i

9L",,0, '$o.1"*,

i:

r
t

Csrpox
{$nonr Srcnrrs)

Kum-usta na Kulasa
niAna $anYictores

lrrng tulog n:r nga hng pala at Februrr;, l4 na*yaientine"s

love^srrrj\!"g bawar raong makasalub<lng ko.

Ka1'r_nan:an pala

Day"

Prg-ihig talaga, nol Kahtr sandali nrakalalimuo"

rf,a$
nr ng singil sa krrryente... na ufnaapaw na s3 taa.q xng *i, f;*-*ng
ng mge
l)resyo
bilihin.. r.a h!n'h:tak na naman arrg *,,n,r,,ta1,xr, ia'rr,ri.ifrfrot *,
eleksyon*ang
,,r_drrti r4rrra{ra,tg
karnabai ng r,,Ea
mga DuIo&
buloi nft
pulirl[*,r ntghaharing
na pulitik{r,l
nrghah
uri.

,t
t'.;

P"-ri ako hincli ko namr^tayang isang <;rrs na pata

akJng
----D naghihintay
---D
kay Tricia kundi pa
nrav rumapik
na m*y
rumaoik sa ha"iiL.r
t,, '
balikar kr",.
'Kunrusta ka na, Kutasa!;nakangiting h:rri ni Gil.
_llr:'* ha ralagr ang kaharap to, Citi; rnalakas krlng rxnong.

"Nekalimur"r,

pagt;itxfltpong u:,ll ni.nl-l.

Cil.

na yat* ang hitsur;r ko, a,; mny'-himi6

si (;il nga ang karrsap k. trahir isa l;rrrerrg lrtrE raclrlg [umataureg sa
akin ng Kutesa-..:il!$as na noonB urle *y kinaiini.lrn *o oatrit
ang trantor
pakinggen,_,. pero nlq:S musika su po*,, riuhil
simbolo
ito ng
p*grnamahal ra akin nj Gil.
'O, nahanap tno *a ba ako sa memor' l;in*i" nagbibirong ren(rng
rulit ni Cil.
"I1*, txlaga, give.nre- a brcak, nabigla lirrrg ako" almost li years nr,
. .kari_mula
rin
ntxrng huli tayong magkiia."
l{elos lahintarleng rs$n na nga pala an;4 nakalipa.s rrourrg }ruli
kaming magkita ni $i1... flng u$a kJng'tag"iilig... ang r*ararawag
korrg
Lrrtfi* guro ko sa rehoiusyun.Jry$ng pak;liib;rki,
lx tavong $rirg-tl$ap nllfl,\i.rn llane n.lr^i.!\.u nr:lil,rl:il kufiS
,.,, ,.-Oo.:de
Irrnrii
m:kr:,,:sJ;:irll r;l il.ul" tanon14 ulit ni fiil.
'Sur*, tirtl:l lri ne! i lu nripol,,vun6; ka,eg:ilrri r: li j:,.,,.,.,:r...

il;.t[r;triq iri;:ltlr:rvir::\,trtllin 1i

(iil

11,i1

rll11t Jr;rtrtngO $A ice (.r(.:tm

itOtlsc lt1' lllttl.ti'lt I r l, ;rrrrj rlgrt ;rla;ti;t ng kxilill){ql

"[';rilrr l!)l] rt;irtH rri;lflkJkilirl:i klrrrri
{.iiIr:l

ni
tll)-Diljrnln. Ni-rctlrrrrc"
k;lrni ng;rri-rli'sst,r irJrriil sa pol. lir.:i. l8{t rr:r rlilmxlr) sir st.mpoirunl
hinggil :iir'5r1r(iL"nr's RI$llt.r ancl \i'*llurr,'ilairil bilang mga errriclya,rrq.
raw ay kailltg;rn'* rturl:rnrrn nanrin kung unt l.lr plilno ipugt.brn
arlrinS nlsff k;tr:rr)etittr, (tl(:cter;1, etccteril_
",ii
fiuryong n;i hur\'{)&g tit ufiaapaw ntl ang inis ko Sa mga pinagsasabi
rt!{ m&a $pe*k{rr na sr 1:errrliliig krr ay pare-pareho ang.sinasabi, ni kesyo
kailangang iplglahan ;rng lcarl*mic freeclom, makania.sa at sycntipikcinl
e.dukasyon... (grrstn kong sabrhin sa k*nila fla| .,, ane bang pakial"rn
k,l
diyanJ, nan$ iilw:rf{in si $il hilang parr;ghulinli speaker.
Sa loulr-l<loh ko, isr p:r itr:, ang gu*,apo sana, nakisali pa sa
kalokoh*n n$ rrr{a akril"rista.
_ Nang lul{,.r p.i*dlir}lrg iy$rl ny wala taiaga akong ka-afirr.rr-amor sa
aktibisrnn. Ka.ya norlng ipakilala *iya sa akin ng clasirnare at roommate
kong si llina m;Turpc$ ilng $yrnposium ay ni*ripid na rrgiri ang sukli &o

sa masigla niyarrg bari.

