Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
‘2p_semUyOSD se] op sitiourejeypaumr. oysaacade 95 ou Bust?
Oui0s wxyesBoad w] “uojorrosdsarut visa unas “epia uo gyedurooe
sof anb oiSysaid yop sesed & “e109 ‘ues wun UTS ‘SOP
Joes SS cae soste ‘eroueat e119 uo ‘uo ne A sproqUIMyL
<@ ap sey sop seq onb wpnrupy aioweydure uprudo won Sz
od A NOSNHOL ‘GRC
vodemns ey aids eeswuaea> et OPTS PH Sou SIE XD
Tap sopemioy soyesd9o8 20{ 9F,ToU0!
Spat auonteany
1 Saaegs BMD UD UDIDEAERIONSD 1
«
ered oyuas anb sey ® ssuoweated seno uo a
Spat “aarrog-onwe. Nag 'f SOUNUIPY SOHs9 Wasnt
GVGIANELNOD NIS SvuNoId Soa ‘WALLY A LaTOMNAH
Luva VONAOS VT 3d SVLON
so] 9p upisuedxe v{ oWtod 15e ‘TEUOK
vdOund Vavd OTAGOW NO Toweradoos 8] ap SozustuIOD so| ezifeue £ voypiZ0as pepuntTos
:VNVATV VIEVaOOTS V1 Ad er we eee “101A ops an drt
VIMVLISYSAINN NOJOVZITVNOIONLILSNI VT BUtranit cor & ooupsBoas ofeqent JP anus oppe|as VL ep vies 3S
rau and yo uo "TIA oTmasdea yo wompap os sei & A ‘pePTAHOe
IIL 01449. eiso ua jaded wex3 un woreyadwesap ByexdoaQ 3p Sopepsloos
REP et somone op soperoybo exer K sredOre
SEL S101 so ttaday sorsot so] ogee © ‘auy0dso)
saa peed aap onoarsep fo v2 woursodu wes8 osm 2b
area ta uppocate ey wesios> soyaomdis soqmde> +07
>
xix OTIS TH NE VISVHDORD VI A NOLOYZIIYNOTONITISNE V1Esta coincidencia de interpretaciones es sintométi sus
wunque plantea a la vez clerto niimero de
leas _pudieran_compl
“ocuipé cargos doces
Eww uUer
© cientificos sociales que
so Shanski, Arnauld Guy
IU EO UY
co
mstancias. Una, que la Erdkunde es una obra de dificil
7 Su estilo es deseadamnente oscuro por su busca de un nuevo
y si Ritter hubiese
i6n académica, habria
que se oponia casi
as de las diversas regiones
:
DB ——-24y que han intentado su lecturas# Por otra parte, las concep
x ciones finalistas 0 providencialistas. que mantenfan eran
’ mente aceptables a mediados de siglo.
Dogs x. Hay que tener, ademés, en cuenta que Humboldt y Ritter - act aa
pa,en-1859 y que poco antes de sui muerte el ambiente fue una disciplina_académica
fl habia cambiado en Alemat | via obra de Ritter saproveché sobre todo
igotaba el _romanticismo y el idealismo y comenzaba a di cugla histrica»,¥ concluia con esta Iai
> dse y a Glunfar el post “ata | —en negativo— sobre lo que real
5 Se realizar sintesis-globales del Todo
de repente 2 lass — —
orpniss oayoene 2159 ap sazopentyno Sof ® #fanaso eran e| Zod 0333162
Gpoejrcodso op. ayuesazayuy spur TduTeD ja syziMp “savosssopard
bp souew se] 9p opigjat eigey anb [a anb oxtiewteu ss
Suustut Te ‘A oogpsony Spur 22199IE>
tUety sazopindas Sas. 108ND 9p ‘301
>
a
3
é
Sp_oputeren “e3(89]099 woDayaT erro OTT
3 $2 uporis-aneounorione e199 FT
3
grasa :
Dr ree ee Rilopnuss aise uo asuionpe apand and oxuoumsas ootu
5 2B cont he so oN “eyeaBoad ovo anuas assefop v opezaduia
3 Shave sproqtin 9p 008 12 QL8T #P setae cood anb 2p siS9) ¥1 2p
Raa aeieodant oprop ‘aeaumnare epand “ssi sploguined
bp sey se] o1ourerei> oose onb ef Ud “*esz245, BL ap e}UeII"
Br ap worst ns & worsy} eqyesfoad a1qos ‘uss 5P TAO FT
ermperedusos
‘yuroreue vy 9p opuarised-exs9n ef 9p sole!agredt
earpyo Uofonfons BI ap uo!aeMULO] BrLIO wun & 9
‘ayopifiaqopsg sap aiBojoudsoy 4219 Womsi9A
‘oyouya}8s0a sop 2Ua}go1d BMPN PIG NS OO a
A ‘sepefoazde spor seq vosany sewysIn 56389
seni 6 (HST “B2EI7 “apunyoyIgA) VOIP
Signs “(goer "Worm ZAHIR HUD Pun IPIOqUME HOR s9pHONaIY
ing £ apIoquNHL ap woods ey wisely
yuose & HanNE 9p PatBoIOo|
Ws Ow ow
SCeeEDS
-sionrep [op oisedur [2 aiuaureuayd snu9s exefap 95 anb ap sour
oyestgad ues’ oun Re “(SLE-9TRT) THESE Tes 9p eIMBy OL
dyueriodur 59 optitiss a1s9 Uy “seuo!adaou0s seaant op wo!DeISAB
by ered omajiso an oft ‘2p St9pt
Coser "Bred197 “Pe ez 1
ayomifsaqopsa 49 31 10 sap wos H2ySIpURUaY
SSuayy 49p wa8unjopaisuy yp pun ayaysaA 42q 2031828:
“hs tf ap uo}eInTyuos ey ap wusptedap ns UE soueuIN
jose soy A uoIseINoD ef ap wUIDY YP owtaureesdusay sere17 sod
vd epesoqer Anas oBany opis ey anb wsgo vu 3p
081) Yo Bio99 weYOr
so ayaysfoyasuas
& {(ggat ‘Bromyosumerg “po eZ ‘orsheT
“sue a) apuinypagy auroueadhny 2puaH
Gpriuasard epereduioo Tesouod wyexBoas wan ap soIne “(96eT-R081)
Udey 101g (G/8TH6L1) UGOSPPLOWN Utwefuag 81095 :sess0KIp
yeunioy ueyusy anbume
sure) uore7s[e2x of815 Tap Per .
