428, Wywiad w tnych kontekstach praktycanych Rozmowa kwafikacyina 29 ¢ kandydat6w odnosi ¥y przy tym pamietaé, {endydatom co sam rovumiamny preealoe pojcia waro opine do, kc da sig odnosza, np. »Samodzielno%, operatywnosé, sumiennosé ~ osoba zajmujaca to bedzie za poayskiwanie nowych ko Szczegétowe okreslenie oczekiwai aplikacji przypadkowych, od kan acje prosimy nadsyla¢ w ciagu 7 dni od ukazania sig ogloszenia” zapewnia nam modliwosé uzyskania podas o prace jedynie od najbardzie} ‘zmotywowanych kandydat6w, Sledzacych ogldszenia prasowe, czynnie poscukujacych pracy, zdecydowanych i dzialajgcych szybko. W praypadku duzego zainteresowaria pozwala nam dodatkowo skupié uwage tylko na czeSci podas, pomijaiac te, ksOre wptynely ponad tydzier od daty ukazania sie anonsu, Jak zatem wygladajg nasze dalsze przygotowania do rozmowy z kandydatem? 2.4, Wybér osoby. Prowadeges roomows zznacza zwykle wybdr jedne z firm specjalizujacych sie w rekrutacji, ktérych wiele obecnie oferuje swoje ushugi. Daje to nam gwarancje — lub praynajmniej zwigksza prawdopodobiesistwo, 2e rozmowe i selekcjg poprowadzi osoba kompetentna, dobrze do tego praygotowana, kta pi j rekrutacji do tego stopnia, Ze wiele zewnetrane}. Mote sie jednak okazaé, ie koset je dobrego pracownika a zwlasicza grupy pracownikéw zewngtrzne) mote okazaé sig: Drugim rozwigzani idzenie rozmowy przez ktéregos 7 pracowni- kéw fiemy. W tym obszarze istnicje kilka modliwosci ~ rozmawiajgcym moze byé bezpostedni practozony potencjalnego pracownika. Ogromn dzenic kilk rozmow, np. priea wszystkie wymienione powy? liwosé bardzie} obiektywnego sprawdzenia predjspozycji danej osoby do pracy na stonowisku. © korySciach 2 ego plynacych wspomng jeszcze w Jest to metoda 0 tyle nieefekrywna, Ze w sytuacii tak ju stresujace} dla con poddawany dodatkowemu stresowi, swiqzanenm z wystapieniem publicznym., Jest to nieuzasadniona metoda testowania jp odpomosci—kandydat moze Swietnie daé sobie rade z takimi warunkami, ale péénie} okate sig, Ze nie ma ‘wystarczajqcych kwalifikacji merytorycznych do wykonywania zawoda lub tez na tyle speszy go ta sytuacja, ze wypadniec He, co mpelnie nie oddaje jego funkejonowania ww codziennych sytuacjach zawodowych. Dodatkowym minusem takiej formy przepro~ ‘wadzenia rozmowy jest fakt, 2 wsryscy oceniajacy maja kontakt x bandydatem tego 3. Funkcja rozmowy kwalifikacyjnej Roomowa kwalifikacyina jest narzedziem spelniajgcym réine fankcje i cele. Najog6lnicj rece uj 0 drugie ‘wiarygodne} progno: pracy. Wiedza psychologicena pokazuje, 2e juz tutaj czyha wiele pulapek aniekstakcajgcych nasze mozliwoSci poznawere — wigce) informacji na ten temat w dalsze| czg6ci rozdzialu. 3.4. Ocena kandydata Momentem bardzo wainymt w procesie rekrutacjijest cena zdobytych informacji ~ moga one niesé ze soba dudo wiedzy na temat tego, jak dana osoba odnajdzie sie ‘w warunkach oferowane} mu pracy, ale moga tez one byé 2apelnie niediagnostycane, azatem niepraydatne. To wlasnie w tym micjscu latwo popelni¢ blad, decydujac, jak zebrane przez nas informacje dotyczace kandydata moga byé przez nas ocenione. (Ocena kandydata to 2asadniczo interpretacja jego zachowaf i wypowiedzi ~ zebrane dane odnosimy do wezesniejadefiniowanych kryteri6w idecy dujemy, w jakim stopnia spelniajg to krytetium, Jak jednak ocenié np. ~ wymagang niewatplivie na stanowiskw spracdawcy — kompetencig .budowanie relacjiz klientem?” Po czym rozpoznaé, ie nase rozméwea jest lub nie jest nastawiony na budowanie takiej relaci? Nawe pizyjrzymy si¢ definicji, np. ,trafne identyfikowanie potrzeb klienta ‘odpowiadanie na nie; umiejgtne Ksztaktowanie oczekiwat klient6w i dost rozwigzafi o najwyisaym standardzie” — czy to pozwoli nam stwict konkretne odpowiedzi kandydata spetniaja ta bryterium? Na tym poz!430 \Wywiad w eéinych konteketsch peakeyeznych Rozmowa kwalifikacyina 431 otra altywnie suchag “Trafni rorpornae ygnaly niewerbalne rozpoznal praskar niewerbaley, Tabda 1 ‘Wie, jak radzé sobie 2 keyiylg 2e aronyKlinta | «ana tchnikiasertywnego radzenia stingy tpl pods ace wykorzystanie iskompetencjimowi > prayktady nite musra Zabywal informade 0 tym, cxy zadowoleay + opisujesymace,w kedrych zw | ~ po rozpornanis potrteb Klint wal go onowych produkt, promox adeych prayioaladowal rozméwey (przez wjtucha- rani techni Konsruktywnego Seyeyk iin.) jloby za wskafniki wznaé deklaracje kandydata i. Wredy wywiad ograniczylby sie do wes = do jedngo: Cy bed pantpan rozumieé cof innego. ,Efektywna praca” jest pojgciem abstrakcyjnym, podobnie jak _asertywnosé” iwieleinnych, uZywanych w konteksce funkcjonowania zawodowego. Naleiy wige zadbaé, kandydata, Aby zap wnioskowania, dobrze' zatem wykorzysta€ technike ,burzy mézgow”, licabe zachowaé obraztiacych dane kryterium. Pamigtajmy przy tym, 2e wystapienie takiego zachowania jest jedmoznaczne ze wamocnieniem sig wskafnika ~ im wigce) zachowait zaobserwowaligmy, w tym wiekszym stopniu potwierdza sig wskaénik. ‘Najcenniejsze prey tym sq wskainiki odnoszace sig do poprzednich micjsc pracy, 4 mniej znaczace te, ktére obserwujemy bezpostednio w rozmowie. Jest bardzo432 Wyeriad w réinych kontelatach praktycenych eit ntceach raktycznychy prawdopodobne, ze jesli kandydat budowat zachowania, idealnym kandydatem na oferowane perez sas feanovn kandydata 2 podstawowymi Zakress dopiero po zarudnieniu ere, soba spelnia wszystkie kryter 6am atrun Sanych kandydatGw — skonstruo le pozwalajaca praeksztalcié nase obsetwacje i uzyskane informacje w Kankzetne fy, np. mene Peer eee cies ej cechy/zachowattia) ~ wykazuje w nieznacenym/niewystarczaiacym stopniu 3: wrkame w topniu zadowalajgeym {fs wrkaauje w stopni preskracea)geym occekiwania Imoina go stawia€ innym za wa6r w zakresie dane) kompetengji ym teadaic} jest przypomnicé sobie szczegély. Niekt6rzy pamietaja doskonale zakos cezenie? Nic dziwnego, tu w gre wchodzi efcka Swiekotei, owaszcza jedli si te dobrze zapamigtujemy zachowania zaprezentowane na poczatku podstawie ~ budujemy swoje osady i r6énych os6b, dominuje efeke pierwszefstwa, na ctapy, a ocena nastepuje zaraz po przedstawieniu ostatnic), dominuje efekt SwiezoSci. Z powyisaych informacji wynika, i# najstabiej pamigtamy tresci prezentowane przez kandydat6w ze Srodka grupy i dlatego podczas preeprowadzania wszelkich rekrutacji nalezy zwrécié szezegélng uwage na te osoby i prowadzié dokladne notatki. Efekty te ujawniaig sig takée, jesli chodzi o kazda pojedyncza rozmowe ~ zapamigtujemy dane uzyskane na poczatku rozmowy ina je} zakoficzenie, za8 to, co w srodku, moze nam si 10. Trudni kandydaci Trudni kandydaci to kategoria nielatwa do 2definiowania ~ dla kaidego, kto prowadzi rozmowy kwalifikacyjne moze byé to inny typ cetowieka. Cheialabym podkreslig, ze najczeSciej ~ cho€ nie zawsze ~ trudnose jest w nas, prowadzacych tach, Poniej postaram sig wymienié rééne osoby ,trudne” i spos6b postepowania 2 nimi. 10.1. Osoby dobrze preetrenowane ‘Mam tu na myéli osoby, kt6re same prowadzily w swoim #yciu wiele rozméw kwalifikacyjnych i czgsto maja wigksze doSwiadezenie w tym wzgledzie