqmedebiT iqna gamowveuli (t
9
); kurdReli
iyo monadiris sakuTreba (t
3
), romelic mopovebul iqna samoqalaqo
kodeqsis 190-e muxlis Tanaxmad; kurdReli iyo moZravi (t
1
), upa-
trono nivTi (t
2
) da masze vrceldeboda monadiris mflobeloba
(t
1
+t
2
; samoqalaqo kodeqsis 155-e muxli); sakuTrebis uflebis
darRveva iyo marTlsawinaaRmdego (t
10
), romelic ganxorcielda
gaufrTxileblobiT (t
2
), radgan velosipedistma daarRvevia sa-
moqalaqo brunvisaTvis damaxasiaTebeli aucilebeli windaxedu-
loba (t
1
+t
2
, gaufrTxilebloba). (praqtikaSi sakuTrebis mopoveba
mxolod maSin aris dasadgeni, Tu piris mesakuTred yofna eWvqveS
dadga, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 158-e muxli).
b) konkretul SemTxvevaSi Tu romeli norma aris qmedebis Zi-
riTadi Semadgenloba (amosavali wertili) da kanonis romeli
gansazRvrebebi warmoadgenen ganmvrcob debulebebs, damokide-
bulia imaze, Tu ra samarTlebrivi Sedegi gvainteresebs. winamde-
bare SemTxvevaSi, aseTi amosavali normaa saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis 992-e muxli, vinaidan samarTlebrivi interesi mdgoma-
reobs am normiT daregulirebuli zianis anazRaurebis valde-
bulebis SesrulebaSi. zianis anazRaurebis valdebulebis arseboba
6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da ganmavrcobeli debulebebi
42 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
SeiZleba sxva SemTxvevaSi ubralod erT-erTi rigiTi sakiTxi iyos.
magaliTad, rodesac myidvels SeuZlia saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis 992-e muxlis moTxovnis uflebis safuZvelze, gaqviTos
gamyidvelis moTxovna, romelic gamomdinareobs nasyidobis xel-
Sekrulebidan (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 442-e muxli).
ganmavrcobeli sakanonmdeblo debulebebi qmedebis ZiriTad
SemadgenlobasTan sxvadasxvagvar azrobriv kavSirSi imyofebian:
rogorc zemoT aRiniSna, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar
Seicavs gaufrTxileblobis~ cnebis definicias. saqarTvelos sa-
moqalaqo kodeqsSi, germaniis samoqalaqo kodeqsis 276 II ana-
logiurad rom yofiliyo mocemuli am cnebis definicia, aseT
SemTxvevaSi, Sesabamisi norma arapirdapir iqneboda samoqalaqo
kodeqsis 992-e muxlis qmedebis Semadgenlobis nawili.
qmedebis Semadgenlobis erT-erTi niSania, rom nivTi sxva pi-
ris sakuTrebas warmoadgens. aRniSnuli ki, saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis 190-e muxliT konkretdeba, magram es muxli ara
sakuTrebis definicias, aramed kurdRelze sakuTrebis mopovebas
gansazRvravs. sakuTreba nivTze aris, erTi mxriv, samoqalaqo ko-
deqsis 190-e muxlis samarTlebrivi Sedegi, meore mxriv, 992-e
muxlis qmedebis Semadgenlobis niSani. am samarTlebrivi teqnikis
gziT, sakuTrebis mopovebis winapirobebi (190-e muxli) iribad 992-
e muxlis qmedebis Semadgenlobis nawilebi xdebian.
qmedebis Semadgenlobis niSani marTlsawinaaRmdego~ gamoxa-
tavs, rom samarTlebrivi Sedegi mxolod maSin dgeba, roca arc
erTi gamamarTlebeli garemoeba, maSasadame, qmedebis arc erTi
sagamonakliso Semadgenloba, rogoricaa aucilebeli mogerieba,
defenziuri da agresiuli ukiduresi aucilebloba, TviTdaxmare-
ba (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 116-e, 117-e, 118-e muxlebi)
saxeze ar aris. Sesabamisad, am gziT sagamonakliso qmedebis Se-
madgenlobebis niSnebi, imavdroulad, rogorc qmedebis Semadgen-
lobis negatiuri niSnebi~, samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlSi
azrobrivad igulisxmebian.
dabolos, 409-e muxli ar ganavrcobs 992-e muxlis qmedebis
sakanonmdeblo Semadgenlobas, aramed akonkretebs mis samarTle-
briv Sedegs, kerZod, igi konkretulad gansazRvravs zianis ana-
zRaurebis valdebulebis Sinaarss.
SesaZlebelia, rom samarTlis norma sxva normis samarTlebriv
Sedegze miuTiTebdes. magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo kode-
qsis me-1000 muxlis pirveli nawilis meore winadadebis Tanaxmad,
igive pasuxismgebloba gamoiyeneba xanZarsaSiSi nivTierebis
43
mflobelis mimarT~. am SemTxvevaSi, gansazRvruli winapirobebis
arsebobisas, gamoiyeneba am normis pirveli winadadebis samarTle-
brivi Sedegi. logikurad igives miRweva SeiZleboda, Tu me-1000
muxlis pirveli punqtis pirveli winadadeba Semdegnairad Camoya-
libdeboda: Tu ama Tu im nagebobidan gamomdinareobs mometebuli
safrTxe, am nagebobaSi warmoebuli, moTavsebuli an miwodebuli
energiisagan,am nagebobis an/da nivTierebis mflobeli valdebu-
lia aunazRauros dazaralebuls aqedan warmoSobili ziani~.
Tu sxva kanonis normebis samarTlebriv Sedegebze xdeba mi-
TiTeba, maSin SesaZlebelia, aseTi miTiTeba dinamikuri~ an
statikuri~ iyos. dinamikuri miTiTeba saxezea maSin, rodesac
mimTiTebeli normis srulyofis mizniT, xdeba ganmavrcobeli
normis mTeli misi SinaarsiT (kanonis Semdgomi cvlilebebis
gaTvaliswinebiT) gamoyeneba. statikuri miTiTebis SemTxvevaSi,
ganmavrcobeli norma mimTiTebel normas srulyofisaTvis im
SinaarsiT unda emsaxuros, romelic mas drois gansazRvrul
momentSi hqonda. es dro, wesiT, mimTiTebeli normis ZalaSi
Sesvlis droa. am oridan Tu romeli saxis miTiTebasTan gvaqvs
saqme, unda davadginoT mimTiTebeli normis interpretaciiT,
gansakuTrebiT, normis regulirebis miznisa da warmoSobis is-
toriis gaTvaliswinebiT.
71
g) sxva normis samarTlebriv Sedegebze miTiTeba, romelic war-
moadgens samarTlebrivi teqnikis gavrcelebul saSualebas, aris
sakanonmdeblo fiqcia.
72
amis magaliTs gviCvenebs sacurao auzSi
arsebuli ganawesi:
1: sacurao auzi dayofilia qalTa da mamakacTa ganyofilebeba d.
2: qalTa ganyofilebaSi Sesvlis ufleba aqvT mxolod qalebs.
3: sacurao auzis instruqtori iTvleba qalad 2 gagebiT.
3-is miTiTeba igive wess gansazRvravs, rogorc winadadeba,
rom sacurao auzis instruqtors ufleba aqvs, Sevides qalTa ga-
nyofilebaSi. SesaZlebeli iyo 2-is ufro martivi formulireba:
qalTa ganyofilebaSi Sesvlis ufleba aqvT mxolod qalebsa da
sacurao auzis instruqtors. fiqciis saSualebiT, romlis mixe-
71
BVerfGE, 47, 311 f.; 60, 214.; ix. F. Ossenbhl, Freiheit _ Verantwortung _ Kompetenz, 1994, S.
33 f.
72
samarTlis mecnierebaSi gamoTqmuli Sexedulebis mixedviT, sakanonmde-
blo fiqcia aris ara mxolod miTiTebis teqnika, aramed SedarebiTi azro-
vnebis instrumenti, romelic, gansakuTrebiT, mizandasaxulad emsaxureba
mniSvnelovani saerTo da ganmasxvavebeli niSnebis warmoCenas (Zippelius, 2003,
18 II; G. Mitsopoulos, Le problme de la fction juridique, 2001).
6. qmedebis ZiriTadi Semadgenlobebi da ganmavrcobeli debulebebi
44 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
dviTac, T
2
xelovnurad T
1
utoldeba, samarTlebrivi Sedegi, ro-
melic T
1
qmedebis Semadgenlobas ukavSirdeba, aseve, gansxvavebuli
T
2
qmedebis SemadgenlobisTvisac ZalaSia.
es sqema ZalaSia, agreTve, ufro rTuli sakanonmdeblo fiqciis
SemTxvevaSic. magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis
77-e muxlis Tanaxmad, uwyebis Cabareba im TanamonawilisaTvis, romel-
sac mindobili aqvs saqmis warmoeba, niSnavs uwyebis Cabarebas yvela Tana-
monawilisaTvis. an samoqalaqo kodeqsis 335-e muxli, romelic avalde-
bulebs mewarmes gonivrul vadaSi upasuxos im piris oferts, romelTanac
igi saqmian kavSirSi imyofeba. misi dumili CaiTvleba aqceptad. samarTle-
brivi Sedegi, kerZod, xelSekrulebis ZalaSi Sesvla (saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis 94-e, 335-e muxlebi) damokidebulia or garemoebaze: pirve-
li, mewarmis mier miRebul ofertasa da, meore, mis dumilze gansazRvrul
droSi. mokled, kanoni gamoxatavs Semdegs: xelSekruleba mxareebs Soris
dadebulia oferetas mixedviT, romelic mewarmem miiRo da gansazRvrul
droSi uaryofiTi pasuxi ar acnoba mxares.
fiqcia SeiZleba aseve gamoyenebul iqnas sagamonakliso SemTxve-
vebis gamosaxatavad. ase, magaliTad, sacurao auzis zemoaRniSnu-
li ganawesis 2 da 3 SeiZleba Semdegnairad iqnas Camoyalibebuli:
2: mamakacebs ekrZalebaT qalTa ganyofilebaSi Sesvla.
3: sacurao auzis instruqtori ar warmoadgens mamakacs 2
gagebiT.
aseTi formulirebiT 3 adgens igive wess, rogorsac Semdegi
winadadeba: es akrZalva ar moqmedebs sacurao auzis instruqto-
ris mimarT.
aRsaniSnavia, aseve, rom ganasxvaveben viwro gagebiT sakanonmdeblo
fiqciasa da udavo varauds. viwro gagebiT sakanonmdeblo fiqcia mocemu-
lia maSin, rodesac normis qmedebis fiqtiuri Semadgenloba namdvilad ar
aris Sesrulebuli (sacurao auzis instruqtori namdvilad ar aris qali;
aseve, zemoT moyvanil uwyebis Cabarebis magaliTSi, Tanamonawiles realu-
rad ar Cabarebia uwyeba). udavo varaudis SemTxvevaSi SesaZlebelia, rom
normis fiqtiuri Semadgenloba ganxorcieldes, magram Tu es varaudi ar
gamarTlda, maSin aseTi norma moqmedebs, rogorc sakuTriv sakanonmdeblo
fiqcia.
45 7. samarTlis normaTa konkurencia
7. samarTlis normaTa konkurencia
literatura: O. Bachof, Verfassungswidrige Verfassungsnormen?, 1951; Engisch, 2005, S.211
f.; D. Heckmann, Geltungskraf und Geltungsverlust von Rechtsnormen, 1997, S. 138 f.; A. Klein,
Konkurrenz und Auslegung, 1997; Larenz, 1991, S. 266 f.; Nawiasky, 1948, S. 91 f.; Ot, 1979, S.
192 f.; Wank, 2001, 13.
Tu qcevis maregulirebelma normebma samarTlebrivi mSvidoba
da swori orientacia unda uzrunvelyon, maSin isini erTmaneTs ki
ar unda ewinaaRmdegebodnen, aramed erTmaneTTan unda iyvnen Sexa-
mebuli. Tu winaaRmdegobebisagan Tavisufal calkeuli elemente-
bis kavSirs sistema~ ewodeba, maSin samarTlis normebic qcevis
wesebis sistemas qmnian, romelic adamianTa Tanacxovrebis funq-
ciurunarian wesrigs warmoadgens.
uflebamosilebaTa (kompetenciaTa) wesrigi emsaxureba sa-
marTlis erTianobas~: imisaTvis, rom samarTlis normebiT mowes-
rigebuli funqciebis winaaRmdegobebisagan Tavisufal Tanaar-
sebobas hqondes adgili, organizirebul saxelmwifoSi arsebobs
ierarqia, kompetenciaTa safexurebrivi agebuleba~ ( 1 II). kanone-
bi qmediT Zalas mxolod maSin iZenen, rodesac isini konstituciis
safuZvelze da mis mier gansazRvrul farglebSi gamoicemian, ka-
nonqvendebare aqtebi ki _ mxolod kanonis safuZvelze da kanonis
mier dadgenil sazRvrebSi.
samarTlis normaTa Soris winaaRmdegoba Tavidan unda iqnas
acilebuli. am sakiTxs exeba wesebi normaTa konkurenciis Sesaxeb:
samarTlis normaTa konkurencia niSnavs, rom ramdenime norma Ta-
visi sityva-sityviTi JReradobiT SeiZleba gamoyenebul iqnas erTi
da imave SemTxvevis mimarT. aseT SemTxvevebSi arsebobs ramdenime
alternativa: SesaZlebelia erTdroulad orive normis gamoyene-
ba (ix. magaliTi, qvemoT b), aseve, SesaZlebelia, samarTlis erTma
normam meore am konkurenciis gamo Zaladakargulad aqcios. am
SemTxvevaSi, Zaladakarguli norma konkurirebadi normis gauqme-
bis SemTxvevaSi kargavs iuridiul Zalas (ix. magaliTi qvemoT, e, v).
dabolos, SesaZlebelia, rom samarTlis normam meore normis ga-
moyeneba mxolod konkurenciis SemTxvevebSi gamoricxos. am dros
gamoricxuli norma konkurirebuli normis gauqmebis SemTxve-
vaSi sruli moculobiT rCeba ZalaSi (ix. qvemoT g, d).
a) mxolod moCvenebiT konkurenciasTan gvaqvs saqme, magaliTad,
Semdeg SemTxvevaSi: gansasjelis axlo naTesavma sasamarTlo pro-
cesze, rogorc mowmem, unda misces Cveneba im garemoebebis Sesaxeb,
romelic misTvis danaSaulis Cadenis faqtTan dakavSirebiT gaxda
46 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
cnobili. erTi mxriv, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 93-e
da 94-e muxlebis Tanaxmad, yoveli mowme valdebulia, gamocxaddes
sasamarTlo procesze da misces Cveneba. meore mxriv, sisxlis sa-
marTlis kodeqsis 371-e muxlis SeniSvna uflebas aZlevs pirs, rom
uari ganacxados Cvenebis micemaze axlo naTesavis sawinaaRmde-
god. orive es norma erTdroulad ver Sesruldeba. normaTa es
kolizia kanonma Tavad gadawyvita. kerZod, kanoni, gamonaklisis
saxiT, mowmes aTavisuflebs Cvenebis micemis valdebulebisagan
axlo naTesavis sawinaaRmdegod, raTa Tavidan iqnas acilebuli in-
teresTa konfliqti (saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso
kodeqsis 95-e muxlis pirveli nawilis v qvepunqti).
b) Tu samarTlis sxvadasxva norma gansazRvrul SemTxvevebze
erTnair an msgavs samarTlebriv Sedegebs adgenen, SesaZlebelia,
xSirad maTi erTdrouli gamoyeneba (samarTlis normaTa kumu-
laciuri konkurencia~). aseT magaliTs warmoadgens ( 5 I) zemoT
ganxiluli taqsis mZRolTan dakavSirebuli SemTxveva, romlis
mixedviTac, mas zianis anazRaurebis valdebuleba sxvadasxva sa-
marTlebrivi safuZvlidan gamomdinare ekisreba: xelSekrulebidan
da deliqturi valdebulebidan. zogierT SemTxvevaSi, SeiZleba,
arsebobdes mniSvnelovani safuZvlebi imisaTvis, rom samarTle-
brivi Sedegi mxolod erT-erTi normiT ganisazRvros.
msgavsi SemTxvevasTan gvaqvs saqme, rodesac gamqiravebels SeuZlia,
moiTxovos damqiraveblisgan zianis anazRaureba qiravnobis sagnis gauare-
sebis an Secvlis gamo. rogorc wesi, aseT SemTxvevaSi, xelSekrulebidan
gamomdinare, zianis anazRaurebis valdebulebasTan erTad saxezea damqi-
raveblis deliqturi valdebulebis Semadgenlobac (saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis 992-e muxli); samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis gamoyene-
bis SemTxvevaSi, deliqturi valdebulebidan gamomdinare, gamqiraveblis
moTxovna xandazmuli iqneboda sam weliwadSi (1008-e muxli), magram, misi
gamoyenebis SemTxvevaSi, samoqalaqo kodeqsis 573-e muxliT gaTvaliswine-
buli xandazmulobis eqvsTviani vada gadafarul iqneboda.
73
saxelSekrule-
bo normebis winapiroba SeiZleba iyos ganzraxva an diligentia quam in suis (iseTi
gulisxmiereba, rogoric pirs sakuTari saqmeebis mimarT unda gamoeCina).
magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 719-e muxlis Tanaxmad, ro-
melic exeba davalebis xelSekrulebas, rwmunebuli pasuxs agebs ganzrax an
uxeSi gaufrTxileblobiT gamowveuli zianisaTvis. aseT SemTxvevaSi, rwmu-
nebulis pasuxismgeblobis Semcireba ar unda iqnas ugulebelyofili de-
liqturi normebiT, romelTa mixedviTac, samarTlebrivi pasuxismgeblobis
warmoSobisaTvis yovelTvis sakmarisia martivi gaufrTxileblobac.
74
73
ix. BGHZ 66, 319 f.
74
ix. BGHZ 55, 396.
47
normaTa kumulaciuri konkurenciis dros gadawyvetilebis
miRebas xSirad safuZvlad udevs kanonis interpretaciis rTuli
niuansebi. zustad rom vTqvaT, saqme gvaqvs qmedebaTa sxvadasxva
Semadgenlobebis urTierTgadakveTis problemasTan, romelsac
qvemoT SevexebiT.
sxvadasxva norma SeiZleba gamoyenebul iqnas erTi da imave
SemTxvevis mimarT maSinac ki, rodesac maTgan gansxvavebuli, magram
erTmaneTTan Tavsebadi samarTlebrivi Sedegebi gamomdinareoben.
magaliTad, moxelis an masTan gaTanabrebuli piris mier doku-
mentis gayalbeba warmoadgens saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsis 341-e muxliT gaTvaliswinebul samsaxurebriv siyalbes,
romelic imavdroulad moxelis disciplinur pasuxismgeblobas
iwvevs. aseT SemTxvevaSi, mas SeiZleba sisxlissamarTlebrivad sas-
jeli Seefardos da, aseve, disciplinuri wesiT samsaxuridanac
iqnas gaTavisuflebuli.
g) xSirad advili gasagebia, rom ramdenime normidan, romle-
bic sityva-sityviTi JReradobis mixedviT erTi da imave SemTxve-
vas Seesabamebian, mxolod erTi norma unda iqnas gamoyenebuli.
es exeba umeteswilad im normebs, romlebic erTmaneTTan mimar-
TebaSi zogad da specialur normebs warmoadgenen. magaliTad,
restoranSi Cxubis dros mowinaaRmdegis daniT daWra, romelsac
mohyva dazaralebulis sikvdili, aris janmrTelobis winaaRmdeg
mimarTuli danaSauli. samarTlebrivi Sedegi SeiZleba dadges sa-
qarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 117-e muxlis ramdenime
nawiliT. 117-e muxlis pirveli nawili gansazRvravs, rom sxeulis
dazianeba, romelic saxifaToa sicocxlisaTvis isjeba Tavisu-
flebis aRkveTiT vadiT samidan xuT wlamde~, xolo 117-e muxlis
meore nawilis Tanaxmad, igive qmedeba, ramac gamoiwvia sicocxlis
mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT oTxidan eqvs wlamde~.
amdenad, 117-e muxlis meore nawili pirveli nawilis qmedebis Se-
madgenlobas kidev erT niSans, sicocxlis mospobas~, amatebs da
am SemTxvevisaTvis (sasjelis sxva farglebis gansazRvriT) iTva-
liswinebs gansxvavebul samarTlebriv Sedegebs. sqematurad orive
norma (saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis me-9 muxlis ga-
moyenebiT) SeiZleba Semdegnairad warmovadginoT:
117-e muxlis pirveli nawili: t
1
+ t
2
+ t
3
(an t
4
) R
1
117-e muxlis meore nawili: t
1
+ t
2
+ t
3
(an t
4
) + t
5
(an t
6
an t
7
an ...) R
2
sisxlis samarTlis kodeqsis 117-e muxlis meore nawili amave
muxlis pirvel nawilTan mimarTebaSi warmoadgens specialur nor-
7. samarTlis normaTa konkurencia
48 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
mas, pirveli nawili ki, zogadi normaa. meore nawili mTlianad
moicavs pirveli nawilis Semadgenlobis yvela niSans da damate-
biT Seicavs minimum kidev erT niSans. specialurobis (Spezialitt)
am SemTxvevaSi, marTalia, konkurenciaSi myofi qmedebis orive Se-
madgenloba ganxorcielebulia, magram cxadia, rom gamoyenebul
unda iqnas mxolod specialuri SemadgenlobiT gaTvaliswinebuli
samarTlebrivi Sedegi: lex spicialis derogat legi generali. zogadi norma ar
unda iqnas gamoyenebuli im SemTxvevebis mimarT, romlebzec spe-
cialuri norma vrceldeba.
normebis konkurenciis problemis gadawyveta yovelTvis ar xdeba ase
iolad. specialurobis SemTxvevaSi gasaTvaliswinebelia rTuli niuansebi,
rom konkurenciis problema sworad gadawydes. SesaZlebelia, rom zogadi
norma damatebiT Sedegebsac (magaliTad, socialuri dacvis RonisZiebebi)
iTvaliswinebdes, romlebic specialur normiT gaTvaliswinebuli samarT-
lebrivi SedegebiT ar iyos moculi. aseT SemTxvevaSi, SesaZlebelia dama-
tebiTi Sedegebis gamoyeneba specialuri normiT gaTvaliswinebul samarT-
lebriv SedegebTan erTad.
d) gansakuTrebiT rTulia normaTa iseTi konkurenciis gadawy-
veta, rodesac qmedebis sxvadasxva sakanonmdeblo Semadgenlobebi
erTmaneTTan mimarTebaSi imyofebian ara rogorc viwro da farTo
cnebebi, aramed rogorc gadamkveTi wreebi~. konkurenciis es pro-
blematika amoixsneba ara logikuri specialurobis safuZvelze,
aramed xSirad mxolod Teleologiuri argumentebis daxmarebiT
75
.
e) samarTlis normebis konkurencias adgili aqvs normaTa
ierar qiis SemTxvevaSic. samarTlis normas, romelic ufro maRali
kompetenciis farglebSi aris gamocemuli, upiratesoba eniWeba
ierarqiulad dabla mdgom normasTan SedarebiT, Tu es ukanas-
kneli winaaRmdegobaSia masTan da kanonis interpretaciis gziT es
winaaRmdegoba ver daiZleva (lex superior derogat legi inferiori). kanons, ro-
melic ewinaaRmdegeba konstituciur normas, (magaliTad, ZiriTad
uflebebSi mocemul garantiebs), ara aqvs moqmedebis Zala. asevea
kanonqvemdebare aqtic, romelic konstituciur normas an kanons
ewinaaRmdegeba.
TviT im samarTlebriv normaTa urTierTwinaaRmdegobrioba,
romlebic erT da imave kanonSi arian mocemuli, SeiZleba gadawy-
vetil iqnas maTi Sida ierarqiuli mdgomareobis safuZvelze. ie-
rarqiulobis sakiTxis aseTi gadawyveta mxolod maSin SeiZleba
dadges dRis wesrigSi, Tu arsebuli winaaRmdegoba ver gadawyda
75
ix. BGHZ 34, 34; 78, 218.
49
zogadTan mimarTebaSi specialuri normis prioritetulobis prin-
cipis safuZvelze _ lex spicialis derogat legi generali.
Sexeduleba erTi kanonis farglebSi arsebul normaTa Sidaierarqiuli
bunebis Sesaxeb ganviTarda konstituciuri normebis arakonstituciu-
robis Sesaxeb~ moZRvrebis safuZvelze: SesaZlebelia, kanonmdeblis ne-
bidan gamomdinare, konstituciuri normebi sxva konstituciur normebze
ierarqiulad maRla idgnen. aqedan gamomdinareobs, rom kanonmdebelma
konstituciis fundamentalur normebs upiratesoba mianiWa konstituciis
sxva normebTan SedarebiT
76
. vinaidan TviT kanonmdebeli konstituciis zo-
gad normebze dayrdnobiT specialuri normebis gamocemis SesaZleblobas
gansazRvravs, winaaRmdegobriobis SemTxvevaSi, problema am specialuri
normebis gamoyenebiT unda gadawydes
77
.
dabolos, ismis kiTxva: iuridiuli Zalis mqonea Tu ara pozi-
tiuri samarTlis is norma, romelic samarTlianobis zepozitiur
principebs ewinaaRmdegeba? germaniis federalurma sakonstitucio
sasamarTlom aRiara aseTi zepozitiuri samarTlis arseboba, ro-
melic aseve, boWavs kanonmdebels konstituciis miRebis dros da
sakuTar kompetenciad gansazRvra, rom am principebis xelmyofi po-
zitiuri samarTlis normebi Zaladakargulad gamoacxados.
78
amave
dros, unda iTqvas, rom samarTlis normebis koliziis am wess ga-
moyenebis Sansi ara aqvs yvela samarTlebriv sistemaSi.
79
ierarqiulad Tanabari rangis normebs Soris arsebuli winaaR-
mdegobriobis gadawyveta, Tu koliziis sxva wesebi ar gamoiyeneba,
SesaZlebelia moxdes Semdegnairad: orive norma miiCneva an Zala-
dakargulad an _ ufro swori iqneboda _ konkreteul SemTxvevaSi,
gamouyenebadad.
v) normaTa konkurenciis wesebi gamomdinareobs, aseve, norme-
bis qronologiurad gansxvavebul dros gamocemis gamo. rogorc
wesi, axali kanoni auqmebs masTan winaaRmdegobaSi myof Zvel ka-
nons (lex posterior derogat legi priori). es rom asea, magaliTad, revoluciis
Semdeg miRebuli axali konstitucia Zvels cvlis, gamomdinareobs
ara mxolod formaluri logikis wesebidan, aramed im garemoe-
bebidan, rom ZalaSia is konstituciuri wes-wyobileba, romelic
mocemul dros efeqturi da qmediTia, (maSasadame, romelsac Sansi
aqvs gamoyenebul da ganxorcielebul iqnas); an aseve, im winapiro-
76
BVerfGE 1, 32; sxvagvarad BVerfGE 3, 231.
77
BVerfGE 3, 232.
78
BVerfGE 3, 232 f.
79
Zippelius, 2003, 6 IV a. E.
7. samarTlis normaTa konkurencia
50 Tavi II. samarTlis normebis agebuleba da urTierTkavSiri
bidan, rom sakanonmdeblo xelisuflebas nebismier dros SeuZlia
Seqmnas axali konstituciuri samarTali ( 4 III).
es wesi moqmedebs Cveulebriv kanonebs Soris urTierTobaSic,
romlis mixedviTac, axali norma iuridiuli Zalis armqoned aqcevs
Zvel, masTan winaaRmdegobaSi myof normas, maSinac ki, roca es xa-
zgasmiT ar aris miTiTebuli axal kanonSi: es Tvalsazrisi gamomdi-
nareobs iqidan, rom kanonmdebels ufleba aqvs, Secvalos arsebuli
kanonmdebloba. sanam es winapiroba ar arsebobs, axali kanoni ar
cvlis Zvels: konkurenciis es wesebi ar moqmedebs konstituciur
samarTalsa da Cveulebriv kanonebs Soris urTierTobaSi, vinai-
dan konstitucia, rogorc ierarqiuli TvalsazrisiT ufro maRla
mdgomi samarTlebrivi aqti, SeuZlebelia, Seicvalos Cveulebrivi
kanoniT. Tu axali kanoni igive urTierTobas imave moculobiT ar
aregulirebs, rogorc Zveli kanoni, maSin logikurad SesaZlebe-
lia, Zvelma kanonma nawilobriv SeinarCunos moqmedebis iuridiuli
Zala. unda aRiniSnos, rom aseT SemTxvevebSi SeiZleba TviT axali
kanoni gansazRvravdes, rom is Zvels mTlianad cvlis da amiT re-
gulirebis mTel sferos moicavs. es rom asea, dgindeba imiT, Tu ra
mizandasaxulobiT aris axali kanonis miRebuli.
z) pozitiur samarTalSi konkurenciis problematika mWidrod
aris dakavSirebuli kanonis interpretaciasTan. samarTlis nor-
mebis winaaRmdegobrioba xSirad damokidebulia imaze, Tu rogor
xdeba maTi interpretacia. kanonis interpretaciis klasikuri
wesebis mixedviT, normebi ise unda iqnen interpretirebuli, rom
maT Soris winaaRmdegobrioba Tavidan iqnas acilebuli. kerZod,
kanonebis interpretacia unda ganxorcieldes konstituciis,
xolo kanonqvemdebare aqtebisa _ kanonebis Sesabamisad; ierarqiu-
lad Tanabari rangis normebi ki, (magaliTad, ZiriTadi uflebebis
Sesaxeb debulebebi), erTmaneTisgan ise unda gaimijnon, rom maTi
winaaRmdegobisagan Tavisufali Tanaarseboba iyos SesaZlebeli
(10 III).
am problematikis TvalsaCinoebisaTvis SesaZlebelia, warmodgenili
iqnas magaliTi kanonTa konstituciis Sesabamisad interpretaciis Tao-
baze: kanonis konstituciasTan Sesabamisobis dadgenisas, pirvel rigSi,
mniSvnelovania ara is, rom kanonis interpretaciis ramdenime SesaZlo va-
riantidan erT-erTi konstituciuri normis Sesabamisia, aramed, misi Se-
sabamisoba konstituciis interpretaciasTan. radgan ara mxolod kanoni,
romelic izomeba konstituciuri masStabiT, aramed TviT es masStabi ar
aris naturalisturad zustad gansazRvruli wesi, aramed normatiuli
da TviT saWiroebs interpretacias. aqedan gamomdinare, konstituciuri
51
normis interpretaciis sivrce xSirad SesaZleblobas iZleva, arsebobdes
interpretaciisa da dakonkretebis ramdenime alternativa ( 16 III). amis
Sedegad dgeba konstituciur-politikur problematikaSi mniSvnelovani
kiTxva: kanonmdeblis mier arCeul an sakonstitucio sasamarTlos mier
gakeTebul konstituciuri normis interpretaciebs Soris, romels aqvs
gadamwyveti mniSvneloba? e. i., ismis kiTxva, Tu romel maTgans aqvs sa-
marTlis normis dakonkretebis primati~.
80
interpretaciis problemasTan kavSirSia lex-posterior~-is wesi.
interpretaciidan gamomdinareobs, rom konkretul SemTxvevaSi,
samarTlis erT normas meore normasTan mimarTebaSi upiratesoba
an misi gauqmebis Zala eniWeba gansakuTrebiT maSin, rodesac axali
norma interpretirebul unda iqnas rogorc gansazRvruli ur-
TierTobis mTlianad momcveli.
80
Zippelius, 1996, Kap. 38 V.
7. samarTlis normaTa konkurencia
Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da
Sesworeba
kanonis interpretacia niSnavs kanonis sityvaTa mniSvnelobiT
gagebas, maSasadame, im faqtobrivi, RirebulebiTi da jerarsuli
warmodgenebis dadgenas, rasac kanonis sityvebi gamoxataven ( 4 I).
samarTlebrivi Sedegis winapirobebisa da TviT samarTlebrivi Se-
degis Sesaxeb sakanonmdeblo informacia SeuZlebelia yovelTvis
zustad iqnas gansazRvruli. amis mizezia ara mxolod is, rom iS-
viaTia samarTlebrivi warmodgenebis arsis naTlad Camoyalibeba,
aramed es rom SesaZlebeli iyos, ena, rogorc komunikaciis saSua-
leba, sakanonmdeblo informaciis procesSi gaurkvevlobas mainc
Seitanda ( 9 II a).
8. interpretaciis klasikuri~ kriteriumebi
literatura: F. K. v. Savigny, Juristische Methodenlehre, hrsg. v. G. Wesenberg, 1951; ders.,
System des heutigen Rmischen Rechts I, 1840; U. Huber, Savignys Lehre von der Auslegung der
Gesetze in heutiger Sicht, JZ 2003, S. 1 f.
savignis interpretaciis klasikuri Teoriis mixedviT, in-
terpretaciis amocanaa, interpretatorma Tavi kanonmdeblis ad-
gilze warmoidginos da misi saqmianoba xelovnurad gaimeoros.
misi azriT, interpretacia warmoadgens kanonSi Cadebuli azris
rekonstruqcias
81
. magram savignis mixedviT, es niSnavs ara ubra-
lod sakanonmdeblo procesis monawileTa zepirovnuli azrebis
gameorebas, aramed mxolod im Tvalsazrisis gamoyenebas, ro-
melsac kanonmdebeli, rogorc xalxis sulis warmomadgeneli
ifiqrebda
82
. sabolood, dRes savignis warmodgenisgan Sors ar
iqneba Sexeduleba, Tu, demokratiuli legitimurobidan gamomdi-
nare, vityodiT, rom kanonis interpretaciis mizania, kanonmdeblis
azrebis konsensusunarian formaSi gamoxatva ( 4 II g). interpreta-
ciis miznis misaRwevad, savigni ramdenime kriteriums (arsis gansa-
zRvris saSualebas) ganixilavda, kerZod, kanonis azris gasagebad
81
Savigny, 1840, S. 213.
82
Savigny, 1840, S. 39, 44.
53 8. interpretaciis klasikuri~ kriteriumebi
igi iyenebda ganmartebis gramatikul, logikur, istoriul da
sistemur xerxeb s.
83
gramatikuli interpretaciis mizania, daadginos, enobrivi
TvalsazrisiT, ra mniSvnelobiT ixmareba kanonis sityvebi am enis
matarebelTa sazogadoebaSi da ra mniSvnelobiT iyenebs maT kanonm-
debeli. am SemTxvevaSi, mniSvnelovania, sityvis SesaZlo Sinaarsis,
e.i. kanonis sityvebis mniSvnelobiTi moculobis gansazRvra. es sa-
kiTxi ki, enis agebulebiTa da definiciebiT ganisazRvreba; cnebebis
definiciur gansazRvraSi logikuri elementebis wilic aris.
interpretaciis logikur elementebs savigni xazgasmiT aR-
niSnavda. is amiT im logikur kavSirebs gulisxmobda, romlebic
samarTlebrivi Tvalsazrisis nawilebs erTmaneTTan akavSireben
84
.
aseTs warmoadgens, magaliTad, sintaqsuri kavSiri, e. i. samarT-
lis normis calkeuli sityvebis urTierTdamokidebuleba, magram
aseve, is logikuri kavSirebi, romlis meSveobiTac samarTlis nor-
ma, sakanonmdeblo definiciebiTa da sxva ganmvrcobi gansazRvre-
bebiT, qmedebis erTian Semadgenlobas qmnis, romelic safuZvlad
udevs kazusis amoxsnas ( 9 I). aseve logikuri xasiaTis kavSirs,
romelSic samarTlis norma samarTlebrivi sistemis sxva normeb-
Tan erTian kavSirSia, savigni uwodebda ara interpretaciis lo-
gikur, aramed sistemur elements.
sistemuri interpretaciis mizania, rom calkeuli samarTle-
brivi Tvalsazrisebi samarTlebrivi sistemis erTian konteqstSi
ganixilos, an, rogorc savigni ambobda, im Sinagan kavSirSi, ro-
melSic yvela samarTlebrivi instituti da samarTlebrivi wesi
did erTobas qmnis. savigni am sistemur konteqsts gansakuTrebul
mniSvnelobas aniWebda, radgan kanonmdeblis azrebs Cven srulyo-
filad mxolod maSin SevicnobT, rodesac gavacnobierebT, Tu ra
urTierTobaSia es Tu is kanoni mTlian samarTlebriv sistemasTan
da rogori efeqturobiT unda moqmedebdes igi am sistemaSi
85
. in-
terpretaciis es argumenti damajereblobas iZens im garemoebi-
dan, rom misi meSveobiT xdeba kanonmdeblis nebis dakonkreteba da
ganxorcieleba.
im Tvalsazrisidan, rom samarTlis normebi azrobriv urTierT-
kavSirSi imyofebian, gamomdinareobs interpretaciis damatebiTi
83
am wesebis istoria mocemulia: B. Maasch, Auslegung von Normen, Zeitschrif fr das
gesamte Handelsrecht 148 (1986), S. 360 f.; Raisch, 1995, S. 72 f.; Schrder, 2001, S. 57 f., 141 f.,
210 f.
84
Savigny, 1840, S. 214.
85
Savigny, 1840, S. 214.
54 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
argumentacia: daculi unda iqnas samarTlis erTianoba, kerZod,
calkeuli normebis interpretaciisas acilebul unda iqnas lo-
gikuri winaaRmdegobebi da sxvadasxva normis gansxvavebul miznebs
Soris konfliqtis arsebobis SemTxvevaSi, konfliqti samarTlia-
nad dabalansdes; interpretirebuli norma Tavisi arsiTa da miz-
niT ierarqiulad zemdgomi da Tanabari normebis konteqstSi unda
jdebodes. am SemTxvevaSi ki, mTavari gamamarTlebeli argumenti
mdgomareobs imis moTxovnaSi, rom samarTlis normaTa urTierTwi-
naaRmdegobis acilebiT dacul iqnas samarTlebrivi usafrTxoeba
da mizanTa konfliqti samarTlianad da urTierTobis monawileTa
interesebis optimaluri gaTvaliswinebiT gadawydes. sabolood,
interpretaciis programa, yovelgvari gadametebis acilebiT, sis-
temuri azrovnebis gonebriv zRvars adgens
86
. es azri ido savi-
gnis programaSi, romelic mTel samarTlebriv wes-wyobilebas ro-
gorc cnebaTa logikur sistemas ganixilavs da im Sinagan kavSirs
an siaxloves asaxavs, romelSic samarTlis calkeuli cnebebi da
wesebi did erTobas qmnian
87
.
samarTlis normebi erTmaneTTan mimarTebaSi ara mxolod sis-
temur, aramed istoriul konteqstSic dganan. savigni ambobda,
rom samarTali aris xalxis sulis gamoxatuleba da am kavSirma
xalxis saerTo SegnebasTan erTad gauZlo JamTa svlas, maSasa-
dame, samarTali viTardeba xalxTan erTad
88
. am TvalsazrisiT,
istoriuli argumentis gamamarTlebeli Zala xalxis nebidan
momdinareobs, romelic istoriulad viTardeba da yalibdeba:
samarTlis bunebriv wyaros warmoadgens xalxis neba, romelsac
efuZneba saxelmwifosa da samarTlis arseboba da, rogorc TviT
xalxi, aseve, samarTalic gadis Camoyalibebis process
89
. yvela
im eWvis miuxedavad, romelic Zveli xalxis sulis moZRvrebis
mimarT arsebobs, SeiZleba erTianobis miRweva imis Taobaze, rom
dRevandeli TvalsazrisiT, kerZod, demokratiuli legitima-
ciis gagebiT, samarTali sazogadoebis udidesi nawilisaTvis
konsensusunariani unda iyos. amitom gamarTlebulia kiTxva,
Seesabameba Tu ara samarTlianobis warmodgenebs interpretacia,
romelic kanonis gamocemis dros sazogadoebaSi iyo gabatone-
buli, magram, imavdroulad, am warmodgenebis cvlilebebs anga-
riSs uwevs ( 4 III).
86
ix. Zippelius, 2003, 38.
87
Savigny, 1840, S. XXXVI, 10; G. F. Puchta, Cursus der Institutionen, Bd. I, 10 Auf. (1893), 15.
88
F. K. von Savigny, Vom Beruf unserer Zeit fr Gesetzgebung und Rechtswissenschaf, 1814, S. 11.
89
G. F. Puchta, Cursus der Institutionen, Bd. I, 10 Auf. (1893), 9 f., 34.
55 9. normis sityviTi mniSvneloba, rogorc kanonis interpretaciis
amosavali wertili da misi farglebi
savigni istoriul konteqsts (iseve, rogorc sistemurs) iye-
nebda, raTa kanonmdeblis neba mkafiod gamoexata. mas surda is-
toriuli viTarebis warmodgena, romelic kanons unda daereguli-
rebina da regulirebis am xerxiT is, rac samarTals am kanoniT
axali daemata, ... TvalsaCinod warmoeCina.
90
9. normis sityviTi mniSvneloba, rogorc kanonis
interpretaciis amosavali wertili da misi farglebi
literatura: rogorc miTiTebulia 4 I-Si; A. Keller, Die Kritik, Korrektur und Inter-
pretation des Gesetzeswortlautes, 1960; Looschelders/Roth, 1996, S. 130 f.; Ot, 1979, S. 186 f.
(teqstis Secdomebis gasworeba); Raisch, 1995, S. 139 f.; Rthers, 2005, 22 C.
interpretaciis klasikuri moZRvreba misaRebia imis gamo, rom
interpretaciis yvela mcdeloba kanonis SesaZlo sityva-sityviTi
mniSvnelobisgan gamomdinareobs. sityviTi amosavali wertilis
gansazRvraSi ki logikuri da konvencionaluri elementebi mo-
nawileoben.
I. sityviTi amosavali wertilis konstruqcia
savignis mixedviT, sityviTi amosavali wertilis konstruq-
cia, upirveles yovlisa, logikuri elementebisagan Sedgeba. am
konstruqciis Semadgeneli nawilia sintaqsuri kavSiri, romelic
samarTlebrivi debulebis calkeuli sityvebis urTierTmimarTe-
bas gansazRvravs. aseve, misi nawilia logikurad ganxorciele-
buli kompleqsuri debulebebis konstruqcia, romelic Sedgeba
calkeul SemTxvevaSi gamosayenebeli samarTlis normisagan, ro-
melsac aqvs ori komponenti: qmedebis ZiriTadi Semadgenloba da
damatebiTi (ganmsazRvreli da ganmvrcobi) debulebebi ( 6):
am debulebebs, romlebic miekuTvnebian gamosayenebad niSanTa
wres, warmoadgenen legaluri sakanonmdeblo definiciebi. maga-
liTad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 190-e muxli gansazR-
vravs, rom ~Tu piri mflobelobaSi iRebs upatrono moZrav nivTs,
igi iZens sakuTrebas nivTze, Tuki misi miTviseba kanoniT ar aris
akrZaluli... am muxlis gamoyenebisaTvis ki, saWiroa 155-e muxliT
gansazRvruli mflobelobis gaazreba, rom mflobeloba war-
moiSoba nivTze faqtobrivi batonobis nebiTi mopovebiT. aseTi
definicia ganmartavs samarTlebriv termins erTnairi mniSvnelo-
90
Savigny, 1840, S. 214.
56 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
bis sxvadasxva kombinaciaSi, raTa zustad ganisazRvros samarTle-
brivi cnebis sivrce. kanonmdebels aqvs definiciis Tavisufleba,
igi ar aris valdebuli, gamoiyenos sxva, araiuridiuli mecniere-
bebis specialuri terminologia. magaliTad, bavariis 1908 wlis
TevzWeris Sesaxeb kanonis pirvel muxlSi, am kanonis miznebisa-
Tvis, Tevzis cnebis qveS moiazrebda Tevzs, kiborCxalas da wy-
lis sxva sasargeblo cxovels, ramdenadac isini ar warmoadgenen
nadirobis Sesaxeb normebis sagans. araiuridiuli specialuri
terminologia imdenad aris samarTlebrivi TvalsazrisiT mniS-
vnelovani, ramdenadac savaraudoa, rom kanons am terminis swored
aseTi mniSvnelobiT gamoyeneba surs.
gansxvavebul mdgomareobasTan gvaqvs saqme, rodesac cnebebi,
rogoricaa, magaliTad, sakuTreba, sxvisi nivTi an marTlsawi-
naaRmdego qmedebis Semadgenlobis niSans warmoadgenen. aseTi
cnebebi aRniSnaven samarTlebrivi Sefasebis Sedegs. Tu samarTlis
normis winapirobaa, magaliTad, sakuTreba, maSin aucilebelia,
kanonismieri winapirobebis Sesruleba, romelTa safuZvelzec
nivTze sakuTrebis uflebis gadasvla xdeba. amdenad, samarTlis
norma SualobiTad yvela im winapirobas aerTianebs, romelTa sa-
fuZvelzec (sxva normis mixedviT) sakuTrebis mopoveba xdeba. an,
magaliTad, niSnis: marTlwinaaRmdegoba winapirobaa, rom ama Tu
im gamamarTlebeli garemoebis niSnebi, konkretul SemTxvevaSi, ar
aris Sesrulebuli ( 6 b).
samarTlebrivi Sedegis zusti gansazRvris nimuSs warmoadgenen
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 408-415-e muxlebi, romlebic
eZRvneba zianis anazRaurebis valdebuleba s.
samarTlis normis qmedebis Semadgenlobis niSnebi da samarT-
lebrivi Sedegis Sesaxeb debulebebi qmnian erTian kompleqsur
normas, romelic konkretul SemTxvevaSi gamoiyeneba. es kompleqsi
warmoadgens normis sityva-sityviTi mniSvnelobis gagebis amosa-
val wertils, romelsac interpretaciis sxvadasxva kriteriumebi
efuZneba. amiT mxolod azrovnebis procesis gamartivebuli sqemaa
warmodgenili. ufro konkretuli dakvireba aCvenebs, rom normaTa
am kompleqsSi hermenoitikuli Tvalsazrisebic Sedian, radgan xSi-
rad mxolod ganmvrcobi normebis interpretaciidan gamomdina-
reobs, Tu romeli debuleba unda iqnas damatebiT gamoyenebuli.
57
II. enis konvencionaluri mniSvneloba
literatura: Bydlinski, 1991, S. 467 f.; Demko, 2002, S. 117 f., 174 f.; O. Depenheuer, Der
Wortlaut als Grenze, 1988; Engisch, 2005, S. 93 f., 101 f., 123; Hassold, wie zu 10 II. S. 218 f., 222
f.; Larenz, 1991, S. 320 f.; Raisch, 1995, S. 139 f.; U. Schefer, Wortsinngrenze bei der Auslegung,
Jura 1996, S. 505 f.; R. Wank, Die juristische Begrifsbildung, 1985, S. 17 f.
a) interpretaciis sxva saSualebebi efuZnebian sintaqsuri da
logikuri kavSirebisgan Semdgar sityvaTa wyobas da maTi gamoxa-
tva SeuZlebelia legaluri definiciebiTa da sxva sakanonmdeblo
debulebebiT (I). kanonmdeblis mier winaswar ganusazRvreli sity-
vebi mniSvnelobas iZens imis mixedviT, Tu ra mniSvnelobiT xdeba
maTi enobrivi gamoyeneba samarTlebriv sazogadoebaSi.
sityvebi, romlebic gamocdilebis faqtobriv garemoebebs ga-
moxatavs, rogorc wesi, ramdenime mniSvnelobis matarebelia. aseT
sityvebs ara aqvs yvela adamianisaTvis zustad erTnairi mniS-
vneloba da xSirad calkeuli ar warmoadgens zustad gansazR-
vruli azris matarebels. aRniSnuli dakavSirebulia imasTan, Tu
ra mniSvnelobas iZens esa Tu is sityva Tavidanve: rogorc gamoc-
dilebam aCvena, sityvebi, romlebic empiriul cnebebs aRniSnaven,
enaSi sanimuSod Semodian da mkvidrddebian ( 4 I). TiToeuls
esmis sityva im mniSvnelobiT, ra mniSvnelobiTac man am sityvas-
Tan garkveuli kavSiri daamyara. amitom, is vinc ama Tu im sity-
vas iyenebs, xSirad masSi sxva mniSvneloba esmis, vidre am sityvis
adresats. xSirad, calkeuli adamianebisaTvis sityvas ar aqvs zus-
tad gansazRvruli mniSvneloba. (magaliTad, xeebis ra raodenobas
SeiZleba ewodos tye; an romel wuTs mTavrdeba Rame?). sity-
vaTa JReradoba, rogorc wesi, iZleva SesaZleblobas, garkveul
areals, romelic ramdenime SesaZlo mniSvnelobas gulisxmobs. igi
SemdgomSi sityvis mniSvnelobiT sivrced iwodeba.
gansakuTrebiT bundovania iseTi sityvebi, romlebic garkveul Sefa-
sebas aRniSnaven. magaliTad, akrZalulia, ndobisa da keTilsindisiere-
bis principis xelyofa an zneobrivi normebis darRveva. isini aRniS-
naven qcevas, romelTa Sefasebac gabatonebuli zneobrivi Sexedulebebis
safuZvelze xorcieldeba. magram rTulia TviT gabatonebuli Sexedule-
bebis zusti gansazRvra. SedarebiT advili dasadgenia mxolod is tipiuri,
cxovrebiseuli movlenebi, romlebzec umravlesobis konsensusi miRweu-
lia
91
. aseT SemTxvevaSi marTlmsajulebas sxva gza ara aqvs, garda imisa,
rom etapobrivad zustad gansazRvros kanonis sityvis mniSvnelobiTi mo-
culoba ( 12 I).
91
Zippelius, 2003, 5 III; 21 II; Looschelders/Roth, 1996, S. 198 f.
9. normis sityviTi mniSvneloba, rogorc kanonis interpretaciis
amosavali wertili da misi farglebi
58 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
sityvis SesaZlo mniSvnelobis zRvari aris, amave dros, inter-
pretaciis sazRvari
92
. Tu samarTals am zRvaris gadalaxva surs,
es SesaZlebelia ara interpretaciis, aramed mxolod kanonis
ganvrcobis an Sesworebis gziT, gansakuTrebiT, kanonis xarvezis
Sevsebis~ gamoyenebiT ( 11). sakiTxi sityvis mniSvnelobiTi sivr-
cis SesaZlo zRvaris Sesaxeb miuTiTebs imaze, Tu ra mniSvneloba
SeiZleba mieniWos sityvas, saxeldobr, _ Tu kanoni gansxvavebul
wess ar Seicavs _ sityva gamoyenebul unda iqnas im mniSvnelobiT,
romelsac mas aniWebs konkretuli samarTlebrivi sazogadoeba.
sityvaTa aseTi enobrivi gamoyeneba~ aris konvencia im warmodge-
nebis Taobaze, romelsac konkretuli sityva unda niSnavdes~ ( 4
I). yovelive zemoTqmulma, rac Seexeboda enaSi sityvis mniSvnelo-
bebis damkvidrebas, SesaZloa, umravlesobisaTvis maT qveS moazre-
buli SesaZlo mniSvnelobebis zRvari zustad ver gansazRvros.
samarTlis interpretacia iZens amocanas, kanonis sityvaTa
mniSvnelobiTi sivrcidan is mniSvneloba SearCios, romelic kano-
nis normaSi mocemul sityvebs yvelaze sworad~ Seesabameba.
b) kanonis sityvebs rom mniSvnelobiTi sivrce aqvT, proble-
mas warmoadgens samarTlebrivi usafrTxoebis TvalsazrisiT, ke-
rZod, samarTlebrivi Sedegebis prognozirebisaTvis, magram misi
pozitiuri mxare gamoixateba samarTlis moqnilobaSi~: sityvebis
mniSvnelobiTi sivrce saSualebas aZlevs kanonis zogad sityvebs,
miesadagon cxovrebis mravalferovan garemoebebs, samarTlis
problemebs da, upirveles yovlisa, faqtobrivi situaciebisa da
gabatonebuli socialur-eTikuri warmodgenebis cvlilebebs. am
gziT SeiZleba ganxorcieldes kanonis mniSvnelobiTi cvlilebac
( 4 III). es funqcia yvelaze kargad Cans kanonis e.w. generalur
daTqmebSi~ (Generalklausel). kanonis sityvebis mniSvnelobiTi sivrce
samarTlis sxva normebisTvisac moqnil areals qmnis. igi iZleva
kompromisis SesaZleblobas, erTi mxriv, samarTlebriv usafr-
Txoebasa da, meore mxriv, konkretuli situaciisaTvis sasurvel
samarTlianobas Soris.
92
BVerfGE 71, 115; 87, 224.
59 10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli
gansazRvra
I. interpretacia, rogorc legitimaciis problema
literatura: rogorc miTiTebulia 3 I-Si; A. Aarnio, Argumentation Teory _ and
beyond, Rechtstheorie 1983, S. 385 f.; R. Alexy, Teorie der juristischen Argumentation, 2. Auf.
(1991), S. 288 f.; Grschner, Dialogik und Jurisprudenz, 1982, S. 128 f.; W. Hassemer Juristische
Methodenlehre und richterliche Pragmatik, in: Festschrif fr H. Jung, 2007; Hhn, 1993, S. 175 f.;
P. Raisch, Vom Nutzen der berkommenen Auslegungskanones fr die praktische Rechtsanwen-
dung, 1988; Zippelius, 2003, 39 (Lit.); ders., 1996, Kap. 33.
normis yvela sxva interpretacia xorcieldeba kanonis SesaZlo
sityviTi mniSvnelobis safuZvelze: igi moZraobs kanonis sity-
va-sityviTi mniSvnelobis, (garkveulwilad, sakanonmdeblo de-
finiciebiT SezRudul), farglebSi, ramdenadac enis struqtura
amis saSualebas iZleva. normis interpretaciam am sivrceSi is
mniSvneloba unda gansazRvros, romelic kanonis sityvebs yvelaze
metad Seesabameba. gadawyvetileba sityvis SesaZlo mniSvnelobis
Taobaze unda iyos argumentirebulad dasabuTebuli. maSasadame,
interpretacia xorcieldeba argumentaciuli struqturiT. jer
kidev interpretaciis klasikurma kriteriumebma aCvena, rom isto-
riul da sistemur konteqstebs argumentaciuli wona aqvs, radgan
isini sakanonmdeblo saqmianobis azrsa da mizans ufro naTels xdis
( 8). mokled, kanonis interpretacia, e.i. sityvis zusti mniSvnelo-
bis gansazRvra mis SesaZlo arsobriv farglebSi, xorcieldeba im
motivebze msjelobis Sedegad, romlebic asabuTebs, rom kanonis
sityvebi ama Tu im mniSvnelobiT iqnas gagebuli (Sdr. agreTve 16
II). amave dros, dasabuTeba, ris gamoc interpretatorma es Tu is
ganmarteba airCia, xSirad ar gamoricxavs interpretaciis sxva va-
riantebis SesaZleblobasac. ase, magaliTad, germaniis federalu-
ri sakonstitucio sasamarTlos ganmartebiT, interpretacias...
aqvs msjelobis xasiaTi, rodesac meTodurad unaklo samuSaos
Sesrulebis drosac ki, ara absoluturad swori, specialistebis
mier udavod miCneuli Tvalsazrisis, aramed argumentebisa da
kontrargumentebis warmodgena xdeba, romelTagan ukeTes motiva-
cias upiratesi mniSvneloba unda mieniWos
93
.
maSasadame, dgeba sakiTxi legitimuri safuZvlebis Sesaxeb, ro-
melic mniSvnelobaTa arCevans warmarTavs. interpretaciis pro-
cesis dasabuTebis mniSvnelovani argumentebi gamomdinareobs sa-
marTlis gamoyenebis adgilidan saxelmwifos funqciaTa sistemaSi
93
BVerfGE 82, 38 f.
60 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
da TviT samarTlis funqciebidan, gansakuTrebiT, im garemoebidan,
rom maTi amocanaa sazogadoebisaTvis winaaRmdegobisagan Tavisu-
fali da swori orientaciis mimcemi qcevis wesebis SeTavazeba, ro-
melTac interesTa samarTlian da sasargeblo dakmayofilebamde
mivyavarT. samarTlis aseTi funqcionaluri gagebis Sedegad, ka-
nonis interpretacia Semdeg argumentebs unda efuZnebodes, amas-
Tan, igi ar gamoxatavs srulyofili katalogis pretenzias:
kanonis interpretaciam unda gaiTvaliswinos saxelmwifoSi
funqciaTa danawileba: man unda ganaxorcielos kanonmdeblis ma-
regulirebeli mizani (II); radgan saxelmwifoSi, sadac xelisufleba
danawilebulia, samarTlis gamomyenebeli valdebulia, gaiTva-
liswinos kanonmdeblis maregulirebeli kompetencia, gansakuTre-
biT, misi gadawyvetilebebi mizanmimarTulebisa da mizanSewonilo-
bis Taobaze.
garda amisa, kanonis interpretacia unda icavdes samarTlis
erTianobis princips, e.i. interpretaciis Sedegad miRebuli ga-
dawyvetileba ar unda modiodes winaaRmdegobaSi samarTlis sxva
normebTan, gansakuTrebiT, ierarqiulad igive da ufro maRal sa-
fexurze mdgom normebTan (III. ix. 7). samarTlis norma ise unda iq-
nas interpretirebuli, rom igi yovelgvari winaaRmdegobis gareSe
logikurad Tavsebadi iyos ufro maRali da igive rangis normaTa
konteqstSi. amasTan, sxvadasxva normis mizanmimarTulebebi da sa-
marTlianobis gadawyvetilebebi erTmaneTs ar unda ewinaaRmdege-
bodes. es midgoma, aseve, emsaxureba samarTlis orientirebulobas.
orientirebulobis saWiroeba sasurvels xdis, rom erTi da igive
sityvebi, SeZlebisdagvarad, erTnairi mniSvnelobiT iyos ganmarte-
buli (terminologiis erTianoba; magram amis Sesaxeb ix. 10 III a).
da aseve, samarTali da amiT, aseve, kanonis interpretacia sa-
marTlian mowesrigebasa ( 10 IV) da interesTa optimalur dakmayo-
filebas ( 10 V) unda iwvevdes.
yovelive zemoaRniSnuli aCvenebs, rom kanonis interpretacia
Zireulad arasworad iqneboda gagebuli, Tu mas aRviqvamdiT mxo-
lod imis xelaxal ganxorcielebad, rac ukve ganxorcielebulia
94
.
am Sexedulebis Camosayalibeblad sakmarisi ar iyo mxolod Cveni
drois meTodologiuri moZRvrebebi: kanonis interpretacia ar
niSnavs mxolod sityvebis miRma mdgomi azris axsnas, aramed igi
niSnavs sxvadasxva mniSvnelobebidan yvelaze swori da gadamwyveti
mniSvnelobis SerCevas
95
.
94
Mller, 2004. Rdn. 249.
95
J. Kohler, Lehrbuch des Brgerlichen Rechts I, 1906, S. 125; vgl. R. Ogorek, Richterknig oder
Subsumtionsautomat? 1986, insbes. S. 80 f., 257 f., 273 f.; ix. qvemoT 16 II.
61
II. kanonis miznidan gamomdinare argumentebi
(Teleologiuri interpretacia)
literatura: Wie zu 4 II; Bydlinski, 1991, S. 449 f.; Demko, 2002, S. 126 f., 133 f,; Engisch,
1997, S. 95 f.; Fikentscher, 1976, S. 674 f.; 1997, 364 f.; G. Hassold, Strukturen der Gesetzesaus-
legung, in: Festschrif fr K. Larenz, 1983, S. 226 f.; U. Kbl, Allg. Rechtstheorie, in: Festschrif fr
das Bundessozialgericht, 1979, S. 1014 f., 1019 f.; Kramer, 1998, S. 110 f.; Larenz, 1991, S. 328 f.;
Looschelders/Roth, 1996, S. 153 f.; Nawiasky, 1948, S. 135, 137 f.; Raisch, 1995, S. 145 f.; M. Sachs,
Die Entstehungsgeschichte des Grundgesetzes als Mitel der Verfassungsauslegung, DVBl. 1984, S.
73 f.; Wank, 2001, 7.
sakanonmdeblo regulirebas safuZvlad udevs konkretuli so-
cialuri procesebis marTvis samarTlebriv-politikuri modeli:
rodesac kanonmdebeli gansazRvrul qcevas savaldebulod adgens,
amiT mas surs gansazRvruli miznebis miRweva. aseT SemTxvevaSi,
mas miniWebuli aqvs regulirebis uflebamosilebebi: erTi mxriv,
dasaxuli miznis miRwevasTan, xolo, meore mxriv, am miznis mi-
saRwevad gamosayenebeli samarTlebrivi saSualebebis mizanSewo-
nilobasTan dakavSirebiT. kanonis interpretacia unda emsaxure-
bodes am kanonis mizans.
interpretaciis subieqturi Teoriis mixedviT, gadamwyveti
mniSvneloba eniWeba kanonmdeblis warmodgenebs samarTlis normis
miznisa da mizanSewonilobis Taobaze ( 4 II).
magram, aseve, interpretaciis obieqturi Teoriis mixedviTac,
kanonmdebels miniWebuli aqvs kompetencia, kanonis meSveobiT
erTi an meore mizani airCios da am miznis ganxorcielebis gzebi
daadginos. es Seesabameba, aseve, funqciebis danawilebas xelisu-
flebis danawilebis principis mixedviT, rom kanonis interpre-
tacia ar unda ewinaaRmdegebodes kanonmdeblis gadawyvetile-
bebs kanonis miznisa da mizanSewonilobis Taobaze. saparlamento
qveynebSi am gadawyvetilebebs xmaTa umravlesobiT iReben depu-
tatebi, romlebic kanonis miRebis procesSi monawileoben. vinc
interpretaciis obieqturi Teoriis mixedviT, sakanonmdeblo ga-
dawyvetilebis arss adgens, kanonmdebels xalxis warmomadgenlis
rols akisrebs, romelic legitimurad samarTlianobis im war-
modgenebidan gamomdinare unda moqmedebdes, romelzec samarT-
lebriv sazogadoebaSi umravlesobis konsensusi aris miRweuli
( 4 II g); amitom samarTlis normis miznisa da mizanSewonilobis
interpretacia ise unda ganxorcieldes, TiTqos is am wesiT iyos
miRebuli. Tu interpretatori kanonmdeblis saqmianobas xelo-
vnurad imeorebs ( 8), maSin igi im Tvalsazrisebs eZebs, romel-
sac kanonmdebeli, rogorc sazogadoebis warmomadgeneli, gamoxa-
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
62 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
tavda an minimum unda gamoexata, rodesac man es norma gamosca.
amdenad, kanonis gamomyenebelic legitimuri warmomadgenlobis
samsaxurSi dgas ( 4 II g).
samarTlis normis miznis Sesaxeb mniSvnelovan miTiTebas Seicavs
misi warmoSobis istoria, anu interpretaciis istoriuli krite-
riumi. avtorTa erTi nawili
96
ganasxvavebs warmoSobis (genetikur)
komponentsa da samarTlebriv tradicias, romelSic xdeba am kano-
nis CarTva. SeiZleba iTqvas, rom rTulia am ori komponentis erT-
maneTisgan calsaxad gamijvna, radgan tradicia, romelsac kanoni
ukavSirdeba, atarebs xSirad im suraTs, romelic sakanonmdeblo
procesis monawileebs maTi saqmianobis procesSi Tvalwin edgaT.
am gziT aisaxeba tradicia kanonis warmoSobis procesSi, maSasa-
dame, viwro gagebiT misi warmoSobis istoriaSi. am TvalsazrisiT,
magaliTad, adamianis ZiriTad uflebaTa klasikuri garantiebi
_ Tu sxvagvari interpretaciis gakeTebis umniSvnelovanesi argu-
mentebi ar arseboben _ ganmartebul unda iqnen, rogorc es tra-
diciul, adamianis uflebaTa istoriulad ganviTarebul gagebas
Seesabameba. aseT tradiciul suraTs warmoadgenda, magaliTad,
adamianTa msxverplTSewirva (Menschenopfer) da warmarTuli taZris
prostitucia (Tempelprostitution), romlebic Tanamedrove dasavluri
konstituciebisaTvis religiis Tavisuflebis cnebidan Tavi-
danve gamoiricxa. kanonis mizanTan dakavSirebiT, mis istoriul
warmoSobaze miTiTeba gamomdinareobs sxvadasxva sakanonmdeblo
masalebidan (ganmartebiTi baraTi da saparlamento ganxilvis pro-
tokolebi), romlebic kanonis miRebisas iqmneba.
97
vinaidan kanonis
miRebis procesSi Seqmnili es dokumentebi samarTlianobis Sesaxeb
warmodgenebsa da samarTal-politikur miznebs asaxaven, da umra-
vlesobis konsensusunarian Sexedulebebs gamoxataven, amdenad,
legitimuria maTi, rogorc kanonis saTanado interpretaciis va-
riantis SesarCevad mniSvnelovani argumentis, gamoyeneba ( 4 II).
kanonis miznis Sesaxeb miTiTebas Seicavs TviT kanonic. magali-
Tad, preambulidan an sxva konteqstidan, rogoricaa normis adgi-
li kanonis sistemaSi, gamomdinareobs sistemuri interpretaciis
SesaZlebloba.
yvela es kriteriumi zustad ar gansazRvravs kanonis mizans.
kanonis miznebi da masSi mocemuli gadawyvetilebebi mizanSewo-
nilobis Sesaxeb met-naklebad SeiZleba gamomdinareobdes Tavad
kanonidan da misi warmoSobis istoriidan.
96
ix. BVerfGE 72, 389.
97
ix. BVerfGE 1, 127 f.; 2, 272.; 51, 108 f.; 57, 263; 54, 267 f; 62, 45 m. w. N.
63
interpretaciis obieqturi Teoria mxolod kanonis warmoSo-
bis aqtiTa da istoriiT ar Semoifargleba. amasTan erTad, igi
miiCnevs, rom epoqis sulis cvlas SeuZlia kanonis arsis Secvlac
gamoiwvios. kanonis arsobrivi cvlileba SeiZleba xSirad im si-
vrceSi ganxorcieldes, romelic dasawyisidanve kanonis miznis
dakonkretebisaTvis aris gansazRvruli. magram im SemTxvevaSic,
rodesac kanonis mizani da mizanSewoniloba dRes gabatonebul so-
cial-eTikur warmodgenebs aRar emTxveva, legitimuria kanonis in-
terpretaciis ganxorcieleba dRes arsebuli warmodgenebis mixe-
dviT ( 4 III). aseT SemTxvevaSi, interpretacia imaze Sors ar unda
wavides, vidre es aucilebelia. igi kanonmdeblis ganzraxulobebs
ar unda gascdes, raTa SeZlebisdagvarad dacul iqnas samarTlis
Tanmimdevruloba da kanonis interpretacia usafuZvlod ar unda
Sevides kanonmdeblis funqciaTa sferoSi.
marTlmsajuleba ar unda gascdes im sazRvrebs, romlebic kano-
nis miznidan da mizanSewonilobidan gamomdinare aris dadgenili,
magram arsebobs TviT kanonmdeblis mier Riad datovebuli sivrce
normis Sinaarsis dakonkretebisa da misi legitimuri cvlilebisa-
Tvis. winaaRmdeg SemTxvevaSi, igi Tavis Tavze aiRebda im funqcias,
romelic, xelisuflebis danawilebis principis mixedviT, kanonm-
debels ekuTvnis. mxolod kanonmdebelia mowodebuli, rom miiRos
samarTalpolitikur gadawyvetilebebi da ara sasamarTlo: aseTi
gadawyvetilebebis misaRebad, rogorc wesi, igi flobs ufro met
informaciul safuZvlebs, vidre sasamarTlo. mxolod kanonmdebe-
li iRebs gadawyvetilebebs sazogadoebasTan nebadarTul WidilSi
da amiT igi eqvemdebareba demokratiuli kontrolis meqanizmebs,
romlebic aucilebelia politikuri orientaciis procesis swo-
rad gansazRvrisaTvis, maT Soris, samarTalpolitikuri miznebis
SerCevisa da urTierTgamijvnisaTvis.
III. argumentebi konteqstidan
literatura: Bydlinski, 1991, S. 442 f., 453 f.; C. W. Canaris, Systemdenken und Systembegrif
in der Jurisprudenz, 2. Auf. (1983), S. 90 f.; Demko, 2002, S. 64 f., 121 f.; Engisch, 2005, S. 95 f.,
209 f.; D. Felix, Einheit der Rechtsordnung, 1998, S. 142 f., 238.; Germann, 1967, S. 91 f.; Hassold
(siehe Schriftum zu 10 II), S. 224 f.; Kbl (siehe Schriftum zu 10 II), S. 1036 f.; Larenz, 1991,
S. 324 f., 333., 339.; Rthers, 2005, 22 D; Zippelius, 1996, Kap. 38.
rogorc dasawyisSi aRiniSna, kanonis interpretacia emsaxureba
samarTlis erTianobis miznis dacvas. es imas niSnavs, rom in-
terpretaciis Sedegi logikurad da Teleologiurad winaaRmde-
gobebis gareSe Tavsebadi iyos ierarqiulad imave an ufro maRali
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
64 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
safexuris samarTlebrivi aqtebis konteqstSi. amasTan, SeZlebis-
dagvarad mizanSewonilia gamoyenebul iqnas erTiani terminolo-
gia. am SemTxvevaSi, interpretaciis argumentebi im kavSirebidan
gamomdinareoben, romlebSic sxvadasxva normebi erTmaneTTan mi-
marTebaSi arian (sistemuri interpretacia). farTo gagebiT, sa-
kiTxi exeba kanonis TiToeuli sityvis gagebas, rogorc erTiani
konteqstis Semadgeneli nawilisa, romelic kanonTan da mTlian
samarTlebriv sistemasTan arsobriv kavSirSi imyofeba. calkeuli
elementis mniSvnelobis gansazRvrisaTvis saWiroa mTliani azris
gacnobiereba. amitom ambobda celsusi: ~Incivile est nisi tota lege perspecta
una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere.
98
kanonis calkeuli si-
tyva gaazrebul unda iqnas sxvadasxva debulebaTa urTierTdamo-
kidebulebaSi, romlebic erTmaneTis mniSvnelobas naTels hfenen.
aq ikveTeba fundamenturi xedva, romelic ara mxolod iu-
risprudenciaSi TamaSobs rols: zogadad, arsebobs mniSvnelobis
ganmsazRvreli urTierTdamokidebuleba calkeul debulebebsa da
ufro did azrobriv kavSirebs Soris, romlebTanac es debulebe-
bia dakavSirebuli. es exeba ara mxolod kanonis calkeuli sityve-
bis urTierTobas kanonis konteqstTan, aramed es exeba, agreTve,
am kanonis kavSirs samarTlis mTlian sistemasTan da amis Sede-
gad kulturis im saxelmZRvanelo ideebTan, romelSic calkeuli
kanoni imyofeba. kanonis sulisa da kulturis Camomyalibebeli
epoqis sulis suliskveTebis safuZvelze ganisazRvreba samarT-
lis calkeuli normebis Sinaarsis gageba da misi interpretacia.
99