“Guiesap 1 U9 oplonpar Knur orsedury un woxatany A wood eye 2p
ity p denreur seapt snes anb wapistion wosuryDia “ego Hs OPUEP
ys pp soxapeioy Soy wIAUELY er:
w wos “(61817181
Teiso & tygetfoa® eqessjard sptop Ue
“Pex, sod epednoo
gt 2p BxpANyD eI ep SFU
Cemioyy Ug “UaJOURIPRL aP #2701910" ‘se sod 84 95 OU0>
“Trerodso omy 28 SEXP21p9 SeIS9 9p UoIOea:9 BL Orod OPUNL [2
oper ap S210 uo £ soxjed sose 9p S9p8 sey uo egesd038
se teupaspa seas9 9p pepissoou ef © eypnIe torn ‘eyes%o99 op
Sovrspunoas saxosayoad ouioo asseus0s ered
f sosnx sontogpnase 2p epedoyt ef woo OUT
fouay> 9p UOISHIN 4S wpod oIos 5ax1593393 5
brent “woyprtoss us
ao 12 & peptleay e| aymipstoo w ‘sand ‘ouA 21qWOY
qr anb of tod ‘eyesz0a8 ‘98 eyjesfours vy X ep
Poon elojosootour vf ‘erBojooz £ eaqayiog PT ses10 “ey
SPe uosesed seutea seun ‘eseoypiBoos seumdios(p sey 9p }9u9¢9 Ff
Diueyspe uo esoye ep esseIApIsUOD op BILGE anb of Lod [DIST
qyeufoan v1) elfanbe ap seures seperrea sey wun anb ovat 19 sPul
tune ofeiar 98 opens —uayouRyony aa1p— seve ange :o1est
wooo of po) any ofpaans squatmqeas onb of OF9q wePsIRL El 2P
ysouna ava O7200N" No :yNERTW ¥SYHOOSD V1 99iguracién de Ia supe
ion relativa de la
Es desde Iuego un testimonio importante. Aunque junto a ¢1
pueden alinearse otros que mostrarian que para los gedlogos de
tu la- época la geografia fisica formaba parte indis.
Zs logia,'y que pondrian de manifesto que eran el ji:
‘~ zaban las més interesantes aportaciones al estudio de la configura.
cién de la superficie. tetrestre. Como ejemplo podria ponerse al
geblogo de Basilea Ludwig Riltimeyer (1825-1895) que estudié los
i ‘© para Ja comprensién de las
, 1869) ¥ ademés, estén las mismas palabras de Richtho-
fen anteriormente citadas que, por proceder de una persona que
habia trabajado como gedlogo, tenia que saber lo que se 2)
‘Sélo un estudio imparcial y cuantificado sobre las ideas dominan:
tes en aquellos afios en las distintas comunidades cientificas per-
Dg initet moter con seguridad este importante problema
te
EL DESARROLLO ES
[BN LA PRODUCCION EDITORIAL
et eee eee
enseflanza primaria y secundaria y, en relacién con ello se desa-
rrollaba también una importante produccién editorial de carécter
‘Beografico y cartogréfié
En el siglo x0x se
escolarizacién de AUB
1839¢prohit
OT
feron esfuerzos por_mejorar el grado de
TOU7RIERIaNS.EG_PLUSIS) una ley pro-
dar efpreeeAitios menores de 9 afios
yore
” rrelativamente: hacia 1873'el nimero de nifios que asistian alas
escuelas elementales de Prusia.era de 4,1 millones, cifra que as-
dia a, 5,5 hacia 1895, y a 10,3 en toda Alemania en 1910"
ase los afios 1860 el
tema escolar alemén se habla convertido
PP EY
{LA INSTITUCIONALIZACION DE LA GEOGRARIA HN’ Bt, SIGLO x1x
en un modelo para otros ‘europeos. El viaje 9)
cargo del gobierno francés i
para visitar las escuclas de Ale
racién que causaba el estado de la ensefanza en
Alemania del Norte se di
nies dada con
[pequeio pueblo
,_perfectamente organizadas
“mania todos’se interesan. por 1a Juve
personajes y las mas grandes sefioras le dedican su tiempo, su fortuna
iencia; los mejores escritores redactan Wros para los nifos
ciones de gimndstica y de canto,
ral»
1860 1a obligacién escolar era ya
El proceso se habla
dio siglo mas tarde, todos los n ob
escuela en Prusia entre los 6 y los 15 af
hhabian comenzado a verse, Comentando esta situacién el
autor que antes citébamos afirma que en Alemania central apenas
se encontraba un hombre de 30 afios en 1860 que no supiera leer,
escribir y contar facilmente® Las estadisticas confirman’ esta asé-
veraicién, ya que muestran una fu
entre Ia pk era
de un 10 por ciento entre los hombres y de 15 entre las mujeres,
con porcentajes muy bajos, a veces de menos de S, en Brandem-
SchleswigHolstein, Hannover, Westfalia y Hesse
y elevados en Prusia estricta, Pomerania, Posen y Silesia,
con altas cifras de poblacién campesina y en algin|POUUVUYUUVUYweEEEULUve
VO MO GY YYUUYT
‘sa{euo| eusa1Ut Sou0!
yueasaur eyesBo08 e] 31%
2088 ua wypuaiduo> ‘uep10 opunfas 9p apnijos
aqeuo}seusayuy SoUOrzE|ex
-wper se op &
2 seuistn seh
-jvoyy S| ap [PUY UaUENE [e OWENS UT,
Se, 2p BISIA ap ovtnd J2 ofeq wyesBoa8 K eorrpurazeur vyesz02%
frejnotyzed ua (exten 95 anb ap opeisg |e 0) BIsmag A ervewoly
bp epepeiap eyesfoa® vy ‘ojsiauos fep sorsnpord sol A sayei>
‘augos sequndoid
yyura yeu
ue
‘35 anb [9 us [e20 woUTExe uN sezy{ear
sa180t BIg
soy uo ueqeipniss 9s seed se] 2p U9!
