Sa ve Dielektrikler

Kondansatr ve Sa
Kondansatr
Bir kondansatrde her hangi iki iletken bir yaltkanla (ya da bolukla)
birbirinden ayrlr.
Uygulamada her bir iletken balangta sfr net yke sahiptir ve elektronlar
bir iletkenden bir dierine tanr.(ykl iletken)
Bundan sonra,net yk hala sfr olmasna ramen iletkenler
eit byklkte ve zt ykle yklenir.
Kondansatr Q ykne sahip olduunda ,Q>0 ise ,yksek
potansiyelli iletken +Q dieri -Q ykne sahip olur.
Kondansatr ve Sa
Sa
Kondansatr yklemenin bir yolu ,bu iletkenleri bataryann zt terminallerine
balamaktr, ki bu iletkenler arasnda belirli bir V
ab
potansiyel fark oluturur.
( a-taraf pozitif yk iin ve b- taraf negatif yk iin). Daha sonra
Q ve Q ykleri yklendiinde, batarya balants kesilir.
Q yknn bykl iki katna karlrsa, elektrik alan iki kat glenir ve
V
ab
iki kat byr.
Bu durumda Q/V
ab
oran hala sabittir ve bu C kapasitans(sas) olarak
adlandrlr.
Kondansatr Q ykne sahip olduunda ,Q>0 ise, yksek
potansiyelli iletken +Q, dieri -Q ykne sahip olur.

-Q Q
Sann hesaplanmas
Boluktaki paralel plakal kondansatr
Yk younluu:
A
Q
= o
Elektrik alan:
A
Q
E
0 0
c c
o
= =
Potansiyel fark:
A
Qd
Ed V
ab
0
1
c
= =
Sa:
d
A
V
Q
C
ab
0
c = =
Sa sadece kondansatrn geometrisine baldr.
Sa ,alan A ile doru orantldr.
Plakalar birbirinden ayran d uzakl ile ters
orantldr.
Plakalar arasna bir madde yerletirildiinde,
onun zellikleri say etkiler.
Sann hesaplanmas
Birimler
1 F = 1 C
2
/N m (Note [c
0
|=C
2
/N m
2
)
c
0
= 8.85 x 10
-12
F/m
1 F = 10
-6
F, 1 pF = 10
-12
F
rnek 24.1: 1-F lk bir kondansatrn boyutlar
F 0 . 1 , mm 1 = = C d
2 8
12
3
0
m 10 1 . 1
F/m 10 85 . 8
m) 10 0 . 1 F)( 0 . 1 (
=

= =

c
Cd
A
Sann hesaplanmas
rnek 24.2: Paralel plakal kondansatrn zellikleri
F 0.00354 F 10 54 . 3
m 10 00 . 5
) m F/m)(2.00 10 85 . 8 (
5
3
2 12
0

c
= =

= =

d
A
C
C 35.4 C 10 54 . 3
V) 10 C/V)(1.00 10 54 . 3 (
5
4 9
= =
= =

ab
CV Q
N/C 10 00 . 2
) m 00 . 2 )( m N / C 10 85 . 8 (
C 10 54 . 3
6
2 2 2 12
5
0 0
=


= = =

A
Q
E
c c
o
Sann hesaplanmas
rnek 24.3: Bir kresel kondansatr
r
a

r
b

-
-
-
-
-
-
-
-
+ +
+
+
+
+
+
+
-Q
Q
r
Gauss kanunundan:
}
=
0
c
encl
Q
A d E

2
0 0
2
4
) 4 (
r
Q
E
Q
r E
tc c
t = =
Bu ekil bir nokta yk iin olanla benzerdir.
r
Q
V
0
4tc
=
b a
a b
b a
b a ab
r r
r r Q
r
Q
r
Q
V V V

= = =
0 0 0
4 4 4 tc tc tc
a b
b a
ab
r r
r r
V
Q
C

= =
0
4tc
Sann hesaplanmas
rnek 24.4: Silindirik kondansatr (L uzunluklu)
aret teli
D metal erit
r
r
izgi yk younluu
Q
-Q
a
b
a
b
ab
r
r
L
r
r
L
V
Q
C
ln
2
ln
2
0
0
tc
tc

= = =
Seri ve paralel Kondansatrler
Seri kondansatrler
Seri ve paralel Kondansatrler
Seri kondansatrler
a
b
c
V V
ab
=
1
V V
ac
=
2
V V
cb
=
Q +
Q +
Q
Q
1
C
2
C
2
2
1
1
C
Q
V V
C
Q
V V
cb ac
= = = =
|
|
.
|

\
|
+ = + = =
2 1
2 1
1 1
C C
Q V V V V
ab
2 1
1 1
C C Q
V
+ =
Seri kombinasyondaki edeer sa, V Potansiyel fark ayn olduunda,
kombinasyonla ayn Q ykne sahip tek bir kondansatrn sas ile
belirlenir.

= + = = =
i
i eq eq eq
eq
C C C C C Q
V
C V
Q
C
1 1 1 1 1 1
2 1
Seri ve paralel Kondansatrler
Paralel Kondansatrler
a
b
V V
ab
=
1
Q
1
C
2
C
V C Q V C Q
2 2 1 1
= =
V C C Q Q Q ) (
2 1 2 1
+ = + =
2 1
C C
V
Q
+ =
Paralel kombinasyonun sas, benzer Q=Q
1
+Q
2
toplam ykne ve potansiyel
farkna sahip tek bir kondansatrnkine eittir.

