Transfuzioni i gjakut

Transfuzioni i gjakut
 Transfuzioni i gjakut është procesi i
transferimit të gjakut apo produkteve të
bazuara tek gjaku nga një person në sistemin
qarkullues të një tjetri.

 Historia
 Orvatjae parë historike për të kryer një
transfuzion gjaku është përshkruar nga kronisti i
shek 19 Stefano Infesura, në 1492, kur papës
Inocenti VIII, iu dha gjaku i tre djemve.
 Historia

 Në 1818, dr. Xheims Blandëll, një obstetër britanik, kreu

transfuzionin e parë të suksesshmë me gjak njerëzor, për
trajtimin e një hemoragjie pas lindjes.
 Në 1840, në Londër Samuel Armstrong Lein dhe dr. Blandëlli,
kryen transfuzionin e parë për të kuruar hemofilinë.
 Xhorxh Uashington Krile ka kryer operacionin e parë duke
përdorur transfuzion gjaku.
 Historia

 Vepra e Karl Landshtainerit bëri të mundur të

përcaktohen grupet e gjakut (A, B, AB, O)
dhe kështu hapi rrugën për transfuzione të
sigurta. për këtë ai mori Çmimin Nobel për
Mjekësi në 1930.
 Transfuzioni i parë që përdori gjak të
rezervuar dhe të ftohur u krye më 1 janar
1916 nga Houp Robertson, kërkues mjekësie
dhe oficer i ushtrisë amerikane, të cilit iu
atribua banka e parë e gjakut kur ai
shërbente në Francë gjatë Luftës sëI
Botërore.
 Institucionii parë akademik që ju kushtua
transfuzionit të gjakut u krijua nga Aleksandër
Bogdanov në Moskë në 1925.
 Grupet e gjakut

 Grupi i gjakut është klasifikimi i gjakut që bazohet

nga prania apo mungesa e substancave të
trashëguara antigjenike mbi sipërfaqen e
eritrociteve.
 Disa nga këta antigjenë sipërfaqssorë eritrocitarë,
që dalin nga një alel (apo gjene shumë pranë njëri
tjetrit), formojnë së bashku një sistem grupi gjaku.
 Grupet e gjakut trashëgohen dhe paraqsein
kontributin nga të dy prindërit. Njihen 30
sisteme grupesh gjaku.
 Serologjia

 Nqsnjë individi i jepet një antigjen grupi

gjaku që nuk njihet si i tiji, sistemi imun do të
prodhojë antitrupa që mund të lidhen në
mënyrë specifike një antigjen të veçantë
grupi gjaku dhe formohet një kujtesë
imunologjike kundër antigjenit.
 Serologjia

 Kur antitrupat IgM lidhen me qelizat e

transfuzuara, qelizat e transfuzuara
(eritrocitet) mund të aglutinohen.
 Serologjia

 Kështuqë, papërshtatshmëri më serioze

mund të çojnë në përgjigje imune më të
fuqishme me shkatërrim masiv të eritrociteve,
presion të ulët të gjakut bile edhe vdekje.
 Grupimet ABO dhe Rh

 Antitrupat IgM, Anti-A dhe Anti-B ndaj natigjenëve

sipërfaqsorë të eritrociteve të sistemit të grupeve të
gjakut ABO, përshkruhen si "natyralë"; por ata
formohen gjatë fëmijërisë ashtu si antitrupat e tjera.
 Zorrra e të prosalindurit kolonizohet me florën që
shpreh këta antigjenë të ngjashëm me A dhe B,
duke krijuar antitrupa kundër antigjenëve që
eritrocitet nuk i kanë.
 Këta antitrupa aglutinojnw eritrocitet, që mund të
çojnë deri në vdekje.
 Grupimet ABO dhe Rh