nit osoba prowadzaca. Grupa ta deli sig na podgrupy. Pierwsza2 nich to osoby, ktére przewainie siedzialy po naszejstronie stoluiprzy- swylly do bycia w naszej roli, Osoby takie przewatnie sq prayjemnymi rozméweami, ‘odpowiadajg na nasze pytania wyczerpujgco. odgaduja nasze intencje, tylko ze nigdy rie wiemy, ile z1eg0.co méwia to ich antokreacja, odpowied# na zauwazone przez nich (wyrazone najerescie} niewerbalnie) nasze oczekiwania. Czasami osoby takie maja sKJonnosé do zapominania ean} rol i same zacymaa prowadeié 2 namt rad, Moga take przedstawia€ informacje ne pytane onie, co powinnosklonié nas aporibienia tego obszar lub skupienia signa tredciach popreedzajacyeh taka 2 acs, gaya mote to byé sygnal odnoszaey sig do faktow, ktére kandydat chcialby * Jakamuflowaé. Czasem wystarcay zwrdcié uwage, iz to my prowadzimy tozmowe. Druga grupa to osoby, ktére co prawda nigdy nie prowadzily rozmow kwalifikacyjnych, ale byly jud na wielu. Osoby takie czgsto sq dobrze praygotowane reoretyeenie i prezentuja nam wyuczone ksigékowe zachowania. Fakt ten moze powodowaé, if bedziemy odcanwat niesp6incsé lub szrucznosé ich wypowiedzi. Cagsto mote si zdarzat, i osoba taka bedzie probowala uzywaé opisanychjuz powys ay je y aby kandydat zadba€ o rozluénienie sytuac) i grezygnowal 2 tego sposobu dzialania. Bardzo prostym sposobem uniknigcia ‘wyskuchania wskazéwek ksigzkowych zamiast doswiadczet kandydata, jest dopyty~ wwanie, o krdrym pisalam jui- wezesie 10.2. Osoby maloméwne dana by smog, i powinno zaleiet, aby si .sprz j i Jes szukalibySmy sprzedawcy albo prac fie, iz andydat na pytanie odpowiadajednym slowemi odzywa sig Klienta, to oczywi 2 raadka, byiby jego ewidentna wada, nawet jdli wzigé pod uwage,i2 rosmowa jést sytuacja stresujaca, Jednake osoby take nie musza byé dyskwalifikowane, ely staraja si np. o prace programistyksiegowego. Pozostaejednak pytanie, co w takich sytuacjach robie. Wyobraémy sobie rozihowe 2 kandydatem na programisee, KtGry zresztq potem ‘Skazalsig bardzo cennym ,nabytkiem” dla irsay. W Srodku rozmowy, po pytaniu.ozakres obowiaek6w w popraednie) pracy, padla odpowied: [Nby troche obywié rozmowe, kandydat zostal zapytany o ainteresowania, kt6re zadeklarowal w CV:462 Wywiad w r6tnych kontekstach praktyeanych ———— ee - Naptal pan namo sin hobby ey meaty pan pened’ ant weg? lo wic pte pamocnices) lu rapadla duga Dalej rozmowa potoczyta sig jué sprawniej. Osoba taka musi dostawaé pytania zamknigte, aby wiedziala, 0 co dokdadnie jest ytana, Pytania otwarte, pozostawiajace zbyt duée pole do samodzielnosci, dla oscb zamknigtych w sobie albo niepewnych moga stanowié tak duée zagrodenie, iz na wszelki wyPadck — aby nie powiedzieé czegos niewlasciwego — skrdca wypowiedé do minimum, Wobec takich os6b wskazane jest zastosowanie procedury ,odwrdconego fejka”, od bardzo konkretnych, zamknigtych pytati do poszerzania tematus ~ Gdaie pan pracowat ostatnio? ~Ile os6b byto w pana dziale? -Z kim pan wsp6lpracowal? Jak czesto spotykat sie pan z bezposrednim preelozonym? ~Z cayjejiniciatywoy wynitaly te spotkania? = Odpowiadala panu taka wspélpraca? Co by par se niej enienit? ~Ajak wygladata wspdtpraca innymi? ‘Taka konstrukeja rozmowy polega na stopniowyin ,podprowadzeniu” kandydata do wybeanego obszaru (w tym praypadku ~ wspétpracy z innymi). Pozwala ona skoncentrowaé sig na poruszanym temacie i daje duda szanse na uzyskanie po- szukiwanych przez nas informagj 10.3. Osoby nadmiernie gadatliwe Po wyczerpujacym roi nym, warto tet posigcié sadatlivymi. Mote