Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
miqaela vanore
borislav mavrovi
demokratiuli mmarTvelobis
gamowvevebi saqarTveloSi
Tbilisi, 2014
naSromi momzadebul iqna socialuri kvlevisa da politikis analizis saerTaSoriso centris (ICSRPA), maastrixtis universitetis mmarTvelobis skolisa da evropuli institutis eqspertebis
mier, gaerTianebuli erebis demokratiis fondis (UNDEF) mier
dafinansebuli proeqtis _ `demokratiis xelSewyoba saqarTveloSi politikuri partiebisa da sazogadoebrivi organizaciebis
axalgazrda wevrebis gaZlierebis gziT~ farglebSi.
2014 socialuri kvlevisa da politikuri analizis saerTaSoriso centri (ICSRPA)
yvela saavtoro ufleba daculia. misi nawilobrivi an sruli
gadaReba/gavrceleba nebarTvis gareSe CaiTvleba kanonis d
arRvevad.
es naSromi warmoadgens socialuri kvlevisa da politikis analizis saerTaSoriso centris (ICSRPA), maastrixtis universitetis mmarTvelobis skolisa da evropuli institutis eqspertTa
saavtoro namuSevars. masSi mocemuli analizi, interpretaciebi da daskvnebi SeiZleba ar asaxavdes gaerTianebuli erebis
demokratiis fondis Sexedulebebs.
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
miqaela vanore
borislav mavrovi _ demokratiuli mmarTvelobis
gamowvevebi saqarTveloSi
kompiuteruli uzrunvelyofa: nika xvedeliZe
`saunje~, gamomcemeli vaJa wowkolauri
SAUNJE Publishing House, Vazha Tsotskolauri
ISBN 978-9941-451-60-7
Sinaarsi
winasityvaoba .............................................................................................................5
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
Sesavali ........................................................................................................................7
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
I. demokratiuli mmarTvelobis gamowvevebi XXI saukuneSi ............10
1.1 demokratiuli mmarTvelobis principebi
miqaela vanore, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
1.2 demokratia da kargi mmarTveloba ........................................................12
miqaela vanore, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
1.3 politikuri partiebis roli demokratiul mmarTvelobaSi ..15
miqaela vanore
1.4 sazogadoebrivi organizaciebis roli
demokratiul mmarTvelobaSi .........................................................................17
miqaela vanore, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
1.5 warmatebis~ gazomvis kriteriumebi ....................................................20
miqaela vanore
II. sajaro politika da politikis analizi ..............................................22
borislav mavrovi, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
2.1 sajaro politikis ZiriTadi sakiTxebi ...............................................22
borislav mavrovi, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
2.2 politikis analizis mTavari aspeqtebi ...............................................27
borislav mavrovi, giorgi ivaniaSvili-orbeliani
2.3 ganviTarebuli qveynebis gamocdileba ...............................................29
borislav mavrovi
2.3.1 zogadi mimoxilva .........................................................................................29
borislav mavrovi
2.3.2 Teoriasa da praqtikas Soris arsebuli barierebi .....................31
borislav mavrovi
winasityvaoba
2014 wlis seqtemberSi, socialuri kvlevisa da politikis analizis saerTaSoriso centrma (ICSRPA) daasrula
gaerTianebuli erebis demokratiis fondis (UNDEF) mier
dafinansebuli orwliani proeqti _ `demokratiis xel
Sewyoba saqarTveloSi politikuri partiebisa da sazogadoebrivi organizaciebis axalgazrda wevrebis gaZlierebis gziT~, romlis farglebSic momzadda es gzamkvlevi
saxelmZRvanelo.
proeqti fokusirebuli iyo im aqtualur problemebze, romlebic dakavSirebulia xangrZliv politikur,
ekonomikur, socialur da inteleqtualur krizisebTan
da gamowveulia politikuri kulturis, codnisa da profesionalizmis, zneobriv-eTikuri normebis, proaqtiuli
liderobis deficitiT saqarTveloSi.
proeqtis mizans warmoadgenda niWieri da lideruli
potencialis mqone axalgazrdebis momzadeba liderobis,
saxelmwifo marTvis, politikis analizis, gadawyvetilebebis miRebisa da advokatirebis sakiTxebSi, rac xels Seuwyobda maT aqtiur monawileobas politikur procesebsa da
demokratiul mmarTvelobaSi.
gaerom axalgazrdebis ganviTarebis 2011 wlis programaSi moaxdina imis mkafio deklarireba, rom socialuri cvlilebis, ekonomikuri zrdisa da teqnologiuri
inovaciebis ganxorcielebis ZiriTad wyaros warmoadgens
axalgazrdoba~. politikuri sistemebis transformaciis,
warmatebuli reformebis ganxorcielebisa da ekonomikuri SesaZleblobebis gamoyenebis saqmeSi, swored konkurentuli codniTa da unarebiT aRWurvili axalgazrdoba
unda moiazrebodes mamoZravebel Zalad, magram samwuxarod, saqarTveloSi bevr niWier axalgazrdas ar eZleva
gadawyvetilebis miRebis procesebSi monawileobis SesaZlebloba. xolo isini, vinc xelisuflebaSi xelmZRvanel
Tanamdebobebze iniSnebian, akliaT codna, kompetencia da
lideruli unarebi, rac negatiurad aisaxeba mmarTvelobis
xarisxze da qveynis demokratiul ganviTarebaze.