Seuorg, w{ 9p upfomifisios ey # s9}UsIO}oX seH10}20u SET “UOT
sex 30] owi0> |e “O19
‘sojeurpreo soyund soy ‘eyeaooe e] ap
‘souuorunaour sns A eLI01y, B] 9p windy ef> E ey3—}—N 9%
ey ‘soroyrodns sosejo Sef U9 Sou0Iso9| owoD ofant A UOIORSIIN
Theo 2p UO] UO ‘eeIs{A ¥] Bs VzUEUAsA oWOD osoUNNId eHsedusy
Se seqrewud sefenaso se] Wy “ezuEyasua ap sosus A sofenst
Sor sopos 9 ofuryroduiy any eyesoo# vy ap vrouasord wT
peal] eqeise onb sol © sosauy[ioq sazer|tur
-consod somaya sofpe, soy ep spaest v seuvrzzoyersad Seopt sns 2p
‘ugisngp e A Jonny 2p wqo wy Zou v B89] opnd enb woven
Cay weld of esreypodsos apond oni#oSepad ojjozsesop 2169 por
baat eS “egaperqeu o] U0) o1DeIuOD Ua f eariow ezTEYASuO Eun BTID 2p
6 XIK OTIS TH Na VIEVHDOR VT 30 NOTOVZTIYNOFONAILSNE Vt
N
ts
fous sod eueusoe pepiun ap ovoqurues [seu ye
jun sey ap eu 2 eosoty et & HOt
ibe nuersoday Aner ory woUosaid
Ty Sab ap Sonera seurioxd soy uo stoasand stds Joe
2 9208 eesioo8 m oyonmsap 250 ope VIS
“toweagun ee rebel, ap stusrnuoo peungon sun 84
spe une god ‘esto S900H00 5229 ruil
Gonponer ois ete 9 sBuy ¥ oss
Tononnss ef & xe (9p ated wuong azenp en
“GE ous 1 seues2oud so seo aqased Of 12
So Tay Guequond un ap opevediaone ang onan a199 OL,
WPeroeuayy uo ovezopeeed 00
pp sexipefedoxd soaon spur eof 3p oun any MANESIN
Sesand is anbiod A eofeisag woo uot ond esi sony ab
okies set tod opeute nek conn ove os OF (0,1?
eer Tlaosopad of ered vosejata 9g ‘emfpus 27h >
“SOUEN S Scspound 2p olepoue ooo eyeana 9 sopeule UO:z5
BeRePronnios ep oluouye owoo eeeuss | 8 A ae st
Meeuafa ye uprune wed eepenaoa, amb “zoqetsed. op sos"
seer aor & candes e o[ppou ut v9 option 21s v9 g8ura
sSogtouapooey op ewioutrazouco spud £ “sof sors st
3% cauoyowto ey eniojnsy 2 tfes 298 ef ugyoeuy Bun owr9
ee mount br 9p uoroonpo | ezoueu usd uo woresoen Soussn
Breeooiney co, k ovsaeoR yo ‘oes of nb
jad apsop saiopeaouar sooySpSepad soqepou!
rjooso wUnosys 9189 op eonspnioese Wh
scxopradns yor ap ta)
cnyzsweay ap apsedse wun opuatmnstos ‘pepysssarun ef uo Testa
Gued 0 soBtes sous s20ref9 ered uorexedasd ouro> & sepepot
ey ap softy eyed yeioodso ezuegasua wun wypaedutt os
(paul spfanase sei[e O “uaynyoszaing 210q9H SPL 'S9I011
so] ueqedoit apuop ©
quay Sef 1S1 SOU ©
soqeno sey U2 £ “H08t
‘grat apsep sepipunyip ‘sa[eax sejanos9 ©
soue [LOT sot 9psap Bzueuesue ef enzedl
yaouna Yuva OTIGON NA IYNYRISTY ¥E oe 06ccomerci
ay {LA GEOGRAFIA ALEMANA! UN MODELO PARA EUROPA
“La” geogratia estaba también present
en otros centros de es:
Be
ésta se dedicaban 2 horas de estudio a la geografia en los cursos
medios y superiores: estudio de Alemania por me
mudos en 52 curs:
cipales en 42; Africa, Asia, América y Oceanfa, en
pios de Ja geografia politica y matemdtica de Europa, en
geografia politica, matemétiea y comercial de Ias cinco partes del
mundo en el curso superior
eficacia de todo esté sistema escolar depend{a grandemente
la formacién de los profesores: En este sentido se realizé tam-
bi
mejorar la formacién de los docentes. En el nivel primai
‘crearon Escuelas Normales para la formacién de maestros. En
Jos eximenes para Ia admision a es
engua, aritmética, misi
fan de examinarse de
's geogrAficos
portantes; el manejo de los globos terrestres, un cono
minucioso de las diferentes partes de Europa
‘rativas
¥ que se realizard
econ el auxilio de cartas mudas». En cuanto a la ensefianza se-
cundatia, las reformas que habfan introducido el Abitur, exigiendo
mayores calificaciones para ensefiar a este nivel, repercutieron in-
mediatamente én el aumento de los estudiantes universitarios que
se preparaban para I2 docencia.®
a8 en Ia Escuela Superior de Nifias de la misma ciudad; en”
en Alemania, y especialmente en Prusia, un esfuerzo para
1A INSTITUCIONALIZACION DE LA GEOGRARIA EN EL stcto xix (-95~
le Homann de Nirenberg, que perdu
fo xix el principal centro getfrdficc-catogréfico fue
Geographischer Ansa, de Gotha, undado en 1785
mann (1822-1878), disefpulo de Berghaus, el cual dio ge
al centro, renové el Handatlas, introduciendo mapas
teméticos, y creé en 1855 el Petermanns Geographische
sta geografica que poco después
Poco mis tarde, en 1860,
‘manns Geographische Mitteilungen Ergar-
\dos a monografias geograficas. Dent-o de esta mis-
como desarrollo y complemento de, est
presa abordé también la realizacién de libros de texto para la
ensefianza,.adaptando el Handatlas y el Physicalischer atlas a las
necesidades escolares, y editando también atlas histéricos, asi como
material pedagégico y mapas murales:
‘También dispuso de un departamento cartogréfico la césa edi
torial Reimer, de Berlin, que contd con. la colaboracién de car,voatne2s9
oqusquiesuod 9p persaqit e| seanSase ap uy [9 Yo PEP2!