meore mxriv, calkeuli normebi da maTi interpretacia zegavlenas
axdens samarTlebriv kulturaze da TavianTi wvlili Seaqvs maT
Camoyalibebasa da dakonkretebaSi.
100
movlenaTa aseTi urTierT-
kavSiri jer kidev fridrix Slaiermaxerma ase aRwera: erT calke
aRebul naSromSi TiToeuli epizodi SeiZleba gagebul iqnas mxo-
lod am naSromis mTlianobidan da amitom saWiroa uwyvetad Tva-
lis gadavleba, raTa Seiqmnas warmodgena mTlian nawarmoebze,
romelic zust interpretacias win uZRvis. calkeuli naSromebi,
Tavis mxriv, enis simdidresa da epoqis istoriasTan iseT damoki-
debulebaSia, rogorc nawilebi mTelTan da isini gagebul unda
iqnen misgan gamomdinare, iseve, rogorc mTelis gageba xdeba misi
98
`araiuridulia, Tu kanonis mxolod erTi nawilis safuZvelze miviRebT
gadawyvetilebas an rCevas mivcemT ise, rom kanoni mTlianobaSi ar gaviTva-
liswinoT~ _ digestebi 1, 3, 24.
99
Zippelius, 2004, Kap. 1 II.
100
Zippelius, 2003, 6 VII.
65
calkeuli nawilebis mixedviT. yvela sferoSi vxvdebiT srulyo-
fil codnas am urTierTdamokidebulebis Sesaxeb, rom yoveli ke-
rZo im zogadidan SeiZleba gavigoT, romlis nawilic is aris da
piriqiT.
101
samarTlebrivi interpretaciis gziT, kanonis swori azris
gasagebad, mniSvnelovania iuridiuli konteqstis enobrivi, lo-
gikuri da Teleologiuri kriteriumebis gansazRvra.
a) eWvis SemTxvevaSi dasaSvebia varaudi, rom kanoni erTian
terminologias iyenebs, rom erTi da igive sityva sxvadasxva nor-
mebSi erTi da igive mniSvnelobiT gamoiyeneba (terminologiis er-
Tianoba). aRsaniSnavia, rom interpretaciis am arguments ar aqvs
Zalze didi wona, gansakuTrebiT maSin, rodesac is winaaRmdegoba-
Sia samarTlis normebis problemebze orientaciis principTan da
samarTlis cnebebTan ( 10 IV).
b) garda amisa, saWiroa, SeZlebisdagvarad, normis iseTi inter-
pretacia, romelic ar aris ierarqiulad ufro maRla mdgom nor-
masTan logikur winaaRmdegobaSi. aseTi winaaRmdegobis SemTxveva-
Si, samarTlis norma, normaTa koliziis wesebis Tanaxmad, iqneboda
iuridiuli Zalis ar mqone ( 7 e). Tu SesaZlebelia, saWiroa normis
iseTi interpretacia, rom normas iuridiuli Zala SeunarCundes.
Tu interpretacias mivyavarT ierarqiulad maRla mdgom normas-
Tan winaaRmdegobaSi, xolo interpretaciis sxva gziT aseTi wi-
naaRmdegoba ar warmoiSoboda, maSin is interpretacia unda iqnas
arCeuli, romelic winaaRmdegobas Tavidan aicilebs. ierarqiulad
maRla mdgom normebTan winaaRmdegobis Tavidan asacileblad,
saWiroa, kanonebis konstituciis Sesabamisad, xolo kanonqvemde-
bare aqtebis kanonebis Sesabamisad interpretireba.
SeZlebisdagvarad, aucilebelia ierarqiulad erT safexurze
mdgomi normebis urTierTwinaaRmdegobis Tavidan acileba ( 7 e).
kanonis interpretaciis cnobili magaliTia saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis 72-e, 73-e muxlebisa da 52-e muxlis urTierTdamokidebuleba.
samoqalaqo kodeqsis 72-e muxli gansazRvravs, rom garigeba SeiZleba sa-
cilo gaxdes, Tu nebis gamovlena moxda arsebiTi Secdomis safuZvelze~.
es is SemTxvevaa, rodesac piri gamovlenil nebas im SinaarsiTa da enobrivi
formiT ar gamoxatavs, romelic miRebulia samoqalaqo urTierTobebSi.
101
F. Schleiermacher, Hermeneutik und Kritik, hrsg. von F. Lcke, 1838, neu hrsg. von M. Frank, 1977, Her-
meneutik, Einl. 20, 23. am naSormSi mocemulia, agreTve, ufro gvian frTian fraz-
ad qceuli gamonaTqvami, rom interpretatoris amocanaa, sityva, upirveles
yovlisa, ise kargad da Semdeg ufro ukeTesad iqnas gagebuli, vidre am sityvis
avtoris mier ( 18; analogiuri azri ufro adre gamoTqmulia: I. Kant, Kritik der
reinen Vernunf, 2.Auf. [1787], S. 370).
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
66 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
aseT SemTxvevaSi, ZalaSia is Sinaarsi, romelic obieqturad iqna gacxa-
debuli. marTalia, pirs SeuZlia garigebis Secileba, magram man unda au-
nazRauros meore pirs garigebis baTilobiT gamowveuli ziani. am Sexe-
dulebis sawinaaRmdegod, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 52-e muxli
gansazRvravs, rom nebis gamovlenis ganmartebisas neba unda dadgindes
gonivruli gansjis Sedegad da ara martooden gamoTqmis sityvasityviTi
azridan~. Tu am SemTxvevaSi gonivruli gansjis Sedegad dadgenil nebas
subieqturad aRviqvavT, maSin is winaaRmdegobaSi iqneboda samoqalaqo ko-
deqsis 72-e muxlTan. am winaaRmdegobas avicilebT, Tu samoqalaqo kode-
qsis 52-e muxls Semdegnairad gavigebT: gamoTqmis Sinaarsi unda aRviqvaT
arsebuli garemoebebis gaTvaliswinebiT da im SinaarsiT, romelic nebis
mimRebisaTvis gaxda cnobili, maSinac ki, rodesac winadadebis mimcemma
amisaTvis araswori gamoxatvis forma airCia: falsa demonstratio non nocet.
g) xSirad sxvadasxva normebis urTierTmimarTebaSi mTavar
rols asruleben ara logikuri, aramed Teleologiuri argu-
mentebi: normis interpretacia TanxmobaSi unda movides im mizan-
dasaxulobasTan da samarTlianobis warmodgenebTan, romlebic
samarTlebriv wesrigSia mocemuli, raTa arsobrivad erTnairi
Tanabrad Sefasdes. Tanabari mopyrobis principi moiTxovs sa-
marTlebrivi Sefasebebis Tanmimdevrulobas mTlian samarTlebriv
sistemaSi.
102
amitom kanonis interpretacia unda jdebodes samarT-
lebriv-eTikur konteqstSi.
am samarTlebriv-eTikur konteqsts exeba, gansakuTrebiT, sakiTxi, Tu
rogor awesrigebs kanoni msgavs interesTa konfliqtebs sxva samarTlebriv
normebSi. es kiTxva interesTa iurisprudenciisaTvis gaxda mniSvnelovani
amosavali wertili samarTlis qmnis procesSi. sainterpretacio normis sa-
marTlebriv-eTikur konteqsts ganekuTvneba samarTlebriv-eTikurad mniS-
vnelovan samarTlebriv normaTa mTeli wyeba, romelTanac sainterpreta-
cio normis Sedareba da garkveuli urTierTkavSiris damyareba SeiZleba.
upirvelesad, saxelmwifos konstitucia, gansakuTrebiT, adamianis Ziri-
Tad uflebaTa nawilSi, Seicavs mniSvnelovan gadawyvetilebebs faseulo-
baTa Sesaxeb, razedac, aseve, orientirebuli unda iyos kanonis interpre-
tacia.
103
farTo gagebiT, samarTlebriv-eTikur konteqsts ganekuTvnebian,
102
es debuleba germaniis federalurma sakonstitucio sasamarTlom (ix.
BVerfGE 60, 40) kanonmdeblisaTvis daadgina. kerZod, kanonmdebels ara aqvs
ufleba, ugulebelyos saxelmZRvanelo principebi, romlis mixedviTac man
samarTlebrivi sakiTxebi unda gadawyvitos, Tu ar arsebobs mniSvnelovani
mizezebi; amis Sesaxeb ix. agreTve: BVerfGE 59, 49. sistemis samarTlianobis
principi gaTvaliswinebul unda iqnas, aseve, kanonis xarvezis Sevsebis
SemTxvevaSi, e.i. im urTierTobis mosawesrigeblad, romelic kanoniT ar
aris daregulirebuli ( 11 I b, II g). amave dros, samarTlis ganviTarebis pro-
cesi Tavis mxriv Tanmimdevruli unda iyos ( 13 II).
103
BVerfGE 7, 205; Nachw. bei R. Zippelius/T. Wrtenberger, Deutsches Staatsrecht, 31. Auf.
(2005), 17 II 2.
67
agreTve, warmodgenebi samarTlianobis Sesaxeb, romlebmac gamoxatuleba
hpoves marTlsmsajulebisa da samarTlebrivi-saxelmwifoebriv adminis-
traciul principebSi ( 3 II d). _ samarTlebriv-eTikur konteqsts ganeku-
Tvnebian, gansakuTrebiT, samarTlis zogadi principebi, rogoricaa, maga-
liTad, valdebulebis SeusruleblobisaTvis pasuxismgeblobis principi,
ndobisa da samarTlianobis principi, agreTve, arasrulwlovanTa da sxva
arasrul pasuxismgeblobaunarian pirTa dacvis principi. aseT principebs
aqvs, (rogorc kanti ambobda), maregulirebeli~ funqcia, kerZod, is, rom
goneba gansazRvruli miznisken mimarTon~.
104
samarTalSi isini asruleben
saxelmZRvanelo cnebebis~ funqcias, gansakuTrebiT, kanonis interpreta-
ciis dros. Tu samarTlis norma emsaxureba samarTlis zogadi principis
ganxorcielebas, maSin es mizani, (magaliTad, samarTlebrivi usafrTxoebis
miRweva), SeZlebisdagvarad farTod unda ganxorcieldes.
samarTlis sxvadasxva normis miznebi da samarTlis zogadi
principebi, arc Tu iSviaTad, konkurencias uweven erTmaneTs. aseT
SemTxvevaSi, normis interpretacia ise unda ganxorcieldes, rom
rogorc normebis miznebi, ise samarTlis zogadi principebi, erT-
maneTTan jerovan SesabamisobaSi movidnen.
magaliTad, konstituciiT garantirebuli adamianis ZiriTadi ufle-
bebi da maTi miznebi erTmaneTTan mravalferovan urTierTobasa da kon-
kurenciaSi arian. es mniSvnelovani aspeqtia, vinaidan ZiriTadi uflebebi
nawilobriv uSualod, nawilobriv ki, SualobiTad, kerZod, rogorc inter-
pretaciis debulebebi, kerZo samarTalSic moqmedeben.
105
magaliTad, erTma-
neTTan SeiZleba konkurenciaSi imyofebodnen, erTi mxriv, bavSvis religiu-
ri TviTgamorkvevis ufleba, xolo, meore mxriv, mSoblis aRzrdis ufleba;
an erTi adamianis azris gamoxatvis Tavisufleba da sxva piris sakuTari
pirovnebis Tavisufali ganviTarebis ufleba;
106
an damqiraveblis azris
gamoxatvis Tavisufleba, romelsac daqiravebuli sacxovrebeli farTis
fanjridan politikuri propagandis gaweva surs da gamqiraveblis sakuTre-
bis ufleba;
107
an im adamianis gamoxatvis Tavisufleba, vinc sxvisi saxlis
kedlebs TviTneburad moxatavs da saxlis mepatronis sakuTrebis ufleba;
108

an xelovanis Tavisufleba da Seuracxyofili piris individualuri ufle-
ba.
109
aseT SemTxvevebSi, saWiroa gansazRvruli kompromisis moZebna, ro-
melic samarTliania da amiT unda iqnas miRweuli sargeblianobis optimi-
zacia. gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba Tanazomierebis princips, (ra
drosac, safrTxis Tavidan acileba unda moxdes yvelaze msubuqi xelyofis
gamoyenebiTa da, SesaZleblobis SemTxvevaSi, ukan daxevis principis mixed-
104
I. Kant, Kritik der reinen Vernunf, 2. Auf. (1787), S. 672.
105
ix. R. Zippelius, Allgemeine Staatslehre, 14. Auf. (2003), 33 II 2.
106
BVerfGE 35, 219 f.
107
ix. BVefGE 7, 234 f.
108
BVerfG, NJW 1984, S. 1294 f.
109
BVerfGE 30, 193 f.; 67, 228.
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
68 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
viT). ase, magaliTad, xelovnebis Tavisufleba unda ganxorcieldes konku-
rirebuli normis darRvevis gareSe an umniSvnelo darRveviT ( 10 V).
am SemTxvevebSi ZiriTad uflebaTa dakonkreteba iwvevs dis-
kusias samarTlianobis Taobaze, romelSic interpretaciis ar-
gumentebi, rogorc problemis gadamwyveti kriteriumebi, mniS-
vnelovan rols asruleben. ZiriTadi uflebebis interpretaciis
Tavisufali sivrce qmnis diskusiis CarCoebs, romelSic erTi ada-
mianis interesebi da Tavisuflebebi meore adamianis interesebisa
da Tavisuflebebisagan unda gaimijnos. aseve, interpretaciis sxva
kriteriumebiT gansazRvruli ZiriTad uflebaTa Sesaxeb norme-
bis farglebi ganicdian optimizacias, rac niSnavs, rom ZiriTadi
uflebebi SeZlebisdagvarad maqsimalurad unda ganxorcieldnen
konstituciursamarTlebriv konteqstSi, romelic konkretul
situaciaSi moqmedebs.
110
sasurvelia, rom aseTi optimizacia ra-
cionalurad iqnas struqturirebuli.
111
am sakiTxs emsaxureba,
gansakuTrebiT, Tanazomierebisa da zedmeti Zalis gamoyenebis
akrZalvis principebi, rogorc mniSvnelovani kategoriebi ( 3 I
g), romlebic ZiriTad uflebebs erTmaneTisgan mijnavs ( 10 V).
112
igive Sedegamde mivyavarT Semdeg mosazrebas: arsebobs Sexeduleba,
romlis mixedviTac, samarTalSi unda ganvasxvavoT wesebsa (rules) da prin-
cipebs Soris. wesebi arian normebi, romlebic konkretul SemTxvevaSi an
gamoiyenebian an ara. amis sapirispirod, principebi moiTxoven, rom gansa-
zRvruli mizani, ramdenadac SesaZlebelia, miRweul iqnas. Tu principebi
erTmaneTs ewinaaRmdegebian, gadamwyvetia maTi wonadoba, ramdenad unda
110
ix. BVerfGE 6, 72; 51, 110.
111
ix. R. Bartlsperger, in: Festschrif fr W. Hoppe, 2000, S. 146 f., da, zogadad, konsensusis
miRwevis racionaluri meTodebis Sesaxeb samarTalSi, ix. Zippelius, 1997, Kap. 8,
9, 11c.
112
hainrix hubmanis formulirebis mixedviT (Heinrich Hubmann, AcP 155 [1956], S.
126), ZiriTad uflebaTa Soris gardauvali konfliqtis SemTxvevaSi, kon-
fliqtis mxareebma sakuTari interesebis Tanazomieri ukana planze gadawe-
va an SezRudva unda aRiaron, vidre ar iqneba miRweuli maTi Tanaarseboba.
sawinaaRmdego interesebi erTmaneTis mimarT SemzRudav zemoqmedebas axor-
cieleben. Tu erTi mxaris interesi ufro zemaRal interesTan mimarTebaSi
ukana planze gadadis, am ukanasknelis SezRudva SeZlebisdagvarad mci-
re unda iyos da es SezRudva umtkivneulo saSualebebiT ganxorcieldes.
gansakuTrebiT, ar unda dairRves imaze meti interesebi, romelic aucile-
belia. am msjelobis SemTxvevaSi, gaTvaliswinebul unda iqnas perspeqtiva,
rom erTi samarTlebrivi sikeTis xelyofiT ufro didi samarTlebrivi
sikeTe gadarCeba (a.a.O., S. 128). ufro mogvianebiT konrad hesem Camoayaliba
msgavsi kompromisuli formula, romelic cnobilia praqtikuli konkor-
datis saxeliT da romelsac didi gamoxmaureba mohyva. (Konrad Hesse, Grundz-
ge des Verfassungsrechts der Bundesrepublik Deutschland, 20. Auf. (1995), Rdn. 72).
69
ganxorcieldnen isini.
113
magram mainc pasuxgaucemeli rCeba kiTxvebi. Tu,
magaliTad, piris gamoxatvis Tavisuflebis ZiriTadi ufleba konkurencia-
Sia sxva piris personalur ZiriTad uflebasTan, ismis kiTxva: warmoadgens
ZiriTadi uflebebi principebs, romelTa Sorisac kompromisi unda moiZeb-
nos da romelic maTi ganxorcielebis xarisxs gansazRvravs, Tu wesebs~,
romelic diax~ an ara~-Ti wydeba? amis mixedviT unda gadawydes sakiTxi
imis Sesaxeb, gamoxatvis Tavisuflebis ZiriTadi ufleba Tu personaluri
ZiriTadi ufleba iqna xelyofili. aseve, ismis kiTxva: xom ar xdeba samarT-
lebrivi normebisa (rules~) da samarTlebrivi principebis urTierTSexeba
da ra saxiT?
interpretaciis tradiciuli moZRvreba iolad iZleva pasuxs: Ziri-
Tadi uflebebis erTmaneTTan konkurenciis SemTxvevaSi, samarTlis nor-
mebis (rules~) moqmedebis sfero Sezrudulia interpretaciiT. am msjelo-
baSi saWiroa Teleologiuri interpretaciis~ saSualebiT im miznebis
gaTvaliswineba, romlebic samarTlis konkurirebuli normebiT unda gan-
xorcieldes. samarTlis normebis miznebs ganekuTvneba xSirad samarTlis
principebis ganxorcielebac ise, rom interpretaciisas, aseve, aucilebe-
lia konkurirebuli samarTlis principebis swori masStabis dadgena.
mokled, konkurirebuli samarTlis normebis gansasazRvravad saWi-
roa swori masStabis dadgena. wesiT es xdeba Teleologiuri interpre-
taciis safuZvelze, romelic xSirad principebze orientirebuli inter-
pretaciaa. am gziT xdeba samarTlis normebisa (rules) da principebis
urTierTSexeba.
d) dabolos, sainterpretacio normis adgili calkeuli kano-
nis sistemaSi arc Tu mniSvnelovan arguments warmoadgens: ara
mxolod samarTlis Sinagani struqturis~ aspeqtis gaTvaliswine-
biT, aramed kanonmdeblis ganzraxulobis TvalsazrisiTac. maga-
liTad, ismis kiTxva, gamoyenebul unda iqnas Tu ara saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis 172-e muxlze 979-e muxliT dadgenili su-
rogati. davuSvaT, rom koleqcionerma dakarga Zvirfasi safosto
marka. mpovnelma igi gadasca eqsperts daskvnisaTvis. eqspertis
TanamSromlis uyuradRebobiT safosto marka ganadgurda. kole-
qcioneri moiTxovs mpovnelisagan zianis anazRaurebis moTxovnis
gadacemas eqspertis mimarT. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
979-e muxlis pirveli nawili adgens: ukan dabrunebis moTxovna
vrceldeba SeZenilze, miRebul sargebelze, aseve sxva yvela-
ferze, rac mimRebma SeiZina miRebuli sagnis ganadgurebis, da-
zianebis an CamorTmevis sanacvlo anazRaurebis saxiT~. magram es
muxli mocemulia saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mesame wignSi
(valdebulebiTi samarTali), xolo vindikaciuri moTxovna _ meore
113
R. Dworkin, Taking Rights Seriously, 1978, Kap. 2.3; ix. agreTve R. Alexy, Teorie der Grund-
rechte, 1985, S. 71 f., und auch schon J. Esser, Grundsatz und Norm, 1956, S. 50 f., 267.
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
70 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
wignSi (sanivTo samarTali). aRniSnuli ar gvaZlevs SesaZleblo-
bas, rom nivTis mflobeli ganvixiloT rogorc viTom-kredito-
ri~, xolo gadacemuli nivTi rogorc SeZenili~.
114
am garegani~
sistemis argumentebs SeiZleba sadiskusio Sinagani~ sistemis
argumentebi daupirispirdnen: aq igulisxmebian samarTlis is zo-
gadi principebi, romlebic samarTlis mTel sistemaSi moqmedeben.
ase, magaliTad, SesaZlebelia, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
979-e muxlis pirveli nawili gavigoT rogorc zogadi samarTle-
brivi Sexedulebis gamoxatuleba surogatis Taobaze, romelic,
aseve, samarTlis sxva dargebSic hpovebs gamoyenebas, magaliTad,
uzufruqtsa da giravnobis xelSekrulebaze, meuRleTa Tanasaku-
Trebasa da bavSvis qonebaze. am zogad samarTlebriv Sexedulebas
Seesabameba, rom saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 979-e muxliT
gaTvaliswinebuli surogatis principi farTo interpretaciiT
vindikaciur moTxovnazec SeiZleba iqnas gamoyenebuli.
IV. samarTlianobis argumentebi
literatura: rogorc 3 I; Larenz, 1991, S. 348 f.
samarTlis fundamentur funqcias, samarTlianad gadawyvitos
problemebi ( 3), Seesabameba is, rom interpretaciis konkurirebu-
li argumentebis arCevani da wonadoba samarTlianobis safuZvelze
ganxorcieldes. maSasadame, im argumentebs eniWebaT upiratesoba,
romelTac konkretul SemTxvevaSi samarTlian Sedegamde mivya-
varT. Sedegis winaswar gaazrebas, romelic gonebas mizansa da mi-
marTulebas aZlevs, ukve SevexeT ( 3 I d). SeiZleba iTqvas, rom
kanonis interpretaciisas samarTlian Sedegze orientireba ar-
gumentacias Tavidan bolomde gasdevs.
115
wesiT, igi xorcieldeba
sityvis SesaZlo mniSvnelobis farglebSi da im CarCoebSi, rac
kanonis mizanTan, logikis wesebTan da ierarqiulad imave an ufro
maRal safexurze mdgom normebTan aris SesabamisobaSi ( 10 VI).
mniSvnelovan debulebebs samarTlebrivi sazogadoebis umra-
vlesobisaTvis samarTlianobis konsensusunariani warmodgenebis
116

