Sie sind auf Seite 1von 35

cfly{s jif{ @))^÷)& sf] ef/tLo ah]6n] g]kfnsf] cy{tGqdf

kfg{;Sg] ;DefAo k|efjM


Ps cWoog

g]kfn /fi6« a}+s


s]Gb|Lo sfof{no
cg';Gwfg ljefu

kmfu'g @#, @)^@


ljifo;"rL
sfo{sf/L ;f/f+z !
;dli6ut cfly{s l;+xfjnf]sg $
g]kfn / ef/tsf] cfly{s kl/;"rsx?sf] t'ngfTds ljZn]if0f %
ah]6sf] emns (
ah]6sf] p2]Zo !)
d'Vo k|fyldstf !!
gLlt tyf sfo{qmdx? !!
pTkfbgzLn If]q !!
lgdf{0f tyf nufgL !!
s[lif !@
pBf]u !#
;]jf !$
k"jf{wf/ !$
ljQLo If]q !%
s[lif shf{ !%
n3' ljQ shf{ !%
a}+lsË, aLdf Joj;fo / k]G;g !^
k"FhL ahf/ !^
;/sf/L ljQ !&
eG;f/ !&
cGtMz'Ns !*
k|ToIf s/ !*
d"No clej[l4 s/ !(
afx\o If]q !(
g]kfnL cy{tGqdf ef/tLo ah]6sf] k|efj tyf ;'emfjx? @)
pTkfbgzLn If]q @)
s[lif @)
pBf]u @!
;]jf @@
d"No @@
;/sf/L ljQ @$
df}lb|s If]q @^
afx\o If]q @(

2
aS;
aS; g+= ! pRr cfly{s j[l4b/sf cfwf/x? $
aS; g+= @ cfly{s jif{ ;g\ @))^.)& sf] ef/tLo ah]6sf] uGtJo !)

rf6{
rf6{ g+=
! jf:tljs s'n pTkfbg j[l4b/ &
rf6{ g+=
@ s'n ufx{:Yo art *
rf6{ g+=
# cfoft / lgof{tsf] s'n ufx{:Yo pTkfbg;Fusf] cg'kft *
rf6{ g+=
$ ljb]zL ljlgdo ;+lrlt tyf rfn' vftf ;Gt'ngsf]
s'n ufx{:Yo pTkfbg;uFsf] cg'kft (
rf6{ g+= % o; cfly{s jif{sf] g]kfn / ef/tsf s]xL cfly{s ;"rsfËx?sf] t'ngf !)

6]S:6 tflnsf
tflnsf g+= ! k|d'v cfly{s kl/;"rsx?sf] t'ngfTds a[l4b/ ^
tflnsf g+= @ g]kfn / ef/tsf] Jofhb/ ;+/rgf @^
tflnsf g+= # g]kfn / ef/tsf] d"No l:ylt @&

cg';"rL tflnsf
tflnsf g+= !
ef/tLo ah]6 @))^.)& M Ps emns ##
tflnsf g+= @
g]kfn / ef/tsf s]xL cfly{s kl/;"rsx?sf] t'ngf #$
tflnsf g+ #
ef/tsf] afx\o If]qsf s]xL kl/;"rsx? #%
tflnsf g+=$
ef/tLo ah]6sf] eG;f/ / cGtMz'Ns dx;'n ;dfof]hgaf6 g]kfnsf]
pkef]Qmf d'b|f:kmLltdf kg{;Sg] ;DefJo k|efj #^
tflnsf g+= % g]kfn / ef/tsf aLr s/sf b/x?sf] t'ngfTds l:ylt #&
tflnsf g+= ^ g]kfn / ef/t aLr s/sf] ;+/rgf #*

3
sfo{sf/L ;f/f+z
1 ef/tsf ;+3Lo cy{dGqL >L kL= lrbDa/dn] ef/tLo ;+;bdf ;g\ @))^ km]a|'c/L
@* -tbg'?k @)^@ kmfu'g !^ ut]_ sf lbg cfly{s jif{ @))^÷)& sf nflu ah]6
k|:t't ug'{eof] . pSt ah]6n] cfly{s j[l4sf] /ydf ;jf/ eP/ ;dfgtfnfO{ ;fyL
agfO{ ;fdflhs Gofosf] uGtJodf k'Ug] p2]Zo lnPsf] 5 / ;f] p2]Zo xfl;n
ug{sf nflu ;fj{hlgs ljQ gLltsf pkfox?df oyf]lrt kl/jt{g tyf ;dfof]hg
ug]{ k|:tfj /fv]sf] 5 .

2 ef/tLo cy{tGq ljut s]xL jif{b]lv cfly{s j[l4sf] lzv/ cf/f]x0fsf] s|ddf 5 .
ef/tn] ;g\ @))#÷)$ / @))$÷)% df s|dzM *=% k|ltzt / &=% k|ltztsf]
cfly{s j[l4b/ xfl;n u¥of] eg] cfly{s jif{ @))%÷)^ df ;f] cfly{s j[l4b/ a9]/
*=! k|ltzt k'Ug] cgdfg u/]sf] 5 . g]kfnn] cfly{s jif{ ;g\ @))#÷)$ /
@))$÷)% df s|dzM #=% k|ltzt / @=# k|ltztsf] cfly{s j[l4b/ xfl;n u¥of] .
;g\ @))%÷)^ df of] cfly{s j[l4b/ @=) k|ltztsf] xf/fxf/Ldf /xg] cg'dfg
ul/Psf] 5 . cf};t d"No j[l4b/ ef/tdf @))$÷)% df ^=$ k|ltzt /xL ;g\
@))%÷)^ df %–%=% k|ltzt /xg] k|If]k0f ul/Psf]df g]kfndf @))$÷)% df
$=% k|ltzt /xL cf=j= @))%÷)^ df *=) k|ltzt k'Ug] cgdfg ul/Psf] 5 .

3 k|:t't ah]6sf] cfsf/ ? () va{ @# ca{ *^ s/f]8 - ef=? %^ cj{ #( cj{ (!


s/f]8_ /x]sf] 5 . k|:tfljt ah]6 rfn" cfly{s jif{sf] ;+zf]lwt cg'dfgeGbf !)=(
k|ltztn] a9L 5 eg] ah]6 cg'dfgeGbf (=& k|ltztn] a9L 5 . s'n k|:tfljt
vr{df /fh:j Joosf] c+z *^=^ k|ltzt / k"FhLut Joosf] c+z !#=$ k|ltzt
/x]sf] 5 . s'n k|:tfljt vr{dWo] /fh:j kl/rfngaf6 &!=% k|ltzt, k"FhLut tyf
cGo cfDbfgLaf6 @=! k|ltzt / afFsL @^=$ k|ltzt C0f bfloTjaf6 Joxf]l/g]
cg'dfg ul/Psf] 5 . ef/tdf ;g\ @))$÷)% df /fh:j 3f6f, ljQLo 3f6f /
k|fylds 3f6f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] s|dzM @=* k|ltzt, $=$ k|ltzt / – )=!
k|ltzt /x]sf lyP eg] ;g\ @))%÷)^ df tL cg'kftx? s|dzM @=( k|ltzt, $=^
k|ltzt / )=% k|ltzt /xg] ;+zf]lwt cg'dfg /x]sf] 5 . ;g\ @))^÷)& df tL
cg'kftx? s|dzM @=# k|ltzt, $=! k|ltzt / )=@ k|ltztdf cf]n{g] k|If]k0f
ul/Psf] 5 . g]kfndf tL cg'kftx? ;g\ @))$÷)% df s|dzM $=$ k|ltzt, &=#
k|ltzt / ^=) k|ltzt /x]sf lyP eg] ;g\ @))%÷)^ df tL cg'kftx? s|dzM
$=* k|ltzt, *=@ k|ltzt / ^=* k|ltztdf pSng] cg'dfg ul/Psf] 5 .

4 ef/tn] cy{tGqs]f ;du| pTkfbsTj a9fO{ pRr cfly{s j[l4b/ -nlIft !)


k|ltzt_ xfl;n ug{ ef}lts tyf ;fdflhs k"jf{wf/ ljsf;df hf]8 lbPsf] 5 .

4
5 d"ntM ef/tLo ah]6n] s[lif If]qsf] ljsf;sf nflu ;'ne shf{ cfk"lt{df j[l4, s[lif
C0fdf Jofh cg'bfg, s[lif aLdf Joj:yf, l;+rfO ;'ljwfsf] ljsf;, ;"tL sk8f
pBf]usf] k|j4{g, 3/]n' pBf]ux?sf] ;+/If0f, ko{6g k|j4{g, ljB'tLs/0f, 6]lnkmf]g,
;8s lj:tf/, ;/sf/L lghL ;fem]bf/L -Public Private Partnership_ sf] cfwf/df
k"jf{wf/ kl/of]hgfx?sf] ;~rfng, s|dzM k"FhL vftf kl/jTo{tftkm{ udg, Pj+
cg';Gwfg / ljsf; h:tf kIfx?df oy]i6 hf]8 lbPsf] kfOG5 .

6 k|:t't ah]6n] /fh:j kl/rfngsf] If]qdf s]xL dxTjk"0f{ sbdx? rfn]/ cfly{s
sf/]fjf/nfO{ k|lt:kwL{ agfpg] k|of; u/]sf] 5 . ah]6df JolStut Pj+ skf]{/]6
cfos/sf b/x?df kl/jt{g ul/Psf] 5}g . cGo k|ToIf s/x?df ;fdfGo kl/jt{g
dfq ul/Psf] 5 . ck|ToIf s/sf b/x?df eg] pNn]Vo kl/jt{g ul/Psf 5g\ .
ah]6n] s]xL ckjfb\jfx]s ;a} cfoftLt j:t'x?df $ k|ltzt ;dLsf/s z'Ns
-countervailing duty_ nufpg] 3f]if0ff u/]sf] 5 . tyflk g]kfn– ef/t jfl0fHo
;lGwn] gsf/fTds ;"rLdf /x]sf tLg j:t' - dlb/f, r'/f]6 / cQ/ _ jfx]s
g]kfnaf6 lgsf;L x'g] ;a} j:t'nfO{ eG;f//lxt k|j]z ;'ljwf lbg] elgPsf]n] o;n]
ef/ttkm{ x'g] lgof{tdf vf;} c;/ kfg]{ b]lvFb}g .

7 ef/tdf cfly{s j[l4b/ pRr /x]sf]n] a+}s shf{ klg pRr b/df j[l4 x'g] u/]sf] 5 .
t;y{ Jofhb/ klg t'ngfTds ?kn] pRr sfod /x]sf] b]lvG5 . g]kfndf
;dli6ut dfu lzlyn /x]sf] t/ lghL If]qsf] ljk|]if0f cfk|jfxdfkm{t l;lh{t clws
t/ntfsf] l:yltn] ubf{ k|rlnt Jofhb/ ef/tsf] eGbf Go"g /xg] b]lvG5 .
bL3{sfn;Dd pRr Jofhb/ km/s /x] g]kfnaf6 ef/ttkm{ k"FhL knfogsf]
;Defjgf /xg] b]lvG5 . g]kfnsf] Jofhb/ ef/tsf] eGbf bL3{sfn;Dd Go"g /xg
glbg] sfo{ g]kfnsf] df}lb|s Joj:yfkgsf] nflu r'gf}tLk"0f{ /xg] b]lvG5 .
8 ef/tn] qmdzM k"FhL vftf vf]Ng] gLlt lnPsf] / oxL /ˆtf/ sfod /x] ef/tn]
cfufdL #÷$ jif{ cyf{t ;g\ @)!) leq k"FhL vftf k"0f{ ?kn] vf]Ng] ;+efjgf
/x]sf]n] g]kfnn] o; ;+jGwdf k"j{fEof; yfNg'kg]{ b]lvG5 . ef/tLo cfly{s j[l4sf]
kmfObf lngsf] nflu klg s|dzM k"FhL vftf kl/jTo{tf tk{{m pGd'v x'g' dgfl;j
b]lvG5 . o;n] ubf{ Jofhb/df :jtM ;+t'ng sfod x'g uO{ k"FhL knfogsf] ;d:of
;d]t ;dfwfg x'g] ck]Iff /fVg ;lsG5 .
9 ef/tdf ul/g] cfly{s ;'wf/n] :jefjtM g]kfnL cy{tGqdf ;sf/fTds k|efj kg]{
u/]sf] 5 . ef/tdf x'g] pRr cfly{s j[l4n] g]kfndf nufgL a9fpg] / g]kfnL j:t'
tyf ;]jfsf] dfu a9fpg ;xof]u k'¥ofpF5 . o;n] cy{tGqsf] ;du| j[l4df
;sf/fTds k|efj kfg]{ ub{5 . t/ g]kfnL u|fdL0f If]qdf ef/tsf] t'ngfdf
k"jf{wf/x?sf] ljsf; x'g g;s]sf], s[lif If]qdf cg'bfgsf] Joj:yf x6fOPsf], s[lif
C0f, l;+rfO{ cflbsf] ljsf; kof{Kt ?kdf x'g g;s]sf]n] ubf{ g]kfnL s[lif If]qdf
k|lts"n c;/ kg]{ b]lvG5 . t;y{ u|fdL0f k"jf{wf/ ljsf;, s[lif If]qsf] ljsf;sf]

5
nflu l;+rfO{, ;'ne s[lif C0f, cg'bfg, k|ljlw, ;fdu|L cfk"lt{, ahf/ Joj:yfkg
cflb ljifodf ;zSt gLlt tyf sfo{s|dx? NofOg' h?/L 5 .

10 o; ah]6n] sk8f tyf kf]zfs pBf]usf] ljsf;nfO{ k|fyldstf lb+b} ;kmntfk"j{s


sfof{Gjog eO/x]sf] Technology Upgradation Fund Scheme sf] nflu yk ah]6sf]
Joj:yf u/]sf] 5 . cS6f]a/ @))% b]lv z'? ul/Psf] Integrated Textiles Parks
Scheme cGtu{t & j6f kfs{x? :jLs[t eO;s]sf 5g\ eg] c? !) j6f kfs{x?
ljsf; ug{sf] nflu klxrfg ul/;lsPsf] 5 . g]kfnn] sk8f pBf]usf] ljsf;sf]
nflu s'g} vf; sbd rfn]sf] b]lv+b}g . b]zdf ljBdfg cfGtl/s åGå tyf hgj/L
!, @))% b]lv ljz]if u|fXo k|0ffnL cGtu{tsf] sf]6f k|0ffnLsf] cGTo ePsf] sf/0f
ut jif{ / rfn" cfly{s jif{df tof/L kf]zfssf] lgof{t Jofks b/n] 36]sf] 5 .
tof/L kf]zfssf] pTkfbg nfut 36fpg jL/u~hdf tof/L kf]zfs k|zf]wg If]q
:yfkgf ug]{ lg0f{o eO{ %@% Ps8 hldg vl/b ul/Psf] 5 . of] k|zf]wg If]q rfF8}
g} ;+rfngdf Nofpg cfjZos ePsf] 5 . To;}u/L, clxn] cd]l/sL ;+;b\df !$
j6f cltsd ljsl;t d'n'sx?nfO eG;f/ tyf sf]6f/lxt ahf/ pknAw u/fpg]
;DaGwdf 5nkmn eO/x]sf]n] cd]l/sL ;/sf/;Fu nlaªsf nflu >L % sf]
;/sf/n] k|efjsf/L kxn ug'{

6
a9L $^ cj{ cd]l/sL 8n/ / cfly{s jif{ @))%÷)^ sf] k|yd ^ dlxgfdf &%
k|ltztn] a9L #@ cj{ *) s/f]8 cd]l/sL 8n/ k'u]sf] 5 . To;}u/L IT software
tyf ;]jfsf] ljZj ahf/df ef/tsf] c+z @))#÷)$ df !=& k|ltztaf6 a9]/
@))$÷)% df @=# k|ltzt k'u]sf] 5 .