9 tun oWloD
Lape "eae 3S
i eT PRD
ny ot upJanyor> e anb
tua opaezedsap ‘soadosna
ju2 2p oafieanpa ofapow [9
op wed’ un op!20u0> FIaet,
i K sopemiaajaray SOLUS Soy WS
ap faped yo sorredio soy ¥ Om an
182 aad
somr}s9 | op ‘zon TS ENE ISEGES WHET y'epepIsTaATUN
Pp saopepuiny Sof 9p (seotajduza seysua19 st is 9p ovund 12
sey ap sesod nm "
‘ORT PRIEN ISay9 ua "er
redxa 958) © xh
gatars09 & ‘ooypsoty ofBIwoP s159
ny “atiqres F_ yeaa
od
Tisoruy ef aod “end epousr> wy op ug!seropen vf Lod gatsozoeLeD 25 | ae ee i
ard of aod ypeaonosd wpuruiop ef "ID
pepreronun es “oqrayoe ofmydeo [e uo ors sowoY Ek Owe pies eee ee ee
‘ozat es 19 ang amb ‘sedewr gy woo oveuLx0s wes
cf yndany “oun 2p Apu 8 2p SEALE SOL
jod “wos 042109
ewe 2 ee apn edn aMDH £ Coe
“anuBes eyqey GOST U2 ULAR SP Pepisionrun et @P wo!ove49 YT ssouiunz [EQ “AUeyS “M “WE Sapo sm
= >
yy, 2
yeouna ive O73GOH NA FYNYRETY YIsYEOORD Yt
XIx O1DIS 1a Na YISVEOORD VI-Ja_NOIOVZTNOFOAAISNI Yt
eee ow wwe1A GEOGRAFIA ALEMANA: UN MODELO FARA EUROPA,
1 que las diferentes entidades
| Foreban_por-crear_centros. prestigias0s ati
oduon onsen
3p eonspreisexe> wun so» anb oyexioc8 9p upisojord exon ns 9p
“= 9p eidord enuano sod opueurejord ‘womb Ip ang “ejfofoyroWN00R
aemonied wo & voIsy Byesfood wf ayuawa{qeroptstoo gmloxesap
pjomypny "eox#o[008 uproeuLos ne opureyseAOIAY g¥IoUapLO
spur te gundose wyliog 9p pepisiearun e| ap sais) weH¥009 9p
espa Bj 9p upyoeas9 wf & “uajOUNSN
998 & seisqeaniea 2p epedor 1
onuman jp woo wosotsbpe 0
>
>
>
> tf 8 106 Epod thn uel anb "eopesBaay upressoton re aod caet
ie ‘amos © ofspou un outoa soyesB9a8 sot e ofsaxede 1ploqunEL
D> 2p eIqo By opuENd ‘aquoUDIqeqord Anu ‘oIUaMOW 959 UA an,
> 3
D
D
PR 2P SOdUOISTY > soonssuEUMY soTfoIEsOP so}
i] ‘wpesfool vf JOULE e soyesHpe soysnut © oAaiT
scogpuspo saioere> ns reutsye 2p oss9p 1g “218Q9p & opfautos
2x7 ches onb oan egexio98 e ap osjoard 019{40
> Se[2amt sorso 9p saioe
> 3joxd so] euouepensape aeuey Wiepunses K eeaNT wae
aw ew _waypdios
3 "HS ep uepnied sojens soq_sopod ooganee soleaess op ofae
wisand ey ered ‘96 ua
HY woydosoan» yo k euwusspe
._ Maygsinap ant Bun
wyestoal ee oyuauiitynonied Wpbune equseid amb A 'sneys
suey “g 20d 1061 u> epepuny ‘eopuz 2y951m OPS “HK
seep x 668 Wa epEpUNy ‘e/aSjozuy sayosI4do/B0H» | LeMIN
cred R(Ssonuso0p soso v oquouresgyoadsa sepeunsep works: 35
anb saudgeoriqnd sey ua wfoyar 9 o1epunsas € opseuitad s5paqnt
soj ap salosajord sor ¥ sooypifos8 soiwomumsou09 op ug:
Bt sod £ vyesBoo8 e] ap exSo8eped ap seuiar soy sod 5730
“641 epSop soufeyA wUEUIEDAS 4
ap s2s e vsed cyonquyor ayosiydei8oag» [2 anb sexuorut "(y891
‘ayastyde30a5,
areisadsa sousumpu wore inouar 95 ‘pels
p fonu0d [> ofeq ayusuDyUaIsax9 ge ond ‘eMIOT oP
SSTEIGoD ormAISAT-TOP smIS|ADE Se] “pepianoe VIS w UpIouaIE LoL
seorpap ‘soyonttr soso anu ‘yyouNaITy Pay
yosizeg udosor -sazejoosa sorxar‘sayernunsed
exed sozosjord soy ap uptaezoqezoo ey trot
-soag,'Sr2djo7 ‘uyttog op SetetuoNps sopues8 sey
stand v epeoipap toypafoires & jeonpa efsisnp
“zon ns v ‘guuouie vensionun epest0% x 9p oyfossess
s(@oniaydes3009 sayastn
+099 supeusor sey wouuiop K teAiUeBiS BNO SOT K "Su
-esap [9p JOuWOD {9_ OpESLTNOpE-TeN_aM—SOT_PEPIS: °
sojes8908 so] e1oue UOg “solmsiaajun Sovuowreniedaq so © seayyad
-008 sopepars0g se] 9psop pepianse ap onuad ns eX opereydsop, ¥
soumuiore soyesB9o2 soy 9p waypua}o PeprUNWOD eT ORT apsacr
or Bey SymyosuNIG Uo [OrZPIOW “D 30d
‘eBunqjarszepjozurg_ uaypstyderfoo8-yomnzeqosuassyaurnyeu
suomny aq» oduefe ap omyp © sourszerfo o1gs anb el op & ‘re1aur
snua 2qisodu s2 onb ‘sayeuorfox savas se] O “(1061) apaq pun
yosuay ns yoUyoHTY ooygnd eI[9 uo ‘sousUIDY
“Ott eIqey OTGE UD anb A “Bredieq ue epeonqnd
amen» a1uctiodur
“Out Sovios sey aun
“un sas B 9sed ont
Bums) Sumyaszofy10 pi
Ima 1S Wo SU Foeno Sop Sto ‘salod badad 2
3 1A GEOGRAPLA ALEMANA: UN’ MODELO PARA al
de tipo materials”
La orientacién fisica que Richthofen imprimié a la geografia,
sde luego, pe~
garrollando sobre todo la geomorfolo
a en cuanto que podia hacer de a un simple
apéndice de la geologfa o de otras ci Como reco-
_poce el mismo Richthofen, la zoologia sistemiticd’y la boténica
$e~Sya hablan podido determinar por st mismas «la presencia 1o%
E.ry tas.relaciones causales de primer orden que unen por ejem
vesta presencia al suelo y al "La _geogratia pretendia co-
fa st vez, «con. otros fenémenos, muy_a ie Fai
“dela BotEniea y de la zooldgian, a través d
ogtatla,
“higeHlo también Otros |
TESte punto de vista aebatMlico es que consldérabir Tos Tendmenos
{ Tecomreferencia a la superficie terres y-en-sw-retacion-causal”
? Tenémenos fratados bajo el mismo etltetign?