sie darzyé, te nase rouméwea jest pasjonatem dziedziny, o ktére} Fozmawiamy lub teé pasjonatem zupelnie inne}, ktérej watek coi rusz powraca wn: ich prackazywania, mi nie nalezy do saograniczone. Juiz rouméw towarzyskich wiemy, ée kontakt z osobami gad: najlatwiejszych, anarzpdzia, jakie mamy dodyspozyeji w taki Rozmowa kwalifikacyina 463 W takim momencie watny jest spos6b zadawania pytaf. I tu - podobnie jak 1aloméwnych — praydatne stajg sie pytania zamknigte, Tumajaone je przeciwna funkcje - maja powstrzymaé kandydatow przed opowiadaniem admieraym cozwlekaniem cemacy. Pytania powinny byé konkretne, jasne. 5 Bardzo pomocne w takie} sytuacii est tez poproszenie kandydata wprost 0 zwiez- 4086 praypominanie mu 6 tym co jaki czas w r6énej formie: — Prosce opowiedtieé mi krotho o obowigzkach, jakie pebnita pani na poprzednim stanowisku. ~ Prosee w kilku zdaniach powiedzie€, jakie byly zalety takiej pracy. jego temat —jesli zadowolony ztakiego tempa. Nie warto jednak przckreslaé kandydataz powodu takie} cechy, bo esliidzietow parzez wysokim poziomem wykonywania obowiqzkGw,osoba taka mote byé réwnied cennym nabytkiem dla organizacji, 22S jej tendencje do mé- wienia moina z powodzeniem wykorzystywaé, chotby w sprzedaiy. 10.4, Gdy kandydat rozmawia przez telefon Do renomowanej firmy przyszla na rozmowe rekrutacyjna mloda kobieta, likujgce aa stanowisko samodzielnego specjalisty. W trakcie rozmowy zadzwonit mie. W tym momencie oczywi wlasnie pracy, tylko na j 2 je) CV. Tyle sie wydarzylo, co jednak z taka sytuacja opréce tej podstawowe) marketing personalny. wat, nalezy nia przeprowadzi¢ ‘waged nie motemy takiej osobie po proseup ae ni it ‘teby — dostajac odpowieds rozmowe tewajacq nie mnic} niz 40 min., nie na nasza nickompetenci jako rekrutujacego i doda jeszcze, ze firma nie byla jl warta. Celem cozmowy jest zaprezentowanie firmy w jak najfepszym Swietle i stwo- rzenie dobrego wratenia na kandydacie.464 Wyeviad w rinych kontekstach prakeyconych ee 10.5. Rekrutacja ,szefa” Nie mam tu oczywiscie na myslisyruacji, gdy rekrutujemy wlasnego szefa ~takie sytuagje w ogéle é dy rekrucujemy irmy Wyte} od nas, jednak najczescie} wie acjiy podobnie jak werystkimil,trudnymi” kandydatami, nalety dobrae sie rieznaé w zakresie obowigakSw nz cy stanowiska i sfor~ mulowaé kluczowe pytania, ktére koniecznie trzeba zadat 11. Rozmowa kwalifikacyjna jako narzedzie rekrutacji Podobnie jak wszystkie metody, rozmowa takée posiada swoje zalety, ale i ogra- niczenia, x kxérych warvo zdawaé sobie sprawe przed praystapieniem do nit 11.1. Zalety Danae kwalifikacyina ma nastepujgce zalety: 1) Daje nieograniczone mofliwosci dopytywania o fakty ~ zbieranie danych nie kkoticzy sig na deklaracjach. ‘ cos dostepna dla katde} organizacji Zapewnia bezposredni kontakt z kandydatem. Daje modliwosé wychwycenia dopasowania kandydata do kultury organiza owale kandydatowi sprawdzigswoja motywace do pracy w tejakutatiemie (6) Daje kandydatowi motliwose zadawania pytaie eS " 11.2. Wady ‘Wady tozmowy kwalifi (1) Osoba rekrutujgca p ‘alety efekt tego procesa sa nastepujace: lejedynego narzedzia rekrutacji: od jej kompetencii Rozmnowa kwalilikacyjoa 465 (2) Brak obiektywizmu, zagrozenie znieksztatceniem aceny przez wplyw wyte| opisanych efe (3) Wartoi nasea diagnoza sprawdzi sie w przystlosci w r (4) Zapis osoby rekrutujgce| i od starannosci prowadzenia przez nia notat kandydat6w z powodn swe} casochlonnosci, (5) Trudna do uaycia pray dutej é eryfikowalna. b obiektywnosé rozmowy jako narzedzia