Taobaze Seicaven TviT samarTlis normebi da principebi, upir-
veles yovlisa, konstituciis normebi, magram, aseve, sxva samarT-
lebrivi aqtebi, maT Soris, marTlmsajulebis ganxorcielebis
procesSi Camoyalibebuli samarTlis principebi da administra-
114
ix. BGHZ 75, 208.
115
Lege, 1999, S. 462.
116
Zippelius, 2003, 21 II.
71
ciuli warmoebis aRiarebuli wesebi. isini erTobliobaSi qmnian
samarTlebriv-eTikur konteqsts ( 10 III g), romelic gvaZlevs im
varaudis safuZvels, rom igi gamoxatavs sazogadoebaSi gabatone-
bul warmodgenebs samarTlianobis Sesaxeb. am pozicias safuZvlad
udevs Sexeduleba, rom _ minimum samarTlis ganviTarebis Ziri-
Tad sakiTxebSi _ samarTlianobis iseTi warmodgenebi unda iqnen
realizebuli da SenarCunebuli, romlebic sazogadoebaSi umra-
vlesobis mxardaWeriT sargebloben ( 3 II d). sistemuri interpre-
tacia ( 10 III) cdilobs, sainterpretacio norma samarTlebrivi
wesrigis im mTlian sistemaSi moaqcios, romelic samarTlianobis
Sesaxeb warmodgenebs gamoxatavs. aq ikvreba hermenoitikuli wre,
ramdenadac TviT samarTali Seicavs saWiro kriteriumebs misi in-
terpretaciisaTvis, rac, Tavis mxriv, samarTlis dazustebasa da
ganviTarebas emsaxureba.
aseve, samarTlebrivi tradiciis sakiTxi, is istoriuli
konteqsti~, romelSic samarTlis norma imyofeba, SeiZleba sa-
marTlebriv sazogadoebaSi samarTlianobis Sesaxeb konsensusuna-
riani warmodgenebis Taobaze mniSvnelovan debulebebs Seicavdes.
istoriuli interpretacias ara mxolod kanonmdeblis ganzraxu-
lobis gasarkvevad aqvs mniSvneloba, aramed, aseve _ samarTliano-
bis aspeqtis gaTvaliswinebiT _ mTliani konteqstis Sesafaseblad.
mniSvnelovania kanonis miRebis procesSi momzadebuli dokumen-
tacia ( 10 II), romelic xSirad Seicavs informacias imis Taobaze,
romelma Sexedulebebma samarTlianobis Sesaxeb iTamaSa dargo-
briv da sajaro diskusiebSi mniSvnelovani roli da romelma hpova
sabolood kanonSi asaxva.
garda amisa, sazogadoebaSi konsensusunariani samarTliano-
bis principebis Sesaxeb mniSvnelovan sayrden wertils gvTava-
zobs SedarebiTi samarTali. magaliTad, ZiriTadi uflebebisa da
sxva samarTlebriv-saxelmwifoebrivi principebis Sesaxeb Camoya-
libda erTiani evropuli konstituciursamarTlebrivi kultura.
aseve, samarTlebrivi principebi im kulturuli sazogadoebisa~,
romelsac piri ekuTvnis, farTo gagebiT qmnian samarTlebriv-
eTikur konteqsts. am saxiT, jer kidev romis samarTlis praqtika
iyenebda samarTlebriv principebs, ius gentium,
117
romlebmac kultu-
rul sazogadoebaSi hpoves farTo aRiareba.
118
117
ius gentium _ saerTaSoriso samarTali
118
rogorc istoriul, aseve SedarebiT samarTlebriv argumentebs Sei-
cavs germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetileba:
BVerfGE 112, 350 f.
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
72 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
samarTliani interpretaciis Semdgom sayrden wertils war-
moadgens socialuri cxovrebis zne-Cveulebebi da ganviTarebuli
institutebi. magaliTad, Camoyalibebuli ojaxuri tradiciebi an
vaWrobis damkvidrebuli wesebi da Cveulebebi, ramdenadac isini
samarTlebriv sazogadoebaSi gabatonebul samarTlebriv-eTikur
warmodgenebs asaxaven. adamianTa Soris urTierTobebis procesSi
arsebuli am normatiuli komponentebis gamo, aseve, samarTlis
Semecnebis mniSvnelovan safuZvels warmoadgens humanarum rerum
notitia.
119
am gziT SesaZlebelia, magaliTad, Tanamedrove kulturul
sazogadoebaSi damkvidrebuli ojaxuri cxovrebis wesebi mniS-
vnelovani iyos saojaxo samarTlis normebis interpretaciisaTvis.
aseTive xasiaTs atareben is standartebi (standards), romlebsac
anglo-amerikuli marTlmsajuleba samarTlis qmnis~ procesSi,
rogorc damxmare saSualebas, iyenebs. maT, aseve, aqvT normatiuli
xasiaTi, romelzec socialuri qcevaa orientirebuli: magaliTad,
patiosani mewarmis, keTilsindisieri konkurenciis, nebadarTuli
informaciis miwodebis, sagzao moZraobis usafrTxoebis da sxva
standartebi (standards).
120
problemis samarTliani gadawyvetisaTvis SeiZleba argumentebi
diskusiidanac gamomdinareobdes: arCevani normis sxvadasxva in-
terpretacias Soris orientirebulia im sakiTxis garkvevaze, Tu
ra realur Sedegebamde mivyavarT ama Tu im interpretacias da
maTgan romel Sedegs unda mieniWos samarTliani upiratesoba (amis
Sesaxeb ix. V).
V. gadawyvetilebaTa analizi
literatura: M. Deckert, Folgenorientierung in der Rechtsanwendung, 1995; H. Eidenmller,
Rechtswissenschaf als Realwissenschaf, JZ 1999, S. 53 f.; A. Gern, Gterabwgung als Ausle-
gungsprinzip des fentlichen Rechts, DV 1986, S. 462 f.; M. Hensche, Probleme der folgenorien-
tierten Rechtsanwendung, in: Rechtstheorie, 1998, S. 103 f.; Hhn, 1993, S. 281 f.; H. Hubmann,
Wertung und Abwgung im Recht, 1977; W. Kilian, Juristische Entscheidung und elektronische
Datenverarbeitung, 1974, S. 150 f, 207 f.; Koch/Rmann, 1982, S. 227 f.; Looschelders/Roth,
1996, S. 107 f.; Raisch, 1995, S. 185 f.; T. W. Wlde, Juristische Folgenorientierung, 1979; w.
Nachw. bei Zippelius, 2003, 20 III 4.
kanonis interpretacia mTlianobaSi warmoadgens argumentebis
SerCevisa da gadawyvetilebebis miRebis process, romelic xSirad
sxvadasxva, erTmaneTTan konkurenciaSi myof miznebze aris orien-
119
sruli forma: `Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti
scientia~ _ `samarTlis mecniereba aris RvTiuri da adamianuri sagnebis codna,
mecniereba samarTlianobisa da usamarTlobis Sesaxeb~, digestebi 1, 1, 10, 2.
120
Esser, 1974, S. 97.
73
tirebuli da, rogorc wesi, eZebs kompromiss sxvadasxva urTierT-
sawinaaRmdego interesebs Soris, romelic samarTliania da am pi-
robiT sargeblianobis optimizacias axdens. aseTi Tvalsazrisebi
aisaxebian gadawyvetilebaTa analizis zogad sqemebSi, romlebic,
aseve, gamoyenebul unda iqnas sakanonmdeblo xarvezis Sevsebis
processa da, upirveles yovlisa, kanonmdeblis SexedulebaTa
Camoyalibebis dros. aseTi analizebis mizania, zogadad aCvenos
sxvadasxva faqtorTa simravle, romlebic mizanze orientirebul
gadawyvetilebebSi garkveul rols asrulebs. igi aadvilebs sxva-
dasxva mizanTa konfliqtis Taobaze diskusiis racionalurad war-
marTvasa da gadawyvetilebis yvela alternativis moZebnas, raTa
optimalurad iqnas ganxorcielebuli es miznebi.
121
samarTali unda emsaxurebodes miznebis ganxorcielebas, e. i.
gansazRvruli sikeTeebis mopovebas an SenarCunebas da am sike-
Teebze orientirebuli interesebis (moTxovnebis) dakmayofilebas.
amisaTvis saWiroa, winaswar Seiqmnas SeZlebisdagvarad farTo war-
modgena im sikeTeebze, romlebzec gadawyvetilebam, erTi mxriv,
pozitiurad, xolo, meore mxriv, negatiurad SeiZleba imoqmedos.
am zemoqmedebis sasurveli da arasasurveli Sedegi yoveli si-
keTisaTvis calke-calke dgindeba. garkveul rols TamaSobs is
wona, romelic konkretul sikeTes dacvis qveS myof sxva sikeTeeb-
Tan SedarebiT gaaCnia. am gagebiT, SeiZleba, magaliTad, adamianis
pativi da Rirseba daupirispirdes meore adamianis gamoxatvis Ta-
visuflebas, an orsulobis Sedegad qalis sicocxlis safrTxe _
embrionis sicocxles. aseTi Sefasebebis amosaval wertils xSirad
Tavad samarTlebrivi sistema gansazRvravs. ase, magaliTad, adamia-
nis mkvlelobisaTvis kanoni ufro mkacr sasjels iTvaliswinebs,
vidre orsulobis SewyvetisaTvis da amiT adamianis sicocxles
ufro maRal safexurze ayenebs, vidre embrionis. mniSvnelovania,
aseve, imis garkveva, Tu ra intensiurobiTa da moculobiT xdeba
konkretuli sikeTis xelyofa. magaliTad, garemos dabinZurebisas
mniSvnelovania mowamvlis xarisxisa da momwamvleli nivTierebebis
raodenobis dadgena. konkretuli sikeTis xarisxi Tu uxarisxoba
damokidebulia ara mxolod mis raodenobaze. ase, magaliTad, nor-
matiuli aqtiT xe-buCqnaris gaCexva didi qalaqis teritoriaze
mSeneblobis gamo SeiZleba iyos nebadarTuli, xolo dacul teri-
toriaze _ akrZaluli.
gadawyvetilebebis sasurvel an arasasurvel SedegebTan
erTad, mniSvnelovania sakiTxi, Tu ramdenad maRalia albaTobis
121
Sdr. Hubmann, 1977, S. 16 f., 20 f., 145 f.
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
74 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
xarisxi, rom gadawyvetileba faqtobrivad ama Tu im Sedegs ga-
moiwvevs. es albaToba ganisazRvreba rogorc garedan momdinare
bunebis kanonebis, ise gamocdilebis safuZvelze socialur mec-
nierebebSi Camoyalibebuli kanonebis mixedviT. sasurvelis (an
arasasurvelis) da albaTobis faqtorebidan, yovel konkretul
sikeTesTan mimarTebaSi, gamomdinareobs gadawyvetilebis savarau-
do sargeblianoba an sazianoba. am garemoebebis erToblivi Sefa-
seba xdeba zianisa da sargeblis jamiT, maT Soris, aseve, samarT-
lebriv sikeTeTa raodenobiT, romelTac es gadawyvetileba, erTi
mxriv, pozitiurad da, meore mxriv, negatiurad Seexo.
zemoTqmulis mixedviT, gadawyvetilebis gansazRvruli alter-
nativa aerTianebs savaraudo Sedegis pozitiur da negatiur nawi-
lebs. am gadawyvetilebis azrobrivi modificireba (e.i. gadawyve-
tilebaTa alternativebis Sedareba) ki, SeiZleba manam, vidre ar
miviRebT optimalur da samarTlian kompromiss ziansa da sar-
gebels Soris
122
. minimaluri mizania, rom pozitiuri elementebi
negatiurs sWarbobdes (Tanazomierebis principi). arasaTanado
Carevas saerTod ar moaqvs sargebeli da amitom ar SeiZleba, rom
igi miyenebul zianTan Tanazomier mimarTebaSi iyos. Tu arsebobs
gadawyvetilebis ramdenime alternativa, romlebSic sargebelma
SesaZlebelia ziani gadawonis, aseT SemTxvevaSi im alternativaze
unda SevaCeroT arCevani, romelic konkretul sikeTes mxolod
aucilebeli moculobiT xelyofs (Zalis gadametebis akrZalvis
principi). Tu arsebobs imis SesaZlebloba, rom mizani miRweul
iqnas sxva sikeTeTa xelyofis gareSe, maSin upiratesoba unda mie-
niWos aseT alternativas (e.w. ukan daxevis principi). mTeli am
Tvalsazrisis sqema, erTi SexedviT, warmoadgens im instruments,
romelic sargeblisa da Tavisuflebis maqsimalur ganxorcie-
lebasa da zianis minimumde dayvanas emsaxureba. zusti analizi
ki aCvenebs, rom gadawyvetilebebis miRebis procesSi CarTuli
123

arian samarTlianobis urTulesi sakiTxebic, magaliTad, rogori-
caa koliziaSi myofi Tavisuflebebisa da interesebis rangirebisa
da dacvis Sesaxeb.
normebis moqmedebis sfero, maSasadame, samarTlebrivi cne-
bebis moculoba, gansakuTrebiT, normaTa koliziis SemTxvevaSi
(10 III g), sxva garemoebebTan erTad, ganisazRvreba konkretuli
interesebis safuZvelze. mokled, interpretacia xorcieldeba Se-
122
ix. 17 b.
123
optimizaciis Taobaze Sexedulebebis racionaluri struqturirebis Ses-
axeb, ix. aseve 10 III g.
75
degze orientirebulad. vinaidan aq saqme exeba generalizirebul
(ganzogadebul) interpretacias, saxezea Sedegze tipizirebuli
orientacia, romelic calkeuli SemTxvevis konkretuli garemoe-
bebiT ar Semoifargleba.
magram aqac Cans, rom samarTlebrivi gadawyvetilebebi damokidebuli
arian konkretul situaciebze, radgan gansxvavebul, Tundac tipiur si-
tuaciebSi, miznebi da maTTan dakavSirebuli interesebi sxvadasxva mocu-
lobiTa da konstelaciaSi garkveul rols TamaSoben. es miznebi da maTTan
dakavSirebuli interesebi, SeiZleba, erTmaneTs xels ar uSlides, aZlie-
rebdes an ewinaaRmdegebodes kidec erTmaneTs, xan Zlierad, xan sustad
iyos SemxeblobaSi da mniSvnelobas iZendes.
VI. interpretaciis argumentebis urTierTkavSiri
literatura: Alexy (siehe Schriftum zu 10 I), S. 303 f.; Bydlinski, 1991, S. 553 f.; Demko,
2002, S. 161 f.; Engisch, 2005, S. 100 f., A. Gern, Die Rangfolge der Auslegungsmethoden von
Rechtsnormen, VerwArch 1989, S. 415 f.; Koch/Rmann, 1982, S. 176 f.; Larenz, 1991, S. 343 f.
mkacri gagebiT, yoveli sainterpretacio normis zRvari aris
sityvis SesaZlo mniSvneloba. Tu samarTlis gamoyenebas surs
am wesidan gadaxveva, magaliTad, samarTliani Tanabari mopyrobis
mizniT, saWiroa sakanonmdeblo wesis gamoyeneba iseT SemTxveve-
bze, romlebic calsaxad normis sityviTi mniSvnelobis qveS ar
igulisxmeba, an piriqiT, saWiroa, rom samarTlis norma ar gavr-
celdes im SemTxvevebze, romlebic calsaxad normis sityvasity-
viTi JReradobis qveS Tavsdebian. aRniSnuli ar SeiZleba ganxor-
cieldes kanonis interpretaciis gziT, aramed mxolod kanonis
ganvrcobiTi an SesworebiTi xasiaTis e.w. samarTlis ganviTare-
bis~ (Rechtsfortbildung) safuZvelze ( 9 II a).
rogorc wesi, dauSvebelia iseTi interpretacia, romelic ka-
nonmdeblis gadawyvetilebas normis calsaxad gamoxatuli miznisa
da mizanSewonilobis Sesaxeb TvalnaTliv ewinaaRmdegeba, radgan
aseTi interpretaciiT samarTlis gamomyenebeli sakanonmdeblo
gadawyvetilebas Tavisi sakuTari samarTalpolitikuri Sexedule-
biT Secvlida ( 10 II).
sityviTi SesaZlo mniSvneloba da kanonmdeblis mkafiod gamoxa-
tuli ganzraxuloba SesaZleblobas ramdenadac iZleva
124
, imdenad
aucilebelia, rom SerCeul iqnas iseTi interpretacia, romlis
drosac, sainterpretacio norma ierarqiulad ufro maRla md-
gom samarTlis normasTan winaaRmdegobaSi ar mova. winaaRmdeg
124
ix. BVerfGE 18, 111; 54, 299 f.
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
76 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
SemTxvevaSi, normaTa koliziis wesebis mixedviT, sainterpretacio
norma dakargavda moqmedebis iuridiul Zalas. SeZlebisdagvarad,
interpretaciis is Sedegi unda iqnas miRweuli, romelic sainter-
pretacio normas iuridiul Zalas ar daukargavs. aseve, saWiroa,
rom ierarqiulad erT safexurze mdgom normaTa urTierTmimar-
TebaSic ar warmoiSvas winaaRmdegoba ( 10 III b).
am sazRvrebSi interpretaciis argumentacia xSirad Tavisufa-
li arCevanis saSualebas iZleva. interpretaciis argumentebi ar
warmoadgenen normis ganmartebis Taobaze yvela problemis sru-
lyofilad gadaWris zust instrumentebs. arCevanis am argumenta-
ciul procesSi, romelic kanonis sityviTi mniSvnelobis fargleb-
Si mimdinareobs, gasaTvaliswinebelia araerTi mizezi, romelic
ama Tu im mniSvnelobiTi variantis sasargeblod gadawyvetas asa-
buTebs. es mizezebi, SesaZlebelia, erTmaneTs avrcobdnen, magram,
aseve, _ erTmaneTs ewinaaRmdegebodnen.
ase, magaliTad, samarTlebrivi usafrTxoebis interesebSia, rom sa-
marTali advilad gasagebi iyos, ris gamoc kanonebi erTian terminolo-
gias unda iyenebdnen. es interesebi ki, araiSviaTad konkurenciaSi aris
samarTlis cnebebis funqciur damokidebulebasTan~. es ukanaskneli ki,
moiTxovs, rom kanonis sityvebis ganmarteba ise ganxorcieldes, rogorc
amas samarTlianobis specifikuri problema moiTxovs, romelic sainter-
pretacio normam unda gadawyvitos. erT-erT magaliTs warmoadgens si-
tyva gaufrTxilebloba~. Tu gaufrTxileblobiT~ ganxorcielebuli
qmedeba zianis anazRaurebis winapirobaa, maSin es sityva emsaxureba e.w.
gaTanabrebiT samarTlianobas~ (Ausgleichende Gerechtigkeit), xolo, Tu gau-
frTxileblobiT~ Cadenili qmedeba dasjadia, maSin igive sityva dgas sa-
marTliani dasjis~ (Strafgerechtigkeit) samsaxurSi. am gansxvavebul funqciaTa
gamo, erTi da igive sityvas sxvadasxva mniSvneloba gaaCnia da, Sesabamisad,
sxvadasxvagvarad unda iqnas ganmartebuli ( 3 I b).
roca interpretaciis argumentebi erTmaneTs ewinaaRmdegebian,
marTalia, maT Soris ar arsebobs mkacri racionaluri ierarqia,
magram _ rogorc es wina magaliTSi vnaxeT _ maT xSirad aqvT
gansxvavebuli wonadoba da, konkretul SemTxvevaSi, TiToeuli
amis mixedviT unda iqnas gaTvaliswinebuli. mniSvnelovan saxel-
mZRvanelo debulebas warmoadgens is, rom arCevani interpreta-
ciis argumentebs Soris imis mixedviT iqnas gakeTebuli, Tu romel
maTgans gaaCnia problemis SesaZlo samarTliani gadawyvetisaken
swrafva. maSasadame, sakiTxi unda gadawydes imis mixedviT, Tu ram-
denime SesaZlo variantidan, argumentaciis xelovnebis~ wesebis
Tanaxmad, romels mivyavarT problemis yvelaze ufro samarTlian
gadawyvetamde ( 10 V).
77
dasawyisSi naxsenebi zRvari~, gansazRvruli winapirobebis ar-
sebobis SemTxvevaSi, SeiZleba ar iqnas daculi, Tu es aucilebelia
samarTliani gadawyvetis misaRwevad. normis arsis legitimuri
cvlileba samarTlis gamomyenebelsac aZlevs saSualebas, gascdes
kanonmdeblis mier calsaxad dadgenil gadawyvetilebas normis
miznisa da mizanSewonilobis Sesaxeb ( 4 III; 10 II). gansazRvruli
winapirobebis arsebobis SemTxvevaSi, samarTlis qmna (Rechtsfndung),
SesaZlebelia, gascdes normis SesaZlo sityviT mniSvnelobas~ _
da amiT sakuTari interpretaciis sferos _ da kanonis ganmavr-
cobeli an Semsworebeli samarTlis ganviTareba~ (Rechtsfortbildung)
ganaxorcielos ( 11 I g)
VII. Riad darCenili sakiTxebi
literatura: U. Neumann, Juristische Methodenlehre und Teorie der juristischen Argumen-
tation, Rechtstheorie 2001, S. 239 f.; Zippelius, 2004, Kap. 8.
kanonis interpretacia, marTalia, xorcieldeba SezRudulad
racionalur formebSi, magram interpretaciis argumentebi xSi-
rad toveben Ria sivrces gadawyvetilebis misaRebad, maSasadame,
arCevanisa da Sefasebis SesaZleblobas. kanonis mier Riad datove-
buli Sefasebebis Camosayalibeblad saWiro saxelmZRvanelo wina-
dadebebis Zebnas mivyavarT met-naklebad gansxvavebul, magram xSi-
rad tipiur, cxovrebiseul movlenebze morgebul, sazogadoebis
mier aRiarebul konsensusunarian warmodgenebTan RirebulebaTa
Sesaxeb. es warmodgenebi araiSviaTad, SesaZlebelia, erTmaneTs
ewinaaRmdegebodnen. nabij-nabij naTeli xdeba, rom samarTlebri-
vi sazogadoebis warmodgenebi samarTlianobaze mravalfenovania,
Tavisufali ar aris xarvezebisa da gadauWreli winaaRmdegobe-
bisagan. TviT ZiriTad uflebaTa sistemasa da samarTlis zogad
principebs Soris arsebobs daZabuloba da konkurencia ( 10 III
g). cxovreba savsea moulodnelobebisagan da xSirad gvTavazobs
situaciebs, rodesac samarTlianobas ubralod ki ver ipovi, ara-
med misTvis gabeduleba da misi Seqmnaa saWiro ( 3 II d).
samarTlis zogadi principebi da interpretaciis argumentebi
xSirad warmoadgenen umniSvnelovanes cnebebs, romelTa daxma-
rebiTac samarTlianobis Sesaxeb Sexedulebebi cnebaTa doneze
struqturirebul da gacnobierebul saxes iZenen. am gziT, sa-
marTlianobis sakiTxi iRebs specifikur cnebiT formas, magram
problemis srulyofilad gadawyvetas ar axdens ( 3 I g). mo-
kled, kanonis ganmartebas SeiZleba mieces racionaluri mimar-
Tuleba, magram saboloo jamSi xSirad mxolod iseT Sefasebam-
10. sityvis zusti mniSvnelobis argumentaciuli gansazRvra
78 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
dec ki midis, romelic ar aris racionalurad Camoyalibebuli.
miuxedavad gadawyvetilebis miRebis iracionaluri faqtorebis
arsebobisa, mainc saWiroa racionaluri argumentaciis SesaZle-
blobebis amowurva: swori interpretaciis Ziebas mivyavarT me-
Toduri Tvalsazrisebis Widilamde, romelsac wvlili Seaqvs
samosamarTleo Sefasebebis TanmimdevrulobaSi. samarTlebrivi
Sexedulebebi amis Sedegad safuZvlebis mixedviT iyofian da sa-
nimuSo racionaluri Sexedulebebis saxes iReben. kritikuli dis-
kusiisaTvis ki, isini warmoadgenen argumentebsa da kontrargu-
mentebs, romlebic erTi an meore interpretaciis sasargeblod
gamoiyenebian. amasTan, naTeli xdeba, ra gansxvavebebi arsebobs
am argumentebis wonadobaSi, romlebic, sabolood, Sedegze ax-
denen zegavlenas. SeiZleba iTqvas, rom iuridiuli eqsegezes
125

Taviseburi racionaluroba imaSia, rom is Tavis alogikurobas
patara, lokalizirebad nabijebze anawevrebs; maSasadame, inter-
pretacia calkeul azrobriv elementebad nawildeba. kritika
argumentTa urTierTkavSiris mxolod gansazRvruli adgilebis
mimarT SeiZleba iqnas gamoTqmuli.
126
rac kanonis interpretaciaze iTqva, igive iTqmis zogadad sa-
marTlianobis problemebzec: wesiT, SesaZlebelia maTi raciona-
lurad struqturirebuli axsna-ganmarteba, magram ara probleme-
bis gadaWris zusti meTodis dadgena ( 3 I g).
127
125
eqsegeze _ [berZn. exegesis] _ niSnavs teqstis mecnierul axsnas, mis inter-
pretacias (l.T.)
126
N. Luhmann, Rechtssoziologie, 2. Auf. (1983), S. 286.
127
anglo-saqsuri samarTalic igive Sedegamde midis: Cven SeiZleba gvqon-
des racionalurad struqturirebuli, magram ara racionalurad determi-
nirebuli normebis sistema, MacCormick, 1978, S. 271.
79 11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
literatura: F. Bydlinski, ber die lex-lata-Gesetze der Rechtsfndung, in: I. Koller u.a. (Hg),
Einheit und Folgerichtigkeit im juristischen Denken, 1998, S. 27 f.; C. W. Canaris, Die Feststellung
von Lcken im Gesetz, 2. Auf. (1983); Engisch, 2005, S. 177 f., 225 f.; Fikentscher, 1976, S. 718
f.; Germann, 1967, S. 111 f.; Ch. Hillgruber, Richterliche Rechtsfortbildung als Verfassungspro-
blem, JZ 1996, S. 118 f.; Koller, 1997, S. 221.; Kramer, 1998, S. 137 f.; V. Krey, Zur Problematik
richterlicher Rechtsfortbildung contra legem, JZ 1978, S. 361 f., 428 f.; Larenz, 1991, S. 370 f.;
Looschelders/Roth, 1996, S. 220 f.; Maschke, 1993, S. 159 f.; J. Neuner, Die Rechtsfndung contra
legem, 2. Auf. (2005); Ot, 2006, S. 74 f.; Rthers, 2005, 23; Wank, 2001, 11; E. Zitelmann,
Lcken im Recht, 1903.
I. kanonis xarvezis dadgena
kanonis ganvrcobisa da Sesworebis mTavari instruments war-
moadgens moZRvreba sakanonmdeblo xarvezis Sevsebis Sesaxeb, e.i.
kanoniT gauTvaliswinebeli urTierTobebis mosawesrigeblad ms-
gavsi urTierTobebis maregulirebeli normebis gamoyeneba. sa-
marTali ganasxvavebs ori saxis sakanonmdeblo xarvezs: xarvezi,
romelic kanonis formulirebaSia daSvebuli, (romelsac, mokled,
xarvezi formulirebaSi (Formulierungslcke) ewodeba), da Sefasebis
Sedegad dadgenili xarvezi, (romelsac arazusti mokle saxelwo-
deba SefasebiT Sesavsebi xarvezi (Wertungsmngel) aqvs).
a) xarvezi formulirebaSi saxezea, rodesac kanonis sityva-
sityviTi Sinaarsi arasrulyofil qcevis wess adgens. erT-erT
cnobil magaliTs gvTavazobs germaniis samoqalaqo kodeqsis 904-e
muxli: mesakuTres ara aqvs ufleba, aukrZalos sxva pirs nivTze
zemoqmedeba, Tu es zemoqmedeba aucilebelia imwuTieri safrTxis
Tavidan asacileblad da Tu mosalodneli ziani araTanazomierad
didia, vidre mesakuTrisaTvis nivTze zemoqmedebisgan gamowveuli
ziani. mesakuTres ufleba aqvs, moiTxovos miyenebuli zianis ana-
zRaureba. es norma dasaSvebad miiCnevs sxvis nivTze zemoqmede-
bas, Tu igi aucilebelia garkveuli safrTxeebis Tavidan asacile-
blad. amasTan, igi awesebs mesakuTrisaTvis zianis anazRaurebis
valdebulebas, magram ar gansazRvravs, Tu vin unda aunazRauros
mesakuTres aseTi ziani: ukiduresi aucileblobis mdgomareobaSi
zianis mimyenebelma Tu pirma, romlis sasargeblodac ganxor-
cielda es qmedeba. amis sawinaaRmdegod, saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis 117-e muxlis pirveli nawili ukiderusi aucileblobiT
gamowveuli zianis anazRaurebas akisrebs mimyenebels, magram amave
muxlis me-2 nawiliT, misi anazRaureba SeiZleba daekisros mesame
pirs, romlis interesebisTvisac zianis mimyenebeli moqmedebda,
80 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
anda mTlianad an nawilobriv ganTavisufldes anazRaurebisagan
rogorc mesame piri, ise zianis mimyeneblic.
b) SefasebiT Sesavsebi xarvezi saxezea maSin, rodesac samarT-
lis normis gamoyeneba, misi sityviTi JReradobidan gamomdinare,
ganvrcobis gareSe SeiZleboda, magram samarTlianobis principi
moiTxovs am SemTxvevaSi garkveuli koreqtirebis Setanas. aseT
xarvezs adgens mosamarTle, upirveles yovlisa, im SemTxvevaSi,
roca samarTlis norma viwrod an farTod aris Camoyalibebuli,
maSasadame, rodesac mosawesrigebel SemTxvevebs norma ar moicavs
an iseT SemTxvevebs moicavs, romlebic am normis moqmedebis sfe-
rodan amoRebas saWiroeben. _ magaliTad, germaniis samoqalaqo
kodeqsis valdebulebiT-samarTlebrivi moTxovnis qmedebis Se-
madgenlobaSi Tavdapirvelad ar moiazreboda moTxovnis samarT-
lebrivi safuZveli, romelic gamomdinareobda xelSekrulebis
pozitiuri pirobebis darRvevidan.
128
es sakiTxi gadawyda ana-
logiis gziT, e.i. ganxorcielda normis ganzogadeba. _ Tumca,
meore mxriv, SeiZleba usamarTlod Candes, konkretuli wesis ama
Tu im saxis SemTxvevebze gamoyeneba, miuxedavad imisa, rom isini
am normis sityvasityviTi JReradobis mixedviT calsaxad mis re-
gulirebis sferos ganekuTvnebian. an: gaumarTleblad miaCndaT
sisxlis samarTlis kodeqsis muxlebi abortis Sesaxeb, (romlebic
adre araviTar sagamonakliso wesebs ar iTvaliswinebdnen), im eqi-
mebis winaaRmdegac yofiliyo gamoyenebuli, romlebic orsulo-
bis Sewyvetas axdendnen dedis sicocxlis gadarCenis mizniT (Sdr.
12 II).
129
maSasadame, am SemTxvevaSi ar arsebobda zogadi normis
sawinaaRmdego qmedebis sagamonakliso Semadgenloba.
aseTi SefasebiT Sesavsebi xarvezis dadgenisas kidev erTxel
TvalsaCino xdeba samarTlis funqciuri damokidebuleba ( 3 I b):
Tu kanonebi samarTlebrivi problemebis samarTlianad gadawyve-
tis funqcias ver asruleben, maSin saWiroa maTi ganvrcoba. jer
kidev aseTi xarvezis dadgenis, (da ara mxolod misi Sevsebis),
dros mniSvnelovan, (magram ara amomwurav), rols TamaSobs ka-
128
xelSekrulebis pozitiuri pirobebi moicaven yvela im qmedebas, romelic
kreditorma ganaxorciela da valdebulebis, (rogorc ZiriTadi, ise meora-
di), darRvevas warmoadgens. es instituti moicavs mxolod xelSekrulebi-
Ta da kanoniT gauTvaliswinebel SemTxvevebs. xelSekrulebis mxaris mier
valdebulebis darRvevad CaiTvleba, magaliTad, iseTi qmedebebi, romlebic
meore mxares aiZulebs gavides xelSekrulebidan (l.T.); ix. BGH Z 11, 80;
129
sakiTxi exeba orsulobis ukanono Sewyvetas. germaniis umaRlesma fe-
deralurma sasamarTlom, kanonis sityviTi mniSvnelobis sawinaaRmdegod,
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan gaaTavisufla is eqimebi, romleb-
mac, marTalia, orsulobis ukanono Sewyveta moaxdines, magram amiT dedis
sicocxle gadaarCines (l.T.)
81
nonis konteqstis SedarebiTi analizi: xarvezis dadgena xSirad
iwyeba maSin, roca Segvxvdeba kanoniT mouwesrigebeli SemTxveva,
romlis mosawesrigeblad marTebuli iqneboda kanoniT mowesri-
gebuli msgavsi SemTxvevis wesis gamoyeneba (ix. 11 II a). aq vawy-
debiT SemTxvevas, roca arsobrivad erTnairs Tanabari mopyroba
ara aqvs. msgavsi SemTxvevebis Tanabari mopyrobis principi war-
moadgens kanonis xarvezis aRmofxvris mniSvnelovan instruments.
am gziT, xarvezis dadgena iZens aseve funqcias, warmoaCinos ara-
Tanmimdevruloba samarTlebrivi weswyobilebis RirebulebiT ga-
dawyvetilebebSi da gza gauxsnas maT aRmofxvras. aqve, kanonis
xarvezTan dakavSirebiT, gvxdeba, agreTve, sistemis samarTlia-
nobisa da amiT samarTlis erTianobis principi (ix. 10 III g),
romlis mixedviTac, samarTlebrivi problemebi unda gadawydes
ara mxolod logikurad, aramed, aseve, Teleologiuri Tanmimde-
vrulobiT, samarTlis normebis Tanabari da ufro maRali rangis
ierarqiul konteqstSi.
Tanasworobis principis safuZvelze xSirad xdeba, agreTve, im
sakiTxis dadgena, xom ar aris gamorCenili sagamonakliso norma:
samarTlis norma, Tavisi sityviTi JReradobiT, SeiZleba, farTod
iyos Camoyalibebuli da im SemTxvevebsac Seexebodes, romlebic
samarTlianobis TvalsazrisiT am normiT ar unda iyos mowesri-
gebuli (ix. 11 II b). am SemTxvevaSi, SeiZleba, legitimuri iyos,
rom arsebiTad araTanabari SemTxveva am normis gamoyenebis sfe-
rodan iqnas amoricxuli, rac SeiZleba ganxorcieldes qmedebis
specialuri sagamonakliso Semadgenlobis an qmedebis arsebuli
Semadgenlobis SemzRudveli niSnebis (restriqcia
130
) SemoRebiT.
moqmedi samarTlis kritika SeiZleba gamoiwvios mosazrebam
imis Sesaxeb, rom arsebuli wesebi samarTlebriv urTierTobaTa
moTxovnebsa da realur viTarebas ar (an ukve aRar) Seesabameba,
magaliTad, sociologiuri garemoebebisa da adamianTa socialuri
cxovrebis wes-Cveulebebis mimarT araadeqvaturia da, Sesabami-
sad, rogorc wesi, kanonis miznis ganxorcielebas ar emsaxureba.
131