bs a mismo tiempo, el desai7ollo"ae 1a antropogeograiia, sobre
!sdio a partir de la obra de Ratzel, orientaba también la disciplina
humans, Se ponia con ello de manifiesto un
época consjderaron que era con-
tigitedaf3Ranque se afirmara
a. geografla habia evolucionado
fan de dicho dualismp. Eecolucién « este dilema
Bisco wat igual que en.otras.escuelas como In francesa
dante la orlentacién hacia B-Reogratia regional ere
NOTAS AL CAPITULO IIL Ss
Keerscrtmen, 1950, pis. 188
nectar,
‘marchaban en la
Ma de Montufar, joven aristocratico que sin. duda le abri6.nume
LAINSTIT
ONALIZACION DE LA GEOGRAFIA EN FL StGLO XIX @
due carecia de Ja preparacis
fos Unidos, ejerciendo aleykey ok
mee eM oct aye een
si aan ae «et {
‘812 ow OoUpsB0a8
IL eI 9p sosyed soy
ssonbyjdeitiong samisey> © «apuoyy np InOL YT» “g0:
eae tod epeors
“dope eqeue® oyuouresndas £
1 espa
Sap eee ea verb py 6 ht AagaTOaRR TOe-TP
Sijtie_sjusurfedjoutsd, 1?
ca jie ania ean os 3 een
at oulesnghd © werwoimos & seoapep
219 ag SOSTHITOT TOT -ap-spnent-e-opwaMTEIMIST Sp FSywE
‘seul weqeiueyaary as)
2 98 & or9jdutoo oduren ¥ asxeyjozsesop exotpnd voy}
: uD|o "ISS W UETELOpisuoD soayRUa|D soy anb UIs A “eyes#Oa ey
oe hyp
sx ou ta 0 yaaa #0 NprrzNoRABENE v1
eran SALE Y
ans
1
pa
wie wyLA GEOGRAFIA FRANCESA
Jos. Tomemos como ejemplo el Précis de 1a Géographie
iversellé de run, tantas veces editado en Francia y otfos
es. La obra empieza por un cuadro histérico de los progresos
de la geografia, en el que se insiste, sobre todo, en Tos Avances de
“a exploracion de la Tierra, y discute luc; ja general, dWi-
+ ~arenaorTs weogra ica. Ror uti;
> seer Obra, Ja_descripcién de los con-
+ inentes ¥ paises, lo que exige al autor slargas meditacioney a
+ “de encontrar y determinar el metodo que reine Ia mayor sOlideZ—
Ty resulta. ma agradable», El problema es éste: —/
la
Un orden puramente geogréfico parece que legarfa a eliminar las
Telaciones.politicas 'y morales de lot diversos cuadros. que
mn orden puramente politico difcultaria Ia. de
‘mares, ros y elimas.
todos? Hay_que_intentar-mas~de sina,
‘Sbsticulos gue nos proponemos_ ven
Rersidad de giv
al abordar Sty oo
tamente la dee€ripcion de cada pais, ya que rel empleo muy A:
Figuroso de estos métodos abstracos [de la geografia especial 0-0 FOLD
3S de geografia tanta sequedads,
sa iniagen—vive
«para Ja pintura de cada dia,
Gondro particular que convenga |
A Ia magnitud relativa de los ot Ya se ve que se trata esen- |
> Sinise Telacionados con la pre- |
Imente. puede considerarse
K sentido que lo era, por ]
& Gempto, ta astronomia de Laplace, o In biologia de Cuvier.
5 = L
EN 1A ERGERANZA PRIMAREAY SECUNOARIA 5
a
shy
de }
ncia revolucionaria valoré extraordinariamente el. pap
©
Ja educacién y realiz6, por ello, un esfuerzo para difundic_la ense-
flanza elemental, que habia’ d&-ContRIDair_a crear el hombre nus.
dencia_a la
de la enseRanza,® a ta vez_que_aparecen.los_enfrenta-
tos entre laicos y religiosos por el control, dela. mi
‘ensefianza primaria se fue implantando, en_todo el territor!
imero de macstros era en 1837 de 60,
tantes) y en 1863 habia aséendido a 169.00¢
ara es0s afios de mediados de
[La INSTITUCTONALIZACION DE LA GEOGRAFIA EN EL, STGLO x1x
inculcando- a “Tas clases po}
Peto aseguraron también el sostenimiento-de.
iva, de Europa." Algo semejante ocur
saci tal aproximado de nifios que.
era_de 2,9_millo
ios de siglo, cifras no alcanzadas por ningiin otrp
po la ensefianza secundaria, que habla sido
partida por las «escuelas centrales de ciencias y letras» hasta
se otganizé luego en los liceos y «colleges. Al
cas, y desde 1865 unos cursos de ensefianza secu
destinada a formar a elos suboficiales de la industri mero
total de alumnos de la ensefianza primaria era de 48,000 en 1850
y de 56.000 diez afios mas tarde.