cutrzymywal. Korzystajgc 2 nie), warto pamigtat 0 jej ‘ograniczeniach, aby nie kierowaé sig hudaym poceuciem, de na pewno mamy racje. To ry jestesmy w takiejsytuacji jedyng instancia weryfikuiaca i powinniSmy bra€ pod wage swoja omylnosé 12. Prayktadowy scenariusz rozmowy kwalifikacyine} Oro przyktadowy scenariusz rozmowy kwalifikacyjnej, pray rekrutacji na stanowisko sprzedawcy. Oczywiscie jest tylko pewien schemat, pomyst na kluczowe pytania, do ktdrych modyfikaci zachecam, zaleinie od konkretnego praypadke. = Jak pan do nas dotarl® Nie mial pan probleméw z odnalezieniem biura? ~Dobree, te nareszcie pada nalezal sie nave jus desecz, prawda? ~ Ma pan ochote sie czegos napic? Zostawie sok, na wypadek, gdyby chciat pan pétniej skorzystaé. ~ Na naseq rozmowe zarezenvowalem 50 minut. Jest pan jeduy 2 duunasty andydat6w, z ktSrymi sie spotykam - wigkszose tych rozmbw jeszcze przede ming. Na poceathu naszej rozmowy cheialbym zdobyé informacje 0 dotychceasowym pana doswiadczeniu zawodowym, potem opowiem panu o nasze frmie, oceywitcie bedzie tet caas na to, aby pan mig! mi zadaivad pytania Faza 2, Weryfikacja hipotez badawezych: =Na poczatek prosce mi opowiedzie€ ogélnie, ceym zajmowat sie pan do te pory. ~ Cay obecnie jest pan gazes zatrudniony? Na jakim stanowisku? ~ Gey zaimje sie par na co dzien? ientéw spotyka pan jednego dnia? = Jak pan sqdei ilu nich wychodsi ze sklepu zadowolonych? —Po czym poznaje pan, Ze klient jest zadowolony?466 Wowiad w réinych kontekstach praktycenych Jak zdobywa pan informacje na temas potreeb ~Jak pan sie zachownie, i jak pan sobieznimiradeit sytuacie, ktora spostrega pan jako parish sukces ware rai “Jal —Jakie stank wiry ~ Cay jest rbd tych ossb hos =A 2 jakimi ludéni nie lubi pan wspélpraconae® Dlaceego? i cinbew emi aac jake konflhty— ok rat pon sbi hota zszefem? : ~ Jak pan reaguje, kiedy scef ma do pana niewzasadnione pretensje? Pros ‘opowiedziee konkretny preypadek. meee =1co pan wtedy powiedeial? ~fak zareagowal see? ~ Cry byl pan cadowolony z zakoviczonia tej sytuaci? ~Co najbardeie| podoba sie pans w te pracys ~A co sprawvia pan trudnosé~co cheialby pan roawijac? ~ Coy uccestuiceyt pan w jakich®stholeniach z tego ealresu? ~Aw jakich scholeniach do tej pory bral pan udsele = Dlaczego zdecydowal sie pan emienit prace? ~ Gey wysylal pan apikacjerownies do innych firm? = Dlaczego wybral pan aburatnasea> eg stoi i an po ona frmy? ~Agdyby migl pan wybraé pracna dowolnym stanowisku w dowolnej imi - by pan najbardziejchcialrobic? neifimieco Co podoba sie pani w tym najbardzies? im prey tak prayjemnych sprawach co obi pan w wolnym cuasie? je swoje hobby? ena koniec powiedeieé~dlaczego powinnimy zatrudnic wlainie ana? Czym nas pan prookonat Faza 3. Praskazywanie informa ofcmie istanowisku: ~ Poxiol pane teraz opowiem troche firmie, apotem pan bedcie méglzadawae ‘mi pytania. Nase firma deiala na polskim rynkuod., “ Faza 4. Pytania kandydata . Faza 5. Zakoviczenie rormowy 5 Deickuie 2a roonowe, milo bylo mi pana poznat. O dalszych krokach, podkimovanych preet nas w procedurcerekrutajidowie sie pan telefonicenie mnie} wiece} za tydzien. Do widzenia. | | { Literatura cytowana ‘Acmstrong M. (2000) Zareadeanie zaobana lade, Krak: Ofyna Pkonvaticina, Dora Wydawnicty ‘ABC. Armstrong M. (2001), Zarcadsaue eaeobamladotini. Krakw: Ofcyna Ekonomicina, Dom Wyéawnicry ‘ABC imental, and theoretical aspects. New York: Harper and Row. ety and phobias: «cognitive approach. New York: Basic Cognitive therapy of depression. New York Gullord