= + =
i
i eq eq
C C C C C
2 1
2
Q
Seri ve paralel Kondansatrler
Kondansatr Alar
Seri ve paralel Kondansatrler
Kondansatr alar
Seri ve paralel Kondansatrler
Kondansatr alar 2
C
A
B
A
B
C C
C
C C
C C
C
C C
C
C
C
C
C
3
1
A
B
C C
C
C
C
C
3
4
A
B
C
41
15
Enerji depolama ve Elektrik alan enerjisi
Bir kondansatr yklemek iin yaplan i
Son potansiyel fark V ve max yk Q olana kadar yklenen bir kondansatr
ykleme sreci dnelim.
C
Q
V =
Yklenme sreci esnasnda bir ara durumda, yk q ve potansiyel fark v olsun.
C
q
= u
Bu durumda dq ilave bir yk unsurunu tamak iin yaplmas gereken i:
C
qdq
dq dW = =u
Kondansatrn q ykn sfrdan Q ya kadar artrmak iin yaplmas gereken
toplam i:
} }
= = =
Q W
C
Q
qdq
C
dW W
0
2
0
2
1
Enerji depolama ve Elektrik alan enerjisi
Ykl kondansatrn potansiyel enerjisi
Yksz bir kondansatrn potansiyel enerjisi sfr olarak bulunur.
Bununla birlikte, nceki slayttaki W, yklenmi kondansatrn U potansiyel
enerjisine eittir.

QV CV
C
Q
U
2
1
2
1
2
2
2
= = =
Kondansatr yklemek iin yaplmas gereken toplam i, toplam Q yk ile
yklenme sreci srasnda potansiyel farkn orta deeri olan (1/2)V nin
arpmna eittir.
Enerji depolama ve Elektrik alan enerjisi
Elektrik Alan enerjisi
Biz fazla enerjinin plakalar arasndaki blgede depolandn
dnebiliriz.
Birim hacimdeki enerji olan, u enerji younluunu bulalm
2
0
2
2
1
2
1
E
Ad
CV
u c = =
d
A
C
0
c
=
Blgenin hacmi
Bu iliki her elektrik alan iin dorudur.
Enerji depolama ve Elektrik alan enerjisi
rnek 24.9: Depolanan enerjiyi hesaplamann iki yolu
rnek 24.3 deki kresel kondansatr dnelim
Bu kondansatrde depolanan enerji:
a b
b a
r r
r r
C

=
0
4tc
b a
a b
r r
r r Q
C
Q
U

= =
0
2 2
8 2 tc
ki iletken kre arasndaki elektrik alan:
2
0
4 r
Q
E
tc
=
teki krenin iindeki elektrik alan sfrdr
Dtaki krenin i yzeyinin dndaki elektrik alan sfrdr.
4
0
2
2
2
2
0
0
2
0
32 4 2
1
2
1
r
Q
r
Q
E u
c t tc
c c =
|
|
.
|

\
|
= =
} } }

= =
|
|
.
|

\
|
= =
b
a
b
a
r
r
b a
a b
r
r
r r
r r Q
r
dr Q
dr r
r
Q
udV U
0
2
2
0
2
2
4
0
2
2
8 8
4
32 tc tc
t
c t
Enerji depolama ve Elektrik alan enerjisi
rnek : Depolanan enerji
Dielektrikler
Dielektrik maddeler
Kondansatrn iletken plakalar arasna iletken olmayan materyal (dielektrik)
koyulduunda ,ayn Q yk depolanmken, sann artt deneysel olarak
bulunmutur.
Dielektrik sabiti k (= K ders kitabnda) aadaki gibi bulunur :
0
C
C
= k
Yk sabitken, V V C C CV V C Q / /
0 0 0 0
= = =
k k
0 0
E
E
V
V = =
Madde k k Madde
Boluk
1
Hava(1 atm)
1.00059
Teflon
2.1
Polyethelene
2.25
Mika
3-6
Mylar
3.1
Plexiglas
3.40
Su
80.4
Dielektrikler
ndklenen yk ve Polarizasyon(kutuplanma)
Plakalar aras boluk olan zt ykl iki paralel plaka dnelim.
imdi, dielektrik sabiti k olan dielektrik madde yerletirelim;
Elektrik alandaki ykn kayna, dielektrik maddedeki negatif ve
pozitif yklerin yeniden dalmdr (net yk sfr).
Bu yeni dalm polarizasyon olarak adlandrlr ve bu, indklenen
ykleri ve orijinal elektrik alan ksmen kaldran alan retir.

k c
o o
c
o
0
0 0
0
E
E E E
ind
=

= =
c
o
= E
2 2
0 0 0
2
1
2
1
E E u
d
A
d
A
C C c kc c kc k = = = = =
Dielektrikler
ndklenen yklerin molekler modeli
Dielektrikler
ndklenen yklerin molekler modeli
Dielektrikler
Tuzun znme sebebi
Na
+
veCl
-
iyonlar arasnda
elektrostatik etkileimin sonucu
oluan NaCl, normalde kat
kristal yapdadr.
Su ok byk bir dielektrik sabitine
sahiptir. (78). Bu ,birbirleriyle
etkileen atomlar arasndaki alan
azaltr. Kristal kafesi paralar
haline gelir ve znr.
Dielektrikler
Dielektriklerde Gauss kanunu
i
l
e
t
k
e
n

d
i
e
l
e
k
t
r
i
k

+
+
+
+
+
-
-
o
ind
o
Gauss kanunu:
0
) (
c
o o A
EA
ind

=
k
o
o o
k
o o =
|
.
|

\
|
=
ind ind
or
1
1
0 0
or
c
o
k
kc
o A
EA
A
EA = =
}

=
0
c
k
free encl
Q
A d E

Kuatlm
serbest yk