En todos estos ri
con mayor 9 menor i
la fisiografia. Autore
siglo se toman medidas para unificar los programas y la geograf
penetra en I wa elemental superior, ponderdndose su valor
para despert fio el sentido de Ia observacién™LEn 1857
{las normas ica establecen que
a geograffa ha de basarse en la obser
dde maestros hace que la geografia se ensefie también en la Escuela,
Normal Superior. En cuanto a los Liceos; la enseflanza de-la geo-ho
cro! eran ¢
fap sedow 9p os pp anb & ‘eset efonoso ef ua WyEsBO08 et
Bmp Tyowus m sexofou opindosueo eae Ls81 9p Pzvezense
| F monaiow gt uo eiueag 9 wysifos# e| 9p WOES et
ShSune"red.sfty, A anseseney oreeos an 20009 ©
At, wees ee das usoyer wf 29 5
oo aeoqjand eun us aotp| as owlo>
“souty S921 so] us feUBWIIS BOY uN X ‘sosin2 soroUIAE
sau} soy ua sa[euemas eipau woy wun equoIpap aS vy
‘anasseAoT 9p upiatsodo e[ uoD ‘eamuI9UODe BiEsRo:
opuessooe ‘eouey 2p [9 2
UL BL 9p oIpMIse Je BE u ep
DSET US OpEDuTPOUT any ZLAi ap rwresBod
(eyo wuresBoud [9p S90
yred. xeuz0 ¥ gsiuD «eafuIgUOT® BeAFODse LT ge
ev ‘uo}oeIq0" &| a
Gouonisisod saaoop seunioyar sei ua and v 9sngl
naejronnaed eIatiage9 Wun oWIOD oTUAUTOU! fonds r
seaya sunguot & ByesBoa8 U2 soqUDTUITDOTOD 9p T2Att Ose259. ITY
“seoumnoid ap sapuprsion
aouos 3s A'sopeiinsey ser UPTQUE
ua 900921 ® & ‘OIBIs ap sod
16 ‘OBST U9 000M ©
os erat U9 Ueyisixa anb souUTe 9O0'rL ap anb BA ‘syuersodus
J seq e enwouome Bf 294 e210
| vorezqaeiiio 28 ‘oun Jod
ijeidoal Woo FES) voy
Feng F dO ELL Bf arqos selfou19s souctoou woo ‘sayosaw7/9
a8 we wysadsex anb of ty,
reynatired ony oziongso 12 olepunNaas [ant 959 UA “SeoItE
iueyasua ap soxma9 woreas9 as & ‘opeaytUn OF ae
pandguoo ‘eurepunoas EnueyasUD | UPIAUIED ULIO}=1
fm smonae uso 2p se, et
| -noo ond seayia ‘9581 U2 OOO'ET 2 A ZLBT U9 OOOOTT
ee Sp ta O16r & 0681 28709 SOUOTTE 's ser 23905
> ‘Gaon Saburo ger uo sortar ¢-& o#o1t and “SOP
[p ‘seaquippeoe sopepuiome se o1u9 oruowour jenbe_u;
wear sej"A $01
vmaneoss sours ap Oran TP IUIUME UPLAWLL “OT SOE SO
die sepestmmosd sofoq 9p 99s eum aueypeut ‘eoqey & wrzOIesIGe
PS ceases
™ Tate senor op
sue ap pepurowiadns
Sa rray ad saiuzo0p su0;nN
ee anigap werdope 35 y/9t
3 ‘seo1193 ‘2p soIpruse ‘sinbor> optrez way eqeveg 9s eluEUTaly 2p eum A woyruato peploLseds A
> 189 ((es02yguBodor soased> 0) Sey Heigte® UOISeIESe Ba Jos evpsed-eAuC NOSES,
. -yifoo8 souorsinoxa rerifeat 9p pEpayore8NGO PL vIeHes «e FOHAD Seasossuen e anb fo ua euLoJe £ up!
> MISH Jo Jod ZigT 9p 2qMI0 ap | [a BperAur a rar-urr-onadsep’ A" wiouerg wd sisu9 euny
3 2 nOe wzuEYasua e] US opuEZuEAe xmndas anb ey gl rewrare-soT ESTs OLY 9 eT F)
D pal] ‘sti0uEu sopon og “adure so5 © egeztow0o OUWDUE ©) “empeseisep Anus wloussesd cun sfiaay
D cant | Seiais ey ap sent uo souo.seuosao 9p uopseTeas of euezrd ¢ sogay scared ou anbure spf 89 Anan. tod ePIOMpOsTUY ony HEF
XIX O1DIS TH _NA YSVUDONO YT a NpIOVZFIYNOFONIIISNE Yt
CO
= opel
\
}
wryLA GEOGRAFIA FRANCESA
a8
; 187 se aro un nuevo plan de etution paras este
Jas primarias, dividiendo Ia enseflanza en una seccién it
(5 a7 afios) y en tres cursos: elemental (de 7 a 9 ailos), medio
(de 9 11) y superior (de 11 a 13). La geografia era ensefiada en
Jos tres cursos de acuerdo con. un programa derivado directa.
mente de las ideas que Levasseur habia venido manteniendo desde
el decenio anterior. La {én presentada por dicho autor
fal Congreso Geografico ss de 1895 permite ver,su pen-
‘samiento sobre la cues
i Para Levasseur, imp
habia de ensefiar
la Academia de Ciencias pres
vasseur afirmaba que
1 Ta geografia que se
sna. En su informe a
fando los nuevos programas Le-
4
fete
Leva
pole
Me
‘la obra de Ja naturaleza es una de Ins fases de 1a geoprafia; 1a otra
iate'pertnece al hombre. I hombre consinuye| moradas,traza cam
bricas
‘al hombre en su pasado y en st
apoya én Ja historia y estu
istérica y la geografia
presenter y que comprendia Ia geogratia
iva; y 3) una geografia econémi
justria y las vias de comuni
tres partes de la geografia. podria afiadirsele Ja: geografia mate-
Le
a poto esta sogin Levsreur forma una ciencls particular
) AS agpttia, pero
stitlda con Independencia?