12. ljut s]xL jif{b]lv artdf /xL cfPsf] ef/tsf] rfn" vftf cfly{s jif{
@))$÷)% b]lv 3f6fdf /xg uPsf] 5 . cfoftdf ePsf] cToflws j[l4sf sf/0f
cfly{s jif{ @))%÷)^ sf] k|yd ^ dlxgfdf ef/tsf] rfn' vftf 3f6f !@ cj{ (^
s/f]8 cd]/LsL 8n/ k'u]sf] 5 . tyflk a}b]lzs nufgL cfk|jfxdf cfPsf] pRr
j[l4n] ubf{ o; cjlwdf rfn"' vftfsf] 3f6f k"lt{ eO{ ^ cj{ %) s/f]8 8n/sf] v'b
zf]wgfGt/ art ;d]t ;[hgf ePsf] 5 .
rf6{ g+= $
Ratio of foreign exchange reserves Ratio of current A/c balance to GDP
to GDP
India Nepal India Nepal
7
30 6
25 Percent 5
Percent

20 4
15 3
10 2

5 1
0
0
2000/01 2001/ 02 2002/03 2003/ 04 2004/05 -1
2000/ 01 2001/02 2002/03 2003/ 04 2004/ 05
Fiscal Year Fiscal Year

13. g]kfnsf] kl/k|]Iodf Jofkf/ 3f6fsf] :t/ pRr /x]tfklg lghL If]qsf] ljk|]if0f
cfk|jfx pNn]Vo ?kn] a9\g] j|md sfod} /x]sf]n] ljut s]xL jif{b]lv rfn' vftf
tyf zf]wgfGt/ b'j} artdf /xFb} cfPsf 5g\ . o; cfly{s jif{sf] cGTo;Dddf
cfoft tyf lgof{t b'j}df j[l4 x'g] t/ cfoftsf] j[l4b/ lgof{tsf] eGbf clws /xL
Jofkf/ 3f6fdf lj:tf/ cfpg] cg'dfg ul/Psf] 5 . tyflk lghL If]qsf] ljk|]if0f
cfk|jfx pNn]Vo ?kn] a9L o; jif{ klg rfn' vftf / ;du| zf]wgfGt/ l:ylt
cg's'n /xg] cg'dfg ul/Psf] 5 .

ah]6sf] emns

14. ef/tsf cy{dGqL >L kL= lrbDa/dn] ef/tLo ;+;bdf ;g\ @))^ km]a|'c/L @*
tbg'?k @)^@ kmfu'g !^ ut] cfly{s jif{ @))^÷)& sf nflu k|:t't ug{'eof] .
pSt ah]6sf] cfsf/ ? () va{ @# ca{ *^ s/f]8 -ef=? %^ cj{ #( cj{ (!
s/f]8 _ /x]sf] 5 . k|:tfljt ah]6 rfn" cfly{s jif{sf] ;+zf]lwt cg'dfgeGbf !)=(
k|ltztn] a9L 5 eg] ah]6 cg'dfgeGbf (=& k|ltztn] a9L 5 . s'n k|:tfljt
vr{df /fh:j Joosf] c+z *^=^ k|ltzt / k"FhLut Joosf] c+z !#=$ k|ltzt

12
/x]sf] 5 . s'n k|:tfljt vr{dWo] /fh:j kl/rfngaf6 &!=% k|ltzt, k"FhLut tyf
cGo cfDbfgLaf6 @=! k|ltzt / afFsL @^=$ k|ltzt C0f bfloTjaf6 Joxf]l/g]
cg'dfg ul/Psf] 5 . cflys jif{ ;g\ @))^.)& df s'n ljQLo 3f6f rfn" cfly{s
jif{sf] s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] $=^ k|ltztaf6 $=! k|ltztdf emg]{ cg'dfg
ul/Psf] 5 eg] /fh:j 3f6f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] @=( k|ltztaf6 @=#
2

k|ltztdf emg]{ cg'dfg 5 . To:t}, k|fylds 3f6f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] )=% 3

k|ltztaf6 cfufdL cfly{s jif{df )=@ k|ltztdf emg]{ cg'dfg /x]sf] 5 . g]kfndf
tL cg'kftx? ;g\ @))$÷)% df s|dzM $=$ k|ltzt, &=# k|ltzt / ^=)
k|ltzt /x]sf lyP eg] ;g\ @))%÷)^ df tL cg'kftx? s|dzM $=* k|ltzt,
*=@ k|ltzt / ^=* k|ltztdf pSng] cg'dfg ul/Psf] 5 .
rf6{ g+ $
25 o; cfly{s jif{s f] g]k fn / ef/tsf s]x L cfly{s
20 ;"r sfËx?sf] t'n gf
GDP ;Fusf] cg'kft

ef/t g]k fn
15

10

0
s/ s"n vr{ ;fwf/0f ljsf; /fhZj ljQLo k|ylds
/fhZj vr{ vr{ 3f6f 3f6f 3f6f

ah]6sf] p2]Zo

15. k|:t't ef/tLo ah]6sf] d'Vo p2]Zo cfly{s j[l4, ;dfgtf / ;fdflhs Gofo /x]sf
5g\ .
AfS; g+= @
cfly{s jif{ ;g\ @))^÷)& sf] ef/tLo ah]6sf] uGtAo
Eff/tLo ljQ dGqL kL= lrbDa/dn] cfly{s jif{ ;g\ @))^÷)&
sf] ah]6sf] d'Vo p2]Zo ;6Ls t/Lsfn] æpRr cfly{s j[l4nfO{
;jf/L, ;dfgtfnfO{ ;fyL / ;fdflhs GofonfO{ nIoÆ sf] ?kdf
k|:t't ug'{ePsf] 5 . c+u|]hL efiffdf jxfFn] k|:t't ug'{ePsf]
ah]6sf] uGtJo o;k|sf/ 5 M æGrowth will be our mount,
equity will be our companion, and social justice will be our
destination.Æ
;|f]t M ;g\ @))^÷)& sf] ef/tLo ah]6sf] a'Fbf g+= % sf] clGtd jfSo

2
/fh:j 3f6f Ö cfout vr{ – cfout /fh:j
3
k|fylds 3f6f Ö ljQLo 3f6f – Jofh e'StfgL

13
d'Vo k|fyldstf

16. National Common Minimum Programme sf] vfsfleq /x]/ cfly{s jif{
@))^.)& sf] ah]6df lgDg rf/ k|fyldstfx? lgwf{/0f ul/Psf 5g\ M
• s[lif
• /f]huf/L clej[l4
• nufgL k|j4{g
• k"jf{wf/ ljsf;

gLlt tyf sfo{qmdx?

17. pk/f]Qm k|fyldstf adf]lhdsf kl/0ffdx? k|fKt ug{ ah]6df lgDg gLlt tyf
sfo{qmdx?sf] 3f]if0ff ul/Psf] 5 M

pTkfbgzLn If]q
lgdf{0f tyf nufgL

18. ef/tn] ut jif{b]lv ljsf;sf] k"jf{wf/ lgdf{0f dfkm{t\ u|fdL0f If]qdf cfwf/e"t
;'ljwf lj:tf/ ug{sf nflu Æef/t lgdf{0fÆ sfo{qmdsf] dfWodjf6 ;g\ @))(
;Dddf ;DkGg ug]{ u/L ^ j6f If]qx?df 7"nf] kl/df0fsf lgdf{0f sfo{qmd /fv]sf]df
klxnf] jif{df ^ nfv x]S6/ hldgdf l;+rfO{ ;'ljwf lj:tf/ eO{;s]sf] $& xhf/
%$^ j:tLx?df u|fdL0f vfg]kfgL k'¥ofOPsf], %,##& j:tLx? u|fdL0f ;8såf/f
hf]l8Psf], * nfv &) xhf/ u|fdL0f If]qdf gofF 3/x? lgdf{0f ePsf], !) xhf/
#^^ ufpmFdf ljB'lts/0f ul/Psf] / !& xhf/ !*@ yk ufpF+df 6]lnkmf]g ;'ljwf
pknJw u/fOPsf] Aoxf]/f pNn]v ul/Psf] 5 .

19. ef/tdf xfn k"jL{ PlzofnL d'n'sx? Pj+ rLgs} :t/sf] nufgLsf] b/ sfod ePsf]
tyf nufgL a9fpgsf nflu ;g\ @))^.)& df ;/sf/L ;+:yfgx?df ?= !( vj{
^$ cj{ !! s/f]8 @) nfv -ef=?= !@ vj{ @& cj{ %& s/f]8_ nufgL u/L
ef/tnfO{ Gems / Jewelery sf] lgof{t s]Gb|sf] ?kdf ljsf; ug]{ nIo /flvPsf] 5
. ;fy}, k|:t't ah]6n] ef/tnfO{ sk8f, ;jf/L ;fwg, l:6n, wft', nufot
k]6«f]lnod kbfy{sf] If]qdf cGt/f{li6«o lgdf{0f s]Gb| jgfpg] nIo lnPsf] 5 .

20. k|ToIf ljb]zL nufgL leq\ofpg ef/tn] ;g\ @))$.)% df kf/bzL{ tyf v'nfkgsf]
gLlt c+lusf/ u/]sf] lyof] . cj s]xL tf]lsPsf If]q jfx]s cGo If]qx?df !))
k|ltzt;Dd ljb]zL nufgL leq\ofpg :jLs[lt lbO;s]sf] 5 . ef/tn] lnPsf

14
gLltx?df 3/]n' xjfO{ If]qdf $) k|ltztjf6 $( k|ltzt k'¥ofOPsf] / (Non
Resident Indians (NRI) sf] xsdf !)) k|ltzt;Dd FDI ug{ ;Sg], zx/L ljsf;,
3/ lgdf{0f, tyf k"jf{wf/ lgdf{0f, ljsf; kl/of]hgf lgdf{0fdf !)) k|ltzt
Automatic route af6 FDI ug{ lbOg], cfwf/e"t 6]lnkmf]g tyf ;]n'n/ kmf]gdf $!
k|ltztjf6 a[l4u/L &$ k|ltzt k'¥ofOPsf], FM /]l8of]df @) k|ltzt;Dd FDI
;'ljwf kfpg] cflb k|d'v 5g\ . ef/tLo l/he{ a}+saf6 :jLs[t lnP/ ug{ ;lsg]
cGo s[ofsnfkx?df ef/tLo sDkgLsf] z]o/ gful/sjf6 u}/ gful/s x:tfGt/0f
ug{ ;lsg], loan nfO{ equity df kl/0ft ug{ ;lsg], If]qut ;Ldf leq /x]/
cu|flwsf/ z]o/nfO{ ;fw/0f z]o/df kl/0ft ug{ ;lsg] cflb 5g\ . ;g\ @))% sf]
cjlwdf dfq ef/tn] $ ca{ 8n/ j/fj/sf] k|ToIf j}b]lzs nufgL leq\ofPsf]
lyof] . ;g\ @))$ / @))% df FDI a[l4 b/ qmdzM @% k|ltzt / ##=* k|ltzt
ePtfklg Global FDI df ef/tsf] c+z cem} klg ! k|ltztsf] xf/fxf/Ldf dfq
/x]sf] 5 .

s[lif

21. ef/tn] s[lif If]qsf] ljsf;nfO{ ljz]if k|fyldstf lbb} k|:t't jh]6n] e/kbf]{ l;+rfO{
;'ljwf, s[lif shf{, ljljlws/0f tyf s[lif jhf/sf] ;[hgfnfO{ Thrust Areas sf]
?kdf cfTd;ft\ u/]sf] b]lvG5 . ljut s]xL jif{otf ef/tLo s[lif k|0ffnLdf
ljljlws/0f a9\b} uPsf] sf/0f kmnkm"n, t/sf/L, h}ljs v]tL, k'ik Joj;fo,
h]g]l6s OlGhlgol/Ë, vfB k|zf]wg cflbnfO{ s[lifsf] ;DefJo If]qsf] ?kdf klxrfg
ul/Psf] 5 .

22. l;+rfOsf nflu ;g\ @))%.)^ sf] nflu 5'6\ofOPsf] ?= &@ cj{ -ef=?= $% cj{_
jf6 @% cfof]hgfx? ;DkGg eO{ ^ nfv x]S6/ eGbf a9L e"—efudf l;+rfO{ ;'ljwf
pknJw ePsf]df ah]6n] cfufdL jif{ o;sf] ljsf;df yk ?= ! vj{ !# cj{ (#
s/f]8 ^) nfv -ef=?= &! cj{ @! s/f]8_ ljlgof]hg ug]{ nIo lnPsf] 5 . o;dWo]
cg'bfgsf] c+z ?= #& cj{ ^) s/f]8 -ef ?=@# cj{ %) s/f]8_ -## k|ltzt_ /x]sf]
5 . To:t}, k'/fgf l;+rfO{ cfof]hgfx?sf] dd{t, gljs/0f Pj+ lh0ff]{Wbf/ sfo{qmdsf]
nflu ?= &! cj{ ^( s/f]8 ^) nfv -ef=?= $$ cj{ *! s/f]8_ 5'6\ofOPsf] 5 .

23. k|:t't jh]6n] s[ifsx?nfO{ /fxt k|bfg ug{ ljleGg sfo{qmdx? ;fj{hlgs u/]sf]
5 . jfl0fHo a]+}s, ;xsf/L a}]+s tyf u|fdL0f ljsf; a]+}s dfkm{t\ cfufdL jif{df
s[lif shf{ yk @#=& k|ltztn] a[l4 u/L ?=@* vj{ -ef=? !& vj{ %) cj{_
k'¥ofpg] nIo lng'sf ;fy} yk %) nfv s[ifsnfO{ Portfolio df ;d]6\g a}+sx?nfO{
cg'/f]w ul/Psf] 5 . o:tf] shf{sf] lglZrt c+z e"ldljxLg s[ifsx?nfO{ pknJw
u/fOg] 5 . To;}u/L, s[ifsx?nfO{ /fxt k|bfg ug{sf nflu ls;fgn] ?= ! nfv ^)
xhf/ -ef=?= ! nfv_ ;Dd lnPsf] ;f+jf C0fdf nfUg] Jofhb/sf] @ k|ltzt ljGb'

15
j/fj/sf] /sd cfufdL dfr{ #!,@))^ leq ;DjlGwt ls;fgsf] vftfdf hDdf
ul/lbg] Joj:yf ul/Psf] 5 . s[ifsx?nfO{ ;x'lnot b/df cNksfnLg C0f
pknJw u/fpg NABARD dfkm{t ;xsf/L ;+:yf, / If]qLo u|fdL0f ljsf; a}+sx?sf]
dfWodjf6 ?=$ nfv *) xhf/ -ef=?= # nfv_ ;Ddsf] cNksfnLg s[lif C0f
ln+bf & k|ltzt Jofhb/df C0f pknJw u/fpg] Joj:yf ul/Psf] 5 . u|fdL0f
k"jf{wf/ ljsf; sf]if cGtu{t u|fdL0f If]qdf k"jf{wf/ ljsf;sf nflu ?= !^ cj{ -
ef=?= !) cj{_ 5'6\ofOPsf] 5 eg] ef/t lgdf{0f of]hgfdfkm{t u|fdL0f ;8ssf
nflu ?= ^$ cj{ -ef=?= $) cj{_ sf] sf]if v8f ul/Psf] 5 . jh]6df s[lif
jLdf of]hgfnfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .

24. lrof jufgsf] ljsf;sf] nflu ah]6n] Ps bL3{sfnLg sf]ifsf] k|:tfj u/]sf] 5 h;
cGtu{t replantation, rejuvenation sfo{qmdsf] nflu ?= ! cj{ ^) s/f]8 -ef=?= !
cj{_ ljlgof]hg u/]sf] 5 . kmnkm"n tyf t/sf/L v]tLsf] k|j4{g ug{ jh]6n]
b]zsf ljleGg efudf ;/sf/L lghL ;fem]bf/L (PPP) gd'gfdf cfwfl/t cfbz{
6dL{gn ahf/ :yfkgf ug]{ hgfPsf] 5 . o; p2]Zo k|flKtsf] nflu /fli6«o jfujfgL
sfo{qmd cGtu{t ?= @ cj{ $) s/f]8 -ef ?= ! cj{ %) s/f]8_ ljlgof]hg
ul/Psf] 5 . o;nfO{ Jojl:yt ug{ gfufNof08df s]GbL|o jfujfgL ;+:yfg :yfkgf
ul/g] 5 . ;fy}, df5fkfng Joj;fonfO{ k|j4{g ug{ /fli6«o df5fkfng ljsf; jf]8{
u7g ul/g] s'/f pNn]v ul/Psf] 5 .
pBf]u

25. ef/tn] k|:t't jh]6 dfkm{t\ a9L ;+Vofdf /f]huf/L l;h{gf ug{;Sg] Ifdtf ePsf
If]q tkm{ sk8f pBf]u, vfBfGg k|zf]wg, k]6«f]lnod, /;folgs kbfy{, 5fnf, ;jf/L
;fwg / ;]jf If]qdf ko{6g / ;km\6j]o/ Joj;fo If]qsf] ljsf;sf nflu ljz]if
sfo{qmdx? /fv]sf] 5 .

26. ljut @ jif{b]lv 6]S;6fOn pBf]usf] ljsf;sf] nflu ;+rflnt k|ljlw ljsf;
sf]ifsf] pT;fxj4{s ;kmntf b]lvPsf]n] ptm sf]ifnfO{ ?= ^ ca{ (^ s/f]8 -ef=
?=$ cj{ #% s/f]8_ jf6 a9fO{ ?= * cj{ %^ s/f]8 -ef=?=% cj{ #% s/f]8_
k'¥ofpg] nIo ah]6n] lnPsf] 5 . xfn @% j6f 6]S;6fOn kfs{ lgdf{0f e};s]sf]
cj:yfdf yk & j6f kfs{x? jgfpg] lg0f{o ;lxt jh]6n] yk !) j6f kfs{x?sf]
lgdf{0fsf] nflu klxrfg ul/;s]sf] 5 . jh]6df 6]S;6fOn pBf]udf k|of]u ul/g]
wfuf]x?df nfUg] cGtMz'Ns !^ k|ltztjf6 * k|ltzt df emfl/Psf] 5 eg] eG;f/
dxz'n !% k|ltztaf6 !) k|ltzt sfod ul/Psf] 5 . To;}u/L, ;g\ @))^.)&
sf nflu h'6 k|ljlw cleofg ;+rfng ul/g] / /fli6«o h'6 ljsf; jf]8{sf] u7g
ul/g] s'/f pNn]v ul/Psf] 5 .

16
27. xft]tfg Joj;fosf] If]qdf hLjg jLdf, :jf:y jLdf h:tf ljleGg sfo{qmdx?
;+rfngdf /x]sf 5g . Cluster ljsf; cjwf/0ffsf] nflu ?= *) s/f]8 -ef=?= %)
s/f]8_ ljlgof]hg ul/Psf] tyf pTkfbgdf "Handloom mark" sfo{qmd Nofpg] Pj+
xft]tfg Joj;fosf nflu Jofhb/ cg'bfg ;d]t lbg] Joj:yf ul/Psf] 5 .

28. vfB k|zf]wgnfO{ a}+sx?sf] k|fyldstf k|fKt If]q shf{ sfo{s|d cGtu{t /flvg] /
NABARD dfkm{t vf;u/L s[lif k|zf]wg pBf]unfO{ ?= !^ ca{ -ef=?= !) cj{_
k'g/shf{ pknJw u/fOg] tyf wfg k|zf]wg cg';Gwfg s]Gb|nfO{ /fli6«o :t/sf]
jgfOg] of]hgf /x]sf] 5 .

29. ef/tLo ljsf; a]+}sdfkm{t ;fgf tyf d‰of}nf Joj;fodf hfg] s'n shf{ /sd
a9fO{ cfufdL % jif{df ?= $) cj{ -ef=?= @% cj{_ k'¥ofpg] / ;f] sf] nflu
cfufdL jif{df ?= ! ca{ ** s/f]8 *) nfv -ef=?= ! cj{ !* s/f]8_ ljlgof]hg
ul/Psf] 5 . ;]jf If]qnfO{ klg ;fgf tyf demf}nf Joj;fodf ;dfj]z ul/g] tyf
shf{ ;'/If0f sf]ifsf] z'Ns 36fpg] / jLdfsf] cfwf/ a9fpg] s'/f pNn]v ul/Psf]
5.

;]jf

30. ko{6g If]qsf] ljsf;sf nflu yk !% ko{6sLo :ynx?sf] Plss[t ljsf; ug]{,
x:tsnf, xft]tfg tyf ;+:s[lt ;DaGwL sfo{s|d ;DkGg %) ufpFx?sf] klxrfg
u/L ljsf; ug]{, xf]6n Joj:yfkg ;DjGwL $ gofF Institute x? vf]Ng] h:tf
sfo{qmdx? /flvPsf 5g\ .

k"jf{wf/

31. ef/tsf] b"/ ;+rf/ If]qnfO{ ljZjs} pRrtd a[l4 ePsf] If]qsf] ?kdf lnOPsf] 5 .
l8;]Dj/ @))& ;Dddf @% s/f]8 connection k'¥ofpg] tyf u|fdL0f If]qdf ;d]t
df]jfO{n 6]lnkmf]g lj:tf/ ul/g] s'/f pNn]v 5 .

32. xfn lgdf{0ffwLg *@ kl/of]hgfx?jf6 cfufdL # jif{ leqdf #( xhf/ %))


d]ufjf6 phf{ lj:tf/ ug]{ of]hgf cGtu{t dfr{ @))& ;Dd !% xhf/ d]ufjf6
phf{ ylkg] 5 . o; l;nl;nfdf $,))) d]ufjf6 Ifdtf a/fa/sf % j6f Ultra
Mega Project sf] nflu af]nkq cfJxfg ul/Psf] 5 . /fhLj ufGwL ljB'tLs/0f
of]hgf cGtu{t ;g\ @))%.)^ df !) xhf/ ufFpx? ljB'tLs/0f ePsf]df / ;g\
@))^—)& df yk $) xhf/ ufpx? ljB'tLs/0f ul/g] sfo{qmd /x]sf] 5 .

17
33. k|:t't /]n jh]6df ef8f b/df a[l4 ul/Psf] 5}g . Po/ sl08;g ÆsÆ >]0fL / ÆvÆ
>]0fLdf rfn' ef8f b/ qmdzM !* k|ltzt / !) k|ltztn] 36fOPsf] 5 . bf]>f]
>]0fLdf %) k|ltztsf] 5'6 kfO/x]sf s[ifsx?n] cj o:tf] ;'ljwf l:nk/ >]0fLdf
klg k|fKt ug{ ;Sg]5g\ . cj /]n ;]jfdf æul/j /yÆ gfdfs/0f ul/Psf k"0f{
jftfg's'nLt rf/ 8Jjfx? ylkg] 5g\ h:sf] ef8f Pc/ sl08;g ÆuÆ >]0fLsf] eGbf
sl/j @% k|ltzt sd x'g]5 . cfufdL jif{df ljljlws[t ef8f gLlt (Differential
Pricing Strategy) nfu" ul/P kZrft\ k'gM ef8fb/df sdL cfpg] ck]Iff ul/Psf] 5
. ;8s oftfoftnfO{ eGbf /]n oftfoftnfO{ k|fyldstf lbg] p2]Zon] jh]6n] Non-
Pick l;hgdf #) k|ltzt ef8f 5'6 lbg] Joj:yf u/]sf] 5 . l;d]G6, kmnfd /
:6Ln h:tf ;fdfgsf] 9'jfgL () k|ltzt eGbf a9L kl/df0fdf /]n dfkm{t\ ug]{
pBf]u tyf sf/vfgfx?nfO{ ! k|ltzt ef8f 5'6 lbOg] 5 . b]ze/ %% j6f gofF
/]nuf8L ylkPsf 5g\ h;dWo] !% ljxf/ / emf/v08 If]qdf 5g\ . @)) /]nx?nfO{
;'k/kmf:6 /]ndf kl/0ft ul/Psf] 5 . l8h]n / k]6«f]nsf] 9'jfgL b/df * k|ltztsf]
s6f}tL ul/Psf] 5 . cfufdL jif{ %#% ls=ld= /]nnfOgnfO{ cku|]8 u/L 8jn
nfOgsf] jgfOg]5 . To:t} ?= # vj{ %@ cj{ -ef=?= @ vj{ @) cj{_ sf] nfutdf
k"j{ / klZrddf High Axle Load Freight Corridors sf] lgdf{0f sfo{ ;'? ul/g]
5.

ljQLo If]q
s[lif shf{
34. of] ah]6n] ;bf e}m s[lif If]qsf] ljsf;nfO{ k|fyldstf lbPsf] / s[lif shf{nfO{
cf=j= @))$.)% sf] ?= @) vj{ % cj{ -ef= ?= !@ vj{ %# ca{_ af6 a9fO{ cf=j=
@))^.)& df ?= @* va{ -ef= ?= !& va{ %) ca{_ k'¥ofpg] nIo /x]sf] / ;f]
cg'?k shf{ k|jfx ug{ a}+lsË If]qnfO{ cfXjfg ;d]t ul/]Psf] 5 . o; sfo{af6 yk
%) nfv s[ifsx? a}+lsË If]qsf] shf{ ;+hfndf cfpg] cg'dfg ul/Psf] 5 . ;fy},
ah]6n] l;dfGt ls;fgx?sf] cfTdlge{/ / ;+o'Qm hjfkmb]lxtf /x]sf] ;d"xx? u7g
u/L ltgLx?nfO{ a}+sx?af6 k|jflxt s'n shf{sf] Ps lglZrt k|ltzt k|jfx ug{
;d]t k|:tfj ul/]Psf] 5 .
35. o; jh]6df s[lif sfo{sf] nflu shf{ k|fKt ug]{ s[ifsx?sf] nflu /fxt / cg'bfgsf
yk sfo{qmd klg NofOPsf] 5Ù h; cg'?k ljleGg ljQLo ;+:yfx?af6 ?= ! nfv
^) xhf/ -ef=?= ! nfv_ ;Dd C0f k|fKt ug]{ ls;fgx?nfO{ pgLx?n] ltg{ afFsL
/x]sf] s'n Jofhsf] @ k|ltzt a/fa/sf] /sd pgLx?s} vftfdf #! dfr{ @))^
;Dddf hDdf ul/lbg] k|:tfj ul/Psf] 5 . o;sf] cltl/St, clwstd ?= $ nfv
*) xhf/ -ef=?= # nfv_ ;Dd shf{ lng] ls;fgx?sf] nflu 5f]6f] cjlwsf] nflu
& k|ltzt Jofhb/df shf{ ljt/0f ug]{ sfo{qmd k|:tfj ul/Psf] 5 .

18
n3' ljQ shf{
36. n3' ljQLo If]qsf] k|j4{g, ljsf; / lgodgsf] nflu rfn" ;+;bdf ljw]os k|:t't
ug]{ k|:tfj ul/Psf] 5 . xfn ef/tLo a}+sx?sf] * nfv ! xhf/ :jfjnDag
;d"xx?;Fu shf{ ;DaGw (Credit-link) /x]sf] / oL ;d"xx? dfk{mt\ ? &^ ca{ *)
s/f]]8 -ef= ?= $* ca{_ shf{ ljt/0f eO;s]sf]df cf=j= @))^–)& ;Dd o:tf
;d"xx?sf] ;+Vof # nfv *% xhf/n] lj:tf/ ug]{ nIosf ;fy a}+sx?nfO{ ;f]
cg'?k ug{ cfXjfg ;d]t ul/Psf] 5 . ;fy}, ah]6df s[lif shf{sf] nflu 5'§} shf{
;Ldf (line of credit) pknAw u/fpg NABARD nfO{ ;d]t cfXjfg ul/Psf] 5 .
37. s[lif sfo{df ;+nUg s'n ls;fgx?dWo] @& k|ltztn] cf}krfl/s If]qaf6 / @@
k|ltztn] cgf}krfl/s If]qaf6 shf{ pkof]u ul//x]sf t/ ;LdfGt / ;fgf
ls;fgx?sf] xfn;Dd klg shf{df kx'Fr g/x]sf] ;Gbe{df ljQLo ;+:yfx?sf]
;+nUgtfdf Pp6f ;ldlt (A committee on financial Inclusion) u7g ug]{ / of]
;ldltn] o:tf ;fgf Pj+ ;LdfGt ls;fgx? shf{af6 lad"v x'g'sf] sf/0f
klxNofpg'sf] ;fy} ljQLo ;+:yfx?af6 shf{ lng rfxg] ;a} ls;fgx?nfO{ shf{
pknAw u/fpg] of]hgfsf] ;+oGq tof/ ug{ ;'emfj ug]{5 .
a}+lsË, aLdf Joj;fo / k]G;g
38. RBI ;Fu k/fdz{ u/L a}+lsË If]qsf] ljz]if ;'/If0fsf] ?kdf /x]sf] sf/f]jf/ gx'g]
(Non-tradable) ;'/If0fx?nfO{ sf/f]jf/ x'g] (tradable) ;'/If0fdf ?kfGt/0f u/L
cy{tGqsf] pTkfbgzLn If]qdf lg/Gt/ ?kdf j[l4 eO/x]sf] shf{sf] dfunfO{
;Djf]wg ug{ a}+sx?nfO{ yk ljQLo ;fwg -t/ntf_ pknAw u/fpg] .
k"FhL ahf/M
39. k"FhL ahf/ ;DaGwdf b]xfo jdf]lhd k|:tfj ul/Psf] 5 .
– ;/sf/L ;'/If0f kqdf nufgL ug]{ FII Investment sf] ;Ldf ;fljssf]
cd]l/sL 8n/ ! ca{ &% s/f]8af6 j[[l4 u/L cd]l/sL 8n/ @ ca{ k'¥ofpg]
/ ;+:yfut C0fkq (Corporate debt) df pQm nufgLsf] ;Ldf ;fljssf]
cd]l/sL 8n/ %) s/f]8af6 j[l4 u/L cd]l/sL 8n/ ! ca{ %) s/f]8
k'¥ofpg],
– Mutual fund af6 j}b]lzs pks/0fx? (Overseas instruments) df nufgL
ug{ ;Sg] ;fljssf] s'n ;Ldf cd]l/sL 8n/ ! ca{af6 j[l4 u/L cd]l/sL
8n/ @ ca{ k'¥ofpg] / !) k|ltzt ;dfg'kflts z]o/ :jfldTj /xg' kg]{
;fljssf] Joj:yfnfO{ vf/]h ug]{,
– of]Uotf k'u]sf] (Qualified) ef/tLo Mutual funds x?dWo] ;Lldt funds
x?nfO{ k6s–k6s u/L a9Ldf o"=P;= 8n/ ! ca{;Dd afXo ljlgdo
Jofkf/ sf]if (Overseas exchange traded funds) x?df nufgL ug{ :jLs[lt
lbg],

19
– k"FhL ahf/sf] afxssf] ?kdf /x]sf ljleGg nufgLstf{x?sf]
cfTdljZjf;sf] hu]gf{ ug{ ef/tLo lwtf]kq af]8{ (SEBI) cGtu{t /xg] u/L
Ps nufgLstf{ ;'/Iff sf]if (Investor Protection Fund) sf] :yfkgf ug]{ /
af]8{n] hl/afgf Pj+ xhf{gf dfk{mt\ k|fKt u/]sf] /sdaf6 o; sf]ifsf]
;+rfng ul/g] .
;/sf/L ljQ