5
vinaidan ganviTarebul qveynebSi sul ufro meti yuradReba eqceva mTavrobis Sedegebze orientirebuli politikis legitimurobas, rac gulisxmobs legitimurobis
tradiciuli rolis cvlilebas demokratiuli warmomadgenlobiTobidan politikis ganxorcielebis xarisxis
Sefase
bis mimarTulebiT, gzamkvlevi fokusirebulia im
uaxles codnasa da saukeTeso gamocdilebebze, romlebic
mniSvnelovania postsabWoTa tranziciis gamowvevebis kompleqsuri gaazrebisaTvis.
naSromSi warmodgenilia qarTuli `fasaduri~ demok
ra
tiis diagnostikuri analizi da inovaciuri xedvebi meritokratiuli SerCevisa da Sefasebis, proaqtiuli
liderobis, politikuri elitebis cirkulaciisa da kargi mmarTvelobis principebze, romlebmac xeli unda Seuwyon Sedegebze orientirebuli WeSmaritad demokratiuli
mmarTvelobis damkvidrebas qveyanaSi.
giorgi ivaniaSvili-orbeliani,
saerTaSoriso urTierTobebis doqtori
socialuri kvlevisa da politikuri analizis
saerTaSoriso centris Tavmjdomare
Sesavali
giorgi ivaniaSvili-orbeliani
`maT, vinc sanimuSoni arian saxelmwifo samsaxurSi, unda iswavlon,
xolo maT, vinc sanimuSoni arian swavlaSi, unda marTon sistema~
konfuci
Tuli subieqtebis wvlilze, maT Soris arCeuli an daniSnuli Tanamdebobis pirebis, politikuri partiebis liderebis, arasamTavrobo organizaciebisa da damoukidebeli
eqspertebis codnaze, unarebsa da kompetenciaze. ukanasknel periodSi gansakuTrebuli aqcenti keTdeba xelisuflebis xarisxian Sedegebze orientirebuli politikis
legitimurobaze, rac Tavis mxriv gulisxmobs legitimurobis tradiciuli rolis cvlilebas demokratiuli warmomadgenlobiTobidan politikis ganxorcielebis xarisxis
Sefasebis mimarTulebiT.
is faqti, rom xSirad, saqarTvelos erT-erT yvelaze
warmatebul postsabWoTa demokratiul saxelmwifod
miiCneven mxolod Tavisufali arCevnebisa da bazrebis
liberalizaciis gamo, da mxedvelobaSi ar Rebuloben
mmarTvelobisa da ganxorcielebuli reformebis xarisxs,
naTlad miuTiTebs postsabWoTa tranziciis paradigmebis gadaxedvis aucileblobaze, raTa `fasaduri demokratia~ Seicvalos Sedegebze orientirebuli demokratiuli
mmarTvelobiT, romelic ufro momgebiani iqneba saxelmwifosa da sazogadoebisaTvis. swored am mizniT, gzamkvlevi
mTlianad fokusirebulia im uaxlesi codnasa da saukeTeso gamocdilebebze, romlebmac Teoriuli da praqtikuli
dasabuTeba hpoves ganviTarebul qveynebSi, da romlebic
mniSvnelovan rols TamaSoben demokratiuli mmarTvelobisa da postsabWoTa tranziciis gamowvevebis kompleqsur
gaazrebaSi.
11
13
14
16
21
22
23
24
formulireba da miReba
politikis formulireba niSnavs problemis mogvarebis
meTodebis gansazRvras. samTavrobo struqturebTan erTad, am procesSi monawileobas unda Rebulobdnen sxvadasxva interesTa jgufebi, raTa politika Seesabamebodes
kargi mmarTvelobis principebs, iyos gamWvirvale, Sedegiani da konsensusze orientirebuli.
politikis implementacia
im kanonebs, regulaciebs Tu brZanebulebebs, romlebic ZalaSi Sedian politikis miRebis Semdeg, SeiZleba
vuwodoT sajaro politikis instrumentebi. implementaciis gareSe politikas aranairi Sedegi ar moaqvs, magram Tavad implementaciis procesma SesaZloa Secvalos politikis
buneba. sajaro moxeleebi sajaro politikis mTavari ganmxorcieblebi arian, romelTa codna da kompetencia asaxvas
poulobs ganxorcielebuli politikis xarisxze.