Tu kritikis mizania samarTlis ganvrcobis legitimacia, maSin igi
yovelTvis unda Seicavdes Sefasebas, rom arsebuli realobisa-
Tvis sxvagvari samarTlebrivi midgoma ufro samarTliani iqne-
boda, vidre moqmedi sakanonmdeblo debuleba. legitimuria, Tu
aseT SemTxvevaSic sasamarTlo kanonis mimarT Tavis kritikas mxo-
lod samarTlianobis principze daafuZnebs.
130
restriqcia _ [laT. restrictio] _ SezRudva (l.T.)
131
ix. Larenz, 1991, S. 414 f.; Looschelders/Roth, 1996, S. 238 f., 261 f.
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
82 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
g) kanonis kritikuli analizis Sedegad, samarTlianobis
principis safuZvelze, misi ganvrcobis saWiroebis dadgena war-
moadgens mxolod pirvel nabijs. kanonis ganvrcoba unda ganxor-
cieldes mxolod samarTal-politikuri miznebidan gamomdinare
(de lege ferenda), saWiroa Tu ara ukve arsebuli kanonmdeblobis (de
lege lata) xarvezis aRmofxvra, damokidebulia Semdeg Tvalsazrisze:
sasurveli materialuri samarTlianoba moiTxovs ukve arsebuli
kanonis ganvrcobas, magram arsebobs mizezebi, romlebic SesaZle-
belia, mosamarTlisaTvis warmoadgendes garkveul bariers imi-
saTvis, rom kanonis ganvrcoba TviTon ganaxorcielos: kanonis
ganvrcobiT mosamarTle Seasrulebda im funqcias, romelic xe-
lisuflebis danawilebis principis mixedviT kanonmdeblis kompe-
tencias ganekuTvneba. sasamarTlosgan gansxvavebiT, kanonmdebels
SeuZlia, kanonis ganvrcobasTan dakavSirebuli sakiTxebi, romle-
bic xSirad samarTlis politikas ukavSirdeba, maRali demokra-
tiuli legitimaciis safuZvelze gadawyvitos, gansakuTrebiT,
nebadarTuli sajaro diskusiebisa da, aseve, informaciis farTo
gavrcelebis gziT. garda amisa, sasamarTloebis mier kanonmde-
blis gadawyvetilebebis Sesworeba CaiTrevda marTlmsajulebas
yoveldRiur politikur diskusiaSi da amiT safrTxe Seeqmneboda
mis neitralur avtoritets. upirveles yovlisa, marTmsajule-
bis mier kanonis ganvrcoba, aseve, winaaRmdegobaSi moeqceoda
samarTlebrivi usafrTxoebis principTan: samarTlis orienta-
ciis utyuarobas miadgeboda ziani, Tu arsebuli kanoni mkacrad
ar iqneboda daculi, vinaidan arsebobs saSiSroeba, rom minimum
maRali instanciis sasamarTlos gadawyvetilebamde, gaurkvevlo-
basTan erTad, aseve, Tavs iCenda araTanabari mopyroba gansxvave-
buli sasamarTlo gadawyvetilebebis safuZvelze. am garemoebebis
gaTvaliswinebiT unda davadginoT, arsebobs Tu ara moqmedi kano-
nis (de lege lata) xarvezi.
es procesi yvela droSi erTgvarovnad ar mimdinareobda. samarTlis
istoria icnobs epoqebs, rodesac samarTlis ganviTarebis mimarTuleba
ufro mkacrad formalizebuli iyo da, amiT, samarTlebrivi usafrTxoe-
bis dacvas eqceoda yuradReba, xolo sxva SemTxvevaSi, ufro wina planze
iyo dayenebuli calkeul SemTxvevebTan dakavSirebuli samarTlianoba. es
tendenciebi gansazRvraven samarTals calkeul sasamarTlo gadawyveti-
lebebSi. im mzadyofnis xarisxi, kanonis usamarTloba xarvezis dadgenisa
da aRmofxvris gziT iqnas miRweuli, kargad aCvenebs, Tu ramdenad sa-
marTliani samarTali arsebobs ama Tu im epoqaSi.
132
132
ix. Zippelius, 1997, Kap. 6b.
83
germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlo Seecada,
gaekeTebina daskvna germaniis ZiriTadi kanonis me-20 III muxlis
arsidan gamomdinare, romlis mixedviTac, mosamarTle ara mxo-
lod kanons, aramed, aseve, samarTals emorCileba, kerZod, zogad
samarTlebriv principebs, romlebic mocemulia konstituciaSi,
sxva samarTlebriv wyaroebSi an gamoxatulebas povebs sazoga-
doebis sayovelTaod aRiarebul warmodgenebSi samarTlianobis
Sesaxeb. mosamarTleebs ufleba eZlevaT am marTali samarTliT
dawerili kanonebi Semdgom ganaviTaron (ix. 13 III). aRniSnuli
SeiZleba ganxorcieldes ara marto kanonTa interpretaciis gziT,
aramed, aseve, kanonis xarvezis Sevsebisa da restriqciis gziTac
(ix. 11 II b)
133
. samosamarTleo samarTlis mier samarTlis ganvi-
Tareba, romelic kanonis sityvasityviT mniSvnelobas cdeba, da-
saSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu mis dasasabuTeblad moyvanili
argumentebi ufro mniSvnelovania, vidre xelisuflebis danawi-
lebisa da samarTlebrivi usafrTxoebis argumentebi, romlebic
kanonebis ganuxrel dacvas moiTxoven; garda amisa, Tu kanonis
sityviTi mniSvneloba iZleva im daskvnis gakeTebis SesaZleblo-
bas, rom kanonmdebelma esa Tu is problematuri SemTxveva ara-
sakmarisad gaiazra da amitom igi kanonis regulirebis sferoSi
ar gaiTvaliswina. magram, Tu kanonis naTlad gamoxatuli azri am
SesaZleblobas calsaxad gamoricxavs, maSin normis kontrolis
134
gadamowmebis erTaderT gzad rCeba misi sakonstitucio samarTa-
lwarmoebis wesiT gadamowmeba.
135
am gziT SesaZlebelia, rom aSkarad usamarTlo kanonic, konstitu-
ciuri darRvevis specifikurobis miuxedavad, iuridiuli Zalis ar mqoned
gamocxaddes.
136
im normebisaTvis, romelTa samarTalSesabamisobis gadamowmeba sxva
sasamarTloebis kompetencias warmoadgens, am sasamarTloebs Sesabamisi
kontrolis uflebamosileba unda hqondeT.
samarTlebrivi usafrTxoebisa da xelisuflebis danawilebis
argumentebi SeiZleba konkretul SemTxvevebSi aSkarad krZala-
133
saqarTvelos konstituciis analogiuri 84-e muxlis Tanaxmad, mosamar-
Tle Tavis saqmianobaSi damoukidebelia da emorCileba mxolod konstitu-
ciasa da kanons. germaniis ZiriTadi kanonisagan gansxvavebiT, saqarTvelos
konstitucia uTiTebs ara kanonsa da samarTalze~, aramed konstituciasa
da kanonze~ (l.T.)
134
Sdr. BVerfGE 2, 398; 71, 105.
135
R. Zippelius/T. Wrtenberger, Deutsches Staatsrecht, 31. Auf. (2005), 49 III 1; BVerfGE 2, 398;
71, 105.
136
BVerfGE 3, 232 f.; Zippelius, 1996, Kap. 13 II 2.
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
84 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
vdes marTlmsajulebis mier kanonis xarvezis Sevsebas. magaliTad,
konstituciuri principi: ar arsebobs sasjeli kanonis gareSe
(nulla poena sine lege), romelic mocemulia germaniis ZiriTadi ka-
nonis 103 (II)-e muxlSi, Seicavs normis analogiis akrZalvas im
SemTxvevaSi, rodesac adgili aqvs qmedebis dasjadobis dawesebas
an sasjelis gamkacrebas.
137
es exeba ara mxolod sisxlis samarT-
lis, aramed sagadasaxado kanonis normebsac, romlis mixedviTac,
analogiiT gadasaxadebis arc daweseba da arc gazrda ar SeiZleba.
sagadasaxado samarTalic cxovrobs kanonmdeblis nebis Sesaba-
misad. garda amisa, zogadad, samosamarTleo samarTlis mier ar
SeiZleba Seiqmnas uflebaTa xelmyofi qmedebis Semadgenlobebi,
radgan, konstituciis mixedviT, uflebaTa xelyofa SesaZlebelia
mxolod zusti kanonismieri daTqmis safuZvelze.
II. kanonis xarvezis Sevseba
literatura: H. F. Brandenburg, Die teleologische Reduktion, 1983; Bydlinski, 1991, S. 475 f.;
Engisch, 2005, S. 187 f.; A. Kaufmann, Analogie und Natur der Sache~, 2. Auf. (1982); ders., 1999,
S. 59 f.; A. W. H. Langbein, Das Prinzip der Analogie als juristische Methode, 1992; Larenz, 1991, S.
381 f.; Looschelders/Roth, 1996, S. 258 f., 304 f.; Schrder, 2001, S. 249 f.
a) kanonis xarvezis mniSvnelovan ZiriTad tips warmoadgens is
SemTxveva, rodesac samarTlis norma ar moicavs iseT urTierTo-
bas, romelic, samarTlianobis Tvalsazrisidan gamomdinare, am
kanonis regulirebis sfero unda yofiliyo. aseT xarvezs, ger-
maniis samoqalaqo kodeqsis miRebis dros, warmoadgenda zianis ana-
zRaurebis Taobaze normis ar arseboba xelSekrulebis pozitiuri
pirobebis darRvevis SemTxvevaSi. magaliTad: glexma SeiZina Zroxa
saqonliT movaWrisagan. aqamde keTilsindisieri gamyidvelis mier,
gaufrTxileblobiT, moxda glexisaTvis daavadebuli pirutyvis
gadacema, romelmac glexis sxva saqonelsac gadasdo es daavadeba.
amis gamo igi iZulebuli gaxda, gaenadgurebina yvela saqoneli.
gamyidveli mzad iyo da SeeZlo droulad gadaeca glexisTvis sa-
nacvlod sxva janmrTeli Zroxa, magram myidveli moiTxovda misgan
zianis anazRaurebas, romelic mas warmoeSva avadmyofi Zroxisagan
avadmyofobis sxva saqonelze gadadebis Sedegad. germaniis samoqa-
laqo kodeqsis Tavdapirveli redaqcia iTvaliswinebda zianis ana-
zRaurebas mxolod im SemTxvevaSi, Tu valdebulebis Sesruleba
SeuZlebeli gaxda an vadis gadacilebiT Sesrulda, amasTan, Tu ga-
137
saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-5 punqtSi, romelic saqarTve-
los sakonstitucio sasamarTlos gansjis sagani gaxda, mocemulia kanonis
ukuZalis akrZalvis principi (l.T.)
85
myidvels am garemoebaze ekisreboda pasuxismgebloba da myidvels
amiT ziani miadga. winamdebare SemTxvevaSi ki, ziani gamowveuli iyo
sxvagvara d.
b) zianis anazRaurebis valdebulebis warmoSobis dadgena xde-
boda analogiis gamoyenebiT: aseT SemTxvevaSi, romelic maSin ka-
noniT ar regulirdeboda, xdeboda kanoniT mowesrigebul SemTxve-
vebTan Sedareba da imis dadgena, Tu ramdenad iyo SesaZlebeli,
zianis anazRaurebis samarTlianobis TvalsazrisiT, am SemTxve-
vazec imave samarTlebrivi Sedegis gamoyeneba: maSasadame, am as-
peqtis gaTvaliswinebiT, xom ar iyo kanoniT gansazRvruli zia-
nis gamowvevis specifikuri mizezebi (valdebulebis Sesrulebis
SeuZlebloba an vadis gadacileba) umniSvnelo? sakmarisi iyo Tu
ara zianis anazRaurebis valdebulebis dasasabuTeblad movalis
mier valdebulebis nebismieri darRveva, romelmac ziani miayena
kreditors? am kiTxvebze SeiZleba dadebiTi pasuxi iqnas gace-
muli. ufro mogvianebiT, kanonmdebelma samarTlis mecnierebisa
da marTlmsajulebis mier ganviTarebuli zianis anazRaurebis qme-
debis zogadi Semadgenloba moawesriga valdebulebiTi samarTlis
Sesaxeb axali (2001) debulebebiT (germaniis samoqalaqo kodeqsis
280-e muxli).
samarTlis normis analogiurad gamoyeneba gulisxmobs am nor-
mis ganzogadebas (Sdr. 12 I g), romelic xdeba SefasebiT: nor-
mis SinaarsiT dgindeba, rom gansxvaveba kanoniT mowesrigebul da
mouwesrigebel, (qmedebis Semadgenlobis specifikur sakanonmde-
blo), SemTxvevebs Soris imdenad mniSvnelovani ar aris, romelic
gaamarTlebda maT gansxvavebulad gadawyvetas. sxvagvarad rom
vTqvaT, samarTlis normis saerTo, zogadi, niSnebi sakmarisi unda
iyos samarTlebrivi Sedegis gamoyenebis dasasabuTeblad. amiT
dasturdeba is, rom samarTlis normis analogiiT Sefardeba Ta-
nasworobis principis gamoyenebis erT-erTi gamoxatulebaa. samar-
TalSi Tanabari mopyroba da erTnairi Sefaseba yovelTvis niSnavs
arsebuli uTanasworobis konkretuli samarTlebrivi Sexedulebis
qveS abstraqtirebas
138
( 12 I b).
am daskvnis specialur SemTxvevas warmoadgens argumentum a minore ad maius~
(kanoniT gaTvaliswinebuli iuridiuli Sedegi unda gavrceldes ufro
didi mniSvnelobis mqone urTierTobazec). igi umeteswilad exeba samarT-
lebrivi Sedegebis winapirobebs. magaliTad, Tu Seracxvis gansazRvruli
pirobebi sakmarisia imisaTvis, rom daasabuTos anazRaurebis valdebuleba,
maSin Seracxvis ufro mZime pirobebi TavisTavad imave samarTlebriv Se-
138
G. Radbruch, Rechtsphilosophie, 3. Auf. (1932), 4, 9.
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
86 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
degs gamoiwveven. amis erT-erT klasikur magaliTs, (romelsac SecdomiT
argumentum a maiore ad minus _ kanoniT gaTvaliswinebuli iuridiuli Sedegi
SeiZleba gavrceldes ufro naklebi mniSvnelobis mqone urTierTobaze
_ miakuTvneben), warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 117-e
muxliT gansazRvruli ukiduresi aucileblobiT gamowveuli zianis ana-
zRaurebis valdebuleba. kerZod, Tu agresiuli ukiduresi aucileblo-
bis SemTxvevaSi, sxvisi nivTis obieqturad gamarTlebuli xelyofa zianis
anazRaurebis valdebulebas warmoSobs, maSin obieqturad gaumarTlebeli
qmedebis SemTxvevaSi, maSinac ki, roca piri bralis gareSe moqmedebs, zia-
nis anazRaurebis valdebuleba ufro metad aris gamarTlebuli
139
. qmedebis
marTlzomiereba ar aris zianis anazRaurebis valdebulebis winapiroba.
140
b) sxva mxriv, tipiuri SemTxvevebis Sedareba aseve specifiku-
ri SemTxvevebis aRmoCenis SesaZleblobas iZleva, romlebic sa-
marTlianad (Zalze ganzogadoebuli) normis gamoyenebis sfero-
dan amoRebas moiTxoven. amis klasikur magaliTs warmoadgens
germaniis raixis sasamarTlo praqtika abortis SemTxvevasTan
dakavSirebiT:
141
im dros, abortis gakeTeba, gamonaklisis gare-
Se, dasjadi iyo. magram am normis gamoyeneba im SemTxvevebzec,
rodesac abortis gakeTeba dedis sicocxles gadarCenas isaxavda
miznad, iqneboda marTlSegrZnebis sawinaaRmdego. amitom, dadge-
nil iqna kanonis ganvrcobis saWiroeba, kerZod, xarvezis Sevsebis
aucilebloba gamamarTlebeli garemoebebis sferoSi, ris gamoc,
Camoyalibda sagamonakliso dauwereli norma, rogorc marTlwi-
naaRmdegobis gamomricxveli garemoeba, samarTlebriv sikeTeTa
urTierTSefardebis saxiT (Gterabwgung). am SemTxvevaSi, Zalze
ganzogadoebulad Camoyalibebuli kanoni Sesworebis Sedegad sa-
gamonakliso normiT iqna ganvrcobili. _ logikurad imave Sedegs
viRebT, Tu TviT qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobas SemzRu-
dveli niSnebiT ganvavrcobT (restriqcia). magaliTad, germaniis
sisxlis samarTlis kodeqsis 142 (Zveli redaqcia) iTvaliswineb-
da sasjels im piris mimarT, romelic avtoavariis Semdeg SemTxve-
vis adgilidan gauCinardeboda, Tu man, savaraudod, avtosagzao
SemTxveva gamoiwvia. sakanonmdeblo normis JReradoba, am SemTxve-
vaSi, kanonis mizans scdeboda, radgan igi, aseve, im pirebs moica-
vda, romlebic avtosagzao SemTxvevis Sedegad zians mxolod saku-
Tar Tavs ayenebdnen. amis gamo, sasamarTlo praqtika zRudavda
am normis gamoyenebas da sasjelis muqaras mimarTavda mxolod im
139
agresiul ukidures aucileblobas iTvaliswinebs germaniis samoqalaqo
kodeqsis 904-e muxli (l.T.)
140
Larenz, 1991, S. 389 f.
141
RGSt 61, 252 f.
87
pirebis mimarT, romlebmac avtosagzao SemTxvevis Sedegad ziani
miayenes aramarto sakuTar Tavs da ganzrax xeli SeuSales am faq-
tis dadgenas SemTxvevis adgilidan gauCinarebis Sedegad
142
. _ am
da sxva warmodgenili SemTxvevebidan (qmedebis sagamonakliso Se-
madgenloba an restriqcia) gamomdinareobs daskvna, rom gansazR-
vruli gadaxveva ZiriTadi tipidan normas ama Tu im SemTxvevisa-
Tvis samarTlianad gamouyenebels xdis. qmedebis gansakuTrebuli
Semadgenlobebis gamijvna zogadi ZiriTadi wesidan mniSvnelobas
iZens calkeuli SemTxvevebis miRma da gzas uxsnis samarTlis zo-
gad normaTa wesrigis diferencirebas. amis gamo, kanonmdebeli
arcTu iSviaTad iTvaliswinebs sasamarTlo praqtikis mier ganvi-
Tarebul Sesworebebs.
qmedebis sagamonakliso Semadgenlobebic, Tavis mxriv, SeiZle-
ba, iyos ganzogadoebis unaris mqone. abortis zemoxsenebuli ma-
galiTis safuZvelze Camoyalibebuli qmedebis sagamonakliso Se-
madgenloba, SeiZleba ganzogadoebul iqnas marTlwinaaRmdegobis
gamomricxvel zogad garemoebad, kerZod, ukiduresi aucileblo-
bis zekanonuri garemoebis saxiT, romelic abortis SemTxvevebis
garda, yvela sxva SemTxvevaSic hpovebs gamoyenebas, sadac arCevani
unda gakeTdes sxvadasxva sikeTeTa Soris, es exeba rogorc sisxlis,
ise samoqalaqo an saxelmwifo samarTals. sxvaTaSoris, es magaliTi
aCvenebs, rom arasworia mkacri wesis dadgena, rom TiTqos sagamo-
nakliso normebis analogiurad gamoyeneba ar SeiZleba.
143
aqamde warmodgenili iyo, upiratesad, sakanonmdeblo xarvezis
problemebi, romlebic qmedebis Semadgenlobis sibrtyeze war-
moiSobian, maSasadame, rodesac qmedebis sakanonmdeblo Semadgen-
lobebi Camoyalibebulia viwrod an farTod. pirveli SemTxveva
exeboda iseT viTarebas, rodesac kanoniT gansazRvruli samarT-
lebrivi Sedegi (R) qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis (T
1
)