> Tas reformas que se acometieron en aquellos aiios cele
la detrota de 1870, pero también a los sucesos revolucionari
Ta Comuna, estuvieron crecientemente impregnadas de la idea
de reforma de Ja sociedad, para alejar tos peligros revoluciona-
' rios, En esta tarea de reforzamiento del control social, In edu
& cin habia de desempefiar un papel esencial. Es lo que expresab:
' en 1887 en una persona tan influyente como el filésofo E. Rav
F
ae
| os
sel mal que sufrimos —afirmaba en 1887—
la desigualdad de las condiciones, aunque al-
somo en los sentimientos enojosos que se
caba: «el remedio de este mal debe ser
fen una reforma moral, que establezca cn:
ses Ia armonia y la simpatfa reciproca, reforma que es
de educaciéns.® Este. esfuerzo educativo debla
‘abajadoras, organizando ensefianzas pric:
importante en los dos ultimos. A partir de 1866 en los programas
de enschanza secundaria especial se estudiaba geografia agri
dustri y administrat
oseianca,primatia abi
que tendrin necesidad de consa-
e Industria. En las escuclas de Indust
una b
ra y media en I y 2°; y en la escuela de Comercio, una
en 18 y tres horas en 2° y 3s, También tenia gran
la geografia en las escuelas superiores de Comerci
te a geografia comercial.SK ansuossy wre opased we
(eijesiox8 ap
"euyydrstp vy ap «[oisuase euler eT
Ban US ‘spur 724 epes "OTST
sqeTapISUGT Se-SAD vos} esFeIzO:
eater so Tp ws F wtacey Loe STS Oot
unjerd SUSPO “USUSTS CUT TaN ore TOTAL SoU|a sopo
ong “Weloa it Jap $0 UO FOOT”
“Si SORBAIT 30] 9p UoTARITT-vy-ap-zapr-e| od sopjents [EAA
Gian op o1und (2 Spsep & "eqepitan sor as-anb Teuoys2j0ze pepwum
odo w a1ue "yeifoad vf ¥ UOrEF9], Se/0PeHOIsIY $0159 SOPOL,
-sap wok ap ef 9p sosojoud “(OT6T 978
Ne z6er apsop Seven 9p pepisioaun ¥] 2p
ae 28> “(CH6T9ERI) HOeGiONY PUENIG (BI6T
Te red eo ea souodne eeeeorea m= woposme a =
~ "| Scroumd sot op soyonur upiqures wosany soz0peioisiy
}) AqurtH, OFSTARY :0U8T 201
ott so{ woxany ‘ond
sajoxd 2p 502
“opeqioistH “21593 BJesBo08 v| ap opuaqwaD—19 [9 109 ius 0
ongjimays> seTopseD NS yueIgaI9 euIIO} ap opMEULE
Sp sured e & saxopeyorsyy sod squsuresawisd o1fo2s259P
"ue anb asifvep apand ‘Texaue8 exoweUs uN 2
Tueo ng ue wokngut anb sar017e} sof 3105
yaw es
‘2p vogue Peprunu
[op wiueno ep se
So wognuor pepranuioo eam ap uorpizede PI
Brae Mose onesrumsour un op 960g PL U2 visy asseide0e spa
SIE eR “epeprtenses sods uoysordxe el UoD opreno
SONNE my (@yetjoutoo3 0] 9 poprronsee 10d ope¥ai wy >
1 appa ap o1shtfa p12 un 2puesdioD “eoypsBO38 UorPeULIOS
ae evpmnjeutton opyaisox vy ot eiouesy A eIMeuioyy Us sepeos9
SRocnrusiber seapeipa set op uyis2sod gwor anb upioe.auae e |
ropasre audeoqs seo wosolamis> FO}EISGSE SOT> QUBT 2B Spex? \
2
ax O1DIS TH NE YENI) YT IG NOTOVZTWNOTONATISNE VI
sy anb o11950 wy TwAeIg Ineg “seuT|diosIp sesI0 9P S21UsPI
sousw 0 svur Sojrerissaniun 2p TP
“yeqnavizadso ojjoxtesap 2p 288) eum 9y0N09
qonbe us anb ‘eyjesBoo8 ef aquaures}zeud exiuanoue 95 Uorws}> 3°
seouoyuo anb sesperga sel axa, ‘9p onaqurso239 [2 U2
sés0 wy anb ax os anb
set ap o1jozesap
opsensr9afan S91UPTPN89 P
wsoruny sms Ue,
i g0g 2p woresed
ap easuind fo oivouine 28
eens voresdnoat, spe,
“wou, 2p 2059205,
+ gsoguesy. pEpIsHONtT
wormpuarduis “iojstpiag_o2quunb
> soe Bpipissad_ worst Su,
“quoaing: pauty. ToNedns uo!FONPa.