 Antigjeni Rh është i rëndësishëm. Termi

"pozitiv" apo "negativ" wshtw ose prania ose
mungesa e antigjenëve të tjerë të sistemit
Rhesus.
 Anti RhD zakonisht nuk është një antitrup që
ndodh në mënyrë natyrale. Përzierja për RhD
është shumë e rëndësishme sepse antigjeni
RhD është imunogjenik.
 Kur një organizëm sensibilizohet nga
antigjeni RhD ai prodhon antikorpe kundër tij.
Sistemi i grupit të gjakut ABO
Sistemi i grupit të gjakut ABO
 Sistemi i grupit të gjakut ABO

 Sistemi ABO është sistemi më i rëndësishëm

i grupeve të gjakut në transfuzionin e gjakut .

 Antitrupatanti-A dhe ato anti-B janë

zakonisht "Imunoglobulina M", shkurt IgM.
 Fenotipi  AA ose AO
 A  BB ose BO
 B  AB
 AB  OO
 O  Gjenotipi
 Sistemi i grupit të gjakut Rhezus

 Sistemi Rhesus është sistemi i dytë më i

rëndësishëm për transfuzionin e gjakut tek
njeriu. Antigjeni më i rëndësishëm tek
Rhesusi është antigjeni RhD sepse është më
imunogjeniku midis 5 antigjenëve Rhesus.
Zakonisht personat me grup gjaku Rhesus
negativ nuk kanë natitrupa anti-RhD Igm apo
IgG, sepse antitrupat anti-RhD nuk
prodhohen nga substanca ambientale ata
prodhohen nga ndonjë problem sensibilizues.
 Sisteme të grupeve të gjakut

 Sot njihen 30 sisteme grupesh gjaku ku hyjnë

edhe sistemet ABO dhe Rh. P.sh., një person
mund të jetë AB Rh pozitiv dhe në të njëjtën
kohë të jetë pozitiv edhe për M dhe N
(sistemi MNS), për K (sistemi Kell), apo Lea
apo Leb negativ (sistemi Ljuis) dhe kështu me
radhë. shumë nga sistemet janë emëruar
sipas pacientit të parë që janë gjetur.
Rëndësia klinike
 Rëndësia klinike

 Pacientët idealisht duhet të marin gjakun e tyre apo

produkte të tij. Reziqet pakësohen kur bëhet prova e
përzierjes së gjakut të dhuruesit me atë të marësit
për të parë nqs përzierja aglutinon. Kur ky nuk duket
me sy të lirë duhet të kërkohët me mikroskop. Kur
kemi aglutinim atëherë nuk duhet të kryhet
transfuzioni me atë gjak.
 Grupi i gjakut duhet të përfshihet edhe në
dokumente apo tatuazhe, për të gjetur se çfarë
gjaku duhet për transfuzion në raste urgjence.
 Sëmundja hemolitike e të
porsalindurit (HDN)

 Një grua shtatzanë mund të krijojë antitrupat IgG të grupit të

gjakut nqs fetusi i saj ka një antigjen të grupeve të gjakut që ajo
nuk e ka. Kjo ndodh, nqs disa qeliza të gjakut të fetusit kalojnë
në qarkullimin e gjakut të nënës apo disa herë pas
transfuzioneve terapeutike të gjakut. Kjo mund të japë
sëmundjen Rh apo forma të tjera të sëmundjes hemolitike të të
porsalindurit (HDN).
 Në atë shtatzani apo në shtatzanitë e mëvonshme. Nqs një grua
dihet se ka antitrupa anti-RhD, grupi i gjakut RhD i fetusit mund
të testohet nga analiza e ADN në likidin amiotik tw nënës për të
vlerësuar rezikun e fetusit për sëmundjen e Rh.
 Pengimi I kësaj sëmundjeje bwhet me anë të një medikamenti
injektabël që quhet imunoglobulina Rho(D).
 Kompatibiliteti
Produktet e gjakut

 Bankat e gjakut fraksionojnë gjakun e plotë

në disa produkte.
 Më të zakonshmet janë eritrocitet, plazma,
trombocitet, krioprecipitati dhe plazam e
freskët e ngrirë (FFP).
 FFP është diçka e ngrirë shpejt për të
mbajtur faktorët e koagulimit V dhe VIII.
 Kompatibiliteti i eritrociteve

• Grupi i gjakut AB ka edhe antigjenin A edhe atë B

në sipërfaqen e eritrociteve të tyre dhe serumi i
gjakut nuk ka asnjë nga antitrupat e secilit nga
grupet.