politikis Sefaseba
Sefasebis procesSi yvelaze mTavari kiTxva mdgomareobs SemdegSi: ras exeboda politika, ra realuri Sedegebi
dadga da ra gavlena moaxdina politikis SemuSavebam? iyo
Tu ara igi qmediTi da miznebTan TanxvedraSi? ramdenad
mogvarda problema realurad?
formulirebisa da implementaciis procesis mTavari
maxasiaTebeli mis ciklur bunebaSi mdgomareobs. sajaro politikis mniSvneloba gamoixateba imaSi, rom yoveli
safexuris implementacia gvexmareba axali problemebis
gamovlenaSi, romlebic politikis formulirebis axali
procesis dawyebis saWiroebaze metyvelebs. ufro metic,
is exeba sajaro politikis Sefasebasac axali riskebis
identificirebisa da maTi gadaWris axali SesaZleblobebis
Ziebis gziT. politikis Sefasebis kriteriumebia: racionaluroba, efeqturoba, adeqvaturoba, samarTlianoba, reagireba da Sesabamisoba.
26
27
praqtikaSi uamrav models vxvdebiT, romlebic pirdapir uwyoben xels moqalaqeebis CarTulobas sajaro politikis procesSi. gadawyvetilebis miRebis procesSi swored
moqalaqeebis CarTulobis gazrdis gziT xdeba demokratiis yvelaze mTavari mniSvnelobis gaTaviseba, rac Tavis mxriv samoqalaqo kulturisa da TviTSegnebis donezec aris
damokidebuli.
sajaro politikis Seswavla moicavs rogorc mTavrobis
qmedebebis Sinaarsis, mizezebisa da Sedegebis, ise politikur, ekonomikur, socialur da institucionalur Zalebsa
da procesebze gavlenis Seswavlas. am konteqstSi, politikis analizis mTavari mizania, gansazRvros, Tu romeli
politikis implementacia xdeba da ra aris misi miznebi. am
TvalsazrisiT politikis analizi SeiZleba davyoT or ZiriTad jgufad. pirveli jgufi moicavs politikis analizs
problemis identificirebidan dawyebuli Sefasebis safexuris CaTvliT yvela etapze miRebuli Sedegebis mixedviT.
am tipis analizs ewodeba deskrifciuli, igive aRwerilobiTi analizi.
sajaro politikis analizis meore tipi, romelsac preskrifciuli, igive normatiuli analizi ewodeba, moicavs
iseTi meTodebis SeTavazebas, romelic ufro efeqturs
gaxdis politikis SemuSavebis process da ufro metad Seuwyobs xels dasaxuli miznebis miRwevas.
arsebobs politikis analizis sxvadasxva modelebi,
romlebic gamoiyeneba Sesabamisi midgomebis gamovlenisa
da miznebis ukeT formulirebisaTvis. maT Soris yvelaze
ufro warmatebulad iTvleba racionaluri modeli, romelsac iyeneben politikis mniSvnelovani aspeqtebis identificirebis, politikis prognozirebisa da misi Sedegebis gansazRvrisaTvis. misi upiratesoba mdgomareobs imaSi,
rom politikis SemuSavebisas gadawyvetilebis miReba xdeba
saukeTeso alternativebis moZiebisa da ganxilvis Sedegad.
gadawyvetilebis miRebis racionaluri modeli aris iseTi modeli, romlis mizansac sajaro seqtoris gamoxmaurebis mqone gadawyvetilebebis miReba warmoadgens, Tumca am
models farTod iyeneben kerZo korporaciebSic. raciona28
luri arCevanis Teoriaze damyarebuli es modeli ramodenime urTierTdakavSirebuli varaudisgan Sedgeba. pirveli
aseTi daSveba mdgomareobs saxelisuflebo modelebisa
da institutebis stabilurobaSi. meorec, saxelmwifo saagentoebi racionalurad arian struqturirebulni, rac
gulisxmobs imas, rom maTi qmedebebi emyareba konkretul
wesebs da miyveba konkretul procedurebs. Semdegi daSveba
mdgomareobs imaSi, rom problemis mosagvareblad arCeuli
politika unda iyos SedarebiT erTgvarovani da Tanmimdevruli.
da bolos, racionaluri modeli ar gulisxmobs im
droisa da saWiro sajaro fondebis resursebis SezRudvas, romlebic sajaro politikis dasaxuli miznebis miRwevas emsaxureba. am pirobebidan gamomdinare, racionaluri
modeli Sedegebis zusti gansazRvrisa da am Sedegebis Sedegad gamowveuli SesaZlo problemebis identificirebis
saSualebas iZleva.
ver gaveqceviT korporatiul an partiul zegavlenas, rasac Sedegad demokratiuli mmarTvelobis Semaferxebeli
barierebis warmoSoba SeiZleba moyves. amitom erTaderTi
gza mdgradi samoqalaqo CarTulobis uzrunvelyofisaTvis,
aris am procesis mudmivi da swori monitoringi.