40. ef/tLo ah]6df s/;DaGwL k|:tfjx? lgDgcg';f/ ul/Psf 5g\ M

eG;f/

• u}/s[lifhGo pTkfbgdf nfUb} cfPsf] clwStd k}7f/L dx;"nnfO{ eG;f/sf]


clwstd b/ !% k|ltztaf6 !@=% k|ltztdf emfl/g] .
• k|fylds tyf ;xfos kmnfdsf]] eG;f/ b/ !) k|ltztaf6 &=% k|ltztdf
emfl/g] .
• sRrf kmnfdsf] cfoftdf nfUg] eG;f/ z'Ns % k|ltztaf6 36fO{ @ k|ltzt
sfod ul/g] .
• s]xL ckjfbafx]s vlgh pTkfbgsf] eG;f/ z'Ns % k|ltztdf emfl/g]] 5 .
• csfj{lgs /;fog -dxTjk"0f{ sRrf ;fdu|L_ df nfUg] eG;f/ b/ !%
k|ltztaf6 !) k|ltztdf emfl/Psf] 5 . ;fOlSns Pj+ c;fOlSns
xfO8«f]sfa{g tyf ltgaf6 pTkGg ;fdu|Lx?df nfUg] k}7f/L dxz"nsf] b/nfO{
% k|ltztdf emfl/g] 5 .
• Knfli6saf6 ag]sf kL=jL=;L=, Pn= 8L= kL= O{= tyf kL=kL= h:tf ;fdu|Lx?df
nfUg] eG;f/ b/ !) k|ltztaf6 36fO{ % k|ltzt k'¥ofOg] .
• Refractory tyf To;sf sRrf ;fdu|Lx?df nflu cfPsf] eG;f/ b/ sd u/L
&=% k|ltzt sfod ul/g] .
• k|fs[lts Uof;, sRrf k]6«f]lnod tyf k]6«f]lnod kbfy{sf] kf/jxg;DaGwL
kfOknfOg kl/of]hgfx?df !) k|ltztsf] ;x'lnoto'St kl/of]hgf b/ nfu"
ul/g] .
• !) j6f P8\; lg/f]ws tyf !$ j6f SofG;/ lg/f]ws cf}iflwdf nfUg] eG;f/
z'Ns 36fO{ % k|ltztdf emfl/g] . cGo sltko hLjg/Ifs cf}iflw tyf
:jf:Yo;DaGwL pks/0fx?df nfUg] eG;f/ b/nfO{ !% k|ltztaf6 %
k|ltztdf emfl/g] . oL cf}iflwdf cGtMz'Ns / ;dLsf/s dx;"n klg ldgfxf
ul/g] .
• Kofs]lhË d]lzgdf nfUg] eG;f/ dx;'n !% k|ltztaf6 36fO{ % k|ltztdf
emfl/g] .

20
• s]xL pTkfbgafx]s ;a} j:t'sf] cfoftdf $ k|ltztsf] ;dLsf/s z'Ns
nufOPsf] 5 .
• 3/]n' jg:klt pBf]usf] ;+/If0fsf nflu jg:kltdf nfUb}cfPsf] k}7f/L dx;"n
*) k|ltzt sfod ul/g] .
• ;a} dfgj lgld{t kmfOa/ ofg{ tyf lkmnfd]G6 ofg{df nfUg] eG;f/ b/ !^
k|ltztaf6 * k|ltztdf emfl/g] .
• 8L=Pd=6L=, kL=6L=P tyf Pd=O{=hL= h:tf sRrf kbfy{df !% k|ltztn]
nfUb}cfPsf] k}7f/L dx;"nnfO{ !) k|ltztdf emfl/g] .
• Kof/flS;lngdf @ k|ltzt dfq eG;f/ nfUg] Joj:yf ug]{ .

cGtMz'Ns

• k]o kbfy{ tyf $))) ldlnld6/ jf !%)) ;L=;L= Ifdtf ;DDsf ;fgf
sf/df @$ k|ltztn] nfUb}cfPsf] cGtMz'Nssf] b/nfO{ !^ k|ltztdf emfl/g] .
• a§f aGb vfB kbfy{x?df nfUg] cGtMz'Ns !^ k|ltztaf6 * k|ltztdf
emfl/g] .
• ef=? @%) b]lv &%) ;Dd v'b|f laqmL kg]{ h'Qfx?sf] cGtMz'Ns !^
k|ltztaf6 * k|ltztdf emfl/g] .
• d'b|0f, n]vg tyf KoflsË h:tf sfuhsf] pTkfbg z'Nssf] !^ k|ltztsf
b/n] nfUb}cfPsf] cGtMz'Ns dx;"nnfO{ !@ k|ltztdf emfl/g] .
• l;u/]6sf] pTkfbgdf nfUb}cfPsf] cGtMz'Nssf] b/ % k|ltztn] a9fpg] .

k|ToIf s/

• JolQmut cfo s/ tyf sDkgL cfos/sf] b/ oyfjt\ /flvg] .


• k|lte"lt n]gb]g s/ -Security Transaction Tax_@% k|ltzt k'¥ofOPsf] .
• k]G;g sf]ifsf nflu c+zbfgsf ?kdf hDdf ul/Psf] kfFr jif{eGbf a9L
cjlwsf] d'2tL lgIf]ksf] s/ 5'6sf] ;Ldf ? !),))) ?k}ofFaf6 ? !)),)))
k'¥ofOPsf] .
• k|fylds s[lif C0f ;ldlt / k|fylds ;xsf/L tyf u|fdL0f ljsf; a}+sx?
afx]s cGo ;a} ;xsf/L a}+sx?n] cfˆgf] d'gfkmfdf s/ ltg' kg]{ .
• Rofl/6]an ;+:yfx?n] k|fKt u/]sf] bfgbftJodf pRrtd ;LdfGt b/n] s/
nufOg] . k"0f{tof wfld{s ;+:yfx?n] k|fKt u/]sf] bfgbftJodf s/ gnfUg] .
• Jofkfl/s sf/f]af/x?df PAN pNn]v x'g} kg]{ Joj:yf ul/g] .
• Banking Cash Transaction Tax nfO{ lg/Gt/tf lbOg] .

21
• lk|mGh j]lglkm6 s/sf] ;DaGwdf s/ 5'6sf] ;Ldf b]xfoadf]lhd sfod
ul/Psf] 5 M
o 6'/ P08 6«fenaf6 k|fKt nfedf @) k|ltztsf] ;§f % k|ltzt .
o Po/nfOG; sDkgL tyf hxfh sDkgLx?sf] ;Gbe{df cfltYo tyf xf]6n
o ;'ljwfsf] k|of]usf] ?kdf ePsf] nfesf] d"Nosf] @) k|ltztsf] ;§f %
k|ltzt .
o 8fS6/nfO{ ljt/Lt d'ˆt cf}iflw tyf lrlsT;f pks/0f cflbdf ePsf]
vr{nfO{ ;fd]n gug]{ .

d"No clej[l4 s/

41. Pn=kL=hL -3/]n'_ Uof;sf] d"Nodf ;Gt'ng sfod ug{ …3f]lift j:t'Ú sf] ;"rLdf
;fd]n ul/g] .

jfXo If]q
42. ef/tLo ah]6df jfXo If]q;Fu ;DalGwt sfo{s|dx? ef/tLo jfl0fHo gLlt -
@))$–@))(_* ;Fu ;fdGh:otf sfod u/L] pSt gLltsf p2]Zox? k"/f ug{
;3fp k'Ug] u/L gLltut Joj:yfx? ug]{ u/]sf] 5 . ef/tsf /fHo ;/sf/x?n]
a}b]lzs Jofkf/nfO{ dha't agfpg cGt/f{Ho jfl0fHo ;ldlt -Inter-State Trade
Council_ sf] :yfkgf u/]sf 5g\ eg] ;g\ @))% sf] h'gdf ef/tLo ;+;bdf ljz]if
cfly{s If]q ljw]os -Special Economic Zone Bill_ klg kfl/t eO;s]sf] 5 . pQm
ljw]ossf k|d'v kIfx?df pBf]uLx?nfO{ cfsif{s ljQLo k|f]T;fxg -FFiscal
Incentives_ :j?k s/ 5'6 / Free Trade and Warehousing Zone :yfkgf u/L
cGt/f{li6«o :t/sf] jfl0fHo k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f ug]{ /x]sf 5g\ . clxn] ef/tdf

*
;g\ @))$ df ef/tn] cfk\mgf] lj:t[t jfl0fHo gLlt -@))$ – @))(_ sf] 3f]if0ff u/]sf] lyof],
h;sf] d'Vo p2]Zox? o;k|sf/ /x]sf 5g\M -s_ ;g\ @))( ;Dddf ljZj j:t' Jofkf/df ef/tsf]
c+z )=&% k|ltzt af6 !=% k|ltzt k'¥ofpg] -v_ semi-urban tyf u|fdL0f Onfsfdf /f]huf/L
clej[l4nfO{ ljz]if hf]8 lbO{ cfly{s j[l4 a9fpg ljz]if e"ldsf v]Ng] . pSt jfl0fHo gLltsf
k|d'v kIfx? b]xfocg';f/ /x]sf 5g\ M
- lgof{t k|j4{g of]hgfx? h:t} Target Plus, ljz]if s[lif pkh of]hgf -special
agricultural produce scheme_ / 'served from India' ;dfj]z ul/g],
- Jofkf/ ;DaGwL k"jf{wf/x? h:t} Free Trade and Warehousing Zone :yfkgf u/L
Jofkfl/s sf/f]jf/x? a}b]lzs d'b|fdf ;+rfng ug]{ :jtGqtf lbO{ j:t' tyf ;]jf
cfoft÷lgof{t k|f]T;fxg ug]{ /
- k|d'v ahf/x?df ljz]if ;]jfx?sf] cj;/ kQf nufO{ ;]jf pBf]usf dfGotfk|fKt c+ux?
/ sectoral players sf] ;+of]hgdf /0fgLlts ahf/ kx'Fr sfo{j|md (strategic market
access programs) ljsf; ug{ ;]jf lgof{t ;ldltsf] :yfkgf ul/g] .

22
!% j6f ljz]if cfly{s If]qx? :yfkgf eO;s]sf 5g\ eg] yk ^@ j6fnfO{ :jLs[lt
k|bfg ul/;lsPsf] 5 .

43. ef/tLo jfl0fHo gLlt cg'?k o; jif{sf] ah]6df Cluster Development Model
cjnDag ul/Psf If]qx? h:t} vfbL, xft] tfg, x:tsnf, sk8f, s[lif tyf u|fdL0f
pBf]ux?nfO{ ljz]if k|fyldstf lbOPsf] 5 . of] model cjnDag u/L cf}Bf]lus
pTkfbgnfO{ k|f]T;fxg lbO{ gofF cf}Bf]lus If]qsf] :yfkgf ug{ ;lsG5 .
44. g]kfnsf] ;Gbe{df lgof{td"ns pBf]usf] k|j4{g Pj+ a}b]lzs nufgLnfO{ cfslif{t
ug{sf nflu cfly{s jif{ @)%(÷^) -;g\ @))@÷)#_ sf] ah]6 jQmJodf >L % sf]
;/sf/n] b]zsf rf/ :yfg -jL/u+h, e}/xjf, g'jfsf]6sf] /ftdf6] / sfe|]sf]
kfFrvfn_ df ljz]if cfly{s If]q :yfkgf ug]{ 3f]if0ff u/]sf] lyof] . t/ ljz]if
cfly{s If]q ;DaGwL 5'6\6} sfg"g hf/L gx'g', To; If]qsf] k"jf{wf/ ljsf;sf nflu
kof{Kt ah]6 pknAw x'g g;Sg', / bIf Pj+ pQm If]qsf nflu pko'Qm hgzlQmsf]
cefjn] ubf{ ljz]if cfly{s If]q ;+rfngdf cfpg ;s]sf] 5}g .
45. ef/th:t} g]kfnn] klg gofF jfl0fHo gLlt th'{df ubf{ Ps lglZrt cjlwsf] nflu
ul/of] eg] o;af6 d'n'snfO{ nfe tyf :ki6 lbzflgb]{z x'gsf] ;fy} pQm gLlt
;do;fk]If ?kdf kl/dfh{g ug{ afWofTds l:ylt ;[hgf x'g;S5 .

g]kfnL cy{tGqdf ef/tLo ah]6sf] k|efj tyf ;'emfjx?


46. ef/tLo ah]6 @))^.)& df pNn]lvt gLltut Joj:yfn] g]kfnL cy{tGqsf] ;du|
cfly{s If]qdf kfg{ ;Sg] k|efj / o; ;Gbe{df g]kfnn] ckgfpg' kg]{ gLltut
Joj:yfx? b]xfo adf]lhd ljZn]if0f ul/Psf] 5 M

pTkfbgzLn If]q
s[lif

47. ef/tn] ljut s]xL jif{otf s[lif If]qdf u/]sf ljleGg k|of;x?n] g]kfnL s[lifsf]
k|lt:kwf{Tds Ifdtfdf k|lts"n k|efj kfg]{ b]lvG5 . l;+rfO{ ;'ljwfdf ePsf] Jofks
lj:tf/n] ubf{ ef/tLo s[lifsf] df};d dflysf] lge{/tfdf sdL cfPsf] 5 . To:t},
s[lif shf{df ul/Psf] lj:tf/ Pj+ s[ifsx?sf] nflu NofOPsf ljz]if /fxt
sfo{qmdx?n] s[lif If]qdf k|jfx x'g] ljQLo ;fwg Pj+ >f]t pk/sf] kx'+Fr ;j{;'ne
x'g uO{ s[lif pTkfbg tyf pTkfbsTjdf ;'wf/ cfpg] 5 . o;jf6 ef/tLo s[lif
pkhx? t'ngfTds ?kn] ;:tf] x'g] x'+Fbf df};ddf cfwfl/t g]kfnL s[lif pkhx?
sd k|lt:kwL{ x'g hfg] b]lvG5 . kmn:j?k ef/tLo s[lif pkhx? v'nf ;Ldfgfjf6
g]kfndf ;lhn} lelqg ;Sg] x'Fbf s[ifsx? s[lif jfnLtkm{ lg?T;fxL x'g uO{ s[lif

23
pTkfbg tyf pTkfbsTjdf emg\ x|f; cfpg ;Sg] b]lvG5 . o;sf nflu g]kfnn]
cfw'lgs l;+rfO{ k|0ffnLsf] ljsf; Pj+ lj:tf/ ug'{sf cltl/tm k/Dk/fut kfgLsf
>f]tx?sf] ;d'lrt k|of]utkm{ pko'tm gLlt tyf sfo{qmdx? Nofpg' kg]{ b]lvG5 .
;fy} ef/tdf k|fs[lts ljklQ, /f]u JofwL cflbjf6 s[lif pkhdf kg{ ;Sg]
k|efjjf6 s[ifsx?nfO{ jrfpg ;g\ !(((÷)) b]lv g} /fli6«o s[lif jLdf sfo{qmd
;~rfng ul/Psf]n] g]kfnn] klg s[lif If]qdf aLdf sfo{qmdx? Nofpg ;s]
nfebfos x'g] b]lvG5 .

48. To:t}, s[lif shf{ clej[l4 ug{ s[lif ljsf; a]+}ssf] ;'wf/ ug'{kg]{ / cGo jfl0fHo
a}+sx?nfO{ s[lif shf{ /sd a9fpg k|f]T;fxg ug'{kg]{ b]lvG5 . ef}uf]lns b[li6n]
g]kfndf k|r'/ dfqfdf lrof pTkfbg ug{ ;lsg] ;+efjgf ePtfklg lrof pTkfbg
tyf pTkfbsTjdf vf;} ;'wf/ gcfPsf] kl/k|]Iodf ef/tdf lrof jufg ljsf;sf]
nflu ul/Psf] ljz]if sfo{qmdx?n] g]kfnL] lrofsf] k|lt:kwf{Tds Ifdtfdf k|lts"n
k|efj kfg{ ;Sg] b]lvG5 . o;nfO{ Go"g ug{ bL3{sfnLg lrof gLlt lgdf{0f u/L
;f]xL cg'?k /0fgLltx? tof/ ug'{kg]{ b]lvG5 . ;fy} lrof tyf skmL ljsf;
jf]8{nfO{ Pp6f cg';Gwfg s]Gb| tyf jhf/ k||j4{ssf] ?kdf ljsf; ug]{, lrof
s[ifsx?nfO{ ;xof]u k'¥ofpg lrof ljsf; sf]ifsf] :yfkgf h:tf k|of;x? ug'{kg]{
b]lvG5 .