gar-
da, aseve, sxva Tanabari mniSvnelobis mqone qmedebis Semadgenlo-
bisTvisac (T
2
) gamoiyeneba. igi sqematurad Semdegnairad SeiZleba
warmovadginoT:
T
1
R
T
2
142
BGHSt 8, 263 f.
143
amis sawinaaRmdegod ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-5 muxli
(l.T.)
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
88 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
g) kanonis xarvezis problema SeiZleba samarTlebrivi Sedegis
sibrtyezec warmoiSvas. am SemTxvevaSi, SesaZlebelia, gansakuTre-
biT saqme exebodes qmedebis sakanonmdeblo SemadgenlobisaTvis
(T), am normaSi mocemuli samarTlebrivi Sedegis (R
1
) garda, dama-
tebiT sxva samarTlebrivi Sedegis (R
2
) mikuTvnebasac. sqematurad
igi gamoixateba ase:
R
1
T
R
2
samarTlebrivi Sedegis sibrtyeze xSiria argumentum a maiore ad
minus~ gamoyeneba: Tu pirs garkveuli winapirobebiT gansazRvruli
uflebamosilebebi aqvs, magaliTad, germaniis samoqalaqo kodeq-
siT ( 626) gansazRvruli ufleba vadis dawesebis gareSe samsaxu-
ridan gaTavisuflebis Taobaze, aseT SemTxvevaSi, igive pirobebis
arsebobisas, SesaZlebelia, ufro naklebi zianis momtani qmedebis
Cadena, magaliTad, muSakis daTxovna winaswar gansazRvruli vadis
gasvlis Semdeg.
144
d) naTelia, rom kanonis yovel interpretaciaSi Tavs iCens le-
gitimaciis problema ( 10 I). igive iTqmis samarTlis Ria ganviTa-
rebazec, romelic kanonis SesaZlo sityviT mniSvnelobas scdeba
an am mniSvnelobas zRudavs. am SemTxvevaSic, saWiroa argumenta-
ciis procesSi samarTlis problemis miRweuli gadawyvetisaTvis
konsensusunariani gamarTleba iqnas moZebnili. contra legem
145
( 13)
SemTxvevaSi, samarTlis Ria ganviTarebisaTvis legitimaciis
zRvari gansakuTrebiT maRalia. calsaxad unda dadgindes, rom
argumentebi, romlebic pozitiuri samarTlis ganvrcobisa da
Sesworebis dasasabuTeblad aris moyvanili, ufro mniSvnelova-
nia, vidre xelisuflebis danawilebisa da samarTlebrivi usafr-
Txoebis poziciebidan gamomdinare sawinaaRmdego argumentebi.
Tu germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos pozicias
gaviziarebT, kanonis ganvrcobis gamarTlebis safuZveli, rome-
lic kanonis sityviT mniSvnelobas scildeba, SeiZleba iyos mxo-
lod umniSvnelovanesi samarTlebrivi safuZvlebi, rogoricaa,
konstituciur-samarTlebrivi RirebulebiTi warmodgenebi an,
144
analogiuri magaliTis mixedviT, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 643-
e muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, Tu pirs ufleba aqvs, vadis gansazRvris
gareSe moiTxovos sxva pirisgan valdebulebis Sesruleba, maSin, imave gare-
moebebis SemTxvevaSi, SeuZlia vadis gansazRvrac (l. T.).
145
laT. contra legem _ kanonis sityva-sityviTi mniSvnelobis winaaRmdeg (l.T.)
89
aseve, sazogadoebaSi gabatonebuli sayovelTao warmodgenebi sa-
marTlianobis Sesaxeb~ ( 11 I g).
am dasabuTebisaTvis mniSvnelovan rols TamaSobs samarTleb-
riv sikeTeTa urTierTSefardebis Tvalsazrisi, maSasadame, miza-
ni, samarTlebriv sikeTeTa dacvis garantiebi iqnas optimirebuli
( 10 V). samarTlebriv sikeTeTa urTierTSefardebis principSi
germaniis marTlmsajuleba eZebda, magaliTad, samedicino indika-
ciis SemTxvevaSi abortis gakeTebis gamarTlebas gacilebiT adre,
vidre es problema kanonmdeblis mier iqneboda aRiarebuli. inte-
resTa dakmayofilebis optimizaciis Tvalsazrisi TamaSobs mTa-
var rols, rodesac samarTlis normis ganvrcoba miznad isaxavs
samarTlebrivi urTierTobis gadaudebeli da gamarTlebuli
moTxovnebis ukeTesad dakmayofilebas, vidre es arsebul mdgoma-
reobaSi xdeba (ix. 11 I b). am dasabuTebiT, ganviTarda, magaliTad,
germanul kerZo samarTalSi pirobadebuli sakuTrebis gadacemis
instituti.
146
aseve, mniSvnelovan rols TamaSobs logikuri da Teleolo-
giuri argumentebis Tanxvedra (sistemis samarTlianoba). rogorc
davadgineT, kanonis xarvezis Sevseba emsaxureba, gansakuTrebiT,
aseve, samarTlianobis Sesaxeb Tvalsazrisebisa da samarTlis mi-
zandasaxulobebis araTanmimdevrulobis aRmofxvras, vinaidan
samarTlebriv sistemaSi aseTi winaaRmdegobebiT kanonzomierad
dairRveva Tanasworobis principi ( 11 I b).
147
Tanasworobis principi aerTianebs Tanaarsebobisa da samarT-
lianobis argumentebs. Tavis mxriv, mas efuZneba kanonis xarvezis
Sevsebis klasikuri argumenti, kerZod, analogiis gamoyeneba: ka-
nonSi mocemuli samarTlebrivi Sexedulebebis sruli generali-
zirebuli gacnobiereba xdeba Tanasworobis principis daxmarebiT.
es, sxvaTa Soris, naTels xdis, Tu ramdenad problematuria
xarvezis cneba: kanonis ganvrcoba Tanabari mopyrobis princips
efuZneba, romelic, Tavis mxriv, erT-erTi samarTlebrivi prin-
cipia, magram, magaliTad, xelSekrulebis pozitiuri pirobebis
darRvevis SemTxvevaSi, sityva xarvezi~ gagebul unda iqnas samo-
qalaqo kodeqsis ganvrcobis gziT da ara mTliani samarTlebrivi
sistemis mixedvi T.
Tu kanonis xarvezis Sevseba ar aris an arasakmarisad aris le-
gitimirebuli, aseT SemTxvevaSi, marTalia, igi ewinaaRmdegeba ka-
nons, magram SeiZleba moqmed samarTlad iqces ( 13 I, IV).
146
Larenz, 1991, S. 416 f.
147
sistemis samarTlianobis Sesaxeb ix. sqolio 102.
11. kanonTa ganvrcoba da Sesworeba
90 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba
literatura: Bydlinski, 1991, S. 548 f.; W. Hassemer, Tatbestand und Typus, 1968, S. 118 f.; S.
Jorgensen, Typologie und Realismus in der neueren Rechtswissenschaf, 1971; K. Larenz, Weg-
weiser zu richterlicher Rechtsschpfung, in: Festschrif fr A. Nikisch, 1958, S. 292 f.; D. Leenen,
Typus und Rechtsfndung, 1971; Ot, 2006, S. 159 f.; G. Radbruch, Klassenbegrife und Ordnungs-
begrife im Rechtsdenken, Internationale Zeitschrif fr Teorie des Rechts, 1938, S. 46 f.; Vogel,
1998, 10 II; Zippelius, 1996, Kap. 9 III 2, 37.
I. tipiur SemTxvevaTa Sedareba, rogorc interpretaciisa da
kanonis xarvezis Sevsebis saSualeba
a) tipiur SemTxvevaTa Sedarebis meTods iyenebs ara mxolod
kanonis xarvezis Sevseba, aramed _ kanonis interpretaciac. amas-
Tan, igi xorcieldeba kanonis sityviTi mniSvnelobis farglebSi.
sakiTxi exeba imas, Tu ramdenad Seesabameba warmodgenili, pro-
blematuri SemTxveva, Tavisi tipis mixedviT, maSasadame, misi Se-
madgeneli zogadi niSnebiT (ix. 12 I g), kanonis sityvaTa moculo-
bis sivrces. problematuri SemTxvevis, romelic kanonis SesaZlo
sityva-sityviTi mniSvnelobis farglebSi aris moqceuli, Sedareba
xdeba im SemTxvevebTan, romlebsac samarTlis norma ueWvelad
moicavs. amis Semdeg Cndeba kiTxva imis Taobaze, problematuri
SemTxveva iseve unda iqnas Tu ara Sefasebuli, rogorc udavo
SemTxvevebi da igi moizreba Tu ara sakanonmdeblo cnebis qveS. sa-
qme exeba samarTlis normis dazustebas da ara subsumciis meTods
( 16 II): problematur SemTxvevaTa tipebis kanonis sivrcisadmi
mikuTvnebiT an ar mikuTvnebiT xdeba normaSi mocemuli cnebis
moculobis dazusteba (ix. 12 I g) da amiT, normis cnebiTi bir-
Tvisa da mas mikuTvnebuli tipiuri SemTxvevebidan gamomdinare,
sityvis SesaZlo mniSvnelobis zRvramde misvla. konkurenciis sa-
marTalSi es SeiZleba iyos, magaliTad, zRvari keTilsindisier da
arakeTilsindisier konkurencias Soris (ix. arakeTilsindisieri
konkurenciis winaaRmdeg mimarTuli germanuli kanonis 3):
arakeTilsindisieri, (magaliTad, didi raodenobis saqonlis Semsyid-
velis moqrTamva), da keTilsindisieri, (magaliTad, SeTavazebuli saqon-
lis Sesaxeb SemsyidvelisTvis dargobrivi informaciis miwodeba), konku-
renciis udavo SemTxvevebs Soris mdebareobs problematur SemTxvevaTa
sivrce, romelTa mikuTvneba arakeTilsindisieri an keTilsindisieri kon-
kurenciisaTvis moiTxovs specialur gadawyvetas. maSinac, roca sxvadasxva
SemTxvevebs bevri saerTo niSani, (magaliTad, didi raodenobis saqonlis
Semsyidvelis dasaCuqreba), aqvs, aseve, xSirad arsebobs mniSvnelovani
gansxvavebebi. gadamwyvet gansxvavebas qmnis, magaliTad, is garemoeba, saCu-
91 12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba
qari warmoadgens didi raodenobis Tanxas Tu mxolod umniSvnelo nivTs.
sadRac am naTel SemTxvevebs Soris unda moiZebnos zRvari nebadarTul
da dauSvebel qcevas Soris. es aris zRvari, romelic ar aris mkacrad
definirebuli, aramed, SesaZlebelia, mxolod SefasebiT iqnas dadgenili.
kanonis interpretaciisas, iseve rogorc xarvezis Sevsebi-
sas, tipiur SemTxvevaTa Sedareba iwyeba, erTi mxriv, Sedarebul
SemTxvevaTa tipebis saerTo, xolo, meore mxriv, gansxvavebuli
niSnebis dadgeniT. amis Semdeg xdeba Sewonasworebuli Sedare-
ba im mizniT, rom arsebiTad erTnairi SemTxvevebis mimarT gan-
xorcieldes Tanabari mopyroba, xolo, arsebiTad araerTgvari
SemTxvevebis mimarT _ gansxvavebuli midgoma. hermenoitikuli
Tvalsazrisebis saerTo niSnebis miRma SeumCneveli ar unda darCes
zRvari, romelic kanonis interpretaciasa da xarvezis Sevsebas
Soris arsebobs. es zRvari sakanonmdeblo debulebebis SesaZlo
sityva-sityviTi mniSvnelobebiT aris gavlebuli: kanonis sityviTi
mniSvnelobis farglebSi xorcieldeba interpretacia. sadac am
zRvris gadasvla xdeba, saqme gvaqvs kanonis xarvezis dadgenasa
da SevsebasTan. _ am zRvris dadgena mniSvnelovania, radgan is sa-
marTlebrivi usafrTxoebis gamo kanonis sityviTi JReradobidan
amovardnis SesaZleblobas arTulebs da calkeul SemTxvevebSi
analogiis akrZalviT SeuZlebelsac ki xdis ( 11 I g).
aRsaniSnavia, rom anglo-saqsuri precendentuli samarTalic iyenebs
tipiur SemTxvevaTa Sedarebas, romlis safuZvelzec unda dadgindes, ro-
meli niSnebia gadamwyveti, rom ori SemTxveva erTi da imave samarTlebriv
princips daeqvemdebaros. saqme exeba imas, Tu ramdenad sakmarisi msgavseba
aqvs warmodgenil SemTxvevas ukve gadawyvetil SemTxvevasTan da Tan in the
relevant respects. unda dadgindes, axali SemTxveva ukve gadawyvetils im niSne-
biT Tu emsgavseba, romelsac winare gadawyvetileba mis mniSvnelovan dasa-
buTebebSi exeba, sxvagvarad rom vTqvaT, principebi da motivebi, romlebic
pirvel gadawyvetilebas asabuTeben, SeiZleba Tu ara iqnas gamoyenebuli
meore SemTxvevis garemoebebzec an meore SemTxveva pirvelisagan im niSne-
biT Tu gansxvavdeba, romlebmac SeiZleba gansxvavebul gadawyvetilebamde
migviyvanos.
148
b) maSasadame, tipiur SemTxvevaTa Sedarebis ZiriTad sazriss
warmoadgens arsobrivad msgavsi SemTxvevebis Tanabrad, xolo ar-
148
ix. MacCormick, 1978, S. 185 f., 190 f., 219 f. jer kidev iulianusi werda, rom sa-
marTlis qmnis procesSi msgavsi SemTxvevebi unda veZeboT, @ad similia procedere
atqua ita ius dicere (digestebi 1, 3, 12), an rogorc braqtoni ambobs, a similibus
procedere ad similia (H. H. Jakobs, De similibus ad similia bei Bracton und Azo, Ius commune,
Sonderband 87, 1996, S. IXf., 36 f.).
92 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
sobrivad gansxvavebulis sxvadasxvagvarad gadawyveta: SemTxvevaTa
Sewonasworebuli Sedareba gulisxmobs msgavsi da ganmasxvavebeli
niSnebis dadgenas. Tu am sakiTxs xarvezis Sevsebisa da kanonis in-
terpretaciis mTavar azrobriv sqemad miviCnevT, maSin, SeiZleba
iTqvas, rom Tanabari mopyrobis principi aris iuridiuli hermenoi-
tikis suli, an minimum hermenoitikis gansakuTrebiT mniSvnelo-
vani forma, romelSic samarTlianobis problema xelSesaxebi xdeba.
SemTxvevaTa erTgvarovani Sefasebis sakiTxi yovelTvis ama Tu
im samarTlebrivi problemis Tvalsazrisidan gamomdinareobs, ro-
melic samarTlis normam (an preiudiciulma debulebam) unda ga-
dawyvitos (amis Sesaxeb dawvrilebiT ix. 12 II). ase, magaliTad,
mamakacisa da qalis mimarT Tanabari mopyrobis sakiTxi samxedro
valdebulebis aspeqtSi gansxvavebulad unda ganvixiloT, vidre
Svilebis mimarT mSobelTa ufleba-movaleobebis SemTxvevaSi.
Semdeg sakiTxs warmoadgens Sedarebis bazisi, romelTanac xde-
ba SemTxvevaTa problematuri tipis dakavSireba. analogiis gziT
xarvezebis ganvrcobisaTvis samarTlis is normebi warmoadgens
Sedarebis baziss, romelTa analogiiT gamoyenebadoba unda Se-
mowmdes. kanonis interpretaciisaTvis Sedarebis baziss qmnian
SemTxvevaTa is tipebi, romelTa mimarTebiTac ukve dadgenilia,
rom isini samarTlis normis cnebaTa sivrceSi moiazrebian. am
SemTxvevebTan xdeba SemTxvevaTa problematuri tipebis Sedareba
(romlebic kanonis sityvebis mniSvnelobis sivrceSi moiazrebian).
magram yovelTvis advili ar aris im amosavali da saxelmZRvanelo
tipebis dadgena, romlebic SeiZleba gamoyenebul iqnas Sedarebis
bazisad. isini, xSir SemTxvevaSi, sasamarTlo organoTa Sromate-
vadi muSaobis Sedegad SefasebiTi cnebebiT iqmnebian da viTarde-
bian. zogjer kanoni aadvilebs am samuSaos, rodesac is gansazR-
vrul saorientacio tipebs Seicavs.
ase, magaliTad, germaniis samoqalaqo kodeqsis 138 II asaxelebs zneo-
bis sawinaaRmdego garigebis magaliTs, magram es sanimuSo miTiTeba ar aTa-
visuflebs sasamarTloebs valdebulebisagan, rom zneobis sawinaaRmdego
garigebebis kidev sxva saxelmZRvanelo tipebi daadginon da maTi Semdgomi
diferenciacia moaxdinon (magaliTad, sameurneo Zalauflebis borotad
gamoyeneba; sayovelTao sikeTis uxeSi dazianeba da sxva).
Semdgom ismis kiTxva im instanciis Taobaze, romelmac unda
Seafasos, Tu ramdenad mniSvnelovania Sedarebuli tipebis gan-
masxvavebeli niSnebi: mosamarTlem, sadac es SesaZlebelia, unda
miiRos gadawyvetileba ara sakuTari, zepirovnuli, samarTlebri-
93
vi SegrZnebiT, aramed sazogadoebis warmomadgenlis SegrZnebiT.
maSasadame, man, upirvelesad, unda gaacnobieros, interpretaciis
an kanonis ganvrcobis romeli varianti Seesabameba yvelaze ufro
sazogadoebis umravlesobis konsensusunarian warmodgenebs sa-
marTlianobis Taobaze ( 3 II; 4 II g).
g) dabolos, gadavxedoT samarTlebrivi cnebebisa da princi-
pebis ganviTarebis process: Tu gadawyvetilia maTi kuTvnilebis
sakiTxi, maSin faqtobrivad dadgenilia, rom aqamde problematu-
ri SemTxvevis tipi normis gamoyenebis sferoSi (interpretaciis
gziT) an samarTlebrivi principis moqmedebis sivrceSi (analogiis
Sedegad) unda moiazrebodes; an dadgenilia, rom es SemTxveva am
normis gamoyenebis sferodan amoRebul unda iqnas (restriqcia,
qmedebis sagamonakliso Semadgenloba), an, rom samarTlebrivi
principi masze ar vrceldeba.
maSasadame, tipiuri SemTxvevebis Sesaxeb SedarebiTi azrovneba
sxvadasxva variantiT axdens im ZiriTad SemTxvevebTan eqsperimen-
tirebas, romelTac kanoni calsaxad gulisxmobs. amisaTvis igi
adgens ama Tu im tipisaTvis damaxasiaTebel niSnebs da gansazR-
vravs, Tu ZiriTadi tipisagan romelma gansxvavebam SeiZleba ga-
moiwvios gansxvavebuli gadawyvetileba. amiT konkretulad dad-
gindeba, Tu romeli niSnebi TamaSoben gadamwyvet rols kanonis
normis an samarTlebrivi principis gamoyenebisaTvis. am gziT Se-
saZlebelia Tavad normatiuli tipebis dazusteba. amgvarad xdeba
samarTlis normebis moqmedebis sferos konkretulad gansazRvra
maTi realuri socialuri konteqstis gaTvaliswinebiT ( 16 II). es
konkretizacia xorcieldeba zogadi normebis safexurze.
amdenad, konkretizacia, aseve, SesaZlebelia, kanonis doneze iqnas ay-
vanili. arakeTilsindisieri konkurenciis Sesaxeb konkretuli sakanonm-
deblo normebi mocemulia arakeTilsindisieri konkurenciis sawinaaR-
mdego germanuli kanonis me-4 da momdevno paragrafebSi. zemoT ( 12 I
a) ukve moyvanil magaliTSi, SesaZlebelia, sakanonmdeblo debulebis Sem-
degnairad Camoyalibeba: arakeTilsindisierad moqmedebs gansakuTrebiT
is, vinc samewarmeo urTierTobebSi konkurenciis mizniT sxva samewarmeo
partnioris TanamSromels an warmomadgenels moqrTamavs (ix. germaniis
sisxlis samarTlis kodeqsis 299 II, romelSic mocemulia mosyidvis qme-
debis Semadgenloba. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 221-e muxli
Seicavs kerZo samarTlis subieqtebTan mimarTebaSi komerciuli mosyidvis
Semadgenlobas).
zemoaRniSnuli dakonkreteba, Tavis mxriv, SeiZleba, Semdgomi
dazustebebis amosaval da Sedarebis bazisad iqces.
12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba
94 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
konkurenciis Sesaxeb aqve moyvanili norma, SeiZleba, Semdeg SezRudvas
daeqvemdebaros: aseT SemTxvevaSi, sayovelTaod miRebuli umniSvnelo Ri-
rebulebis mqone saCuqari mxedvelobaSi ar miiReba.
maSasadame, mikuTvnebiT-SedarebiTi meTodi normatiul tipebs
garkveulwilad Riad warmoadgens da maT ganviTarebis unars
aniWebs. kanonis cnebaTa niSnebis dadgena hgavs im suraTs, ro-
melic levelinma precendentuli samarTlis ganviTarebis Sesaxeb
aRwera: man Sedareba gaakeTa xis totTan, romlis ganStoebebic
izrdebian.
149
arsebobs garkveuli paraleli samarTlebrivad da
eTikurad mniSvnelovani tipebis ganviTarebasa da huserlis mier
aRweril empiriuli cnebebis ganviTarebas Soris: am SemTxvevaSic,
ukve gansazRvruli niSnebis gverdiT, saxezea, ucnobi niSnebis
(cnebiTi gansazRvrebebi) ganusazRvrelad Ria horizonti. empi-
riuli ideis Sesabamisad, axali niSnebis miRebiT, xdeba TviT em-
piriuli cnebebis gardaqmna. es aris idea, cnebis Ria da mudmivi
cvalebadobis Sesaxeb~.
150
aseTi azrovneba yovelTvis Riaa axali
gamocdilebebisaTvis, im midgomis sapirispirod, romelic Se-
boWilia winaswar gansazRvruli miznebiT an sxva motivebis gamo
calkeul Sexedulebebs swrafad anzogadebs.
151
aseve, normatiuli
tipebis Sedarebisas xdeba cnebebis ganviTareba, kerZod, obieq-
turi warmodgeniTi Sinaarsebis ganviTareba-dazusteba ( 4 I),
romelic normis an samarTlebrivi principis gamoyenebis sferos
gansazRvravs. amiT, cnebaTa ganviTareba SeiZleba, ganzogadebis an
diferencirebis mimarTulebiT wavides, maSasadame, moxdes dayofa
gansakuTrebul tipebad.
ganzogadebis procesi xorcieldeba analogiuri azrovnebis
gziT: tipebis Sedarebas aq mivyavarT gansxvavebuli SemTxvevebis
erTgvarovani Sefasebisken, e.i., iqiTken, rom ganmasxvavebeli niS-
nebi umniSvnelod miviCnioT da, Sedegad, mxedvelobaSi ar mivi-
RoT. zogadad, es aris iuridiuli azrovnebis ZiriTadi forma. am
gziT, xdeba specialuri normebidan ara mxolod zogadi samarT-
lebrivi principebis ganviTareba, aramed samarTlebrivi SegrZne-
bis Tavdapirveli konkretuli gamocdilebebis samarTlis Sinaar-
sis ganmsazRvrel zogad principebad Camoyalibeba. es naTlad Cans
precendentul samarTlebriv sistemebSi (case law): am sistemebSi,
calkeuli SemTxvevebis gadawyvetis safuZvelze, _ gabatonebul
149
K. N. Llewellyn, Prjudizienrecht und Rechtsprechung in Amerika, 1933, S. 79.
150
E. Husserl, Erfahrung und Urteil, 1939, 83 a.
151
ix. Zippelius, 2003, 18 II.
95
samarTlebriv SegrZnebebze orientirebul iuristTa mravali
Taobis mier, _ SemTxvevaTa Sedarebisa da tipizirebis Sedegad (
12 I a), etapobrivad moxda samarTlis zogadi principebisa da nor-
mebis Camoyalibeba.
152
diferenciaciis gzas maSin virCevT, rodesac tipiur SemTxveva-
Ta Sedarebisas specifikur SemTxvevebs vipoviT, romlebic samarT-
lianad amoRebul unda iqnen Zalze ganzogadoebuli samarTlis
normis gamoyenebis sferodan. am miznis misaRwevad, gansakuTrebu-
li garemoebebi, romlebic gansxvavebul gadawyvetilebas moiTxo-
ven, qmedebis sagamonakliso Semadgenlobebad an qmedebis Semadgen-
lobis SemzRudav niSnebad unda iqnen Camoyalibebuli ( 11 II b).
praqtikaSi Zalian mniSvnelovania samarTlebrivi cnebebis da-
zusteba sanimuSo kazuistikis safuZvelze. am meTodiT, rogorc
es konkurenciis samarTlis zemoTganxilul magaliTSia naCvenebi,
xdeba SemTxvevaTa iseTi tipebis gamoyofa, romlebic kanonis cnebis
sivrceSi gansakuTrebiT unda iqnen gaTvaliswinebuli. am normebis
gamoyenebis sferos dazustebas warmoadgenen, upirveles yovlisa,
sasamarTlo gadawyvetilebebis komentarebi, gansakuTrebiT, gene-
ralur klauzulebTan (Generalklausel
153
) dakavSirebiT. aq SeiZleba
iTqvas, rom saqme gvaqvs cnebebis eqstensionalur, (e.i. normis
gamoyenebis sferos damakonkretebel), ganviTarebasTan. amis sawi-
naaRmdegod, cnebaTa zemoxsenebuli intensionaluri ganviTareba
mxolod cnebaTa niSnebis dazustebis Sedegad aRwevs mizans
154
.
ase etapobrivad miiweven win iuristTa Taobebi samarTlisa da
samarTlianobis Semecnebasa da dazustebaSi: es xdeba SemTxvevaTa
tipebis SedarebiTi SefasebiT, ra drosac iuristebi samarTlia-
nobis Sesaxeb epoqis konsensusunariani warmodgenebiT xelmZRva-
neloben.
zemoT aRwerilia gansakuTrebiT mniSvnelovani, upirveles yo-
vlisa, yoveldRiuri praqtikis ganmsazRvreli, samarTlis cnebe-
bis progresuli ganviTarebis procesi. magram es ar niSnavs, rom
samarTlis cnebebi, gamonaklisis gareSe, mxolod am gziT viTar-
debian. amasTan erTad, aseve, xdeba samarTalSemoqmedebis Sedegad
iuridiuli problemebis sruliad axleburi gadawyveta.
155
152
Zippelius, 2003, 18 II.
153
generaluri klauzula _ [laT. clausula] _ kanonSi mocemuli generaluri,
zogadi daTqma, romelic moiTxovs Semdgom axsna-ganmartebas (l.T.)
154
ix. H. Seifert, Einfhrung in die Wissenschafstheorie, Bd. I, 2. Auf. (1970), S. 42 f.; M.
Herberger/H. J. Koch, Juristische Methodenlehre und Sprachphilosophie, JuS 1978, S. 811; R. Wank,
Die juristische Begrifsbildung, 1985, S. 35 f.
155
Zippelius, 2003, 11 III 2.
12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba
96 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
II. tipiur SemTxvevaTa Sedareba sxva argumentebTan kavSirSi
tipiur SemTxvevebis Sedareba warmoadgens instruments, ro-
melic kanonis interpretaciisa da samarTlis Ria ganviTarebis
SemTxvevaSi Tanasworobis princips moqmedebis Zalas aZlevs. ma-
gram igi ganxilul unda iqnas interpretaciis sxva argumente-
bTan kavSirSi: igi, SeiZleba, ganxorcieldes mxolod logikuri
SesaZleblobisa ( 10 III b) da, Tu sakiTxi exeba kanonis interpre-
tacias, mxolod kanonis SesaZlo sityviTi mniSvnelobis fargleb-
Si ( 9 II). darCenil sivrceSi interpretacia araiSviaTad badebs
kiTxvas, rom, SesaZlebelia Tu ara warmodgenili, problematuri
SemTxveva, kanonis miznis TvalsazrisiT ( 10 II), im SemTxvevebis
msgavsad Sefasdes, romlebic udavod am normis qveS moiazrebian.
Tu pirma, magaliTad, barSi ludis kaTxa meore pirs saxeSi Caartya,
xolo Semdeg sxva pirovnebas TavSi, orive SemTxvevaSi kaTxa gamoyenebul
iqna sxeulis dazianebis mizniT. germanuli sisxlis samarTlis mixedviT,
gvaqvs Tu ara sxeulis saxifaTo dazianeba, damokidebulia imaze, germa-
niis sisxlis samarTlis kodeqsis 224 TvalsazrisiT, miCneuli iqneba Tu
ara ludis kaTxa iaraRad gamoyenebul saSiS sagnad~. aseTi saSiSi sagne-
bis amomwurav nusxas es norma ar iZleva, aramed igi sanimuSod asaxelebs
cecxlsasrol iaraRs da tovebs interpretaciis sivrces Riad. SeiZleba
Tu ara, germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis 224 miznebidan gamomdi-
nare, romelic ukavSirdeba sasjelis gamkacrebas, ludis kaTxa cecxl-
sasrol iaraRs gauTanabrdes? am normis Teleologiuri interpretacii-
dan gamomdinareobs, rom kanonmdebels gaZlierebulad Tavdasxmis iseTi
saSualebebis gamoyenebis Tavidan acileba undoda, romlebic mometebul
safrTxes warmoadgendnen sxeulis dazianebisaTvis. kanonis am miznidan ga-
momdinare, SesaZlebelia, movaxdinoT tipebis Sedareba, kerZod ki, Semdegi
sakiTxis gasarkvevad: ewinaaRmdegeba Tu ara ludis kaTxiT Tavdasxma am
mizans imave moculobiT, rogorc cecxlsasroli iaraRiT. es SemTxveva
ara gvaqvs, rodesac piri kaTxas ludis Casasxmelad iyenebs, magram maSin
ki, roca piri mas TavSi Casartymelad gamoiyenebs. daskvna: ludis kaTxa
mxolod maSin aris iaraRad gamoyenebuli saSiSi sagani, roca igi ise iqneba
gamoyenebuli, rom amis Sedegad sxeulis mniSvnelovani dazianebis safrTxe
warmoiSoba.
qarTuli sisxlis samarTlis mixedviT, SesaZlebelia, moviyvanoT Sem-
degi magaliTi: erT-erTma mTvralma axalgazrdam, restoranSi Cxubis
dros, erT-erT stumars boTli Caartya TavSi. misi qmedeba mTlianobaSi
Sefasda, rogorc saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 239-e muxliT
gaTvaliswinebuli xulignoba. am muxlis me-3 nawili xulignobis damamZi-
mebel garemoebad miiCnevs, cecxlsasroli iaraRis garda, iaraRad sxva
sagnis gamoyenebasac. aris Tu ara saxeze sisxlis samarTlis kodeqsis 239-e
muxlis mesame nawiliT gaTvaliswinebuli xulignobis Semadgenloba, da-
97
mokidebulia im garemoebaze, aris Tu ara boTli iaraRad gamoyenebuli
sxva sagani. am muxlis Teleologiuri interpretaciidan gamomdinareobs,
rom normis gamoyenebis sivrceSi is sagnebi unda moviazroT, romlebic
gansakuTrebiT saSiSia. kanonis miznidan gamomdinare, sakiTxavia, erT sa-
fexurze dgas Tu ara cecxlasasroli iaraRi da boTli? kanonis miznidan
gamomdinare, SeiZleba tipiuri SemTxvevebis Sedareba, kerZod, Semdegi ki-
Txvis dasma: xulignobis dros, adamianze Tavdasxma boTliT iseve saSiSia
Tu ara, rogorc cecxlsasroli iaraRiT? aseTi saSiSroeba ar arsebobs
maSin, rodesac boTls Rvinis Casasxmelad iyeneben, magram, rodesac misi
gamoyeneba xdeba TavSi Casartymelad, maSin igi warmoadgens mometebuli
safrTxis wyaros. daskvna: maSasadame, 239-e muxlis miznebisaTvis, boTli
SeiZleba miviCnioT iaraRad gamoyenebul sxva sagnad.
hermenoitikuli saSualebebis gamoyeneba gansakuTrebiT au-
cilebelia, raTa moiZebnos masStabi, romlis mixedviTac unda
gadawydes msgavsi SemTxvevebis erTnairad Sefasebis sakiTxi.
abortis akrZalvis Sesaxeb germanuli normis dasaxelebul Zvel
redaqciasTan dakavSirebiT, romelic yovelgvari gamonaklisebis
gareSe moqmedebda, magaliTad, ismoda kiTxva imis Sesaxeb, SeiZle-
boda Tu ara, dedis sicocxlis gadarCenis mizniT, samedicino
indikaciis safuZvelze gakeTebuli abortis SemTxveva abortis
Cveulebriv SemTxvevebs gaTanabreboda? aseTi gaTanabreba Semd-
gomSi ar iqna dasaSvebad miCneuli, radgan dedis sicocxlisaTvis
safrTxis acileba ufro mniSvnelovnia, vidre Canasaxis SenarCu-
neba ( 11 II b). am kiTxvaze pasuxis gasacemad mosamarTles unda
gamoeyenebina masStabi, romelic daefuZneboda ara mis pirovnul,
Tundac religiuri Sexedulebebidan gamomdinare Tvalsazriss,
aramed samarTlebriv sazogadoebaSi gabatonebul samarTlebriv-
eTikur warmodgenebs. winamdebare SemTxvevaSi, samarTlebriv-
eTikuri konteqsti ( 10 III g) iZleoda naTel mimarTulebas: TviT
germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi, jer kidev maSin, adamianis
mkvlelobisaTvis ufro did sasjels gansazRvravda, vidre abor-
tis SemTxvevaSi. aqedan gamomdinareobda logikuri daskvna, rom
samarTali adamianis sicocxles ufro met Rirebulebad miiCnevda,
vidre Canasaxis sicocxles. amitom, orsulobis Sewyveta samedi-
cino indikaciis SemTxvevaSi germaniis sisxlis samarTlis kodeq-
sis 218 gamoyenebis sferodan, jer kidev maSin iyo amoRebuli.
12. tipiur SemTxvevaTa Sedareba
98 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
III. tipiur SemTxvevaTa Sedarebis safuZvelze samarTlebrivi
Sedegebis dazusteba
meTodi, romelic normatiul bundovanebaSi saxelmZRvanelo
SemTxvevebiTa da tipiur SemTxvevaTa SedarebiT axdens orienta-
cias, gamoiyeneba ara mxolod qmedebis sakanonmdeblo Semadgen-
lobebis mimarT. Tanabari mopyrobis principidan gamomdinare
tipiuri SemTxvevebis Sedareba SeiZleba gamoyenebul iqnas samarT-
lebrivi Sedegebis dasazustebladac: magaliTad, sisxlis samarT-
lis kanoni samosamarTleo diskreciulobas sasjelis Sefardebis
procesSi an samoqalaqo samarTali moraluri zianis odenobis gan-
sazRvras mniSvnelovan asparezs aZlevs. am SemTxvevaSic, SesaZle-
belia SemTxvevaTa tipebis gamijvna. gamomdinare aqedan, SesaZle-
belia, rom sxeulis dazianebis tipiuri SemTxvevebis safuZvelze
moraluri zianis anazRaurebisaTvis Tanxis gansazRvris sqemac ki
Camoyalibdes.
sasjelis Sefardebis SemTxvevebisaTvis, SesaZlebelia qmede-
bis iseTi niSnebis tipiur kombinaciaTa Sedgena, romlebic mniS-
vnelovania sasjelis zomis gansazRvrisaTvis
156
, magaliTad, aseTia
qurdobis gansazRvruli ZiriTadi tipebi. am gziT, SesaZlebelia
SemTxvevebis SedarebisaTvis kidev damatebiT ZiriTadi tipe-
bis gamovlena. yovelive es amartivebs imis SesaZleblobas, rom
sxvadasxva sasamarTlo procesSi arsebiTad msgavsi SemTxvevebi-
saTvis erTnairi sasjeli iqnas gamoyenebuli. amasTan, saxelmZR-
vanelo SemTxvevisagan ganmasxvavebeli niSnebis diferenciaciis
safuZvelze, xdeba konkretuli SemTxvevisaTvis mniSvnelovani
sasjelis Sefardebis safuZvlebis dazusteba. tipebTan dakavSi-
rebul SemTxvevaTa Sedarebis aseTi meTodis mizania, moaxdinos
calkeul SemTxvevebSi, e.i. tipidan tipamde, sasjelis daniSvnis
safuZvlebisa da kriteriumebis diferencireba da dazusteba.
samarTlebrivi usafrTxoebisa da Tanabari mopyrobis intere-
sebidan gamomdinare, sasurveli iqneboda, Tu am saxiT, kanoniT
dadgenil sasjelis farglebSi, tipebTan dakavSirebuli dayofis
safuZvelze, moxdeboda sasjelis gansazRvra. magram am mcdelo-
basac aqvs Tavisi sazRvrebi. kerZod, ramdenad ufro imsaxurebs
sasjels SemTxvevebis esa Tu is tipi, vidre sxva tipebi, damoki-
debulia imaze, Tu ra kriteriums aviRebT am garemoebis dasadge-
nad: magaliTad, damnaSavis personalur brals, Tu mis gamoswore-
bisunarianobas an sazogadoebis socialuri dacvis saWiroebas.
156
Radbruch, 1938, S. 50 f.
99 13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba
mravali SemTxvevis Sedarebam mxolod maSin SeiZleba garkveuli
Tanmimdevruloba moipovos, Tu mas safuZvlad erTi da igive
Tvalsazrisi udevs. es Tanmimdevruloba irRveva, Tu am process
sxvadasxva TvalsazrisiT miudgebiT. sasjelis Sefardebis dros
swored am SemTxvevas aqvs adgili, radgan, erTdroulad gaTva-
liswinebul unda iqnas sxvadasxva momentebi, gansakuTrebiT, sa-
zogadoebis socialuri dacva, samarTlebrivi sikeTis dazianebis
obieqturi xarisxi, personaluri bralis simZime da damnaSavis ga-
mosworebis unar i.
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da
legitimuroba
literatura: G. Biaggini, Verfassung und Richterrecht, 1991; F. Bydlinski, Hauptpositionen
zum Richterrecht, JZ 1985, S. 149 f., H. Coing, Zur Ermitlung von Stzen des Richterrechts, JuS
1975, S. 227 f.; R. Fischer, Die Weiterbildung des Rechts durch die Rechtsprechung, 1972; Ch.
Gusy, Richterrecht und Grundgesetz, DV 1992, S. 461; A. Heldrich, 50 Jahre Rechtsprechung
des BGH _ Auf dem Weg zu einem Prjudizienrecht? Zeitschrif fr Rechtspolitik 2000, S. 497 f.;
C. W. Hergenrder, Zivilprozessuale Grundlagen richterlicher Rechtsfortbildung, 1995, Kap. 2; M.
L. Hilger, berlegungen zum Richterrecht, in: Festschrif fr K. Larenz, 1973, S. 109 f.; G. Hof-
mann, Verfassungsbezogenes Richterrecht und Verfassungsrichterrecht, in: Festschrif fr E. Wolf,
1985, S. 183 f.; J. Ipsen, Richterrecht und Verfassung, 1975; K. Langenbucher, Die Entwicklung
und Auslegung von Richterrecht, 1996; A. Meier-Hayoz, Strategische und taktische Aspekte der
Fortbildung des Rechts, JZ 1981, S. 417 f.; F. Mller, Richterecht, 1986; F. Ossenbhl, Richterrecht
im demokratischen Rechtsstaat, 1988; E. Picker, Richterrecht und Richterrechtssetzung, JZ 1984,
S. 153 f.; T. Raiser, Richterrecht heute, ZRP 1985, S. 111 f.; M. Reinhardt, Konsistente Jurisdik-
tion, 1997; H. Sendler, berlegungen zu Richterrecht und richterlicher Rechtsfortbildung, DVBl.
1988, S. 828 f.; R. Wank, Grenzen richterlicher Rechtsfortbildung, 1978; F. Wieacker, Gesetz und
Richterkunst, 1958.
marTlmsajuleba samarTals aviTarebs im gziT, rom igi axdens
kanonis dazustebas, ganvrcobas an Sesworebas: igi azustebs kanons
interpretaciis SesaZlo alternativebis SemuSavebiT da akeTebs
arCevans maT Soris (samarTlis ganviTareba secundum legem
157
, 10;
16 II). sasamarTlo praqtikis mier kanonis ganvrcoba xorcieldeba
im gziT, rom igi kanonis gons Semdgom aRrmavebs, gansakuTre-
biT es xdeba Tanasworobis principis daxmarebiT: kerZod, im sfe-
roebSi, romlebic kanonis mier ar aris mowesrigebuli (samarTlis
Ria ganviTareba praeter legem
158
). aseve, arsebobs aRniSnulisagan aram-
157
laT. secundum legem _ kanonis mixedviT _ aRniSnavs kanonis Sesabamis qcevas
(l.T.)
158
laT. praeter legem _ kanonis gverdiT _ aRniSnavs iseT viTarebas, romelic
samarTlisa da kanonis farglebSi ar Tavsdeba. aseTi viTareba fundamentu-
rad ar Seesabameba kanons, magram arc ewinaaRmdegeba. sistematuri Tval-
sazrisiT, is dgas secundum legem-sa da contra legem-s Soris (l.T.)
100 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
kacrad gamijnuli samarTlis Ria ganviTareba contra legem
159
( 11 I g;
II): igi gverds uvlis kanonis sityviT JReradobas da asworebs mas
im SemTxvevaSi, roca kanons aSkarad usamarTlo da uazro Sedege-
bamde mivyavarT
160
.
sasamarTlo praqtikis, gansakuTrebiT, uzenaesi marTlmsa-
julebis, funqcia ar amoiwureba imiT, rom interpretacia da
kanonis xarvezis Sevseba ganxorcieldes mxolod calkeuli
SemTxvevebisTvis; radgan Tanabari mopyrobisa da samarTlebrivi
usafrTxoebis principebi moiTxoven, rom kanonis interpretacie-
bi da xarvezebis Sevseba arsebiTad erTnair SemTxvevebze erTnai-
rad iqnas ganxorcielebuli, Tu ar arsebobs amis sawinaaRmdego
raime mniSvnelovani argumentebi ( 13 II). amgvari saxiT, sasamarT-
los gadawyvetilebebi scdebian calkeul SemTxvevebs da am ti-
pis SemTxvevebisaTvis ( 12 I g) yalibdebian e.w. samosamarTleo
samarTlad
161
(Richterrecht), romelic nabij-nabij iZens qmediTobas
da savaldebulo Zalas. ismis kiTxva, Tu rogor xdeba samarTlis
aseTi ganviTareba realurad (qmediTad), meore mxriv, ramdenad
sworia (legitimuria) aseTi ganviTareba da ras efuZneba misi sa-
valdebulo Zala.
I. ganxorcielebadi samarTlis ganviTareba
literatura: rogorc miTiTebulia 2-Si; T. Geiger, Vorstudien zu einer Soziologie
des Rechts, 4. Auf. (1987), S. 167 f., 206 f.; Zippelius, 2003, 5 IV.
samarTlis ganviTarebis qmediTobis sakiTxi gamomdinareobs
garantirebuli samarTlis cnebidan. amaSi igulisxmeba is nor-
mebi, romelTac realuri Sansi aqvT, samarTlebrivad organize-
bul procesSi iqnen ganxorcielebuli. am aspeqtiT, samarTlis
qmediTi ganviTareba saxezea, rodesac arsebobs gansazRvruli
samarTlebrivi Sexedulebebis sasamarTloebis mier ganxorcie-
lebis realuri Sansi: samarTlis ganviTarebis safuZvlebisaTvis
SeiZleba bolomde garkveuli ar iyos, Tu romel SesaZlo inter-
159
laT. contra legem _ kanonis sawinaaRmdegod _ aRniSnavs kanonis sawinaaRm-
dego qcevas. gansakuTrebiT, gadawyvetileba SeiZleba ewinaaRmdegebodes
kanonis sityva-sityviT mniSvnelobas. fundamenturad, contra legem qceva an
gadawyvetileba dauSvebelia (l.T.)
160
jer kidev digestebis (1, 1, 7, 1) mixedviT: Ius praetorium est, quod praetores in-
troduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam~ _
`pretorebis samarTali aris is samarTali, romelic pretorebma sajaro
interesebis gamo SemoiRes, raTa mas xeli Seewyo, ganevrco an gaeumjobese-
bina samoqalaqo samarTali~ (l.T.); kanonis Sesworebis sazRvrebis Sesaxeb,
ix. 11 I g.
161
BVerfGE 66, 138.
101
pretacias, romelic normis mniSvnelobiT sivrceSi moiazreba,
miiCnevs sasamarTlo misaRebad. magaliTad, SeiZleba kiTxvis niS-
nis qveS dadges, Tu ramdenad gamarTlebulia qmedeba aucilebeli
mogeriebis mdgomareobiT, rodesac aucilebeli mogeriebis Sede-
gad miyenebuli ziani aSkarad ar Seesebameba am qmedebiT acdenil
zians
162
. SesaZlebelia, eWqveS dadges, daadgens Tu ara sasamarTlo
kanonis xarvezs da rogor Seavsebs mas, ase, magaliTad, rogorc
amas xelSekrulebis pozitiuri pirobebis darRvevis SemTxvevaSi
hqonda adgili ( 11 a). am bundovanebis Semcireba damokidebu-
lia marTlmsajulebis mier gansazRvruli interpretaciis an ka-
nonis ganvrcobis ganxorcielebaze. amave masStabiT izrdeba imis
albaToba, rom am interpretaciiTa da kanonis xarvezis SevsebiT
sasamarTlos winaSe warmatebas miaRwio. garantirebuli samar-
Tali SeiZleba ewodos im normebs, (maT Soris, maTi cnebiTi mo-
culobis dazustebas), romelTac saxelmwifos ZaliT aRsrulebis
didi Sansi aqvT. maSasadame, ase yalibdeba ganxorcielebadi in-
terpretacia da xarvezis Sevseba garantirebul samarTlad. es
procesi, erT SemTxvevaSi, SeiZleba etapobrivad ganviTardes, sxva
SemTxvevaSi _ myisierad, magaliTad, marTlmsajulebis umaRlesi
organos novatoruli gadawyvetilebiT. marTlmsajulebis mier
damkvidrebuli interpretacia an xarvezis Sevseba SesaZlebelia,
iseTive saimedo gaxdes, rogorc kanonmdeblis mier kanonis xar-
vezis Sevseba an samarTlis normis legaluri interpretacia. ase,
magaliTad, xelSekrulebis pozitiuri pirobebis darRvevidan ga-
momdinare zianis anazRaurebis moTxovnam, am sakiTxis sakanonmde-
blo mowesrigebamde didi xniT adre, ganxorcilebis iseTive Sansi
SeiZina, rogorc kanonis normam.
xSirad, ganxorcielebis aseTi Sansis warmoSoba emTxveva sa-
marTlianobis Taobaze gabatonebuli warmodgenebis ganviTarebas.
umravlesobis konsensusunariani samarTlebrivi Sexedulebebisa
da garantirebuli samarTlis aseTi Tanxvedra Seesabameboda jer
kidev samarTlis istoriuli skolis Tvalsazrisebs: faqtiuri sa-
marTlebrivi Cveuleba mxolod maSin SeiZleba gamxdariyo moqmedi
samarTali, rodesac igi am sazogadoebis marTlSegnebas (opinio juris)
gamoxatavda (ix. 8).
162
jer kidev germaniis raixis sasamarTlom aucilebel mogeriebasTan da-
kavSirebiT mkacri debuleba Camoayaliba _ Recht braucht dem Unrecht nicht zu
weichen~ _ `samarTals ar sWirdeba gverdi auaros usamarTlobas~ (RGSt 55,
85). dRes am debulebas samarTlis mecniereba ganixilavs rogorc erT-erT
kriteriums kanoniT dadgenil sikeTeebs Soris upiratesobis miniWebis
TvalsazrisiT.
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba
102 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
Tumca, samarTlis gamoyenebis praqtikaSi araiSviaTad gvxvdeba
kanonis interpretaciisa da xarvezis Sevsebis iseTi SemTxvevebic,
romlebic umravlesobis mier ar aris aRiarebuli, radgan samarT-
lebrivi sazogadoebis wevrTa umravlesoba maT ar iziarebs. Cveni
drois rTuli da araTvalsaCino samarTlis Semdgomi ganviTareba,
zogadad, xorcieldeba Cveni TvalTaxedvis miRma da amiT, aseve,
samarTlebrivi sazogadoebis aqtualuri Tanxmobis gareSe. ase,
rom samarTlis sxvadasxva sferoebis ganviTarebis Sesaxeb dRes
ukve mniSvnelovan informacias iZlevian ara xalxSi gabatone-
buli samarTlebrivi Tvalsazrisebi, aramed mxolod sasamarTlo
praqtikis komentarebi, romlebic samarTlis ganviTarebis gzas
gviCvenebe n.
II. wina gadawyvetilebebis savaldebulo Zala
literatura: U. Blaurock (Hrsg.), Die Bindung von Prjudizien, 1985; Bydlinski, 1991, S. 506
f.; Fikentscher, 1976, S. 706 f., 728 f.; 1977, S. 233 f., 241 f.; Germann, 1967, S. 227 f.; P. Krebs, Die
Begrndungslast, AcP 1995, S. 181 f.; Larenz/Canaris, 1995, S. 252 f.; T. Lundmark, Umgang mit
Prjudizienrecht, JuS 2000, S. 546 f.; H. Maurer, im Handbuch des Staatsrechts III, 2. Auf., 1996,
60 Rdn. 101 f.; Raisch, 1995, S. 190 f.; G. Robbers, Rckwirkende Rechtsprechungsnderung, JZ
1988, S. 481 f.; E. Schchter, Mitlerfunktion der Prjudizien, 1986; Zippelius, 2003, 23 IV.
im SemTxvevaSi, sadac samarTlis ganviTarebas tacitus consensus
omnium
163
safuZveli ukve aRar aqvs, saxezea ara ubralod faq-
tiuri SesaZleblobebis ganviTareba gansazRvruli samarTlebrivi
Sexedulebebis gansaxorcieleblad, aramed ukve arCeuli inter-
pretacia da xarvezis Sevseba iZens garkveul savaldebulo Zalas,
Tu sasamarTlos mier maT safuZvelze erTxel ukve iyo miRebuli
gadawyvetileba. es gamomdinareobs Tanabari mopyrobisa da sa-
marTlebrivi usafrTxoebis principebidan. aRniSnuli saSualebas
aZlevs saxelmwifo Zalauflebas, erTxel arCeuli da damkvidre-
buli samarTlebrivi Sexedulebis erTguli iyos, Tu upiratesi
argumentebi ganvlili gzis sawinaaRmdegod ar metyveleben.
164
aq
SeiZleba paraleli iqnas gavlebuli, erTi mxriv, interpretaciasa
da xarvezis Sevsebasa da, meore mxriv, administraciuli organos
mier diskreciuli uflebamosilebis farglebSi gadawyvetilebis
miRebisas ganxorcielebul TviTSeboWvas Soris ( 17 b). mokled
163
dumili niSnavs yvelas Tanxmobas~ (l.T.)
164
ix. BFH, Bundessteuerblat 1964 III, 558 f.; BGHZ 85, 64; aseve: BVerfGE 19, 47. `mosamar-
Tlis damoukidebloba~ ar aZlevs mas saSualebas, ugulebelyos Tanasworo-
bis principi (germaniis ZiriTadi kanonis mux. 20 III; 97 I). ix. aseve: sqolio
102. saqarTvelos konstituciis 84-e muxli gansazRvravs mosamarTlis da-
moukideblobis princips, xolo me-14 muxli _ Tanasworuflebianobis prin-
cips (l.T.)
103
rom vTqvaT, erTxel arCeuli interpretacia an xarvezis Sevse-
ba, romelic hermenoitikulad misaReb farglebSia, ar SeiZleba,
Seicvalos mniSvnelovani safuZvlis gareSe.
Tu dadgindeba, rom interpretacia an xarvezis Sevseba Tavidanve usa-
marTloa, maSin igi Tavidanve ar ganixileba im alternativebSi, romelTa
Sorisac sasamarTlom legitimuri arCevani unda gaakeTos. Tu misi usa-
marTloba mxolod Semdeg gamoCndeba, radgan samarTlianobis Sesaxeb Sexe-
dulebebi Seicvala ( 4 III), maSin es xSirad mniSvnelovani safuZvelia, ris
gamoc SeiZleba Seicvalos manamde arsebuli sasamarTlo praqtika.
aseTi saxis garemoebebi saSualebas iZlevian, rom Seicvalos
adre miRebuli gadawyvetilebebi. amasTan, mniSvnelovania, rom
aseTi cvlileba yovelTvis gamarTlebul unda iyos. yovelTvis
unda aiwon-daiwonos, rom garemoebebi, romlebic adre Camoyali-
bebuli poziciis gadaxvevas moiTxoven, ufro mniSvnelovani wona-
dobis Semcvelia Tu ara, vidre samarTlebrivi usafrTxoebisa da
Tanabari mopyrobis principebi, romlebic sasamarTlo praqtikis
ucvlelad SenarCunebas aniWeben upiratesobas.
maSasadame, sakiTxi imis Taobaze, rom Seicvalos Tu ara ma-
namde arsebuli sasamarTlo praqtika, xSirad iwvevs konfliqts
adreuli gadawyvetilebis Secvlis legitimur interessa da Tanmi-
mdevrulobis dacvis moTxovnas Soris. amasTan, Tanmimdevrulobis
interesi miT ufro wonadia, rac ufro Zlieria preiudiciuli
gadawyvetilebis safuZvelze Seqmnili ndobis xarisxi. amas ki,
sxvadasxva garemoebebi gansazRvraven, rogoricaa sasamarTlos ie-
rarqia, romelmac miiRo wina gadawyvetileba; dabali instanciis
sasamarTlo gadawyvetilebis mimarT ar arsebobs Tanmimdevrulo-
bis dacvis igive molodini, rac arsebobs maRali donis sasamarT-
los mimarT. preiudiciuli gadawyvetilebis safuZvelze Seqmnili
ndobis xarisxi, aseve, aris sxvadasxvagvari imis mixedviT, Tu ro-
goria es gadawyvetileba Tavisi arsiT: sadavo sakiTxis gadawyve-
tis mcdeloba, Tu (albaT, winaswari diskusiebis Sedegad) misi sa-
boloo garkveva. magram, ndobis xarisxs ganamtkicebs, upirveles
yovlisa, gansazRvruli sasamarTlo precedentebis araerTgzis
gamoyeneba, romelic Semdeg gabatonebul sasamarTlo praqtika-
dac ki iqceva. maSasadame, bevr SemTxvevaSi saxezea umtkivneulo
urTierTgadasvla, gansazRvruli interpretaciis an samarTlis
Ria ganviTarebis ganxorcielebis Sansisa da legitimurobis sa-
valdebuloobis gaZliereba. am procesma SeiZleba sandoobis iseT
xarisxs miaRwios, romelic legalur interpretacias an kanonis
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba
104 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
ama Tu im normas aqvs. es aris safexuri, romelsac tradiciulad
CveulebiTi samarTali ewodeba.
am koncefciis mixedviT, romelic ganapirobebs sasamarTlo ga-
dawyvetilebebis savaldebulo Zalis nabij-nabij Camoyalibebas,
marTlmsajulebisaTvis trial and error procesi ufro Riaa, vidre es
ufro mkacr wesebs daqvemdebarebuli stare decisis mixedviT iqnebo-
da. sxvaTa Soris, anglo-saqsur samarTalSic arsebobs analogiuri
wesi, romlis mixedviTac, mxolod dabali ierarqiis sasamarTloe-
bisaTvis aris precendentuli maRali donis sasamarTlo gadawy-
vetilebebi. am ukanasknels ki, SeuZlia, Secvalos adre miRebuli
gadawyvetileba, magram mxolod im SemTxvevaSi, Tu saxezea of not
departing from like decisions in like cases without very good reasons
165
.
Tu maRali rangis sasamarTlos adre miRebuli gadawyvetilebis Secvla
surs, maSin is eZebs kompromiss Tanmimdevrulobisa da cvalebadobis in-
teresebs Soris imgvarad, rom sasamarTlo winamdebare SemTxvevas jer ki-
dev arsebuli praqtikiT wyvets, amasTan, sasamarTlo praqtikis momavalSi
Secvlis SesaZleblobis sakiTxs ayenebs.
166
magram, vinaidan mosamarTles
ufleba ara aqvs, calsaxad araswori gadawyvetileba miiRos, aseTi pro-
cesi misaRebia, Tu cvlilebas moiTxoven kargi, magram ara aucilebeli
garemoebebi da, amasTan, manamde arsebuli interpretaciisa da xarvezis
Sevsebis wesis gamoyenebis SesaZlebloba jer kidev arsebobs ( 16 III).
III. samarTlis ganviTarebis legitimuroba
literatura: R. Herzog, Staat und Recht im Wandel, 1993, S. 142 f., 199 f.; W. Leisner, Staat,
1994, S. 889 f. (Richterrecht in Verfassungsschranken); T. Mayer-Maly, ber die der Rechts-
wissenschaf und der richterlichen Rechtsfortbildung gezogenen Grenzen, JZ 1986, S. 557 f.; J.
Schrder, Zur rechtlichen Relevanz der herrschenden Meinung aus historischer Sicht, in: J. F. Baur
(Hrsg.), Das Eigentum, 1989, S. 143 f.; R. Zimmermann, Die Relevanz einer herrschenden Mei-
nung, 1983.
legitimaciis mizania, gansazRvros, Tu ramdenad gamarTlebu-
lia da ra farglebSi unda moxdes samosamarTleo samarTlis gan-
viTareba da Tu rogor SeiZleba misi sworad ganxorcieleba.
Tu kanonis safuZvelze samarTlebrivi problema gadawyveti-
lia da am gadawyvetis kriteriumebi dadgenili, aseT SemTxvevaSi,
mosamarTle, rogorc wesi, valdebulia daicvas es kriteriumebi (
3 I b).
167
amas moiTxoven samarTlebrivi usafrTxoebisa da xelisu-
flebis danawilebis samarTlebriv-saxelmwifoebrivi principebi.
iq, sadac kanonmdebelma samarTlebrivi problemebi, romlebic
165
MacCormick, 1978, S. 227.
166
kritikuli ganxilva: Picker, 1984, S. 153, 158 f.
167
BVerfGE 65, 191 f.; 81, 31 f.
105
gadawyvetas moiTxoven, Riad datova, mosamarTles ufleba ara
aqvs uari Tqvas samarTlebrivi davis gadawyvetaze, aramed val-
debulia, TviTon moaxdinos am problemis gadawyveta. gamonaklis
SemTxvevebSi, igi SeiZleba ganxorcieldes kanonis gareT kanonm-
deblis mier gauTvaliswinebel sivrceSi, rogorc amas germania-
Si 1953 wlis Semdeg saojaxo samarTlis Sesaxeb normebis mimarT
hqonda adgili, romlebic germaniis ZiriTadi kanonis 3-e muxlis
2-e abzacTan SeusabamisobaSi iyvnen
168
. magram, aseve, kanonis in-
terpretaciis sivrceSic, romlebic sakanonmdeblo kriteriumebs
toveben, mosamarTles rCeba amocana, sakuTari wvlili Seitanos
problemis gadawyvetaSi.
kanonmdeblis mier mosamarTlis kompetenciis winaswari SezRu-
dvis miuxedavad, arsebobs gamonaklisic: sadac kanoni Tavis fun-
qcias, rac mdgomareobs samarTlebrivi problemis am Tu im sa-
zogadoebis mier miRebuli masStabebis mixedviT samarTlianad
gadawyvetaSi ( 3 II; 10 III g), ver asrulebs, aseT SemTxvevaSi, mo-
samarTles aqvs kanonis produqtiuli kritikis SezRudulad
ganxorcielebis SesaZlebloba, romliTac igi xarvezis dadgenasa
da mis Sevsebas axdens. kanonis sityviTi JReradobidan aseTi ga-
daxveva ki, garTulebulia samarTlebrivi usafrTxoebisa da xeli-
suflebis danawilebis Tvalsazrisidan gamomdinare: saWiroa misi
legitimacia samarTlianobis upirates argumentebze dayrdnobiT,
Tumca, calkeul SemTxvevebSi, analogiis gamoyenebis akrZalvis
gamo, amis gakeTeba ubralod ar aris nebadarTuli ( 11, I g, II d).
kanonis sityvaTa mniSvnelobiT sivrceSi, ramdenadac es Se-
saZlebelia, sityvaTa zusti mniSvneloba interpretaciis xelov-
nebis wesebis gamoyenebiT unda SeirCes, e.i. es unda moxdes inter-
pretaciis aRiarebuli wesebis meToduri gamoyenebiT, romlebic
sxva araferia, Tu ara samarTlis qmnis legitimuri wesebi ( 10
I). amave dros, gaTvaliswinebul unda iqnas sayovelTao samarT-
lebrivi principebi, romlebic konstituciasa da sxva samarTle-
briv wesebSi poulobs gamoxatulebas ( 10 IV). interpretaciis
xelovnebis wesebiT azrovnebisa da moqmedebis aseTi moTxovna
aranaklebad mniSvnelovania xarvezis SemTxvevaSi kanonis ganvrco-
bisaTvis, iq, sadac samarTlis gamoyeneba kanonis sityva-sityviT
mniSvnelobas scildeba ( 11 II d).
aseve, iq, sadac hermenoitikuli instrumentebi calsaxa in-
terpretacias ver axorcieleben, mosamarTle ar aris yovelmxriv
168
germaniis ZiriTadi kanonis mux. 117 I; amis Sesaxeb ix. BVerfGE 3, 225 f.; ix.
Sdr. aseve BVerfGE 82, 155.
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba
106 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
Tavisufali, sakuTari zepirovnuli samarTlebrivi SegrZnebiT an
mTlad TviTneburad gadawyvitos saqme. am dros, igi valdebulia,
jer Semecnebis yvela SesaZlebloba amowuros, raTa interpreta-
ciis an xarvezis Sevsebis iseTi xerxi ipovos, romelic samarT-
lianobis Sesaxeb konsensusunarian warmodgenebs yvelaze ufro
Seesabameba: igi, Tu SesaZlebelia, arsebul sasamarTlo praqtikas
unda Seesabamebodes da moqalaqeTa umravlesobisaTvis misaRebi
unda iyos. maSasadame, konsensusi ori mimarTulebiT unda iqnas
miRweuli: erTi mxriv, gaTvaliswinebul unda iqnas samarTlebrivi
tradicia da, misgan gamomdinare, mosalodneli samarTlebrivi Se-
grZneba, xolo, meore mxriv, Tanabari mopyrobisa da samarTle-
brivi usafrTxoebis ( 13 II) legitimuroba. magram mosamarTlem,
rogorc demokratiuli samarTlebrivi sazogadoebis warmomadge-
nelma, aseve, mudmivad unda gaacnobieros samarTlebrivi sazo-
gadoebis farTo konsensualuri safuZveli. maSasadame, man unda
daadginos, Tu ramdenad Seesabameba misi gadawyvetileba sazoga-
doebis umravlesobis konsensusunarian warmodgenebs samarTlia-
nobis Sesaxeb ( 3 II).
mxolod im SemTxvevaSi, Tu yvela aRniSnul saxelmZRvanelo de-
bulebas erTmniSvnelovnad ar mivyavarT konkretul gadawyvetamde,
aramed, aseve, is Riad tovebs sivrces gadawyvetilebis misaRebad,
legitimuria, rom mosamarTlem zegavlena moaxdinos samarTlis
Semdgom ganviTarebaze, ra drosac igi xelmZRvanelobs sakuTari
samarTlebrivi SegrZnebiT, individualuri warmodgenebi T mizan-
Sewonilobis Taobaze an, agreTve, samarTlebriv-eTikuri riskiT.
samarTlis ganviTarebis sakuTriv legitimur safuZvels war-
moadgens marTali samarTali, romelic gamomdinareobs samarT-
lis samarTlianobis funqciidan. es ukanaskneli ukavSirdeba de-
mokratiuli warmomadgenlobis principsa da, am gziT, debulebas,
rom unda ganxorcieldes sazogadoebis umravlesobis konsensu-
sunariani warmodgenebi samarTlianobis Taobaze ( 3). germaniis
federalurma sakonstitucio sasamarTlom daadgina
169
, rom am
Tvalsazrisis konstituciursamarTlebrivi gamoxatuleba moce-
mulia ZiriTadi kanonis me-20 III muxlSi. amis mixedviT, samarTlis
gamomyenebeli ara mxolod kanons, aramed, aseve, samarTals emor-
Cileba.
170
am gagebiT, samarTlis cnebis qveS moiazreba, agreTve,
169
BVerfGE 34, 287.
170
rogorc ukve aRiniSna, saqarTvelos konstituciis 84-e muxli Seicavs
gansxvavebul formulirebas, roca igi uTiTebs mosamarTlis damorCileba-
ze konstituciisa da kanonisadmi da ara, kanonisa da samarTlisadmi (l.T.)
107
sayovelTao samarTlebrivi SegnebiT gajerebuli CveulebiTi
samarTlis dauwereli normebi da sazogadoebis gabatonebuli
zogadi warmodgenebi samarTlianobaze. maSasadame, saxelmwifo
xelisuflebis mier dadgenil pozitiur normebTan SedarebiT,
samarTali ufro metis momcvelia
171
. aRniSnuliT ki, legitimi-
rebulia sasamarTlo xelisuflebis saqmianoba, raTa man moaxdi-
nos pozitiuri (dawerili) samarTlis Semdgomi ganviTareba, rac
unda ganxorcieldes samarTlianobis Sesaxeb sazogadoebaSi gaba-
tonebuli warmodgenebis Sesabamisad, rogorc es, gansakuTrebiT,
konstituciis Sesabamis samarTlebriv wes-wyobilebaSi hpovebs
azrobriv gamoxatulebas ( 3 II d; 11 I g).
IV. wesis sawinaaRmdegod ganviTarebuli samarTlis
qmediToba
magram samarTlis gamoyeneba yovelTvis ar mihyveba am her-
menoitikuli azrovnebis gzas. faqtobrivad, SesaZlebelia, rom
sasamarTloebma an aRmasrulebeli xelisuflebis organoebma
ugulebelyon kanonis gasagebi arsi. am gziT, maT SeuZliaT, norma
usargeblod aqcion an normis TviTneburi interpretacia ganaxor-
cielon. magram am gziTac isini ayalibeben garantirebul samar-
Tals, e. i. samarTlis ama Tu im normis Semadgenlobas da axdenen
normaTa urTierTgamijvnas, romelTac aqvT organizebulad ga-
moyenebisa da ganxorcielebis saimedo Sansi. garantirebul nor-
mebs warmoadgenen debulebebi, Tu maTi realizacia erTxel ukve
ganxorcielda, miuxedavad imisa, maTi warmomavlobis legitimu-
roba mogvianebiT iuridiulad iqna Tu ara uaryofili.
praqtikis mier samarTlis Semecnebis aseTi efeqturi ugule-
belyofis magaliTs warmoadgens ara mxolod revoluciis eqstre-
maluri SemTxveva, romelic arsebul konstituciur wyobas aRgvis
da mas axliT Secvlis. aseve, samarTlis Cveulebrivi gamoyenebis
viwro sferoSic, romliTac Cven aq vifarglebiT, SesaZlebelia,
rom yofiTi cxovreba samarTlis normas an hermenoitikis wesebs
gascdes. arsebobs normebi, romlebic ubralod imis gamo xdebian
usargeblo, rom CveulebiT-samarTlebrivad moqmedebis Zalas kar-
gaven, ris gamoc, praqtika maT ar mihyveba. aseve, isec xdeba, rom
politikuri realobis Zala normis interpretacias garkveul mi-
marTulebiT svlas aiZulebs da, amiT, interpretaciis sawinaaRm-
dego Zlier argumentebs Zlevs.
171
agreTve, msgavsi pozicia ix. Bydlinski, 1991, S. 222, 289 f.
13. samarTlis ganviTarebis efeqturoba da legitimuroba
108 Tavi III. kanonis interpretacia, ganvrcoba da Sesworeba
amis erT-erT istoriul magaliTs warmoadgens vaimaris respublikis
konstituciis adre moqmedi 48-e II 1 muxli. igi gansazRvravda, rom rai-
xis prezidents SeuZlia, Tu germaniis raixSi sazogadoebrivi uSiSroeba
da wesrigi mniSvnelovnad dairRveva an safrTxis qveS aRmoCndeba, miiRos
sazogadoebrivi uSiSroebisa da wesrigis aRsadgenad aucilebeli Ronis-
Ziebebi.... konstutuciis am debulebis preistoria, aseve, misi sityvebis
tradiciuli gageba da konstituciis mimRebi kanonmdeblis gasagebi gan-
zraxuloba miuTiTebdnen imaze, rom sityvebi: sazogadoebrivi uSiSroeba
da wesrigi, am SemTxvevaSi, viwro, (Tu ara upirobod mkacrad policiuri),
gagebiT unda aRqmuliyo. magram mokle drois ganmavlobaSi, sakonstitu-
cio praqtikam am normas sxva datvirTa mianiWa. man ara mxolod sityva Ro-
nisZiebebi gamoiyena ise farTod, rom igi, aseve, kanonis Semcvleli nor-
matiuli aqtebis gamocemasac moicavda, aramed sityvebis: sazogadoebrivi
uSiSroebisa da wesrigis darRveva qveS, aseve, ekonomikur da socialur
gaWirvebas, finansur siZneleebs, saparlamento samTavrobo sistemis fun-
qcionirebis moSlas, maT Soris, parlamentSi aucilebeli umravlesobis
Camoyalibebis SeuZleblobasac ki, moiazrebda. marTalia, sakonstitucio
praqtikam aseTi ganmartebiT hermenoitikuli interpretaciis xelovnebis
nimuSi ver Seqmna, magram, amis miuxedavad, norma, am interpretaciiT, iyo
qmediTi konstituciuri samarTali.
Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
xSirad araprofesionali gamoyenebiT-samarTlebrivi Sexe-
dulebebis simZimis wertils formalur-logikur azrovnebaSi
eZebs, romlis ZiriTad birTvs silogizmi warmoadgens. masSi sa-
marTlis norma qmnis mTavar winadadebas (e.w. pirveli wanamZRvari _
Obersatz), xolo, faqtobrivi garemoeba _ damokidebul winadadebas
(e.w. meore wamaZRvari _ Untersatz), daskvna (Schlu) ki, warmoadgens
imis dadgenas, rom normatiuli samarTlebrivi Sedegi faqtobrivi
garemoebis mimarT gamoiyeneba. magram iuridiul moZRvrebaSi for-
malur-logikuri azrovnebis wili ar SeiZleba gadaWarbebulad
iqnas Sefasebuli. mosamarTlis yvelaze rTuli saqmianoba aris
wanamZRvrebis dadgena da maTi zusti gamijvna. kerZod, unda gani-
sazRvros, erTi mxriv, samarTlis Sesabamisi norma da, meore mxriv,
Sesafasebeli SemTxvevis faqtobrivi garemoebebi. aqac SeiZleba
gamoyenebul iqnas Sopenhaueris sityvebi: rTuli da saxifaToa
wanamZRvrebis dadgena da ara maTgan daskvnis gakeTeba; daskvna
gardauvlad da TavisTavad keTdeba, magram wanamZRvrebis povna
warmoadgens sirTules: da aq gvtovebs Cven logika~.
172
maSasadame,
iuridiuli gadawyvetilebebi miiReba wanamZRvrebis Ziebis, gamij-
vnis, dadgenisa da formalur-logikuri azrovnebis urTierTkav-
Siris Sedegad.
14. Sesabamisi~ samarTlis normis moZebna
I. Ziebis meTodi
literatura: C. W. Canaris, Systemdenken und Systembegrif in der Jurisprudenz, 2. Auf.
(1983); U. Diederichsen, Die BGB-Klausur, 9. Auf. (1998), S. 39 f.; K. Rehbock, Topik und Recht,
1988; T. Viehweg, Topik und Jurisprudenz, 5. Auf. (1974).
aqamde Camoyalibebuli, interpretaciasTan dakavSirebuli
Tvalsazrisebi exebodnen im urTierTobebs, romlebic arsebobd-
nen mas Semdeg, rac faqtobrivi garemoebebis Sesabamisi savarau-
do samarTlebrivi norma ukve moZebnili iyo. magram am process
172
A. Schopenhauer, Vorlesungen ber die gesamte Philosophie, Erster Teil, Cap. 3 (Werke, hrsg. v. P.
Deussen, Bd. 9, 1913, S. 361).
110 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
win uZRvis Sesabamisi normis Zieba. logikuri Tvalsazrisebi am
procesSi arc Tu mniSvnelovan rols asruleben. samarTlebrivi
wes-wyobilebis Semadgeneli samarTlebrivi normebis erToblioba
ar warmoadgens logikur sistemas da amis gamo, rogorc es dRes
damtkicebulia, logikurad aqsiomebidan ar gamomdinareobs
173
. ma-
Sasadame, Sesabamisi normis Zieba, romelsac efuZneba SemTxvevis
amoxsna, ar SeiZleba, wminda logikur sqemas misdevdes. qmedebis
Semadgenlobis mixedviT SemTxvevis amoxsnis ZiriTadi sqemidan
gamomdinare, marTalia, mas mikuTvnebuli ganvrcobiTi normebi
logikis wesebis mixedviT gamoiyenebian ( 6), magram Sesabamisi sa-
marTlis normis moZieba, romelsac SemTxvevis amoxsna daefuZneba,
saWiroebs ganxilvaSi CarTvis teqnikis gamoyenebas.
a) samarTlis Sesabamisi normis Zieba ganisazRvreba imis mixed-
viT, Tu ra sakiTxia wamoWrili. samarTali aris qcevis wesebis sis-
tema ( 1). amitom, samarTlebrivi SemTxvevis (kazusis) materialur-
samarTlebrivi amoxsna, rogorc wesi, iwyeba qcevis gansazRvruli
valdebulebis Sesaxeb kiTxvis dasmiTa da im samarTlebrivi nor-
mis ZiebiT, romelic am valdebulebas afuZnebs. samoqalaqo samar-
TalSi, ZiriTadad, saqme exeba qcevis individualur valdebule-
bebs, magaliTad, zianis anazRaurebis valdebulebas an sakuTrebis
xelyofisagan Tavis Sekavebas. kazusis amoxsnis amosavali wertilia
is norma, romelsac aseTi valdebuleba an, (mosarCelis pozicii-
dan gamomdinare), misi Sesabamisi moTxovna efuZneba (moTxovnis
meTodi, Anspruchsmethode). zogjer saqme exeba mxolod samarT-
lebriv valdebulebaTa winare stadias, samarTlebrivi statusis
gansazRvras (ix. 1 III). ase, magaliTad, davis sagani SeiZleba iyos
is, rom pirma namdvilad moipova Tu ara miwis nakveTze sakuTreba.
sisxlis samarTalSi dasmul tipiur SekiTxvas warmoadgens, Tu ram-
denad dasjadia qmedeba da, aqedan gamomdinare, arsebobs Tu ara
sisxlissamarTlebrivi devnis valdebuleba. aseve, saxelmwifo da
administraciul samarTalSi sainteresoa, formalurad warmoadge-
nen Tu ara samarTlis normebi, maSasadame, qcevis zogadi wesebi,
kanonieri Zalis mqones. magaliTad, SesaZlebelia, Sesamowmebeli
iyos, kanoni, kanonqvemdebare aqti an TviTmmarTvelobis organos
aqti gamocemulia Tu ara formaluri kriteriumebis dacviT.
Sesabamisi normis moZebna rom gaadvildes, kanonmdebeli cdi-
lobs kanonebSi samarTlis normebi, SeZlebisdagvarad, TvalsaCi-
173
ix. Canaris, 1983; Zippelius, 2003 38 II 3. magram samarTlis normebi erTmaneTTan
kavSirSi unda idgnen, erTmaneTs ar unda ewinaaRmdegebodnen da adamianTa
Tanacxovrebis funqcionirebad sistemas qmnidnen ( 7).
111 14. Sesabamisi~ samarTlis normis moZebna
nod daalagos. xSirad normebi sakanonmdeblo masalis Sesabamisad
aris dalagebuli, kerZod, samarTlebrivi normebis regulirebis
sagnobrivi sakiTxebisa da socialuri sferoebis mixedviT. moTxo-
vnis, dasjis an kompetenciis da sxv. Sesaxeb normis mosaZebnad sxva
gza ar arsebobs, garda imisa, rom normaTa katalogi iqnas gada-
mowmebuli, romelic Sesabamis masalas awesrigebs. saTanado nor-
mebis moZebna unda moxdes gadasawyveti sakiTxis mixedviT, magali-
Tad, samoqalaqo kodeqsis valdebulebiTi samarTlis an sanivTo
samarTlis nawilSi, mewarmeTa Sesaxeb kanonSi, sisxlis samarTlis
kodeqsSi, adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesaxeb kanonmdeblo-
baSi da a. S.
Cveulebriv SemTxvevebSi, iuristma zustad icis, Tu samarTlis
romel sferosTan aqvs saqme. igi, intuiciurad, zust normas Tu
ara, Sesabamis normaTa katalogs mainc poulobs. sxva SemTxvevebSi
ki, SesaZlebelia, aucilebeli gaxdes, normaTa Sesabamisi katalo-
gis safexurebrivi analizi, romelic nabij-nabij faqtobrivi gare-
moebisa da samarTlebrivi Sedegis SedarebiT xdeba. am gziT, pir-
vel rigSi xdeba ufro didi sferoebis (kerZo samarTali, sajaro
samarTali), xolo Semdgom SedarebiT dabal safexurze mdgom sfe-
roebze gadasvla, (magaliTad, samoqalaqo samarTali, samewarmeo
samarTali, sameurneo samarTali; bolos ki valdebulebiTi samar-
Tali, sanivTo samarTali, saojaxo samarTali), raTa mTlianobaSi
moxdes Sesabamis sferos an sferoebis mosaZebnad yvela im qmede-
bis Semadgenlobis gavla, romelTaganac SesaZlebelia gamomdina-
reobdes saZiebeli samarTlebrivi Sedegi.
swored es aris sworad gagebuli topikuri meTodi.
174
mas
Cven jer kidev interpretaciis sferoSi SevxvdiT, kerZod, raTa
interpretaciis sxvadasxva argumentebi moZebnil da msjelobis
sagnad qceuliyo. aseve, es meTodi gamoiyeneba Sesabamisi norme-
bis interpretaciis winmswrebi Zebnis SemTxvevaSi. mis winapirobas
warmoadgens ukve arsebuli normebis, argumentebisa da codnis ar-
seboba, romelTac sakuTari adgili (Topos) aqvT. am mocemulobidan
xdeba im normis aReba, romelic warmodgenil SemTxvevas Seesaba-
meba. am teqnikas ewodeba per omnes locos tractare. Zvelad Ziebis am pro-
cess im SemTxvevas adarebdnen, rodesac kardakar akakuneben, rom
amiT raRac daadginon. sasamarTlo procesSi rolebis danawileba
swored iqiTken aris mimarTuli, rom sxvadasxva Semadgenlobebi
iqnas gamokvleuli. ase, magaliTad, advokatebs da prokurorebs,
TiToeuls Tavisi Tvalsazrisidan gamomdinare sakuTari wvlili
174
ix. Zippelius, 2003, 39 II.
112 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
Seaqvs imaSi, rom sasamarTlos arc erTi Sesabamisi kanoni da ar-
gumenti mxedvelobidan ar gamorCes.
tipiuri SemTxvevebisaTvis samarTlis Sesabamisi normis mosaZebnad Ca-
moyalibebul iqna garkveuli sqema. ase, magaliTad, rodesac davis sagania
zianis anazRaureba, maT Soris, reabilitirebuli pirisaTvis miyenebuli
zianis anazRaurebis moTxovna, moTxovnis Semadgenlobebi, gansakuTrebiT,
saxelSekrulebo da deliqturi valdebulebiTi samarTlis normebidan ga-
nixileba.
b) sasamarTlo ganxilvis dros, procesualuri ekonomiidan
gamomdinare, Camoyalibda wesi, romlis mixedviTac, pirvel rigSi,
xdeba procesualuri winapirobebis (e.w. sekundaruli, meoradi
normebi _ sekundre Normen) dadgena da mxolod amis Semdeg xdeba
materialur-samarTlebrivi debulebebis (ZiriTadi normebi _ pri-
mre Normen) gamokvleva: mizanSewonilobis TvalsazrisiT, upir-
veles yovlisa, mowmdeba, saqmis ganmxilvel sasamarTlos, zogadad,
xeli miuwvdeba Tu ara gansazRvruli materialur-samarTlebrivi
debulebebis gamoyenebaze, e.i. misi gansjadia Tu ara esa Tu is
samarTlebrivi dava. araekonomiuri iqneboda, Tavdapirvelad ma-
terialur-samarTlebriv normebis gamoyenebadobis Sesaxeb Tavis
mtvreva, Tu Semdeg dadgindeboda, rom Turme sasamarTlos gan-
saxilveli SemTxvevis gadawyvetis kompetencia saerTod ar hqonia.
procesualuri winapirobebis ganxilva garkveuli TanmimdevrobiT mi-
mdinareobs, magram mizanSewonilobis argumentebi gamokvlevis Cveule-
brivi Tanmimdevrobidan gadaxvevis SesaZleblobas iZlevian: Tu martivi
da swrafi SemowmebiT dadgindeba, rom Tundac erTi procesualuri wi-
napiroba ar aris Sesrulebuli, aseT SemTxvevaSi, muSaobis ekonomiidan
gamomdinare, mizanSewonilia, sarCeli am erTi procesualuri winapirobis
Seusruleblobis gamo ar iqnas dasaSvebad cnobili da ar unda moxdes
sxva procesualuri winapirobebis Semowmeba. es procesi Seesabameba, amave
dros, logikis moTxovnebs, rom erTi procesualuri winapirobis ar arse-
bobac ki, miuxedavad imisa, romeli aris es winapiroba, sarCels dauSvebels
xdis.
II. gansjis unaris funqcia
literatura: Bydlinski, 1991, S. 419 f.; Engisch, 1963, S. 14 f., 85; J. Hruschka, Die Konstitution
des Rechtsfalles, 1965.
kidev erTxel SevexoT fuZemdeblur pozicias: yoveli calkeu-
li SemTxvevis amoxsna iwyeba im normebis gansazRvriT, romlebic
savaraudod konkretul SemTxvevas Seesabamebian, maSasadame, ro-
113 14. Sesabamisi~ samarTlis normis moZebna
melTa mimarTac SeiZleba seriozulad iTqvas, rom isini warmodge-
nil SemTxvevas Seexebian. sxva mxridan Tu SevxedavT, saqme exeba
imas, rom konkretuli kazusi, (jer kidev zusti gadamowmebis gare-
Se), warmoadgens gansazRvruli normebis gamoyenebis SemTxvevas.
es mikuTvnebis unari, talanti, SemTxvevis asocireba samarTlis
Sesabamis normebTan, aris gansjis unari, niWi, romelic, rogorc
kanti ambobda, ara damoZRvriT, aramed mxolod varjiSiT viTar-
deba
175
. es aris, Tu gnebavT, filosofiuri dasabuTeba imisa, rom
kargi iuristi ara mxolod ubralo damoZRvriT, aramed, aseve,
amasTan erTad, praqtikuli wvrTnis, e.i. gansjis unaris varjiSis
safuZvelze yalibdeba.
sxvaTa Soris, mikuTvnebis es unari ori mimarTulebiT aviTa-
rebs Tavis qmediTobas. igi ara marto imis saSualebas iZleva, rom
samarTlis normebis erTobliobidan Sesabamisi normebi iqnen ga-
mokveTili, aramed, aseve, ganapirobebs qmedebis konkretuli gare-
moebebis simravlidan samarTlebrivad mniSvnelovani faqtobrivi
garemoebebis gamoyofas. am dros, adgili aqvs sxva garemoebebis
ukana planze gadawevas da, amiT, im SemTxvevas~ warmodgenas, ro-
melic iurists ainteresebs.
maSasadame, iurists esaWiroeba gansjis unaris praqtikuli
gamoyenebis meTodi. Cveulebrivad, normisa da saqmis faqtobri-
vi garemoebebis urTierTdamokidebuleba mimdinareobs imgvarad,
rom orive maTgani gansjis TvalTaxedvis areSia~ (karl engiSi):
arCevanis gakeTeba xdeba etapobrivad, e.i. adgili aqvs umniSvnelo
normebis, interpretaciis variantebisa da faqtobrivi garemoebe-
bis gamoricxvas: Tavdapirvelad umetesad arsebobs daaxloebiTi
warmodgena, romelic SesaZlo normebis did moculobas, inter-
pretaciis ramdenime alternativas da faqtobriv garemoebebs moi-
cavs. amis Semdgom, samosamarTleo gansjis es SesaZlo wanamZRvrebi
TandaTan viwrovdebian: Tavdapirvelad gansaxilvelad warmodge-
nili mTeli rigi normebi am SemTxvevisaTvis Seusabamod iqne-
bian miCneuli. amis Sedegad, viwro arCevanis sferoSi moqceul
normebs Soris xdeba konkretul SemTxvevasTan mimarTebaSi inter-
pretaciis alternativebis formulireba, dazusteba da, hermenoi-
tikuli gansjis Sedegad, saboloo arCevanis gakeTeba. meore mxriv,
faqtobrivi garemoebebis simravlidan mxolod mniSvnelovani~,
(e.i. sainterpretacio normis qveS subsumirebadi), garemoebebis
gamoyofa xdeba. mTeli am procesis msvlelobaSi SenarCunebulia
normisa da faqtobrivi garemoebebis urTierTkavSiri. ase, rom am
175
I. Kant, Kritik der reinen Vernunf, 2. auf. (1787), S. 171 f.
114 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
dros konkretuli garemoebebic gansazRvraven, ra mimarTulebiT
viTardeba normis interpretacia ( 16 II), xolo, Tavis mxriv, sain-
terpretacio normac mniSvnelovania imis gadasawyvetad, Tu ro-
meli garemoebebi warmoadgenen sabolood relevanturs.
15. faqtis sakiTxi
I. faqtobrivi sakiTxi da samarTlebrivi sakiTxi
literatura: rogorc miTiTebulia 16-Si; H. E. Henke, Die Tatfrage, 1966, S. 138 f.;
ders., Rechtsfrage oder Tatfrage, ZZP 81 (1968), S. 196 f., 321 f.; G. Mitsopoulos, Die Unterschei-
dung zwischen Tatfrage und Rechtsfrage, ZZP 81 (1968), S. 251 f.; ders., Zur rechtlichen Bestim-
mung des Tatsachenbegrifs, in: Studi in onore di Tito Carnacini, 1984, II S. 441 f.; R. Nierwetberg,
Die Unterscheidung von Tatfrage und Rechtsfrage, JZ 1983, S. 237 f.; W. A. Scheuerle, Beitrge zum
Problem der Trennung von Tat- und Rechtsfrage, AcP 157 (158/59), S. 1 f.
pozitiuri samarTlis gamoyeneba, rogorc wesi, xdeba im gziT,
rom adgili aqvs qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis sainter-
pretacio niSnebis (t) warmodgenil SemTxvevaze, maSasadame, faq-
tobriv garemoebebze (s), subsumcias. magram xSirad Tavis sakanonm-
deblo redaqciaSi qmedebis ZiriTadi Semadgenloba TviTon ar
Seicavs yvela im niSans, romelic aucilebelia, rom es Semadgen-
loba uSualod iqnas gamoyenebuli faqtobriv garemoebebze. faq-
tobriv garemoebebze uSualod gamoyenebadi qmedebis Semadgen-
lobis aseTi niSnebi, rogorc wesi, mocemulia mxolod qmedebis
Semadgenlobis sxva ganmvrcobiT debulebebSi ( 6).
Tu gavixsenebT 6-Si mocemul debulebebs, vnaxavT, rom ama Tu im sa-
kanonmdeblo cnebam SeiZleba migviyvanos sxva ganmvrcobi normis gamoye-
nebamde. ase, magaliTad, germaniis samoqalaqo kodeqsSi ( 823 I) mocemul
sakuTrebis cnebas mivyavarT sxva normis ( 958 I) gamoyenebamde. analo-
giur situaciaSi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis Sinaars
mivyavarT 190-e muxlis gamoyenebamde: Tu piri mflobelobaSi iRebs upa-
trono moZrav nivTs, igi iZens sakuTrebas nivTze, Tuki misi miTviseba ka-
noniT ar aris akrZaluli, an Tu miTvisebiT ar aris darRveuli im piris
uflebebi, romelsac am nivTis miTvisebis ufleba hqonda. mflobelobas
gansazRvravs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 155-e muxli: mflobe-
loba warmoiSoba nivTze faqtobrivi batonobis nebiTi mopovebiT. am ma-
galiTiT Cans, rom garkveuli sityvebi aRniSnaven garegnulad aRsaqmel
faqtebs (nivTi) da Sinagan faqtebs (adamianis nebas, flobdes nivTs). amas
SeiZleba daematos interpretaciis kiTxvebi, kerZod, ra Sinaarsis Semcve-
lia sityva faqtobrivi batonoba.
115 15. faqtis sakiTxi
xSirad iuristebi qmedebis Semadgenlobis sakanonmdeblo
niSnebs ganmartaven ara mxolod iseTi samarTlebrivi cnebebiT,
romlebic faqtebs aRniSnaven, aramed am cnebebsa da masTan dakav-
Sirebul faqtobriv garemoebebs azrovnebaSi iyeneben rutinulad
ise, rom maT Sesaxeb arc msjeloben.
ase, magaliTad, mosamarTle, romelic qurdobis saqmes ganixilavs, yo-
velTvis ar gamokveTavs xazgasmiT, Tu romeli faqtobrivi garemoebebi
unda arsebobdes, rom ama Tu im pirovnebas nivTze sakuTreba gaaCndes da
Tu ratom aris nivTi qurdisTvis sxvisi (saqarTvelos sisxlis samarT-
lis kodeqsis 177-e muxli, iseve, rogorc germaniis sisxlis samarTlis
kodeqsis 242). Tumca, Tu es sakiTxi, ama Tu im SemTxvevaSi, gadamwyvet
mniSvnelobas TamaSobs, maSin mosamarTle iZulebulia, am samarTlebriv
cnebebs bolomde mihyves da maT qveS moaxdinos faqtobrivi garemoebebis
subsumcia. Cven vnaxavT, rom am wesidan arsebobs gamonaklisic.
yoveli kiTxva, romelic samarTlebrivi daskvnis mTavar winada-
debas (wanamZRvars) exeba, warmoadgens samarTlebriv sakiTxs. mas
ekuTvnis ara mxolod qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis in-
terpretacia, aramed, aseve, misi srulyofisa da dazustebisaTvis
gamoyenebuli ganmvrcobiTi normebi. faqtobrivi sakiTxi exeba
imas, Tu ramdenad moiazrebian warmodgenili faqtobrivi garemoe-
bebi srulyofili da dazustebuli mTavari winadadebis (wanamZR-
vris) qveS. samarTlebriv sakiTxebsa da faqtobriv sakiTxebs
Soris gakeTebuli es gamijvna ar gamoricxavs, rom gamosayenebeli
mTavari winadadeba (wanamZRvari) gaazrebul da dazustebul iqnas
konkretul faqtobriv garemoebaTa WrilSi, vidre moxdeba maTi
subsumcia mTavari winadadebis qveS ( 16 II).
samarTlebrivi wanamZRvari, SesaZlebelia, yovelTvis ar aixs-
nas wminda faqtobrivi cnebebiT, e.i. iseTi cnebebiT, romelTac
ara aqvT normatiuli Sinaarsi. ra xdeba im SemTxvevaSi, magaliTad,
roca kanoni gansazRvravs, rom garkveuli normatiuli warmodge-
nebi winaswar arseboben? amisaTvis ganvixiloT Semdegi ori maga-
liTi: xelSekrulebis dadebis winapiroba, (minimum Tavisi ZiriTadi
tipis mixedviT), gulisxmobs mxareebis mier valdebulebis aRebis
nebis arsebobas. an: visac surs nivTis miTviseba, unda surdes misi
daufleba, rogorc misi sakuTaris. es moicavs, agreTve, war-
modgenas imis Sesaxeb, rom sxva pirebs ar mieceT nivTis mflo-
belobis an misi dazianebis SesaZlebloba da sxv. samarTlebrivi
SekiTxva (mTavari winadadebis interpretacia), aseT SemTxveva-
Si, Semdegnairad JRers: ra Sinaarsis matarebeli SeiZleba iyos
116 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
is normatiuli warmodgenebi, romelTac samarTlebrivi Sedegebi
ukavSirdeba? faqtobrivi sakiTxia, Tu ramdenad Seesabameba es
warmodgenebi, aseve, Cveulebrivi adamianebis Sexedulebebs.
gansakuTrebiT rTulia samarTlebrivi da faqtobrivi sakiTxe-
bis urTierTgamijvna SefasebiTi cnebebis gamoyenebis dros. es
problema qvemoT ufro konkretulad iqneba ganxiluli ( 16 II).
II. faqtobrivi garemoebebis dadgena
rogorc wesi, sasamarTlo dadgenili faqtebis mimarT iyenebs
samarTlis normebs.
a) faqtebs warmoadgenen ara mxolod gareganad aRqmadi sag-
nebi, aramed, aseve, konkretuli fsiqikuri procesebi, magaliTad,
mokvlis qvenagrZnobis warmoSoba an sxvisi sicocxlis mospobis
gadawyveta, romelic, rogorc konkretuli movlena, droSi gansa-
zRvrulia.
aseve, RirebulebaTa Sesaxeb umravlesobis konsensusunarian warmodge-
nebs aqvT faqtobrivi komponentebi: es mdgomareobs imaSi, rom gansazR-
vruli Sinaarsobrivi mxaris Sesaxeb SefasebiTi poziciebi xorcieldeba
umravlesobis mier, magaliTad, SesaZlebelia, maTi dadgena azris gamoki-
Txvis Sedegad
176
. isini SeiZleba, mniSvnelovani gaxdnen, rogorc faqto-
brivi sakiTxi ( 16 II). mTavar rols ki, isini TamaSoben, jer kidev, samarT-
lebrivi wanamZRvris dazustebis dros, romlis interpretaciaSi isinic
monawileoben ( 4 II g; 10 IV).
magram rogor xdeba martivi faqtebis dadgena? yovelgvari
empiriuli WeSmaritebis dadgenis safuZvels warmoadgens indivi-
dualuri, uSualo aRqmebi. magram calkeuli aRqmis Sedegad mxo-
lod maSin xdeba saimedo gamocdilebis SeZena, rodesac es aRqma
gamocdilebiT miRebul sxva garemoebebTan arawinaaRmdegobriv
kavSirSia.
177
amiT gansxvavdeba igi movlenaTa Sesaxeb mcdari war-
modgenebisagan. ase, magaliTad, sxvadasxva aRqmebis urTierTkavSi-
ridan (epizoduri aRqmebis konspeqturi kontrolidan) gamomdi-
nareobs, rom wyalSi naxevrad Cadebuli joxi moRunuli ar aris,
rogorc es Tvals erTi SexedviT eCveneba.
b) miuxedavad imisa, rom yovelgvari empiriuli WeSmaritebis
dadgenis safuZvels gamocdilebis monacemebis uSualod dadgena
warmoadgens, ar aris savaldebulo, nebismieri empiriuli faqti,
176
Zippelius, 2003, 5 III; 21 II.
177
R. Zippelius, Der schwankende Boden der Vorstellungen, JZ 2004, S. 880.
117
romelic eqvemdebareba Sefasebas, am saxiT uSualod iqnas konsta-
tirebuli. is SeiZleba, aseve, gamomdinareobdes sxva faqtebidan,
kerZod, uSualo aRqmebidan, romlebic kavSirSi arian empiriulad
dasabuTebad gamocdilebis wesebTan. Tu erT faqtsa s
1
(magaliTad,
quCebi, saxuravebi da sxv. aris sveli) da meore faqts s
2
(wvima)