35
devrebis molodinebs akmayofilebs, aramed igi socialuri transformirebis saWiro procesis gaaqtiurebasac
uwyobs xels. amerikeli fsiqologis, ronald heificis
mixedviT, es ar aris ubralod konkretuli xedvis mixedviT xalxis darwmunebis sakiTxi. politikuri lideroba
niSnavs sazogadoebis motivirebas mis winaSe mdgari problemebis gacnobierebis mizniT~.
aseTi procesi moiTxovs xalxis adaptirebas RirebulebebTan, SexedulebebTan da qcevasTan. am dros aucilebelia
politikurma liderebma aCvenon, rom SeswevT unari TavianTi xedvebis efeqturad ganxorcielebisaTvis. bevri moqalaqe xelmZRvanelobs im gadawyvetilebebiT, romlebsac
maTi liderebi iReben. amisaTvis saWiroa rom politikuri
liderebi imsaxurebdnen maT ndobasa da pativiscemas. ZiriTadi instrumentebi, romlebic yvelaze aqtiurad gamoiyeneba, aris politikuri komunikaciis meTodebi. proaqtiuli politikuri lideroba miiswrafvis iseTi axali dRis
wesrigis gansazRvrisaken, romelic politikuri cvlile
bis ganxorcielebis SesaZleblobas Seqmnis.
lideroba gulisxmobs TanamoazreTa waxalisebas TavianTi SesaZleblobebis ukeT gamovlenis mizniT. transformaciuli liderebis qceva misabaZi xdeba maTi mimdevrebisaTvis maRali codnis, kompetenciis, zneobriv-eTikuri
standartebis gamo. liderebs afaseben, endobian da pativs
scemen. transformaciuli liderobis qarizmatuli komponenti mravalferovan dinamikas moicavs. erT-erTi mizezi,
ris gamoc mimdevrebi mihyvebian TavianT qarizmatul liders, aris misi kompetenciis aRqma.
lideris saqmianobis Sefasebis kidev erTi gza misi
mimdevrebis, jgufis, gundis an organizaciis saqmianobis Sefasebaa. liderobis gansakuTrebuli unar-Cvevebi krizisebis dros vlindeba. araformaluri liderobis
gamovlenac xSirad xdeba, Tuki xelisufleba da
saxelmwifo samsaxurebi ver uzrunvelyofen problemis
mogvarebas.
WeSmariti lideroba moicavs xedvas, niWs, SesaZleb
lobebs, kompetencias, eTikas, pirovnuli kompromisis sur37
da bolos, axalgazrdobas Seswevs axalgazrda amomrCevlebSi partiebisadmi ndobis gazrdis unari. axalgazrdulma frTebma ician, Tu ra enaze unda esaubron maT
Tanatol moqalaqeebs da ra saxis aqtivobebi iqneba misaRebi da mimzidveli mosaxleobis am segmentisaTvis. partiebis liderebis Zalisxmeva axalgazrdebisadmi mimarTvisas xSirad fuWi aRmoC
ndeba xolme. nacvlad amisa,
SesaZloa moxdes biujetidan garkveuli Tanxebis gamoyofa axalgazrda amomrCevlebisaTvis axalgazrduli frTis
meSveobiT xmis misawvdenad.
3.3 politikuri liderobis Sefasebis kriteriumebi
liderobis klasificireba oTxi ZiriTadi gziT aris
SesaZlebeli: misia, procesebi, struqtura da kultura. es is
ZiriTadi komponentebia, romlebic aucilebelia warmatebuli politikis ganxorcielebisaTvis. imis gadawyveta, Tu
romel kandidats unda miscen xma arCevnebSi, amomrCevlis
didi nawilis azriT, es Cveulebrivi partiuli loialurobis sakiTxia. danarCenebi ki am gadawyvetilebas kandidatis
pirovnuli Tvisebebidan gamomdinare iReben. xSirad politikuri partiis reitings gansazRvravs misi liderTa imiji,
romelic mniSvnelovnad aris damokidebuli imaze, Tu rogor zegavlenas axdenen politikosebi sazogadoebrivi azris
formirebaze: moqmedeben darwmunebis jansaRi meTodebiT
Tu manipulaciebiT? postsabWoTa sivrcisagan gansxvavebiT,
industriul da codnis sazogadoebebSi, politikur liderTa mimarT wayenebuli moTxovnebi iseTi kriteriumebiT ganisazRvreba, rogoricaa codna, profesionalizmi, gaZRolisa
da marTvis unari, zneobriv _ eTikuri normebi, strategiuli xedva da azrovneba, ideologiuri msoflmxedveloba,
miRweuli warmatebebi, komunikabeluroba, realobis SegrZnebisa da cvlilebebis ganxorcielebis unari da a.S.
kidev ra Tvisebebis matarebelni unda iyvnen kargi politikuri liderebi? qvemoT moyvanilia xuTi maxasiaTebeli,
romelsac warmatebuli politikosebi unda flobdnen:
41
gulwrfeloba
gulwrfeloba SesaZloa rTuli iyos arakonkurentunariani adamianebisaTvis, vinaidan es Tviseba avlens maT
Secdomebsa da uaryofiT qcevebs, rac kritikis sagani xdeba. wesieri, mcodne da kompetenturi proaqtiuli liderebisaTvis ki piriqiT gulwrfeloba Zlier instruments warmoadgens dadebiTi Tvisebebis warmoCenisa da TanamoazreTa
mxridan ndobisa da pativiscemis mopovebis TvalsazrisiT.
gulwrfeloba aCvenebs, Tu ras warmovadgenT sinamdvileSi
da xels uwyobs mtkice xasiaTis Camoyalibebas, rac Zalian
mniSvnelovania politikuri liderebisaTvis.