49. ef/tdf kmnkm"n tyf t/sf/L v]tLdf ul/Psf k|of;x?n] g]kfndf ldl>t k|efj
kg{ ;Sg] b]lvG5 . Psflt/ tL j:t'x? ;:tf]df g]kfnL jhf/df pknJw x'g uO{
cfk"tL{ kIfdf ;'wf/ cfpg ;S5 eg] csf]{lt/ sdhf]/ jhf/ ;+oGqsf sf/0f
g]kfnL kmnkm"n jhf/ t'nggfTds ?kn] k5fl8 kg{ ;Sg] ;+efjgf 5 . ef/tsf]
o; sbdjf6 g]kfnn] klg k|d'v Jofkfl/s s]Gb|x?df zLte08f/sf] Joj:yf ug]{,
k|d'v pTkfbg s]Gb|x?df ;fd'bflos ahf/ ljsf; ul/lbg] / pTkflbt j:t'nfO{
;/n ?kdf ahf/ kx'Fr k'¥ofpg cfjZos k"jf{wf/x?sf] ljsf; ug]{ tkm{ hf]8 lbg'
kg]{ b]lvG5 . ;du|df eGg'kbf{ gjf}{+ of]hgfd} to ul/Psf] @) jif]{ bL3{sfnLg s[lif
of]hgf (APP) sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ul/g' k5{ .
pBf]u

50. ef/tn] cf}Bf]lus pTkfbg s]Gbsf] ?kdf ljsf; ug]{ tyf a9L /f]huf/L l;h{gf
ug{;Sg] Ifdtf ePsf sk8f, vfB k|zf]wg, k]6«f]lnod /f;folgs, 5fnf tyf
;jf/L ;fwg If]qx?df yk ljz]if sfo{qmd ;Grfng ug]{ ePsf]n] o; k|sf/sf]
g]kfnL j:t'sf] k|lt:kwf{Tds Ifdtf cem Ifo x'g] b]lvG5 . g]kfnjf6 ef/tdf
x:tsnf ;fdfu|L, /f;folgs kbfy{, sRrf h'6 / h'6jf6 jg]sf ;fdfg, 5fnf tyf
5fnfjf6 jg]sf ;fdg, tof/L sk8f / sk8fx?sf] lgof{t x'+b} cfPsf] b]lvG5 .
o:tf j:t'x? pTkfbg ug]{ pBf]usf nflu ef/t ;/sf/n] dfly pNn]v ul/Psf

24
;'ljwfx? pknJw u/fpg] ePsf]n] pgLx?sf] k|lt:kwf{Tds Ifdtf tyf u'0f:t/df
;d]t ;sf/fTds k|efj kg]{ ePsf]n] g]kfnjf6 ef/t lgof{t x'g] o:tf j:t'x?sf]
t'ngfTds nfedf gsf/fTds k|efj kg{ ;Sg] b]lvG5 . To;}u/L g]kfnjf6 t]>f]
d'n'sx?df x:tsnf, /]l8d]8 ufd]{G6 5fnf tyf 5fnfsf ;fdfg, u/uxgf, lrof,
pgL un}+rf h:tf j:t'x? lgof{t e}/x]sf] kl/k]|Iodf ef/tn] o:tf j:t' pTkfbg
ug]{ pBf]ux?nfO{ cfsif{s ;'ljwf k|bfg ug]{ ePsf]n] g]kfnL pBf]usf] k|lt:kwf{Tds
Ifdtf sdhf]/ x'g ;S5 . o;sf] kl/0flt eg]sf] ef/tLo j:t'n] cGt/f{li6«o
ahf/df g]kfnsf ;:tf j:t'x?nfO{ k|lt:yfkg ug]{ ;+Defjgf k|jn ?kdf a9g' xf]
. t;y{ o;sf] plrt ;dfwfgsf] nflu g]kfnL pBf]ux?sf] k|lt:kwf{Tds Ifdtf
a[l4 ug{ o:tf pBf]ux?df yk nufgL, ;'ne Jofhb/df j}+s shf{ lj:tf/, s/
5'6sf ;'ljwf tyf cf}Bf]lus Cluster sf] Joj:yf, vfB nufot h'6 h:tf j:t'
ljsf;sf sfo{qmdx? tyf cg';Gwfg s]Gbsf] :yfkgf ug'{ ckl/xfo x'g cfp+5 .

;]jf

51. ef/tn] ef/tleq yk ko{6sLo :ynsf] klxrfg Pj+ ljsf; ug]{ ePjf6 Psftkm{
ef/tjf6 g]kfn cfpg] ef/tLo ko{6sx?sf] ;+Vofdf sdL cfpg ;Sg] b]lvG5 eg]
csf]{tkm{ ko{6sx? t]>f] d'n'sjf6 ef/t x'+Fb} g]kfnsf] ;d]t e|d0f ug{ ;Sg]
ePsf]n] g]kfnsf] ko{6gdf klg ;sf/fTds k|efj kg{ ;Sg] b]lvG5 . o;sf] nflu
g]kfn ko{6g jf]8{sf] kxndf ef/tsf k|d'v ko{6sLo :ynx?df g]kfnjf/] k|rf/
k|;f/ ug'{ kg]{ tyf tL ko{6sLo :ynx?df cjl:yt÷;+rflnt travel agents x?;+u
;xsfo{u/L package program dfkm{t\ tL ko{6sx? g]kfn leqg ;Sg] ;+hfn
(networking) jftfj/0f ljsf; ug'{kg]{ b]lvG5 .

d"No
52. sRrf t]ndf /x]sf] s/sf] b/ (Cess) ef=?=!*)) k|lt 6gaf6 j[l4 u/L
ef=?=@%)) k'¥ofOP tfklg o; j[l4nfO{ l/kmfOg/L sDkgLn] g} Joxf]g]{ x'Fbf v'b|f
d"Nodf km/s gcfpg] pNn]v 5 . csf]{tkm{ /]nj] ah]6 cg';f/ /]nj] dfkm{t 9'jfgL
x'g] k]6«f]n / l8h]nsf] 9'jfgL ef8fdf *=) k|ltzt 36fOPsf] x'Fbf ef/tLo ah]6sf
sf/0f k]6«f]lnod kbfy{sf] d"Nodf yk rfk gkg]{ cg'dfg ul/Psf] 5 .
53. k|:t't jh]6df r'/f]6 / ;"lt{hGo j:t'x?df %=) k|ltzt cGtz'Ns j[l4 ePsf]n]
;"lt{hGo j:t'x?sf] d"No a9\g] b]lvG5 .
54. :6Lnkftf tyf cGo u}/ kmnfd wft'x?sf] e+;f/ b/ !)=) k|ltztaf6 &=%
k|ltztdf emfl/Psf]n] cfoft x'g] tfdf, 9nf}6, cNd'lgod h:tf j:t'x?sf]
d"Nol:yltdf ;fdfGo ?kdf ;sf/fTds k|efj kg{ hfg]5 .

25
55. s[liftk{m l;+rfO{, ;'ne shf{ lj:tf/, ahf/ ;[hgf, v]tL ljljlws/0f, lrof v]tL
Pj+ jfujfgL / dT:o kfngtk{m cg'bfgdf ;fdfGo j[l4 ePsfn] s[lif pTkfbg
d"Nodf ;sf/fTds k|efj kg{ ;Sg] b]lvG5 .
56. Knfli6s / ;]/flds ;fdfg ;/x ;L;fsf ;fdfgx?sf] cGtMz"Ns 36fO !^=)
k|ltzt sfod ul/Psf] 5 eg] 6]j'n tyf efG;fsf ;fdfgx? (Kitchen Ware) df
Ps?ktf NofOPaf6 To:tf ;fdfgx?sf] d"No cGt/ sd x'g hfg] eP klg o;af6
g]kfnsf] d"No l:yltdf Go"g dfq k|efj kg{ ;Sb5 .
57. vfgLhGo (Mineral) j:t'x?sf] e+;f/ b/ !%=) k|ltztaf6 %=) k|ltzt sfod x'g
uPsf]n] vfgLhGo cfoftLt j:t'x?sf] d"No t'ngfTds ?kdf ;:tf] kg]{ b]lvG5 .
To:t} u/L Knfli6s (PVC, LPPE / PP) sf] e+;f/ klg @=) k|ltztdf emfl/Psf]n]
tL j:t'x? ;:tf] d"Nodf g]kfndf cfoft ug{ ;3fp k'Ug] b]lvG5 .
58. LPG r"Nxf] / Energy Efficient Lamps (Compact Flourescent Lamps) sf] cGtMz'Ns
*=) k|ltztdf emfl/Psf]df tL j:t'x?sf] cfoft d"No ;:tf] x'g] ;+efjgf b]lvG5 .
59. 5kfO, n]vg tyf KoflsË ug]{ sfuhsf] s/nfO{ !^=) k|ltztaf6 !@=) k|ltzt
sfod ul/Psf]n] g]kfndf klg sfuhsf] d"No sd x'g] cg'dfg ug{ ;lsG5 .
60. ;j} k|sf/sf dfgj lgld{t / lkmnfd]G6 ofg{sf] cGtMz'Ns !^=) k|ltztaf6 36fO{
*=) k|ltzt sfod ul/Psf], DMT, PTA / MEG h:tf sRrf kbfy{x?sf] e+;f/
b/ !%=) k|ltztaf6 !)=) k|ltzt sfod ul/Psf] Paraxylene sf] cfoft dxz'n
@=) k|ltzt dfq sfod ul/Psf]n] 6]S;6fON; tk{msf To:tf j:t'x?sf] cfoft
;:tf] x'g hfg] b]lvG5 .
61. u}/ s[lif pTkfbgsf] pRrtd e+;f/ dx;"n !%=) k|ltztaf6 !@=% k|ltztdf
NofOPaf6 cfofltt j:t'tk{m u}/ s[lif pTkfbgsf ;fdfgx?sf] d"No g]kfndf klg
36\g uO{ d"Nodf ;sf/fTds k|efj kg{ ;Sg]5 .
62. vfB pTkfbg nufotdf k|of]u x'g] k]s]lhË d]lzgsf] e+;f/ b/ !%=) k|ltztaf6
36fO{ %=) k|ltzt sfod ul/Psf]n] g]kfndf cfoftLt tof/L vfB tyf cGo
pkef]Uo j:t'sf] d"Nodf ;sf/fTds c;/ kg]{ b]lvG5 .
63. pNn]lvt tYox?sf] cfwf/df ut k]ma|'c/L @*, @))^ sf] ef/tLo ah]6af6
g]kfnsf] d"No l:yltdf kg]{ k|efj d"NofÍg ubf{ s]xL j:t'x?sf] d"No a9\g] eP klg
ax';+Vos pkef]Uo ;fdfu|Lx?sf] d"Nodf ;sf/fTds c;/ kg]{ ;+efjgf b]lvG5 .
k]6«f]n / l8hnsf] /]nj] dfk{mt x'g] 9'jfgL ef8fdf s6f}tL ul/Psf]n] k]6«f]lnod
kbfy{sf] d"Nodf yk rfk gkg]{ cg'dfg 5 eg] r'/f]6 / ;"lt{hGo j:t'x?sf] d"No
j[l4 x'g] ;+efjgf b]lvG5 . :6Ln–kftf, kmnfd jfx]ssf wft'x?, vfgLhGo j:t'x?,

26
LPG r'Nxf] / Energy Efficient Lamps, Knfli6ssf ;fdfg (PVC, LPPE, PP cflb_,
5kfO{, n]vg tyf k]s]lhËdf x'g] sfuh tyf dfgj lgld{t / lkmnf6]lns ofg{sf]
d"Nodf ;sf/fTds k|efj kg]{ cg'dfg ug{ ;lsG5 .
64. pk/f]Qm tYonfO{ dgg ubf{ ah]6n] s/sf b/ kl/jt{g tyf cGo Joj:yfsf]
dfWodaf6 ef/tLo ahf/df d"No l:y/tf sfod /fVg vf]lhPsf] sf/0f g]kfnsf]
ahf/df ;d]t cfofltt j:t'x?sf] kx+'r ;'ne x'g uO{ cfk"lt{ Aoj:yfdf
lgoldttf cfpg] x'+bf g]kfnsf] d'b|f:kmLltdf k|lts"n k|efj gk/L k|ToIf jf k/f]If
?kdf ;sf/fTds k|efj kg]{ ;+efjgf /x]sf] 5 . kmn:j?k k]6«f]lnod kbfy{sf] d"No
a[l4 kZrft\ xfn} k|If]k0f ul/Psf] cf=j=@)^@.)^# sf] s/Lj * k|ltztsf]
d'b|f:kmLlt b/df o; ah]6n] yk rfk gkfg]{ cg'dfg 5 -tflnsf g+ $_ .

;/sf/L ljQ
65. k|:t't ah]6n] /fh:j kl/rfngsf] If]qdf s]xL dxTjk"0f{ sbdx? rfn]/ cfly{s
sf/f]jf/nfO{ k|lt:kwL{ agfpg] k|of; u/]sf] 5 . cfly{s jif{ ;g\ @))^.)& df
cl3Nnf] cfly{s jif{sf] ;+zf]lwt cg'dfgeGbf !%=( k|ltzt tyf ah]6
cg'dfgeGbf !$=( k|ltzt a9L /fh:j kl/rfng ug]{ k|:tfj ul/Psf] 5 . cfly{s
jif{ @))%.)^ df /fh:j kl/rfngaf6 s'n ;/sf/L vr{sf] ^*=% k|ltzt c+z
k"/f x'g] ;+zf]lwt cg'dfg /x]sf]df cfly{s jif{ @))^.)& df o:t] c+znfO{ &!=%
k|ltzt k'¥ofpg] cg'dfg 5 . ah]6n] s'zn s/ k|zf;g Pa+ s/ k|zf;gsf]
cfw'lgsLs/0fdfkm{t\ a9LeGbf a9L /fh:j kl/rfng ug]{ s'/fdf hf]8 lbPsf] 5 .
cfly{s jif{ @))#÷)$ df s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] (=@ k|ltzt /x]sf] /fh:j
s/sf] c+z a9]/ @))$÷)% df (=* k|ltzt / @))%÷)^ df ;f] cg'kft !)=%
k|ltzt k'u]sf] cg'dfg /x]sf] 5 . ef/t ;/sf/n] k|efjsf/L s/ k|zf;gsf]
dfWodaf6 cfly{s jif{ @))^.)& df pSt cg'kft !!=@ k'Ug] k|I]fk0f u/]sf] 5 .
ah]6df JolStut Pa+ skf]{/]6 cfos/sf b/x?df s'g} kl/jt{g ul/Psf] 5}g . cGo
k|ToIf s/x?df ;fdfGo kl/jt{g dfq ul/Psf] 5 . ck|ToIf s/sf b/x?df eg]
pNn]Vo kl/jt{g ul/Psf 5g\ .
66. k|:t't ef/tLo ah]6df kfFr jif{eGbf a9L cjlwsf] d'2tL lgIf]knfO{ s/ 5'6sf]
;Ldfleq /fVg] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;f] ;Ldf ? !^ xhf/ -ef= ?= !) xhf/_ af6
? ! nfv ^) xhf/ -ef= ?= ! nfv_ k'¥ofOPaf6 artnfO{ k|f]T;flxt ug{ k|of;
u/]sf] cfef; ldNb5 . ef/t ;/sf/n] cfufdL jif{ !) k|ltztsf] cfly{s j[l4 b/
xfl;n ug{ ;f]xL adf]lhd nufgL Pa+ artdf klg j[l4 ug'{kg]{ ePsf]n o;nfO{
nlIft art kl/rfng ug]{tkm{s]f Ps pNn]vgLo sbdsf] ?kdf lng ;lsG5 .
67. ef/tn] k|fylds ;xsf/L tyf u|fdL0f ljsf; a+}sx? tyf k|fylds s[lif C0f
;ldltx?n] cfh{g u/]sf] d'gfkmfdf s/ gnufO{ cGo ;xsf/L a+}sx?nfO{ dfq