So-
ris arsebobs kanonzomieri kavSiri, maSin SesaZlebelia, rom erT-
erTi maTganis arsebobis SemTxvevaSi (mag. quCebi, saxuravebi da
sxv. aris sveli) dadgindes, rom meore faqtic saxezea an saxeze
iyo (rom iwvima). am meTodiT adgens, magaliTad, istorikosi mo-
nacemebs im adamianis Sesaxeb, romelmac Tixis WurWeli daamzada
da WurWlis damzadebis teqnikis Sesaxeb. analogiuri saxiT xde-
ba, aseve, sasamarTlos winaSe indiciuri
178
, arapirdapiri mtkice-
bulebebis wardgena. aqac, umTavresad, saqme exeba farTo gagebiT
istoriuli, e.i. iseTi movlenebis dadgenas, romelTac adgili
hqonda warsulSi.
aseT msjelobas mivyavarT im Sedegamde, rom sasamarTlos
winaSe wardgenili yoveli mtkicebuleba, mkacri gagebiT, indi-
ciuri xasiaTisaa. am sityvis xsenebis dros, upirveles yovlisa,
vfiqrob T Semdegi saxis magaliTebze: gardacvlil e.-s TavSi na-
povnia pistoletis tyvia. tyvia atarebs im pistoletis kvals,
romelic ekuTvnis f.-s. aqedan, mosamarTle, gamocdilebis gansa-
zRvruli wesebis mixedviT, garkveuli albaTobiT, adgens, rom e.
moklulia f.-s mier.
ufro rTul SemTxvevebSi kriminalisti xSirad ayenebs ramde-
nime hipoTezas, e.i., movlenaTa SesaZlo ganviTarebis ramdenime
models, romelTaTvisac xdeba ukve cnobili faqtobrivi gare-
moebebis mikuTvneba gamocdilebis wesebis mixedviT (magaliTad,
SesaZlebelia, rom f.-m TviTon ki ar esrola, aramed mas pisto-
leti am qmedebis Casadenad mopares da Semdeg isev iq dades, sai-
danac aiRes). am SemTxvevaSi, mizans warmoadgens damatebiTi mo-
nacemebis mopoveba, romlebic romelime hipoTezas uaryofen an
daadastureben, vidre sabolood mxolod erTi hipoTeza ar dar-
Ceba, romelic, rogorc SemTxvevis dadgenis erTaderTi SesaZlo
modeli, gamocdilebis kanonebze dafuZnebul urTierTkavSirs
daamyarebs dadgenil faqtebs Soris. Tu es modeli uSualod qme-
debis SemadgenlobisaTvis mniSvnelovan faqtobriv garemoebas,
(magaliTad, f.-s mier Cadenili qmedeba, rac gamoixata mkvlelo-
178
iurisprudenciaSi arapirdapiri mtkicebulebebs uwodeben indiciebs _
[laT. Indicium] _ miniSneba, miTiTeba _ rodesac erTi faqtis arsebobidan
gamomdinareobs meore faqtis arseboba (l.T.)
15. faqtis sakiTxi
118 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
baSi), rogorc conditio sine qua non
179
Seicavs, maSin es modeli indi-
ciebis meSveobiT damtkicebulia. rogorc wesi, praqtikaSi xdeba
imis dadgena, rom esa Tu is faqtobrivi garemoeba, normaluri
adamianuri SexedulebiT, ar SeiZleba ignorirebul iqnas, radgan
mis gareSe Sedegi ar dadgeboda. maSasadame, Serlok holmsis saq-
mianoba, mecnierebis zogadi Teoriis TvalsazrisiT, warmoadgens
empiriul-mecnieruli hipoTezebis dayenebisa da gamocdis pro-
cess. fizikisagan gansxvavebiT, maT sagans ar warmoadgens zogadi
kanonzomierebebi, aramed, iseve rogorc istoriul mecnierebaSi,
movlenaTa konkretuli ganviTareba da faqtebi. saqme exeba ara
zogad, aramed singularul
180
hipoTezebs.
181
TviT mtkiceba mowmis Cvenebis mixedviT, mkacri gagebiT, miuxe-
davad gansxvavebuli procesualuri enobrivi gamoxatvisa, war-
moadgens arapirdapir (indiciur) mtkicebulebas (Indizienbeweis). am
SemTxvevaSic, mosamarTle erTi faqtidan s
1
, (saxeldobr, mowmis
Cvenebidan), empiriuli wesebis safuZvelze, (rom mowme, met-nakle-
bad didi albaTobiT, imas gadmoscems, rac faqtobrivad moxda),
axdens sxva faqtobrivi garemoebis s
2
, (kerZod, TviT gadmocemuli
movlenis), arsebobis dadgenas. aseve, rasac sxva adamianebi grZno-
ben an fiqroben, SeiZleba mxolod aRqmadi gamonaTqvamebidan da
garemoebebidan gamomdinareobdes.
zogierT SemTxvevaSi, mosamarTles SeuZlia, qmedebis Semadgen-
lobisaTvis mniSvnelovani (e.w. subsumirebadi) faqtebi, yvela va-
riantSi, Tavadac uSualod aRiqvas. mas SeuZlia, magaliTad, da-
TvalierebiT daadginos, rom mosarCelis miwis nakveTze adgili
aqvs mezobeli nakveTidan Semawuxebeli sunis an xmauris zemo-
qmedebas, rac gaTvaliswinebulia saqarTvelos samoqalaqo kodeq-
sis 175-e muxlis pirveli nawiliT, iseve rogorc germaniis samoqa-
laqo kodeqsiT ( 906 I).
179
conditio sine qua non _ mizezobrivi kavSiris Teoriis laTinuri saxelwodeba,
romelic gamoiyeneba sisxlis samarTalSic. es niSnavs, rom nebismieri piro-
ba mizezobriv kavSirSia SedegTan da am SedegisaTvis TanabarmniSvnelovans
warmoadgens, Tu dadgindeba, rom am pirobis gareSe Sedegi am konkretuli
formiT ar dadgeboda (mizezobriobis e.w. pirobaTa Teoria (l.T.)
180
laT. singularis _ calkeuli, gansakuTrebuli (l.T.)
181
V. Kraf, Erkenntnislehre, 1960, S. 246 f.
119
III. sasamarTlos mier faqtobrivi garemoebebis dadgena
literatura: O. Jauernig, Zivilprozerecht, 28. Auf. (2003), 25, 49 f.; H. J. Musielak/M.
Stadler, Grundfragen des Beweisrechts, 1984; C. Roxin, Strafverfahrensrecht, 25. Auf. (1998),
15, 24 f.; Vogel, 1998, 2; T. Wrtenberger, Verwaltungsprozerecht, 1998, Rdn. 566, 573 f.
a) samarTlis norma, saidanac iuridiulad moqmedi samarTle-
brivi Sedegi gamomdinareobs, SeiZleba mxolod maSin iqnas gamoye-
nebuli, rodesac am normaSi mocemuli qmedebis Semadgenlobis
niSnebi ganxorcielebulia~. es niSnavs, rom arsebobs qmedebis ama
Tu im Semadgenlobis TiToeuli niSnis qveS subsumirebadi faqto-
brivi garemoeba. Tumca es debuleba saWiroebs dazustebas: mosa-
marTlem unda icodes, Tu romeli pirobebis arsebobis SemTxvevaSi
SeiZleba esa Tu is faqtobrivi garemoeba dadgenilad CaiTvalos,
gansakuTrebiT, ra xarisxiT unda iyos igi darwmunebuli, raTa
man faqti dadgenilad miiCnios. aseve, ra saSualebebiT unda Ca-
moiyalibos man rwmena am faqtebis arsebobis Sesaxeb da, upirveles
yovlisa, vin unda warmoadginos da daamtkicos es faqtobrivi ga-
remoebebi. yvela es kiTxva saWiroebs normatiul pasuxs. mokled,
mosamarTles sWirdeba operaciis wesebi, romlebic mas miuTiTe-
ben, Tu ra pirobebis arsebobis SemTxvevaSi SeuZlia mas faqto-
brivi garemoebebi mocemulad CaTvalos da Sesabamisi samarTlis
normis qveS misi subsumcia moaxdinos. mxolod maSin, roca es saki-
Txi mowesrigebulia, mosamarTles aqvs srulyofili miTiTeba imis
Sesaxeb, amtkicos, Tu romeli wanamZRvrebis arsebobisas SeuZlia
mas samarTlebrivi Sedegi gamoiyenos an uari Tqvas mis gamoyene-
baze. sasamarTlos mier faqtobrivi garemoebebis dasadgenad, Zi-
riTadad, gamoiyeneba Semdegi operaciis wesebi:
pirvel rigSi, ismis kiTxva, Tu vis awevs faqtobrivi garemoe-
bebis warmodgenisa da damtkicebis tvirTi. pasuxi SeiZleba iyos,
rom TviT sasamarTlo valdebulia, sakuTari iniciativiT izru-
nos saqmisaTvis mniSvnelovani faqtobrivi garemoebebis gamokvle-
vaze. es sagamoZiebo principi
182
, (aseve, SeiZleba ewodos mokvlevis
principi, inkviziciurobis principi, oficialobis principi
183
),
182
sagamoZiebo principi gansxvavdeba dispoziciurobis principisagan, ro-
melic gamoiyeneba samoqalaqo samarTalSi. kontinentalur-evropuli
sistemisagan gansxvavebiT, sagamoZiebo principi anglo-amerikul samarT-
lebriv sistemaSi, aseve, ar gamoiyeneba TviT sisxlis samarTlis procesSic
ki, vinaidan igi wminda SejibrobiTobis safuZvelze mimdinareobs (l.T.).
183
laT. ofcium _ sajaro; laT. inquisitio _ gamoZieba, dakiTxva. oficialobis an
inkviziciis principi aris procesualuri principi, romlis mixedviTac,
sasamarTlos SeuZlia gamoikvlios faqtebi sakuTari uflebamosilebis
safuZvelze. amis sawinaaRmdegoa SejibrobiTobis principi (l.T.).
15. faqtis sakiTxi
120 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
upirveles yovlisa, gamoiyeneba sisxlis samarTlisa da adminis-
traciuli, iseve, rogorc konstituciuri samarTalwarmoebis
procesSi. amis sawinaaRmdegod, samoqalaqo samarTlis procesi
SejibrobiTobis principiT xelmZRvanelobs: mxareebi valdebulni
arian, rogorc wesi, konkretuli faqtebis dasamtkiceblad war-
moadginon mtkicebulebebi da sasamarTlo am faqtebis arsebobaSi
daarwmunon.
faqtobrivi garemoebebis dasadgenad, aseve, sainteresoa, Tu
ra saSualebebiT xorcieldeba (qmedebis SemadgenlobisaTvis uSua-
lod an SualobiTad mniSvnelovani) am faqtebis warmodgena. dRe-
vandeli procesualuri samarTlis wyaroebi aseTia: Semecnebis
saSualebebi, romlebic am faqtobriv garemoebebs sazogado aRq-
misaTvis xelmisawvdoms an sxvagvarad sajaros xdian (magaliTad,
rom erTi kviris win sasamarTlos mdebareobis adgilas Zlieri
yinva iyo); garda amisa, faqtebi, romlebic sasamarTlosTvis cno-
bilia (kerZod, mosamarTlis adreuli saqmianobidan), aseve, mxare-
Ta, gansasjelis da mowmeTa Cvenebebi, eqspertizis Sedegebi, mtki-
cebulebaTa gamokvlevisa da warmodgenili dokumentebis Sinaarsi.
Tu, empiriuli wesebis Tanaxmad, saeWvoa, rom dadgenili faqto-
brivi garemoebis s
1
safuZvelze SesaZlebelia qmedebis Semadgenlo-
bisaTvis uSualod mniSvnelovani sxva faqtis s
2
damtkiceba, aseT
SemTxvevaSi, mosamarTles SeuZlia, miiRos eqspert-specialistis
saTanado axsna-ganmarteba.
aseve, saintereso sakiTxia, Tu ra xarisxia aucilebeli faqte-
bis sarwmunoobis misaRwevad. am kiTxvis ufro zusti formulire-
ba SeiZleba Semdegnairad: ra xarisxis albaToba unda arsebobdes,
rom (uSualod qmedebis SemadgenlobisaTvis mniSvnelovani) faqti
dadgenilad iqnas miCneuli, raTa sasamarTlom igi subsumciauna-
rianad CaTvalos? samarTali SeiZleba albaTobis met an nakleb xa-
risxTan iyos dakavSirebuli. Tumca am SemTxvevaSic samarTliano-
bis sub specie ar aris Tavisufali. uxeSi usamarTloba iqneboda, Tu
piris dasja moxdeboda arasakmarisi faqtobrivi mtkicebulebebis
an mxolod ubralo eWvis safuZvelze. mxolod iseT samarTalwar-
moebaSi, romelic, (rogorc es samoqalaqo samarTlis procesSia),
individualuri interesebis dacvas emsaxureba da, amasTan, igi mxa-
reTa dispoziciurobis safuZvelze xorcieldeba, SesaZlebelia,
mosamarTle, gansazRvrul SemTxvevebSi, Tavisufali iyos valde-
bulebisagan, samarTlebrivad mniSvnelovani faqtobrivi garemoe-
bebis arsebobis Sesaxeb Sinagani rwmena Camoiyalibos: kerZod, ase-
Ti valdebuleba ar arsebobs maSin, rodesac procesualuri mxaris
121
mier faqtobrivi garemoebebis mtkicebas TviT mowinaaRmdege mxare
daeTanxmeba an uaryofis gareSe miiRebs (germaniis samoqalaqo
saproceso kodeqsis 138 III, 288). sxva SemTxvevebSi SeiZleba,
gamarTlebuli iyos, rom gadawyvetileba ubralo sarwmunoobas
emyarebodes, e.i. keTilsindisierad dasabuTebul SesaZleblobas,
rom saxezea samarTlebrivad mniSvnelovani faqtobrivi garemoe-
bebi. albaTobis es xarisxi, SesaZlebelia, sakmarisi iyos gark-
veuli winaswari gadawyvetilebebisaTvis, romlebic monawileebs
araviTar uSualo zians ar ayeneben, (magaliTad, mowmis ufleba,
uari ganacxados Cvenebis micemaze an mosamarTlis acileba), an
gansazRvruli sumaruli procesisaTvis, romlis Sedegebic dadge-
nili samarTlebrivi procedurebiT gadamowmebas eqvemdebareba.
aseT SemTxvevebis garda, samoqalaqo samarTlis procesSi mxolod
iseTi faqtebi iTvleba damtkicebulad, rodesac saxezea maTi ar-
sebobis SesaZlo maqsimaluri albaToba. magram, radgan istoriuli
faqtebis ( 15 II b) utyuarad damtkicebis garantia TiTqmis ar ar-
sebobs, saWiroa, minimum, aseT utyuarobis absolutur xarisxTan
miaxloeba, maSasadame, sarwmunoobasTan axlos mdgomi albaToba
(an Sicherheit grenzende Wahrscheinlichkeit).
Tu ramdenad arsebobs albaTobis aucilebeli xarisxi, wydeba
mosamarTlis mier mtkicebulebaTa Sinagani rwmeniT Tavisufali
Sefasebis safuZvelze. (aRniSnuli Tvalsazrisi mocemulia germa-
niis samoqalaqo saproceso kodeqsis 286-sa da sisxlis samarT-
lis saproceso kodeqsis 261-Si, iseve rogorc saqarTvelos sa-
moqalaqo saproceso kodeqsis 105-e muxlsa da sisxlis samarTlis
saproceso kodeqsis me-19 muxlSi). es niSnavs, rom mosamarTle,
ZiriTadad, ar aris damokidebuli mtkicebulebaTa Sefasebis
wesze, romelic mas daavaldebulebda, rom gansazRvruli pirobe-
bis arsebobis SemTxvevaSi, faqtobrivi garemoeba damtkicebulad
CaeTvala. maSin, rodesac adreuli procesualuri samarTali ai-
Zulebda mosamarTles, rom, magaliTad, gansasjelis aRiarebiTi
Cveneba imis sakmaris mtkicebulebad mieCnia, rom man danaSauli
Caidina, dRes mosamarTle uflebamosilia, TviTon gadawyvitos
aseTi aRiarebis sarwmunoobis sakiTxi.
b) es operaciis wesebi _ gansakuTrebiT, mtkicebulebebisa
da mtkicebis tvirTis Sesaxeb, warmoadgenen, (sxvaTa Soris, sadao
Tvalsazrisis mixedviT), samarTlis gamoyenebis normebs, kerZod,
isini ganekuTvnebian im normaTa kategorias, romlebic samarTlis
aRsrulebis formisa da Sinaarsis gansazRvras emsaxurebian, (e.i.
warmoadgenen meorad normebs _ Sekundrnormen, 2).
15. faqtis sakiTxi
122 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
samarTlis zogierTi norma, materialur-samarTlebrivi (primr) qcevis
wesebTan erTad, Seicavs, aseve, procesualur-samarTlebriv komponentebsac.
aseT normebs warmoadgenen, magaliTad, samoqalaqo-samarTlebrivi normebi,
romlebic Sinaarsobrivad mxareebs Soris mtkicebis tvirTis ganawilebaze
miuTiTeben. davuSvaT, rom kanonmdebelma movalis mier vadis gadacile-
bis gamo zianis anazRaurebis moTxovna im pirobiT gansazRvra, rom movale
am garemoebis mimarT pasuxismgebelia. aseT SemTxvevaSi, kanonmdebels aqvs
formulirebis ori SesaZlo varianti: igi moTxovnis warmoSobis winapi-
robad movalis pasuxismgeblobas adgens (formulireba 1) an igi asaxelebs
movalis arabraleulobas, rogorc moTxovnis warmoSobis damabrkolebel
garemoebas (formulireba 2), rogorc es gaTvaliswinebulia germaniis samo-
qalaqo kodeqsis 286 IV, iseve, rogorc saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis
401-e muxlSi. wminda materialur-samarTlebrivi TvalsazrisiT, (e.i. qcevis
pirveladi primr wesebisaTvis), orive formulireba logikurad sruliad
TanabarmniSvnelovania, magram procesualuri gamoyeneba, am gansxvavebuli
formulirebebis saSualebiT, SesaZlebelia, sxvadasxvagvarad warimarTos.
amisaTvis kanonmdebels SeuZlia, xazgasmiT an usityvod, zogadi operaciis
wesi SemoiRos: mosamarTlem qmedebis Semadgenlobis niSani da masTan da-
kavSirebuli samarTlebrivi Sedegi mxolod maSin unda daadginos, Tu mis-
Tvis sarwmuno gaxdeba, rom qmedebis Semadgenlobis es niSani ganxorcielda.
Tu darCa procesualuri eWvi imis Sesaxeb, pasuxismgebelia Tu ara movale
vadis gadacilebisaTvis, pirveli formulirebis SemTxvevaSi, es garemoeba
kreditoris sazianod moqmedebs, radgan erT-erTi pozitiuri winapiroba
ar aris Sesrulebuli. meore formulirebis SemTxvevaSi, eWvi moqmedebs
movalis sazianod, radgan ar aris sarwmunod damtkicebuli, rom saxezea
moTxovnis warmoSobis damabrkolebeli garemoeba. maSasadame,samarTlis
normis gamoxatvis SesaZlo enobriv formulirebebs, romlebic qcevis pir-
veladi (primr) wesisaTvis logikura d TanabarRirebulia, SeiZleba, proce-
sualurad gansxvavebuli funqcia hqondeT.
16. subsumcia da interpretaciis sivrce
literatura: Engisch, 1963, S. 22 f. 86 f.; Looschelders/Roth, 1996, S. 89 f., Ot, 1979, S. 93 f.
I. iuridiuli silogizmi
184
literatura: W. Scheuerle, Rechtsanwendung, 1952, S. 148 f.
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 304-e muxlis me-2
nawili adgens: `tyis (t
1
)... dazianeba an ganadgureba (t
2
) cecxlis wa-
kidebiT (t
3
)... isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT oTxidan rva
wlamde. kodeqsis me-9 muxlis Tanaxmad, aRniSnuli danaSauli ga-
nekuTvneba ganzrax (t
4
) danaSaulTa kategorias. davuSvaT, rom
184
silogizmi _ [berZ. syllogismos] _ ori msjelobidan gakeTebuli daskvna zoga-
didan gansakuTrebulze (l.T.)
123 16. subsumcia da interpretaciis sivrce
pirma 10 ha. farTobis tye (s
1
) codniTa da nebelobiT (s
4
) cecxlis
wakidebiT (s
3
) gaanadgura (s
2
). am SemTxvevaSi, qmedebis sakanonmde-
blo Semadgenlobis yvela abstraqtuli niSani (t
1
, t
2
da a.S.) ganxor-
cielda misi Sesabamisi faqtobrivi garemoebiT (s
1
, s
2
da a.S.). SeiZle-
ba iTqvas, rom SesaZlebelia, dadgindes qmedebis sakanonmdeblo
Semadgenlobis TiToeuli niSnis Sesabamisi faqtobrivi garemoeba,
romlis subsumcia am niSnis qveS unda moxdes. maSasadame, kanoniT
gansazRvruli samarTlebrivi Sedegi SeiZleba gamoyenebul iqnas
warmodgenili faqtobrivi viTarebis mimarT.
rodesac vambobT, rom unda moxdes konkretuli faqtobrivi
viTarebis subsumcia qmedebis abstraqtuli sakanonmdeblo Se-
madgenlobis qveS, sqematurad vayalibebT iuridiul azrs lo-
gikuri daskvnis formiT (modus ponen). am daskvnis mTavari wina-
dadeba (pirveli wanamZRvari) ase JRers: Tu winapirobebi t
1
, t
2
, t
3
,...
ganxorcieldeba, maSin moqmedebs samarTlebrivi Sedegi R, Sem-
degi meore logikuri wanamZRvari ki, aseTia: winapirobebi t
1
, t
2
,
t
3
,... ganxorcieldebian konkretuli faqtobrivi garemoebebis s
1
, s
2
,
s
3
, meSveobiT. sabolood, daskvna Semdegnairad Camoyalibdeba:
maSasadame, konkretuli faqtobrivi garemoebebisaTvis s
1
, s
2
, s
3
,
moqmedebs samarTlebrivi Sedegi R.
magram Cndeba eWvi, saerTod, ramdenad SesaZlebelia, Tu mka-
crad miudgebiT, faqtobrivi garemoebebis (rogoricaa s
1
, s
2
da a.S.)
abstraqtuli cnebebis qveS (t
1
, t
2
da a.S.) subsumcia
185
. subsumcia
niSnavs identurobis dadgenas. am gagebiT, SesaZlebelia specia-
luri cnebis zogadi cnebis qveS subsumcia, magaliTad, ZuZum-
wovara cxovelis cnebis (cnebis Semdegi niSnebiT m
1
, m
2
, m
3
, m
4
, m
5
,
m
6
, m
7
) cocxali arsebis cnebis (cnebis Semdegi niSnebiT m
1
, m
2
, m
3
,
m
4
) qveS subsumcia. maSasadame, specialuri cneba Seicavs zogadi
cnebis yvela niSans, (amitom arsebobs am niSnebis identuroba), da
damatebiT kidev gansakuTrebul niSnebs, (romelTac diferentia specifca
ewodebaT). magram raSi unda mdgomareobdes cnebasa da konkretul
faqtobriv garemoebas Soris identuroba?
davuSvaT, rom sagzao moZraobis wesi krZalavs erT-erT sacxo-
vrebel ubanSi signalis micemas. Tu mZRoli daasignalebs, maSin
es faqtobrivi xmauri Seesabameba akustikur aRqmas, romelsac
akrZaluli signali ewodeba ( 4 I). maSasadame, am Sesabamisobis
SemTxvevaSi, adgili aqvs semantikurad dadgenil identurobas.
185
Sdr. Engisch, 2005, S. 63.
124 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
aseve, RirebulebaTa aRmniSvneli saxelebi SesaZlebelia, asrulebdnen
Suamavlis funqcias zogad warmodgeniT Sinaarsebsa da qmedebis konkre-
tul Semadgenlobas Soris: magaliTad, qmedebis cnebasa da aseTi qmedebis
gamomxatvel faqtobriv garemoebas Soris. am sakiTxs qvemoT konkretulad
SevexebiT.
II. dakonkreteba: interpretacia Tu subsumcia?
literatura: Engisch, 2005, S. 64 f.; Hassemer, rogorc miTiTebulia 12-Si; K. Hel-
berg, Legitimationskriterien der Rechtsprechung, in: N Achterberg (Hrsg.), Rechtsprechungsleh-
re, 1986, S. 227 f.; A. Kaufmann, Analogie und Natur der Sache, 2. Auf. (1982), S. 37 f.; ders.,
1999, S. 73 f.; Maschke, 1993, S. 131 f., 201 f.; Vogel, 1998, 9 I.
davuSvaT, rom cecxlis wakidebis Sedegad ganadgurda Tavisu-
fal bunebaSi aRmocenebuli daaxloebiT 50 patara zomis xe. Cn-
deba kiTxva: SesaZlebelia Tu ara, rom 50 xe miCneul iqnas tyed?
es imas niSnavs, rom unda dadgindes, tyis cnebis qveS SesaZlebe-
lia Tu ara am raodenobis xeebis subsumcia? maSasadame, rogorc
gavrcelebuli pozicia miuTiTebs, mdgomareobs Tu ara mTavari
problema subsumciaSi? konkretuli faqtobrivi viTareba dadge-
nilia. Tu tyis cneba, rogorc mTavari winadadebis (pirveli wa-
namZRvris) niSani, dadgenilia, maSin ismis kiTxva: Sefasdeba Tu
ara cecxlis wakidebis Sedegad ganadgurebuli xeTa raodenoba,
kanonis gagebiT, tyed? es sakiTxi unda gadawydes mTavar winada-
debasa da faqtobriv viTarebas Soris identurobis dadgenis gziT.
magram aseT formalur kavSirs hermenoitikuli problemebiTa da
aseTi saxis gadawyvetilebebiT ver davtvirTavT. maSasadame, aseTi
azrobrivi stili aSkarad arasworia.
sinamdvileSi, es aris ara subsumciis, aramed interpretaciis
problema: ramdenad SesaZlebelia, warmodgenili saxiT, xeTa rao-
denoba, (Tavisi tipis mixedviT), kanonis mniSvnelobiTi moculo-
bis arealSi tyis cnebis qveS moviazroT ( 12 I g). amiT sakiTxi,
SesaZlebelia Tu ara es cneba warmodgenil SemTxvevaze iqnas ga-
moyenebuli, formulirebulia rogorc interpretaciis problema.
es exeba samarTlebriv mTavar winadaadebas. gadawyvetileba aseT
SemTxvevaSi SeiZleba iyos, rom, patara Tavisufal bunebaSi aRmo-
cenebuli, daaxloebiT 50 norCi xec warmoadgens tyes saqarTve-
los sisxlis samarTlis kodeqsis 304-e muxlis me-2 nawilis gage-
biT. magram, radgan aseTi gadawyvetileba samarTlebriv mTavar
winadadebas da ara ubralod konkretul faqtobriv viTarebas an
mis subsumcias exeba, SesaZlebelia, man, aseve, sxva msgavsi saxis
SemTxvevebisaTvis momavalSi mniSvneloba SeiZinos. amitom aris
125
mniSvnelovani, rom es azri saxelmZRvanelo winadadebis (Leit-
satz) saxiT iqnas formulirebuli da komentarebSi asaxuli.
maSasadame, faqtobrivi viTareba Tavisi specifikuri formiT
da sakiTxi misi subsumirebis Sesaxeb, iZleva stimuls, rom nor-
mis mniSvnelobiTi moculoba _ warmodgenili faqtobrivi viTa-
rebis TvalsazrisiT _ iqnas awonil-dawonili da dazustebuli.
xorcieldeba samarTlis normis dakonkreteba arsebul cxovre-
biseul sinamdvilesTan mimarTebaSi: yuradRebis arealSi~ eqceva
normasa da faqtobriv viTarebas Soris arsebuli urTierToba
( 14 II).
186
am gziT, zustad ganisazRvreba normis moqmedebis sfero
konkretul SemTxvevis samarTlianad gadawyvetasTan mimarTeba-
Si.
187
gadameris mixedviT, saerTod, konkretulad gansakuTrebuli
aris zogadis Sinaarsis ganmsazRvreli momenti.
188
institucio-
nalur azrovnebas mindobili aqvs samarTlis normebis dakavSire-
ba cxovrebiseul sinamdvilesTan:
189
am TvalsazrisiT, samarTlis
normebi gagebul da dakonkretebul unda iqnen Sesabamis, maT mier
mowesrigebul cxovrebiseul garemoebebTan mimarTebaSi.
axali mimarTuleba miiRo am adreulma Sexedulebam Tanamedrove moZR-
vrebaSi, romlis mixedviTac, samarTlis normaTa programa dargobrivad
konkretdeba mas mikuTvnebul realur normis sferosTan mimarTebaSi.
190
msgavs Sexedulebebsa da formulirebebs vxvdebiT, aseve, fikenCerTan:
191

samarTlis norma, maSasadame, mTavari winadadeba, subsumciisaTvis, gansa-
zRvruli saxiT faqtobriv garemoebebTan mimarTebaSi unda momzaddes;
aRniSnuli saWiroebs faqtobrivi garemoebebis Semadgeneli nawilebis yve-
laze ufro SesaZlebel normatiul konkrecias; saWiroa subsumciis mTa-
vari winadadebis dakonkreteba.. manam, sanam subsumcia... moxdeba.
192