TanagrZnoba
TanagrZnoba is adamianuri Tvisebaa, romelic gvibiZgebs gasaWirSi myofi sxva adamianebis dasaxmareblad
moqmedebisken. maSin, rodesac bevris azriT TanagrZnoba
sisustis gamoxatulebaa, WeSmariti TanagrZnoba is maxasiaTebelia, romelic codnas sibrZned aqcevs. kargi politikosebi TanagrZnobas iyeneben imisaTvis, rom dainaxon im
adamianTa problemebi, romlebsac saTaveSi udganan da ganaxorcielon iseTi qmedebebi, romlebic yvela monawile
mxarisaTvis mniSvnelovani sargeblis momtani iqneba.
wesiereba
wesiereba ganisazRvreba, rogorc moraluri da eTikuri principebisadmi erTguleba, romelic politikuri liderobis sasicocxlo maxasiaTebeli unda iyos. maRalia ndoba im politikuri liderebisadmi, romlebic am TvisebiT
arian dajildoebulni, vinaidan isini arasodes gadauxveven
arCeuli gzidan piradi merkantiluri interesebis gamo.
liders unda endobodnen mimdevrebi. amisaTvis ki wesierebis umaRlesi standartebia saWiro.
Tavdajerebuloba
Tavdajerebuloba niSnavs imas, rom politikoss SeuZlia
swori, Sesaferisi da efeqturi gadawyvetilebebis miReba.
karg liders marTvis unarTan erTad Tavdajerebulobac
42
43
45
50
is ganviTarebis damakmayofilebeli xarisxi. mdgomareoba gacilebiT rTuli aRmoCnda sxva yofili postsabWoTa
qveynebSi erovnuli demokratiuli mmarTvelobis komponentSi, rac moicavda imasac, rom erovnuli demokratiisaken mimarTuli tranziciis~ procesi jer isev safrTxis
qveS aris. es faqti aSkarad TvalsaCinoa post-sabWouri
reJimebis klasificirebisas: Freedom House post-sabWoTa qveynebidan mxolod sams (saqarTvelos, moldovas da
ukrainas) ganixilavs gardamavali mmarTvelobis an hibriduli reJimis mqone qveynebad, ors (somxeTs da yirgizeTs)
_ nawilobriv konsolidirebul avtoritarul reJimebad,
xolo danarCen Svid saxelmwifos (azerbaijans, belorusias, yazaxeTs, ruseTs, tajikeTs, TurqmeneTs da uzbekeTs)
miiCnevs konsolidirebul avtoritarul reJimebad.
4.2 meritokratia, rogorc demokratiis
ganmtkicebis instrumenti
amJamad sul ufro meti yuradReba eqceva mTavrobis
Sedegebze orientirebuli politikis legitimurobas, rac
Tavis mxriv gulisxmobs legitimurobis tradiciuli rolis
cvlilebas demokratiuli warmomadgenlobiTobidan politikis ganxorcielebis xarisxis Sefasebis mimarTulebiT.
warmomadgenlobis meqanizmebis demokratiul efeqturobasTan winaaRmdegoba farTo socialur literaturaSi seriozuli kritikis sagani gaxda (Kchler 1987; Fenichel
Pitkin, H. 2004; Urbinati, N. 2008). demokratiis araefeqturobis kritikasTan erTad, yvelaze mniSvnelovani argumenti
gamoTqva nobelis premiis laureatma milton fridmanma,
romelmac yuradReba gaamaxvila politikur da ekonomikur
sakiTxebSi amomrCevlis arakompetenturobasa da iracionalurobaze, rac mosaxleobas swori gadawyvetilebebis
miRebaSi uSlis xels. fridmani amtkicebs, rom saTanado
ganaTlebis donis nakleboba masebs im sazogadoebis momavlis ganWvretis SesaZleblobas ukargavs, romelsac isini
miekuTvnebian da gadawyvetilebebsac wvrilmani dapire51
li TvalsazrisiT, britaneTis imperia iyo pirveli evropuli Zala, romelmac meritokratiuli SerCevis warmatebiT
ganxorcieleba moaxerxa indoeTis koloniis administraciaSi: `korufciisa da favoritizmis prevenciis mizniT,
kompaniis menejerebi konkurentuli gamocdebis meSveobiT
qiraobdnen da awinaurebdnen personals~ (Kazin, Edwards, and
Rothman, 2010).