27
s/sf] bfo/fdf NofPsf] 5 . o;af6 u|fdL0f Pa+ ljkGg ju{sf] cfly{s :t/ psf:g]
sfo{df u|fdL0f ljsf; a+}sx? cem k|f]T;flxt x'g] b]lvG5 . g]kfndf u|fdL0f ljsf;
a+}sx?n] klg jfl0fHo a+}sx? ;/x cflh{t d'gfkmfdf #!=% k|ltztsf] skf]{/]6 s/
ltg'{kg]{ k|fjwfg 5 . u|fdL0f ljsf; a+}sx?sf] p2]Zo ljkGg, u|fdL0f dlxnfx?sf]
cfly{s :t/ psf:g shf{ k|jfx ug]{ ePsf]n] o;nfO{ cGo jfl0fHo a+}sx? ;/x
s/ nufpg pko'St gx'g] ePsf]n] o:tf] s/sf] k|fjwfg 36fpg] jf x6fpg]
;Gbe{df jx; x'g' h?/L 5 .
68. ef/tdf dxTjk"0f{ sRRff ;fdu|Lx? h:t}— csfa{lgs /;fog, ;fOlSns Pj+
c;fOlSns xfO8«f]sfa{g cflbdf eG;f/ z'Ns !% k|ltztaf6 !) k|ltztdf
emfl/Psf] x'Fbf tL sRrf kbfy{x?sf] cfoft g]kfndf klg ;:tf] x'g uO{ g]kfnL
pBf]uwGbfx? k|f]T;flxt x'g] b]lvG5 . ;fy} o;af6 g]kfnsf] t];|f] d'n'saf6 x'g]
o:tf j:t'x?sf] cfoftdf sdL x'g] / eG;f/ /fh:j klg 36\g] b]lvG5 .
69. ef/t ;/sf/n] hLj/Ifs cf}iflw tyf cf}iflwhGo pks/0fx?df nflucfPsf] Kf}7f/L
dx;"nnfO{ !% k|ltztaf6 % k|ltztdf emf/]sf] / oL cf}iflwx?n] cGtMz'Ns /
;dLsf/s dx;"n klg ldgfxf kfpg] Joj:yf ePsf] x'Fbf oL j:t'x?sf] d"Nodf
sdL cfpg] 5 . g]kfndf k|of]u x'g] cf}iflw tyf cf}iflwhGo pks/0fx?sf] lgs}
7"nf] kl/df0f ef/taf6 cfoft x'g] u/]sf] / ef/tdf oL j:t'x?sf] d"Nodf sdL
cfpFbf ToxfFaf6 x'g] cf}iflw cfoft j[l4 x'g hfgfn] g]kfnL cf}iflw pBf]ux?nfO{
c;/ ug]{ tyf Jofkf/ 3f6f klg a9\g hfg] 5 . t/ cGtMz'Ns s6f}tL ul/Paf6
g]kfndf ef/tLo j:t' cfoft u/]afkt k|fKt x'g] ef/tLo cGtMz'Ns lkmtf{ /sddf
eg] sdL cfpg] 5 .
70. ef/tdf Pn=kL=hL= -3/]n'_ Uof;sf] d"Nodf ;Gt'ng Nofpg To;nfO{ …3f]lift j:t'Ú
sf] ;"rLdf ;fd]n u/L d"No clej[l4 s/ lgwf{/0f ul/g] ePsf]df g]kfndf klg
Pn=kL=hL= Uof;nfO{ ;f]xL cg'?ksf] Jojxf/ x'g' pko'Qm x'G5 .
71. k]o kbfy{, a§f aGb vfB kbfy{df nfUg] cGtMz'Nsdf sdL ul/Psf sf/0f oL
j:t'x?sf] cfoftjfkt\ g]kfnnfO{ k|fKt x'g] ef/tLo cGtMz'Ns lkmtf{ /fh:jdf
sdL cfpg] h:tf]] b]lvPklg cGtMz'Nsdf ePsf] s6f}tL af6 tL j:t'sf] d"Nodf
sdL cfpg] xFbf oL j:t'x?sf] cfoft a9\g uO{ eG;f/ /fhZj a9\g] 5 .
72. k|:t't ef/tLo ah]6df ? @%) b]lv ? &%) ;Dd v'b|f las|L d"No kg]{ h'Qfdf
nflucfPsf] cGtMz'Ns 36fOPsf] 5 . o;af6 h'Qfsf] d"Nodf sdL cfpg] x'Fbf
ef/tLo h'Qf cfoft a9\g uO{ eG;f/ /fhZj a9\g] 5 . o;af6 dWod cfo ePsf
ju{nfO /fxt k'Ug hfg]5 . t/ ef/tLo h'Qf cfoft u/]jfkt\ k|fKt x'g] u/]sf]
cGtMz'Ns lkmtf{ /fh:j eg] 36\ghfg] b]lvG5 .

28
73. ef/tn] ;fgf sf/ -k]6«f]n OGhLgsf] xsdf !@)) ;L=;L=;DDfsf] / l8hn OGhLgsf]
xsdf !%)) ;L=;L=;Dds]f_ df nflu cfPsf] cGtMz'NsnfO{ @$ k|ltztaf6 !^
k|ltztdf emf/]sf]n] o;af6 ;fgf sf/sf] cfoft a9\g] x'Fbf ;f] jfktsf] eG;f/
/fhZj a9\g] b]lvG5 .
74. r'/f]6df cGtMz'Ns a9fOPsf]n] ubf{ ef/tLo l;u/]6 cfoft 36\g], :jb]zL d"No
a9\g] Pa+ l;u/]6 cfoftjfkt\sf] eG;f/ dx;"n 36\g] x'G5 .

df}lb|s If]q
75. cfly{s j[l4b/ pRr /x]sf] cj:yfdf a}+s shf{ pRrb/df j[l4 x'g] ub{5 . ef/tdf
u}/ vfB shf{ @% k|ltzt eGbf a9L b/n] j[l4 e}/x]sf] 5 . k|:t't ah]6n] s[lif
shf{ klg cfufdL jif{ em08} @$ k|ltztn] a9fpg a}+sx¿nfO{ cfu|x u/]sf] 5 .
ef/t ;/sf/n] k"jf{wf/ ljsf;df klg Tolts} hf]8 lbPsf] 5 . o;af6 ;Dk"0f{
If]qdf shf{ k|jfx cem a9L a9\g] ;Defjgf /x]sf] 5 . o;n] ubf{ ef/tdf Jofhb/
t'ngfTds lx;fjn] pRr sfod /x]sf] b]lvG5 . g]kfndf ;dli6ut dfu lzlyn
/x]sf] t/ lghL If]qsf] ljk]|if0f cfk|jfx dfkm{t l;lh{t clws t/ntfsf] l:ytLn]
ubf{ k|rlnt Jofhb/ ef/tsf] eGbf Go"g /xg] b]lvG5 . bL3{sfn;Dd pRr
Jofhb/ km/s /x] g]kfnaf6 ef/ttkm{ k"FhL knfogsf] ;Defjgf /xg] b]lvG5 .
g]kfnsf] Jofhb/ ef/tsf] eGbf bL3{sfn;Dd Go"g /xg glbg] sfo{ g]kfnsf]
df}lb|s Joj:yfkgsf] nflu r'gf}tLk"0f{ /xg] b]lvG5 .

76. dfly j'Fbf g+=#( df pNn]v eP cg';f/ ef/tn] qmd;M k"FhL vftf vf]Ng] gLlt
lnPsf] / oxL /ˆtf/ sfod /x] ef/tn] cfufdL #÷$ jif{ cyf{t ;g\ @)!) leq
k"FhL vftfnfO{ k"0f{ kl/jTo{ agfpg] ;+efjgf /x]sf]n] g]kfnn] o; ;+jGwdf
k"j{fEof; yfNg'kg]{ b]lvG5 . ef/tLo cfly{s j[l4sf] kmfObf lngsf] nflu klg k"FhL
vftf s|dzM kl/jTo{tf tk{{m pGd'v x'g' dgfl;j b]lvG5 . o;n] ubf{ Jofhb/df
:jtM ;+t'ng sfod x'g u} k"FhL knfogsf] ;d:of ;d]t ;dfwfg x'g] ck]Iff /fVg
;lsG5 .
tflnsf @
g]kfn / ef/tsf] Jofhb/ ;+/rgf
Gf]kfn Eff/t
Af}s b/ ^=@%% ^=)%, ^=%) %-l/kf]_
(! lbg] 6«]h/L ljN; b/ @=$^ % -km]j|'c/L @), @))^_ ^=^(% -km]j|'c/L !%, @))^_
cGt/ a}+s b/ #=#% –km]j|'c/L @)- @*, @))^ ^=^$ %, -km]j|'c/L !%,@))^_
Afrt Jofhb/ @-%% #=% %
D'f4tL lgIf]k Jofhb/ -! jif{ @=@%- %=%% %=@%- ^=@%%
jf ;f] eGbf dfly_

29
77. xfn ;Dd yf]s d"No ;"rsf+sdf cfwfl/t ef/tLo d'b|f:kmLlt % k|ltzt eGbf sd}
/x]sf] ePklg ef/tdf ;dli6ut dfu pRr /x]sf]n] o;n] cfufdL lbgx?df
ef/tLo d'b|f:kmLltdf rfk kfg]{ b]lvG5 . t/, ef/tLo l/h{e a}+sn] d"Nol:y/tf
sfod /fVg lgs} x]Ssf k'¥ofPsf] x'Fbf d"No clgolGqt x'g] ;Defjgf eg] sd}
b]lvG5 . o;sf] nflu @))%.)^ df ef/tLo l/h{e a}+sn] l/kf] b/nfO{ tLg k6s
)=@% k|ltzt ljGb'sf b/n] a9fO{ hgj/L @))^ b]lv ^=% k|ltzt sfod u/]sf] 5
. clxn] ;Dd ef/tLo cy{tGqn] pRr d"Noj[l4 gu/fOsg pRr cfly{s j[l4b/
xfl;n ug{ ;s]sf] 5 . ef/tLo clwsf/Lx¿n] cfufdL jif{ klg d"Noj[l4 ;fdfGo
dfq x'g] ck]Iff u/]sf 5g\ . ;dli6ut dfu pRr /xL cfly{s j[l4 pRr /x]sf] /
s"zn cfk"lt{ Joj:yfkg ul/Paf6 d"Nodf rfksf] l:ylt /x] klg pSt rfk
sfa'eGbf jflx/ hfg] u'~hfo; b]lvFb}g .

tflnsf #
g]kfn / ef/tsf] d"No l:ylt
Gf]kfn Eff/t
@)^!.^@ jflif{s cf};t $=% k|ltzt ^=% k|ltzt
@)^@ kf}if jflif{s ljGb'ut &=) k|ltzt $=! k|ltzt –km]j'|c/L @))^

78. ef/tn] pRr cfly{s j[l4b/ xfl;n ul//x]sf] cj:yfdf ToxfF ;dli6ut dfudf
j[l4 x'g] x'gfn] g]kfnaf6 ef/t tkm{ j:t' tyf ;]jf -ko{6g _ lgof{t a9\g ;Sg]
;Defjgf /xG5 . o;n] g]kfnL cy{tGqn] xfn Joxf]g'{k/]sf] ef/tLo d'b|f ;+lrltsf]
rfkdf ;'wf/ cfpg ;Sg] b]lvG5 . t/ g]kfnL cy{tGq cfGtl/s 4G4df km;]sf]
x'Fbf ck]lIft nfe lngaf6 ljd'v ePsf] 5 .

79. ef/t ;/sf/n] ;/sf/L a}Íx¿sf] ;'wf/sf] nflu ;g\ !((#.($ b]lv g} a}lsË If]q
;'wf/ sfo{s|d ;+rfng ub}{ cfPsf] 5 . o; cGtu{t ef/t ;/sf/n] ;/sf/L
a}+sx¿sf] k"FhLsf]if ;'wf/sf] nflu ef/tLo ?k}of ! vj{ ^* cj{ ( s/f]8 k|jfx
ul/;s]sf] 5 . o;n] ubf{ ;/sf/L a}+sx¿ ljb]zL a}+sx¿;Fu k|ltZkwf{ ug{ ;Ifd
x'b} uPsf 5g\ . o; ;Gbe{ g]kfnsf b'O{ 7"nf jfl0fHo a}+sx¿sf] k"FhLsf]if
gsf/fTds /x]sf] l:yltnfO{ dWogh/ u/L pSt a+}sx?df k"\FhL yKg] sfd ug{'
cfjZos b]lvG5 . ljQLo If]q ;'wf/ sfo{s|dn] g]kfn a}+s lnld6]8 / /fli6«o
jfl0fHo a}ssf] ljQLo l:ylt s]xL ;'wf/ NofP klg tL a}+sx¿nfO{ k"0f{ ;Ifd kfg{
cem w]/} ug{'kg]{ b]lvG5 .

80. ef/tdf lghL a}+s / ljb]zL a}+s afx]s ;/sf/L a}+sx¿sf] klg lglis[o shf{ Go"g
g} /x]sf] 5 . @))$.)% df a+}sx?sf] s"n ;Dkltdf s"n lgis[o shf{sf] cg'kft
ljb]zL a}+sx¿sf] !=$ k|ltzt, lghL a}+sx¿sf] @=! k|ltzt / ;/sf/L a}+sx¿sf]
@=* k|ltzt /x]sf] 5 . v"b lgis[o shf{sf] cg'kft t em08} ! k|ltzt eGbf sd
/x]sf] 5 . t/ g]kfndf s"n lgis[o shf{sf] cg'kft cf};tdf !*=& k|ltzt /x]sf]

30
5 . ljQLo pbf/Ls/0fsf] k|ltikwf{Tds o'udf o; xb -magnitude_ sf] pRr
lgis[o shf{n] ljQLo :yfloTjpk/ k|Zg lrGx v8f x'g] x'Fbf lgis[o shf{ 36fpg
;Dk"0f{ ;/f]sf/jfnfx¿ nfUg' kg]{ b]lvG5 . pRr lgis[o shf{ xfns} l:yltdf
oyfjt\ /lx/xg] xf] eg] ;g\ @)!) df ljb]zL a}ÍnfO{ zfvf vf]Ng lbg] gLlt
cg'?k ljb]zL j}Íx?sf] zfvfn] g]kfndf sfof{/De ugf{;fy ljQLo ;+s6 b]vfkg{
;S5 .

81. ef/tdf ul/jL lgjf/0fsf] nflu n3' ljQnfO{ k|d'v pks/0fsf] ?kdf lnOPsf] 5 .
u|fdL0f If]q tkm{ a}ls+u ;'ljwfsf] kx'Fr k'¥ofpg] p2]Zon] ut jif{s} ah]6df
jfl0fHo a}sx?n] a}ls+u Ph]06 tyf a}ls+u ;+jfbbftfsf] Joj:yf ug]{ Joj:yf eP
adf]lhd ef/tLo l/h{e a}+sn] tT;DaGwL lgb]{zg hf/L ul/;s]sf] 5 . k|:t't
ah]6df n3' ljQsf] k|j{¢g, ljsf; / lgodgsf] nflu P]gsf] Joj:yf ug{ nfluPsf]
hfgsf/L k|fKt ePsf] 5 . t/ g]kfndf xfn ;Dd /fli6«o n3' ljQ gLlt hf/L x'g
;ls/x]sf] 5}g . Psftkm{ lgb]{lzt k|fylds If]q shf{ sfo{s|d s|dzM x6fpb}
nluPsf] 5 eg] csf]{tkm{ o;sf] s'g}ljsNk tof/ kfg{ ;lsPsf] 5}g . o;
kl/k|]Iodf ;+:yfut n3' ljQ Joj;fosf] k|j4{gsf] ;fy} jfl0fHo a}+sx¿nfO{ ahf/
k|ls|of cGtu{t g} u|fdL0f If]qdf cfslif{t ug]{ ;Defjgfsf] vf]hL x'g'kg]{ b]lvG5 .