, Mula rlcx)rr ffy panay na

rfi$ pr"lnta niya sa clorm, kung anu-anong

hihirarn ng tibro, makikitan,ag i, plr,rnc, ,i
kung *nu-ano p*, h;rrrg.r1*ng k*s:rwaan ko na rin ang Jrrrgiar,rr,r.g ktrrrg
ano ang sarlya ni1'a.
Henggang nrrnl,qarv si (iii. 'fotally uncxpcctcd, Na*,ala \rt;r ang
fompo$Ufe ko lhr 51r1:r1r'itI srjcoilils.
saisip-isip ko... riri-'ilod.s r:rr.xr be crazy ... ancl rliis grry is alrsolutely
cra:y- Mantakin firo nanl:ln, rko, liligawan, e, I don't bekrng ro hri ac(ivist
world.
ang mr"rnd* ktl s;l libro, sa pag-maint.rirl ng Jxngrhn sa
-urniik.rt
dean's list, at nu6-a;rrn5isyorrg rnakr"ip*1g-posigrief uarc srLrtjic.s sr U.S. wala
sa bokabularyo kci, in orlrrrr rvorr'b, ang makiilanl .sl
l_rr()l)l(jlru ng lipunan.
Nang makaban'i a}:qr.sx prgkairigla ay mrrr*ry kong rinan,ng kung
bakit niya ako nililig;rwan $$lrrxiltalang "I clun'i rrr,lirng to hrl .Red
$ociety,' I even ;rtrlrr;r ii." l'r, n*clckwat ko raw *ng pu$() niya. llindi na
raw siya nrakak;luronll pi sa caliing ng pus* niya,
A*tuelly. n*lahm:rn kt, rin nr rnay re,iervations ratrg:r ang coilectivc
nl 6il s* panliligm' ni'r,ir sa ahin. Mas gust. nirang kirkuray o malaki
ang chan*e.r nr nr:rhilrak on thr rnovemcnt's .siclc. Kr-rng ako ra$, ay
far-out, baka m*l:allk ko pa sa buryis na brrha1,, tni"stiugglc ni Gil
sa<tya, hinRhrrnaJ]

*i Itin*,

ang l*hat simulir nrrrg ligr,*'an niya ako't sagurin kr, .siyaiiin,,ron,,
niya ako sa mt:*tings, r;rllics, irnmersion ",iil firgx s(lurtter$' l1reil ,
rntegration $jr il};{il 1:ir:kelt lincs, rtt exp()-sulc sil $()r1ilr)g gerilya, Ang
rnga ganitong nk;r.ryorr na halos ang'darc'nanrin lsr lang taliga ang
mosasahi krrng tunay rrll dlte*iyong firsr 1'ear *nriivgrsary namin na
kumain na ksn:i I;rng;rr:g rn*gka.rama at lrincli k*mi n:r;g-usap ng tungktil
ria pulitiha.
. Minran ay nlir;tan*ng ko sl surili ko rroon. kurrg rlarr nga bn
:alag'* patung* antr1 rel*svorr nrn.lin ni $il. Ivlay nrgn
lugkakirrrr,rng pu$ro
ko na ring urnayar'lalri't isasaml aker *:r puroirg'niy;i
ar irlr,anan riil
rsrng t:rbi o cli k:r,l'u irc.1;rvs1*'1 na tulul'rtr1un sila sa tr,lifig ns nrgx
l()kumetrt{} tr iplrglrrrJ lil* ilp1 lugkain"