margaret tetCeris premier-ministrobis dros did
britaneTSi politikis axali stili damkvidrda, romelic
meritokratiaze, Tavisufal sabazro ekonomikaze, maRal
teqnologiebze, ganaTlebasa da demokratiul kulturaze iyo dafuZnebuli. `politikaSi, man aqcenti gaakeTa
meritokratiaze, ramac didi britaneTi erT-erT yvelaze
ganviTarebul qveynad aqcia iaponiasTan, dasavleT germaniasTan da aSS-sTan erTad. xelisuflebaSi mosvlis pirvelive dRidan, tetCeri Tavis Zalauflebas meritokratiis
gaZlierebisa da niWieri britanelebisaTvis siRatakidan
Tavis daRwevis SesaZleblobis micemisTvis iyenebda~ (wyaro:
http://voices.yahoo.com/tribute-margaret-thatcher-uks-former-premier-12089025.html?cat=37)
200 wlis win amerikuli demokratiis mamam, Tomas
jefersonma jon adamsisaTvis miweril werilSi (1813)
xelovnuri aristokratiis~ niWze dafuZnebuli bunebrivi aristokratiiT~ Canacvleba moiTxova, rac amerikis
SeerTebuli Statebis saxelmwifod mSeneblobis safuZveli unda gamxdariyo. `ganaTlebam adamianTa masebs unda
STaunergos moraluri respeqtabelurobis grZnoba, rac
aucilebelia maTive usafrTxoebisa da mowesrigebuli
mmarTvelobisaTvis; da unda aRWurvos isini Sesabamisi
codniT, raTa damkvidrdes namdvil aristokratTa SerCevis praqtika, amaRldes xelisuflebis ndoba da gamoiricxos TviTmarqviebis aRzeveba~.
1978 wlis samoqalaqo samsaxuris reformis aqtiT
gauqmda aSS-s sajaro samsaxuris komisia da Camoyalibda
aSS-s personalis marTvis ofisi (OPM), SromiTi urTierTobebis federaluri saagento (FLRA) da aSS-s damsaxurebis mqone pirebis dacvis sabWo (MSPB), romlis Seqmnac
55
erT-erTi yvelaze wingadadgmuli nabiji iyo meritokratiis ganviTarebaSi. OPM-is ZiriTadi misia _ `msoflio donis
pirovnuli resursis mozidva, SenarCuneba da
dafaseba
amerikeli xalxis samsaxurisaTvis~,
aRmasrulebeli
saxelisuflebo struqturebis saxelmZRvanelo princips
warmoadgens da federaluri adamianuri resursis gakontrolebis regulaciebs moicavs. MSPB-is umTavresi prioriteti, sxva damsaxurebis mqone adamianebis upiratesobis
cxra principTan erTad, mdgomareobs SemdegSi: `personalis daqiraveba unda efuZnebodes kvalificiuri specialistebis SerCevas saTanado wyaroebidan, moicavdes sazogadoebis yvela segments, xolo SerCevisas da dawinaurebisas
upiratesobis miniWeba unda xdebodes mxolod codnis,
unarebisa da SesaZleblobebis mixedviT, samarTlian da
jansaRi konkurenciis garemoSi, sadac yvelas Tanabari
SesaZleblobebi eqneba~ (wyaro: http://www.mspb.gov/meritsystemsprinciples.htm).
amerikis SeerTebuli Statebisa da didi britaneTis
garda, meritokratiuli principebiT xelmZRvaneloben
singapuri, fineTi, iaponia, kanada, germania da sxva ganviTarebuli qveynebi, romlebic gamoirCevian konkurentuli pirovnuli resursiTa da inteleqtualuri resursis
gadinebis dabali maCveneblebiT.
4.4 qarTuli demokratiis anatomia
miuxedavad perioduli politikuri reformebisa da
viTarebis gaumjobesebisaken gadadgmuli nabijebisa, saqarTvelos demokratiuli gardaqmnis procesi jer kidev
dausrulebelia. is garemoeba, rom liberalur demokratiebSi sayovelTaod aRiarebuli normebi postsabWoTa saqarTveloSi kargaven TavianT liberalur Sinaarss, ganpirobebulia xelisuflebis genetikuri kavSiriT komunistur
nomenklaturul5 mmarTvelobasTan. sabWoTa kavSiris daS5 wamyvan administraciul poziciebze myofi mmarTveli ierarqia sabWoTa
kavSirsa da sxva komunisturi blokis qveynebSi
56
59
61
daskvnebi da rekomendaciebi
saqarTvelos gamocdileba aCvenebs, rom sabWoTa memkvid
reobam ukiduresad negatiuri zegavlena moaxdina politikuri elitisa da saxelmwifo institutebis ganviTarebis
doneze da maT moralur TviTSegnebaze, rac TiTqmis ukve
ocdaxuTi welia mniSvnelovnad aferxebs proaqtiuli reformebis ganxorcielebasa da warmatebuli demokratiuli
mmarTvelobis damkvidrebas. politikuri arena warmoadgens Caketil wres, romelzec permanentulad dominireben
neo-nomenklaturuli sistemis erTguli Cinovnikebi, xolo
niWieri, mcodne da wesieri axalgazrdebi gamijnulni da
marginalizebulni arian politikuri procesebisgan.