82. n3' ljQLo If]qsf] k|j4{g, ljsf; Pj+ lgodgsf] nflu ljw]os Nofpg] k|:tfj
ul/g'sf] ;fy} u|fdL0f If]qdf ljleGg :jfjnDag ;d"xx? u7g u/L o:tf
;d"xx?sf] a}+lsË If]q;Fu shf{ ;DaGw (Credit link) :yfkgf ug'{ Pj+ ljQLo
;+:yfx? ;d]tsf] ;+nUgtfdf Pp6f ;ldlt u7g u/L pQm ;ldltnfO{ ljkGg /
;LdfGt ls;fgx?nfO{ ;x'lnot b/df shf{ pknAw u/fpg] ;+oGqsf] lgdf{0f ug]{
;'emfj k|:t't ug{ lhDd]jf/L lbg] h:tf k|:tfjx? lgZro g} n3' ljQ ;]jfnfO{
u/LaL lgjf/0fsf] k|d'v sfo{qmdsf] ?kdf cufl8 Nofpg' kg]{ dfGotf /fVg] xfd|f]
h:tf] d'n'ssf] nflu eljiodf cg's/0fLo x'g ;Sg] cfzf ug{ ;lsG5 .

83. ef/tLo ah]6df nufgLstf{x?sf] cfTdljZjf;sf] hu]gf{ ug]{ p2]Zon] nufgLstf{


;+/If0f sf]if (Investor Protection Fund) :yfkgf ug]{ k|:tfj cfpg'n] lwtf]kq
ahf/df nufgLstf{x?sf] cfTdljZjf; a9fpg g]kfnn] ;d]t s]lx ;f]Rg' kg]{
cfjZos b]lvPsf] 5 .

84. ef/tLo ah]6n] b'/;+rf/, ;fd'lbs, ;8s oftfoft h:tf k"jf{wf/x?sf] ljsf;nfO{
ljz]if hf]8 tyf India Infrastructure Finance Company Limited sf] lgudg -
incorporation_ h:tf sfo{sf] 3f]if0ff u/]sf]n] ljb]zL nufgLstf{x? ef/tdf nufgL
ug{ emg cfslif{t x'g]5g\ . t/ g]kfnsf] kl/k|]Iodf ljBdfg cfGtl/s åGåsf]
sf/0fn] k"jf{wf/x?sf] ljsf;df ;':ttf cfPsf] 5 .

31
jfXo If]q
85. o; jif{ klg ef/tsf] cfly{s j[l4b/ pRr /xg] cg'dfgsf] cfwf/df cfoft j[l4
eO{ rfn' vftf 3f6f cfly{s jif{sf] cGTo;Dddf cem lj:tf/ x'g ;Sg] cg'dfg
ul/Psf] 5 . tyflk, cf}Bf]lus cfoft a9\bf lgof{tdf tLj| lj:tf/ cfO{ afFsL
dlxgfx?df Jofkf/ 3f6fsf] j[l4b/df s]xL sdL cfpg ;Sg] b]lvPsf] 5 .
86. ef/tnfO{ sk8f, ;jf/L;fwg, :6Ln, wft' / k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg s]Gb|sf]
?kdf ?kfGt/0f ug]{ p2]Zon] cfly{s jif{ @))^÷)& sf] ef/tLo ah]6df k|ToIf
a}b]lzs nufgLnfO{ ljz]if dxTj lbOPsf] 5 . ;g\ @))% sf] hgj/L b]lv gf]eDa/
leq ef/tdf k'gn{ufgL cfo -reinvested earnings_ tyf cGo k"FhLafx]s s/La $
cj{ cd]/LsL 8n/ a/fa/sf] k|ToIf a}b]lzs nufgL cfk|jfx ePsf] lyof] . ablnFbf]
/fli6«o, If]qLo / ljZjkl/j]znfO{ dWogh/ u/L a}b]lzs nufgL cfk|jfxnfO{
cfsif{0f ug{ ljutsf] cg'ejnfO{ cfwf/ agfP/ g]kfnn] Foreign Investment and
Technology Transfer Act 1992 df kl/dfh{g ug{ cfjZos ePsf] 5 .

87. o; ah]6n] sk8f tyf kf]zfs pBf]usf] ljsf;nfO{ k|fyldstf lb+b} ;kmntfk"j{s
sfof{Gjog eO/x]sf] Technology Upgradation Fund Scheme sf] nflu yk ah]6sf]
Joj:yf u/]sf] 5 . cS6f]a/ @))% b]lv z'? ul/Psf] Integrated Textiles Parks
Scheme cGtu{t & j6f kfs{x? :jLs[t eO;s]sf 5g\ eg] c? !) j6f kfs{x?
ljsf; ug{sf] nflu klxrfg ul/;lsPsf] 5 . g]kfnn] sk8f pBf]usf] ljsf;sf]
nflu s'g} vf; sbd rfn]sf] b]lv+b}g . b]zdf ljBdfg cfGtl/s åGå tyf hgj/L
!, @))% b]lv ljz]if u|fXo k|0ffnL cGtu{tsf] sf]6f k|0ffnLsf] cGTo ePsf] sf/0f
ut jif{ / rfn" cfly{s jif{df tof/L kf]zfssf] lgof{t Jofks b/n] 36]sf] 5 .
tof/L kf]zfssf] pTkfbg nfut 36fpg jL/u~hdf tof/L kf]zfs k|zf]wg If]q
:yfkgf ug]{ lg0f{o eO{ %@% Ps8 hldg vl/b ul/Psf] 5 . of] k|zf]wg If]q rfF8}
g} ;+rfngdf Nofpg cfjZos ePsf] 5 . To;}u/L, clxn] cd]l/sL ;+;b\df !$
j6f cltsd ljsl;t d'n'sx?nfO eG;f/ tyf sf]6f/lxt ahf/ pknAw u/fpg]
;DaGwdf 5nkmn eO/x]sf]n] cd]l/sL ;/sf/;Fu nlaªsf nflu >L % sf]
;/sf/n] k|efjsf/L kxn ug'{kg]{ cfjZostf 5 .

88. ko{6g ljsf;sf] nflu ah]6n] Plss[t If]qLo ljsf; cjwf/0ff -integrated area
development approach_ sf] cfwf/df !% j6f ko{6s If]qsf] ljsf; ug]{, x:tsnf
tyf xft]tfgdf k|lt:kwf{Tds Ifdtf ePsf %) j6f ufpFx? klxrfg u/L tL
ufpFx?nfO{ ko{6sLo b[li6sf]0fn] ljsf; ug]{ tyf $ j6f gofF xf]6n Dofg]Hd]06
OG;l6Ro"6x? :yfkgf ug]{ 3f]if0ff u/]sf] 5 . g]kfnn] klg a}b]lzs d'b|fsf] k|d'v
;|f]tsf] ?kdf /x]sf] ko{6g If]qsf] ljsf;sf] nflu ef/tsf] ko{6g k|j4{g gLltaf6
s]xL lzIff xfl;n ug{ ;Sb5 .

32
89. s/ k|0ffnLnfO{ cfw'lgsLs/0f ug{sf] nflu ef/tn] cfo s/, eG;f/ tyf s]Gb|Lo
cGtMz'Ns -income tax, customs and central excise_ ljefux?df business process
reengineering ;+rfng ug]{ / tL ;a} ljefux?nfO{ ;g\ @))^ sf] cGTo;Dddf
k"0f{?kn] computerized ug]{ ePsf] 5 . To;}u/L ef/tn] national databases tof/
ug{ /fi6«JofkL ;+hfn -nationwide network_ dfk{mt %!) zx/x?sf] &$% cfo s/
sfof{nox? / @$% zx/x?sf] %%) eG;f/ tyf s]Gb|Lo cGtz'Ns sfof{nox?nfO{
hf]8\g] tyf /fli6«o tYof+s s]Gb| -national data center_, data warehousing
facilities / disaster recovery sites sf] klg :yfkgf ug{] ePsf] 5 .

90. g]kfnn] klg cfk\mgf] eG;f/ Joj:yfkgnfO{ ;/n, kf/bzL{, ldtJooL / ;do;fk]If
agfO{ a}b]lzs Jofkf/nfO{ ;xhLs/0f ug{ cfly{s jif{ @)^)÷^! -;g\ @))#÷)$_
df tLg jif]{ eG;f/ ;'wf/ tyf cfw'lgsLs/0f sfo{ z'? u/]sf] lyof] . ;f] ;'wf/sf
of]hgfx?df d"Nof+sg k|0ffnLnfO{ j}1flgsLs/0f ug]{, eG;f/ k|lj|mofnfO{ ;/nLs/0f
ug]{, :jrflnt eG;f/ tYof+s k|0ffnLnfO{ hf]8 lbg], ef}lts ;+/rgf, :jR5Gbtf
;bfrf/ hf]lvddf cfwfl/t 5gf]6 k|0ffnLdf hfFrkf; / lj1tfsf] ljsf; ug]{ cflb
5g\ . o; tkm{ cfufdL lbgx?df ;'wf/sf k|of;df d2t k'¥ofpg] p2]Zon] o;
cjlwdf ePsf sfdsf] ;dLIff x'g' cfjZos 5 .

91. cfGtl/s pBf]ux?nfO{ ;+/If0f ug]{ j|mddf jg:klt £o"sf] eG;f/ b/nfO{ *)
k|ltzt k'¥ofOPsf] 5 . ;g\ @))@ dfr{ # sf] g]kfn–ef/t Jofkf/ ;lGw cg';f/
g]kfnn] kfFr jif{sf nflu k|To]s jif{ ! nfv 6g ;Dd jg:klt £o" ef/t lgof{t
ubf{ eG;f/ z'Ns ltg{ kb}{g . t;y{ ;g\ @))& sf] dfr{;Dd sf]6f cGtu{t
jg:klt £o" lgof{t ubf{ g]kfnnfO{ s]xL c;/ kb}{g .

92. vfB k|zf]wg pBf]uaf6 s[lif, /f]huf/L ;[hgf / pkef]StfnfO{ x'g] lxtnfO{ Wofgdf
/fvL o;sf] ljsf;sf nflu ;x'lnotk"0f{ C0fsf] Joj:yf, k]s]hLª d]zLgsf]
cfoftdf eG;f/ b/ s6f}tL / tof/L vfB j:t'df nfUg] cGtMz'NsnfO{ *
k|ltztdf emfl/Psf] 5 . o;af6 ef/ttkm{ lgof{t x'g] g]kfnL tof/L vfBj:t'sf]
k|lt:kwf{Tds Ifdtfdf s]xL k|lts'n c;/ kg{ ;Sb5 .

93. u}/ s[lif pTkfbgx?df nfUg] eG;f/ dx;'nsf] clwstd b/nfO{ ASEAN sf] :t/df
Nofpg] j|mddf ut jif{sf] ah]6n] o:tf] b/nfO{ @) k|ltztaf6 !% k|ltztdf
emf/]sf] lyof] eg] o; jif{sf] ah]6n] o;nfO{ cem 36fO{ !@=% k|ltztdf ;Lldt
kf/]sf] 5 . o;af6 cGo d'n'sx?af6 x'g] cfoft s]xL ;:tf] kg{ uO{ g]kfnaf6
ef/ttk{m x'g] lgof{tdf s]xL c;/ kg{ ;S5 .

94. ef/tLo pBf]ux?sf] nfut sd ug{sf nflu alloy :6Ln, dfgjlgld{t wfuf] -man-
made fibre_, /;fog, vlgh nufot sltko cf}Bf]lus sRrf kbfy{x?df nfUg]
eG;f/ dxz'nNffO{ sd ul/Psf] 5 . o;n] ubf{ ef/tdf ljleGg cf}Bf]lus

33
;fdfgx? ;:tf]df pTkfbg eO{ g]kfndf ef/taf6 To:tf j:t'x?sf] cfoft a9\g
hfg] ;+efjgf 5 .

95. Knfli6ssf ljljw sRrf kbfy{x?df nfUg] eG;f/ dxz"nnfO{ s6f}tL u/LPsf] 5 .
o;af6 ef/td} Knfli6ssf] pTkfbg j[l4 x'g] ePsf]n] g]kfnaf6 ef/ttk{m x'g]
Knfli6ssf ;fdfgsf] lgof{tdf s]xL sdL cfpg] ;+efjgf b]lvG5 .

96. ah]6n] s]xL ckjfb\ ;lxt ;a} cfofltt j:t'x?df $ k|ltzt k|ltsf/L z'Ns
-countervailing duty_ nufpg] 3f]if0ff u/]sf] 5 . o;n] g]kfnaf6 ef/t tkm{
lgsf;L x'g] j:t'x? g]kfn–ef/t eG;f/ gfsfdf /f]lsPsf] eÌ] ;'Ìdf cfPsf]
ePtf klg g]kfn– ef/t jfl0fHo ;lGwn] gsf/fTds ;"rLdf /x]sf tLg j:t' -
dlb/f, r'/f]6 / cQ/ _ jfx]s g]kfnaf6 lgsf;L x'g] ;a} j:t'nfO{ eG;f//lxt
k|j]z ;'ljwf lbg]elgPsf]n] o;n] ef/ttkm{ x'g] lgof{tdf vf;} c;/ kfg]{ b]lvFb}g .

97. ljZj nufgL k|ltj]bg @))% (World Investment Report 2005) cg';f/ ef/t
ax"/fli6«o sDkgLx?sf] nflu bf];|f] cfsif{s uGtJo ePsf] 5 . cfly{s jif{
@))^÷)& sf] ef/tLo ah]6n] ef/tnfO{ k|ToIf a}b]lzs nufgLsf] yk cfsif{s
uGtJo agfpgsf nflu ljQLo ;'ljwfx?sf] klg 3f]if0ff u/]sf] 5 eg] u}/ s[lif
pTkfbgx?df nfUg] eG;f/ dxz'nsf] clwstd b/nfO{ klg 36fPsf] 5 . g]kfndf
)=% b]lv @)) k|ltzt;Dd -sf7 / sf7hGo j:t'sf] xsdf_ lgof{t z'Ns /x]sf]
t'ngfdf ef/tdf lgof{t dxz'n z"Go /x]sf] 5 . To;}u/L g]kfnsf] t'ngfdf
ef/tdf cfoft dxz'n pRr /x]tfklg g]kfndf cGtMz'Ns $ b]lv #@ k|ltzt
/x]sf]df ef/tdf o:tf] z'Ns ! b]lv !^ k|ltzt dfq /x]sf] 5 . ut jif{sf] ef/tLo
ah]6n] ef/tsf] ;+:yfut s/nfO{ #) k|ltztdf emf/]sf] lyof] hasL g]kfndf
ljQLo ;+:yfafx]s cGo ;+:yfnfO{ nfUg] ;+:yfut s/sf] b/ klxnfs} @% k|ltztdf
/x]sf] 5 . To;}u/L ef/tn] u}/ cfjf;Lo ef/tLon] ef/tdf nufgL ubf{ ljz]if
;'ljwfx? k|bfg ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 eg] g]kfndf o;} jif{ dfq u}/ cfjf;Lo
g]kfnL ;DaGwL cWofb]z th'{df ul/of] . ;du|df, k|ToIf a}b]lzs nufgL cfslif{t
ug{ g]kfnn] sd;]sd c? blIf0f PlzofnL d'n'sx?, cem ljz]ifu/L ef/t, n] ;/x
ljQLo tyf cGo ;'ljwfx?sf] Joj:yf ug'{ h?/L 5 .
98. cGTodf, ef/tLo ah]6df 3f]if0ff ul/Psf ljljw gLltut Joj:yf Pj+ s/sf
b/x?sf] kl/dfh{gnfO{ b[li6ut u/L g]kfnn] klg cfk\mgf] afXo Jofkf/nfO{ dha't
agfpg pko'St sbdx? rfNg cfjZos ePsf] 5 .