• Kështu që një individ me grup gjaku AB mund të

marë gjak nga secili nga grupet (më mirë AB), por
mund të dhurojë gjak vetëm për një individ tjetër me
grup AB.
 Kompatibiliteti i eritrociteve

• Grupi i gjakut A ka antigjenin A në sipërfaqen

e eritrociteve dhe serumi i gjakut ka antitrupa
IgM kundër antigjenit B.

• Kështu që një grup A mund të marë gjak nga

njerëz me grup A apo O (preferohet A) dhe
mund ti dhurojë gjak individëve me grup A
apo AB.
 Kompatibiliteti i eritrociteve

• Grupi i gjakut B ka antigjenin B në sipërfaqe

të eritrociteve dhe serumi i gjakut ka
antitrupat IgM kundër antigjenit A.

• Kështu grupi B mund të marë gjak vetëm nga

grupet B dhe O (më mirë B) dhe mund ti
dhurojë gjak grupeve B dhe AB.
 Kompatibiliteti i eritrociteve
• Grupi i gjakut O nuk ka as antigjenin A as
atë B, por serumi i tyre ka antitrupat IgM
kundër antigjenëve të grupi A dhe atyre të
grupit B. kështu, grupi O mund të marë gjak
vetëm nga grupi O dhe mund ti dhurojë gjak
secilit nga sistemi i grupeve të gjakut ABO.
Kompatibiliteti i eritrociteve
 Kompatibiliteti i eritrociteve
 Një pacient RhD-negativ që nuk ka antitrupa anti-
RhD mund ta marë transfuzionin me gjak RhD-
pozitiv një herë, por kjo mund të japë sensibilizimin
ndaj antigjenit RhD dhe një femër mund të jetë në
rezik për sëmundjen hemolitike të të porsalindurit.
 Nqs pacienti RhD-negativ ka antitrupa anti-RhD,
ekspozimi me gjakun RhD-pozitiv mund të japë
reaksion të rëndë transfuzioni. Gjaku RhD-pozitiv
kurrë nuk i duhet dhënë femrave me RhD-negativ
në moshën e shtatzanizë apo pacientëve me
antitrupa RhD.
Kompatibiliteti plazmatik
 Kompatibiliteti plazmatik
 Të sëmurët mund të marin plazmë nga i njëjti
grup gjaku, por e kundërta është e kundërta e
eritrocitit: plama e ekstraktuar nga grupi i
gjaku AB mund ti jepet individëve me çdo
grup gjaku; individët me grup gjaku O mund
të marin plazmë nga çdo grup gjaku; dh
plazma e grupit O mund të përdoret vetëm
nga ata me grup O.
 Kompatibiliteti plazmatik
 Antitrupat Rhesus D janë të rallë, kështu që
në përgjithësi as gjaku RhD pozitiv as ai RhD
negativ nuk kanë antitrupa;

 kështu që Rh nuk ka shumë rëndësi për këtë

problem.
 Dhënësit universalë dhe marësit
universalë

 P.sh.,duke konsideruar transfuzionin e gjakut

me grup O RhD negativ në një marës me
grup A RhD pozitiv, nuk parashikohet ndonjë
reaksion imun. Megjithëatë, sasitë realivisht
të vogla tëë plazmës në gjakun e transfuzuat
kanë antitrupa anti-A, që mund të veprojnë
me antigjenët anti-A por reaksioni është i
dobët për shkak të sasisve të vogla të
antitrupave.
Infeksionet gjatë transfuzioneve të
gjakut