saxezea WeSmariti demokratiuli Rirebulebebis,
kanonis uzenaesobis, samarTlianobis, gamWvirvaleobis,
angariS
valdebulebis, agreTve liderobis, codnis, profesionalizmis, politikuri kulturisa da zneobriv-eTikuri normebis krizisi mmarTvelobis yvela sferosa da
ierarqiaSi. xelisuflebas ar gaaCnia proaqtiuli cvlilebebis ganxorcielebis survili da SesaZlebloba, xolo
samoqalaqo sazogadoeba imdenad sustia, rom veranair
zemoqmedebas ver axdens politikur procesze. wamyvani
qarTuli media saSualebebi aris umeteswilad polarizebulni da politikuri klientelizmis zegavlenis qveS
moqceuli.
polarizebulia
agreTve
qarTuli
sazogadoebis
daaxloebiT 30%, rac ZiriTad ganpirobebulia, rogorc
maTi mxardaWeriT politikuri partiebis mimarT, ise politikuri subieqtebisagan sargeblis miRebis molodiniT,
danarCeni 70% ki frustrirebulia da apaTiisa da nihilizmis tyveobaSi imyofeba. mosaxleobis garkveuli nawili saerTod ar aris integrirebuli qveynis politikur,
ekonomikur da socialur cxovrebaSi, rac sagrZnoblad
aferxebs ganviTarebis process.
sazogadoebis farTo fenebi ar arian informirebulni
mTavrobis gadawyvetilebebisa da qmedebebis Taobaze. ar
mimdinareobs Ria dialogi erovnuli Tu regionuli mniSvn62
elobis Temebze masobrivi informaciis saSualebebSi warmoebuli sajaro diskusiebisa da debatebis gziT.
Zalian sustia sajaro politikis SemuSavebaSi samoqalaqo seqtoris CarTuloba. am mxriv ZiriTadad aqtiurobs
ramodenime arasamTavrobo organizacia, romelTa SezRuduli eqspertuli codna da inteleqtualuri wvlili negatiurad aisaxeba ganxorcielebuli politikis Sedegebze.
maTi arakompetenturobis gamo ver xerxdeba riskebisa da
SesaZleblobebis srulyofili Seswavla da analizi, prioritetebis gansazRvra, strategiebis Camoyalibeba. Sedegad miiReba araefeqturi gadawyvetilebebi, rac safrTxes
uqmnis rogorc demokratiul mmarTvelobas, ise enTropirebul6 mdgomareobaSi myofi xelisuflebis ndobasa da
reputacias sazogadoebaSi.
seriozul problemas warmoadgens qveynidan kvalificiuri da profesionali kadrebis gadinebis maRali done,
rac iwvevs inteleqtualur erozias. arsebuli krizisuli
viTarebis fonze, arc sazogadoebas da arc politikur
elitas ar aqvs gaTviTcnobierebuli meritokratiis, rogorc warmatebuli reformebis ganxorcielebis erT-erTi
aucilebeli pirobis mniSvneloba. meritokratiuli SerCevisa da Sefasebis ararseboba iwvevs mmarTvelobis araefeqturobas, rac asustebs qveynis potencials niWieri
axalgazrda adamianebis gamoyenebisa da qveynis moderni
zaciis saqmeSi.
rogorc istoria gviCvenebs, moralTan, zneobasTan da
Rirsebis kodeqsTan SeuTavsebeli avantiuristuli mmarTvelobiTi reJimebi yovelTvis kraxs ganicdidnen, radgan ar
gaaCndaT WeSmarit faseulebebze dafuZnebuli ideologia.
saqarTveloSi arsebuli mdgomareoba walsaxad metyvelebs
mwvave politikur krizisze da xelisuflebis legitimacias
seriozuli kiTxvis niSnis qveS ayenebs. logikurad Cndeba moTxovna axal, proaqtiul reformebze orientirebul
politikur moZraobaze, romelic
6 enTropia _ menejmentis TeoriaSi, sistemis dauZlureba, rodesac mas
aRar Seswevs unari adaptireba moaxdinos garemoSi arsebuli cvlilebebisa da gamowvevebis mimarT.