34
tflnsf g+ !
ef/tLo ah]]6 @))^÷)& sf] Ps emns
/sd ef ?= s/f]8df
2004/05 2005/06 2005/06 2006/07 j[l4 b/ -k|ltztdf_
ljj/0f
oyf{y ah]6 cg'dfg ;+ cg'dfg ah]6 cg'dfg 2003/04 2004/05
1 cfout /fhZj (Revenue Receipt) 306,013 351,200 348,474 403,465 13.9 14.9
2 s/ /fhZj (Tax Revenue) 224,798 273,466 274,139 327,205 21.9 19.7

3 u}/ s/ /fhZj (Non Tax Revenue) 81,215 77,734 74,335 76,260 -8.5 -1.9
4 k"Flhut /fhZj (Capital Receipts) -%±^±&_ 191,669 163,144 160,231 160,526 -16.4 -1.6
5 ;fFjf lkmtf{ (Recoveries of Loan) 62,043 12,000 11,700 8,000 -81.1 -33.3
6 cGo cfo (Other receipts) 4,424 0 2,356 3,840 -46.7 -
7 ;fk6L tyf cGo bfloTj (Borrowings and other credits) 125,202 151,144 146,175 148,686 16.8 -1.6
8 s"n ;fwg (Total receipts) -!±$_ 497,682 514,344 508,705 563,991 2.2 9.7
9 ;fwf/0f vr{ (Non plan expernditure) 365,406 370,847 364,914 391,263 -0.1 5.5
10 cfout vr{df (On Revenue Account of which) 296,857 330,530 326,142 344,430 9.9 4.2
11 Jofh e'StfgL (Interest Payments) 126,934 133,945 130,032 139,823 2.4 4.4
12 k"Flhut vr{df (On capital accounts) 68,549 40,317 38,772 46,833 -43.4 16.2
13 ljsf; vr{ (Plan Expenditure) 132,276 143,497 143,791 172,728 8.7 20.4
14 cfout vr{df (On Revenue Account) 87,495 115,982 114,153 143,762 30.5 24.0
15 k"Flhut vr{df (On capital accounts) 44,781 27,515 29,638 28,966 -33.8 5.3
16 s"n vr{ (Total expenditure) -(±!#_ 497,682 514,344 508,705 563,991 2.2 9.7
17 cfout vr{df (On Revenue Account) 384,351 446,512 440,295 488,192 14.6 9.3
18 k"Flhut vr{df (On capital accounts) 113,331 67,832 68,410 75,799 -39.6 11.7
19 /fhZj 3f6f (Revenue Deficit) -!& – !_ 78,338 95,312 91,821 84,727 17.2 -11.1
20 ljQLo 3f6f (Fiscal Deficit) -!^–-!±%±^__ 125,202 151,144 146,175 148,686 16.8 -1.6
21 k|ylds 3f6f (Primary Deficit) -@)–!!_ -1,732 17,199 16,143 8,863 -1,032.0 -48.5

35
tflnsf g+ @
s'n ufx{:y pTkfbg;Fusf] cg'kft

ljj/0f ef/t g]kfn


2004/05 2005/06 2006/07* 2003/04 2004/05 2005/06*
s/ /fhZj (Tax Revenue) 10.8 10.9 11.1 10.5 11.0 11.8
s"n vr{ (Total expenditure) 17.5 15.9 15.5 19.5 20.5 23.4
;fwf/0f vr{ (Non plan expernditure) 12.8 11.4 10.8 14.4 15.4 16.6
ljsf; vr{ (Plan Expenditure) 4.7 4.5 4.8 5.0 5.1 6.9
/fhZj 3f6f (Revenue Deficit) 2.8 2.9 2.3 4.0 4.4 4.8
ljQLo 3f6f (Fiscal Deficit) 4.4 4.6 4.1 6.5 7.3 8.2
k|ylds 3f6f (Primary Deficit) -0.1 0.5 0.2 5.1 6.0 6.8
* cg'dflgt

GDP at producer price ef ? cj{df 31,300.0 35,300.0 40,000.0 310.438 333.5 366.875
GDP at producer price ? cj{df 50,080.0 56,480.0 64,000.0 496.7 533.6 587.0

ef/t g]kfn rf6{ g+ $


s/ /fhZj 11.1 11.8 25 o; cfly{s jif{sf] g]kfn / ef/tsf s]xL cfly{s ;"rsfËx?sf]
GDP ;Fusf] cg'kft t'ngf
s"n vr{ 15.5 23.4 20
ef/t g]kfn
;fwf/0f vr{ 10.8 16.6 15

ljsf; vr{ 4.8 6.9 10

/fhZj 3f6f 2.3 4.8 5

ljQLo 3f6f 4.1 8.2 0


k|ylds 3f6f 0.2 6.8 s/ s"n vr{ ;fwf/0f ljsf; /fhZj ljQLo k|ylds
/fhZj vr{ vr{ 3f6f 3f6f 3f6f

36
tflnsf g+ #
ef/tsf] afXo If]qsf s]xL kl/;"rsx?
kl/;"rs 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05
- cd]l/sL 8n/ s/f]8df _
lgof{t 4545.2 4470.3 5377.4 6628.5 8215.0
cfoft 5791.2 5627.7 6446.4 8000.3 11877.9
Jofkf/ 3f6f 1246.0 1157.4 1069.0 1371.8 3662.9
rfn' vftf ;Gt'ng -266.6 340.0 634.5 1408.3 -540.0
;du| zf]wgfGt/ l:ylt 586.8 1175.7 1698.5 3142.1 2615.9
ljb]zL ljlgdo ;+lrlt 3955.4 5104.9 7189.0 10744.8 13557.1

-s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] k|ltztdf_*


lgof{t 10.8 10.2 11.5 12.0 13.0
cfoft 13.7 12.8 13.8 14.5 18.8
Jofkf/ 3f6f 2.9 2.6 2.3 2.5 5.8
rfn' vftf ;Gt'ng -0.6 0.8 1.4 2.5 -0.9
;du| zf]wgfGt/ l:ylt 1.4 2.7 3.6 5.7 4.1
ljb]zL ljlgdo ;+lrlt 9.4 11.6 15.4 19.4 21.4
;|f]t M ef/tsf] cfly{s ;j]{If0f @))%–)^ .
* s'n ufx{:Yo pTkfbg ;fwgsf]] nfut d"Nodf
g]kfnsf] afXo If]qsf s]xL kl/;"rsx?
kl/;"rs 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05
- cd]l/sL 8n/ s/f]8df _
lgof{t 75.4 61.1 64.2 73.1 81.5
cfoft 156.7 139.7 159.9 184.7 207.4
Jofkf/ 3f6f 81.3 78.6 95.7 111.6 126.0
rfn' vftf ;Gt'ng 27.3 23.6 14.9 19.8 20.0
;du| zf]wgfGt/ l:ylt 7.1 -4.3 5.6 21.7 8.0
ljb]zL ljlgdo ;+lrlt 140.3 135.3 144.2 174.9 183.9

-s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] k|ltztdf_*


lgof{t 14.6 11.9 11.8 11.7 11.9
cfoft 30.3 27.3 29.4 29.6 30.4
Jofkf/ 3f6f 15.7 15.4 17.6 17.9 18.5
rfn' vftf ;Gt'ng 5.3 4.6 2.7 3.2 2.9
;du| zf]wgfGt/ l:ylt 1.4 -0.8 1.0 3.5 1.2
ljb]zL ljlgdo ;+lrlt 27.1 26.4 26.5 28.1 26.9
;|f]t M g]kfn /fi6« a}+s .
* s'n ufx{:Yo pTkfbg ;fwgsf]] nfut d"Nodf

37
tflnsf g+= $
ef/tLo ah]6sf] eG;f/ / cGtz'Ns dx;"n ;dfof]hgaf6
g]kfnsf] pkef]Stf d'b|f:kmLltdf kg{;Sg] ;DefJo k|efj

CPI df ef/ sfod ePsf] d"No ;"rsfÍdf


qm=;+= j:t'sf] gfd klxn]sf] b/ c;/-k|ltztdf_
-k|ltztdf_ b/
eG;f/ b/ tk{m
!= sRrf t]n -k|lt6g ?=df_ – !*)).– @%)).–
@= :6Lnkftf tyf kmnfd afx]ssf wft'x? !)Ü &=%Ü
#= vfgLhGo j:t'x? !%Ü %Ü
$= Knfli6s -36]sf]_ @Ü
%= Writing Instruments !=! !%Ü %Ü –)=!)
^= 6]S;6fON;sf sRrf ;fdfu|Lx? %=&@ !%Ü !)Ü –)=@%
&= k}s]lhª d]l;g !%Ü %Ü
*= Crude Glycerine (Related to Health Care) #)Ü !@=%Ü
(= dfj{n, u|]gfO6, l;d]G6 !%Ü !@=%Ü
!)= k]6«f]lnod sRrf ;fdfu|L !)Ü %Ü
!!= k|fs[lts dx #)Ü ^)Ü
!@= gfKyf !)Ü %Ü
!#= dfgj lgld{t lkmnfd]G6 ofg{ !%Ü !)Ü
!$= 6]S;6fOn d]l;g/L tyf kf6{;\ !%Ü !)Ü
cGtz'Ns tk{m
!%= sG8]G; ldNs )=@^ !^Ü )Ü –)=)$
!^= tof/L df5f, df;' tyf s'v'/fhGo pTkfbg *Ü )Ü
!&= lj:s'6 )Ü *Ü
!*= Ready to eat packaged food !^Ü *Ü
!(= ;"tL{hGo j:t' )=)* – %Ü-yk_ )=))
@)= ;Nkm/ (BY Products) )Ü !^Ü
@!= KnfOp8 )Ü !^Ü
@@= 6]S;6fON; -dfgj lgld{t lkmnfd]G6 ofg{ tyf k]mlj|S; !^Ü *Ü
@#= 5ftf )=)! )Ü !^Ü )=))
@$= df]hfOs 6foN; *Ü !^Ü
@%= 6]jn j]o/, lsrg j]o/ Unf; *Ü !^Ü
@^= :6]Gn]; l:6n kQL, kQf -k|lt sf]N8 /f]lnª ?=_ !%))).– #)))).–
@&= UofF; :6f]e )=# – *Ü )=)@
@*= sDKofS6 ˆnf]l/;]G6 NofDk )=! !^Ü *Ü –)=)!
@(= PdkL y|L Kn]o/ )=)@ !^Ü *Ü )=))
hDdf &=%( –)=#^
pkef]Qmf d"No ;"rsfÍsf] j:t' 8fnf]df s"n !*=&$ k|ltzt ef/ cf]u6]sf cfofltt j:t'x?dWo] ef/tLo o"lgog ah]6af6 eG;f/ b/
tyf cGtz'Nsdf ePsf kl/jt{gsf sf/0f d"Nodf c;/ kg]{ j:t'x?sf] ef/ &=%( k|ltzt /x]sf] / tL j:t'x?sf] eG;f/ b/ /
cGtz'Nsdf cfPsf] k|ltzt kl/jt{g Pj+ ef/sf] cfwf/df u0fgf ubf{ jflif{s )=#^ k|ltztn] d'b|f:kmLltdf ;sf/fTds k|efj kg]{ b]lvG5
. kl5Nnf] rf/ dlxgfdf Tof] k|efj sfod /xg] cfwf/df o; cf=j= sf] d'b|f:kmLltdf pQm ah]6sf sf/0f sl/j )=!@ k|ltztn]
;sf/fTds c;/ -d'b+|f:kmLlt b/df ¥xf;_ cfpg] cg'dfg ul/Psf] 5 .t/ cGtMz'Ns kl/jt{gsf] d'b|f:kmLlt k|efj g]kfnsf] eG;f/ b/ /
ef/tLo cGtMz'Ns lkmtf{sf] v'b ;dfof]hgdf e/ kb{5 .

36
tflnsf g+= %
g]kfn / ef/tsf aLr s/sf b/x?sf] t'ngfTds l:ylt

g]kfn -cfly{s jif{ @))%÷)^_ ef/t -cfly{s jif{ @))^÷)&_

!= k}7f/L dx;'n -k|ltztdf_ %, !), !%, @%, #%, k}7f/L dx;'n %, !), !@=%, @%, #) $), %),
$), *)∗ ^), &), !)), !)%, !*@
@= lgsf;L dx;'n -k|ltztdf_ )=%, !, *, &), @)) lgsf;L dx;'n 5}g
#= cGtMz'Ns -k|ltztdf_ $, !% #@ cGtMz'Ns !, *, !^, @^, #$
$= d"No clej[l4 s/ -k|ltztdf_ !# d"No clej[l4 s/ !@=%
%= cfos/ cfos/
-s_ cfos/ gnfUg] xb cfos/ gnfUg] xb ? !^),))).–
-!_ JolQmsf] nflu ?=!)),))).– -v_ cfos/sf] b/
-@_ bDklQ jf kl/jf/sf] nflu ?= !,@%,))).– -!_ klxnf] ? !^),))).– b]lv !) k|ltzt
? @$),))).– ;Dd
-v_ cfos/sf] b/ -@_ ? @$),))).– b]lv @) k|ltzt
-!_ klxnf] ? &%,))).– df !% k|ltzt ?= $)),))).– ;Dd
-@_ To;kl5sf] afFsL /sddf @%±!=% k|ltzt -#_ ?= $)),))).– b]lv dfly #) k|ltzt
;+:yfut s/ ;+:yfut s/
-s_ skf]{/]6 v'b cfodf ;db/n] -s_ :jb]zL ;+:yfx?
-!_ a+}s, ljQLo sDkgL nufot s/ of]Uo cfo ?= !^ nfv ggf3]df #) k|ltzt
ljQLo ;+:yfx? #) k|ltzt s/ of]Uo cfo ?= !^ nfv gf3]df ## k|ltzt
-@_ cGo @% k|ltzt -v_ ljb]zL ;+:yfx? nfef+z tyf Jofh cfDbfgLdf
-v_ ;fem]bf/L kmd{ @% k|ltzt @) k|ltzt, /f]oN6L / k|fljlws
;]jfdf #) k|ltzt tyf cGo
cfodf %% k|ltzt
^= lr7\7f, pkxf/, k'/:sf/, lhtf}/L @% k|ltzt s/ of]Uo pkxf/ ?= $* xhf/ eGbfsf] #) k|ltzt
dfyL eP

g]kfndf ljleÌ df]8]nsf uff8Lx? tyf xftxltof/sf] cfoftdf pRrtd *) k|ltzt eG;f/ z'Ns nUb5 eg] ef/tdf @ ln6/sf] /d tyf cGo s]xL k]o kbfy{df pRrtd !*@ k|ltzt eG;f/ dx;"n
nfUb5 .

37
tflnsf g+= ^
g]kfn / ef/tsf] s/sf] ;+/rgf

g]kfn ef/t
!= JolStut cfos/sf b/sf] ;+Vof @ #
@= JolStut cfos/sf] pRrtd b/ @% #)
#= ;+:yfut cfos/sf] b/ #) ##
$= s/÷s'n ufx{:Yo pTkfbg cg'kft !#=!* (=(**
% s/–u}/ s/ /fhZjsf] cg'kft &^=$M@#=^* &#=%M@^=%**
* cfly{s jif{ @))$÷)% ** cfly{s jif{ @))%÷)^

38

Das könnte Ihnen auch gefallen