Bp sod separ
fb] 2p seuuojes 3p 21195
ysoug opel
-sdexy-Upunse
esoye sojjanbe ua
depe op sapepttiqisod
ua s2pep
joeunad vy syed 9359 9P 18 OpeP
1x e20dp B| 9p seuozas se] ot
jeaueise [2 OP!OuoD =a
ey ug,
wigan vy aunaus soruvstsuaatNn S0sv#0039
sauouviaoistH 4 $090
-pepszaayun ef uo eyesBoo8
xo e & upioezieuorsmamisuy eI ZA Ns & opMEINUs
Rreross ap 0) eyesBoo8 ap sozosajoad ep epunuiap etm Uors20%,
wae aepunsos & e2tspa worseanpa el ap Seutzojer sease SEPPL
- (ant
iv
speeds vg¥49099 YTetcter ok Ute fl eee es
fvtrtnn cgreot whe - hk
ea slo pawhe
7 a GBooRAFta FRANcESA COI La sTiTUCloNNLIZACION DE LA GEOGRANIA EN EL stoLo mx EL)
de 1875 adopts como la primera de sus conclusiones la de que «cl
la geografia a todos
por la cosmogral
—pues era de Strasbourg—, y por sus estu-
‘como ha demostrado Vincent Berdoulay, son |
ideas del gedgrafo alemén las que se reflejan en
de Ta Sorbona*
ter_adopt6 Himly, sobre todo,_el_m
"ambiém procede de él su idea de que la geog:
ientificamente Jas rela
a_comenzarcon_el.de_laTiexra_en_si. misma,
estudios de geogratia fisica, interestndose_s6lo_por_los_aspecto
humanas:
merce TBO y I
Elio sin dada facili
ir que se concediera
para la agregacion en
y Geogr i
at la necesidad de poseer tna fofmacion ainpia de cx
to ta profi seienan, .Kew yw we
eer
yuareddey “y 801928
float ap osuna un upiqurer eyiieday syzeg 2p 2AaH1
permaey vt 2p ejBoI038 ap rosayord j= sod sopned
ut ‘Couey, £ wok] ‘seq 9p sopepistaarun sel ua woIsIs vULsBoS
‘3p Sosin9 uepS{xa SeIoUSID ap sopeynoey se] Ua o%
-o9 expary> e[ ap samuatpuadsp
spur ‘esyesB0a8 © zeoqpap & wear as ond
“9 sof © opeatasax £ ggBI Ua opepuny o}oyes0qN ©
wypuadap zac “2681 UO epEPL yexB003 ap vaparr>
foun & ‘gost Ua epepuny ‘eyesBoa8 ap expaiyo wun vjesod ‘sited
ap PepIsiaaqun | © oluENd Uy “uonoY ap & SeIUEN 2p seLOTe
Tedaad sojanos9 set ue sosina f ppB1y we oy ap eyesA
losing un ipuesiag Twow9ID Ue eIpay Pepa EI AP A Peps
‘9p wysexfoo8 K vUorsmy ap Eun K ‘uoSuesa” UP SoUrepOU! 50%
Sor ap eyexdoa® ap & vuossiy ap exporps vun asnoqnoy & raat
uopy Uo sefouasajuoa ap onsseUr un fajgouDID K souAOIE-HaXY
do ouejuawajduios osm un suse] ua osama UN :AoweN, K wos
“‘soapung ap SepEpiszaA{un Sel 9p SesI2"] ap SAper|MoLy se] Uo
euljdiosip e1s9 ap sesefo wensIe .guseNFT ap sapertsoey sel
uo wsojard as epyesdoa8 vj» anb vk seussye eypod Os So
‘woo spar 798 epeo voyRt:
JePIA ® Supe seuossad ap $9
“ay ap sojes3oa8 ap osUNU oP OUI 19
soun0 ap Uojstsado eI ap ses0d ¥
bs seipaiya se] ‘sooypia
vravapogo 3a sainaz00 sa!
NOIOWHAMOA VI A SYINVAISURAINA SYHORLYS ST
5
tue sq -esvina Sef ‘ofaiauroo fa "emaqnols8e vy “TEN
UQIDeATAT 9p SOP sof Woo “uorsEI—Be “anaqyoe
“ojoa8 op sousuipuay Soy wan anb seyuoue
“ws!sjed oppo 9p BoIs}}-21ye18008 ey oTTeIOP UO OP
PeouopUnsp seise Z200me9 ered» O19 “Se[e{UO{OD SOLOItLIe> So]
gi\ xx ornis 12 Na avuooaD v1 ad xprovzrTeNoxonatasNt ¥1
ey et
ob
fopos ap Serouois}sp se] resISOUr ap Bl STUDUI|E|IUIS. so EYEIBO—B A
e wufise sioqnq owoa orreysisalum sosajord un anb ease ey
oo sos © & soya anua soadosna sasyed so ¥ uesedas onb as,
1205 A seotuiguose ssuol sano se] ap EZUEY:
“rextdse upiquses unjzpod anb ‘soBofpi20s A seysiuiou
2s ot anb aquoumIoyIp ersapuardiH0s
as exouear eno 2p anbsod ‘ees et © sovyay s9 seus! SOP StL
seynsax ynbe_og, Nsopren eur
, ‘93_ sonuaunaOp # Soqwoulnsar sor TopELOTSHY T2-anb” OpEls oust
qe we 490009 SpaTd ot ojEges ye ond wrouT po
TaBgad op otdosd owounnred Bab ‘soqgand So] SPA Su0%8
aise 39 TUNOU! o
asiaoetf asd OW 1
ep_poprsasa | waste te
ccauOS & Sea|ugNONS SaUOASIND Se 9p USUIEAIfo- Ea
fio wuoIsty 2p seufeiWoad SOHEINU-va Ieosure opIndssuo:
qos F wernt
wuoisiy e[ UOD Spunguos 38 OW feuO]OD ve Bj» onb
pan mae os soaZsozopeLsorsit| S$ 9P vIouereduio. ef sore
Giispd un "soana{qo ap upioere[z2p epeuosede eso 9 ofEg
‘oanapad & ooygsory saueaqe ap sauoisnysU6o
‘seqanid avasng nb sououa} “sewresn]n ap ouIwop o%
uyoezjueBso vj testdsur 2 zeuywop ‘soroUoIA SMS w Tou
jofo> peprnnise ef EINE ipod voyesT0°8
ss
“Sel FeSO SOY ONY FUSS UpIOEZ
e 108
cn ‘syed onisantt 9p
ioua!9 e anbx opeumisa uRyqey S2r0seJOId soy A 5
orsand —stoqna 2nj2uoo— & ‘ezynysu09 exutsad ant
| sgeezopacs
oa wis yeuorseu epi eaisan 2p “usumsar uo "s2qem22
Shook soiisona sp “soqotaniuas somIsona 9p "Up!DeIMpo AISI
Sp owousined jo serene setauesg Se] 9p Sof so] © aquaUIeUard A