 Një numër sëmundjesh infektive (si HIV,

sifilizi, hepatiti B dhe hepatiti C, ndërmjet të
tjerave mund të kalojnë nga dhuruesi tek
marësi.
 Kështu që kur një person ka nevojë për
transfuzion që mund të paraprihet, apo në
rastet e operacioneve të planifikuara, mund
të përdoret dhurim autolog.
 Përpunimi i gjakut përpara
transfuzionit

• Ndarja e komponentëve: ndahen eritrocitet,

plazma, trombocitet në qese të ndryshme
dhe rezervophen në konditat specifike.
Eritrocitet janë si transportues oksigjeni,
plazma përdoret si plotësues për faktorët e
koagulimit dhe trobocitet përdoren kur numri i
tyre është i pakët.
 Përpunimi i gjakut përpara
transfuzionit

 Leukoreduksionin, është heqja e leukociteve

nga produkti i gjakut me anët ë filtrimet. Ka më
pak mundësi për alloimunizim. Përodret në:
 Pacientë që transfuzohen në mënyrë kronike
 acientë që mund të kryejnë transplante
 Pacientë me reaksione transfuzioni më parë febrile jo
hemolitike.
 Pacientë të rezikuar seronegitvë CMV
 Përpunimi i gjakut përpara
transfuzionit

• Rrezatimi. pacientë me imunodefiçienca

 Procedura

 Transfuzione homologë apo transfuzione që

përdorin gjakun e rezervuar të dhënë nga të
tjerët.
 Transfuzione autologë, apo transfuzione që
përdorin gjakun e vetë pacientit.
 Përpara se gjaku të transfuzohet hollësitë e
pacientit janë krahsuar me ato të gjakut që do
të transfuzohet.
 Reaksionet e transfuzionit

 Reaksione transfuzioni jo febrile, jo hemolitike.

 Infeksion bakterial dhe viral
 Reaksion hemolitik akut.
 Reaksion anafilaktik.
 Dmtimet akute tw mushkwrisw qw shoqworjnw
transfuzionet (TRALI).
 Mbingarkesa e volumit.
 Mbingarkesa me hekur.
 Reaksione tw vonuara hemolitike.
 Reaksione tw flakjes
Reaksionet febrile jo hemolitike të
transfuzionit

 Reaksionet febrile jo hemolitike të

ransfuzionit janë tipe reaksionesh transfuzioni
që japin ethe por jo hemolizë të
drejtpërdrejtë.
 Mund të ndërmjetsohen nga citokinet.

 Mjekohen me acetaminofen dhe

difenhidraminë dhe leukoreduksioni e ul
incidencën e tyre.
 Infeksioni bakterial
 Produktet e gjakut përbëjnë një mjedis të shkëlqyetr
për ritjen bakteriale, dhe mund të kontaminohen
gjatë grumbullimit.
 Rreziku më i madh është gjatë transfuzioneve
trombocitare sepse trombocitet ruhen në
temperaturë afër temperaturës së dhomës dhe nuk
futen në frigorifer.
 Reziku i infeksioneve të rënda bakteriale dhe
sepsisit vlerësohet (2001) si 1 në 50000
transfuzione trombocitare dhe si 1 në 500000
transfuzione eritrocitare.
 Infeksione virale
 Hepatiti B, Hepatiti C, HIV
 Hepatiti B: 1 në 50,000.

 Hepatiti C: 1 në 3000-4000.