lrlaramdaman rirr trg tlip;t l:r,".r:::.,'i:itl rri Crl ila ttrntut.ulr-rng tko hindi
kaisa na nila ako hqtrrrii cJ.,:.:1 l:':i1 t:ilaga klry tiil. I{aya ng* noong
,,,,.,*y ilang clin sila su Lkirt. i'".'rr-' -';ilrri llgi:kott6l kfi,'ianta ni Cil ay
rr.rkrrsirnflyan na nila lroll l]rc;tr'ii'ir' k: hrnggalg 'sa kalirunan ay maglng
[:r1r:rlagaylng-loob ko trrt rin sil,.t'
fitrir hincli ko.sin:tsulri r!'r':i:rijib lng, pagting.in ko kty Cil at sa
niya dahil sa d*tltk:rsron sa revolutionilry caurie na ang
kasalttlthan
nrua
di rv *t' n:ilii;'::in ang sarnbayaniin sa kahirapan
layunin
,rir.rk:rultirrrong

tlrlil

It

kairPilurn'

l'cro htnggang dr:*n l;tng iv$lr Paghanga. fagmarnahal kal' Gil'

llinrli pa lag-i-evolvc ung r:lriii liclng $slief o egn:mitpsnt sa

ioinegl;rlallan nrlanSl ciltrsti.

' Key;r sl simula pa larrrarrg 11' n:ilinaw lng frame*'ork ng relasyon
n,rnlrn. Alam naruirr parch<.r kUng para kanino kanri at hanggang saan
rriS r\.:-.,iott namin.
Sahi nga ni Url, "Ang r:::tting r:tigc n6 relasyiin natirr ay ang
t'ornmitnrcnt ko Sa fer.olutiunan' crr:Se*-if q:Ur rclationsltip COm"r* in
rhc rvay-rhc relationship h*s io ;o catiit masakit dahit pinakam*mahal
k ite. "

Gaya

ni fiil ay naging milkrtot,:iranan rin ako sa relasyon naming

l)relenliion ni katiting"
s:t kanya nq.,,4!l;i"ll..t1$!l nakikita ko na m*s marami
,rrg rurhirup $a mayarnan $y :;inii'"pi-iin atri"iiaiiiniw{Ifl $a d-rm'e'd
.*r,r,ggl*... na malay6 st. pani;i$-x[;l ko rng rebolusyon bilang solusynn
s;r llroblcrna ng lipunan.
Na krrya ako sumastfila 53 ,ilfi"i activitie$ para lang *lamin kung
lrekit siya ltrmiligaya *a piiir-rg :rg klnyang 'nrasa.'
Na kr,rrrg binabas;r ko nran 3fl8 trlga higay niyang lihr<l nina Lenin,
Nlrr rx, I{eo "fse T'JnS, at iha p*rrg rrbolusyunaryong guro ay pera ffray
nr:ri.sugot rko sa endl*ss dsh;ttu.i na*rin o purely for _intellectual
rlisr:usii<,,r:s*hincli dairil kurnbi:ltiC* ako $fl mga teorva nila.
Na:rulala ko pa nga tra a;r6; *'.adalas naming pagtalunan a)' l:ng
vi$-a*vis cless i*','e.
lringgil
' sa sex*tnve sa*alriltin
ni fiii na "ipinapalagay nq. may png-ihrig
i'aulit-ulit na
(st.'x"lovc). at ito ay in?y h;rt::1"ang psr{ional' subalit"-!ftelg Pga
r*t>r'rluiygnlryo, kat*ar1galg i1r::ll.riirnlto sa pSgn"ralnahal *a liauii {ilaCii
lovt:), ria aiiii ifrig s;rtrihin drrfl nl''ang buong pu$()Il*l pagyakap at
l)rrlltxtlguyod *a nrg* rel;*lusliinary$nf{ mithiin*pagpapalaya $t nl$a
in;ur1ri't pilllgsaSamilntAlahan'... na Cepat daw rnagkasabay ang sex-lo"ve
ltt tlrrss lovc.'
Nr:,n, si relasy,n flarnin :i; $ii ey kurnbinsido akong hindi naman
n('('('r,$:try ang class love d;rhi! s:l rsip-isip ko, layo lang, namarr ang
irryplvs:tj sir pagmafl*halarrg ito, a. $aka kcr iang naunarj{an fln$
l<;rlr:rlrgulran ng'iusion ilg fu)r,c an<i politiCs n$ong nanrulat na Ako.
Nl tntr1 pag-ibig palu n;r n;iiruhulrriy rlatril litng *.' P"g:ihiS. 1L .11
Iirri;tttrtatr n:ipupunta *,4 r,ttp16'.. rl'i ri;kill an$ pltgmanrahal na nagrtanai't
nurlrrrlin at p,riayain arig itrll ". ria b.i*.ic lto para kung nlay mgt panalroh
{r);rng *ng irrit ng pag,nreritlih:ll,tn;tv kinnkapitan ng llmig ay rnuli itCrng
I'trlrrrhl.vin ng pinagl<lisrltanp :rr!ii:!lain.."
s

;rlrur14,

Nilina* ko rin

_L

*,---

Jr4'3.w.