interpretaciis dasaxelebul sakiTxze msjeloba unda wari-
marTos tipiuri SemTxvevebis Sedarebis meTodiT ( 12). warmodge-
nil SemTxvevaSi, saqme exeba imas, Tu ramdenad SesaZlebelia da-
saxelebuli xis raodenoba iseve Sefasdes, rogorc is SemTxvevebi,
romlebic yovelgvari eWvis gareSe kanonis sityviT mniSvnelobaSi
tyis~ cnebis qveS moiazreba. mikuTvnebis Sesaxeb aseTi sakiTxebis
186
BVerfGE 2, 401; 3, 422.
187
Lege, 1999, S. 461.
188
H. G. Gadamer, Wahrheit und Methode, 4. Auf. (1975), S. 519.
189
ix. Zippelius, 2003, 4 II.
190
Mller, 2004, Rdn. 230 f., 248.; ix. K. Engisch, ZStW 1978, S. 664 f.
191
Fickentscher, 1977, S. 191, 202, 207.
192
fikenCeris mixedviT aRniSnuli sakiTxi ar aris interpretaciis prob-
lema, Fickentscher, 1977, S. 372 f.
16. subsumcia da interpretaciis sivrce
126 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
gadawyvetaSi Tavisi wvlili Seaqvs interpretaciis tradiciul
kriteriumebs ( 12 II). im gadawyvetilebis safuZvelze, rom mox-
deba Tu ara faqtobrivi viTarebis, Tavisi tipis mixedviT, normis
qveS moTavseba, (e.i. misi mikuTvneba ama Tu im cnebiTi moculo-
bisaTvis), amave dros, konkretulad ganisazRvreba TviT normis
gamoyenebis sferoc ( 12 I g). Tu dadgindeba, rom norCi xeebis
dasaxelebuli raodenoba, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeq-
sis 304-e muxlis me-2 nawilis gagebiT, `tyes~ warmoadgens (mTavari
winadadeba) da, aseve, dadgindeba konkretuli faqtobrivi viTa-
rebac ( 15), aseT SemTxvevaSi, subsumcia ubralod trivialuria.
ufro rTul problemamde mivyavarT SefasebiT cnebebs. magaliTad, sa-
qarTvelos samoqalaqo kodeqsis 54-e muxlis Tanaxmad, baTilia garigeba,
romelic arRvevs kanoniT dadgenil wessa da akrZalvebs, ewinaaRmdegeba
sajaro wesrigs an zneobis normebs~. ismis kiTxva: samarTlebriv Tu faq-
tobriv sakiTxs warmoadgens aseTi cnebebis gamoyeneba. an xom ar xdeba am
cnebebis erTmaneTSi Serwyma, rogorc amas xSirad ara erTi avtori miu-
TiTebs. es magaliTi gviCvenebs, rom gamoyenebis problema SeiZleba Camoya-
libebul iqnas rogorc faqtobrivi, aseve, samarTlebrivi sakiTxis saxiT.
rogorc faqtobrivi sakiTxi igi SeiZleba gamoixatos SemdegSi: ewinaaRmde-
geba Tu ara warmodgenili konkretuli garigeba yvela keTilsindisieri da
samarTlianad moazrovne adamianis warmodgenebs? konkretuli faqtobrivi
viTarebis aseTi Sefaseba TiTqmis SeuZlebelia, ase rom aseT `faqtobriv
sakiTxze~ pasuxs mxolod hipoTeturi formiT Tu gavcemT: yvela keTil-
sindisieri da samarTlianad moazrovne adamiani faqtobriv viTarebas sa-
varaudod ase Seafasebda.
rogorc interpretaciis da, amiT samarTlebrivi sakiTxi, es problema
SeiZleba ise Camoyalibdes, rom igi tipiur SemTxvevad iqnas warmodgenili:
SesaZlebelia Tu ara aseTi saxis garigeba moazrebul iqnas sakanonmde-
blo cnebis mniSvnelobiT sivrceSi ( 15 II a), maSasadame, igi (savaraudod)
yvela keTilsindisieri da samarTlianad moazrovne adamianis mier iseve
Sefasdeboda Tu ara, rogorc ukve dadgenili, zneobis sawinaaRmdego sxva
garigebebi. saWiroa samarTlis gamoyenebis problemas es tipiuri forma
mivceT, radgan amiT SefasebiTi sakiTxebi, imavdroulad, momavali msgavsi
SemTxvevebis mxedvelobaSi miRebiT iqneba warmodgenili.
127
III. dasaSvebi gadawyvetilebebi
literatura: H. P. Bull, Allgemeines Verwaltungsrecht, 6. Auf. (2000), Rdn. 376 f.; Engisch,
2005, S. 150 f., 172; H. Maurer, Allgemeines Verwaltungsrecht, 15 Auf. (2004), 7 III; F. Ossen-
bhl, in: H. U. Erichsen (Hrsg.), Allgemeines Verwaltungsrecht, 12. Auf. (2002), 10 III; H. J. Pa-
pier, Zur verwaltungsgerichtlichen Kontrolldichte, DV 1986, S. 621 f.; G. Ptner/F. O. Kopp, in:
V. Gtz u.a. (Hrsg.), Die fentliche Verwaltung zwischen Gesetzgebung und richterlicher Kontrol-
le, 1985, S. 131 f.; C. H. Ule, Verwaltungsprozerecht, 9. Auf. (1987), 2; H. J. Wolf/O. Bachof/R.
Stober, Verwaltungsrecht I, 11. Auf. (1999), 31 I, III; T. Wrtenberger, Verwaltungsprozerecht,
1998, Rdn. 25.
samarTlis gamoyeneba ar xorcieldeba zusti meTodiT. kanonis
gamoyenebis bundovaneba SeiZleba iuridiuli silogizmis rogorc
normatiuli, ise faqtiuri wanamZRvrebiT iqnas ganpirobebuli.
sxva sityvebiT rom vTqvaT: interpretaciis aramkafio gansazR-
vrebiT an savaraudo faqtobrivi garemoebebiT.
samarTlebriv mTavar winadadebasTan, maSasadame, iuridiuli
daskvnis normatiul wanamZRvarTan mimarTebaSi, SeiZleba arse-
bobdes bundovaneba: arCevani interpretaciisa da dakonkretebis
sxvadasxva SesaZleblobebs Soris, romlebic kanonis mniSvnelobiT
sivrceSi moiazrebian an imis dadgena, rom arsebobs kanonis xar-
vezi da rogor unda Seivsos igi, ar aris SesaZlebeli yovelTvis
erTmniSvnelovnad, yvelasaTvis damajerebeli argumentebiT iqnas
dasabuTebuli ( 10 VII; 11). aseT SemTxvevebSi arsebobs inter-
pretaciisa da xarvezis Sevsebis Sesaxeb sxvadasxva alternatiu-
li gadawyvetilebis miRebis SesaZlebloba. dasaSvebia es Tu is
varianti, romelic iZleva racionaluri argumentebiT, (zogjer
savaldebulo), dasabuTebis SesaZleblobas, Tu zogadi damajere-
beli argumentebiT ar mtkicdeba, rom upiratesobas imsaxurebs
problemis gadawyvetis sxva alternatiuli SesaZlebloba.
faqtobrivi wanamZRvrebis mimarTac SeiZleba arsebobdes
gansxvavebuli Sexedulebebi. faqtobrivi garemoebebi, romlebic
administraciuli organos gadawyvetilebas udevs safuZvlad, xSi-
rad SeiZleba utyuarobasTan axlos mdgomi albaTobiT ar iyos
dadgenili ( 15 III a). ufro metic, arcTu iSviaTad administra-
ciul gadawyvetilebas sWirdeba ama Tu im sakiTxis utyuarobis
naklebi xarisxiT dasabuTeba: xSir SemTxvevaSi sakmarisia imis
dadgena, rom arsebobs saTanado safuZveli, romelic asabuTebs
gansazRvruli faqtobrivi garemoebis arsebobas, magaliTad, piri
ar akmayofilebs ganzraxuli saqmianobis ganxorcielebisaTvis
aucilebel ndobis pirobebs,
193
an pirs pirovnulad da profesiu-
193
aRniSnuli mocemulia germanuli samarTlis normaSi (ix. 57 Gewerbeord-
nung).
16. subsumcia da interpretaciis sivrce
128 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
lad SeuZlia~, aswavlos Segirdebs,
194
an moswavles aqvs unari, rom
ufro maRali klasis mecadineobas daeswros. aseve, SesaZlebelia,
aseTi faqtobrivi garemoebebis, magaliTad, moswavlis inteleq-
tualuri SesaZleblobebis Sesaxeb arsebobdes gansxvavebuli azri,
e.i. savaraudoa, rom erTi an meore faqtobrivi garemoebisaTvis
upiratesobis miniWeba dasabuTdes ara sayovelTao konsensusuna-
rianobis safuZvelze.
gansakuTrebuli praqtikuli mniSvnelobis matarebelia sakiTxi
dasaSvebi gadawyvetilebebis gadamowmebadobis Sesaxeb: aris Tu
ara uflebamosili sasamarTlo, administraciuli organos dasaS-
vebi gadawyvetileba baTilad cnos, an zemdgomma sasamarTlom
qvemdgomi sasamarTlos dasaSvebi gadawyvetileba gaauqmos?
a) administraciuli sasamarTlos mier administraciuli or-
ganos mier miRebuli gadawyvetilebis gadamowmeba niSnavs sxvis
kompetenciaSi Carevas. ismis kiTxva, ramdenad imarjvebs samarTa-
li da samarTlianoba, Tu sasamarTlo administraciuli organos
dasaSveb gadawyvetilebas gaauqmebs, raTa mis nacvlad sakuTari,
aseve, ara ufro metad utyuari, gadawyvetileba miiRos? unda gan-
vasxvavoT, Tu raze unda vrceldebodes sasamarTlo kontroli:
administraciuli organos gadawyvetilebis normatiul Tu faqto-
briv wanamZRvrebze
195
.
Tu normatiul wanamZRvrebi _ magaliTad, is, Tu ras unda niS-
navdes samarTlis normaSi sityva unarianobis interpretacia _
ar daeqvemdebareba sasamarTlos mier srulad gadamowmebas, maSin
es niSnavs, rom uars vambobT aseTi cnebebis samosamarTleo samar-
TalSemoqmedebis gziT ganviTarebasa da, amiT, mis dakonkretebaze.
magram aseT samarTlebriv sakiTxebze, instanciebis gavlis Sede-
gad, marTlmsajulebis umaRlesi organos mier gadawyvetilebis
miReba aris samarTlis erTgvarovani gamoyenebis, maSasadame, sa-
marTlebrivi usafrTxoebisa da Tanabari mopyrobis principebis
interesebSi.
aseve, SesaZlebelia, rom uaryofil iqnas mxolod faqtobrivi
sakiTxis usazRvrod gadamowmeba. aseT SemTxvevaSi, SeuzRudav
samosamarTleo kontrols daeqvemdebareba sakiTxi, magaliTad,
Tu ras niSnavs, zogadad, unarianoba, magram mxolod SezRudu-
lad, _ administraciuli organosaTvis sakuTari SefasebebisaTvis
micemuli farglebis gaTvaliswinebiT, _ Tu ramdenad flobs kan-
194
aRniSnuli mocemulia germanuli samarTlis normaSi (ix. 22 I 2 Handwerk-
sordnung).
195
Sdr. BVerfGE 88, 56, 61.
129
didati realurad im Tvisebebs, romelTac misgan sasamarTlos
mier interpretirebuli sakanonmdeblo cneba moiTxovs. vin unda
miiRos saboloo gadawyvetileba faqtobriv sakiTxebze, romelTa
arsebobis Sesaxebac, SesaZlebelia, gansxvavebuli Tvalsazrise-
bi warmoiSvas, administraciulma organom Tu sasamarTlom? ar-
sebobs garkveuli argumentebi, rom aseT SemTxvevebSi saboloo
Sefaseba administraciulma organom gaakeTos: im socialur sfe-
roebSi, romlebzec zrunva mas ekisreba, administraciuli organo
pasuxismgebeli iyos aseTi gadawyvetilebebis Sedegebze. garda
amisa, xSirad, administraciul organos gaaCnia saqmesTan ufro
meti siaxlove, e.i. calkeul SemTxvevasTan dakavSirebiT aRWur-
vilia meti ndobis xarisxiT da aqvs mas mikuTvnebul cxovrebi-
seul sferoSi meti gamocdileba, e.i. saxezea humanarum rerum noti-
tia. aman SeiZleba administraciuli organos realur saqmianobas
meti sandooba mianiWos. Tavis mxriv, saqmesTan naklebi siaxlovis
miuxedavad, SeiZleba sasamarTlos faqtobrivi sakiTxebis gadawy-
vetisaTvis ufro meti sandoobis xarisxi gaaCndes: Tanamedrove
konstituciur sinamdvileSi sasamarTlo ufro metad aris Tavi-
sufali politikuri partiebisa da interesTa jgufebis zemoqme-
debisgan, vidre administraciuli organo. da swored saqmisagan
siSoris gamo arsebobs naklebi saSiSroeba, rom sasamarTlo Tavis
gadawyvetilebaSi mikerZoebul pirovnul Sefasebebsa da miuRebel
TvalsazrisebSi ar gadavardeba.
mxolod meToduri Tvalsazriss SeuZlia am argumentebis na-
Telyofa. is, Tu romel maTgans unda mieniWos upiratesoba, aris
samarTal-politikuri sakiTxi, romelic pozitiurma samarTalma
unda gadawyvitos. ZiriTadi kanonis moqmedebis farglebSi sasa-
marTlo kontrolisagan Tavisufali Sefasebis sivrceebi mxolod
SezRudulad SeiZleba arsebobdnen: rac ufro metad aris saxel-
mwifos mxridan Carevis Sedegad ZiriTadi ufleba xelyofili da
rac ufro fundamenturia es ZiriTadi ufleba, miT ufro konkre-
tuli unda iyos sakanonmdeblo debuleba, romelic safuZvlad
daedeba gadawyvetilebas, da sasamarTlo kontrolis SesaZleblo-
ba ( 17 d).
b) roca zemdgomi sasamarTlo qvemdgomi sasamarTlos gadawy-
vetilebas amowmebs, aseT SemTxvevaSi, ar xdeba ucxo kompetenciis
sferoSi Careva. samarTlebrivi usafrTxoebisa da Tanabari mo-
pyrobis principebidan gamomdinare, aqac arsebobs problematuri
samarTlebrivi sakiTxebis garkvevis interesi. zemdgomi sasamarT-
loebis mniSvnelovan amocanas warmoadgens is, rom gaaqarwylos
16. subsumcia da interpretaciis sivrce
130 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
samarTlis normis interpretaciidan gamomdinare bundovanebebi
da, am gziT, xeli Seuwyos samarTlis ganviTarebas. es imisTvis
aris saWiro, rom am gziT moxdes, aseve, qvemdgomi sasamarTloebis
dasaSvebi samarTlebrivi poziciebis gadamowmeba.
apelaciis Sedegad srulyofilad mowmdeba qvemdgomi pirveli
instanciis sasamarTloebis gadawyvetilebebSi warmodgenili faq-
tobrivi da samarTlebrivi sakiTxebi, xolo reviziis (kasaciis)
gziT _ mxolod wina instanciis gadawyvetilebebis samarTlebrivi
mxare (kanonierebis sakiTxi).
17. diskreciuli uflebamosilebis farglebSi
miRebuli gadawyvetilebebi
literatura: W. Brohm, Ermessen und Beurteilungsspielraum im Grundrechtsbereich, JZ
1995, S. 369 f.; H. P. Bull, Allgemeines Verwaltungsrecht, 6. Auf. (2000), Rdn. 399 f.; M. Bullinger
(Hrsg.), Verwaltungsermessen im modernen Staat, 1986; M. Herdegen, Beurteilungsspielraum und
Ermessen im strukturellen Vergleich, JZ 1991, S. 747 f.; P. M. Huber, Allgemeines Verwaltungs-
recht, 2. Auf. (1997), S. 121 f.; H. Maurer, Allgemeines Verwaltungsrecht, 15. Auf. (2004), 7;
F. Ossenbhl, in: H. U. Erichsen (Hrsg.), Allgemeines Verwaltungsrecht, 12. Auf. (2002), 10;
E. Pache, Tatbestandliche Abwgung und Beurteilungsspielrume, 2001; Ch. Starck, Das Verwal-
tungsermessen und dessen gerichtliche Kontrolle, in: Festschr. fr H. Sendler, 1991, S. 167 f.; H.
J. Wolf/O. Bachof/R. Stober, Verwaltungsrecht I, 11. Auf. (1999), 31 I, IV. J. Ziekow (Hrsg.),
Handlungsspielrume der Verwaltung, 1999.
a) diskreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli iu-
ridiuli gadawyvetilebebi ganekuTvnebian im qmedebaTa sferos,
romelTa ganxorcielebac xdeba samarTlebrivi uflebamosilebis
safuZvelze. samarTlebrivad mniSvnelovania diskreciuli ufle-
bamosilebis safuZvelze ganxorcielebuli qmedebebi maSin, Tu
isini ganapirobeben valdebulebebis warmoSobas, modificirebas an
Sewyvetas ( 1 I). ase, magaliTad, konstitucia parlaments aniWebs
uflebamosilebas, miiRos kanonebi, xolo adgilobrivi TviTmmar-
Tvelobis Sesaxeb kanonmdebloba am organoebs aZlevs uflebas,
TavianTi uflebamosilebis farglebSi, miiRon samarTlebrivi
gadawyvetilebebi. samSeneblo samarTali Sesabamis administra-
ciul organoebs aRWuravs uflebamosilebiT mSeneblobis Sesaxeb
debulebebis realizaciis procesSi. sagzao moZraobis Sesaxeb
normebi policiis Sesabamis moxeleebs aniWebs uflebamosilebas,
moawesrigon sagzao moZraoba, e.i. sagzao moZraobis monawileebs
mosTxovon, rom isini moiqcnen dadgenili wesebis Sesabamisad.
uflebamosilebiT aRmWurveli aseTi normebi xSirad toveben gan-
sazRvrul Tavisufal areals, raTa ganxorcieldes an ar ganxor-
131 17. diskreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli gadawyvetilebebi
cieldes esa Tu is qmedeba an aseT qmedebaTa ramdenime SesaZlo
alternativas Soris gakeTdes arCevani. iq, sadac am saxiT adminis-
traciul organos eniWeba uflebamosileba, konkretuli SemTxve-
vebi TviTon moawesrigos, mas SeuZlia gamoiyenos diskreciuli
uflebamosileba. sadac kanonis miTiTebiTi norma TviT kanonmde-
bels aniWebs zogadi normebis gamocemis uflebamosilebas, saxezea
normaTa Camoyalibebis Tavisufali sakanonmdeblo sivrce.
196
administraciul diskreciul uflebamosilebas, romelsac wi-
namdebare Tavi exeba, kanoni aniWebs administraciul organos imis
gamo, rom momavalSi mosawesrigebeli SemTxvevebis Sesaxeb gadawy-
vetilebebis misaRebad mniSvnelovani yvela calkeuli detalis
winaswar ganWvreta am kanonis miRebis dros xSirad SeuZlebelia.
cxovrebis mravalferovneba ar iZleva imis saSualebas, rom samarT-
lis zogadi normebis miRebiT winaswar yvelaferi srulyofilad
da sworad iqnas regulirebuli. amis gamo aniWebs kanonmdebeli
administraciul organos _ konkretulad gansazRvruli qmedebis
SemadgenlobisaTvis, misi regulirebis miznisa da zogadi saku-
Tari diskreciulobis sazRvrebis dadgeniT _ uflebamosilebas,
miiRos konkretuli gadawyvetileba saqmis calkeuli garemoebebis
gaTvaliswinebiT. ufro zustad, konkretul SemTxvevaSi Seasru-
los esa Tu is moqmedeba an Tavi Seikavos misi ganaxorcielebisagan
an gaakeTos arCevani sxvadasxva administraciul qmedebasa an mis
adresatebs Soris. pirveli alternativis SemTxvevaSi saubroben
gadawyvetis uflebamosilebis Sesaxeb, xolo meore SemTxvevaSi _
arCevanis uflebamosilebis Sesaxeb. aseTi urTierTsapirispiro
warmodgena arasworia, radgan, aseve, am variantebs Soris arCevanis
gasakeTeblad gadawyvetilebaa misaRebi.
b) diskreciuli uflebamosilebis sazRvrebi, yovel SemTxveva-
Si, administraciuli diskreciuli uflebamosilebisaTvis, tradi-
ciulad, TviT uflebamosilebiT aRmWurvel normaSia dadgenili.
196
germanul samarTalSi arsebobs azrTa sxvadasxvaoba imasTan dakavSire-
biT, terminologiurad erTi da imave sityviT gamoixatos Tu ara yvela,
maT Soris sakanonmdeblo, gadawyvetilebis miRebis diskreciuli ufle-
bamosilebis farglebi (sityva: Ermessen~, ix. BVerfGE 9, 10; 27, 67), Tu diskre-
ciuli uflebamosileba~ mxolod administraciuli organos mimarT iqnas
gamoyenebuli da sxva SemTxvevebSi _ moqmedebis Tavisufleba~ (sityva: Ge-
staltungsfreiheit~, ix. BVerfGE 27, 67), an konstituciuri saxelmwifos Sesabamisi
moqmedebis areali~ (sityva: Gestaltungsspielraum~, ix. BVerfGE 69, 160). marTa-
lia, terminologiuri sakiTxia, qarTul samarTalSi diskreciul ufle-
bamosilebas Tu mixedulebas~ gamoviyenebT, magram saqarTvelos zogadi
administraciuli kodeqsi (me-2 muxlis pirveli nawilis l qvepunqti) iy-
enebs termins diskreciul uflebamosilebas, romelsac upiratesoba unda
mieniWos (l.T.)
132 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
ase, magaliTad, germaniis administraciuli aRsrulebis kanonis
11, garkveuli winapirobebis arsebobisas, iZleva sajarimo Tanxis
(Zwangsgeld) dakisrebis uflebamosilebas, moqmedebis, Tmenis an
moqmedebisagan Tavis Sekavebis valdebulebidan gamomdinare. ma-
gram TviT kanoni zRudavs diskreciuli uflebamosilebis far-
glebs im gziT, rom igi gansazRvravs am Tanxis minimalur da maq-
simalur odenobas.
diskreciuli uflebamosilebis Sinaarsi gamomdinareobs ara
mxolod uflebamosilebis farglebis ganmsazRvreli aRmWurveli
dawerili normebidan, aramed, aseve, maTi miznebidan: arCevanis Ta-
visufleba SezRudulia imiTac, rom nebadarTulia mxolod fun-
qciurad samarTliani, e.i. kanonis miznis aRsrulebis ganmapiro-
bebeli gadawyvetilebis miReba. ase, magaliTad, sagzao policiis
TanamSromeli uflebamosilia, arCevani gaakeTos, Tavdapirvelad
romeli sagzao mimarTuleba daketos an gaxsnas, rodesac gzajva-
redinze transporti yvela mimarTulebiT erTnairi sixSiriT mo-
Zraobs. magram Tu erT-erTi mimarTulebiT misi megobari gogona
gadaadgildeba, xolo meore mimarTuleba gadatvirTulia, aseT
SemTxvevaSi, igi valdebulia Tavdapirvelad gadatvirTuli mimar-
Tuleba gaxsnas. winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi moqmedeba Sefasdeba,
rogorc miniWebuli uflebamosilebis miznis xelyofa, romelic
mdgomareobs sagzao moZraobis Tavisuflebisa usafrTxoebis op-
timalurobis xelSewyobaSi.
diskreciuli uflebamosilebis SezRudva ara mxolod aRmWur-
veli normis safuZvelze xdeba, aramed, agreTve, samarTlebrivi
konteqstiT. kanonis upiratesi iuridiuli Zalis principidan ga-
momdinareobs, rom diskreciuli uflebamosilebis safuZvelze
miRebuli gadawyvetileba ar unda ewinaaRmdegebodes samarTlis
normebs. pirvel rigSi, konstituciuri debuleba imis Sesaxeb, rom
yvela adamiani kanonis winaSe Tanasworia (ix. saqarTvelos konsti-
tuciis me-14 muxli, iseve, rogorc germaniis ZiriTadi kanonis
mux. 3 I), warmoadgens diskreciuli uflebamosilebis ganxorcie-
lebis mniSvnelovan zRvars. am normidan gamomdinareobs, aseve,
administraciuli organos mis wina moqmedebaze damokidebulebis
xasiaTi (Sdr. aseve 13 II). magaliTad, Tu samSeneblo nebarTvebis
gamcemi administraciuli organo erT moqalaqes aTavisuflebs
garkveuli samSeneblo wesis dacvisagan, aseT SemTxvevaSi, mas
ufleba ara aqvs, am moqalaqis mezobels uari uTxras msgavsi viTa-
rebis analogiurad gadawyvetaze, maSinac ki, roca sakiTxis aseTi
gadawyveta mis diskrecias warmoadgens da SeuZlia uari uTxras am
133
moqalaqes, rom ara es winare precedentuli SemTxveva. (magram ms-
gavs viTarebas ar warmoadgens, magaliTad, Tu aseTi moqmedebis
mravaljeradoba esTetikuri, wyalmomaragebis an sxv. Tvalsazri-
siT zomierebis SesaZlo zRvars gadaaWarbebs).
Tu kanonis miznis ganxorcieleba (da amiT dasaxuli sajaro
interesebi) sxva (sajaro Tu kerZo) interesebs xelyofs, aseT
SemTxvevaSi, diskreciuli uflebamosilebis safuZvelze gadawy-
vetilebis miReba, aseve, SezRudulia interesTa samarTlebriv-
saxelmwifoebrivi urTierTSefardebis principiTac: administra-
ciuli qmedebis SerCevis dros, saWiroa, urTierTsapirispiro
interesebis erTmaneTTan swori urTierTSfardeba. gansakuTre-
biT, aucilebelia, dacul iqnas Tanazomierebis principi (pro-
porciulobis principi)
197
. xelyofis Sedegad miRebuli sargebeli
interesTa darRvevasTan Tanazomier damokidebulebaSi unda iyos,
e.i. miRebulma sargebelma unda gadaswonos miyenebuli ziani (
10 V); is garemoeba, rom arasaTanado Careva saerTod usargebloa
da amitom araTanazomieria, TavisTavad gasagebia, radgan igi ga-
momdinareobs sagnis bunebidan. Tu arsebobs xelyofis arCevanis
Tavisufleba, romelTagan TiToeuli sargeblis mixedviT fasdeba,
aseT SemTxvevaSi, zedmeti Zalis akrZalvis principi moiTxovs,
rom maT Soris iseTi RonisZieba SeirCes, romelic sawinaaRmdego
interesebs yvelaze naklebad miayenebs zians, e.i. xelyofis auci-
lebel zomas ar gadaacilebs. amdenad, saWiroa, yvelaze naklebmt-
kivneuli Carevisa da, gansakuTrebiT, yvelaze msubuqi saSualebis
arCeva. iq, sadac SesaZlebelia dasaxuli miznis miRweva ise, rom
sxva interesebi ar Seilaxos, aseT SemTxvevaSi, am alternativas
unda mieniWos upiratesoba (ukan daxevis principi, Ausweichprin-
zip; 10 V). aseve, unda arsebobdes xelyofilisaTvis xelyofis
miyenebis SesaZlebloba; aRniSnuli warmoadgens personaluri xa-
siaTis samarTlebriv-saxelmwifoebriv princips, romelic efuZ-
neba pirovnebis pativiscemas, mis Rirsebas da TviTgamorkvevas, mis
mdgomareobasa da individualuri ndobis dacvas _ principi, ro-
melic obieqturad gadametebuli Zalis akrZalvas ukavSirdeba.
amasTan erTad, saxelmwifo, zogadad, Tavis moqmedebaSi efuZ-
neba samarTlianobasa da demokratiul legitimacias ( 3; 4 II g),
romelic ara mxolod interpretaciisaTvis aris mniSvnelovani,
aramed, aseve, diskreciuli uflebamosilebis farglebSi gadawy-
vetilebaTa miRebis dros warmarTavs moqmedebaTa alternative-
bis swor arCevans. gamomdinare aqedan, administraciulma diskre-
197
BVerfGE 69, 169.
17. diskreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli gadawyvetilebebi
134 Tavi IV. samarTlis normebis gamoyeneba
ciulma uflebamosilebam legitimurad unda moaxdinos interesTa
balansi, romelic am Tu im sazogadoebis umravlesobis konsensu-
sunariani warmodgenebis TvalsazrisiT, samarTliania da am piro-
biT, SeZlebisdagvarad, sargeblis momtania ( 10 V). mokled, dis-
kreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli gadawyvetileba
ar aris ganukiTxavad Tavisufali, aramed rogorc minimum, misi
intenciis mixedviT (d) swori arCevani unda gaakeTos qmedebaTa
sxvadasxva alternativebs Soris.
g) aqamde warmodgenili diskreciuloba exeba sxvadasxva ga-
dawyvetilebis, e.i. moqmedebis alternativebs Soris arCevans, ro-
melic samarTlis normis safuZvelze xdeba. moqmedebis aseTi dis-
kreciuloba warmoadgens samarTlebriv Sedegs, rodesac normis
qmedebis Semadgenloba Sesrulebulia (samarTlebrivi Sedegis
diskreciuloba, Rechtsfolgeermessen).
magram gadawyvetilebis miRebis areali, aseve, SeiZleba war-
moiSvas qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis _ maSasadame, sa-
marTlebrivi Sedegis winapirobebis _ mxaresac: Tu kanoni Seicavs
ganusazRvrel samarTlebriv cnebebs, aseT SemTxvevaSi, maTi ga-
moyeneba qmnis Sefasebis sivrces. aseT SemTxvevebSi, aseve, sauba-
ria qmedebis Semadgenlobis diskreciulobaze da ismis kiTxva,
Tu ra kavSirSia is moqmedebis diskreciulobasTan. SesaZlebelia
erTi nabijis win gadadgma: vinaidan yvela samarTlebrivi cneba
met-naklebad bundovania, e.i. interpretaciisaTvis Tavisufal si-
vrces tovebs, ismis kiTxva, zogadad, ra urTierTdamokidebule-
baSi imyofebian erTmaneTTan moqmedebis diskreciuloba da inter-
pretacia: e.i. erTi mxriv, (samarTlebriv Sedegad warmodgenili)
qmedebaTa alternativebi da, meore mxriv, (qmedebis sakanonmde-
blo Semadgenlobis mniSvnelobiT sivrceSi arsebuli) interpre-
taciisa da dakonkretebis sxvadasxva SesaZleblobebi. arsebuli
sxvaobis miuxedavad, arCevani mniSvnelovan sakiTxebze, orive
SemTxvevaSi, erTi da igive principebis safuZvelze unda ganxor-
cieldes. rogorc erT, ise meore SemTxvevaSi es arCevani Tavisu-
fali ar aris, aramed saWiroebs dasabuTebas. igi im sazRvrebSi
unda moTavsdes, romelsac gamosayenebeli normis sityviTi JRe-
radoba gansazRvravs, amasTan, unda ganxorcieldes kanonmdeblis
naTeli ganzraxuloba, ar unda warmoiSvas samarTlis sxva norme-
bTan winaaRmdegoba da miRweul unda iqnas interesTa optimaluri
da samarTliani balansi.
d) gamocdilebam aCvena, rom, arc Tu iSviaTad, interpreta-
ciis swori alternativis Zieba diskreciuli uflebamosilebis
135
iseT sivrceSi aRmoCndeba, romelSic erTi gadawyvetis upirate-
soba meore alternatiul gadawyvetasTan SedarebiT sayovelTaod
miRebuli kriteriumebiT ar aris SesaZlebeli. ase, rom arCevani
mxolod RirebulebaTa da mizanSewonilobis Sesaxeb gadawyvetile-
bis mimRebis individualuri warmodgenebidan gamomdinare miiReba,
an, saerTod, mxolod savaraudo gadawyvetilebis miRebaa Se-
saZlebeli ( 10 VII). diskreciuli uflebamosilebis farglebSic,
marTalia, saxelmZRvanelo ideas warmoadgens moTxovna imis Se-
saxeb, rom miRebuli gadawyvetileba unda iyos swori arCevanis, (am
SemTxvevaSi moqmedebis alternativebs Soris), Sedegi. magram, am
SemTxvevaSi, ufro naklebi moculobiT, vidre interpretaciis sa-
kiTxebSi, xdeba sayovelTaod miRebuli konkretuli direqtivebis
Camoyalibeba. Cveulebriv, diskreciuli uflebamosilebis gamoye-
nebis warmodgenili saxelmZRvanelo debulebebi gamoxataven ara
epizodur, calkeul konkretul gadawyvetas (gadawyvetilebis al-
ternativas), aramed gansazRvraven diskreciuli uflebamosile-
bis sazRvrebs, romelic warmoSobs Tavisufal sivrces, romelSic
unda moxdes konkretuli SemTxvevis Taviseburebebis keTilsindi-
sieri, individualuri samarTliani gadawyveta
198
.
e) ismis kiTxva, Tu ra moculobiT aris SesaZlebeli, rom ad-
ministraciul organos moqmedebis diskreciulobisa da Sefa-
sebis Tavisufali arealis meSveobiT saboloo gadawyvetilebis
kompetencia mieces ( 16 IV). amasTan dakavSirebiT, konstitucii-
dan gamomdinareobs Semdegi: ZiriTadi kanonis mixedviT, ZiriTad
uflebaTa SesaZlo SezRudvebi da maTi realizaciis regulaciebi
mxolod kanonmdeblis pre rogativaa
199
. amitom gadawyvetilebaTa
misaRebad kanoniT dadgenili safuZvlebi miT ufro detalurad
unda iyos Camoyalibebuli, rac ufro Zlierad iqneba ZiriTadi
ufleba xelyofis Sedegad darRveuli da rac ufro metad fun-
damenturia xelyofili ZiriTadi ufleba
200
, maSasadame, miT ufro
Zlierad unda iyos moqmedebis diskreciuloba da Sefasebis areali
SezRuduli da, amiT, ufro metad unda iyos sasamarTlo kontro-
lis SesaZlebloba garantirebuli.
198
Engisch, 2005, S. 152 f., 169.
199
R. Zippelius/T. Wrtenberger, Deutsches Staatsrecht, 31. Auf. (2005), 19 III 1, 2. ZiriTad
uflebaTa imanenturi SezRudvebis dakonkretebis Sesaxeb ix. iqve 19 III 3.
200
BVerfGE 83, 142, 145 (`gansjis Tavisufali sivrce~, `Beurteilungsspielraum); 49, 126
f., 145 f. (`diskreciuloba~, `Ermessen); 84, 53 f. (`samarTlebriv SefasebaTa Ta-
visufali sivrce~, `Bewertungsspielrume~); germaniis ZiriTadi kanonis mux. 19
IV konstituciur-samarTlebrivi interpretaciis Sesaxeb ix. BVerfGE 84, 49 f.
17. diskreciuli uflebamosilebis farglebSi miRebuli gadawyvetilebebi
Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa
damuSaveba samarTalSi
am wignis mizans ar warmoadgens iurisprudenciaSi logikuri
kalkulaciis gamoyenebisa da monacemTa damuSavebisaTvis specia-
luri vrceli gamokvlevis miZRvna. aseve, SeuZlebelic iqneboda
amis ramdenime gverdSi Cateva. magram rac mocemul farglebSi
SeiZleba gakeTdes, aris Semdegi: am sakiTxSi Cauxedav adamianebs
kritikuli Tvalsazrisi Camouyalibos, rom iurisprudenciaSi ne-
bismieri meTodis SesaZleblobebs principuli sazRvrebi aqvs.
18. logikuri formalizmi samarTalSi
literatura: C. E. Alchourrn/E. Bulygin, Normative Systeme, deutsch 1994; G. Kalinowski,
Einfhrung in die Normenlogik, deutsch 1973; U. Klug, Juristische Logik, 4. Auf. (1982); P. Loren-
zen, Methodisches Denken, 1968; U. Neumann, in: Kaufmann/Hassemer/Neumann, 2004, Kap.
7; E. Ratschow, Rechtswissenschaf und formale Logik, 1998; I. Tammelo/H. Schreiner, Grundzge
und Grundverfahren der Rechtslogik, I 1974, II 1977; Weinberger, 1989; G. H. von Wright, Normen,
Werte und Handlungen, 1994, S. 19 f., 56 f.; H. Yoshino, ber die Notwendigkeit einer besonde-
ren Normenlogik usw., in: Gedchtnisschrif fr J. Rdig, 1978, S. 140 f.
I. kalkulirebuli samarTlis idea
samarTali imdenad aris zusti, ramdenadac igi formalur da
naTel enas iyenebs.
amisaTvis saWiroa, Tavdapirvelad, formaluri saxiT iqnas war-
modgenili, Tu rogor yalibdebian rTuli debulebebi logikurad
martivi debulebebidan. maSasadame, es debulebebi aris kalkula-
ciis elementebi, e.i. im sistemis, romelic Sedgeba niSnebisa da
am niSnebis urTierTdamakavSirebeli wesebisagan. es wesebi qmnian
formaluri enis gamoTqmiT logikur sintaqs. isini aCveneben, Tu
ra urTierToba SeiZleba damyardes am niSnebs Soris da rogoria
am niSnebis kombinaciebis erTmaneTSi gadasvla. magaliTad, aseTi
niSnebia: p, q, r,..;&, . saxeldobr, p, q, r rogorc gamoxatvis niSnebi,
xolo & rogorc damakavSirebeli niSani (rogorc logikuri kavSi-
ri: da) da , rogorc subkavSiri, (rogoricaa Tu, maSin). kalku-
laciis magaliTi SeiZleba ase gamoiyurebodes: [(pq) & (qr)] (pr).
137 18. logikuri formalizmi samarTalSi
magram formalur kalkulaciaSi damakavSirebel niSnebs ar
gaaCniaT Sinaarsobrivi mniSvneloba. mxolod aseT SemTxvevaSi,
rodesac gamomxatvel niSnebs raime mniSvnelobas aniWeben, am for-
mulidan viRebT Sinaarsobriv gamoxatvas. magaliTad, kleopatras
SeiZleba efiqra: [(es sagani aris margaliti es sagani Sedgeba
kirisgan) & (es sagani Sedgeba kirisgan es sagani iSleba ZmarSi)]
(es sagani aris margaliti es sagani iSleba ZmarSi). raime mniS-
vnelobis dakavSireba raime niSanTan aris semantikis sakiTxi.
ena, romelic Sinaarsobrivad raRacas gamoxatavs, mxolod maSin
aris zusti, Tu, pirveli, is niSnis qveS gansazRvrul mniSvnelobas
zustad gamoxatavs da, meore, es gamoTqmebi erTmaneTTan zusti
wesebiT arian dakavSirebuli. radgan samarTali Sinaarsobriv ga-
moTqmebs Seicavs, maSasadame, zusti samarTlebrivi ena or winapi-
robas unda akmayofilebdes: zusti semantika, romlis daxmarebi-
Tac SesaZlebeli iqneboda kanonis sityvebis zusti mniSvnelobis
gansazRvra da samarTlebrivi debulebebis formaluri kalkula-
cia (misi logikuri struqturis TvalsazrisiT). orive winapiroba
samarTalSi ar aris Sesrulebuli:
II. ganxorcielebis sazRvrebi
a) ukve pirvel punqtTan mimarTebaSi aris zusti semantikis
problema. samarTlis normebi, zogadad, aRniSnaven gamocdile-
bis Sinaarsobriv mxareebs. sityvebi, romlebic zogadad empiriul
faqtebs aRniSnaven, enis xmarebaSi sanimuSod Semodian da mkvi-
drdebian da amis gamo aqvT arazusti Sinaarsobrivi moculoba,
mniSvnelobiTi areali~ ( 4 I). sxvaTa Soris, Zalze saeWvoa, unda
warmoadgendes Tu ara mizans, es SesaZlebelic rom iyos, zedmiwe-
vniT zusti samarTlebrivi enis damkvidreba, vinaidan am SemTxve-
vaSi mniSvnelobiTi arealis SemcirebasTan erTad daikargeboda
samarTlis normebis moqniloba, konkretuli garemoebebis mraval-
ferovnebasTan maTi adaptaciisunarianoba ( 9 II b). ismis kiTxva:
zusti sakanonmdeblo formulirebebis SemoRebiT, unda moxdes
Tu ara samarTlisaTvis adaptaciisunarianobis CamorTmeva, maSin,
rodesac, sxva mxriv, _ semantikurad rTuli gziT _ arseboben ge-
neraluri klauzulebi, rac gamoixateba samarTlis konkretulad
ganusazRvreli normebis CamoyalibebaSi, raTa situaciasTan da-
kavSirebul samarTlianobis moTxovnas gaewios angariSi, rac sa-
marTalSi bundovanebis damkvidrebas uwyobs xels?
138 Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa damuSaveba samarTalSi
b) amave dros, ismis sxva kiTxvac, Tu ramdenad aris SesaZle-
beli samarTlebrivi debulebebis gamoxatvis moqceva kalkulaciis
formaSi? tradiciuli kalkulirebuli gamoxatvis logika izRu-
deba faqtobrivi viTarebis aRwerilobiT (`deskrifciul~
201
) de-
bulebebTan kavSiriT. magaliTi: [(p q) & p] q. es niSnavs: Tu wina-
dadeba (Tu p, maSin q) WeSmaritia da Tu p WeSmaritia, maSin aseve q
WeSmaritia. samarTlis normis sqema ase SeiZleba Camoyalibdes: Tu
p ganxorcielda da, aseve, q ganxorcielda, maSin Sedegia r. ase war-
moiSoba Tavdapirvelad amocana, rom `jerarsoba~ (`Sollen~) forma-
lizirebul enaSi Semovides. amasTan, Cndeba eWvi, SesaZlebelia Tu
ara deskrifciuli debuleba logikuri wesebis meSveobiT dakav-
Sirebul iqnas qmedebis sakanonmdeblo Semadgenlobis winapirobe-
bTan, romlebic deskrifciuli debulebebis aseTi kavSirisaTvis
gamoiyenebian.
202
es wesebi imisaTvis aris SemoRebuli, rom SesaZle-
beli iyos deskrifciuli debulebebidan gadasvla sxva deskrif-
ciul debulebebze, romlebic WeSmariti an mcdari SeiZleba iyos.
gansxvavebiT, samarTlis norma sakanonmdeblo winapirobebis gan-
xorcielebasTan akavSirebs preskrifciul
203
debulebas, rom ra-
Rac gansazRvruli unda arsebobdes (da ara is, rom es WeSmariteba
SeiZleba iyos).
meToduri azrovnebis formebi ar aris SezRuduli deskrif-
ciul debulebebiT. zogadad, SesaZlebelia, rom, tradiciuli
logikis gareT, SemoRebul iqnas moqmedebis sqematuri wesebi, gan-
sakuTrebiT wesebi, romelTa mixedviTac, dasaSvebia an savaldebu-
loa gansazRvruli wanamZRvrebidan sxva wanamZRvrebze gadasvla
204
.
maSasadame, rogorc wesi, SesaZlebelia, rom Zalian gansxvavebuli
(ara mxolod deskrifciuli) debulebebisaTvis SemoRebul iqnas
operatiuli dakavSirebis formebi. aseve, nebismieri formaluri
kavSiri, romelic arsebobs ama Tu im debulebasa da faqtiur wi-
napirobebs Soris, SesaZlebelia, warmodgenil iqnas sqematurad.
wanamZRvari: Tu Sesruldeba qmedebis Semadgenloba T, maSin unda
moxdes qmedeba a, _ SeiZleba simbolurad ase gamoixatos T !a. es
ar niSnavs, rom debuleba (!a) logikurad gamomdinareobdes T-dan,
aramed mxolod imas, rom yovelTvis roca saxezea T, maSin moqme-
debs, aseve, debuleba (!a) .
201
deskrifcia _ [laT. descriptio] _ daxasiaTeba, aRwera, aRwerilobiTi (l.T.)
202
R. Walter, Hans Kelsens Rechtslehre, 1999, S. 31 f.
203
preskrifcia _ [laT. praescriptio] _ dadgena, gansazRvra (l.T.)
204
Lorenzen, 1968, S. 84 f.
139 18. logikuri formalizmi samarTalSi
mniSvnelovani sfero rCeba asertoruli
205
logikis wesebisa-
Tvis: yovel SemTxvevaSi, igi gamoyenebas hpovebs qmedebis sakanonm-
deblo Semadgenlobaze T, zustad rom vTqvaT: gamoxatvisaTvis
formis misacemad, romelic winapirobas aRwers (T), romlis qveSac
moqmedebs qcevis debuleba (!a). es gamonaTqvami (T) SeiZleba Seicva-
los sxva gamonaTqvamiT, romelic T-s eqvivalenturia. T, (da, bu-
nebrivia, aseve, masSi Semavali qmedebis Semadgenlobis calkeuli
niSnebi), SeiZleba, aseve, Seicvalos im gamonaTqvamiT, romelic
Tavis TavSi moicavs im pirobebs, romelsac T aRniSnavs; magram,
aseT SemTxvevaSi, aseve, qmedebis Semadgenlobis ganxorcielebis
sxva SesaZleblobebic Riad unda davtovoT.
es Tvalsazrisebi saSualebas iZlevian, Camoyalibebul iqnas
samarTlebrivi `qmedebis kopleqsuri Semadgenlobebi~ (`Gesamtat-
bestnde~), romlebic saWiroa SemTxvevis (kazusis) amosaxsnelad ( 6
a). SeiZleba swored amisaTvis iyos saWiro samarTlebrivi wesebis
sqematuri warmodgena, romelic aadvilebs, rom qmedebis Semadgen-
lobebi erTmaneTTan iqnas dakavSirebuli. Tu, magaliTad, saxezea
wesebi:
(t
1
&

t
2
) !a da (t
1
&

t
2
) t
2
maSin moqmedebs aseve:
(t
1
& t
1
&

t
2
) !a
maSasadame:
{[( t
1
&

t
2
)!a] & [(t
1
&

t
2
) t
2
]}[( t
1
& t
1
&

t
2
) !a].
SeiZleba iTqvas, rom samarTlis patara Semadgeneli sferoebi,
SesaZlebelia, warmodgenil iqnas formaluri saxiT, rogorc qme-
debis ZiriTad Semadgenlobasa da ganmvrcob normebs Soris ur-
TierTkavSiri.
g) es aris trivialuri Tvalsazrisebis sqematuri warmodgena,
romlebSic ar devs iurisprudenciis mTavari problemebi. ra Tqma
unda, logikis wesebis dacva warmoadgens swori iuridiuli azrov-
nebis aucilebel winapirobas. magram amiT Sors ver waxval. gavixse-
noT vilhelm buSis striqoni: orjer ori rom oTxia _ WeSmaritebaa.
samwuxaroa, rom is msubuqi da carielia, radgan me ufro mindoda
naTlad gamego is, rac savse da mZimea. samarTlebriv-meToduri
Tvalsazrisebi yovelTvis unda gascdnen wminda logikur struq-
turebs da swored amaSi devs ufro rTuli kiTxvebi. ukve nebismieri
semantikuri kiTxvis dros unda davtovoT martivi logikis sfero
205
laT. assertorius - mtkiceba, darwmuneba (l.T.)
140 Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa damuSaveba samarTalSi
ise, rogorc, magaliTad, martivi sakiTxis SemTxvevaSi, Tu ra aris
iaraRi saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 239-e muxlis
me-3 nawilis mixedviT? ( 12 II). es sakiTxi ufro metad iCens Tavs
sakanonmdeblo xarvezis problemis gadawyvetis dros. mTlianobaSi
samarTlebrivi wesrigi, Tavisi Sinaarsobrivi mxariTa da problema-
tikiT, ar warmoadgens aqsiomebis sistemas, romliTac wminda for-
maluri, operatiuli azrobrivi kavSirebiT konkretuli samarTle-
brivi problemebis gadawyveta iqneboda SesaZlebeli ( 14 I).
aucilebelia, rom kanonis xarvezis Sevsebis magaliTze ki-
dev erTxel naTlad gamovxatoT: SefasebiTi xarvezis dadgena da
Sesworeba samarTalSi ar aris wminda formaluri logikis sakiTxi.
adreuli SeuzRudavi sisxlis samarTlis norma, romelic exeboda
mZRolis SemTxvevis adgilidan gaqcevas, formalurad im SemTxve-
vebis mimarTac SeiZleboda uproblemod yofiliyo gamoyenebuli,
rodesac mZRoli dazianebas mxolod sakuTar Tavs miayenebda. is,
rom normis am SemTxvevis mimarT gamoyenebis SemzRudavi qmede-
bis Semadgenlobis niSani ar arsebobda, ar iyo ubralo logikuri
Tvalsazrisi ( 11 II b). aseve, Ria sakiTxi, daSvebul unda iqnas Tu
ara zianis anazRaurebis moTxovna xelSekrulebis pozitiuri pi-
robebis darRvevisas, logikurad ver gadawydeba. formaluri ar-
gumentebiT sapirispiro msjeloba SesaZlebeli iqneboda, romelic
iseve cudad iqneboda dasabuTebuli, rogorc analogiis gamoyene-
bis Sesaxeb daskvna. mxolod erTgvarad Sefasebis (Gleichbewertung)
principiT SeiZleboda problemis gadawyveta ( 11 II a).
kalkulacia am SefasebiT gadawyvetilebas ver gadaaqcevs mniSvnelo-
vnad. es Cans, magaliTad, ulrix klugis mcdelobidan, analogiis gamoyene-
bis kalkulacia klasikuri logikis daxmarebiT moaxdinos
206
: [(v
1,2
...
m