63
orientirebuli iqneba WeSmarit demokratiul Rirebulebebze da radikalurad gaemijneba fsevdo-liberalur demagogiur praqtikebs;
daicavs erovnul interesebs da izrunebs imisaTvis, rom saqarTvelo iqces konkurentunarian qveynad
globalur sivrceSi da dasavleTis saimedo mokavSired
evraziis regionSi;
Tavisufali iqneba uSiSroebis samsaxurebis zegavlenisagan da iseTi mavne praqtikebisgan, rogoricaa korufcia, favoritizmi, qronizmi, nepotizmi, klientelizmi;
principulad moiTxovs lustraciis kanonis miRebas
da specsamsaxurebTan kavSirSi myof subieqtebis politikur Tanamdebobebze daniSvnis akrZalvas;
gaatarebs mkacr meritokratiul politikas, raTa
politikur da administraciul Tanamdebobebze daniSvna moxdeba mxolod niWis, codnis, lideruli potencialis, politikuri kulturis, moralisa da zneobriv
eTikuri kriteriumebis safuZvelze.
am pirobebis Sesruleba damokidebulia erovnul modernizaciaze, proaqtiul liderobaze da struqturuli
reformebis gatarebaze, iseve rogorc wesier, ganaTlebul, da kompetentur pirovnul resursze, romelsac Seswevs masStaburi cvlilebis gamxorcielebis unari. saqarTvelos ganviTarebis dRevandeli suraTi safrTxes uqmnis
ara mxolod qveynis modernizacias, aramed mis integracias
evro-atlantikur struqturebSi. aqedan gamomdinare, saqarTvelos socialur-ekonomikuri da demokratiuli ganviTarebis gasaRebi mdgomareobs niWieri axalgazrdebis ganviTarebasa da maT progresul gamoyenebaSi.
inteleqtualuri resursis marginalizaciisa da misi
ucxoeTSi gadinebis procesis SeCerebis mizniT, realizaciis farTo asparezi unda mieces axalgazrda, lideruli potencialisa da konkurentuli codnis mqone niWier
adamianebs.
maRalkvalificiuri kadrebis motivaciis Sesaqmnelad,
gansakuTrebuli aqcenti unda gakeTdes meritokratiuli
64
65
gamoyenebuli literatura
Ahlquist, John S andLeviM (2011). Leadership: What It Means, What It
Does, and What We Want to Know About It, Annual Review of Political
Science.14:124.
Arrow, K. Bowles, S. Durlauf, S. N. (2004). Meritocracy and Economic
Inequality.Princeton University Press. P. 5-9
Berrington,H (1974). The fiery chariot: British Prime Ministers and the
search for love, British Journal of Political Science, vol. 4, no. 3, pp.345 369.
Bottomore, T. B. (1966). Elites and Society (Harmondsworth, Penguin)
Bowles, N (1999). Studying The Presidency Annual Review of Political
Science. 2:1.23
Bridgman, P. & Davis, G. (2004). The Australian Policy Handbook, 3rd Edition. Allen and Unwin: Australia.
Burns, James McGregor (1978). Leadership. New York: Harper and Row
Chandler, A. (2013). Citizenship, Social Rights and Judicial Review in
Regime Transition: the Case of Russia. Democratization: 1-24.
Cole A (1994). Studying Political Leadership: the case of Franois
Mitterrand Political Studies, vol.42 no.4 September. pp. 453-468.
Duca, A. V., (2000). Sociological Analysis of Rulling Elites, Journal of
Sociology and Social Anthropology
Edinger,L. J. (1990). Approaches to the comparative analysis of political
leadership, Review of Politics, 52, 4
Ennser-Jedenastik, L. (2013). The Politics of Patronage and Coalition: How
Parties Allocate Mangerial Positions in State-Owned Enterprises. Political
Studies, early view. DOI: 10.1111/1467-9248.12031.
66
tion, Garland Publishing Inc., New York and London, pp. 47-52
Pauline Jones-Luong (2002). Institutional Change and Political Continuity
in Post-Soviet Central Eurasia. Cambridge University Press
Santiso, C. (2001). Good Governance and Aid Effectiveness: The World
Bank and Conditionality. The Georgetown Public Policy Review 7(1):
1-22.
Scholte, J.A. (2002). Civil Society and Democracy in Global Governance.
Global Governance 8: 281-304.
Sheng, Y.K. (2009). What is Good Governance? United National Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. Article available
from: http://www.unescap.org/resources/what-good-governance.
SiaroffA(2003). Comparative presidencies: the inadequacy of the presidential, semi-presidential and parliamentary distinction European Journal of
Political Research 42:3, 287-312.
USAID, DFID, & the World Bank (2011). Toward Better Strategies and
Results: Collaborative Approaches to Strengthening Governance. Meeting
notes from the USAID/DFID/World Bank Governance Roundtable, 9-10
June, 2011 in Washington, D.C. Available online from: http://carnegieendowment.org/files/USAID-DFID-WB_Governance%20Meeting%20Summary.pdf.
Weber, Eric Thomas, Democratic Political Leadership, Chapter 13 in
Political and Civic Leadership: A Reference Handbook, edited by Richard
Couto, Washington, D.C.: Sage Press, 2010, p. 105 _ 110
68