</

^aai iarii!,

?)L-a

-C-i-*

i;t
I

paan() sa pag-evolve ng rcvolutionarl,.fervor ko

iyong fitgt exprrr.rlr..r.
noong rnagkarelasy"n p3.lyo: Ku miraga, panimulang
iinfri sa nagt:r tre Ir
sa landas ng rebong pakikibaka."
"Sana naging katulad,kir4, Cielo... banayad.ftugg.lqmanElor.
sa ilo;i

ng-lrasaysay&r"?cro maribay ar may staying power,"

malunlikot

nasambir ni Gii.

na

JA-noognangyari, Gil, bakit ka bumaba, bakit ka nagpa-States,

bakir
,r&e-ae6peek-E-sal<il$san "
"Nanghina ako, Cielo, nasira ang resolve ko,
hindi ko kinaya ang
mga 'intern-al struggles, ng.organisrsyon...-sa tingin ko
maramlng mali,
rnay mga desisyong a.ng ibinubunga ay d.agdaina,,,gr-r"*itasyon,
- partry to br amI'yune
?

" v " rsa

g.:3;:.11:,:tr*w
ro n.-qq&J :nlil'rlltI:f
v na
ki"**.trirraixq_kai{asg.:jmfr
rld-1i'?l#,iil4fl
P{affif ii^*";;ffT,

sa

Du na

su

s'I

aha

i!ffi8fid;t.##k'#j
-

o'l*.g*but lans-kitar

-*1^'l4r'd;j&e/4:-::::g

ginyo. Kaya nga trhrdr-eko r-riis=:may kulan! na hindi

*o
Plan2 mu ing bu bu u i n. My-U&j11gply li fe1dum"J.f
I

-f.11-.:::s

irrel;r:;i;;; ffi;ilffi=ili ;L.i;

Irr l?--"ll--il I

g paraar, .para,rlab"qdd iugLrtro nitin.,

ko kung.kakayanin ko-pa ngayon... may Ega obiective
,,_,.^-l-*rn
Irmrtarions na ang buhay ko."
"Gil, di ba sabi ng paborito nadng aurhor na si Richard Bach sa
novel. niyan g Jonathan lrutngston Seegu)l, .Don,t believe *Uri
yo.r, .y..
are telling you. All they show is limitation. Look with y"",
lang

an

find out *,hat you already know, and you,ll see the ir", ,;*--;
"rra.otanding,
Sa lahat
ng panahon ay palagi kang may lugar sa puso ng masa-.- sa lahat
ng
muli,kang yayakapin ng inir ng mga k"asama... patagi fa.,!
:,
iil11l:
nrhrnrayin ng reb.,
'Cielo, maraming salamat... sana magkira pa tayong muii.,
"Sana nga, Gil....ar sana sa muling pigkikita
[agumpay na
.
ng buhay at pakikibaka ang ating inuusal."
"y ^i"

r,,u, r,o,

*?

t*tay*para;. a;tati y^i" it k r. g n r.

rr p hava
r.. ka'rlui'ru
rrriYr1t{3,?iq
.g
baya nn _.-n,
na sa
-du Iu hI n ; a
"
" "
i^firGtiffi#; :: ffi ^:t;iii
rrang_makapamuhay. sila sa iipunang",^gin
"*
Ca*Daern&mahal:-_-;
;;
il"
c iftii t;[" il# n s !...a s o n g
"
- of* I# i;;9,.&Hi
i'!'oas*'na*uapat
+_t^, 9
.::gl, "sumibor
"
tahakin.
Kusan.e
,trg
"
ko .sa
:
sa sarnbayar'ran.
"omn.,itnienr
r

of da;tya_ffection, ro

_1?:.jll:_pracfice-....'rb.ig sabihin, hindi sapat na sabihin[ ka-"ama nin],o

ako d ifa n, ka iI a ngari s.i;nsqrsri;.-.*, a jr rrl;g
ii

'