v
1,2
sim
...
m
)
& (v
1,2
sim
...
m

r
1,2
...
n
)] (v

1,2
...
m

r
1,2
...
n
). am formulamde misvla SesaZlebelia Semde-
gnairad: v
1,2
...
m
aRniSnavs faqtobriv viTarebebis im klass, romelic samarT-
lis normis winapirobebs asrulebs (magaliTi: SemTxvevebi valdebulebis
vadis gadacilebiT SesrulebasTan dakavSirebiT); am normidan unda ga-
momdinareobdes samarTlebrivi Sedegi r
1,2...n
(magaliTi: zianis anazRaure-
bis moTxovna valdebulebis Seusruleblobis gamo). v
1,2
sim
...
m
aRniSnavs im
SemTxvevebs, romlebic pirveli klasis niSnebis msgavsia da masTan erTad
`msgavs wres qmnis. sakiTxavia, aris Tu ara dasaxelebuli samarTlebrivi
Sedegi gamoyenebadi, aseve, faqtobrivi viTarebis klasze v
1,2
...
m
(magaliTi:
xelSekrulebis pozitiuri pirobebis darRveva). pasuxi: Tu davuSvebT, rom
samarTlebrivi Sedegebi r
1,2
...
n
yvela im SemTxvevaze gamoiyeneba, romlebic
`msgavs wres ganekuTvnebian da Tu klasi v
1,2
...
m
am wres ekuTvnis, maSin sa-
marTlebrivi Sedegic r
1,2
...
n
am klasisaTvis igivea v
1,2
...
m.
206
Klug, 1982, S. 135.
141 19. monacemTa eleqtronuli damuSaveba samarTalSi
aq is wesi gamoiyeneba, rom arseboben faqtobrivi situaciis klasebi,
romlebic kanonSi mocemuli faqtobrivi viTarebis klasebis msgavsia, ke-
rZod, gadasawyveti samarTlebrivi sakiTxis aspeqtSi. faqtobrivi viTare-
bis mTeli am msgavsi (`msgavsi wris) klasis mimarT gamoyenebul unda iqnas
erTnairi sakanonmdeblo samarTlebrivi Sedegebi. aq, iseve rogorc sxva
SemTxvevebSi, gadamwyveti kiTxva mdgomareobs SefasebiT gadawyvetilebaSi:
SemTxvevaTa romeli tipebi warmoadgenen kanonSi mocemuli SemTxvevaTa
tipebis imdenad analogiurs, rom maTzec igive samarTlebrivi Sedegi iqnas
gamoyenebuli.
kvlav ismis Zveli, nacnobi kiTxva: Tu kanoniT mowesrigebul
da problematur SemTxvevaTa tipebs Soris gansxvaveba imdenad um-
niSvneloa, samarTliania Tu ara, SemTxvevaTa orive tipis mimarT
analogiuri samarTlebrivi Sedegis gamoyeneba? ( 11 II a). `kalku-
lirebuli samarTlis mimdevari iuristi mogvagonebs im kacs, ro-
melic Sarvals brtyeltuCas daxmarebiT icmevs.
19. monacemTa eleqtronuli damuSaveba samarTalSi
literatura: M. Bartsch, Datenverarbeitung und Recht, 1990; F. Haf, Einfhrung in die Recht-
sinformatik, 1977; ders., Computergesttzte Entscheidungsfndung, in: W. Hoppe u.a. (Hrsg.),
Rechtsprechungslehre, 1992, S. 589 f.; A. Kaufmann (Hrsg.), EDV und Recht, 1973; W. Kilian, Ju-
ristische Entscheidung und elektronische Datenverarbeitung, 1974; Klug, wie zu 18 S. 174 f.; L.
Reisinger, Rechtsinformatik, 1977; J. Schneider, in: Kaufmann/Hassemer/Neumann, 2004, S. 376 f.
adre iyo diskusia imis Taobaze, Tu ramdenad da ra moculobiT
aris SesaZlebeli samosamarTleo funqciebis gadatana monacemTa
damamuSavebel aparatebze. xandaxan Tavs iCens xolme kalkulire-
buli samarTlis gadaWarbebuli imedi, romelic Turme zusti eno-
brivi da logikuri elementebisagan unda Sedgebodes da monacemTa
aparatebis mier maTi damuSaveba SesaZlebeli unda iyos. Zvelma
iluziam, rom TiTqos mosamarTles SeuZlia, rogorc avtomaturma
xelsawyom miiRos gadawyvetileba, ganicada teqnologiuri cvli-
leba, romlis mixedviTac, TviT teqnikas, rogorc mosamarTles,
SeuZlia miiRos gadawyvetileba. magram cnebaTa iurisprudencias-
Tan diskusiam sakmarisad kargad daasabuTa, rom principulad
araswori iyo Sexeduleba, romlis mixedviTac, mosamarTles unda
emuSava rogorc avtomatur xelsawyos, rom igi mxolod mola-
parake kanoni unda yofiliyo da kanoni mxolod logikuri ope-
raciebiT gamoeyenebina.
207
igive safuZvlebiT da imave masStabiT,
rogorc es maSin araswori iyo, aseve, dResac SeuZlebelia, rom
207
Zippelius, 2003, 38 II.
142 Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa damuSaveba samarTalSi
yvela samosamarTleo gadawyvetileba monacemTa damamuSavebeli
aparaturiT iqnas miRebuli. maSasadame, gaviazroT, Tu romeli
operaciebis Sesruleba SeiZleba iqnas mindobili aseTi teqnikuri
aparaturisaTvis:
a) monacemTa eleqtronuli damuSaveba farTo moculobiT em-
saxureba gadawyvetilebebis safuZvlebis (kanonis teqstebis, ga-
dawyvetilebebis da mecnieruli teqstebis) xelmisawvdomobas. sa-
qme exeba am informaciis damaxsovrebasa da miRebas. informacia
nawildeba baitebSi (Bits), romlis sainformacio Sinaarsic arCe-
vanis gakeTebaSi gamoixateba. es morzes anbanSi iqneboda arCevani
niSansa da _ niSans Soris. monacemTa eleqtronul damuSave-
baSi aris arCevani or gansxavavebul eleqtronul Zabvas Soris.
am ZiriTadi erTeulebis mravalferovani kombinaciebis gamo, Se-
saZlebelia, Zalian didi raodenobiT informaciis gadmocema. si-
tyvaTa ubralo JReradobis (e.i. asoTa Tanmimdevrobis) mixedviT,
SesaZlebelia, ara mxolod zusti, aramed, aseve, arazusti infor-
maciebis sistemaSi gadatana da damaxsovreba. SesaZlebelia, TviT
sasiyvarulo leqsis morzirebac.
amdenad, miTiTebuli iuridiuli gadawyvetilebebis safuZvle-
bis mopovebac warmoadgens sityvebis ubralo JReradobasTan
Semxeblobas. monacemTa damuSavebis aseTi gamoyeneba iZleva imis
garantias, rom Sesabamisi normebi da adre miRebuli gadawyvetile-
bebi mxedvelobidan ar iqnas gamorCenili da daviwyebuli da, rom
maTi swrafad xelmisawvdomoba iyos SesaZlebeli. SesaZlebelia
monacemebis etapobrivi mopoveba ise, rom operators nabij-nabij
miewodos gadawyvetilebebis safuZvlebi. monacemTa eleqtronuli
damuSavebis aseTi gamoyeneba hgavs dialogis formas. monacemTa
nebismier damaxsovrebas aqvs udao upiratesobebi, ara mxolod sa-
marTlis gamoyenebisaTvis, aramed, albaT, ufro metad kanonmde-
blisaTvis, romelsac amiT SeuZlia winaaRmdegobebi da ganmeore-
bebi Tavidan aicilos.
sasamarTlo praqtikaSi adre miRebuli gadawyvetilebebis swra-
fad mopoveba SeiZleba gansakuTrebiT im mizans emsaxurebodes,
rom kultivirebul iqnas tipiuri SemTxvevebis Sedarebisa da
tipebis diferenciaciis meTodi ( 12). am gziT, SesaZlebelia, ami-
saTvis aucilebeli, samarTlebrivad mniSvnelovani niSnebis kom-
pleqsebis (SemTxvevaTa tipebis) Segroveba, analizi da diferenci-
reba gaadvildes da gaumjobesdes. ase, magaliTad, SesaZlebelia,
rom arakeTilsindisieri konkurenciis sferoSi mopovebuli didi
SedarebiTi masala yoveli axali gadasawyveti SemTxvevis dros
143
gamoyenebul iqnas imisaTvis, raTa arakeTilsindisieri qcevebis
axali SemTxvevebi mikuTvnebul iqnen adreul gadawyvetilebebSi
mocemuli tipebisadmi.
aseve, samarTlebrivi SedegebisTvisac SesaZlebelia Sedarebis
masalis gamoyeneba (ix. 12 III). ase, magaliTad, SeiZleba gansazR-
vruli danaSaulebis mimarT gamotanili ganaCenebi iseTi niSnebiT
iqnas gaanalizebuli, romlebic mniSvnelovania sasjelis Sefar-
debisaTvis. am SemTxvevaSi, SesaZlebelia, dadgenili sasjelebis
Sedareba da, am gziT, sasjelis erTgvarovnad Sefardebis miRweva.
amis msgavsad, samoqalaqo samarTalSic SeiZleba moraluri zia-
nis gansazRvra garkveul kalapotSi moeqces: kerZod, SemTxveve-
bis sul ufro mravali tipis CamoyalibebiT (magaliTad, sxeulis
tipiuri dazianebebi da amisTvis gansazRvruli asanazRaurebeli
Tanxebi). am SemTxvevaSic, monacemTa eleqtronul damuSavebas
SeuZlia samarTlebrivi Sedegebis Sesaxeb normebis didi erTgva-
rovnebiTa da usafrTxod gamoyenebis garantireba _ Tumca, meti
araferi. amis mizezia is, rom, magaliTad, monacemTa damuSavebiT
ar aris SesaZlebeli absoluturad~, e.i. adre miRebuli gadawy-
vetilebebisagan damoukideblad, axal analogiur SemTxvevebSi ga-
nisazRvros, Tu ra raodenobis Tanxa unda iqnas anazRaurebuli
eqvsi wlis gogonasaTvis marcxena Tvalis dazianebis gamo. maSasa-
dame, monacemTa eleqtronul damuSavebas SeuZlia imis srulyofa,
rac manamde teqnikurad martivi saSualebebiT, moraluri zianis
anazRaurebis Sesaxeb tabelebiT keTdeboda.
b) SemTxvevaTa aseTi Sedareba, raTa ganisazRvros Tanxis rao-
denoba, SeiZleba mxolod momzadebul iqnas monacemTa eleqtro-
nuli damuSavebiT, kerZod, Sesadarebeli SemTxvevebis SerCeviT.
Semdegi sakiTxi, romelsac warmoadgens erTgvarovani Sefaseba,
rogorc wesi, SeuZlebelia, rom aparaturis mier iqnas Sesrule-
buli. aq saqme exeba imis dadgenas, Tu ramdenad umniSvneloa niS-
nebs Soris arsebuli gansxvaveba an maT mivyavarT Tu ara da ra
TvalsazrisiT Sedarebuli SemTxvevebis gansxvavebuli gadawyve-
tisaken. aseTi Sefasebebs ver Secvlis damaxsovrebuli monacemebi
da maTTan formaluri kavSiri. monacemTa eleqtronuli damuSave-
biT gadawyvetilebis miReba SesaZlebelia mxolod maSin, Tu misi
konstruireba SeiZleba zusti elementebiTa da zusti saoperacio
wesebiT. magram, am saxiT, SesaZlebelia samarTlebrivi Tvalsazri-
sebis mTlianobidan mxolod calkeuli nawilobrivi operaciebis
gamoyofa da maTi zusti danawevreba ( 18 II). ase, magaliTad, Se-
saZlebelia kalkulirebuli operaciebi, rogoricaa gadasaxade-
19. monacemTa eleqtronuli damuSaveba samarTalSi
144 Tavi V. logikuri formalizmi da monacemTa damuSaveba samarTalSi
bis, moxeleTa xelfasebis an pensiebis gamoTvla, ganxorcieldes
monacemTa damuSavebis Sedegad.
g) TviTon normatiuli da preiudiciuli gadawyvetilebebis sa-
fuZvlebis nebismier damaxsovrebasa da gamoyenebas aqvs sxva mxare.
daviwyebis keTili saqme~ ikargeba. adre miRebuli gadawyvetile-
bebis daviwyebasa da Zveli normebis gamouyeneblobas, zogadad,
xSirad aqvs samarTlis gamwmendi funqcia. igi SesaZleblobas
iZleva, rom mxedvelobis arealidan daikargon gadawyvetilebe-
bis garkveuli safuZvlebi. magram aseTi yoveldRiuri samarT-
lebrivi wmenda~, romelic iuridiul praqtikaSi ubralod yura-
dRebis gamaxvilebis gareSe xorcieldeba, ar efuZneba Segnebul
sulier diskusias. amis gamo, SeiZleba, zogjer, aseve, principSi
mniSvnelovani gadawyvetilebis safuZvlebic daviwyebas miecnen,
xolo meorexarisxovani moqmedebaSi darCes. magram, mTlianobaSi,
am procesSi, romelic iurisprudencias Tan sdevs, batonobs ten-
dencia, rom praqtikisaTvis umniSvnelo da epoqisaTvis Seusabamo
usargeblo xdeba.
magram, upirveles yovlisa, monacemTa eleqtronul damuSa-
vebas ar moaqvs is samarTal-dogmatikuri Sedegi, romelic ko-
mentarebisa da saswavlo literaturis saSualebiT xorcieldeba:
samarTlis ganviTarebis procesSi, normebisa da gadawyvetilebe-
bis simravlidan, mniSvnelovani da drois gamocdagamovlili iqnas
gamokveTili. am Sedegis gareSe, iuristi eweva risks, xeebis miRma
tye ver dainaxos~, Tavisi gadawyvetilebebis adgili samarTlis
mTlian sistemaSi ver gaacnobieros, gasaTvaliswinebeli intere-
sebis mravalferovneba ver gaiazros ( 10 IV) da umniSvnelo saki-
TxebSi daikargos.
administraciuli organos TviTda-
valdebuleba (Selbstbindung der Ve-
rwaltung) 17 b
analogia (Analogie) 11 II a, 12 I g, 18 II g
analogiis akrZalva (Analogieverbot) 11
I g
argumentacia, hermenoitikuli (Ar-
gumentation, hermeneutische) 10 II, 12 I
arsoba da jerarsoba (Sein und Sollen) 1
aRiareba, ix. agreTve konsensusuna-
rianoba (Akzeptanz s. auch Konsensfhi-
gkeit) 3 II g
aRmWurveli normebi (Ermchtigungen)
1 I, II, 17 a
gabatonebuli warmodgenebi samarT-
lianobis Sesaxeb (Gerechtigkeitsvors-
tellungen, herrschende) 3 II, 4 II g, 10 IV,
11 I g, 12
gabeduli gadawyvetilebebi (Gewagte
Entscheidungen) 3 II g, 10 VII
gageba (Verstehen) 4 I
gadawyvetilebis analizebi (Entschei-
dungsanalysen) 10 V
gadawyvetilebis sivrce, ix. inter-
pretaciis sivrce, diskreciuli
uflebamosileba (Entscheidungsspielr
aum s. Auslegungsspielraum, Ermesse n )
gadawyvetilebis stili (Urteilsstil) 6 a
gamamarTlebeli (marTlwinaaRmde-
gobis gamomricxveli) garemoebe-
bi, ix. sagamonakliso debulebebi
(Rechtfertigungsgrnde s. Ausnahmebes-
timmungen)
gamoyenebis Sansi ix. samarTlis
ganxorcielebis Sansi (Anwendungs-
chance s. Durchsetzungschance)
ganvrcobiTi debulebebi (Ergnzende
Bestimmungen) 1 III, 6, 9 I
gansakuTrebuli wesebi (Sonderregelun-
gen) 7 g
gansjis Zala (Urteilskraf) 14 II
garantirebuli samarTali, ix. gan-
xorcielebis Sansi (Garantiertes
Recht s. Durchsetzungschance)
generaluri klauzulebi, ix. agre-
Tve SefasebiTi samarTlebrivi
cnebebi (Generalklauseln s. auch wertaus-
fllungsbedrfige Rechtbegrife) 9 II, 18 II a
gramatikuli interpretacia (Gram-
matische Auslegung) 8, 9 II a
dadgena (distinguishing) 12 I a
daviwyebis keTili saqme (Wohltat des
Vergessens) 19 g
dasaSvebi gadawyvetilebebi (Ver-
tretbare Entscheidungen) 16 III
demokratiuli legitimacia da sa-
marTlis gamoyeneba, ix. Tval-
sazrisebi warmo mad genlobis Se-
saxeb (Demok ratische Legitimation und
Rechtsanwendung, s. Reprsentationsge-
danke)
definiciebi, sakanonmdeblo (Defni-
tionen, gesetzliche) 6 b, 9 I
diskreciuli gadawyvetilebebi ka-
no nis miznis mixedviT, ix. ag re-
Tve kanonmdeblis neba (Ermessen-
sentscheidungen nach dem Gesetzestweck s.
auch Wille des Gesetzgebers) 17 b
diskreciuli uflebamosileba (Er-
messen) 17
diskreciuli uflebamosilebis gan-
xorcielebis funqcionaluri da-
sagnobrivi saZiebeli _ Sachregister
ricxvebi miuTiTeben paragrafebs qveparagrafebiT
Die Zahlen verweisen auf die Paragraphen mit Untergliederungen
146 sagnobrivi saZiebeli
mokidebuleba (Funktionsgebunden heit
der Ermessensausbung) 17 b
efeqturoba, ix. ganxorcielebis
Sansi (Efektivitt s. Durchsetzungschance)
eqsperimentuli azrovneba (Experi-
mentierendes Denken) 12 I
zedmeti Zalis akrZalvis principi
(bermaverbot) 10 III g, V, 17 b
zusti samarTlebrivi ena (Exakte
Rechtssprache) 18, 19 b
Tanabari mopyroba (Gleichbehandlung)
3 II b, 11 I b, II a, d, 12, 13 II, 17 b
Tanazomierebis principi (Grundsatz
der Verhltnismigkeit) 10 V, 17 b
Tanamedrove interpretacia (Zeit-
geme Auslegung) 4 III
Teleologiuri (Teleologische)
- interpretacia, ix. kanonis mi-
zani (theleologische Auslegung s. Geset-
zeszweck)
- reduqcia, ix. reduqcia (teleologische
Reduktion s. Reduktion)
Tvalis devneba, ix. urTierTkavSiri
(Hin- und Herwandern des Blickes s. Wech-
selbeziehungen)
Tvalsazrisi warmomadgenlobis Se-
saxeb (Reprsentationsgedanke)
- da interpretacia (Reprsentationsge-
danke und Auslegung) 3 II b, 4 II g, 10 II
- da diskreciuli uflebamosilebis
ganxorcieleba (Reprsentationsge-
danke und Ermessensausbung) 17 b
indiciuri mtkicebulebebi (Indizien-
beweis) 15 II
inkviziciurobis principi (Inquisi-
tionsmaxime) 15 III b
instruqciis principi (Instruktions-
maxime) 15 III b
interesTa urTierTSefardeba (Inte-
ressenabwgung) 10 V, 11 II d, 17
interpretacia (Interpretation, Auslegun g)
- da xarvezis Sevseba (Interpretation
und Lckenergnzung) 9 II, 12 I
- da problemaze orientirebuloba
(Interpretation und Problemorientiertheit)
10 II
- Tanamedrove (Interpretation, gegenwarts-
bezogene) 4 III
- Tu subsumcia? (Interpretation oder Sub-
sumtion?) 16 II
- istoriuli (Auslegung, historische) 8,
10 II
- kanonis miznidan (Auslegung aus dem
Gesetzestweck) 10 II, 12 II
- subieqturi (Subjektive Auslegung)
4 II, 10 II
- `subieqturi da obieqturi (sub-
jektive und objektive Interpre tation) 4 II
- SemzRudveli (Einschrnkende Ausle-
gung) 11 II b
interpretaciis
- argumentebi, interpretaciis kri-
teriumebi (Auslegungsargumente, -krite-
rien) 10, 12 II
- legitimuroba (Legitimation der Ausle-
gung) 10 I, 13 III
- logikuri elementebi (Logische Aus-
legungselemente) 8, 9 I, 10 III b
- miznebi (Interpretationsziele) 4 II, 10 I
- sivrce, ix. agreTve mniSvnelobis
sivrce (Interpretationsspielraum s. auch
Bedeutungsspielraum) 9 II, 16 II, III
- sityvieri amosavali wertili
(Verbale Ausgangsbasis der Auslegung) 8,
9
- funqcionaluri damokidebuleba
(Funktionsgebundenheit der Auslegung) 3
I b, 10 I
kazuistika (Kasuistik) 12 I g
kalkulacia (Kalkl) 18 I
kanonebi, rogorc obieqtivirebuli
wesebi (Gesetze als objektivierte Regelun-
gen) 4
kanoni (Gesetz)
- axali (lex posterior) 7 v
- da samarTali (Gesetz und Recht) 11 I
g, 13 III
- ierarqiulad maRla mdgomi (lex su-
perior) 7 e
147 sagnobrivi saZiebeli
- specialuri (lex specialis) 7 g
kanoniT gaTvaliswinebuli iuri-
diuli Sedegi SeiZleba gavrcel-
des ufro naklebi mniSvnelobis
mqone urTierTobazec (argumentum
a maiore ad minus) 11 II a, g
kanoniT gaTvaliswinebuli iuri-
diuli Sedegi unda gavrceldes
ufro didi mniSvnelobis mqone
urTierTobazec (argumentum a mi-
nore ad maius) 11 II a, g
kanonis
- konkurencia ix. konkurencia (Ge-
setzeskonkurrenz s. Konkurrenz)
- mizani (Gesetzestweck)
- mizani, kanonmdeblis neba (Zweck
des Gesetzes s. Gesetzeszweck, Wille des
Gesetzgebers)
- mniSvnelobebis cvlileba (Wandel
der Gesetzesbedeutungen) 4 III
- mniSvnelobis cvlileba (Bedeu-
tungswandel von Gesetzen) 4 III, 10 II
- suli ix. samarTlebriv-eTikuri
konteqsti (Geist des Gesetzes s. recht-
sethischer Kontext)
- upiratesi Zala (Vorrang des Gesetzes)
17 b
- xarvezebi (Lcken im Gesetz) 3 I b, 11,
12 I, 18 II g
kanonmdeblis neba (Wille des Gesetzge-
bers) 4 II, 8, 10 II
kauzaloba, iuridiuli (Kausalitt, ju-
ristische) 5 I
kondicionaluri programa (Konditio-
nalprogramm) 5 I
konstituciis (Verfassungs)
- sawinaaRmdego konstituciuri
normebi (Verfassungswidrige Verfas-
sungsnormen) 7 e
- Sesabamisi interpretacia (Verfas-
sungs konforme Auslegung) 7 g, 10 III b
konstruqciaTa eqvivalenturoba
(quivalenz von Konstruktionen) 3 I b
konstruqciebi samarTalSi (Konstruk-
tionen im Recht) 6, 9 I
konteqsti, interpretacia konte-
qstidan, ix. agreTve samarTleb-
riv-eTikuri konteqsti (Kontext,
Auslegung aus dem, s. auch rechtsethischer
Konzext) 10 III
legitimacia, ix. definiciebi (Legiti-
mation s. Defnitionen)
- xarvezis Sevsebis (Legitimation der
Lckenausfllung) 11 II z, 13 III
- wina gadawyvetilebebis Secvlis
(Legitimation des Abweichens von Vo-
rentscheidungen 13 II
logikuri kalkulacia samarTalSi
(Logischer Kalkl im Recht) 18
mikuTvnebiTi azrovneba (Zuordnendes
Denken) 17 b
miTiTebebi samarTalSi (Verweisungen
im Recht) 6 b, g
miznobrivi programebi (Zweckpro-
gramme) 5 I
mniSvnelobis sivrce, ix. agreTve
interpretaciis sivrce (Beur-
teilungsspielraum, s. auch Auslegungss-
pielraum) 16 III
momijnave SemTxvevebi (Grenzflle)
- diskreciuli uflebamosilebis
(Grenzflle des Ermessens) 17 d
- interpretaciis (Grenzflle der Ausle-
gung) 10 VII, 12 I, 13 I, 16 II, III
- samarTlebriv-eTikuri (Grenzflle
rechtsethische) 3 II d, 10 VII
monacemTa avtomaturi damuSaveba
(Automatische Datenverarbeitung) 19
monacemTa damuSaveba (Datenverar-
beitung) 19
moraluri zianis anazRaurebis ta-
beli (Schmerzensgeldtabelle) 12 III, 19g
moTxovnis meTodi (Anspruchsmethode)
6, 14 a
mravalmniSvneloba, ix. mniSvnelo-
bis sivrce (Mehrdeutigkeit s. Bedeu-
tungsspielraum)
msubuqi saSualeba, ix. zedmeti Za-
lis akrZalva (Schonendstes Mitel s.
bermaverbot)
mtkicebis tvirTi (Beweislast) 15 III
mtkicebis wesebi (Beweisregeln) 15 III
148 sagnobrivi saZiebeli
nebadarTuloba (Drfen) 1 III
nebarTvebi (Erlaubnisse) 1 III
nebarTvebi, ix. jerarsobis normebi
(Gebote s. Sollensnormen)
nebarTvebi, rogorc preskrifciu-
li debulebebi (Gebote als Prskriptive
Aussagen) 1 I, 18 II b
normaTa dakonkreteba (Konkretisie-
rung der Normen) 12 I g, 16 II
normisa da faqtobrivi viTarebis
dialeqtika (Dialektik von Norm und
Sachverhalt) 14 g, 16 II
normis sfero, normis programa
(Normbereich, Normprogramm) 16 II
obieqturi interpretacia (Objek-
tive Auslegung) 4 II, 10 II
obieqturi suli (Objektiver Geist) 4 II b
ormagi zemoqmedebebi samarTalSi
(Doppelwirkungen im Recht) 5 I
praqtikuli konkordati (Praktische
Konkordanz) 10 III g
precendentuli gadawyvetilebebi
(Przendenzentscheidungen) 10 IV, 12 I a,
g, III, 13 II, 17 b
precendentuli samarTali (Fallrecht)
3 I a, 12 I a
principebi (Prinzipien) 10 III g
principebisa da interesTa konfliq-
tebis optimaluri kompromisi
(Op ti maler Kompromi in Prinzipien und
In ter essenkonfikten) 10 III g, IV
problemaTa gadawyveta, rogorc
samarTlis amocana, ix agreTve
funqcionaluri damokidebuleba
(Problemlsung als Aufgabe des Rechts s.
auch Funktionsgebundenheit) 3 I
procesis winapirobebi (Prozevoraus-
setzungen) 14 I b
rangireba (Rangverhltnis)
- interpretaciis argumentebs So-
ris (Rangverhltnis zwischen Auslegung-
sargumenten) 10 IV
- samarTlis normebs Soris (Rangve-
rhltnis zwischen Normen) 7 e
reduqcia (Reduktion) 11 II b
restriqcia (Restriktion) 11 II b
sagamonakliso debulebebi (Aus-
nahmebestimmungen) 7
sagamonakliso debulebebi, rogorc
kanonis xarvezis problema (Aus-
nahmebestimmungen als Lckenproblem)
11 I b, II b, 12 I g
sagamoZiebo principi (Ermitlungs-
grundsatz) 15 III a
sakanonmdeblo dokumentacia (Ge-
setzmaterialien) 10 II, IV
sakvanZo cnebebi (Schlsselbegrife) 3 I g,
10 III g, VII
sakuTreba, rogorc normatiuli
cneba (Eigentum als normativer Begrif)
1 III, 5 II
samarTali, obieqturi (Recht, objektive s)
- da kanoni (objektives Recht und Gesetz)
11 I g
- rogorc ganxorcielebuli wes-
rigi (objektives Recht als verwirklichte
Regelung) 2
- rogorc debulebebis wyoba (objek-
tives Recht als Gefge von Geboten) 1
- rogorc samarTlianobis proble-
mebis gadawyvetis gza (objektives
Recht als Lsung von Gerechtigkeitsfragen) 3
samarTali, subieqturi (Recht, subjek-
tives)
samarTlebriv-eTikuri konteqsti
(rechtsethischer Kontext) 3 II d, 10 III g,
11 I g
samarTlebriv-filosofiuri Sexe-
duleba (Dezision) 3 II d
samarTlebrivi
- gadawyvetilebebis konsensusuna-
rianoba (Konsensfhigkeit rechtlicher
Entscheidungen) 3 II, 4 II, 10 IV
- gadawyvetilebebis xasiaTi (Entwur-
fscharakter rechtlicher Entscheidungen) 10
VII
- ganviTareba (Rechtsfortbildung) 2, 11, 13
- morali, ix. warmodgenebi samarT-
lianobis Sesaxeb (Rechtsmoral, herrs-
chende s. Gerechtigkeitsvorstellungen)
149 sagnobrivi saZiebeli
- sakiTxi da faqtobrivi sakiTxi
(Rechtsfrage und Tatfrage) 15 I
- SegrZneba, ix. agreTve warmodgenebi
samarTlianobis Sesaxeb (Rechts gefhl
s. auch Gerechtigkeitsvorstellungen) 3 II
- Sedegi (Rechtsfolge) 5
- usafrTxoeba (Rechtssicherheit) 3 II b,
11 I g, 12 III, 13 II
- cnebebis ganusazRvreloba, ix.
interpretaciis sivrce, mniS-
vnelobis sivrce (Unbestimmtheit
der Rechtsbegrife s. Auslegungsspielraum,
Bedeutungsspielraum)
- wes-wyobilebis aqsiologiuri
daskvna, ix. agreTve samarTle-
briv-eTikuri konteqsti (Axiolo-
gische Konsequenz der Rechtsordnung, s.
auch rechtethischer Kontext) 11 I b
samarTlianoba, ix. agreTve calkeu-
li SemTxvevis samarTlianoba (Bi-
llig keit, s. auch Einzelfallgerechtigkeit) 11Ig
samarTlis
- (arsobrivi) urTierTkavSiri (Sinn-
zusammenhang des Rechts) 10 III
- erTianoba, ix. agreTve samarT-
lis sistema (Einheit des Rechts s. auch
Rechtssystem) 10 I
- gamoyeneba (Rechtsanwendung) 14
- ganvrcobis moTxovnileba, ix. xar-
vezebi, samarTlis ganviTareba (Er-
gnzungsbedrfigkeit des Rechts s. Lcken,
Rechtsfortbildung)
- ganxorcielebis Sansi (Durchsetzungs-
chance des Rechts) 2, 7, 13 I, IV
- dazusteba (Rechtsprzisierung) 6 b, 12 III
- istoriuli skola (Historische Rechts-
schule) 4 II b, 8, 13 I
- moqmedeba, ix. agreTve ganxorcie-
lebis Sansi (Geltung des Rechts s. auch
Durchsetzungschance)
- adaptaciaunarianoba, ix. agreTve
interpretaciis sivrce, xarveze-
bi, arsis cvlileba (Anpassungsfhig-
keit des Rechts s. auch Auslegungsspielraum,
Lcken, Sinnwandel) 18 II
- normaTa konkurencia (Konkurrenz
von Rechtsnormen) 5 I, 7, 11 I a
- normatiuli Teoria (Normative Teo-
rie des Rechts) 1
- normebis gamoyeneba (Anwendung der
Rechtsnormen) 14
- normebis qmediToba, ix. ganxor-
cielebis Sansi (Wirksamkeit von
Rechtsnormen s. Durchsetzungschance)
- principebi (Rechtsprinzipien) 10 III g
- Ria ganviTareba (Ofene Rechtsfortbil-
dung) 13
- zogadi principebi, ix. samarTlis
principebi (Allgemeine Rechts grund-
stze s. Rechtsprinzipien)
- funqcionaluri damokidebuleba
(Funktionsgebundenheit des Rechts) 3 I b,
11 I b
- cnebaTa fardobiToba (Relativitt der
Rechtsbegrife) 3 I b
samosamarTleo praqtikis Tanmim-
devruloba (Kontinuitt der Rechtspre-
chung) 13 II
samosamarTleo samarTali (Richter-
recht) 3 I a, 13
sasjelis Sefardeba (Strafzumessung)
12 III, 19 g
saqmis ganxilvis principi (Verhan-
dlungsmaxime) 15 III b
saWiroeba, rogorc interesTa xel-
yofis nebadarTuli sazRvari (Er-
forderlichkeit als Grenze zulssiger Interes-
senbeeintrchtigung) 10 V, 17 b
saxelmwifos filosofia da inter-
pretaciis Teoria (Staatsphilosophie
und Auslegungstheorie) 4 II b
saxelmZRvanelo SemTxvevebi, saxel-
mZRvanelo tipebi (Leitflle, Leitypen)
12 I b, III
semantika (Semantik) 4 I, 9 II, 18
sikeTeTa urTierTSefardeba, ix. in-
teresTa Sefardeba (Gterabwgung
s. Interessenabwgung)
silogizmi, iuridiuli (Syllogismus, ju-
rus tischer) 16 I
sistema (System)
- interpretacia sistemidan (Ausle-
gung aus dem System) 8, 10 III
- samarTlebrivi wes-wyobileba,
150 sagnobrivi saZiebeli
ro gorc aqsiomatuli sistema?
(Recht sordnung als axiomatisches System?)
14 I, 18
sistemis samarTlianoba (Systemge-
rechtheit) 10 III b, g, d, 11 I b, II d
sityvebi, rogorc niSnebi (Wrter als
Zeichen) 4 I
sityvebis mniSvneloba (Bedeutung von
Wrtern) 4 I
sityvebis mniSvnelobis sanimuSod
SemoReba (Exemplarische Einfhrung von
Wortbedeutungen) 4 I, 9 II
sityviTi mniSvnelobis areali, ix.
agreTve interpretaciis sivrce
(Bedeutungsspielraum von Wrtern s. auch
Auslegungsspielraum) 4 I, 9 II, 12 I, 18 II a
sityviTi mniSvnelobis sivrce, ix.
mniSvnelobis sivrce (Spielraum der
Wortbedeutungen s. Bedeutungsspielraum)
sityvis arsi (Wortsinn) 4 I, 9 II a
socialuri morali, ix. warmodgene-
bi samarTlianobis Sesaxeb (Sozial-
moral s. Gerechtigkeitsvorstellungen)
socialuri cxovrebis zne-Cveule-
bebi (Verkehrssite) 3 II d, 10 IV
specialuroba (Spezialitt) 7 g
standartebi (Standards) 10 IV
subieqturi interpretacia (Sub-
jektive Auslegung) 4 II, 10 II
subsumcia (Subsumtion)
- Tu interpretacia? (Subsumtion oder
Auslegung?) 16 II
- faqtebis subsumcia samarTleb-
rivi cnebebis qveS (Subsumtion von
Tatsachen unter Rechtsbegrife) 16 I
tipebi (Typen) 4 I
tipebis Sedareba (Typenvergleich) 11 II,
12, 16 II, 19 g
topika (Topik) 14 I a
ukan daxevis principi (Ausweichprin-
zip) 10 V
urTierTkavSirebi, hermenoitikuli
(Wechselbeziehungen, hermeneutische) 3 I
g, 10 III, IV, 14 II, 16 II
faqtebis dadgena (Tatsachefeststellung)
- sasamarTlos mier (gerichtliche Tatsa-
chefeststellung) 15 II, III, 16 III
- administraciuli organos mier (Tat-
sachefeststellung in der Verwaltung) 16 III
faqtebis subsumcia samarTlebrivi
cnebebis qveS (Subsumtion von Tatsa-
chen unter Rechtsbegrife) 16 I
faqtobrivi zemoqmedebebi (rechtstats-
chliche Auswirkungen) 10 V
faqtobrivi sakiTxi (Tatfrage) 15
fiqciebi (Fictionen) 6 g
formalizmi (Formalismus) 11 I g
formulirebis xarvezi (Formulierungs-
lcke) 11 I
funqcionaluri damokidebuleba
(Funktionsgebundenheit)
qmedebis sawyisi Semadgenloba, ix.
qmedebis ZiriTadi Semadgenloba~
(Ausgangstatbestand s. Grundtatbestand)
qmedebis (sakanonmdeblo) Semadgen-
loba, qmedebis Semadgenlobis
niS nebi (Tatbestand [gesetzlicher], Tatbe-
standsmerkmale) 5, 6, 16 I
qmedebis Semadgenlobis negatiuri
niS nebi (Negative Tatbestandsmerkmale)
6 b
`qmedebis ZiriTadi Semadgenloba
da ganmavrcobeli debulebebi
(Grundtatbestand und ergnzende Bes-
timmungen) 6, 14 I
qcevis primeruli normebi da (se-
kundaruli) normebi sanqciis Se-
saxeb (Primre Verhaltensnormen und
(sekundre) Sanktionsnormen) 2, 5 I, 14 I b
RirebulebiTi gamocdileba (Werter-
fahrung) 3 II
SedarebiTi samarTali (Rechtsverglei-
chung) 10 IV
SedarebiTi Sefaseba, SedarebiTi
mikuTvneba (Vergleichende Bewertung,
vergleichende Zuordnung) 11, 12, 16 II
Sedegze orientirebuli interpreta-
cia (Folgenorientierte Auslegun) 10 IV, V
151 sagnobrivi saZiebeli
SemTxvevaTa Sedareba, ix. tipebis
Se dareba (Fallvergleich s. Typenvergleic h)
Sesabamisi gamoyeneba, ix. analogia
(Entsprechende Anwendung s. Analogie)
Sesabamisi samarTlis normis moZeb-
na (Aufsuchen des einschlgigen Rechtssat-
zes) 14
Sefasebebi (Wertungen)
- samarTlebriv wes-wyobilebaSi, ix.
agreTve samarTlebriv-eTikuri
konteqsti (Wertungen in der Recht-
sordnung, s. auch Rechtsethischer Kontext)
3 II, 10, 11, 12 I b, 17
- da dakonkreteba (Wertungen und Kon-
kretisierung) 16 II
SefasebiTi cnebebi, ix. agreTve ge-
neraluri klauzulebi (Wertungsbe-
grife, s auch Generalklausel) 4 I, 9 II, 16 II
CveulebiTi samarTali (Gewohnheits-
recht) 3 I a, 11 I g, 13 I, II
calkeuli SemTxvevebis samarTlia-
noba (Einzelfallgerechtigkeit) 9 II b, 18 II a
cnebaTa eqstensionaluri ganviTa-
reba (Extensionale Begrifsentwicklung)
12 I g
cnebaTa intensionaluri ganviTa-
reba (Intensionale Begrifsbildung) 12 I g
cnebebi, cnebaTa ganviTareba (Be-
grife, Begrifsentwicklung) 4 I, 9 II, 12 I g
warmodgenis obieqturi Sinaarsebi
(Vorstellungsinhalte, objektive) 4 I
warmoSobis istoria, ix. agreTve
istoriuli interpretacia (Ents-
tehungsgeschichte s. historische Auslegung)
wesebi da principebi (Regeln und Prin-
zipien) 10 III g
wina gadawyvetilebebis savalde-
bulo Zala (Bindung an Vorentscheidun-
gen) 13 II, 17 b
winaaRmdegobebi SefasebebSi (Wer-
tungswidersprche) 10 III g
winaswari gageba interpretaciis
SemTxvevaSi (Vorverstndnis bei der Aus-
legung) 3 I b, d, 10 IV
wminda samarTlis moZRvreba (Reine
Rechtslehre) 1 I
xalxis suli (Volksgeist) 4 II b, 8
jerarsuli normebi (Sollensnormen) 1,
18 II b
hermenoitikuli wre, ix. agreTve
urTierTkavSirebi (Hermeneutischer
Zirkel s. auch Wechselbeziehungen) 10 IV
Sps germaniis teqnikuri TanamSromlobis
sazogadoeba (GTZ)
Cveni mizani
Sps germaniis teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba (GTZ)
aris msoflio masStabis mqone sawarmo saerTaSoriso TanamS-
romlobisa da mdgradi ganviTarebis dargSi. is mxars uWers ger-
maniis federalur mTavrobas ganviTarebis politikis miznebis
ganxorcielebaSi. GTZ sTavazobs globalizirebul msoflios aq-
tualuri politikuri, ekonomikuri, ekologiuri da socialuri
sakiTxebis gadaWris momavalze orientirebul gzebs, igi mxars
uWers kompleqsur reformebs da ganviTarebis procesebs rTul
pirobebSic ki. misi mizania, adamianebis cxovrebis pirobebis md-
gradi gaumjobeseba.
Cveni damkveTebi
GTZ aris federaluri sawarmo, romlis saTao ofisi ganTavse-
bulia eSbornSi, mainis frankfurtTan. is Camoyalibda 1975 wels
rogorc kerZo samarTlis iuridiuli piri. misi mTavari damkveTia
germaniis ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis federa-
luri saministro (BMZ). garda amisa, is muSaobs sxva federaluri
uwyebebis, aseve sxva qveynebis mTavrobebis, saerTaSoriso orga-
nizaciebis dakveTiT, rogoricaa evrokomisia, gaero an msoflio
banki, agreTve kerZo organizaciebis davalebiTac. GTZ Tavis amo-
canebs axorcielebs saerTo sargeblobisaTvis. zedmeti Tanxebi
gamoiyeneba mxolod sakuTarive proeqtebisaTvis, saerTaSoriso
TanamSromlobisa da mdgradi ganviTarebis mxardasaWerad.
msoflio masStabi
GTZ warmodgenilia afrikis, aziis, laTinuri amerikis, xmel-
TaSua zRvispireTisa da axlo aRmosavleTis regionebis, aseve
evropis, kavkasiisa da Sua aziis 120-ze met qveyanaSi. aqedan 92
qveyanaSi mas sakuTari ofisebi gaaCnia. mTeli msoflios garSemo
mas dasaqmebuli hyavs 12.000 TanamSromeli, aqedan 9.000 adamiani
adgilobrivi TanamSromelia. eSbornis centralur ofisSi da ger-
maniis sxva ofisebSi daaxloebiT 1.500 adamiani muSaobs.
153
samxreT/kavkasiis qveynebSi BMZ-is davalebiT GTZ sxvadasxva
proeqts axorcielebs samarTlisa da iusticiis reformebis mxar-
dasaWerad. am proeqtebis farglebSi muSaoben rogorc mokle-,
iseve grZelvadiani mowveuli eqspertebi, romlebic axorcieleben
sakanonmdeblo konsultacias da atareben kvalifikaciis asamaR-
lebel RonisZiebebs, aseve monawileobas Rebuloben specialur
konferenciebSi. publikaciebis - masalaTa krebulis - farglebSi
gamoicema moxsenebebi, aseve proeqtebis sxva masalebi. garda amisa,
gamoicema perioduli specialuri literaturac.
Die Deutsche Gesellschaf fr Technische
Zusammenarbeit (GTZ) GmbH
Unser Unternehmen
Als weltweit ttiges Bundesunternehmen der internationalen Zusammenarbeit fr
nachhaltige Entwicklung untersttzt die Deutsche Gesellschaf fr Technische Zusam-
menarbeit (GTZ) GmbH die Bundesregierung bei der Verwirklichung ihrer entwick-
lungspolitischen Ziele. Sie bietet zukunfsfhige Lsungen fr politische, wirtschafli-
che, kologische und soziale Entwicklungen in einer globalisierten Welt und frdert
komplexe Reformen und Vernderungsprozesse auch unter schwierigen Bedingungen.
Ihr Ziel ist es, die Lebensbedingungen der Menschen nachhaltig zu verbessern.
Unsere Aufraggeber
Die GTZ ist ein Bundesunternehmen mit Sitz in Eschborn bei Frankfurt am Main.
Sie wurde 1975 als privatwirtschafliches Unternehmen gegrndet. Ihr Hauptaufragge-
ber ist das Bundes-ministerium fr wirtschafliche Zusammenarbeit und Entwicklung
(BMZ). Darber hinaus ist sie ttig fr andere Bundesressorts, fr Regierungen anderer
Lnder, fr internationale Aufraggeber wie die Europische Kommission, die Vereinten
Nationen oder die Weltbank sowie fr Unternehmen der privaten Wirtschaf. Die GTZ
nimmt ihre Aufgaben gemeinntzig wahr. berschsse werden ausschlielich wieder
fr eigene Projekte der internationalen Zusammenarbeit fr nachhaltige Entwicklung
verwendet.
Weltweit ttig
Die GTZ ist in mehr als 120 Lndern Afrikas, Asiens, Lateinamerikas, in den Re-
gionen Mitelmeer und Mitlerer Osten sowie Europa, Kaukasus und Zentralasien ttig.
In 92 Lndern ist sie mit eigenen Bros vertreten. Weltweit beschfigt das Unterneh-
men knapp 12.000 Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter; davon sind ber 9.000 einheimi-
sche Krfe. In der Zentrale in Eschborn und an weiteren Standorten in Deutschland
arbeiten rund 1.500 Personen.
In den Lndern des sdlichen Kaukasus fhrt die GTZ im Aufrag des BMZ meh-
rere Projekte zur Untersttzung der Rechts- und Justizreformen durch. Im Rahmen der
Projekte werden Lang- und Kurzzeitexperten eingesetzt, die beratende Ttigkeit bei der
Gesetzgebung ausben, Fortbildungsveranstaltungen durchfhren und Vortrge bei
Fachkonferenzen halten. Im Rahmen der Schrifenreihe der Materialiensammlung
werden Vortrge und Materialien der Projekte verfentlicht. Daneben werden regel-
mig Fachpublikationen verfentlicht.

Das könnte Ihnen auch gefallen