 HIV: 1 në 150,000
 Reaksioni hemolitik akut
 Është urgjencë mjekësore.
 Hemoliza e menjëhershme nga antitrupat e amrësit,
nga papajtueshëmria e sistemi të gjakut ABO, më e
rënda e tëcilave ndodh kur jepet gjak grup A një
pacienti me grup O.
 Shkaku më i zakonshmë është gabimi njerëzor.
 Simptomat janë ethe me të dridhura, disa herë
dhimbje shpine dhe urinë rozë apo e kuqe
(hemoglobinuria).
 Komplikacioni madhor është që hemoglobina e
çliruar nga shkatërrimi i qelizave të kuqe do të japë
insuficiencë renale akute.
 Reaksioni hemolitik akut
 Mund të ndodhë brenda disa minutash pas
transfuzionit
 Reaksioni hemolitik akut
(mjekimi)
 Ndalohet transfuzioni sa më shpejt që të jetë e mundur.
 Fillohet solucion fiziologjik.
 Ruhet gjaku që ka dhënë reaksion.
 Jepet furosemid për të ritur fluksin renal të gjakut.
 Jepet dopaminë me dozë të vogël për të ritur fluksin reanl të
gjakut.
 Bëhet përpjekeje të mbahet debiti urinar në 30-100 mL/orë
 Jepen kortizonikë
 Si edhe monitorizohet reptësisht oksgjenimi, pulsi tensioni dhe
frymëmarja dhe vazhdimi është si shok anafilaktik nqs i sëmuri
rëndohet.
 Dëmtimi akut i mushkërisë që
lidhet me transfuzionin (TRALI)
 TRALI
 TRALI është një nga komplikacionet serioze
që karakterizohen nga fillimi i menjëhershëm
i edëms pulmonare jo kardiogjene nga
produktet e transfuzionit të gjakut.

 Mund të japë deri në 50% të vdekjeve nga

transfuzioni i gjakut (shkaku më i shpeshtë).
 Përkufizimi

 TRALI përkufizohet si një dëmtim akut i

mushkërisë që lidhet me transfuzionin e
gjakut; gjashtë orët e para pas transfuzionit.
 Trajtimi

 Trajtimii TRALI-it është me metoda

suportive.
 Shumë pacientë kanë nevojë për ventilim
mekanik.
 TRALI shoqërohet me dëmtime
mikrovaskulare dhe jo ngarkesë likidësh
kështu që nuk ka nevojë për diuretikë.
 Mbingarkesa e volumit
 Pacientëtme dëmtim të funksionit kardiak
mund të mbingarkohen si rezultat i
transfuzionit të gjakut, duke dhënë edema,
dispne dhe ortopne.
 Mbingarkesa me hekur
 Çdo njësi transfuzioni me eritrocite ka
afërsisht 150 mg hekur . derisa rrugët e
eliminimit të hekurit janë të kufizuara
pëersonat që kryejnë transfuzione masive
gjaku mund të kenë mbingarkesën me
hekur, që nga ana e sa dëmton mëlçinë,
veshkat, zemrën dhe pankreasin. Pragu ku
ngarkesa me hekur bëhet e dëmshme nuk
dihet mirë por është afërsisht 12 – 20 njësi
me masë eritrocitare të transfuzuar.
 Reaksionet e vonuara
hemolitike
 Luhaten nga nga reaksione subklinike deri në
reaksione të rënda që kërcënojnë jetën.
karakteristikat janë ethja, hemoglobinë më e
ulët se ajo që pritej me verdhëzë dhe
urobilinogjenuri.

 Ndodh 5 – 10 ditë pas transfuzionit.

 Sëmundja e flakjes që
shoqëron transfuzionin
 GVHD i referohet sulmit imun nga qelizat e
transfuzuara kundrejt atyre të marësit. Ndodh tek
pacientët me imunosupresion të rëndë, kryesisht në
defiçiencat imunologjike kongjenitale apo malinjitetet
hematologjike tek pacientët me kemioterapi. Kur
ndodh tek pacientët e transfuzuar është gati
gjithmonë vdekjeprurëse. Mund të pengohet duke
rezatuar produktet e gjakut përpara transfuzionit.
 < 0.15%