*i."ii;f
;;i;;;;giorin,
^**-:1:rrrr-*

inaapi,

,;
at

rr,.,r,g
h

k-,..."---t*--*r-

h"i;k; . il;s:;ffi;;;13.des,a t o na rnay

i" n; ad-;fiirffit6a*FEi1#.i;.,
is
- "^ :
*Iryq$ffiEiil"g.J&;j;
pagkamular sa
ri"U.*rt
-srrlok-aw.m?r,
nasils' rom, gp rprr i*"" il ;;,: ;;ilffiH;I;ffI; mi
1l i |f;.*i
",
mq-aral, ginag4wang
palau_san ng
peaofur,ii.s:.._';; ilrrami ang
-gI
p inapaslang na warang
ia Ia....n a n,"",
"
oroa
vr
u.,rrg
n 8 "Dun
-bu h ay.,sa_
a y -s a_ It Iik
k od
o d JH
rg
-n& b_u ig
-katotofranin

"i"*

indi
. alam kung saan hahapon.';%-ffi-""'-:
".:f-t""S-..
mo pa ba 'yung quotation mula kay Che Guevara na
_,;-^_^"ralala
nilagay mo sa poiter
girt mo sa akin, na .Ttre true
',a-brrlhiar
. revql-ul!
*evo.lui!g,ggygg*g:g-p;la-&{earle.e&_4gc,f
ggg_t ggyggg*9l
tove..;!r"t ou, .riilEu f ,?
agrear leeflng o f tove..Jh"t"",ft;rA
' J(evorurionaries riruse*.idearize*this-J_qve or trri pe6pte,'EE6&[*I"..a
: c4ulg, and inake-jL.one and inailiiitste. ,l*Itfi"'.,=a.**ifill,

,t

fupiJt*ii
; ;;;tirong
ffi;J ll5",ffiry

mo nang magoaalam ka
. --'Nahanap mo ba ang sagor sa mga
sa kilusan?"
'cielo, kairanman ay hindi ako nagpaalam sa kilusan. sa sarili
sa dibdib ko, ay nandito arrg p*g.rriial sa masa, ,ng p"gfitrt" kq,
,,
kawa.stuhan ng isinusulorrg ,r" iedong pakikibakr. piryrl.}ir:"s.ala
ako
-p.ro.urrg
piling
sa
ng masa at ng mga kasama.
tatuiui,a to-il, trp,U"i

"YIHti

'Ju
*aya noong rgTg ay namundok si Gir. Nagpaaram
sa
aming
retasyon
upang paglingkuran ang sambayanan
'Kumus* na ang walong taong buhay-fulr-trme?"
-'--' ranong
'-^'"1'u urit ni Gir.
"Kanino rno nalamang nag_ruiiri-.
rNagkausap
karni ni Nick-sa Stetes noong
"iJ. !9g9. After na magkita
sona,
nagku:.n,.o
sira na
it"-Ji;r^ ;';jlrrr_" -,
I"y9 :,
isani.kumperensya,
"ngt
hindi nga ra* siy?-*ak
Faniwala na iakikita ka
niya doon."
-j:r.-,
'
'A, oo, na-shock ta,laga si Nick ,ru ,rrodod,
ako. Binibiro nga niya
ako, aba, si Cielo ,1-1
urlrrgis_bu;is,;.grili.;d ;"'i"urnauUnr
Siya rin ang nagkuwento na bumaba
kl noo!_g tggz... nagpa_Srates...
nag-asau/:r noong 1996... ang cure raw
ng araii-mo."
'Ikaw, kailan ka nag-asas.a?" batik ;r;ffi
ii"i,f.
]fr-'o lears ago lant, one_year old na arfg baby narnin.,,
-Going
back kay Nick, na-overwF _-lm a#F;
;iy;-rr"i.r"top_.r,t
rno. Hindi raw niya akataing pagt rt"pr";-o"ffi1#;riiriir,.
studies
sa Sures at nagtrabaho sa-isaig _,rtrirr"tiorrtrcorporriio,
ay
magpu_
full-rjme ka sa reb. Nag_UG nf X", **la
whltt.area-"

'*'-

fflminf
,T,i:::"::,
pero -;,:l,::tili'is-?l
n"j-ur;;"";;;

na

;-' :

':>:rslilingkod

,/

r.rrhr

," ,i"sin-n3, il;i;i;;;

ri.

x,

Copyright O 1992 by Ana San \;icrores. nedrinred

kahir

t9fz, pp. f6-t9) t*'irh

-''

li
-t

',

per:--l.-<;.1- from the arrrhor.

I

<ttn Panintnduge a (F-ne:o-Mar

st>